You are on page 1of 19

Copyright by $ta

Nowotwory - podstawy
NOWOTWORY Definicja Zaburzenia wzrostu komrek przy nowotworach
Hyperplasia Metaplazja Dysplazja Anaplazja
PODSTAWY

Diagnostyka nowotworw
Diagnostyka histopatologiczna: Cytodiagnostyka: Immunocyto(histo)chemia: materia cytologiczny i histologiczny Metody morfometryczne: Metody cytogenetyczne i molekularne:

Biomarkery nowotworowe

Nowotwory agodne
Pochodzenia nab onkowego: Pochodzenia mezenchymalnego

Etiopatogeneza nowotworw
Czynniki rakotwrcze

Zmiany nienowotworowe Nowotwory zoliwe


Rak (carcinoma) Misak (sarcoma)

Czynniki chemiczne: Promieniowanie: Wirusy onkogenne: Helicobacter pylori:

Molekularno-genetyczne aspekty nowotworw


Protoonkogeny Geny supresorowe (antyonkogeny) Geny reguluj ce apoptoz:

Zmiana przednowotworowa Stan przednowotworowy: Rak z mikroinwazj Rak przedinwazyjny Rozprzestrzenianie si nowotworw Cechy makroskopowe nowotworw
Nowotwr agodny Nowotwr zo liwy Cytologiczne i histologiczne cechy z o liwoci Neoplazja wewn trznab onkowa

Zesp paraneoplazmatyczny Wyniszczenie nowotworowe (Cachexia neoplasmatica) Klasyfikacje Stopie zaawansowania klinicznego nowotworu Stopie zoliwoci histopatologicznej nowotworu Inne pojcia zwizane z nowotworami

Nowotwory miejscowo zoliwe

Definicja
nowotwr (neoplasma) nieprawidowa tkanka, ktra rozrasta si w nadmiarze i w sposb nieskoordynowany z tkankami prawidowymi, przy czym nadmierna proliferacja utrzymuje si pomimo wyeliminowania czynnika, ktry j wywoa; nadmiernej proliferacji towarzysz zaburzenia rnicowania komrek, jest ona bezcelowa i niekorzystna dla organizmu; nowotwr do pewnego stopnia ronie autonomicznie, chocia jego wzrost jest uzaleniony od dopywu krwi i niekiedy od stymulacji hormonalnej; nowotwr moe powsta z kadej tkanki, ktrej kom. zachoway zdolno do podziaw;

Zaburzenia w zrost u komrek przy now otw orach


Hyperplasia wzrost liczby komrek prawidowych odwracalna

Metaplazja zastpienie jednego typu komrek innym

V1

-1-

Copyright by $ta

Dysplazja Dosownie oznacza zaburzenie wzrostu. Jest to stan przejciowy pomidzy rozrostem (hyperplazja) a nowotworem. Wystpuje gwnie w nabonku i charakteryzuje si: o zaburzeniami (utrat) rnicowania komrek (zmiany cytologiczne; utrata jednorodnoci komrek) o zaburzeniami(utrat ) architektury. Dysplastyczne komrki charakteryzuje: o Pleomorfizm (ksztatu, wielkoci, zabarwienia) o Hiperchromazja jder o Zwikszenie stosunku jdrowo-cytoplazmatycznego o Zwikszona aktywno mitotyczna o Anarchia architekturalna Termin ten najlepiej opisuje zjawisko, w ktrym nabonek proliferuje (rozrasta si), tworzc obraz mikroskopowy tkanki nowotworowej rozrastajcej si w prawidowych tkankach, lecz nie nacieka ich i nie daje przerzutw jak typowa tkanka nowotworowa o Nasilenie zmian dysplastycznych moe by rne: W dysplazji maego stopnia zmiany wystpuj tylko w dolnej 1/3 czci nabonka W dysplazji duego stopnia zmiany obejmuj wikszo powierzchownych warstw nabonka o Zmiany dysplastyczne maego i redniego stopnia mog ulega regresji po usuniciu czynnika przyczynowego. Prawdopodobiestwo, e dysplazja duego stopnia przejdzie w raka jest due, chocia nie mona przewidzie w jakim okresie czasu

Cho w innym znaczeniu dysplazja okrela nieprawidowoci budowy narzdw i tkanek wynikajce z zaburzonego rozwoju w okresie prenatalnym (np. dysplazja stawu biodrowego) lub w postnatalnym (np. niektre dysplazje gruczou mlekowego).

Anaplazja Anaplazja jest pojciem uywanym dla okrelenia prawie cakowitej utraty morfologicznych cech charakterystycznych dla tkanki dojrzaej. W formie przymiotnikowej stanowi synonim duej zoliwoci i znacznego odrnicowania Cechy o Pleomorfizm (rne ksztaty komrek, organelli) o Czasami utrata cech zrnicowania zrnicowanie - odnosi si do stopnia, w jakim komrki miszowe nowotworu przypominaj porwnywalne prawidowe komrki zarwno morfologicznie, jak i czynnociowo nowotwr anaplastyczny - to tak nisko zrnicowany nowotwr, e nie mona okreli jego kierunku rnicowania na podstawie badania w mikroskopie wietlnym o o o o Hiperchromazja Wzrost liczby mitoz (czciowo nieprawidowych) Obecna tylko w nowotworach zoliwych Jest nieodwracalna

V1

-2-

Copyright by $ta

No wo tw o ry ag o d ne
Nowotwr agodny, niezoliwy (neoplasma benignum) utworzony jest z tkanek zrnicowanych i dojrzaych, o budowie mao odbiegajcej od obrazu prawidowych tkanek. Jest dobrze ograniczony, czsto otorbiony, ronie wolno, rozprajco (uciskajc ssiadujce tkanki), nie daje przerzutw, Jest wyleczalny. Jego szkodliwy wpyw na ustrj moe by spowodowany wydzielaniem hormonu, krwawieniami, czy te zamkniciem wiata naczynia, uciskiem nerwu albo umiejscowieniem w wanym dla ycia narzdzie np. sercu, rdzeniu krgowym Pochodzenia nabonkowego: o gruczolak (adenoma) nowotwr agodny wywodzcy si z nabonka gruczoowego to ograniczony nowotwr utworzony przez dysplastyczny nabonek gruczoowy (tworzcy struktury cewkowe lub brodawkowate) tworzy ukady gruczoowe, ale niekoniecznie struktury gruczoowe w 90% wystpuje w jelicie grubym, rzadziej w odku i jelicie cienkim brodawczak (papilloma) agodne nowotwory nabonkowe tworzce mikroskopowo lub makroskopowo widoczne palczaste lub brodawkowate wypustki ponad powierzchni nabonka (skry i bon luzowych uwypuklajce si ponad poziom okolicznych tkanek i majce nierwn powierzchni pokryt delikatnymi brodawkowatymi wypustkami) torbielak (cystoma) zawiera torbiele czyli jamy patologiczne o wycice nabonkowej prawdziwa bez tej wyci ki rzekoma torbielakogruczolak (cystadenoma) cechuje si rozrostami gruczolakowatymi z torbielami ktre mog zawiera tre surowicz lub luzowat bardzo czsto trzustka i jajnik torbielakogruczolak brodawkowaty (cystadenoma papillare) agodne guzy nabonkowe, w ktrych ukady papilarne wrastaj do przestrzeni torbielowatych

Pochodzenia mezenchymalnego wkniak (fibroma z kom. typu fibroblastw miniak gadkokomrkowy (leiomyoma) z kom. mini gadkich chrzstniak (chondroma) z chrzstki kostniak (osteoma) z osteoblastw naczyniak (haemanginoma) z naczy krwiononych tuszczak (lipoma) z tkanki tuszczowej

V1

-3-

Copyright by $ta

Zmiany nienow otw orow e


krwiak (haematoma) gruliczak (tuberculoma) twardziel (rhinoscleroma) o Cech charakterystyczn twardzieli jest powstanie twardych jak chrzstka naciekw zapalnych(st d pochodzi jej nazwa). o Nacieki te mog by rozlane lub ograniczone. o Jej umiejscowienie jest take charakterystyczne i dotyczy uj otworw naturalnych jam grnych drg oddechowych ziarniniak (granuloma) o zgrupowanie epitelioidnych makrofagw oraz innych komrek zapalnych i nalecych do ukadu immunologicznego, a take macierzy pozakomrkowej. o Ziarniniaki s najczciej otoczone przez mankiet limfocytw odpryskowiak (choristoma) o heterotopia o nienowotworowy guz bdcy zaburzeniem rozwojowym. Zaburzenie polega na obecnoci prawidowo zbudowanej tkanki w nieprawidowym (ektopowym) umiejscowieniu hamartoma o guz o charakterze nienowotworowym, bdcy zaburzeniem rozwojowym. o Hamartoma zbudowany jest z dojrzaych tkanek normalnie wystpujcych w danym narzdzie, ale chaotycznie rozmieszczonych w guzie, nierzadko w zaburzonych proporcjach ilociowych

Now otw ory zoliwe


Nowotwr zoliwy (z aciskiego neoplasma malignum) wykazuje duy stopie zaburze w zrnicowaniu, dojrzewaniu i budowie tkankowej oraz komrkowej. Nie posiada torebki, ronie szybko, naciekajco, niszczy zaatakowane tkanki

Rak (carcinoma)

zoliwy nowotwr wywodzcy si z kom. nabonkowych (lub rnicujcy si w tym kierunku):

rak paskonabonkowy (carcinoma planoepitheliale) rnicuje si w kierunku nabonka wielowarstwowego paskiego, czsto z cechami rogowacenia

rak paskonabonkowy kolczystokomrkowy (carcinoma planoephitheliale spinocellulare) cech charakterystyczn jest pojawianie si zrogowaciaych struktur mikroskopowych tzw. pere rakowych rak paskonabonkowy rogowaciejcy/nierogowaciejcy (carcinoma planoephitheliale keratodes/nonkeratodes) rak podstawnokomrkowy (carcinoma basocellulare) charakterystyczny palisadowy ukad komrek na obwodzie gniazd rakowych miejscowa zoliwo naboniak limfatyczny (guz Schminckego, lymhoephitelioma) dotyczy zwykle migdakw

gruczolakorak (adenocarcinoma) cewki gruczoowe, mog wydziela luz

Typy histologiczne Podzia ze wzgldu na budow : o Cewkowy adenocarcinoma tubulare o Brodawkowaty adenocarcinoma papillare Podzia ze wzgldu na stopie dojrzaoci (Wikipedia) o Gruczolakorak struktury gruczoowe bardzo dobrze widoczne

V1

-4-

Copyright by $ta

o o o

Torbielakogruczolakorak cystadenocarcinoma obecne struktury gruczoowe w postaci torbieli Rak gruczoowopochodny carcinoma adenoides zaznaczone struktury gruczoowe Rak lity carcinoma solidum ukad gruczow nieczytelny

Podzia ze wzgldu na wydzielane substancje o Surowicze o luzowe Podzia ze wzgldu na wydzielanie luzu o Gruczolakorak luzotwrczy (adenocarcinoma mucinosum) obecne wydzielanie luzu do wiata gruczow o Gruczolakorak luzowatokomrkowy (adenocarcinoma mucocellulare) obecne tworzenie luzu w obrbie komrek o Gruczolakorak galaretowaty (adenocarcinoma gelatinosum) obecne tworzenie luzu z wydaleniem go do podcieliska nowotwory wydzielajce luz s promieniooporne Podzia ze wzgldu na ksztat komrki o Waeczkowatokomrkowy o Szeciennokomrkowy Podzia ze wzgldu na desmoplazj (czyli rozplem elementw cznotkankowych podcieliska) o Twardy ze znacz przewag podcieliska o Mikki lub rdzeniasty ze skpym podcieliskiem guza

rak urotelialny (carcinoma urotheliale) rnicuje si w kierunku nabonka przejciowego

powstaje w drogach moczowych (pcherzu moczowym, moczowodzie, miedniczkach i kielichach nerkowych) nowotwr ronie w postaci brodaweczkowatych wypustek w pocztkowym okresie brodaweczki te wszczepiaj si winne obszary drg moczowych

rak niezrnicowany (carcinoma non differentiatum) zbudowany z kom. nie wykazuj cych cech rnicowania rak zarodkowy (carcinoma embryonale) wywodzi si z kom. Rozrodczych

Misak (sarcoma)

= zoliwy nowotwr wywodzcy si z (lub rnicujcy si w kierunku) kom. i tkanek pochodzenia mezenchymalnego:

tuszczakomisak (liposarcoma) z tkanki tuszczowej wkniakomisak (fibrosarcoma) z tkanki cznej chrzstniakomisak (chondrosarcoma) z tkanki chrzstnej kostniakomisak (osteosarcoma) z tkanki kostnej misak naczyniowy (haemanginosarcoma) z tkanki naczyniowej misakomisak gadkokomrkowy (leiomyosarcoma) z mini gadkich miniakomisak prkowanokomrkowy (rhabdomyosarcoma)

misako rak (carcinosarcoma)

klasyfikacja (przykady):

rak z kom. wtrobowych (carcinoma hepatocellulare) dot. nazwy narzdu rak galaretowaty (carcinoma gelatinosum) dot. cech histologicznych lub innych cech czynnociowych rak brodawkowaty (carcinoma papillare) dot. cech makroskopowych rak czopiasty sutka (comedocarcinoma mammae) dot. cech makroskopowych -5-


V1

Copyright by $ta

torbielakogruczolakorak brodawkowaty serosum) dot. cech makroskopowych

surowiczy

(cystadenocarcinoma

pappilomatosum

fibroadenoma agodny guz w sutku; elementy nabonkowe + podcielisko cznotkankowe guz mieszany linianki (tumor mixtus) = gruczolak wielopostaciowy elementy nabonkowe, luzowate podcielisko, niekiedy ogniska tkanki chrzstnej czerniak zoliwy (melanoma malignum) nazwa historyczna (prawidowo melanocarcinoma) choniak zoliwy (lymphoma malignum) = nowotwr zoliwy tkanki limfatycznej biaaczka (leucaemia) = nowotwr zoliwy z kom. ukadu hematopoetycznego

Zmiana przednowotw orow a


o lokalna zmiana morfologiczn z dysplazj, ktra niesie ze sob zwikszone ryzyko wystpienia nowotworu zoliwego (raka). Przykady: adenoma villosum (gruczolak kosmkowy) w jelicie grubym stanowi podoe rozwoju gruczolakoraka, leucoplakia (rogowacenie biae) bony luzowej jamy ustnej, pochwy lub prcia, dysplasia w szyjce macicy, dysplasia nabonka oskrzelowego u palaczy papierosw s zwizane ze zwikszonym ryzykiem wystpienia raka paskonabonkowego, hyperplasia atypica w przewodach sutka raka rdprzewodowego, hyperplasia adenomatosa atypica endometrii gruczolakoraka trzonu macicy keratosis solaris cutis raka skry.

St an przednow otw orow y:


To stan nienowotworowy (jednostka chorobowa), w ktrym pojawia si zwikszone ryzyko wystpienia nowotworu zoliwego, np. : o colitis ulcerosa (wrzodziejce zapalenie jelita grubego) gruczolakorak jelita grubego o xeroderma pigmentosum (skra pergaminowa) rak skry o cirrhosis hepatis (marsko w troby) carcinoma hepatocellulare o anaemia perniciosa (niedokrwisto zoliwa) rak odka

Rak z mikroinwazj
w odniesieniu do raka paskonabonkowego szyjki macicy lub sromu, okrelenie to oznacza raka naciekajcego podcielisko na gboko do 3 mm

Rak przedinwazyjny
inaczej to rak in situ, albo rak rdnabonkowy wzrost komrek o cechach nowotworu zoliwego ograniczony jedynie do obszaru nabonka (nie przekracza bony podstawnej) w nabonku na caej gruboci s komrki: o mao zrnicowane o uoone bezadnie o rnorodne co do ksztatu i wielkoci o z jdrami hiperchromatycznymi nie daje przerzutw wic jego usunicie z niewielkim marginesem daje cakowite wyleczenie

V1

-6-

Copyright by $ta

aktualnie zmiany dawniej okrelane jako dysplazja + rak przedinwazyjny okrelane s jako neoplazja wewntrznabonkowo (rdnabonkowa)

Rozprzest rzenianie si now ot worw


wzrost miejscowy o gdy rozrastajca si tkanka nowotworu zachowuje kontakt z guzem pierwotnym przerzuty (metastasis) o gdy nie ma kontaktu tkanki nowotworu z guzem pierwotnym o rozrost odbywa si w wikszej lub mniejszej odlegoci od ogniska pierwotnego o tylko w przypadku nowotworw zoliwych o raki przerzutuj z reguy najpierw drog limfatyczn ( z wyjtkiem raka nerki, raka stercza, pcherzykowego tarczycy i gruczoowego puc) o misaki przerzutuj gwnie droga krwi o Najczciej wystpuj ce przerzuty Rak nerki Do puc (55%) Do koci (33%) Rak stercza Wzy chonne miednicy maej (70%) Koci 70% P uca 45% Rak sutka Wzy chonne (gwnie) P uca, koci (krgi), w troba Rak szyjki macicy Wzy chonne (gwnie) Pniej puca i koci Czerniak zoliwy Okoliczne w zy chonne Wtroba, puca, przewd pokarmowy, puca MPNST P uca Misak Ewinga P uca, opucna Guz Wilmsa P uca, w troba

droga pynu mzgowo-rdzeniowego o brak przerzutw na obwd o np. przy retinoblastomie, medullosarcoma przez kontakt wszczepianie si w cian jamy surowiczej o np. guz jajnika w otrzewn o rak trzustki, odka

Cechy makroskopowe now ot worw


Nowotwr agodny

V1

brak naciekania podcieliska i okolicznych tkanek (wzrost miejscowy, rozprajcy) -7-

Copyright by $ta

brak przerzutw brak naciekania naczy powolny wzrost; rozrost w tkankach i narzdach, ewentualnie wpuklanie si ponad pow. skry i bon luzowych otorebkowanie (torebka z pozostaej tkanki cznej po kom. parenchymatycznych); wyrane odgraniczenie od okolicznych tkanek nawet gdy nie ma torebki (*naczyniak brak torebki, nieregularny obrys, wnikanie pomidzy utkanie narzdu miszowego) brak wznw miejscowych, brak nawrotw niewielka angiogeneza maa heterogenno na poziomie morfologicznym posta kulistych guzw litych lub torbielowatych

Nowotwr zoliwy

naciekanie (invasio) i niszczenie okolicznych tkanek o naciekanie to wnikanie komrek nowotworu pomidzy komrki otoczenia, a std ewentualnie do wiata naczy krwiononych i chonnych naciek nowotworowy zabija komrki tkanek naciekanych (tym rni si od nacieku zapalnego) typy nacieku wieloogniskowy (np. sutek) drobnoogniskowy rozproszone (odek) wzrost egzofityczny (na pow. pod postaci tworw kalafiorowatych lub grzybiastych raki skry); wzrost mezofityczny (nacieki w gb tkanek); wzrost endofityczny (owrzodzenia gniazda kom. rakowych daj nacieki w gb tkanek otaczajcych) zdolno do dawania przerzutw (metastasis); o przerzut = nowy guz nowotworowy, powstaje w wyniku rozsiania drog krwi lub naczy limfatycznych i proliferacji kom. nowotworowych w odlegym narzdzie przerzuty drog krwionon najczciej dotycz w troby i puc guzy przerzutowe najczciej liczne, okrge, dobrze odgraniczone, rnej wielkoci, mikkie, niewielka ilo podcieliska cznotkankowego (zmiany martwicze); misak droga krwionona (naczynia ylne i ttnicze) rak droga limfatyczna inne drogi szerzenia si nowotworw: pyn mzgowo rdzeniowy (medulloblastoma), wszczepienie do jam surowiczych (carcinosis peritonei et pleurae) o wszczepienie do otrzewnej, opucnej lub osierdzia w raku jajnika; o endometriosis = gruczolisto wszczepy bony luzowej trzonu macicy do tkanki podskrnej i mini brzucha zmiana nienowotworowa) zdolno do tworzenia wszczepw nie jest wycznie cech nowotworw zoliwych; naciekanie naczy (skonno do naciekania naczy i wzrostu w ich wietle); np. carcinoma hepatocellulare odgazienia yy wrotnej i w trobowej, carcinoma renis ya nerkowa szybki wzrost brak otorebkowania zewntrzny obrys i ksztat nieregularny wznowy miejscowe (odrastanie guzkw nowotworowych w pobliu blizny pooperacyjnej w wyniku niecakowitego wycicia guza lub wycicia ze zbyt maym marginesem); nawrt = wznowa (recidiva) dua angiogeneza bardzo dua heterogenno na poziomie morfologicznym barwa i spoisto tkanki rakowej zale od iloci tkanki cznej (spoisto twarda dua ilo tkanki cznej carcinoma scirrhosum ventriculi , raki sutka z desmoplazj; niewielka ilo tkanki cznej barwa biaawo tawa, krucha i mikka spoisto) zmiany martwicze (kruche, barwy tawej) i krwotoczne

Cytologiczne i histologiczne cechy zoliwoci


V1

zwikszenie stosunku jdrowo cytoplazmatycznego (objtoci jdra w stosunku do cytoplazmy) polimorfizm (rnorodno) wielkoci, ksztatu i zabarwienia j der i kom. -8-

Copyright by $ta

hiperchromazja jader (nadmierna barwliwo) spowodowana zawart. DNA heterochromazja jder (rna intensywno zabarwienia chromatyny w rnych miejscach jder) nierwnomierne rozmieszczenie chromatyny na terenie jder nieregularny ksztat i wielko, rne zabarwienie centromerw (grud chromatyny jdrowej) nieregularny obrys jder bona jdrowa nieregularnie pogrubiaa due (ogromne) jderka o nieregularnym ksztacie patologiczne mitozy wielobiegunowe metafazy w ksztacie litery X Y H, nieprawidowe uoenie chromosomw anarchia architektoniczna brak dobrze zorganizowanych struktur naciekanie nowotworowe podcieliska (infiltratio neoplasmatica)

Neoplazja wewntrznabonkowa

pojciem neoplazji wewntrznabonkowej (rdnabonkowej) obejmujemy zmiany cytologiczne i architektoniczne nabonka (dawniej okrelane jako dysplazja i rak przedinwazyjny), z ktrych w rnym odsetku przypadkw moe rozwin si inwazyjna posta raka. Komrki neoplazji wewntrznabonkowej nie maj dostpu do podcieliska poniewa znajduj si tylko w nabonku, a od podcieliska s oddzielone bon podstawn nabonka. NWN nie daje przerzutw Aby uzyska 100% wyleczenie naleaoby wykrywa zmiany nowotworowe na etapie neoplazni wewntrznabonkowej Jednym z nielicznych narzdw gdzie jest to moliwe jest szyjka macicy CIN rdnabonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN I, CIN II, CIN III) Dawniej stosowano SIL zmiana wewntrzpaskonabonkowa lub zmiana rdpaskonabonkowa (SIL I, SIL II) Poj cie NWN (dysplazja) stosuje si tez w odniesieniu do nabonka gruczoowego np. odku i jelicie grubym W sutku wystpuj dwa rodzaje neoplazji wewntrznabonkowej tzw. rak rdprzewodowy, w ktrym nabonek z cechami neoplazji rozrasta si wewntrz przewodw sutka nie przekraczajc bony podstawnej tzw. rak zrazikowy przedinwazyjny, gdzie mamy do czynienia z analogiczn sytuacj w zrazikach

Inne przykady NWN Wewnrznabonkowa neoplazja sterczowa (PIN) NWN nabonka pcherza moczowego

Now o tw o ry miejsc ow o zo liw e


to nowotwory, ktre maj niektre cechy nowotworw zoliwych, ale nie daj przerzutw; nowotwory, ktre maj cechy histologiczne nowotworu agodnego, czsto daj nawroty, ale nie daj przerzutw; niecakowite usunicie czsto daje wznowy; naciekaj i niszcz podoe moe wszczepia si i dawa wznow Przykady: o rak podstawnokomrkowy skry (carcinoma basocellulare) o glejak zoliwy mzgu (glioma malignum) o guz mieszany linianek (adenoma pleomorphum) o wkniaki powiziowe (fibroma desmoides) -9-

V1

Copyright by $ta

Diagnost yka now ot worw


Diagnostyka histopatologiczna:

badanie histopatologiczne wycinka pobranego ze zmienionej nowotworowo tkanki Rodzaj materiau: o wycita w caoci zmiana (guz), o wikszy wycinek, o oligobiopsje (rednicy kilku mm-broncho-, gastro), o biopsja gruboigowa(rdzeniowa-prostata, sutek), o wyskrobiny z jamy macicy

Cytodiagnostyka:

z uszczeniowa o ocena rozmazw komrek zuszczonych samoistnie np. w pynach z jam ciaa, moczu, plwocinie lub zostay zuszczone za pomoc odpowiednich szczoteczek z czci pochwowej szyjki macicy, oskrzeli, odka, jelit. aspiracyjna biopsja aspiracyjna cienkoigowa (gruczo sutkowy, tarczyca, puca, przerzuty nowotworowe do w zw chonnych i w troby)

Immunocyto(histo)chemia: histologiczny

materia

cytologiczny

Zastosowanie o ocena kierunku rnicowania nowotworw, ktre nie wykazuj cech rnicowania w MO o iagnostyka rnicowa drobnookrgokomrkowych neo wieku dzieci cego (neuroblastoma, misak Ewinga, guz Wilmsa, NHL) o ustalenie punktu wyjcia przerzutu lub szczegowego typu nowotworu o immunofenotypowanie biaaczek i choniakw o ocena obecnoci markerw biologicznych o znaczeniu prognostycznym lub predykcyjnym

Metody morfometryczne:

cytometria przepywowa o immunofenotypowanie i klasyfikacja biaaczek i choniakw o ocena klonalnoci rozrostw limfatycznych o ocena rokowania w niektrych nowotworach zoliwych (ocena ploidii DNA) automatyczna skomputeryzowana analiza obrazu o o biektywna ocena stopnia proliferacji kom. nowotworowych lub obecnoci niektrych markerw czy biaek jdrowych (laserowy cytometr skaningowy = LSC ocena apoptozy, aktywacji kom., szybkoci kinetyki reakcji enzymatycznych w pojedynczych kom.)

Metody cytogenetyczne i molekularne:


V1

wykrywanie dziedzicznych predyspozycji do rozwoju nowotworw zoliwych (wykrywanie dziedzicznie uwarunkowanych mutacji genw supresorowych i genw mutatorowych; ocena genetycznej determinacji aktywnoci enzymw zwikszajcych wraliwo na karcynogeny; ocena polimorfizmu genw kontrolujcych syntez niektrych cytokin) wykrywanie nielicznych kom. nowotworowych, ktre pozostay po leczeniu chorych z biaaczk lub choniakiem ocena rokowania w niektrych chorobach nowotworowych

- 10 -

Copyright by $ta

diagnostyka choniakw poprzez badanie klonalnej rearanacji limfocytarnych genw receptorowych oraz niektrych misakw poprzez wykrywanie specyficznych translokacji biomarkery nowotworowe = biaka cytoplazmatyczne, biaka powierzchni kom., hormony, enzymy, ktre mona wykry rnymi metodami biochemicznymi w surowicy krwi (i innych pynach ustrojowych) u chorych z nowotworami prawie wszystkie markery maj waciwoci antygenowe:

B I OM AR KE R Y

N O WO T WOR O WE

CAE (antygen karcinoembrionalny) rak jelita grubego, w troby, trzustki, odka, puca, sutka AFP (-fetoproteina) rak z komrek w trobowych, Yolk sac tumor i inne nienasieniakowe guzy jder hCG (gonadotropina kosmwkowa) choriocarcinoma i nienasieniakowe guzy jder NSE (enolaza swoista dla neuronw) rak drobnokomrkowy puca, neuroblastoma PSAP (kwana fosfataza prostatowa) rak gruczou krokowego PSA (antygen swoisty dla prostaty) rak gruczou krokowego Kalcytonina rak rdzeniasty tarczycy Katecholaminy phaeochromocytoma Immunoglobuliny szpiczak mnogi CA-15-3 rak sutka CA- 19-9 rne raki CA-125 rak jajnika TdT (transferaza nukleotydw terminalnych) biaaczki AbP53 (przeciwciaa przeciwko P53) rak jelita grubego i inne raki

E t io p at og e ne za no wo tw o rw
Czynniki rakotwrcze

CZYNNIKI o o

C H E M I C Z NE :

Nitrozaminy Wywouj gwnie nowotwory w troby Aflatoksyny spoywane z pokarmem Odpowiedzialne gwnie za raka w troby Cykliczne w glowodory aromatyczne Dziaaj karcinogennie na wszystkie tkanki Rak puc u palaczy Rak skry u robotnikw drogowych Rak moszny u kominiarzy Aminy aromatyczne Rak pcherza moczowego Przykady Arsen rak w troby i oskrzeli Azbest rak oskrzeli i midzyboniak Aminy aromatyczne rak pcherza Benzen biaaczki Nikiel rak oskrzeli i zatok przynosowych Chlorek winylu rak w trobowokomrkowy Alkohol rak jamy ustnej, przeyku i krtani Alkilowane cytostatyki biaaczki Stilbestrol DES gruczolak w troby, rak pochwy Oxymetholon syntetyczny androgen rak w troby Thorotrast kontrast do analizy rentgenowskiej naczyniakomisak

V1

- 11 -

Copyright by $ta

PR OM I E NI OW A NI E :

promieniowanie UV o rak paskonabonkowy i rak podstawnokomrkowy skry, czerniak zoliwy skry promieniowanie X o biaaczka (przewleka biaaczka szpikowa), o nowotwory ukadu limfatycznego, o rak tarczycy (u dzieci), o rak sutka, rak puc

WIRUSY

O NK OGE NNE :

wirus brodawczaka ludzkiego (HPV = human papilloma virus) o rak paskonabonkowy szyjki macicy, jamy ustnej, krtani o 80% przypadkw raka inwazyjnego paskonabonkowego i neoplazji rdnabonkowej szyjki macicy HPV gwnie 16 i 18 o brodawczaki HPV 1, 2, 4, 7 wirus Epsteina Barra (EBV) o choniak Burkitta (posta afrykaska), rak noso garda, choniak z kom. B u osb z immunosupresj (infekcja HIV, przeszczepy narzdw), niektre przypadki choroby Hodgkina wirus hepatitis B (HBV) o rak kom. w troby wirus herpes misaka Kaposiego (KSHV) o misak Kaposiego

wirusy onkogenne RNA przewleke transformujce retrowirusy (choniaki, biaaczki) ostro transformujce retrowirusy (transformacje nowotworowe, misaki, choniaki i biaaczki) retrowirusy transaktywujace (wirus ludzkiej biaaczki z kom. T typu 1 = HTLV 1, HIV 1 i HIV 2) biaaczka, choniaki kom. T
PY L OR I :

HELICOBACTER

choniak odka z kom. B, rak odka

M o le kularno - g e ne t yc zne asp e kt y no wo tw o rw


protoonkogeny = geny stymulujce wzrost geny supresorowe = antyonkogeny, geny hamujce wzrost geny kontrolujce apoptoz geny regulujce napraw uszkodzonego DNA

Protoonkogeny

Protoonkogen jest genem obecnym w prawidowej komrce, potencjalnie (lecz nie aktualnie) zdolnym do wyzwolenia procesu transformacji nowotworowej. o Uwarunkowana mutacj zmiana jego ekspresji sprawia, e przeksztaca si w onkogen, tj. gen bezporednio aktywujcy transformacj nowotworow komrki. W komrce wystpuj liczne i zrnicowane protoonkogeny, ich gwne funkcje to: o zawieraj informacje dla czynnikw wzrostowych i ich receptorw bonowych o koduj wewntrzkomrkowe przekaniki informacji zwizanej z procesami wzrostu i proliferacji o koduj czynniki transkrypcyjne pobudzajce proliferacj i upoledzajce procesy rnicowania komrki o koduj biaka regulatorowe cyklu komrkowego (cykliny i kinazy cyklinozalene), enzymy (gwnie kinazy), a take czynniki kontrolujce proces apoptozy

V1

- 12 -

Copyright by $ta

Biaka kodowane przez protoonkogeny s w prawidowych komrkach istotne dla zoonych procesw regulacyjnych, ktre wyznaczaj prawidowy przebieg rnicowania i proliferacji. o Zmiana prowadzca protoonkogenw w onkogeny: jest przede wszystkim skutkiem mutacji. Podobne nastpstwa moe mie translokacja chromosomalna amplifikacja genu (tj. jego wielokrotne skopiowanie). Zmiany prowadzce do przeksztacenia protoonkogenw w onkogeny: mutacje punktowe o przede wszystkim amplifikacja genw o czyli jego wielokrotne skopiowanie translokacje chromosomowe o Przykady translokacja cmys z chromosomu 8 jako charakterystyczna cecha choniaka Burkitta chromosom Philadelphia, obecny u 90% chorych na przewlek biaaczk szpikow

Geny supresorowe (antyonkogeny)

to geny dziaaj ce hamujco na procesy proliferacji komrkowej (geny bramkowe), bd stabilizujco na procesy utrzymujce stabilno genetyczn komrki (geny opiekucze) Prawidowa funkcja tych genw jest niezbdna, aby ryzyko wystpienia nowotworu byo jak najmniejsze Przykady o gen Rb koduje biako, ktre odgrywa kluczow rol w kontroli cyklu kom. Gdy jego mutacja to utrata kontroli nad przebiegiem cyklu kom. siatkwczak (retinoblastoma), osteosarcoma u dzieci + inne misaki tkanek mikkich, rak drobnokomrkowy puca, rak sutka o gen p53 (Tp53) jego mutacja wrodzona jest przyczyn zespou Li Fraumeni Dziedziczony AD; Pacjenci z zespoem Li-Fraumeni maj zwikszon podatno (zachorowanie przed 45. rokiem ycia) na choroby nowotworowe, a zwaszcza: o misaki tkanek mikkich o osteosarcoma o rak sutka o ostra biaaczka o guzy mzgu o rak kory nadnerczy. gen p73 koduje biako o waciwociach zblionych do p53 geny BRCA 1 i BRCA 2 mutacja BRCA 1 rak sutka, rak jajnika, rak jelita grubego, rak gruczou krokowego; mutacja BRCA 2 rak sutka, rak jajnika, rak pcherza moczowego, rak gruczou krokowego i sutka u mczyzn; gen APC jego mutacja wywouje gruczolakowat polipowato jelita grubego; gen NF 1 jego mutacja jest przyczyn neurofibromatosis 1 (czasami neurofibrosarcoma) wystpuje te zwikszone ryzyko wystpienia: guza Wilmsa, przewlekej biaaczki szpikowej, - 13 -

V1

Copyright by $ta

rhabdomyosarcoma, meningioma i phaeochromocytoma;

gen NF 2 jego mutacja powoduje neurofibromatosis 2 wystpuje te zwikszone ryzyko wystpienia schwannoma acousticum , oponiakw i glejakw Ekadheryna mutacje genu koduj cego biako powoduj zmniejszon kohezj midzykomrkow u atwiajc inwazj i wystpowanie przerzutw w rakach jelita grubego, rakach przeyku i jajnika oraz raku sutka i gruczou krokowego + zwikszone ryzyko wystpienia raka odka DCC W karcynogenezie raka jelita grubego

VHL (Von Hoppel Lindau) choroba von Hippla-Lindaua, naczyniakowato siatkwkowo-mdkowa Przyczyn choroby jest mutacja w obydwu allelach genu VHL, z ktrych jedna jest dziedziczna a druga nastpuje spontanicznie Wystpuj tu (od najczstszych) o Naczyniaki krwionone zarodkowe mdku o Naczyniaki siatkwki o Rak jasnokomrkowy nerki o Naczyniaki krwionone zarodkowe rdzenia krgowego o Guz chromochonny (pheochromocytoma) WT 1 sporadyczne postacie guzw Wilmsa

Geny regulujce apoptoz:

geny hamuj ce apoptoz (dziaanie antagonistyczne) bcl 2, bcl xL geny proapoptotyczne bax, bad, bide, bcl xS

Zesp paraneoplazmatyczny

To zesp objaww towarzyszcych procesowi nowotworowemu, wynikaj cy z produkcji hormonw ekotopowych (czyli produkcja hormonw przez tkank nowotworow poza ukadem dokrewnym) lub wydalania produktw przemiany materii komrek nowotworowych Objawy te nie s zwizane z umiejscowieniem nowotworu, ani z obecnoci przerzutw, ani z wydzielaniem hormonw charakterystycznych dla tkanki z ktrej nowotwr si wywodzi

Ektopowa produkcja hormonw to produkcja przez nowotwr tkanki ktra nie naley do ukadu dokrewnego. Wwczas hormon odczony od komrki nowotworowej pochodzi z tkanki, ktra w normalnych warunkach takiej substancji nie wytwarza. Takie uwalnianie nie podlega kontroli sprzenia zwrotnego, jednak w przewaaj cej postaci prohormon wykazuje ma aktywno biologiczn o Przykady ACTH rak oskrzeli, w troby, nerek ADH rak drobnokomrkowy oskrzeli, rak trzustki i prostaty FSH/MSH rak oskrzeli TSH rak oskrzeli, jder, kosmwczak HCG rak oskrzeli, jder, piersi Glukagon rak trzustki, nerki, jelita cienkiego Insulina nowotwory agodne mezenchymy brzusznej, rak wtroby, trzustki Gastryna rak trzustki, jelita cienkiego EPO rak oskrzeli, w troby, misak macicy, naczyniak podowy VIP rak trzustki, zwojak zoliwy PTH rak oskrzeli, rak jasnokomrkowy nerki Kalcytonina rak oskrzeli, tarczycy, piersi - 14 -

V1

Copyright by $ta

Serotonina rakowiak, rak jajnika, trzustki

Zesp paraneoplastyczny moe by pierwsz kliniczn manifestacj nowotworu, jego aktywno moe odzwierciedla przebieg procesu nowotworowego, a metaboliczne skutki mog stwarza wiksze zagroenie dla ycia ni sama choroba nowotworowa

Przykady Hiperkalcemia Spowodowana jest krcym PTHrP (peptydem zblionym strukturalnie do PTH) lub ostroliz koci spowodowan rozrostem nowotworu Szczeglnie paskonabonkowe nowotwory puc produkuj substancje zblin do PTHrP

Hiponatremia Najczciej spowodowana uwalnianiem wazopresyny (ADH) Zesp Cushinga skutek produkowania przez nowotwr zwizkw o dziaaniu ACTH o gwnie przez drobnokomrkowe raki puc Zesp Schwarza-Barttera (SIADH) skutki produkowania przez nowotwr zwizkw o dziaaniu ADH Objaw Trousseau w raku trzustki i puca Zespoem Trousseae nazywane jest wspistnienie nowotworu przewodu pokarmowego i zapalenia y o Nowotwory przewodu pokarmowego produkuj bowiem tromboplastyn tkankow powodujc powstawanie zakrzepw Nowotwory nerek produkuj EPO, prowadzc do policytemii Czsto s to zmiany skrne np. Acanthosis nigricans w nowotworach odka Dermatomyositis w nowotworach przewodu pokarmowego

W yniszc ze nie now otw o row e (C ac hex ia ne o p lasmat ic a)

U chorych z rozsian chorob nowotworow czsto obserwuj si duy spadek wagi ciaa, utrat aknienia, oglne osabienie i niedokrwisto

Klasyfikacje
Stopie zaawansowania klinicznego nowotworu Po ustaleniu rozpoznania, ocena rozlegoci i szerzenia si nowotworu jest podstawowym warunkiem waciwego postpowania leczniczego. Klasyfikacj t oznacza si symbolem TNM. Ma ona na celu ocen rozlegoci procesu nowotworowego i jest oparta na okreleniu trzech elementw: o - T (tumor) - guz, o - N (nodulus) - w zy chonne, o - M (metastasis) - przerzuty odlege. Dodanie do tych symboli liczb dokadnie odzwierciedla stopie klinicznego zaawansowania procesu nowotworowego. Klasyfikacja TNM pomaga w planowaniu leczenia i w ocenie jego wynikw, daje wskazwki co do rokowania. - 15 -

V1

Copyright by $ta

Klasyfikacja TNM o System sucy do okrelania stopnia zoliwoci nowotworu o Tumor Opisuje wielko guza pierwotnego T1,2,3,4 kolejne stopnie rozwoju pierwotnego ogniska nowotworu Im wiksza liczba tym guz wikszy o Nodes Opisuje przerzuty do w zw chonnych N1,2,3,4 kolejne liczby to przerzuty do w zw coraz odleglejszych od guza pierwotnego Metastases Opisuje przerzuty odlege (narzdowe) Albo s albo ich nie ma

Na podstawie tych parametrw oznacza si oglny stopnie zaawansowania choroby nowotworowej Skala czterostopniowa o I nowotwr w najwczeniejszej fazie rozwoju (przerzycie picioletnie 75-100% leczonych) o IV nowotwr bardzo zaawansowany (przeycie picioletnie do 25% leczonych) Czasami jeszcze dokada si czwarty parametr G (grading) patrz ni ej o To histopatologiczna strefa zr nicowania nowotworu o G opisuje agresywno rozwoju nowotworu zoliwego w oparciu o kryteria zoliwoci histologicznej o Opiera si na ocenie anaplazji a wic odsetku niezrnicowanych komrek w utkaniu nowotworu zoliwego. Im wicej komrek niezrnicowanych tym nowotwr bardziej zoliwy o wiadczy o liczbie komrek niezrnicowanych w nowotworze w stosunku do komrek w peni zrnicowanych o To skala trzy lub czterostopniowa G1 maa liczba komrek niezrnicowanych (dojrzay nowotwr) G3 dua liczba komrek niezrnicowanych o Im wikszy jest G tym bardziej zoliwy jest nowotwr i ma wiksze skonnoci ekspansywne

Stopie zoliwoci histopatologicznej nowotworu Histologiczna (histopatologiczna) zoliwo nowotworu (ang. grading) to zesp cech histologicznych i cytologicznych pozwalaj cych wnioskowa jaka bdzie dynamika rozrostu i przerzutowania nowotworu. o Oprcz nasilenia cech atypii i anaplazji o zoliwoci histologicznej wiadczy m.in. sposb naciekania guza, jego aktywno mitotyczna. o W przypadkach guzw o niejednorodnym utkaniu (ac. polymorphia) stopie zoliwoci caego guza determinuje jego najbardziej odrnicowana cz. o Dla wikszoci nowotworw stopie histologicznej zoliwoci okrela si w trzystopniowej skali (dla glejakw w czterostopniowej) I (niska zoliwo), II (redni stopie zoliwoci), III (wysoka zoliwo), o W zalenoci od stopnia dojrzaoci komrkowej (czyli podobiestwa nowotworu do tkanki, z ktrej pochodzi) nowotwory klasyfikuje si jako: dobrze zrnicowane (Io); umiarkowanie zrnicowane (IIo); mao zrnicowane (IIIo); niezrnicowane lub anaplastyczne, jeeli wystpuje utrata identycznoci z tkank, z ktrej pochodz.

Klasyfikacja histologiczna nowotworu jest podstawow metod wyboru metody leczenia, a take jest pomocna w planowaniu zakresu dziaa terapeutycznych i rokowania.

V1

- 16 -

Copyright by $ta

Inne pojcia zw izane z now ot worami


Dojrzewanie o jeeli odnosi si do okresu podowego, jest rwnoznaczne z procesem rnicowania. Jednake, proces specjalizacji morfologiczno-czynnociowej tkanek i komrek czstokro wykracza poza ten okres. o Stad, cho pojecie dojrzewania obejmuje cao okresu specjalizowania komrek i tkanek, jest ono najczciej uywane do okrelenia jego kocowej fazy, zarwno w yciu podowym jak i pozapodowym. o Pierwotna komrka zarodkowa moe dojrzewa w wielu kierunkach, osi gaj c w prawidowych warunkach poziom zrnicowania odpowiedni dla danego okresu rozwojowego. W czasie tego procesu komrka coraz bardziej specjalizuje si, a moliwoci jej dalszego rnicowania si ulegaj redukcji Dojrzao nowotworu o wyznaczona jest przez fenotyp dominuj cej populacji komrkowej z czym wi si cechy tkankotworcze (histioformatywne) guza, w ktrym cze komrek dojrzewa, za pozostae stanowi elementy zapasowe. Punktem odniesienia dla okrelenia dojrzaoci tkanki nowotwowej s wzorce tkankowe wystpujce w poszczeglnych etapach rozwoju podowego. Dyskarioza o czyli zesp zmian morfologicznych dotyczcych jdra komrkowego na ktre skadaj si: nadbarwliwo i rnobarwliwo, powiekszenie i zrnicowanie wielkosci niekiedy te wielojadrowo komrek (ac. hyperchromatosis, heterochromatosis, hypernucleosis, heteronucleosis, polynucleosis). Rnicowanie o jest procesem oznaczajcym ukierunkowanie rozwoju morfologiczno-czynnociowego komrek i tkanek w yciu podowym wikszo komrek i tkanek zakacza swoja specjalizacje w okresie podowym lub krotko po urodzeniu, stajc si tkankami zrnicowanymi (lub inaczej dojrzaymi) z morfologicznego punktu widzenia. o Cze komrek i tkanek ksztatuje jednak swj fenotyp take w rnych okresach ycia pozapodowego Gdy komrki te ulgaj dalszej specjalizacji (np. komrki ukadu immunologicznego) jeli obserwuje si w zmianie rozrostowej, nazywane jest prosoplasj (np. rogowacenie nabonka paraepidermalnego w krtani) Gdy zmienia jej kierunek, przeksztacajc swj fenotyp metaplazja (np. przeksztacenie nabonka gruczoowego w nabonek wielowarstwowy plaski).

Odrnicowywanie (ac. dedifferentiatio) o nie jest odwrotnoci rnicowania, lecz postpujc utrata morfologiczno-czynnociowych cech nabytych przez komrki w ich dotychczasowym rozwoju. o Odrnicowanie moe dotyczy zarwno komrek dojrzaych (wysoko zrnicowanych), jak rwnie komrek i tkanek podowych, a zatem nie w peni dojrzaych. o Odrnicowywanie polega na nabywaniu nowych cech w wyniku zmiany genomu. Stopie odrnicowania na ogol ronie w trakcie progresji nowotworu, gdy zmiany w genomie komrki transformowanej nowotworowo powoduj coraz wyraniejsze odksztacenia jej fenotypu. Ploidia o jest okreleniem iloci materiau genetycznego w jdrze komrkowym. o Komrki somatyczne, ktre znajduj si w okresie spoczynkowym, zawieraj diploidalna ilo materiau genetycznego odpowiadajc podwjnemu garniturowi chromosomw o Moliwe rozkady komrek rozkady diploidalne charakterystyczne dla prawidowych tkanek, rozkady tetraploidalne

V1

- 17 -

Copyright by $ta

stwierdza si podwyszony odsetek komrek zawierajcych wicej ni diploidaln ilo DNA (zwykle odpowiadaj poczwrnej liczbie chromosomw) wiadczy to o zwikszonej aktywnoci mitotycznej charakterystyczne dla nowotworw agodnych, zmian odczynowych oraz dla nieznacznie odrnicowanych nowotworw zoliwych,

rozkady aneuploidalne charakterystyczne dla wysoce odrnicowanych nowotworw zoliwych. podzia materiau genetycznego do komrek potomnych jest nierwnomierny, tj. nie bdcy krotnoci DNA przypadajcego na garnitur chromosomalny (rozkady aneuploidalne).

Obecnie s stosowane dwie techniki oceny ploidii, praktycznie rwnowane jeli chodzi o warto rozpoznawcz: cytometria statyczna (mikrodensytometria w cyfrowym obrazie mikroskopowym) i cytometria przepywowa.

Nowotwr o zoliwoci granicznej (ang. borderline malignancy) o jest niezbyt szczliwym okreleniem oznaczaj cym fakt niemonoci precyzyjnego okrelenia na podstawie obrazu histologicznego jego charakteru biologicznego (tzn. czy bdzie on tworzy przerzuty czy te nie). o Tego typu nowotworw nie naley myli z nowotworami pzoliwymi.

Nowotwr dobrze zrnicowany (ac. neoplasma bene differentiatum) o moe by nowotworem dojrzaym lub niedojrzaym. o Dobrze zrnicowany nowotwr dojrzay (ac. neoplasma maturum bene differentiatum) jest zbudowany z wysoko wyspecjalizowanych komrek tworzcych struktury histologiczne podobne do tkanek ustroju dorosego, cho niekoniecznie typowych dla narzdu w ktrym nowotwr powsta. o Nowotwr taki moe powsta Z komrki macierzystej o wysokim stopniu dojrzaoci, nasilenie odrnicowania w trakcie progresji nie jest due (np. w raku watrobowokomrkwym beleczkowym); z komrki macierzystej o niskim stopniu specjalizacji. rnicowanie si komrek nowotworu zachodzi rwnolegle z ich proliferacja (np. w potworniaku dojrzaym).

Dobrze zrnicowany nowotwr niedojrzay (ac. neoplasma immaturum bene differentiatum) o mimo budowy charakterystycznej dla tkanek zarodkowych, ronie powoli i nie tworzy przerzutw (np. ac. chondroblastoma, adnexoblastoma cutis). o W takich wypadkach naley przyj, e proliferacja nowotworowa przebiegaa bez odrnicowania, i podczas replikacji zosta utrzymany fenotyp nie w peni dojrzaej komrki macierzystej nowotworu. o Tradycyjnie wobec takich nowotworw stosuje si kocwk blastoma

Nowotwr le zrnicowany (ac. neoplasma male differentiatum) o moe rwnie by nowotworem dojrzaym lub niedojrzaym. o Przedstawia on sob obraz histologiczny i cytologiczny rni cy si znacznie od przypuszczalnego wzorca tkankowego i komrkowego (tkanki/komrki dojrzaej lub zarodkowej). o le zrnicowany nowotwr dojrzay to w istocie nowotwr odrnicowany; na jego dojrzao wskazywa moe histioformatywno ogniskowa, pozwalajca okreli typ nowotworu.

V1

le zrnicowany nowotwr niedojrzay (ac. neoplasma male differentiatum immaturum) - 18 -

Copyright by $ta

to guz w ktrym tkanka zarodkowa, a wiec nie w peni dojrzaa ulega podczas proliferacji jeszcze dodatkowemu odrnicowaniu. Powstaje wwczas na ogol wysokozoliwy nowotwr (np. ac. carcinoma embryonale). Tradycyjnie wiele nowotworw niedojrzaych, zarwno dobrze jak i le zrnicowanych, zwyko si okrela przymiotnikiem podowy (ac. foetale) lub zarodkowy (ac. embryonale).

Nowotwr (guz) niesklasyfikowany (ac. neoplasma (tumor) nonclassificatum) o jest nazw guza, ktry nie mieci si w kryteriach diagnostycznych adnej z dotychczas opisanych jednostek onkologicznych. Nowotwr pierwotny (ac. neoplasma primitivum vel primarium) okrelonego narzdu o jest t czci guza, ktra mieci si w granicach anatomicznych narzdu w ktrym doszo do jedno- lub wieloogniskowego rozrostu nowotworowego. o Nie jest nowotworem pierwotnym ta cz guza ktra penetruje ssiaduj ce struktury np. poprzez naciekanie. o Poj cie to naley odrni od pojcia pierwotnego ogniska nowotworowego (ac. focus neoplasmaticus primarius), czyli czsto hipotetycznego miejsca w ktrym najwczeniej doszo do rozrostu zoliwego. Rak przedinwazyjny (ac. carcinoma praeinvasivum) o to nowotwr w ktrym rozrost nowotworowy nie przekroczy bony podstawnej nabonka z ktrego si wywodzi. Rak in situ (ac. carcinoma in situ) o jest terminem bardzo bliskim pojciu do raka przedinwazyjnego, a w pimiennictwie anglosaskim rwnoznacznym. o W Polsce pojcie carcinoma in situ odnosi si raczej do tych wczesnych postaci rakw, ktre wywodz si z tkanek nabonkowych posiadajcych podcielisko w postaci blaszki waciwej bony luzowej lub jej odpowiednika Tak wic jest to okrelenie dla raka ograniczonego do blaszki waciwej bony luzowej okrelonego narzdu i jest blisze pojciu raka wewntrzluzwkowego (ac. carcinoma intramucosum, carcinoma intraepidermoidale). Nowotwory wtrne o to nazwa stosowana do okrelenia nowotworw zoliwych i polzoliwych, ktre zajmuj okrelony narzd w wyniku przerzutw (ac. metastasis), wszczepiania (ac. implantatio), bd nacieku przez cigo (ac. infiltratio per continuationem) z ssiedztwa. o W przypadkach pierwotnie uoglnionych chorb nowotworowych, gdzie wyrnienie pierwotnej lokalizacji rozrostu jest niemoliwe, ogniska rozrostu zoliwego zwyko si rwnie okrela terminem naciekw (np. nacieki biaaczkowe - ac. infiltrationes leucaemicae) Uoglnion chorob nowotworow o okrelamy zespl oglnoustrojowych zmian czynnociowych (w tym take psychicznych) i organicznych wynikaj cych przyczynowo z rozlegego (najczciej wieloogniskowego) zajcia narzdw przez rozrastaj c si zoliw tkank nowotworowej, niezalenie od pierwotnego ogniska rozrostu. Wtrnie uoglniona choroba nowotworowa o to generalizacja procesu chorobowego w wyniku przerzutw (ac. metastases) poza narzd pierwotnie zajty przez guz. Pierwotnie uoglniona choroba nowotworowa o oznacza rozrosty polegajce na oglnoustrojowym rozplemie nowotworowym tkanki, w ktrych nie mona okreli pierwotnej lokalizacji narzdowej. W takich przypadkach ogniska rozrostu zoliwego zwyko si okrela mianem naciekw

V1

- 19 -

You might also like