You are on page 1of 13

Historia literatury hiszpaskiej REDNIOWIECZE X XIII wiek - alta eda media, wysokie redniowiecze: odbiorcy literatury: szlachta (zajmuje

si wojn, niewyksztacona), kler(wyksztacony), lud(analfabeci, zajmuj si rolnictwem), brak kontaktu midzy klasami spoecznymi. Poezja liryczna, nie ma wielkiego dziea, w XII w peen rozwj literatury, pojawia si liryka, wikszy rozwj w Galicji (w dialekcie galicyjskim), Kastylia czerpie od nich nawet nie tumaczc! onglerzy (juglades), rybatowie, acy (studenci) rozpowszechniali poezj wrd ludu, przekaz ustny, poezja anonimowa. Wpywy francuskie, gwnie prowansalskie, dopuszczay fantastyk. Pojawiaj si trubadurzy tworzcy utwory o mioci. Wpywy arabskie. Dominowa 1 rodzaj literacki pieni rycerskie (chanson de gest) epika, zbiorowe walki, brak wtkw miosnych. XII w. Cantar de Mi Cid 1140r., pie rycerska, piewana z instrumentami (np. z lutni) powstaa 40 lat po mierci Cyda. Realizm w opisie miejsc, obyczajw etc., brak elementw fantastycznych, psychologia postaci oraz Cyda stalowy charakter, ale dobry m i ojciec, symbol obrony godnoci i honoru. Styl prosty i dynamiczny. Rodrigo Diaz zwany Cydem(tzn. wielki pan) posta historyczna, rycerz, zwycia w wielu bitwach z Arabami. redniowieczny idea rycerski, ukazany jako obroca Kocioa i krla. Poezja liryczna, 3 pieni: o wygnaniu, weselu i zniewadze. Poezja liryczna, 3 pieni: o wygnaniu, weselu i zniewadze. Poezja liryczna, 3 pieni: o wygnaniu, weselu i zniewadze. Pie o wygnaniu: Pochodzi z biedniejszej szlachty, na dworze krla Alfonsa X byli bogatsi, lecz nie tak dzielni, byli zazdroni i zaczli spiskowa i go oskara o zagarnicie przywilejw bogatszych, w kocu zostaje wygnany przez krla, zostawia on Chimer (krlewsk kuzynk), 2 crki i syna w klasztorze pod Burgos, widzi wrony za wrba, nikt nie moe mu pomc mimo zakazu doczyli do niego towarzysze walk, opucili razem Kastyli, zwyciaj bitwy z Maurami, ostatecznie zdobywa Walencj, nadal, jako wasal, wysyajc krlowi cz upu. Pie o weselu: Na wie o zwycistwach Cyda, krl stara si nawiza z nim przyjazne stosunki i proponuje jego crkom, Elwirze i Sol, hrabiw Carrionu za mw. Wspaniae wesele, pikne crki, przystojni hrabiowie (chocia nie wprawieni w boju). Pie o zniewadze: Cyd zawstydzi ziciw, poskramiajc lwa, ktrego oni si ulkli. Opuszczaj Walencj i w zemcie, bij rzemieniami ony w puszczy dbowej i je tam zostawiaj na p martwe. Towarzysz Cyda odnalaz jego crki i odprowadzi do Walencji, Cyd domaga si sprawiedliwoci od krla, hrabiowie maj stoczy pojedynek z rycerzami Cyda (poraka hrabiw), crki dostaj nowych mw, jeszcze lepszych krlw Nawarry i Aragonii. Triumf Cyda. XIII XV w. baja eda media niskie redniowiecze: okres rekonkwisty, rewolucja spoeczna, rozwj miast i coraz silniejsza buruazja, szlachta si ksztaci, koci tworzy scholastyk, powstaj uniwersytety w Bolonii we Woszech, we Sorbonie we Francji, koci przestaje by wycznym orodkiem nauki i kultury, rozwj handlu, przemysu manufakturowego. W XIIIw architekturze styl romaski, w XV gotycki. Literatura i sztuka jest uyteczna, ma charakter dydaktyczny, na pocztku dominuje acina, potem wyksztacaj si dialekty- kastylijski dominuje nad acin i reszt dialektw, kataloski, galicyjski. Poezja recytowana po kastylijsku (eby trafia do ludu). Dla szlachty bohaterem by rycerze, dla kocioa wity, dla mieszczan czowiek praktyczny. Pojawia si zainteresowanie mioci, w romansach (powieciach) pojawia si wiat fantastyczny. Wpywy z zagranicy i religii: judaizm, islam (Arabowie-wysoki poziom), wpyw Francji od XI w. kult Santiago de Compostela, Francuzi pielgrzymuj do grobu w. Jakuba. Dualizm: realizm i idealizm. Technika onglerw (mester de jugalara) wdrowni poeci, ukadali a potem piewali utwory suchaczom, kontra technika uczonych (mester de clereca), ktrej treci byy ywoty

witych, rozwaania moralno-dydaktyczne czy erudycyjne, autorzy na og anonimowi, pierwszy znany z nazwiska: Gonzalo de Berceo, wiecki ksidz, pisa po kastylijsku, przystpnie, przyciga publiczno humorem, komizmem; napisa Milagros de Nuestra Seora 25 opowiada o cudach, zwizane z kultem Maryi, oprcz nauczania dbao o estetyk, przedstawia upikszony krajobraz - b. wana alegoria: ka to Maryja, kwiaty to jej imiona, rda to ewangelie itd. Alfons X Mdry, krl, nie odnis sukcesw politycznych, ale mia olbrzymi wpyw na kultur, mecenas nauki i owiaty, pisa pieni na cze Maryi, z jego inicjatywy powstaa Estoria de Espaa, ok. 1260r obejmujca okres od stworzenia wiata do poowy Xiii oraz kodeks prawny Las Siete Partidas. XIV w.: rozwj buruazji, mieszczanie nowym odbiorc literatury, literatura realistyczna i satyryczna, odpowiada potrzebom mieszczan, liczy si pienidz, idea : korzysta z ycia a nie si umartwia, zepsucie obyczajw, chaos moralny, Hiszpania jest mniej rozwinita ni zachodnia Europa. W spoeczestwie wani s Arabowie rzemioso i ydzi bankowo, prawnicy, lekarze etc. praat Juan Ruiz - Arcipreste de Hita: pogodny, wyrozumiay, naley jeszcze do redniowiecza, pisa inaczej ni wspczeni duchowni, ktrzy zgodnie z nauk kocioa pisali pesymistycznie o yciu. Mia kopoty z cenzur i papieem, genialny, b. wszechstronny pisarz, psycholog, pochodzi z Kastylii i opisywa przygody z ni zwizane, przedstawiajc samego siebie. Napisa El libro de buen Amr: bardzo dugi poemat, wszystko wierszem, autoportret, z ktrego wynika, e mia lekkie i mao przykadne ycie (std 13 lat wizienia). O mioci dobrej, boej, przeciwstawionej mioci szalonej wieckiej; Spotka pikn niewiast w grach, za pienidze udzielia mu schronienia polubi tylko tego kto jej kupi klejnoty i stroje-satyrycznie o zaletach pienidza ktrym mona kupi wszystkich i wszystko. Rozwaania o naturalnej potrzebie towarzyszki u ludzi i innych stworze, mwi, e nie potrafi si oprze wdzikom kobiecym, lecz trzeba pozna dobro i zo, eby wybra to lepsze. Potpia szalon mio, ale w prawdziwym yciu, mwi, ebymy wybrali sobie sami. Pisany spontaniczne, 3 czci: 1. narracyjna: przygody miosne, przerywane bajkami i przypowieciami, alegorie(bitwa midzy panem Karnawaem i pani Post), 2. dygresje, rozwaania moralne (krytyka grzechw gwnych, ironiczna pochwaa maych kobiet, wady klerykw) satyryczne, 3. wiersze liryczne, pochway Najw. Maryi Panny, oraz wiecke, np. przypiewki lepcw, akw, grale Pero Lopez de Ayala poeta, siga do wzorw ludowych, ostra satyra przeciw demoralizacji i przekupstwu w Hiszp., przeciw hierarchii kocielnej itd. Gorzki, peen pesymizmu, wychowany na literaturze aciskiej, obiektywny, kierujcy si utylitaryzmem bliszy nadchodzcej epoce Odrodzenia. Gwne dzieo Rimando de Palacio. Don Juan Manuel pochodzi z rodziny krlewskiej, bra udzia w walkach przeciw Maurom, pierwszy hiszpaski pisarz prozy, ktry zwraca uwag na walory artystyczne, pisa utwory dydaktyczne przystpnym jzykiem, m.in. El conde Lucanor Hrabia Lukarno zbir bajek i przypowieci (zaczerpnite ze rde arabskich lub od Ezopa), dialog midzy hrabi a jego doradc, tematyka: rzdzenie krajem, przyja, maestwo, zagadnienia moralno-wychowawcze. XV w. koniec redniowiecza, rozkwit romancy krtkie utwory epicko-liryczne, prawdopodobnie fragmenty dawnych, zapomnianych epopei, piewana przy akompaniamencie gitary, opieway wydarzenia historyczne, wykorzystywane przez wadcw do propagandy politycznej lub podawania wiadomoci o biecych wydarzeniach. Fernando de Rojas Tragicomedia de Calisto y Melibea- tzw La Celestina arcydzieo, zapocztkowao hiszp. teatr, pierwsze wydanie 1499r., b.duga, 22 aktw, (normalne miay 3-5), sztuka typowo do czytania, recytowania, cika do przedstawienia,

ogromna ilo wyda, tumaczona na wszystkie jzyki. Jedna z gwnych bohaterek, Celestyna, to poredniczka, szuka dziewczyn dla panw. Calisto przecitny szlachcic, pdzc za sokoem na polowaniu dobiega do ogrodu Melibei (bogata szlachta, wysoko urodzona, czystej krwi, ewolucja od pogardy do szalonej mioci), widzi j i zakochuje si od 1 wejrzenia. Ona odrzuca jego starania. Sucy Calista mwi mu o Celestynie i wsplnie z ni(Cel.za opat) doprowadzaj do spotkania C.i M. Celestyna zaklina szatan przy pomocy magicznych rekwizytw, poza tym zna wietnie psychologi i przekonuje M., e to wielka mio, midzy sucymi i Cel. Spr o to, kto powinien dosta nagrod, zabijaj Cel., zostaj ujci i powieszeni. Kalikst zakraca si co noc do ukochanej po drabinie, w kocu spada i ginie, M. rzuca si z wysokiej wiey wyznajc wczeniej wszystko ojcu stojcemu na dole, dramat koczy si szlochem ojca nad zwokami crki, a bl ojca jest potraktowany przez autora z ironi. Elementy redniowieczne (intencja moralizatorska autora- chce przestrzec szalonych zakochanych, realizm, trzewe spojrzenie na mio, elementy fantastyczne) oraz renesansowe (chodne, ironiczne traktowanie mioci, miao, wyuzdanie, brak hamulcw). TEATR redniowiecze: do naboestwa tekstu i mszy dodawano pieni o charakterze dialogowanym, stopniowo wyodrbniy si one od mszy i zaczy przeksztaca si w dramaty o tematyce religijnej po acinie, aktorami byli ksia. XII wiek ju w dialektach hiszpaskich, powoli zaczto wcza elementy wieckie, przeniesiono widowiska z kocioa w miejsca publiczne. Przedstawienia tzw. Autos: 1. milagros cuda N.M.Panny i witych; 2.misterios ycie, mka i zmartwychwstanie Chrystusa; 3. moralidades o tematyce moralanej, alegoryczne postaci jak wiara, cnota, mier. Do XV w. zachowa si tylko fragment Sztuki o Trzech Krlach autor nieznany. W XV w. najwaniejszy dramaturg Juan de Encina ojciec teatru hiszp., jeden z najlepszych wykonawcw muzycznych, w Rzymie zosta ksidzem, pod koniec ycia wrci do Hiszp., widoczne wpywy tradycji redniowiecznej (tematy religijne pasterze) i renesansu (tematy wieckie). RENESANS ODRODZENIE XVI-XVII w okres najwikszego rozkwitu w dziejach. Renesans dzieli si na dwie czci: Cz 1: panowanie Karola V. Nastpuje otwarcie dla Europy. Hiszpania przyjmuje kierunki estetyczne i ideologiczne. Dominuj wpywy Woskie oraz idee i doktryny religijne Erazma z Rotterdamu. Symbolem duchowej atmosfery jest Garcilaso de la Vega. Najwaniejszymi tematami pierwszej poowy renesansu byy przyroda, mio i mity grecko-rzymskie. Naladowano Petrark w tematach mioci (mio platoniczna) oraz przyrody (wyidealizowana wie gdzie panuje harmonia poczona z mk zakochanego). Tematy mitologiczne zwizane byy z wpywami Platona oraz mitw greckich i pogaskich. Cz 2:panowanie Filipa II. W literaturze i sztuce pojawia si religijno i ascetyzm. Najwaniejszym poet w tym okresie by mnich z zakonu Augustynw Fray Luis de Leon. Innym wielkim pisarzem by Fernando de Herrera, ktry pisa poezje miosne i patriotyczne. Najwaniejszymi przedstawicielami literatury religijnej II poowy XVI w byli: w. Teresa oraz w. Jan od Krzya. w. Teresa pisaa gwnie proz i bya przedstawicielk literatury ascetycznej. Jej najwaniejszym utworem jestZamek Wewntrzny w ktrym przedstawia dusz jako zamek. San Juan de la Cruz by przedstawicielem literatury mistycznej. Ukazywa drog iluminacyjn (olnienie) oraz ostatni etap bezporedni kontakt z bogiem. Pisa traktaty, m.in. ciemna noc duszy oraz pomie ywej mioci. Pojawia si powie rycerska, pasterska, maureska, bizantyjska oraz otrzykowska. Pierwsz powieci otrzykowsk w XVI w by azik z Tormentu, natomiast najsawniejsz powieci hiszpask w tym okresie bya La Diania. XVIw.- przeciwstawno redniowiecza, zainteresowanie yciem doczesnym, wizja antropocentryczna (czowiek, nie Bg w centrum), mniej moralizatorstwa, za to dbao o form, tematy kultury i literatury klasycznej - duy wpyw Wochw, ktrzy odziedziczyli

kultur rzymsk (std- nazwa Odrodzenie) idee i doktryny religijne Erazma z Rotterdamu; wielkie odkrycia geogr. (Ameryka), naukowe, rozwj edukacji: harmonijny rozwj fizyczny, uczuciowy i intelektualny (w zdrowym ciele zdrowy duch) redniowieczu umczano ciao a dbano o ducha. Rozwj uniwersytetw i nauk humanistycznych (Salamanka i Alcla najwaniejsze), acina wyparta, dominacja jzyk narodowych. W Hiszp.. elementy redniowiecza s widoczne obok humanizmu istnieje religijno. Poczenie idealizmu i realizmu. Za panowania Karola V orientacja europejska, otwarcie na wiat, sukcesy wojskowe i Polit., optymizm w literaturze i sztuce. Garcilaso de la Vega symbol okresu, polski poeta, nadworny rycerz. Pisa pieni i sonety(sonety pod wpywem Petrarki), pod wpywem poezji grecko rzymskiej gosi Horacjaskie haso carpe diem oraz pisa poezj naturaln, tematy: mio analiza uczu, tzw psychologiczna introspekcja, przyroda jako rama dla mioci, mity pogaskie, gwnie greckie o mioci, stworzy now strof (lira), pisa te utwory pasterskie, sielanki (eglogi). Za panowania Filipa II Hiszpania podejmuje walk z reformacj na rzecz Kocioa, zamyka si na wpywy zewntrzne, zakazuje si studiw za granic, lit. surowa i powana. 2 szkoy, Salamanki(kastylijska)-duchowe, religijne tendencje, i Sewilska(andaluzyjska)optymistyczna, miosna poezja Petrarki. Symbolem tego okresu jest Fray Luis de Lon (szkoa salamantyjska) mia problemy z Kocioem, oskarano go o sprzyjanie ydom, bo tumaczy hebrajsk wersj Biblii, siedzia 5 lat w wizieniu ale oczycili go z zarzutw, wielki, wszechstronny mistrz, dobrze zna literatur klasyczn, mitologi, czy kultur renesansu z tradycj chrzecijask, pisa wierszem i proz. O imionach Chrystusa, ycie w odosobnieniu, Spokojna noc itd. Szkoa andaluzyjska Fernando de Herdera, humanista, petrarkista, wspczeni nadali mu przydomek Boski, wzbogaci jzyk poetycki, ywi uczucia do hrabiny de Gelles, pisa pieni sawice dzieje Hiszpanii, pieni biblijne, elegie, sonety (gwnie o treci miosnej do hrabiny, opisujc jej pikno itd.) poezje miosne i patriotyczne Literatura religijna: skupienie na przeyciach wewntrznych, nie intelektualnych, powstay 3 nurty: 1.uczuciowy: (Luis de Leon) zakon Augustynw, Franciszkanw (ebrzcy), 2.intelektualistyczny: Dominikanie (najlepsi kaznodzieje), Jezuici walczcy, intelektualici, w. Ignacy Loyola (Ejercicios espirituales) dominikanin Frei Luis de Granada, napisa Przewodnik grzesznikw, wyjania, e powinnimy wierzy w Boga, bo widzimy jego moc w przyrodzie.3. uczuciowy + rozumowy - Karmelitanie- okazali si najwaniejsi, do nich naleaa w. Terea i w. Jan od Krzya. Santa Teresa de Jess (de vila) zaoya kilkadziesit klasztorw, chciaa uda si na ziemi mauretask I zosta mczennic, ale nie zostaa, w wieku 19 lat wstpia do klasztoru, w wieku 40 lat zacza zakada klasztory, pisa, pisaa gwnie proz i bya przedstawicielk literatury ascetycznej, radzia, eby poczy kontemplacj z konkretnymi dziaaniami, nie gubi si w abstrakcjach. Bya prost kobiet, chciaa dociera do wiernych, nie dbaa o aspekt estetyczny. Opisywaa swoje ycie, Libro de su vida , drog do doskonaoci Camino de perfeccion. Jej najwaniejszym utworem jest Zamek Wewntrzny, w ktrym przedstawia dusz jako zamek z diamentw,rozbudowana metaforyka, skada si z 7 komnat przez ktre przechodzi dusza, kolejne etapy: oczyszczenie, olnienie, zjednoczenie z Bogiem. Jej dywiza: uczynki, a nie sowa! San Juan de la Cruz ucze duchowy w. Teresy, y w cisej ascezie, wtrcony do wizienia przez Karmelitw, ktrzy obawiali si, e bdzie kontynuowa reformy zaczte przez w.Teres, zdoa dziki niej uciec, potem doczeka si rehabilitacji. by przedstawicielem literatury mistycznej. Ukazywa drog iluminacyjn (olnienie) oraz ostatni etap bezporedni kontakt z bogiem. Pisa traktaty, m.in. Ciemna noc duszy symbol nocy

duszy penej grzechu, ktra potrzebuje wiata, Bg zsya noc, by sprawdzi czowieka, droga duszy docierajcej do Boga, Pomie ywej mioci krzyk szczliwej duszy poncej w boskiej mioci, Kantycka pie duchowa pie midzy dusz i maonkiem. Styl trudny i skomplikowany, elementy poezji wieckiej, wielka sia przekazu, ogromne napicie emocjonalne, dua symbolika. W XVI w. pojawiaj si rne rodzaje powieci: 1. pasterska, niereligijna; m.in. La Diana(Jorge de Montemayor) wzr powieci pasterskiej, pikna pasterka, pasterz si do niej zaleca, ona go odrzuca i wybiera innego, a gdy ten wyjeda wybiera nastpnego, autor opisuje rne rodzaje i fazy mioci, proza i poezja w jednym. 2. mauretaska: dzieje rodw w Granadzie, typ muzumanina-dentelmena, idealizacja wiata arabskiego, luksusy i kolory orientu. 3. bizantyjskie odziedziczone po Grekach, cige przygody, zaskakujce zwroty akcji, intrygi, mio itd. 4. otrzykowska pikarejska: rozwija si w peni dopiero w XVII w.: Lazarillo de Tormes azik z Tormesu, anonimowe dzieo, Lasarillo rodzi si w rodzinie przestpczej, zostaje sierot, znajduje okrutnego lepca, ktremu suy, mci si na nim, od tej pory zaczyna kombinowa, spotyka nastpnego kleryka, b. skpego, L. podkrada mu jedzenie, inaczej padby z godu, ucieka, spotyka kolejnego szlachcica- b. biednego, i L. musia utrzymywa swojego pana, potem suy jeszcze innym, w kocu zdobywa posad u pana swojej ony. Realistyczna walka o przeycie, gd, pikaro zawsze przegrywa, nie moe si wyrwa z niedoli, mimo cikich przey nie opuszcza go humor, wana psychika bohaterw, 5.Ksigi rycerskie maj olbrzymi popularno, powstay we Francji w redniowieczu, dla Hiszp. najwaniejszy przedstawiciel Amads de Gaula, potem znaleli innego bohatera. Gwne tematy: przygody rycerskie, mio, walki o dam serca itd. BAROK XVIIw ZOTY WIEK (Siglo de Oro): poszukiwanie tego co nowe, nadzwyczajne, przeciwstawne sztuce klasycznej subiektywizm, indywidualizm, przesada w przedstawianiu rzeczywistoci, dynamizm, gwatowne kontrasty, wszystko sztuczne, udziwnione, skomplikowane literatura trudna, dla elit, brak rwnowagi przesadny idealizm lub karykatura i groteska. W literaturze kulteranizm (koncentracja na tym co zmysowe, wyidealizowany wiat, koncepcja uczona metafory, przerzutnie w zdaniu itd.) oraz konceptyzm (najwaniejsza inteligencja, myl, nie zmysy) PROZA Cervantes, ur.ok 1547, jego dzieo stanowi syntez renesansowej myli i sztuki, wdrowa z rodzin po Hiszpanii, humanista, racjonalista,duo czyta, samouk, w wieku 22 lat pojecha do Woch, potem wzi udzia w Bitwie pod Lepanto (1571), dowdztwo nad flot mia Don Juan de Austria, Cervantes ponis powane obraenia, uszkodzi lew rk, gdy wraca do Hiszp. Korsarze zaatakowali jego statek i wzili go na 5 lat do niewoli w Algierze, w kocu zosta wykupiony, nieudane maestwo, ledwo zarabia na chleb, wizienie w Sewilli za domniemane oszustwa podatkowe, tam zacz pisa Przemylny szlachcic Don Kichote z Manchy, (pierwsza powie nowoytna) chcia skoczy mod na powieci rycerskie (cakiem oderwane od ycia). Alonso Quijano, rednio zamony szlachcic z Manchy, zblia si do 50tki, duo czyta i mao pi, w kocu pomieszao mu si w gowie, postanowi zosta bdnym rycerzem, mianuje si Don Quijote z Manchy, obiera za dam serca Dulcyne z Toboso, dociera do obery ktr bierze za zamek, oberyst za kasztelana, od napotkanych na drodze kupcw wymaga by uznali Dulcyne za najpikniejsz, suga kupcw okada go kijem, ssiad si lituje i zabiera go w opakanym stanie na wozie do domu. Potem wyrusza ponownie, zdobywa giermka, Sancho Pans, obiecujc, e da mu wysp, potem walczy z wiatrakami, spotyka Dulcyne, wydaje mu si, e kto rzuci na ni czar, bo jest brzydka, udaje si do Saragossy, zaprasza go tam hrabina, ktra bawi si jego obdem aranujc rne sytuacje, potem zostaje pokonany przez rycerza Biaego Ksiyca, wraca do domu i pod koniec ycia odzyskuje rozum.

Potem Novelas Ejemplares Nowele przykadne, m.in. Rinconete i Cortadillo dwaj nicponie, zacignli si do bractwa zodziejskiego; El coloquio de los perros krytyczny obraz wiata, psy rozmawiaj, ludzie zachowuj si jak zwierzta. Powie otrzykowska pojawiaj si bohaterki, picuaras, serie o otrzycach oszukuj mczyzn. Mateo de Alemn Guzmn de Alfarache pikaro z rodziny przestpcw, wyrusza z rodzin z Sewilli do Woch, wszdzie go oszukuj, w kocu sam zostaje otrzykiem, moralno na opak pokazywane s ze przykady, z ktrych wynika lekcja, gorzka wizja sytuacji spoecznej w Hiszp., trudny jzyk. Francisco de Quevedo El buscn- adnych komentarzy moralnych, totalna karykatura spoeczestwa hiszpaskiego, wizja senna przekrzywiona rzeczywisto, stosowanie konceptyzmu na podstawie skojarze z mitologi. Quevedo by bardzo uczony, pisa wane ksiki Polit., polityk, dyplomata, filozof, zna kilka jzykw. y w rodowisku dworskim od dziecka, uczony, najlepsza szkoa w Europie, studia, zaczyna pisa, myli, e ma powoanie, ale wycofa si ze wice. Poematy metafizyczne, filozoficzne, moralne, miosne, satyryczne. Jego zoty rodek to wyrodkowanie midzy hedonizmem i epikureizmem, pochwaa stoicyzmu. Refleksje na temat upywu czasu, mierci, sensem ycia. Tematy moralne: fasz, pozory ludzi, krytyka politykw, wadzy. Konceptyzm. Pikny sonet Zakochany popi Los Sueos krytyka kleru, musia zmienia, eby cenzura dopucia do druku. Obrazy zdeformowane, znieksztacone, fantazje, karykaturalna wizja wiata pozagrobowego, ktry odwzorowywa wiat rzeczywisty (zabieg aby unikn cenzury), jest bliski surrealizmu dziaa jedynie podwiadomo, podstawowy zamiar lekcja moralna, potpienie wad spoeczestwa. 1 sen sdu ostatecznego zmartwychwstanie zmarych, sd zaczyna si od Adama i Ewy, Judasza, Heroda itd. czarny humor zodziej ucieka, sdzia umywa rce itp., niemal wszyscy lduj w piekle chocia prbowali uzasadnia grzechy, do nieba trafiaj apostoowie, biedni, wici itd. 2 sen krytyka kobiet, diabe mwi jak gupi s ludzie, nie ceni szybko pyncego czasu, zamieniaj si w diaby i mcz blinich pieko to inni ludzie. 3 sen o piekle, alegoryczna wizja 2 drg, 1 trudna, wymaga powice,2ga luksusowe pojazdy, karoce, nagle si zwa i wszyscy z niej lduj w piekle. 4 sen wiat wewntrzny rozczarowanie wiatem ludzi, siwy, zawiedzony starzec, rozmowa autora i diaba, diabe pokazuje mu prawdziw twarz wiata, id ulic widz hipokryzj. 5 sen o mierci do komnaty wchodzi orszak z aptekarzami i lekarzami(wtedy byli krytykowani jako instrumenty nie do leczenia lecz do zabijania) razem z nimi wchodzi mier kobieta yjemy by umrze, ludzie powinni pamita, e umr, spustoszenie przez dz pienidza, schodz do krlestwa umarych. 6 sen charakter polityczny, refleksja o wadzy, zepsuciu. 7 sen Fortuna z rozumem, nie lepa-rozdziela dary losu, analiza syt. Polit. Baltazar Gracin El criticn - konceptyzm (pisa krtko i zwile), moralista, zakon jezuitw, widzi wszystko na zasadzie kontrastu i relatywizmu, krytyczny do ludzi, ycie to bezustanna walka, wszyscy chc nas oszuka, dobry psycholog, szuka jak moemy odnie sukces: trzeba mie siln wol, uywa inteligencji, by ostronym i nieufnym, intelektualista (obojtny na zmysy i uczucia), niemiertelno jako nagroda za wysiek w yciu, wartoci stoicyzmu. POEZJA 1.Poezja tradycyjna,.ludowa-romanse, 2.poezja uczona, czystokastylijska, 3.poezja wzorowana na woskiej (Petrarka miosna, sonety pieni); Poeci zwracajcy uwag na 1.form, 2. tre, przeycia; Poezja 1.liryczna, 2.opisowa, 3.satyryczna. Podzia na pokolenia co 120 lat, 4 grupy pokoleniowe: 1. Luis de Gngora(styl uczony, wyniosy, wymuszony) y Lope de Vega (styl prosty, optymista, ekstrawertyk, opozycja Gngory), urodzeni 1560, wpywy renesansu; 2. Quevedo(antyfeminista, pesymista); 3 i 4 pokolenia nic nie wnosz.

Gngora: La fbula de Polifemo y Galatea opowie o brzydkim cyklopie i piknej nimfie, w ktrej on si zakochuje; przemiana, rewolucja, temat zaczerpnity od Owidiusza, Polifemo zabija zalotnika Galatei, ktry zmienia si w rzek(mitologiczne przemiany), bo Galatea wyprosia u Bogw, eby y. Kontrasty wiosna vs ponura grota cyklopa, brzydota vs pikno, duo przenoni. Las Soledades samotnoci, b. trudny jzyk, Poemat skadajcy
si z czterech czci, z ktrych kada jest alegori jednego okresu z ycia czowieka (dziecistwo, dorastanie, dojrzao i staro) i jednej pory roku zarazem. Lope de Vega: dramaturg, barwne

ycie erotyczne, uczuciowe, dynamiczny, spontaniczny, ni mia czasu na studia, wszystkie jego waniejsze kobiety pojawiay si w jego poezji (np. Amarilis); 1 wielka mio Elena Ostrio artystka, aktorka, matka, rzucia Lope dla bogatszego, wpad w sza, publikowa przeciwko niej satyry, przez to mia proces i zosta wygnany na 8 lat z Kastylii, uda si do Walencji, po drodze porywa ze sob Izabell, eni si, gdy ona umiera, yje w konkubinacie z kolejn, znw si eni itd. Gdy umiera jego ukochany syn, przeywa kryzys duchowy, chce zerwa z grzesznym yciem, pisze poezje religijne, chce wzi wicenia kapaskie, potem znw pojawia si kobieta, Marta, w ostatnim etapie ycia same nieszczcia Marta traci wzrok, choruje psychicznie i umiera, crka ucieka, Lope te wkrtce umar. I etap twrczoci: Poezja liryczna ludowa:romanse-jego pierwsze dowiadczenia z kobietami, Lope zawsze przedstawia siebie w przebraniu i przedstawia swoje przygody w wiecie mauretaskim lub pasterskim.II etap: po bolesnym dowiadczeniu miosnym, ten ktry by Maurem sta si paterzem, uczucia oboczne mioci np.zazdro, krajobraz wspgra ze smutkiem, melancholi poety. III etap: romanse czowieka dojrzaego duchowe, religijne, kryzys po mierci syna i ony, grzesznik, aujcy za grzechy. IV etap romanse filozoficzne, rozwaania o yciu. Pisa te pieni w stylu hiszpaskim, poezj uczon w stylu woskim (ponad 3000 sonetw), proza: powie pasterska i bizantyjska. Znakomity dramaturg, miesza elementy komiczne i tragiczne, najwaniejsze zainteresowanie widza, cakowicie uwolni teatr od zasad akcja nie musi mieci si w jednym dniu. TEATR redniowiecze: do naboestwa tekstu i mszy dodawano pieni o charakterze dialogowanym, stopniowo wyodrbniy si one od mszy i zaczy przeksztaca si w dramaty o tematyce religijnej po acinie, aktorami byli ksia. XII wiek ju w dialektach hiszpaskich, powoli zaczto wcza elementy wieckie, przeniesiono widowiska z kocioa w miejsca publiczne. Przedstawienia tzw. Autos: 1. milagros cuda N.M.Panny i witych; 2.misterios ycie, mka i zmartwychwstanie Chrystusa; 3. moralidades o tematyce moralanej, alegoryczne postaci jak wiara, cnota, mier. Do XV w. zachowa si tylko fragment Sztuki o Trzech Krlach autor nieznany. W XV w. najwaniejszy dramaturg Juan de Encina ojciec teatru hiszp., jeden z najlepszych wykonawcw muzycznych, w Rzymie zosta ksidzem, pod koniec ycia wrci do Hiszp., widoczne wpywy tradycji redniowiecznej (tematy religijne pasterze) i renesansu (tematy wieckie). XVIw.: Torres Naharro, take by ksidzem w Rzymie, pisa komedie, sztuka powinna mie szczliwe zakoczenie. Podzieli sztuki na realistyczne i fantastyczne. Po raz pierwszy stosuje intryg, rodowisko wiejskie, postaci szlachty, arystokracja, onierze, mnisi, tematy mioci, zazdroci, obyczaje, humor. Gil Vincente pisa po hiszp. I portugalsku, tematyka religijna: Trylogia o Piekle, Niebie i Czycu oraz wiecka, ludowa, tragikomedie. Lope de Rueda dyrektor wdrownego teatru, krtkie sztuki humorystyczne proz, ktre dodawano do dugich komedii przed lub midzy aktami. Typy ludowe, guptak, wieniaczki. Juan de la Cueva wielkie tematy epickie, wykorzystuje stare ksigi historyczne etc. miesza komizm z tragizmem, redukuje liczb aktw do 4.

Teatr Zotego Wieku XVIIw. niespotykany rozkwit i rewolucja teatru, nazwanego comedia, tematyka nieograniczona (ycie, historia, legendy itd.) sztuki trzymajce w napiciu, docierajce do wszystkich warstw spo. Lope de Vega Znakomity dramaturg, miesza elementy komiczne i tragiczne, najwaniejsze zainteresowanie widza, intryga, akcja,cakowicie uwolni teatr od zasad akcja nie musi mieci si w jednym dniu i miejscu. Comedia Nueva jego forma Nowy Narodowy Teatr Hiszpaski. Najwaniejsze postaci: dama i amant(pikni, mio), krl (starszy, mdry, sprawiedliwy w kontracie z modym, kaprynym, pysznym, porywczym), posta wysoko postawionego na og tu za krlem, niesprawiedliwego (mdry krl interweniuje); Rycerz broni honoru rodziny przed amantem. Posta wesoka, bazna zaley mu na pienidzach, wszystkiego si boi itd. Chop campesino bogaty, czysta krew hiszp., wiadomy swojej wartoci i godnoci osobistej. Tematy: honor, godno. Podzia sztuk: dramaty wieckie (z historii i legend) i powieciowe(z zagranicznej literatury), komedie obyczajowe (paszcza i szpady), take mao znaczce religijne. Dramaty naduycia, niesprawiedliwej wadzy, zwizane z histori/legend hiszp. Peribaez i Comandor de Ocaa: przygotowania do wesela dwch idealnych osb ona (Casilda) pikna, on (Peribaez) cnotliwy, Comandor- arystokrata, zalepiony mioci do panny modej, chce by porzucia ma, ten go rani, Komandor umierajc oddaje sprawiedliwo Peribaezowi, a krl wysuchuje jego wyjanie. Fuente Ovejuna wymylone to historyczne walka Izabeli i kontrkandydatki o Kastyli, Komandor, inny ni w Periabaez-erotoman, zy, wszyscy si go boj, kobiety si buntuj, doczaj do nich mczyni i rozszarpuj Komandora, podczas ledztwa, wszyscy mwi, e zabio go owcze rdo. El mejor alcable el zey lub, przybywa pan, porywa on (krl by daleko wic sobie pozwalali panowie), pokrzywdzony narzeczony pisze do krla, prosi go eby przysa alcaba, sam krl przyjeda do Galicji i wymierza sprawiedliwo, Elwira, zostaa zgwacona, wic krl rozkaza, by Komandor si z ni oeni i odda jej poow majtku, po czym zostaje zgadzony ona odzyskuje honor i moe wyj za narzeczonego. Zaczerpnite z woskiej literatury: El caballero de Olmedo powsta z krtkiej pieni, rycerz zakochuje si na fiecie I eby spotka ukochan (Ines jej ojciec ju obieca jej rk miejscowemu) przebiera si za studenta, ktry ma uczy j aciny spotkania miosne, zawistny narzeczony zabija rycerze z dwoma mczyznami zostaj skazani na mier. El castigo sin venganza tragedia w rodzinie arystokratycznej, ksi, ktry cae ycie szala, ma syna z poza maestwa, postanawia si oeni z mod Kasandr, zaniedbuje j, rodzi si mio midzy synem i on ojca, gdy ojciec wraca z wojny postanawia by wzorowym mem, gdy donosz mu o onie i synu wpada w sza, broni swojego honoru, powstaje intryga zakneblowano Kasandr, syn, Federico, mylc, e to kto inny, zabija j, za co ojciec zabija jego. Tirso de Molina pseudonim, by mnichem, wic nie mg pisa pod swoim nazwiskiem, najlepszy psycholog(zwaszcza kobiet) wrd dramaturgw, mistrz humoru; Skazany za niewiar sztuka katolicka (po reformacji i kontrr. B. wane zagadnienie w caej Europie: na ile czowiek decyduje o tym czy dostanie si do nieba; wg. Protestantw o niczym nie decydujemy; wg Jezuitw czowiek te ma co do powiedzenia, za dobre uczynki idzie do nieba) Paulo spdza 10 lat na pokucie w lesie, samotnie, ma sen Bg go sprawdza, pojawia si diabe w postaci anioa, Paulo porzuca ycie pustelnika, Enrico (bya bandyt) nawraca si w ostatniej chwili, a Paulo zosta skazany na pieko bo nie wierzy do koca. El burleador de Sewilla y convidado de piedra (Zwodziciel z Sewilli I kamienny go) pierwsza

udramatyzowana wersja historii o Don Juanie: Don Juan uciekajc kiedy od kobiety zabi ojca jednej z wysoko postawionych pa, postawiono mu kamienny pomnik, przyjaciel mwi D.J., e tak nie wolno y, bo czeka go kara boska, ten idzie do kocioa zburzy ten posg, posg si odzywa i zaprasza go na bankiet piekielna sceneria, D.J lduje w piekle, ponosi kar za winy. Renesansowy optymizm(korzystanie z ycia)kontra barokowy pesymizm(kara za winy). Tirso wykorzysta w dziele dawne legendy ludowe. Niemiay na dworze (El vergenzoso en palacio) komedia charakteru, zuchwae, cwane kobiety goniy za mczyznami, jeden niemiay musia ucieka w przebraniu, dobrze si koczy. Marta lapiadosa Pobona Marta, Marta i jej siostra zakochay si w jednym mczynie, ojciec wybiera Marcie bogacza, ona prbuje tego unikn i spotyka si potajemnie z Don Felipe, siostra zazdrosna, w kocu jednak Marta bierze z nim lub. Zielony Gil (Don Gil de las calzas verdes) farsa, skrajna komedia, akcja skrajnie skomplikowana, duo humoru. Juana przybywa do Madrytu,przebrana za mczyzn, bo goni Dona Martina ktry obieca jej maestwo, przybraa imi Don Gil(ubrana na zielono), Don Martin ma romans z Ines, ale Juana rozkochuje j w sobie jako w Don Gilu, przebrana take za Elwir opowiada Ines jak Don Martin j zdradzi itd. W kocu wszystko si wyjania i Don Martin eni si z Juan. Pedro Caldern de la Barca, 1600-1681(po jego mierci koczy si barok), najwaniejsza posta w hiszp.teatrze barokowym, skupiony na medytacji, studiach, przykadne ycie, introwertyk, starannie opracowywa dramaty, pisa wiersz dramatyczny, nie liryczny. W odrnieniu od Lopego, optymisty, ktrego ycie byo skandalem, C. pesymista, wszystko jest kamstwem, snem, zudzeniem, poszukiwanie wartoci(Bg, wiara). pisze w stylu Gngora, trudny styl+koncepty, gwnie dla dworu nie dla publiki, 2 style: 1. jeszcze za ycia Lope de Vega styl zbliony do Lopego; porzdkuje, kondensuje elementy, niektre eliminuje, tematyka pogodna,; 2. 1635 mier Lope, kilka miesicy po tym C. go zastpuje, wprowadza elementy ideologiczne, teologi, filozofi symbolik, tematyka uniwersalna, b.wana rola scenografii(ktr sam czsto przygotowuje), symbolika, fantastyka. 1623 Amor, honor i poder 1wsza sztuka. 1 styl: Alcat z Salamei- przedstawiciel wadzy krlewskiej pozbawia czci, gwaci crk Alcata - skromny chop, broni honoru, albo kapitan si z ni oeni, albo straci ycie, honor uratowany. ycie snem dramat filozoficzny; w Polsce, na dworze krla Basilio. Narodzinom krlewskiego syna Segismunda towarzysz znaki zapowiadajce, e bdzie on krwioerczym potworem. Aby zapobiec spenieniu si wrby, Basilio postanawia uwizi ksicia w wiey. Pewnego dnia chcc sprawdzi, na ile przepowiednia bya prawdziwa, kae upi syna i przenie do paacu. Segismundo okazuje si okrutnym tyranem. Upiony i ponownie przeniesiony do wiey, nie potrafi odrni jawy od snu. Gdy po raz drugi budzi si w paacu, postanawia przeciwstawi si przepowiedniom astrologw i czyni dobrze. Granica midzy jaw a snem, rzeczywistoci a zudzeniem jest pynna.Pozatym dramaty zazdroci i honoru. 2 styl: Naboestwo do krzya; Wspaniay czarnoksinik: jak mona uzyska zbawienie za ycia; Cyprian-intelektualista,poganin i Justyna-chrzecijanka, on sprzedaje swoj dusz diabu, gdy ma j wzi w objcia, apie szkiele-zawd, nawrcenie i decyzja, e umrze mierci mczesk. Ksi niezomny: krl Portugalii i jego synowie, jeden z nich, Ferdynand, przedstawiony niemal jako wity (honor, wierno ojczynie i religii wobec zetknicia z muzumanami), wzito go do niewoli, obiecuj wolno w zamian za oddanie miasta portugalskiego muzumanom, ale si nie zgadza. Poza tym sztuki mitologiczne, wprowadza oper z Woch. ROMANTYZM Poezja

Jos de Espronceda: wielka mio do Teresy, b.intensywne ycie osobiste i jako polityka, euforia i optymizm kontra rozpacz i melancholia, chocia na og pochwaa dynamicznego ycia. Protest przeciwko zakamaniu w spoeczestwie, postaci utosamiane z wolnoci, niezalenoci(kozak, pirat itd-uosobienie siy kontra zniewieciay zachd). 2 dugie poematy narracyjne: Student z Salamanki-wersja mitu Don Juana; Diabelski wiat Jos Zorilla znany te jako dramaturg(Don Juan Tenorio-bunt przeciw konwenansom, spoeczestwu, zmiana zakoczenia-Ines wpywa na Don Juana i nie zostaje on skazany na pieko, na kocu auje), poezja opisowa, brak krtkich utworw, orientales i leyendas, czerpa z legend folkloru, Teatr Po wielkim kryzysie teatru w XVIII powoli podnosi si dramat romantyczny: zakada, e musi wstrzsa widza emocjonalnie, siga po gam kontrastw, spektakularnych efektw, brak aspektu psychologicznego i historycznego, dziki improwizacji teatr odywa. El Duque de Rivas 1835r. Don lvaro o la fuerza del sino A. tajemnicza posta, ksi indiaski, zakochuje si z wzajemnoci w crce markiza Doa Leonora, chce j porwa, strzela i niechccy zabija ojca, musi ucieka do Woch, jeden z synw zabitego odnajduje go, pojedynek, syn ginie, A.wraca do Hiszp., ukrywa si w klasztorze jako mnich, niedaleko przebrana za pustelnika jest D.Leonor, kolejny jej brat go znalaz walka, ona przybiega, brat ranny, poznaje jej gos i resztk si rani j sztyletem i zabija, A. z rozpaczy rzuca si w przepa. Proza: obyczajowa:mieszczastwo,buruazja itd., publikacje takie jak Sceny Mariano Jos de Larra wybitny dziennikarz, artykuy obyczajowe, literackie(krytyka), polityczne, racjonalista, wychowa si we Francji, popeni samobjstwo wieku 27 lat. Gdy przyjecha z Francji spotka si z hiszpaskim przyjd pan jutro i okropn biurokracj, najwaniejsza dla niego wolno.

XIX wiek Pod koniec XIX wieku okres restauracji, uspokojenia, debat, konserwatyci przeciw libraom, dojrzay realizm, potem kilku naturalistw, wysoki poziom rozwoju(tzw drugi Zoty Wiek). Upokarzajca poraka hiszp. floty z USA, protesty, dania reform, widziano potrzeb uzdrowienia Hiszpanii, walka z katolicyzmem i konserwatyzmem. Gwnymi tematami wykorzystywanymi przez artystw z pokolenia 98 (rok 1898) byo poszukiwanie esencji Hiszpanii oraz sensu ycia. Przedstawiali trzy drogi ktre prowadz do esencji: krajobraz Hiszpanii, historia wewntrzna (ycie codzienne ludu hiszpaskiego i ich obyczaje) oraz literatura odwoujca si do redniowiecza. Najwybitniejszym poet pokolenia 98 by Miguel de Unamuno bolaa go rzeczyiwsto, zagebia si w dusz, wane jest to kim chcemy by, nie co o nas myl, wewntrzna walka idei, widzi rozwizanie dla Hiszpanii w otwarciu si na Europ, potem kryzys religijny, zaczyna docenia tradycj., hiszpask pasj, religijno. La agona del Christianismo widzia ycie religijne w aktywnych dyskusjach, lecz nie kwestionowa wiary, Niebla. Azorn, poeta, agodny, skupia si na krajobrazie, tematy: Hiszpania, moralno, czas; posugiwa si technik opart na szczegle (fotograficzn), oraz impresjonistyczn., brak intrygi, akcji. Po Baroja nie tak wybitny jak Unamuno, gwatowny, znany lekarz, skupia si na teraniejszoci, anarchista, prostest przeciw przeszoci, tradycji, defektom spo., gorzka wizja spo. i poszukiwanie moliwoci reform, widzi ycie jako chaos i absurd, a walk(nie wewntrzn ale akcj)jako jedyn moliwo ratunku, pogldy Nietschego, kult siy, pesymistyczny wpyw Schoppenhauera. Powie to worek gdzie wszystko mona zmieci-nie trzeba si wysila, improwizacja,

powieci bez planu i struktury, szybka, dynamiczna akcja, intryga, przygoda. Trylogie wojny karlistowskie; Wspomnienia czowieka czynu, La lucha por la vida. Benito Prez Galds Najwybitniejszy twrca realizmu hiszpaskiego w XIX w. Od 1897 czonek Krlewskiej Akademii Hiszpaskiej,autor cyklu powieci historycznych Episodios nacionales dotyczcych dziejw Hiszpanii od bitwy pod Trafalgarem do czasw restauracji, m.in.: Zota fontanna, Saragossa, wspczesnych powieci psychologiczno-obyczajowych w obronie demokracji, postpu i tolerancji religijnej (Doa perfecta) oraz dramatw.

MODERNIZM (XX) reakcja przeciw duchowi epoki realizmu, naturalizmu, przeciw materialzmowi, arytokratyczny ton w sztuce, kult pikna, formy, wiato, kolor i efekty muzyczne, wiat snw, krajobrazy egzotyczne, sztuka dla sztuki. Gwn tendencj modernizmu bya ucieczka od rzeczywistoci. Gwne tematy to: wyraenie intymnoci i przey wewntrznych oraz historia i legendy (odejcie od codziennoci, ucieczka w wiat nierealny). Antonio Machado, rwnie nalecy do pokolenia 98, skupia si na przeyciach osobistych opisywanych na tle krajobrazu oraz refleksjach nad yciem i mierci. Jego najbardziej znane zbiory poetyckie to Soledades gbokie medytacje; Galerias Campos de Castilla dramatyzm, tragizm, nostalgia, czarna wizja Hiszpanii, dekadencja; Nuevas Canciones. Rubn Daro-nikaraguaski pisarz tworzcy w jzyku hiszpaskim, dziennikarz i dyplomata, by ojcem modernizmu w literaturze iberoamerykaskiej. Ramn Mara del Valle Incln 2 style:1.typowy, modernistyczny gwnie w prozie, delikatna muzyka, agodne kolory, melancholia:4 powieci, rodzaj pamitnikw arystokraty, hiszp. Casanovy przygody erotyczne, wizja wiata w rozsypce, brak wartoci; Kwiat witoci przejcie od dekadenckiej arystokracji do ludowej Galicji, legenda liryczna, proza poetycka, 2.czarny humor, krzykliwe kolory, satyra, groteska. mistrz sowa, formy, jzyka, stylizacji: trylogia La Guerra Carlista, farsy, tragikomedie, wiat prymitywnych namitnoci; Tiran Banderas tematyka uniwersalna, dyktatura, tyrania, rewolucja. teatr poetycki, wiat w agodnej tonacji, pieni rycerskie, przechodzi do farsy sentymentalnej i groteskowej. sztuka Divinas Palabras prymitywni, przesdni chopi, chciwi.

POSTMODERNIZM (XX) Pierwsz faz postmodernizmu bya delikatna muzykalnoci i nostalgia czyli typowy modernizm. Drug faz byo przejcie do melancholii i poezji cysty wana bya maa ilo sw aby uchwyci tylko to co istotne, bez ozdobnej muzyki i kolorw. W 1916 roku pojawia si nowa bardziej osobista koncepcja poezji. Najwaniejszym rodzajem literackim bya proza ktr reprezentowa Jose Ortega y Gasset Jos Ortega y Gasset przewodnik duchowy swojego i nastpnych pokole, profesor na uczelni, tematy akutalne w esejach, nowoczesny, europejski punkt widzenia, pocztkowo pisze Medytacje o don Kichociepotem stawia tez, e Hiszpania nie upad, tylko bya od pocztku le zorganizowana. 1930 Bunt mas zasada demokratycznej rwnoci kontra hierarchia, El thema de nuestro tiempo perspektywizm, wane s rne spojrzenia na wiat, kady ma

indywidualne pogldy i powinien zadowoli si swoimi czasami, a unika pogldw niemoliwych; Odczowieczenie sztuki analiza sztuki powstaej po I w.w.(odrzucenie uczu, anegdot, ucieczka od rzeczywistoci, itd) Juan Ramn Jimnez jeden z wielkich poetw, nowe pojmowanie poezji, dosta Nobla za literatur(1956r. 2 lata przed mierci). 2 fazy poezji: 1. lata modziecze do 1915r. poezja modernistyczna oraz pokolenia 98,agodne kolory i muzyka, nostalgia, uczucia zwizane z tym go wygasa (jesie), proste rodki literackie; 2. 1916-1958: jaskrawe kolory, gone orkiestry, wzbogacenie rodkw wyrazu, poezja bardziej orginalna, osobista, rzeczywisto to wyraz przey poety, Eternidades, Piedra y cielo, Srebro i ja Pokolenie 27 pocztkowo nie poddawali si europejskim tendencjom, potem sigaj po tradycj, upikszaj historie ludowe, b. cenili Gngor (chocia on gardzi ludowoci i pisa trudniej ni oni) Federico Garca Lorca najwybitniejszy poeta i wybitny dramaturg, zamordowany przez frankistw w wieku 38 lat, organizowa przedstawienia jedc z grup teatraln, chcia by chopi poznali teatr Zotego Wieku, dobry pianista i rysownik. Ksiga Poematw wiersz; Romancero Cigano lituje si nad cyganami w Andaluzji, traktowani niesprawiedliwie jak przestpcy. tomik poezji surrealistycznejPoeta w Nowym Jorku margines spoeczny w ogromnym, supercywilizowanym miecie(czarni, ydzi), odczuwa ich bl stan szalestwa, sennej zmory. Odnowiciel teatru XX wieku, farsa poetycka Czary motyla dramat historyczny, o kobiecie, ktra walczy o wolno Hiszpanii; Czarodziejska szewcowa; modernistyczna Ryczka albo moda kwiatw komedia salonowa i ogrodowa w otoczeniu Granady, moda dziewczyna latami czeka na ksicia z bajki, Krwawe Gody-tragedia, Pary, rodowisko wiejskie, prymitywne pasje, porwanie panny modej, chce j zabi jej byy narzeczony, pan mody go zabija, wszyscy gin; Bezpodna dramat kobiety bezpodnej, m szuka innych przygd, w kocu ona go zabija; Dom Bernardy Alba: skondensowany, surowy dramat, Bernarda, matka 5 crek, nietolerancyjna, nie rozumie marze crek, yj w niewoli, w kocu jedna, Adela, ucieka do przystojnego cygana, gdy matka si dowiaduje, tak traktuje crk, e ta w kocu si wiesza, matka prbuje zabi cygana. POWIE Tematy: dziecistwo i okres dojrzewania, wojna domowa, opis ycia spo.hiszp., powieciopisarze pisali autobiografie, by moe aby uciec od trudnych przey do krainy dziecistwa. Camilo Jos Cela napisa wspczesn powie otrzykowsk, mistrz ironii, czarnego humoru, tematy erotyczne, Rodzina Paquala Duante; Dolina Ul Carmen Lafaret: Nada Zuda pierwsza powie, w ktrej opisane s konsekwencje wojny domowej w sferze psychiki, realistyczne odwzorowanie, opis nudnego ycia modej dziewczyny tu po wojnie frustracja. TEATR- rewolucja, odchodzi si od rozrywkowego teatru. Antonio Buero Vallejo powany teatr, rozpacz ale i nadzieja, dramaty wspczesnego czowieka, brak rozwiza. Historia klatki schodowej 3 akty, kady w innym roku(1919,39,49) w tym samym bloku i na tej samej kl.sch.-ycie poszczeglnych pokole, biedni ludzie, maj marzenia ktre w melancholii znikaj lecz odradzaj si w nastpnych pokoleniach. W poncej ciemnoci opis wiata niewidomych, yj w spokojnej ciemnoci, pojawia si jeden, ktry wprowadza bunt-marzenia, pomie, koczy si tragedi.

Alfonso Sastre wany dramaturg-dramaty pacyfistyczne oraz o problematyce moralnej (Muerte en el barrio); sztuki o tematyce sensacyjnej (Kruk).

You might also like