Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutki i rodki odkaajce)

Wstp 1. Antybiotyki 1.1. Antybiotyki -laktamowe 1.2. Makrolidy 1.3. Linkozamidy 1.4 Antybiotyki aminoglikozydowe 1.5. Tetracykliny 1.6. Antybiotyki glikopeptydowe 1.7. Polimyksyny 1.8. Kwas fusydowy 1.9. Chloramfenikol 2. Chemioterapeutyki (syntetyczne zwizki chemioterapeutyczne) 2.1. Sulfonamidy 2.2. Pochodne nitroimidazolu 2.3. Pochodne nitrofuranu 2.4. Chinolony 3. Leki stosowane w leczeniu grulicy oraz leki przeciwgrzybicze 3.1. Leki przeciwgrulicze 3.2. Leki przeciwgrzybicze 4. Leki przeciwwirusowe i przeciwpierwotniakowe 5. rodki o dziaaniu odkaajcym i antyseptycznym Sownik Bibliografia Literatura obowizkowa Literatura uzupeniajca

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Wstp

W rozdziale tym zostan omwione leki stosowane w zakaeniach bakteryjnych, grzybowych i wirusowych. Tematy 14 dotyczy bd antybiotykw i otrzymywanych syntetycznie chemioterapeutykw, ktre, zastosowane w maych steniach, hamuj wzrost lub powoduj mier drobnoustrojw, natomiast nie dziaaj toksycznie na komrki gospodarza (mog by wic stosowane oglnie). Temat 5 powicony zostanie rodkom o dziaaniu odkaajcym i antyseptycznym, ktre w odrnieniu od antybiotykw i chemioterapeutykw cechuj si znacznie mniejsz selektywnoci i znaczn toksycznoci na komrki gospodarza. Stosuje si je jedynie miejscowo do likwidowania drobnoustrojw. Aktywno danego leku, czyli dziaanie pozwalajce zahamowa wzrost lub umierci drobnoustrj zaley od wielu czynnikw, m.in.: stenia leku w miejscu infekcji, powinowactwa do receptora, czyli zdolnoci wizania leku z receptorem w komrce bakteryjnej, opornoci (naturalnej i nabytej). Mechanizm dziaania antybiotykw i chemioterapeutykw polega na: 1) hamowaniu syntezy ciany komrki bakteryjnej, 2) zaburzeniu syntezy kwasu foliowego (m.in. sulfonoamidy), 3) hamowaniu procesu biosyntezy biaek bakteryjnych(aminoglikozydy), 4) uszkodzeniu struktury bony cytoplazmatycznej (m.in. polimyksyny), 5) hamowaniu replikacji DNA (chinolony), 6) uszkodzeniu nici bakteryjnego DNA (pochodne nitrofuranu, nitroimidazolu).

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

1. Antybiotyki

Antybiotyki mona podzieli na: -laktamowe: penicyliny, cefalosporyny, karbapenemy, monobaktamy, makrolidy, linkozamidy, aminglikozydowe, tetracykliny, polipeptydowe, polimyksyny, kwas fusydowy, chloramfenikol.

Rysunek 1. Miejsce dziaania antybiotykw w komrce bakteryjnej

1.1. Antybiotyki -laktamowe Antybiotyki -laktamowe skadaj si z piercienia -laktamowego i tiazolidynowego. Obecno piercienia -laktamowego jest konieczna do aktywnoci biologicznej. Piercie ten ulega rozerwaniu pod wpywem enzymw -laktamaz. Niektre bakterie (np. gronkowce) wytwarzaj penicylinazy enzymy nalece do -laktamaz i w efekcie unieczynniaj antybiotyk.

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Mechanizm dziaania: hamuj syntez ciany komrkowej bakterii, przez inaktywacj transpeptydazy, co w konsekwencji hamuje biosyntez peptydoglikanw w cianie komrkowej bakterii. Antybiotyki -laktamowe charakteryzuj si ma toksycznoci. 1. Penicyliny Penicyliny to podstawowa grupa antybiotykw pochodzenia naturalnego i syntetycznego. Rni si midzy sob przede wszystkim zakresem dziaania:

Penicyliny

o wskim zakresie dziaania: penicyliny naturalne penicyliny psyntetyczne (oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina)

o szerokim zakresie dziaania: aminopenicyliny karboksypenicyliny ureidopenicyliny amidynopenicyliny

Rysunek 2. Podzia penicylin ze wzgldu na zakres dziaania

Przeciwwskazania: nadwraliwo i uczulenie na te leki. Dziaania niepodane: reakcje alergiczne (natychmiastowe i opnione). Najpowaniejsz reakcj jest wstrzs uczuleniowy, dlatego przed pozajelitowym podaniem leku naley wykona prb uczuleniow. Wykonanie prby: rdskrnie wstrzykujemy 0,1 ml Testarpenu zawierajacego 10 j.m. Jako prb kontroln podaje si rwnie rdskrnie 0,1 ml izotonicznego roztworu chlorku sodu. Wynik odczytuje si po 30 (odczyny wczesne) i 60 minutach. Za odczyn dodatni uwaa si wystpienie rumienia lub grudki o rednicy wikszej ni 1 cm. Interakcje: penicylin nie czy si z chloramfenikolem, tetracyklinami, makrolidami i linkozamidami. Poszczeglne penicyliny rni si midzy sob zakresem dziaania, wraliwoci na penicylinaz, waciwociami farmakokinetycznymi. 1.1. Penicyliny o wskim spektrum dziaania A. Penicyliny naturalne otrzymuje si z pleni Penicilium notatum i Penicilium chrysogenum.

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Wskazania: zakaenia bakteriami Gram-ujemnymi oraz niektrymi Gram-dodatnimi, krtkami, promieniowcami. BENZYLOPENICYLINA (penicylina krystaliczna) Farmakokinetyka: rozkada si pod wpywem soku odkowego nie naley podawa jej doustnie. Najczciej stosowana jest dominiowo, rwnie doylnie, dokanaowo i dostawowo. Dobrze przenika do tkanek, rwnie do podu, sabo natomiast przenika do koci i orodkowego ukadu nerwowego. Z biakami wie si w 4060%. Wydalana jest przez nerki. Wskazania: zapalenie puc, opucnej, oskrzeli, ropnie puc, meningokowe zapalenie opon mzgowych (zwiksza si wtedy zdolno przenikania penicyliny do orodkowego ukadu nerwowego), ostre i podostre zapaleni wsierdzia, kia rzeczka. Dziaania niepodane: wstrzs anafilaktyczny (rzadko), skrne odczyny alergiczne (ok. 10% przypadkw), wyjtkowo uszkodzenia narzdowe. Dawkowanie uzalenione jest od rozpoznania mikrobiologicznego i stanu chorego. PENICYLINA PROKAINOWA poczenie benzylopenicyliny z prokain, czego efektem jest wolniejsze wchanianie i wydalanie z ustroju antybiotyk utrzymuje si wtedy duej we krwi i tkankach. Przeciwwskazaniem jest uczulenie na penicylin i prokain (naley rwnie wykona prb uczuleniow na prokain). Wskazania i dziaania niepodane s podobne jak przy benzylopenicylinie. Niekiedy po podaniu tej penicyliny moe wystpi zesp Hoignea. Preparaty: Benzylopenicillin procaine, Polbicyllinum mieszanina benzylopenicyliny i benzylopenicyliny prokainowej w stosunku 1 : 3. BENZYLOPENICYLINA BENZATYNOWA Farmakokinetyka: bardzo wolno wchania si i wolno wydala z organizmu. Wskazania: przewleke zakaenia: choroba reumatyczna, kia, rzeczka, przewleke zakaenia ukadu oddechowego. Dawkowanie: 600 000-1 200 000 j.m. co 7dni lub 1 800 00 j.m. co 14 dni. Preparaty: Debecylina, Retarpen.

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

FENOKSYMETYLOPENICYLINA Farmakokinetyka: odporna na dziaanie kwasu solnego, moe wic by podawana doustnie, atwo wchania si z przewodu pokarmowy, z biakami wie si w 5060%. Wskazania: angina, zapalenie oskrzeli, ucha rodkowego, w stomatologii. Dawkowanie: 400 000 j.m. co 4 godziny, 1 godzin przed posikiem lub 2 godziny po posiku. Preparat: V-cylina. B. Penicyliny psyntetyczne o wskim zakresie dziaania Farmakokinetyka: s oporne na dziaanie penicylinazy, nie s wraliwe na dziaanie kwasu odkowego, z biakami krwi wi si w 9598%, pokarm w odku hamuje wchanianie antybiotykw (naley podawa godzin przed lub 2 godziny po posiku). Wskazania: zakaenia gronkowcowe, oporne na penicyliny naturalne. Przeciwwskazania: podobne jak dla innych penicylin. Dziaania niepodane wystpuj rzadko, najczciej s to skrne odczyny alergiczne, objawy nietolerancji ze strony ukad pokarmowego. Przed pozajelitowym podaniem naley wykona prb uczuleniow. KLOKSACYLINA preparat: Syntarpen. 2.2. Penicyliny o szerokim spektrum dziaania A. Aminopenicyliny AMPICYLINA Zakres dziaania: dziaa na bakterie Gram-dodatnie sabiej ni benzylopencylina, natomiast na bakterie Gram-ujemne 10-krotnie silniej. Jest skuteczna w zakaeniach: Salmonella, Shigella, E. coli, Haemophilus influenzae, Proteus mirabilis, natomiast nieskuteczna w zakaeniach Pseudomonas aeryginosa, Enterobacter aerogenes, Klebsiella. Farmakokinetyka: jest wraliwa na penicylinaz. Powinna by podawana pozajelitowo (atwo wtedy przenika do tkanek i do podu), po podaniu doustnym wchania si w 3050%. Pokarm upoledza jej wchanianie. Z biakami krwi wie si w 1822%.

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Wskazania: zakaenia mieszane ukadu moczowego, oddechowego, drg ciowych, przewodu pokarmowego. Zwalczanie nosicielstwa w durach i paradurach. Przeciwwskazania podobne jak dla innych penicylin. Dziaania niepodane: skrne odczyn alergiczne, zaburzenia ze strony ukady pokarmowego i krwiononego. Preparat: Ampicillin. AMOKSYCYLINA Farmakokinetyka: szybko i prawie cakowicie wchania si z przewodu pokarmowego. Obecno pokarmu nie wpywa na jej wchanianie. Dziaa sabiej ni ampicylina w zakaeniach bakteriami z rodzaju Shigella. Jest rozkadana przez penicylinaz. W 20% czy si z biakami krwi. Wydalana jest gwnie przez nerki. Wskazania: zakaenia drg moczowych, przewleke zapalenia oskrzeli, rzeczka, zapalenie ucha rodkowego. Jest stosowana rwnie w leczeniu choroby wrzodowej (patrz modu V). Preparaty: Amotax, Amoxicilline, Amoxil, Duomox, Hiconcil, Ospamox. B. Karboksypenicyliny skuteczne w zakaeniach Pseudomonas aeruginosa, Proteus morgani, Proteus rettgeri oraz niektrymi enterobakteriami. S natomiast mao skuteczne w zakaeniach wywoanych przez bakterie Gram-dodatnie. S rozkadane przez penicylinazy gronkowcowe. KARBENICYLINA musi by podawana pozajelitowo, poniewa jest nietrwaa w rodowisku kwanym. Z biakami wie si w 53%. Wskazania: zakaenia Pseudomonas aeruginosa. Preparaty: Carbenicillin, Geopen. TIKARCYLINA dziaa silniej ni karbenicylina. Stosowana jest w cikich zakaeniach Pseudomonas aeruginosa. Preparaty: Ticarpen, Ticar.

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

C. Ureidopenicyliny posiadaj szeroki zakres przeciwbakteryjny, obejmujcy zakres dziaania aminopenicylin i karboksypenicylin (znacznie silniej dziaaj na szczepy P. aeruginosa). Farmakokinetyka: s rozkadane przez penicylinazy gronkowcowe. Z biakami wi si w 1648%, dawkuje si je doylnie lub dominiowo 3,04,0 co 46 godzin. W terapii skojarzonej ureidopenicylin i karbokstpenicylin z antybiotykami aminoglikozydowymi naley podawa je w osobnych strzykawkach z powodu wzajemnego unieczynniania. AZLOCYLINA preparat: Azlocilin. MEZLICYLINA preparat: Baypen. IPERACYNA preparaty: Piperacillin, Pipril. D. Amidynopenicyliny s skuteczne w zakaeniach wywoanych przez Eschericha coli, Proteus, Salmonella, Shigella. S rozkadane przez penicylinaz gronkowcow, bardziej oporne na -laktamazy wytwarzane przez bakterie Gram-ujemne. MECYLINAM podawany pozajelitowo, w 510% wie si z biakami. Wskazania: zakaenia drg moczowych paeczkami jelitowymi. Preparat: Mecillin Par. 1.3. Penicyliny z inhibitorami -laktamaz Inhibitory blokuj aktywno -laktamaz wytwarzanych przez szczepy bakterii opornych na penicylin umoliwia to rozszerzenie zakresu dziaania. W lecznictwie stosowane s nastpujce poczenia: amoksycylina + kwas klawulanowy (preparaty: Amoksilav, Augmentin), ampicylina + sulbaktam (preparat: Unasyn), piperacynlina + tazobaktam (preparat: Tazocin), tikarcylina + kwas klawulanowy (preparaty: Timentin, Timenten). 2. Cefalosporyny Mechanizm dziaania: hamowanie syntezy ciany komrki bakteryjnej (podobnie jak penicyliny). Posiadaj szeroki zakres dziaania: dziaaj bakteriobjczo na bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, tlenowce i niektre beztlenowce. Cefalosporyny rni si zakresem dziaania, waciwociami farmakokinetycznymi (wchanianiem z przewodu

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

pokarmowego, wizaniem z biakami), przechodzeniem do orodkowego ukadu nerwowego i opornoci w stosunku do -laktamaz. Dziaania niepodane (na og s lekami mao toksycznymi): odczyny alergiczne (5% przypadkw): odczyny skrne, wstrzs anafilaktyczny, bolesno i stwardnienie w miejscu podania (po podaniu dominiowym), stan zapalny yy (po podaniu doylnym), dolegliwoci ze strony ukadu pokarmowego (nudnoci, wymioty), skaza krwotoczna, podczas leczenia niektrymi cefalosporynami spoycie alkoholu moe wywoa reakcje disulfiramopodobne. Przeciwwskazania: uczulenie na cefalosporyny. W 510% przypadkw pojawia si czciowa alergia krzyowa z penicylinami. Dlatego obowizkowo przed podaniem pozajelitowym cefalosporyn naley przeprowadzi wywiad dotyczcy tego, czy pacjent nie jest uczulony na penicyliny. Wskazania: zakaenia ukadu oddechowego, drg moczowych (cefalosporyny II i III generacji), w zakaeniach chirurgicznych, ginekologicznych, pooniczych, w posocznicach, w chemioprofilaktyce (tzn. w zapobieganiu zakaeniom pooperacyjnym). Stosuje si je w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym z antybiotykami aminoglikozydowymi. Wyrniamy cefalosporyny I, II, III i IV generacji. 2.1. Cefalosporyny I generacji: doustne: CEFADROKSYL preparat: Duracef, CEFALEKSYNA preparaty: Cefaleksyna, Keflex, Ceporex, doustne i parenteralne: CEFRADYNA preparat: Sefril, parenteralne: CEFAZOLINA preparaty: Kefzol, Biodroxil. Cefalosporyny I generacji dziaaj silnie na bakterie Gram-dodatnie, sabo na Gram-ujemne. Nie penetruj do orodkowego ukadu nerwowego, dobrze wchaniaj si z przewodu pokarmowego. Nie s aktywne w stosunku do Haemophilus influenze, paeczek z rodzaju Serratia i Enterobacter oraz paeczek niefermentujcych, z rodzaju Acinetobacter i Pseudomonas. 2.2. Cefalosporyny II generacji: doustne: CEFAKLOR preparat: Ceclor, doustne i parenteralne: CEFUROKSYM preparaty: Biofuroksym, Zinacef,

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

parenteralne: CEFAMANDOL preparaty: Mandol, Tarcefandol. Cefalosporyny II generacji wykazuj silne dziaanie wobec bakterii Gram-ujemnych, sabiej dziaaj na Gram-dodatnie. Charakteryzuj si opornoci na wiele klasycznych -laktamaz wytwarzanych przez szczepy bakterii, powodujcych zakaenia szpitalne. Ich dostpno biologiczna jest zrnicowana, zwizana z czasem przyjcia antybiotyku w stosunku do posiku. 2.3. Cefalosporyny III generacji: doustne: CEFIKSYM preparat: Suprax, CEFETAMET preparat: Globocef, CEFTIBUTEN preparat: Cedax, parenteralne: CEFOTAKSYM preparaty: Tarcefoksym, Biotaksym, CEFTRIAKSON preparat: Biotraxon, CEFTAZYDYM preparaty: Biotum, Kefadim. Cefalosporyny III generacji wykazuj szerokie spektrum dziaania, przede wszystkim na bakterie Gram-ujemne. S bardziej oporne na dziaanie -laktamaz ni cefaloksyny I generacji. S nieaktywne wobec gronkowcw. Antybiotyki te charakteryzuj si dobr farmakokinetyk, osigaj wysokie stenia w tkankach. Wskazania: zakaenia ukadu oddechowego, moczowego, pokarmowego, zapalenie opon (lepiej ni cefalosporyny I i II generacji przenikaj do pynu mzgowo-rdzenowego), zakaenia szpitalne, zakaenia koci, staww. CEFTAZYDYM najbardziej aktywna cefalosporyna wobec paeczek niefermentujcych (m.in. Pseudomonas aeruginosa), stosowana szczeglnie w leczeniu szpitalnego zapalenia puc, gwnie chorych na oddziaach OIOM. 2.4. Cefalosporyny IV generacji Cefalosporyny IV generacji charakteryzuj si du opornoci na -laktamazy oraz du aktywnoci w stosunku do drobnoustrojw Gram-dodatnich i Gram-ujemnych. Nie wchaniaj si z przewodu pokarmowego. CEFPIROM preparaty: Keiten, Cefprom. CEFEPIM antybiotyk przeznaczony do leczenia cikich zakae szpitalnych, ukadu moczowego i oddechowego, w przypadku opornoci bakterii na inne cefalosporyny. Dla zmniejszenia ryzyka selekcji szczepu opornego mona kojarzy

10

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

cefalosporny IV generacji z aminoglikozydami. Cefalosporyny IV generacji nie powinny by stosowane u dzieci, ze wzgldu na brak bada klinicznych. Preparaty: Maxipime, Axepim. 3. Karbapenemy Psyntetyczne antybiotyki -laktamowe o bardzo szerokim spektrum dziaania i duej opornoci na dziaanie -laktamaz. Mechanizm dziaania: hamowanie syntezy ciany bakteryjnej. Zakres dziaania: dziaaj zarwno na Gram-ujemne, jak i na Gram-dodatnie bakterie, tlenowce i beztlenowce (z wyjtkiem Xanthomonas maltophila). Zabijaj bakterie w steniu bliskim najmniejszego stenia hamujcego wzrost bakterii (MIC). Dziaaj po zakoczeniu podawania (tzw. efekt poantybiotykowy PAE). Wskazania: cikie, oporne na inne antybiotyki posocznice i zakaenia ukadu oddechowego, pokarmowego, moczowego, skry, tkanek mikkich, staww, koci. Powinny by stosowane tylko w ostatecznoci. Dziaania niepodane: nudnoci, wymioty, leukopenia, eozynofilia, drgawki szczeglnie u osb z niewydolnoci nerek lub chorobami orodkowego ukadu nerwowego. Przeciwwskazania: uczulenie na penicyliny. Interakcje: dziaaj synergistycznie z aminoglikozydami oraz wankomycyn. Antagonistycznie z wieloma antybiotykami -laktamowymi (np. piperacylin, tikarcylin, cefotaksimem). Nie naley kojarzy imipenemu z cefalosporynami. Przykady antybiotykw IMIPENEM podawany jedynie drog parenteraln. Jest on rozkadany w nerce przez enzym dwuhydropeptydaz, dlatego musi by podawany z cylastatyn zwizkiem, ktry blokuje dziaanie tego enzymu. Preparat: Tienam. MEROPENEM przeznaczony rwnie do podawania parenteralnego, nie jest jednak inaktywowany przez dwuhydropeptydaz, nie musi by wic czony z cylastatyn. Moe by stosowany w zapaleniu opon mzgowo-rdzeniowych, w przeciwiestwie do imipenemu nie wywouje drgawek. Preparat: Meronem.

11

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

4. Monobaktamy Zakres dziaania: bakterie Gram-ujemne. Nie dziaaj na bakterie Gram-dodatnie i beztlenowce. Charakteryzuj si znaczn opornoci na dziaanie -laktamaz. Dziaania niepodane: zapalenia y, skrne odczyny alergiczne. AZTREONAM stosowany jest w cikich, opornych na inne antybiotyki zakaeniach ukadu oddechowego, moczowego, pokarmowego, powikaniach pooperacyjnych, w leczeniu rzeczki (z powodu wskiego spektrum dziaania czsto czony jest z innymi antybiotykami). Preparat: Azactam.

1.2. Makrolidy Makrolidy to antybiotyki wytwarzane przez grzyby z rodzaju Streptomyces, o duej czsteczce (makro), majcej 1216 atomw wgla w piercieniu i nie zawierajcej atomw azotu (z jednym wyjtkiem). W zalenoci od iloci atomw wgla w czsteczce makrolidy moemy podzieli na: C12 METYMYCYNA, C14 ERYTROMYCYNA, ROKSYTROMYCYNA, KLARYTROMYCYNA, DAWERCYNA, C15 AZYTROMYCYNA (azalid), C16 JOSAMYCYNA, SPIRAMYCYNA. Mechanizm dziaania: makrolidy wi si z rybosomami bakterii (z podjednostkami 50S) i w ten sposb hamuj biosyntez biaek bakteryjnych. Spektrum dziaania: Gram-dodatnie bakterie tlenowe, np. S. pneumoniae, P. pyogenes. Wykazuj bardzo dobr aktywno wobec bakterii atypowych: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia sp., Legionella pneumophila, a take wobec pierwotniakw: Toxoplasma, Pneumocystis. Aktywno wobec bakterii atopowych wie si z bardzo dobr penetracj makrolidw do wntrza komrek, gdzie stenie antybiotyku jest kilkakrotnie wysze od stenia w surowicy krwi (np. Klarytromycyna, Azytromycyna). S nieaktywne w stosunku do Gram-ujemnych bakterii (z wyjtkiem azalidw). atwo wytwarza si oporno na makrolidy. Wskazania: zakaenia ukadu oddechowego, zatok przynosowych, garda. Dziaania niepodane: zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego (nudnoci, biegunka), erytromycyna stosowana ponad 2 tygodnie moe uszkadza wtrob.

12

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Przeciwwskazania: niewydolno wtroby (erytromycyna, roksytromycyna). Interakcje: makrolidy osabiaj dziaanie rodkw antykoncepcyjnych, hamuj metabolizm wielu lekw, zwikszajc ich stenie w surowicy krwi (np. metyloprednizolonu, karbamazepiny, teofilny, fenytoiny, cyklosporyny, digoksyny, terfenadyny, astemizolu, acenokumarolu), w skutek blokowania aktywnoci cytochromu P450. Z tetracyklinami wykazuj dziaanie synergistyczne. Przykady antybiotykw ERYTROMYCYNA preparat: Erythromycinum. Davercin oryginalny polski antybiotyk, pochodna erytromycyny. Jest bardziej aktywny od erytromycyny, lepiej tolerowany. Podawany jest 2 x na dob. ROKSYTROMYCYNA makrolid nowszej generacji dziaa duej od erytromycyny i wykazuje lepsz dostpno biologiczn po podaniu doustnym. Nie hamuje aktywnoci cytochromu P450, nie wpywa wic na metabolizm innych lekw. Preparat: Rulid. SPIRAMYCYNA nieaktywna wobec Haemophilus influenzae. Preparat: Rovamycina. AZYTROMYCYNA dostpno biologiczna ok. 40%, posiek zmniejsza wchanianie leku, dobrze tolerowana przez chorych. Preparat: Sumamed. KLARYTROMYCYNA pokarm nie wpywa na dziaanie leku, jest lepiej tolerowana od erytromycyny, szybko przenika do tkanek szczeglnie do tkanki pucnej i do migdakw. Preparat: Klacid.

1.3. Linkozamidy Linkozamidy posiadaj podobny do makrolidw mechanizm oraz zakres dziaania (antybiotyki te mog wzajemnie wypiera si z miejsca wizania i osabia swoj aktywno). Farmakokinetyka: dobrze wchaniaj si z przewodu pokarmowego, przenikaj do koci i staww.

13

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Wskazania: zakaenia ziarenkowcami tlenowymi Gram-dodatnimi, w sytuacjach, gdy inne antybiotyki s nieskuteczne. Zakaenia bakteriami beztlenowymi, zwaszcza B. fragilis zapalenie otrzewnej, ropie w jamie brzusznej lub miednicy (w poczeniu z innymi antybiotykami). Dziaania niepodane: biegunka, rzekomoboniaste zapalenie jelita grubego, skrne reakcje alergiczne, rumie wielopostaciowy, tromocytopenia, reakcje anafilaktyczne. KLINDAMYCYNA Farmakokinetyka: bardzo dobrze wchania si z przewodu pokarmowego, atwo przenika do rnych pynw ustrojowych i tkanek mikkich, sabo natomiast do pynu mzgowo-rdzeniowego. Z biakami krwi wie si w 90%. Doylne podanie nie rozcieczonego antybiotyku w dawce 600 mg moe spowodowa zatrzymanie akcji serca. Preparaty: Dalacin C, Klimicin.

1.4 Antybiotyki aminoglikozydowe Mechanizm dziaania: hamuj syntez biaek bakteryjnych, przez wizanie si aminiglikozydw z podjednostk 30S rybosomu bakteryjnego oraz uszkadzaj struktur bony cytoplazmatycznej. Zakres dziaania: s aktywne wobec bakterii Escherichia coli, Klebsiella, Enterobacter, Proteus, Pseudomonas, Neisseria, Brucella i Haemophilus. Dziaaj rwnie na gronkowce (take na gronkowca zocistego). Oporno na nie powstaje powoli (wyjtkiem jest streptomycyna). Farmakokinetyka: le wchaniaj si z przewodu pokarmowego, natomiast dobrze po podaniu dominiowym. Wydalaj si przez nerki w postaci niezmienionej. Posiadaj ma rozpito terapeutyczn. Wykazuj oporno krzyow. Wskazania: zakaenia szpitalne, posocznice, zakaenia wywoane Pseudomonas aeruginosa. Dziaania niepodane: aminoglikozydy s antybiotykami toksycznymi. S ototoksyczne (zalecana systematyczna kontrola suchu) oraz nefrotoksyczne. Przeciwwskazania: nadwraliwo na lek, ostra niewydolno wtroby oraz nerek, upoledzenie suchu, stany zapalne oraz niedrono jelit, cia. Mona je kojarzy z -laktamami w celu poszerzenia spektrum dziaania lub uzyskania efektu synergistycznego.

14

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Wyrniamy: antybiotyki aminoglikozydowe I generacji (STREPTOMYCYNA, KANAMYCYNA, NEOMYCYNA) i antybiotyki aminoglikozydowe II generacji (GENTAMYCYNA, TOBRAMYCYNA, AMIKACYNA). STREPTOMYCYNA naturalny antybiotyk uzyskiwany z grzybw Streptomyces griseus. Obecnie rzadko stosowany ze wzgldu na dziaania niepodane oraz szybko powstajce opornoci. Preparat: Streptomycinum. KANAMYCYNA rwnie naturalny antybiotyk, obecnie rzadko stosowany w zakaeniach ukadu moczowego, czasami jako lek przeciwgruliczy. NEOMYCYNA obecnie rzadko stosowana w zakaenia ukadu pokarmowego spowodowanego przez bakterie Gram-ujemne (Shigella, Salmonella, Proteus). Stosowana jest przed zabiegami chirurgicznymi na jelicie grubym oraz zewntrznie w postaci maci, aerozolu w ropnych zakaeniach skry, owrzodzeniu podudzi, zapaleniu spojwek. Czasami stosowana jest zbyt czsto. Preparat: Neomycinum ma do oczu, aerozol. GENTAMYCYNA stosowana w zakaeniach bakteriami Gram-ujemnymi ukadu moczowego, w zakaeniach towarzyszcych oparzeniom, zapaleniu opon mzgowo-rdzeniowych, paciorkowcowym zapaleniu wsierdzia (z amniopenicylinami), zapaleniu gruczou krokowego. Preparat: Gentamicin. TOBRAMYCYNA wykazuje szczegln aktywno wobec paeczek Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter. Preparaty: Brulamycyna, Nebcin, Tobrex. AMIKACYNA psyntetyczna pochodna kanamycyny. Zakres dziaania: aktywna wobec bakterii opornych na gentamycyn i tobramycn, poniewa jest wraliwa na dziaanie dwch z kilkunastu enzymw rozkadajcych aminoglikozydy. Stosowana jest jako lek alternatywny, zwaszcza w zakaeniach szpitalnych wywoanych przez bakterie Gram-ujemne (E. coli, Klebsiella, Proteus). Preparaty: Amikacin, Amikin, Biodacyna.

15

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

1.5. Tetracykliny Zakres dziaania: antybiotyki bakteriostatyczne o szerokim zakresie dziaania. Aktywne wobec Gram-dodatnich: gronkowcw, paciorkowcw, dwoinki zapalenia puc oraz Gram-ujemnych (np. E. coli, Brucella, Shigela, Vibrio cholerae i innych). Dziaaj rwnie na Rickettsiae, Mycoplasma, Chlamydiae, Spirochetae. Sabo dziaaj na Pseudomonas aeruginosa i pierwotniaki. W zakaeniach grzybiczych i wirusowych s nie aktywne. Mechanizm dziaania: hamowanie biosyntezy biaka (wi si z podjednostk 30S rybosomu) i procesw fosforylacji w komrkach bakteryjnych. W tej grupie antybiotykw istnieje oporno krzyowa, natomiast midzy tetracyklinami a np. doksycyklin istnieje czciow oporno krzyowa. Farmakokinetyka: z przewodu pokarmowego wchaniaj si niecakowicie, pokarm i niektre leki utrudni wchanianie (szczeglnie obecno mleka, soli wapnia i magnezu), atwo przenikaj do tkanek, wydalane s przez nerki. Modyfikowane tetracykliny maj lepsze parametry farmakokinetyczne i s obecnie czciej stosowane. Dziaania niepodane: s liczne, zmuszajce czasami do odstawienia leku. Nale do nich: zaburzenia odkowo-jelitowe, dysbakteriozy z hipowitaminozami (aby tego unikn naley z tetracyklinami podawa Lakcid oraz witaminy z grupy B i K), rzekomoboniste zapalenie jelit, nefrotoksyczno i hepatotoksyczno (wystpuj czciej po podaniu doylnym), nadwraliwo na wiato (podczas kuracji tymi antybiotykami nie wolno si opala). Objawy niepodane wystpuj czciej po naturalnych tetracyklinach ni po modyfikowanych. Przeciwwskazania: cia, dzieci do 12 r.. (powoduj m.in. trwae przebarwienie zbw i zwikszaj ich podatno na prchnic, odkadaj si rwnie w nasadach koci dugich). Interakcje: Dziaaj antagonistyczne z penicylinami i cefalosporynami. Ulegaj chelatyzacji przy jednoczesnym podawaniu z lekami zawierajcymi jony wapnia, glinu, magnezu i elaza. Pokarm utrudnia wchanianie, nie naley podawa z przetworami mlecznymi. Dawkowanie: Tetracykliny stosuje si doustnie lub doylnie, a take miejscowo w postaci maci 1% (ma oczna i 3%) (np. oxytetracyklina+ hydrokortyzon = Oxycort). Uycie przeterminowanych i rozoonych tetracyklin moe spowodowa uszkodzenie nerek. Wyrniamy tetracyliny naturalne: OXYTETRACYKLINA preparaty: Oxyterracyna, Oxycort, TETRACYKLINA preparat: Tetracyclinum, tertacykliny modyfikowane: m.in. DOKSYCYKLINA preparaty: Doxycycline, Vibramycinum.

16

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

DOKSYCYKLINA lepiej wchania si z przewodu pokarmowego, jest mniej nefrotoksyczna, pokarm nie wpywa na jej wchanianie.

1.6. Antybiotyki glikopeptydowe Mechanizm dziaania: hamowanie syntezy ciany komrkowej bakterii. Zakres dziaania: bakterie Gram-dodatnie (gronkowce Staphylococcus aureus) paciorkowce, enterokoki, rwnie Clostridium difficile. WANKOMYCYNA Farmakokinetyka: z biakami krwi wie si w 1050%, nie wchania si z przewodu pokarmowego, nie przenika do OUN, w 90% wydala si z moczem. Stosowana jest doylnie, dominiowo nie podaje si jej (jest to bardzo bolesne, moe wystpi martwica). Wskazania: cikie zakaenia gronkowcowe i paciorkowcowe, oporne na antybiotyki -laktamowe. Dziaania niepodane: ototoksyczno, nefrotoksyczno, nudnoci, wymioty, skrne odczyny alergiczne, zesp czerwonego karku. Przeciwwskazania: uszkodzenie nerek, suchu cia. Preparaty: Vancocin, Vancomycin. TEIKOPLANINA dziaa sabiej nefrotoksycznie, nie dziaa dranico, moe by podawana dominiowo lub doylnie. Preparat: Targocid.

1.7. Polimyksyny Polimyksyny to antybiotyki polipeptydowe, wytwarzane przez wiele szczepw Bacillus polymyxa. Z wielu polimyksyn w lecznictwie zastosowanie znalaza jedynie polimyksyna B i E. Mechanizm dziaania: uszkodzenie bony cytoplazmatycznej. Zakres dziaania jest wski i obejmuje przede wszystkim bakterie Gram-ujemne (Pseudomonas aeruginosa, Enterobacter aerogenes, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Salmonella, Shigella).

17

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Farmakokinetyka: nie wchaniaj si z przewodu pokarmowego, po podaniu doustnym dziaaj wycznie miejscowo. Po podaniu dominiowym wchaniaj si szybko. Do pynu mzgowo-rdzeniowego nie przenikaj. Wydalane s przez nerki. Wskazania: zakaenia przewodu pokarmowego. Pozajelitowo: w cikich zakaeniach ukadu moczowego, wywoanych przez bakterie Gram-ujemne. Dziaania niepodane: s neurotoksyczne i nefrotoksyczne, powoduj blokad nerwowo-miniow. Przeciwwskazania: niewydolno nerek. POLIMYKSYNA B obecnie stosowana rzadko, zastpowana jest kolistyn. KOLISTYNA stosowana w zakaeniach odkowo-jelitowych, doustnie lub miejscowo w leczeniu ran, oparze, pozajelitowo w zakaeniu drg moczowych P. aeruginosa i Enterobacteriaceae. Preparat: Colistin.

1.8. Kwas fusydowy Kwas fusydowy to antybiotyk otrzymywany z grzyba Fusidium coccineum. Przenika on do tkanek i do koci, nie przenika natomiast do OUN. Wydala si z ci. Z biakami wie si w 8090%. Mechanizm dziaania: hamowanie biosyntezy biaka bakterii. Zakres dziaania: bakterie Gram-dodatnie, szczeglnie gronkowce oporne na penicyliny. Wskazania: zakaenia gronkowcowe penicylinooporne. Dziaania niepodane: zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego. Preparat: Fucidine. 1.9. Chloramfenikol Chloramfenikol by jednym z pierwszych antybiotykw wprowadzonych do lecznictwa. Mechanizm dziaania: hamowanie biosyntezy biaek bakteryjnych (utrudnia polimeryzacj aminokwasw do peptydw). Zakres dziaania: jest antybiotykiem bakteriostatycznym o szerokim zakresie dziaania: wpywa zarwno na bakterie Gram-ujemne, jak i na Gramdodatnie, riketsje. Szczeglnie silnie dziaa na Salmonella typhi i S. paratyphi.

18

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Farmakokinetyka: atwo wchania si z przewodu pokarmowego, atwo przenika do tkanek, a take do pynu mzgowo-rdzeniowego. Przechodzi do podu. Wydalany jest w 90% z moczem. Wskazania: dur brzuszny, plamisty, paradury, zapalenie opon mzgowych wywoane przez Haemophilus influenzae i zakaenia ukadu oddechowego wywoane przez Klebsiella pneumoniae. Dziaania niepodane: ze strony ukadu krwiotwrczego: niedokrwisto aplastyczna, agranulocytoza, trombocytopenia. Objawy uszkodzenia szpiku mog wystpi nawet w kilka tygodni lub miesicy po zakoczeniu leczenia. Obecnie ze wzgldu na dziaanie toksyczne jest rzadko stosowany. Przeciwwskazania: noworodki, choroby wtroby, cia, uszkodzenie ukadu krwiotwrczego. Interakcje: dziaa antagonistycznie z penicylinami i cefalosporynami oraz makrolidami. Potguje hipoglikemiczne dziaanie pochodnych sulfonylomocznika. Preparaty: Chloramphenicol, Detreomycyna.

19

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

2. Chemioterapeutyki (syntetyczne zwizki chemioterapeutyczne)

2.1. Sulfonamidy Sulfonamidy s pochodnymi kwasu sulfanilowego, dziaaj bakteriostatycznie. Oprcz dziaania bakteriobjczego posiadaj dziaanie moczopdne i hipoglikemiczne. Mechanizm dziaania: zwizki dziaaj antagonistyczne do kwasu p-aminobenzoesowego (PABA). Kwas ten jest niezbdny bakterii do syntezy kwasu foliowego, koniecznego do syntezy nukleotydw purynowych. Zakres dziaania jest szeroki, obejmuje bakterie Gram-dodatnie oraz Gram-ujemne. Skuteczno jest jednak rna, ze wzgldu na wystpujc oporno bakterii. Farmakokinetyka: wikszo sulfonamidw dobrze wchania si z przewodu pokarmowego, ich rozmieszczenie w tkankach jest do rwnomierne, atwo przenikaj przez bony biologiczne oraz do pynu mzgowo-rdzeniowego i do mzgu. S metabolizowane w wtrobie. Wydalane s w postaci niezmienione lub jako nieczynne metabolity przez nerki. Wyrniamy sulfonamidy: krtkodziaajce (okres ptrwania do 8 godzin) SULFAFURAZOL, SULFAKARBAMID maksymalne stenie we krwi po 24 godzinach (dawkowanie co 46 godzin), o rednim czasie dziaania (816 godzin) dawkowanie 2 x dziennie KOTRIMOKSAZOL, o dugim czasie dziaania (ok. 60 godzin) SULFADOKSYNA, sabo wchaniajce si z przewodu pokarmowego SULFAGUANIDYNA, SULFASALAZYNA. Dziaania niepodane: ze strony ukadu krwiotwrczego (agranulocytoza, trombocytopenia, leukopenia, niedokrwisto aplastyczna), moczowego (skpomocz, biakomocz, krwiomocz), pokarmowego (nudnoci, wymioty, biegunki), nerwowego (ble gowy, depresje, zapalenia nerww obwodowych, zamroczenia podobne do alkoholowych nie naley prowadzi pojazdw w trakcie leczenia), alergie skrne, zesp Stevensa-Johnsona. Przeciwwskazania: nadwraliwo na sulfonamidy, niewydolno nerek, wtroby, cia, zmiany w ukadzie krwiotwrczym. W trakcie terapii sulfonamidami nie naley opala si i nawietla lampa kwarcow.

20

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Interakcje: sulfonamidy zwikszaj hipoglikemiczne dziaanie pochodnych sulfonylomocznika (np. tolbutamid), nienarkotyczne leki przeciwblowe (fenylbutazon) i alkohol potguj dziaanie toksyczne sulfonoamidw. Leki miejscowo znieczulajce dziaaj antagonstycznie, leki zobojtniajce (Alusal, Mabnosil) zmniejszaj dziaanie sulfonamidw.

Tabela 1. Waniejsze sulfonoamidy, ich charakterystyka farmakokinetyczna i wskazania do stosowania Nazwa Midzynarodowa SULFAFURAZOL Nazwa handlowa Amidoxal Posta i dawkowanie Co 46 godzin przez 46 dni. Pierwsza dawka 23 razy wiksza. Zakaenia drg moczowych, zapalenie puc, opon mzgowordzeniowych KO-TRIMOKSAZOL (trimetoprim + sulfametoksazol 1 : 5) Biseptol Bactrim atwo wchania si z przewodu pokarmowego (90%), maksymalne stenie we krwi po 24 godz. Oporno bakterii wystpuje rzadko. SULFAGUANIDYNA Sulfaguanidinum Sabo wchania si z przewodu pokarmowego. Dziaanie b. sabe. SULFASALAZYNA Salazopiryn Azulfidine Sulfasalazin Ma dziaanie bakteriostatycze i przeciwzapalne, wchania si w 70% w jelicie grubym. Przewleke wrzodziejce zapalenie jelita grubego, reumatoidalne zapalenie staww. Zakaenia przewodu pokarmowego Zakaenia ukadu moczowego, gruczou krokowego, ukadu oddechowego, pokarmowego. 1 g 35 x dz., nast. 500 mg 34 x dz. przez 23 dni. Doustnie 960 mg co 812 godz., dzieci 120480 mg 2 x dz. dominiowo, doylnie. 12 g dz. w 4 dawkach. Podaje si dodatkowo zespl wit. B. 12 g 4 x dz. po posikach w zapaleniu jelita grubego i chorobie Crohna.

Farmakokinetyka Mao toksyczny, z biakami wie si w 80%. Biologiczny okres ptrwania: 3 godzin.

Zastosowanie Zakaenia drg moczowych, zapalenie puc, opon mzgowordzeniowych

SULFAKARBAMID

Urenil

W moczu osiga 47 razy wiksze stenie ni we krwi.

21

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

2.2. Pochodne nitroimidazolu METRONIDAZOL Mechanizm dziaania: przechodz do wntrza komrki bakteryjnej, gdzie s rozkadane do zwizkw, ktre nastpnie uszkadzaj ni DNA bakterii. Zakres dziaania: bakterie beztlenowe. Paciorkowce beztlenowe s mniej wraliwe. Dziaa bakteriobjczo. Lekooporno wystpuje rzadko (Helicobacter pylori atwo nabywa opornoci na ten lek patrz leczenie choroby wrzodowej). Farmakokinetyka: dobrze wchania si z przewodu pokarmowego, z biakami surowicy krwi wie w ok. 50%. W pynach ustrojowych rozmieszcza si rwnomiernie. Wikszo metabolizowana jest w wtrobie. Wskazania: zakaenia pierwotniakami, zakaenia beztlenowcami czsto w zwizku z zabiegami na jelicie grubym. Jest skuteczny w zakaeniach w rzekomoboniastym zapaleniu jelit (wywoanym Clostridium difficile). Dziaania niepodane: nudnoci, metaliczny smak w ustach, biegunki, zapalenie jamy ustnej i jzyka, zapalenie nerww obwodowych lub drgawki. Wywouje reakcj disulfiramow: chory nie moe pi alkoholu w trakcie kuracji metronidazolem. Przeciwwskazania: nadwraliwo na metronidazol. Interakcje: nie stosowa rwnoczenie z disulfiramem i etanolem. Nasila dziaanie fenytoiny, osabia metabolizm doustnych lekw przeciwzakrzepowych. Preparat: Metronidazol.

2.3. Pochodne nitrofuranu Mechanizm dziaania: nie jest znany (prawdopodobnie podobny jak pochodnych nitroimidazolu). Zakres dziaania: szeroki zakres dziaania bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, pierwotniaki i niektre grzyby. Farmakokinetyka: wchanianie z przewodu pokarmowego jest rne, np. furazolidon wchania si sabo, nifuroksazyd nie wchania si praktycznie, natomiast nitrofurantoina bardzo szybko wchania si z przewodu pokarmowego. Przenika ona do OUN i do krwi podu, ulega szybkiej eliminacji. Okres ptrwania wynosi 20 minut. 70% leku ulega biotransformacji w tkankach.

22

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Dziaania niepodane: nudnoci i wymioty, skrne reakcje alergiczne, reakcje pucne (rdmiszowe zapalenie puc), reakcje szpikowe (leukopenia, anemia hemolityczna), neurologiczne (nitrofurantoina). S to leki toksyczne, opisywano nawet wypadki miertelne. Przeciwwskazania: cia, okres karmienia, dzieci do 1 r.

Tabela 2. Pochodne nitrofuranu, farmakokinetyka, wskazania do stosowania Nazwa midzynarodowa fl. Nifurantin dra. Nazwa handlowa Posta i dawkowanie Tab. 0,1 g 50100 mg 4 x dz. do 14 dni

Farmakokinetyka Dobrze wchania si z przewodu pokarmowego, przechodzi do OUN i podu. W 40% wydalana jest przez nerki

Wskazania Zakaenia ukadu moczowego

NITROFURANTOINA Furadantin tab.,

FURAZOLIDON

Furazolidon fl. Nifuran globulki Furoxone tab.

Sabo wchania si z przewodu pokarmowego;

Zakaenia ukadu pokarmowego, zapalenie pochwy.

Tab. 20 i 100 mg 100 mg 4 x dz.

lamblioza, bakteryjne do 5 dni.

NITROFURAL

Nitrofurazon 0,2% ma i zasypka Nifucin krople

Stany zapalne skry, oparzenia, owrzodzenia.

Miejscowo w postaci maci, kremw, eli.

2.4. Chinolony Mechanizm dziaania: s inhibitorami enzymu (gyraza bakteryjna topoizomeraza), odpowiedzialnego za zwijanie si nici DNA. Ni DNA nie zwija si i ulega rozerwaniu. Wyrniamy: 1. Chinolony I generacji: Zakres dziaania: bakterie Gram-ujemne (E. coli, Klebsiella, Enterobacter, Proteus, P. aeruginosa). Farmakokinetyka: dobrze wchaniaj si z przewodu pokarmowego, z biakami wi si w 1540% (kw. pipemidowy), 90% (kw. nalidiksowy). Wskazania: zakaenia drg moczowych.

23

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Dziaania niepodane: zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego, reakcje alergiczne, gwnie skrne, zaburzenia neurologiczne (ble gowy, senno, zawroty gowy, zaburzenia widzenia). KWAS PIPEMIDOWY preparat: Palin. KWAS OKSOLINOWY preparat: Gramurin. 2. Chinolony II generacji (fluorowane chinolony) Zakres dziaania: tlenowe bakterie Gram-ujemne, Gram-dodatnie. Farmakokinetyka: po podaniu doustnym wchanianie jest rne: najlepiej ofloksacyna, najsabiej norfloksacyna wchanianie moe ulec zmniejszeniu pod wpywem lekw zobojtniajcych. Oporno na chinolony rozwija si stopniowo, obecnie obserwuje si zwikszenie liczby szczepw opornych. Chinolony fluorowane nie powinny by stosowane jako leki pierwszego rzutu. Wskazania: zakaenia drg moczowych, oddechowych, przewodu pokarmowego. Dziaania niepodane: nudnoci, wymioty, brak aknienia, bl, zawroty gowy, rzadziej bezsenno, omamy, drgawki, zmiany skrne. Przeciwwskazania: nadwraliwo na chinolony, niewydolno nerek, wtroby, cia, okres karmienia, nie naley stosowa u dzieci przed zakoczeniem wzrostu (chinolony niszcz chrzstk stawow u modych zwierzt). OFLOKSACYNA Preparaty: Floxal ma do oczu; Oflocet; Tarivid. PEFLOKSACYNA aktywno przeciwbakteryjna jest mniejsza ni ofloksacyny i ciprofloksacyny. Preparaty: Abaktal, Pefloxacin. CIPROFLOKSACYNA Preparaty: Ciprinol, Cipronex, Proxacin.

24

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

3. Leki stosowane w leczeniu grulicy oraz leki przeciwgrzybicze

3.1. Leki przeciwgrulicze W leczeniu grulicy stosuje si leczenie skojarzone (kilkoma lekami rwnoczenie). Powodem takiego postpowania jest wystpowanie opornoci pierwotnej prtkw grulicy (Mycobacterium tuberculosis). Leczenie przeprowadza si w dwch fazach: leczenie intensywne(trwajce ok. 23 miesicy), ktrego celem jest zwalczenie szybko namnaajcych si prtkw. W tej fazie stosuje si najczciej IZONIAZYD, RIFAMPICYN, PIRAZYNAMID, ETAMBUTOL albo STREPTOMYCYN; leczenie podtrzymujce (trwajcej 4 miesice), ktre ma na celu podtrzymanie efektw leczenia i zapobieganie nawrotom. W tej fazie stosuje si najczciej dwa leki: IZONIAZYD i RIFAMPICYN. IZONIAZYD (INH) dziaa bakteriobjczo na wszystkie rodzaje prtkw. Farmakokinetyka: dobrze wchania si z przewodu pokarmowego, dobrze przenika do tkanek i wszystkich pynw ciaa (rwnie do pynu mzgowo-rdzeniowego). Dziaania niepodane: zapalenie nerww obwodowych (skutek zaburze w przemianach witaminy B6), bezsenno, ble gowy, drenia miniowe, uszkodzenia wtroby. RIFAMPICYNA (RMP) rwnie dziaa bakteriobjczo na wszystkie rodzaje prtkw. Farmakokinetyka: dobrze wchania si z przewodu pokarmowego, ale powinna by podawana na czczo. Dobrze przenika do wikszoci tkanek, gorzej do pynu mzgowo-rdzeniowego. Wydala si z moczem, we zach, pocie, barwic je na pomaraczowo. Metabolizowana jest w wtrobie. Dziaania niepodane: zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego, uszkodzenia wtroby. PIRAZINAMID (PZA) dziaa jedynie w rodowisku kwanym (m.in. w makrofagach), atwo wchania si z przewodu pokarmowego, dobrze przenika do pynu mzgowo-rdzeniowego. Dziaania niepodane: uszkodzenia wtroby, ble stawowe, reakcje uczuleniowe (wiatowstrt, wysypka). ETAMBUTOL (EMB) sabo przechodzi do pynu mzgowo-rdzeniowego. Dziaania niepodane: zapalenie nerwu wzrokowego.

25

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

STREPTOMYCYNA patrz temat 1. Leki przeciwgrulicze stosuje si raz dziennie, rano w czasie niadania.

3.2. Leki przeciwgrzybicze Leczenie zakae grzybiczych jest bardzo trudne i dugotrwae (od 2 tygodni do kilku miesicy). Stosuje si leki o dziaaniu miejscowym oraz o dziaaniu oglnym.

Tabela 3. Waniejsze leki przeciwgrzybicze, wskazania oraz dziaania niepodane

Nazwa midzynarodowa ANTYBIOTYKI: GRYZEOFULWINA Fulcin Fulvicin Gricin Griseofulvin Grzybica skry, wosw, paznokci stosowana doustnie. Wski zakres dziaania. Ble gowy, dolegliwoci ze strony ukadu pokarmowego, nefro- i hepatotoksyczno, nadwraliwo na wiato. 500 mg1 g na 24 godz. w 14 dawkach

Nazwa handlowa

Wskazania

Dziaania niepodane

Dawkowanie

AMFOTERYCYNA B

Amphotericin B Fungizone

Cikie grzybice narzdowe (przewodu pokarmowego, puc). Szeroki zakres dziaania.

Lek o duej toksycznoci. Reakcje alergiczne, ble gowy, omdlenia, wymioty, leukopenia, napady drgawek, ble plecw.

Zawsze indywidualne stosowany doylnie, doustnie tylko w grzybicy przewodu pokarmowego.

NYSTATYNA

Nystatin Mycostatin

Miejscowo w zakaeniach drodakowych, zapobiegawczo i leczniczo w antybiotykoterapii.

Zaburzenia odkowo-jelitowe, reakcje alergiczne.

100 mg co 6 godzin przez7 dni w zakaeniach przewodu pokarmowego

NATAMYCYNA

Pimafucin Pimafucort Natamycyna

Miejscowo w drodakowych zakaeniach jamy ustnej, przewodu pokarmowego, pochwy.

Mao toksyczna

tab. 1 x dziennie, zew. 23 x dziennie

26

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

LEKI SYNTETYCZNE: KLOTRIMAZOL Canesten Canifug Lotrimin Miejscowo w grzybicach skry, bon luzowych, jamy ustnej i pochwy. Zaburzenia odkowoKETOKONAZOL Ketokonazol Nizoral Oronazol Grzybice powierzchniowe i narzdowe. jelitowe, ble gowy, obnienie poziomu hormonw pciowych (impotencja, ginekomastia). FLUKONAZOL Diflucan kaps., syrop, fiol., Zakaenia drodakowe jamy ustnej, przeyku, pochwy, otrzewnej, drg oddechowych. ITRAKONAZOL Orungal Sempera sporanox Lek alternatywny do leczenia amfoterycyn B, mniej toksyczny. Zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego, ble gowy, obrzki, zapalenie wtroby. FLUCYTOZYNA Alcobon Ancotil Zakaenia ukadowe i powierzchniowe, wywoane drodakami, grzybami pleniowymi i dimorficznymi. Stosowany w terapii pulsowej. Nudnoci, wymioty, leuko- i trombocy-topenia 0,150,2 g/kg/dob w 4 dawkach 50200 mg Bardzo rzadko: nudnoci, ble gowy, skrne odczyny uczuleniowe. 50100 mg/24 godziny 200 mg/24 godziny Rzadko podranienie, pieczenie, wid. Wycznie miejscowo

27

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

4. Leki przeciwwirusowe i przeciwpierwotniakowe

Wirusy s organizmami yjcymi w komrkach ywiciela (czowieka, zwierzt, rolin). Ich rozwj i replikacja zaley od procesw metabolicznych zachodzcych w organizmie ywiciela. Leki przeciwwirusowe, hamujc rozwj wirusa, wpywaj rwnie na komrki ywiciela. Posiadaj one rne mechanizmy dziaania: 1) hamuj syntez kwasw nukleinowych wirusw (hamuj replikacj), 2) hamuj wnikanie wirusa do komrek INTERFERON, INHIBITORY NEURAMINIDAZY (enzym wystpujcy w wirusach grypy A i B), 3) hamuj uwalnianie wirusowego genomu AMANTADYNA, 4) zwikszaj aktywno ukadu immunologicznego DENOTIMIR, INTERFERON. Ad 1 Inhibitory polimerazy DNA prowadz do przedwczesnego zakoczenia syntezy DNA i do zahamowania namnaania si wirusa. Nale do nich: ACYKLOWIR, GANCYKLOWIR, FAMCYKLOWIR, RIBAWIRYNA.

28

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Tabela 4. Charakterystyka waniejszych lekw przeciwwirusowych Nazwa midzynarodowa ACYKLOWIR Dziaania niepodane Podranienie, pieczenie, nudnoci wymioty, zmiany neurologiczne. Uszkodzenie szpiku, wzrost AspAT i AlAT, dolegliwoci ze strony ukadu pokarmowego RIBAWIRYNA Virazol Opryszczka zwyka, profilaktyka grypy typu A i B, wirusowe zapalenie puc i oskrzelikw (RSV) INTERFERON Intron A, Roferon A, Betaferon Imukin AMANTADYNA Viredyt K Grypa typu A, choroba Parkinsona Ze strony OUN (halucynacje, drgawki) Wirusowe zapalenie wtroby typu B i C Ble miniowe, ble gowy, zaburzenia ukadu sercowo-naczyniowego, wtroby Zaburzenia ukadu pokarmowego, neurologiczne, niedokrwisto hemolityczna

Nazwa handlowa Zovirax Virolex

Wskazania Opryszczka zwyka, ospa wietrzna, ppasiec, AIDS, mononukleoza. Wirus opryszczki, ospy wietrznej, ppaca

GANCYKLOWIR

Cymeven

DENOTIVIR

Vratizolin Polvir

Opryszczka zwyka, ospa wietrzna, ppasiec do stosowania zewntrznego

W leczeniu AIDS (zespou nabytego braku odpornoci) stosowane s leki o nastpujcych mechanizmach: inhibitory odwrotnej transkryptazy, inhibitory proteazy HIV. W celu poszerzenia wiedzy naley przeczyta odpowiedni fragment (s. 360362) z poz. 1 literatury. Leki przeciwpierwotniakowe: 1) stosowane w rzsistkowicy METRONIDAZOL, TYNIDAZOL (patrz temat 1) oprcz tabletek stosuje si rwnie globulki dopochwowe (preparat: Sterovag prep. zoony: metronidazol + chlorchinaldol), 2) stosowane w pezakowicy do leczenia wstpnego: tetracyklina, w objawowej postaci pochodne nitroimidazolu (metronidazol), 3) stosowane w lambliozie pochodne nitroimidazolu i nitrofuranu,

29

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

4) stosowane w zimnicy w fazie wewntrzkrwinkowej stosuje si: CHININ, MEFLOCHIN, CHLOROCHIN, AMODICHIN, natomiast w fazie pozakrwinkowej PRYMACHIN, 5) stosowane w toksoplazmozie stosuje si leczenie skojarzone: PYRIMETAMINA, SULFADOKSYNA, KO-TRIMOKAZOL, SPIRAMYCYNA, KLINDAMYCYNA. W celu poszerzenia wiedzy naley przeczyta odpowiedni fragment (s. 363367) z poz. 1 literatury.

30

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

5. rodki o dziaaniu odkaajcym i antyseptycznym

Maa wybirczo rodkw o dziaaniu odkaajcym i antyseptycznym powoduje, e nie mog by one stosowane oglnoustrojowo. S one zbyt toksyczne dla komrek ludzkich, dlatego stosowane s jedynie miejscowo do odkaania przedmiotw, narzdzi, do niszczenia bakterii na skrze i bonach luzowych. rodki odkaajce stosuje si do niszczenia form wegetatywnych w wodzie, pomieszczeniach, na sprzcie. Niszczenie wszystkich form, rwnie przetrwalnikw (wyjaowienie), umoliwiaj tylko niektre rodki odkaajce. rodki antyseptyczne stosuje si do niszczenia drobnoustrojw na skrze, bonach luzowych, Skuteczno rodkw odkaajcych i antyseptycznych zaley od: stenia rodka, czasu ekspozycji, temperatury, wilgotnoci. 1. Kwasy i zasady Zmiana rodowiska pH, zarwno w kierunku kwanym, jak i zasadowym, prowadzi do denaturacji biaka i mierci drobnoustroju. Stone kwasy i zasady stosowane s jednak wyjtkowo z powodu duej toksycznoci dla czowieka oraz korodujcego dziaania na przedmioty i narzdzia. Spord kwasw jako rodki antyseptyczne stosuje si: KWAS BOROWY i BORAN SODU (boraks) posiadaj sabe dziaanie bakteriostatyczne, s toksyczne, atwo wchaniaj si przez uszkodzon skr, bony luzowe i przewd pokarmowy, co moe spowodowa grone zatrucia. Nie ma obecnie uzasadnienia do stosowania kwasu bornego i jego soli. ESTRY KWASU P-HYDROKSYBENZOESOWEGO s stosowane jako konserwanty w preparatach farmaceutycznych i kosmetykach. S silnymi alergenami. 2. rodki utleniajce OZON (O3) rozpada si do tlenu atomowego. Stosowany jest zamiast chloru do uzdatniania wody wodocigowej.

31

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

NADTLENEK WODORU jego dziaanie przeciwbakteryjne jest sabe, dziaa rwnie odwadniajco i wybielajco. Zastosowanie: woda utleniona (Hydrogenium peroxydatum) 3% roztwr stosowana jest do odkaania ran, do pukania jamy ustnej (po rozcieczeniu), na owrzodzenia. W roztworach 30% (perhydrol) silnie drani tkanki. Stosowany jest w stomatologii do oczyszczania kanaw zbowych. NADMANGANIAN POTASU krystaliczna substancja, o ciemnofioletowej barwie, atwo rozpuszcza si w wodzie. Dziaa bakteriobjczo i grzybobjczo. Zastosowanie: zewntrznie do odkaania ran ropiejcych, owrzodze (0,1%), bon luzowych i jamy ustnej (0,025%), do odkaania rk. W wyszych steniach dziaa rco. Preparat: Kalium hipermanganicum tab. 0,1 g. 3. Jod i jodofory Jod niszczy wszystkie formy drobnoustrojw z przetrwalnikami wcznie. Jego dziaanie jest silne i szybkie. Roztwory jodu s stosowane do odkaania skry i otoczenia ran. Zastosowanie na uszkodzone powoki powoduje bl i pieczenie. Preparat: Jodyna (Solutio Iodi spirituosa ) 3% roztwr jodu w alkoholu z dodatkiem jodku potasu, do stosowania na nieuszkodzona skr; Obecnie jod stosuje si w postaci jodoforw. JODOWANY POLIWYDON dziaa sabiej od roztworw jodu nieorganicznego, ale rwnie sabiej drani tkanki i nie barwi skry. Zastosowanie: do mycia rk przed zabiegiem, odkaania pl operacyjnych, dezynfekcji narzdzi chirurgicznych, sprztw i pomieszcze szpitalnych. Zwizki jodu mog wywoywa uczulenia. Preparaty: Betadine pyn i ma 10% do odkaania skry, pynne mydo; Polodyna 10% roztwr wodny; Polseptol ma 1%; Povidone Iodine 10% roztwr. 4. Chlorofory zwizki uwalniajce stopniowo wolny chlor lub kwas podchlorawy: PODCHLORYN WAPNIA (Calcium hypochlorosum), PODCHLORYN SODU(Natrium hypochlorosum) chloramina. Zastosowanie: gwnie jako rodki do odkaania wody, przedmiotw, pomieszcze, urzdze sanitarnych (10%), do odkaania skry rk (12% roztwory). Preparat: Chloraminum B substancja do sporzdzania roztworw.

32

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

5. Alkohole ALKOHOL ETYLOWY przenika do wntrza komrki i zaburza metabolizm. Dziaa bakteriobjczo, dziaanie na grzyby i wirusy jest wtpliwe, na zarodniki natomiast nie dziaa. Optymalne stenie alkoholu to 70% w cigu 2 minut zmniejsza liczb drobnoustrojw o 90%. Jednorazowe przetarcie skry wacikiem zmniejsza liczb drobnoustrojw o 75%. 6. Aldehydy ALDEHYD MRWKOWY (Formaldehydum) jest gazem, a 40% roztwory wodne nosz nazw formaliny (Formaldehydum solutum). 0,5% roztwr zabija bakterie w cigu 12 godzin, roztwr zabija zarodniki dopiero po 18 godzinach. Zastosowanie: do odkaania przedmiotw i pomieszcze (uywa si wtedy gazowego aldehydu). Nie nadaje si do stosowania na skr, gdy dziaa dranico. 7. Fenole KREZOL (Cresolum crudum) skuteczny rodek przeciwbakteryjny, ale rwnie toksyczny. Jest skuteczny, szczeglnie wobec drobnoustrojw jelitowych. Zastosowanie: w steniach 2% stosowany jest do odkaania przedmiotw, podg, urzdze sanitarnych i dow kloacznych. Preparat: Lizol (Cresolum saponatum) mieszanina krezolu z mydem potasowym. 8. Metale cikie RT nieorganiczne zwizki rtci posiadaj ma skuteczno (dziaaj bakteriostatycznie) i dua toksyczno. AZOTAN SREBRA stosowany jest w steniach 0,0110%. W steniu 0,01% dziaa przeciwbakteryjnie i cigajco moe by stosowany na bony luzowe. W steniu 0,1% zabija wikszo drobnoustrojw (dziaa gwnie na bakterie Gram-dodatnie), wiksze stenia dziaaj silnie przeciwbakteryjnie, ale denaturuj biako i mog dziaa rco. 0,5% roztwr stosowany jest jako rodek odkaajcy w rozlegych oparzeniach. 9. Zwizki powierzchniowo czynne (tenzydy) CHLOREK BENZALKONIUM dziaa na Gram-dodatnie i Gram-ujemne, roztwory s trwae, nie drani i nie s toksyczne. Zastosowanie: miejscowo 0,020,1% roztwory wodne do odkaania bon luzowych, ran, skry, 0,10,5% roztwory w zakanych chorobach skry, 0,020,05% do

33

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

przepukiwania pochwy, do przepukiwania pcherza i cewki 0,005%. Moe by stosowany do odkaania przedmiotw i pomieszcze. Preparaty: Sterinol 10%; Arufil, Baktonium 13%. 10. Barwniki barwniki akrydynowe i anilinowe FIOLET KRYSTALICZNY (Pyoctaninum coeruleum, fiolet goryczki) barwnik anilinowy; dziaa na bakterie Gram-dodatnie, niektre grzyby (drodaki). Zastosowanie: miejscowo w 0,5 lub 1% alkoholowych lub wodnych roztworach do odkaania uszkodze naskrka i bon luzowych, ropnych zakae skry i bon luzowych. Stosowany miejscowo na bony luzowe moe powodowa ich podranienie i owrzodzenia. Preparaty: Fiolet gencjanowy 0,5 i 1%; Pioktanina 1% roztwr etanolowy; Solutio Pyoctanini 1% roztwr wodny. ETAKRYDYNA pochodna akrydyny. Zastosowanie: do odkaania skry i bon luzowych, bony luzowej jamy ustnej, garda, miejscowo w 0,0250,5% roztworach Preparaty: Rivanol tab. 100 mg i 1 g; Rivanolum tab. 100 mg. 11. Pochodne biguanidu CHLORHEKSYDYNA dziaa silnie na bakterie Gram-dodatnie, znacznie sabiej na Gram-ujemne, nie dziaa na zarodniki i wirusy. Jest to zwizek o niewielkiej toksycznoci. Zastosowanie: do odkaania skry przed zabiegami (0,5% roztwory alkoholowe wiksza aktywno), do odkaania rk (4%), do odkaania ran, bon luzowych jamy ustnej (0,1%), narzdzi i przedmiotw przechowywania wyjaowionych narzdzi chirurgicznych. Preparaty: Abacil 5%; Hibitane 1% krem, 5%, 20% roztw.; Hibisol 0,5%, 2,5%, preparaty zoone zawierajce m.in. zwizki powierzchniowo czynne (Abacil P), 15% chlorek benzalkoniowy (Disteryl C). 12. Tlenek etylenu Jeden z najskuteczniejszych rodkw odkaajcych 3-godzinna ekspozycja wystarczy do zabicia bakterii, wirusw i zarodnikw. Zastosowanie: do wyjaawiania przedmiotw, ktrych nie da si wyjaowi termicznie. Wady: tlenek etylenu jest wybuchowy, do wyjawiania konieczna jest kosztowna aparatura, przedmioty po wyjaowieniu musz by poddane kilkudniowej degazacji,

34

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

poniewa niewielkie pozostaoci tlenku mog powodowa oparzenia skry lub zakrzepowe zapalenie y.

35

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Sownik

Antybiotyk nazwa wprowadzona przez S. A. Waksmana w 1945 roku, okrelajca substancj wytwarzan przez drobnoustroje dziaajce w maych steniach niszczco na inne drobnoustroje. Chemioterapeutyk zwizek syntetyczy hamujcy rozwj drobnoustrojw w organizmie czowieka. Twrc chemioterapii metody leczenia chemioterapeutykami by P. Ehrlich. Dysbakteriozy zahamowanie rozwoju drobnoustrojw saprofitycznych wchodzcych w skad fizjologicznej flory bakteryjnej, spowodowane podaniem antybiotykw. Dziaanie bakteriobjcze dziaanie prowadzce do mierci komrki drobnoustroju. Dziaanie bakteriostatyczne dziaanie prowadzce do zahamowanie podziau, wzrostu i mnoenia si bakterii. Lakcid liofilizowana zawiesina paeczek Lactobacilluc acidophilus. Stosowany w zaburzeniach flory bakteryjnej spowodowanej podawaniem niektrych antybiotykw (np. tertacyklin). Leczenie skojarzone rwnoczesne stosowanie kilku lekw (np. antybiotykw). Nadkaenia zakaenia wtrne, nakadajce si na pierwotn infekcj czsto s skutkiem zmiany flory bakteryjnej organizmu gospodarza. Nefrotoksyczno uszkodzenie nerek. Oporno drobnoustrojw (antybiotykooporno) uodpornienie si drobnoustrojw na dziaanie antybiotykw, chemioterapeutykw i rodkw odkaajcych. Nabywanie opornoci przez bakterie powstaje na skutek selekcji lub adaptacji. Selekcja polega na eliminowaniu bakterii wraliwych, natomiast adaptacja wytwarza si na rnej drodze. W wyniku mutacji dochodzi czsto do powstawania szczepw opornych na dziaanie antybiotykw, chemioterapeutykw i rodkw dezynfekcyjnych. Oporno krzyowa drobnoustrj oporny na jeden antybiotyk czy chemioterapeutyk jest rwnoczenie oporny na drugi. Ototoksyczno uszkodzenie bdnika. Penicylinazy enzymy nalece do -laktamaz, wytwarzane przez niektre bakterie (np. gronkowce), przeksztacajce piercie -laktamowy w kwas penicyloilowy, pozbawiony aktywnoci biologicznej. Rzekomobniaste zapalenie jelita grubego dziaanie niepodane przy stosowaniu klindamycyny, objawy kliniczne: biegunka, ble brzucha, gorczka, obecno luzu i wieej krwi w stolcu. Wywoane przez Clostridium difficile, powinno by leczone wankomycyn.

36

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

rodek odkaajcy substancja zabijajca wszelkie formy wegetatywne drobnoustrojw (dziaajaca bakteribjczo). rodki antyseptyczne rodki uywane do odkaania skry, bon luzowych i ran, dziaajce bakteriobjczo lub bakteriostatycznie. rodki dezynfekcyjne rodki suce do odkaania pomieszcze, narzdzi i przedmiotw. S one zbyt toksyczne, aby mogy by stosowane na ywa tkank. Testarpen syntetyczny antygen penicyloilopolilizynowy, sucy do wykrywania osobniczego uczulenia na penicyliny naturalne i psyntetyczne podawane pozajelitowo. Wyjaowienie zabicie wszystkich drobnoustrojw, cznie z zarodnikami. Zesp Hoignea po podaniu dominiowym penicyliny prokainowej, wystpuje 13 razy na 1000 wstrzykni. Objawy: niepokj, uczucie lku przed mierci, przyspieszenie ttna, niewielki wzrost cinienia krwi, zaburzenia wiadomoci, widzenia, smaku, mowy. Objawy te wystpuj kilkanacie minut po wstrzykniciu antybiotyku i trwaj ok. 1560 minut. Ustpuj one samoistnie. Zesp Stevensa-Johnsona odmiana rumienia wielopostaciowego wystpujcego z wieloma zmianami w obrbie bon luzowych jamy ustnej, narzdw pciowych, oczu, nosa i odbytu. Moe by przyczyn zgonu pacjenta. Moe pojawi si jako dziaanie niepodane przebiegu leczenia sulfonoamidami o przeduonym dziaaniu.

37

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Bibliografia

1. Broek L., 1995: Wstrzyknicia i wlewy doylne, PZWL, Warszawa. 2. Ceremuyski L., 2001: Gwne leki kardiologiczne, Wydawnictwo MAKO PRESS sp. z o.o., Warszawa. 3. Chazan R., 1998: Zakaenia ukadu oddechowego postpowanie diagnostyczo-terapeutyczne, -medica press, Bielsko-Biaa. 4. Dzieranowska D., 2000: Przewodnik antybiotykoterapii, -medica press, Bielsko-Biaa. 5. Dzieranowska D., 2002: Kompendium antybiotykw, -medica press, Bielsko-Biaa. 6. Feely J., 1995: Nowe leki, PWN, Warszawa. 7. Jacob L. S., 2002: Farmakologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocaw. 8. Janicki St., Sznitowska M., Zieliski W., 2001: Dostpno farmaceutyczna i dostpno biologiczna lekw, Orodek Informacji Naukowej Polfa Sp. z o.o., Warszawa. 9. Janiec W., 2001: Kompendium farmakologii, PZWL, Warszawa. 10. Kostkowski W., 2001: Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, PZWL, Warszawa. 11. Leki wspczesnej terapii Vademecum 2003, 2003: Split Trading sp. z o.o., Warszawa. 12. Pharmindex podrczny indeks lekw, 2003: MediMedia International Sp. z o.o., Warszawa. 13. Podlewski J. K., Chwalibogowska-Podlewska A., 1998: Leki wspczesnej terapii, Split Trading Fundacji Buchnera, Warszawa. 14. Tchrzewski H., 1998: Zapalenie. Patofizjologia i klinika, Wydawnictwo Medpress, Warszawa.

Czasopisma 15. Medycyna po dyplomie Praktyczny magazyn lekarzy polskich, 2002, 2003: wyd. Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawa. 16. Medycyna praktyczna, 2002: nr 5, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Krakw. 17. Medycyna praktyczna, 2003: nr 78, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Krakw. 18. Nowa Medycyna, 2002: nr 1, Borgis Wydawnictwo Medyczne, Warszawa.

19. Terapia, 2002, 2003: Wydawnictwo Warsaw Voice S. A., Warszawa.

38

Leki stosowane w zakaeniach drobnoustrojami (chemioterapeutyki i rodki odkaajce)

Literatura obowizkowa

1. Rajtar-Cynke G., 2002: Farmakologia podrcznik dla studentw i absolwentw pielgniarstwa i nauk o zdrowiu Akademii Medycznych, Wydawnictwo Czelej, Lublin. 2. Meszaros J., Gajewska S., 1999: Podstawy farmakologii, PZWL, Warszawa.

Literatura uzupeniajca

1. Jacob L. S., 2002: Farmakologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Warszawa. 2. Kostkowski W., 2001: Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, PZWL, Warszawa. 3. Danysz A., 2002: Kompendium farmakologii i farmakoterapii, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocaw. 4. Dzieranowska D., Kompendium antybiotykw, Wydawnictwo -medica press, Bielsko-Biaa. 5. Matusewicz W., 2002, Niezamierzone skutki stosowania lekw, PHU PRESTO, d. 6. Pietrusiewicz J. i wsp., 2002: Farmakologia. Zbir pyta i testw. PZWL, Warszawa. 7. Broek L., 1995: Wstrzyknicia i wlewy doylne, PZWL, Warszawa. 8. Janiec W., 2001: Kompendium farmakologii, PZWL Warszawa. Czasopisma: 9. Terapia, Wydawnictwo Warsaw Voice S. A., Warszawa. 10. Medycyna Praktyczna, Wyd. Medycyna praktyczna, Krakw 11. Medycyna po dyplomie Praktyczny magazyn lekarzy polskich, wyd. Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawa.

39