JEDEN OBWD Czsto w niewielkich pomieszczeniach, np.

w maym pokoju, kuchni czy azience jest lampa, ktr wczamy naciskajc jeden klawisz. Wtedy arwki, niezalenie od tego ile ich jest, zapal si jednoczenie. cznik jednobiegunowy wystarczy, jeeli jest to jedyne rdo odbioru prdu. DWA ALBO WICEJ Zalenie od tego, ile jest w pomieszczeniu obwodw, ktre chcemy wcza z jednego miejsca, trzeba zainstalowa odpowiedni cznik - jednobiegunowy wiecznikowy, majcy dwa klawisze czce oddzielne obwody, lub trj-obwodowy. Ma on trzy klawisze, z ktrych kady czy oddzielny obwd. Taki cznik stosuje si w salonie, jeli znajduje si w nim np. duy yrandol z wieloma arwkami i nie chcemy aby bya konieczno jednoczesnego ich wczenia. Innym rozwizaniem jest wczenie od razu grnego owietlenia i lampy przy lustrze w azience czy owietlenie miejsca roboczego w kuchni i rwnie grnego wiata. Takie rozwizanie jest spotykane najczciej. PRZECZNIKI SCHODOWE S one uywane, jak sama nazwa mwi, na klatkach schodowych, ale take w korytarzach, szczeglnie wtedy, gdy s one dugie lub maj zakrty. Jeden cznik umieszcza si wtedy na pocztku, drugi za na kocu korytarza lub schodw. Wchodzc - wczamy wiato, a po przejciu, drugim cznikiem gasimy je. Wiele cznikw ma na klawiszach oznaczenia funkcji. W tym wypadku moemy kupi cznik oznaczony symbolem schodw. Jeeli mieszkamy w domu o kilku kondygnacjach, problem wygodnego owietlenia klatki schodowej moemy rozwiza, instalujc na jej pocztku i kocu przeczniki schodowe, za midzy nimi, w miejscach, w ktrych chcemy mie moliwo zgaszenia lub zapalenia wiata - przeczniki krzyowe.

PROJEKT NOWEJ INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ ZOSTA WYKONANY PRZEZ FIRM ELEKTROHURT Z WROCAWIA.

ILE TO KOSZTUJE?
Projekt elektryczny 500 z Robocizna: 26 z/punkt Przewody YDY rednio 3 z/mb

WYMIANA STAREJ INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ

1. Nasz projekt obejmuje tylko szkic rozmieszczenia punktw wraz z ich opisem. Na tej podstawie trudno oszacowa iloci przewodw. Moemy natomiast wyliczy koszty robocizny, liczonej za punkt. Projekt zawiera rwnie schemat strukturalny rozdzielni zasilajcej i schematy pocze poszczeglnych elementw.

le przygotowana i wykonana instalacja elektryczna nie tylko uniemoliwia komfortowe korzystanie z energii, ale take moe stworzy realne zagroenie. W remontowanym przez nas budynku rwnie zaistniaa konieczno wykonania instalacji od nowa.

DOMOWA INSTALACJA ELEKTRYCZNA POWINNA SPENIAC NASTPUJCE WARUNKI: CIGOC DOSTAW ENERGII ELEKTRYCZNEJ. Oznacza to stay dopyw prdu do punktw poboru. W przypadku uszkodze instalacja powinna zapewnia wyczenie tylko uszkodzonego obwodu. BEZPIECZESTWO. Bezpiecznie zaprojektowana instalacja elektryczna musi zapewnia: ochron przed poraeniem, przepiciami, powstaniem poaru.
PRZEBIEG INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ Zalecana wysoko przebiegu przewodw elektrycznych Zalecana wysoko usytuowania wcznikw wiata Zalecana wysoko umiejscowienia puszek elektrycznych 1. Przewody do wiata i kontaktw 2. Przewody antenowe 3. Przewody telefoniczne

WYGODA. Wygod uytkowania zapewniaj: odpowiednia liczba i waciwe usytuowanie punktw wietlnych, gniazd, wycznikw. O wygodnej instalacji mona mwi, jeeli nie ma potrzeby stosowania przeduaczy i rozgaziaczy. ROZBUDOWA. Moliwo rozbudowy instalacji elektrycznej jest zapewniona przez pozostawienie odpowiedniej rezerwy w tablicach rozdzielczych (miejsce we wnkach, bezpieczniki) oraz rezerwowych puszek.

38 PRZEWODNIK BUDOWLANY LISTOPAD 2003

M AT E R I A Y I T E C H N O L O G I E

2. Urzdzenie d-tect firmy Bosch pozwala na zlokalizowanie w cianach przedmiotw wykonanych z rnych materiaw, do gbokoci 10 cm.

1. Tak wyglda stara szafa bezpiecznikowa. Podobno i tak jest rozbudowana jak na standardy przeomu lat 80 i 90.

REMONT

otychczasowa instalacja zostaa wykonana w latach 80-tych, przez przypadkowych fachowcw. Stare przewody i wykonanie instalacji na tzw. jednym kablu nie pozwalao na jej poprawne uytkowanie. Nikt nie wiedzia, ktrdy przebiegaj przewody elektryczne, a niektre ciany byy cay czas pod napiciem. Pomijam sytuacj typu zaprojektowanie w 40-metrowym salonie jednej (!) oprawy owietleniowej. Instalacj tak na upartego mona by uytkowa nadal, jednak naley sobie zada pytanie czy inwestujc pienidze w remont zrobimy dobrze pomijajc ten temat. Istnieje rwnie zasadnicza sprawa bezpieczestwa uytkowania. Stara instalacja nie speniaa wymogw bezpieczestwa: kable zostay pooone w bruzdach i zamurowane bez peszli, jak ju wspomniaem byy takie miejsca w budynku gdzie ciany kopay. Poza tym brakowao zabezpiecze przepiciowych, cz instalacji w piwnicy po ulewach znajdowaa si w wodzie. Po takich ogldzinach podjem decyzj o wymianie instalacji na now. Bya to decyzja o tyle wymagajca konsultacji

i przemylenia, e koszt takiej wymiany to wydatek ok. 8 tysicy z dla tego konkretnego budynku (z czego 3 tysice sama szafa bezpiecznikowa). Suma ta zawiera robocizn i materiay.

BEZ PROJEKTU ANI RUSZ...

Pierwsz praca przy wymianie instalacji jest zrobienie projektu elektrycznego. Procedura ta jest taka sama jak przy budowie nowego budynku. Projekt i wykonawstwo, zgodnie z wymogami prawa, mona zleci jedynie osobie posiadajcej odpowiednie uprawnienia. Wykonanie projektu zlecilimy firmie Elektrohurt z Wrocawia. Wczeniej, wraz z wacicielk domu, pozaznaczaem na cianach punkty, w ktrych miayby si znale kontakty i gniazda. Przedstawiciel firmy przyjecha i na podstawie naszych sugestii zrobi szkic, na ktrym zaznaczy gdzie chcemy mie dane elementy instalacji: gniazdka, oprawy, odbiorniki energii, podczenia antenowe. Nastpnie, w cigu dwch tygodni przedstawi mi gotowy projekt. Dlaczego o tym piszemy, szczeglny nacisk kadc na konieczno przygotowania projek3. Pora na skanowanie cian, elektryk sprawdza rozkad przewodw dotychczasowej instalacji elektrycznej.

4. Urzdzenie lokalizuje materiay takie jak: przewody elektryczne, rury pvc, stalowe i miedziane, a take pustki powietrzne, wskazujc na jakiej s gbokoci i w jakim miejscu (do 1mm). Koszt urzdzenia to 3500 z.

LISTOPAD 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY 39

5. Tak wyglda gniazdo elektryczne starej instalacji. Brrr. Jedynym plusem jest to, e nie wisi ono na przewodach, tak jak na zdjciu obok.

tu? Pracownik z Elektrohurtu by szczerze zdziwiony, e w przypadku remontu chcemy wykonywa projekt instalacji. Wedug jego opinii zdecydowana wikszo, kupujcych w ich firmie osprzt, klientw obchodzi si bez tego. Na moje pytanie jak tak, bez projektu usyszaem, e inwestorzy traktuj projekt jako niepotrzebn fanaberi, bo przecie elektrykowi mona powiedzie co i gdzie ma by i to wystarczy. Moe i tak, ale tylko na pocztek. Musimy zdawa sobie spraw, e wymg przygotowania projektu nie jest tylko wymysem

6. Tak zamocowane gniazdo nie tylko nie gwarantuje komfortu uytkowania ale stwarza niebezpieczestwo poraenia prdem.

7. Prawie wszystkie gniazda w budynku byy le zamocowane. Dobrze, e w domu nie byo maych dzieci bo o wypadek byoby nietrudno.

8. Monta wyycznikw w starej instalacji rwnie pozostawia wiele do yczenia, znajdoway si na rnych wysokociach...

9. ...czsto take wisiay swobodnie.

10. Tak wyglda opis przewodu elektrycznego. Grubo y, ich ilo, nazwa producenta to tylko podstawowe parametry, ktre tu znajdziemy.

11. Materia potrzebny do wykonania instalacji w pierwszym etapie (przewody, puszki, gips budowlany, przewd uziemienia).

12. Do wykonania instalacji kupujemy rne przewody, wedug projektu, w zalenoci od ich przeznaczenia.

40 PRZEWODNIK BUDOWLANY LISTOPAD 2003

M AT E R I A Y I T E C H N O L O G I E

13. W remontowanym budynku zastosujemy dwa rodzaje puszek elektrycznych: podtynkowe i pod pyty gipsowo-kartonowe.

15. Przy zakupie puszek zwrmy uwag na to aby mona je byo czy w pary. atwiej bdzie je montowa w podwjne gniazda czy czniki.

urzdniczym. Przede wszystkim, po kilkunastu latach, w przypadku wykonywania kolejnego remontu, atwo sprawdzi, ktrdy przebiegaj przewody. Poza tym mona okreli pod jakie obwody podczone s kontakty i gniazdka w poszczeglnych pomieszczeniach. I bardzo wane, szczeglnie dla inwestorw nie posiadajcych zbyt duo pienidzy wedug projektu atwo jest oszacowa z dokadnoci do kilkudziesiciu zotych, koszt wykonania instalacji, z rozbiciem na ilo potrzebnego materiau (przewody, puszki, a take wczniki i kontakty) oraz robocizn (liczon od punktu). W przypadku nieposiadania projektu moemy obliczy jedynie koszt robocizny (mnoymy ilo punktw przez ustalon stawk) natomiast w kwestii iloci przewodw musimy zda si na uczciwo wykonawcy, ufajc, e nie kupi on wicej ni potrzeba. Prawidowo wykonany projekt powinien zawiera szkic rozmieszczenia punktw i ich opis wraz z przebiegiem przewodw, zestawienie materiaowe, opis i wyposaenie tablicy gwnej. Bez projektu ju na wstpie elektryk bdzie robi tak jak jemu wygodnie, co nie zawsze oznacza,

14. Dodatkowe elementy montaowe koki plastykowe do mocowania przewodw w bruzdach oraz czniki y przewodw.

REMONT

16. Przewd uziemienia instalacji zabezpieczajcy przed wyadowaniem.

17. rednica puszek to wana rzecz. Sprawdzajmy bo sprzedawca moe si pomyli a my na koniec remontu moemy mie powany problem.

18. Przewd uziemiajcy wyposaony jest w bardzo grub y.

LISTOPAD 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY 41

19. Zaczynamy od wytyczenia wysokoci puszek tak aby wszystkie w caym budynku byy na jednej wysokoci.

e przebieg instalacji bdzie poprawny. Po drugie, pozbawiamy si jakiejkolwiek moliwoci kontroli nad przeprowadzanymi pracami, chyba e zostaniemy w domu i bdziemy sprawdza i mierzy wszystkie iloci. Po trzecie, trudno nam bdzie wyceni prace i materiay (chyba e lubimy by zaskakiwani, czyli zamiast uzgodnionych z wykonawc np. 3 tysicy za materia, wyszo w trakcie prac 7 tysicy; wykonawcy, w celu zapania roboty na pocztku czsto zaniaj koszty). Po czwarte, ycz sukcesu jeli my lub nasze dzieci bd chciay rozbudowa instalacj elektryczn w przyszoci. Konia z rzdem temu, kto po latach odgadnie gdzie, co i jak zostao poczone. Po pite, jeli ju nie przekonuj nas powysze fakty, to informuj, e projekt jest wymagany przepisami budowlanymi. Orientacyjny koszt wykonania projektu to od 500 z (Wrocaw) do 1000 z (Warszawa).

20. Najpierw mierzymy w poziomie, potem w pionie. Ustalon wysoko zaznaczamy na cianie.

KUJEMY I ROZPROWADZAMY
21. Za pomoc korony wiertniczej na mocie rozpoczynamy wykonywanie w murze otworu pod puszk.

Teraz pora na praktyczne dziaania. Dotychczasow, star instalacj postanowiem zostawi i nic przy niej ju nie manipulowa.

22. Tak wyglda wzorcowo wykonany otwr nie napotkamy problemw z pniejszym montaem puszki.

23. Korona wiertnicza firmy bosch kosztuje ok. 230 z, ale wystarcza na dugo. Bez takiej nakadki nie wyobraam sobie poprawnego wykonywania otworw w murze pod puszki.

24. Do wierta musimy mie mocne elektronarzdzie w tym przypadku jest to mot elektryczny firmy Bosch.

42 PRZEWODNIK BUDOWLANY LISTOPAD 2003

M AT E R I A Y I T E C H N O L O G I E

Elektryk wykonywa bruzdy pod nowe przewody przez tydzie. Pniej w dwa dni rozoy przewody w caym budynku, do tego puszki w miejscach gniazd i wycznikw. Jest to pierwszy etap prac elektryka. Nastpny bdzie ju po wykoczeniu cian: monta wcznikw i gniazd oraz szafy elektrycznej. Po tych czynnociach bdzie moliwe uruchomienie nowej instalacji elektrycznej i jej uytkowanie. Oczywicie po odciciu starej instalacji. O tych etapach napisz w nastpnych materiaach z prac remon-

towych. Zainteresowanych mocowaniem przewodw i puszek w zabudowie z pyt gipsowo-kartonowych odsyam do nr 11/02 Przewodnika Budowlanego. W trakcie prac przy wykonywaniu instalacji musimy pamita, e przewody elektryczne nie mog przechodzi w miejscach gdzie mamy zaplanowan kabin prysznicow czy wann. Poza tym szczegln uwag zwracamy na miejsca instalacji urzdze np. pyty grzejnej, kuchenki elektrycznej w te miejsca doprowadzamy tzw. si czyli napicie 380

V. W tym momencie rwnie mona doceni walory przygotowania projektu. Majc wszystko czarno na biaym atwo ustrzeemy si takich bdw. Dodatkowo nie zapomnimy o wanych cho niestandardowych elementach, np. poprowadzenie prdu do wanny z hydromasaem czy lampy UV pod zlewozmywakiem. Pierwszy etap prac moemy przeledzi na fotoreportau. Dalszy cig, czyli monta tablicy gwnej i wcznikw oraz kontaktw, przedstawimy w jednym z kolejnych numerw.

REMONT

25. W tak wykonany otwr doprowadzone zostan przewody elektryczne.

26. Na cianie czcej salon z korytarzem znajduj si trzy wczniki owietlenia, a take wcznik elektromagnesu furtki.

27. Tu znajdzie si aneks kuchenny, po bokach kontakty podwjne, na grze kontakt do podczenia okapu.

28. Przewody elektryczne mocujemy w cianach za pomoc plastykowych zapinek. Wczeniej wiercimy w murze otwr i...

29. ... wciskamy w mur zapink razem z przewodem. Wystarcza to do trwaego unieruchomienia przewodu w brudzie.

30. Potrjne gniazdo elektryczne puszki maj specjalny zaczep, tak aby odlego midzy nimi bya taka sama. Jeli byyby to puszki bez zaczepw to odstp midzy nimi to 2-3 mm.

LISTOPAD 2003 PRZEWODNIK BUDOWLANY 43