40 2012

Rafa Ilnicki1

Mechaniczny piew Maldorora specyfika dowiadczenia muzyki industrialnej

Maldoror jako posta pojciowa muzyki industrialnej

Maldoror, bohater pieni Lautrmonta, jest uosobieniem rozczarowania zastan rzeczywistoci iwiecznym kontestatorem. Dziki tym cechom, posta ta inspirowaa surrealistw, apniej take twrcw muzyki industrialnej, takich jak zespoy Nurse With Wound i Current 93. Muzyka tego gatunku od momentu swych narodzin wyraaa sprzeciw wobec regu ycia spoeczestwa konsumpcyjnego. Wartykule ujawni filozoficzne podoe postawy Maldorora, ktre stanowi take ospecyfice dowiadczenia muzyki industrialnej. Okrelam je mianem filozofii destrukcji. Moim celem jest przedstawienie mechanicznego piewu Maldorora, jej postaci pojciowej, jako reprezentanta modelu dowiadczania utworw muzyki industrialnej. Take ich cykl ycia bowiem przebiega od apoteozy destrukcji do specyficznie pojtego witalizmu. Celem artykuu jest oddanie filozoficznej ekspresji dowiadczenia muzyki industrialnej. Bohater Lautrmonta za porednictwem pieni osurrealistycznej metaforyce iwizyjnym oniryzmie wyraa swj stosunek do otaczajcego wiata. Przepenione s one gorycz, rozczarowaniem, egzystencjaln pustk, nihilizmem, okruciestwem, potpieniami ludzkoci. Pieni Maldorora to teatr tortur, wktrym aden zaktorw nie jest wolny od cierpienia. Bohater, ktrego portret wyania si zutworw francuskiego poety, jest wewntrznie rozdarty, wyniole antypatyczny. Nie wpasowuje si wnormy narzucane przez spoeczestwo. Maldoror to outsider, ktry, podobnie jak Zaratustra, przeklina zakamanie powszednioci, aza najwikszych wrogw ma konsensualno izmys wsplny. Wbrew swej nazwie, filozofia destrukcji2 nie jest jednak jedynie apoteoz rozkadu izniszczenia. Maldoror wpewnym momencie cyklu swego ycia zacz bowiem je afirmowa jego kolejne pieni ukazuj, jak przechodzi od stanw nienawici,
Rafa Ilnicki jest stypendyst Fundacji im. Adama Mickiewicza wroku 2012. Jako e pierwiastek niszczenia dominuje wniej nad tym twrczym (zarwno pod wzgldem wa runku inicjujcego dowiadczenie muzyki industrialnej, jak iproporcji), mwi tutaj jednak ofilozofii destrukcji. Tym niemniej rozoenie akcentw wfilozoficznym kontekcie muzyki industrialnej jest kwesti przyjtej perspektywy. T relacj mona bowiem atwo odwrci, poprzez skojarzenie chaosu zgrzytw idwikw ztwrczoci, natomiast sfery rytmu, organizacji inormy zdestrukcj prymarnego chaosu, bdcego podstaw dowiadczenia muzyki.
1 2

1 46

Mechaniczny piew Maldorora specyfika dowiadczenia muzyki industrialnej

niechci imizantropii ku akceptacji wasnej kondycji oraz egzystencji innych. Filozofia destrukcji doprowadzia go zatem do afirmacji wartoci. W niniejszym artykule Maldoror3 (jaki wstrt budzi wymawianie tego imienia!4) bdzie funkcjonowa jako posta pojciowa filozofii destrukcji. Gilles Deleuze oraz Felix Guattari twierdz, e kada filozofia musi mie swoj posta pojciow5, awic pewien antropomorficzny prototyp, ktry pozwalaby na jej identyfikacj, atake ucieleniaby j wpewnym podmiotowym wzorze zachowania iistnienia. Moliwo przypisania roli idealnego suchacza itwrcy muzyki industrialnej Maldororowi pozwala na prowadzenie niniejszych rozwaa wperspektywie fenomenologii eksperymentalnej oraz na odczytanie jej w sposb egzystencjalny. Intensywno dowiadczenia utworw tego gatunku jest dla niego najistotniejsza. Nie tyle prowokuje ono suchacza do wykonywania redukcji ejdetycznych, ile powoduje rozmycie granic pl poznania fenomenologicznego. Jednak dlatego, e wykorzystywanie igloryfikowanie rnorodnych postaci chaosu jest szczegln cech charakterystyczn muzyki industrialnej, fazy jej dowiadczania nie poddaj si linearnemu uporzdkowaniu. Moim celem nie jest zatem ilustrowanie Pieni Maldorora muzyk industrialn ani te nadawanie Maldororowi kontekstu stechnicyzowanego rodowiska produkujcego przemysowy haas. Chciabym raczej przybliy fenomen mechanicznego piewu tej postaci pojciowej. Ujawnia si ona wmuzyce industrialnej na poy abstrakcyjnie, na poy konkretnie. Abstrakcyjnie, dotyczy bowiem jej filozoficznego podoa, konkretnie natomiast poprzez aktualizacj wieloci wirtualnych dowiadcze wprzeyciach suchacza. Ta dwoisto nie wystarcza jednak do opisania struktury odbioru ioddziaywania muzyki industrialnej. Mechaniczny piew Maldorora pustoszy bowiem przeycia odbiorcy zostaj one doprowadzone do ekstremum, ktre odpowiada skrajnej radykalnoci tej muzyki. Dziki temu ich czysto sensoryczny charakter zostaje przekroczony, asuchajcy otwiera si na dowiadczenie wartoci transcendentnych. Przestrze, wjakiej dokonuje si to przekroczenie, okrelam mianem pola ejdetycznego. Muzyka industrialna moe si jawi jako filozoficzna ze wzgldu na jej totalny wpyw na suchacza. Nie sposb oprze si jej, midzy innymi zpowodu natarczywoci iagresywnoci dwiku, ktry wydaje si chcie wymusi percepcj, afekt, atake myli. Ta cecha determinuje zarwno odbir, jak isposb tworzenia tej muzyki. Wraenie chaosu, uzyskiwane przez muzyka iwywoywane wsuchaczu, jest kluczowe wopisie rzeczywistoci. Chaos znajduje si podczas wejcia ipodczas wyjcia, stanowi pocztek ikoniec, jest probierzem
3 Maldoror nigdy nie jest jeden adna zjego tosamoci nie jest na tyle autonomiczna, eby wypara pozostae. WPieniach Maldorora jest to uchwycone midzy innymi poprzez zmiany perspektywy narracji (pomidzy pierwszoosobow itrzecioosobow). Maldororw jest wielu, aspord nich prawdziwym ten, ktrego ja przejawia si ze schizoanalityczn intensywnoci. Analogicznie, nie ma jednego sposobu dowiadczania muzyki industrialnej, waciwego dla jej praformy. 4 C. de Lautrmont, Pieni Maldorora ipoezje, prze. M. urowski, Wydawnictwo Mireki, Krakw 2004, s.151. 5 Por. G. Deleuze, F. Guattari, Co to jest filozofia?, prze. P. Pieniek, sowo/obraz terytoria, Gdask 2000, s.7197.

147

Rafa Ilnicki

relacji wewntrzwiatowych. Muzyk industrialn mona wprawdzie rozwaa jako schizofoniczn6 czy te chaofoniczn, jednak przedstawienie jej wkontekcie filozofii destrukcji tworzy inny jej wizerunek. Chaos przejawia si wniej jako niszczenie pewnego obrazu wsplnego obrazu myli, ktry powsta wkonkretnych spoecznokulturowych warunkach, jako pewna uniwersalno wspdzielona przez uytkownikw danej kultury. Proponuj zatem uczyni zMaldorora posta pojciow filozofii kryjcej si za muzyk industrialn aktywnie j przeywajc, tworzc j, bdc jej uosobieniem, w zalenoci od interpretowanego aspektu dowiadczenia mechanicznego piewu. Pojcie mechanicznego piewu Maldorora, stanowicego symboliczne podsumowanie najwaniejszych cech bohatera, odnosi si do sytuacji, gdy przeywane przez bohatera stany egzystencjalne odpowiadaj istocie muzyki industrialnej. Maldoror zarwno piewa wsposb mechaniczny, jak ijest poddawany mechanizmowi mechanicznego piewu od zewntrz. Ta podwjno oddaje charakter podstawowego egzystencjalnego sprzenia zwrotnego pomidzy estetycznym dowiadczeniem muzyki ajego reprodukowaniem przez posta pojciow. Ta egzystencjalna ptla ukazuje nam, dlaczego uniwersum znacze idowiadcze estetycznych cakowicie izoluje jednostk, tworzy swoist Leibnizjask monad, posiadajc pewne cige waciwoci ipercepcje. Muzyka industrialna jest jednak ufundowana na nietosamoci, cigym przerywaniu serii dowiadczenia ipodwaaniu tego uniwersum. Dzieje si tak, poniewa atakuje ona przyzwyczajenie, wymaga rezygnacji ze schematw odbioru rzeczywistoci, uwarunkowanych przez zmys wsplny.

Oglna charakterystyka muzyki industrialnej

Podczas oglnego opisywania muzyki industrialnej naley pamita, e jest to nurt wyjtkowo heterogoniczny, wktrym wspistnieje wiele odmiennych praktyk artystycznych. Odniesienia do poszczeglnych gatunkw oraz wykonawcw muzyki industrialnej zastpi ekspresj filozoficznego ta dowiadczenia muzyki industrialnej, do ktrej cech charakterystycznych mona zpewnoci zaliczy: programow amelodyjno, arytmiczno, nieustajce remiksowanie, ptle ipowtrzenia. Waranacjach wykorzystywane s dwiki monotonne, szorstkie iagresywne: odgosy przemysowe (szczeglnie pracujcych maszyn), krzyki, fragmenty przemwie, zdekontekstualizowane cytaty zinnych utworw. Artyci uywaj wszelkich instrumentw, take tych skonstruowanych specjalnie wcelu osignicia okrelonego efektu. Ad oni przede wszystkim do prezentacji podoa filozoficznego swej twrczoci chci destrukcji zmysu wsplnego.

6 Schizofoni rozumiem tak jak Murray R. Schafer. Tomasz Misiak parafrazuje jego koncepcj na stpujco: Schizofonia jest bowiem efektem sytuacji, wktrych zacieraj si czy wrcz znikaj korelacje pomidzy wraeniami suchowymi ardem dwiku, w: T. Misiak, Schizofonia. Szalestwo zdwiku pynce?, Rita Baum 2006, nr10, s.113.

1 48

Mechaniczny piew Maldorora specyfika dowiadczenia muzyki industrialnej

Przewartociowanie chaosu iczowieka

Na pocztku artykuu zaznaczyem, e filozofia destrukcji postuluje niszczenie sfery konsensualnej, czyli obszaru powszedniego dowiadczania, obrazu myli7 wsplnego czonkom okrelonej wsplnoty kulturowej. Jego destrukcja prowadzi do nihilizmu lub te do stworzenia nowego obrazu (czy obrazw) myli. Niezalenie od efektu, podstaw dowiadczenia muzyki industrialnej pozostaje chaos. Poprzez skrajne przeywanie sensoryczne, jednostka, ktrej udziela si wraenie chaosu, ma wyzwoli si spod tyranii zmysu wsplnego. Wspczenie skadaj si na: konformizm, konsumpcjonizm, bierno, bezrefleksyjno, automatyzm zachowywania si wedug norm narzucanych przez biopolityczn wadz marketingu wjej rnych aktualizacjach iprzebraniach8. Obraz myli jest sfer agodzenia, wygadzania, opanowywania izarzdzania chaosem. Maldoror przynaley do przestrzeni pierwotnego bezadu, jeszcze nie zneutralizowanego przez zbiorowe wyobraenia dlatego te odczuwa obco wzgldem innych ludzi, ale te tsknot za podobnymi sobie, czerpicymi dowiadczenie ztego samego rda. Umys najwikszego czowiek nie jest tak zaleny, aby ulega zmceniu od byle jakiego Haasu, ktry si rozlega opodal niego. Nie trzeba milczenia dzia, aby pogmatwa jego myli. Nie trzeba szelestu chorgiewki, skrzypu krka. Mucha nie rozumuje dobrze wtej chwili. Czowiek brzczy jej koo uszu. To do, aby j uczyni niezdoln do roztropnego mylenia. Jeli chc, aby zdoaa odkry prawd, przepdz to zwierz, ktre trzyma wszachu jej rozum, mc t potn inteligencj wadnc krlestwami9. To czowiek zagusza myli wiata, zaburza porzdek przyrody. Maldoror nie jest wprawdzie ucielenieniem uprzemysowienia, lecz jego mechaniczny piew uniemoliwia funkcjonowanie innym stworzeniom. Wytrcone zoswojonego automatyzmu, nie mog one wspistnie we wsplnym im obrazie myli Maldoror zagusza iprzerywa poczenie myli innych zich rdem, zmysem wsplnym. Niemniej to wanie Maldoror jest ludzki10 przeklinany rodzaj czowieczy jest pogrony wstrasznym nie, uzalenieniu, ktre wypacza jego pierwotn kondycj. Maldoror opisuje istoty, ktre przeywaj bl, ale nie potrafi cierpie, s zmuszone do istnienia, ale nie wiedz, dlaczego zostay do niego powoane. Okrelenie Maldorora ludzkim to pierwsze przewartociowanie czowieczestwa. Triumf Maldorora, woajcego Ziciy si moje pragnienia inie naleaem ju do ludzkoci! Tak to zrozumiaem imoja rado nie znaa

7 Por. G. Deleuze, Rnica ipowtrzenie, prze. B. Banasiak, K. Matuszewski, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997, rozdz. Obraz myli. 8 Automatyzm muzyki industrialnej jest paradoksalny, jej podstawow figur jest bowiem powtrzenie (szczeglnie jest to widoczne wgatunkach takich jak noise, martial industrial czy ritual ambient), ktre ma sprowokowa podmiot do dziaania. Proces aktywnego suchania ma doprowadzi do pewnego chaosestetycznego witalizmu. Muzyka industrialna jest nie tyle tem, ile wyzwaniem stawianym odbior cy. Efekt ten jest wywierany poprzez zastosowanie wkonstrukcji utworw dwikw nietypowych, na ktrych nie mona nie skupi uwagi. 9 C. de Lautrmont, dz. cyt., s.182183. 10 Wprzeciwiestwie do ludzi, ktrzy s jednoznacznie inieodwoalnie li. Por. tame, s.6869, 81.

149

Rafa Ilnicki

granic11, jest jednak tylko pozorny. Szczcie wynikajce zprzewartociowania wszelkich wartoci jest puapk samozadowolenia, Nietzscheaskich przepaci ipotworw. Przewartociowanie okazuje si pozorne. Przeszkod wpowodzeniu aktu transgresji nie jest buta czy inna waciwo psychologiczna, ale jego paradoksalno. Jeli Maldoror jest wstanie pomyle co, co wykracza poza zmys wsplny, to tym samym przekracza on fizyczne, psychiczne iduchowe moliwoci czowieka. Czy jednak moe sta si czym wicej ni czowiekiem? Przewartociowanie czowieczestwa poprzez dowiadczenie estetyczne nieodmiennie prowadzi do czowieka jako uniwersalnego odniesienia. Rzecz ma si podobnie wprzypadku przewartociowania chaosu. Wielokrotnie przepracowywany ioswajany wdowiadczeniu muzyki industrialnej, staje si porzdkiem tworz si uniwersalne wzory jego przeywania. Niszczenie zmysu wsplnego staje si regu, poniewa wiadomym jest efekt, nieznane natomiast s rodki jego realizacji. Rado zprzekroczenia tego, co ludzkie, zostaje pomylona zeufori zmiany jednego zmysu wsplnego na inny. Nadczowieczestwo, elitaryzm stanowi powane zagroenie dla powodzenia projektu Maldorora. Jeli kto pragnie przekracza czowieczestwo, musi wci ponawia akty transgresji. Kady znich ustanawia bowiem kolejn granic ludzkich moliwoci, ktra musi take zosta przekroczona proces ten nie ma koca. Poddanie si coraz silniejszym rodkom ekspresji muzyki industrialnej umoliwia przekraczanie tego, co ustalone ludzkie, znane, powszechne. Poprzez radykalne dowiadczenie sensoryczne, kontestator musi zatem zniszczy wszystko. Nawet jeli nie moe przekroczy wasnej egzystencji, dy do odrzucenia idei ludzkoci jako aspektu wasnego dowiadczenia estetycznego. Take ono przecie jest uwarunkowane filozoficznie. Wprawdzie Maldororw jest wielu, nie znaczy to jednak, e s oni Tym Samym. Fakt wsplnotowego charakteru percepcji muzyki, jej rozproszenie pord Maldororw, nie pociga za sob ich unifikacji.

Ontologia egzystencjalnego haasu

Podstawow metod muzycznego uprawiania filozofii destrukcji jest pierwotny istale obecny dysonans12. Dysonans brzmienia powoduje dysonans wobrazie myli, jego stopniowy rozpad iniszczenie. Wjego miejsce pojawia si inna jako, ktra wypiera go istale destabilizuje, burzc przedustawn harmoni bytu. Podajc tropem fenomenologii eksperymentalnej, pytamy o dwik myli: o to, w jaki sposb muzyka wpywa na nie, ksztatuje warunki ich
Tame, s.185. Martin Heidegger rozumia dzieo sztuki jako pewn usensawniajc cao, ktra harmonizuje byt ibycie poprzez zaporedniczenie wgodnych zaufania narzdziach. Wmoim ujciu dowiadczenia muzyki industrialnej, mamy do czynienia zradykaln, niedialektyczn opozycj tej koncepcji. Martin Heidegger nie chcia stworzy adnej postaci pojciowej wtym kontekcie znamienne s sowa Gillesa Deleuzea, ktry na pytanie, kim jest, odpowiedzia, e na pewno nie zwolennikiem Heideggera. Nie jest nim rwnie Maldoror, ktry dowiadcza potwornego, nieludzkiego haasu. Jest on podstaw jego egzystowania, anie jego zaprzeczeniem.
11 12

1 50

Mechaniczny piew Maldorora specyfika dowiadczenia muzyki industrialnej

powstania oraz kiedy je zagusza. Dla muzyki industrialnej podstaw jest wzgldnie harmonizowany humanizacj chaos. Jest on wobec niej na tyle niezaleny, aby mg zosta waciwie dowiadczony. Pozostaje te na tyle plastyczny, by umoliwi subiektywne oswojenie przez suchacza. Tymczasem jednak czsto nic nie sycha bd dochodzi do gosu sam obraz myli, konsensualny konstrukt. Maldororowi bliskie jest szalestwo, nieobecno dziea jakkolwiek zawsze osadzona wszczeroci ontycznego haasu. Turkot maszyn, jako urzdze ontologicznych, zagusza bycie, wyraa to, co najbardziej powszednie. Obraz myli zkoniecznoci zakorzeniony jest wpimie imowie. Dialektyczny zwizek pimiennoci ioralnoci gwarantuje stabilno bytu, ktry odnajduje si wswoich domostwach, logocentrycznych, sensorycznych krajobrazach. Odbiorca muzyki industrialnej znajduje si za wotoczeniu audiowirtualnym, gdzie ontologia ufundowana jest raczej na dwiku, ni na sowie. Muzyka ta jest performatywna nie poddaje si redukcji do li tylko elementu ta. Jeli stanowi cz otoczenia, to zawsze aktywnie, intensywnie oddziaujc. Haas, zaguszanie staj si tem naszej wspczesnej egzystencji itworz chaos bycia wypierajcy logocentryzm. Wszyscy jestemy zmuszani do czstego wysuchiwania mechanicznego piewu Maldorora inigdy nie pozostajemy na obojtni. Nie oznacza to, e egzystencjalny rumor czyni znas entuzjastw muzyki industrialnej. Wrcz przeciwnie bywa odczytywany jako zagroenie dla myli, jej zakcanie. Cisza, wolno od wszelkiego przemysowego zgieku, jest przywilejem sensorycznej izolacji. Dalekiej Maldororowi, kontynuujcemu swj mechaniczny piew. Gdy jestemy wotoczeniu audiowirtualnym, docieraj do nas zzewntrz oraz zwewntrz czsto nierozrnialne bodce: szumy, efekty masowego uprzemysawiania egzystencji Niemniej osoby je odbierajce nie ulegaj sensorycznej indyferencji. Doznania suchowe nie zlewaj si iprzez to nie neutralizuj si. Nastpuje raczej zamiana wntrza na zewntrze, anie zniesienie rozrnienia tych dwch miejsc. Instalacja egzystencjalnego haasu umoliwia manipulowanie relacj porzdku ichaosu, co pozwala na dowiadczanie rzeczywistoci wzupenie odmienny sposb. Twrcy muzyki industrialnej pokazuj, e haas nigdy nie jest obojtny, niewinny wprowadzaj go do sfery jednostkowego izbiorowego dowiadczenia, by osign zamierzony cel. Podobnie Maldoror wyraa siebie poprzez haas ikrzyk, techniczne media muzyki industrialnej. Ukazuje to, co wewntrzne podstaw stabilnoci relacji midzy porzdkiem ichaosem, zinternalizowany zmys wsplny. piewajc, uzewntrznia to, co ukryte wgbi. Jego wntrze zatem pozostaje przeczalne zzewntrzem. Ciga destabilizacja subiektywnoci, jak przeywa Maldoror, ugruntowuje chaos jako fundament egzystencjalnego haasu. Moliwo substytucji wntrza izewntrza jest istot terapeutycznego wpywu13 muzyki industrialnej. Charakterystyczne dla zewntrza haas, bolesny szum zostaj

13 Maldoror ujmuje to wnastpujcy sposb: Zastpuj melancholi odwag, zwtpienie pewno ci, rozpacz nadziej, zoliwo dobroci, sceptycyzm wiar, skargi poczuciem obowizku, sofizmaty chodnym spokojem ipych skromnoci, C. de Lautrmont, dz. cyt., s.256.

151

Rafa Ilnicki

wymienione na estetyzowane technicznie zakcenia14. Poprzez mechaniczny piew, Maldoror jest zdolny do manipulacji wasn subiektywnoci.

Chaontyczno

Podczas gdy podstaw dowiadczenia sensorycznego wmuzyce industrialnej jest chaos, paszczyzn uporzdkowania (itym samym neutralizacji) haasu jest zmys wsplny. Chaontyczno jest egzystencjalnym efektem wsuchiwania si wmechaniczny piew Maldorora. Bycie, ktre za podstaw funkcjonowania przyjmuje chaos, radykalnie rni si od tego opartego na zmyle wsplnym, poniewa cigle icelowo destabilizuje siebie. Wprawdzie nie sposb y bez nawykw, niemniej wpewnych sferach naszej egzystencji przyzwyczajenia te mona poddawa krytyce, podwaa. Wyzwala si spod ich wadzy. Wtych dziaaniach pomocn jest muzyka industrialna, ktrej dowiadczanie jest istotnym elementem caoci praktyk yciowych. Poprzez jej transgresyjn si, podmiot uzyskuje wgld wte obszary wasnego funkcjonowania, ktre s zaprogramowane przez zmys wsplny. Wpisane wbycie mechaniczne pieni oraz kontekst przemysowego otoczenia skadaj si na chaontyczno, ktra moe by dowiadczana zrn intensywnoci. Sysz woddali przecige krzyki niezmiernego blu15. Muzyka industrialna nie jest ani atwa, ani przyjemna. Jej odbir jest trudny czsto bolesny. Jej twrcy zwykle ignoruj zasady harmonii, do ktrych przyzwyczajaj bardziej popularne gatunki muzyki. Nie oznacza to jednak, e industrial musi by wyrafinowany. Kola dwikw przemysowych czsto nie wywouje uczucia wzniosoci, ajedynie przytoczenia izmczenia. Te wraenia wspomagaj egzystencjaln chaontyczno wjej rnych nateniach, dziki ktrym nastpuje rozstrojenie bycia, atake umoliwione zostaje jego ponowne zestrojenie woparciu oni.

Apteka Maldorora

(Anty)muzyka16 industrialna jest pewnym szczeglnym projektem spoecznokulturowym. Filozofia destrukcji przeciwstawia si przede wszystkim nieskrpowanemu ibezrefleksyjnemu afirmowaniu rzeczywistoci zwaszcza kultury
14 Roman Bromboszcz pisze oestetyce zakce, ktrej podstaw jest teoria szumw. Por. R. Brom boszcz, Estetyka zakce, Wydawnictwo Naukowe Wyszej Szkoy Nauk Humanistycznych iDzienni karstwa, Pozna 2010. 15 C. de Lautrmont, dz. cyt., s.84. 16 Grupa muzyczna Coil nazywaa tworzone przez siebie utwory antymuzyk, by odrni je od twr czoci rozrywkowej, atake od kompozycji posiadajcych wyran struktur rytmiczn. Jeli muzyka, to zorganizowane dwiki, antymuzyka oznacza zarwno destabilizacj organizacji dwikw, jak ijej brak. Tak nakrelona ontologia muzyki sprowadza si do wyrnienia relacji wparze wspokrelajcych si poj chaosu iporzdku. Antymuzyka oznacza chaos (nieskoczone prdkoci hiperrnicowania ihiperzanikania) jako podstaw jej twrczego dowiadczania. Ontologia muzyki wymusza pewn on tologi dowiadczania wiata chaosu ma ono destabilizowa zaprogramowane przez spoeczestwo, konsensualnie wadze poznawcze czowieka, tak aby mg wyj poza nie. Zasad chaosu jest tran scendowanie poza doks (oczywisto, ktr dzi moemy uzna za produkt marketingu Urdoks), nie oferuje on jednak adnej episteme, tylko cig ipogbiajc si destabilizacj.

1 52

Mechaniczny piew Maldorora specyfika dowiadczenia muzyki industrialnej

masowej. Jednoczenie jednak Maldoror wyznaje: Szukaem duszy podobnej do mojej inie mogem znale. Penetrowaem wszystkie zaktki ziemi, ale moja wytrwao bya daremna. Nie mogem jednak y samotnie. Potrzebowaem kogo, kogo by nie odstrcza mj charakter; potrzebowaem kogo, kto miaby te same pogldy co ja17. Potrzebuje on towarzysza, pragnie ufundowa alternatywny zmys wsplny. Wwietle przytoczonego fragmentu, jego nienawi do innych ludzi okazuje si jedynie pozorna. Analogiczna sytuacja ma miejsce wkrgu kultury muzyki industrialnej, ktra skupia indywidua rzekomo niezainteresowane adnymi formami wsplnotowoci. Wprawdzie twrcy muzyki industrialnej czsto podejmuj tematy dehumanizacji, anihilacji iniechci do tego, co ludzkie18, midzy innymi poprzez wykorzystanie estetyki nazizmu19, jednak ich ukryt intencj jest poszukiwanie nowej ludzkiej wraliwoci. Tote zabiegi zaguszania, poddania podmiotu wpywowi nieludzkich dwikwszumw, maj odnie pozytywny, terapeutyczny skutek20. Poprzez sw mechaniczno iszorstko, muzyka industrialna domaga si prawdziwego humanizmu. Otwiera moliwo nowej problematyzacji wsplnotowoci. Ukazuje, e spoeczestwo konsumpcyjne totalnie manipuluje warunkami istnienia, zarwno zbiorowego, jak iindywidualnego za porednictwem uprzemysowienia produktw iusug (take pod postaciami oferowanymi przez przemysy pamici21 oraz przemysy egzystencjalne22). Dziki temu dowiadczenie muzyki industrialnej ma niedialektycznie doprowadzi do absolutnej dehumanizacji podmiotu (wsferze ideacji), tak by mg on na nowo ksztatowa wasne jestestwo, podug wasnej woli iwsposb nieograniczony kulturow dezindywiduacj. Ten proces jest paradoksalny inieskoczony, istot bowiem dowiadczenia muzyki industrialnej jest sprzeczno, nieredukowalna rnica wymykajca si wszelkim prbom estetycznego oswojenia.
C. de Lautrmont, dz. cyt., s.130. Kochasz swoj rodzin? My nie. Dla nas s oni tylko misem sowa te padaj na pocztku utworu Fleisch zespou Phosgore. Sowa te doskonale mgby wypowiedzie Maldoror, wyraaj one bowiem ekstatyczn wrcz niech do ludzkoci. 19 Wie si ono czsto zposdzeniem zespow je stosujcych ofaszyzm czy kryptofaszyzm. Ko niecznie jednak naley podkreli fakt, e tylko niektre ztych grup faktycznie sympatyzuj znazizmem. Mimo to stanowi on wtek przewodni twrczoci wikszoci zespow tzw. wojennego industrialu (ang. martial industrial) takich jak Feindflug, Von Thronsthal czy Psychic TV. Jeli Maldoror miaby znale swoj estetyczn inkarnacj wjakiejkolwiek postaci nieczowieczestwa, to mogyby ni by zbrodnie nazistowskie stanowi przykad absolutnego upadku czowieka idowd jego moliwoci. Pamitajmy te, e faszyzm by wpodobny sposb wykorzystany przez Gillesa Deleuzeaoraz Felixa Guattariego, ktrzy twierdzili przewrotnie, e kady chce by faszyst. Faszysta symbolizuje wtej wypowiedzi proces zniewalania, ktry wanie podczas drugiej wojny wiatowej przybiera swoj najskrajniejsz form. Dla muzyki industrialnej jest charakterystyczna wanie ekstremalno jej dowiadczania, podczas ktrego maj miejsce procesy deformacji, hiperbolizowania, znieksztacania, zaszumiania, zaguszania oraz transgresji poza wszelkie normy estetyczne ispoeczne. 20 Tylko witalista moe odczuwa tsknot za brakiem witalizmu. 21 Pojcie Bernarda Stieglera stosowane m.in. w: B. Stiegler, Technics and Time 2: Disorientation, prze. S. Barker, Stanford University Press, Stanford 2008. 22 Rozwijam to pojcie, by ukaza, e uprzemysowieniu podlega caa egzystencja. Tak intuicj po dziela Stiegler, jednak ja wprzeciwiestwie do niego twierdz, e ten proces dokonuje si wtotalnoci, wktrej podzia na pami, informacj, komunikacj przestaje by istotny. Produktem tej totalnoci jest bowiem cao egzystencji rozumianej jako program dowiadczenia. Oznacza to jeszcze wiksz radykalizacj stylw ycia, ktre wskutek przemiany wstyle bycia (wfazie industrialnej), przechodz do stylw uywania programw dowiadczenia (wfazie biotechnosystemowej).
17 18

153

Rafa Ilnicki

Terapia przez destrukcj iabsolutn dehumanizacj ma zawsze prowadzi do aktywizacji si podmiotowych. Prac muzyki industrialnej mona porwna do wiadomego zapominania tego, co oczywiste. Zapominam, poniewa niszcz to, co pamitam. Niszcz po swojemu, zanim zdy to uczyni zmys wsplny, narzucajcy swoje panowanie mojemu byciu. Moje bycie jest jednak zbyt rozstrojone, eby poddao si temu procesowi. Jest ju ono chaontyczne. Suchanie muzyki industrialnej ma przybliy inne wiaty moliwe, wiaty chaosu, nieustrukturyzowane inaczej, ni przez wyobrani odbiorcw23. Kady znich na wasn rk aktualizuje swoj chaontyczno. Dowiadczenie muzyki industrialnej jest podczaniem si do rda chaosmosu wiata stawania si chaosu, cigego obalania obrazu myli ibudowania nowego na jego zgliszczach.

Mechaniczny piew Maldorora

Zmiana muzyki wpywa na sposb odbioru, ktry nigdy nie jest Tym Samym. Jej dowiadczenie nie poddaje si uniwersalizacji, przeniesieniu na poziom obrazu myli. Przeciwnie, cigle powoduje jego samozniszczenie irekonstrukcj winnej postaci. Maldoror, jako posta pojciowa, ujawnia si wnaszej codziennoci. Pozwala on sysze otaczajc rzeczywisto uprzemysowionego miasta jako muzyk industrialn wten sposb fragmentaryczna chaontyczno wdziera si do naszego sensorycznego dowiadczenia. Ten rodzaj jej odbioru sprawia, e oswajanie si znieludzkimi dwikami staje si przeyciem estetycznym, muzyka za industrialna, jako szum uprzemysowienia, zostaje wczona wzakres podstawowych ludzkich przey. Maldoror kontynuuje swoj mechaniczn pie, ajego rozdzierajce krzyki24 towarzysz naszej egzystencji.

Rafa Ilnicki: Maldorors Mechanical Singing On the Experience ofIndustrial Music

In this article, Maldoror serves as aconceptual personae of the experience of industrial music; an experience which cannot be reduced merely to the sensory experience of mechanically generated noise. The article presents the outline of atheory grounded in the listeners being the listener is constantly subjected to chaotic sounds which, by design, destroy the image of his thought. Consequently, industrial music is interpreted in terms of chaonticity achaotic reality that replaces images of thought. The main purpose of this interpretation is to show the therapeutic value of industrial music, which might seem paradoxical since experimental phenomenology is contrary to the philosophy
23 Hermeneutyka wjej standardowej postaci nie moe zosta zastosowana. Muzyka industrialna powoduje bowiem zawieszenie uwarunkowa kulturowych, co prowadzi do ich zniszczenia. Efekt ten zostaje uzyskany dziki przyporzdkowaniu dwikom nowych sensw, senswszumw, uniewania jcych znaczenia zwykle im nadawane. 24 C. de Lautrmont, dz. cyt., s.82.

1 54

Mechaniczny piew Maldorora specyfika dowiadczenia muzyki industrialnej

of destruction in the area of existential practice. The therapeutic value would lie in the ability of industrial music to reconstitute being itself in new images of thought based on chaonticity.

155