You are on page 1of 142

Stuard Gordon

KSIGA CUDW
OD WSKRZESZENIA AZARZA DO LOURDS Unikalny zbir relacji o cudownych zjawiskach na przestrzeni dziejw
Cuda. Czy naley uzna je za oszustwo albo urojenia indywidualne lub zbiorowe? A jeeli s tgo wydzrzenia autentyczne : czy mona tumaczy je tym, co nadprzyrodzone, czy te trzeba szuka ich przyczyny w gbi ludzkiego umysu? Krwawice i paczce figury witych a Wizje Maryjne a Stygmaty a Interwencje aniow a Cudowne uzdrowienia Stuart Gordon, autor Ksigi oszustw i Popularnej encyklopedii mitw i legend, przytacza szczegowe relacje, porzdkuje argumenty i probuje znale prawd, kryjc si za wiar w istnienie cudownych zjawisk.

Cuda nie maj nic wsplnego z rozsdkiem. Cuda przecz rozsdkowi, obalaj go, drwi z niego. Trafiaj bezbdnie w pustk zwykej ludzkiej duszy, przynosz jej wyzwolenie i zbawienie, gdziekolwiek zechc. Gdyby cuda miay sens, nie byyby cudami". Ellis Peters, A Morbid Tastefor Bones

Spis treci
Wstp: wiara kontra rozum 3 Co to jest cud? Wyobrania ponad materi? Potga zbiorowej wiary. Paranormalne czy nadprzyrodzone? Akwarium ze zotymi rybkami. 1. Olepieni wiatem: przeycia z pogranicza mierci 8 Wizja Carla Junga. ycie po yciu? Przeycia (NDE) George'a Ritchiego. 15 elementw NDE wyliczonych przez Moody 'ego. Klasyczne przypadki NDE. Od chrzecijastwa do spirytyzmu. Strach czy upadek? Osis i Kubler-Ross. Autoskopiczne przeycia z pogranicza mierci (NDE). Transcendentalne przeycia z pogranicza mierci (NDE). Przypadki (NDE) w innych spoecznociach. Przeycia z pogranicza mierci (NDE) Rosalia. Argumenty za " i przeciw ". Wizje pieka. Wnioski: wyzwolenie z dwuwymiarowego wiata. 2. Od azarza do Lourdes - cudowne uzdrowienia 24 Siy wysze? - przypadek Jacaues 'a Salauna. Sai Baha wskrzesza zmarego. Uzdrawiajce serce. Czowiek leczcy AIDS? Modlitwa, prana, mana. i ch 'i. Wyjanienie dziaalnoci kahunw. Od Hipokratesa do witych koci". Wiek cudw. Naturalne " kontra nadprzyrodzone". Mesmeryzm i hipnotyzerzy. Uzdrawianie (meta) fizyczne. Uzdrawianie na odlego i pomoc ze strony zmarych. Chirurgia psychiczna: za" i przeciw". Rewiwalici i ewangelici. Lekarzu, ulecz samego siebie". Zmarli wici, nieprzemijajca moc uzdrawiania? 3. Wizje Maryjne 45 Taczce soce. Boa Rodzicielka. Cud w Gwadelupie i inne wizje. Tumy wizjonerw. La Salette: Zmiecie swe grzeszne ycie!". Niebiaska Pani z Pontmain. Stukajc do bram nieba. Garabandal: cudowna hostia. Medjugorje: duchowy Disneyland? Szstka z Medjugorje. Wnioski: co kryje si za zason? 4. Krew, pot i zy: oywione wizerunki 61 Relikty przeszoci? Cudowna krew w. Januarego. Krwawice i uzdrawiajce kamienie. Drewniane oczy pacz krwawymi zami? Tragedia Abbe Yachere 'a. Osada Pielgrzymw w Templemore. Stwo daj, autentyczna krew!" Nasza Pani Paczca. Epidemia w Chicago. Ballinspittie: irlandzkie oywione kamienie. Incydent na Malcie. Jezus z makaronu: dziwaczne wspczesne wizerunki. Niezwykle idole pijce mleko. Cudowny grad w Remiremont. Caun Turyski: wiara kontra radiowgiel. 5. Upragnione rany: stygmaty 81 Trzy niedawne przypadki. Przedewszystkim - cierpienie? Krwawienie i cakowity post: Teresa Neumann. Inne przypadki obywania si bez pokarmu: Luiza Lateau i Dominika Lazzari. Pierwszy stygmatyk: w. Franciszek z Asyu. redniowieczni stygmatycy: sami masochici? Matka Joanna: szatan przejmuje kontrol. Uzdrowicielskie cuda Ojca Pio. Byskotliwy Clemente Dominguez, Przypadek Elbiety K... Pytanie: czy umyl gruje nad materi? 6. Chodzenie po powietrzu: lewitacje 97 W gr! Siostra Rosa przenika przez sufit. Folklor zwizany z lewitacjami. Ambiwalencja Rzymu. Uniesienia w. Teresy. Fruwajcy zakonnik: Jzef z Copertino. Unoszcy si w powietrzu bramini: brak zadowalajcego wyjanienia. Energia ziemska, indukcja elektryczna? Latajcy Szkot": D.D. Home. Szatan nawiedza Waszyngton: Egzorcysta. UFO - a moe...? Grawitacyjni oszuci, Rekapitulacja: a nu winiom wyrastaj skrzyda? 7. Podpalenia i ogniste fenomeny 113 Sprawczyni poarw: przypadek Carole Compton. Inni niedawno odkryci sprawcy poarw. Odporno na ogie wynikajca ze witoci. Odporno na ogie nie zwizana ze witoci. Odporno ogniowa medium; znowu D.D. Home. Spacery po wglach": najnowsze hobby. Ludzie janiejcy i poncy. Incendium amoris (ar-miloci) Istoty naadowane elektrycznoci. 8. Interwencje aniow 126 Anioy z Mons i Biaa Kawaleria. Anioy stre: kilka najnowszych relacji. Potrzeba ludzkiego serca czy niebiaska rzeczywisto? Upade anioy, demony i dewy. Na sam szczyt Drzewa ycia. Anioy czy plemi wrek"? Flirty doktora Dee z Madimi. Wyjtkowi": od Swedenborga do Steinera. Anioy i astronauci: od Moroniego do Sojuza 7? Zota Jutrzenka? - Crowley przywouje Choronzo na, Wizje fantastyczno naukowe? - Strieber i Dick. Anioy New Ag: Wsplnota nad Zatok Findhorn.

Wstp: wiara kontra rozum


Co to jest cud?
Kto w dzisiejszych materialistycznych czasach wierzy w cuda? Kto mgby uwierzy, e - jak doniesiono w 1908 roku z francuskiej miejscowoci Remiremont - z nieba spady bezgonie bryki gradu wielkoci pomidorw, a zdobiy je wizerunki Maryi Panny? Albo kt uwierzyby w nadprzyrodzone pochodzenie rysw twarzy Chrystusa, odcinitych na tortiiii (kukurydzianym placku), ktry w 1978 roku zdja z wasnej patelni pani Maa Rubio z Lak Arthur w Nowym Meksyku? A co z relacjami o ukazywaniu si Maryi Panny w Knock, Fatimie, Lourdes, ostatnio za w Medjugorje w Boni (od 1982 roku odwiedzio je 20 milionw pielgrzymw) i rzekomych cudownych uzdrowieniach? Co mona sdzi o Edgarze Caysie, amerykaskim picym jasnowidzu", ktry wpadszy w trans diagnozowa podobno na odlego choroby swoich pacjentw"? Albo o Ojcu Pio, woskim zakonniku, noszcym na swym ciele stygmaty. Podobno nie tylko uzdrawia on (rwnie na odlego) ludzi, z ktrymi nigdy si osobicie nie zetkn, ale - jako lad swej obecnoci - pozostawia sodki odr sanctitatis" w pomieszczeniach, gdzie nigdy w sposb fizyczny nie przebywa - a niekiedy pojawia si w dwch miejscach na raz? Co naley sdzi o hinduskim cudotwrcy imieniem Sai Baba, ktry rzekomo sprawia, e w powietrzu roio si nagle od motyli lub spada deszcz kwiatw? W dodatku przywrci on podobno do ycia pewnego Amerykanina w podeszym wieku! Ilu z nas naprawd wierzy w takie cuda? Zacznijmy od pytania: co to jest cud? Teolog C.S. Lewis (l 898-1963) podaje nastpujc definicj: Wtargnicie siy nadprzyrodzonej w wiat naturalny". "W Nowym Sowniku Jzyka Angielskiego znajdujemy wyjanienie, e termin ten oznacza: Co niezwykego i zdumiewajcego, cudowne wydarzenie lub dziaanie, spowodowane przez czynnik nadprzyrodzony". adne z tych okrele nie odbiega w sposb znaczcy od definicji zamieszczonej przez w. Tomasza z Akwinu w dziele Summa Theologica ponad 700 lat temu. Stwierdzi on, e cudem jest kade Boe dziaanie wychodzce poza porzdek zwykle panujcy lub obserwowany w naturze. No i ju mamy problem! W najwikszym skrcie sprowadza si on do alternatywy: wiara czy rozum? Jest to konfrontacja dwch, nie dajcych si ze sob pogodzi, wiatopogldw i systemw wiary. W obecnych czasach sowa takie jak Bg" lub nadprzyrodzony" wywouj prawie u kadego natychmiastow emocjonaln reakcj (dodatni lub ujemn) - i to tak siln, e nie ma mowy o dyskusji, ani o zajciu poredniego stanowiska. Ludzie albo wierz, albo nie wierz. Dla niewierzcych cuda po prostu nie mog si wydarzy, gdy - wedug nich - ani Bg, ani zjawiska nadprzyrodzone nie istniej. Nawet jeli co ma pozory cudownoci, istnieje niewtpliwie jakie naturalne wyjanienie, wic nie jest to cud. Stanowisko racjonalistw pozostaje niezmienne od czasu, gdy 200 lat temu sformuowa je filozof David Hume, owiadczajc autorytatywnie: Cud jest pogwaceniem praw natury. Poniewa za prawa te sformuowano na podstawie pewnych i niezmiennych dowiadcze, dowd nieistnienia cudu jest - z samej istoty rzeczy - tak caociowy, jak tylko moe nim by argument oparty na dowiadczeniu...". Albo te - przedstawiajc problem od drugiej strony - wrmy do Lewisa: Gdy jeli [cuda]s niemoliwe, adna ilo historycznego materiau dowodowego nas nie przekona. Jeeli za s moliwe, acz w najwyszym stopniu nieprawdopodobne, wwczas jedynie sprawdzalna matematycznie ewidencja bdzie nas w stanie przekona. Poniewa za historia nigdy nie dostarczy nam tego rodzaju ewidencji zwizanej z jakim wydarzeniem, nie bdzie w stanie przekona nas, i jaki cud istotnie mia miejsce. Inaczej mwic, kto nie chce w co uwierzy, nie uwierzy. A jeli kto nie chce wyzby si swojej wiary, adna liczba dowodw wiadczcych, e prawda przedstawia si odwrotnie (czyli cuda nie zdarzaj si i wydarzy si nie mog), nie zdoa go przekona. Wszystko sprowadza si wic do wiary. I dlatego wanie ta ksika traktuje w rwnym stopniu o sile i systemach wiary, jak i o cudach - prawdziwych czy rzekomych -ktre zostay w niej opisane. Jednak - jeli nawet uznajemy dowody na istnienie stygmatw lub innych dziwacznych fenomenw, midzy innymi wynikajcych z ekscesw wiary i ekstremalnych stanw umysu; jeeli nawet wierzymy w growanie umysu nad materi, albo naleymy do tych 500 tysicy (w przyblieniu) Amerykanw, ktrzy podobno w ostatnich latach spacerowali boso po rozarzonych wglach; jeeli nawet w skrajnej rozpaczy zwrcilimy si do uzdrawiajcego wiar - i przynioso nam to ulg, ktrej nie zapewnia konwencjonalna medycyna - mimo wszystko musimy przyzna, e, jedna jaskka nie czyni wiosny", a

jeden cud" nie wiadczy o tym, e inne nie s zwykym oszustwem, samo-okamywaniem si lub zbiorow halucynacj- albo wytworem wybujaej wyobrani. Moe jednak nie naley lekceway wyobrani. Czy nie istnieje prawdopodobiestwo, e sama wyobrania moe przyczyni si do powstania pewnych zjawisk?

Wyobrania ponad materi?


W chwili obecnej, gdy zbliamy si do 2000 roku n.e., apokaliptyczne emocje ogarniajce tych, ktrzy korzystaj z chrzecijaskiego kalendarza, sprawiaj, e szerzy si wiara w cuda. Czy podobne nastroje mona dostrzec w spoecznociach muzumanw, hindusw, ydw albo Chiczykw - cho kada z nich yje wedug wasnego kalendarza? Wiele wskazuje na to, e w wiecie ogarnitym chaosem, nasilajcym si z dnia na dzie, takie postawy nie ograniczaj si jedynie do spoecznoci okoo dziewiciuset milionw rzymskich katolikw czy te czonkw rnych charyzmatycznych sekt lub kultw zwizanych z ruchem New Ag. Nie mona te tumaczy ich jedynie rosncym strachem i potrzeb jakiej siy nadprzyrodzonej ostoi w wiecie tak bardzo niespokojnym -pomimo (a moe wanie z powodu?) przeszo dwustu lat postpu naukowego". Czy jest to jednak nowe zjawisko? Na wiecie zawsze panowa chaos. Ludzie nieustannie poszukiwali oparcia w nadprzyrodzonym. I czy tylko strach powoduje, e ronie wiara w pomoc aniow strw albo przekonanie, e mona nawiza kontakt z duchami zmarych? Czy to jedyne wytumaczenie fascynacji relacjami osb, ktre otary si o mier? Niewykluczone, ale jeli to tylko strach albo poszukiwanie za wszelk cen pociechy lub sensu ycia, jak wytumaczy zdumiewajce najnowsze dane Instytutu Gallupa, z ktrych wynika, e 3,7 miliona Amerykanw utrzymuje, i zostali uprowadzeni przez wrogich UFO-nautw, stosujcych wobec nich seksualn przemoc, niczym demoniczni ginekolodzy? Czy mona czerpa jakkolwiek pociech z podobnych reakcji, wszystko jedno - prawdziwych czy urojonych? Rwnie nie kade przeycie z pogranicza mierci to urocza wdrwka do nieba: niektre z nich s dosownie piekielne. A co z cierpieniami stygmatykw takich jak Heather Woods, u ktrej - po wieloletniej chorobie - w 1992 roku wystpio nagle krwawienie z rk i ng? Tak wiele relacjonowanych cudw postrzeganych jest - zarwno przez wierzcych, jak i sceptykw - wycznie w kategoriach kontrastu, niezomnego tak" albo nie"! Cuda rodz si w sferze ducha, ktra otacza lub te przenika wiat fizyczny - utrzymuj wierzcy. Cuda to kompletna fikcja; mona je wytumaczy jedynie oszustwem, zudzeniem lub halucynacj; nie majadnej obiektywnej realnoci - tak twierdz sceptycy. Podobne mylenie na zasadzie albo - albo" wiadczy jedynie o powszechnej potrzebie trwaego oparcia w ustalonym systemie - takich czy innych - niekwestionowanych informacji. Wszystko wskazuje na to, e istotn czci natury mylcej istoty", czowieka, jest potrzeba wytumaczenia ( Jakiegokolwiek!) zjawisk przekraczajcych nasz zdolno pojmowania lub nie dajcych si opisa za pomoc terminw ju nam -podobno - znanych. Wierzymy wic bezgranicznie lub te cakowicie negujemy. Jestemy pewni, e co jest - albo nie jest - realne. Tam, gdzie brakuje nam wiedzy, kierujemy si opiniami, tworzonymi przewanie dla podbudowania wasnej osobowoci, poczucia, kim jestemy i co sob reprezentujemy. Wyglda na to, e tak ju zostalimy stworzeni. Ale co powiedzie o roli, jak niewiadomie odgrywamy w powstawaniu takich kontrowersyjnych fenomenw? Czyby wyobrania miaa wikszy wpyw na ksztatowanie rzeczywistoci ni mona by przypuszcza? Patrzc na spraw powierzchownie, stwierdzimy, e ludzie s w stanie dostrzec (i dostrzegaj) zjawiska, ktre uznaj za bosk interwencj, w najbardziej nieprawdopodobnych okolicznociach. Odbicie twarzy Chrystusa widywano na podeszwach butw, brudnych szklankach, nawet na przypalonej tortiiii czy wielkiej tablicy Pizza Hut, reklamujcej spaghetti. Zdarzyo si to w Atlancie w stanie Georgia. W 1985 roku liczne relacje o schodzcych z postumentu posgach Najwitszej Maryi Panny zwabiy do Irlandii dziesitki tysicy ludzi, ktrzy chcieli zobaczy to koniecznie na wasne oczy. Ilekro jednej osobie przywidzi si, e co dostrzega, zaraz inni take to widz! Jeli gbiej zastanowimy si nad t spraw, zrozumiemy, i nic nie moe powsta realnie, o ile nie zaistnieje wczeniej w wyobrani. Zanim kto napisze ksik, musi j wymyli. Dom naley zaprojektowa, nim si go zbuduje. Trzeba zaplanowa menu przed ugotowaniem obiadu. Ten wstpny udzia wyobrani jest nieodzowny w kadym akcie twrczym. Wobec tego w jakim stopniu powstawanie tzw. cudownych zjawisk uzalenione jest od wyobrani ludzi, ktrzy je postrzegaj albo w nie wierz? I odwrotnie: w jakim stopniu odmowa przyjcia do wiadomoci, uwierzenia czy nawet zobaczenia pewnych

fenomenw zmniejsza prawdopodobiestwo ich zaistnienia? W 1942 roku, podczas eksperymentu pod nazw Owce i Kozy", dr Gertruda Schmeidier z Radcliffe College w USA badaa zdolno niektrych studentw w zakresie postrzegania pozazmysowego (ESP- extra-sensory perception). Zadawszy im pytanie, czy wierz w moliwo takiego postrzegania, podzielia testowanych na dwie grupy: Owce" (wierzcy) i Kozy" (sceptycy). Pomys takiego podziau zaczerpnity jest z Ewangelii w. Mateusza, 25, 32-33; i zgromadz si przed Nim wszystkie narody a On oddzieli jednych [ludzi] od drugich, jak pasterz oddziela owce od kozw. Owce postawi po prawej, a kozy po swojej lewej stronie". Rezultaty eksperymentu wykazay, e osoby wierzce w postrzeganie pozazmysowe osigny liczb punktw znacznie przewyszajc redni. Jeszcze bardziej interesujce jest to, e niewierzcym udao si jakim sposobem uzyska wynik grubo poniej przecitnej. Cakiem niewiadomie, posiadajc zupenie tak sam zdolno postrzegania pozazmysowego, jak osoby wierzce w jego moliwo, sceptycy nacignli wyniki testu" tak, by potwierdzay ich przekonanie, e postrzeganie pozazmysowe jest fikcj. Na temat tego eksperymentu Colin Wilson czyni nastpujc uwag: Gertruda Schmeidler udowodnia, e sceptycyzm nie zawsze bywa tak naukowy i obiektywny, jak si tym szczyci". W ten sposb zdecydowani racjonalici, zaprzeczajcy temu, e potrzeba, wiara i wyobrania mog wywiera bezporedni wpyw na materialn rzeczywisto, przyczyniaj si do powstania wyniku, ktry dokadnie potwierdza ich pogldy: wiar lub brak wiary. Chocia bowiem przyznaj, e definicje i prawa naukowe okazuj si rwnie bdne jak wszelkie inne ludzkie twierdzenia, a take uywaj potocznie takich zwrotw jak cudowne leki" lub cudem unikn mierci" - za adne skarby nie chc posun si dalej, ani na krok. Odrzucaj relacje o lewitacjach czy chodzeniu po rozarzonych wglach twierdzc, e to po prostu nie moe si wydarzy". Jeszcze wikszy sprzeciw budzi w nich informacja, e tacy uzdrowiciele jak Anglik George Chapman korzystaj z pomocy duchw dawno zmarych lekarzy; albo e jakie medium - na przykad D.D. Home - moe wetkn gow do poncego ognia i nie ulec poparzeniu. Co podobnego byoby sprzeczne zarwno z logik, jak i zdrowym rozsdkiem - i wobec tego wydarzy si nie mogo! Bardzo czsto maj suszno. Oszustwa i zudzenia to zjawiska powszechne. Jednake tam, gdzie dowody s przekonywajce, sceptycy albo chowaj gowy w piasek, przeczc oczywistoci, albo doszukuj si jakich mechanizmw", zgodnie z ktrymi daoby si wytumaczy owe wydarzenia wedug powszechnie przyjtych zasad laicyzmu. Postpujc tak sceptycy zapewne udz si, e zacieraj wszelki lad podobnych incydentw: W najgorszym za wypadku przykrawaj" te niewygodne wydarzenia do rozmiarw szcztkowych, ktre ostatecznie s w stanie zaakceptowa - odzierajc je z wszelkiej cudownoci, tajemniczoci i fantazji.

Potga zbiorowej wiary


A zatem niedowiarstwo, nie oparte na solidnych podstawach, jest rwnie irracjonalne jak wiara bez konkretnych dowodw. W obu przypadkach brakuje obiektywnego postrzegania rzeczywistoci. Nawet oszustwo czy zudzenie moe przynie okrelone efekty. Niektrzy, na przykad, guru potrafi si swej sugestii radykalnie zmieni (na lepsze lub gorsze) ycie uczniw. Wielu wspczesnych mistykw osigno podobny efekt. Wiara moe stanowi znacznie silniejsz motywacj ni jakikolwiek fakt". Nic nie jest prawdziwe - mia rzekomo stwierdzi przed tysicem lat Starzec z Gr (Hassan ibn Sabbah). - Wszystko jest dopuszczalne". Nigdzie potga wiary nie jest bardziej dostrzegalna ni w dziejach zorganizowanej religii. Na przykad chrzecijastwo przez dwa tysice lat swego istnienia odcisno niezatarte pitno na wszystkim i wszystkich, wcznie z tymi, ktrzy w nic nie wierz. Po prostu nie ma adnego znaczenia brak namacalnych dowodw na to, e Chrystus w ogle y, albo - jeli tak istotnie byo - i miay miejsce wydarzenia, ktre kojarz si z jego osob (z cudami wcznie). Czy y i dziaa tak, jak to podaj Ewangelie, czy te nie, zbiorowa ufno w niego, uksztatowaa cywilizacj Zachodu. I cho podobno Chrystus ubolewa nad brakiem ufnoci tych, ktrzy oczekuj znakw i cudw," chrzecijastwo nigdy by nie przetrwao bez tych wydarze, prawdziwych czy rzekomych. W obliczu takiej konkurencji na rzymskim rynku, jak synce od dawna z cudownoci kulty Izydy, Mitry, Orfeusza, Dionizosa, Adonisa oraz innych popularnych bstw, ktre przeyy mier i zmartwychwstanie, pierwotny Koci chrzecijaski musia dostosowa si do powszechnych oczekiwa albo utraci wyznawcw. By moe wic w ten sposb narodzia si tradycja Chrystusa-cudotwrcy: syn dziewicy, chodzcy po falach, przemieniajcy wod w wino, karmicy tumy picioma chlebami i dwiema rybami, wypdzajcy demony,

wskrzeszajcy zmarych - a wreszcie powstajcy z martwych i wstpujcy do nieba. Jezus mia te podobno owiadczy, e kady, kto we wierzy, bdzie w stanie dokonywa cudw. Dlatego wanie w IV wieku, gdy szerzya si ju wiara w wite koci" przywracajce w cudowny sposb zdrowie, biskup Ariusz zosta potpiony jako heretyk, gdy twierdzi, i Jezus by miertelny jak wszyscy ludzie. Koci, zazwyczaj przyjmujcy ambiwalentn postaw wobec cudw, musia zaakceptowa ogln wiar. C, nie byo oprcz niej wielu czynnikw, ktre pomagayby jako znosi cikie bytowanie. Wiara czya si z nadziej, a gdzie ona, tam i ycie. A zatem wiara jest rwnie wana jak same cuda - jak wida na przykadzie Caunu Turyskiego. Czy rzeczywicie jest to tkanina, ktra spowijaa ciao Chrystusa, czy te podrbka z XIV wieku? Wykonane w 1988 roku badania radiowglem zdecydowanie wskazuj na t drug ewentualno - a mimo to wierzcy nie zwtpili w Caun. Pisarz Ian Wilson utrzymuje na przykad, e badane prbki mogy ulec skaeniu i wobec tego datowanie budzi wtpliwoci. Nawrcony na katolicyzm Wilson uwaa Caun Turyski za boski probierz wiary czonkw Kocioa, zgodnie z tekstem biblijnym Nie bdziesz wystawia na prb Pana Boga swego" (Ksiga Powtrzonego Prawa - V Moj. - 6, 16). Pisarz wyznaje, i wiara w te sowa pozwala mu w dalszym cigu czci Caun, bez wzgldu na to, co twierdzi nauka. Wiele opisanych tu fenomenw zwizanych jest z katolicyzmem. Protestancka reformacja odrzucaa nie tylko dominacj Rzymu, ale i rzymskie cuda. Reformatorom udao si w znacznym stopniu oczyci wasny typ chrzecijastwa z elementw magicznych. Ich dziaalno przyczynia si do powstania racjonalizmu i materializmu. W nastpnych stuleciach reakcj na nie miay by fale nasilonego dziaania magnetyzerw, spirytystw i okultystw. Umys ludzki domaga si cudw, by moe z podwiadomych lub wiadomych przeczu, i ycie nie ogranicza si do mechanizmw. Tote obecnie, gdy nastpi najciszy w dziejach ludzkoci kryzys sensu ycia, cuda znw weszy w mod, cho przybieraj rnorodne formy i wywouj najrozmaitszy odzew. Czy zachodzi - na przykad -jaki zwizek midzy wizjami Maryjnymi w krajach katolickich a bliskimi spotkaniami lub uprowadzeniami przez UFO w krajach po wikszej czci protestanckich, jak np. Stany Zjednoczone? By moe te fenomeny wywodz si z tego samego rda - umysu ludzkiego, ale odbierane s odmiennie ze wzgldu na rnice kultury i umysowoci oraz oczekiwania odbiorcw. Powtrzmy raz jeszcze: bez wzgldu na to, jak odczucia wiadkw maj si do rzeczywistoci, bezspornym faktem jest to, e wiara, indywidualna lub zbiorowa, dokonuje autentycznych zmian w wiecie materialnym. Tak wic szerzce si przewiadczenie o dokonywaniu si cudw - cho bywa przedmiotem szyderstw - nie zniknie ot, tak sobie" z ludzkiej wiadomoci. W rezultacie, jak dugo ludzie bd wierzy w cuda, bd si one wydarza, czy tego chcemy, czy nie.

Paranormalne czy nadprzyrodzone?


W tym miejscu trzeba koniecznie postawi spraw jasno: oglnie przyjmuje si, e cudowny" i nadprzyrodzony" to cakiem co innego ni paranormalny". Dwa pierwsze okrelenia zakadaj z gry, i wydarzenia lub dziaanie spowodowane byy interwencj si boskich, a przynajmniej nieludzkich; ostatnie okrelenie nie zakada tego - przynajmniej nie tak definitywnie. Zdolno postrzegania pozazmysowego, lewitacji, chodzenia po rozarzonych wglach, jasnowidzenia lub inne umiejtnoci, wykraczajce poza granice przecitnych, ludzkich dowiadcze lub moliwoci, mog znale ostatecznie jakie naturalne wyjanienie - podczas gdy cud - z samej definicji - jest czym niewytumaczalnym. Niekiedy jednak demonstracja takich wanie niezwykych umiejtnoci moe zosta uznana (w odpowiednim spoeczno-religijnym kontekcie) za wydarzenie cudowne, czyli inspirowane lub sprowokowane si bosk - i dlatego zostao zamieszczone w tej ksice. S to przypadki lewitacji, uzdrowienia, bilokacje oraz fenomeny zwizane z ogniem, na przykad incendium amoris. Takie rozgraniczenie zaznacza si mniej ostro na Wschodzie ni na Zachodzie. Zgodnie z nauk buddystw czy hinduistw, podobne umiejtnoci (siddhi) mona w sobie wiadomie wyrobi (stanowi one produkt uboczny koncentracji jogi). Przewaa jednak opinia, e postpujcy w ten sposb zbacza z gwnej drogi wiodcej do wiata mdroci. Na Zachodzie Koci katolicki zdecydowanie rozgranicza nadprzyrodzone" od paranormalnego" ju od lat trzydziestych XVIII wieku, kiedy to Prosper Lambertini (pniejszy papie Benedykt XIV) opublikowa traktat o cudach, De canonizatione". Odrzuca w nim wszelkie wydarzenia i fenomeny (na przykad jasnowidzenia czy wikszo uzdrowie), nie bdce bezporednim dowodem boskiej interwencji. I jeszcze jedno: same terminy paranormalny" i nadprzyrodzony" wiadczc racjonalistycznych, materialistycznych

uprzedzeniach, gdy wida w nich arbitraln granic pomidzy zjawiskami normalnymi" i zgodnymi z przyrod" (czyli natur), a wydarzeniami od tego odbiegajcymi. Tak wic dla materialisty samo uycie przedrostka para-" lub nad-" wskazuje, e ma do czynienia ze zjawiskiem lub fenomenem, ktry - zgodnie z definicj - nie mg si wydarzy, a zatem musi by rezultatem oszustwa, zudzenia czy masowej halucynacji. Bardzo interesujce, jak jzyk moe ukierunkowywa mylenie!

Akwarium ze zotymi rybkami


Ta ksika nie jest rezultatem osobistych bada, ale przegldem wydarze uznanych za cudowne, z ukazaniem ich prawdopodobnej przyczyny i skutkw wiary w owe zjawiska. Nie pielgrzymowaem do Lourdes ani Fatimy; nie porwali mnie skonoocy, ysi kosmici; nie dysponuj informacjami z pierwszej rki". Nie nale do adnego obozu, jestem obserwatorem stojcym z boku, nie posiadajcym adnych wyranych preferencji. Jednak osobiste dowiadczenia (na przykad pobyt w domu, w ktrym niewtpliwie straszyo) przekonay mnie niezbicie, e jest wicej rzeczy na niebie i ziemi, ni wiecki racjonalizm moe sobie wyobrazi lub ogarn. Wierz (nie sposb unikn tego sowa!) w podstawowy, absolutnie wiadomy akt stworzenia, ale powtpiewam w nadprzyrodzone dziaania boskie, rozumiane bardzo po ludzku. Twierdz, e prawdziwy cud wywouje wiar bez otoczki znakw i niezwykych wydarze. Takim cudem, w najwyszym stopniu zwyczajnym i prostym, jest samo ycie, rnorodno natury, tajemnica naszej samowiadomoci, rozum przejawiajcy si w materii. Od narodzin do mierci yjemy w wiecie, ktrego nie jestemy w stanie poj - najwyej w sensie czysto zewntrznych pozorw. Staramy si jednak wyjani - lub usprawiedliwi - jego dziaanie i tworzymy krocie niesychanie powierzchownych opinii. Daj nam one zudzenie, e rozumiemy samych siebie i zgbilimy zagadk bytu. Moemy oczywicie pociesza si takimi teoriami, ale w gruncie rzeczy nie wiemy nawet, czym jest rozum. Niektrzy nawet wykorzystujc wasn inteligencj, staraj si udowodni, e umys w ogle nie istnieje - mona by to uzna za swoisty negatywny cud, podobny do eksperymentu z owcami" i kozami". Jedni szukaj znakw i cudw" jako dowodu na istnienie czego poza codziennoci cho to ona wanie jest w najwyszym stopniu niezwyka. Kadego ranka budzimy si z chwilowej mierci zwanej snem", idziemy do pracy (jeli j mamy!), jemy, planujemy nasze ycie najlepiej jak potrafimy, zakochujemy si i odkochujemy, starzejemy i umieramy - jaki to niezwyky, zdumiewajcy proces! Jak powsta jego zamys - i w jakim celu? Jake moglibymy mwi o zamysach" i cudach", gdyby one nie istniay? Jak moglibymy - bdc produktem stworzenia - dyskutowa o rodzajach i naturze bytu, gdyby jaka sia wewntrzna lub zewntrzna nie obdarzya nas zdolnoci podobnego rozumowania? Nieodparcie nasuwa si pytanie: po co tu jestemy? By moe jestemy osadnikami na pograniczu materialnego wiata, stanowimy czstk energii umysu dcego do rozszerzenia wiadomoci na gbsze, bardziej zindywidualizowane obszary. Przecie od niepamitnych czasw, w kadym krgu kulturowym istnieli liczni ludzie, ktrzy czuli instynktownie, e ten pikny i straszny zarazem wiat nie jest naszym prawdziwym domem. Zapomnielimy, skd pochodzimy; jestemy jak zote rybki, dla ktrych caym wszechwiatem jest ich akwarium, a jedynym moliwym do ycia rodowiskiem - woda. Rozbudowujc t metafor czy moe bajk z moraem, opowiadajmy dalej. Zote rybki, obdarzone zdolnoci mylenia, na podstawie wiadectwa wasnych zmysw, wymiewaj teorie zakadajce istnienie powietrza - zwaszcza te grube ryby", ktre wiod prym w akwarium. Udao si im zrobi karier, nie ycz wic sobie adnych zmian - chyba e udao by si im przej cakowit kontrol nad akwarium. Zote rybki, ze skonnoci do mistycyzmu, plotce jakie bajdy o niewidzialnym, pozaakwariowym rodowisku zwanym powietrzem", cierpi niewtpliwie na urojenia! I nagle pewnego dnia czyj wetknity z gry palec mci wod w akwarium. Powstaj niewytmiaczalne zmarszczki na wodzie. Zote rybki-mistyczki relacjonujc ukazaniu si ryby pywajcej w powietrzu". Grube ryby, w obawie o swoj pozycj i autorytet, twierdz, e absolutnie nic si nie wydarzyo. To bya tylko zbiorowa halucynacja! Kady, kto rozprawiaby na ten temat, zostanie ukarany; moe nawet wyrzucony z akwarium w nieznan przestrze. Jednak groby ani szyderstwa, ani dowody naukowe", i akwarium jest jedynym realnym wiatem, nie mog powstrzyma najdrobniejszych potek, ktre nic nie majdo stracenia, od szeptw o cudzie" i o innym wiecie". adna rybka nie wie, co naprawd si wydarzyo, ale niebawem ze znieksztaconych wspomnie i relacji o rzekomym cudzie powstaje nowy system przekona, ktry mgby cay porzdek w akwarium odwrci do gry nogami! Palec, ktry zamci wod w zbiorniku, by moe nalea do dziecka. Samo wydarzenie mogo by zupenie bahe. Trwao

zapewne tylko dwie czy trzy sekundy - liczc po ludzku". Ale jeli chodzi o zote rybki, nastpia destabilizacja caej ich spoecznoci. W pojciu zotych rybek - miny cae wieki. Wyoniy si nowe systemy religijne. Nowe ruchy spoeczne, nowe prdy filozoficzne. Nawet jeli zdarzyo si tylko tyle: - Odejd od akwarium, kochanie. Zostaw rybki w spokoju. - Przecie si tylko bawiem. Chciaem z nimi porozmawia. A w akwarium wygldao to jak boska ingerencja... Tkwimy tu, w gbi zbiornika - sprbujmy wic wyobrazi sobie, jak te czulibymy si oddychajc powietrzem? Zbadajmy relacje rybek, ktre - znalazszy sipoza akwarium-- prbujopisa co, co ich zdaniem - mogo by podr do cakiem innego wiata...

I. Olepieni wiatem: przeycia z pogranicza mierci


Wizja Carla Junga
Szwajcarski psycholog Cari Gustav Jung (1875-1961) w 1944 roku po utracie przytomnoci wskutek ataku serca mia wizj zbliajcej si mierci. Opiekujca si nim pielgniarka powiedziaa potem, e chory wydawa si otoczony jakby aureol". Podobny fenomen zauwaya niejednokrotnie u umierajcych osb. W swej autobiografii zatytuowanej Wspomnienia, sny i myli Jung napisa: Wydawao mi si, e znajduj si w przestrzeni kosmicznej, bardzo wysoko. Daleko w dole wida byo kul ziemsk skopan w cudownej, bkitnej powiacie. Widziaem ciemnoniebieskie morze i kontynenty. W dole pod mymi stopami by Cejlon. Przede mn rozciga si subkontynent indyjski...Widziaem te onieone szczyty Himalajw, ale wszystko tam byo zamglone i przesonite chmurami... Widok ziemi ogldanej z tej wysokoci by najwspanialsz, najczarowniejsz rzecz, jak kiedykolwiek zdarzyo mi si przey... Majc wiadomo rychego rozstania si z tym wiatem. Jung czu, e wszystko to, co byo dotd, teraz zaczo si ode mnie oddala, wszystko, w co wierzyem, czego pragnem lub o czym mylaem, caa uuda ycia ziemskiego opuszczaa mnie czy te bya mi wydzierana - w procesie bolesnym do ostatnich granic. Co jednak pozostao, bo zdawao mi si, e jest przy mnie wszystko, co przeyem i uczyniem... By tak rzec, ulepiony byem z historii mego ycia i miaem niezbit pewno, i to naprawd ja jestem.. Rozwaajc dugi acuch wydarze" swojego ycia. Jung ujrza wznoszc si ku niemu znad kontynentu Europy pierwotn posta" dusz swego lekarza, doktora H. Nastpia pomidzy nimi bezsowna wymiana myli. Doktor H. oznajmi, e przysano go tu, by nie pozwoli Jungowi odej. Nie mia on jeszcze prawa opuszcza ziemi. Gboko rozczarowany Jung poj, e musi wrci do systemu szkatukowego". Wydawao mu si bowiem, i ...za horyzontem kosmosu wzniesiono sztuczny, trjwymiarowy wiat, w ktrym kada ludzka istota ya samotnie, zajmowaa jedn szkatuk. I oto teraz miabym znowu wmawia sobie, e ma to jaka wartoci ycie i cay wiat zdaway mi si wizieniem; byem zy, muszc doszukiwa si w tym jakiego sensu. Dopiero co cieszyem si, z ogoocenia mnie ze wszystkiego, a tu znowu doznaj uczucia, i-jak wszyscy - jestem zawieszony w szkatuce na nitce...

ycie po yciu?
Gdy po raz pierwszy opublikowano t relacj Junga, musiaa wyda si wyjtkowo dziwaczna nawet tym, ktrzy wiedzieli, e jest on mistykiem i pasjonuje si alchemi i gnostycyzmem. ycie po yciu? Przecie nauka kompletnie zdyskredytowaa podobne nieziemskie nonsensy! Ju tylko maa garstka zabobonnych prostaczkw wierzy w takie rzeczy! Nic podobnego! Gdy w 1975 roku zosta opublikowany bestseller o kluczowym znaczeniu, ksika ycie po yciu, napisana przez amerykaskiego lekarza, Raymonda Moody'ego, wywoaa natychmiastowe i nieustajce kontrowersje. Jej tematem byy przeycia z pogranicza mierci, ktre autor okreli terminem NDE (near-death experiences) przey z pogranicza mierci. Nie tylko Moody, ale i inni badacze, tacy jak Elizabeth Kubler-Ross, Michael B. Sabom, Kenneth Ring, Maurice Raw-lings (wszyscy z nich byli Amerykanami lub pracowali w Stanach Zjednoczonych), a take Angielka Margot Grey, prowadzili

rozlege badania nad przypadkami NDE . Powoywali si na liczne historie choroby, midzy innymi wiele przypadkw mierci klinicznej na stole operacyjnym, argumentujc, e doznania przed zgonem wskazuj na to, i wiadoma czstka umysu yje nadal pomimo mierci fizycznej. Przeciwstawiajc si temu, sceptycy James Alcock, Ronald K. Siegel, Robert Kasten-baum czy angielska psycholog, Susan Blackmore, tumacz zazwyczaj fenomen NDE strachem przed mierci, uwolnieniem endorfm (naturalnych substancji przeciwblowych, wytwarzanych przez gruczo przysadkowy) albo majakami zamierajcego umysu, wynikajcymi z anoksji (niedotlenienia tkanek). Jednak wedug opublikowanych w 1982 roku przez Instytut Gallupa statystyk, osiem milionw! Amerykanw twierdzi, e przeyo osobicie NDE. Dane statystyczne z 1991 roku j wskazuj za na to, i 70% Amerykanw wierzy w ycie pozagrobowe. W 1987 roku co najmniej 40 naukowcw - w samych tylko Stanach Zjednoczonych - zajmowao si badaniem przypadkw NDE; organizacje takie jak Intemational Asso-ciation for Near-Death Studies (Midzynarodowe Towarzystwo Bada nad NDE) regularnie wydaj czasopisma w rodzaju Anabiosis". Kultura masowa take nie pozostaje w tyle. W 1994 roku ksika Betty Eadie Embraced by the Light (W objciach wiatoci) przez wiele tygodni zajmowaa czoowe miejsce na licie bestsellerw New York Timesa". Hollywood od lat plasuje si w czowce - ma wic na swym koncie filmy takie jak Zmartwychwstanie" z udziaem Ellen Burstyn i Sama Sheparda, Uwierz w ducha", w ktrym wystpili Patrick Swayze i Whoopi Goldberg, czy Linie mierci", gdzie Kiefer Sutherland gra rol prowodyra studentw medycyny. Bior oni udzia w zdumiewajcym wspzawodnictwie: kto z nich wytrwa duej w stanie mierci klinicznej (jej symbolem s flatlines" - paskie linie elektroencefalogramu). Temat ten jest obecnie modny. Jednake twierdzenie, e relacje NDE stanowi dowd istnienia ycia po mierci, byoby przedwczesne. S najwyej wyran sugesti, i jest w yciu (i mierci) co wicej, ni uwaaj materialici. Niewane, i podobna wiara utrzymywaa si od niepamitnych czasw w kadym prawie krgu kulturowym na ziemi. Niewane, i osoby, ktre przeyy mier kliniczn, opowiadajc swych doznaniach w chwili, gdy stay na progu mierci" lub leay bez czucia" i ich relacje s zgodne z przekazanymi przez religi tradycyjnymi wyobraeniami o tamtym wiecie". Nie ma znaczenia take i to, e podobne opowieci pokrywaj si z relacjami z pobytu poza ciaem", podry astralnych lub z opisem procesu umierania przekazanym w pismach buddyjskich, na przykad Tybetaskiej Ksidze Zmarych. Niewane, i niektrzy opisuj szczegowo zabiegi reanimacyjne, stosowane wobec nich, gdy rzekomo leeli martwi", albo rozczarowanie, ktre odczuwali - podobnie jak Jung - kiedy musieli powrci do systemu szkatukowego". Podobne relacje s bardzo sugestywne - ale nie stanowi dowodu.

Przeycia (NDE) George'a Ritchiego


Zainteresowanie Moody'ego NDE rozpoczo si w latach szedziesitych naszego stulecia, gdy studiowa na uniwersytecie w stanie Wirginia, notabene filozofi a nie medycyn, zanim kontakt z psychiatr, dr George'em Ritchiem, zmusi go do gbokich przemyle. W 1943 roku Ritchie - wwczas mody szeregowiec - lea w szpitalu wojskowym (w Abilene w stanie Teksas) z obustronnym zapaleniem puc. Najpierw zacz plu krwi, potem za straci przytomno. Uznano go za zmarego i zasonite mu twarz przecieradem. Powdrowaby do kostnicy, gdyby dyurnemu nie wydao si, e nieboszczyk" poruszy rk. Dano wic Ritchiemu zastrzyk adrenaliny prosto w serce. Wrci do ycia i cakowicie wyzdrowia. Moody'ego najbardziej zaintrygowaa relacja Ritchiego o tym, co wydarzyo si, gdy by martwy". Mia wraenie, e ockn si z zemdlenia i wsta z ka. - Kiedy jednak spojrza w d, dostrzeg lece na posaniu ciao - swoje wasne! Mg przenosi si z niezwyk szybkoci z miejsca na miejsce i przenika przez ciany, ale nie by w stanie niczego dotkn ani utrzyma w rku. Gdy wydosta si na korytarz, dyurny oddziaowy przeszed prosto przez niego. Mczyzna, ktrego Ritchie usiowa poklepa po ramieniu, w ogle go nie dostrzeg. Rozpaczliwie i bezskutecznie prbowa wrci do swego ciaa, a wreszcie po wielu godzinach - tak mu si przynajmniej wydawao - usysza lekarzy stwierdzajcych jego zgon i zobaczy, i zakrywaj mu twarz biaym przecieradem. Gdy uwiadomi sobie wasn mier, pokj szpitalny nagle rozwietli si jakby zapalono tam tysic lamp ukowych". Pojawia si istota, ktra oznajmia, e jest Synem Boym. Ritchie poczu niezgbion, bezwarunkow mio, jak go On darzy, Byo to niepojte wprost uczucie - przekraczajce moje najmielsze oczekiwania. Istota ta wiedziaa, jak daleki jestem od doskonaoci, ale akceptowaa to i miowaa mnie - mimo wszystko". W jednej chwili przemkny przed nim najwaniejsze z przeytych wydarze i usysza pytanie: Co uczynie ze swoim

yciem?". Z gbokim wstydem dostrzeg jedynie bezgraniczny, krtkowzroczny, wrzaskliwy egoizm". Prbowa si usprawiedliwi, e nie wystarczyo mu czasu, by waciwie wykorzysta pobyt na ziemi, ale usysza agodn odpowied: Umrze mona w kadym wieku". Potem szpitalne ciany znikny i Ritchie, znalazszy si na szczycie gry, ujrza przed sob potne, janiejce miasto, w ktrym mieszkay wietliste istoty. Ledwie jednak dotar do jego murw, zosta odcignity i powrci do swego ziemskiego ciaa. Obudzi si przekonany, e istotnie umar i jego przeycia byy realne - a trzon ich stanowia bezgraniczna mio, ktra nikogo nie potpia i stanowi najgbszy sens ycia... Wedug szpitalnych dokumentw Ritchie znajdowa si w stanie mierci klinicznej przez dwadziecia dziewi minut nie odnotowano wwczas adnych funkcji yciowych. Moody'ego tak zafascynowaa ta opowie (cho podejrzewa, e bya to halucynacja), i przenis si na medycyn. Przez nastpne dziesi lat w szpitalach, gdzie pracowa, przeprowadzi wywiady z ok. stu pidziesicioma osobami, ktre opowiaday mu o przeyciach rwnie - albo jeszcze bardziej - niezwykych jak doznania Ritchiego. Zestawiajc ze sob te przypadki Moody nie mia pojcia, jak rozpta burz. Nie orientowa si nawet, e inni take prowadzili badania na tym polu.

15 elementw NDE wyliczonych przez Moody'ego


ycie po yciu, ktre do roku 1990 rozeszo si w dziesiciu milionach egzemplarzy, pozostaje nadal najbardziej znan ksik w tej dziedzinie. Metody stosowane przez Moody'ego skrytykowano jako mao precyzyjne", ale materia przedstawiony w sposb dostpny dla kadego. Moody wyliczy pitnacie niezalenych od siebie elementw, ktre cigle powtarzaj si w ustalonej kolejnoci". Opracowa typowy schemat przey z pogranicza mierci. Opisa, jak umierajcy - w peni wiadomy realnoci swoich przey, dobrze wiedzc, i nie s one snem - odczuwa moment najwikszej fizycznej udrki, gdy lekarz oficjalnie uznaje go za zmarego. Rozlega si gone dzwonienie albo brzczenie, dusza porusza si w dugim, ciemnym tunelu. Wynurzywszy si stamtd zmary orientuje si, e opuci swe ciao, ale znajduje si nadal w jego pobliu. W rozterce obserwuje (przewanie z gry) rozpaczliwe prby przywrcenia go do ycia. Przywykszy do nowych warunkw ma wiadomo, e posiada nadal ciao" (pierwotn posta" - wedug okrelenia Junga), ale nie jest ono podobne do tego, ktre opuci. Na tym etapie moe nastpi spotkanie ze zmarymi wczeniej przyjacimi lub krewnymi, pocieszajcymi go i dodajcymi otuchy albo zetknicie si z pen ciepa i mioci wietlist istot, pomagajc- za pomoc zadawanych pyta- dokona oceny wasnego ycia. Uatwia j rwnie byskawiczny, panoramiczny film", przedstawiajcy najwaniejsze wydarzenia. Nastpnie zmary zblia si do bariery, prawdopodobnie oznaczajcej granic pomidzy ziemskim i pozaziemskim yciem. Nie moe jednak jej przekroczy. Dowiaduje si, e musi wrci do poprzedniego ycia. Opiera si, zachwycony nowo odkryt wolnoci i uczuciem wszechogarniajcej radoci, mioci i pokoju. Nie ma bynajmniej ochoty wraca do systemu szkatukowego" i dozna ograniczajcych si do paszczyzny fizycznej. Jednak jakim sposobem powraca do dawnego ciaa i ycia. Moody wyjania, e zetknicie z niezwykle jasnym wiatem" stanowi kluczowy element przey tego rodzaju. Zazwyczaj pocztkowo przymione - raptownie nabiera ono blasku a wreszcie osiga nieznan na ziemi jasno". Kady z przebadanych przez Moody'ego wiadkw by pewien, i owo wiato jest bytem o wyranej osobowoci. Emanujca z tej istoty mio i serdeczno w stosunku do umierajcego s absolutnie nie do opisania. - Czuje on, e ogarniaj go bez reszty. W obecnoci tej istoty jest cakowicie swobodny i zdaje sobie spraw z penej akceptacji wasnej osoby..." Moody odnotowa rwnie, e rne osoby rozmaicie okrelaj tosamo tej istoty. Zaley to chyba przede wszystkim od ich tradycji religijnych, wychowania albo osobistych przekona". I tak na przykad wikszo chrzecijan widzi w tym wietle Chrystusa. Niekiedy szukaj w tekcie Biblii potwierdzenia takiej jego identyfikacji. ydzi i ydwki okrelaj wiato jako anioa". Moody zwraca uwag na to, jak trudno jest ludziom opisa podobne doznania. Pewna kobieta powiedziaa mu: kiedy to przeywaam, cay czas nkaa mnie myl: w szkole, na lekcjach geometrii wbijano mi w gow, e istniej tylko trzy wymiary, i przyjam to za pewnik. Ale moi nauczyciele mylili si. Jest wicej wymiarw. Oczywicie, wiat, w ktrym yjemy teraz, jest trjwymiarowy, ale tamten - nie. I dlatego tak trudno mi o tym mwi.."

10

Klasyczne przypadki NDE


Odwieczna wiara, tumaczca wspomnian trudno, zakada, e ziemskiemu wcieleniu towarzyszy duchowa amnezja. Zapominamy o naszym pochodzeniu. Jzyk, rozum i wyobraenia charakterystyczne dla czysto fizycznego wiata nie pozwalaj przekaza - nawet w przyblieniu - dowiadcze z krainy rozlegejszej, bardziej zmiennej i stwarzajcej moliwoci absolutnie przekraczajce wszystko, czym dysponuje nasz system szkatukowy". Filozof-neoplatonik Makrobiusz (IV-V wiek n.e). komentuje to w nastpujcy sposb; Wszyscy jednak, w istocie, zstpujc na ziemi, pij z rzeki zapomnienia; cho jedni w wikszym, inni w mniejszym stopniu. Z tej racji, cho prawda nie jest znana adnemu czowiekowi na ziemi, wszyscy tworz sobie co do niej jakie opinie; przyczyn tego jest owa utrata pamici. Ci odkrywaj najwicej, ktrzy wchonli najmniejsz doz zapomnienia, gdy dziki temu atwiej przypominaj sobie to, co byo im niegdy znane, gdy przebywali w niebiosach. Wiara w niemiertelno duszy (lub te - zgodnie z pogldami hawajskich kahu-nw czy staroytnych Egipcjan - trzech lub wicej dusz zczonych w jednym ciele) jest rwnie dawna i powszechna, jak wiara w reinkarnacj. Nie tylko buddyci i hinduici, ale pitagorejczycy, platoczycy i neoplatoczycy, gnostycy, sufici (mistyczne grupy w obrbie islamu - IX-XIII wiek), esseczycy (czonkowie sekty religijnej dziaajcej za ycia Jezusa przede wszystkim we wschodniej Judei. Gosili nauk o niemiertelnoci duszy i o przeznaczeniu), a take inni byli propagatorami tej doktryny. Ci, ktrzy wtpi, s martwi i nie wiedz, kiedy zrodz si na nowo" - twierdzi Koran (Sura Nahel). Afrykascy Abakulu-Bantu, podobnie jak buddyjscy bodhi-sattva, uchodz za doskonaych ludzi", dla ktrych zakoczy si cykl ponownych narodzin. Australijscy aborygeni, mieszkacy wyspy Bali, Eskimosi, Indianie Hopi oraz Irokezi z Ameryki Pnocnej take ywi (albo ywili) takie pogldy, podobnie jak staroytni Teutonowie i Celtowie - oraz wielu wspczesnych mylicieli Zachodu. Wczytuj si w moje sowa, o czytelniku - nakazuje Leonardo da Vinci - poniewa nieprdko powrc znw na ten wiat". W najnowszych czasach Yeats i Aldous Huxley, William James, Freud, Jung i inni - wszyscy uwaali t doktryn za godn szacunku. Czy wsplnota przekona stanowi dowd? Nie - ale daje do mylenia. Jedna z pierwszych znanych relacji o przeyciach z pogranicza mierci nie tylko porusza problem reinkarnacji, ale zawiera rwnie element samooceny. W ksidze X Pastwa Platon (ok. 427-347 p.n.e). opowiada o wojowniku imieniem Er, ktry cho rzekomo poleg w bitwie - nie ulega rozkadowi, lecz dwanacie dni po mierci", lec ju na stosie pogrzebowym, powraca do ycia, by opisa sw podr do innego wiata. Wraz z wieloma innymi duszami znalaz si w cudownym i dziwnym miejscu", gdzie rozpadliny w ziemi prowadz do niebios. Pomidzy nimi zasiadali boscy sdziowie, ktrzy polecili Erowi, by przyglda si i przysuchiwa wszystkiemu, Wszedszy na pole, ujrza, jak zmczone, zbrukane drog dusze wstaj z ziemi, a nastpnie ze zami opowiadaj niebiaskim duszom o swoim yciu, tamte za z zachwytem opisuj im raj. Jednak udziaem wielu dusz nie miao by niebiaskie bytowanie, lecz powtrne narodziny na ziemi. Grzesznicy musz dziesiciokrotnie odpokutowa kady swj wystpek, cnotliwi za podobnie wynagradzani s za to, e czynili dobro. Nastpnie zmarli zostaj doprowadzeni przed oblicze trzech Parek (bogi rzdzcych ludzkim losem), i kady sam wybiera nowe ycie. Nie stanie przy tobie aden opiekuczy duch - oznajmia Lachesis, Parka wydarze minionych. - Sam wybierzesz swj los. Cnota nie zna adnego mistrza: kady czowiek bdzie jej mia wicej lub mniej, zalenie od tego, jak wag do niej przywizuje. Pomyka nie jest win bstwa, ale duszy, ktra sama dokonaa wyboru". By to widok aosny i komiczny, ale rwnoczenie niezwyky - opowiada Er swoim suchaczom - gdy wybieray one nowe ycie, zazwyczaj kierujc si poprzednimi dowiadczeniami. Potem, gdy w wybr zatwierdziy dwie pozostae Parki, Klotho i Atropos, dusze przemierzay skwarn dolin Lety, by napi si z rzeki zapomnienia. O pnocy, gdy zapady w sen, rozleg si grom i zatrzsa si ziemia, wszystkie uleciay niczym spadajce gwiazdy, by narodzi si na nowo. Era powstrzymano jednak przed wypiciem wody z Lety, by pamita inny wiat i mg zawiaczy o jego istnieniu. Wiedzia tylko tyle, e o wicie otworzy oczy i zorientowa si, i ley - ywy - na pogrzebowym stosie. Element samooceny wystpuje take w wierzeniach tybetaskich wyznawcw Buddy. Bardo Thodol, dzieo znane lepiej na Zachodzie jako Tybetaska Ksiga Zmarych, prawdopodobnie pochodzi z IX wieku i jest podobno dzieem amw (mnichw), wspominajcych swe poprzednie wcielenia oraz okresy pomidzy jednym a drugim yciem. Ksig t czytano umierajcym lub niedawno zmarym, by pouczy ich, jak unikn krgu mierci i powtrnych narodzin. Ostrzega ona odchodzc dusz (ktra budzc si z zemdlenia odkrywa, e znajduje si w prni), by nie daa si namwi na kolejne wcielenie pod wpywem dawnych wizi emocjonalnych. W ksidze zostay szczegowo wyliczone subiektywne wizje, z

11

jakimi mona si zetkn w pomiertnej krainie zwanej Bardo". Mog to by straszliwe odgosy, jaskrawe, rnobarwne wiata oraz rozgniewane lub pene spokoju bstwa" - ludzkie pragnienia i uczucia przybierajce posta bogw i demonw. Duszy zmarego przedstawione uczynki popenione przez niego za ycia. Musi ona sama osdzi, czy nauczya si dostatecznie duo, by unikn kolejnego wcielenia. Podobiestwo tych opisw do wspczesnych relacji o przeyciach przedmiertnych (przegld caego ycia, olepiajce wiata itp) jest wyranie widoczne. A przecie jak zauwaa Moody - bardzo niewielu ludzi, niedawno przeywajcy co podobnego, miao do czynienia z tymi ezoterycznymi tekstami. Jest zatem bardzo wtpliwe, by wywary one jaki wpyw na ich relacje. Bardziej prawdopodobne przynajmniej na Zachodzie - wydaj si wpywy chrzecijastwa.

Od chrzecijastwa do spirytyzmu
W redniowiecznych, chrzecijaskich relacjach sd nad zmarymi zazwyczaj sprawuje Bg, a kar wymierzaj straszliwe demony. Biorc pod uwag to, e nagroda lub kara - w zalenoci od ziemskich postpkw - miaa charakter wieczysty, mki piekielne (uwiecznione na przykad na obrazach Hieronima Boscha) byy elementem czstym, ale nie nieuchronnym. W swej ksice Historia ecciesiastica gentis Anglorum (Dzieje Kocioa i narodu angielskiego), Bd (673-735) opowiada o mierci Cunninghama z Northumbrii. aobnicy zgromadzili si wok ciaa, ale gdy o wicie umary nagle oy i usiad,wszyscy rozpierzchli si w przeraeniu. Pniej Cunningham opowiedzia, e trafi do Krlestwa Niebieskiego, prowadzony przez piknego modzieca w janiejcej szacie, i wzbrania si powrci do swego ciaa, gdy zachwycony by urokami i piknem odwiedzonej krainy". Czciej jednak nastpuje piekielna szamotanina. Z XVII-wiecznej Wizji Barontusa dowiadujemy si, jak znaleziono na ziemi rozgorczkowanego, tytuowego bohatera, wskazujcego na swe gardo. Dwa demony dawiy go do utraty przytomnoci i chciay zawlec do pieka, ale uratowa go piew braci zakonnych, woda wicona i modlitwa. Usyszawszy bagania, Archanio Micha zstpi, by walczy o dusz Barontusa. Wybawiony przed zapadniciem wyroku wiecznego potpienia, o pierwszym pianiu koguta Barontus nagle oy, usiad i zacz skada dziki Bogu. Strach przed wieczyst kani by wielki. Koci zacz nawet zbija fortun sprzedajc tzw. odpusty wiernym, ktrzy obawiali si, e ich zmarli krewni mog trafi do czyca, albo - co gorsza - do pieka. Cay pomys polega na zapaceniu Kocioowi, by nakoni Wszechmocnego do zabrania wujka Jana (czy kogo tam!) do nieba. Byo to jedno z krtactw, ktre stay si powodem reformacji, nastpnie przyczyniy do powstania epoki rozumu", a z ni przewiadczenia, e istnieje wycznie wiat fizyczny. Jednak nawet w okresie najwikszego rozkwitu rewolucji przemysowej, gdy William Blake (17571827) odegnywa si od uproszczonej wizji i snu Newtona", wizjonerzy nie dawali za wygran. Emmanuel Swedenborg (1688-1772) przeywa stany ekstazy, podczas ktrych odwiedza - jak twierdzi - niebo i pieko. W dziele Prawdziwa religia chrzecijaska (1771) gosi, i ycie na tamtym wiecie jest podobne do ziemskiego, cho bardziej wysublimowane, i stany duchowe tworz w sensie dosownym niebo lub pieko. O chwili mierci, gdy krew przestaje kry w ludzkim ciele, Swedenborg pisa: czowiek zostaje odczony od swej cielesnej powoki. W momencie przejcia do innego wiata zmary spotyka duchy i anioy, ktre porozumiewaj si z nim nie tyle mow co myl... Czas i przestrze s pochodn wiadomoci duszy i zmarli odkrywaj, e potga ich wzroku oraz moliwoci ruchowe niewiarygodnie si zwikszyy". Swedenborg wspomina take o przegldzie caego ycia w formie obrazw z przeszoci danego czowieka od najwczeniejszego dziecistwa a do staroci". - Dopiero po nim dusza moe zbliy si do wiatoci Boga. W 1848 roku trzy siostry z Hydesville w stanie Nowy Jork zapocztkoway spirytystyczne szalestwo. W swoim rodzinnym domu panny Fox: trzydziestocztero-letnia Lea, czternastoletnia Margaretta i dwunastoletnia Kate nieustannie syszay stukanie w ciany. Przyczyn tych haasw mia by podobno duch wdrownego kramarza. Poniewa wielu ludzi chtnie w to wierzyo, rozgos przybra takie rozmiary, e rodzina Foxw musiaa si stamtd wyprowadzi. Stukania towarzyszyy Margarecie i Kate take w Nowym Jorku, gdzie siostry stay si sawne. Poniewa duchy uparcie twierdziy w swoich przesaniach, i panny Fox zostay wybrane, by przekona niedowiarkw o wielkiej prawdzie niemiertelnoci", istna mania opanowaa spoeczestwo Europy i Ameryki Pnocnej. Wkrtce media (przewanie zreszt samozwacze) zaczy zbija gruby majtek, obiecujc klientom nawizanie kontaktu ze zmarymi krewnymi. W 1888 roku siostry Fox przyznay si, e one take oszukiway, ale wwczas nie miao to ju wikszego znaczenia. W sytuacji gdy nie mona byo definitywnie

12

stwierdzi, e wiat duchw nie istnieje, sama wiara wystarczya - tym, ktrzy pragnli uwierzy. Poniewa za po prbach obalenia przez Darwina tradycyjnej religii pozostawaa jedynie wiara w dziaanie lepych mechanizmw, nic dziwnego, i wielu szukao ucieczki w stukajcych duchach" i w ektoplazmie. Nie kady jednak z poszukiwaczy prawdy by naiwniakiem. W Anglii Towarzystwo Bada Metafizycznych, zaoone w celu badania rzekomych kontaktw ze zmarymi, zrzeszao wybitne indywidualnoci, jak Crookes, Lodge, Conan Doyle czy amerykaski psycholog William James. Niektre media, na przykad Leonore Piper (ur. w 1860 roku) i Eileen Garrett (l8931970) wyszy zwycisko ze wszystkich prb, majcych na celu udowodnienie im oszustwa. Piper tak dalece przekonaa o swych autentycznych zdolnociach filozofa Jamesa Hyslopa (1854-1920) z Uniwersytetu Kolumbia, e swj raport z 1901 roku, dotyczcy tego medium, uczony zakoczy nastpujcym wnioskiem: Odrzuciwszy inne moliwoci wytumaczenia wgldu badanego medium w moj wasn przeszo, wykluczywszy na przykad rozdwojenie osobowoci lub telepati, jestem skonny uwierzy, i rozmawiaem osobicie z moimi zmarymi krewnymi; takie wyjanienie jest najprostsze". W tym czasie pozycje bojowe obu stron byy ju wyranie oznaczone. Media mogy zyska now nazw cznikw", ale nic nie wskazywao na to, e przestanie istnie przepa dzielca materialistw od mistykw. Gdyby nawet zarysowyway si takie tendencje, publikacja ycia po yciu sprawia, e dawna wojna rozgorzaa na nowo - i to w chwili, gdy wydawao si, e materialici odnieli ostateczne zwycistwo. Moody - nie ywic bynajmniej takich zamiarw - rozpta najgwatowniejsz faz toczcego si od dawien dawna konfliktu...

Strach czy upadek?


Zwaywszy furor, jak zrobio ycie po yciu, trudno si dziwi opiniom, e to Moody zapocztkowa wspczesne badania nad NDE. Jednake pionierem w tej dziedzinie by szwajcarski geolog Albert Heim, ktrego Uwagi na temat mierci spowodowanej upadkiem z wysokoci (Notes on Deaths from Falls) zostay opublikowane w roku 1891. Zainteresowa Heima tym zagadnieniem wypadek, ktry wydarzy si jemu samemu. W 1871 roku znajdowa si wanie na jakim alpejskim zboczu, gdy podmuch wiatru strci mu kapelusz. Chcc odzyska zgub, Heim wykona gwatowny ruch i straci oparcie pod nogami. Osun si ponad 20 metrw w d, na pokryt niegiem skaln pk. Spadajc, przekona si, e: Aktywno umysu ogromnie si oywia, szybko myli ustokrotnila... I ujrzaem przed sob cale minione ycie jako szereg scen, ktre rozgryway si w pewnej odlegoci niczym na deskach teatru... Wszystko ulego przeobraeniu, jakby owietlone jakim niebiaskim wiatem. Nie czuem niepokoju ani blu. Pami przeytych tragicznych wydarze pozostawaa wyrana, lecz nie smuciy mnie one. Nie odczuwaem zamtu uczu ani napicia; konflikt przerodzi si w mio. Wzniose i harmonijne myli szeregoway i czyy ze sob poszczeglne obrazy, ktre ukazyway si moim oczom. Boski spokj, niczym dwiki wspaniaej muzyki, przepenia m dusz. Poczuem, i coraz bliej otacza mnie cudowny bkit niebios, pokryty delikatnymi, ranymi i fioletowymi oboczkami. Zagbiem si we bezbolenie, mikko i dostrzegem, e pyn swobodnie przez powietrze, a znajdujca si w dole niena rwnina czeka na mnie. Heim straci przytomno wskutek upadku, ale przey. Zbierajc inne relacje o upadkach i porwnujc wspomnienia trzydziestu kilku osb, ktre ocalay w podobnej sytuacji, Heim odkry, e 95% procent miao doznania takie jak on: zamiast blu czy strachu ogarn ich przemony spokj, a poczucie czasu ulegao niezwykemu przeobraeniu. Kilka sekund wydawao si nieomal wiecznoci. Ponad poowa badanych wspominaa rwnie o byskawicznym przegldzie caego ycia w formie panoramicznej wizji. Zamieszczajc ogoszenia w czasopismach dla alpinistw, Russell Noyes i Roy Kletti z Uniwersytetu Stanu Iowa przeanalizowali sto czternacie podobnych przypadkw. Odkryli, e ludzie w obliczu grocej mierci zazwyczaj czuli si oderwani od ciaa (depersonalizacja), dowiadczali uczucia spokoju i kosmicznego adu, a take dokonywali byskawicznego przegldu caego ycia. Moje myli zaczy pdzi - stwierdzi pewien alpinista, ktry przey nagy upadek z wysokoci 610 metrw - czas pyn znacznie wolniej. Moja uwaga koncentrowaa si na moliwoci ocalenia oraz na pewnych - gboko pogrzebanych - wspomnieniach". Dziewitnastoletni skoczek z Arizony spad z wysokoci ponad 300 metrw. By przekonany, e to ju koniec. Cae minione ycie przemkno mi przed oczami. Naprawd! Ujrzaem twarz mojej matki, domy, w ktrych mieszkaem, maj uczelni-akademi wojskow, twarze przyjaci, wszystko". Zdumiewajcym trafem chopiec zama sobie tylko nos.

13

O swoim upadku Heim powiedzia: Ujrzaem samego siebie jako siedmiolatka spieszcego si do szkoy, potem znalazem si w czwartej klasie z moim ukochanym nauczycielem nazwiskiem Weisz. Rozegrao si ponownie cae moje ycie - zupenie jak na scenie, na ktr spogldaem z najwyszego rzdu teatralnej galerii". Okrelajc taki przegld ycia jako emocjonaln obron przed myl o zagadzie" psychiatra Noyes i psycholog Kletti opowiedzieli si po stronie zwolennikw teorii zamierajcego umysu", podczas gdy Bruce Greyson z Uniwersytetu Stanu Michigan doszed do wniosku, e przegld caego ycia, przyspieszenie procesu mylowego oraz poczucie kosmicznej harmonii pojawiaj si zazwyczaj w sytuacji, gdy zagroenie ycia wystpuje nieoczekiwanie, bardzo rzadko za u ludzi, ktrzy od pewnego czasu zdaj sobie spraw z grocej im mierci.

Osis i Kubler-Ross
W swej wydanej w 1926 roku ksice Deathbed Yisions (Wizje na ou mierci) angielski lekarz sir William Barrett odnotowa, e czciej wystpuje u umierajcych rado ni strach. Mao kto zwrci uwag na t informacj. Nadal toczy si przede wszystkim bj pomidzy zwolennikami a przeciwnikami spirytyzmu, zwaszcza podczas I wojny wiatowej i tu po jej zakoczeniu, gdy wiele osieroconych rodzin polegych w boju onierzy usiowao przy pomocy medium nawiza z nimi kontakt. Jednake w latach trzydziestych wszystko wskazywao na to, e nauki cise i psychologia behawiorystyczna rozprawiy si ostatecznie - mimo pewnych anomalii mechaniki-kwantowej - ze wszystkim, czego nie dao si zway, zmierzy i konkretnie zdefiniowa. Nie wypadao nawet wspomnie o tamtym wiecie". mier bya ostatecznym kresem - przynajmniej do roku 1961, kiedy to dr Karlis Osis opublikowa Obserwacje lekarzy i pielgniarek na temat umierajcych. Osis urodzi si na Litwie w 1917 roku. Wraz z J.B. Rhinem przeprowadza na Uniwrsytecie Duke'a badania nad postrzeganiem pozazmysowym (ESP - extrasensory perception) oraz wiedz uprzedni (precognition), pniej za obj kierownictwo bada naukowych w Nowojorskiej Fundacji Parapsychologii, Znajc wyniki bada Barretta, Osis postanowi zapozna si z obserwacjami personelu medycznego na temat umierajcych pacjentw. Analiza szeciuset czterdziestu wypowiedzi (w ktrych omwiono ponad trzydzieci pi tysicy przypadkw chorobowych) wykazaa jasno, e strach nie by dominujc reakcj w obliczu mierci. Znacznie czciej uzewntrzniaa si rado. Wielu pacjentw miao za ze, i przywrcono ich do ycia ze stanu mierci klinicznej; mniej wicej co dwudziesta osoba opowiadaa o swoich wizjach. Przewanie umierajcy ogldali w nich Krlestwo Niebieskie lub Ziemi obiecan, albo spotykali si ze zmarymi wczeniej krewnymi. Zazwyczaj pacjenci nie spali wwczas i nie gorczkowali. Co za si tyczy twierdzenia Barretta, e wszystkie przedmiertne wizje dotycz zmarych krewnych, Osis odkry, e w 52% przypadkw istotnie dotyczyy one zmarych, ale w 28% chorzy widzieli rwnie yjce bliskie im osoby. (Pozostae 20% przypadkw dotyczyo postaci zwizanych z religi). Osoby zdrowe z natury widyway przewanie ywych. Wizje zmarych miewali przede wszystkim cakowicie przytomni pacjenci, nie znajdujcy si pod wpywem rodkw uspokajajcych i nie wykazujcy adnych objaww patologii halucynogennej". Dr Elizabeth Kubler-Ross, psychiatra, urodzia si w Szwajcarii. W 1945 roku zwiedzia w Polsce hitlerowski obz koncentracyjny w Majdanku, zanim zacza organizowa nad Wis obz dla uchodcw. Pniej podja prac na uniwersytecie w Chicago. Tam wanie, na pocztku lat szedziesitych, zwrcia uwag na to, e Amerykanie maj tendencj do negowania mierci, jak gdyby to zjawisko nie dotyczyo ich osobicie. Starajc si pomc miertelnie chorym pacjentom w zaakceptowaniu nieuchronnego losu, dr Kubler-Ross podja szokujc wielu decyzj zapraszania na swe zajcia dwudziestoletniej dziewczyny, umierajcej na biaaczk. Pani doktor pocztkowo sceptycznie odnosia si do ycia po yciu", ale kontakty z umierajcymi i osieroconymi spowodoway zmian jej postawy. Cho na doktor Kubler-Ross - podobnie jak na Osisie - ogromne wraenie zrobia rado widoczna u wielu umierajcych oraz to, e widzieli oni zmarych krewnych, a nawet rozmawiali z nimi, wizje te uwaaa jedynie za halucynacje wywoane niedoborem tlenu. Jednak przypadki, kiedy pacjenci utrzymywali, i widz osoby, o ktrych niedawnym zgonie w aden racjonalny sposb nie mogli si dowiedzie, zmusiy psychiatr do zastanowienia. Dlaczego dzieci, umierajce w szpitalu na skutek obrae odniesionych w wypadku samochodowym, w ktrym ponioso mier kilka osb, widz jedynie tych czonkw rodziny, ktrzy zginli? I czemu tak wiele relacji ludzi, ktrzy przeyli mier kliniczn, pokrywa si ze sob? Konkludujc, e zarwno reinkarnacja, jak i przetrwanie duszy po mierci s zjawiskiem autentycznym, dr Kubler-Ross w swych ksikach - m.in. Rozmowy o mierci i umieraniu (On Death and Dying) dowodzi, e:

14

l. orientujemy si, gdy zblia si moment naszej mierci; 2. umierajcemu prawie zawsze wychodz naprzeciw nieyjcy krewni lub inni drodzy zmarli; 3. kada istota ludzka ma swego ducha-opiekuna, ktry czuwa nad ni i objawia si w momentach silnego stresu. Autorka zakada te, i czas na tamtym wiecie" pynie inaczej ni na tym, sdu nad umierajcym (oceny caego ycia) dokonuje on sam, a nie jaka nadprzyrodzona istota. Krytykowano dr Kubler-Ross za to, e pozwalaa, by jej uczucia wpyway na wycigane przez ni wnioski. By moe pani doktor (podobnie jak Jungowi) mniej zaleao na znalezieniu konkretnego rozwizania tej kwestii, ni wielu jej kolegom po fachu (przewanie mczyznom). Dr Kubler-Ross wyznaa, i pod koniec pewnego wyczerpujcego cyklu wykadw gotowa bya zrezygnowa z zajmowania si umierajcymi. Nieoczekiwanie koo windy ujrzaa widmo pacjenta, ktremu pomoga w chwili mierci. Duch szed za ni a do jej pokoju, nalegajc: Nie moe pani zrezygnowa z pracy na rzecz umierajcych! Jest ona zbyt wana! Musi mi pani obieca, e si jej nie wyrzeknie!". Wwczas dr Kubler-Ross zadaa: Prosz mi da swj autograf. Zjawa spenia prob i opucia pokj. Pani doktor posza za ni... na korytarzu nie byo nikogo. Staa z autografem ducha w rku... Takie otwarte przyznawanie si do wiary w zjawiska nadprzyrodzone nie zawsze pomaga w zrobieniu kariery. Jednak w 1975 roku presti dr Kubler-Ross by tak wielki, e poproszono j o napisanie przedmowy do ksiki, o ktrej wyrazia si, i mogaby j sama napisa" - czyli do ycia po yciu Moody'ego.

Autoskopiczne przeycia z pogranicza mierci (NDE)


ycie po yciu natychmiast stao si bestsellerem. Zapoznali si z t ksik inni badacze tej samej dziedziny, m.in. Michael Sabom. Studiujc kardiologi na uniwersytecie stanowym w Gainesville (Floryda), Sabom pocztkowo nie traktowa powanie tych nieprawdopodobnych opowieci o duchach z innego wiata i tak dalej". Uzna, e Moody zestawi relacje w cakiem przypadkowy, niesystematyczny sposb... Trudno byo stwierdzi, czy s to autentyczne przeycia, czy sztucznie powielone wymysy". Kiedy jednak Sabom spyta chorych na serce pacjentw, czy przeyli kiedy co podobnego, gdy leeli nieprzytomni, w stanie krytycznym, ku jego zdumieniu trzecia osoba, ktrej zada to pytanie, pani w rednim wieku, gospodyni domowa z miejscowoci Tampa, podaa mu klasyczny opis NDE, identyczny z zamieszczonymi w ksice Moody'ego. Dziki temu Sabom uzyska bardzo osobisty wgld w ten aspekt medycyny", o ktrym dotd nie mia pojcia. W cigu nastpnych lat wraz z Sarah Kreutzig, ktra pracowaa na oddziale dializy nerek w tym samym szpitalu, przeprowadzi wywiady ze stu szesnastoma pacjentami, przywrconymi do ycia po mierci klinicznej i w 1982 roku wsplnie opublikowali Recollections of Death (Wspomnienia mierci). Wwczas Sabom jako kardiolog mia ju na swym koncie ponad sto przypadkw przywrcenia do ycia chorego po mierci klinicznej w wyniku zatrzymania akcji serca. Stanowice trzon publikacji Saboma przypadki koncentruj si na autoskopii" - czyli pozacielesnych obserwacjach pacjentw bdcych w stanie mierci klinicznej. Opisuj oni zabiegi reanimacyjne. Sabom przytacza wiele takich relacji, opierajc si na wasnych dowiadczeniach i korzystajc z dorobku innych. Do tej drugiej grupy naley relacja o doznaniach pewnego amerykaskiego onierza, ofiary wybuchu podczas wojny w Wietnamie. Dla zachowania anonimowoci pacjenta Sabom nie poda jego nazwiska, ale autor pewnego artykuu opublikowanego w Newsweek" ujawni, e by to onierz Armii Stanw Zjednoczonych, nalecy do czwartego rocznika Jacky C. Bayne. 6 czerwca 1966 roku, znalazszy si wraz ze sto dziewidziesit szst brygad lekkozbrojnej piechoty pod Chu Lai, podczas zaartej bitwy z Wietnamczykami, Bayne niemal natychmiast otrzyma postrza karabinowy w rk. Odrzut wystrzelonej przez niego rakiety popchn go do tyu, potem przekoziokowa do przodu wskutek eksplozji znajdujcego si za nim modzierza. Po odzyskaniu przytomnoci stwierdzi, e patrzy z gry na wasne ciao, z ktrego jaki Wietnamczyk ciga buty, podczas gdy inni zrywaj piercionki z rk polegych amerykaskich onierzy. Miaem wraenie, e obserwuj scen, rozgrywajc si w tym wanie momencie. Widziaem samego siebie... jakbym patrzy na lecy w dole manekin. Mogem dostrzec swoj twarz i rami. Byem porzdnie poparzony, wszystko dookoa tono we krwi... Zauwayem karabin M-14, lecy w odlegoci okoo metra, ale nie mogem si poruszy... jakbym by pogrony w gbokim nie... Nie czuem, e mam zaman nog, straciem rk albo uszkodziem sobie krgosup. Po prostu nie mogem dotrze do tej lecej kuky i zmusi jej, by chwycia karabin... Byem tylko obserwatorem... jak gdyby to wszystko przydarzyo si komu innemu...

15

Kiedy zjawili si amerykascy onierze, Bayne - ktry nadal obserwowa wszystko z gry - zobaczy, e uznali go za zmarego (Gdybym pniej ktrego z nich spotka, na pewno bym go pozna!"). Zapakowali ciao do worka i przewieli do kostnicy. Widzia take chirurga, ktry - podartowujc sobie z dziewuszek z Si Pomocniczych" -cign z ciaa zakrwawione slipy (Bayne nie mia nic wicej na sobie: podmuch zerwa z niego pozostae czci garderoby), a nastpnie zrobi nacicie w pachwinie, chcc dotrze do yy udowej i wstrzykn do niej pyn balsamujcy. Kiedy wykona mae nacicie, przesta si mia; zaciekawio go, dlaczego a tak krwawi. Zbada mi ponownie puls i posucha serca. Przygldaem si temu, jakby chodzio o kogo innego..." Mniej wicej w tym momencie Bayne straci znw wiadomo. Zdaje si, e przenieli mnie do innego pomieszczenia i amputowali mi rk. Moe w kilka minut po operacji zobaczyem stojcego obok kapelana. Uspokaja mnie, e wszystko bdzie dobrze... Nie obserwowaem ju wszystkiego z gry, tkwiem w tym momencie w samym rodku wydarze". Bayne, uznany za zmarego przez trzy grupy osb: Wietnamczykw, amerykaskich onierzy i zesp chirurgw, ktrzy przystpili do balsamowania zwok, zosta pniej przebadany przez Saboma. Zagojona ranka nad lew y udow potwierdzaa informacj o dokonaniu tam nacicia przez balsamist. Nie zadowoliwszy si tym, gdy pacjent nie by mu znany osobicie, Sabom postanowi przebada inne osoby, ktre donosiy o swych przeyciach z pogranicza mierci - eby upewni si (co byo moim celem), czy przypadki takich autoskopicznych dozna s faktem, czy zudzeniem". W 1949 roku kapelan Kocioa Anglikaskiego w randze kapitana, Edmund Wilboume, umierajc na zapalenie opucnej w szpitalu Crumpsall w Manchesterze, obserwowa pielgniark, ktra krztaa si przy jego ciele przed przeniesieniem go do kostnicy. Nadal mam t scen przed oczami. Widziaem wasne ciao lece na ku, a obok niego mod pielgniark. Pamitam, i pomylaem - wwczas: jest zbyt moda, by szykowa mnie do kostnicy, a nawet goli... Nie byem przejty tym, co si stao - jakbym by... postronnym obserwatorem. Nie odczuwaem adnych emocji, po prostu nic... Pozostawaem w stanie mierci klinicznej mniej wicej dwie godziny... Wreszcie ocknem si w szpitalnej kostnicy - dyurujcy tam pracownik omal nie dosta zawau! Wiem, e to nie by sen. Czy jednak takie relacje stanowi dowd realnoci pozacielesnych przey i paranormalnej wizji? Niektrzy sceptycy obstaj przy tym, i uprzednia znajomo procedury chirurgicznej moe przyczyni si do powstania podobnych wrae; twierdz te, e niekiedy pacjenci po zbyt sabej narkozie nie mog si porusza, ale zachowuj czciow wiadomo. Przyczyn takich dozna mog by rwnie halucynacje, sny albo czasowa niewydolno pata mzgowego. Nie mona te wykluczy zwykego oszustwa. Starannie analizujc wszystkie zastrzeenia, Sabom w szeciu przypadkach porwna relacj pacjenta z opisem czynnoci operacyjnych chirurga. Zgodno bardzo wielu specyficznych szczegw wskazywaa na rzeczywist autoskopi. Pewien emerytowany pilot Si Powietrznych USA w swej relacji wspomnia o rozlegym zawale, zatrzymaniu akcji serca, a nastpnie trzech defibrylacjach, zewntrznym masau serca i uyciu jasnozielonej maski tlenowej, ktra syczaa pod cinieniem". Wszystko to byo zgodne z prawd. Pilot uywa te fachowych terminw (uderzenia lidokainowe", defibrylator", watosekundy"), utrzymujc, e paday one z ust czonkw zespou operujcego. Twierdzi, e nigdy przedtem nie sysza podobnych okrele i nie mia pojcia, jak przebiega CPR (cardiac resuscitation - przywrcenie akcji serca). To zupenie przypomina sen - stwierdzi. - Czowiek si niczym nie przejmuje i patrzy na wszystko z boku". Chcc zbada prawdziwo zarzutu, e oczekiwanie prawdopodobnych wydarze lub wczeniejsza znajomo zachodzcego procesu mog lee u podoa rzekomej wizji, Sabom przeprowadzi wywiady z dwudziestoma trzema pacjentami kardiologicznymi z duym dowiadczeniem". Gdy prbowali oni opisa proces CPR, dwudziestu z nich popenio powane bdy, trzech za podao opis poprawny, ale bardzo uproszczony. A zbyt saba narkoza? Takie przypadki istotnie si zdarzaj i jest to straszliwe przeycie. Do czsto ich przyczyn jest le pojta troska o dobro pacjenta: anestezjolog nie chce poda mu zbyt silnej dozy. Najczciej jednak w koszmar nastpuje skutkiem uszkodzenia aparatury lub niewaciwego podawania narkozy. Obliczono, e w samej tylko Brytanii okoo siedmiu tysicy pacjentw rocznie budzi si pod noem, nie bdc w stanie powiadomi zespou operujcego o swoim dramatycznym pooeniu. S jak sparaliowani, niezdolni do poruszenia si, ani do wydobycia z siebie gosu. Pewien mczyzna podczas operacji przepukliny ockn si, ale nie mg powiedzie o tym chirurgowi. Okreli pniej swe doznania jako najstraszliwsze dowiadczenie w caym yciu". Pacjentka, ktrej usuwano ci pozamaciczn, nazwaa to

16

przeycie najbardziej przeraajcym ze wszystkich koszmarw". Innej kobiecie podczas zabiegu usuwania macicy przysza z pomoc pielgniarka. Zauwaya ona, e pacjentka pacze z blu. Mimo to, gdy opisywaa pniej swe straszne przeycia, starano si jej wmwi, i ma bujn wyobrani". Pidziesiciopicioletni Norman Dalton w sierpniu 1994 roku otrzyma odszkodowanie, gdy obudzi si podczas operacji wszczepiania bypassw. W poowie zabiegu wyczerpa si zapas rodka usypiajcego. Pacjent opisa to straszliwe dowiadczenie porwnujc je do pogrzebania ywcem. Byem absolutnie bezradny i w najwyszym stopniu przeraony" - owiadczy. Nawet jeeli w podobnej sytuacji wikszo chorych znajduje si - na szczcie! - w stanie oszoomienia i psnu, a tylko nieliczni przypominaj sobie pniej przeyty bl, w analogicznych przeyciach nie moe by mowy o chodnej obserwacji wydarze, charakterystycznej dla autentycznych - podobno przypadkw NDE. Czy jednak relacje o podobnych doznaniach (na przykad raport wspomnianego ju pilota wojskowego) dowodz autentycznoci paranormalnej wizji? Dowd wymaga dokadnego i sprawdzalnego sprawozdania. Nie moe ono bazowa na jakichkolwiek wraeniach zmysowych, jak w przypadku autoskopicznych NDE u niewidomych. Dr Kubler-Ross twierdzi: przeprowadziam wywiady z szeregiem cakowicie pozbawionych wzroku osb, ktre byy w stanie podzieli si z nami swoimi doznaniami u progu mierci. Nie tylko potrafiy one stwierdzi, kto pierwszy wszed do ich pokoju, kto przeprowadza zabiegi reanimacyjne, ale mogy poda najdrobniejsze szczegy wygldu i ubioru wszystkich obecnych wwczas ludzi - czego przecie niewidomy nie jest w stanie dokona". Mimo to, niektrzy z krytykw (na przykad pisarz Lan Wilson, obroca autentycznoci Caunu Turyskiego), wyraaj ubolewanie, i dr Kubler-Ross bardziej dba o dobre samopoczucie swoich pacjentw ni udowodnienie prawdziwoci swoich twierdze. Niektre jednak przypadki zdaj si wyranie potwierdza rzeczywiste wystpowanie autoskopicznych NDE i mono uzyskania pewnych informacji w sposb pozazmysowy. Pacjentka, kryjca si pod pseudonimem Maria", zostaa przywieziona do szpitala w Seattie po cikim zawale. Akcja serca ulega u niej zatrzymaniu. Pniej Maria" nie tylko opowiedziaa prof. Kimberleyowi Ciarkowi o tym, e obserwowaa spod sufitu dramatyczne zabiegi reanimacyjne, ale opisaa mu otoczenie szpitalnego budynku, cho przywieziono j noc w zamknitym ambulansie. Kobieta wspomniaa, e przebywajc poza ciaem dostrzega co lecego na wystpie muru na wysokoci trzeciego pitra pomocnej ciany budynku. Gdy zbliya si do tego przedmiotu - stwierdzia, e jest to teniswka, przetarta na maym palcu, ze sznurowadem wetknitym pod obcas. Prof. Ciark z mieszanymi uczuciami" przeprowadzi rekonesans, wychylajc si z wielu okien trzeciego pitra... i w kocu znalaz ten but! Zobaczyem go pod cakiem innym ktem ni Maria, ktra zauwaya przetarcie na maym palcu i sznurowado pod obcasem - przyzna potem Clark. - Moga oglda teniswk z takiej perspektywy, jeeli sama unosia si w powietrzu na zewntrz budynku, tu obok niej. Zabraem but stamtd i zaniosem Marii; stanowi on - moim zdaniem - bardzo konkretny dowd".

Transcendentalne przeycia z pogranicza mierci (NDE)


Sama jednak (niedostrzegalna dla innych) obecno w jakim miejscu, nawet urozmaicona odnajdywaniem starych teniswek, nie jest specjaln frajd, zwaszcza w porwnaniu ze zwiedzaniem innych wiatw, Czternastu spord pacjentw Saboma, ktrzy rzekomo mieli transcendentalne przeycia w czasie swej pozornej mierci, stwierdzio, e pierwszym ich doznaniem byo uczucie zawieszenia w mrocznej, guchej prni. Otaczaa mnie absolutna ciemno - relacjonowaa pewna moda kobieta. Czuam, e poruszam si z olbrzymi prdkoci w czasie i przestrzeni. Odbywao si to we wntrzu jakiego tunelu". Mczyzna, przywrcony w 1977 roku do ycia po trzech kolejnych zatrzymaniach akcji serca, powiedzia, i trzykrotnie przebywa w ciemnoci, ale za trzecim razem mia wraenie, e unosi si". Inny wznosi si powoli, jak gdyby pyn w ciemnoci czy moe pmroku jakim korytarzem...". By zdumiony, gdy jak twierdzi wznosi si coraz wyej... potem za dotar jeszcze dalej... Przenikn do innego wiata". W siedemnastu przypadkach badanych przez Saboma, owo wznoszenie si w tunelu wiodo ku wyjtkowo jasnemu rdu wiata (ktre opisywali rwnie pacjenci Moody'ego, Ringa, Margot Grey i innych). Blask tego wiata powiksza si z kad chwil, ale nie drani oczu"; Byo tak jasne, a stawao si coraz janiejsze, im bardziej si do niego zblialimy, dosownie olepiao"; Byo czym tak wszechogarniajcym, e si go nie widziao, lecz po prostu wnikao si w nie"; Byo to jasne wiato, miao ksztat dwch promiennych postaci... ktre si do mnie zbliay. Nie mogem jednak rozrni ich rysw: widziaem tylko wietliste sylwetki".

17

Dwadziecia osiem osb (prawie jedna czwarta przebadanych przez Saboma) wkroczyo w inny wiat, niezwykle pikny, nieporwnywalny z niczym dotd znanym. Relacjonujcy czsto uywali tu zwrotu nie do opisania". Bya to szczliwa Arkadia" albo Krlestwo Niebieskie w sensie dosownym. Przewanie wspominano o jakiej barierze (bramie, strumieniu, pocie, biaym wietle, drzwiach podwietlonych blaskiem), ktrej nie wolno byo przekroczy. Z powodu zatrzymania akcji serca zmarem " i znalazem si nagle na polu wrd falujcych traw. Byo tam bardzo piknie: taka intensywna ziele - zgoa odmienna od ziemskich kolorw. Ujrzaem te wiato - przepikne, podnoszce na duchu wiato -janiao ze wszystkich stron. Spojrzaem przed siebie i po drugiej stronie pola dostrzegem pot. Poszedem w tamt stron i zobaczyem za ogrodzeniem czowieka, ktry chyba zamierza mnie powita. Pragnem podej do niego, ale poczuem, i co z niezwyk si odciga mnie do tyu. Ujrzaem wwczas, e i tamtem czowiek odwrci si i ruszy w przeciwnym kierunku, oddalajc si od potu. Tam gdzie nie byo dostrzegalnej bariery, wdrowiec otrzymywa rozkaz powrotu. Przemkno przede mn cae moje ycie - relacjonowa jeden ze wiadkw, badanych przez Margot Grey. - Czuem wstyd za kadym razem, gdy dostrzegem swe gupie postpki. Istota, ktrej obecno czuem przy sobie, wyjaniaa mi: Tak, popenie te wszystkie bdy, ale za kadym razem czego si nauczye. Potem oznajmiono mi, i musz wrci. Nie chciaem odej, ale zrozumiaem, e mam jeszcze wiele do zrobienia". W latach szedziesitych naszego wieku Victor Solow, pidziesicioszecioletni sceptyk, nowojorski producent filmowy, podczas operacji przebywa przez 23 minuty w stanie mierci klinicznej. adne zabiegi reanimacyjne nie daway rezultatu - a wreszcie lekarze, przekonani o niemonoci uratowania pacjenta, podjli ostatni prb przywrcenia go do ycia. Pniej Solow tak opisywa swoje doznania: Moment przejcia z ycia do mierci - jak inaczej mgbym to okreli? - by dla mnie atwy. Nie miaem czasu na strach, bl czy rozmylania... Mknem z ogromn prdkoci w stron janiejcej sieci. Jej wietliste linki i wzy drgay pod wpywem jakiej niesychanej, spokojnej energii. Owa sie czy krata okazaa si barier uniemoliwiajc dalsz podr. Nie zaleao mi na tym, by koniecznie przedosta si na drug stron. Przez krtk chwil zdawao si, e wytracam szybko. I nagle znalazem si na samej kracie. W chwili gdy jej dotknem, wibracje wietlne nasiliy si, przeradzajc si w olepiajc, intensywn wiato, ktra rwnoczenie przenikaa mnie na wskro, wchaniaa w siebie i przeistaczaa. Nie czuem adnego blu. To doznanie nie byo ani mie, ani te przykre, ale dziwnie wszechogarniajce. Jedynie w przyblieniu mona wyrazi sowami to, czego dowiadczyem w tym momencie i pniej. Krata bya czym w rodzaju transformatora, przemiennika energii, przenoszcym mnie poza form, czas i przestrze. Nie znajdowaem si teraz w adnym konkretnym miejscu czy nawet wymiarze, ale w innym stanie istnienia. Moje nowe ja " nie byo tym, ktre dobrze znaem. Stanowio raczej jego wysublimowan esencj, a jednak wydawao mi si dziwnie, nieuchwytnie znane. Jak gdybym zawsze uwiadamia sobie, e tkwi we mnie, przytoczone wielowarstwow struktur lkw, nadziei, poda i potrzeb. To ja " nie miao nic wsplnego ze zwykym ludzkim ego ". Byo ostatecznym, niezmiennym, niepodzielnym, niezniszczalnym, czystym duchem. I cho posiadao unikatowe, indywidualne cechy, niczym odcisk palca, stanowio rwnoczenie czstk niezmierzonej caoci, penej adu i harmonii. Bya mi ona niegdy znana... Przywrcony do ycia Solow obserwowa swe ciao z podejrzliwoci i zdumieniem". Zachowywao si niezalenie od niego: czu, e jest w nim jedynie gociem. Jake dziwnie si czuem, gdy moja rka sama po co sigaa! Jedzenie, picie, obserwowanie innych - odbywao si w zwolnionym tempie, charakterystycznym dla sennych majakw. Zdawao mi si, i przygldam si wszystkiemu przez zason... Szstego dnia zasza jednak zmiana. Gdy si zbudziem, otaczajcy mnie wiat nie wydawa mi si ju taki dziwny. Co we mnie samym podjo decyzj cakowitego powrotu do dawnego ycia... Solow nadal jednak odczuwa przypywy tsknoty... za tamt inn rzeczywistoci, stanem nieopisanego spokoju i ciszy... Pami o tym powodowaa osabienie dzy posiadania, potrzeby aprobaty i pragnienia sukcesu... Ciesz si, i jestem - tu i teraz...Wiem jednak, e to cudowne miejsce, pene soca i polnych kwiatw, dzieci i zakochanych, a zarazem tragiczna ojczyzna za, potwornoci i blu, jest tylko jednym z wielu realnie istniejcych wiatw, ktre przyjdzie mi odwiedzi w drodze ku odlegym i ni eznanym celom". Pod koniec ksiki Wspomnienia mierci Michael Sabom - gboko poruszony relacjami wiadkw" - cytuje Einsteina: Kady, kto powanie zaangaowa siew pogo za wiedz, przekonuje si, e w prawach rzdzcych wszechwiatem objawia

18

si wyranie duch - nieporwnywalnie wyszy od ducha ludzkiego, duch, w obliczu ktrego my - z naszymi ograniczonymi moliwociami - korzymy si, odczuwajc wasn nico".

Przypadki NDE w innych spoecznociach


Czy doznania przedmiertne s takie same na caym wiecie? W poowie lat siedemdziesitych Karlis Osis i Eriendur Haraidsson przeprowadzili wywiady z okoo siedmiuset osobami z hinduskiego personelu medycznego, pragnc uzyska od nich relacje o NDE. Przekonali si, e w Indiach umierajcy najczciej widz bliskich zmarych albo bstwa (u wyznawcw hinduizmu s to indyjskie bstwa, u chrzecijan - Chrystus), ktre zazwyczaj prowadz dusz na sd. Wyznawcy hinduizmu czciej ni chrzecijanie opieraj si temu wezwaniu. By moe z tej racji, e chrzecijanie wierz, i spotkaju bram nieba przyjanie do nich nastawionego witego Piotra, a wyznawcy hinduizmu spodziewaj si ujrze straszliwego sdziego imieniem Yama. eby do niego dotrze, dusza musi przepyn Rzek Zmarych i przej obok stranikw - czterookich okrutnych psw. Taka podr trwa podobno 4 godziny i 40 minut; tote kremacji ciaa nie wolno dokona wczeniej - by moe jest to zabezpieczenie na wypadek nieoczekiwanego powrotu zmarego do ycia. Jeli chodzi o nauk tybetaskich wyznawcw Buddy, ksigi zwane das-lok" (relacje o powrotach z krainy zmarych) opowiadaj o ludziach - pozornie martwych, ktrzy oyli, zanim ich spalono na stosie lub pogrzebano. Wielu z nich spotkao zmarych krewnych, przyjaci albo sawne postacie historyczne. Powrciwszy na ziemi z przesaniem dla ywych, zostawali niekiedy wdrownymi nauczycielami mdroci i ostrzegali innych o konsekwencjach zego postpowania. Badacze Satwandt Pasricha i an Stevenson utrzymuj, e czsto spotkanym motywem w hinduskich NDE jest pomyka co do osoby. Chhajju Bania, ktrego przebadali w 1981 roku, zmar" na febr sze lat wczeniej, potem jednak oy i opowiedzia, i pochwycio go czterech czarnych wysannikw Yamy, ale potem jeden z jego urzdnikw odtrci dusz zmarego, mwic: Nie potrzebny nam tu Chhajju Bania - handlarz! Wzywalimy Chhajju Umhara - garncarza! Odstawcie go z powrotem i sprowadcie tamtego drugiego. Ten ma jeszcze sporo ycia przed sob!". Handlarza - cho mia ochot pozosta - odesano i wrci do ycia. Zamieciwszy na amach wychodzcej w Bombaju gazety Times of India" ogoszenie, e poszukuje relacji przey z pogranicza mierci, Susan Blackmore otrzymaa dziewitnacie takich sprawozda. W omiu z nich pojawia si jeden lub kilka znanych ju elementw. Jedna osoba syszaa sodk muzyk, trzy wspomniay o tunelu albo ciemnej przestrzeni, cztery dostrzegy jasne wiato, cztery dowiadczyy uczucia radoci i spokoju, a trzy stwierdziy, e ich ycie ulego odtd zmianie cechy te wskazuj na to, i przeycia z pogranicza mierci s jednakowe, niezalenie od epoki i rnic kulturowych. Podobnie Dean Shields -po przebadaniu ponad szedziesiciu spoecznoci o rnych tradycjach kulturowych, stwierdzi, e jedynie w trzech spord nich nie napotka adnej wzmianki na temat moliwoci podrowania poza ciaem. Tak wic, zachodnie relacje autoskopiczne pokrywaj si z wierzeniami ludw yjcych w innych czciach wiata, jeli chodzi o przekonanie, e w momencie mierci dusza opuszcza ciao i przyglda mu si z gry, zanim porzuci je na dobre. Zgodne jest to rwnie z malowidami staroytnych Egipcjan, przedstawiajcymi ba", czyli dusz, wzbijajc si jak ptak w gr lub przelatujc nad opuszczonym przez ni ciaem. George Ritchie wspomnia w swej relacji o tym, i mg przenika przez ciany, ale nie by w stanie zwrci na siebie niczyjej uwagi. W XIX wieku Indianie z plemienia Chipewa, mieszkajcego nad Missisipi, opowiadali o podobnych dowiadczeniach swojego wodza. Uznano, e ponis mier w bitwie, tote pozostawiono go tam wspartego o drzewo, z broni w rku i piropuszem na gowie. Wdz zdawa sobie spraw ze wszystkiego, co si wok niego dziao, i krzycza, ale jego wspplemiecy niczego nie syszeli i odeszli pozostawiajc go tam. Wdz pody za nimi do wioski. Wcieka si syszc, e opowiadajc jego mierci. Prbowa im zaprzeczy, ale jego gos by niczym szum wiatru. Gdy zwrci si do swej pogronej w aobie ony, rozkazujc, by daa mu je, kobieta usyszaa tylko dzwonienie w uszach. Uderzy j wic, ale poczua jedynie nieznaczny bl gowy. Przypomniawszy sobie, i niekiedy dusze ludzkie opuszczaj ciao i tuaj si po wiecie, powrci na pole bitwy. Odnalezienie wasnego ciaa zajo mu cztery dni. Drog zagrodzi mu ogie. Wdz przeskoczy przez pomienie - i ockn si we wasnym ciele. Godny i wyczerpany powlk si z powrotem - i tym razem dotar do wioski jako czowiek z krwi i koci, ku niebotycznemu zdumieniu wspplemiecw. A zatem moe istniej rzeczywicie jakie podstawowe doznania", wsplne dla wszystkich, ale znieksztacone skutkiem rnorodnych oczekiwa, wynikajcych z odmiennych tradycji obyczajowych i religijnych. lady tego s wyranie widoczne w pewnej wyjtkowo fascynujcej relacji.

19

Przeycia z pogranicza mierci (N DE) Rosalia


Opublikowana w 1971 roku ksika A Yaqui Life (ycie Indianina z plemienia Yaqui) to autobiografia Rosalia Moisesa. Jest on przedstawicielem plemienia, yjcego w pnocno-zachodnim Meksyku. Ten wdrowny robotnik, wiecznie klepicy bied, uwaany przez niektrych za czarownika, zgodzi si, by amerykaski antropolog, William Curry Holden, spisa histori jego ycia. Opowiada w niej, e dorasta w miejscowoci Tucson w stanie Arizona - jego rodzina przeniosa si tam, gdy w Meksyku zaczto ich przeladowa. W 1923 roku Rosalio ciko zachorowa. Podczas pitej nocy spdzonej bezsennie poczu padajce na twarz krople roztopionego wosku ze wiecy, ktrej zganiecie oznaczao kres jego ycia. Trzy wchodzce stare diaby oznajmiy mu t nowin. Duch Rosalia opuci ciao i powdrowa do podziemi. Znajdujcy si tam wstrtni, dawno zmarli ludzie wyjanili mu, i jego ciao jest rozarzone do czerwonoci: nie moe ju do niego wrci. Potem ujrza, jak okryto je dugim, biaym caunem. Delirium nie ustpowao. Zmary miota si odwiedzajc wszystkie miejsca, w ktrych kiedy przebywa - a rwnoczenie przeklina sw on i curan-deros (uzdrowicieli), ktrzy usiowali sprowadzi na sen. Podczas szstej bezsennej nocy Rosalio przypomnia sobie babk Ma i farise-os (faryzeuszy" - stowarzyszenie mczyzn z plemienia Yaqui, czczcych Wielkanoc tacem). Mwili, e Chrystus uzdrawia chorych. Widzc, e wieca jego ycia wypala si zbyt szybko, Rosalio zacz baga Chrystusa o pomoc; gotw by w zamian zosta fariseo" i taczy w wielkanocne wita. Potem zobaczy wok siebie niewysoki biay pot, a z prawej i z lewej strony dwoje dzieci, kade z lask w rku. Nie widzia ju adnych diabw. Wosk ze wiecy przesta kapa mu na twarz. Pojawili si dwaj starcy z siwymi brodami. Czy to ten czowiek, ktry chce bra udzia w widowisku na cze Jezusa Chrystusa?" - spyta jeden z nich, a drugi odpowiedzia: - Tak, to on". Pierwszy odezwa si: - Zabierz go lepiej na gr". ko Rosalia, potek i dzieci - wszystko to zaczo si wznosi tak szybko, e ogarn go strach. Przeby sosnowy las, sun midzy dwoma rzdami palcych si wiec. Zbliajc si do bram Krlestwa Chway usysza piewy i dwik dzwonw. Przed bram sta siwobrody starzec z kluczem w rku. Czekay tam rwnie tysice ludzi. Kady z nich zgin w nagym wypadku" - wyjani mu jaki gos - wiece ich ycia nie zdyy wypali si do koca, wic musz tu czeka, a przyjdzie ich pora, by przej przez bram". Cigle odgrodzony biaym potkiem i w towarzystwie dwojga dzieci, Rosalio dosta si do janiejcego miasta i zbliy do kocioa. Wyszed stamtd Chrystus otoczony tumem ludzi. Zbli si i pjd za mn - rzek. - Zobaczysz, co ci czeka, jeli naprawd pjdziesz w moje lady". Gdy Rosalio szed za Chrystusem, rozptaa si gwatowna burza. Huczay grzmoty, pony byskawice. Skay, drzewa i odamki metalu przelatyway obok nich, nie doznali jednak adnej krzywdy. Teraz zobaczymy wojn" - oznajmi Chrystus. By to straszny widok, ale Rosalio zachowa spokj. Opuciwszy pole bitwy, ujrzeli tysice wiec. Wiele z nich ju si wypalio. Pochyliwszy si nad jedn, jasno ponc, Chrystus rzek: To twoja wieca. Jest bardzo wysoka i pali si nadal". Dotarli do krainy czystych strumieni i kwiatw. Rosalio nie rozumia, co mwi do niego przebywajcy tam szczliwi ludzie, ubrani w biae szaty. Potem weszli na rozpalon rwnin, gdzie rosy wyschnite kaktusy. Zamieszkiway j ohydne stwory z dugimi ogonami, kogucimi gowami albo rogami jak u byka. Niektre potwory chodziy, inne skakay, jeszcze inne czogay si. To potpiecy" - wyjani Chrystus. - Znaleli si tu z wasnej woli. S teraz tacy, jakimi stali si niegdy w ziemskim yciu". Gdy wrcili do kocioa, jaki czowiek wyj z ciaa Rosalia koci i zby, a nastpnie serce, kac ptakowi, przelecie z nim trzykrotnie nad jeziorem. W kocu Rosalio leg w swoim martwym, rozpalonym do czerwonoci ciele. Przywrcono mu jego koci, zby i serce. Chrystus poleci dwm wysokim anioom: Odniecie go teraz na ziemi". Anioowie umiecili Rosalia na jego ku otoczonym potem. Sunli w d, niczym w zjedajcej wolno windzie. Potek dotknwszy ziemi znikn. Rosalio znowu znajdowa si w swoim rozpalonym ciele. Otworzy oczy. Widzia wszystko jak przez mg. Chrystus kaza mu wsta i i. Zrobiwszy jeden krok, Rosalio upad na rce i kolana, a Jezus powiedzia: Tak wanie przyjdziesz do mnie".Rosalio ockn si wwczas i ujrza znajdujcych si w pokoju ludzi. On sam lea w ku obok picej ony. Zdawao mu si, e mino wiele miesicy. Obudzi on. Jak dugo le w ku? - spyta. Odpara: Jakie dwie godziny".Zapad znowu w sen, a gdy si obudzi, opowiedzia co si wydarzyo. Wszyscy uwierzyli mu. Rosalio wyrzek si hazardu i trunku, a w 1924 roku zosta fariseo", w podzice za okazan mu przez Chrystusa ask.

20

Argumenty za" i przeciw"


Istnieje bardzo niewielkie prawdopodobiestwo, by zwolennicy cisej wiedzy przyznali kiedy, e NDE to co wicej ni majaki zamierajcego umysu. W obecnej dobie scjentyci samozwaczo obwoali swe przekonania Jedyn prawd" -jak to ju nieraz bywao z rnymi dogmatami - po c wic mieliby sami osabia zdobyt pozycj? A jednak Moody, Sabom, Ring, Rawlings, Grey i inni wykazali, e NDE s konsekwentnie powtarzajcym si fenomenem. - Zjawisko to zachodzio ju (z niewielkimi zmianami) tysice razy. Raz po raz w historiach choroby znajdujemy potwierdzenie powszechnoci tego, co Ring - czonek-zaoyciel Midzynarodowego Instytutu Bada nad Przeyciami z Pogranicza mierci, dziaajcego przy uniwersytecie w Connecticut - nazwa w swym opracowaniu wynikw stu dwch relacji NDE podstawowymi doznaniami". Skadaj si na nie: l. uczucie spokoju; 2. oddzielenie si od ciaa; 3. wejcie w ciemno (tunel" Moody'ego); 4. ujrzenie wiata i 5. wejcie w nie. Nietypowo Ringa polega na niedwuznacznym owiadczeniu, e NDE dowodz, zachowywania nadal wiadomej egzystencji po mierci fizycznej, atzw. podstawowe doznania, stanowice pocztek tego procesu, s zapowiedzi przyszych wydarze". Podkrelajc, e jest to jedynie jego osobiste przekonanie i NDE nie stanowi niepodwaalnego dowodu przetrwania, Ring stawia jednak pytanie: Dlaczego podobne przypadki si zdarzaj?... Mam do zaoferowania tylko jedno -i to kontrowersyjne - rozwizanie, cho przyznaj, i moe wyda si nie tylko mao prawdopodobne, ale wrcz mieszne. Doszedem do przekonania, e wszechwiat dysponuje wieloma sposobami przesyania informacji". Pragnie wic, bymy si ocknli i zdali sobie spraw z kosmicznych wymiarw dramatu, w ktrym sami odgrywamy malek rol. Przeycia z pogranicza mierci to jeden ze sposobw uwiadomienia nam tej rzeczywistoci wyszego rzdu. Inni jednake obstaj przy tym, e NDE s jedynie wyrazem indywidualnego i zbiorowego lku przed mierci" ( James Alcockna na amach Sceptical Enquirer" -wiosna 1979). Doznania takie s zoon halucynacj, wywoan przez chemiczne lub psychologiczne skutki procesu umierania: niedostateczny dopyw tlenu do mzgu, wydzielajce si endorfiny, podwyszony poziom dwutlenku wgla we krwi. Ro" nald K. Siegel z kalifornijskiego uniwersytetu stanowego w Los Angeles twierdzi, e wiadomie doprowadzi do wystpowania zjawisk typu NDE, podajc rodki halucynogenne w rodzaju LSD. Ale co z tego? Czy umiejtnoci kucharza zale wycznie od uytych przeze produktw? Susan Blackmore, zapewniajc, i wiara w przetrwanie osobowoci po mierci jest cakowit i dogbn gupot" (czy jakkolwiek wiar, dajc pociech cierpicemu, bez wzgldu na to, czy jest to uuda, czy te nie, mona uzna za absolutnie bezsensown?!), wyjania dosownie kady element NDE dziaaniem zamierajcego mzgu". Anoksja (niedobr tlenu) powoduje uczucie spokoju i radoci na skutek dysmhibicji (rozproszenia), podobnie jak w przypadku stosowania rodkw halucynogennych (w czasie przey przedmiertnych podobne substancje wytwarza sam mzg). Hyperkarbia (wysoki poziom dwutlenku wgla we krwi) wywouje mistyczne doznania, takie jak depersonalizacja - i na tym polega cay problem! Mistycy wszystkich epok i wszelkich krgw kulturowych popeniali ten sam bd!" Jeli chodzi o mroczn pustk albo podr tunelem, to w 1926 roku Heinrich Kluver na uniwersytecie w Chicago zapocztkowa badania nad skutkami zaywania halucynogennej meskaliny, ktra zyskaa rozgos dziki opublikowanej w 1953 roku ksice Aldo-usa Huxleya The Doors ofPerception (Wrota poznania). Kluver stwierdzi, e halucynacje wzrokowe lub wizje wywoane przez meskalin przybieraj zazwyczaj konkretne, stae formy", dzielce si na cztery podstawowe kategoe: kraty, tunele, spirale, pajczyny. Nastpnie kanadyjski psycholog, Kevin Drab, przebadawszy ponad tysic relacji z podry na tamten wiat", odkry, e 71 zawieray wizj tunelu - jest ona typowa dla cikich przypadkw medycznych, na przykad zatrzymania akcji serca. Stwierdzi, i wizja ta czy si z uczuciem wyzwolenia z ciaa i wystpuje najczciej tu przed mierci. Zestawiajc ze sob rnorodne teorie: l. tunel stanowi autentyczne przejcie ze wiata ziemskiego w pozaziemski; 2. symbolizuje zmian jednego stanu wiadomoci na inny; 3. jest rodzajem kanau rodnego (w odwrotnym kierunku) i wreszcie 4. jest to jedynie halucynacja lub wytwr wyobrani, Susan Blackmore sgeruje, e uczucie ruchu wewntrz tunelu

21

spowodowane jest nieskoordynowanym dziaaniem komrek zamierajcego mzgu, przewanie w centrum pola widzenia. Jeli za chodzi o jasne wiato (wietlist istot) u wylotu tunelu, to jeszcze szybsze wystrzay" komrek wewntrz zamierajcego mzgu tworz wietlne pole - i tak powstaje zudzenie wkraczania w wiato". No c! Przynajmniej jedno wyjanienie mamy z gowy! Anoksja (niedotlenienie) nie jest jedynym czynnikiem chemicznym, ktry darzy -niczym dobre bstwo - poczuciem spokoju i radoci. Na podstawie bada przeprowadzonych przez Daniela Carra w 1982 roku w Harwardzkiej Szkole Medycznej, ci, ktrzy pragn zbagatelizowa cay problem, twierdz, i endorfiny - neuroprzekaniki wytwarzane w mzgu i wydzielajce si w pynie mzgowo-rdzeniowym (zazwyczaj pod wpywem stresu lub pobudzenia seksualnego) - uaktywniaj si rwnie w chwili mierci. Podobnie jak opaty, endorfiny eliminuj bl i wywouj bardzo silne zudzenie rozkoszy, spokoju i bezpieczestwa. By moe, wydzielanie si endorfin nastpuje we wszystkich sytuacjach typu NDE, gdy stres wywoany chorob czy si z autentyczn bliskoci mierci. Wszystko to brzmi bardzo przekonywajco. Materialne przyczyny pozamaterialnych dozna - dobra robota prawdziwego naukowca? Dlaczego jednak tylu powracajcych do ycia tak broni si przed tym, jeeli ich udziaem by jedynie nieskoordynowany ruch komrek w zamierajcym mzgu i rozkosze niedotlenienia z niewielkim dodatkiem endorfm? A co z negatywnymi albo wrcz przeraajcymi doznaniami u progu mierci? Dlaczego w podobnych przypadkach anoksja i endorfiny powoduj uczucie strachu i wstrtu zamiast spokoju i radoci?

Wizje pieka
redniowieczne relacje, poczwszy od Wizji Barontusa a do Pieka Dantego, ukazuj dwie przeciwstawne wizje przyszego ycia. Dzisiaj jednak pieko jest zdecydowanie na indeksie". Przesodzone teksty ruchu New Ag pene s wycznie pozytywnych wizji. adne przykre wydarzenia do nich nie pasuj. Jednak niektrzy badacze odnotowali icie piekielne NDE. Maurice Rawlings, kardiolog z Tennessee i chrzecijanin, ktry dostpi powtrnego narodzenia", twierdzi, e istnieje pieko w dosownym tego sowa znaczeniu i e mona tego dowie. W swojej ksice Beyond Death's Door (Za bram mierci), opublikowanej w 1978 roku, Rawlings podaje, e jedna pita pacjentw, ktrych przywrci do ycia po zatrzymaniu akcji serca, miaa negatywne przeycia z pogranicza mierci. Pewna kobieta powiedziaa mu, i po ataku serca poczua, e brak jej tchu, stracia przytomno, a nastpnie opucia swe ciao: Nastpn rzecz, jak pamitam, byo wejcie do ciemnego pokoju. Przy jednym z okien ujrzaam potnego olbrzyma... ktry mnie obserwowa. Po parapecie biegay mae diabliki czy elfy... Olbrzym skin, bym posza za nim. Nie chciaam tego zrobi, ale musiaam. Na zewntrz panowaa ciemno, syszaam jednake wszystkich stron ludzkie jki. Czuam, e co porusza si tu obok moich ng. Gdy szlimy przez tunel czy moe pieczar, wszystko stao si jeszcze bardziej przeraajce. Pamitam, e pakaam. Potem z jakiego powodu olbrzym uwolni mnie i odesa z powrotem. Pojam, i mnie oszczdzono. Nie wiem, dlaczego taksie stao. Tej kobiecie endorfiny jako nie pomogy. Rawlings sugeruje, e wikszo ludzi, ktrzy mieli negatywne doznania u progu mierci, stara si jak najprdzej wymaza je pamici. Rawlings jest zdania, i inni badacze - Moody, Ring i Sabom dysponuj nieprawdziwymi danymi, gdy swe wywiady przeprowadzali w kilka tygodni lub nawet miesicy po wydarzeniu. Teza Rawlingsa znalaza pewne potwierdzenie. Bruce Greyson zebra ponad pidziesit relacji dotyczcych negatywnych przey z pogranicza mierci, a psycholog z San Francisco, Charles Garfieid, obserwujc stu siedemdziesiciu trzech pacjentw miertelnie chorych na raka, odkry, e niektrzy z nich wspominali o pojawianiu si szataskich postaci i koszmarnych obrazw (cho inni syszeli niebiask muzyk i widzieli potne wiato). Spord siedemdziesiciu dwch pacjentw z przypadociami wiecowymi, czternastu miao niebiaskie wizje, ale u omiu byy one icie piekielne. Angielka Margot Grey zaja si badaniami nad NDE przeywszy osobicie pozytywne doznanie. (Najpierw przygldaa si swemu rozgorczkowanemu ciau lecemu w ku, potem przez tunel dotara do wiata przypominajcego bardzo jasn gwiazd, ale o wiele bardziej promiennego"). Z czterdziestu jeden osb, ktre przebadaa, u trzydziestu omiu wystpiy podstawowe doznania", ale picioro z nich uznao swe przeycia za icie piekielne. By moe - jak sugeruje parapsycholog, Scott Rogo, negatywne NDE spowodowane s gwatownymi cierpieniami fizycznymi, ktre czsto wi si z rnymi technikami reanimacyjnymi. Jednak znw nasuwa si pytanie: jeli przeycia z pogranicza mierci s jedynie skutkiem anoksji, uaktywnienia endorfin, i tak dalej, dlaczego owe piekielne" NDE wystpuj tylko u niektrych, a nie u wszystkich? Czy odgrywa tu rol czynnik indywidualny, niematerialny: umys? A jeeli odbywano

22

sd nad sob, by moe niektrzy osdzaj wasne postpki surowiej ni inni - i tak powstaj owe piekielne doznania. Byoby przecie zdumiewajce, gdyby pokj i rado stay si udziaem wszystkich! A co z przeyciami u progu mierci niedoszych samobjcw? Dziesi osb, ktre przeyy skok z mostu Golden Gate w San Francisco, opowiedziao neuropsychiatrze Dayidowi Rosenowi o spokoju, jaki ogarn ich w chwili upadku; aden z nich nie zamierza ponowi prby samobjstwa. Przeprowadzajc wywiad z niedoszym samobjc Moody usysza take: Nie, ju tego wicej nie zrobi. Zdaem sobie spraw z jednego... e nasze ycie stanowi tylko malek czstk czasu i tak wiele naley jeszcze uczyni, dopki tutaj jestemy". Nawet negatywne doznania daj nieraz pozytywny efekt. Przebywajcy w amerykaskim wizieniu Starr Daiy najad si myda, chcc wymusi w ten sposb przeniesienie do szpitalnego skrzyda budynku (co istotnie osign). Zdjty blem i przeraeniem odkry, i ma widzenia, cho jest cakiem przytomny. Przesuway si przed nim -jak na filmie - postacie ludzi, ktrych skrzywdzi: Mylaem, e to si nigdy nie skoczy. Strasznie wielu byo tych ludzi - bliszych i dalszych znajomych. Potem przysza kolej na setki zupenie obcych. To byli skrzywdzeni w sposb poredni. Najdrobniejsze wydarzenia dugiej kariery przestpczej rozegray si znowu przede mn: Zdaem te sobie spraw z rnych przykroci, wyrzdzonych ludziom niewiadomie bezmylnym sowem, spojrzeniem czy przez zapomnienie. Najwyraniej niczego nie pominito w tym koszmarnym rejestrze krzywd, ale najstraszniejsze byo to, e kady bl sprawiony innym, czuem teraz we wasnym sercu, gdy przed oczami przesuwaa si ta tama filmowa. Daily jeszcze nieraz musia przeywa to pieko. Wreszcie pewnego dnia zbudzi si wolny od cierpienia i trwogi. Po czterech miesicach cakowitego odosobnienia przyni mu si znowu sen z czasw dziecistwa: spotka w ogrodzie Chrystusa i odczu jego bezgraniczn mio. Czujc si kochany, Daiy po raz pierwszy poj, e sam mgby pokocha - i wtedy znw ujrza - jak na filmie - rozgrywajce si wydarzenia. Tym razem nie byo to bolesne. Czuem tylko uniesienie, ekstaz. Wszyscy ludzie, skrzywdzeni bezporednio lub porednio, pojawili si znw przede mn, ale teraz obdarzyem ich swoj mioci, uspokajajc i leczc ich rany. Potem zjawili si wszyscy ludzie, ktrzy mnie skrzywdzili. Zaczem po kolei pomaga kademu z nich, okazywaem swoj mio. Wszystko byo niesychanie wyrane. Nagle zamiast filmu ujrzaem ogromne audytorium z wieloma osobami, ktrym wyrzdziem krzywd albo ktre mnie skrzywdziy. By to punkt zwrotny w yciu Daily'ego. Wyzwoli si z systemu szkatukowego" Junga i sta czstk uniwersalnej wiadomoci. Nawet jeli przeycie to miao czysto subiektywny charakter, jego efekt by jak najbardziej realny.

Wniosek: wyzwolenie z dwuwymiarowego wiata


Susan Blackmore konkluduje: przeycia z pogranicza mierci s wynikiem zaamania si modelu jani w poczeniu z rwnoczesnym zaamaniem si normalnych procesw mzgowych. W ten sposb ulega zniszczeniu iluzja, e kade z nas jest oddzieln jani. Staje si oczywiste, i ,Ja" nigdy nie istniao i wobec tego nie ma tego, kto musi umrze. Bardzo zabawne, e gdy w system wyeliminuje myl o zagroonym mierci bycie, moemy mie do czynienia z kim znacznie milszym we wspyciu. Zmiana zalena jest od stopnia, w jakim zaszed proces. Na tym opiera si autentyczna utrata lku przed mierci i transformacja wynikajca z NDE. Bez wzgldu na rdo - warto takich dozna polega na powodowaniu zmiany stosunku do ycia i ludzkoci. Sabnie pd do wynoszenie wasnego ,Ja" kosztem innych, podobnie jak strach przed mierci, a take poczucie osamotnienia i braku kontaktu z otoczeniem. Jeeli tak jest rzeczywicie, to w pewnym sensie nie ma ju znaczenia, czy istnieje jakie przysze ycie, czy te nie. Liczy si tylko to, co potrafimy zrobi z naszym yciem na ziemi. Jednak wikszo ludzi, ktrzy przeyli NDE, zapewnia, e tamto ycie jest nieskoczenie realniejsze ni wszystko, czego dowiadczamy w prawdziwym", ziemskim. Po powrocie nie s w stanie wyjani, czemu ulega zmianie ich postawa yciowa, gdy przeyli objawienie -podobne do tego, o ktrym pisali Swedenborg czy Jan od Krzya - ktrego nie da si ubra w sowa ani logicznie wytumaczy. Gdy rozpatrzymy spraw, biorc pod uwag inne liczne dowody przetrwania", pochodzce z ostatniego stulecia, stwierdzimy, e przeycia z pogranicza mierci wskazuj na istnienie wiadomoci niezalenej od czasu, przestrzeni i materii.

23

Wikszo istot ludzkich obdarzonych inteligencj utrzymywaa zawsze (albo przynajmniej nie zaprzeczaa nie posiadajc wyranych dowodw), e istnieje niematerialny element (zwany duchem lub dusz), ktry oywia ciao, dopki jest z nim zwizany. Oczywicie, takie przekonanie nie opiera si na takich dowodach, jakich mogliby zada ci, ktrzy nie wierz w nic, dopki nie przekonaj si na wasnej skrze. Jak twierdzi Sabom w zakoczeniu swej pracy: najwikszy problem zwizany z metod naukow polega na tym, e wydarzenia, uznawane za niepodwaalne dowody prawdy, s w rzeczywistoci jedynie bytami teoretycznymi, ktrym przyznano status faktw w obrbie jakiej jednostkowej struktury pojciowej". Albo te, jak oznajmia Lorimer: ... Wielu wspczesnych mieszkacw Zachodu yje obecnie w dwuwymiarowym wiecie. Niektrzy - najbardziej przemdrzali odegnali si od duchowego spojrzenia na wiat jako naiwnego zabobonu, ostatecznie zdyskredytowanego przez cuda nowoczesnej techniki i komunikacji. To prawda, e nasz wiat si poszerzy}, gdy jestemy wiadomi wydarze zachodzcych w innych czciach naszej planety, ale nasze oglne spojrzenie ogranicza si przewanie do poziomych " wymiarw fizycznego wiata. Pionowy", metafizyczny wymiar jest w stanie niemal zupenego zaniku, tote ycie ludzkie zostao wyrwane z wszelkiego metafizycznego kontekstu i pozbawione celu: rodzimy si, yjemy i giniemy w chwili mierci. A moe tak wcale nie jest? Susan Blackmore twierdzi, e tak wanie jest i ja to jedynie wytwr umysu. Jestemy organizmami biologicznymi konkluduje - ktre rozwiny si w niezwyky sposb bez adnej konkretnej przyczyny i okrelonego celu, zrodzonego w jakim umyle. Po prostu jestemy tutaj i tyle. Nie mam adnej jani i nie zawdziczam nikomu adnego ..ja". Nie istnieje kto, kto musi umrze. Jest tylko ten moment... i ten... i ten". Zdumiewajce: jeli pani Blackmore nie posiada adnej jani, to kto napisa t jej ksik?! Czy to aby nie przypadek reductio ad absurdum^ eby zaprzeczy czemu, czego istnienia - lub nieistnienia - nie da si w aden sposb udowodni, autorka sprowadza swj wasny status istoty ludzkiej do organizmu biologicznego, zakodowanego i sterowanego chemicznie, bez adnej szerszej perspektywy. Dlaczego? Ale dajmy temu spokj. Przeycia z pogranicza mierci wystpuj! nikt nie moe zaprzeczy, e u osb, ktre czego podobnego dowiadczyy, nastpuje pod ich wpywem zmiana postawy yciowej. Oto mamy cakiem pokany cud" - a przed nami jeszcze daleka droga!

2. Od azarza do Lourdes - cudowne uzdrowienia


Siy wysze? - przypadek Jacques'a Salauna
Midzynarodowy Komitet Medyczny w Lourdes dziaa z wielk rozwag. Co roku przybywa do tego, lecego na odludziu, miasta we francuskich Pirenejach ponad pi milionw pielgrzymw (z ktrych w przyblieniu szedziesit pi tysicy to ciko chorzy). Przeszo sze tysicy cudownych uzdrowie miao podobno nastpi od 1858 roku, kiedy to Bemadetcie Soubirous ukazaa si rzekomo Najwitsza Panna i Lourdes stao si synnym na cay wiat miejscem cudownych uzdrowie. Mimo to od tamtej pory jedynie szedziesit pi przypadkw uznano oficjalnie za uzdrowienia niewytumaczalne naukowo, nage i cakowite. Ostatnim oficjalnie uznanym cudem jest uzdrowienie sycylijskiej dziewczyny, Delizii Cirollie, ktre nastpio w 1976 roku. By moe za nastpny cud zostanie uznany przypadek pidziesicioomioletniego Jacques'a Salauna, byego tokarza, mieszkajcego w niewielkiej miejscowoci w pobliu Chartres, na poudniowy zachd od Parya. Salaun od 1975 roku cierpia na postpujce stwardnienie rozsiane, ktre stopniowo coraz bardziej go unieruchamiao: W 1993 roku nie by w stanie si porusza i trzeba go byo przenosi z fotela inwalidzkiego na ko. Nie mg sam je, my si, goli ani korzysta z toalety. To ju nie byo ycie. Nie moemy panu w niczym pomc" - orzekli paryscy specjalici. Pozostawaa ostatnia nadzieja - Lourdes. Podczas swej drugiej wizyty w tej miejscowoci w sierpniu 1993 roku - Salaun uczestniczy w kilku mszach i kpa si w chodnych wodach rzeki Gave. W ostatnim dniu swego pobytu obudzi si na sali Szpitala witej Bemadetty, gdzie oprcz niego leao jedenastu innych chorych. Owiadczy, e ujrza we nie Najwitsz Pann, ktra kazaa mu wsta. Prbowa to uczyni, ale nie udao mu si. Tego samego dnia, w pniejszych godzinach, zanurzono go dwukrotnie w basenie. (Salaun

24

mia przeczucie, e powinno to odby si dwa razy). Przebywajc w wodzie nie czu niczego szczeglnego. Wracajc tej nocy pocigiem do domu, czu si szczliwy. By pewny, i Najwitsza Panienka przysza do niego, eby go pocieszy. Nastpnego dnia - ju w domu - zrobio mu si nagle strasznie zimno, potem poczu nieznony ar. Powiedzia do swojej ony Jacqueline: - Dostaem jakiego ataku, strasznie le si czuj". Nieoczekiwanie jego donie rozwary si - po raz pierwszy od wielu lat. Zaskoczony podnis je, a potem wsta bez niczyjej pomocy i [wszed] do niewielkiej jadalni". Sam przygotowa niadanie. Jego ona ze zdumienia nie moga je. Po poudniu Salaun odby przejadk na rowerze. Gdy wrci do domu jego syn, Cyrille, ojciec chwyci go w ramiona i zacz nosi, podobnie jak - przez cae lata - syn nosi jego. Stwierdzam, e zbadaem dokadnie pana Salauna i nie znalazem adnego ladu choroby" - zawiadczy jego lekarz, dr Pilon. Miejscowy proboszcz doda: - Nie do nas naley orzeczenie, czy jest to przypadek boskiej interwencji, ale przynajmniej na razie - tego uzdrowienia nie mona w aden sposb wytumaczy". Po badaniu lekarskim w Lourdes akta Salauna przekazano dalej. Czy komitet uzna to uzdrowienie za niewytumaczalne naukowo"? (Unika on okrelenia cud"). By moe dowiemy si o tym dopiero za kilka lat. Obowizuj bardzo cise przepisy. Czonkowie komitetu znaj przypadki remisji stwardnienia rozsianego. Trwaa ona kilka miesicy a nawet lat, po czym objawy chorobowe powracay. Jednak Jacques Salaun i ci, ktrzy go znaj, wierz, e wydarzy si cud.

Sai Baba wskrzesza zmarego


W Madrasie, w dzie Boego Narodzenia 1971 roku Walter Cowan, Amerykanin w starszym wieku, zosta rzekomo wskrzeszony przez hinduskiego cudotwrc Sai Bab. Kiedy wrd gorcych zwolennikw Sai Baby rozniosa si wie o tragicznym w skutkach ataku serca Cowana, dr John Hislop, emerytowany profesor i dyrektor korporacji, uda si do niego ze sw on do hotelu Connemara. Elsie, ona Cowana, potwierdzia jego zgon. Modlia si, eby Sai Baba udzieli pomocy, ale zakoczya sw modlitw sowami niech si dzieje wola Boa". Ciao zmarego zabrano do szpitala. Pniej, tego samego dnia, udaa si tam j ego ona wraz ze sw przyjacik, pani Ratan Lal. Na miejscu przekonay si, e Sai Baba zjawi si przed nimi. Jeszcze bardziej zdumiewajce byo to, e znalazy Waltera Cowana ywego. Zdajc sobie spraw z tego, i naley udokumentowa to niezwykle wydarzenie, dr Hislop skoni sdziego Damandara Rao do przeprowadzenia wywiadu z lekarzem - wiadkiem przywiezienia zmarego do szpitala (doktor obstawa przy tym, e Cowan z ca pewnoci wwczas nie y). Lekarz zatka mu nos i uszy wat. Ciao przeniesiono do pustego pomieszczenia. Potem doktor wyszed ze szpitala, nie byo go zatem podczas odwiedzin Sai Baby. Powrciwszy - ju po odejciu cudotwrcy - przekona si, i pacjent yje. Pniej - jak podaje Hislop - Sai Baba przyzna, e istotnie przywrci Cowana do ycia, nie wyjani jednak, czemu to uczyni. Ale to jeszcze nie koniec cudownych wydarze. Rwnie zdumiewajca bya wyrana bilokacja cudotwrcy (podobne przypadki zdarzay si podobno rwnie Ojcu Pio i innym mistykom). Kiedy bowiem Sai Bab widziano w szpitalu, Hislop uczestniczy w spotkaniu religijnym, podczas ktrego guru przemawia i rozdawa podarki. Hislop utrzymuje, e pniej Sai Baba powiedzia mu: Gdy przemawiaem na mityngu, pani Cowan wezwaa mnie. Natychmiast udaem si do szpitala i zrobiem, co naleao. Stan pana Cowa-na by bardzo ciki". Innymi sowy, Sai Baba potwierdzi swj pobyt rwnoczenie w dwch miejscach. Wraz z ocaleniem od mierci znikny rwnie inne przypadoci Cowana - na przykad cukrzyca. Sam wskrzeszony opowiedzia pniej, e by ciko chory na zapalenie puc, lec z trudem apa oddech, a wreszcie walka dobiega koca i umar. Podobnie jak podaj relacje z NDE, Cowana ogarno uczucie cudownej bogoci i doskonaego samopoczucia; znikn cakowicie strach przed mierci". Gdy lea potem w szpitalnym ku, pojawi si u jego boku Sai Baba i zaprowadzi go do wielkiej sali, w ktrej toczyy si setki ludzi. Tam wanie znajdoway si rejestry dotyczce wszystkich moich poprzednich wciele". W towarzystwie Sai Baby Cowan stan przed sdem. Przyniesiono rejestry: byy to cae narcza zwojw, kady w innym jzyku. Kiedy je odczytywano, Sai Baba objania ich tre. Najdawniejsze z nich dotyczyy nie istniejcych ju od tysicy lat pastw, ktrych w ogle nie mogem sobie przypomnie..." Gdy odczytywanie dobiego koca, Sai Baba powiedzia, e Cowan nie dokona jeszcze wszystkiego, co byo mu przeznaczone, i poprosi (jak mwi Cowan), by okazano mi ask i pozwolono mojej duszy wrci do ciaa". Sdzia wyrazi zgod. Sd nad dusz zosta odroczony, a sam Cowan odszed z Sai Bab, by ostatecznie oy. Jednak wyznaje, podobnie jak

25

wielu innych, ktrzy znaleli si u progu mierci: Trudno mi byo wyrzec si tej doskonaej bogoci. Spogldaem na moje ciao i mylaem, e powrt do niego przypomina zanurzenie si w kloace. Musiaem jednak dopeni mojej misji, by potem zjednoczy si ze swym mistrzem, Sai Bab. Wstpiem wic powtrnie w moje ciao i natychmiast wszystko zaczo si od nowa: nie mogem zapa oddechu i byem ciko chory. Otworzyem oczy i ujrzaem moj on. Powiedziaem jej: Ogromnie ci do twarzy w rowym... " Hislop spyta Sai Bab, czy przeycia Cowana byy zudzeniem. To byo realne doznanie, a nie iluzja" - odpar. Wszystko wydarzyo si w gbi jego umysu. Ja take tam byem - kierowaem jego mylami. Kiedy spytano go, czy kady przeywa podobne dowiadczenia zwizane ze mierci, Sai Baba odrzek: Niekoniecznie". Czy Walter Cowan rzeczywicie zmar? Do niezwykego Sai Baby jeszcze powrcimy...

Uzdrawiajce serce
Margaret Casement urodzia si na przedmieciu Montrealu, Verdim. Ju jako nastolatka bya ogromnie utalentowan ywiark i wrono jej olimpijskie laury. Codziennie odbywaa wielogodzinny trening - i w poowie lat pidziesitych zostaa mistrzyni Kanady w ywiarstwie figurowym. Nieszczcie porazio j niczym grom. Jej ruchy nie byy ju pynne i skoordynowane. Coraz czciej zdarzay si upadki na ld. Jaka niewytumaczalna choroba unieruchomia j wreszcie cakowicie od pasa w d. Zgodnie z radami lekarzy, caa rodzina przeniosa si do sonecznej Kalifornii, ale nie nastpia adna wyrana poprawa w stanie zdrowia Margaret. Ona jednak nie tracia nadziei. Bya pewna, e wrci do Montrealu - i to o wasnych siach. Nie daa za wygran. Zacza zarabia przepisujc na maszynie rkopisy i po dziesiciu latach kupia samochd inwalidzki ze sterowaniem rcznym. W kocu bya gotowa i mimo obiekcji rodzicw wyruszya w 5600-kilometrow podr do Montrealu. Nie wiedziaa, czego szuka, ale przybywszy tam w zimny, ddysty, jesienny dzie, bezwiednie skierowaa si w stron Kaplicy w. Jzefa. W tej wielkiej, krytej kopu budowli sakralnej, wzniesionej z granitu na zboczu Gry Krlewskiej, znajduje si (podobno cudotwrcze) serce brata Andr - niepimiennego zakonnika, uzdrowiciela, ktry zmar w pocztkach naszego stulecia. Serce - umieszczone w szklanej kasecie - stoi na przypominajcej otarz pycie kamiennej w niewielkiej krypcie kaplicy. Cho nie tak synny jak Lourdes, przybytek ten rwnie ciga co roku tysice pielgrzymw pragncych uzdrowienia. Wielu z nich czoga si na kolanach, pokonujc w ten sposb - wraz z tumem innych - szorstkie kamienne stopnie wiodce do kaplicy, ktrej ciany zdobi bardzo liczne, porzucone przez uzdrowionych kule i inwalidzkie szyny. Margaret Casement zdumiaa si, gdy nagle znalaza si przed budow. Wyznaa pniej: To z pewnoci nie byo miejsce, do ktrego wiadomie udaabym siew pierwszej kolejnoci. Wtpi, czy w ogle bym pojechaa". A jednak znalaza si wanie tam. Rozoya skadany fotel inwalidzki i wjechaa po rampie do przypominajcej pieczar, sabo owietlonej kaplicy. Miaa wraenie, e dokadnie zna drog. Znalazszy si w okrgej, nisko sklepionej krypcie, ujrzaa serce brata Andr zawieszone w przezroczystym pynie, umieszczone tak, by kady - zdrowy czy kaleki - mg je wyranie zobaczy. Zbliajc si do marmurowej pyty, na ktrej stao serce, w pewnym momencie Margaret uwiadomia sobie, e wstaa, by mu si lepiej przyjrze. Z wraenia omal nie opada z powrotem na wzek. Nie wiedzie czemu czua si winna. Co ona tu robi? Nie bya nawet katoliczk! To wprost zdumiewajce - zwierzya si pniej - ale zupenie nie kojarzyam swego powrotu do zdrowia z pobytem w kaplicy. Nie odczuam adnego kontaktu z niebem, ani niczego w tym rodzaju. Chyba mj pierwsz reakcj byo poczucie, e nie wiem, co mam teraz zrobi. No bo jak tu zgosi, e zdarzy si cud?" Dobre pytanie! Nie byo przy tym adnych wiadkw. Gdy Margaret wrcia do Kalifornii - ju niejako kaleka - nikt jej nie wierzy. Przyjaciele sdzili, e poddaa si jakim skutecznym zabiegom na Wydziale Medycznym Uniwersytetu McGilla. atwiej byo uwierzy, i po pitnastu latach nieuleczalnego paraliu" wystarczyo kilka medycznych zabiegw pod nadzorem wykwalifikowanej kadry, ni w cud. Cho chtnie wierzymy w cudowne lekarstwa", do cudw odnosimy si sceptycznie. Nawet najblisi krewni Margaret byli zupenie rozstrojeni jej rewelacjami i woleli obstawa przy tym, e szok nagego powrotu do zdrowia zakci jej rwnowag psychiczn...

26

Czowiek leczcy AIDS?


AIDS jest chorob dotychczas nieuleczaln. Wszyscy o tym wiemy. Osoba, u ktrej stwierdzono istnienie wirusa HIV, musi by przygotowana na nieuchronn mier. W Kenii i Ugandzie bardzo czste s przypadki zaraenia AIDS drog kontaktw heteroseksualnych. Nazywaj tam AIDS chytr chorob". Niektrzy utrzymuj - cho brak im konkretnych dowodw - e plaga ta zrodzia si w tej wanie czci wiata. Siedemnastoletnia Juliet N. (jej nazwiska nie podano), zatrudniona w Amerykaskim Zespole Immunizacyjnym, bya dziewic. Pewnego wieczora w lipcu 1989 roku na przedmieciu Kampali zostaa napadnita i zgwacona przez mczyzn chorego na AIDS. Z pocztkiem 1990 roku pojawia si u niej nowotworowa zmiana skrna, noszca nazw misaka Kaposiego". Nastpnie zaczy wystpowa chroniczne ble gowy i symptomy przypominajce malari. Na jzyku miaa tyle ranek, e nie moga je ani pi. Niebawem stwierdzono u Juliet obecno wirusa HIV. Ju wczeniej choroba ta zabraa jej brata, siostr i wielu przyjaci. Omal nie oszalaam i mylaam wycznie o samobjstwie - opowiada Juliet. -Nie chciaam doczeka tego straszliwego konania". Nie zwierzya si rodzinie ze swej tragedii, tote - jako e waya ju mniej ni 38 kilogramw - nosia teraz bluzki z dugimi rkawami i spdnice pozwalajce ukry podranienie skry. W kracowej rozpaczy udaa si wreszcie do uzdrowiciela, pastora Simeona Kayiwy i stanwszy przed nim zemdlaa. Powiedzia on Juliet, e tylko Bg jej pomoe. Zostanie przez Niego uleczona. Nie uwierzya mu, ale nie moga liczy na nic innego. Pastor obieca, e bdzie si modli i poci w intencji jej powrotu do zdrowia, a ona musi postpowa podobnie. Przypomnia, e Bg to nie formuka teologiczna, ale istota, ktra wysuchuje prb swego ludu. Opowiedzia swj sen: Bg ukaza mu gr, ktra zacza si kurczy i wreszcie znika. Wytumaczy mi, e tak wanie zniknie z twego ciaa AIDS" rzek. Jednak test, ktremu poddaa si Juliet. a po nim dwa nastpne, nadal wykazyway obecno wirusa HIV. Pastor Kayiwa obstawa jednak przy tym, e Juliet nie umrze. Obieca, e trzykrotnie odprawi mody w jej intencji, potem za dziewczyna musi znw uda si do swego doktora. Pod koniec 1991 roku wynik testu na HIV okaza si negatywny. Nastpny rwnie. Juliet poddaa mu si jeszcze trzykrotnie - i za kadym razem wynik by ujemny. Kiedy matka zauwaya, e dziewczyna przybiera na wadze, spytaa, co spowodowao popraw zdrowia. To dziaanie Jezusa ~ odpara Juliet. Jej jedyna pozostaa przy yciu siostra - take chora - skontaktowaa si z pastorem Kay-iwa. Teraz jest ju zdrowa i chodzi dwa razy w tygodniu do szpitala modli si za chorych - mwi Juliet. - Modlitwa jest najskuteczniejszym lekarstwem, jakie znam". Albo - jak jej lekarz ( John) powiedzia Rochelle Gibler z redakcji czasopisma Miracies" (Cuda): Tam, gdzie koczy si ludzka wiedza, zaczyna si Bg". Pastor Simeon Kayiwa twierdzi: Tu, w Ugandzie, cuda zdarzaj si na porzdku dziennym". Czterdziestojednoletni duchowny by kiedy wykadowc na Wydziale Sztuki uniwersytetu w Makerere. Otrzyma wwczas dar uzdrawiania. W kocu rektor wezwa mnie do siebie i kaza wybiera midzy Bogiem a uczelni. Nie by to trudny wybr". Pastor Kayiwa, zaoyciel Chrzecijaskiego Bractwa Namirembe (liczcego dwa miliony czonkw i posiadajcego ponad dwa tysice wasnych kociow w U-gandzie), przywrci do zdrowia podobno co najmniej trzydzieci osb chorych na AIDS, midzy innymi Juliet. Dr Jane Bosa, dyrektor Szpitala Akademickiego w Makerere, potwierdzia, e wyniki testw Juliet s nadal negatywne. Lekark zdumiao rwnie wyleczenie przez pastora Kayiw pielgniarki Iren Naija, ktra miaa olbrzymie wole. Znikno ono, gdy siostra Naija pomodlia si razem z pastorem. Jednego dnia bya wyznaczona na operacj, a kiedy j ujrzaam nastpnym razem, wola ju nie byo". Gdy poproszono j o wyjanienie tego przypadku, dr Bosa odpara: Doprawdy nie potrafi tego uczyni". Kiedy zadano pytanie, czy moga nastpi spontaniczna remisja, lekarka tym razem zadaa dwa pytania - czemu wobec tego owa remisja musiaa zaczeka, dopki Iren nie spotkaa si z pastorem Simeonem?" i Dlaczego trzeba byo przedtem pomodli si?".

27

Modlitwa, prana, mana i ch'i


Dobre pytanie! Przecie - bez wzgldu na przekonania religijne albo ich brak - najwaniejsza w takich przypadkach jest wiara w moliwo odzyskania zdrowia i wola wyzdrowienia. W jaki sposb? Rozpomie si modlitw!"- doradzaj wyznawcy Kabay w dziele Healing Words: The Power of Prayer and the Practice of Medicine (Uzdrawiajce sowa: potga modlitwy a praktyka medyczna), wydanym w 1994 roku. Dr Larry Dossey z Santa Fe w Nowym Meksyku twierdzi, e modlitwa (bdca rwnie powodem wymiernych zmian w innych powizaniach yciowych) moe dopomc w powrocie do zdrowia nawet ludziom stojcym dosownie nad grobem, cho -jak zastrzega autor - zdarza si to jedynie w 20% przypadkw. C to ma znaczy? e w pozostaych 80% przypadkw wiara zawodzi? Dossey mwi, e: Modlitwa opiera si nie tylko na potdze Najwyszego... wprawiaja w ruch istota ludzka". Dodaje te: Nawet jeli wydaje si, e modlitwa lub prba zmiany samego siebie zawodzi... zawsze moe nastpi uleczenie - nie w sensie fizycznej dematerializacji nowotworu czy wady serca, lecz czego znacznie bardziej cudownego: uwiadomienia sobie, e naszej prawdziwej, wyszej jani nie mog zaszkodzi ataki jakiejkolwiek fizycznej dolegliwoci". Arthur Guirdham, byy starszy konsultant w dziedzinie psychiatrii Pastwowej Suby Zdrowia w zachodniej Anglii, okreli uzdrawianie psychiczne jako zwrcenie we waciwym kierunku energii Dobra". Owo Dobro" zdefiniowa jako manifestacj wiata, bdcego pierwotn a zarazem ostateczn rzeczywistoci". Doda te: Rodzaj schorzenia, czas i osobowo s ze sob cile zwizane. Podstaw leczenia psychicznego jest to, e odbywa si ono na paszczynie, na ktrej zarwno lekarz, jak i pacjent nie s skrpowani czasem w sensie niezmiennej kolejnoci wydarze". Amerykaski chirurg Bemie Siegel, po wielu latach pracy wrd chorych na raka, podkrela znaczenie fenomenalnej energii, ktr mona wyzwoli dziki opanowaniu negatywnych emocji", i nazywa bezwarunkow mio najpotniejszym stymulatorem systemu immunologicznego. To uczucie dosownie leczy. Brzmi to zupenie, jak wypowied Sai Baby: Wystarczy, e kultywowana jest mio, ktra nie czyni rnicy midzy wasn osob a kim innym". Przypomina te chrzecijaskie przykazanie: Miuj bliniego jak siebie samego". (Nawiasem mwic, pokrywa si take z hasem, ktre w 1967 roku rzucili Beatlesi: Potrzeba ci tylko mioci"). Sprawa jest wszystkim dobrze znana - moe nie? Jeli jednak chodzi o dowd naukowy, to nie mona go uzyska, przynajmniej w systemie, ktry zaprzecza wszystkiemu, co nie zgadza si z narzucon przeze definicj realnoci. Istniej wszelako inne systemy. Niektre znajduj si od dawna w zasigu naszej rki - na przykad dawna teza, e energia witalna czy sia yciowa przenika cay wiat i wszystko, co si na nim znajduje, wcznie z nami. W ostatnich stuleciach ta koncepcja bya rzadziej kwestionowana na Wschodzie ni na Zachodzie. Hindusi okrelaj t si sowem prana" (z sanskrytu, od pra-" czyli przedtem i an" - oddycha lub y); dla Chiczyka jest to ch'i", a dla mieszkaca Polinezji - mana". Wedug Chiczykw to sia psychoelektryczna, pochodzenia sonecznego, objawiajca si w ciele fizycznym w postaci dwch przeciwstawnych biegunw: yin-yang (negatywnypozytywny). Na umiejtnej manipulacji t si opiera si leczenie akupunktur, a take chiski system jogi zwany ch'i-kung". Podobnie jak w hinduskim systemie jogi kundalini", celem jest wyzwolenie ch'i (za pomoc orodkw energii znajdujcych si w ciele eterycznym"), podczas procesu owiecenia. Mog si wwczas rozwin rne zdolnoci, midzy innymi moce uzdrawiajce. Nie mona powiedzie, e na Zachodzie byy to sprawy cakiem nieznane. By moe korzystali z tych si budowniczowie megalitw (wielkich budowli sakralnych, tworzonych z duych blokw skalnych w modszych fazach epoki kamiennej). Na redniowiecznych malowidach postacie witych obramowane s ognist otoczk (aur). Jednake nieugici racjonalici potpiali podobne przekonania jako okultystyczne wymysy". Przekona si o tym najlepiej Mesmer, propagujcy w latach osiemdziesitych XVIII wieku tzw. magnetyzm zwierzcy. Rwnie baron Kari von Reichenbach dosta dobrze po gowie, gdy w 1845 roku ogosi, e krysztay, magnesy, a take ciaa-ludzkie emituj promieniowanie uchwytne dla osb szczeglnie wraliwych. Radiacja ta jest silniejsza u zdrowych ni u chorych. Von Reichenbach nazwa to promieniowanie od" lub sia odyczna" (odic force). Uczeni najpierw wykazali pewne zainteresowanie, ale wycofali si, gdy spirytualici uczepili si tego od" jako potwierdzenia ich wasnych tez. Sto lat pniej Wilhelm Reich (1897-1957) zmar w wizieniu, gdy narazi si Komisji ywnoci i Lekw USA utrzymujc, e jego kabiny orgonowe" maj waciwoci lecznicze. Byy to akumulatory energii" wielkoci budek telefonicznych, ktre podobno absorboway orgon" (termin Reicha). Czynnik ten mia rzekomo wzmaga energi i witalno ludzkiego ciaa. Czy istniej jakie dowody istnienia podobnej energii? Owszem, kilka. W 1939 roku rosyjski inynier Siemion Kirlian

28

zainstalowa dwie metalowe pyty jako elektrody, umieci na jednej z nich klisz fotograficzn, pomidzy nie woy wasn do i wczy prd. Po wywoaniu filmu zobaczono aur (otoczk) wok czubkw palcw. Inne rodzaje tkanki organicznej daway podobne efekty: z odyki dopiero co citego kwiatu trysn strumie iskier; uschy li nie spowodowa adnych byskw. Jeszcze dziwniejsze byo to, e na elektrofotografia licia, z ktrego oddarto kawaeczek, ukaza si on w caoci: wyranie widczny by zarys brakujcej czstki. U ludzi intensywno i zabarwienie owego efektu aury" zmieniaj si zalenie od nastroju. Byski mog take pojawia si w tych punktach ciaa, ktre chiska akupunktura okrela jako punkty zenitu". Dr Wiktor Iniuszyn z uniwersytetu w Ama Acie utrzymywa, e efekt otoczki" wiadczy o istnieniu plazmy biologicznej" - czyby to byo ciao astralne" opisywane przez spirytystyczne media? W Instytucie Neuropsychiatrii wspomnianego ju uniwersytetu kalifornijskiego UCLA sfotografowano byski energii wykryte przez Kirliana. Iskry sypay si z palcw uzdrawiaczy, ktrych dziaalno dosownie wypompowuje" z nich energi. Jeli chodzi o modlitw, Dossey nie znajduje adnych dowodw dziaania jakiejkolwiek energii. Gdyby modlitwa bya energi w konwencjonalnym rozumieniu tego sowa, sia jej powinna sabn w miar zwikszania si odlegoci, a tak si bynajmniej nie dzieje". Dodaje te, e: gdyby to bya energia, mona by zastosowa oson przed efektami jej dziaania - ale okazao si to niewykonalne". Zatem cuda" - czy nieznane, subtelnie dziaajce siy natury? A moe jedno i drugie? Hawajscy kapani-cudotwrcy, zwani kahunami (stranik - lub straniczka - tajemnicy), grupa obecnie ju nie istniejca, dokonywali podobno byskawicznych uzdrowie, wykorzystujc si mana". Czyby dysponowali wiedz, o ktrej wikszo z nas nie ma pojcia?

Wyjanienie dziaalnoci kahunw


The Secret Science of Mirades (Magia cudw), ksika Maxa Freedoma Longa (amerykaskiego baptysty i psychologa, ktry w 1917 roku przyby na Hawaje, by naucza innych - i zosta tam, by zdobywa wiedz), gosi, e kahunom znanych jest wiele poziomw duszy. Najwyszy jest dla nas niewyobraalny, jak powietrze dla zotej rybki. Dla celw praktycznych zdefiniowali wic trzy: - Wysza Ja Auma-kua": duch starszy, o cechach rodzicielskich, budzcy zaufanie", poczenie pierwiastka mskiego i eskiego, zawsze udzielajcy pomocy, jeli proba zostanie waciwie sformuowana; Ja Porednia (Uhane") obdarzone samowiadomoci ja" - siedlisko rozumu; Nisza Ja (Unihipili") - aosny, wewntrznie skcony, uparty, niewiadomy duch, kierujcy energi ciaa i bdcy siedliskiem pamici. Kahunowie utrzymywali, e Jani Aumakua zawdziczaj swe niezwyke umiejtnoci: chodzenia po rozarzonych wglach, przepowiadania przyszoci, rzucania kltwy oraz uzdrawiania od rki"wszystkich niemal chorb: raka, ran, wysokiej gorczki czy zatru. Twierdzili jednak (podobnie jak to zaobserwowano w Lourdes), e czciej zostaj uzdrowieni ci, ktrzy modl si za innych, ni ci, ktrzy zabiegaj wycznie o wasne dobro. Uzdrowienie nie nastpuje, jeli pacjenta drcz wtpliwoci albo poczucie winy (uczucie, ktre zera go od rodka"). Kahunowie nie byli specjalistami od spraw nadprzyrodzonych", ale raczej wprawiali w ruch mechanizmy boskoci". Long utrzymuje, e o ile w przypadku rnych chrzecijaskich sekt, leczcych modlitw i siami umysu, cud zdarza si raz na milion nieudanych prb, to jeli chodzi o kahunw, co prawda nie zawsze udaje si im uzyska pomoc Wyszej Jani... ale procent uzdrowie jest nieporwnywalnie wyszy". Pewna kobieta, ceniona jako wielka kahuna, bya babk ony J.A.K. Combsa, przyjaciela Longa. Podczas przyjcia w jej domu na play Combs zobaczy, e pewien pijany mczyzna zachwia si przy wysiadaniu z samochodu wiozcego nowych goci, potkn na sypkim piasku i upad, amic lew nog tu nad kostk - co samo przez si graniczyo z cudem. Widzc, e ostre koce zamanej koci niemal przebiy skr, Combs chcia zawie poszkodowanego do szpitala w Honolulu, ale starsza pani wzia spraw w swoje rce. Wyprostowawszy nog rannego zacza wypiewywa jakie zaklcia, po czym zamilka. Nastpnie przesuna domi po nodze chorego, opucia rce i powiedziaa do niego: Leczenie skoczone. Wsta. Moesz chodzi". Mczyzna, ktry cakiem ju wytrzewia, podnis si, zrobi jeden krok, potem drugi... Uzdrowienie byo kompletne. Po zamaniu nie pozostao ani ladu. Long wyciga wniosek, e staruszka wezwaa Wysz Ja (Aumakua), by dokonaa uzdrowienia, wykorzystujc

29

niezwyk energi witaln, czyli mana". Wysza Ja przenikna do nie uszkodzonego aka" pacjenta (czyli cienia jego ciaa; jest to jego eteryczne odbicie lub morficzne pole duchowe, bdce motorem ciaa fizycznego). Aumakua spowodowaa roztopienie si strzaskanych koci i rozdartych tkanek w aka, bdcym prototypem duchowym" ciaa, i dziki temu zamana koczyna staa si z powrotem zdrowa. W uzdrowieniu pewn rol odegraa te regulacja temperatury, ktr wywoaa modlitwa do Wyszej Jani - podobnie jak w przypadku chodzenia po rozarzonych wglach. Long dodaje, e take dusze zmarych czsto udzielaj pomocy w procesie uzdrawiania - wspominaj o tym rwnie duchowi uzdrowiciele" z innych zaktkw wiata. Biolog Rupert Sheidrake sugerowa, i forma, rozwj i zachowanie ywych organizmw ksztatuj si pod wpywem - jak to okrei - pl morfogenicznych". Przenosz one formy i zachowania za pomoc ich powtrze w czasie i przestrzeni, drog tzw. rezonansu morficznego. Czyby znw mana? Proces, ktry Combs mia podobno oglda na wasne oczy, przypomina z opisu odzyskiwanie skasowanego pliku komputerowego: zawsze mona wykorzysta plik rezerwowy, nawet jeli roboczy jest uszkodzony. Zdumiewajce, e akceptujemy komputery, a nie cuda, cho mao kto z nas zna si na jednym i na drugim. Dlaczego tak si dzieje? Bo komputery istniej, a cudw nie ma? Czy te dlatego, e wierzymy wicie w to, w co nam ka wierzy autorytety, zwyczaje i tak dalej? Niemal wszyscy ludzie w kadej z epok byli podatni na hipnoz - stwierdzi Charles Fort. Ich przekonania zostay im narzucone". W obecnej dobie towarzyszy nam nieustannie sowo elektronika" - w redniowieczu syszao si cigle o cudach. By moe zreszt jestemy tak sceptycznie do nich nastawieni, gdy znajdujemy si nadal pod wielkim - historycznym i spoecznym wpywem osoby, ktra od dwch tysicy lat uznawana jest na Zachodzie za jedynego prawdziwego reprezentanta potg kosmicznych, z ktrym nikt nie moe si rwna. Mam na myli Chrystusa.

Od Hipokratesa do witych koci"


Sowo miraculum" (cud) nie pojawia si w Wulgacie, aciskim przekadzie Nowego Testamentu. Cudowne uzdrowienia i inne niezwyke wydarzenia okrelono tam jako signum" (znak), virtus" (doskonay czyn) lub prodigium" (cudowne wydarzenie). W Starym Testamencie to sowo pojawia si tylko dziewi razy i oznacza co budzcego przeraenie, lk lub groz. Dlaczego tak jest? Poniewa staroytni ydzi widzieli w swym Jahwe raczej gronego zwierzchnika ni kogo, kto uzdrawia i wskrzesza. Jeli Izrael zgrzeszy, Jahwe nie aowa plag, epidemii, ani wycieczenia i gorczki, ktre wyniszczaj oczy i trawi ycie" (Ksiga Kapaska - III Moj. -26, 16). Jednak mody wznoszone do Pana (w poczeniu z medycyn ludow) niekiedy skutkoway. Modlitwa plus placek z fig uleczya krla Hiskiasza z wrzodu (2 Krl. 2, 1-11). Naaman Syryjczyk zostaje oczyszczony z trdu, gdy wzywa Jahwe, zanurzajc si siedmiokrotnie w Jordanie (2 Krl. 5, 1-14). Izraelici ukszeni przez we podczas tuaczki po opuszczeniu Egiptu odzyskuj zdrowie spojrzawszy na miedzianego wa, wywyszonego na rozkaz Jahwe - Ksiga Liczb - IV Moj. 21,8. W pozostaych krajach staroytnego wiata wiara w cuda bya zjawiskiem powszechnym. Kiedy dziki staraniom w. Pawa chrzecijastwo dotaro do Rzymu, wielu uznao, e nie ma w nim nic nowego. Jezus by po prostu jednym z wielu czarownikw. Urodzi si z dziewicy? A niby jak egipska bogini Izyda wydaa na wiat Horusa? Zmartwychwsta? Adonis, Attar, Ozyrys i caa plejada innych bstw umieraa i oywaa, w dodatku regularnie co roku. Wskrzesza zmarych? Mamy naladownictwo Eskulapa i Apoloniusza z Tyany. Jeli za chodzi o uzdrawianie chorych, to c Jezus zrobi takiego, czego by nie dokona pi wiekw przed nim Hipokrates? Hipokrates w dodatku objani swe poczynania na pimie: Wrd dowiadczonych lekarzy panuje przekonanie, e ciepo, emanujce z doni przyoonej do ciaa chorego, ma wielk si uzdrawiajc... Zajmujc si moimi pacjentami, czsto miaem 'wraenie, i moje rce obdarzone s szczegln zdolnoci usuwania blu lub szkodliwych zanieczyszcze z cierpicych czonkw. Dokonywaem tego kadc do na chorym miejscu lub wycigajc palce w jego kierunku. Rwnie niektrzy mdrcy zdaj sobie z tego spraw, e mona tchn w chorego zdrowie za pomoc okrelonych gestw lub przez dotyk podobnie jak mog w ten sposb przenie si pewne choroby z jednej osoby na drug. Hipokrates powtarza jedynie boskie nauki Eskulapa, ktrego witynie zdrowia" wyrastay jak grzyby po deszczu w caej Grecji. W dodatku jeszcze sam Platon gromi lekarzy, traktujcych ciao, jakby byo niezalene od ducha, i cytowa swego

30

mistrza Sokratesa: Jeli gowa i ciao maj by zdrowe, musisz zacz od uleczenia duszy: to jest sprawa pierwszej wagi". Jezus jednak podobno uzdrawia chorych nie tylko przez naoenie rk (co zazwyczaj uchodzio za spraw zasadnicz), lecz przez pomazanie ich lin, a nawet leczy na odlego. Ta dziaalno czsto bardzo go wyczerpywaa, gdy za odwiedzi miasto, w ktrym si wychowa (Nazaret), niedowiarstwo mieszkacw sprawio, e nie mg wywiadczy im dobra. Mwiono rwnie, i przekaza swoj moc uczniom. Powiedzia nawet, i kady mgby dokonywa cudw. Kto we mnie wierzy, bdzie take dokonywa tych dzie, ktrych ja dokonuj, owszem, i wiksze od tych uczyni, boja id do Ojca. A o cokolwiek prosi bdziecie w imi moje, to uczyni" (Ew. Jana 14, 12-13). To wanie miao decydujce znaczenie. Nie chodzio jedynie o to, e bez cudw chrzecijastwo nie mogoby w aden sposb zyska statusu religii panujcej w Imperium Romanum, potem za, w pocztkach redniowiecza, peni roli stranika wszelkich zachowanych na pimie dzie z zakresu nauk cisych, filozofii i historii. Powszechna wiara w cuda zastpia pocztkowe dyskusje nad tym, kim lub czym by w gruncie rzeczy Jezus. Koci rzymski mg doprowadzi do zamknicia pogaskich wity, ale nie by w stanie wykorzeni pogaskich wierze. eby zapewni sobie powszechn ulego, utrzyma w swej owczarni nawrconych pogan, musia zaakceptowa wiar w cuda i opowieci o niezwykych wydarzeniach, a take wiar w moc uzdrawiajc witych relikwii - przedmiotw lub szcztkw kojarzonych z osob Chrystusa lub tych, ktrym przekaza swj dar aski, swoj mana". Tak wic wiara w magi wzia gr - zgodnie z oglnym yczeniem - i gdy chrzecijastwo stao si ju religi oficjaln (w 313 roku n.e)., Koci zacz czerpa zyski z tego zapotrzebowania na cuda. Na witych kociach" mona byo zrobi doskonay interes! Panowao przekonanie, e moc czynienia cudw nie ginie wraz ze mierci witego, lecz jego ciao zachowuje j nadal, a wierni mog z niej korzysta. Kada czstka jego ciaa bya obdarzona rwnie potn moc jak niegdy on sam. Ta cudowna waciwo przenosia si (zupenie jak mana") na przedmioty, z ktrymi zmary mia kontakt za ycia, a nawet na wszystko, czego pniej dotkny jego relikwie. Wszystkie te martwe przedmioty, przepojone podobno niezwyk ywotn si - zwoki, koci, wosy i zby, odzie, ksigi, sprzty, narzdzia tortur, cauny, trumny i - jeli ciao zostao spalone - pozostae z niego popioy - nosiy czcigodne miano relikwii" i przypisywano im cudown moc, ktra niegdy przepeniaa ich posiadaczy". W IX wieku zapotrzebowanie na nie byo tak wielkie, e w Rzymie powstaa korporacja majca wyszukiwa, sprzedawa i rozwozi wite koci" i inne pamitki po caej Europie. Oszustwa szerzyy si nieprawdopodobnie. Pldrowano katakumby. Gowy w. Jana Chrzciciela mnoyy si jak u mitycznej Hydry; zb w. Piotra odnaleziono w grobie tego apostoa sze wiekw po jego mierci. Zdewastowano cay cmentarz, by dostarczy do pewnego klasztoru relikwie w. Urszuli i zczonych z ni mczestwem rzekomych li tysicy dziewic" (rzymskie Xi odczytano pomykowo jako 11 000). Wiele spord tych koci naleao do mczyzn, ale to nie umniejszao ich cudotwrczych waciwoci". Sze kociow szczycio si posiadaniem napletka Chrystusa. W innych znajdoway si jego powijaki, siano ze obka, yeczka do karmienia i talerzyk Dziecitka Jezus, jego mleczne zby, pierwsze woski, dary przekazane przez Trzech Krli i inne poyteczne przedmioty. Gwodzi i kawakw drewna z samego Krzya znaleziono tak wiele, e podobno mona by z nich byo zbudowa cay statek. No i zdarzay si cuda... dosownie wszdzie. Ludzie ich potrzebowali - niezbdny by promyk nadziei rozjaniajcy mroki codziennego, ndznego bytowania.

Wiek cudw
Gdy pewnego dnia nad rzek, w pobliu ktrej obozowa, wity Beuno usysza gosy Saksonw, schroni si na zachodzie, w Walii. (Wydarzyo si to okoo 600 roku n.e.). Postawi tam koci na ziemi nalecej do Temica, syna Eiludda. Chcc wysucha kazania witego, Temic i jego ona opucili dom, pozostawiajc w nim sw crk Winifred. W pobliu pojawi si akurat rozpustny wojownik Caradog, panna jednak ucieka przed jego zalotami. Rozwcieczony ciga j a do kocioa, tam za - w gwatownym przypywie testosteronu - ci jej gow. w. Beuno rzuci na morderc tak potn kltw, e ten stopnia i zamieni si w kau wody". Przytknwszy gow Wenifredy do jej ciaa, wity poleci opakujcym crk rodzicom: Uciszcie si na chwil i zostawcie j w spokoju, pki msza nie dobiegnie koca". Wwczas za dziewica oya i podniosa si, a tam, gdzie jej krew zbroczya ziemi, wytryso lecznicze rdo Winifredy". We wntrzu pogaskich studzien, gdzie biy wrebne i uzdrawiajce rda, niejednokrotnie znajdoway si gowy ludzi, ktrych zoono na ofiar ich bstwom - podobnie jak dzi wrzuca si pieniki do cudownych", zbiornikw wodnych, eby spenia si dobra wrba zapewniajc szczcie. Tak zrodzia si opowie o ciciu gowy i wytryniciu wody. Koci

31

usankcjonowa legend, odcisnwszy na niej znak krzya - i zaliczy j na wasne konto. Pogaskie, uzdrawiajce rda biy we Francji tam, gdzie stoj dzi katedry w Chartres, Sangres i Nimes, a w Brytanii - katedra w Carlisle, York, Glastonbury oraz w innych miejscowociach. (Czy w Studni Kielicha - Chalice Well - nie spoczywa przypadkiem wity Graal?). Woda rdlana z Liandeilo Liwydarth wypita z czaszki w. Teilo leczy podobno koklusz. Gazie zwisajce nad szkock Studni atek" - w pobliu Muniochy, Ross i Cromarty - pene s strzpkw materiau, pozostawianych tam przez liczcych na uzdrowienie chorych. W latach osiemdziesitych naszego wieku obliczono, i owych atek jest ponad pidziesit tysicy. Poniewa za miejscowa legenda gosi, e prba usunicia takiej atki zakoczy si cigniciem na siebie choroby tego, kto j zawiesi - strzpki wisz tam a do cakowitego zbutwienia. Kt by mia odwag sprawdza na wasnej skrze prawdziwo lokalnych wierze? W redniowieczu nie przestrzegano podstawowych zasad higieny. Budowano katedry, ale nie zawracano sobie gowy kanalizacj. (Teraz jest dokadnie na odwrt). Bardzo ceniono wod, w ktrej obmyte zostay zwoki jakiego witego. W redniowiecznej Anglii na pierwszym miejscu znajdowaa si woda Becketa", zwana te kanterberyjsk", ktr rzekomo zabarwia krew arcybiskupa Anglii, Tomasza Becketa, zamordowanego w katedrze w Canterbury w 1170 roku. witynie w caym kraju robiy wietne interesy, sprzedajc lokaln cudown wod" w produkowanych na miejscu pojemniczkach. Dzi, jeeli nie jestecie w stanie uda si do Lourdes i zaopatrzy tam w wod z uzdrawiajcego rda, moecie zamwi j przez poczt. W Stanach Zjednoczonych za jedne dwanacie dolarw ksia misjonarze z zakonu pod wezwaniem Niepokalanego Poczcia w Belleville (w stanie Illinois) przel wam t wod w plastikowym pojemniczku (ozdobionym paskorzeb przedstawiajc Nasz Pani z Lourdes), a ponadto wiec z medalikiem", zawierajcym wosk ze wiec palcych si przed wit grot". Jesus Chain Simon, waciciel rancza w Tlacote w Meksyku, utrzymuje, e rdlana woda z jego studni leczy wszelkie choroby, nawet AIDS. Twierdzc, e lecznicza moc jego wody cigle ronie, ranczer sprzedaje j po okazyjnej cenie dwustu dolarw za p litra. Plus ca change" (Coraz wicej zmian). Podczas gdy we wczesnym redniowieczu misja uzdrowicielska Kocioa sprowadzaa si do powierzchownego rytuau (ciganie dziesiciny miao o wiele wiksze znaczenie!), powszechna wiara w moc relikwii cigle rosa. W Anglii pomidzy rokiem 1066 a 1300 wydarzyo si ponad trzy tysice cudw. Przewanie byy to uzdrowienia, ktre przypisywano mniej wicej dwudziestu zmarym witym. Wierzcy w cudown moc Tomasza Becketa utrzymywali, e przywrci on zdrowie ponad piciuset osobom. Wiele z uzdrowie miao charakter czasowy; wielu chorych odwiedzio te poprzednio inne witynie (albo korzystao z porad lekarzy i znachorw), zanim w kocu odzyskao zdrowie. Wan rol odgrywa rwnie czynnik psychologiczny, podobnie jak podczas zgromadze ewangelizacyjnych w obecnej dobie. Wielu pielgrzymw (na przykad kulawa dziewczyna z Canterbury, uzdrowiona przy grobie Becketa), zanim udao si do ktrego z cudownych przybytkw, syszao ju o cudach, ktre si tam wydarzyy. arliwa nadzieja na wyleczenie, rozpomieniona jeszcze emocjami zgromadzonego tumu, powodowaa gwatowny wzrost endorfin. Wszelki bl znika na pewien czas, chromi i kulawi odrzucali szczuda - po to tylko, eby pniej, gdy emocje opady, zda sobie spraw, i w rzeczywistoci w stanie ich zdrowia nie nastpia adna wyrana poprawa. Poza tym podobne zgromadzenia mogy okaza si niebezpieczne. Wielkie tumy, stoczone wewntrz wityni, w ktrej wystawiano wite relikwie, ogarniaa nagle histeria - i mogo nawet doj do wypadkw miertelnych, jak to miao miejsce w Brazylii w kwietniu 1976 roku: dwadziecia jeden osb stratowano, gdy wszyscy zaczli si pcha, by powita sawnego uzdrowiciela. Jeden dobrze rozreklamowany cud mg ugruntowa saw redniowiecznej wityni - zupenie tak samo jak dzi, gdy miliony wiedzionych nadziej napywaj do Lourdes, Medjugorje czy Gwadelupy. Take sceptyczna postawa wobec cudw nie jest niczym nowym. Matka i bracia niewidomej dziewczyny z Gloucester, ktra owiadczya, e Najwitsza Panna polecia jej uda si z pielgrzymk do grobu w. Wulfstana, nie uwierzyli jej i wymiewali si, powtarzajc Sicut concupisti, ita sompniasti": To ci si przynio, czego pragna". Jednak przedstawiciele duchowiestwa nie mogli otwarcie powtpiewa w dziaanie relikwii. Dysponowanie takimi, ktre uwaano za mocne", gwarantowao regularny przypyw dziesiciny od wiernych, a poza tym zapewniao inne pokane zyski. Walijski kronikarz Giraldus Cambrensis (okoo 1146-1230) wymienia przypominajc ksztatem krzy, pozacan lask Curiga, jednego z pierwszych misjonarzy. Przechowywano j w kociele w. Ramiona w Powys. Dotknicie t lask miao leczy obrzmienia gruczow i guzowate obrzki. Opata za przytknicie laski do obolaego miejsca wynosia pensa - a wic bya do wygrowana. Opowiadano o jednym pacjencie, ktry prbowa wymiga si pacc p pensa, e zosta tylko poowicznie wyleczony: opuchlizna opada jedynie porodku".

32

Biorc pod uwag olbrzymie zapotrzebowanie na wite koci", duchowni, ktrzy istotnie mogli wieci przykadem cnotliwego ycia, zdawali sobie bez wtpienia spraw, co stanie si z ich ciaem, gdy wyzion ducha. Tomasz z Akwinu, spoczywajc na ou mierci w Fossanova i rozwaajc swj ostatni sylogizm, nie mg nie dostrzec spojrze, ktrymi zgromadzeni obrzucali jego ciao, mylc, jak wspania relikwi stanie si lada chwila". Czasy si jednak zmieniy. Imperium Romanum zagarno zbrojnie wikszo pnocnej i zachodniej Europy. Mniej wicej tysic piset lat pniej Koci rzymskokatolicki utraci wikszo tych terenw. Jednak - mimo e wadaa tam teraz nowa, nieco ograniczona w swej jednokierunkowoci potga, zwana Rozumem, nie wygasa w tych rejonach potrzeba cudw.

Naturalne" kontra nadprzyrodzone"


Starajc si usun z religii elementy magiczne... i zaprzesta usiowa, majcych na celu obdarzanie przedmiotw cechami nadprzyrodzonymi", XVI-wieczni protestanccy radykaowie - od Szwajcarii po Szkocj - zaprzeczali wszystkim katolickim cudom, uznajc je za oszustwo lub szataskie omamy. Orzekli, e z cudami koniec - ale na czary jest rwnie wielkie zapotrzebowanie jak na medycyn - stwierdzi William Perkins w 1608 roku, to jest w siedemdziesit lat po tak zwanej angielskiej reformacji i w cikiej potrzebie ludzie czciej zwracaj si do czarownikw ni do lekarzy". Gdy jednak gowa krla Karola spada na szafocie w 1649 roku, mona byo si spodziewa, e triumfujcy, racjonalny protestantyzm ostatecznie zdawi zabobony i cuda. Nic podobnego! Najwiksi ekstremici spord zwycizcw wkrtce sami zaczli utrzymywa, i obdarzeni s niezwykymi mocami. Charyzmatyczne sekty, obiecujce swoim wyznawcom cuda (podobne do dzisiejszych grup zrodzonych na nowo"), pieniy si wszdzie. Baptyci powoywali si na rzekome prawo do uzdrawiania, cytujc fragment listu w. Jakuba (rozdz. 5, wiek 14): Choruje kto wrd was? Niech sprowadzi kapanw Kocioa, by modlili si nad nim i namacili go olejem w imi Pana". Kaznodzieja John Robins podobno wskrzesza zmarych; w 1656 roku James Nyler rzekomo przywrci do ycia wdow Dorcas Erbury, zmar w wizieniu w Exeter. Ponad sto pidziesit cudownych uzdrowie przypisywano przywdcy ruchu kwakrw, George'owi Foxowi. Zostawi on po sobie Book ofMirades (Ksig cudw), ktr napisa dla pouczenia swych zwolennikw. Wielu uzdrowie dokona w atmosferze masowej histerii, ktra by moe potgowaa przypyw many". Inni uzdrowiciele nie utrzymywali, e ich niezwyke zdolnoci s darem od Boga, tote byli bardziej naraeni na ciosy przeciwnikw. Urodzony w 1628 roku Valentine Greatrakes otrzyma przydomek Gaskacza", gdy wykonywa domi ruchy przypominajce gaskanie. Specjalnoci jego byo uzdrawianie skrofuw, cho z trudem znosi widok odraajcych schorze. Napisa o uzdrowieniu niejakiej Margaret McShane: Moje donie oczyciy guzy i zasklepiy rany, ktrych widok i odr dawniej przyprawiyby mnie o nieuchronne mdoci - tak wielka bya moja wrodzona awersja do wszelkich uszkodze ciaa". Nie przyjmowa od pacjentw pienidzy ani podarkw, nie przybiera adnych pz cudotwrcy i przyznawa si do nieudanych kuracji. Jego dziaalno zostaa przebadana przez Roberta Boyle i Krlewskie Towarzystwo. Wyszed z tego wzgldnie cao - otrzyma jedynie kocieln nagan. By moe skoczyo si tak, gdy by czowiekiem zamonym, albo z tej racji, e zaprzesta swej dziaalnoci po roku 1667 lub dlatego po prostu, e by mczyzn. Dziewi czarownic praktykujcych bia magi" nie miao tyle szczcia - skazano je na mier w rodkowej Anglii, gdy nie zdoay wyleczy epileptyka. W swej ksice Primitive Physic (Prymitywna medycyna), opublikowanej w 1748 roku, John Wesley, charyzmatyczny zaoyciel Kocioa metodystw, zaatakowa lekarzy, ktrzy przepisuj jeden lek za drugim, nie znajc si wcale na tym, co ley u podoa choroby", i zapytywa (podobnie jak niegdy Platon), dlaczego lekarze zaprzeczaj temu, i cielesne zaburzenia s w bardzo wysokim stopniu wywoane stanem umysu i zalene od niego?". Podczas kaza Wesleya zdarzay si spontaniczne uzdrowienia, on za zapewnia, i Mio Boa stanowi podstawowy lek na wszelkie cierpienia. Szczeglnie skutecznie za zapobiega cielesnym dolegliwociom, ktrych przyczyn s namitnoci - gdy pomaga utrzyma owe dze w naleytych ryzach". Przez ten czas zaszy rwnie zmiany w Kociele rzymskokatolickim. W swym dziele De canonizatione Prosper Lambertini (pniejszy papie Benedykt XIV) skodyfikowa nowe kryteria, pozwalajce ustali, czy i kiedy uzdrowienie ma rzeczywicie cechy boskiej interwencji, a zatem jest cudem. Przedstawiaj si one nastpujco: 1. Kalectwo lub choroba musz by powane; 2. Stan pacjenta nie uleg poprawie tu przed uzdrowieniem, ani te nie jest to dolegliwo pozwalajca ywi nadziej na

33

normalne wyleczenie; 3. Pacjent w chwili owego uzdrowienia nie by poddawany adnemu tradycyjnemu leczeniu; 4. Uzdrowienie powinno nastpi w sposb nagy i zaskakujcy; 5. Poprawa zdrowia musi by cakowita; 6. Uzdrowienie nie moe zbiec si w czasie z okresem kryzysu wynikajcego z przyczyn naturalnych, ktry mgby mie wpyw na pacjenta lub chorob; 7. Uzdrowienie musi mie charakter trway". Jednak nie tak znw wiele si zmienio. W latach siedemdziesitych XVIII wieku austriacki ksidz katolicki, Johann Josef Gassner (ur. w 1727 roku) dokonywa masowych uzdrowie, leczc miesicznie okoo dwch tysicy osb. Wielu uczestnikw tych zgromadze wpadao w trans, dostawao atakw histerii albo konwulsji. Utrzymujc, e rdem wszelkich chorb jest optanie przez ze moce, ksidz Gassner opracowa wasn wersj egzorcyzmw i przypisywa uzdrowienia Boskiej interwencji i mocy jego wasnej chrzecijaskiej wiary. Cho Koci zabroni mu uzdrawiania, osignicia Gassnera stay si wyzwaniem dla tzw. scjentystw. Zainteresowa si nimi m. in. jezuita, o. Maximilian Hehl (noszcy doprawdy odpowiednie do swych zamiowa nazwisko - Tajemnica"!). Wykada on astronomi na uniwersytecie w Wiedniu. Hehl doszed do wniosku, i rdem niezwykych mocy Gassnera jest zapewne magnetyzm. Z pracami naukowymi samego Hebla zdy si tymczasem zapozna inny Austriak - Friedrich Anton Mesmer.

Mesmeryzm i hipnotyzerzy
Mesmer urodzi si w Konstancji nad Jeziorem Bodeskim w 1733 roku i studiowa magnetyzm w Wiedniu. W swej pracy doktorskiej De planetarum inflwcu (O wpywie planet) zakada istnienie duchowego eteru (znowu mana"!) wypeniajcego przestrze kosmiczn. Przyciganie planet powoduje wedug Mesmera przypywy i odpywy tego fluidu", ktry - podobnie jak magnetyzm - przepywa przez wiat i przez nasze ciaa. Swobodny ruch tych przypyww i odpyww w ciele zapewnia zdrowie; jego zahamowanie powoduje chorob. Zapoyczywszy od Hehla zwyczaj badania pacjentw za pomoc magnesw, Mesmer wycign wniosek, e ludzkie ciao samo jest magnesem, chorob powoduje stagnacja fluidu", a leczenie opiera si na jego oywieniu dziki wpywom magnetycznym. Jednak pacjenci Mesmera cigle dostawali konwulsji lub wpadali w trans. Jaka bya tego przyczyna? Usyszawszy o uzdrowieniach dokonywanych przez Gassnera, Mesmer zauway podobiestwa i doszed do wniosku, e jego sukcesy s rezultatem zwierzcego magnetyzmu", nie za boskiej interwencji. Odkry rwnie moliwo leczenia bez pomocy magnesw, przekazujc bezporednio swoj energi przez nakadanie rk lub za pomoc elaznych prtw czy paeczek, przenoszcych oywczy fluid. Tumnie zbiegay si do niego zwaszcza damy. Popularno Mesmera przyczynia si do zerwania z Heblem i konfliktu z wiedeskimi wadzami medycznymi. Przenisszy si w 1778 roku do Parya, Mesmer odkry now metod leczenia. Z kadzi napenionej roztworem kwasu siarkowego wystaway namagnetyzowane, elazne prty - jego pacjenci ciskali je w rku. Wynikiem byy niezliczone ataki konwulsji i histerii, w kilku przypadkach kuracja jednak poskutkowaa. Mimo to moralici nie posiadali si z oburzenia. Kontakt cielesny?! Mesmer orzek, e jest on niezbdny dla rozprzestrzeniania si magnetyzmu zwierzcego. Oponenci knuli intrygi przeciwko niemu i w 1784 roku Ludwik XVI poleci Akademii Nauk i Akademii Medycznej zbada istot mesmeryzmu. Chocia sdziowie Mesmera przyznali, i nie da si zaprzeczy, dziaaniu jakich potnych si i wywieraniu wpywu na pacjentw, a rdem owych mocy wydaje si osoba magnetyzera", orzekli jednak, e dokonane przeze uzdrowienia byy skutkiem sugestii", potpili Mesmera jako oszusta i zadali wykluczenia z Akademii tych czonkw, ktrzy byli zwolennikami zwierzcego magnetyzmu". Kiedy w 1789 roku wybucha rewolucja, Mesmer uciek do Wiednia. W 1793 roku zosta oskarony o szpiegostwo na rzecz Francji. Spdzi dwa miesice w wizieniu. Zupenie zaamany powrci do rodzinnej Konstancji nad Jezioro Bodeskie; tam te zmar w 1815 roku. Mesmer pad ofiar rozgrywek w wiecie naukowym, jak wielu przed nim i po nim. W tym samym roku, gdy Mesmera potpiono w Paryu, jego ucze, markiz Chastenet de Puysegur, niechccy dokona kolejnego odkrycia. 4 maja 1784 roku zamagnetyzowa" chorego imieniem Victor. Zamiast dosta ataku konwulsji, pacjent wpad w rodzaj lunatycznego transu. By w stanie swobodnie si porusza, wykonywa gono wypowiedziane polecenia Puysegura, a nawet rozkazy wydane jedynie w myli! Nucc w duchu jak piosenk Puysegur zauway e zdumieniem, e Victor wybija takt!

34

Linia demarkacyjna pomidzy jaw i upieniem - napisa pniej Puysegur, relacjonujc podobne przypadki - jest tak wyrana, e te dwa stany mona by okreli jako dwie niezalene od siebie egzystencje. Zauwayem, i pacjenci w stanie magnetycznym zachowuj jasn pami wszystkich swoich poczyna na jawie; jednak w normalnym stanie nie pamitaj niczego, co wydarzyo si, gdy byli zamagnetyzowani". Widzc pacjentw w transie reagujcych na milczce znaki Puysegura (nawet gdy byli odwrceni od niego plecami), botanik Laurent de Jussieu musia przyzna, e magnetyczny fluid" rzeczywicie istnieje. Inni jednak woleli zamkn oczy na te zbyt niepokojce implikacje. Niektre uboczne efekty mesmeryzmu (jasnowidzenie, telepatia, zdolnoci medialne) zostay odnotowane jako bardziej zoone fenomeny". Do niedowiarkw zalicza si Szkot nazwiskiem James Braid. Starajc si udowodni, i zwierzcy magnetyzm to zwyke oszustwo - wkrtce po tym, jak pewien paryanin, monsieur Hamard, owiadczy w 1836 roku, e magnetyzowanie" umoliwia bezbolesne usuwanie zbw - Braid nieoczekiwanie sam nawrci si na magnetyzm"! Wymyliwszy nowy termin neurohipnotyzm" (od greckiego sowa hyp-nos" - sen), Braid sam popad w tarapaty, cho utrzymywa, jakby trans by czysto fizjologiczn reakcj, ktr mona wywoa kac pacjentowi wpatrywa si w bardzo jasne wiato albo stosujc jedynie sugesti sown. Jakim cudem jednak osoby zahipnotyzowane potrafiy opisa przedmioty znajdujce si za ich plecami, Braid nie mia pojcia. Dla tradycyjnej nauki podobne anomalie byy niewygodne, naleao wic zaprzecza ich istnieniu - zwaszcza gdy po roku 1850 nastpi istny potop rozmaitych trendw okultystycznych i magicznych: spirytualizm, spirytyzm, teozofia, Christian Science (istniejca do dzi organizacja religijna, uznajca m.in., e choroby naley leczy jedynie wiar) i tak dalej. Naleao te broni twierdzy Rozumu przed tym, co Zygmunt Freud, twrca psychoanalizy, nazwa zalewem czarnego bota okul-tyzmu". Jednak on sam, bronic wasnej teorii o istnieniu indywidualnej podwiadomoci, irracjonalnej i podatnej na sugestie, niezbyt przysuy si racjonalistom. Na przeomie XIX i XX wieku francuski student farmacji, Emile Coue, zdumia si wielce, gdy pewien pacjent wyzdrowia z cikiej choroby jedynie dziki zaywaniu (za jego zreszt porad) pewnego patentowanego leku. Po dokonaniu jego analizy przekona si, e jest to nieszkodliwa, ale pozbawiona jakichkolwiek waciwoci leczniczych mieszanka. Doszedszy do wniosku, i jego poprzedni entuzjastyczny stosunek do preparatu udzieli si pacjentowi i umoliwi mu pokonanie choroby, Coue w 1910 roku zaoy klinik w Nancy, gdzie leczy za pomoc autosugestii", posugujc si sloganem kadego dnia i pod kadym wzgldem czuj si lepiej i lepiej". Rwnie trudna do rozszyfrowania bya dziaalno uzdrawiajcych w transie, ktrzy utrzymywali, e potrafi diagnozowa i leczy na odlego. W latach pidziesitych XIX wieku Jackson Davis, Jasnowidz z Poughkeepsie", najpierw korzystajc z pomocy magnetyzera, potem ju samodzielnie zapada w trans, podczas ktrego podawa sposb leczenia choroby. Bardziej znany jest Edward Cayce (1877-1945), picy Jasnowidz", ktry podobno wpadszy w trans nie tylko stawia diagnoz na odlego, dysponujc jedynie nazwiskami i adresami pacjentw, ale potrafi take opisa ich dotychczasowe ycie. Jeszcze bardziej niepokojce byy jego przepowiednie przyszych kataklizmw, midzy innym wielkiego trzsienia ziemi w Kalifornii, zatopienia Nowego Jorku i Japonii oraz zmiany linii brzegowej pnocnej Europy. Miao si to wydarzy w mgnieniu oka". Dzisiaj, cho nadal trwa spr co do pewnych metod stosowania hipnozy (na przykad wywoywania rzekomych wspomnie dotyczcych poprzednich wciele, uprowadze przez UFO albo przemocy seksualnej doznanej w dziecistwie), jest ona oficjalnie stosowana w celu zintensyfikowania pamici, dla uatwienia nauki, poprawienia wasnej opinii o sobie i wzmoenia aktywnoci. Metod t stosuje si take w leczeniu chorb fizycznych i psychicznych. W latach siedemdziesitych naszego wieku Alberto Marinacci z Uniwersytetu Kalifornijskiego zacz odwoywa si bezporednio do podwiadomoci sparaliowanych pacjentw za pomoc hipnozy oraz biologicznych sprze zwrotnych, w celu pobudzenia nieczynnych mini. Maurice Sterman, pracownik Szpitala dla Weteranw w Los Angeles, stosowa podobne metody, by nauczy epileptykw dostrzegania objaww zbliajcego si ataku i zapobiegania im. Jeli czynimy taki uytek z hipnozy - komentuje Lyall Watson - mona by pomyle, e tzw. leczenie - wiar sprowadza si jedynie do wczania i wyczania" si witalnych kadego czowieka. Istniej jednak dowody na to, i niektrzy uzdrawiajcy s ludmi obdarzonymi niezwyk moc, ktr mog przenosi na innych. Czy mona jednak wymierzy ow moc i sprawdzi jej dziaanie?

Uzdrawianie (meta)fizyczne
W latach szedziesitych XX wieku Bernard Grad z Uniwersytetu McGilla w Montrealu bada natur duchowego uzdrawiania wraz z Oskarem Estebanym, wgierskim emerytowanym oficerem. Utrzymywa on, e potrafi usuwa bl i

35

leczy dolegliwoci przez nakadanie rak. Grad sztucznie wywoa wole u myszy, podajc im karm bez zawartoci jodu. Poproszono nastpnie Estebany'ego, by przez pitnacie minut dziennie leczy" grup kontroln, trzymajc w rku klatki z myszami. Powtarzao si to pi dni w kadym tygodniu. Estebany koncentrowa si wwczas mylowo na myszach. Po kilku tygodniach byo ju jasne: myszy, ktrymi opiekowa si, miay wole sabiej rozwinite ni pozostae zwierzta. Rwnie chirurgiczne okaleczenia goiy si szybciej u myszy, ktrymi si zajmowa. Kolejny test (by moe z punktu widzenia etyki bardziej dopuszczalny?) polega na tym, e podlewano jczmie roztworem wzbogacanym duchowo" przez Estebany'ego, trzymajcego w rce butelk. Z tych nasion wyrosy roliny bujniejsze i wysze ni z ziaren pozostawionych samym sobie". Mimo e pyn, ktrym je podlewano, by jednoprocentowym roztworem soli kuchennej i powinien by zahamowa ich wzrost. Po dalszych eksperymentach (niektre z nich wykazay, i jedni ludzie mogli przyspieszy wzrost lub uzdrawia, inni natomiast wyranie spowalniali te procesy) w marcu 1974 roku Grad zoy sprawozdanie z przeprowadzonych dowiadcze w Amerykaskim Towarzystwie Bada Metapsychicznych w Nowym Jorku. Zaprzecza, jakoby zdolnoci uzdrawiajce byy szczeglnym przywilejem grupki niezwykych osobnikw, twierdzi, e wikszo - a moe i kady - z nas jest w stanie ukierunkowa uniwersaln energi yciow i wykorzysta j w celu przywrcenia komu zdrowia. Znowu zatem wrcilimy do many". Przypomina to pogld Longa (przejty od kahunw), e sugestia jest po prostu przeniesieniem si witalnych z jednej osoby na drug". Innymi sowy: Kiedy mamy w ciele wikszy zasb siy yciowej ni jaka inna osoba, kadziemy na niej rce, aktem woli przekazujc jej nasz si yciow; w tym momencie rozpoczyna si przepyw". Wsppracujc w Uniwersytecie Kalifornijskim z izraelskim uzdrowicielem Yehu-d Iskiem, Thelma Moss dosza do wniosku, e - cho rka kadego czowieka na elektrofotografii wykazuje otaczajc j otoczk - aura uzdrowiciela jest jakociowo inna" i ulega gwatownej zmianie podczas uzdrawiania. Dowiadczenia z dotykaniem roliny w doniczce wykazay, e sprzyjajce jej rozwojowi palce Iska pozostawiy wietliste lady. Tymczasem po dotkniciu osoby pozbawionej waciwoci uzdrawiajcych powstay matowe smugi i ciemniejsze plamki. W Laboratorium Fundacji Wiedzy o Umyle w San Antonio w Teksasie, Anglik Matthew Manning (obdarzony zdolnociami medialnymi) zwikszy procent zamierajcych komrek rakowatych sztucznie wyhodowanych w probwkach, a take spowolni proces hemolizy (rozpadu czerwonych krwinek). Jakie stosowa metody? Nakadanie rk, jak podkrela w ksice The Psyche in Medicine (Rola duszy w medycynie) Guirdham, opisujcy wraenia wywoane takim dotykiem. Zazwyczaj zarwno uzdrawiajcy, jak i pacjent, odczuwaj gorco i mrowienie. W przypadku wewntrznego obraenia gorco przenika a w gb ciaa. Znaczce jest rwnie pulsowanie wyczuwalne w doniach uzdrawiajcego i w tkankach pacjenta. Moe upyn kilka minut, zanim pojawi si te reakcje, zwaszcza jeli chodzi o dolegliwoci w dolnej czci plecw lub mocno uminionych bioder. Ustanie pulsowania przypomina nage odcicie dopywu prdu. Trzecim symptomem przepywu energii jest wibracja, wyczuwalna w doni i przedramieniu uzdrowiciela, ktrej nie naley myli z dreniem o podou neurologicznym lub psychiatrycznym". Objawia si ona wycznie przy bliskim zetkniciu z uszkodzon tkank i tylko wwczas, gdy obraenie ma charakter organiczny. Guirdham dodaje: Zjawisko to nie wystpuje w przypadku symulacji, pacjenta nadmiernie sugestywnego lub obrae spowodowanych sztucznie". Inna intensywna metoda uzdrawiania powoduje delikatne drenie caego ciaa uzdrowiciela. Jest to jedna z najwyszych form uzdrawiania, dostpna wycznie dla bardzo sdziwych dusz, ktre zachoway pami o swych licznych wcieleniach i zdobyte w nich rozlege dowiadczenie w tej dziedzinie". Kady uzdrowiciel ma dominujc rk", ktr przykada, o ile jest to moliwe, do chorego miejsca. Dotyk wywouje rwnie inne odczucia i nadaje waciwy kierunek przepywowi uzdrawiajcej mocy. Nakadanie rk ... ma olbrzymie znaczenie jako najlepiej wszystkim znany objaw uzdrawiania. W ten sposb moc wyraa si za pomoc kontaktu fizycznego: przez dotyk... jest to zagadnienie zmiany paszczyzny wibracji".

Uzdrawianie na odlego i pomoc ze strony zmarych


Guirdham utrzymywa, e on sam i wielu innych z grona jego wsppracownikw z poudniowo-zachodniej Anglii w poprzednim wcieleniu naleao do XIII-wiecznej sekty katarw, ktra przestaa istnie za spraw Kocioa i baronw zamieszkaych pnocn Francj. Byby to zatem przypadek reinkarnacji zbiorowej. W dodatku grupa ta bya rzekomo wspierana podczas dokonywania uzdrowie przez tzw. powracajcych - bezcielesne duchy katarw, dziaajce poza

36

czasoprzestrzeni. Grono wsppracownikw Guirdhama praktykowao rwnie leczenie poza ciaem". Znaem czowieka - pisa Max Freedom Long - ktry leczy przez nakadanie rk pragnc, by jego uzdrowicielska moc spywaa na pacjentw i przywracaa im zdrowie. Przyzywa na pomoc duchy swoich zmarych krewnych. Dokona wielu uzdrowie. Spytaem go, czy nie odczuwa wyczerpania cigym wydatkowaniem siy. Odpowiedzia, e przeciwnie, gdyby nie wyzwala jej przy leczeniu, na pewno by zmizernia i musia zacz uprawia intensywn gimnastyk ". Niektrzy uzdrowiciele twierdz, e korzystaj ze wsparcia ducha-przewodnika". George Chapman, ktry urodzi si w 1920 roku i wychowa w Liverpoolu, mia 25 lat, gdy zmaro jego pierwsze dziecko, jednomiesiczna creczka. Bl po jej stracie sprawi, i przyczy si do grupy spirytualistw, ci za odkryli jego zdolnoci uzdrowicielskie. Zdajc sobie spraw z tego, e sztuczki, jakie pata podwiadomo, mog wprowadza ludzi w bd, Chapman zada dowodu nawizania autentycznego kontaktu z jakim duchem. Kiedy po pewnym czasie skontaktowa si" z nim chirurg nazwiskiem Lang, Chapman zdoa ustali, i w szpitalu w Middlesex istotnie pracowa William Lang, zmary w 1937 roku. Chapman odnalaz jego krewnych i kolegw. Ich pocztkowa konsternacja przerodzia si - z duymi oporami - w wiar. Ku mojemu wielkiemu przeraeniu, a raczej najwyszemu zdumieniu - relacjonuje pierwsz wizyt Chapmana wnuczka Langa, pani Susan Fairtlough - czowiek, ktry znajdowa si w pokoju, by niewtpliwie moim dziadkiem. Nie mia jego cech fizycznych, ale rozpoznaam jego gos i sposb bycia. Rozmawia ze mn i przypomina drobne wydarzenia z mego dziecistwa. Zrobio to na mnie takie wraenie, e byam w stanie wykrztusi jedynie: Tak, dziadku i Nie, dziadku". Przed sw mierci w 1977 roku crka Langa, Lyndon, dodaa: Zadawalimy wiele pyta, na ktre jedynie mj ojciec zna odpowied. Potrafi odpowiedzie na kade z nich". Dawni koledzy zmarego orzekli zgodnie: mieli wraenie, e przez Chapmana istotnie przemawia kto obdarzony osobowoci i sposobem bycia Langa. Chapmanowi trans przypomina gboki sen: nie pamita niczego, co wwczas robi. Cho sam jest praworczny, jako Lang dokonuje lew rk operacji" - kilka cali nad powierzchni ciaa pacjenta, posugujc si niewidzialnymi narzdziami chirurgicznymi. Dokonuje tych zabiegw na duchowym ciele chorego, ale powoduje to zmiany fizyczne (podobnie jak w przypadku kuracji kahunw lub innych uzdrowicieli, na przykad Daskalosa). Prawdziwym powodem powrotu ducha [dr Langa] - mwi Chapman- nie jest wycznie leczenie chorych. Pragnie on dotrze do naszych dusz i umoliwi nam nowe, realne spojrzenie na otaczajcy wiat duchowy i pomc w zrozumieniu go". Mieszkaniec Londynu Harry Edwards (1893-1976), niegdy filar partii liberaw, drukarz z zawodu, gdy po raz pierwszy zetkn si ze spirytualistami i usysza od nich, e potrafi uzdrawia, mia co do tego powane wtpliwoci. Jednak z czasem nabra pewnoci. Kiedy za po zakoczeniu II wojny wiatowej jego brat przej drukarni, Harry Edwards powici si cakowicie nowej dziaalnoci i w 1950 roku otrzymywa dziennie okoo szeciuset listw z probami o kuracj na odlego". Utrzymujc si wycznie z dotacji, popad w nieuchronny konflikt z przedstawicielami medycyny konwencjonalnej, zwaszcza e twierdzi, i udzielaj mu pomocy wybitni (ale nieyjcy ju) medycy, na przykad Pasteur i Lister. Wystarczy mu jedynie dostroi swj umys do ich czstotliwoci", by nastpi przypyw mocy. Edwards przekonywa, e - poniewa sam nie potrafi wyjani zachodzcych procesw - uzdrawianie musi by skutkiem dziaania kogo innego, kto dokadnie orientuje si, jakiej iloci i jakiego rodzaju energii potrzebuje pacjent. eby zosta osignity podany skutek, musi kierowa procesem jaka bezcielesna inteligencja, zdolna do sprawowania kontroli i stwierdzenia zmian"; sam uzdrowiciel jest tylko przekanikiem tej wyszej inteligencji. Podczas wywierajcych ogromne wraenie publicznych demonstracji Edwards niekiedy prosi obecnych lekarzy, by zbadali pacjentw przed i po zabiegu. Istnieje wiele wiadectw trwaego wyleczenie przypadkw uznanych za nieuleczalne przez reprezentantw medycyny konwencjonalnej. S wrd nich przypadki biaaczki, raka, artretyzmu, grulicy i innych chorb. W 1953 roku, skadajc zeznania przed komisj do badania duchowego leczenia (zoon z przedstawicieli Kocioa anglikaskiego i Brytyjskiego Towarzystwa Lekarskiego), Edwards owiadczy prosto z mostu: Dar uzdrawiania nie moe by wycznie domen Kocioa anglikaskiego, ani adnego innego. Jest to dar Boy dla caej ludzkoci". Przedstawiajc osiem przypadkw uzdrowie, ktre uzna za godne uwagi, szybko zorientowa si, e nie ma co liczy na obiektywizm sdziw. Podobnie jak to byo z Mesmerem, komisja odrzucaa jego argumenty, przekrcaa fakty i bagatelizowaa wszystkie osignicia, nazywajc je wynikiem sugestii". Nie znalelimy adnych dowodw na to, i za pomoc duchowego uzdrawiania zostaa wyleczona jakakolwiek choroba, ktrej nie mogaby wyleczy medycyna konwencjonalna" - brzmiao orzeczenie komitetu BTL, wydane w 1956 roku. Peny raport komisji (opublikowany w The Church's Ministry ofHealing" Uzdrawiajca Posuga Kocioa - w 1958 roku) nie zadowolia nikogo. Czyby Koci obawia si leczenia wiar?" -

37

zapytywa Daiy Mai", podsumowujc owo orzeczenie jako najlepszy przykad chowania gowy w piasek". Wydany przez BTL zakaz wsppracy lekarzy z uzdrowicielami zniesiono w 1977 roku, ale medycyna konwencjonalna nadal szermuje sloganem sugestii" - co zreszt nie przeszkadza wielu ludziom korzysta z ich usug, nawet jeli s oszustami. Jednake odrzucenie uzdrowicieli przez dbajcych o wasn pozycj duchownych czy lekarzy nie jest niczym dziwnym. Nie chodzi tu jedynie o zagroenie ich monopolu, ani o szkodliw dziaalno oszustw. Jest to sprawa wiatopogldu. Lekarze uprawiajcy medycyn konwencjonaln s z zasady wieckimi racjonalistami: jak mogliby wic uwierzy w niewidzialne, bezcielesne istoty, uzdrawiajce na odlego? A nawet gdyby w nie uwierzyli, jake mogliby si do tego przyzna? Niektrzy jednak maj odwag uczyni co podobnego. W marcu 1974roku, z Guirdhamem skontaktowa si telefonicznie niejaki doktor Charles", kanadyjski lekarz, przebywajcy na konferencji w Anglii. Po jego gosie mona byo od razu pozna, e cierpi co najmniej na powane zapalenie krtani. Dwa dni pniej zadzwoni ponownie do Guirdhama: mia ju zapalenie puc. Zaprzyjaniony lekarz stwierdzi zagszczenie w dolnym pacie obu puc, jeden za pat przesta w ogle dziaa. A jednak nastpnego dnia dr Charies" zadzwoni jeszcze raz i poinformowa, i zapalenie puc zniko. Nawet w nieczynny pat dziaa bez zarzutu. Jego przyjaciel nie mg tego poj. Jedynym lekarstwem podawanym choremu bya penicylina - i nie zaywa jej nawet przez cay dzie! Leczenie choroby, ktre zazwyczaj zajmowao kilka tygodni, teraz trwao kilka godzin. Doktor Charies" mia jednak co wicej do powiedzenia. Czy Guirdham uzna go za wariata, gdy mu powie, e poprzedniej nocy wyczu w swoim pokoju obecno kobiety w bkitnej szacie, ktra pooya rce na jego klatce piersiowej? Poczu mrowienie i wnikajce gboko do wntrza ciaa gorco, .Jakby przystawiono mi do samej skry aparatur do krtkofalowych diatermii, i to zbyt mocno naadowan". Kobieta bya opasana w talii srebrnym paskiem, nosia na lewym biodrze medalion i miaa wietliste, niebieskie oczy. Guirdham rozpozna z opisu swoj pomocnic, niejak pann Mills, ubran w szaty, jakie nosia w swym poprzednim wcieleniu jako Parfaite - czonkini sekty katarw, naleca do wyszej kasty Doskonaych". Doktor Charies", ktry nie mia w ogle pojcia o istnieniu panny Mills, powrci do Kanady; niebawem jednak znw si odezwa. Owo pozorne zapalenie krtani, o ktrym cakiem zapomniano w obliczu zapalenia puc, okazao si nowotworem. Mia wanie rozpocz terapi kobaltow, ale owiadczy z zimn krwi, e wszystko jest ju dobrze. Znw ujrza kobiet w bkitnej szacie i poczu dotyk jej rk: tym razem pooya jedn do na jego gardle, przykrywajc krta, drug za dotykaa jego czoa, karku a niekiedy i kciuka". Poczu znw ciepo wydobywajce si z jej eterycznych palcw". Powtrna biopsja wykazaa mniejsz liczb komrek nowotworowych. Terapi kobaltow odoono. Wynik trzeciej analizy: komrki rakowate znikny cakowicie. Dr Charies" wygosi odczyt na temat swego cudownego uzdrowienia w lokalnym Towarzystwie Lekarskim (Guirdham nie podaje nazwy miasta, w ktrym Charies pracowa). Towarzyszy mu podczas tego wykadu patolog, ktry stwierdzi, e aden nowotwr zoliwy nie mg w tak krtkim czasie ulec remisji. Pniej doktor Charies" znowu odwiedzi Angli i przekona si, i to rzeczywicie panna Mills, nie opuszczajc hrabstwa Somerset, wyleczya go z zapalenia puc w Londynie i zlikwidowaa raka krtani, gdy przebywa za oceanem.

Chirurgia psychiczna: za" i przeciw"


Ruch spirytystyczny zosta zapocztkowany w 1857 roku przez francuskiego okultyst nazwiskiem Hippoyte Leon Denizard Rivail, czyli Allena Kardeca". Gosi on, e istniej dwa wiaty, widzialny i niewidzialny, zamieszkae przez byty wcielone i bezcielesne. Duch skada si z materii eterycznej", zjednoczonej z ciaem fizycznym za pomoc poredniej otoczki ducha". Kardec utrzymywa, i wyznawana przez niego filozofia jest racjonalna i oparta na sprawdzalnych faktach. Jego dzieo znalazo si na kocielnym indeksie w 1866 roku, ale nadal utrzymuje si jego popularno w Brazylii i na Filipinach. Stanowi ono podstaw wiary wielu osb uprawiajcych tak zwan chirurgi psychiczn", ktra zyskaa spory rozgos. Najpierw trafi na pierwsze strony gazet Jose de Freitas, zwany Arigo" (Dobroczyca). Ten nie posiadajcy adnego wyksztacenia eks-gmik, w latach pidziesitych naszego stulecia, sta si sawny w caej Brazylii, gdy wykonywa podobno skomplikowane operacje, posugujc si noami kuchennymi i noyczkami - w warunkach urgajcych higienie. Arigo wpadszy w trans stawia diagnozy i wykonywa zabiegi na chorych. Twierdzi, e kieruje nim gos, rozlegajcy si w jego

38

prawym uchu. Mia to by gos doktora Adolphusa Fritza, Niemca, zmarego w Estonii w 1918 roku (nie ustalono, czy kto taki rzeczywicie istnia). De Freitas chyba nie zdawa sobie sprawy z tego, co robi podczas transu; pewnego razu zemdla, ujrzawszy na filmie operacj, ktr sam przeprowadza. Dwukrotnie trafi do wizienia pod zarzutem nielegalnej praktyki lekarskiej. (Nie pomogy zeznania uzdrowionych przez niego). Po odsiedzeniu drugiego wyroku w 1965 roku ograniczy si do stawiania diagnozy. W 1968 roku nowojorski zesp medyczny, ktrym kierowa neurolog Andrija Puharich (pniej nawiza on wspprac z izraelskim medium, Uri Gellerem) obserwowa Ariga badajcego tysice pacjentw. Nie dotyka adnego z nich, powica kademu najwyej minut, po czym stawia diagnoz i zaleca kuracj. W piset pidziesiciu przypadkach, ktre zesp amerykaski oddzielnie przebada stawiajc diagnozy, jak owiadczy Puharich, nie stwierdzilimy ani razu, e si pomyli". Zesp odkry rwnie, e w kilku przypadkach, gdy Arigo postawi diagnoz, ale nie zaleci adnej kuracji, stan pacjenta by beznadziejny, a choroba miertelna. James Randi, ktry wystpowa na scenie jako iluzjonista, potem za peni funkcje gwnego eksperta CSICOPKomitetu Naukowego Badania Relacji o Zjawiskach Paranormalnych, wykaza, e przynajmniej cz operacji dokonywanych przez Ariga moga by trickiem. Joe Nickell (rwnie zawodowy iluzjonista i podpora komitetu) utrzymywa, i wszystkie recepty byy realizowane w jedynej lokalnej aptece, ktr dziwnym trafem kierowa brat cudotwrcy". Jednak i inni badacze - oprcz Puharicha - obstawali przy tym, i sceniczne tricki, oszustwa i halucynacje nie wchodz w gr. Sam Arigo nie stara si niczego wyjani, ca zasug przypisywa Jezusowi i doktorowi Fritzowi. Niezwyke zdolnoci Josego pozostaj nadal rwnie niezrozumiae, jak jego mier w wypadku samochodowym w 1971 roku, ktra nastpia wkrtce po tym, gdy zawiadomi szereg osb, e wicej si ju z nim nie spotkaj. Wielu kontrowersyjnych filipiskich uzdrowicieli, ktrzy dziaaj na wyspie Luzon, naley do Zwizku Chrzecijaskich Spirytystw na Filipinach. Ma on ca sie spirytystycznych kociow. Otwieraj rzekomo goymi rkami ciao pacjenta i usuwaj z niego chore tkanki lub organy. Badanie ich dziaalnoci przez zachodnich uczonych wkrtce doprowadzio do jawnych oskare: uzdrowiciele rzeczywicie posugiwali si oszukaczymi trickami lub sugesti. Jednak relacje niektrych badaczy, takich jak Lyall Watson, ktrzy byli naocznymi wiadkami wydarze, wydaj si wskazywa na co zgoa odmiennego. Przez ponad osiem miesicy, w trakcie trzech oddzielnych wizyt na Filipinach, Watson obejrza przeszo tysic operacji, przeprowadzanych przez dwudziestu dwch rnych uzdrowicieli. W czasie jednej z nich, dokonywanej na kobiecie w rednim wieku, cierpicej na ble brzucha, Watson podobno widzia, jak uzdrowiciel zanurza gboko rce w ciao pacjentki. Wydoby stamtd, trzymajc kciukiem i palcem wskazujcym, grudk ciaa wielkoci piki tenisowej. Pomocnik uzdrowiciela uj j szczypcami, przeci czce z ciaem pasmo tkanki i zoy pik" na doni Watsona. Wyjwszy rce z wntrza ciaa pacjentki, uzdrowiciel wytar krew z powierzchni, na ktrej nie byo ani ladu rany. Przesunem po jej skrze domi: bya gorca, ale nie uszkodzona - nie dostrzegem adnego skaleczenia". Pacjentka wstaa i odesza. Cay zabieg trwa mniej wicej pi minut i dokonano go niezwykle profesjonalnie. W 1973 i 1975 roku dwie grupy specjalistw" (Watson nie wspomina, w jakiej dziedzinie) pod kierownictwem George'a Meeka ustaliy, e - cho niektrzy uzdrowiciele byli istotnie oszustami - w innych przypadkach stwierdzono autentyczne istnienie i codzienne wystpowanie podczas praktyki leczniczej tubylczych uzdrowicieli fenomenw psychoenergetycznych rnego rodzaju. Wyranie stwierdzono umiejtno materializacji i dematerializacji ludzkiej tkanki: krwi i rnych organw, a take innych obiektw, nie bdcych czci ludzkiej anatomii". Jednake w 1977 roku ekipa telewizyjnego programu dokumentalnego Co si dzieje na wiecie?", emitowanego przez stacj Granada na obszarze Zjednoczonego Krlestwa, towarzyszya grupie szukajcych ratunku chorych, ktrzy wyruszyli z Brytanii na wysp Luzon. Pracownicy telewizji byli obecni podczas zabiegw i wrcili razem z nimi do ojczyzny. Nie byo adnej wtpliwoci co do rezultatw wyprawy: ci, ktrzy uznali si za wyleczonych, wkrtce odczuli nawrt dolegliwoci. Inni czuli si odrobin lepiej". Kilku zmaro jeszcze przed emisj filmu, kilku innych po niej. Nie byo adnych cudownych uzdrowie. Wszystkie guzy, stwierdzone przed t podr, istniay nadal po powrocie. Jeli za chodzi o ekip telewizyjn, to zabroniono jej uczestniczenia w operacjach" po tym, jak narrator. Mik Scott, przechwyci rzekomo wydobyty nowotwr". Po powrocie do Londynu w Szpitalu Guya dokonano analizy innych zdobytych przez zesp Scotta prbek ludzkiej" krwi i tkanki. Krew naleaa do krw i wi. Guz rzekomo usunity z szyi dziewczyny okaza si wycinkiem z kobiecej piersi, dokonanym podczas biopsji. Inne narole" byy kawakami misa kurczakw. Mimo i od razu mona dostrzec, e iluzjonista Randi za wszelk cen chce zdyskredytowa fenomeny tego rodzaju jako oszustwo, w tym przypadku trudno zakwestionowa jego systematycznie i powoli przeprowadzon demonstracj, jak mona

39

dokonywa podobnych operacji" nawet wwczas, gdy wiadkowie stoj bardzo blisko. Randi zadaje take pytanie, czemu uzdrowiciel Tony Agpaoa, gdy zasza potrzeba usunicia jego wasnego wyrostka robaczkowego, polecia w tym celu do szpitala w San Francisco? Czyby nie dowierza swoim kolegom po fachu? Jednak Levesque wspomina o pewnej wdowie ze stanu Oregon (nie podajc jej nazwiska), ktra cierpic na nieuleczaln chorob serca sprzedaa dom i przybya na wysp Luzon z caym swym majtkiem. Po trzech oddzielnych operacjach", ktrym poddaa si w cigu tygodnia, zdaa sobie spraw, e pada ofiar oszustwa. Zostaa bez grosza, stan jej zdrowia cigle si pogarsza, bya w ostatecznej rozpaczy. Zachowaa co prawda bilet powrotny, ale do czego miaa wraca? Nie widziaa przed sob adnych perspektyw. Chcc zaoszczdzi troch pienidzy z resztki, ktra jej pozostaa, postanowia pojecha na lotnisko autobusem. Okazao si, e wsiada do niewaciwego wozu, a kierowca nie chcia zawrci. Na samolot ju i tak si spnia, a podczas gwatownej ulewy autobus wpad w polizg i wyldowali w rowie. Kierowca zaprowadzi wszystkich pasaerw wsk ciek do pobliskiej wioski. Przemoczona i wyczerpana pani X znalaza si w grupie ludzi, ktrzy z odlegych osad przybyli tu na leczenie. Czystym zbiegiem okolicznoci natkna si na prawdziwego uzdrowiciela - ale nie miaa ju pienidzy! Mody czowiek uspokoi j, by si tym nie przejmowaa. Nastpnego dnia dokona operacji bez uycia narkozy i rodkw dezynfekcyjnych. Wkrtce chora poczua si lepiej. Zanim jednak odjechaa, uzdrowiciel poprosi, by nikomu nie zdradzia jego tosamoci ani miejsca pobytu. Szkodliwy rozgos mg uniemoliwi mu prac dla dobra rodakw. Levesque nie podaje adnych konkretnych danych, ale opowie wydaje si prawdziwa. Dowodzi tego zwaszcza jeden jej aspekt: uzdrowiciel odmwi przyjcia zapaty. Raz po raz powtarza si ta sama prawidowo: prawdziwe cuda nic nie kosztuj. Naley przyj nastpujc zasad: jeeli kto domaga si pienidzy, zachodzi due prawdopodobiestwo, e mamy do czynienia z oszustem. Levesque (znw nie podajc bliszych danych) cytuje fragment artykuu wstpnego, zamieszczonego w czasopimie Fate". Tematem publikacji s bogaci filipiscy uzdrowiciele i ich pacjenci. Prawdopodobnie na cud uzdrowienia mona zasuy, ale nie sposb go kupi. Prawdziwe wyleczenie moe nastpi jedynie wwczas, gdy zachodzi wewntrzna przemiana uczu i postawy pacjenta". Powtrzmy raz jeszcze: metody uzdrawiania psychicznego czy duchowego mog by rne, w zalenoci od wiatopogldu. Wszystkie jednak bazuj na przekonaniu, e ciao fizyczne jest odtworzeniem prototypu (ciaa eterycznego"), niezalenego od czasoprzestrzeni i bytu fizycznego, oywionego przez energi uniwersaln, znan pod rnymi nazwami: ch'i, prana, mana, zwierzcy magnetyzm, sia odyczna, energia orgonowa itd. Cypryjski uzdrowiciel, Spyros Sathi, znany pod greckim przydomkiem Daskalos (Nauczyciel), twierdzi, e niezbdna jest doskonaa znajomo eterycznego sobowtra" ciaa. Omawiajc przypadek nastawiania krgw pewnej pacjentki, Daskalos owiadczy Kyriacosowi Markidesowi: Nie mgbym osadzi krgw na waciwym miejscu, gdybym nie potrafi wiadomie wykorzysta energii witalnej i nie zna dobrze budowy krgosupa". Doda te: W tym przypadku, bazujc na odtwrczych waciwociach eteru, mona byo uformowa par eterycznych rk i dotrze nimi w gb ciaa pacjentki. Dziki doskonaemu opanowaniu cech czuciowych eteru mogem zbada kocami eterycznych palcw uszkodzenie krgosupa i przesun krgi na waciwe miejsce. Dziaaj zatem wsplnie cztery rce: materialne na zewntrz ciaa, eteryczne za w jego wntrzu".

Rewiwalici i ewangelici
Moemy zauway powtarzajce si elementy: 1. Nakadanie rk, fizycznych albo eterycznych, lub te jednych i drugich; 2. Przenoszenie si uniwersalnej energii, ktrej przekanikiem jest uzdrowiciel; energia ta bywa okrelana jako mio Boa" lub w inny sposb; 3. Ogromne znaczenie modlitwy i szczerego pragnienia odzyskania zdrowia; 4. Zauwaalny jest rwnie wpyw rozentuzjazmowanych tumw lub kongregacji; ich emocje zazwyczaj towarzysz cudownym uzdrowieniom", rzeczywistym lub urojonym, o skutkach zarwno krtkotrwaych, jak i permanentnych. Charyzmatyczni kaznodzieje fundamentalistyczni odgrywaj du rol w Stanach Zjednoczonych. Kwakrzy, tzw. szejkersi (czonkowie sekty propagujcej wiar w to, e Chrystus przyszed ju po raz drugi na wiat), adwentyci, zielonowitkowcy i inni wzywaj Ducha witego podczas masowych ulecze na mityngach religijnych. Ich dziaalno wywouje albo uwielbienie, albo kategoryczny sprzeciw. Uzdrowicieli takich jak Pat Robertson, Ora Roberts, A.A. Allen, Ojciec Raiph di

40

Orio, Kathryn Kuhiman i wielu innych, poczwszy od lat pidziesitych naszego wieku otaczaj tumy zwolennikw. Ronie te ich pozycja spoeczna - Pata Robertsona uznano nawet za potencjalnego prezydenta USA. Kathryn Kuhiman (urodzona prawdopodobnie w 1915 roku) ju jako dziecko penia funkcje kaznodziejskie, a w 1946 roku rozpocza sw dziaalno uzdrowicielki, po tym, jak pewien czowiek owiadczy, e poprzedniego dnia podczas odprawianego przez ni naboestwa zosta wyleczony z nowotworu. Uzdrawianie stao si dla Kathryn Kuhiman tak istotne, e w latach szedziesitych stanowio gwny element spotka religijnych, na ktre przybyway ze wzgldu na ni wielkie tumy. Na pocztku piewano pieni religijne, kiedy za temperatura emocjonalna widowni bya ju bardzo wysoka, pomocnicy Kathryn podniecali jeszcze entuzjazm zebranych, opowiadajc przed pojawieniem si uzdrowicielki o jej subie dla Boga i cudach, ktre w kadej chwili mog si wydarzy. Kathryn wszedszy na scen wygaszaa kazanie na temat Boej mioci i istoty uzdrawiania, tumaczc, e to nie ona dokonuje cudw, ale Bg za jej porednictwem. Wpadajc w trans modlia si o to, by nastpiy cudowne uleczenia, potem za wskazywaa rne czci audytorium mwic, i czuje, e kto tam wanie odzyska zdrowie. Niebawem poszczeglni ludzie zrywali si z miejsc oznajmiajc o znikniciu swych dolegliwoci. Zapraszano ich na scen, by mogli zawiadczy o cudzie przed caym zgromadzeniem. Bada ich wwczas (pobienie) znajdujcy si pod rk lekarz. Dr William Nolen, ktry by obecny na kilku takich mityngach w pocztku lat siedemdziesitych, przeprowadzi pniej wywiady z dwudziestoma trzema osobami, ktre owiadczyy, e Kathryn Kuhiman ich uleczya. adne jednak z tych uzdrowie nie zostao medycznie udokumentowane. W pewnym dramatycznym momencie, gdy Kathryn zawoaa: Kto z obecnych zosta wyleczony z raka!", niejaka Helen Sullivan wstaa ze swego fotela inwalidzkiego i pokutykaa na scen. Pozbywszy si pasa usztywniajcego krgosup, zacza biega, zanim wrcia do swego fotela, wymachujc owym pasem; widownia bia brawo, a Kathryn Kuhiman wznosia dzikczynne mody. Dwa miesice po tym wydarzeniu pani Sullivan powiedziaa Nolenowi: Byam pewna, e zostaam wyleczona. Tego wieczora odmwiam modlitw, w ktrej dzikowaam za ask okazan mi przez Boga i Kathryn Kuhiman. Pooyam si do ka, przepeniona radoci, jakiej nie zaznaam od dawna. O czwartej nad ranem obudzi mnie straszny bl w plecach. Bolao mnie tak bardzo, e oblaam si zimnym potem. Baam si poruszy". Zdjcia rentgenowskie wykazay, i osabiony przez raka koci krg zama si wskutek zbyt wielkiego nacisku, spowodowanego wbiegniciem na scen. Dwa miesice pniej chora zmara. Sceptyczny przedstawiciel CSICOP, Terence Hines, tumaczy zdumiewajc cho krtkotrwa swobod ruchw pani Sullivan w podobny sposb, jak inni niedowiarkowie wyjaniaj bogo odczuwan podczas NDE, a wic przez wydzielenie si endorfin w chwili ogromnego podniecenia. Kathryn Kuhiman nie widziaa pani Sullivan, gdy leaa ona w ku, okaleczona i umierajca - zauwaa Hines. - Nie widziay jej rwnie w takim stanie tysice ludzi, ktrzy na wasne oczy dostrzegli, e chora doznaa czego, co miao wszelkie pozory cudownego uleczenia". Jednake pod koniec lat szedziesitych reporter gazety Toronto Star" rwnie odszuka kilka osb uzdrowionych przez Kathryn Kuhiman. By wrd nich George On". W 1925 roku prysno mu do oka roztopione elazo; na rogwce uformowaa si blizna. Nie mona byo jej usun nawet operacyjnie. Ministerstwo Pracy i Przemysu stanu Pensylwania przyznao mu pene odszkodowanie za utrat oka". Dwadziecia lat pniej, w marcu 1947 roku, On- po raz pierwszy uczestniczy w mityngu religijnym z udziaem Kathryn Kuhiman. Poniewa naboestwo to zrobio na nim due wraenie, powtrnie wzi udzia w spotkaniu 4 maja i wtedy po raz pierwszy modli si o uzdrowienie. Poczu kucie w oku, jakby przepywa przez nie prd elektryczny; potem zaczo ono obficie zawi. Wracajc do domu zorientowa si, e widzi. Blizna znikna. Dr Imbrie, ktry bada go przed dwudziestoma laty, by zdumiony. Scott Rogo sugeruje, e - poniewa tkanka bliznowata na oku nie moga po prostu znikn ani rozpuci si uzdrowienie George'a Orra naley uzna za autentyczny cud, ktry spenia wszelkie kryteria, wyliczone przez Lambertiniego w XVIII wieku. Orr nie znajdowa si w momencie wyleczenia pod opiek lekarsk, uzdrowienie za byo natychmiastowe, cakowite i trwae". Wikszo jednak kaznodziejw tego typu lepiej si zna na show-biznesie i oszustwach ni na leczeniu. Popularni uzdrowiciele nie przebieraj w rodkach, byle tylko si wzbogaci. Skandale zwizane z osobami wybitnych teleewangelistw take nie przyczyniaj si do umocnienia wiary. Stwierdzenie Oraa Robertsa, e Bg zabierze go do siebie", jeli dotacje pienine nie osign zamierzonej kwoty omiu milionw dolarw, byo przedmiotem oglnej krytyki. Co si za tyczy Jima i Tammy Fay Bakkerw, ktrzy w latach osiemdziesitych wyudzili prawie sto pidziesit milionw dolarw od stu pidziesiciu tysicy wiernych, to Ameryka dosownie wybauszya oczy, gdy Jima wsadzono za kratki pod zarzutem szalbierstwa. Zupenie ju oniemiaa na wie o jego grzesznych igraszkach z przedstawicielami obu pci w dziwkarskim

41

jacuzzi". Wreszcie cakiem opada jej szczka, gdy rywalizujcy z Bakkerem kaznodzieja, Jimmy Swaggart, take zosta zdemaskowany. Ten ewangelista Kocioa baptystw ze swej telewizyjnej kazalnicy ciska gromy na gowy grzesznych Bakkerw" - dopki nie wydao si, e i on nie jest taki wity. Pewna panienka lekkich obyczajw, Debra Murphree, podczas ogldania programu telewizyjnego rozpoznaa w kaznodziei jednego ze swoich staych klientw, zapaa wic za suchawk, i... Teraz znw Pat Robertson (utrzymuje, i dokona wielu cudownych uzdrowie pragncych zachowa anonimowo wiernych - o ktrych nadal nikt nie wie, czy w ogle istniej) ma zdaje si oko na Biay Dom - by moe spodziewa si zaprowadzi tam nieograniczon teokracj. Jaki std mora? Najlepiej lecz ci, o ktrych nic nie wiemy albo dowiadujemy si najpniej, gdy nie zaley im na skarbach tego wiata. To stara historia. Poza tym - biorc pod uwag przypadek George'a Orra i innych - moe uzdrowienie (jeeli w ogle kiedy nastpuje) jest nie tyle zasug kaznodziei, co skutkiem wiary osoby pragncej odzyska zdrowie, zwaszcza jeli dodatkowo j rozpomienia gwatowne emocje tumu.

Lekarzu, ulecz samego siebie"


Zdarzaj si przypadki, gdy uzdrowiciele bior na siebie choroby innych, nawet do tego stopnia, e staj u progu mierci. Urodzony w 1913 roku Grek z Cypru, uzdrowiciel Daskalos, twierdzi, i jego moc dematerializowania chorych organw i koci, a nastpnie odtwarzania ich pochodzi od Ojca Jokanaana, czyli biblijnego w. Jana. Daskalos utrzymuje, e uzdrowicielowi najbardziej potrzebne jest umiowanie rodu ludzkiego". Amerykaski uczony pochodzcy z Cypru, Kyriacos Markides, opowiada o tym, jak powrciwszy do stanu Maine po wizycie na Cyprze u Daskalosa, otrzyma list od jego ucznia, Iakovosa. Donosi on, e ona Markidesa Emiy (ktra miaa problemy z kolanem) powinna uda si do lekarza. Trzy dni pniej ble Emiy ustpiy. Markides nigdy nie dowiedzia si, czy Daskalos wzi na siebie jej cierpienia, ale odwiedziwszy powtrnie Cypr w 1981 roku znalaz uzdrowiciela w bardzo cikim stanie, z nie gojc si ran na nodze. Przycinity do muru Daskalos wyzna, e wzi na siebie t chorob, by spaci dug karmy" zacignity przez jego zicia. Chocia stan Daskalosa wydawa si bardzo ciki, uzdrowiciel postanowi udowodni wyszo umysu nad materi. Pogry si w medytacji, po czym przesun doni po chorej koczynie, a nastpnie zacz gwatownie skaka na zranionej nodze po pokoju. Wracajc do ka powiedzia: Teraz musz odzyska karm" - i wyjani, i mniej wicej za tydzie dug bdzie ju cakiem wyrwnany. Po tygodniu Daskalos wsta z ka i zacz chodzi po domu, cho w pewnym momencie wydawa si bliski mierci. Sai Baba urodzi si w 1926 roku w Puttaparthi, pooonej na odludziu wiosce w poudniowych Indiach. Otrzyma imi Satyanarayana Raju. Ju jako dziecko odmawia spoywania misa, sprowadza do domu ebrakw, eby ich nakarmi, i bawi wszystkich sw umiejtnoci wycigania z pozornie pustego worka zabawek i innych przedmiotw. Gdy mia trzynacie lat, straci przytomno - przypuszczano, e przyczyn byo ukszenie skorpiona. Ocucono go, ale zacz odtd wpada w trans i recytowa sanskryckie teksty filozoficzne. Rodzina sdzia, i optay go ze duchy, tote prowadzono chopca do rnych egzorcystw. Zadawali mu jednak taki bl, e pooono temu kres. Dwa miesice po rzekomym ukszeniu przez skorpiona ojciec ujrza, jak syn na oczach wielkiego tumu materializuje z powietrza wiee owoce. Kim jeste?" - spyta ojciec. Jestem Sai Baba" - odpar chopiec. W ten sposb oznajmi, e jest powtrnym wcieleniem muzumaskiego witego, Sai Baby z Shirdi, zmarego w 1918 roku. Porzuci nastpnie dom, zebra grup zwolennikw i zacz budowa aram (orodek medytacji religijnych). Wkrtce zaczto mu przypisywa cudowne uzdrowienia. Potrafi podobno materializowa narzdzia chirurgiczne oraz leczy cierpicych, biorc na siebie ich choroby. 28 czerwca 1963 roku Sai Baba kaza swojemu tumaczowi, panu N. Kasturi, zapowiedzie, e przez tydzie nie bdzie udziela adnych wywiadw. Rano nastpnego dnia straci przytomno. Pocztkowo jego uczniowie sdzili, e mistrz zapad w jeden ze swych transw, ale po kilku godzinach wezwali lekarza. Dr Prasannasimbo Rao, zastpca dyrektora Sub Medycznych w prowincji Mysore, przyby specjalnie z Bangalore. Stwierdzi zapalenie opon mzgowych na podou gruliczym. Gdy rozpocz stosowne zabiegi lecznicze, Sai Baba odzyska na chwil przytomno. Poleci, by zaniechano zastrzykw i wszelkiej innej kuracji. Wyjani, e pewnemu przebywajcemu daleko wyznawcy grozi tragiczny w skutkach wylew. eby go ocali, Sai Baba wzi na siebie jego cierpienia, a mianowicie; parali, ataki serca, czciow lepot, wysok gorczk i silne ble. Sai Baba oznajmi, i po piciu dniach bdzie ju po zmartwieniu.

42

Po czterech powanych atakach serca nastpi lewostronny parali. Sai Baba mwi z wielkim trudem i straci niemal cakowicie wzrok w lewym oku. 4 lipca stan jego poprawi si. Zdoa wwczas powiedzie, i skrzep w mzgu rozpuci si i ataki serca ju si nie powtrz. Jednak lewa strona ciaa bya nadal poraona; mwi z trudem i niewyranie. Zaniepokojeni uczniowie zadawali sobie pytanie: Jeli Sai Baba jest Bogiem w ludzkiej postaci, dlaczego imaj si go fizyczne cierpienia? Czemu sam siebie nie uleczy? Poznali odpowied na to pytanie dwa dni pniej, gdy w przeddzie wita o nazwie Guru Poomima Sai Baba podnis si z ka, by - z pomoc innych - przej do wielkiej sali modlitewnej. Jego chd - opowiada obecny przy tym lekarz - by charakterystyczny dla osoby czciowo sparaliowanej (hemiplegika). Poraona lewa noga wloka si, opisujc pkola, a palce u ng zahaczay o podog. Widzc Sai Bab w takim stanie nawet najmniejsi gono pakali". Zasiadszy przed piciotysicznym audytorium, zgromadzonym w sali i poza ni, mistrz gestem poprosi o wod. Napi si z kubka, ktry podano mu do ust, umoczy w wodzie koniuszki palcw prawej rki, pokropi sw sparaliowan lew rk i nog, a nastpnie zacz gadzi lew rk praw doni, a lew nog obiema rkami. W cigu sekundy noga mistrza, oko i cay lewy bok powrciy do dawnej postaci - relacjonowa T.A. Ramantha Reddy, ekspert rzdowy, ktry siedzia w jednym z pierwszych rzdw. - By to doprawdy boski widok obserwowa jego byskawiczny powrt do zdrowia..." Sai Baba wsta i rozpocz rozwaania na temat Guru Poomima - opowiada N. Kasturi. - Ludzie nie wierzyli wasnym oczom i uszom. Kiedy jednak uwiadomili sobie, e mistrz stoi przed nimi i przemawia, zaczli skaka z radoci". Swami (Mistrz) wyjani nam po godzinie nauczania, e nie bya to jego choroba, ale cudze cierpienie, ktre wzi na siebie, chcc ocali inn osob. Potem wrci bez pomocy do swego pokoju, spoy posiek, a w nastpnych dniach widzielimy, jak po dawnemu tryska yciem i zdrowiem... Pozorny wylew, ktry nastpi, zdaje si, na jego wasne yczenie, min w zapowiedzianym przez guru terminie, nie pozostawiajc adnych widocznych ladw". Trudno w to uwierzy? Wszystkie wiadectwa s jednak zgodne. Guirdham twierdzi, e panna Mills przejmowaa na odlego cudze objawy chorobowe. Jeden taki przypadek zwizany by z osob niejakiego pana Paula". By to chirurg-ortopeda, pracujcy w tym samym szpitalu co doktor Charles". Pewnego dnia Guirdham odbywa przechadzk w towarzystwie panny Mills. W pewnej odlegoci widoczna bya pobliska szosa. Nagle jego towarzyszka staa si dziwnie roztargniona; pniej oznajmia, e ujrzaa, jak samochd z pknit opon wpad na inne auto, rozbijajc jego przedni szyb. Na widocznej w oddali szosie nie byo ladw adnego wypadku, ale oczy panny Mills, zanim wrcili do domu Guirdhama, byy silnie zaczerwienione i obficie zawiy. Nagle dostaa skurczu powiek tak silnego, przestrze midzy grn i doln powiek przypominaa wziutk szpark". Panna Mills prawie nic nie widziaa, postanowia jednak wrci do swego domu. Wkrtce potem zadzwoni do Guirdhama pewien kanadyjski przyjaciel, eby powiadomi go o wypadku pana Paula" (znanego zarwno jemu, jak pannie Mills), dokadnie takim, jak opisany przez ni. Wpady mu do oczu odamki szka, nie czu jednak wcale blu. Pniej pan Pau", cakowicie powrciwszy do zdrowia, sam potwierdzi te informacje. Opiekujcy si nim doktor nazwa jego wyleczenie cudem". Uwierzywszy w moliwo duchowego uzdrawiania, pan Pau" sam zaproponowa, by jego przypadek zosta zacytowany przez Guirdhama podczas odczytu na ten temat, zorganizowanego na uniwersytecie w Nottingham dla przedstawicieli Wrekin Trust. Sai Baba wiadomie wzi na siebie chorob swego ucznia. Guirdham podkrelajc, e panna Mills nie ywia takich intencji, zauwaa, i w niektrych staroytnych cywilizacjach, na przykad greckiej czy egipskiej, powinnoci lekarza byo podjcie takiej decyzji. Do dzi kapanw-taoistw szkoli si w sztuce przejmowania dolegliwoci pacjentw". Guirdham uwaa jednak, e wikszo wspczesnych lekarzy z krajw zachodnich nie byaby psychicznie zdolna do podjcia takiej decyzji. Gdy mamy do czynienia z jak gron chorob, rakiem czy zapaleniem puc, uwaamy za oczywiste, i osoba leczca nie moe wchon do swego organizmu wszystkich zwizanych z t przypadoci objaww". Ale Sai Baba wanie tego dokona - jak utrzymuj wiadkowie.

Zmarli wici, nieprzemijajca moc uzdrawiania?


I tak oto wracamy do Lourdes i wizji, ktra miaa miejsce 11 lutego 1858 roku, i od ktrej wszystko si zaczo. Czternastoletnia Bemadetta Soubirous, wraz ze sw siostr i przyjacik, zbieraa chrust na opa nad brzegiem chodnej rzeki Gave, biorcej pocztek w Pirenejach i przepywajcej w pobliu Lourdes. Bemadetta, niepimienna crka zuboaego mynarza, dotara do prawie cakiem wyschnitego strumienia koo myna; jej towarzyszki ju przeprawiy si przez rze-czk.

43

Dziewczyna ocigaa si w obawie przezibienia. Nagle usyszaa szum podobny do wiatru". Nie dostrzegajc na wodzie fal, spojrzaa na drugi brzeg rzeczuki i zauwaya co biaego" u wejcia do znajdujcej si tam groty. Bya to wietlista zjawa modej dziewczyny, mniej wicej tego samego co ona wzrostu. Towarzyszki Bemadetty zawrciy i zastay j rozmodlon i klczc przed grot. Przyznaa im si do tego, e widziaa milczc zjaw, ale kazaa im przyrzec, e dochowaj sekretu. Jednak wieczorem w Lourdes wszystko huczao ju od plotek: ukazaa si Najwitsza Panna! Nawet rodzina Bemadetty podejrzewaa, i dziewczynka wszystko sobie wymylia. Bemadett co jednak nadal cigno do groty. Kiedy tam powrcia trzy dni pniej, ciekawscy ssiedzi pospieszyli za ni. Dziewczynka znw ujrzaa zjaw, ale nikt inny jej nie dostrzeg, tote zaczto z niej szydzi. Jednak po czterech dniach, 18 lutego, Bernadetta wrcia tam jeszcze raz - i wwczas, po raz pierwszy, posta widzialna tylko dla maej Soubirous" przemwia do niej, nakazujc przychodzi tu codziennie przez dwa tygodnie i obiecujc dziewczynce szczcie w przyszym wiecie". Gromady ludzi zaczy si zbiera, by popatrze na Bemadett, umiechajc si i cicho rozmawiajc z kim, kogo nikt oprcz niej nie mg dostrzec. Wie o tym zacza si szerzy. Moe maa jest wita? Nauczono j podobno sekretnej modlitwy, ktrej nie wolno jej nikomu powtrzy! Pniej, 25 lutego, nastpi punkt kulminacyjny wydarze - Bemadetta w trakcie jednego z codziennych, ekstatycznie przeywanych spotka, odbywajcych si na oczach gapiw, nagle upada na ziemi i nadal bdc (jak si zdawao) w transie, zacza gwatownie rozkopywa ziemi rkoma. Wkrtce pojawia si kaua wody, ktrej Bemadetta si napia. Niebawem kaua przeksztacia si w jeziorko: okazao si, e bije tam rdo. Na niektrych zrobio to wraenie, na innych nie. Bemadetta powiedziaa tylko, e l'aquero" (Tamta) kazaa jej kopa, a potem pi std wod i kpa si. Opisywaa Tamt" jako dziewczyn w swoim wieku, ubran na biao z bkitnym paskiem i z racem owinitym wok rki. Nie utrzymywaa wcale, e jej rozmwczyni jest Najwitsza Panna. Jedna z kobiet stwierdzia, i ten rysopis dokadnie pasowa do niedawno zmarej Elisy Latapie. - Wkrtce jednak wszyscy, ktrzy chcieli w to wierzy, doszli do wniosku, e l'aquero" to z pewnoci Matka Boska. Usyszawszy o tym 2 marca, gdy rdo nadal bio, a tysic szeset osb przygldao si temu, Bemadetta zacza nalega, by ksia wybudowali wityni w tym wanie miejscu i eby wszyscy udali si tam z procesj. Gdy doszo ju do tego, e ludzie zaczli butelkowa wit wod", miejscowy cure (proboszcz), Dominique Peyramale, postanowi z tym skoczy. Publicznie nazwa Bemadett kamczuch i zada, by zjawa: l. wyranie powiedziaa, kim jest, i 2. sprawia, by krzew rany, rosncy w grocie, zakwit przed 4 marca. W oczekiwaniu na cud zebra si dwudziestotysiczny tum; nie zabrako w nim take reporterw. Zjawia si Bemadetta. Oto wita!" wczeni reporterzy daj do zrozumienia, e swym zachowaniem tum ten zakasowaby dzisiejszych kibicw na meczu hokejowym! aden cud si jednak nie wydarzy. Nie byo adnego znaku. Krzew rany ani myla zakwitn. W tumie zaczy szerzy si plotki, e Bemadetta spieszc do groty zatrzymaa si, tchna na oczy niewidomej dziewczyny i przywrcia jej wzrok! I czy widzicie gobic nad jej gow? Jak gobic? O tam!" Wkrtce, mimo wszelkich stara miejscowego kleru i lokalnych wadz, starajcych si pooy kres narastajcej obsesji, przy rdle zamontowano basen z trzema kurkami; wieci o uzdrowieniach mnoyy si i caa sprawa nabieraa rozpdu. I pdzi tak do dzisiaj. A jaki by los samej Bemadetty? Po przykrych oficjalnych przesuchaniach odesano j do szkoy klasztornej, gdzie przebywaa do 1866 roku. Potem zostaa zakonnic, siostr miosierdzia Ma Bemadetta, a w kocu zmara w 1879 roku w wieku 35 lat. W dziecistwie cierpiaa na astm, potem chorowaa na grulic; cudowna woda nie uzdrowia jej. Byam zwyk miot w rku Maryi Panny - stwierdzia, gdy nadesza godzina mierci. - Gdy przestaem ju by potrzebna, odstawia mnie z powrotem w kt za drzwiami". Uznano za cud, e jej nawoskowane ciao - od czasu do czasu odkopywane - nie wykazuje ladw rozkadu. Wikszym jednak cudem jest nieustajca popularno Lourdes. Co roku ludzie czekaj w dugich kolejkach na to, by wej do groty i wykpa si w chodnej, grskiej wodzie - tak samo jak w redniowieczu ustawiali si w kolejce przed grobem Becketa w Canterbury i na progu wielu innych cudownych przybytkw, rozsianych po caej Europie. W 1884 roku powoano Komitet Medyczny w Lourdes; ma on na celu badanie wszelkich relacji o cudownych uzdrowieniach. Za przykadem Lambertiniego doktorzy wchodzcy w skad komitetu odrzucaj wszystkie przypadki z wyjtkiem tych, ktrych nie mona wytumaczy w sposb naukowy. Wydarzyo si ich szedziesit kilka od czasu, gdy Bemadetta ujrzaa co, czego nikt inny nie by w stanie dostrzec. I znw nasuwa si myl, e by moe wystarczy sama wiara...

44

Mogo zreszt przyczyni si do tego wszystko... albo raczej najistotniejsza czstka tego wszystkiego... Jest to z pewnoci wane tam, gdzie mamy do czynienia z wizjami Najwitszej Panny Maryi...

3. Wizje Maryjne
Taczce soce
Bemadetta nie bya pierwsz ani ostatni osob dostrzegajc zjawiska niewidzialne dla innych. Ostatnio mno si relacje o ukazywaniu si Matki Boskiej. Zazwyczaj widz J dzieci lub modzi ludzie. Przewanie Maryja oznajmia, e wiat musi zmieni swe grzeszne obyczaje, gdy spadnie na pomsta Jej Syna. Ukazuj si take prorocze znaki. Powan konkurencj dla Lourdes stanowi dzi boniacka miejscowo Medjugorje, skd od 1981 roku pyn raporty o zdumiewajcych wydarzeniach; midzy innymi widziano tam podobno taczce soce - jest to charakterystyczny fenomen Maryjny, ktry po raz pierwszy odnotowano 13 padziernika 1917 roku, podczas I wojny wiatowej, w tym samym miesicu, w ktrym wybucha w Rosji rewolucja bolszewicka. W Fatimie, wiosce pooonej w rodkowej Portugalii w grzystym regionie Seria de Aire, siedemdziesit tysicy osb z przeraeniem obserwowao soce, ktre najwyraniej spadao na ziemi. Ci sami ludzie w niedalekiej przyszoci mieli sta si wiadkami szczytowego momentu kryzysu narodowego. Nastpi on pi miesicy po spotkaniu trojga pastuszkw z pikn, mod pani, ktra oznajmia im, e zstpia z nieba. Tymi wizjonerami byli: dziesicioletnia Lucia de Jesus i dwoje jej kuzynw, dziewicioletni Francisco Marto i jego siedmioletnia siostrzyczka Jacinta. W 1916 roku te pobone, niepimienne dzieci, trzykrotnie spotkay si z anioem" o wygldzie mniej wicej pitnastoletniego chopca, ktry nakaza im modli si. Dwa razy ujrzay go 32 kilometry na zachd od Fatimy, na pastwisku o nieckowatym ksztacie, noszcym miano Cova da Iria, czyli Grota w. Ireny. Tu wanie w dniu 13 maja 1917 roku caa trjka pasa owce, gdy przerazi ich blask, przypominajcy nag byskawic. Gdy popdzili stado z gry, owietlia ich kolejna byskawica. Wwczas obie dziewczynki (ale nie Francisco!) ujrzay na skalnym dbie promienn posta kobiety, osonitej biaym welonem ze zot lamwk. Skd jeste?" - spytaa dosownie olniona Lucia. Z nieba" - odpara zjawa i dodaa, e pragnie, by dzieci przychodziy w to miejsce trzynastego dnia kadego miesica. Jeli bd posuszne, po szeciu miesicach wyjawi im, kim jest. Obiecaa rwnie, i caa ich trjka trafi do nieba, ale Francisco (ktry usiowa wanie rzuci kamieniem w posta nadal dla niego nie dostrzegaln) bdzie musia odmwi przedtem wiele racw. Chopiec zacz modli si jak najty - i nagle ujrza zjaw, cho nadal nie sysza jej sw. Nakazawszy dzieciom modlitwy o rychy koniec wojny, posta uniosa si do nieba, a bi przy tym od niej niezwyky blask. Dzieci postanowiy zachowa to wydarzenie w sekrecie, ale jeszcze tego wieczora Jacinta powiedziaa matce, e widziaa Najwitsz Pann Maryj. Wkrtce wszyscy ju o tym wiedzieli. Miejscowy ksidz, ojciec Ferreira, uzna ich wizj za omam szataski. Matka Lucii, Maria Rosa, oskarya dzieci o kamstwo. Trjka obstawaa jednak przy swej opowieci, pomimo bicia i szyderstw, i w dniu 13 czerwca wrcia do Cova da Iria wraz z pidziesicioma wiadkami, ktrzy obserwowali dzieci klczce i modlce si koo dbu, a potem Lucie rozmawiajc z kim niewidzialnym. Niektrym wydawao si, e poudniowe soce byo dziwnie przymione, a w momencie zniknicia postaci usyszay huk eksplozji i dostrzegy liczn, bia chmurk, szybujc po niebie ku wschodowi. Mwiono take, i wszystkie licie dbu odwrciy si w tyme kierunku po odejciu zjawy i dopiero po kilku godzinach drzewo odzyskao zwyky wygld. Cho Lucia dostaa od matki w skr za kamstwo, wieci rozniosy si dalej. 13 lipca ju prawie pi tysicy osb syszao, jak Lucia spytaa tajemnicz pani, czego sobie yczy. Dowiedziaa si znw o koniecznoci modlitw w intencji zakoczenia wojny. Gdy poprosia zjaw o jaki cud, ktry potwierdziby, e mwia prawd, zjawa wyznaczya dzie 13 padziernika. Nastpnie dzieci zostay zabrane w duchow podr po piekle, a potem (jak zapewniaa Lucia w 1941 roku) usyszay przepowiedni dotyczc koca wojny, a take drug, o wybuchu nastpnej, jeszcze straszniejszej. Pani zalecia mody o uwicenie Rosji. Przekazaa im rwnie pewien sekret, ktry nigdy nie zosta wyjawiony. Niektrzy wiadkowie zauwayli , jaki dwik przypominajcy brzczenie, zmniejszenie si blasku i ciepa sonecznego, ma, biaaw chmurk wok drzewa, na ktrym pojawiaa si posta, oraz gony huk w momencie odejcia tajemniczej Pani". W obliczu inflacji, klski godu i strat wojennych oraz wszelkich stara monarchistw i kleru, pragncych znowu uj

45

wadz w swe rce, skopotany antyklerykal-ny rzd portugalski zacz si powanie niepokoi. Duchowiestwo (ktremu nowe prawa zabraniay wygaszania kaza i noszenia strojw liturgicznych) objo patronat nad owym cudem. Czyby wic by to prawicowy spisek? 11 sierpnia Arturo d'0liveira Santos, zastpca prefekta z pobliskiego Ourem, zjawi si w Fatimie, by przesucha dzieci. Twierdziy, e nie s to ich wymysy ani oszukacza szopka, wyreyserowana przez ojca Ferreir. Podprefekt zabra dzieci do Ourem, gdzie w miejskim wizieniu, zwanym cadea, przesuchiwano je - kade oddzielnie - w bardzo przykry sposb. Straszono wrzuceniem do wrzcego oleju i zapewniano o mierci pozostaej dwjki. Mimo to nada odmawiay zdradzenia sekretu". (Santos podejrzewa, i jest nim data monarchisty cznego zamachu stanu). W kocu zrozumiawszy sw porak, odwiz dzieci z powrotem do Fatimy, ale dopiero po 13 sierpnia. Nawet pod nieobecno owej trjki zgromadzi si wielki tum: osiemnacie tysicy osb. Niektre z nich relacjonoway, e rozleg si grom, a zaraz po nim zabyso jasne wiato, zabarwiajc twarze i ubrania zebranych wszelkimi kolorami tczy. Lniy nawet drzewa i spkana, sucha ziemia. Pewien wiadek stwierdzi pod przysig na sdzie kanonicznym, i ujrza wietlist kul, wirujc pord chmur. Szczeg cakiem po myli ufologw! Dzieci powrciy do pasania owiec, a 19 sierpnia miay niespodziewan wizyt. Madonna zaklinaa, by nigdy wicej nie opucili ju umwionego spotkania: ich nieobecno sprawia, e padziernikowy cud bdzie mniej imponujcy. Poniewa jednak prba uprowadzenia dzieci zakoczya si tak oczywistym fiaskiem, 13 wrzenia ju trzydziestotysiczny tum przyglda si przygasajcemu socu i gwiazdom, ktre ukazay si, gdy biaa, wietlista kula wyldowaa na drzewie. Monsignor John Ouareman, wikariusz generalny z Leiria (ktry przyby incognito w towarzystwie innego ksidza) owiadczy potem: widziaem jasno i wyranie wietln kul przemieszczajc si ze wschodu na zachd; suna przez powietrze powoli i majestatycznie". Dotarszy do drzewa zdumiewajca kula znikna, a rwnoczenie z nieba posypa si istny deszcz poyskliwych, biaych patkw", ktre dematerializoway si, gdy ludzie usiowali je pochwyci. w kwietny deszcz" zosta podobno sfotografowany przez wysannika rzdu, Antonio Robelo Martinsa. Pani - nadal widoczna i syszalna wycznie dla dzieci - zadaa dalszych modw i ostrzega przed grocym kataklizmem, gdyby ludzie nie poprawili swych obyczajw. Za porednictwem Lucii zapewnia ponownie, e 13 padziernika wydarzy si cud. Poniewa w caej Portugalii a huczao od plotek o Fatimie, rzd z satysfakcj przyj wie o zapowiedzianym cudzie. Wadze byy zdania, e jeli cud si nie wydarzy, wiara w prawdomwno dzieci zostanie podwaona. Bdzie to rwnie dobry pretekst do nasilenia agitacji antyklerykalnej, Wielki dzie by burzliwy i ddysty. Okoo siedemdziesiciu tysicy pielgrzymw z caego kraju i z zagranicy (wielu z nich spdzio w podry kilka dni) zdyo przemokn ze szcztem, zanim dotaro do Fatimy. Avelino de Almeida pisa o nich na amach O Seculo", najwikszej gazety wychodzcej w Lizbonie: Prawie wszyscy, bez wzgldu na pe, id na bosaka. Kobiety nios obuwie w tomoczkach umieszczonych na gowie, mczyni opieraj si na dugich kijach; udaje si im jako utrzyma w rku take parasol. Mona by sdzi, e nie dostrzegaj tego, co si wok nich dzieje; okazuj kompletn obojtno na trudy podry i obecno innych wdrowcw -poruszaj si jak we nie, odmawiajc raniec jkliwym, rytmicznym chrem". Nie tylko reporterzy tacy jak Almeida, ale rwnie wysannicy rzdu i onierze przebywali w pobliu, gdy olbrzymie tumy gromadziy si w strugach deszczu w Cova de Iria. Jak zwykle koo poudnia dzieci zbliyy si do drzewa, przedzierajc si przez ogromny, klczcy tum. Kiedy deszcz zmieni si w mawk, oznajmiy, e Pani jest ju obecna i nareszcie zdradzia Lucii, kim jest: Krlow Raca witego. yczya sobie, by na tym miejscu wybudowano kaplic. Przepowiedziaa zakoczenie wojny, ukazaa dzieciom nowe wizje - a potem szeroko rozpostara ramiona. Wytrysny z nich snopy olepiajcych promieni. Olniona Lucia zawoaa: Soce!", Wwczas, wrd rozsuwajcych si chmur, ujrzano olbrzymi, srebrzysty krg. Nie olepia, mona si byo we wpatrywa. Jednak w lnicy krg zacz taczy", wirowa z zawrotn, niepokojc szybkoci. Na jego krawdzi pojawia si szkaratna obwdka, z niej za wyrosy ogniste wstgi koloru krwi, przesaniajc ziemi i niebo, ktre tworzyy istn feeri barw. Nastpnie, szaleczo wirujc, tarcza soneczna nagle poszybowaa zygzakiem w d, ku przeraonym obserwatorom tego zjawiska. Padli na ziemi wszyscy, nie wyczajc niedowiarkw. Powietrze tak si rozgrzao, e przemoczone ubrania byskawicznie wyschy w niepojty sposb - a soneczny krg wisia nisko nad gowami przez dugie jak wieczno dziesi minut. Potem - wracajc na swe dawne miejsce - poszybowa zygzakiem w niebo i sta si znw zwykym, jasno wieccym

46

socem, w ktre nie mona si wpatrywa. Tak przynajmniej mwiono. A zatem - co si wydarzyo. Tylko co? Na amach O Seculo" (z 17 padziernika) de Almeida relacjonowa; Widok jedyny w swoim rodzaju, w ktry nie uwierzyby nikt, nie bdc naocznym wiadkiem... Jeszcze widz olbrzymi tum zwrcony ku socu, ktre wyania si zza warstwy chmur w samo poudnie. Ta wielka gwiazda dzienna przywodzi na myl srebrzyst tarcz; mona si w ni wpatrywa bez szkody dla oczu. Nie pali, nie olepia. Przypomina to troch zamienie. Ale oto wybucha potny krzyk. Sysz, jak stojcy najbliej mnie woaj: Cud! Cud! Cud!". Na oczach zdumionego ludu, ktrego postawa przywodzi na myl czasy biblijne: peen przeraenia, z odkrytymi gowami wpatruje si w niebo, soce dry, wykonuje kilka gwatownych ruchw-zjawisko bez precedensu, sprzeczne z prawami natury wreszcie zaczyna taczy ", wedug okrelenia wielokrotnie powtarzanego przez wieniakw... Ludzie pytaj si nawzajem: co ujrzeli? czy rzeczywicie co dostrzegli? Wikszo przysiga, e ujrzaa dygoczce i taczce soce. Inni jednak utrzymuj, i spojrzeli w umiechnite oblicze Najwitszej Panny, przysigaj, i soce obracao si wok wasnej osi niczym ognisty myn " na pokazie fajerwerkw; wreszcie runo w d, omal nie podpalajc ziemi swoimi promieniami. Trzy godziny pniej niebo byo jasne, a na soce - jak zazwyczaj - nie mona byo spojrze. Lucia czynic teatralne gesty w ramionach czowieka, ktry nosi dziewczynk od grupy do grupy", zapewniaa, e wojna niebawem si skoczy i onierze powrc do swoich domw. Usatysfakcjonowane znakiem z nieba tumy pielgrzymw rozeszy si szybko i spokojnie. Interwencja wojska nie bya potrzebna. Zauwaywszy triumfujce i zadowolone miny duchownych, de Almeida konkluduje: osoby kompetentne bd musiay wypowiedzie si jeszcze na temat tego sonecznego danse macabre, ktry dzi w Fatimie sprawi, i z piersi wiernych wyrwao si radosne Hosanna! i zrobi wielkie wraenie nawet na wolnomylicielach i ludziach obojtnych religijnie - jak zapewniali wiarygodni wiadkowie..". Take inni uczciwi sceptycy przyznali, e w Fatimie zaszo co niezwykego. Zarzut zbiorowej hipnozy albo masowej sugestii odpad automatycznie, gdy fenomen ten by postrzegalny w odlegoci 48 kilometrw, midzy innymi obserwowa go poeta Alfonso Lopes Vieira. Przypominao to nien kul, ktra obraca si wok wasnej osi - napisa po wielu latach ojciec Inacio Lourenco, ktry jako chopiec przebywa wwczas w Alburita, 18 kilometrw od Fatimy. - Potem nagle zaczo znia si zygzakiem, wydawao si, e spadnie na ziemi. Przestraszony szukaem schronienia w samym rodku tumu. Wszyscy pakali, spodziewajc si rychego koca wiata". A przepowiednie? Wyjanienia? Tym zajmiemy si pniej. Najistotniejsze jest to, e wielu ludzi w Fatimie byo pewnych, i na ich oczach Najwitsza Panna daa dowd swojej potgi, a zarazem rzucia swe pierwsze ostrzeenie. Miaa je w tym stuleciu wielokrotnie powtarza. Zmiecie swe grzeszne ycie, moje dzieci, bo inaczej mj Syn wymierzy wam kar!" - oto gwny sens tych przesa. Fatima bya po prostu pierwszym z wielu miejsc, gdzie soce taczyo, a surowa protektorka karcia i pocieszaa rwnoczenie. Kim ona waciwie jest?

Boa Rodzicielka
Wrd katolikw, ktrzy uwaaj Maryj nie tylko za ziemsk matk Chrystusa, ale za Matk Bo, ponowny wzrost jej znaczenia przedstawia si doprawdy imponujco. Niegdy tak czczona, e zamiewaa Jezusa oraz wszystkich witych i aniow, w XVI wieku znalaza si w cieniu. Inkwizycja tpia wszystko, co wygldao na jakie niewiecie sztuczki" (na przykad czary). Protestancka reformacja cakowicie zlikwidowaa kult ubstwionej kobiecoci". Mski punkt widzenia i mskie interesy zadecydoway o tym, i naley bez ceregieli zniszczy podobn konkurencj. Potem zatriumfoway nauki cise i wielki biznes. Wizje cakowicie wyszy z mody. A zatem, jak i dlaczego Najwitsza Panna ukazaa si znw wizjonerom i staa si orodkiem oglnego zainteresowania? Co ona sob reprezentuje? Z jakiego zaktka ludzkiego umysu przybywa? W najdawniejszych czasach otaczano wielk czci boginie ksiyca, symbolizujce podno natury: Izyd, Innan, Isztar, Kybele. Ojcowie Kocioa prbowali wypleni te kulty i przesoni je opowieci ewangelisty ukasza (l, 26-35) o tym, jak archanio Gabriel zosta wysany do Nazaretu, do dziewicy polubionej mowi imieniem Jzef. Dziewica to Maryja, bya tak niezwykle dobra, e Bg postanowi, i ona wanie urodzi jego syna, Jezusa, ktrego panowaniu nie bdzie koca". Zdumiona t wieci Maryja zapytuje: Jake si to stanie, skoro nie znam ma?" Gabriel odpowiada: Duch wity zstpi na ciebie i moc Najwyszego osoni ci". Tak wic Maryja we waciwym czasie poczyna i wydaje na wiat Jezusa. Jest to bardzo dziwna opowie. Jeli sytuacja Jzefa przedstawia si niejasno, to tym bardziej rola Maryi. W Ewangeliach

47

Jezus zwraca si do niej tylko dwa razy, zawsze uywajc sowa niewiasto". (Ew. Jana 2,4 i 19,26). Marek, pierwszy z ewangelistw, w ogle nie wspomina o narodzeniu z dziewicy; stawia te pod znakiem zapytania pochodzenie Jezusa, nazywa go bowiem synem Maryi", nie za synem Jzefa". Czy Koci musia jako usprawiedliwi nielubne pochodzenie Jezusa, rwnie ambarasujce jak plotki gnostykw o tym, i Maria Magdalena bya tym uczniem, ktrego Jezus najbardziej miowa"? Legenda o narodzeniu z dziewicy zarwno maskowaa ten problem, jak i (co przydao nowej wierze popularnoci na wczesnym religijnym rynku"!) nawizywaa do bardzo wwczas popularnego, staroytnego mitu o urodzeniu Horusa przez egipsk bogini Izyd. Historyczna Maryja - jeli w ogle istniaa - gdzie si zawieruszya. Rwnie termin dziewica" by wwczas bardzo szeroki: oznacza niezamn i nie zwizan z nikim kobiet, bezdzietn matk, a nawet prostytutk. Nietknit dziewic okrelano w jzyku aciskim zwrotem virgo intacta"; w staroytnej Grecji synw zrodzonych w legalnym zwizku maeskim okrelano jako parthe-nioi", czyli zrodzeni z dziewicy". Bogini Artemid uparcie tytuowano dziewic", nawet gdy wydaa na wiat pidziesit crek. Afrodyta bya zarwno dziewic", jak i pome" (dziwk). Babilosk Isztar uwaano i za Dziewicz Matk, i za litociw prostytutk". Uznawszy prymat Ojca, Syna i Ducha witego (dwch mczyzn i ducha), Koci zrobi co mg, by pozby si bogini. Jej witynie byy powicane komu innemu lub zamykane. Jednak sama bogini nie przestaa istnie. Ludzie jej potrzebowali. Okoo 300 roku n.e. pod imieniem Maryi czciy j czonkinie kobiecej sekty collyri-dianek, potpionej jako heretycka. Niechaj nikt nie oddaje boskiej czci Maryi!" - grzmia biskup Epifaniusz. Sama jego wypowied bya ju dowodem istnienia takiego kultu. Tote ojcowie Kocioa zmienili w kocu swe stanowisko pod presj oglnego zapotrzebowania na opiekunk, i w 431 roku sobr w Efezie uzna Maryj za Bo Rodzicielk, cho nie miaa odbiera czci boskiej. Jej porednio jednak dawana do zrozumienia bosko coraz to uzewntrzniaa si. Zaczy pojawia si doniesienia o cudach. Mwiono, e Maryja wstawia si do Boga za nieszczsnymi grzesznikami. Miaa ratowa cae miasta i udaremnia oblenia - w 717 roku jej niebiaskiej interwencji przypisywano ocalenie Konstantynopola. W istocie kult Maryi narodzi si wanie z Bizancjum. Wodzowie przed bitw bagali j o wsparcie, okrty wojenne nazywano jej imieniem. Kiedy za Konstantynopol ocala, mimo e obiegli go barbarzycy w 717 roku, patriarcha bizantyjski Germanus rozpywa si w pochwaach: Nikt, nasza Najwitsza Pani, nie moe dostpi zbawienia bez twego udziau!". Maryja uosabiaa miosierdzie, Bg za surow sprawiedliwo. Jestemy niemal wszyscy grzesznikami, twierdzi patriarcha, skazanymi na potpienie - tak orzeka boskie prawo. Maryja jednak moe obej te przepisy: Jezus jest jej posuszny w niebie tak, jak by na ziemi, gdy w Kanie na jej polecenie zmieni wod w wino. (Ew. Jana 2, 1-11). To pomysowe rozumowanie dotaro do Europy dziki krzyowcom. Pniejsze klski, takie jak zaraza szerzca si w latach 1347-1350, wzmocniy jeszcze oglne zapotrzebowanie na niebiask opiekunk. Jej imieniem nazwano wielkie gotyckie katedry w Chartres, Reims, Amiens, Rouen, Bayeux czy Paryu, ktre miay stanowi ziemskie odbicie gwiezdnej konstelacji Panny (Virgo). Nowy rycerski obyczaj wymaga od mczyzn mniej chamskiego zachowania; wielkie matki rodw z owej epoki, takie jak Eleonora Akwitaska czy Blanka z Kastylii, przyczyniy si walnie do spopularyzowania pogaskich opowieci, z lekka tylko schrystianizowanych, takich jak legendy o krlu Arturze. Tak wic Maryja odziedziczya insygnia dawnej bogini podnoci. Krlow Niebios, podobnie jak niegdy Izyd - przedstawiano zasiadajc na ksiycowym tronie. Koci zezwoli te kobietom czci wizerunki Czarnej Madonny (a w istocie Izydy, bogini ksiyca); wiele ich zachowao siew kocioach katolickich, zwaszcza we Francji. Maryja przeja take wito Gromnic od Izydy i rzymskich bogi Diany i Westy, jego termin za (2 lutego) zapoyczya od irlandzkiej Brigit. W popularnych w redniowieczu legendach Maryjnych dominujc rol odgrywa jej wpyw na Boga. To Maryja agodzi czycowe mki albo oddala godzin mierci grzesznikw, by ocali ich od pieka. Zajmuje miejsce kobiety, ktr m przyrzek odda diabu; ten za na widok Maryi znika. Mniszka ucieka z klasztoru - Najwitsza Panna skania j do powrotu. Zakonnica lka si kary, a potem stwierdza, e Maryja zastpia j tam i nikt nie zauway jej ucieczki. Rozbjnik, ktry modli si do Maryi, zostaje schwytany i powieszony, ale nie ginie, gdy Matka Boska w cudowny sposb podtrzymuje go w powietrzu, by ptla si nie zacisna. Zoczyca wisi tak dugo, a wreszcie kat uznaje to za jawny cud - i rozbjnika puszczaj wolno. W Rouen w czterdziestych latach XIII wieku Richard St. Laurent twierdzi, e: Maryja tak zagodzia gniew naszego Pana, i nadal go agodzi przez swe zasugi i modlitwy, e teraz znosi On cierpliwie nawet wielkie grzechy, podczas gdy dawniej bezlitonie kara za drobne przewinienia".

48

Obraz Najwitszej Dziewicy, przedstawianej nie tylko jako litociwa wstawienniczka, ale i przepikna pani, uksztatowao znw oglne zapotrzebowanie: wyposaono jaw urod i potg zgodn z powszechnymi oczekiwaniami. Franciszkanin Bernardine z Busti opowiada swoim czytelnikom, e Maryja, obdarzona wiadomoci ju w onie matki, przyszedszy na wiat nie pakaa jak inne niemowlta, lecz piewaa wraz z anioami. W wieku trzech lat bya mdrsza od wszystkich profesorw. W ywocie Maryi, opartym na przeywanych przez sam autork objawieniach, hiszpaska zakonnica Maria d'Argeda zapewnia, e Maryja bya wszechmocna i czynia cuda ju podczas swego ycia na ziemi. Publikacja podobnych tekstw nie bya dzieem przypadku. Jeeli pogaskich wierze nie mona zdawi - rozumowali ojcowie Kocioa - naley przynajmniej odpowiednio je ocenzurowa i sobie przypisa autorstwo. Nic wic dziwnego, i rozwin si potny, masowy kult wok osoby Maryi. Moga ona przekroczy ocean, by wchon w siebie take bstwa Aztekw.

Cud w Gwadelupie i inne wizje


W wityni w Mexico City, otoczony gbok czci, znajduje si wizerunek Najwitszej Panny, uwaany za jej autoportret - jest to jeden z najsynniejszych witych obrazw w caym katolickim wiecie. Obliczono, e kadego roku - pisze Jody Brant Smith w swojej ksice The Image of Guadelupa (Wizerunek z Gwadelupy) - dziesi milionw pielgrzymw chyli czoo przed tajemnicz Madonn, dziki czemu koci w Mexico City jest najsawniejszym - po Watykanie - orodkiem wiary rzymskokatolickiej". Zawarta w spisanym w jzyku Aztekw - na samym pocztku ery nowoytnej -Nican Mopohua (wiadectwie) opowie gosi, e w pocztkach grudnia 1531 roku (zaledwie dwanacie lat po tym, jak Cortez wyldowa wraz ze swymi konkwistadorami w Ameryce rodkowej) pewien aztecki neofita, ktry przyj na chrzcie imiona Juan Diego, usysza piew ptakw, gdy mija wzgrze zwane Tepeyac. Ujrzawszy nad nim jasne wiato i syszc jaki gos, woajcy go Juanito!", wspi si na szczyt, gdzie skpana w zocistej mgle staa moda, ciemnowosa Indianka. Oznajmia mu, e jest przeczyst najwitsz dziewic, Maryj, Matk Boga prawdziwego" i wyrazia yczenie, by na tym miejscu wzniesiono jej wityni. Juan przekaza jej yczenie biskupowi Meksyku, ojcu Juanowi de Zumarraga, ale w sceptyczny dostojnik po prostu go wyrzuci. Najwitsza Panna znw objawia si Indianinowi na Tepeyac i kazaa mu jeszcze raz i do biskupa, ktry tym razem zada jakiego znaku". Juan Diego, ktremu polecono nazrywa kwiatw, uczyni to. Rozkwity one w cudowny sposb, cho nie bya to pora kwitnienia. Juan Diego wrci wic do biskupa i rozsypa kwiaty przed nim na posadzce. I nagle wrd kastylijskich r ukaza si zarys bezcennego wizerunku Przeczystej Najwitszej Panny Maryi, Boej Rodzicielki ten, ktry do dzi przechowywany jest w wityni w Tepeyac, noszcej teraz nazw Gwadelupa". Tak wic biskup (przynaglony wybuchem zarazy) zbudowa tam wityni, a Maryja staa si patronk Meksyku, potem za obu Ameryk. Czy ow legend sfabrykowano post factum? Nickell zwraca uwag na motywy biblijne: boski nakaz budowy kocioa, cudowne kwiaty, wyranie dostrzegalne znaki". W usta Maryi zostaj woone dogmaty: Przeczysta Najwitsza Panna Maryja, Matka Boga Prawdziwego" itd. Co wicej, legenda zostaa zapoyczona. Nazwa Gwadelupa" (tak przemianowano Tepeyac w 1556 roku) jest echem wczeniejszej hiszpaskiej legendy: Najwitsza Panna objawia si pasterzowi, ktry nastpnie znalaz Jej posg nad rzek Gwadelupa (oznacza to ukryty kana"). Dodajmy jeszcze, e koci, w ktrym umieszczono cudowny obraz, znajduje si na wzgrzu tu obok miejsca, gdzie staa dawniej witynia azteckiej bogini Tonantzin. Idealnie si zoyo, wziwszy pod uwag fakt, i Hiszpanom zaleao na jak najszybszym nawrceniu Aztekw na chrzecijastwo - w czym niebagatelnie pomagao przejmowanie ich witych przybytkw i bstw. Aztekowie widzieli w olniewajcej nowej bazylice wityni Tonantzin, nie Maryi, jak przy znaje franciszkaski kronikarz, Bernard de Sagun, gdy pisze: Wyranie wida, e w sercach prostego ludu, ktry tam pielgrzymuje, krluje ich pradawna religia". A czemu by nie? Byo to wwczas ostatnie objawienie Maryjne, ktre Watykan uzna za autentyczne: pniej nastpia przerwa, trwajca trzysta lat. Kolejne, z 1830 roku, rwnie zwizane byo z wizerunkiem (cudownym medalionem"), ktry okaza si bardzo uyteczny pod wzgldem politycznym. Kult Maryi osab, ale w 1750 roku dzieo w. Alfonsa Liguori The Glories of Mary (Chwalebne cuda Maryi) spowodowao jego oywienie, wzmacniajc wiar we wstawiennictwo Maryi Panny. Jedna z zawartych w tym dziele opowieci gosi, e pewien czowiek, wiodcy wystpne ycie, baga Najwitsz Pann, by nie pozwolia mu umrze w stanie grzechu. Kiedy

49

zosta miertelnie ranny w bitwie, Maryja uniosa go przez powietrze w bezpieczne miejsce. Odby spowied i zmar w pokoju. Znalaza si tam rwnie wzmianka o citej gowie rozbjnika, ktry zgin nie oczyciwszy si z grzechw. Poniewa poci, by w ten sposb uczci Maryj, w cudowny sposb sprawia, e odcita gowa zachowaa ycie, dopki ksidz nie wysucha spowiedzi. w. Alfons twierdzi, i rd ludzki jest zbyt saby, by stan przed swym Stwrc, i jedyn szans zbawienia ma tylko wwczas, gdy zdobdzie ask Maryi. Chwalebne cuda Maryi zapocztkoway nowy ruch religijny. W 1854 roku ogoszony zosta dogmat o Niepokalanym Poczciu Najwitszej Panny. Jej Wniebowzicie oficjalnie uznano w 1950 roku. Jak dalece podobne opowieci, wizerunki i nastrj, ktry stwarzay, wpyny na kolejnych wizjonerw Maryjnych - pozostaje nadal otwart kwesti. Powtarzajce si cechy charakterystyczne tych wizji (bkitna szata, lnicy, biay welon, itp). stanowi odbicie przekazywanych od tysicy lat opisw bogini, pokrytych chrzecijask powok. Co jednak rzeczywicie ma wwczas miejsce? Wizje Maryjne wystpuj w krajach katolickich; na pnocnym niebie pojawia si UFO. Bez wzgldu na to, jak posta przybiera to zjawisko (zgodnie z oczekiwaniami mieszkacw danego terenu), pod ow mask kryje si co wicej. By moe jaka czstka naszego umysu uwiadamia sobie prawdziw wymow tego wydarzenia i usiuje przekaza t wie dalej? Mwienie o oszustwie, zudzeniu czy masowej halucynacji staje si - w pewnym sensie - bezcelowe (chyba e uznamy, i sztuczki pata jaki czynnik pozaludzki). Liczy si jedynie potga utrwalonego wizerunku i sia wiary... oraz fakt, e Maryj co najwyraniej trapi.

Tumy wizjonerw
W okresie tzw. rewolucji przemysowej cigny uwag w 1830 roku wizje Maryjne dudziesto-czteroletniej paryanki Catherine Laboure. Ta pochodzca z chopskiej rodziny siostra miosierdzia miaa wyran sabo do zjaw. Ju jako dziecko bawia si z niewidzialnymi przyjacimi, z ktrych jednym by janiejcy picioletni anio str. Czsto ukazywa jej si rwnie zaoyciel zgromadzenia zakonnego, do ktrego naleaa, w. Wincenty a Paulo. Mitomanka? Dziewczyna o niezwykle ywej wyobrani? Jednak jej wizje okazay si bardzo przydatne. Owiadczya, e w dniu 27 listopada 1830 roku ujrzaa Najwitsz Pann, otoczon owaln ram, na ktrej by napis: O Maryjo, poczta bez grzechu, mdl si za nami, ktrzy si do Ciebie uciekamy". Miaa te usysze gos, ktry wyda jej dokadnie sprecyzowane polecenie: Ka wybi medalion wedug tego wzoru. Osoby, ktre bd go nosi, doznaj odpuszczenia grzechw i dostpi wielkich ask, zwaszcza jeli zawiesz w medalion na szyi. aska spynie obficie na tych, ktrzy temu zawierz". Cudowny medalion" zosta wic wybity zgodnie z poleceniem i sta si mocnym argumentem wyznawcw Niepokalanego Poczcia. Dogmat w zosta oficjalnie zatwierdzony w 1854 roku przez papiea Piusa IX. Gosi on, e Maryja zostaa poczta bez zmazy grzechu pierworodnego. W 1950 roku (trzy lata po kanonizacji siostry Catherine) papie Pius XII wyda bull Munificentissimus Dei (Najszczodrobliwszy Boy..)., zatwierdzajc dogmat Wniebowzicia - goszcy, i Maryja, podobnie jak Jezus, znalaza si w niebie wraz ze swym ziemskim ciaem. Mimo taktyki Watykanu, polegajcej na niepodejmowaniu adnych pochopnych decyzji (Rzym stosowa t strategi od bardzo dawna), od 1830 roku kult Maryi i wizje Maryjne przybray wyranie na sile. Bya to zrozumiaa reakcja na triumfalny marsz materialistycznego scjentyzmu, podobnie zreszt jak nie w peni wiadomym oporem przeciw niemu by ruch spirytystyczny. Dzieci mieway widzenia; miejsca owych wizji przeksztacay si w orodki kultu Maryjnego, do ktrych spieszyli pielgrzymi i skd donoszono o cudach, uzdrowieniach i nawrceniach. Zbijano na tym fortuny, cho nie jest to ostatecznym dowodem, e wszystko byo oszustwem. Do wczeniejszych orodkw wizjonerskich naleay: La Salette (w Alpach Francuskich: 1846), Lourdes (1858), Pontmain w pobliu le Mans we Francji (l 871), Knock w Irlandii (1879), Fatima (1917), Beauraing w Belgii (1932) i Bannaux (rwnie w Belgii; 1933). W bliszych nam czasach wielki rozgos zyskay niezwyke wydarzenia w Garabandal w Hiszpanii (1961); wielokrotne pojawianie si postaci w bieli na szczycie koptyjskiego kocioa na przedmieciu Kairu o nazwie Zeitoun (w latach 19681971); regularnie powtarzajce si wizje Maryi, Jezusa, w. Michaa, a take janiejcych aniow i chodzcych w glorii mniszek, ktre miewa od 1968 roku Veronica Lueken z Bayside w stanie Nowy Jork. Podczas zbiorowych czuwa modlitewnych nagrywa ona na magnetofon niebiaskie przesania. Podobno mona otrzyma take zdjcia. Rwnie wtpliwe s wizje Maryjne, o ktrych donosi od 1968 roku uznany za heretyka hiszpaski stygmatyk Clemente Dominguez. i wreszcie, 31 padziernika 1981 roku na kapucianej grzdce w grniczej osadzie La Talaudiere w pobliu Lyonu we Francji, czternastoletnia Blandine Piegay ujrzaa wysok pani o szlachetnej postawie, mod i pen dobroci, osonit wielkim,

50

niebiesko-biaym welonem". Biorc pod uwag, e z jednej strony grzdki znajdowa si kurnik, z drugiej za pyna zanieczyszczona rzeczka, sceneria wydaje si niezbyt odpowiednia dla podobnych wizji. Nie jest pewne, czy sama dziewczynka rozpoznaa w swej rozmwczyni Maryj, czy te podpowiedziaa jej to rodzina. Tak czy inaczej. Koci nie odnis si yczliwie do relacji Blandine, tym bardziej, i ukazujca si jej Pani wyrazia sprzeciw wobec modernizacji Kocioa. Ssiedzi z rwnym brakiem entuzjazmu odnieli si do najazdu pielgrzymw, ktrych rzesze zaczy napywa do tej niepozornej osady, jeszcze mniejszej w porwnaniu z olbrzymimi hadami ulu. W miejscowoci Akita w Japonii, Agnes Sasagawa, japoska zakonnica-stygmatyczka, w latach 1973-1981 donosia o przesaniach, przekazywanych jej przez zjawy. Ostrzegay one o grocej karze" i ogniu, ktry runie z nieba". Rwnoczenie statuetka Najwitszej Panny, znajdujca si w klasztorze, pakaa krwi i ludzkimi zami: podobno wykazaa to analiza chemiczna. W Kibeho w Ruandzie w latach 1981-1989 siedmiorgu modym ludziom stale ukazywali si Maryja i Jezus. Zdjcia wykonane za pomoc flesza i nagrania momentw ich ekstazy na wideokaset nie s w stanie zami wymowy przesania Maryjnego, ktre otrzyma biskup Jean Baptiste Ghamanyi. Brzmi ono: pozostao ju niewiele czasu". W Betami za (w Wenezueli) od 1984 roku ponad dwa tysice ludzi zdyo podobno zbaczy Madonn, ukazujc si obok wodospadu na rzece, ktrej wody maj cudown moc uzdrawiania i nawracania. Wizja przypomina Najwitsz Pann z Lourdes. Jest to janiejca posta w bieli z bkitnym paskiem. Maryja pojawia si tam -jak wyrazia to wizjonerka i stygma-tyczka, Maria Esperanza Bianchini - by pojedna wszystkie narody i wszystkich ludzi". Maryja stajc w obronie ubogich i potrzebujcych pomocy sprzeciwia si krzywdzie spoecznej. Gdzie prawo ludzkie jest amane, poskutkuje, by moe, prawo niebios. Niepokojcym aspektem Maryjnych wizji jest fakt, e bardzo czsto rzekome przesania od Najwitszej Panny wyranie su interesom konkretnych ugrupowa w dobie kryzysw spoecznych. Tak wanie na Ukrainie, ktra wchodzia wwczas w skad Zwizku Radzieckiego, podobno dokadnie co do godziny na rok przed tragedi w Czemobylu, 26 kwietnia 1985 roku dwunastoletnia Maria Kyzan z Hriuszewa (w pobliu polskiej granicy), mijajc zamknit kaplic katolick pod wezwaniem witej Trjcy, ujrzaa unoszc si nad jej kopu Najwitsz Pann. Bya ona w czerni i janiaa nieziemskim wiatem". Niebawem inne osoby zaczy twierdzi, e ujrzana przez nie posta jest identyczna z wizerunkiem Naszej Pani Litociwej, (ikony, ktrej tradycja wie z pocztkiem chrzecijastwa na Ukrainie).. Dziesitki tysicy osb zaczy si gromadzi, mimo e Prawda" odmawiaa autentycznoci temu zakcajcemu porzdek cudowi", okrelajc go jako usiowania ekstremistw pragncych uniemoliwi proces pieriestrojki". Wygldao na to, i Madonna opowiada stpo stronie Kocioa Ukraiskiego i jest przeciwniczk komunizmu. W 1914 roku take ukazaa si podobno na Ukrainie Najwitsza Panna i wspomniaa, e nastpi osiemdziesit lat ucisku. Niektrzy s zdania, i jedno z sekretnych proroctw z Fatimy dotyczyo rwnie nawrcenia si komunistycznej Rosji. Na co? Na gangsterski kapitalizm? Czy sytuacja obecnie panujca w Rosji stanowi triumf chrzecijastwa? Tak czy owak, wizje Maryjne czsto miewaj podtekst polityczny. Tak byo w Fatimie i prawdopodobnie w Medjugorje. Mona si spiera o to, czy nawet nie w La Salette w pobliu Grenoble w Alpach Francuskich - ktre w 1846 roku stao si scen pierwszych tego rodzaju wydarze w bliszych nam czasach.

La Salette: Zmiecie swe grzeszne ycie!"


Rankiem 19 wrzenia 1846 roku dwoje dzieci paso bydo na wzgrzu Gargas za miastem La Salette. Czternastoletnia Melania Mathieu, niepimienna crka robotnika, uchodzia za lamazarn! leniw. Matka czsto nie wpuszczaa jej do chaty. Mwia ona wwczas, e Jezus dotrzymuje jej towarzystwa. Ojciec jedenastoletniego Maximina Giraud przebywa poza domem, a macocha czsto wymylaa chopcu, ktry mia opini lekkoducha. Dzieci zawary znajomo stosunkowo niedawno. Owego ranka najpierw Melania a potem Maximin ujrzeli janiejc wietlist kul, ktra spyna z nieba w oysko wyschnitego potoku. Kula otwara si i ujrzeli w jej wntrzu pikn pani w biaym paszczu; od jej postaci bi taki blask, e nie mogli si w ni dugo wpatrywa. Melodyjnym gosem polecia dzieciom zbliy si. Chciaa przekaza im wane wieci. Ludzkie wystpki wywoay gniew jej syna. Ludzie musz zmieni swe grzeszne ycie, gdy inaczej jego pomsta spadnie na wiat. Na pocztek we Francji zapanuje nieurodzaj. Dzieci musz si modli i zawiadomi innych o tej przepowiedni. Powierzywszy nastpnie kademu dziecku z osobna jaki sekret, posta uniosa si nad wzgrze i znikna. Dzieci, nie majc pojcia, kim bya owa pani, opowiedziay o wszystkim ksidzu. Wkrtce wie si rozniosa: objawia si Najwitsza Panna! Zaczli napywa pielgrzymi; docieray wieci o pierwszych cudach. Okazao si, e wewntrz skay, na

51

ktrej przysiada Madonna, znajduje si wizerunek Chrystusa! Wyschym strumieniem zacza pyn woda. Szeroko rozniosa si sawa cudownego rda. Dzieci, starcy i staruszki, ciarne kobiety, wszyscy d tam, przybywaj zlani potem i bez tchu, pij wod ze rda i odchodz peni radoci" - donosi biskupowi miejscowy ksidz, Pierre Melin. Ich mody i wiara oczyszczaj wod: nie zaszkodzia ona nikomu". Zaobserwowawszy, e wiele rzekomych uzdrowie w La Salette nastpowao podczas zbiorowych pielgrzymek, pewne autorytety doszy do wniosku, i du rol odgrywa czynnik psychologiczny. Bez wtpienia. Ale uzdrowienia te rzeczywicie miay miejsce. Jeli chodzi o proroctwa dotyczce nieurodzaju i klski godu, to irlandzka zaraza ziemniaczana" z 1845 roku zdya wanie dotrze do Europy, a ze zbiory pszenicy i winogron ju wczeniej w La Salette powodoway niedostatek i droyzn. Sekretne przesania" zostay spisane i przesano je papieowi Piusowi IX w 1851 roku. Gdy je pniej opublikowano, okazao si, e przepowiaday zamt w Europie. Czy byo to ostrzeenie przed rewolucj 1948 roku? Tekst sformuowano tak, i trudno byo si poapa, o co naprawd w nim chodzi. Jednake Melanie i Maximin nigdy nie zmienili swoich relacji - ani wwczas, ani pniej. Mimo e przesuchiwano kade z dzieci oddzielnie, ich zeznania pokryway si w kadym szczegle, Wydarzenia w La Salette stanowi prototyp szeregu nastpnych wizji, m.in. w Lourdes w 1858 roku; znacznie jednak odbiegao od nich to, co zaszo w Pontmain wieczorem 17 stycznia 1871 roku.

Niebiaska Pani z Pontmain


Byo ju ciemno, a pruska armia znajdowaa si niedaleko Pontmain. Eugene Barbadette (dwunastolatek) pracowa wraz ze swym ojcem i dziesicioletnim bratem Josephem w stodole we wsi w pobliu Le Mans, gdy odwiedzia ich pewna ssiadka. Eugene wyjrza na dwr, by popatrze na pogod" i dozna szoku. Bya zimna, rozgwiedona noc, nieg iskrzy si na pobliskich dachach. Jakie 6 metrw nad jednym z nich unosia si wysoka, przeliczna kobieta w bkitnej szacie zdobnej gwiazdami. Czoo jej osania niebieski welon, rce miaa skierowane ku doowi i rozpostarte w modlitewnym gecie. Obdarzya chopca umiechem - i w tym wanie momencie wysza ze stodoy ssiadka, pani Jeanette Detais. Eugene zapyta j, czy co dostrzega. Nie zauwaya niczego. Pan Barbadette rwnie niczego nie widzia, natomiast Joseph od razu ujrza zjaw. Zaniepokojeni doroli przysuchiwali si, jak dzieci wymieniay midzy sob spostrzeenia, a potem ojciec gniewnie rozkaza im wraca do stodoy. Wkrtce jednak zmik i poleci starszemu synowi wyjrze, czy zjawa jeszcze tam jest. Eugene wrci z wieci, e jest tam nadal. Zawoaj matk, ale nic jej nie mw!" - zleci mu ojciec. Pani Barbadette przede wszystkim zwrcia uwag na dziwne zachowanie modszego syna: Joseph sta przed stodo, zagapiony w niebo, klaszczc w rce i wykrzykujc O, jaka ona pikna!". Matka daa mu klapsa, eby nie robi zamieszania. Kiedy jednak obaj bracia obstawali przy tym, e Niebiaska Pani naprawd istnieje, matka skonia ca rodzin do modlitwy. Zacz si gromadzi tum. Gospodyni wezwaa suc - dziewczyna widziaa na niebie tylko gwiazdy. Chopcw zabrano do domu na kolacj, ale potem znw wybiegli na dwr: niezwyka pani nadal bya na niebie. Moe tylko im dane jest j zobaczy?" - spyta Barbadette ony. Ta zaprowadzia Eugene'a do siostry Vitaline, zakonnicy mieszkajcej w pobliu. Popatrzya ona w niebo, ale niczego nie ujrzaa. Eugene cierpliwie wskazywa trzy gwiazdy, ktre - jak mwi - wyznaczay zarys postaci. Doroli jednak w dalszym cigu niczego nie mogli dostrzec. Zaintrygowana wydarzeniem siostra Vitaline wezwaa z klasztoru dwie dziewczynki: jedenastoletni Francoise Richer i dziewiciolatk, Jeanne-Marie Lebosse. Bez adnych wyjanie wyprowadzia je na uliczk, a tu - nie uprzedzone przez Eugene'a - dziewczynki od razu ujrzay unoszc si w powietrzu niewiast w bkitnej szacie ze zotymi gwiazdami. Sprowadzono wicej dzieci. Podobno wszystkie widziay zjaw, mimo e nie zostay o niej uprzedzone. Nastpnie - co byo jeszcze bardziej zdumiewajce - dzieci ujrzay owaln ram z czterema wiecami, ktra otoczya Niebiask Pani. Staa ona nadal bez ruchu, ale na jej twarzy zamiast umiechu goci teraz smutek. Na niebie poza nilitera po literze - wyoni si napis: Mais priez, Dieu vous exaucera en peu de temps. Mon flis se laisse toucher" (w wolnym tumaczeniu: Mdlcie si tylko, Bg was rycho wysucha. Mj Syn da si ubaga"), Podobno wszystkie dzieci, cho byy rozproszone w tumie okoo pidziesiciu dorosych, ujrzay te same sowa. W tym wanie momencie przybieg kto z wieci, e Prusacy zbliaj si ju do Pontmain. Gdy wrd ludzi zapanowa niepokj, dzieci ujrzay, jak Niebiaska Pani unosi rce i umiecha si. Potem twarz jej posmutniaa. Nad piersi pojawi si krzy, welon przesoni jej rysy. Powoli posta znikna sprzed oczu dzieci; oglday j przez pene dwie godziny. Tymczasem w pobliskim Laval dowdztwo pruskich wojsk postanowio zaniecha dalszego marszu. Pontmain zostao

52

ocalone - za spraw Najwitszej Panny! Nie wiadomo, co o tym mylaa ludno wsi, ktre nie miay podobnego szczcia -ale w 1875 roku biskup z Laval uzna wizj z Pontmain za autentyczn. Dzi stoi na tym miejscu bazylika (zaczto j budowa w 1872 roku, a powicenia dokonano w 1900 roku). Dla Eugene'a i innych dzieci trzy gwiazdy wyranie wytyczay kontur niebiaskiej postaci. One widziay j, doroli nie mogli jej ujrze, cho niektrzy z nich zauwayli, e te trzy gwiazdy pony wyjtkowo jasno. Zwyka sugestia? A czy twierdzenie, i dzieci dostrzegay zjaw bez adnego uprzedzenia, jest cakowicie prawdziwe? Podekscytowani doroli nie wycigaj na og dzieci na dwr, chyba e jest tam co godnego obejrzenia; poza tym wszyscy gapili si w niebo, a Prusacy byli tu-tu. Chyba cakowicie naturaln reakcjw katolickim spoeczestwie byo to, e wyczuwajc niepokj dorosych dzieci ujrzay na niebie doskonale wszystkim znan posta Boskiej Opiekunki - a o ksztacie wizji przesdziy widoczne na niebie zgrupowania gwiazd. Mona to sobie wytumaczy w ten sposb jeli w ogle jakie wyjanienie jest niezbdne.

Stukajc do bram nieba


21 sierpnia 1879 roku innego rodzaju Maryjna wizja miaa miejsce w Knock, irlandzkiej miejscowoci w hrabstwie Mayo. Byy to cikie czasy. Szalaa znw epidemia tyfusu i sroy si gd. Od wielu dni pada deszcz. ycie byo ponure. Koo sidmej wieczr, zamykajc drzwi kocielne moda Margaret Beime dostrzega wiato na dachu, ale nie zwrcia na nie wikszej uwagi. Przechodzc tamtdy mniej wicej p godziny pniej. Mary McLaughlin, gospodyni miejscowego ksidza, zauwaya blask bijcy z poudniowego szczytu dachu. Owietla on grup postaci koo kocioa: bya widoczna Maryja, Jzef i jaki biskup w sakralnych szatach. Przypuszczajc, e to ksidz kupi nowe posgi do ozdoby kocioa, gospodyni posza odwiedzi Beime'w. Gdy wracaa o godz. 8.15 w towarzystwie Mary Beirne, starszej siostry Margaret, obie zdumiay si niezwykym wiatem, emanujcym z kocioa. Nastpnie mijajc budowl dostrzegy, i ustawione koo niej posgi poruszaj si! Wkrtce czternastu wiadkw stao na deszczu, ktry ich omija. Obserwowana scena unosia si podobno jakie 45 centymetrw nad ziemi. Widzieli Najwitsz Pann w lnicej bieli, z rkoma uniesionymi w gecie bogosawiestwa. Na prawo od niej - siwobrod posta w. Jzefa; z lewej sta w. Jan Ewangelista w biskupich szatach. Obok postaci widnia otarz, a na nim krzy i baranek. Czternastoletni Patrick Hill relacjonowa potem na sdzie kocielnym: wszystkie figury byy ywe i wypuke, jakby miay prawdziwe ciao. Nic nie mwiy, ale kiedy podchodzilimy do nich, cofay si w stron kocioa". Staruszka, ktra pragna obj donie i stopy Maryi Panny, przekonaa si, e ciska jedynie powietrze. Wszystko byo wic zudzeniem? Tamtejszy arcybiskup, John McHale zarzdzi ledztwo. Trzej ksia - kady z osobna - przesuchiwali wiadkw. Gdy porwnali wyniki, relacje nawzajem si potwierdzay. W 1936 roku ostatnie dwie osoby z tamtego grona, ktre pozostay przy yciu (jedn z nich byaMary Beime), raz jeszcze potwierdziy wszystkie swe zeznania. Obecnie przybywaj do Knock kadego roku tysice pielgrzymw. To, co ujrzeli wiadkowie (lub te wydao im si, e ujrzeli), wywaro potem wpyw na ycie wielu ludzi. Niemniej jednak, niektrzy skadaj wszystko na karb rozigranej wyobrani, podobnie jak w przypadku istnej plagi oywionych posgw, ktra miaa miejsce w Irlandii w 1985 roku. Ale czy wyobrania naprawd nie ma nic wsplnego z rzeczywistoci?

Garabandal: cudowna hostia


Seria niesychanie skomplikowanych wizji - prawdopodobnie Maryjnych - rozpocza si w niedziel, 18 czerwca 1961 roku, w grskiej wiosce San Sebastian de Garabandal w pnocno-zachodniej Hiszpanii. Cztery dziewczynki siedziay na ciece za wsi, grajc w kulki i jedzc jabka skradzione z drzewa w ogrodzie nauczyciela. Usyszawszy huk pioruna, jedenastoletnia Conchita Gonzalez spojrzaa w gr i zobaczya stojcego przy drodze anioa. Mia wygld mniej wicej omioletniego dziecka, bkitn szat i rowe skrzyda. Otaczao go, jak zeznaa pniej Conchita, wielkie wiato, ktre mnie wcale nie razio w oczy". Pozostae dziewczynki: dziesicioletnia Mari Cruz Gonzalez oraz dwunastolatki Jacinta Gonzalez i Mari Loli Mazon odwrciy si i take ujrzay zjaw, ktra nastpnie znikna. Tak przynajmniej twierdziy dziewczta. Najpierw opowiedziay o tym nauczycielce. Potem wie rozesza si. Nastpnego

53

dnia, na ciece, czekajc na zjaw wraz z tumem gapiw (ktrzy, jak zwykle, niczego nie widzieli), dziewczynki zapady w gboki trans. Gdy si z niego ockny, powiedziay, e anio nie odpowiada na ich pytania. Teje nocy, podczas modlitwy przed snem, Conchita usyszaa gos: Nie martw si. Ujrzysz mnie znowu". Potem dowiedziaa si, i pozostae trzy dziewczynki szykujc si do snu take usyszay ten gos - o tej samej porze. 20 czerwca nic si nie wydarzyo. Gdy jednak dzieci wracay ju do domu, olbrzymia wietlna zasona zagrodzia ciek. Nastpnego dnia powrciy i znw ujrzay anioa, ale nadal milcza. 22 czerwca ojciec Valentin Marichalan, ksidz z pobliskiego Coso, by obecny w chwili, gdy dzieci szybko zapady w trans". Obserwowa, jak wieniacy badali dziewczta naukowymi metodami". wiecono im w oczy ostrym wiatem, ale ani mrugny. Najboleniejsze ukucia, najbrutalniejsze potrzsanie, nawet oparzenia i tym podobne nie byy w stanie wyrwa ich z ekstazy" - relacjonowa inny wiadek. Od 23 czerwca do l lipca dzieci zapaday w trans niemal codziennie, cho trzykrotnie anio si nie pojawi, l lipca zapowiedzia im (co Chonchita od razu wszystkim oznajmia), e nazajutrz ujrz Najwitsz Pann. Nastpnego dnia po poudniu prawie caa wie udaa si na miejsce zapowiedzianego objawienia. Zanim wszyscy zdyli tam dotrze, dziewczynki nagle zapady w trans. I oto pojawia si Madonna w otoczeniu dwch aniow! Dzieci zaczy szczebiota, opowiadajc jej o swoim codziennym yciu. Najwitsza Panna miaa si razem z nimi, nauczya je modli si na racu, zapowiedziaa, e powrci - i znikna. Wkrtce nie musiay wychodzi na ciek, by si z ni spotka. Gdy przebyway razem, albo nawet kada z nich oddzielnie, otrzymyway nage wezwanie" z wieci, dokd maj si uda. Zjawiay si w ustalonym miejscu wszystkie naraz, po czym wpaday w trans. Nawet jeli je rozdzielono i pilnie obserwowano, caa czwrka reagowaa na wezwanie" w tej samej chwili. Zabrana przez wadze kocielne do ssiedniej miejscowoci Santander Conchita zapada spontanicznie w trans w tym samym momencie co pozostaa trjka w Garabandal. Moe miay rczne zegarki lub sprawdzay godzin na ciennych zegarach? W kadym razie zaczy wystpowa take i inne fenomeny. Miejscem wizji by teraz niewielki lasek sosnowy na szczycie wzgrza za wioskowym kocioem. Objawy ekstazy (obserwowane przez wszystkich) przybray na sile. Dziewczynki paday na ziemi, a ich ciaa staway si tak cikie, e czterech dorosych mczyzn nie mogo ich podwign. Pewnego razu Conchita, leca twarz ku ziemi, uniosa si - poczynajc od ramion - jakby lewitowaa. Race i medaliki, ktre wciskano w rce dziewczynkom, by Madonna je ucaowaa, wracay przepojone woni r. Dziewczta wyraay rozpacz nad grzesznym wiatem, wzyway do oglnej pokuty i zapowiaday wielki cud. 4 sierpnia, gdy Mari Loli i Jacinta gawdziy" w sosnowym lasku z Najwitsz Pann, wczono magnetofon. Gdy podsunito jej mikrofon, zdawao si, e Mari Loli zapada ponownie w trans. Poprosia gono Madonn, by co powiedziaa, a potem rwnie szybko wrcia do przytomnoci. Cofnito tam i gdy j odtwarzano, rozentuzjazmowany tum usysza sodki kobiecy gos: Nie powiem ani sowa". Zjawa zamaa sw obietnic, zanim j wypowiedziaa - niewielu jednak zwrcio na to uwag, gdy tajemniczy gos odtworzono jeszcze tylko dwa razy - a potem znikn z tamy na zawsze. Czwrka dziewczt zacza odbywa ekstatyczne spacery" po domu i na ulicy. Na filmach wida dzieci przybierajce dziwne pozy, wykonujce rwnoczenie skomplikowane gesty. Przechylajc si w ty tak, i gowy sigay niemal pasa, biegy do tyu z du szybkoci, bez najmniejszego potknicia czy wywrotki. Jeden z autorw takich dokumentalnych filmw, John Comwell, mwi, e ich dziwaczne sztuczki byy budzcym najwysze zdumienie dowodem nieprawdopodobnej sprawnoci fizycznej. Najbardziej jednak zaskakiwaa doskonaa synchronizacja ruchw w tych niespotykanych ukadach choreograficznych. Wydawao si, i wszystkimi czterema owadna jaka moc, ktra gra na ich ciaach niczym na instrumencie muzycznym". Serafin, brat Conchity, zwierzy si Comwellowi: Ktrej nocy widziaem co zupenie niesamowitego: Conchita zbiegaa tyem ze wzgrza, samiuteka, w zupenej ciemnoci, w rodku nocy. By to nieludzki wyczyn. Nikomu normalnie nie udaoby si nic podobnego". Czwrka dziewczt rozwina w sobie take zdolnoci telepatyczne, 31 sierpnia Jacinta ockna si z transu w lasku sosnowym i oznajmia, e wedug Najwitszej Panienki w tumie znajduje si ksidz, z sutann schowan pod paszczem nieprzemakalnym. Zdumiony duchowny natychmiast si ujawni. Czyby po prostu zachowywa si nienaturalnie w tym przebraniu i dziewczynki zauwayy to, zanim zapady w trans? Jeli nawet tak byo, jak mona wytumaczy dziwaczn histori ojca Luisa Andreu? Zastpujc pewnego dnia koleg w kociele w Garabandal, ojciec Luis - nastawiony sceptycznie do cudu" - udzieli komunii Conchicie, Jacincie i Mari Loli. Wkrtce po poudniu, w zatoczonym kociele, dzieci wpady w ekstaz. Conchita prosia Madonn o widoczny dla wszystkich cud, inne dziewczynki dopytyway si, czemu tak dawno nie odwiedzi ich may

54

anioek. Przebudziwszy si z transu powiedziay, e jeszcze tego wieczora znowu ujrz Najwitsz Pann. O 9.35, na oczach licznego zgromadzenia, dzieci popdziy do sosnowego lasku na szczycie gry, by porozmawia z Maryj Pann. Ojciec Luis i cay tum podyli za nimi. Pocztkowo duchowny przyglda si wszystkiemu beznamitnie, pniej jednak chyba sam zapad w trans. To cud, cud" - wymamrota, odzyskawszy przytomno dopiero wwczas, gdy dziewczynki zbiegy w radosnym pdzie ze wzgrza. Pniej kilku przyjaci odwiozo go do domu. Ojciec Luis kilkakrotnie powtrzy, e by to najszczliwszy dzie jego ycia". Potem straci przytomno; wkrtce jego przyjaciele uwiadomili sobie, e zmar, bez adnej widocznej przyczyny. Gdy wkrtce Madonna ponownie objawia si, by wraz z ni take ojciec Luis, ktry opisa sw mier i pogrzeb oraz opowiada o pozostaych przy yciu krewnych. Gdy ojciec Ramon Andreu usysza, i Conchita najwyraniej rozmawia z jego bratem, zacz dziewczynk wypytywa i by zdumiony jej znajomoci szczegw, dotyczcych specjalnego ceremoniau pogrzebowego ksiy". Dziecko wiedziao, e pochwek Luisa odbiega od przyjtych norm. Przy innej okazji syszaem, jak dzieci wspomniay podczas transu, i mj brat Luis zmar nie zoywszy swych lubw. Rozmawiay take o mnie i moich lubach. Znay dokadn dat a nawet godzin, kiedy moje lubowanie zostao oficjalnie przyjte, oraz nazwisko jezuity, ktry skada luby rwnoczenie ze mn. Moecie sobie wyobrazi moje zaskoczenie, osupienie w obliczu tych niepodwaalnych, absolutnie zgodnych z prawd szczegw. Zdawaem sobie rwnoczenie spraw, e dzieci nie mogy w aden sposb zdoby tych wiadomoci zwyk drog..." To, co niektrzy nazywaj definitywnym dowodem", wydarzyo si 19 lipca i czyo si z malekim cudem". Conchita zapowiedziaa, e 18 lipca nastpi co niezwykego, tote zebra si wielki tum. Koo pnocy wygldao na to, e nic szczeglnego si ju nie wydarzy. Dziewczynka dwukrotnie otrzymywaa wezwanie", ale wpada w ekstaz dopiero o 1.30. Opisujc, jak dziecko zbiego bardzo szybko ze schodw z charakterystycznym wyrazem twarzy, agodzcym i upikszajcym jej rysy" i przedaro si przez zebrany na zewntrz tum, fotograf z Barcelony prbowa dotrzyma dziewczynce kroku, gdy biega dalej. Pada na kolana tak niespodzianie, e wielu biegncych za ni z rozpdu j wyprzedzio. Damians stwierdzi: znalazem si nieoczekiwanie po jej prawej stronie, a twarz dziecka bya nie dalej ni o 45 centymetrw od mojej". W wietle ksiyca i gwiazd oraz w blasku poncych w alei pochodni dostrzeg zupenie wyranie, e usta Conchity s otwarte, a jzyk wysunity tak, jak si go zazwyczaj wystawia przyjmujc komuni". Potem nagle (jaku budzcej wtpliwoci stygmatyczki. Palmy Matarelli, na jzyku dziewczynki pojawia si zupenie niespodzianie Przenajwitsza Hostia. Wydawao si, e nikt jej tam nie umieci, ale raczej sama si zmaterializowaa tak byskawicznie, i adne ludzkie oko nie byo w stanie tego momentu uchwyci". Brat Conchity, Serafin, rwnie zobaczy na jzyku dziewczynki cudownie zmaterializowan hosti, janiejc i poyskliw jak nieg; wydawaa si grubsza od zwykego opatka i czym przesiknita. Zjawia si jakby za spraw czarw". Po tym wydarzeniu wizje i uniesienia stay si rzadsze. W cigu nastpnych trzech lat Conchita otrzymywaa jeszcze rne przesania, midzy innymi tajemne wieci" dotyczce przyszych losw wiata (dotd nie zostay one ujawnione), a take zapowied wielkiego cudu (ktry si nie dokona). Jedna z czwrki dziewczt, Mari Cruz Gonzalez, powiedziaa potem, i niektre z transw byy oszustwem, ale Conchita obstawaa przy swych wizjach, chocia raz wszystkie cztery wyznay swoim rodzicom, e nie widziay Najwitszej Panny ani anioa, ale nigdy nie staray si nikogo oszuka, wezwania za i cudowna komunia byy prawdziwe". Nasuwa si pytanie: jeli nie byo Najwitszej Panny i jeli nie oszukiway, to jaki charakter miay w istocie ich doznania? Przenisszy si do Nowego Jorku w 1966 roku ( Jacinta i Mari Loli take wyemigroway do Stanw Zjednoczonych), Conchita w dalszym cigu rozpowszechniaa przesania z Garabandal. Pod koniec lat osiemdziesitych Comwell odwiedzi jaw zabezpieczonym elazn krat nowojorskim domu. Zjawi si tam bez zaproszenia, gdy Conchita odkadaa suchawk, gdy dzwoni. Wpucia go jednak, kiedy przekaza jej pozdrowienia od Serafina. Wyznaa, e jej sytuacja w Hiszpanii bya nie do zniesienia. Uwiadomiam sobie, e nikt, kto wie o moich wizjach, nigdy mnie nie pokocha ani nie polubi". Przed wyjazdem powiedziaa biskupowi z Santander, i nie wierzy ju w swoje wizje, ale czua si przy tym jak zdrajczyni. Wierzyam w wizje, a rwnoczenie nie pojmowaam, jak mogy si wydarzy. Czuam si wewntrznie rozdarta". Obstajc przy nieomal codziennym widywaniu przez cztery lata piknej pani, ktra powiedziaa mi, e jest wit Bo Rodzicielk - Conchita dodaa aonie. - Jeli to fasz, to nic ju nie jest prawd... Jak moga Matka Boska przyj do mnie, dawa mi wszystkie te znaki i przesania, a potem mnie porzuci?" W kocu Conchita powiedziaa, i nie chce ju nigdy sysze o Garabandal i poprosia Comwella, eby si za ni modli. A zatem owa Madonna" nie byaby Najwitsz Pann? Jakie inne moce mogy wic doj wwczas do gosu? Watykan

55

nabra wody w usta, jeli chodzi o Garabandal - podobnie jak w przypadku innych, cieszcych si znacznie wikszym rozgosem, niezwykych wydarze, ktre miay miejsce 24 czerwca 1981 roku w pobliu pooonej na uboczu boniackiej wioski (w wczesnej komunistycznej Jugosawii).

Medjugorje: duchowy Disneyland"?


Gdy zaczy si owe cuda, w Medjugorje bynajmniej nie byo wewntrznego spokoju. Nie chodzio tylko o nie koczce si rodzinne wanie o pienidze lub ziemi, o wrogo na tle religijnym i rasowym, albo te o to, e franciszkanie utracili dotychczasowy, wieloletni rzd dusz" na rzecz duchowiestwa wieckiego. Przede wszystkim jednak palio jak niezabliniona rana wspomnienie 4 sierpnia 1941 roku, gdy podczas II wojny wiatowej prawosawni Serbowie - kobiety i dzieci - z pobliskiej miejscowoci Prebilovici zostali aresztowani przez wysannikw nowo utworzonego wwczas pastwa chorwackiego. Wydano zarzdzenie, w myl ktrego wszyscy Serbowie musieli powrci do Serbii, przej na katolicyzm albo zgin. Ludziom z Prebilovic nie dano adnego wyboru. Krzyczcych z przeraenia wrzucono do olbrzymiej, naturalnej rozpadliny w ziemi (w pobliu wzgrza, na ktrym w 1981 roku miay wystpi wizje). Poamano Serbom rce, by nie mogli si stamtd wydosta, i pogrzebano ywcem. W 1990 roku serbscy onierze, w asycie dwch duchownych prawosawnych, wydobyli stamtd szcztki trzystu dzieci oraz ponad dwustu kobiet i starcw. To nie by zbieg okolicznoci, e [Madonna] objawia si wanie tam - twierdzi monsignore George Tutti. - Nie ma na caej ziemi miejsca, ktre dziki swej historii krzyczaoby goniej o potrzebie zakoczenia walk, toczcych si na tylu rnych paszczyznach". Mieszkacy Medjugorje mwi, e kiedy Ustasze (chorwaccy nacjonalici) prosili ich o pomoc, wszyscy co do jednego skryli si w winnicach, by nie przyoy do tego rki. Mimo to monsignore Tutti owiadczy w 1993 roku dziennikarce Maggie Parham, e ludzie z Medjugorje nie s w stanie zapomnie. Gdy byem tam ostatnio, chrzestna matka mojej gospodyni wyznaa mi, e cigle brzmi jej w uszach rozpaczliwe krzyki Serbw, strcanych na pewn mier". O zmierzchu 24 czerwca 1981 roku - prawie czterdzieci lat pniej - cztery dziewczynki i dwch chopcw znajdowao si na skalistym wzgrzu Podbrdo, wznoszcym si nad wiosk. Byli to: Ivanka Ivankovic (pitnacie lat), Vicka Ivankovic (siedemnacie lat), Mirjana Dragicevic i Marija Pavlovic (obie po szesnacie lat), Ivan Dragicevic (szesnacie lat) i Jacov Colo (dziesi lat). Nagle - ku ich zaskoczeniu - rozbyso przed nimi jasne wiato, potem za ujrzeli w nim pikn niewiast. Miaa ciemne wosy i niebieskie oczy; ubrana bya w szar sukni, biay paszcz i welon. Gow jej otaczao dwanacie gwiazd. Unoszca si nad ziemi posta trzymaa w ramionach niemowl, to otulajc je, to znw ukazujc dzieciom, ktre wezwaa gestem, by podeszy bliej. Ucieky jednak i odwayy si powrci dopiero nastpnego dnia. Ivanka spytaa o swoj matk, ktra zmara przed omioma tygodniami. Zjawa uspokoia dziewczynk i polecia jej opiekowa si sdziw babk. Nastpnie przedstawia si dzieciom jako Gospa (chorwackie miano Madonny). Powiedziaa, e Medjugorje jest ostatnim miejscem, w ktrym objawia si na ziemi, i nadal bdzie si tu ukazywa, dopki nie przekae im wszystkich dziesiciu tajemnic, dotyczcych przyszych losw wiata. Nadejd straszliwe wydarzenia; naley wzywa ludzi do modlitwy, postu i pokuty, Wie szybko si rozesza. Wkrtce w caej wsi zawrzao, a na wzgrzu co wieczr gromadziy si tumy. Wadze podejrzeway, e jest to katolicko-faszystowski spisek, albo dzieci s pod wpywem narkotykw. Franciszkanin, ojciec Jozo Zovko, od niedawna penicy funkcje duszpasterskie w katolickim kociele pod wezwaniem w. Jakuba w Medjugorje, podaje, i modzi wizjonerzy byli zdezorientowani. Reagowali bardzo dziecinnie i kcili si midzy sob". Ojciec Zovko znajduje si w samym centrum tajemnicy. Pewnego popoudnia, gdy modli si w kociele, usysza gos nakazujcy mu roztoczy piecz nad dziemi. Podobno mia wwczas otworzy drzwi kocioa i w tym samym momencie caa szstka wbiega tam woajc, e ciga ich policja i da, by przestali chodzi na wzgrze. Ksidz udzieli im schronienia i przez dziesi lat Gospa ukazywaa si niemal co wieczr, koo wp do sidmej, ju nie na wzgrzu, w ktrego pobliu zabronione byy wszelkie zgromadzenia, lecz w malekim pomieszczeniu w kociele w. Jakuba. Tu wanie, stojc rzdem, twarz do ciany, dzieci odmawiay Ojcze nasz", potem rwnoczenie paday na kolana i najwyraniej zapadszy w trans rozmawiay bezgonie (cho poruszay przy tym wargami) z Gosp i otrzymyway od niej przesania, ktre przekazyway franciszkanom. Pavao Zanic, biskup pobliskiego Mostaru, pocztkowo uwierzy w cud, pniej jednak potpi dzieci jako oszustw, a franciszkanw uzna za reyserw caego przedstawienia". Gospa nie tylko wyranie stana po stronie franciszkanw w ich sporze z biskupem, ale jej przesania (na przykad uznanie rwnoci wszystkich religii i wyrane zaprzeczenie dogmatowi

56

Niepokalanego Poczcia) byy skrajnie nieortodoksyjne.Usyszawszy, e zostay spisane w sekretnym dzienniku" Vicki, biskup Zanic zada wydania mu tego dokumentu - poinformowano go wwczas, i nic podobnego nie istnieje. Tymczasem komunistyczne wadze, podejrzewajc, e za ponurymi przepowiedniami Gospy stoi ojciec Zovko, wysay swe wtyczki", ktrym polecono robi notatki z kaza franciszkanina. Aresztowany za to, e mwi o potrzebie okazania odwagi, nawet w obliczu rozlewu krwi, zosta uwiziony pod zarzutem wzniecania politycznych wani. Skazano go na osiemnacie miesicy wizienia, mimo zezna parafian, wiadczcych na jego korzy. Niektrzy uwaaj ojca Zovko za bohatera. Gwiazdor filmowy Martin Sheen gra jego rol w realizowanym obecnie filmie pod tytuem Gospa", Sprawa nie jest jednak absolutnie jednoznaczna. Ojciec Zovko przyby do Medjugorje zaledwie dziewi miesicy przed pocztkiem owych wizji. Wkrtce zorganizowa grup modlitewn o radykalnym nastawieniu. Sceptyczni przedstawiciele duchowiestwa twierdz, e zachca do mwienia jzykami", wygaszania proroctw i uzdrawiania. Mia te stosowa przykre metody wychowawcze: na przykad zmusza do publicznego wyznawania grzechw, manipulujc grup rwienicz, by wywieraa naciski i objawiaa w stresujcy sposb sw dezaprobat, na przykad wpatrujc si w odszczepieca" nienawistnym wzrokiem. Przeciwnicy ojca Zovko s zdania, i idealnie nadawa si do roli, ktr mu powierzono, i przygotowa podatny grunt pod wizje (a moe po prostu sam je sfabrykowa), kierowa przebiegiem i wpywa na ich form. Zarzuty nie s jednak poparte konkretnymi dowodami. Pewne natomiast jest to, e dziki ogromnemu zainteresowaniu rodkw masowego przekazu oraz przeprowadzonej bardzo umiejtnie kampanii reklamowej, Medjugorje odwiedzio okoo dwudziestu milionw pielgrzymw w cigu dziesiciu lat - a do wybuchu wojny w czerwcu 1991 roku. Powstaa rozbudowana legenda. Kryy opowieci o srebrze przemienionym w zoto i pielgrzymach wpatrujcych si w soce, ktre ich nie olepiao. Chorzy, pragncy uzdrowienia, przebywali na czworakach ponad 900 metrw, wchodzc na szczyt Krizevaca (Gry Krzya). Relacjonowano o trzystu uzdrowieniach. Niektre z nich byy naukowo stwierdzone, jak w przypadku pielgniarki z Aberdeen, Heather Duncan. Mimo strzaskanego krgosupa, wczogaa si ona na gr, ale zesza z niej ju na wasnych, zdrowych nogach. Odtd nadal poruszaa si swobodnie, cho - jak twierdzi - zdjcia rentgenowskie wykazay, e nigdy nie bd ju moga chodzi". Jednak Komitet Medyczny w Lourdes odrzuci wszystkie pidziesit relacji, ktre przysano mu do zaopiniowania. Rzym za zachowuje nadal sceptyczn postaw wobec tego istnego Disneylandu si nadprzyrodzonych", jak to okreli mieszkajcy w Londynie jezuita w rozmowie z Comwellem. Pniej w hotelu w pobliu Medjugorje Comwell zetkn si z pewnym amerykaskim katolikiem, wydawc i organizatorem wycieczek. Pokazujc barwn broszurk na temat Medjugorje (owiadczy z dum, e rozchodzi si ona co roku w dziesiciu tysicach egzemplarzy), w micy mariboro pielgrzym zauway: Czy zdaje pan sobie spraw, e jest to pierwsza seria cudw w epoce w peni unowoczenionych rodkw przekazu?" Doda jeszcze: Mam wraenie, i Matka Boska przedua te wizje, by nam umoliwi penetracj rynku". Kiedy Comwell si rozemia, jego rozmwca owiadczy, e sponsorzy obawiali si oficjalnego potpienia wizji przez papiea. Dowiodoby to, i wszyscy dali si nabra i cay interes diabli by wzili. Buduje si tu cholernie duo, midzy innymi hotel na piset pokoi. Wszystko za prywatne pienidze i na prywatne ryzyko". 25 czerwca 1991 roku pidziesit tysicy pielgrzymw uroczycie witowao dziesit rocznic pierwszego objawienia. Nastpnego dnia wybucha wojna. Pielgrzymi uciekli, ale napyway nowe relacje: nie tylko nadal trway wizje, ale serbska prba zbombardowania Medjugorje zostaa w cudowny sposb udaremniona. Co si tyczy pilota, ktry w 1993 roku otrzyma rozkaz zburzenia kocioa w. Jakuba, siostra Emmanuela Maillard, mieszkajca w Medjugorje, utrzymuje, e: gdy znalaz si nad miastem, poczu, e nie jest zdolny do zrzucenia bomby - cho nie umia poda adnych racjonalnych powodw". Wtrcony potem do wizienia pilot mia rzekomo wyjawi, i wietlista chmura skrya koci przed jego oczyma, gdy nad nim przelatywa, a jaki gos wewntrzny nakaza mu zawrci. Z caej tej okolicy przyzna chorwacki naczelnik policji z ssiedniej Ljubuski - tylko Medjugorje posiadao ochron, ktrej nie da si opisa uywajc terminologii wojskowej". Moe Serbowie obawiali si, e jeli zbombarduj wity przybytek", wiatowa opinia publiczna cakowicie ich potpi? Tymczasem nastpca biskupa Zanica, biskup Ratko Peric nadal utrzymuje - podobnie jak jego poprzednik - i wizje byy sztuczk franciszkanw, chccych odzyska wadz nad diecezj. Gdy mamy do czynienia z takim komercjalizmem i zaart walk polityczn, wszystko wydaje si jasne: wizje w Medjugorje to zwyke oszustwo. Czy mona jednak zlekceway wyniki testw, przeprowadzanych na wizjonerach? I co si stao z nimi samymi?

57

Szstka z Medjugorje
Wrd pierwszych testw, ktrym poddano szecioro dzieci, znajdowaa si (podobnie jak w Garabandal) przeraajco redniowieczna prba uku". Gdy jeden z ksiy ku szpilk ktr z dziewczt, kiedy ju wpada w trans, na sukni pojawiaa si plamka krwi, ona sama jednak zdawaa si nie odczuwa adnego blu. Pniej grupa medycznych ekspertw pod kierunkiem profesora Henri Joyeux z uniwersytetu w Montpellier wizytowaa piciokrotnie Medjugorje. Szecioro dzieci w stanie transu podczono przewodami elektrycznymi do skomplikowanej aparatury, nie wykryto jednak klinicznych objaww (indywidualnych ani zbiorowych) halucynacji, histerii, neurozy lub psychozy, ani te patologicznej ekstazy". Badanie aktywnoci mzgu wykazywao rytmy alfa, charakterystyczne dla nastrojw kontemplacyjnych albo mistycznych. Prof. Joyeux nie potrafi take wyjani, jak to si dziao, e dzieci w stanie ekstazy poruszay w sposb cakiem naturalny ustami i krtani, nie wydajc przy tym adnego dwiku, ani jak - pogrone rwnoczenie w transie - zdoay zsynchronizowa tak dokadnie ruchy gaki ocznej w momencie pojawiania si lub znikania obserwowanej przez nie zjawy. Obserwujc podobne zachowanie trojga wizjonerw w pomieszczeniu, gdzie miay miejsce owe wizje, Comwell by rwnie cakiem zbity z tropu. Na temat Mariji Pavlovic, ktra wioda prym podczas wsplnych modlitw, Comwell zauway; z kad minut ta niepozorna dziewczyna wydawaa mi si bardziej promienna, tajemnicza i pena uroku. Nie byem w stanie oderwa od niej oczu". Po czterdziestu minutach modw Marija, Vicka i Jakov podnieli si i stanli przed cian, na ktrej ukazywaa si im Gospa. Comwell, stojc w odlegoci zaledwie 30,5 centymetra od Mariji, ujrza, jak nagle wszyscy absolutnie zgodnym ruchem - padli na kolana. Potem za zaczli mwi bezgonie i po kolei do niewidzialnej postaci, ktra unosia si naprzeciw nich. Najbardziej zdumiewajcy by fakt, e gdy jedno z nich koczyo mwi", w tym samym uamku sekundy zabierao gos nastpne - cho nie wydawali adnego dwiku, ani nie mogli nawzajem ledzi ruchw swych warg. Nie dostrzegem najmniejszego poruszenia, ktre mogo by sygnaem i umoliwi im taki nieprawdopodobny wyczyn". Twarze ich wydaway si istotnie zmienione i Comwell - ktry by niegdy katolikiem - nagle przypomnia sobie wszystkie wizerunki Najwitszej Maryi Panny, przed ktrymi modli si w modoci. Wywiady z Marij i Vick pogbiy jeszcze jego niepokj. Marija - to sztywna, to znw artobliwa, impulsywna, a zarazem sprytna - czsto wyczaa nastawiony przez niego magnetofon. Wyjania mu, e Gospa czsto rwnoczenie rozmawiaa z nimi wszystkimi - z kadym na inny temat. Cho Marija zrobia na Comwellu due wraenie, zastanawia si, czy dziewczynka nie odgrywa podwiadomie roli przywdczyni, wywierajc hipnotyczny wpyw na zachowanie pozostaych. Grubokocista, ywioowa Vicka bya zupenie odmiennym typem. Opisaa Comwellowi podr po niebie, piekle i czycu. Dziennikarka Maggie Parham usyszaa sowa dziewczynki: W piekle jest wielki ogie. Ludzie wchodz do niego, a kiedy wyjd, przypominaj okropne stwory. Nasza Pani powiedziaa, e do pieka ludzie id z wasnego wyboru, i ci, ktrzy na ziemi sprzeciwiaj si woli Boej, ju tutaj przeywaj swoje pieko..". Dziennikarka konkluduje: Nawet ci z nas, ktrzy byli bardzo sceptycznie nastawieni, doszli do wniosku, i ta dziewczyna nie jest kamczuch". Comwell po wykluczeniu narkotykw, sennych widziade, epilepsji i schizofrenii - podaje pi moliwych rozwiza: l. Wizjonerzy kami z premedytacj. 2. Znajduj si pod wpywem autohipnozy, albo zostali zahipnotyzowani przez kogo z ich grona lub osob z zewntrz. 3. Padli ofiar samoistnych halucynacji. 4. Halucynacje te zostay wywoane przez jaki czynnik nadprzyrodzony. 5. Najwitsza Panna rzeczywicie si pojawia, tylko osoby postronne cierpiana rodzaj lepoty. Niewtpliwie dzieci" (najmodsze z nich ma obecnie dwadziecia trzy lata) poddawane s praniu mzgw", podobnie jak pielgrzymi i owcy sensacji". Madonna ustawicznie powtarza im, e wszystko dobrze si skoczy, jeeli nastpi oglny powrt do odmawiania raca i do kultu Maryi - w przeciwnym razie, skutki bd fatalne. W gruncie rzeczy. Madonna domagajc si wypeniania swej woli, posuwa si do grb. Czyby spod chrzecijaskiego welonu zaczynao przewieca jakie o wiele starsze oblicze?

Wnioski: co kryje si za zason?


Centralnym aspektem wszystkich objawie Maryjnych jest zapewnienie o jej opiece, poparte surowym, macierzyskim upomnieniem. Wizje - bez wzgldu na to, z jakiego rda si wywodz - czsto bywaj wykorzystywane dla zaatwiania

58

cakiem ziemskich interesw. Nic tak nie wzmacnia krzykliwej fundamentalistycznej propagandy, jak apokaliptyczna wizja, ktrej towarzysz rzekomo nadprzyrodzone zjawiska" - zauwaa Comwell. Zwraca jednoczenie uwag na to, e w Medjugorje manipulacja polegaa na zwikszeniu krgu odbiorcw dawnej rdziemnomorskiej tradycji objawie Maryjnych dziki wykorzystaniu nowoczesnych rodkw reklamy i biznesu turystycznego. W skutek tego powsta rodzaj wykonanej na zamwienie religii dla tumw". Amerykaski organizator mchu turystycznego, z ktrym si Comwell zetkn, przechwala si, i dysponuje list pocztowych zgosze od ponad stu tysicy pielgrzymw", gotowych wyda przecitnie piset dolarw na wideokasety oraz rne dewocjonalia. To jedna paszczyzna dziaania. Drug stanowi walka o polityczne wpywy chrzecijaskiej prawicy zarwno w Medjugorje, jak i w Fatimie. W obu przypadkach antyklerykalnie nastawiony rzd stan w obliczu (albo zlk si) cieszcej si du popularnoci konserwatywnej polityki odwoywania si do nadprzyrodzonych autorytetw. Bazuje si przy tym na zaangaowaniu modych ludzi, atwo ulegajcych sugestii i skonnych do popadania w ekstaz. Interwencja policji bya dowodem, e lokalne wadze uwiadamiaj sobie, i wiara mas ma rwnie wielkie - albo i wiksze - znaczenie ni sprawdzone fakty. Wierzymy w to, co robi na nas wraenie. Idee, ktrych atwo si wyrzekamy, gdy ycie pynie gadko, odzyskuj natychmiast popularno, kiedy zapanuje chaos. Wizje, domagajce si kary za grzechy, ktre w pomylnych warunkach wydaj si naiwne, znajduj tumy wyznawcw, jeli trwoga zaglda w oczy. Przepowiednie godu, wojen i koca wiata (w poczeniu z zapewnieniem, e Matka Boska jest litociwa dla modlcych si do niej) stanowi istny dynamit spoeczny w dobie niepokojw charakterystycznych dla koca tysiclecia. Matka wszystkiemu zaradzi, jeli bdziecie jej posuszni". A proroctwa nie tak znw trudno sfabrykowa. Panowao powszechne przekonanie, e w Fatimie trojgu dzieciom przekazano 13 lipca 1917 roku trzy proroctwa. Pierwsze gosio, e I wojna wiatowa niebawem si zakoczy. (W rzeczywistoci trwaa jeszcze szesnacie miesicy). Drugie - e za pontyfikatu Piusa XI (zmarego w 1939 roku) rozpocznie si kolejna, jeszcze straszliwsza wojna. Jej zapowiedzi bdzie nieznane wiato, ktre ukae si na nocnym niebie. eby zapobiec temu nieszczciu, Madonna bdzie modlia si o uwicenie Rosji. Problem z tym drugim proroctwem polega na tym, e Lucia, grajca pierwsze skrzypce w grupce wizjonerw, ujawnia t przepowiedni na pimie dopiero w 1941 roku, dwa lata po wybuchu II wojny wiatowej - skutkiem czego jest ona znacznie mniej wiarygodna. Podobnie szczeg dotyczcy uwicenia Rosji take wyglda na dodany post factum, a przeraajca wizja pieka nie zostaa take spisana i przedstawiona przez Lucie w caoci przed 1941 rokiem. Co si za tyczy trzeciego sekretu" (czy te proroctwa"), ktry usyszay tylko Lucia i Jacinta, i dopiero pniej zdradziy go Franciscowi, to Lucia wyjawia jedynie, e nie wolno go rozgasza dla dobra caej naszej trjki" oraz e przepowiednia bya dla jednych dobra, dla innych za". Znaczenie tego trzeciego proroctwa (czy ono w ogle istniao?) zostao - jak mona si byo spodziewa - rozdmuchane do nieprawdopodobnych rozmiarw. Rzekomo zapoznano z jego treci Watykan. Niektrzy utrzymuj, i dotyczy ono kolejnej wojny wiatowej (jake by inaczej?!) albo zalania ldu przez ocean. Niektrzy amerykascy katolicy wierz, e proroctwo to zapowiada upadek Kocioa katolickiego, a mieszkajca w Londynie Zofia Richmond, wizjonerka polskiego pochodzenia, zwana inaczej siostr Mari Gabriel, twierdzi, e w 1984 roku Najwitsza Panna objawia jej, e skadao si ono z trzech tylko sw: Dwaj papiee-rywale". Czyby z tej wanie racji Watykan zachowywa milczenie w tej sprawie (o ile w ogle istnieje jaka sprawa"!). Co si za tyczy pani Richmond, to w lipcu 1994 roku zdobya w jednej chwili zawrotn popularno. Wobec grocego zderzenia komety Shoemaker-Levy 9 z Jowiszem, Zofia Richmond pojawia si na ekranach brytyjskiej telewizji oraz zamiecia kosztowne anonse w prasie, zapowiadajc nadcigajc katastrof o zasigu oglnowiatowym, o ile nie wyrzekniemy si naszych grzechw, i to szybko. Domagaa si zakazu sprzeday alkoholu, rozpowszechniania pornografii oraz kary mierci za wszelkie przewinienia, a zwaszcza dla wszystkich sdziw i psychiatrw, przyczyniajcych si do uaskawiania przestpcw". Taka jest wola Najwitszej Panny - twierdzi Zofia Richmond. Od 1961 roku dama ta klepaa podobno w samotnoci bied w Londynie. W 1962 roku podczas pobytu w Lourdes usyszaa gos Maryi", nakazujcy jej przygotowa si do spenienia wiatowej misji. W 1981 roku Maryja nareszcie postawia si twardo, dyktujc pani Richmond przesania tej treci: Jeli pene pychy i arogancji narody zlekcewa Boe ultimatum, Pan zgadzi rd ludzki na caym wiecie. Olbrzymi asteroid obrci ca planet w perzyn". Jedynym ratunkiem jest modlitwa i pokuta - jak utrzymuje pani Richmond (i wikszo Maryjnych wizjonerw). C my tu mamy? Wizj,

59

psychopatologi, czy obie na raz? Obrazy apokaliptycznej zagady staj si coraz popularniejsze. Obawa przed kocem wiata ronie tak samo, jak przed tysicem lat. Rok 1999... rok 2000... Chrzecijaska prawica ma pene rce roboty, a objawienia Maryjne bywaj bardzo pomocne. A zatem, gdy fundamentalici wkroczyli na ciek wojenn, czemu w Stanach Zjednoczonych nie wydarzyy si adne wiksze wizje Maryjne (jeli nie liczy Bayside!)? By moe wiara w UFO suy tym samym celom. Poza tym - jest taka rdzennie amerykaska! Moe wszystko zaley od pierwotnych oczekiwa i tradycji kulturowych? Katolicy spotykaj si z Maryj Pann, Hindusom ukazuje si Parvati. Ci, ktrzy wychowali si na fantastyce naukowej, widz yse kosmitki o wielkich, skonych oczach. Nic dziwnego, e w czerwcu 1994 roku na zebraniu CSICOP odbywajcym si w Seattie w stanie Waszyngton, zapytano Sharon Philips, ktra rzekomo nawizaa kontakt z kosmitami, czy sdzi, e widziane przez ni UFO byo pojazdem kosmicznym Najwitszej Maryi Panny"? Pytanie raczej sarkastyczne, ale sam fakt, i zostao tak sformuowane, wiadczy o zbienoci poj. Gdyby taniec soca" z Fatimy wydarzy si - powiedzmy - obecnie w Kalifornii, zapewne uznano by go za przypadek UFO. Tak czy owak, sceptycy wytumaczyliby go zbiorow histeri, halucynacj albo czym podobnym, lub te przemawialiby uczenie na temat fenomenw meteorologicznych takich jak parahelion, czyli soce pozorne. A moe soce widoczne byo przez warstw chmur to gstniejcych, to znw rozrzedzajcych si, lub te zawarty w powietrzu py czy krople wody spowodoway zmian barwy sonecznego wiata, a udzielajce si podniecenie tumu dokonao reszty? C jednak jest waniejsze? Zastanawianie si nad prawdopodobiestwem lub nieprawdopodobiestwem jakiego wydarzenia, czy te jego wpyw na ycie tych, ktrzy uwierzyli, e mogo si wydarzy i wydarzyo rzeczywicie? Moe i byo niezgodne z natur, ale z ca pewnoci odegrao bardzo wan rol polityczn i spoeczn. Okoo siedemdziesiciu tysicy zebranych w Fatimie, dwadziecia milionw podrujcych w cigu dziesiciu lat do Medjugorje, pi milionw corocznie udajcych si do Lourdes i dziesi milionw w Gwadelupie - eby wymieni tylko najbardziej znane centra Maryjne. A wszystko to w imi wiary - albo przynajmniej nadziei. Powiedzonko zobaczy - znaczy uwierzy" nie odnosi si do wizji Maryjnych. Wierni ufaj wpadajcym w ekstaz, a cho s one dla nich niedostpne, stanowi rdo ich wiary. By moe wizje takie, jak objawiajca si Madonna, stanowi grup archetypw, wypenionych po brzegi man" dziki temu, e przez stulecia koncentruj si na nich intensywne emocje milionw umysw i poniewa w sposb cakiem naturalny ludzie odwouj si do nich w godzinie cikiej prby. Prawie zawsze objawienia te nastpuj za porednictwem dzieci, zazwyczaj lekcewaonych za skonnoci do marzycielstwa lub karconych za wymylanie bajek". Decydujce znaczenie ma stopie zagroenia. W cikich czasach ludzie bardziej skonni s sucha tego, co pynie z ust niemowlt i sscych". A jeeli naprawd inteligentne, niematerialne byty podruj z szybkoci fal gosowych poza granicami czasoprzestrzeni i/lub naszych piciu zmysw? Moe znalazoby si wrd nich kilku artownisiw, lubicych podawa si za kogo cakiem innego? Nawet grony skandynawski bg Thor wystpi kiedy w roli sponionej oblubienicy, a pomaga mu specjalista od takich sztuczek. Loki - oczywicie dziao si to w konkretnym celu. Trudno wic dziwi si temu, e czsto -jak to miao miejsce w Fatimie i Medjugorje - widzenia Maryjne uznawano za omamy szatana, ktry przybiera posta Madonny, dajc posuchu, goszc kamstwa i faszywe proroctwa. Na przykad, co z wydarzeniami w Garabandal? - cztery dziewczynki u progu dojrzewania, pdzce w rodku nocy na olep tyem z gry... jeli to ma by oznak jakich dziewiczych" mocy, to chyba jedynie w staroytnym rozumieniu tego sowa. Przepajajca dziewczynki energia wydaje si znacznie starsza ni chrzecijastwo, cho przywdziaa jego mask. Koci od dawna milczy na temat zjawy-kobiety" - moe obawia si tego, co mogoby nastpi, gdyby wrcia do swej pierwotnej postaci? Przez dwa tysiclecia bya przytoczona dominacj mczyzn-panw wiata. Z ich patriarchalnego punktu widzenia zaakceptowanie jej istnienia stawao si o wiele atwiejsze, jeeli bya przystojnie odziana w dug szat i welon, zachowywaa si skromnie i wstydliwie, i nie odzywaa si nieproszona. Bez wzgldu na to, czy to prawda, i jakie jest rdo owych wizji, czste pojawianie si ostatnio nowych wersji pradawnego archetypu jest wyranym ostrzeeniem, e Matka gniewa si na nas, bo powywracalimy wszystko do gry nogami w naszym dziecinnym pokoju. Traktowaa nas dotd z niesychan wyrozumiaoci, ale okazalimy si nieznonymi bachorami, pozwolilimy sobie na zbyt wiele - i wobec tego lepiej pilnujmy si, bo spuci nam icie kosmiczne lanie!

60

4. Krew, pot i zy: oywione wizerunki


Relikty przeszoci?
Dziej si cigle dziwne rzeczy. Ponad sto relacji o wizjach Maryjnych trafia kadego roku na szpalty gazet. Prawie tyle samo jest doniesie o statuetkach bd wizerunkach Krlowej Niebios i jej Syna, ktre pacz, krwawi lub spaceruj. W Irlandii w 1985 roku oywione Madonny przycigay olbrzymie tumy. Podobizny Maryi (obojtne - z drewna, kamienia czy plastiku) pakay od Chile po Filipiny i Indonezj, od Woch po Stany Zjednoczone. Posek Madonny (produkcji seryjnej), kupiony w Medjugorje i przechowywany obecnie w kredensie biskupiej rezydencji pod Rzymem, sprawi, i cae Wochy ogarna (w kwietniu 1995 roku) istna gorczka cudu": podobno statuetka pakaa ludzkimi zami. Mwiono rwnie, e krew sczya si z posgw Chrystusa; jego za wizerunki ludzie dostrzegaj w zmywarkach, na niedomytych szklankach, zbiornikach oleju i podeszwach butw. Krucyfiksy roni zy, komunijne opatki ociekaj krwi... C to si dzieje? Czybymy wracali do redniowiecza? Utrzymuje si nawet obsesja na punkcie relikwii, o czym najlepiej wiadczy spr o Caun Turyski. I cho popyt na wite koci" nieco osab, kawaki" sawnych ludzi zaliczaj si nadal do okazw kolekcjonerskich. Brodawka Elvisa Presleya i penis nalecy podobno do Napoleona zostay niedawno sprzedane na aukcji. Gaki oczne Einsteina stanowi ozdob piwnic pewnego banku w New Jersey, a trzy wycinki jego mzgu stoj w sojach pod zlewem w mieszkaniu dr. Thomasa Harveya (ktry dokona sekcji zwok uczonego) w Lawrence w stanie Kansas. Jeszcze jeden wycinek (opatrzony etykietk Mzg Wielkiego Ala") przechowywany jest w lodwce dr. Boyda. Jednake szarym komrkom Einsteina nie przypisuje si mocy dokonywania cudw, podczas gdy wielu mieszkacw Neapolu wierzy, i od tego, czy zaschnita krew patrona, witego Januarego, przybierze posta pynn, zaley ich pomylno.

Cudowna krew w Januarego


Zwokom witych przypisuje si dziwne waciwoci. Niektre - jak na przykad ciao Bemadetty z Lourdes - podobno nie ulegaj rozkadowi, a nawet nie ima si ich rigor mortis (pomiertne stenie). Inne wydaj odor sanctitatis (wo witoci) i pachn jak re, nawet jeli wity - niczym Jzef z Copertino - nie kpa si ani razu przez cae swe ycie. Zupenie makabryczne s relacje o tym, e z cia, ktre nie ulegy rozkadowi, ciecze podczas ekshumacji wiea krew. Kiedy indziej znw zaschnita krew witego moe nagle zmieni si w pynn. Przechowywana w katedrze w Neapolu, w dwch gruszkowatych ampukach zakrzepa substancja, uwaana za krew w. Januarego (San Gennaro), podobno rozpuszcza si w konkretne dni w roku. Jeli nie zamieni si w pyn, wszyscy obawiaj si jakiej tragedii. Ludzie ze strachem spogldaj wwczas na Wezuwiusz, wznoszcy si w odlegoci zaledwie 13 kilometrw. Krew w. Januarego chroni neapolitaczykw od wybuchu wulkanu - cho wity i jego krew s do niepewnego pochodzenia. Prawdopodobnie January by trzynastym biskupem Benewentu, by moe zgin mierci mczesk okoo 305 roku podczas przeladowa chrzecijan za Dioklecjana. Najpierw na arenie w Pozzuoli dzikie bestie nie chciay rozszarpa jego ciaa; potem oszczdzi go ogie poncy w wielkim piecu. Ostatecznie w. Januarego i jego towarzyszy niedoli cito podobno na tzw. Gazie z Pozzuoli. Legend w dodatku spisano dopiero w X wieku, cho podobizn witego mona znale na pochodzcym z IV wieku fresku z neapolitaskich katakumb. O kulcie w. Januarego wspomina Grzegorz z Tours (VI wiek) i Bd (VIII wiek). Koci witego mczennika zostay odkopane okoo 420 roku i dugo wdroway po wiecie, zanim wrciy do Neapolu pod koniec XIII wieku. W 1497 roku spoczy wreszcie w katedrze zbudowanej na jego cze. Wraz z komi znalazy si tam rwnie dwie ampuki zaschnitej, cudownej krwi, o ktrej nie byo adnej wzmianki do roku 1389. Jej pochodzenie wyjaniano rozmaicie. Jedna legenda gosi, e Euzebia, suca witego biskupa, zeskrobaa krew wkrtce po jego mierci z Gazu z Pozzuoli". Wedug innej wersji w sto lat po mierci, ciao w. Januarego ekshumowano i podczas przewoenia do Neapolu zaczo krwawi. Euzebia (odmodzona w tej opowieci o sto lat) zabezpieczya rzekomo prbki krwi w dwch ampukach, zanim relikwie dotary do miasta. Wezuwiusz, ktry wanie mia zamiar wybuchn, z szacunku dla witego uspokoi si.

61

Co roku 16 grudnia relikwia zostaje przeniesiona do kaplicy w pobliu wulkanu. Podobno dziki temu udao si zapobiec jego wybuchom w 1631 i 1707 roku. W cigu dwustu lat krew siedemdziesit osiem razy nie zamienia si w ciecz podczas grudniowego wystawiania jej na widok publiczny. (Nawiasem mwic, nie wiadomo, dlaczego zawsze trzeba odczeka mniej wicej p godziny, zanim si rozpuci). Grudniowe niepowodzenia nie pocigaj za sob straszliwych konsekwencji. Gdyby jednak w cigu omiu dni na pocztku maja (upamitniajcych powrt relikwii do Neapolu) albo po 19 wrzenia (witego Januarego) krew nie chciaa si rozpuci, skutki mog by fatalne. Podobny przypadek w maju 1990 roku zniszczy rzekomo wszelkie szans reprezentacji Woch podczas Mistrzostw wiata w pice nonej. Znacznie tragiczniejsze byy nastpstwa w 1527 roku (wybuch zarazy), 1569 roku (klska godu) i 1941 roku (zbombardowanie Neapolu). Konsekwencj nieudanego cudu" w 1976 roku mia by gwatowny wzrost liczby aborcji. Zakrzepa krew niekiedy przybiera take posta pynn w zwizku z odwiedzinami jakich wybitnych osobistoci lub rwnoczenie z wystawieniem na widok publiczny innych relikwii w celu zapobieenia jakiej klsce. Ceremonia rozpoczyna si o 9 rano. Relikwie zostaj wystawione w przedsionku katedry. W przymionym wietle celebrujcy kapan umieszcza ampuki obok drugiego relikwiarza, zawierajcego odamek czaszki, rzekomo nalecej do witego mczennika. Gdy rozpoczyna si cicha msza, szklana gablotka, w ktrej wntrzu znajduje si ampuka, zostaje na oczach wiernych wprawiona w powolny ruch obrotowy. Msza trwa tak dugo, dopki krew nie zacznie si upynnia. Wwczas na umwiony znak czerwon chust wierni podchodz kolejno do relikwii, by ucaowa szklan gablotk. Na pocztku lat siedemdziesitych XX wieku neapolitaski lekarz, dr Giorgio Giorgi, by naocznym wiadkiem owego potrzsania gablotk. W swym sprawozdaniu, opublikowanym we woskim czasopimie parapsychologicznym, pisa: Po jakich czterech minutach -z pewnoci nie trwao to duej - z konsternacj ujrzaem, jak tu pod moim nosem, w odlegoci mniej wicej 92 centymetrw skrzep krwi nagle zacz si rozpuszcza. Transformacja z ciaa staego w ciecz nastpia byskawicznie i niespodziewanie. Krew przybraa znacznie ywsz barw i nabraa poysku. Pojawio si mnstwo pcherzykw powietrza w tej cieczy (a raczej krwi), tak i zdawaa si wrze. Caujc zaraz potem gablotk doktor przekona si, e jest chodna - nie nastpio zatem podgrzanie. Co wicej, wydawao mu si, i podczas tej przemiany zwikszya si objto krwi. W swojej relacji dla PSI Intemational" (midzynarodowe czasopismo parapsychologiczne) francuski autor David Guerdon opisa identyczny fenomen. Doda te, e przejcie w stan pynny nastpuje niezalenie od temperatury panujcej w katedrze. Krew moe zmieni si w ciecz ju podczas wyjmowania ampuek z krypty lub dopiero po upywie 24 godzin. Niektrzy podaj, i objto wzrasta wwczas, gdy upynnienie nastpuje powoli, zmniejsza si za, gdy zmiana jest raptowna. Rnica waha si od 20 do 24 centymetrw szeciennych (co stanowi pogwacenie praw chemicznych). Podobno zmienia si rwnie ciar ampuek - odwrotnie proporcjonalnie do objtoci. Krew nie tylko staje si cieka, ale i zmienia kolor z ciemnobrunatnego na ceglasty, ostatecznie za przybiera barw szkaratn. Tu przed zamian w ciecz moe przybra posta galaretowat, potem za bywa bardziej kleista ni zwyka. Niekiedy najwikszy skrzep nie rozpuszcza si, cho wyranie sczy si z niego krew. Zastanawiajc si nad rol, jak mog odgrywa gorco, wiato i wilgo, Thurston poczu si zupenie zdezorientowany". Przypuszcza, i na szczelnie zatkanych ampukach i szklanej gablotce mog by jakie drobniutkie rysy. Czyby przenikajce przez nie powietrze wpywao na w proces? Mimo e bardzo niewiele innych rzekomych cudw obserwowano rwnie dokadnie i czsto - a zajmowao si tym wiele osb o bardzo rnych pogldach... mona z czystym sumieniem zapewni, e obecnie aden uczony, badajcy ten fenomen - choby by skrajnym racjonalist! - nie zaprzecza zachodzeniu zjawisk, o ktrych opowiadano". Nie da si jednak przeprowadzi stuprocentowo pewnego testu. Krwi" jest bardzo niewiele. Samo otwarcie ampuki mogoby j cakowicie zniszczy. Podobno w 1902 roku przepuszczono przez gablotk snop wiata i analiza spektroskopiczna wykazaa jej autentyczno, ale wielu w to wtpi. Lekcewac rnice ciaru i objtoci jako zwyke pomyki w obliczeniach, Joe Nickell z CSICOP uzna ow krwaw relikwi za podrbk. Dwudziestu innych witych, ktrych krew miaa rzekomo podobne waciwoci, pochodzio z okolic Neapolu. Nickell twierdzi, e wiadczy to raczej o jakim lokalnym sekrecie ni o cudzie". Poza tym, uroczystoci na cze owych witych obchodzone s podczas najwikszych upaw. Zastrzegajc, i przejcie ze stanu staego w pynny wymaga temperatur powyej 17 stopni Celsjusza, Nickell i analityk sdowy John F. Fischer zademonstrowali wyprodukowane przez siebie mieszaniny (na przykad poczenie wosku pszczelego z olejem rycynowym i barwnikiem), ktre przechodz w stan cieky przy nieznacznym tylko podgrzaniu. Podobnie w 1991 roku Luigi Garlaschelli z uniwersytetu w Pawii, wraz z dwoma kolegami z Mediolanu, zasugerowa, e

62

zachodzi tu proces thixotropii". el, ktry jest ciaem staym pozostajc w stanie spoczynku, zmienia si w ciecz podczas potrzsania. Zmieszawszy kred z wod i wodnym roztworem soli elaza (powszechnie wystpujcych na stokach Wezuwiusza), Garlaschelli na amach Natury" napomkn o prawdopodobiestwie redniowiecznego oszukaczego eksperymentu z wykorzystaniem nieznanych wczeniej barwnikw. Sedno sprawy polega na tym - utrzymuje fizyk Bernard J. Leikind - e poniewa istniej co najmniej dwa prawdopodobne wyjanienia owego przejcia w stan pynny (oba w granicach naturalnego zachowania si materiaw), nie ma powodu do zakadania Boskiej interwencji". Innymi sowy, wedug Thurstona, cud w. Januarego byby do bezsensown manifestacj Boskiej wszechmocy". Gdyby nawet relikwie i krew byy oszukacz podrbk, redniowieczn blag, pozostaje nadal aktualne pytanie, ktre sformuowa na amach Fortean Times" Bob Rickard: Jakim sposobem owa substancja zachowaa swe waciwoci a do dzi, mimo tak czstych zmian stanu staego na pynny, dokonywanych z takim powodzeniem w tak rnorodnych warunkach?". Moe to i redniowieczne faszerstwo, ale tak genialne, e - podobnie jak w przypadku Caunu Turyskiego - nadal zmusza ekspertw do zabawy w zgaduj-zgadul".

Krwawice i uzdrawiajce kamienie


Inny neapolitaski cud" zwizany jest z kamieniem znajdujcym si w klasztornej kaplicy w Pozzuoli - podobno na nim cito gow w. Januaremu. Nieco bardziej prawdopodobne (gdy taki pieniek katowski" niszczyby jedno ostrze topora po drugim) jest przypuszczenie, e owalne wgbienie w tym gazie stanowio rodzaj misy, w ktrej Euzebia - tym razem w roli pielgniarki - zmya ze swych doni krew witego. Misa owa podobno w cudowny sposb zabarwia si czerwieni w tym samym momencie, gdy krew w. Januarego staje si znw pynna. Co wicej, wgbienie to niekiedy samo krwawi - na przykad w 1860 roku, gdy wybuch poar w kociele pod wezwaniem tego witego. Podobno w 1926 roku watk, umoczon w tej krwi, oddano do analizy w jednym z neapolitaskich laboratoriw medycyny sdowej. Okazao si, i jest to ludzka krew. Kolejne oszustwo? Obecnie wiadomo ju, e w blok kamienny jest czci otarza z VI wieku, a lady czerwieni we wgbieniu to resztki dawnej farby. By moe sekret (podobnie jak w przypadku paczcych" lub krwawicych" posgw) polega na kurczowym trzymaniu si staroytnych wierze o leczniczych waciwociach kamieni. Kojarzyy si one ludziom z magi, mitem i uzdrowieniami. Niektre nawet (np. Kaaba w Mekce), uchodz za wite. Od wiekw kryy opowieci o tym, e z kamieni zrodzi si rd ludzki, albo - odwrotnie - ludzie ulegali petryfikacji, czyli zmieniali si w kamie, na przykad pod wzrokiem straszliwej Meduzy. Celtyckie megality nosz miano tir chreig" (faszywych ludzi). Znajdujce si w hrabstwie Oxford gazy o nazwie Roliright Stones" (Toczce si kamienie) to podobno zaklci przez czarownika krl i jego wita. Nieustannie biegn" oni w kierunku rzeki, by si z niej napi, a ich ruchy uniemoliwiaj policzenie. W Laponii gazy dziwacznie uksztatowane przez wod nosz miano Seide" - imi rodziny wrbitw-cudotwrcw. Kamienie, przypominajce posta zwierzc, mogy podobno zawadn dusz ich posiadacza: gdy kamie pka, jego waciciel umiera. Mieszkacy Melanezji zakopywali pod chlebowcami kawaki korala, przypominajce ksztatem jego owoce, eby drzewa rodziy ich wicej. Peruwiaczycy postpowali podobnie, chcc zwikszy plony kukurydzy, ziemniakw czy liczebno byda. Okrge kamienie s symbolem ksiyca i podnoci. Wydrone oznaczaj kobiece ono. Kromlechy - dwa stojce pionowo kamienie nakryte trzecim - czsto spotykane w Komwalii i Bretanii, przycigay niepodne niewiasty, ktre sdzc, e pomoe im to w poczciu dziecka, wlizgiway si do wntrza i siedziay tam w kucki. Do dzi kobiety, ktre pragn zaj w ci, odwiedzaj Paestum pod Neapolem, by usi tam na bloku skalnym o wysokoci 92 centymetrw. Pochodzi on ze wityni pogaskiej bogini podnoci czczonej przed dwoma tysicami lat; gaz stanowi atrakcj przycigajc co roku tysice turystek. To zwyky kamie - stwierdzi Donato Stromillo, kierownik orodka kempingowego, na ktrego terenie znajduje si gaz. - Kobietom jednak wydaje si, e ma on niezwyk moc zapewniania podnoci. Przesiaduj wic na nim jak najduej. Zdumiewajce - wiele z nich przyjeda potem z dzieckiem na rku". Bylimy ju maestwem od czternastu lat - owiadczya pani Nora Colasanti z Werony - i oboje z mem gorco pragnlimy dziecka. Szczcie nam jednak nie dopisywao, zanim nie usiadem na kamieniu w Paestum. Dwa miesice

63

pniej zaszam w ci". Potga wiary? A moe dziaanie jakiego wymiernego adunku, powiedzmy piezoelektrycznego (powstajcego we wntrzu pewnych gatunkw krysztau), mogcego pobudzi podno? Albo jedno i drugie. Gdy po dotkniciu megalitu w kamiennym krgu na Callanish w archipelagu Zewntrznych Hebryd poczuem szok tak ostry jak udlenie pszczoy, zlekcewayem ten incydent. Poniewa gazy zwane fir chreig" w wietle ksiyca wyglday (do niesamowite wraenie!) cakiem jak ywe, doszedem do wniosku, e ukucie" byo wybrykiem mojej rozhutanej imaginacji. Potem jednak w ksice The Legend of the Sons of God (Legenda Synw Boych) synnego rdkarza T. C. Lethbridge'a (1901-1971) wyczytaem, e autor datujc za pomoc wahadeka konwalijski Merry Maidens Circie (Krg Wesoych Dziewic) - opiera jedn rk na gazie, w drugiej trzyma wahadeko -poczu silne mrowienie, przypominajce agodny wstrzs elektryczny, a rozhutane wahadeko zaczo obraca si rwnolegle do gruntu". Doda te, e sam kamie, ktry musia way przeszo ton, zdawa si podskakiwa i omal nie zataczy". Lethbridge wycign std wniosek, i zarwno ten, jak i inne megality s prawdopodobnie zasilane czym, co okreli jako si bioelektroniczn". Czyby znw mana"? By moe podobna sia, w poczeniu z potg ludzkiej wyobrani, spowodowaa pacz lub krwawienia posgw i obrazw o treci religijnej - a zogniskowanie tego rodzaju silnych emocji mogo doprowadzi nawet do powstania na ywym ludzkim ciele stygmatw? Warto przynajmniej zada sobie to pytanie.

Drewniane oczy pacz krwawymi zami?


W styczniu 1968 roku, podczas mszy odprawianej w kociele w brazylijskiej wiosce Porto das Caixas, jeden z ministrantw zbliy si do krzya i wyda okrzyk przeraenia. Wwczas cae zgromadzenie wiernych ujrzao, e co podobnego do krwi spywa po liczcej sobie trzysta lat, drewnianej postaci ukrzyowanego Chrystusa (naturalnej wielkoci) i kapie na znajdujcy si poniej st. Nastpnego dnia, gdy rozesza si wie o pierwszym cudownym uzdrowieniu (wieniaka chorego na serce), Antonio de Almeida Moraes, arcybiskup Niterol (stolicy prowincji Rio) powoa komisj w celu zbadania cudu. Do 1976 roku osiem spord wielu zgaszanych niezwykych uzdrowie uznano oficjalnie za cud. Szecioletni chopiec odzyska wzrok w oku przeszytym ig krawieck. Zama szedziesicioszecioletniego sdziego znikna w cigu jednej nocy. Modzieniec, sparaliowany od pasa w d wskutek uszkodzenia krgosupa, podnis si z fotela inwalidzkiego i ruszy na spacer. Dwudziestodziewicioletnia kobieta nagle ozdrawiaa z choroby wywoujcej trwae kalectwo. U innej ustpi nagle krwotok wewntrzny. Troje chorych na raka doznao spontanicznej remisji. Zapisy obdukcji lekarskich, wcznie z wynikami biopsji chorych na raka, przedstawiono komisji do wgldu w tych i innych przypadkach, gdy chory zosta podobno uleczony dziki modlitwom przed krwawic statu. National Enquirer" z 3 lutego 1976 roku donosi, e szanowany lekarz brazylijski", dr Enias Heringer, stwierdzi, i jest to bez wtpienia czysta, ludzka krew". Inny lekarz, ktrego nazwiska nie podano, mia potwierdzi wynik analizy. Londyskie czasopismo Sunday People", organ prasowy rwnie godny zaufania jak Enquirer", powoao si 11 stycznia 1976 roku na Analiz nr 4380/68". Dowioda ona podobno, e przedstawiony pyn by krwi, ktrej pochodzenia i gatunku nie mona okreli przy obecnym stanie wiedzy technicznej" - nie podano jednak nazwy laboratorium. Nie byo te jasne, czy statua krwawia ze wszystkich punktw stygmatycznych (czoo, rce, bok, stopy, kolana), czy tylko z kolan, jak mona byo sdzi z zamieszczonej w prasie fotografii. Poniewa jednak Chrystusowa krew" objawia sw cudown moc przynajmniej pod jednym wzgldem, a mianowicie cigania tumw pielgrzymw, arcybiskup przychyli si do tego, by Porto das Caixas uzyskao rang witego miejsca". Relacji o tego rodzaju wydarzeniach jest dzi rwnie duo jak w dawnych czasach. Kamienne lub drewniane posgi, inne wizerunki, idole i ikony rzekomo krwawi, poc si albo lej zy - od tysicy lat. Kiedy drewniana statua greckiego Orfeusza oblewaa si przez kilka dni potem - tu przed wymarszem Aleksandra Wielkiego (356-323 p.n.e). na podbj wiata, uznano to za pomyln wrb. Liwiusz wspomina o posgu Apollina, ktry paka przez trzy dni i noce. Owidiusz opowiada o tym jak wity db - siedziba driad w Eresichtonie broczy czerwieni, gdy witokradczo raniono go toporem. Tu przed zdobyciem i zupieniem Rzymu w 1527 roku pewien posg Chrystusa paka tak bardzo, e posiadacze tej witoci nie nadali z ocieraniem jego twarzy, a w 1719 roku, podczas oblenia Syrakuzna Sycylii marmurowa statua witej ucji take ronia obfite zy. Oczywista bzdura! Paczce drewno? Krwawicy kamie?

64

Rozwamy jednak dziwny, smutny przypadek Cesaire'a de Grateloup, lepiej znanego jako Abbe Vachere, francuskiego ksidza, ktrego odsunito od funkcji kapaskich.

Tragedia Abbe Vachere'a


W 1913 roku, tu przed I wojn wiatow, Abbe Vachere mieszka w Mirebeuen-Poitou w pobliu Poitiers; zaczy si wwczas szerzy wieci o dziwnych wydarzeniach. Bdcy w posiadaniu ksidza oleodruk przedstawiajcy Chrystusa nieustannie krwawi, a konsekrowane przez Abbego Vachere'a opatki rwnie ociekay krwi. Zaintrygowani t spraw badacze zjawisk metapsychicznych - Everard Feilding i poeta irlandzki W. B. Yeats - odwiedzili Mirebeau. Abbe, sympatyczny szedziesiciolatek, bardzo szanowany w okolicy, opowiedzia przybyszom, e pewien przyjaciel mieszkajcy w Rzymie podarowa mu w 1906 roku dwa oleodruki. Pi lat pniej, zawieszajc jeden z nich nad otarzem w swej prywatnej kaplicy (zdarzyo si to rankiem 8 wrzenia 1911 roku), Abbe zauway ciemne plamy na czole namalowanej postaci. Tego samego dnia plamy przeksztaciy si w ciecz podobn do krwi. Wkrtce pojawiy si dalsze lady cierniowej korony". Pyn sczy si odtd codziennie - ju nie tylko z gowy Chrystusa, ale take z j ego piersi i rk. Abbe poinformowa o tym biskupa z Poitiers, a nastpnie posusznie przekaza obraz seminarium duchownemu w tym miecie. Tam -jak si okazao - oleodruk przesta krwawi. 15 grudnia zwrcono go ksidzu Vachere i polecono, by nie wystawia obrazu na widok publiczny. Powrciwszy na dawne miejsce wizerunek znowu zacz krwawi. 27 maja 1912 roku, w momencie konsekrowania hostii, ksidz Vachere zobaczy, e tworzy si na niej 4- 5-centymetrowa szczelina, a nastpnie zaczyna pyn z niej krew". W popochu upuci hosti na otarz. Ogldajc j po dwch latach leaa na tym samym miejscu, na ktrym j wwczas pozostawiono - Feilding dostrzeg, jak obficie krew" splamia obrus na otarzu. W marcu 1914 roku zwierzchnicy ksidza Vachere'a polecili, by wyda im krwawicy nadal oleodruk. Po upywie piciu dni Abbe z przeraeniem usysza od robotnikw budowlanych, ktrzy podczas przerw w pracy korzystali z nalecej do ksidza chatki, e drugi zawieszony tam oleodruk take zacz krwawi. Wkrtce potem Feilding zoy sw pierwsz wizyt. Zawiz prbki cieczy (zastyga ona w lepkie kaue u podstawy wizerunku) do Anglii i odda do analizy w Londyskim Instytucie Listera, gdzie bakteriolog E.E. Atkin stwierdzi, e w pyn - czymkolwiek by by - na pewno nie jest krwi. Zdoa ustali jedynie obecno mikroorganizmu zazwyczaj wystpujcego w wodach stojcych. Gdy Feilding powrci do Mirebeau na nastpne wita wielkanocne, Abbe powita go bardzo chodno. Potem ksidz Vachere nieco zmik i wyjani, i od ostatniej wizyty Feildinga zarzucono mu oszustwo, ekskomunikowano i oskarono o proniemieckie sympatie - po czci z tej racji, e chorzy tumnie si do niego zbiegali w nadziei na cudowne wyleczenie. Kiedy wybucha wojna, Abbe Vachere zacz rozsmarowywa cudown krew" na nieduych (pocztwkowej wielkoci) wizerunkach Chrystusa i wysya je onierzom na front, by ich chroniy od zego. Rozniosa si wie, e pewien francuski onierz zosta postrzelony przez snajpera tu nad sercem. Gdy rozcito na nim mundur, towarzysze broni znaleli w kieszeni koszuli - na piersiach - wity obrazek przedstawiajcy Chrystusa. Na wygitej od kuli metalowej ramce widniaa krew. Gdy jednak zdarto z poszkodowanego koszul, onierz odzyska przytomno i usiad z umiechem: nie mia na ciele adnej rany, nawet zadrapania. Krwawi jedynie obrazek od ksidza Vachere'a. Wkrtce wie rozniosa si szeroko. Wielu uznao ksidza za witego. Gdy u jego drzwi stao tak wielu potrzebujcych pomocy, Abbe zacz rozdawa im lekarstwo z zi, ktre sam suszy i miesza ze sob. Ksidz Vachere bynajmniej nie przybiera pz cudotwrcy, ale jego zwierzchnicy mieli go ju do. Zosta oskarony przed biskupem z Poitiers, ekskomunikowano go i uznano za vitandus" (osob, ktrej naley unika). Wielu doszo teraz do wniosku, e jest nieczysty". Nic dziwnego, i Abbe tak ozible powita Feildinga. Badajc pozostay oleodruk, ktry znajdowa si teraz w domowej kapliczce Vachere'a, Feilding stwierdzi, e obraz jest wilgotny. eby sprawdzi autentyczno cudu", postanowi go osuszy, a potem zamkn kaplic i przekona si, czy ciecz nadal bdzie si sczy, pomimo braku dostpu do niego. Zgodziwszy si niechtnie na zamknicie drzwi na klucz (zamiast zaplombowania ich), Feilding umieci w zawiasie zwitek papieru. Kiedy powrci po kilku godzinach, zobaczy, i oleodruk jest wilgotny, ale papier wypad. Ksidz oburzony podejrzeniem o oszustwo, podpowiedzia, e zapewne zakrystian potrzsn zamknitymi drzwiami, nie mogc ich otworzy, i przy tym koataniu papier wypad. Feilding uzna wyjanienie za prawdopodobne. Nie mg te uwierzy, by ten prostoduszny, naiwny jak dziecko, pobony, cho porywczy, stary ksidz by zdolny do wiadomego szalbierstwa, wicego si w dodatku z tym, co musia uwaa za najwitszy i najgbszy element

65

swojej wiary - i podobne zachowanie nie budzio w nim odrazy. Jesieni 1916 roku Feilding poprosi pewn znajom Francuzk, mademoiselle Lichnerowicz, eby dyskretnie obserwowaa wydarzenia tak, by Abbe nie domyli si niczego. Na Boe Narodzenie 1916 roku uczestniczc pewnego ranka we mszy w. zauwaya, e krew zaczyna sczy si z obrazu, zaraz po tym, jak ksidz Vachere umieci pod nim kawaek biaego ptna. W maju nastpnego roku zaobserwowaa identyczne zjawisko. Feilding powrci w styczniu 1920 roku, tym razem w towarzystwie swej ony. Oleodruk nadal krwawi, a w dodatku ze stojcej na stopniach otarza statuy Dziecitka Jezus take zacza sczy si krew. Feilding wanie mia zamiar pobra kolejne prbki do analizy, gdy jego onie wydao si, e dostrzega jak Abbe kropi oleodruk wod. Po powrocie Feildingw do Londynu, analiza w Instytucie Listera wykazaa tym razem, i zoona tam prbka cieczy to ludzka krew. Vachere uda si do Rzymu, by tam broni swej sprawy. Nie zdjto ze jednak ekskomuniki. Po powrocie do ojczyzny zatrzyma si w Aix-la-Chapelle i spotka z chorymi, ktrzy - pomimo cicej na nim kltwy - zwrcili si do po ratunek. Tam wanie, w zajmowanych przez Abbe Vachere'a pokojach, wiadkowie ujrzeli w biay dzie, e statuetka i wizerunek Chrystusa zaczy krwawi. Drobniutkie kropelki formoway si i ciekay strumyczkami na podog. Krwotoki" trway mniej wicej p godziny, potem ustaway, by znw si powtrzy po kilku godzinach. Cigno si to przez wiele dni. Dr Birven, wydawca czasopisma Hain der Isis", oznajmi, i krew bya kilkakrotnie poddawana analizie i zawsze orzeczenie brzmiao ludzka". Gromadziy si wielkie tumy; dokonywno urzdowych ogldzin wizerunkw. Nie odkryto jednak adnych naturalnych przyczyn tego zjawiska. Koci znw zignorowa ca spraw. Znkany Abbe Vachere opuci Aix-laChapelle 11 czerwca i zaledwie sze dni pniej zmar na apopleksj w wieku szedziesiciu omiu lat. Feilding, ktry okreli ten przypadek najdziwniejszym, z jakim si zetkn w swej karierze", nie wyda nigdy w tej sprawie definitywnego sdu. Przypuszcza, e cuda z Mirebeau byy autentyczne, ale nie uwaa ich za wynik Boskiej interwencji. Sugerowa, i wiara Abbego przyczynia si w jaki sposb do powstania tych fenomenw. Ani Feilding, ani inni obserwatorzy nie mogli uwierzy, by ten szorstki staruszek dopuszcza si z premedytacj takich oszustw. Pniejsi badacze, na przykad E. J. Dingwell, rwnie sugerowali, e ksidz Vachere - acz by przyczyn powstawania fenomenw - czyni to bezwiednie, nie zdajc sobie z tego sprawy. Rogo, cytujc owiadczenie Abbego, i po tym jak krew popyna z oleodruku sysza gosy dochodzce z wntrza obrazu, i zwracajc rwnoczenie uwag na zmienno stanw psychicznych ksidza, jego gbok wiar oraz fascynacj zjawiskiem stygmatw", orzek, e by to zapewne przypadek poltergeista, a wydarzenie to miao podoe religijne". Podkreli take, i fenomeny ustpiy ze mierci ksidza. Teori poltergeista odrzuci Nickell. Jedynym - jego zdaniem - moliwym rozwizaniem jest witobliwe oszustwo". Jednake Nickell, cho jego analityczne opinie cechuje godna pochway dokadno, ma tendencj do uznawania za oszustwo wszystkiego, czego me potrafi wytumaczy. Inaczej mwic, by moe czasami przeczy zbyt gwatownie". By moe ostatnie sowo w tej sprawie naley do Colina Wilsona, ktry twierdzi, e w przypadek dobitnie wiadczy o tym, i dzi Koci w zetkniciu z czym niewytumaczalnym przejawia tak sam nieufno i nerwowo jak przedstawiciele wiata nauki". C, nie dajce si zaszufladkowa zjawiska s zawsze sol w oku tych, ktrzy pragn sterowa opiniami innych.

Osada Pielgrzymw w Templemore


Na fenomen okrelony niemieckim terminem poltergeist" (haaliwy duch) skadaj si midzy innymi rozlegajce si w domu trzaski, stukania, unoszce si w powietrzu meble i inne sprzty domowe, pojawiajcy si nie wiedzie skd grad kamyczkw lub potoki wody oraz poary, ktre same wybuchaj! gasn. Dzi wikszo podobnych objaww uwaa si nie za wyczyny krotochwilnych nieboszczykw, lecz podwiadome manifestacje niepokojw umysu, przewanie (cho nie zawsze!) zwizane z osob jakiego nastolatka w okresie dojrzewania. Kiedy problemy emocjonalne zostan rozwizane, straszenie" zazwyczaj ustaje. Podobnie jak w przypadku wizji Maryjnych, fenomeny tego rodzaju mog by zwizane nie tylko z osobistymi kopotami jakiej osoby, ale z niespokojn sytuacj w kraju. Trwoga ludzi moe wyrazi sienie tylko wiar w dziwaczne wydarzenia, ale (wanie dziki tej wierze) dosownie je produkowa. Jeli nawet wszystko opiera si na pogoskach, zbiorowa wiara moe przyczyni si do powstania iluzji majcej wszelkie cechy autentyzmu, w ktr przeksztaca si pierwotna relacja dziki oglnemu pragnieniu, by cud si speni.

66

W sierpniu 1920 roku, wkrtce po zakoczeniu I wojny wiatowej, w irlandzkim miecie Templemore (w hrabstwie Tipperary) doszo do gwatownych star ulicznych pomidzy ugrupowaniami pro- i anty brytyjskim. Pi dni pniej, 21 sierpnia, gdy ratusz spon, sklepy byy zamknite, a tylko nieliczni mieszkacy omielali si wyj ze swych domw, figurki witych, nalece do szesnastoletniego Jamesa Walsha, zaczy krwawi. Ten arliwie wierzcy katolik wynajmowa mieszkanie wraz z Thomasem Dwanem. Gdy odwiedzi siostr wsplokatora, pani Maher, ze znajdujcych si w jej mieszkaniu poskw take zacza sczy si krew. Inne, czciej spotykane przejawy aktywnoci poltergeista dowodziy, e wszystko w jaki przedziwny sposb obracao si wok osoby Walsha. Kiedy wieci szeroko si rozeszy - cho trupy nadal leay po rowach, a walka o wolno Irlandii nie ustawaa - ludzie decydowali si na ryzykown wypraw, by odwiedzi mieszkanie Dwana. Pierwsi gocie opowiadali nie tylko o krwawicych poskach, ale take o meblach, ktre same si przemieszczay, rnych przedmiotach sfruwajcych z pek, tajemniczych krokach rozlegajcych si na dachu i (co najbardziej zdumiewajce) - wgbieniu wielkoci filianki, powstaym w pododze z ubitej gliny w sypialni Walsha. Wypenione byo wod, ktrej nikt nie mg stamtd wyczerpa. Bez wzgldu na to, ilu przybyszw i jak dugo usuwao wod, w niepojty sposb doek nadal wypenia si po brzegi, cho nigdy woda si nie przelewaa. Tak przynajmniej mwiono. Tunel wietlny" i wietliste istoty" stanowi stay element wspczesnych przey z pogranicza (NDE). Rwnie wiara w anioy staje si znw bardzo modna, zwaszcza w Stanach Zjednoczonych. W pewnym redniowiecznym rdle znajduje si wzmianka, e owych wysannikw Boych jest dokadnie trzysta dziewidziesit dziewi milionw, dziewiset dwadziecia tysicy czterech. Jesli tak jest rzeczywicie, wyglda na to, e prawie wszyscy zostali sportretowani na tej Wizji empirycznej. 21 wrzenia 1995 roku rwnoczenie na caym wiecie pojawiy si wieci o poskach hinduskich bstw pijcych mleko. Sceptycy uznali, e przyczyna tego ley w dziaaniu naczy wosowatych. Niemniej jednak mleczny cud" by czym unikatowym, jeli chodzi o zasig i szybko oglnowiatowej informacji o tym wydarzeniu - dziki nowoczesnej telekomunikacji. (Syndication Intemational) Czy wizerunki Chrystusa mog krwawi, a poski Matki Boskiej paka? Doniesienia o rozpakanych Madonnach dosownie zasypay Wochy w 1995 roku. Gdy sytuacja we Woszech le si przedstawia, zawsze zaczyna paka jaka Madonna" - twierdzi socjolog Franco Fenaroti. Widoczna statua przelewaa zy na Brookynie w Nowym Jorku w 1984 roku. (FPL) Sawa fenomenu wkrtce rozniosa si poza granice Irlandii. Mimo zamieszek politycznych i zwizanej z nimi wrogoci rnych stronnictw, przedstawiciele Biura Podry Cooka przybyli na rekonesans z Brytanii. Czy w gospodach w Templemore znajdzie si miejsce dla dwch tysicy pielgrzymw? Podobne zapytania dochodziy ze Stanw Zjednoczonych, Japonii, Afryki Poudniowej i ze wszystkich krajw Europy. Niebawem tysice ludzi zaczy napywa do Templemore, zmierzajc prosto do mieszkania Dwana i Maherw, by ujrze cuda na wasne oczy. Stao si to prawie nie do zniesienia. Pocztkowo Dwan i Maher wpuszczali przybyszw do mieszkania bez adnej opaty (w grupach pidziesicioosobowych, po pi minut na grup), pniej jednak wystawili krwawice w dalszym cigu wizerunki w oknach, a sami starali si prowadzi moliwie normalne ycie, mimo i dzie i noc, nie koczce si kolumny pielgrzymw z pochodniami maszeroway pod ich domem. Prowizoryczne miasteczko", ktre wyroso na peryferiach czciowo zburzonego Templemore, ochrzczono wkrtce Pilgrimsville" - Osad Pielgrzymw. W caej okolicy panowa zamt - nie tylko z racji zamieszek na tle politycznym. Mimo to, zarwno owe starcia, jak i fakt, e zakoczya si wanie I wojna wiatowa, przyczyniy si zapewne w znacznym stopniu do powstania tej niezwykej sytuacji. Potrzeba cudu, widomego znaku duchowej pociechy, bya tak wielka, i osobliwe zjawiska, zrodzone zapewne z modzieczych niepokojw, przycigny tysice ludzi. Jeli chodzi o autentyzm owych cudw", to zebrano wiele zezna na ten temat. Lokalna gazeta Tipperary Star" uzbieraa do materiau, by zapenia nimi szpalty przez cae miesice. Codziennie pojawiaa si nowa relacja o cudzie. Na temat tych owiadcze Charles Fort (w Lo!") wypowiada si nastpujco: Mona to uwaa za absolutnie przekonywajcy dowd, albo za bajeczki dla duych dzieci". Dodaje rwnie zgryliwie: W Irlandii w dalszym cigu pyna krew z cia polegych w walce, ale statuetki jako przestay krwawi, a przynajmniej skoczya si gadanina na ten temat. Tylko wody -pochodzcej z nie wiedzie jakiego rda - nadal nie ubywao we wgbieniu w pokoju modego Walsha. 25 wrzenia Tipperary Star" zamiecia wyliczenie, e w cigu jednego miesica (w przyblieniu) przez Osad Pielgrzymw przewino si milion osb.

67

Nie obeszo si jednak bez pewnych akcentw farsowych - a take zwykej podoci. Farmerzy kazali pielgrzymom paci po dwa szylingi za jedno jajko na twardo. Kradziee i niepokoje nasilay si. Pan John 0'Donnell zgodzi si podwie pielgrzyma, ktry zrabowa mu dwiecie pidziesit funtw". Jeli za chodzi o Walsha, to spowodowa on fenomen krwawicych poskw (kto wie, jak i czy rzeczywicie to uczyni!) - po czym zszed ze sceny. Nikogo to nie obeszo. Pielgrzymi przybywali do Templemore nie po to, by zetk si z jak konkretn osob, ale w poszukiwaniu dowodu na to, e poza codzienn harwk istnieje jeszcze co wicej. W tym przypadku relacje o cudzie, wiara w niego i emocjonalne reakcje, jakie wywoa, cakowicie przesoniy problem pochodzenia lub wyjanienia zachodzcych fenomenw. Niewane, co wydarzyo si naprawd. Liczy si tylko to, w co ludzie uwierzyli.

Sowo daj, autentyczna krew!"


Relacje o cudach nadal napywaj. Szczeglnie obfitowa w nie rok 1985. W hiszpaskiej miejscowoci Denia w pobliu Alicante ukoronowane cierniem popiersie Chrystusa pakao przez dziesi dni krwawymi zami w domu Antonii Alyarez. W Granadzie (te w Hiszpanii) sto trzydzieci tysicy osb zbiego si do bazyliki w. Jana Boego, by ujrze gipsowy posek Chrystusa, ktry take la krwawe zy. W kociele w Sezze - midzy Rzymem a Neapolem - po twarzach zarwno Chrystusa, jak i Najwitszej Maryi Panny pyny zwyke zy i krople krwi. W miejscowoci Caltinisetta na Sycylii wieniacy obserwowali, jak z oczu ceramicznej statuetki Maryi wypywa jaka krwawa ciecz. Stany Zjednoczone take maj swj udzia w tym zalewie relacji. Po Wielkanocy 1975 roku pani Ann Poore z Filadelfii w stanie Pensylwania, modlia si przed 70-centymetrow figurk Chrystusa. I wtem: spojrzaam na statuetk i serce mi zamaro. Dwie rubinowe krople krwi ukazay si na gipsowych doniach w miejscu namalowanych ran! Byam przeraona zorientowaam si, e to prawdziwa krew". Kiedy krwawienie nie ustawao, a tumy oblegay drzwi jej domu, pani Poore podarowaa w posek wielebnemu Chesterowi Olszewskiemu z kocioa episkopalnego pod wezwaniem w. ukasza. Koci znajdowa si w pobliskiej miejscowoci Eddy" stone. Niezwyke zjawisko wywaro na duchownym ogromne wraenie. Podobnie rzecz si miaa z prowadzcym ledztwo w tej sprawie. Po odjciu rk posku z litej kredy przekona si, e nadal obficie krwawiy. Setki ludzi przychodz do mojego kocioa, by modli si przed posgiem, ten za nadal krwawi - zwierza si reporterom pastor Olszewski na pocztku 1976 roku. - A przecie stoi na pce, 3 metry nad otarzem, gdzie nikt nie moe go dotkn. Krew pyna kiedy przez cae cztery godziny! Nie ma w tym adnego oszustwa. Wielokrotnie widziaem, e donie s zupenie suche - a kilka minut pniej obserwowaem krople krwi, wypywajce z ran". Doktor Joseph Rovitio z Filadelfii przewietli posg promieniami rentgenowskimi, ale nie znalaz w jego wntrzu adnego ukrytego mechanizmu. Krew okazaa si prawdziwa, ale niski poziom czerwonych ciaek wskazywa na to, e jest ona bardzo stara. Tak stara, e nie moemy okreli nawet grupy krwi" ~ zawyrokowano. Co si za tyczy ksidza Olszewskiego, to pod koniec roku zosta wykluczony z Kocioa episkopalnego przez swych zwierzchnikw. Pod wpywem zbonego lku, jaki wywoa w nim cud, ksidz zacz odprawia w swej wityni rzymskokatolickie msze. Ryzykowa utrat pozycji yciowej po to tylko, by podtrzyma oszustwo? - wydawao si to nieprawdopodobne. W maju 1979 roku w Roswell (Nowy Meksyk) wizerunek Jezusa - wielkoci pocztwki, pokryty warstw plastiku - zacz paka krwawymi zami. Obrazek zosta kupiony kilka lat wczeniej przez pani Kathy Mallot i ofiarowany na pamitk babci, pani Willie Mae Seymore. Krwi byo tyle jakbym zacia si w palec" - orzeka pani Seymore. Ksidz katolicki, ktrego poproszono o zbadanie obrazka, odmwi, uznawszy spraw za zbyt draliw".Wiele osb badao potem w wizerunek. Ciecz zdawaa si wypywa bezporednio spod warstwy plastiku i trwao to a 24 godziny, zanim skrzepa. Po dokonaniu jej analizy w Centralnym Szpitalu Wschodniego Nowego Meksyku okazao si, e to autentyczna krew, sowo daj!" - jak oznajmi laborant, ktry (cakiem rozsdnie!) wola zachowa anonimowo. Niezbyt religijna" rodzina Malottw zmienia swe przekonania, zwaszcza gdy Zackowi, mowi Karny, przyni si Chrystus i oznajmi, i owa krew jest znakiem jego rychego powtrnego przybycia na wiat. Interesujcym aspektem tej sprawy jest fakt, e od 1947 roku kryy pogoski o rozbiciu si w pobliu Roswell pojazdu kosmicznego. Zaoga bombowca z adunkiem nuklearnym z ssiedniej bazy Si Powietrznych Stanw Zjednoczonych odnalaza ciaa martwych istot pozaziemskich. Czyby istnia jaki zwizek pomidzy tymi wydarzeniami?

68

W 1972 roku krwawicy krucyfiks z wapienia, wasno rodziny Pizzich z Syrakuz na Sycylii (tam wanie podczas oblenia w 1719 roku miaa paka statua w. ucji), zwabi tak wielu pielgrzymw, e Koci musia wyda ostrzeenie, i cud nie zosta jeszcze oficjalnie uznany. Na amach czasopisma Fate" (grudzie 1972 roku) cytowano wypowied doktora S. Rodante, prezesa Sycylijskiego Stowarzyszenia Katolickich Lekarzy, ktry owiadczy, e krew na krucyfiksie krzepa byskawicznie, ale prbki pobrane od czonkw rodziny Pizzich zachowyway si normalnie. 21 kwietnia 1991 roku pewien ksidz w jordaskiej miejscowoci Zarka w pobliu Ammanu mia wanie udzieli komunii witej, gdy nagle co podobnego do krwi zaczo sczy si z konsekrowanego chleba na mosin paten. Zaalarmowani krzykami duchownego, wierni podbiegli do otarza i - jak owiadczya matka przeoona miejscowej szkoy klasztornej - zaczli smarowa t krwi swoje twarze i je j". Jordaski biskup Costinos nie wyrazi sprzeciwu. Nie udaoby si ich od tego powstrzyma". Przybywszy do Jordanu 28 kwietnia Diodoros i, patriarcha greckiego Kocioa prawosawnego w Jerozolimie, uzna wydarzenie za cud. Jeli chodzi o powicony wwczas chleb, to pozostay z niego zaledwie dwa malekie kawaki, wilgotne i jaskrawoczerwone (w kocioach prawosawnych zamiast opatka uywa si do konsekracji chleba lub miniaturowych bueczek). W poowie lat osiemdziesitych John Comwell odwiedzi klasztor sistr karmelitanek od w. Jzefa, znajdujcy si w ubogiej, nowojorskiej dzielnicy Bronx. Rok wczeniej, podczas wit Boego Narodzenia, zakonnice zauwayy, e 30centymetrowa, woskowa statuetka Dziecitka Jezus, leca w obku w ich kaplicy, zacza paka, na jednej rczce i nce pojawiy si stygmaty. Wytarymy t ciecz serwetk - powiedziaa Comwellowi siostra Mari. - Nikt oprcz nas nie mia wstpu do kaplicy. Dobrze si znamy nawzajem i uwaam za nieprawdopodobne, by ktrej z nas przyszo do gowy podobne oszustwo. Jaki zreszt mogaby mie cel? Nie wypatrujemy na kadym kroku cudw". Nastpnie zakonnica opowiedziaa Comwellowi, e p roku pniej zauwayy, i z konsekrowanego opatka scz si czerwone krople", ktre w cigu kilku godzin pociemniay tak, jak zmienia si kolor krwi w zetkniciu z powietrzem". Opatek - krek z przanego ciasta o rednicy okoo 2,5 centymetra - zbrzowia; by dokadnie takiego koloru jak banda, ktry poplamiono krwi dzie czy dwa wczesnej. Jeli za chodzi o Dziecitko Jezus, brzowe plamy widniay na doni i stopce. Zakonnice nie rozpowiaday o tych wydarzeniach, cho powiadomiy o nich biskupa. Prbki cieczy poddano analizie. Chemicy oznajmili nam, e nie jest to krew -powiedziaa siostra Mari - lecz jaka tajemnicza substancja, ktrej nie potrafi zidentyfikowa". Comwell wiedzia o rozmaitych oszustwach, na przykad w Entrevaux we Francji (lata pidziesite naszego wieku), gdzie ludzka krew pojawia si na uamanym palcu stojcego w kociele posgu Madonny. Gdy przybyy ju ponad dwa miliony pielgrzymw i kryy relacje o wielu cudach, jeden z tamtejszych mieszkacw wyzna, e to on sfingowa w cud", pragnc, by o jego kociele dowiedzia si cay wiat". Jednak Comwell uzna za bezsensowne przypuszczenie, i zakonnice z Bronxu przygotoway rzekomy cud, potem za trzymay go w cakowitej tajemnicy - nawet jemu opowiedziay o nim jedynie w zaufaniu. Miaem wraenie - pisze Comwell - e cud z Eucharysti w Bronksie nosi wszelkie znamiona oszustwa, a jednak trudno mi byo uwierzy, i zakonnice mogy si dopuci czego podobnego".

Nasza Pani Paczca


Taka dwoisto uczu jest zjawiskiem powszechnym. Comwell odnotowuje take rnice pomidzy fenomenami zwizanymi z wizerunkami Chrystusa i czcymi si z osob Najwitszej Panny Maryi. Przewanie wizerunki Chrystusa krwawi z jednego lub wielu punktw stygmatycznych, wyranie i obficie. Wizerunki Madonny natomiast pacz nad niedol ludzk. Inaczej mwic, oboje zachowuj si zgodnie z oczekiwaniami. Niekiedy Maryja pacze podobno krwawo, ale przewanie s to zwyke zy. Co si za tyczy wystpowania ran na jej posgach, to odnotowano jeden niezwyky przypadek. Wydarzy si on na indonezyjskiej wyspie Flores 12 grudnia 1992 roku, gdy w wyniku trzsienia ziemi zgino tam dwa tysice siedemset osb. W zburzonym kociele w miejscowoci Maumere, ktra w trzech czwartych ulega zniszczeniu, odnaleziono po kataklizmie statu Maryi z przecitym gardem, z ktrego laa si krew. W podobnych jednak przypadkach zawsze nasuwa si pytanie: jeli nie mamy do czynienia ze wiadomym oszustwem, moe sprawiy to tzw. pobone yczenia? Rozpatrzmy dwa niedawne przypadki. W Santiago (Chile) porcelanowa statuetka Madonny, naleca do ubogiej rodziny Nunezw, zacza roni krwawe zy w

69

listopadzie 1992 roku. Kiedy tumnie zjechali pielgrzymi, biuro koronera opublikowao wynik analizy: czerwona ciecz bya ludzk krwi, naleca do grupy 0.4, tak rzadko spotykanej, e posiadao jaw caym kraju najwyej sze-siedem osb. Pniejsze badanie DNA wykazao 99,99995% prawdopodobiestwa, i jest to krew Renato Nuneza". A co na to pan Nunez? Jeli rzeczywicie tak jest, to doprawdy cud boski!" A moe nie tak cakiem? 9 maja 1994 roku gipsowy posg Madonny, nalecy do siedemdziesicioomioletniej emerytowanej poczmistrzyni, Mary Murray z Grangecon w hrabstwie Wicklow w Eire (Irlandia), zacz roni zy przypominajce krew. Statua od l maja znajdowaa si w przezroczystej gablotce, w saloniku pani Murray, gdzie byo bardzo ciepo. Kiedy przychodzio oglda cud" ju okoo piciuset osb dziennie, producent poska -portugalska firma Farfatima -przyznaa, e szklane oczy zostay przyklejone mieszanin wosku, ywicy i innych substancji, ktra w nagrzanym pokoju moga si rozpuci, a powstaa w ten sposb ciecz byaby podobna do krwi. Owo wyjanienie nie trafio jednak do przekonania pani Murray. Twierdzia uparcie, e Najwitsza Panna pacze krwawymi zami, by nie dopuci do uchwalenia przez rzd przewidywanej legalizacji rozwodw i aborcji. Nie zgodzia si te na dokonanie analizy chemicznej krwi". Wiele cudw" jest naladownictwem jakiego znanego wszystkim wydarzenia; relacje za tak rni si midzy sob, e zazwyczaj bardzo trudno jest ustali, od czego waciwie wszystko si zaczo. Comwell odwiedzi Syrakuzy, by zbada przypadek Naszej Pani Paczcej. Jest to jedyna wspczesna Madonna lejca zy, ktr Koci oficjalnie zaakceptowa. Jednak nawet i tu relacje przedstawiaj si bardzo rnie, w zalenoci od osoby narratora. Wydarzyo si to w 1953 roku, tyle wiemy na pewno. Wpltana w ten incydent bya para nowoecw, Antonina Giusto i jej m Angelo. Comwell podaje takie wanie nazwisko, ktre usysza od signora Carmelo Macondy, opiekujcego si Przybytkiem Naszej Pani Paczcej. Jednak zarwno Rogo, jak i Nickell nazywaj mod matk Antoniett Janusso", przy czym Rogo powouje si na publikacj H. Jongena Look! the Madonna is Weeping (Patrz! Madonna pacze) z 1959 roku. By moe wanie Jongen przyczyni si do powstania tych rozbienoci. W marcu brat Angela, Giuseppe, podarowa nowoecom w prezencie lubnym pokryt glazur gipsow plakietk z wizerunkiem Najwitszej Panny (inna wersja: lakierowan gipsow statuetk). Zawieszono j na cianie nad kiem, w ktrym od 29 sierpnia musiaa stale lee z powodu zatrucia ciowego moda matka. Jej choroba wloka si caymi tygodniami: cierpiaa na ataki podobne do epilepsji, tracia przejciowo wzrok, czsto popadaa w omdlenie. Lec w ku po wyjciu ma do pracy (wersja Macondy-Comwella) lub te o trzeciej nad ranem (wedug JongenaRogo) chora nagle spojrzaa w gr i dostrzega, e twarz na plakietce (lub oblicze statuetki) tonie we zach. Szwagierka Grazia i pewna znajoma byy przy tym obecne ( Jongen-Rogo) lub te zostay przez Antonin wezwane, gdy cud si dokona (Maconda-Comwell). Tak czy inaczej, wkrtce zaczy napywa tumy. Ludzie wystawali w kolejce caymi dniami, by znale si w sypialni Antonii i osobicie obetrze zy, ktre nieustannie pyny. Umoczywszy w sczcej si cieczy kaczki waty lub chusteczki, podnosili je do ust, by stwierdzi, e jest sonawa, jak prawdziwe zy. Oto co opowiedzia ssiad, Mario Messina (relacja Jongena-Rogo): Posek wisia na cianie, a zy pyny powoli. Dobrze wiedzc, e wrd zebranych s i niedowiarki, i wierzcy, zdjem statuetk ze ciany, eby si lepiej przyjrze. Skd si bierze ta wilgo? ciana bya zupenie sucha, tylna strona posku te. Ciecz nie moga sczy si z sufitu, bo nie byo tam najmniejszego ladu wilgoci. Co dziwniejsze, gowa posgu bya sucha. Zaleao mi na tym, eby nie byo adnych wtpliwoci, wic rozmontowaem posek i zdjem aureol, otaczajc gow Madonny. Zauwayem, e dwa malutkie haczyki byy rwnie cakiem suche. Wziem kawaek ptna, starannie wytarem twarz i pier posgu. Zaraz po tym dwie zy, jak pereki, zalniy na policzkach i spyny pozostawiajc wilgotny lad. Cieky wzdu twarzy Maryi, a za nimi potoczyy si nastpne. W poudnie plakietk (czy statuetk) obniesiono po gwnym placu miejskim - pakaa bez przerwy. Obawiajc si jakich rozruchw, policja zarekwirowaa j. Ronia zy w dalszym cigu. Do chwili gdy zwrcono j nastpnego dnia, wydarzenie byo ju na ustach wszystkich. Sceptycy zostali zapdzeni w kozi rg przez niezbite fakty, ktrych nie s w stanie wytumaczy" - oznajmiaa na pierwszej stronie zazwyczaj antyklerykalna La Sicilia". Pniej doniesiono jeszcze: wszyscy syrakuzanie zdyli ju zobaczy paczc Madonn. W caym miecie zawrzao pod wpywem tego nagego, zdumiewajcego wydarzenia... Malekie popiersie Madonny, osadzone na tafli czarnego szka, przez cay dzie, bez chwili przerwy, roni zy..." Gdy do miasta zaczy nadjeda autokary pene pielgrzymw, arcybiskup Syrakuz skoni lokalny zarzd suby zdrowia do zbadania sprawy. Komisja zoona z ksiy, policjantw i ekspertw medycznych wkroczya do domu pastwa Giusto (lub Janusso) i pobraa od rozpakanej plakietki (statuetki) okoo centymetra szeciennego pynu. Wkrtce potem, l wrzenia o

70

11.15 rano, Madonna przestaa paka. Analiza pynu wykazaa, e ma on skad zbliony do ludzkich ez. Szeciu lekarzy, chemik, profesor patologii, policjanci i wiele rnych urzdnikw (wzili w tym udzia przedstawiciele wszelkich szczebli wadzy) podpisali dokument stwierdzajcy, i nie znaleziono adnych ladw substancji, z ktrych zostaa wykonana plakietka, co wskazuje na to, e pyn nie wydobywa si z wntrza badanego przedmiotu". Alkaliczno i skad cieczy byy zbiene z wydzielin ludzkich gruczow zowych". Wydarzenie zostao oficjalnie uznane przez Koci za cud 18 grudnia 1953 roku Gdy Comwell odwiedzi Syrakuzy po dwudziestu szeciu latach, olbrzymia betonowa bazylika upamitniajca ten cud bya nadal w budowie, a koszta wyniosy ju trzydzieci dwa miliony dolarw. Jak jednak rol odegraa w tym wszystkim kobieta, tkwica w samym rodku tajemnicy: Antonina Giusto czy Antonietta Janusso? Rogo jak zwykle podejrzewa dziaanie poltergeista, wywoane poczuciem winy modej matki, ktra zasza w ci tak szybko (by moe jeszcze przed lubem). Rogo zwraca uwag, e jej histeria" ustpia, gdy tylko Madonna zacza paka. Czyby przeniosa w jaki sposb swoje nieszczcie na wizerunek Madonny? A moe oglne zainteresowanie (cho nie zawsze yczliwe) przyczynio si do wyschnicia ez? Znalezienie si w centrum oglnej uwagi musi by zarazem podniecajce i niepokojce. W 1989 roku Comwell obejrza film dokumentalny, ktry przedstawia tumy, zbierajce si na wie o cudzie. Dostrzeg zdumienie, uniesienie religijne, rado; wszystkich cechowao jakie bogie oszoomienie... Zaczem pojmowa, jak wielkie znaczenie ma bezporedni kontakt z takim prawdziwym, ywym cudem; poczucie uczestnictwa, ogromnej wanoci tej chwili... Twarze ludzi z tumu byy niesychanie wzruszajce, chwytay za serce swym identycznym wyrazem zaangaowania". Istny potop podobnych cudw" spad na udrczone Wochy. W grudniu 1953 roku pewna gospodyni domowa z Kalabrii doniosa, e pocztwkowej wielkoci wizerunki Madonny roni krwawe zy. W kwietniu 1954 roku w Mezzalombardo pewna kobieta utrzymywaa, i zamieszczona w gazecie podobizna Maryi zacza paka. Kolejne relacje dochodziy z Ango (w maju 1954 roku) i Casapulli (w marcu nastpnego roku). Epidemia wygasa dopiero w marcu 1957 roku, gdy pewna rodzina z Rizza Cometa oznajmia, e statuetka Madonny z papier mache od kilku dni pacze. Przez cay ten czas nie doniesiono ani o jednym krwawicym wizerunku Chrystusa. Wszystkie relacje dotyczyy paczcych Madonn i niewtpliwie byy pokosiem niesychanej kampanii prasowej, rozptanej wok cudu w Syrakuzach". Zdumiewajce! A moe wcale nie? Podobne zjawisko miao miejsce w 1995 roku. Relacje o krwawicej Madonnie z Civitavecchia, nadmorskiej miejscowoci w pobliu Rzymu, przyczyniy si do zgoszenia omiu podobnych przypadkw w rnych regionach Woch, przewanie na poudniu. Gdy we Woszech sprawy nie ukadaj si pomylnie, zawsze pojawia si jaka paczca Madonna - twierdzi socjolog Franco Ferrarotti. - Mona mie tylko nadziej, e nie pacze po to, by zdoby par lirw".

Epidemia w Chicago
16 marca 1960 roku pani Pagona Catsounis z Island Park w Nowym Jorku odkrya, e po schowanej na poddaszu, oprawnej w ramki litografii, przedstawiajcej Najwitsz Pann, spywaj zy. Duszpasterz pani Catsounis, ojciec Geoige Papadeus z greckiego kocioa prawosawnego pod wezwaniem w. Pawa, natychmiast przyby, by obejrze wizerunek. Kiedy wszedem, za pod lewym okiem ju wysychaa -opowiada przedstawicielom prasy. - Potem ujrzaem, jak w tym samym oku wzbiera nastpna. Bya to maa, okrga kropelka wilgoci w kciku oka, ktra potem spyna wolno po twarzy Madonny". Po tygodniu - podczas ktrego obraz cigle paka, a przez mieszkanie przewiny si cztery tysice przybyszw ojciec Papadeus powici cay dom i wwczas pacz usta. Na tym caa sprawa powinna si skoczy, ale wkrtce pani Antonia Koulis, ciotka pani Catsounis, wezwaa ojca Papadeusa, by oznajmi mu, e wizerunek Najwitszej Panny w jej domu w Oceanside Park take pacze! Chocia testy wykazay, i nie byy to ludzkie zy. Madonna pastwa Koulisw odbya istne tourne i w 1964 roku dotara do Los Angeles. Tutaj badacz zjawisk metapsychicznych, Raymond Bayless, pobrawszy prbki zakrzepych ez, odkry, e jest to zastygy roztwr cukru". Cud spreparowany przez Koulisw by ewidentnym oszustwem. Jeli chodzi o obraz pani Catsounis, nie przeprowadzono adnych bada. W 1981 roku, w kociele misyjnym pod wezwaniem Matki Kocioa (Mater ecciesiae), w kalifornijskiej miejscowoci Thomton, ceramiczna figurka Madonny podobno nie tylko pakaa, ale i poruszaa si. I znowu zbiegli si pielgrzymi, i

71

posypay si pienidze, dziki czemu parafia moga wymieni dach na kociele, zainstalowa klimatyzacj, a nawet pozwoli sobie na takie luksusy, jak ogrodzenie z kutego elaza, majce chroni posg". ledztwo z ramienia diecezji w Stockton ujawnio (nie podajc szczegw), e pozorne oywienie posgu byo wiadomym dzieem jakiej istoty ludzkiej". Epidemia w Chicago rozpocza si w maju 1984 roku w rzymskokatolickim kociele pod wezwaniem w. Jana Boego. Uliczni handlarze robili kokosowe interesy, sprzedajc zgromadzonym tumom fotografie paczcego posgu z drewna. 25 lipca wtargn do kocioa dwudziestoczteroletni wczga i wypali trzykrotnie z pistoletu do statuy. Zosta aresztowany, podczas procesu uznano go za niepoczytalnego. We wrzeniu 1985 roku komitet archidiecezjalny nie uzna cudu, jednak mniej wicej rok pniej, 6 grudnia 1986 roku, w dzie witego Mikoaja, oy nastpny wizerunek - z drewna i ptna Matki Boskiej z Dziecitkiem Jezus. Do albaskiego kocioa prawosawnego pod wezwaniem w. Mikoaja napyway tumy, by ujrze paczc Madonn. Biskup Izajasz z greckiego Kocioa prawosawnego, opowiedziawszy si po stronie cudu, nie wyrazi zgody na adne naukowe testy. Jest to fenomen nie dajcy si wytumaczy rozumowo - stwierdzi w swym oficjalnym wystpieniu. - Nie wymaga adnego wyjanienia, ani naukowego, ani naturalnego. Wierni nie zadaj sobie pytania Jak to si stao?" ale dlaczego tak si stao?" Odpowied na to pytanie jest dla wszystkich jasna. Matka Boa daje znak zarwno wierzcym, jak i niewierzcym, by ocknli si z materialistycznych mrzonek i wzmocnili si duchowo". Nastpnie, 17 padziernika 1990 roku, zacza paka ikona w. Ireny Christova-lantou podczas naboestwa w intencji pokoju na Bliskim Wschodzie. wity wizerunek przewieziono z tej okazji do greckiego kocioa prawosawnego pod wezwaniem witych Atanazego i Jana Chrzciciela w Chicago. Po powrocie na swe stae miejsce pobytu (w nowojorskim kociele, nalecym do pewnego odamu Kocioa prawosawnego), ikona podobno nadal pakaa, dopki nie zakoczya si wojna w Zatoce Perskiej. Take i ten wizerunek pad ofiar brutalnoci ludzkiej. 23 grudnia 1993 roku trzech uzbrojonych mczyzn i kobieta wdarli si do kocioa, zmusili dwch duchownych i cztery inne znajdujce si tam osoby do pooenia si na otarzu, po czym zbiegli unoszc pokryt klejnotami ikon. Po kilku dniach obraz zwrcono anonimowo przez poczt, bez zotej ramy i drogich kamieni. W tym czasie przedstawiciele gwnego nurtu greckiego Kocioa prawosawnego, nie kryjc swych wtpliwoci co do owych ez", wyrazili przypuszczenie, e rabunek zosta upozorowany przez wspomniany ju odam kocioa, ktrego czonkowie skradli" wasn ikon...

Ballinspittie: irlandzkie oywione kamienie


Innego rodzaju epidemia ogarna Irlandi w 1985 roku, a wszystko zaczo si 14 lutego w nadmorskiej miejscowoci Asdee w hrabstwie Kerry. Grupa okoo trzydziestu uczniw wesza do niewielkiego kocioa pod wezwaniem Najwitszej Maryi Panny, by jak zwykle odmwi Anio Paski". Czworo dzieci - dziewicioletni Michael Scully, dziewicioletni Connie Flynn oraz jego siostry: dwunastoletnia Mary i siedmioletnia Elizabeth - zobaczyo, e dwa posgi (prawie naturalnej wielkoci), Jezusa i Maryi, poruszaj si. Widziaam, jak pan Jezus si poruszy - owiadczya Elizabeth Flynn, - Skin na mnie rk. Potem zobaczyam, e Najwitsza Panienka rusza oczami". Miejscowy proboszcz, ksidz Michael 0'Sullivan, dokadnie wybada dzieci, a nastpnie donis o wydarzeniu wczesnemu biskupowi Kerry. I tak wie si rozniosa. Wkrtce pojawili si pielgrzymi i dziki temu w kociele pod wezwaniem Maryi byo peno wiernych przez okrgy rok. Ale co z posgami? Stay na otarzu mniej wicej na wysokoci pasa, w odlegoci jakich 3 metrw jeden od drugiego. Przedzielao je niedue, okrge okno. Znalazem si w kociele niewielkim i nie odznaczajcym si niczym szczeglnym pisa na amach Sunday Times Magazine" (z dnia 7 kwietnia 1985 roku) reporter Cal Mc Crystal. - Dziesitki ludzi tocz si wok kandelabrw, zapalajc wieczki i odmawiajc raniec. Postanowiem przeprowadzi pewien eksperyment. W okrgym oknie s kraty: trzy prty poziome i cztery poprzeczne. Padajce stamtd promienie soneczne owietlaj twarze zebranych w kociele wiernych. Wpatruj si w okno przez dobre 20 sekund, potem zwracam wzrok na posg. Powstaje zudzenie ruchu". Na amach Fortean Times" redaktor Bob Rickard zwrci uwag na to, e w dniu poprzedzajcym cud poruszajcych si posgw" wywietlano we wsi pod wieczr film o woskim stygmatyku i cudotwrcy. Ojcu Pio. Poza tym Asdee znajdowao si w okolicy, ktr wstrzsn skandal dotyczcy niemowlt z hrabstwa Kerry". Strach i obawa przed oglnym potpieniem zmusiy mode, niezamne matki do ukrywania ciy, a nawet narodzin dzieci. Afera ta wywoaa szok w skali oglnokrajowej" -jak to okreli Mc Call - i przyczynia si do oywienia uczu religijnych. Na tym tle - poczynajc od Asdee - wybucha istna epidemia. Wiosn i wczesnym latem zdarzay si sporadyczne doniesienia. Prawdziwy potop spowodowaa prawdopodobnie relacja

72

zamieszczona w irlandzkim czasopimie Sunday Worid" (z dnia 14 lipca) o pielgrzymach z Irlandii, ktrzy ogldali taczce soce w Medjugorje. Tydzie pniej - w poniedziaek 22 lipca - w Ballinspittie w hrabstwie Cork rozptaa si histeria wok podwietlonego od tyu posgu Madonny, stojcego w mrocznej skalnej grocie, na wysokoci okoo 6 metrw, na stromym stoku pokrytego lasem wzgrza. Przed ow Madonn umieszczona bya klczca podobizna witej Bemadetty z Lourdes. Podobno wieczorem w w wanie poniedziaek, siedemnastoletnia Ciare Mahoney i jej matka Cathy znajdoway si w mrocznej grocie. Nagle ujrzay - lub wydao im si, e ujrzay - jak statua Najwitszej Panny koysze si do przodu i tyu. Nastpnego wieczora wrciy z przyjacimi i krewnymi, z ktrych wikszo ujrzaa to, co miaa nadziej zobaczy. Wie si rozniosa. W cigu dwch miesicy grot odwiedzio okoo dwustu tysicy osb. Drog wiodc do groty poszerzono, przez ca dob zmieniay si strae, eby odstraszy potencjalnych rabusiw. Doniesienia o cudownych uzdrowieniach wzbudziy zainteresowanie na skal midzynarodow. 15 sierpnia Wali Street Journal" donosi: [Statua] pochylia si do przodu i spojrzaa na nas - powiedziaa reporterom pewna dama. - Wszyscy rwnoczenie dostrzeglimy to. Cofna rce, potem osuna j e do przodu. To cud Boski!" Nawet niektrzy sceptycy dostrzegli to koysanie. Nie jestem specjalnie religijny - owiadczy pewien przybysz ale wierz wasnym oczom. Poruszaa si od pasa w gr i koysaa si na boki". Cud w Ballinspittie by zaledwie pocztkiem. Posgi rozszalay si w caej Irlandii; relacje dochodziy z czterdziestu rnych miejscowoci! 2 wrzenia cztery uczennice miay wizje Maryjne w Culleens w hrabstwie Sligo; przez dwa tygodnie przybyo tam dwadziecia tysicy ludzi, by napawa si nimi i znakiem krzya janiejcym na nocnym niebie. W pitek 13 wrzenia trjka dzieci w wieku szkolnym owiadczya, e statua Madonny w kociele w Cork City (stolicy hrabstwa Cork) omal ich nie przywalia. Tydzie pniej, cztery nastolatki z Mitchelstown (te w hrabstwie Cork) twierdziy, i zapady w trans, podczas ktrego posg przemwi do nich, zaklinajc, by zabiega o pokj. 14 wrzenia przycignite jak si" dziewczta wrciy do wityni i usyszay, jak posg powtarza: pokj, pokj". Dwadziecia tysicy osb przybyo, chcc usysze to na wasne uszy. Statua Najwitszej Panny w grocie w pobliu Killamey zakoysaa si i odwrcia - ludziom zaparo dech w piersiach; oskarono potem dwch chopcw o ten wyjtkowo wstrtny art. Wielkie tumy gromadziy si take w Mount Mellary w hrabstwie Waterford. Troje dzieci rzekomo ujrzao tam Madonn, ktra zesza z postumentu, by oznajmi, e Bg rozgniewa si na wiat. Tysice zbieray si rwnie w Dunkitt (Waterford), Enniscorthy i Camolin (Wexford), Mount Collins (Lime-rick) i w samym Limerick City (stolicy hrabstwa) oraz w wielu innych miejscowociach. Sypay si jak z rkawa dowcipne komentarze. Pewien rzecznik Kocioa owiadczy: nie mam zamiaru z nikogo sobie pokpiwa, ani udawa dowcipnisia, ale musz stwierdzi, e Koci w tej sprawie nie czyni tak gwatownych ruchw, jak niektre posgi". The Scotsman" (z 24 padziernika 1985 roku) cytowa dowcipy w rodzaju: trzeba teraz w kocioach zostawia na noc wiato, eby posgi nie wpaday na siebie..." Madonna z Ballinspittie skoczya tragicznie: przejechano j na skrzyowaniu..." synny posek charta, symbol przedsibiorstw Co. Waterford of Master Mc Grath, trzeba byo zamkn w klatce, bo poszy owce". Objawia si te czarna strona tych wydarze. 31 padziernika wierni podnieli krzyk, gdy trzech mokosw zaatakowao toporami i elaznymi drgami zdobn aureol gow Madonny z Ballinspittie. Wy gupcy, czcicie kamiennego bawana!" krzykn jeden z wandali, zanim zbieg. Tymczasem wizje w Mitchelstown (w hrabstwie Cork) przybray inny charakter. Sunday Worid" (z 15 wrzenia 1985 roku) zamieci relacj o panice, jaka wybucha w tumie dzieci, krzyczcych, e zobaczyy diaba. Pewien szesnastolatek owiadczy, i widzia posg Madonny zmieniajcy si w ciemn, rogat posta. Inni czuli mron, przeraajc atmosfer, jaka zapanowaa w Mitchelstown. Kler w dalszym cigu nawoywa do ostronoci; rwnoczenie psycholog, dr Jurek Kirakowski z uniwersytetu w Cork uwaa, e wszystkiemu winne jest nieprawidowe dziaanie naszych systemw wizualnych". Gdy odwiedzi Ballingspittie ze swymi kolegami, wszyscy zauwayli, i statua si koysze - jednak nagranie na kasecie wideo wykazao brak jakiegokolwiek ruchu. W czasopimie naukowym Discover" w ten sposb wyjaniali ow iluzj: Powstaje ona, kiedy ludzie koysz si lekko do tyu i do przodu, wpatrujc si w statu. O zmierzchu, gdy niebo jest szare, a krajobraz zamglony, oko nie ma adnego punktu odniesienia oprcz aureoli bkitnych wiateek. Tote... czowiek nie uwiadamia sobie, e jego wasna gowa i ciao bezwiednie si koysz. Koyszc si za i patrzc na posg moemy atwo odnie wraenie, i porusza si statua, a nie my. Masowa halucynacja wywoana udzielajcym si podnieceniem i wyczekiwaniem cudu? Histeryczna podatno na sugesti i zbiorowa potrzeba bezpieczestwa i pociechy? Wszystko to jest oczywicie tylko wytworem naszego mzgu - a moe nie?...

73

Incydent na Malcie
Opowie o posgach, ikonach czy innych wizerunkach, ktre poruszaj si, spaceruj, skacz, lewituj, mwi, jedz i pij albo wykonuj inne funkcje yciowe, s stare jak wiat. Wyrosy prawdopodobnie z legendy o tym, jak Stwrca tchn ycie w glin. Odbiciem tego rodzaju wierze jest take mit o Pigmalionie. Ten krl Cypru zakocha si w piknym posgu Galatei, Afrodyta za, widzc jego wielkie uczucie, oywia ukochan statu. Kolos Memnona, granitowy posg o wysokoci okoo 17 metrw, stojcy nad Nilem naprzeciwko Karnaku (wizerunek faraona Amenhotepa III, wykonany okoo 1350 roku p.n.e)., syn z tego, e kilka razy w roku wydawa aosny jk, zawsze w rannych godzinach. Kolos pojkiwa nawet wwczas, gdy straci grn cz ciaa i uspokoi si dopiero wtedy, gdy odrestaurowano go w 170 roku n.e. Obecnie uczeni przypuszczaj, i posg by wewntrz pusty. Znajdujce si w rodku powietrze, podgrzane porannym socem, wymykao si szczelinami, co powodowao w jk. Inne staroytne idole, wedug opisu Herona z Aleksandrii (I wiek n.e)., byy automatami specjalnie skonstruowanymi, by oszuka wyznawcw pozorami ycia - na przykad statua boga Bela w Babilonie pia wino i odznaczaa si potnym apetytem. Lukian z Samosaty (ok. 120-180 r. n.e). wspomina o tym, e w wityni w Hierapolis widzia kapanw unoszcych posg Apollina, ktry nagle zacz lewitowa i wzbi si nad ziemi. Oczywicie Lukian mia bardzo bujn wyobrani (jego prawdziw histori nazwano pierwsz w wiecie powieci fantastycznonaukow"), wic wyjanienie tej zagadki moe by bardzo proste. Podobno w 1600 roku, gdy Indianie przypucili szturm do Concepcion w Chile, posg Madonny unis si w powietrze i przefrun na drzewo, skd razi napastnikw kamieniami i grudami ziemi. Rwnie praktycznie zachowuje si zjawa, wystpujca w historii o pijaku, ktry wtoczy si w 1653 roku do Kaplicy Kajfasza w Sacro Monte, gdzie zwymyla go od ostatnich kamienny kogut, fragment rzeby wyobraajcej moment skruchy w. Piotra po zaparciu si przez niego Chrystusa. Pijak tak si przerazi, e do koca ycia nie wzi do ust ani kropli trunku. Nie by to przypadek delirium tremens: inni znajdujcy si w kaplicy ludzie widzieli rwnie, jak ptak macha kamiennymi skrzydami i krci si, zanim ponownie skamienia. Widziano take w 1879 roku, w miejscowoci Knock w Irlandii, jak oyo tableau, przedstawiajce Jzefa i Maryj. W 1870 roku w kalabryjskiej miejscowoci Soriano posg porusza doni i ramieniem. W 1948 roku za ujrzano w Asyu poruszajc si i umiechajc statu Matki Boskiej. W swej ksice Beauraing and Other Apparitions (Beauraing i inne wizje), wydanej w 1934 roku, Thurston przytacza wiele takich cudownych wydarze. Opowie z 1893 roku dotyczy szkoy dla chopcw, prowadzonej na Malcie przez angielskich jezuitw. Podczas wycieczki poczonej z piknikiem, wychowankowie pod opiek dwch duchownych: Johna McHale i Johna Gordona, usyszeli pogosk o rzekomo oywionym posgu Madonny, znajdujcym si w pobliskiej grocie. Wspili si wic po kamiennych schodach i weszli do mrocznego wntrza. Cho miejscowi chopcy wyjanili, e posg rusza praw rka, ksidz Mc Hale by zdumiony widzc, jak may palec odgina si lekko do tyu". Potem poruszyy si dwa nastpne palce, za nimi wskazujcy, a na kocu kciuk". Pniej caa do uniosa si o jakie 25-30 centymetrw, znw si powoli opucia, a wreszcie zakrelia w powietrzu znak krzya. Palce przybray znw poprzedni, skulon pozycj, a po kilku minutach cay gest si powtrzy". Cho obecni przy tym chopcy rwnie dostrzegli ruch, Mc Hale nadal nie mg w to uwierzy i wezwa Gordona, ktry - ujrzawszy zdumiewajcy fenomen - doszed do wniosku (tak samo, jak dr Kirakowski w hrabstwie Cork prawie sto lat pniej), e zapewne nie posg si porusza, ale on sam bezwiednie krci gow. Wobec tego, jak to opisa Mc Hale: ...stan pod cian, opierajc si o ni, i utkwi oczy w jednej z poprzeczek ogrodzenia. Ujrza wwczas wyranie, jak rka uniosa si nad poprzeczk, a potem powoli opada. eby powstrzyma wasn gow od wykonywania jakich ruchw, mocno wcisnem j pomidzy dwa prty ogrodzenia i mog przysic, e zaobserwowany przeze mnie ruch nie uleg wwczas adnej zmianie. Powrciwszy do groty z dwoma starszymi ksimi i upewniwszy si, i posg zosta wykuty z jednej kamiennej bryy, McHale ponownie ujrza cud. Thurston okrela McHale'a, zmarego w 1911 roku, jako czowieka bardzo spostrzegawczego i obdarzonego wyranym zmysem praktycznym". Gordona za nazywa sceptycznym Szkotem, znanego ze swej pogardy dla wszelkich oszustw i blagi". Tutaj nie znajdziemy wic z pewnoci ladw histerii, cho moga odegra pewn rol sugestia,

74

gdy wczeniej ju wiedzieli, e posg cieszy si opini ruchliwego". Do najnowszych przypadkw tego typu naley wydarzenie z 1989 roku, ktre miao miejsce w Pensylwanii. Poyskujca statua ukrzyowanego Chrystusa, naturalnej wielkoci, znajdujca si w kociele witej Trjcy (by to punkt zborny pielgrzymek do Medjugorje) w Ambridghe niedaleko Pittsburgha, zacza podobno otwiera i zamyka oczy. Wielebny Yincent Cvitkovic cign sobie na gow kopoty, meldujc o tym fenomenie zwierzchnikom. ledztwo, wszczte z ramienia diecezji rzymskokatolickiej w Pittsburghu, nie znalazo przekonywajcych dowodw" na to, e posg zamyka oczy. Uznano, i wiadkw zmyli kt padania wiata. Wielebny Cvitkovic, ktremu zabroniono odprawiania mszy witej, zrzek si swej funkcji owiadczajc: nie jestem do sprytny, by wymyli takie oszustwo".

Jezus z makaronu: dziwaczne, wspczesne wizerunki


A teraz dochodzimy do czego jeszcze dziwniejszego, przynajmniej jeli chodzi o mechanizmy dziaania ludzkiej imaginacji i o to, jak mona skoni zmysy do odbierania takich wrae, jakich sobie yczy umys. Pewnego dnia (byo to w 1978 roku) pani Maria Rubio z Lak Arthur w Nowym Meksyku, smac tortiiie (placki kukurydziane) zauwaya, e ciemniejsze, przypalone plamki na placku uoyy si w wizerunek dobrze jej znanej twarzy: nie zabrako nawet cierniowej korony! To Jezus Chrystus!" - wykrzykna pani Rubio i natychmiast wezwaa miejscowego kapana, ojca J. Ellingtona, by pobogosawi cudown tortiiie. Nie mam przekonania do tego rodzaju cudw" - zwierzy si ksidz Ellington wysannikowi gazety Los Angeles Times". (Opublikowaa ona 23 lipca 1978 roku artyku pt. Tysice osb schodzi si, by obejrze Jezusa na tortiiii"). Ksidz speni jednak prob parafianki i czonkini kka racowego w Port Arthur, pani Rubio wsadzia placek do szklanej gablotki i wystawia na widok publiczny w kapliczce, dobudowanej do jednej ze cian domu. Bardziej mi to wyglda na Leona Spinksa (sawnego boksera) ni na Jezusa" - wypowiedzia si pewien cynik na amach Al-buquerque Journal"; mimo to pielgrzymi cigle napywaj. W maju 1991 roku, czterdziestojednoletnia projektantka mody, Joyce Simpson, stana w obliczu trudnego yciowego wyboru: nie wiedziaa, czy pozosta w kocielnym chrze, czy opuci go i rozpocz karier profesjonalnej wokalistki. Zatrzymawszy si na stacji obsugi Texaco na przedmieciu Atlanty (w stanie Georgia), prosia Boga o jaki znak. Duch wity podszepn jej, by podniosa wzrok. Uczynia tak i ujrzaa na wielkiej tablicy reklamowej potny kb spaghetti na widelcu - a w tym makaronie dostrzega Chrystusa, takiego, jak go przedstawi Micha Anio... znane caemu wiatu wite oblicze". Twarz o gboko osadzonych oczach, okolona brod, wyzieraa w jaki niepojty sposb z plakatu reklamowego Pizza Hut, jednej z trzydziestu szeciu identycznych reklam, ktre umieszczono na tablicach porozstawianych po caej Atlancie. Joyce Simpson, skoniona t wizj do pozostania w kocielnym chrze, zwierzya si ze swych przey na amach Atlanta Constitution". Wkrtce ludzie w rnych punktach miasta zaczli wpatrywa si w Jezusa z makaronu". To mi zupenie przypomina sztuk iluzoryczn: gdy si raz zobaczy t twarz, nie sposb ju jej nie dostrzega" - owiadczy pewien sceptyk. Widywano zreszt nie tylko Jezusa. Innym majaczyy w makaronie twarze brodatych wokalistw: Williego Nelsona, Jima Morrisona czy Johna Lennona. Kto nawet dostrzeg gwiazd tenisa, Bjoma Borga. Wikszo ludzi widziaa jednak tylko - widelec peen spaghetti. Trzy miesice pniej pusta tablica reklamowa w San Diego (w Kalifornii) zacza rwnie przyciga tumy. Co wieczr wystawao pod ni okoo dwudziestu piciu tysicy ludzi, eby ujrze - ju nie Chrystusa, lecz dziewicioletni Laur Arroya. Dziecko zostao uprowadzone z rodzinnego domu 19 czerwca. Znaleziono je martwe ju po kilku godzinach w pobliskim parku maszynowym. Gdy zapada zmrok i zapalay si latarnie uliczne, na tablicy ukazywa si zamglony obraz zamordowanej dziewczynki - tak przynajmniej twierdzili zwolennicy owego cudu. Niektrzy dostrzegali nawet twarz mordercy. W kocu wizerunek Laury zniknie i wyranie zobaczymy wwczas jego - owiadczy dwudziestoszecioletni Kelly Harmon - i wtedy nam nie umknie!" Wyjmujc ze zmywarki czyste szklanki w Wielki Pitek 1993 roku, pidziesiciopicioletni Cyrii Legge z Birkdale w Merseyside zauway na jednej z nich jakie plamy. - Podniosem j pod wiato i ujrzaem wyranie wity wizerunek" zwierza si prasie ten gorliwy katolik. Nazwa to znakiem od Boga". Kilka dni pniej na nastpnej szklance pojawi si zarys lwiej gowy.

75

To chyba jaka dziwna plama tuszczu - orzek dr Ronan McGrath, jeden z pracownikw naukowych uniwersytetu w Liverpool. Doszed do wniosku, e nikt nie robi ze szklankami adnych sztuczek. - Posta Chrystusa skada si jakby z kilku warstw, tote jej pewne partie wydaj si bardziej matowe, inne mniej". Utrzymujc, e z caego wiata dochodzi coraz wicej podobnych relacji, biskup Francis Quinn z diecezji katolickiej w Sacramento (w stanie Kalifornia) twierdzi: Ludzie odczuwaj niezwyky gd wiary... musz koniecznie czemu zaufa... ujrze przed sob nadziej , odczu w tym wiecie obecno Boga. Spoeczestwo po desperacku szuka ratunku. Sytuacja jest tak skomplikowana, e niektrych cakiem przytacza. Czuj, i trac kontrol nad wasnym yciem". Wemy choby wielk sensacj z krzyami, ukazujcymi si w 1971 roku. Wszystko zaczo si od reportau w Los Angeles Times" o codziennym pojawianiu si wietlistego krzya (bdcego, by moe, skutkiem odbicia wiata) na tylnym oknie kocioa baptystw, tzw. Kaplicy Wiary w murzyskim getcie w Los Angeles. Wydarzyo si to w sierpniu. We wrzeniu ju w kilku innych kocioach pojawiy si podobne tajemnicze znaki krzya na oknach; wszystkie te kocioy znajdoway si na Florydzie, w promieniu 4 800 kilometrw. W centrum rewiwalistw w Jacksonville wiato pojawio si na zewntrznej stronie okna. Tumy zaczy szturmowa w koci, wielokrotnie fotografowano wietlisty znak. Rzekomo na niektrych zdjciach widoczne byy ludzkie rce, rozpostarte na krzyu. Epidemia ogarna take Georgi. Krzye pojawiy si na kocioach adwentystw, metodystw i baptystw. W listopadzie zaczy ukazywa si take w oknach prywatnych domw. Pewien bardzo skomplikowany wizerunek pojawi si na oknie azienki pani Violi Mitchell, mieszkanki Nowego Jorku; New York Times" 19 listopada opublikowa fotografi tego fenomenu i artyku na ten temat. wietlny znak odkrya matka pani Mitchell, ktra akurat przybya z Georgii.

Niezwyke idole pijce mleko


21 wrzenia 1995 roku pragnienie cudw wyrazio si w bardzo niezwykej formie: niesamowita, chyba jedyna w swoim rodzaju epidemia nagle ogarna spoecznoci hinduskie. Rozpocza si w Indiach, a potem byskawicznie roprzestrzenia si po caym wiecie. Kamienne i spiowe posgi bstw hinduskich, nalecych do rodziny" gronego boga Sziwy - on sam, jego wierzchowiec - byk Nandi, jego boska maonka Parvati i synowie tej pary: Ganesz (bstwo z trb sonia, symbolizujce bogactwo i mdro) i Kartikaya (bg wojny) - nagle zaczy przejawia zaskakujcy apetyt na mleko. Tak przynajmniej utrzymyway miliony ich wyznawcw. Pierwszy taki przypadek odnotowano we czwartek tu przed witem w wityni Ganesza w Delhi, a dziki nowoczesnej telekomunikacji wie o tym rozniosa si byskawicznie. W Indiach zapanowa kompletny chaos - miliony wiernych porzucay prac i biegy ofiarowa mleko spragnionym idolom, ktre podobno wypijay je co do kropli; w cigu kilku godzin tysice wyznawcw hinduizmu na caym wiecie - od Hongkongu i Bangkoku po Angli i Stany Zjednoczone - zaczy gromadzi si w wityniach, niosc ze sob yki do karmienia bstw, zazwyczaj nie wymagajcych poywienia. Kiedy kolejne hinduskie bstwa, takie jak Kriszna czy Brahma, take nabray apetytu na krowie mleko (krowy uwaane s przez Hindusw za wite zwierzta), rozgorza zawzity spr midzy tymi, ktrzy w cud uwierzyli, a niedowiarkami. Znani hinduscy dziennikarze, odwiedzajcy witynie, by zdemaskowa cud", wyznawali na pimie, e wychodzili stamtd peni zdumienia i pokory", ujrzawszy mleko znikajce w ustach z marmuru, alabastru czy brzu. Ekstremistyczna organizacja Vishwa Hindu Parishad owiadczya, i cud jest znakiem epoki triumfujcego hinduizmu w nadchodzcym stuleciu. Hinduski astrolog, Krishna Awatar Dubey, stwierdzi, e podobne wydarzenia maj miejsce, gdy przychodzi na wiat jaka wielka indywidualno. Dr D. Mohan, naczelny psychiatra Oglnoindyjskiego Instytutu Nauk Medycznych, trzewiej zwrci uwag na fakt, i ten masowy fenomen wydarzy si akurat w porze roku zwanej pitr basch", gdy wyznawcy hinduizmu skadaj duszom swoich przodkw ofiary z mleka, polewajc nim posgi Sziwy lub Ganesza. W Brytanii Hinduska Rikee Verma napisaa do redakcji Timesa" o swej wizycie w wityni Sri Ram Mandir, w zachodniej dzielnicy Londynu, Southall: Odczekawszy jakie p godziny w kolejce, podeszam do posgu Ganesza, podsunam mu pod trb yk z mlekiem - i w cigu 10 sekund bya ju pusta". Pani Rikee Verma dodaa: Nie byo w niej adnych dziurek, przez ktre mleko mogoby wypyn. Nie skapno mi te z yki. Pozostaje tylko jedno wytumaczenie: bg Ganesz je wypi". W tej samej wityni dekorator wntrz, Arun Vohra, zoywszy na ofiar sto osiemdziesit funtw, owiadczy: Utwierdziem si w przekonaniu, ze Bg nad nami czuwa. Na wiecie jest zbyt wiele nieprawoci - tote bstwo w ten

76

sposb daje nam znak". Hashmukh Shah, przedstawiciel wiatowej Rady Wyznawcw Hinduizmu, stwierdzi, i w cigu jednego dnia osiemnacie tysicy osb odwiedzio dwanacie wity w zachodnim Yorkshire, chcc ujrze niezwyke zjawisko na wasne oczy. Owiadczy take: Wysuwane s nieprawdziwe teorie, majce skompromitowa cud. Zakada si, e posuono si przy tym bibu lub wykorzystano jakie wgbienia o porowatych ciankach. Gdyby tak byo, podobne oszustwo musiaaby spreparowa potna organizacja o niezwykym zasigu, poniewa zjawisko to ogarno cay wiat". Dorzuci jeszcze: Podobny przypadek mia miejsce piset lat temu. Skadano wwczas bogom ofiary w postaci pynw, owocw i sodyczy. Obecnie jednak znika tylko mleko". Mimo i stacje telewizyjne ukazyway dugie kolejki wiernych, pragncych nakarmi swe bstwa, zachwyceni sklepikarze od Singapuru po Jersey City robili kokosy na sprzeday mleka, a waciciele sklepw z pamitkami" popiesznie zamawiali wiksze iloci gipsowych soni, sceptykw nie brakowao - rwnie wrd Hindusw. C za marnotrawstwo - stwierdzi naczelny kapan wityni Hanuman Mandir w Delhi, gdzie zezwalano wiernym na ofiarowanie tylko jednej yki biaego napoju. - Wiele naszych dzieci nie ma ani kropli mleka - ale czy to kogo obchodzi? Bynajmniej!" Miliony chepc mleczny cud po yeczce" - donosi hinduski Statesman". Pijce mleko bstwa wywoay masow histeri" - dorzuca tamtejszy Pioneer". Poparo t opini Hinduskie Stowarzyszenie Racjonalistw stwierdzajc, e cud" mona wytumaczy dziaaniem naczy wosowatych. Inni sceptycy przytaknli, wyjaniajc, i niektre gatunki kamienia wchaniaj wilgo jak bibua, bez adnych sztuczek. Istnieje konkretna granica nasycenia: ile pynu dany posg moe wchon - i tym mona wyjani fakt, e posgi - tak spragnione w czwartek - nie chciay ju pi mleka w pitek. Cud trwa do 1.30 nad ranem w pitek - powiedzia Kiran Dawar ze wityni Shree Radha w Liyerpoolu. - Pniej prbowaem jeszcze karmi bogw, ale ju mi si to nie udao. To by chyba tylko jednodniowy cud". Takich wypowiedzi byo wicej i przeciwnicy cudu" mieli uywanie. Jednak inni, bardziej zainteresowani spoecznymi skutkami wydarzenia, zwracali uwag na to, i takie fenomeny zdarzaj si teraz czciej w miastach ni we wsiach (by moe z racji oglnowiatowej tendencji przenoszenia si do aglomeracji miejskich). Jedn z przyczyn podobnych wydarze moe by utrata zaufania do instytucji publicznych. Cakiem moliwe. Przede wszystkim jednak zapewnio mlecznemu cudowi" jego unikatow pozycj natychmiastowe nadanie caej sprawie wszechwiatowego rozgosu. Mona by rzec, lekko zmieniajc tekst Cezara (Pamitniki o wojnie galijskiej", ksiga VII, rozdzia 3, wiersz 3): i o tym, co zdarzyo si w Dehii... o brzasku, dowiedziano si na caym wiecie, nim zapad zmierzch. Bo o tym, co wydarzyo si o wschodzie soca w Cenabum, przed pierwsz stra nocn zasyszano w kraju Arwemw" - przy czym u Cezara owo zdanie jest rwnie wyrazem podziwu dla byskawicznego tempa, w jakim wie si rozesza. Nawet ci, ktrzy nie wierz w adne cuda, uznajc je za zudzenie lub przejaw histerii, mogli poczu si zaniepokojeni potencjalnymi skutkami byskawicznego roznoszenia si podobnych wieci i natychmiastowymi reakcjami spoecznymi. Wyglda na to, e wkroczylimy w epok nagych cudw na wszechwiatow skal i jeli nawet bstwa nie odczuwaj pragnienia, to drczy ono milionowe rzesze ich wyznawcw - zaknione transcendentnych przey w coraz bardziej zmaterializowanym wiecie.

Cudowny grad w Remiremont


We Francji w 1907 roku miao podobno rwnie zaj niezwyke wydarzenie i to tak dziwaczne, e Charles Fort, zbieracz informacji o wszelkich anomaliach, nazwa je unikatowym okazem" w swej pokanej kolekcji... Remiremont, odlege o 96 kilometrw od niemieckiej granicy, byo nieznan nikomu dziur- a do 26 maja 1907 roku, a cilej - do 5.30 po poudniu owego dnia. By on gorcy i soneczny, ale potem zerwa si nagle poudniowo-wschodni wiatr, niosc ze sob gradow burz. Nie byoby adnego ewenementu, nawet w maju, gdyby nie to, e lecce z nieba przez trzy kwadranse kulki gradu byy wielkoci pomidorw, owalne i spaszczone z boku. Mieszkacy, podnoszc kulki, ktre jeszcze nie stopniay czy nie popkay, ze zdumieniem stwierdzili, i na niektrych z nich znajduj si jakie obrazki" - w dodatku rozpoznali wizerunek Najwitszej Panny! Nie wykonano adnych fotografii; nie zachowa si aden obiektywny dowd; jednak cud" w Remiremont stanowi najlepszy dowd wywierania wpywu na natur przez umys ludzki - a take na ksztat osobistych dozna.

77

Zacznijmy od tego, e ju w 1682 roku wydarzy si w Remiremont cud". By on zwizany ze statuetk z drzewa cedrowego, przedstawiajc Najwitsz Maryj Pann. Posek znajdowa si w pewnym eskim klasztorze od prawie tysica lat: podarowa go cesarz Karol Wielki (742-814). W 910 roku zakonnice, zmuszone do ucieczki przed nadcigajcymi Hunami, osiedliy si wraz ze sw Notre Dam du Tresor" (Bezcenn Najwitsz Pann) w miejscu, gdzie miao potem wyrosn Remiremont. Z czasem zrodzia si wiara, i procesja z udziaem witego wizerunku chroni od zego. 12 maja 1682 roku okolic nawiedzio trzsienie ziemi. Wrd gwatownych wstrzsw nastpczych statuetk obniesiono po Remiremont i trzsienie ziemi ustao! Od tej pory wdziczni Madonnie mieszkacy co roku uczestniczyli w procesji upamitniajcej w cud". Jednak w 1907 roku rozgorza gwatowny spr. Cho miejscowy kardyna usankcjonowa procesj przed dwustu prawie laty, nie pomylano o uzyskaniu aprobaty papiea. Wobec tego archidiakon Yuillemin z Remiremont wysa petycj w tej sprawie do Rzymu. Papie Pius X w odpowiednim czasie przesa cenn koron dla Madonny na znak swego bogosawiestwa. Wadze kocielne postanowiy dokona koronacji" posgu przed doroczn procesj, ktra miaa odby si 20 maja. Udzia w tej ceremonii obiecao wzi piciu biskupw; wikszo mieszkacw nie moga si doczeka tej uroczystoci. Jednak 12 maja rada miejska, obawiajc si star pomidzy miejscowymi gorliwymi katolikami a lokalnymi antyklerykaami, z alem postanowia odwoa t imprez. Po raz pierwszy od niezliczonych lat nie miao by procesji! Mimo oburzenia mieszkacw i kleru, radni postawili na swoim: procesja si me odbya. Sze dni pniej spad cudowny grad, a wizerunek Madonny znajdowa si nie tylko na powierzchni lodowych kulek, ale take widziano go we wntrzu tych, ktre potrzaskay w zetkniciu z ziemi. W swoim owiadczeniu z 1908 roku ksidz Gueniot z Remiremont przyzna, e jego gospodyni przyniosa mu kilka bryek gradu, utrzymujc, i jest na nich odcinity wizerunek Notre Dam du Tresor". Abbe tak opisa incydent: eby j udobrucha, rzuciem okiem na kulki gradu. Poniewa jednak nie chciaem niczego widzie, a co wicej - nie mogem bez okularw, wrciem do czytanej ksiki. Gospodyni nalegaa: Bagam, niech ksidz woy okulary!" Uczyniem to i bardzo wyranie ujrzaem na kulkach gradu - porodku - niewielk wypuko, a na niej - dobrze widoczny, cho kontury nieco si zatarty, wizerunek kobiety w szacie jakby uniesione/po bokach u dou -jak w kapaskim ornacie. Moe opisz to dokadniej, jeli powiem, e przypominao to szat Madonny Pustelnikw. w obrazek wydawa si pusty w rodku, jakby wypchnito go od wewntrz; by jednak mocno zarysowany. Panna Andre poprosia, bym zwrci uwag na pewne szczegy, ale nie miaem zamiaru duej si temu przyglda. Wstydziem si swojej atwowiernoci i byem przekonany, i Najwitsza Maryja Panna na pewno nie zawracaaby sobie gowy takimi gupstwami jak migawkowe portrety na gradowych kulkach. Powiedziaem wic: Czy pani nie rozumie, e bryki gradu pospaday na warzywa i std si wziy te odciski? Prosz je zabra: nic mnie to nie obchodzi". Wrciem do swej lektury i nie zaprztaem sobie duej gowy tym wydarzeniem. Ale gdzie w gbi umysu drzema niepokj, wywoany niezwykym wygldem tych bryek. Wziem trzy z nich do rki, nie ogldajc, by przekona si, czy s cikie. Wayy jakie 170-200 gramw. Jedna bryka bya doskonale kulista, jak dziecica pika, i miaa dookoa co w rodzaju szwu -jakby wysza z formy odlewniczej. Naoczni wiadkowie twierdzili, e kulki gradu, na ktrych widnia wizerunek Madonny (cakiem podoby do medalu, wybitego z okazji niedoszej koronacji Notre Dam du Tresor") unosiy si nad ziemi niczym patki niegu, nie wyrzdzajc szkd na polach i w ogrodach". Wschodzce roliny potuk ten grad, ktry nie by oznaczony witym wizerunkiem. Cudowne czy nie, kulki gradu z portretem Madonny niebawem stopniay, a nikt ich nie sfotografowa. Paryscy reporterzy zjadliwie kpili z prowincjonalnej atwowiernoci" (otwarcie goszc, i wszystko to byo oszukacz sztuczk kleru dla wywoania prokatolickich sentymentw). Skutek by taki, e osobom, ktre przybyy pniej, chcc zbada spraw, uniemoliwia to zmowa milczenia". W swoim sprawozdaniu dla Towarzystwa Bada Metapsychicznych paryanin, monsieur Sag, odnotowa w 1908 roku, i nieliczni wiadkowie, ktrzy zgodzili si z nim porozmawia, widzieli odcinit na kulkach gradu jak kobiec posta i dopiero potem doszli do wniosku, e przypomina ona Notre Dam du Tresor" przedstawion na okolicznociowym medalu. Ostateczna diagnoza brzmiaa: zbiorowa halucynacja, wywoana histeri na tle religijnym", ale M. Sag nie zdoa wyjani, jak si zaczy pogoski o cudzie i dlaczego tylko niektre kulki gradu miay na sobie owe wizerunki. Odrzucajc wszelkie krce po okolicy opowieci jako bajki ciemnego chopstwa", badacz przytoczy wypowiedzi zaledwie jedenastu wiadkw (tylko tylu zdoa znale). Rwnie mao interesowaa go teoria M. de Lapparent z Akademii Francuskiej (piorun, uderzywszy w medal z wizerunkiem Madonny, spowodowa jego odbicie na gradzie), jak odkrycia dokonane przez archidiakona Vuillemin.

78

Przesuchujc stu siedmiu wiadkw przed przesaniem sprawozdania do Rzymu, Vuillemin chcia si przekona, czy wizerunek na gradowych kulkach by zudzeniem, czy istnia rzeczywicie. Stwierdziwszy, e obserwacje byy rwnoczesne, zgodne i dokadne" i dokonano ich w dwudziestu kilku rnych miejscach", doszed do wniosku, i cudowny grad by efektem Boskiej interwencji i mia by znakiem" dla tych, ktrym - tydzie wczeniej - uniemoliwiono wzicie udziau w procesji. Inaczej mwic: kady wycign takie wnioski, jakie mu dogadzay. Rogo sugeruje, e na kulkach gradu rzeczywicie znajdowa si wizerunek Madonny, i fenomen w wywoaa zbiorowa determinacja oburzonych mieszkacw, ktra wywara bezporedni wpyw na zjawiska atmosferyczne. Podobnie jak w innych przypadkach, Rogo uwaa, i byo to dziaanie poltergeista: zdawiony gniew mieszkacw Remiremont spowodowa niezwyk burz", ta za stanowia wysublimowany przejaw ich wrogoci". Fort zawyrokowa: wizerunki na kulkach gradu to wytwr wyobrani, w takim jednak sensie, jak s nimi ilustracje w ksice; nie byy jedynie wymysem mieszkacw Remiremont..." oraz e emocje na tle religijnym miay wiele wsplnego z tymi obrazkami religijnej treci na brykach gradu..." Kady jest przewiadczony o prawdzie tego, co widzi i w co wierzy. Jeli za komu wiara w cuda nie przychodzi z atwoci, to zawsze znajdzie si ten drugi, kto przekona, i wszystko to wydarzyo si naprawd... albo jest oczywist bzdur.

Caun Turyski: wiara kontra radiowgiel


Istnieje wiele rzekomo cudownych portretw lub innych wizerunkw Chrystusa i Maryi Panny, ktre uchodz za acheiropoietoi" (z greckiego: nie uczynione ludzkimi rkami"), czyli nadprzyrodzone. Naley do nich wizerunek z Edessy, tzw. Mandylion. Rne portety na ptnie lub chucie, okrelane jako Weroniki"; wizerunek z Gwadelupy itd. Najsynniejszy jednak, a zarazem najbardziej kontrowersyjny, jest nadal caun, przechowywany w relikwiarzu na gwnym otarzu Kaplicy Krlewskiej w katedrze w. Jana Chrzciciela w Turynie. Od dawna czczony, nadal przez niektrych uwaany za prawdziwy caun, w ktry owinito ciao zdjtego z krzya Chrystusa, Santa Sindone (wity Caun) jest kawakiem ptna o dugoci 435 centymetrw i szerokoci 109 centymetrw, na ktrym widnieje saby zarys ludzkiej postaci (wysokiego mczyzny) z tyu i z przodu. Na ptnie, tkanym splotem jodekowym, widniej take plamy przypominajce krew. Ich pooenie odpowiada ranom, ktre zadano Jezusowi. Caun kojarzony jest przewanie z Mandylionem (zwojem tkaniny, na ktrej wida rysy twarzy, od dawna uwaanej za oblicze Chrystusa). Pierwsza wzmianka o Caunie gosi, e znajdowa si on w posiadaniu Geoffreya de Chamy, francuskiego szlachcica, ktry zgin pod Poitiers w 1356 roku Wdowa po nim, bdc w trudnej sytuacji finansowej, wystawia caun na sprzeda (w epoce, gdy mona byo znale co najmniej czterdzieci podobnych eksponatw) i zostaa wkrtce oskarona o faszowanie relikwii przez sceptycznie nastawionego biskupa, Henri de Poitiers. Caun - schowany, gdy podnis si wok niego zamt - pojawi si znowu w 1389 roku i powtrnie zosta uznany za podrbk, tym razem przez biskupa Pierre'a d'Arcis, ktry w licie do papiea Klemensa VII pisa na ten temat, co nastpuje: Jaki czas temu w tej diecezji, diakon... Lirey, zerany chciwoci, bynajmniej nie z pobudek religijnych, lecz wycznie z chci zysku, zdoby dla swego kocioa kawa ptna, sprytnie pomalowany, na ktrym umiejtnie przedstawiono wizerunek jakiego czeka - z obu stron - to znaczy z tyu i z przodu. Kamliwie gosi i udawa, i jest to prawdziwy caun, w ktry owinity by w grobie nasz Zbawiciel Jezus Chrystus, i zachowa si na nim wizerunek caej Jego postaci, wraz z ranami, ktre Mu zadano. T bajeczk rozniesiono nie tylko po caym krlestwie Francji, ale i - eby tak rzec -po caym wiecie. Ze wszystkich stron przybywali ludzie, by caun zobaczy. eby za przywabi jeszcze wiksze tumy i wyudzi od nich chytrze pienidze, w diakon udawa, e dziej si cuda, i wynajmowa ludzi, by oznajmiali, i zostali cudownie uleczeni podczas wystawienia onego caunu. Dalej d'Arcis pisze, e Henri de Poitiers po dokadnym wypytywaniu i zbadaniu sprawy odkry oszustwo i sposb, w jaki pomalowano owo ptno: mianowicie artysta, ktry w rysunek wykona, zdradzi, e jest to dzieo ludzkich rk, a nie cud zesany od Boga". Tak wic caun znowu zosta schowany, ale p wieku pniej wnuczka Magorzata raz jeszcze wystawia go na sprzeda i w 1453 roku ofiarowaa" go krlewskiej dynastii sabaudzkiej. W zamian otrzymaa dwa zamki, ale oboono j kltw. Koci jednak okaza w tej sprawie zdrowy rozsdek: czego nie mona zdawi, to naley wykorzysta. I tak oto caun sta si szacown relikwi. Cho pniej mwiono, e strzeg Turynu (kaniaj si cienie w. Januarego!), w 1532 roku omal sam nie

79

uleg zniszczeniu w poarze: pozostay na nim niezatarte lady ognia i wody. W 1578 roku zosta przewieziony do Turynu (byo to czciowo polityczne posunicie, zwizane ze zmian stolicy Sabaudii) - i tam ju pozosta. A co z Weronikami" i Mandylionem? Ten ostatni, uznany przez pisarza Jana Wilsona za oryginalny zabytek, by zwinitym kawakiem ptna, naznaczonym wizerunkiem twarzy - podobno Chrystusa. Mia by ukrywany w Edessie (jednym z orodkw wczesnego chrzecijastwa) od 57 roku n.e., a jego odnalezienie" w 544 roku przez biskupa Edessy, podczas oblenia perskiego, spowodowao najpierw cudowny" odwrt najedcw, potem za relikwia obrosa legend. Mwiono, e w wizerunek powsta, gdy umyto twarz Jezusa i wytarto j tym ptnem, albo te - gdy w drodze na Kalwari kto otar nim pot z Jego twarzy; relikwia budzia podziw i cze. Jak naszym miertelnym wzrokiem mamy oglda to niebiaskie lico, ktrego boskiej chway nawet cudowna Hostia nie omiela si ukaza?" - gosi bizantyjski hymn, skomponowany zapewne ju po przybyciu Mandylionu do Bizancjum (Konstantynopola) w 943 roku n.e. Nigdy nie wystawiany na widok publiczny Mandylion znikn w 1204 roku, gdy przybya z Europy armia pldrowaa miasto. Niektrzy mwi, e przywaszczyli go sobie templariusze i wizerunek na Mandylionie by wanie ow tajemnicz gow (Bafometem), o ktrej czczenie inkwizycja oskarya rycerzy tego zakonu, gdy aresztowano ich w 1307 roku. Poniewa wrd skazanych wwczas na mier znajdowa si imiennik (przodek?) szlachcica (jego maonka wystawia Caun na sprzeda), niektrzy wi ze sob te dwa zabytki. Rni si od Mandylionu wizerunek zwany Chust Weroniki", ktry podobno ukryty jest obecnie w Bazylice w. Piotra w Rzymie. Opowiadano, e pewna pobona kobieta tak wspczua cierpieniom Jezusa, z trudem pokonujcego Drog Krzyow, i wasn chust otara mu twarz pokryt krwawym potem. Imi Weronika" mogo powsta ze znieksztacenia zwrotu vera icon" czyli prawdziwy wizerunek". Byo niegdy wiele takich Weronik"; rzekomo cudowne wizerunki po prostu malowano. Badacz Caunu, Thomas Humber, tak spraw komentuje: Niebawem oglne zapotrzebowanie na wiksz liczb prawdziwych podobizn" Chrystusa stao si tak wielkie, e pozwalano wybranym artystom sporzdza kopie, albo ich wrcz do tego namawiano". (Powstao przydatne wyjanienie wikszej liczby kopii: wizerunek mg si w cudowny sposb powiela). Gdy wic Caun Turyski znw si objawi w XIV-wiecznej Francji, istniaa ju dugoletnia tradycja pcien, zdobnych cudownym wizerunkiem. Nowoytny spr o Caun wybuch w 1898 roku, gdy relikwia zostaa po raz pierwszy sfotografowana przez Secondo Pia. Wywoujc zdjcia, przekona si on, e ciemne i jasne elementy wizerunku zostay odwrcone. Ludzie zaczli zadawa pytanie, jak redniowieczny artysta mg namalowa negatyw wizerunku"? Jak w ogle redniowieczny artysta mg stworzy podobny wizerunek? Rne teorie mnoyy si w szybkim tempie. Przewanie opierano je na zaoeniu, e nasi przodkowie nie mogli dokona faszerstwa, gdy nie posiadali niezbdnej po temu wiedzy lub byli na to za gupi. Tak zwana teoria kontaktu" zakada, i ciao spoczo w caunie wraz z olejkami i wonnociami, i dziki temu jego zarys odbi si na tkaninie. Gdy zdano sobie spraw z tego, e nie kady uwieczniony na ptnie rys dotyka udrapowanego caunu, powstaa nowa hipoteza: teoria oparw": wyziewy z ciaa w poczeniu z wonnociami spowodoway powstanie wizerunku na caunie. Jednak w wyniku takiego procesu mielibymy raczej zamazany zarys, a nie dokadny wizerunek. Coraz czciej domagano si dokonania analizy Caunu. W 1969 roku kardyna Pellegrino z Turynu skoni jedenastu naukowcw do wzicia udziau w tzw. Projekcie Badawczym Caunu Turyskiego. Wkrtce uczeni wystpili z sugesti, i w momencie zmartwychwstania w ciele Chrystusa nastpio krtkie wyadowanie energii promieniotwrczej, powodujce wypalenie obrazu". W tym punkcie - przyzna jeden z nalecych do tego gremium naukowcw - istnieje ju tylko alternatywa: albo poszukiwanie mechanizmw tego wydarzenia, albo mistyka". Kiedy nitki z Caunu poddano analizie w Belgii, dr Gilbert Raes odkry, e zostay splecione z lnu i pewnego gatunku baweny, zwanego Gosypium herbaceum, rosncego przede wszystkim na rodkowym Wschodzie. Nici charakteryzuj si skomplikowanym, bardzo starym splotem. W 1973 roku szwajcarski kryminolog dr Max Frei stwierdzi, i spord pidziesiciu dziewiciu rnych rodzajw pyku, znalezionych na Caunie, jednym by halofit (halophyte), pyek roliny nadmorskiej, rosncej w Palestynie. W poowie lat osiemdziesitych wadze turyskie niechtnie wyraziy zgod na wycicie z Caunu skrawkw potrzebnych do datowania radiowglem. Zdawao si, e wyniki, ogoszone w padzierniku 1988 roku, ostatecznie przesdzaj spraw. Trzy niezalene od siebie laboratoa owiadczyy, i Caun (a zatem i wizerunek) zostay podrobione, najprawdopodobniej pomidzy 1260 a 1390 rokiem. Koniec sporw? A skde! Wierzcy w boskie pochodzenie Caunu twierdz, e prbki zostay zanieczyszczone potem z rk osb, ktre dotykay go przez te wszystkie lata, i nadal si gowi: jak powsta

80

wizerunek? Mikroanalityk z Chicago, dr Walter McCrone, zbada zebrane na przylepiec prbki wizerunku z Caunu i twierdzi, i zawieraj one drobniutkie czsteczki tlenku elaza w kleistej zawiesinie jakiej substancji wicej - krtko mwic, jest to rodzaj tempery, farby powszechnie uywanej przez redniowiecznych artystw. Joe Nickell w swojej pracy Inguest on the Shroud of Turin (Dochodzenie w sprawie Caunu Turyskiego) utrzymuje, e wykona duplikat wizerunku, przyciskajc zmoczone w gorcej wodzie ptno do wypukej powierzchni posgu, a nastpnie mac je barwnikiem z zawartoci tlenku elaza. Profesor sztuk piknych z Afryki Poudniowej, Nicholas Allen, uzyska odcisk ludzkiego popiersia na lnianym ptnie specjalnie uwraliwionym roztworem azotanu srebra, posugujc si kwarcowymi soczewkami i wykorzystujc zwyke wiato soneczne. Twierdzi, i podobn metod mona si byo posuy ju na dobre dwiecie lat przed powstaniem Caunu". Wiara i Rozum nijak nie potrafi si pogodzi. Gdy prbuj to zrobi, zazwyczaj dochodzi do ktni. Wierzcy w wito Caunu podobnie jak Jan Wilson uwaaj relikwi za zesan przez Boga prb wiary, zgodnie z cytatem z Ksigi Powtrzonego Prawa - V Moj. - 6,16: Nie bdziesz wystawia na prb Pana, Boga swego" - i dziki takiemu spojrzeniu na spraw (jak wyzna Wilson w rozmowie z Rogo w 1988 roku) mog nadal czci Caun, bez wzgldu na to, co orzeka nauka. Najnowsza teoria gosi, e owym tajemniczym artyst by Leonardo da Vinci, ktry utrwali na Caunie swj autoportret. Zakadajc (cakiem jak cytowany wyej Allen), i zainteresowanie Leonarda camera obscura i optyk skonio go (sto lat pniej, ni wykazao datowanie radiowglem!) do uycia dostpnych w jego epoce materiaw i chemikaliw w celu sfaszowania wizerunku, autorzy tej hipotezy - Lynn Picknett i Clive Prince - udowodnili, e ogarnity dz obronienia ukochanej hipotezy uczony moe rozsta si cakowicie z resztk zdrowego rozsdku... - co samo w sobie ju graniczy z cudem..."

5. Upragnione rany: stygmaty


Trzy niedawne przypadki
17 marca 1972 roku dziesicioletnia Cloretta Robinson z Oakland nad zatok / San Francisco wysza ze swej klasy w szkole podstawowej Santa Fe i udaa si do szkolnej pielgniarki, gdy zaczy krwawi jej donie. Pielgniarka nie dostrzega adnego uszkodzenia skry. Miaa wraenie, e krew przescza si przez donie dziecka. Clorett zabrano do Szpitala Fundacji Kaisera w Oakland. Tam zbadaa j lekarz pediatra, dr Ella Collier, ktra pniej owiadczya reporterom: Naoyam na rk Cloretty opatrunek zwany boksersk rkawic. Dziewczynka nie moga w aden sposb wsun pod spd niczego, co wywoaoby dalsze krwawienie. Kiedy po 18 godzinach zdjam go, caa wewntrzna warstwa bandaa bya przesiknita krwi. Obmyam rk Cloretty - potem na moich oczach znw pojawia si krew. Najpierw utworzya si maleka kropla, wielkoci ziarnka grochu, a pniej pokrya cae wntrze doni". Cloretta bya pobon dziewczynk; naleaa do lokalnego protestanckiego zboru Kocioa Baptystw Nowej wiatoci. Krwawienie wystpio u niej po uwanej lekturze historii Mki Paskiej. Ani dr Collier, ani psychiatra, dr Joseph E. Lifschutz, nie stwierdzili u dziewczynki anormalnej osobowoci. Jednak kilka dni pniej, podczas prby chru, krwawienie si nasilio. Dziecko zawieziono do szpitala z krwi pync z rk, boku, stp i czoa. Zesp medyczny pogotowia nie by w stanie zatamowa krwawienia, ani stwierdzi jego przyczyny. Przez kolejne dziewitnacie dni Cloretta broczya krwi ze wszystkich tych miejsc kilka razy na dzie (nawet piciokrotnie). Najczciej pyna ona z rk. Dr Laretta F. Eariy (pediatra) z Orodka Zdrowia w Zachodnim Oakland odnotowaa nastpujce objawy: Liczne przypadki pojawiania si krwi... zostay zaobserwowane przez nauczycieli Cloretty, szkoln pielgniark, jej pomocnic, lekark [tzn. dr Eariy], a take - raz - przez pracownikw innego szpitala". Niekiedy wiadkami byli jedynie czonkowie rodziny pacjentki - na przykad pewnego razu, gdy krew wystpia na czole dziecka. Rodzina wykonaa wwczas kilka fotografii, na ktrych wida krople krwi na czole. Niektre z tych zdj ... byy udostpnione szerokiej publicznoci za porednictwem prasy. W gazetach zamieszczono fotografie obok artykuu na temat tych wydarze". Opisawszy nieudane prby wykonania podobnych zdj przy wiadkach, dr. Eariy dodaa: ...Po pgodzinnej rozmowie [z Clorett] lekarka zachcia dziewczynk do przerysowania obrazkw z ksiki o w. Franciszku z

81

Asyu, ktr przyniosa ze sob. Pacjentka zostaa sama, gdy pielgniarki miay przerw obiadow. Gdy kopiowaa ilustracje, krew zacza sczy si z lewej rki. Dziewczynka natychmiast wrcia do gabinetu lekarskiego: na lewej doni widniay dwie lub trzy krople krwi. Lekarka zaobserwowaa, e krwawienie wzroso w czwrnasb: krew wydobywaa si ze rodka doni i rozlewaa, pokrywajc cae jej wntrze. Krwawienie ustao 31 marca, tu przed Wielkim Pitkiem, i nie powtrzyo si wicej. Tym bardzo nagonionym przypadkiem zajmowali si skrupulatnie kompetent ni lekarze. Nie byo to wydarzenie odosobnione. Bynajmniej! W angielskiej wiosce Codnor w hrabstwie Derbyshire rankiem 25 lipca 1985 roku pani Jane Hunt, ona kierowcy autobusu, przygotowywaa wanie niadanie dla rodziny, gdy zaczy j wierzbi rce. Cho naley obecnie do Kocioa anglikaskiego, wychowywaa si w rodzinie katolickiej. Do szstego roku ycia Jane bya gucha. Po wyjciu za m miaa kilka poronie, zanim urodzia szczliwie crk. Gdy poprzedniej nocy pani Hunt kada si do ka, wydao si jej, e dostrzega na poduszce twarz Jezusa, a potem miaa sen z tym zwizany. 25 lipca byo akurat wito patrona lokalnego kocioa, w. Jakuba. Jane Hunt nie zwracaa uwagi na swdzenie doni, ale kiedy wybieraa si po zakupy, nagle przeszy j straszny bl, jak gdyby wbijano jej w donie tysice igie. Wbiega z powrotem do domu. Jej m Gordon i crka przerazili si na widok krwi tryskajcej z rk Jane, mimo i na skrze nie byo adnych obrae. Przestraszona pani Hunt zwrcia si do swego proboszcza, wielebnego Normana Hilla. Ujrzawszy jej donie duchowny zda sobie spraw (podobnie jak dr Laretta Eary), e jest to przypadek stygmatw. U Jane Hunt, tak samo jak u witego Franciszka i wielu innych katolickich mistykw, pojawiy si na doniach lady ran, ktre zadano Chrystusowi podczas Jego Mki. Nawet nie wiedziaam, co to s stygmaty - wyznaa Jane pisarzowi anowi Wilsonowi, gdy staa si ju sawna. Zawsze, odkd pamitam, byam tpa". Przez dwa lata rany utrzymyway si, byy widoczne po obu stronach doni, a przez pewien czas take na stopach. Jak wielu innych stygmatykw, pani Hunt bya nimi zaenowana, staraa si je ukry. Rany byy najgbsze i najbardziej wraliwe na Wielkanoc i w niektre niedziele. Zdarzao si, e w cigu doby wypywao z nich okoo 0,5 litra krwi; kiedy indziej zaznaczay si tylko niebieskawe nabrzmienia na wierzchu obu doni i wgbienia o takim samym zarysie na ich spodzie". Zanim zasklepiy si ostatecznie i zniky po zabiegu usunicia macicy w 1987 roku, zostay sfotografowane w zblieniu podczas programu nadanego przez stacj telewizyjn w poudniowej Anglii. Nosi on tytu Po prostu Jane" ( Just Jane) i zosta wyemitowany w niedziel, pitego padziernika 1986 roku. Pani Hunt w rozmowie z dziennikarzem Tedem Hamsonem wyznaa, i od czasu pojawienia si stygmatw miewa wizje Chrystusa i Maryi. Zdarzay si one nawet w ich saloniku, podczas ogldania wsplnie z mem programu telewizyjnego. Gordon nigdy niczego nie widzia, ale przyzna, e ich piesek Jamie zachowywa si wwczas dziwnie: zerka w ten sam kt pokoju, w ktry wpatrywaa si Jane. Obejrzaem si i ja, ale niczego tam nie byo - zapewni Gordon. - Wic spytaemn Jane: Widzisz kogo? A ona powiedziaa: Tak!". W 1992 roku - rwnie w Anglii - na ciele Heather Woods pojawiy si stygmaty. Heather urodzia si w 1949 roku. Gdy miaa dziewi lat, jej matka popenia samobjstwo i odtd dziewczynka cae lata spdzia w rnych instytucjach opieki spoecznej. Prawie trzydziestokrotnie musiaa ucieka przed napastowaniem i przemoc. Potem urodzia upoledzonego umysowo synka, jej m zmar modo, a ona sama przebya osiem powanych operacji. Zostaa czonkiem grupy spirytystycznej, zajmujcej si duchowym uzdrawianiem, a nastpnie ordynowano j na diakonis, (pomocnic duszpasterza). Miewaa te wizje i bya cznikiem ze wiatem duchw, ktre przekazyway za jej porednictwem rysunki i wiadomoci na pimie; zajmowaa si rwnie uzdrawianiem. W 1992 roku pojawiy si na ciele Heather stygmaty: rany na rkach, nogach i boku, a take znaki krzya na czole. Zanim zmara w listopadzie 1993 roku (utona w rzece; sd orzek mier z powodu nieszczliwego wypadku), jej rany czsto poddawano ogldzinom, filmowano i fotografowano. Krew tryskaa przez skr jak z fontanny - relacjonowa pewien wiadek - a ar bijcy z jej stygmatw by wprost niewiarygodny: okoo 15 centymetrw nad nimi miao si wraenie, e dotyka si palcem pomienia wiecy". Heather Woods wspdziaaa z ojcem Erikiem Eadesem, uzdrowicielem, ktry utrzymywa, e pozostaje w duchowym kontakcie z Ojcem Pio, woskim ksidzem i cudotwrc (zmarym w 1968 roku), najsawniejszym ze wspczesnych stygmatykw-uzdrowicieli. Z okoo szedziesiciu ujawnionych w naszym stuleciu stygmatykw, co najmniej dwudziestu (m.in. George Hamilton w Szkocji, Christina Gallagher w Niepodlegej Irlandii, Giorgio Bongiovanni we Woszech oraz trzy wyej wymienione osoby) to dosownie nasi wspczeni. Czy s to cuda? Czy te kracowe objawy psychosomatyczne? W podanych powyej przypadkach, zarwno Jane Hunt jak Heather Woods doznay powanych stresw, zanim wystpio u nich krwawienie;

82

Clorett Robinson za mieszkaa w Oakland, w ktrym odnotowuje si najwiksze w Stanach Zjednoczonych nasilenie przemocy. Niemniej jednak, wiele innych osb yje w podobnych warunkach - czym wic wyrniaj si ludzie, na ktrych ciele pojawiaj si stygmaty?

Przede wszystkim - cierpienie?


Niezwykle intensywne koncentrowanie si na cierpieniu ukrzyowanego Chrystusa moe niekiedy spowodowa wystpienie krwawicych ran w jednym lub kilku tzw. stygmatycznych punktach ciaa, zwizanych z Mk Pask. S to: donie i stopy (gwodzie), bok (wcznia setnika), miejsce nad sercem (paajca mio Boga), oraz czoo (korona cierniowa). Zazwyczaj krwawienie wystpuje w Wielki Pitek lub w inne wita kocielne; potem rany mog si zasklepi, a nastpnie znw si otwieraj. Stygmatykami s przewanie katolicy. Bardzo wiele jest wrd nich franciszkanek i dominikanek, skonnych do chorb lub wyniszczajcych si dobrowolnymi umartwieniami. Zdecydowana wikszo stygmatykw to kobiety (w przeszoci proporcj wynosia 7 stygmatyczek na l stygmatyka; w naszym stuleciu stanowi one jedynie dwie trzecie przypadkw - przypuszczalne powody takiej zmiany omwimy pniej). Niektrzy s zarazem uzdrowicielami, biorcymi na siebie cierpienia innych, Obok stygmatw mog take wystpowa inne fenomeny. Na przykad Ojciec Pio, w. Franciszek i niemiecka wizjonerka, Anna Katarzyna Emmerich (l 774-1824), podobno lewitowali. Ojciec Pio mia rwnie ukazywa si rwnoczenie w kilku miejscach (bilokacja); otaczaa go szczeglna wo witoci" (odr sanctitatis). Zwoki niektrych witych-stygmatykw opary si - jak powiadaj - rozkadowi. Inni obywali si bez poywienia (na przykad George Hamilton, ktry podobno nie wzi do ust adnych pokarmw staych od 1992 roku; Teresa Neumann (l 898-1962), Luiza Lateau (1850-1883) i Dominika Lazzari (1815-1848) yy podobno przez cae lata, pomimo znikomej iloci lub cakowitego braku poywienia. Dwie z nich zmary w wieku 33 lat - tradycja gosi, e tyle wanie lat mia Chrystus w momencie swej mierci - a zatem kolejna, ekstremalna forma stygmatycznego naladownictwa. Woska chopka. Palma Matarelli (1825-1888) rzekomo miaa wypalone na skrze stygmaty i zwracaa niestrawione opatki, mimo i nie przystpowaa przedtem do komunii. Na jej czole pojawiaa si korona cierniowa". Gdy przytykano ptno do ran na czole, plamy na nim miay ksztat serca, miecza i innych symboli religijnych. Podobnie jak u Conchity Gonzalez z Garabandal w 1961 roku, na jej jzyku materia-lizowaa si nieoczekiwanie hostia, jakby z powietrza. Na hierarchach Kocioa rzymskokatolickiego (ktrzy do podobnych fenomenw zawsze podchodz ostronie, uwaajc je za mao wiarygodne, a nawet za potencjalne omamy szataskie) wyczyny Palmy zrobiy mniejsze wraenie ni na francuskim badaczu, dr A. Imbert-Goubeyre, studiujcym ten przypadek. Pod naciskiem Watykanu, w swej pionierskiej pracy La Stigmatisation" (l 894) uczony zagodzi swoje wczeniejsze wnioski na temat Palmy Matarelli, ale w gbi serca nigdy nie wyrzek si swych przekona. Cokolwiek czyni Palma, jest dzieem diaba - zawyrokowa papie Pius IX w prywatnej rozmowie z monsignorem Barbierem z Montault w 1875 roku - a te cudowne komunie, podczas ktrych, jak twierdzi, w sposb nadprzyrodzony przyjmuje hostie przeniesione z Bazyliki w. Piotra, s po prostu oszustwem. To jedno wielkie szalbierstwo i tutaj, w szufladzie mego biurka, mam na to dowody. Udao si jej oszuka wiele pobonych, ufnych dusz". W La Stigmatisation", pierwszym systematycznym opracowaniu na ten temat, Imbert-Goubeyre wymienia dwiecie osiemdziesit stygmatyczek i czterdziestu jeden stygmatykw. Ponad dwie trzecie z nich zoyo luby zakonne. Byo wrd nich stu dziewiciu dominikanw (czy dominikanek) i stu dwch franciszkanw (lub franciszkanek); brako bardziej wiatowych benedyktynw i cystersw, wymieniono tylko trzech jezuitw. Ponad jedn trzeci stanowili Wosi; reszta to: siedemdziesiciu Francuzw, czterdziestu siedmiu Hiszpanw, trzydziestu trzech Niemcw, pitnastu Belgw, trzynastu Portugalczykw, piciu Szwajcarw, piciu Holendrw, trzech Wgrw, jeden Peruwiaczyk. Protestanckich Anglikw, Szkotw i Skandynaww nie byo na licie; znacznie bardziej zaskakujcy jest brakprzedstawicieli katolickiej Irlandii. Tylko szedziesit dwie z wymienionych osb zostay nastpnie beatyfikowane lub kanonizowane, i to z cakiem innych powodw, ni stygmaty. Poza tym - na co zwrci uwag Thurston - bez wtpienia wiele przypadkw zarwno wwczas, jak i obecnie, nie zostaje zgoszonych czy odnotowanych - z powodu wstydu lub strachu. W Psychology of the Occult (Psychologii wiedzy tajemnej), wydanej w 1952 roku, D.H. Rawdiffe twierdzi, e jedynymi prawdziwymi" stygmatami s te, ktrych podstaw stanowi topoalgiczne halucynacje" (umiejscowione ble bez widocznego urazu). Wszystkie inne to oszustwo, samookamywanie si lub te rozmylne samo-okaleczenia, dokonywane podczas atakw histeryczno-epileptycznych, po ktrych nastpuje amnezja". Thurston jednak, omawiajc pidziesit

83

przypadkw w swej ksice Physical Phenomena of Mysticism (Fizyczne fenomeny zwizane z mistycyzmem), opublikowanej w 1952 roku, polemizowa z zarzutem histerii". Wykaza, e w przypadku Dominik! Lazzari czy Palmy Montanelli (o ktrej nie wyrazi swej osobistej opinii) wystpowanie stygmatw nie zawsze wizao si z chorobliw fascynacj Mk Pask. W cierpieniach za w. Teresy z Avila (1515-1582) lub Ojca Pio Thurston nie dostrzega niczego, co wiadczyoby o histerii. Jednake - poniewa stygmatyczkami s zazwyczaj kobiety - trzewo mylcy" mczyni mog atwiej zbagatelizowa w niepokojcy fenomen, jeli opatrz go etykietk histeria". A fenomen jest rzeczywicie niepokojcy.

Krwawienie i cakowity post: Teresa Neumann


Przez trzydzieci dwa lata w kady pitek mieszkanka Bawarii, Teresa Neumann (1898-1962), tracia podobno okoo 0,5 litra krwi z ran na rkach, nogach, w boku i na czole. Jedynym pokarmem, jaki przyjmowaa przez trzydzieci cztery lata, by rzekomo opatek komunijny i yk wina. Od 1930 roku - jak mwiono - przestaa wydala, a jej przewd pokarmowy uleg atrofii. Stygmaty po raz pierwszy pojawiy si na ciele Teresy po tym, jak znika tajemnicza choroba, ktra nkaa j osiem lat; po niej za przysza kolej na wizje. Teresa Neumann bya najstarsz crk krawca, katolika, mieszkaa w miejscowoci Konnersreuth w pobliu czeskiej granicy; miaa dziewicioro rodzestwa. Cho nadpobudliwa, bya inteligentna i krzepka. Wydawaa si do szczliwa, mimo i dwukrotnie usiowano j zgwaci. Jednak 10 marca 1918 roku wybuch poar w domu obok gospody, gdzie pracowaa. Kiedy Teresa dwigaa wiadra z wod, doznaa jakiego urazu plecw. Niebawem podniosa si z ka, ale stan jej zdrowia pogarsza si. Gdy j hospitalizowano, zacza dostawa konwulsji, a w marcu 1919 roku stracia wzrok (cho renice jej oczu w dalszym cigu normalnie reagoway na wiato). W kwietniu, gdy rodzice pomagali jej wsta z ka, Teresa upada, zesztywniaa- i przez nastpne cztery lata miaa sparaliowane obie nogi. 25 kwietnia 1923 roku papie Pius IX beatyfikowa Teres z Lisieux (czyli w. Teres od Dziecitka Jezus), ktra zmara w 1897 roku przeywszy dwadziecia cztery lata. Cztery dni pniej jej imienniczce - Teresie Neumann - przynio si, e kto dotkn jej poduszki. Kiedy si obudzia, otwara oczy i stwierdzia, i odzyskaa wzrok; pozostaa jednak sparaliowana do 17 maja 1925 roku, dnia kanonizacji w. Teresy. Usyszawszy w tym dniu woanie crki, pastwo Neumann weszli do jej pokoju i zobaczyli, e rozmawia z jak niewidzialn istot. Wydawao si, i jest w transie; poprosia rodzicw o sprowadzenie miejscowego proboszcza, ojca Nabera. Wyjawia mu, e ujrzaa przepikne wiato. Wydobywajcy si z niego gos oznajmi jej, e znw bdzie chodzia. Wspierajc si na lasce Teresa po raz pierwszy od lat posza do kocioa. 30 wrzenia, w rocznic mierci w. Teresy z Lisieux, gos oznajmi Teresie, i moe ju porusza si bez laski - i tak si te stao. Jednak jej tajemnicza choroba cigna si a do 4 maja 1926 roku, gdy miaa podobno wizj Jezusa w Ogrodzie Oliwnym. Tak pniej o tym opowiadaa; Gdy wpatrywaam si w Zbawiciela, nagle zabolao mnie tak strasznie w boku, e pomylaam: zaraz umr. Rwnoczenie poczuam, jak co ciepego spywa mi po boku. To bya krew. Pyna do poudnia nastpnego dnia". Teresa nikomu o tym nie wspomniaa; przez kolejne dwa pitki powtarzay si i wizja, i krwawienie z boku; krew pojawia si rwnie na grzbiecie lewej doni. Przez ponad pi godzin w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Pitek Teresa ledzia przebieg caej Mki Paskiej, wcznie z ukrzyowaniem. Rana w jej boku zacza broczy silniej; na doniach i stopach pojawiy si wyrane lady gwodzi. Tajemnica wysza na jaw. Wie rozniosa si lotem byskawicy - wkrtce wszyscy ju o tym wiedzieli. Ilekro wychodzia z domu, starannie osaniaa twarz, eby unikn kamer. Przez pozostae trzydzieci sze lat ycia rany na jej ciele otwieray si prawie co pitek. Nasuway si jednak pewne podejrzenia. Gdy Teresa rzekomo bya niewidoma", jej renice normalnie reagoway na wiato. Budzi rwnie zdumienie fakt, e wiele jej wizji miao miejsce w dni witeczne, zwizane w jaki sposb z osob jej imienniczki, w. Teresy od Dziecitka Jezus. Jeli chodzi o dochodzenie wszczte przez wadze kocielne w 1928 roku, rodzina Neumannw bya do niego niechtnie nastawiona. Prof. Martini, dyrektor Szpitala Akademickiego w Bonn, odnotowa, i krew pyna z ran Teresy tylko wwczas, gdy jego poproszono o opuszczenie pokoju. Taka sytuacja budzi podejrzenie, e chciano co ukry" - stwierdzi. Nie podobay mu si te czste manipulacje Teresy pod podcignitym do gry przykryciem" oraz fakt, i nigdy nie oglda na wasne oczy ani jednej z [jej] ran w trakcie krwawienia". Jeli za chodzi o nieprzyjmowanie przez Teres adnych pokarmw, obserwowano j bacznie przez pitnacie dni w 1927 roku - nie jada wwczas nic, potem

84

jednak odzyskaa sw krp, krzepk figur i nie zgodzia si na adne dalsze badania. Jednake Anni Spiegi, ktra napisaa jej biografi, twierdzi: przez dziesi tygodni przebywaam stale w towarzystwie Teresy i mogam wwczas wchodzi do jej pokoju o kadej porze bez pukania; pomagaam take go sprzta i z ca pewnoci zauwayabym, gdyby znajdowaa si w nim jaka ukryta ywno... A co wicej, nie owijajc niczgo w bawen: kady, kto je, musi te wydala, a obu tych czynnoci nie da si utrzyma w sekrecie przez dziesitki lat - Teresa za przez kilkadziesit lat nie miaa wyprnie". Anni Spiegi nie wyjania, skd o tym wie. Podkrelajc, e nigdy nie schwytano Teresy Neumann na adnym oszustwie" Wilson konkluduje, i niektrzy stygmatycy rzeczywicie mog obchodzi si przez duszy czas bez jedzenia, cho nie do tego stopnia, jak si powszechnie uwaa. By moe tak wanie byo w przypadku Marty Robin (1903-1981). T Francuzk take zmoga choroba; od 1928 roku bya sparaliowana od szyi w d i przykuta do ka. Jej jedyne poywienie przez pidziesit trzy lata stanowi podobno otrzymywany raz w tygodniu komunijny opatek.

Inne przypadki obywania si bez pokarmu: Luiza Lateau i Dominika Lazzari


W 1867 roku Belgijka Luiza Lateau- wwczas siedemnastolatka- omal nie umara, pobodzona przez byka (lub stratowana przez krow; wersje s rne). Gdy miaa za osiemnacie lat, na jej ciele wystpiy pene stygmaty. W 1871 roku przestaa w ogle je: nawet yka wody wywoywaa u niej wymioty. Niemal wszyscy - bardzo liczni - lekarze, zajmujcy si ni (jedni nastawieni do Luizy przyjanie, inni wrogo) przyznawali, e nie byo adnego dowodu podwaajcego relacje samej Luizy, jej sistr oraz spowiednikw, zapewniajcych, i przez te wszystkie lata nie przyjmowaa adnego poywienia". W swej publikacji A Visit to Louise Lateau (Wizyta u Luizy Lateau), z 1873 roku, dr Gerald Molloy, rektor kolegium uniwersyteckiego w Dublinie, opisuje stygmaty Luizy jako: owalne pitna o jaskrawoczerwonym zabarwieniu, pojawiajce si na grzbiecie i we wntrzu obu doni, mniej wicej porodku... Nie jest to rana w sensie dosownym; krew zdaje si przenika przez nie uszkodzon skr. W bardzo krtkim czasie wypyno stamtd dostatecznie duo krwi, by zadowoli nastpnych pobonych pielgrzymw, ktrzy - tak samo jak ich poprzednicy - osuszali j swoimi chusteczkami, pki nie zostaa znw cakowicie wytarta". Luiza Lateau zmara w wieku trzydziestu trzech lat, podobnie jak Dominika Lazzari (1815-1848) z odlegej wioski Capana we woskim Tyrolu. Trzynastoletnia Dominika, z alu po mierci ojca mynarza, przestaa je i rozchorowaa si. Pi lat pniej spdzia samotnie przeraajc noc we mynie. Do dzi nie wiadomo, co si wwczas wydarzyo. W wyniku nerwowego ataku zachorowaa obonie. Nigdy ju nie opucia ka. Rozwina si u niej anorexia nervosa (odmawiaa przyjmowania pokarmw) oraz hyperaesthesia (nadwraliwo). Lekkie dotknicie sprawiao jej przeraliwy bl. Jasne wiato olepiao j i wywoywao konwulsje. Kady dwik j ogusza. W 1834 roku przestaa cakowicie je i podobno przez nastpne czternacie lat nie braa niczego do ust. Na krtko przed mierci otwary si rany na jej rkach, nogach i na lewym boku, ktre broczyy w kady pitek. Trzy tygodnie po pojawieniu si stygmatw, na jej czole ukazay si drobne ranki, jakby od cierniowej korony. W nocy - powiedziaa Dominika rodzinie - podesza do mego wezgowia przepikna pani i woya mi na gow koron". Lekarz Dominiki, dr Dei Cloche, zbliajc si pewnego pitku do domu, usysza przeraliwe krzyki. Dochodziy one z jej pokoju przez okno wychodzce na drog. Gdy podjechaem bliej, mogem rozrni sowa, powtarzane raz po raz: Boe, przybd mi z pomoc!" W pokoju Dominiki lekarz obejrza rany dziewczyny, wcznie z nakuciami na czole. Rce miaa kurczowo zacinite; na grzbiecie kadej doni, midzy rodkowym i serdecznym palcem lekarz dostrzeg okrg, czarn wypuko, podobn do gwki gwodzia o rednicy 2,5 centymetra. Z ran na doniach dziewczyny obficie laa si krew. O czwartej po poudniu, cho krew przestaa ju pyn ze stygmatw, Dominika nadal, z rwn gwatownoci, powtarzaa swe rozpaczliwe woanie. Gdy spytaem, czemu nie milknie ani na chwil, odpara: Poniewa bez przerwy odczuwam straszliwy bl w caym ciele, a zwaszcza bol mnie rany. Krzyk pomaga mi to znie". Sawa Dominiki rozniosa si. Pojawili si przybysze. W 1842 roku Anglik, lord Shrewsbury owiadczy w swoich Listach": wyranie widziaem rany, krew i osocze, zupenie wiee; spyway od nadgarstka w d". Ogldajc jej nogi (przykuta do ka Dominika leaa w pozycji horyzontalnej) lord Shrewsbury dostrzeg take, i krew zamiast ciec w

85

normalnym kierunku, pyna do gry w stron czubkw palcw od ng, zupenie tak, jakby dziewczyna wisiaa na krzyu". To niezwyke zjawisko zostao potwierdzone przez innych. W Journey into France andltaly (Podry do Francji i Woch) T, W. Alies opowiada o tym, jak odwiedzi Dominik wraz z dwoma przyjacimi, z ktrych jeden, J.H. Wymi, zrobi nastpujc uwag: lekarz bada jej stopy setki razy; s one naznaczone tak samo jak rce, krew za pynie w kierunku palcw stp, a po twarzy - jak sami widzielimy - w gr wzdu nosa po sam jego czubek". Zjawiwszy si tam we czwartek wieczr Wynne i jego przyjaciele zastali dziewczyn skulon na ku. Twarz przypominaa mask: pokrywaa j warstwa zaschnitej krwi. Kolejne strugi wypyway regularnie z ranek w czole i ciekay po twarzy w takim kierunku, jak gdyby Dominika znajdowaa si w pozycji pionowej a nie horyzontalnej. Gdy nastpnego dnia znw j odwiedzili, byli zdumieni bardzo wyran zmian w stanie jej ran". Zacytujmy znw wypowied Wynne'a: Twarde blizny na zewntrznej stronie doni zapady si. Byy na poziomie skry i stay si wieymi otwartymi ranami, ale nie miay krawdzi. Pyn z nich strumie krwi wzdu palca, nie prostopadle, ale w d, do rodka przegubu rki. Rana we wgbieniu lewej rki wydawaa si za to gboka i poszarpana. Wypywao z niej wiele krwi i rka sprawiaa wraenie pokiereszowanej. Nie byo wida, jak gboka jest rana na prawej rce. Nakucia na czole krwawiy i byy otwarte, tak e maska z krwi zdawaa si grubsza i sprawiaa okropne wraenie. Najgorszy by czubek nosa. Widok ten mg przerazi, osoba o sabych nerwach z pewnoci by zemdlaa. Dominika i jej siostra nie pobieray adnych opat od przybyszw. Nie sposb z ca pewnoci stwierdzi, e nie dopuciy si adnego oszustwa, ale cytowane relacje s bardzo dokadne. O wiadkw i dowody jest tym trudniej, im bardziej zagbiamy siew przeszo a do pocztkw tego fenomenu.

Pierwszy stygmatyk: w. Franciszek z Asyu


We wrzeniu 1224 roku, na ciele w. Franciszka z Asyu (1181-1226) pojawiy si pierwsze stwierdzone sygmaty Mki Paskiej. Niemal wszyscy s co do tego zgodni, cho Thurston wygrzeba skd przypadek odnotowany przez Mateusza z Parya w 1222 roku, dotyczcy czowieka postawionego przed sdem kocielnym w Oksfordzie: Mia on... na boku, rkach i nogach pi ran Mki Paskiej". Czowiek ten, ktry obwoa si Chrystusem i mia skonno do samookalecze, jest - jak si wydaje - nie pierwszym autentycznym stygmatykiem, ale pierwszym pseudostygmatykiem, odnotowanym w redniowiecznych rejestrach. Sdzono go rwnoczenie z jakim obojnakiem i z chrzecijaskim diakonem, ktry przeszed na judaizm, i skazano ostatecznie na doywotnie uwizienie o chlebie i wodzie, w Banbury. By moe osign wanie to, czego pragn - mczestwo. Jednake ta surowa kara moga przyczyni si do tego, e z czasw przed w. Franciszkiem nie zachoway si adne wzmianki o stygmatach. Tego rodzaju przechwaki (bez wzgldu na to, czy usprawiedliwione, czy faszywe) zostayby najpewniej bolenie ukarane. Samo jednak odnalezienie podobnej informacji wiadczy o tym, i w fenomen by ju wczeniej znany. Zreszt, sam aposto Pawe stwierdzi (w licie do Galatw, 6, 17): ,Ja stygmaty jezusowe nosz na ciele moim". By moe w XII wieku dosowna interpretacja tego tekstu (suszna czy niesuszna) moga pobudza do podobnych twierdze jak to, o ktrym wspomniano wyej. Bez wzgldu na to, czy na ciele w. Franciszka rzeczywicie po raz pierwszy w historii pojawiy si stygmaty, czy te nie - z ca pewnoci by on pierwszym uznanym i rozsawionym stygmatykiem. Urodzi si w rodzinie bogatego sukiennika, Pietra di Bemadone, i wyrs na trwonicego grosz rozpustnika, bez celu w yciu. Trwao to do chwili, gdy - w czasie wojny Asyu z Perugi - efektem nieprzemylanego ataku na wrogw byo wzicie przez nich do niewoli midzy innymi Franciszka. Przesiedzia cay rok w wizieniu. To wydarzenie przeobrazio go. Gdy pokona drczc go chorob, porzuci dawne, szalone ycie. Pewnego razu wszed do walcego si wiejskiego kocika w. Damiana i uklk przed otarzem. Stojcy na nim krucyfiks nagle oy. Syszc gos Jezusa wzywajcego, by przyczyni si do odbudowy kocioa, Franciszek da staremu ksidzu, strzegcemu tej ruiny, wszystkie pienidze, jakie mia przy sobie. Nastpnie pojecha do skadw swego ojca w Asyu, wykrad stamtd najlepsze sukno, sprzeda je podobnie jak swego wierzchowca, potem za wrci pieszo do walcego si kocioa, wrczy staremu ksidzu pienidze i zosta tam. Jego rozwcieczony ojciec popdzi do kocioa w. Damiana, ale uprzedzony o tym Franciszek skry si przed nim. Po miesicu powrci do Asyu jako ebrak w achmanach. Wszyscy sdzili, e straci rozum. Pitro Bemadone skoni opata Gwidona, by zwoa specjalny sd w celu rozpatrzenia jego sporu z synem. Wezwany na publiczne przesuchanie w mrony dzie zimowy 1206 roku, Franciszek pojawi si w paacu biskupim w Asyu w bogatych szatach, przekaza mieszek z

86

pienidzmi i wymkn si bocznymi drzwiami. Zdawao si, e sprawa zostaa zakoczona - ale wwczas pojawi si znowu; by nagi - zdjte szaty trzyma przed sob. Suchajcie wszyscy i przyjmijcie do wiadomoci - zawoa. - Dotd zwaem Pietra di Bemadone moim ojcem. Od tej chwili jednak chc suy jedynie mojemu Bogu. Zwracam wic ojcu pienidze, o ktre tak si gniewa, i wszystkie szaty, ktre od niego dostaem. Chc mwi odtd tylko Ojcze nasz, ktry jest w niebie", a nie mj ojcze. Pitro Bemadone". Odrzuci od siebie szaty i stan kompletnie nagi. Biskup Gwido pospiesznie nakry go wasnym paszczem (pniej zastpi go stary habit). Tak oto Franciszek rozpocz nowe ycie w ubstwie i zebra garstk towarzyszy, ktrzy stali si zalkiem zakonu franciszkanw, zatwierdzonego oficjalnie przez papiea Innocentego III w 1210 roku. Wzgardziwszy wszelkimi wygodami, Franciszek i jego uczniowie nie oszczdzali si. Chodzili boso nawet w zimie, nocowali w przeciekajcej szopie na ubitej polepie, obywali si bez ognia i ywnoci caymi dniami. Kiedy w okresie Wielkiego Postu, spdzonego na wysepce na Jeziorze Trazymeskim, Franciszek przez czterdzieci dni spoy - jak mwi zaledwie p bochenka chleba. Lekka przesada? Nkay go rozliczne choroby, midzy innymi prawdopodobnie malaria, i doprowadziy do takiego stanu, e w 1224 roku jak relacjonuje jego biograf, w. Bonawentura: Zaczy nka go rnorodne dolegliwoci tak dotkliwe, i ani jedna czstka jego ciaa nie bya wolna od blu i ran. W kocu przez te rozmaite choroby, dugotrwae i uporczywe, uleg takiemu wycieczeniu, e ciao na nim prawie zaniko i pozostay jedynie koci powleczone skr", 14 wrzenia 1224 roku Franciszek - wwczas czterdziestodwuletni, po miesicznym surowym pocie, spdzonym tym razem na zalesionych stokach gr Alvema nad rzek Amo - by w opakanym stanie. Nie wiadomo, czy przyczynia si do tego jaka choroba, czy w delirium sam si pokaleczy. Tzw. Fioretti (Kwiatki w. Franciszka, krtki wykaz czynw i wypowiedzi witego, sporzdzony w pniejszym okresie przez autora z Toskanii) przekazuj, e owego dnia przed witem wity wyszed z chaty, by si pomodli; rozwaa Mk Pask tak arliwie, i cakowicie zjednoczy si z Jezusem w mioci i wspczuciu". Ujrza wwczas Serafina (anioa) o szeciu byszczcych, ognistych skrzydach", ktry zstpi z nieba; mia on posta Ukrzyowanego". Efekt tej wizji by nastpujcy: na rkach i nogach w. Franciszka pojawiy si natychmiast znaki gwodzi, takie same, jakie oglda na ciele Jezusa Ukrzyowanego". Potwierdzenie przez naocznego wiadka istnienia stygmatw (ktre pocztkowo w. Franciszek prbowa ukry) zachowao si do dzi. Brat Leon, ktry take przebywa na odludziu w Alvema, pniej za mia sta si zwierzchnikiem zakonu franciszkanw, napisa na odwrocie wierszy, uoonych przez Franciszka wkrtce po tym wydarzeniu: Dwa lata przed mierci Franciszek poci... na grze Alvema... i rka Boga bya nad nim. Po swej wizji, sowach Serafina i wyciniciu stygmatw Chrystusowych na jego ciele, uoy hymn wielbicy Boga, ktry zapisany jest po drugiej stronie tej karty". Brat Nasseo, take przebywajcy w tej samotni, napisa, e naznaczonemu stygmatami Franciszkowi chodzenie sprawiao tak wielk trudno, i ich protektor, Orlando hrabia Chiusi, przysa na szczyt gry osioka, by umoliwi witemu zejcie na d. Kiedy w. Franciszek zmar w niespena dwa lata pniej, brat Leon (a moe Eliasz) rozesa do wszystkich prowincjaw nowego zakonu nastpujce przesanie: Donosz wam o wielkiej radoci i o nowym cudzie. Od zarania wiekw nie syszano o tak niezwykym wydarzeniu, chyba wtedy, gdy y na ziemi Syn Boy, Chrystus, nasz Pan. Albowiem, na kilka lat przed mierci, nasz ojciec i brat, Franciszek, zosta jakoby ukrzyowany, noszc na swoim ciele pi ran, ktre zaiste byy Chrystusowymi stygmatami. Jego rce i stopy miay znaki takie, jakby przebito je gwodziami na wylot. Rany te byy otwarte lub okryway je strupy na podobiestwo czarnych gwodzi. Jego bok za wydawa si przebity wczni, a krew czsto z niego pyna. W Vita prima (Pierwszym yciu witego), dziele napisanym wkrtce po mierci Franciszka na zlecenie papiea Grzegorza IX, Tomasz z Celano opowiada: ...gdy modli si, dalej nie zdajc sobie jasno sprawy ze znaczenia [ukazania si Serafina], a niezwyko wizji niepokoia jego serce, zaczy wystpowa na jego rkach i nogach znaki gwodzi, jakie widzia przedtem u Ukrzyowanego, ktry wznosi si nad nim. Jego rce i stopy zdaway si przebite na wskro gwodziami; ich gwki pojawiy si na grzbiecie doni i na grnej czci stp, a ich koce pod spodem. Znaki te byy okrge na wierzchu doni i wyduone z przeciwnej strony, a strzpki ciaa przybray posta ostrza gwodzia, wygitego do tyu, ktre sterczao z wntrza kadej doni. Podobne lady gwodzi widoczne byy na stopach i wznosiy si nad powierzchni ciaa. Poza tym na prawym boku, jakby przeszytym wczni, pojawia si wielka blizna, ktra czsto krwawia, tak i tunik i nogawice wielokrotnie zraszaa wita krew.

87

Z dwch wizerunkw w. Franciszka, wykonanych nie pniej ni dziesi lat po jego mierci, jeden - dzieo Bonawentury Berlingheriego, obecnie znajdujce siew Pescii - ukazuje gwodzie, o ktrych pisa Celano. Jedna rka witego jest tak ustawiona, e wida je wyranie. Czyby artysta oglda zwoki? Celano (ktry prawdopodobnie je widzia) zapewnia, i nie objo ich stenie pomiertne (rigor mortis) i wprawiay w zadziwienie nie tylko rany na jego rkach i nogach, ale same gwodzie, uformowane z ciaa witego, czarne jak elazo, a po prawej stronie zabarwione krwi". Ten niezwyky szczeg: sterczce gwodzie, powstae z ludzkiego ciaa, spotykamy wycznie w relacji o stygmatach w. Franciszka. Ostrza gwodzi miay by wygite szerokim ukiem, mona byo podoy tam palec. W swojej Legenda Minor, ktr napisa nie pniej ni w 1274 roku, w. Bonawentura podaje, i gwodzie tak wystaway z podeszew stp, e nie tylko nie mg stpa swobodnie po ziemi, ale mona byo wetkn bez trudu palec w zagite ostrze - tak przynajmniej sam zasyszaem od ludzi, ktrzy ogldali je na wasne oczy".

redniowieczni stygmatycy: sami masochici?


Przykad w. Franciszka sprawi, e pky wszelkie tamy. Imbert-Goubeyre podaje, e do koca XII wieku stygmaty pojawiy si u trzydziestu kilka osb, przede wszystkim u mniszek. Jednym z pierwszych takich przypadkw bya spontaniczna stygmatyzacja dominikanki, bogosawionej Heleny z Veszprem, 4 padziernika 1237 roku - w dzie nowego wita, ustanowionego na cze Franciszka z Asyu. Siostry zakonne tej stygmatyczki, opisujc jej cierpienia, poday, i miaa rany na obu rkach, stopach oraz na piersi. Podobno woaa: Panie, zaniechaj! Nie czy mi tego, Boe mj i Panie! Zaprawd, syszaymy z jej ust te sowa, cho nie mogymy dostrzec, z czym si zmagaa, ani te do kogo mwia". Elbieta, mniszka ze zgromadzenia cystersek w Herkenrode w pobliu Liege, take zmagaa si z niewidzialnymi istotami. Jak relacjonowa okoo 1275 roku Filip, opat z Clairvaux, zakonnica przewanie bya pogrona w transie, codziennie przeywajc ca histori Mki Paskiej. Mona by postawi diagnoz rozdwojenie osobowoci i masochizm" na podstawie opisu opata Filipa: Chwytajc si za szat na piersiach praw rk, szarpaa si wprawo, lew -popychaa w przeciwnym kierunku. Kiedy indziej znw, wycigajc rami i gronie wznoszc pi, zadawaa sobie gwatowny cios w szczk, tak i cae ciao zdawao si od niego zatacza i sania. Albo te, mocno zaparszy si w posadzk nieruchomymi stopami, cigna si z caej siy za wosy, pki nie uderzya gow o ziemi. Pocztkowo nieufny opat Filip przekona si ostatecznie, e ta nieszczsna kobieta jest autentyczn stygmatyczk, gdy ujrza krew pync z ran na jej gowie, jak gdyby miaa na niej cierniow koron. Jeszcze bardziej niesamowite byo to, i inna zakonnica, Lukardis z Oberweimaru (ok. 1276-1309), zwyka rodkowym palcem wykonywa ruch podobny do wbijania gwodzi w Chrystusowe donie - i gwatownie uderzaa nim w sw drug do. Czubek jej palca wydawa si wwczas rwnie ostro zakoczony jak gwd, a ci, ktrzy go dotykali, twierdzili, e twardy by niczym z metalu. Gdy uderzaa si nim... sycha byo odgos przypominajcy stuk mota walcego w gwd lub w kowado". I dalej: Tyme palcem, w porze seksty i nony [Lukardis], zwyka bya uderza si gwatownie w pier", robic przy tym tyle haasu, i jakby odbija si echem w caym klasztorze, i odbywajc dziwny rytua tak punktualnie, e mniszki przekonay si, i mona jej acniej zaufa nili zegarowi". Po dwch latach tych samoudrcze pojawiy si stygmaty. Stao si to po nocnej wizji jakiego modzieca o ciele naznaczonym takimi ranami. Przycisn on sw praw rk do doni Lukardis mwic: Chc, by cierpiaa wraz ze mn". Natychmiast na jej rku pojawia si rana, pniej ukazay si nastpne na drugiej doni, stopach i boku. Krwawiy tylko w pitki - taka dokadno bya cech charakterystyczn stygmatykw pniejszego okresu - z ktrych Lukardis bya chyba pierwsza. Regularno ta wiadczy o pewnej formie utajonej kontroli umysu. Biorc pod uwag masochistyczne skonnoci Lukardis i Elbiety z Herkenrode, moliwe, e ich rany nie byy zjawiskiem spontanicznym, lecz rezultatem samookalecze - ale moliwe jest rwnie, i natenie ich myli i uczu wywoao dostrzegalne zmiany fizyczne. adna z nich nie zostaa kanonizowana ani rozsawiona. Prawdopodobnie Koci nie bardzo jeszcze wwczas wiedzia, jak naley postpi w podobnych przypadkach. Franciszek z Asyu by wity - rzecz jasna - ale te zakonnice? Kogo one w gruncie rzeczy naladoway: Chrystusa czy witego Franciszka? A moe nie chodzio o adnego z nich i dziaay tu moce ciemnoci?! Nie ulega wtpliwoci, e nawet niektrzy wici stygmatycy podchodzili do swoich cierpie z nieco podejrzanym

88

entuzjazmem. Podczas wizji przeywanej w 1373 roku w. Katarzyna Sieneska (1347-1380) zamiast zotej wybraa koron z cierni, ktr ofiarowywa jej Chrystus. Wkrtce zostaa naznaczona picioma ranami; prosia wwczas, by stygmaty znikny a pozosta jedynie bl - i modlitwa jej zostaa wysuchana. Od dwudziestego roku ycia odmawiaa przyjmowania pokarmw, biczowaa si, i uwaaa si za nawiedzon przez demony. Jej mier w trzydziestym trzecim roku ycia (znw to samo!) Rudolph M. Beli tak skomentowa w ksice pt. Holy Anorexia (wita anoreksja): Wyczerpana narzuconymi sobie rygorami i zamana duchowo z powodu nieudanej prby zreformowania Kocioa, Katarzyna stracia wol ycia i zacza niecierpliwie oczekiwa mierci. Przyspieszya j wydajnie nie pijc wody przez prawie cay miesic. To dobrowolne odwodnienie wywaro zamierzony efekt i Katarzyna lega na miertelnym ou. Wegetowaa tak jeszcze trzy miesice, bardzo cierpic i odzyskujc przytomno tylko na krtkie chwile". Urodzona w bogatej rodzinie i wczenie wydana za m wita Katarzyna Genueska (1447-1510) przeya swe ycie wedug znanego nam ju schematu: bezmylna modo, nage nawrcenie, nastpnie za pena powicenia suba wrd chorych. Cho nie naleaa do adnego zgromadzenia religijnego, jej przeycia duchowe byy bardzo niezwyke. Podobno nie spoywaa adnych pokarmw w latach 1476-1499, pijc tylko napj zoony z wody, octu i soli. Anonimowy biograf napisa w 1551 roku: Gdy pia t mikstur, miao si wraenie, i pyn wylewa si na rozpalone do czerwonoci flizy, gdzie natychmiast wysycha - tak wielki by ogie, gorejcy w jej wntrzu". Podczas przedmiertnej agonii jej rami podobno wyduyo si o okoo 13 centymetrw - skutkiem wewntrznego aru tak wielkiego, e tu przed mierci zawoaa: Wszystkie wody wiata nie sprawiyby mi najmniejszej ochody!". Jzyk i wargi byy tak spieczone od trawicego j ognia, e nie moga nimi porusza ani mwi. Jeli kto dotkn choby woska z jej gowy albo nawet krawdzi ka, krzyczaa, jakby j kto ugodzi noem. Gdy zanurzono jej donie w naczyniu z zimn wod, ta zawrzaa. W ostatnim dniu ycia w. Katarzyny nawet sczca si ze stygmatw krew bya tak gorca, i parzya. Podobno jej ciao po dwch latach nie ulego jeszcze rozkadowi, a stan ten rzekomo utrzymuje si do dzi. Bogaci rodzice (znowu to samo!) dziewczyny, ktra zasyna potem jako w. Maria Magdalena de Pazzi (1566-1607), popenili bd nadajc jej imi Katarzyna, by moe na cze w. Katarzyny Sieneskiej. Ich crka wkrtce zrobia wszystko, by dorwna swej imienniczce. Biczowaa si kujcym pasem i wkadaa sobie na gow wasnorcznie uwit koron z cierni, nie majc jeszcze dziesiciu lat. Gdy je skoczya, zoya przysig wiecznego dziewictwa i udaa si do klasztoru. Tutaj demonstrowaa zakonnicom lady po samobiczowaniu i domagaa si najbardziej poniajcych funkcji. W wieku szesnastu lat wyrzeka si rodzicw i zostaa karmelitank. Zwracaa wszelki pokarm prcz chleba i wody. Potem zacza zapada w kataleptyczny trans, zastygajc w poowie ruchu. Zdarzao si te, e w zapamitaniu rozbieraa i piecia statu Jezusa. Odziana tylko w kuse giezo wia si na pododze pod niewidzialnymi ciosami albo zdzieraa z siebie szat i tarzaa si nago po cierniach lub biczowaa. Ta sadomasochistyczna neurotyczka w penym rozkwicie" miaa zaledwie dziewitnacie lat, gdy pojawiy si na jej ciele stygmaty. Jednak lepiej znana od tych historii i jeszcze bardziej makabryczna i dziwaczna jest opowie o tzw. diabach z Loudun *).

Matka Joanna: szatan przejmuje kontrol


Z wysokiego rodu, ale niziutkiego wzrostu, matka Joanna od Aniow (1602-1665) nie naleaa do osb zbyt zrwnowaonych. Mimo to, wstpiwszy do zakonu urszulanek, w 1627 roku zostaa przeorysz klasztoru w miejscowoci Loudun w Anjou. Wkrtce poczua sabo do miejscowego przystojnego proboszcza, ktrego bezczelne uganianie si za kobietami ju wczeniej usposobio do niego wrogo wielu miejscowych notabli. Zadurzenie Joanny drogo miao Grandiera kosztowa. Jego upadek rozpocz si w 1629 roku, gdy matka Joanna zaklinaa go, by zosta klasztornym spowiednikiem, on za odmwi, wykrcajc si brakiem czasu. Przeorysza bya wcieka, ale nadal snua co wieczr erotyczne marzenia, zwizane z osob Grandiera. Jej opowieci o tym, jak to duch proboszcza wodzi j na pokuszenie, tak rozpomieniy inne siostrzyczki, i wkrtce w caym klasztorze wrzao, i tylko najstarszych mniszek nie nawiedzao (w najgorszych zamiarach) ciao astralne Grandiera. ______________ * W Polsce histori t spopularyzowali: Penderecki oper Diaby z Loudun" (1969 rok) oraz Kawalerowicz filmem Matka Joanna od Aniow", z niezapomnian w tytuowej roli Lucyn Winnick i ca plejad innych gwiazd: Yoigtem, Ciepielewsk, Jasiukiewiczem... (1961 rok), (przyp. tum). Do wrogw proboszcza zalicza si take nowy spowiednik klasztorny, kanonik Mignon. Suchajc w konfesjonale

89

sensacyjnych wyzna mniszek, poj, e nadarza mu si sposobno zniszczenia proboszcza. Wytumaczy im wic, i zostay optane przez diaba, nasanego na nie przez Grandiera. Wezwa egzorcystw, by podsyci jeszcze sza siostrzyczek i wijce si, blunice i obnaajce si wystawi na widok publiczny. W 1635 roku przybywali na to widowisko" ciekawscy nawet z Anglii! Grandiera aresztowano, poddano torturom, uznano za winnego i spalono ywcem na oczach dnych takich emocji szeciu tysicy gapiw, stoczonych na placu witego Krzya (Place Sainte-Croix) w Loudun. Na tym sprawa powinna si zakoczy - ale optanie, ktre nabrao wasnego rozpdu, trwao nadal po mierci Grandiera. Wkrtce szatan nie tylko przej w peni kontrol nad Joann i innymi mniszkami, ale dopad rwnie egzorcystw. Najpierw przytoczeni, a potem zniszczeni przez ze moce, ojcowie Laktancjusz i Trankwillus wyzionli ducha wrd wrzaskw i wymiotw. Tylko jezuita Jean-Joseph Surin, obdarzony niezwykym wyczuciem dobra i za, wytrwa w tym piekle rozhutanych emocji. Jednak i on nie wyszed bez szwanku: od 1639 do 1657 roku nie by w stanie czyta ani pisa, czsto traci mow i zdolno poruszania si, a po nieudanym zamachu samobjczym (wyskoczy z okna na pitrze) znajdowa si pod cisym nadzorem przez cae lata. Dopiero tu przed mierci odzyska zmysy. W szczytowym okresie szalestwa - w 1635 roku, zaraz po mierci Grandiera, na ciele matki Joanny zaczy pojawia si osobliwe stygmaty. Na jej czole ukaza si krwawy krzy i widnia tam przez trzy tygodnie. Potem jeden z diabw, Balaam, owiadczy, e poniewa go wypdzaj, naznaczy swym imieniem lew rk zakonnicy. Joanna zacza wi si po posadzce na brzuchu. Piersi i jzyk obrzmiay jej w sposb widoczny. Wzywaa na pomoc w. Jzefa. Potem - jak zezna pod przysig naoczny wiadek, angielski dramaturg Thomas Killigrew: ujrzaem, jak na jej rce pojawia si barwna plamka - rowawa tu obok yy i powiksza si do wielkoci okoo 3 centymetrw; ukazuje si na niej wiele czerwonych punkcikw, z nich za powstaje wyrane sowo. Byo to imi, ktre powtarzaa - Jzef. W swych Diabach z Loudun (1952) Aldous Huxley wspomina o imionach Jezusa, Maryi i w. Franciszka Salezego, ktre pojawiay si najpierw j askrawoczerwone, po tygodniu lub dwch zazwyczaj blady, ale potem anio str matki Joanny ponownie je zapisywa. Powtarzao si to w regularnych odstpach od zimy 1635 roku do dnia w. Jana w 1662 roku. Potem imiona znikny na dobre". Optanie matki Joanny zakoczyo si w 1637 roku, gdy - bliska mierci po trwajcych tydzie gwatownych torsjach miaa wizj w. Jzefa, ktry pooy na niej swe rce. Potem odzyskaam zmysy i zostaam cakowicie uleczona" - napisaa w swej Autobiografii. Sawna jako chodzca relikwia", Joanna odbywaa podre skpana w blasku chway. Krl, krlowa i kardyna Richelieu ogldali imiona na jej rce - podobnie jak prawie wszyscy mieszkacy Parya. Osiemnacie godzin dziennie matka Joanna przesiadywaa w swoim pokoju w Hotel de Laubardemont, wymachujc przez okno rk ze stygmatami, by tum na ulicy mg je zobaczy. Potem przeorysza wrcia wreszcie do Loudun, do ciszy i zapomnienia. Wilson uwaa to za klasyczny przykad rozszczepienia osobowoci i wysuwa hipotez, i stygmaty Joanny mona wyjani dermografi. Jest to stan chorobowy, gdy skra staje si tak wraliwa, e kade dranicie jej powierzchni powoduje znaki, widoczne nawet na odlego - podobne do poparzenia pokrzyw, jednak bez przykrego swdzenia. Jeli chodzi o Joann, jej reakcje byy zapewne szczere, lecz by moe - wiadomie lub bezwiednie - sama krelia litery palcem prawej rki (bya praworczna, imiona za pojawiay si na jej lewej rce). Mona odnie wraenie, e w dawnych wiekach roio si w Europie od histerycznych masochistw - ale nie byo wwczas telewizji, ksiek te nie za wiele, w zimie za po osiemnacie godzin na dob panowaa ciemno lub pmrok. Jake lepiej mona byo spdzi te puste godziny ni na rozpamitywaniu przemawiajcych do wyobrani scen Mki Paskiej? W dodatku takie zajcie wiodo prosto do nieba! Wwczas - by moe - u tych, ktrzy skoncentrowali si ze szczegln moc, pozostaway na ciele fizyczne lady tych medytacji - na przykad stygmaty.

Uzdrowicielskie cuda Ojca Pio


W pniejszych ju czasach rwnie silne zainteresowanie oglne wywoay uzdrowienia oraz inne cuda zwizane z osob woskiego kapucyna, Francesca Forgione - lepiej znanego pod imieniem Ojca Pio z Pietrelciny (1887-1968). By on synem ubogich mieszkacw Neapolu, ktrzy nazwali go na cze w. Franciszka - co wzmocnio jeszcze jego powoanie religijne. Wstpi wic do zakonu franciszkanw w 1915 roku i przybra imi Ojciec Pio". Wkrtce okaza si kopotliwym nabytkiem". Czsto chory, skonny do popadania w ekstaz Pio praktykowa skrajne umartwienia poszczc i spdzajc dugie godziny na modlitwie. We wrzeniu 1915 roku, w tym samym tygodniu, w ktrym przed siedmioma wiekami w. Franciszek zosta naznaczony

90

stygmatami, Pio odwiedzi swych rodzicw w Pietrelcinie. 20 wrzenia modli si w ogrodowej szopie i nagle wybieg stamtd wymachujc rkami, jakby opdza si od roju pszcz. Szpileczki blu w jego rkach znikny, ale w cigu nastpnych miesicy Pio wikszo czasu spdza samotnie w pobliskiej wiey. Ssiedzi syszeli dobiegajce stamtd stuki, omoty i krzyki. Ojciec Pio wyzna pniej, e walczy wwczas z demonami, ktre rzucay si na mnie, przewracay na ziemi, zadaway gwatowne ciosy, ciskay poduszkami, ksigami i stokami - i przeklinay mnie w najohydniej szy sposb". Gdy podczas I wojny wiatowej powoano go do wojska, Ojciec Pio schroni si u kapucynw (jest to zgromadzenie franciszkaskie o najsurowszej regule). Wysali go do ustronnego klasztoru w San Giovanni Rotondo w grzystym regionie Gargani na poudniu Woch. 20 wrzenia 1918 roku, po trwajcych (z przerwami) przez osiem lat blach w rkach, nogach i boku, Pio po mszy klcza samotnie, wpatrujc si w statuetk przedstawiajc ukrzyowanego Jezusa. (Zachowaa si ona do dzi - jest wyjtkowo krwawa). Inni bracia zakonni usyszeli krzyki Ojca Pio. Wrcili pdem do kocioa i ujrzeli krew pync z gbokich ran na jego rkach i nogach, i przeciekajc przez habit - najwyraniej z rany po lewej stronie klatki piersiowej. Rany te nigdy si nie zabliniy. Przez nastpne pidziesit lat jego ycia to zasklepiay si chwilowo, to znw krwawiy - ani razu jednak nie nastpio zakaenie. Wystawcie sobie, jakiego dowiadczyem blu i jaki nadal znosz kadego dnia - pisa Ojciec Pio po latach. - Rana w okolicy serca krwawi nieustannie, najsilniej od czwartkowego wieczora do soboty. Umieram z blu i wstydu, jakiego przyczyniaj mi te rany..". Ojciec Pio nagle sta si sawny, nie tylko z powodu stygmatw, ale z racji uzdrowie i innych niezwykych mocy, jakie mu przypisywano. Londyski Daiy Mail" (z 19 czerwca 1921 roku) entuzjazmowa si: Niezwyke sceny rozgrywaj si na oczach wiadkw w Foggii [miasto w najbliszym ssiedztwie San Giovanni Rotondo] kadego dnia. Wieniacy chc spowiada si wycznie u pewnego modego zakonnika i nie zgadzaj si, by kto inny udziela im komunii witej. Wskutek tego wikszo braci zakonnych nie ma nic do roboty, a modego franciszkanina oblegaj tumy, wpatrujc si z podziwem w znaki widoczne na jego doniach, obutych w sanday stopach i na czole. Koci utyskiwa, a medyczni eksperci przyjechali na ogldziny. Niektrzy zdumiewali si, gdy wetknite z dwch stron palce spotykay si porodku rany w doni Ojca Pio. Jego krew miaa przyjemny zapach, a skra wok rany nie bya uszkodzona. Inni zarzucali zakonnikowi oszustwo, histeri, autohipnoz, nawet czynili ze satanist. Otoczono go szpiegami. Pewien arcybiskup orzek, e rany powstay pod wpywem karbolu i wody koloskiej. Wykonano jednak mnstwo fotografii stygmatw, zarwno oficjalnie, jak i nieoficjalnie. yje rwnie do dzi wielu ludzi, ktrzy widzieli na wasne oczy stygmaty Ojca Pio. Podjto energiczne dziaania. 5 lipca 1923 roku W Acta apostolicae sedis (Aktach Stolicy Apostolskiej) odnotowano wyrok witego Officjum: Nie zostao udowodnione, by zjawiska kojarzone z osob pobonego kapucyna, ojca Pio... byy pochodzenia nadprzyrodzonego". W 1926 i ponownie w 1931 roku, publikacje o Ojcu Pio znalazy si na kocielnym indeksie. Nikomu nie wolno byo odwiedza go ani pisa do listw. Ojcu Pio zabroniono wszelkiej korespondencji, publikowania artykuw, udzielania wywiadw. Przez pewien czas nie mg nawet spowiada, ani odprawia publicznie mszy. Prba przeniesienia go z San Giovanni Rotondo w inne miejsce nie powioda si, gdy okoliczna ludno zagrozia, e uyje siy w obronie swego duszpasterza. Ojca Pio czczono nie tylko z racji jego stygmatw i niezmordowanej posugi kapaskiej (spdza po osiemnacie godzin pod rzd w konfesjonale!), ale z powodu tajemniczych, paranormalnych zjawisk, ktre wizano z jego osob. Podobno uzdrawia na odlego. Zdarzay si te rzekomo przypadki bilokacji. Tajemniczo pojawia si w rnych czciach Europy, pomagajc ludziom w jakiej trudnej sytuacji - cho fizycznie nigdy nie opuszcza San Giovanni Rotondo. Nieraz takim odwiedzinom towarzyszya wyrana, sodka wo. Kiedy zadawano mu na ten temat pytania, Ojciec Pio mruga i artowa: Ach, te miniwizje i gosy!". Pewne polskie maestwo napisao do Ojca Pio z Anglii w jakiej prywatnej sprawie. Nie otrzymawszy odpowiedzi maonkowie wyruszyli do San Giovanni Rotondo. Podczas podry zatrzymali si w obskurnym hoteliku - ale w zajmowanym przez nich pokoju co sodko pachniao. Spotkawszy si z Ojcem Pio przeprosili go, i przybywaj bez uprzedzenia, ale pisali do niego i nie otrzymali odpowiedzi. Pio odpar z oburzeniem; Dlaczego uwaacie, e nie odpowiedziaem? Czy tego wieczora w gospodzie nic nie czulicie, adnego zapachu?". John McCaffery, szef operacji specjalnych w Europie podczas II wojny wiatowej, spotka w pocigu do San Giovanni

91

Rotondo rolnika z okolic Padwy, ktry zwierzy si, e po wojnie mia wypadek, w wyniku ktrego nastpi zator obu puc. Wiedzc, i grozi mu mier, modli si, eby kto godniejszy od niego" wstawi si za nim. Ujrza wwczas co w rodzaju zjawy: przy moim ku stan brodaty mnich. Pochyli si nade mn i pooy mi rk na piersi, umiechn si, a potem znikn". Chory poczu, e zosta uleczony - i tak te byo. Nie wspomnia nikomu prcz swej matki o tym, jak to si stao. Kilka miesicy pniej, w Padwie, na cianie domu, ktry odwiedzi, ujrza fotografi tego samego mnicha. Dowiedziawszy si, i jest to Ojciec Pio, uda si prosto do Foggii, na rann msz odprawian przez tego zakonnika; potem za poszed wyspowiada si u niego. Wwczas Ojciec Pio, cho przybysz nie zdradzi swej tosamoci, zapyta: Powiedz mi, jak tam puca? Zdrowe ju? (Zada mu to pytanie najzwyklejszym w wiecie tonem). Zrobie przewietlenie?". Mia podobno trudny charakter; wielu uwaao, e jego wasne zmagania z demonami uczyniy ze niezrwnanego egzorcyst. Ponadto niektrzy byli zdania, i jego wnikliwo podczas spowiedzi graniczy z jasnowidztwem. Gdy odkry, e powoduje kim pycha lub pusta ciekawo, odmawia rozgrzeszenia lub nawet wyrzuca tak osob, nie szczdzc wyzwisk. Zdarzao si, i da komu w twarz lub po uszach. Wielu si go bao. Mimo to kolejki do konfesjonau, w ktrym spowiada, byy dugie, niekiedy penitenci musieli czeka na spowied kilka dni. W jedynej mszy, ktr pozwalano mu codziennie odprawia - o pitej rano - uczestniczyy zawsze tumy. Cierpienia fizyczne Ojca Pio wzmagay si z wiekiem. W kocu by przykuty do fotela inwalidzkiego. W ostatnim roku ycia stygmaty zaczy blednc, a cakowicie znikny 23 wrzenia 1968 roku, w dniu jego mierci. Na msz aobn przybyli nie tylko kardynaowie i biskupi, ale take setki tysicy wiernych. Synny sodki zapach wypeni koci, w ktrym wystawiono na katafalku zwoki Ojca Pio.

Byskotliwy Clemente Dominguez


Inny stygmatyk, ktry od niedawna sprawia Kocioowi kopoty, to kto cakiem odmiennego pokroju ni Ojciec Pio. Rany hiszpaskiego wizjonera i samozwaczego papiea", Clemente'a Domingueza, regularnie brocz we wszystkich piciu punktach stygmatycznych; krew pynie te z obrae na czole. By moe rany te s autentyczne (czsto je fotografowano), cho wydaje si, e wystpiy dopiero w nastpstwie niezwykle rozreklamowanych wizji Najwitszej Maryi Panny. By moe s take nastpstwem wypadku samochodowego w 1976 roku, w ktrym Dominguez straci wzrok. Jednak charakter tego wizjonera jest rwnie nieobliczalny, jak wielu duchowych przywdcw" rnych sekt, a przebieg kariery Domingueza wyranie wskazuje na to, i uznanie tych stygmatw za dowd jego gbokiej wiary byoby wyjtkow naiwnoci. Modzieczy zapa religijny Clemente'a nie zosta uwieczony wiceniami kapaskimi (zawini jego nieobliczalny charakter i skonnoci homoseksualne). Podj wic prac w Towarzystwie Ubezpieczeniowym Archanioa Rafaela (a jake!) w Sewilli. Zdumiewajca kariera Domingueza jako odszczepieczego biskupa i papiea-samozwaca rozpocza si w 1968 roku, gdy mia dwadziecia dwa lata. Wanie wwczas na wzgrzu za miastem Palmar de Troya (niedaleko Sewilli), dwie pitnastolatki ujrzay rzekomo Najwitsz Pann. Biorc pod uwag czstotliwo wizji Maryjnych wrd andaluzyjskich dziewczt, mona przypuszcza, e widzenie" szybko poszoby w niepami, gdyby nie to, e wzgrze ssiadowao z posiadoci ziemsk, nalec do dziewidziesiciotrzyletniej baronowej de Castiiio Chirel. Penia ona funkcj skarbniczki skrajnie prawicowego ugrupowania polityczno-religijnego, a jej fascynacja wizjami sprawia, i - ku przeraeniu rodziny - w testamencie przeznaczya siedemnacie milionw peset na budow wityni na wzgrzu. Gdy baronowa zmara, zjawio si a szeciu ambitnych wizjonerw i rozpocz si wycig do worka ze zotem. T szstk stanowili: czterej ksia, chopiec imieniem Pepito i - Clemente Dominguez. Przez dwa lata tysice widzw napawao si spektakularn rywalizacj wizjonerw, ktrzy - chcc przecign rywali podawali coraz bardziej wymylne opisy swych spotka z Madonn, a niekiedy rwnie z Chrystusem, anioami i rozmaitymi witymi. Clemente pobi konkurencj na gow. Odrzucony niegdy przez oficjalny Koci, zaoy teraz swj wasny. Po spotkaniach z Maryj Pann regularnie cytowa jej najnowsze sowa krytyki pod adresem Watykanu. Do Clemente'a doczyli dwaj jego dawni kochankowie: Carmelo, tancerz flamenco, i Manuel Alonso, ktry niegdy pracowa rwnie w Towarzystwie Ubezpieczeniowym Archanioa Rafaela, teraz za zosta dyrektorem handlowym przedsiwzicia Domingueza. W kwietniu 1971 roku na czole Clemente'a pojawia si rana w ksztacie krzya. Dominguez utrzymywa, e Jezus napitnowa go tak krwawicym krucyfiksem. Bujda? Z ca pewnoci, ale nie zaszkodzia mu w

92

oczach wyznawcw. Zim 1974 roku sprawy przybray jeszcze dziwniejszy obrt. Trzej Bracia Mionicy" (jak nazywano w okolicy Manuela, Carmela i Clemente'a) polecieli do Rzymu, by obwieci wietnamskiemu arcybiskupowi imieniem Petrus Ngo-dinh-Thuc, i Najwitsza Maryja Panna pragnie z nim porozmawia w Palmar de Troya. Arcybiskup Thuc odznacza si szczeglnym uwielbieniem dla Maryi (nasza trjka musiaa chyba o tym wiedzie?), spakowa wic zaraz manatki i ruszy w drog. Na miejscu dowiedzia si, e Maryja yczy sobie, by niezwocznie wywici trjk przyjaci na ksiy, a wkrtce nada im godno biskupw. Tak si te stao, z zachowaniem caego nalenego ceremoniau, w dniu 11 stycznia 1975 roku Clemente zosta wic biskupem Femando, Manuel - biskupem Isidoro, Carmelo za - biskupem Eliasem. Nastpnie Clemente, w uroczystym biskupim stroju, stan przed Buenoy Monreal, arcybiskupem Sewilli, ktry przed laty odmwi mu wice kapaskich. Kardyna Bueno poinformowa o wydarzeniu Watykan. Trzy dni pniej ekskomunikowano nowych biskupw (a Thuc popad w nieask). Byo ju jednak za pno. Wywicenie odbyo si w sposb zgodny z prawem i byo legalne. Nakadajc rce na trzech modziecw - wedug staroytnego i obowizujcego nadal rytuau - Thuc obdarzy kocieln moc i autorytetem Clemente'a i jego Braci Mionikw". Byli biskupami (niebawem sami nadali sobie godno arcybiskupw!) Kocioa katolickiego. Clemente nie zwleka z wycigniciem z tego korzyci, budujc wasny Watykan" u podna Wzgrza Chrystusa Krla. Bya to chwiejna prowizorka wsparta na rusztowaniach i ozdobiona zielonym, falistym plastikiem. Rzym nie mg nic na to poradzi. I cho 29 marca 1976 roku Clemente straci wzrok w wypadku samochodowym, nie powstrzymao go to w rozpdzie. W latach 1975-1979 wywici trzystu nowych biskupw, przewanie modych i przystojnych, z ktrych siedemdziesiciu zamieszkao przy katedrze". Co noc i przez ca noc odbyway si rytualne przedstawienia. Maryja upominaa pogronego w transie Clemente'a, by nowo mianowanym biskupom zapewni poywienie i dach nad gow. Potrzeba mi krzepkich biskupw" - wyjani Clemente. Jego duchowe zalecenia staway si coraz bardziej dziwaczne. Palenie tytoniu byo mile widziane (Clemente nie wypuszcza papierosa z zbw). Brody natomiast jednego dnia byy dozwolone, a nastpnego wszystkim polecano je zgoli. Steki i wino byy zawsze w jadospisie, ale czekolada, rne sodycze i sery raz byy na indeksie, innym razem wrcz odwrotnie. Transy Domingueza staway si coraz bardziej dramatyczne. Efektem jednego z nich by dokument goszcy, i nadeszy czasy ostateczne" (chwyt wykorzystywany do obrzydliwoci przez wszystkie sekty). Kiedy indziej okazao si, e Clemente powinien zasi na papieskim tronie po Pawle VI. Dominguez ogosi generaa Franco witym mczennikiem" za jego walk z komunizmem, kanonizowa szedziesiciu najaktywniejszych faszystw, oboy kltw mahometan, masonw, krla Anglii Henryka VIII i szatask Drug Republik Hiszpask". Co noc, wrd cigncych si w nieskoczono ceremonii pokutnych" biskupi Clemente'a modlili si w intencji papiea Pawa VI. Maryja Panna oznajmia im bowiem, i tajne sprzysienie satanicznych kardynaw ubezwasnowolnio papiea, zatruwajc jego wino mszalne. Pawe VI oboy ekskomunik Clemente'a i jego zwolennikw, gdy nie by sob". Tak czy owak, Clemente jest obecnie papieem Grzegorzem XVIII i wietnie prosperuje. Pielgrzymi zjedajcy si caymi autokarami sprawili, e skarbiec Watykanu" pcznieje. Czuwa nad nim arcybiskup Isidoro, jedyny z Braci Mionikw", ktry nie miewa wizji Maryjnych ~ prawdopodobnie nie starcza mu na to czasu: bez przerwy liczy fors. Stygmaty podobno pojawiaj si na ciele Clemente'a podczas ceremonii pokutnych". Same tylko konwersacje z Maryj Pann trwaj po trzy godziny. Krzy na czole Domingueza budzi pewne wtpliwoci, lecz tradycyjne rany stygmatyczne (wcznie z ran w sercu - ferita - i cierniow koron) - sdzc z fotografii - wygldaj na autentyczne. Mimo to, jak podkrelono w artykule opublikowanym w 1979 roku na amach Fortean Times", samo wystawianie ran na pokaz wystarczyoby Watykanowi do uznania ich za diabelski omam - gdyby wadzom kocielnym zaleao na dostarczeniu Clemente'owi darmowej reklamy. Clemente Dominguez nadal kieruje swym odszczepieczym Watykanem" - i broczy krwi tak, jak tylko potrafi rasowy aktor - co oczywicie nie znaczy, e aktor nie moe si naprawd skaleczy.

Przypadek Elbiety K.
Inny znaczcy przypadek z naszego stulecia. Elbieta K." (1902-?). Bya to Austriaczka, ktra w 1928 roku zostaa pacjentk niemieckiego psychiatry Alfreda Lechlera - akurat w okresie kontrowersji na temat Teresy Neumann. Elbieta, pochodzca z rodziny neurotykw, przejawiaa skonnoci somnambuliczne. Gdy miaa sze lat, jej matka

93

zmara. Potem despotyczna macocha zmienia ycie dziewczynki w pieko. Szesnastoletnia Elbieta zapada na influenz, ktra sro-ya si w Europie po zakoczeniu I wojny wiatowej (i zabia wicej ludzi ni ta wojna). Dziewczyna wyya, ale zaczy dokucza jej kurcze w koczynach i niekontrolowane drenia gowy, prawego ramienia i nogi. Leczenie hipnoz i praca z dala od domu wpyny dodatnio na stan jej zdrowia, ale macocha zadaa, by Elbieta wrcia. Spowodowao to u dziewczyny najpierw ble gowy, mdoci i zaburzenia wzroku, potem za parali prawej strony ciaa. Nie moga usi, porusza gow ani mwi. Cierpiaa na dolegliwoci gastryczne i odmawiaa przyjmowania pokarmu, trzeba wic byo karmi j. Zwrcono si w jej sprawie do dr. Lechlera, ten za da Elbiecie prac w swoim domu. Okresowa terapia hipnotyczna poskutkowaa, cho dziewczyna miaa skonno do przejmowania objaww kadej choroby, o ktrej zasyszaa. W Wielki Pitek 1932 roku bya na odczycie z przezroczami na temat Mki Paskiej. Czua wyranie bl, jaki zadawano Chrystusowi, przebijajc gwodziami jego rce i nogi. Wrciwszy do domu dr. Lechlera poskarya si na to. Lechler (chyba niezgodnie z etyk?) postanowi przeprowadzi eksperyment: wywoa stygmaty drog sugestii hipnotycznej. Poleci Elbiecie, by wyobrazia sobie, e kto wbija prawdziwe gwodzie w jej rce i nogi. Ocknwszy si z transu Elbieta niczego nie pamitaa, ale nazajutrz, w Wielk Sobot, jej donie byy znieksztacone czerwonymi, nabrzmiaymi znakami wielkoci grosza, a ze skry otaczajcej te znamiona sczy si bezbarwny pyn. Lechler uspokoi Elbiet, wyjani jej, co zrobi, i obieca spowodowa zniknicie ran - przedtem jednak chcia, by wyrazia zgod na dalsze eksperymenty. Dziewczyna zgodzia si. Doktor poprosi j, by - nie wpadajc w trans - wyobrazia sobie krwawe zy, ktre widziaa na fotografii Teresy Neumann. Po kilku godzinach Elbieta stana przed Lechlerem: spod powiek wypywaa jej krew i cieka po policzkach. Doktor sfotografowa j i podda sugesti, by krwotok si zakoczy - tak si te stao. Rwnie rany od gwodzi znikny w cigu dwch dni. Lechlerowi bardzo zaleao na rezultatach - pragn bowiem wykaza, e powstawanie stygmatw jest procesem psychologicznym. Zasugerowa wic nastpnie zahipnotyzowanej Elbiecie, i ma na gowie cierniow koron. Gdy musn lekko palcami jej czoo, szarpna si, jakby zada jej bl. Nastpnego dnia czoo pokryway nieregularne ranki. Zgodnie z sugesti, sczya si z nich krew. Kiedy za zahipnotyzowana Elbieta usyszaa, e jest Jezusem dwigajcym krzy, nastpnego dnia jej prawe rami byo spuchnite i zaczerwienione. Obraenia i bl znw szybko miny dziki poddaniu dziewczynie waciwej sugestii. Pniejsze eksperymenty przeprowadzone w maju i w sierpniu 1932 roku ponownie spowodoway krwawienie z rk, ng, oczu i czoa, bdce skutkiem hipnotycznej sugestii - co wskazywao na mono kontrolowania spontanicznie" powstajcych stygmatw. Wygldao na to, e stygmatycy to mistrzowie autohipnozy, ktrzy wizjom powstajcym w ich umyle nadaj ksztat fizyczny. Lechler podbudowa jeszcze t teori, kac Elbiecie (znw zahipnotyzowanej) wyobrazi sobie, i jest wiadkiem ukrzyowania. Rezultat by zawsze ten sam - pisze Lechler. - Po zahipnotyzowaniu Elbieta widziaa, co si dziao, a wyraz jej twarzy i ruchy ciaa wiadczyy o gbokich przeyciach". Zakadajc, e Elbieta nie oszukiwaa (cho byoby to cakiem zrozumiae: nie chciaa wraca do domu), przypadek jej dowodzi, i intensywa koncentracja myli na najbardziej okrutnych momentach Mki Paskiej (ju od XIII wieku powstaway krwawe dziea plastyczne o tej tematyce) odgrywa znaczc rol w powstawaniu zmian na ciele, co zdarza si wielu stygmatykom, od w. Franciszka po Ojca Pio i innych, bardziej nam wspczesnych. Wyobrania moe (dosownie!) spowodowa zmian reakcji chemicznych w organizmie, tak i odbije si na nim w sposb fizyczny stan zasugerowany przez umys.

Pytanie: czy umys gruje nad materi?


Jeli zaoymy, e stygmaty rzeczywicie si pojawiaj, nasuwa si pytanie: u kogo i dlaczego? Jakie siy s w to zaangaowane? Jakie jest ich pochodzenie? Warto rozpatrzy pi czynnikw. Pierwszym i najbardziej oczywistym jest fakt, i wikszo znanych przypadkw dotyczy katolickich zakonnic, intensywnie koncentrujcych si na tradycyjnym wyobraeniu mk ukrzyowanego Chrystusa. Przewanie s to dominikanki lub franciszkanki. Surowe reguy zakonu wymagaj od nich wielkich wyrzecze - i zapewne przycigaj jedynie osoby skonne z natury do samoumartwie. wieccy stygmatycy na og take s pobonymi chrzecijanami. Po drugie, stygmaty pojawiaj si znacznie czciej u kobiet ni u mczyzn. Dawniej proporcja wynosia okoo siedmiu stygmatyczek na jednego stygmatyka. Zastanawiajce, e w ostatnich latach ten stosunek wynosi okoo 2: l. Tak wic, w

94

porwnaniu z dawnymi czasami, jest obecnie znacznie wicej mczyzn-stygmatykw. Dlaczego? Trzecim czynnkiem jest fakt, i w wielu przypadkach stygmaty wystpiy po dugotrwaej chorobie, ktra czsto przykuwaa pacjentw do ka (Teresa Neumann, Dominika Lazzari, Luiza Lateau i in.). Nastpujca po tym stygmatyzacja moe czy si z takimi zjawiskami, jak odmawianie przyjmowania pokarmw, nadwraliwo (hyperaesthesia) i skrajny masochizm. Nawet jeli nie wystpuj adne inne anomalie, prawie wszyscy stygmatycy maj na swym koncie powane urazy psychiczne lub fizyczne. Jane Hunt bya gucha do szstego roku ycia, a po wyjciu za m miaa kilka poronie. ycie Heather Woods byo prawdziwym piekem. Nie s to bynajmniej wyjtki. Na przykad, angielska nauczycielka Teresa Higginson (1844-1905; nazwano j tak na cze w. Teresy z Avila) rzucia si do tracznego dou, gdy zmar jej modszy brat. Potem jako nastolatka umartwiaa si, pocia i czsto chorowaa. Stygmaty pojawiy si u niej na Wielkanoc 1874 roku. W tym samym roku zostaa zwolniona z pracy, podobno w zwizku z dziwnymi zjawiskami typu poltergeista. Ethel Chapman (1921-1980) stracia ojca, gdy bya jeszcze maa, potem za dowiedziaa si, e jej m jest bigamist z czworgiem dzieci. Pojawiy si u niej symptomy stwardnienia rozsianego. W 1974 roku czytaa z ilustrowanej Biblii histori Mki Paskiej i zaczy wwczas krwawi jej donie. Po czwarte, stygmaty s przewanie poprzedzone jak wizj lub bardzo yw kontemplacj witego wizerunku albo obrazu przedstawiajcego Mk Pask. Cloretta Robinson z Oakland czytaa o ukrzyowaniu Chrystusa, zanim zacza broczy krwi. Ojciec Pio modli si przed statuetk przedstawiajc krwawicego Chrystusa na krzyu. Jane Hunt ujrzaa Jezusa w nocy, zanim zacza krwawi. wity Franciszek przeywa ekstatyczn wizj, gdy pojawiy si na jego ciele stygmaty. O ranach na swym czole Dominika Lazzari powiedziaa: W nocy podesza do mego wezgowia przepikna pani i woya mi koron na gow". Anna Katarzyna Emmerich (1774-1824) ujrzaa swego Boskiego Oblubieca w postaci modziana spowitego promienn powiat; zbliy si ku mnie, trzymajc w prawicy koron z cierni". Tego rodzaju przeycia, zazwyczaj tak intensywne, e a wyczerpujce, wydaj si bezporednio zwizane ze zmianami na ciele tych osb, wywoanymi yw wizj tragicznej Mki Paskiej lub innymi oglnie znanymi opowieciami religijnymi. Niewane, czy s one historycznie prawdziwe. Istotna jest tylko intensywna koncentracja na tym obrazie - i wiara. Po pite: do czasw w. Franciszka prawie nic nie wiedziano o stygmatach. Thurston zauwaa: Dopiero wwczas... gdy rozesza si wie o niezwykym zjawisku, wystpujcym w ostatnich latach ycia anielskiego w. Franciszka... zaczy wystpowa inne niekwestionowane przypadki stygmatw u cakiem prostych ludzi... w. Franciszek przyczyni si do powstania kompleksu ukrzyowania udowodniwszy, i moliwe jest fizyczne uczestnictwo w cierpieniach Chrystusa poprzez noszenie na swych rkach, nogach czy boku ladw jego ran..." Thurston dodaje: Wytworzya si w gruncie rzeczy istna obsesja na tym tle wrd osb pobonych; do tego stopnia, e u sporej grupki wyjtkowo wraliwych sama myl o tym przybieraa posta fizyczn". Thurston wyciga wic wniosek: Wszystko to zdaje si wiadczy o tym, e stygmaty s raczej efektem autosugestii ni wynikiem dziaania jakiej przyczyny zewntrznej, bez wzgldu na jej charakter". Zadaje rwnie pytanie, dlaczego kobiety wykazuj wiksz podatno ni mczyni? Thurston przyznaje wprawdzie, e wydarzenia z okresu I wojny wiatowej dowiody, i histeria nie jest - jak poprzednio uwaano - chorob wycznie kobiec", jednak sprytnie unikajc tego terminu stwierdza, e stygmaty nie s wynikiem wyjtkowej witoci, lecz objawem nadwraliwoci nerwowej, ktr mona czciej zaobserwowa u kobiet ni u mczyzn". Inne moliwe wyjanienie podajemy niej. Dodatkowy czynnik wie si z oszustwem i chci zwrcenia na siebie uwagi. Istnieje wiele niewtpliwych przypadkw tego rodzaju. Midzy innymi mona tu wymieni Magdalen de la Cruz (1487-1560), ktra w 1543 roku, obawiajc si mierci w stanie grzechu, wyznaa, e sama zadawaa sobie rany. Maria de la Yisitacion (ur. w 1566 roku) zostaa schwytana na gorcym uczynku, gdy malowaa sobie stygmat na doni. Do oszustek naley zapewne take Palma Matarelli (1825-1888), ktrej nie udao si zwie papiea Piusa IX. ywi przekonanie, e orzeczenie oszustwo - udowodnione wszake w bardzo wielu przypadkach - stanowi najbardziej wiarygodne, uniwersalne rozwizanie zagadki stygmatw". Tak twierdzi Joe Nickell. A jednak, jeli tak przedstawia si prawda, czemu niektrzy stygmatycy - od Lukardis z Oberweimaru do Luizy Lateau czy Dominik! Lazzari, posuwaj si tak daleko w okrutnym samoudrczeniu, po to tylko, by kontynuowa owo oszustwo" - cho bl i cierpienie, ktre znosz, s autentyczne, ekstremalne i dugotrwae? I co pocz z takimi przypadkami jak Benedetta Carlini (ur. w 1590 roku)? Uwiziono j pod zarzutem oszustwa i skonnoci lesbijskich. Z ca pewnoci sama zadawaa sobie rany, by powstay stygmaty". Rwnoczenie fingowaa objawy

95

rozszczepienia osobowoci (midzy innymi powoujc do ycia lubienego nieco cherubinka imieniem Sataniello). A jednak, mimo wszystkich tych oszustw, bya istotnie (co zostao dowiedzione!) rdem autentycznych, paranormalnych zjawisk. Twierdzenie, e jedynym susznym wyjanieniem jest oszustwo", prowadzi do powierzchownego osdu w kategoriach czarne-biae". Spytajmy przede wszystkim: co skania oszusta do popeniania tego przestpstwa? Obecnie osoby poddane hipnozie snuj rzekome wspomnienia, dotyczce poprzednich wciele, porwa przez kosmitw lub seksualnej przemocy ze strony satanistw - potem za okazuje si, i nastpi syndrom pozornej pamici". Czy tych ludzi mona nazwa oszustami? Stygmatycy mogli reagowa na niezwykle plastycznie rozgrywajce si w ich wyobrani wydarzenia Mki Paskiej - ktre albo nigdy nie miay miejsca, albo wyglday w rzeczywistoci zupenie inaczej. Nie s jednak istotne historyczne realia, ale wiara, e tak wanie przedstawiay si te wydarzenua, wiara tak potna, i moe wywoa powane urazy fizyczne (lub skoni tych ludzi do impulsywnego samooka-leczania - podobnie jak atmosfera niektrych dzisiejszych procesw w sprawie przemocy ze strony satanistw" skania czasem obwinionego do samooskare). Tak czy inaczej, mamy tu do czynienia z odbiegajcymi od normy stanami umysu, ktrych pierwotn przyczyn jest jaki wyjtkowy fizyczny lub umysowy stres". Kolejn wskazwk daje nam przypadek Elbiety K. Podobnie jak wielu innych stygmatykw, nie tylko czsto chorowaa w dziecistwie, bya tyranizowana przez macoch i cierpiaa na parali, ale zdradzaa te pewne objawy rozszczepienia osobowoci - ktre rwnie, jak wiadomo, jest efektem silnego stresu. Wilson zwraca uwag na symptomy wsplne dla stygmatykw i osb, ktre (jak Benedetta Carlini, utrzymujca w dziecistwie, e przeladuje j diabe w postaci czarnego psa) cierpi na rozszczepienie osobowoci i w zwizku z tym maj ataki konwulsji, pozornie trac wzrok, odnawiaj si im stare rany albo zdarzaj sytuacje, gdy jedna osobowo nie ma pojcia o dziaaniach drugiej. Wilson podkrela, e Teresa Neumann w jednej chwili moga by" picioletnim dzieckiem, ktre nie umie rachowa, a w nastpnym momencie znale siew stanie wyszej obojtnoci", kiedy mwia o samej sobie jak o kim obcym, w trzeciej osobie - i tak dalej. Dawniej nazywano rozszczepienie osobowoci optaniem przez demony". Szatan stara si opta podobno wielu stygmatykw, poczwszy od matki Joanny od Aniow a do Teresy Higginson i Ojca Pio. Problemy Teresy Higginson opisuje nastpujco jej wsplokatorka; Wanie zasypiaam, gdy rozbudzi mnie brzk trzscych si szyb w oknie niedaleko mego ka. Noc bya bezwietrzna. Zaniepokoiy mnie donone odgosy - jakby kogo bito po twarzy. Potem rozlegy si gone stuki. Miaa miejsce jaka szarpanina, kto miota si po pokoju. Nastpnie drzwi sypialni panny Higginson zatrzsy si gwatownie i usyszaam straszne, nieludzkie wrzaski... Ojciec Pio podobnie zmaga si z demonami", ktre zniewaay go, przeklinay, biy i ciskay we rnymi przedmiotmi, gdy spdza miesice na samotnym czuwaniu w pietrelciskiej wiey. Wszystko to bujda? By moe. Demony" zawsze miay opini kawalarzy. Bardziej istotne jednak jest to (niech mi wybacz Nickell & Co.!), e stygmaty s dowodem - znanych od najdawniejszych czasw - powiza umysu i ciaa. Podobnie jak osoba, na ktr wskazaa wrba z koci" aborygenw lub pada kltwa voodoo, umiera bez widocznej fizycznej przyczyny (mamy wiele wspczesnych i naleycie udokumentowanych przypadkw tego rodzaju, nie tylko na Haiti, ale i w Stanach Zjednoczonych), tak samo u stygmatykw powstaj, zdaje si, mechanizmy powodujce krwawienie, w dodatku wedug okrelonego schematu. Wielu z nich broczy krwi tylko w pitki lub jakie konkretne wita. Co wicej, niejednokrotnie stygmatycy umieraj w trzydziestym trzecim roku ycia, czyli w wieku, w jakim (zgodnie z tradycj) zakoczy ycie Chrystus. Tak stao si w przypadku Lukardis z Oberweimaru, witej Katarzyny Sieneskiej, Matki Agnieszki od Jezusa (1602-1634), Magdaleny Morice (1737-1790), Dominiki Lazzari, Luizy Lateau, siostry Tomassiny Possi (1911-1945) i Teresy Musco (1943-1976. Zapowiedziaa, e umrze majc trzydzieci trzy lata - i dotrzymaa sowa). Czy wszystkie te kobiety popeniy psychosomatyczne samobjstwo? A jeli tak, to czy byo to oszustwo"? Wilson, znowu odnotowujc, i stres zdaje si powodowa krwawienie, zauwaa, e stygmatycy czsto odczuwaj zmian stanu wiadomoci i wwczas, jak gdyby na skutek autohipnozy, wyjtkowo silnie reaguj na histori Mki Paskiej. Ta reakcja zdaje si wywoywa zmiany fizyczne, prowadzce do powstania stygmatw na ich ciele. By moe przyczynia si do tego podwyszone cinienie krwi? Komentujc widoczne sukcesy nowej metody terapeutycznej, stosowanej w przypadku raka oraz innych chorb - wdraanej po poni ersku w Stanach Zjednoczonych przez zesp Simontona (ktry doradza pacjentom, by uzmysowili sobie siy obronne swego organizmu, zwalczajce chorob) - Wilson sugeruje, i lepsze zrozumienie tych mechanizmw moe zwikszy szans leczenia chorb potocznie okrelanych jako nieuleczalne.

96

W opublikowanym w 1993 roku na amach Fortean Times" artykule na temat syndromu Mlinchhausena (jest to zaburzenie osobowoci, ktrego objawem bywa samookaleczanie lub symulacja choroby - jako rodek pozwalajcy na manipulowanie otoczeniem lub zwrcenie na siebie uwagi), Jim Schnabel podsuwa myl, e wystpowanie stygmatw moe by zwizane z podobnym typem osobowoci. Sugeruje te, i tak jak szamani lub tzw. okaleczeni uzdrowiciele, stygmatycy bywaj zazwyczaj lekcewaonymi albo pozbawionymi wpyww czonkami spoeczestwa, ktrzy zdobywaj w nim autorytet, cignc zyski ze swej niedoli. Jest rwnie prawdopodobne (gdy pierwotne stygmaty nigdy nie powstaj w obecnoci innych osb), e owe pocztkowe rany s istotnie samookaleczeniem - wiadomym lub bezwiednym - pniejsze za wystpuj ju spontanicznie. Takie wyjanienie pozwalaoby zrozumie, dlaczego tradycyjnie wikszo stygmatykw stanowiy katolickie mniszki - nic nie znaczce czonkinie spoeczestwa zdominowanego przez mczyzn, dla ktrych jedynym sposobem wyzwolenia si spod ich wadzy i uzyskania prawa do udziau w spoecznoci Ciaa Chrystusowego" byo odtworzenie na wasnym ciele Jezusowych ran. Fakt, i w naszym feministycznym stuleciu proporcja stygmatyczki-stygmatycy z 7: l zmalaa na 2: l, moe wiadczy o tym, e obecnie kobiety nie musz ju podejmowa tak drastycznych rodkw, by zwrci na siebie uwag. Dawniej, gdy na wszystkich dzieach sztuki przedstawiajcych ukrzyowanie Chrystusa rany od gwodzi umieszczano na jego doniach, take u stygmatykw pojawiay si one w tym miejscu. Odkd jednak stay si oglnie znane wizerunki w rodzaju Caunu Turyskiego, na ktrych rany po gwodziach widoczne s na nadgarstkach, u stygmatykw zaczy pojawia si one rwnie na przegubach - na przykad u pastora baptysty, Jima Bruce'a z Waszyngtonu. (W jego kociele pakay te podobno posgi Madonny). Jeli w stygmatach jest istotnie co cudownego, dotyczy to przede wszystkim potgi umysu, ktry - wiadomie lub podwiadomie - wpywa na struktur materii i powoduje jej zmiany. Wydarzenie to ma charakter psychologiczny a nie religijny czy teologiczny - przynajmniej wydaje si, e takie spojrzenie na to zjawisko jest sensowniejsze od ktrego z istniejcych do dzi, kontrastowych i kracowych stereotypw mylenia: albo stygmaty s cudownym dowodem Boskiej interwencji, albo wszelkie tego typu przypadki to oczywiste oszustwo. Wszystko wskazuje na to, i stygmaty rzeczywicie si pojawiaj. Jak to si dzieje i dlaczego, to ju inna kwestia.

6. Chodzenie po powietrzu: lewitacje


W gr! Siostra Rosa przenika przez sufit
Udrczona woska mniszka, znana wycznie jako siostra Rosa", podobno do tego stopnia bya (pod koniec lat siedemdziesitych naszego wieku) nkana przez niewidzialnych przeladowcw, e nawet dowiadczeni egzorcyci uciekali w popochu. Jeden z nich, ojciec Leone Haberstroch, owiadczy potem, i ju nigdy nie bdzie odprawia egzorcyzmw, gdy lka si zabjstwa przez szatana. Nieszczliwa zakonnica bya podobno atakowana przez rne nieoywione przedmioty, ktre usioway wyrzdzi jej krzywd. Egzorcysta, don Franco Bartolomiello z Padwy (w pobliu Wenecji), wspomnia w rozmowie z Paulem House z redakcji londyskiego Sunday People" (wywiad opublikowano 15 maja 1977 roku) o elaznej sztabie, ktra sama odczya si od drzwi, przeniknwszy ciany, zmaterializowaa si w celi siostry Rosy i zaatakowaa upion zakonnic. Noe kuchenne przylatyway ze stou do jej celi i prboway j dgn. Podczas odprawiania egzorcyzmw sznurek, schowany w kieszeni don Franca, rozwin si, wydosta stamtd i zacisn wok szyi siostry Rosy, jakby chcia j udusi. Powszechnie uwaana za optan przez diaba" zakonnica atakowaa stojcy na otarzu krzy i wykrzykiwaa spronoci gardowym, nieludzkim" gosem. Co gorsza, miewaa spontaniczne lewitacje i podobno -przenikaa przez ciaa stae. Siostry zakonne Rosy obserwoway z przeraeniem, jak mniszka unosi si, powoli podpywa pod sam sufit - i przenika przeze! To niewiarygodne, ale szczera prawda - zapewnia monsignor Remigio Ragonese. Biskup Pomocniczy Stolicy Apostolskiej. - Zakonnice te s osobami wyksztaconymi i nie maj skonnoci do fantazjowania. Opowiedziay mi, e siostra Rosa przenikna przez sufit. Znalazy j pitro wyej". Matka przeoona klasztoru, w ktrym znajdowaa si siostra Rosa, wezwaa z Rzymu gwnego egzorcyst, ojca Candido, ale - jak to okreli biskup - zo nadal triumfowao". Czyby to szatan za pomoc telekinezy wprawia w ruch martwe

97

przedmioty, by atakoway siostr Ros podczas snu? Sprawia, e mniszka przenikaa przez sufit? Teoretycznie, wspomniane lewitacje siostry Rosy nie s sprzeczne z tradycj ani nauk Kocioa katolickiergo. W La Levitation" katolicki badacz, Olivier Leroy, wymieni okoo dwustu trzydziestu witych, ktrzy unosili si w powietrze. Byli to m.in. Franciszek z Asyu, Teresa z Avila oraz Ignacy Loyola, zaoyciel zakonu jezuitw. Pokonywanie prawa grawitacji przypisywano te muzumaskim ekstatykom, hinduskim fakirom, buddyjskim mnichom, a take sawnym mediom, takim jak D.D. Home i Eusapia Palladino oraz wszelkim szamanom. W Salem czarownica - spalona na stosie w 1692 roku wyznaa, e jest kulawa, poniewa spada z mioty w drodze na sabat. Szkockie wiedmy z Berwick" (1593 rok) i czarownice z Pendle" w hrabstwie Lancaster (1633 rok) podobno take umiay fruwa. Cakiem niedawno za Fundacja Maharishi reklamowaa latajcych mistrzw jogi", ktrzy - zastygajc w witej pozycji lotosu na okoo 30 centymetrw nad ziemi przyczyniali si rzekomo w ten sposb do zmniejszenia liczby popenianych na wiecie zbrodni. Przezwyciona sia grawitacji? A moe potga wiary? Kt bierze na serio lewitacje, oprcz atwowiernych prostaczkw, obkacw czy romantycznych fantastw? Z pewnoci czarownice zayway rodki w rodzaju belladonny lub tojadu, wywoujce zudzenie lotu. Lewitujcy wici byli naiwnymi ekstatykami, ktrym si tylko zdawao, e unosz si w powietrze! A moe byli zdolnymi hipnotyzerami? Co za si tyczy Maharashiego, nieszczni fruwajcy adepci jogi" podali go w 1987 roku do sdu w Waszyngtonie i po wygraniu sprawy zainkasowali imponujce odszkodowanie. Teraz Maharishi prbuje swoich sztuczek w Zjednoczonym Krlestwie - w bardzo stosownym miejscu, tu obok dawnej bazy Si Powietrznych USA, zwizanej z sensacyjnym pojawieniem si UFO. Wobec tego - wszystko jest ju chyba jasne? Niezupenie.

Folklor zwizany z lewitacjami


W obecnej dobie cakiem pokana grupa ludzi, zwaszcza w Stanach Zjednoczonych, utrzymuje, e unoszc si w powietrzu dotara do wntrza latajcych talerzy". Sama opowie bynajmniej nie jest nowa, zmienia si tylko troch jej forma. Historie o nadprzyrodzonych istotach, zabierajcych ziemian na improwizowane przejadki w przestworza, powtarzano od zarania dziejw. W staroytnych mitach mona rwnie znale interesujce wzmianki nie tylko o lewitacjach, ale i o teleportacji (byskawicznym przenoszeniu si jakiej osoby w jej fizycznej postaci z jednego miejsca na drugie) oraz telekinezie (wprawianiu w ruch przedmiotw martwych si woli). Od Gizy po peruwiaskie miasta na szczytach gr, od Baalbeku do Stonehenge, gigantyczne ruiny prowokuj opowieci o tym, e zaprojektowanie i wykonanie tak masywnych konstrukcji wymagao jakiej niedostpnej dla nas wiedzy", opierajcej si na manipulacji dwikiem i magnetyzmem. Jake inaczej mona byoby ruszy z miejsca takie olbrzymie bloki kamienne (w Baalbeku niektre maj po ponad 20 metrw dugoci, a elementy Wielkiej Piramidy wa po 70 ton!), potem za poczy je ze sob tak dokadnie, e w spoiny nie wejdzie ostrze noa? Nawet za pomoc najnowszych osigni techniki trudno byoby tego dokona! C jednak moe by bardziej niewiarygodnego ni gaz ulatujcy w powietrze? Legenda z okresu wczesnego chrzecijastwa opowiada o tym, e Szymon Mag - toczc przed obliczem Nerona pojedynek na moce" z apostoem Piotrem, wzbi si w powietrze; strcia go jednak celnie wymierzona modlitwa Piotra. W jednym z irlandzkich mitw wspomniano, i Szymon Mag lata w kamiennej machinie, a jego ucze, druid Mog Ruith, zabra do swojej ojczyzny szcztek strzaskanego pojazdu. Stoi on teraz w pobliu Tipperaryjako tzw. Skaa Cleghele (Rock ofdeghele). Podobno rwnie czarnoksinik Merlin wykona gigantyczny skok z Irlandii do Stonehenge, unoszony moc mistycznej pieni. Zachowao si te wiele opowieci o lewitujcych lub wdrujcych megalitach, na przykad oksfordzkich Toczcych si Gazach". W irlandzkim hrabstwie Galway kr znw opowieci o tym, e niegdy wszyscy taczyli w powietrzu jak licie na jesiennym wietrze. Ludzie fruwali wypiewujc zaklcia i uderzajc w czycie. Dyzan (hebrajski poemat, bdcy przekadem starej, chiskiej opowieci, ktra dotara tam za porednictwem sanskrytu) zawiera identyczne twierdzenia. W Ugandzie Henry Staniey, podrnik-odkrywca z epoki wiktoriaskiej, usysza opowie o fruwajcym wojowniku imieniem Kibaga, ktry gromi wroga bombardujc go z powietrza kamieniami. (Przypomina to chilijsk legend o statui Maryi Panny, ktra w momencie ataku Indian uleciaa na drzewo i stamtd obrzucaa ich kamieniami). Opowieci tego rodzaju (na przykad o witym Patryku i innych, ktrzy moc chrzecijaskiej magii" przezwyciali pogaskie czary) stanowiy dobr propagand - ale tylko dziki temu, e ludzie ju wczeniej wierzyli w podobne moce. Mity

98

o lewitacjach mona te uzna za lad odlegej przeszoci, gdy dysponowano wiedz (dzi cakowicie zapomnian), umoliwiajc unoszenie si w powietrzu. Byo tak czy nie? Niezwyka francuska odkrywczym, Alexandra David-Neel (1868-1969) podaje, e w Tybecie widziaa lam (mnicha) poruszajcego si w niezwyky sposb. Ten czowiek nie bieg, ale jakby unosi si nad ziemi skokami. Miao si wraenie, i jest elastyczny jak pika i odbija si za kadym razem, gdy jego nogi dotkn gruntu. Posuwa si regularnym rytmem wahada". By moe jest to opis long-gom", formy poruszania si charakterystycznej dla jogw. W stanie ekstazy wyzwalaj si oni z wizw przycigania ziemskiego. W czasie takich transw ruchowych mog pokona olbrzymie odlegoci. A dowody? W latach 1970-1973 dr David Read Barker z wydziau antropologii uniwersytetu stanu Wirginia zajmowa si studiami nad kultur ludnoci tybetaskiej, ktra uciekajc przed Chiczykami schronia si w Nepalu. Podczas dorocznego zjazdu Towarzystwa Parapsychologicznego, ktry odby si w 1978 roku w Nowym Jorku, Barker opisywa, jak wiekowi kapani buddyjscy wspinali si na strome zbocza w takim tempie i z tak atwoci, e uzna ich wyczyny za pewn form lewitacji. Ojciec Cepari, spowiednik woskiej stygmatyczki Marii Magdaleny de Pazzi (1566-1607) przekazuje w biografii tej skonnej do samoudrcze zakonnicy, i czasami przenosia si z niewiarygodn chyoci z miejsca na miejsce, wstpujc na schody i zstpujc z nich tak zwinnie, e wydawaa si raczej ulatywa, nie tykajc ziemi stopami". Wielebny L.A. Fontana za, spowiednik innej woskiej zakonnicy - stygmatyczki, siostry Marii od Mki Paskiej (Suor Maria delia Passione), zmarej w 1912 roku, wczy do jej biografii relacj jednej z sistr zakonnych, przebywajcych w tym samym klasztorze, opowiadaa ona, e w ostatnich dniach swego ycia owa stygmatyczka bya czsto: tak cierpica, e musiaa - wrci do ka zaraz po przyjciu Komunii witej. Pewnego razu, gdy wyszam razem z chor, zauwayam, i ta suga Boa, cho tak zbolaa, wspia si po schodach w mgnieniu oka, jakby ulatywaa na skrzydach podczas gdy ja, cieszc si doskonaym zdrowiem, nie byam w stanie dotrzyma jej kroku. Rnica bya wielka, wydawao mi si, e siostra Maria nie dotkna ani razu stop ziemi, lecz pofruna po schodach wiodcych do jej celi.

Ambiwalencja Rzymu
Nie jest to wycznie problem autentycznoci lewitacji ani ludzkiej wiary w ten fenomen; chodzi o spoeczno-religijny kontekst tych rzekomych wydarze. Protestancki racjonalizm wyklucza cakowicie moliwo takich fenomenw. Doktryna katolicka akceptuje spontaniczne lewitacje, podejrzewa jednak, e rdem tego zjawiska mog by ze moce (jak w przypadku siostry Rosy lub podczas wydarze, ktre rozegray si 1949 roku w Waszyngtonie; pniej na ich podstawie powsta bestseller Egzorcysta). Rzym potpiwszy wszystkie magiczne sztuki - nie moe zachca do wiadomego ich uprawiania. Islam take w stosunku do tych zjawisk przybiera ton moralizatorski. yjcy w XII wieku iraski derwisz Haydar znany by z tego, e nieoczekiwanie ulatywa na wierzchoki drzew lub dachy domw. Znacznie jednak bardziej znane od opowieci o takich jego wyczynach s historyjki opatrzone odpowiednim moraem. Oto jedna z nich. Czarnoksinicy, chcc zaimponowa wyznawcy sufizmu (kierunku mistyczno-ascetycznego w onie Islamu), poecie Jaalud-dinowi Rumi (1207-1273), spowodowali lewitacje pewnego chopca. witobliwy Rumi modli si do Allacha i chopiec zawoa z wyyn. Nie mog zej! Co mnie tu przygwodzio!" Dopiero wwczas, gdy Rumi przekona czarnoksinikw, by uwierzyli w Allacha i jego Proroka, chopiec mg zstpi na d. Wniosek nasuwa si sam; takie umiejtnoci, cho efektowne, nie s wyrazem boskiej potgi, lecz wymylnymi sztuczkami. W Indiach lewituj zazwyczaj adepci jogi, ktrzy rozwinli w sobie jedn lub kilka umiejtnoci zwanych siddhi" (zalicza si do nich telepati, widzenie na odlego, rne formy jasnowidzenia, przybieranie rnych ksztatw, chwilowe zatrzymanie funkcji yciowych i lewitacje). Cho uwaane s za przeszkod opniajc moment zjednoczenia z Absolutem, siddhi nie spotykaj si z wyranym potpieniem - a przynajmniej nie w tym stopniu co na Zachodzie. Oprcz tego istnieje jeszcze tradycja czarownikw plemiennych, na przykad na Sumatrze, gdzie przyszy szaman musi wyrni si spontaniczn lewitacj; ten, ktrego przeznaczeniem jest zosta kapanem i prorokiem, nagle znika, uprowadzony przez duchy. Powraca do wsi po trzech lub czterech dniach. Jeli si nie pojawi sam, inni wyruszaj na poszukiwanie i zazwyczaj znajduj go na wierzchoku drzewa, gdy rozprawia z duchami. Wydaje si, i straci zmysy - i trzeba wwczas skada ofiary, by wrci do przytomnoci".

99

W pierwszej kolejnoci rozpatrzmy jednak to, co Thurston okreli jako rzekome powietrzne ekstazy witych". Istnieje wiele relacji na ten temat, ale - biorc pod uwag powcigliwo Rzymu - lewitujcy asceci (podobnie jak stygmatycy) czsto tak s zaenowani wydarzeniem, albo tak boj si ewentualnych konsekwencji, e zarwno oni, jak i ich zwierzchnicy wyciszaj ca spraw, eby unikn sporw lub potpienia. Jednak w niektrych najsynniejszych przypadkach utrzymanie sprawy w tajemnicy okazao si niemoliwe. Po prostu - bez wzgldu na stanowisko Kocioa - ludzie domagaj si cudw i widomych znakw. Wobec tego hagiografie (ywoty witych) czsto wzbogacano wyssanymi z palca cudami - tak fantastyk naukow" owych czasw. Im sawniejszy by wity, tym bardziej mona by pewnym, e jaki nadgorliwy biograf dorzuci przypadek lewitacji lub upikszy pierwotn wersj wydarze. Tak wic Franciszek z Asyu, w. Dominik, Ignacy Loyola i Tomasz z Akwinu - trzej zaoyciele zgromadze zakonnych, istniejcych do dzi, i sawny Anielski doktor" - od czasu do czasu odrywali si podobno od ziemi. Badajc ywoty witych Thurston rzadko znajdowa wiadectwa z pierwszej rki lub porzdnie udokumentowane relacje wydarze w oficjalnych rejestrach Kocioa. Czsto dowody" skaday si (i to w najlepszym przypadku!) z relacji rzekomych, naocznych wiadkw, uzyskanych od nich po wielu latach, gdy pami ju ich zawodzia - przewanie byli wwczas starzy i schorowani. Thurston tak jednak podsumowa spraw: w tym niedoskonaym i ograniczonym dochodzeniu, jakie zdoaem przeprowadzi, wynotowaem imiona ponad dwustu osb, ktre w stanie ekstazy rzekomo odryway si fizycznie od ziemi. W mniej wicej jednej trzeciej owych przypadkw istniej dowody, ktre - cho trudno okreli jako niezbite - mona uzna za co najmniej godne uwagi". Tak wic, cho umiechamy si sceptycznie syszc, e w. Franciszek wzbi si na wierzchoek buka lub te poszybowa tak wysoko, i niemal stracono go z oczu; albo w. Dominika (zm. w 1221 roku) czsto widywano unoszcego si ponad ziemi w momencie ekstazy. Czy wreszcie w 1524 roku w Barcelonie Ignacy Loyola niejeden raz wznosi si 4-5 pidzi nad ziemi gdy pon najgortszym arem boskiej mioci, a wonczas ca komnat napeniao olniewajce wiato" - i cho odrzucimy jeszcze mnstwo innych relacji, zazwyczaj skadanych wiele lat po opisywanych wydarzeniach - to jednak mona znale kilka przypadkw, z ktrymi warto si bliej zapozna.

Uniesienia w. Teresy
Teresa, urodzona w hiszpaskiej miejscowoci Avila, przemoc umieszczona przez ojca w klasztorze sistr augustianek w 1531 roku, ku zdumieniu wszystkich odkrya w sobie prawdziwe powoanie zakonne. Powrciwszy do domu obstawaa przy tym, e chce zosta mniszk. W 1535 roku wstpia do zakonu karmelitanek, ale musiaa opuci klasztor z powodu ustawicznych chorb. Przez dugie lata wioda ywot p-inwalidki. Wreszcie w 1562 roku zaoya wasny klasztor w Avila. Potem za kierowaa zarwno nim, jak i szesnastoma jego filiami. Bya nie tylko arliw ascetk, lecz take praktyczn, dobrze znajc wiat administratork. Jej wasne relacje z ekstatycznych lewitacji, zamieszczone w Autobiograf ii, zdumiewaj zarwno dokadnoci, jak i tym, e zostay potwierdzone przez wiadkw, a oryginalne dokumenty zachowano. Stwierdziwszy wyranie, i nie tylko jej duch wznosi si w czasie tych atakw", jak je okrelia, ale niekiedy podobnie rzecz miaa si z jej ciaem, w. Teresa pisze: Powtarzam; czujesz wwczas i spostrzegasz, e ulatujesz - nie wiedzie dokd. A cho pojmujesz, jakie to cudowne, to jednak sabo twojej natury czyni ci z pocztku bojaliwym... Jest to tak mczce, i bardzo czsto prbowaam si opiera z caej mocy, zwaszcza wwczas, kiedy uniesienie ogarniao mnie wrd ludzi. Wielokro broniam si te bdc sama, gdy baam si zudze. Niekiedy udawao mi si, z olbrzymim wysikiem, nieco si przeciwstawi, ale potem byam tak wyczerpana, jakbym zmagaa si z krzepkim olbrzymem. Kiedy indziej zgoa nie mogam si temu oprze; moja dusza bya ju hen - daleko, a prawie zawsze i moja gowa podaa za ni - nie miaam nad ni adnej wadzy - niekiedy za cae ciao tak pragno ulecie, e odrywao si od ziemi. W innym miejscu w. Teresa dodaje: Wwczas, gdy prbowaam si opiera, czuam jakby jaka potna sia umiejscowiona pod moimi stopami pchaa mnie w gr... Przyznam, i napawao mnie to wielkim strachem, zwaszcza z pocztku. Nie traci si bowiem zmysw, gdy duch ulatuje pocigajc za sob ciao (a jeli si nie opiera, jest to -wielka rozkosz); przynajmniej ja byam nadal na tyle przytomna, e zdawaam sobie spraw, i jaka sia unosi mnie... Kiedy za mijao uniesienie, moje ciao czsto wydawao si niewakie, jakby zgoa pozbawione ciaru - tak dalece, e nieraz nie czuam, jak moje stopy dotykaj ziemi.

100

S to jej wasne sowa, przekazane do wgldu cenzorom inkwizycji jeszcze za ycia witej. Mimo i uwaaa swe lewitacje za co wstydliwego, pewnego razu podchodzc do otarza w klasztornej kaplicy zostaa nagle uniesiona na oczach kilku zakonnic; zabronia im wwczas o tym wspomina. Innym razem lewitacja nastpia w trakcie naboestwa. wita Teresa rzucia si na ziemi, ale mimo to uniosa si w powietrze. By oszczdzi jej publicznego upokorzenia, inne siostry zakonne otoczyy j i skryy przed ludzkimi oczami. wita czsto bagaa w modlitwach, by lewitacje si skoczyy - i w pniejszym okresie ycia rzadziej musiaa je znosi. Podczas procesu kanonizacyjnego, wdroonego trzynacie lat po mierci w. Teresy, siostra Anna, zakonnica z klasztoru w Segowii, jednego z zaoonych przez w. Teres, zeznaa pod przysig, e pewnego popoudnia napotkaa j w klasztornej kaplicy i ujrzaa, e wzniosa si ona o prawie 45 centymetrw nad ziemi, tak i jej stopy nie dotykay podogi. Przestraszyam si tym widokiem, ona za draa na caym ciele. Zbliyam si wic i podoyam donie pod jej stopy. Tak trwaam paczc jakie p godziny, dopki jej uniesienie nie mino. Wwczas Teresa nagle opada i stana na wasnych nogach. Zwrciwszy ku mnie twarz spytaa, kim jestem i czy byam tu przez cay czas". wita Teresa polecia siostrze Annie, by nigdy nikomu o tym nie wspominaa - a ja rzeczywicie nie powiedziaam ani sowa a do dzi" - zakoczya sw relacj zakonnica. Z dziewiciu innych wiadkw jeden, biskup Yepes, widzia w. Teres lewitujc w kociele po przystpieniu do komunii. Pragnc pozosta na ziemi, schwycia si kraty. Kiedy indziej biskup widzia, jak czepiaa si lecego na pododze kobierca, ale mimo to uniosa si wraz z nim. Thurston utrzymuje, e s to absolutnie przekonywajce dowody" lewitacji witej, ale ojciec Robert Smith, autor ksiki Comparative Miraces (Porwnywalne cuda), wydanej w 1965 roku, odrzuca owe dowody na nastpujcej podstawie: 1. adna z lewitacji Teresy nie zasza publicznie, lecz jedynymi ich wiadkami byy jej siostry zakonne lub przyjaciele. 2. Cho indywidualni wiadkowie twierdzili, e widzieli lewitacje, nie mamy adnych udokumentowanych przypadkw potwierdzonych rwnoczenie przez kilka osb. 3. Usilne starania w. Teresy, by spraw zachowa w tajemnicy, wyranie wiadczc tym, e jej lewitacje nie byy powszechnie znane, a zatem nie mogy by naleycie obserwowane. 4. Urzdnicy kocielni, ktrzy spisywali zeznania naocznych wiadkw lewitacji, uwaali swe zapiski za materiay tajne i zapewne nie udostpniali ich informatorom w celu sprawdzenia zgodnoci zapisu z ich zeznaniami. 5. Wiele relacji na temat lewitacji w. Teresy nie pokrywa si ze sob; niektrzy wiadkowie, relacjonujc kilkakrotnie wydarzenie, za kadym razem podawali inn wersj. 6. Relacje samej w. Teresy nie s wiarygodne, gdy wita znajdowaa si podczas lewitacji w zmienionym stanie wiadomoci, bdcym wynikiem ekstazy. Nie moga zatem wiedzie dokadnie, co si z ni wwczas dziao. W ksice Looking for a Miracle (W poszukiwaniu cudu) Nickell cytuje Smitha, by wykaza, jak trudno jest cokolwiek udowodni. wiato mogo by przymione, przeywajca ekstaz osoba- sta na palcach, a jej szaty mimo to dotykay ziemi. Tego rodzaju sprawozdania niekiedy wcielano do akt dopiero po latach. Rogo sugeruje, e wiarygodno w przypadku w. Teresy wzmacnia fakt, i inni wici take lewitowali - i to na oczach wiadkw". Rogo relacjonuje pokrtce przypadki Bemardina Realino (zm. w 1616 roku); Francisa Suareza (1548-1617); w. Serafima z Sierowa, rosyjskiego mistyka, zmarego w 1833 roku; woskiej zakonnicy Gemmy Galgani (zm. 1913 -i ona bya rwnie stygmatyczk!); OjcaPio i in. Thurston odnotowuje take wiele innych przypadkw, cho niektre z nich przytacza jako ostrzeenie, i nie naley ufa wiadectwom z drugiej rki. Jednak najbardziej zdumiewajcy jest przypadek Jzefa z Copertino (1603-1663), zwanego ju za ycia fruwajcym mnichem".

Fruwajcy zakonnik: Jzef z Copertino


Syn cieli, urodzony w ojczynie tarantelli (Taranto na poudniu Woch) w czasach, gdy obostrzenia kontrreformacji zdecydowanie zabraniay takich skocznych tacw, Giuseppe Desa by chorowitym, humorzastym, niezgrabnym i gapiowatym chopcem. (Przezywano go Bocaperta", czyli Rozdziawiona Gba"). Nie zdoby adnego wyksztacenia; czsto

101

zapada w trans. W 1620 roku wstpi do zakonu kapucynw. Wkrtce musia go opuci z racji niezrwnowaonego charakteru i roztargnienia. Znalaz wwczas schronienie w klasztorze franciszkanw w pobliu Copertino. W 1628 roku otrzyma wicenia kapaskie i wtedy wanie zaczy si cudowne wydarzenia, ktre wizano z jego osob. Byy one powtrzeniem dobrze znanego wzoru. Mwiono, e brat Jzef rozmnaa chleb i wino, wypdza demony, uzdrawia chorych i potrafi uciszy burz. Zakonnik nosi wosiennic, biczowa si dwa razy w tygodniu, dosypywa do swego poywienia (skadajcego si z korzonkw i zi) miercionone proszki", ktre innych przyprawiay o chorob. Cho sypia na goych deskach i nigdy si nie my ani nie zmienia habitu, mwiono (podobnie jak w przypadku Ojca Pio), e otaczaa go niebiaska wo. Najwiksz jednak saw przyniosy mu tzw. ratti, potne skoki czy lewitacje, ktrym towarzyszyy przeraliwe wrzaski. Vita del P. Fra Giuseppe da Copertino (ywot pobonego brata Jzefa z Copertino), biografia opublikowana w 1753 roku przez D. Bemino, wylicza siedemdziesit kilka oddzielnych lewitacji - pierwsza miaa miejsce w Neapolu, podczas mszy w klasztorze, w ktrym goci, Jzef nagle poszybowa z kta kaplicy na skos do otarza. Tam wyldowa na moment, po czym odfrun na poprzednie miejsce. Rzekomo spostrzego to kilka zakonnic. W Rzymie spontaniczna lewitacja nastpia w momencie, gdy brat Jzef uklk, by ucaowa stop papiea Urbana III. Nkany przez nieyczliwego przeoonego, zakonnik na dwa lata utraci swj dar", ale w Asyu statua Najwitszej Panny, stojca obok otarza w kociele, gdzie si modli, tak go zachwycia, e wzlecia nad gowami zgromadzonych wiernych, by ucaowa wity wizerunek. Sawa Jzefa z Copertino szerzya si i cho zabroniono mu publicznego odprawiania naboestw, podziwiao jego ratti" wielu przedstawicieli najwyszych europejskich rodw. W 1651 roku protestancki ksi Brunszwiku (patron filozofa Leibnitza) ukry si z dwoma przyjacimi za drzwiami kaplicy, w ktrej Jzef odprawia msz. Usyszeli jego krzyk, a potem zobaczyli, jak unis si w powietrze i przelecia kilkadziesit centymetrw do tyu przed powrotem na ziemi. Nastpnego dnia ksi Brunszwiku znw ujrza Jzefa unoszcego si w powietrzu przez kwadrans. Zrobio to na nim takie wraenie, e natychmiast przeszed na katolicyzm. Nastpne relacje wygldaj na wytwory bardzo bujnej imaginacji. Pewnego razu fruwajcy mnich" spacerowa w ogrodzie na tyach klasztoru w towarzystwie ksidza Antonia Chiarello. Ten zwrci uwag na pikno niebios ~ dziea Boskiej rki. Wwczas Jzef, jak gdyby te sowa byy zaproszeniem zesanym mu z gry, oderwa si od ziemi i poszybowa w powietrze; wyldowa na wierzchoku drzewa oliwnego i pozosta tam w pozycji klczcej przez p godziny". wiadkowie ze zdumieniem dostrzegli, e ga, na ktrej osiad brat Jzef, koysze si tylko leciutko, jakby siedzia na niej may ptaszek. Na szczcie, zakonnik ockn si z ekstazy: Chiarello przystawi drabin i pomg mu zej na d. Czar prysn: Jzef by znw zwyczajnym czowiekiem. Innym razem - jak mwi- Jzef podrzuci wysoko w powietrze jagni i sam poszybowa za nim a ku wierzchokom drzew, gdzie zastyg w ekstazie - na kolanach i z rozoonymi rkoma - na jakie dwie godziny". Reakcji jagnicia nie odnotowano. W klasztorze Grotella w pobliu Copertino wznoszono Kalwari z trzema krzyami. Dwa ju stay, ale nawet dziesiciu ludzi nie zdoao dwign trzeciego, wysokiego okoo 11 metrw i bardzo cikiego. Wobec tego: Jzef, peny zapau, przefrun jakie osiemdziesit krokw od wrt klasztoru do krzya, unis go bez trudu niczym somk, i osadzi w specjalnie przygotowanym dole. Owe krzye stay si dla obiektem specjalnej adoracji: przycignity przez Ukrzyowanego Zbawiciela, z odlegoci dziesiciu czy dwunastu krokw wzbija si na jedno z ramion krzya. Ten pierwowzr Supermana potrafi take unie ze sob tych, ktrzy usiowali utrzyma go na ziemi. Pewnego razu chwyci za rk klasztornego ojca gwardiana, jak nadprzyrodzon si oderwa go od ziemi i z radosnym krzykiem cign za sob". Kiedy indziej znw oderwawszy si z niezwyk szybkoci od otarza z hukiem podobnym do uderzenia gromu, wzbi si jak byskawica, wirujc po caym wntrzu kaplicy - z tak energi, e trzsy si wszystkie cele w dormitorium. Przeraeni mnisi wybiegli z nich w trwodze, woajc: Trzsienie ziemi! Trzsienie ziemi!". Wyglda na to, i Jzef przynajmniej wwczas wietnie si bawi. W 1653 roku wysano go do klasztoru kapucynw w Urbino. By ju wtedy tak sawny, e ludzie gromadnie zbiegali si na odprawiane przeze msze w nadziei ujrzenia lewitacji. Kiedy w kocu leg na ou mierci w Osimo, opiekujcy si nim lekarze nieraz byli wiadkami jego lewitacji. Chirurg Francesco Pierpauli owiadczy potem, i pewnego razu, gdy w obecnoci dwch innych chirurgw bada nog Jzefa, wity zapad nagle w trans i unis si z krzesa na wysoko okoo 90 centymetrw. Pierpauli prbowa cign go na d, ale wity tkwi jak przygwodony w powietrzu.

102

Gdy Jzef z Copertino zmar 10 sierpnia 1663 roku, Pierpauli nie znalaz w komorach jego serca ani ladu krwi, samo serce za byo wyschnite". wity Jzef by zapewne akrobat... a wiadkowie brali niesychanie zrczne skoki za lewitacje" - twierdzi Robert Smith. Uwaa on, e relacje o lotach niesychanie wyolbrzymiono" w powstaych po mierci Jzefa biografiach. Zgodny z nim co do tego, i duo w nich przesady", Thurston przypomina jednak, e wikszo zaprzysionych zezna zoono w latach 1665-1666, czyli zaledwie dwa lata po mierci Jzefa. Prosper Lambertini (pniejszy papie Benedykt XIV ) odgrywa rol adwokata diaba" podczas procesu beatyfikacyjnego Jzefa z Copertino *). Wobec tego musia krytycznie przestudiowa ca dokumentacj, zanim w 1753 roku - ju jako papie - opublikowa dekret beatyfikacyjny, a nastpnie owiadczy: ____________
*) Advocatus diaboli" to duchowny, ktrego obowizkiem podczas procesu beatyfikacyjnego lub kanonizacyjnego jest wysuwanie wszelkich zastrzee pod adresem witego tak jak robiby to diabe, starajc si nie dopuci do jego wywyszenia (przyp. tum.).

Gdy musiaem zrezygnowa z funkcji Krzewiciela Wiary, by wanie rozpatrywany przez wite Officjum przypadek czci godnego Sugi Boego, Jzefa z Copertino. Po moim ustpieniu z urzdu proces ten zosta doprowadzony do pomylnego zakoczenia. Podczas rozpatrywania owego przypadku naoczni wiadkowie godni najwyszego zaufania potwierdzali, e - jak powszechnie byo wiadome - wyej wzmiankowany Suga Boy w stanie ekstazy rzeczywicie odrywa si od ziemi i przez dugi czas unosi si w powietrzu. Comwell zastanawia si, czy wiadkowie lewitacji Jzefa byli zahipnotyzowani, czy te ulegali zudzeniu. A moe daoby si ten fenomen racjonalnie wytumaczy poczeniem pewnej iluzji z wyjtkow sprawnoci akrobatyczn? Comwell zadaje pytanie, czy w czowiek, obdarzony niezwyk si" nie mg wywiczy si w wykonywaniu gwatownych skokw, ktre dzi mieciyby si w granicach moliwoci tancerza baletu nowoczesnego lub sportowca trenujcego skoki wzwy, w owej jednak epoce miay posmak czego nadprzyrodzonego". By moe na zachowanie Jzefa wpyway dugie posty w poczeniu z niezwyk diet, na przykad owymi mierciononymi proszkami", ktre innych przyprawiay o chorob? Moe zawieray one sporysz? Jest to grzyb pasoytujcy na zboach jadalnych. Stanowi w dzisiejszych czasach podstaw do wytwarzania halucynogenu LSD-25. W redniowieczu kojarzono ze sporyszem ataki rnego rodzaju zaburze motorycznych lub neuroz, na przykad tzw. taniec witego Wita. Czy sporysz i inne substancje zawarte w chlebie lub zastpujcych go produktach mogy powodowa halucynacje zwizane z lataniem lub ekstatyczne stany umysu, podczas ktrych miao si zudzenie lotu? Podobnie jak Thurston, Comwell powstrzymuje si od wydania w tej sprawie ostatecznego wyroku. Nie istnieje adne niewtpliwe rozwizanie tej kwestii. Koci katolicki, cho teoretycznie zakada moliwo lewitacji, jest tym zjawiskiem rwnie zaniepokojony jak przecitny niedowiarek-behawiorysta. Jaka jest przyczyna tego fenomenu? Potga Boska?... A moe znalazoby si jakie naturalne, bardziej ziemskie" wyjanienie?

Unoszcy si w powietrzu bramini: brak zadowalajcego wyjanienia


Z punktu widzenia Hindusa-wyznawcy Buddy, lewitacje i inne siddhi" s uwaane - jeli nie za co oczywistego, to przynajmniej za umiejtnoci, ktre moe rozwin w sobie witobliwy m. Buddyjski wity Milarepa (1052-1135) utrzymywa, e dziki znajomoci jogi nie tylko potrafi fruwa, ale moe pokonywa w ten sposb wielkie przestrzenie. Jego biografowie podaj, i pewnego dnia lata nad polami swego krewnego. Syn tego kuzyna podczas orki dostrzeg szybujcego po niebie mnicha i zawoa ojca, by popatrzy na cud. Na krewniaku Milarepy zjawisko nie zrobio adnego wraenia; nakaza chopcu, by nie zwraca uwagi na latajcego nic dobrego" i zaj si ork. Potem Milarepa wyrzek si takich bahostek" i skoncentrowa na problemach duchowych wyszego rzdu. W okresie brytyjskiej dominacji w Indiach (poczwszy od poowy osiemnastego wieku) relacje o wyczynach hinduskich witych mw zaczy kry na Zachodzie. Dla wielu zdumionych widzw byy to jednak tylko sztuczki" - nawet jeli profesjonalni iluzjonici nie potrafili wytumaczy, jak mona byo tego dokona. Anonimowy naoczny wiadek opisa jeden z takich przypadkw, ktry mia miejsce w 1828 roku. Stary bramin imieniem Sheshah (Powietrzny Bramin) poleci obserwatorowi, by dokadnie obejrza stoek wysoki na okoo 45 centymetrw. Na jego

103

siedzeniu znajdoway si dwie mosine gwiazdki, wpuszczone w drewno, nieco wiksze od monety dolarowej. Nastpnie bramin przedstawi pusty w rodku kawaek bambusa, dugi na mniej wicej 60 centymetrw, o rednicy okoo 6 centymetrw. Potem przysza kolej na skr antylopy, o szerokoci okoo 10 centymetrw i dugoci okoo 60 centymetrw. Sheshah ukry si pod obszernym szalem z tymi wszystkimi przedmiotami i z torb. Po upywie piciu minut (w tym czasie bramin pod szalem najwyraniej co majstrowa), Sheshah poleci, by zdjto spowijajc go zason. Ujrzaem go siedzcego po turecku w powietrzu. Opiera tylko prawe rami o skraj skry antylopy. Ta stykaa si horyzontalnie z pustym w rodku bambusem, on za czy si pod ktem prostym ze stokiem, bezporednio nad jedn z mosinych gwiazdek. Bramin trwa w tej pozycji ponad p godziny. Praw rk przesuwa paciorki raca z takim niezmconym spokojem, jakby zachowywanie tej niecodziennej pozy nie wymagao ani odrobiny wysiku. Ten przypadek lewitacji na bambusie" Nickell (ktry sam by niegdy iluzjonist) tumaczy ukadem metalowych prtw - jeden ustawiony pionowo wewntrz bambusa, drugi poczony z poprzednim, poziomy, ukryty pod skr antylopy; trzeci wreszcie (zamaskowany obszern szat fakira z opadajcymi rkawami) szed wzdu ramienia, wygina si i opada wzdu plecw a do siedzenia, na ktrym w cudotwrca (a raczej zudotwrca") opiera si. Jednak - jak zauway Rickard - taki system wspornikw musia by ciki i nieporczny, jeli prty i ich zczenia miay utrzyma ciar ludzkiego ciaa. Obserwator za - z pewnoci podejrzliwy - od razu zauwayby niezwyky ciar przedmiotw, ktre dano mu do zbadania". Jeli za chodzi o motyw oszustwa: ch wyudzenia pienidzy, to relacj z podobnego niezwykego wydarzenia, zamieszczon na amach Gazety Rzdowej z Kalkuty z 1829 roku opatrzono nastpujcym komentarzem: Bramin, o ktrym mwimy, powtrzy swj wyczyn w domach wielu angielskich dentelmenw nie w nadziei zysku, lecz wywiadczajc im uprzejmo". Zawodowy iluzjonista Harry Kellar by podczas pobytu w Indiach wiadkiem wielu lewitacji. Zna on dobrze wszelkie profesjonalne sztuczki, a jednak w 1897 roku wyzna: nie potrafi poda zadowalajcego wyjanienia wyczynw, ktrych byem wiadkiem". Jedno z niezwykych widowisk, ktre oglda Kellar, obserwowa rwnie ksi Walii, a take pidziesit tysicy innych widzw, zgromadzonych w Kalkucie na Wielkim Placu (Maidam) w zimie 1875-1876 roku. Stary fakir wzi trzy miecze o prostych, zakoczonych krzyem rkojeciach - pisa Kellar - i wkopa je w ziemi, trzonkiem w d, na gboko jakich 15 centymetrw. Miecze byy bardzo ostro zakoczone, jak si pniej przekonaem. Modszy fakir wycign si na ziemi. Po kilku gestach starca, modzieniec zesztywnia i wydawa si martwy". Fakir i jego pomocnik unieli go trzymajc za gow i nogi, i pooyli sztywne ciao na ostrzach mieczy, ktre je podtrzymyway nie ranic skry. Ostrze jednego znajdowao si dokadnie u nasady szyi, drugie midzy opatkami, a trzecie u podstawy krgosupa. Pod nogami nie byo adnej podpory... Ciao nie chwiao si w prawo ani w lewo, wydawao si idealnie zrwnowaone". Rozkopawszy sztyletem ziemi wok rkojeci pierwszego miecza starzec usun go; ciao pozostao nieruchome. Drugi i trzeci miecz wyjto w podobny sposb spod wiszcego w powietrzu ciaa - ono za, w biay dzie i na oczach wszystkich widzw nadal zachowao pozycj horyzontaln bez adnej widocznej podpory - mniej wicej na wysokoci 60 centymetrw nad ziemi". Nastpnie, ostronie podtrzymujc sztywne ciao, fakir i jego pomocnik opucili je na ziemi- tu za modzieniec wrci do ycia. Kellar stwierdzi, e byby w stanie zainscenizowa podobn sztuczk, ale wycznie w pomieszczeniu zamknitym, przy uyciu specjalnych przyrzdw i pod warunkiem, e widzowie bd obserwowali widowisko tylko z jednej strony - nigdy za w biay dzie, na nie przygotowanym do tego gruncie i na oczach tysicy wiadkw, otaczajcych go koem. Inny z odnotowanych przez Kellara przypadkw - ktrego rwnie nie uzna za zwyke oszustwo czy trick - wydarzy si podczas iluzjonistycznego wystpu samego Kellara przed Zulusami w pnocnym Durbanie (Afryka Poudniowa). Kilku widzw (przekonanych, e iluzjonista jest autentycznym cudotwrc) sprowadzio lokalnego szamana, by zmierzy si z biaym czarodziejem. Zmuszony do zademonstrowania swych umiejtnoci, szaman niechtnie uj pak i przywiza do jednego jej koca dugi na okoo 60 centymetrw rzemie z niegarbowanej skry. Da znak jednemu z widzw, by uczyni to samo. Kellar tak opisuje dalszy bieg wypadkw: Obaj mczyni stanli w odlegoci okoo 1,8 metra od siebie, w penym blasku ognia i [w milczeniu] zaczli wywija pakami mynka nad gow. Zauwayem, e ilekro paki podczas tego szybkiego wirowania prawie si zderzay, przelatywaa midzy nimi iskra lub pomie. Gdy nastpio to po raz trzeci, rozleg si gony huk - jakby nastpia eksplozja. Buchn pomie, paka modzieca pka na drobne kawaki, on za pad na ziemi jak martwy.

104

Szaman podszed do kpy wysokiej trawy, ktra rosa w niewielkiej odlegoci, zerwa gar dbe dugich moe na mniej wicej 90 centymerw. Pozostajc w cieniu, tak i nie pada na blask ognia, wykonywa szybkie ruchy okrne (przypominajce poprzednie wywijanie pak) ow garci traw nad gow modego Zulusa, ktry lea jak martwy w wietle ognia. Po chwili trawa zacza tli si (cho ognisko znajdowao si w odlegoci okoo 6 metrw) i pona powoli, gono trzeszczc. To, co Kellar ujrza potem, wzbudzio w nim zdumienie; ...lece cialo powoli oderwao si od ziemi i unioso na prawie 90 centymetrw; pozostajc cigle jakby w zawieszeniu unosio si lub zniao w zalenoci od [szybkoci] ruchw szamana, wywijajcego ponc traw. Gdy si za dopalia... ciao wrcio do poprzednie/pozycji na ziemi, a po kilku gestach szamana mody Zulus zerwa si na rwne nogi. To zdumiewajce dowiadczenie najwyraniej wcale mu nie zaszkodzio. Czy Kellar uleg hipnozie? Znajdowa si w dzikim kraju, w rodku nocy, a ogie mg przyczyni si do spotgowania iluzji, zwaszcza gdy wemiemy pod uwag zbony strach innych widzw i wirujce paki. Jednak - cho sam by profesjonalnym magikiem - ani w tym przypadku, ani w innych, nie dostrzeg adnych sztuczek, ktre mgby wyjani lub powtrzy. Chyba najbardziej rozreklamowanym hinduskim cudem" by przypadek opisany w Illustrated London News" z dnia 6 czerwca 1936 roku i opatrzony fotografiami, ktre od tamtej pory czsto reprodukowano. Naocznym wiadkiem tego wydarzenia by angielski plantator, P.Y. Plunkett, zaproszony przez swego przyjaciela Pata Dove do obejrzenia widowiska na jego plantacji. Plunkett tak zrelacjonowa przebieg wydarze; Byo okoo wp do pierwszej po poudniu i soce stao bezporednio nad naszymi gowami, tote cienie nie odegray adnej roli w tym wystpie. Znajdowalimy si na terenie o powierzchni okoo 743 metrw kw. Porodku wbito w ziemi cztery tyki, na ktrych opiera si prowizoryczny dach z gazi. Majcy wystpi przed nami Subbayah Pullavar zachowywa spokj. Mia dugie - wosy, zwisajce wsy i bdny wzrok. Pokoni si nam i przez chwil gawdzilimy. Powiedzia, e pochodzi z 7innivelly i uprawia ten rodzaj jogi od prawie dwudziestu lat (podobnie jak to czynili jego przodkowie). Spytalimy, czy pozwoli nam sfotografowa swj wystp, i przysta na to chtnie. Rozproszyo to nasze podejrzenia, e wszystko okae si hipnotyczn iluzj... Wraz z dentelmenami z pobliskiej osady (oraz ich kulisami) zebrao si okoo stu pidziesiciu widzw ". Ujrzeli, jak fakir zakreli krg wok namiotu (wewntrz ktrego mia lewitowa), wylewajc strug wody na gorc, zakurzon ziemi placu. Owiadczy, e nikomu w butach na skrzane/podeszwie nie wolno przekroczy te/granicy, Pullavar wszed do wntrza namiotu. Jego asystenci byli pod bokiem, by usun nastpnie w namiot; my za zajlimy nasze pozycje (po przeciwnych stronach) i fotografowalimy wszystko, co si dao i pod kadym ktem. Gdy usunito namiot, widzowie ujrzeli fakira jakby zawieszonego w pozycji horyzontalnej w odlegoci okoo 90 centymetrw od ziemi. By w gbokim transie; jego prawa rka opieraa si lekko na spowitym w ptno kiju. Przedtem odwinito na oczach widzw tkanin, po czym znw udrapowano wok kija, ktrego koniec zosta wbity - niezbyt gboko w stwardnia ziemi. Po 4 minutach, gdy wykonano ju wiele zdj, fakira osonite znw namiotem. Poprzez jego cienk ciank Plunkett widzia nadal zawieszonego w powietrzu Subbayaha. Po upywie moe minuty zacz si jakby koysa, a potem bardzo wolno opad, zachowujc cigle pozycj horyzontaln. Prawie pi minut zajo mu opuszczenie si od wierzchoka kija na ziemi - odlego wynosia jakie okoo 90 centymetrw". Gdy fakir znalaz si z powrotem na ziemi, jego pomocnicy wynieli go do nas i zaproponowali, bymy sprbowali zgi jego koczyny. Nawet z ich pomoc nie bylimy w stanie tego uczyni. Dopiero po piciominutowym masau, oblaniu mu gowy wod i napojeniu go, Subbayah wrci do normalnego stanu". Plunkett zapewnia, e ten wyczyn oglda z przyjacimi wiele razy i by absolutnie pewien, e nie ma w tym adnych oszukaczych sztuczek".

105

Energia ziemska, indukcja elektryczna?


W tym ostatnim i w opisanych wczeniej przypadkach lewitacji Hindusw niewtpliwie wany jest kontakt - choby symboliczny - pomidzy osob unoszc si w powietrzu a ziemi. W ostatnim przypadku osignito go za pomoc kija owinitego w ptno". Sceptycy okrelaj tego typu lewitacj jako cud z podprk", wyranie insynuujc (jako e z ich punktu widzenia lewitacja jest czym niewykonalnym), e tkwi w tym jakie oszustwo. Jednak fotografie, stanowice materia dowodowy w przypadku wyczynu Subbayaha Pullavara wskazuj, i jeli byy tam jakie sztuczki, to miay ju one charakter paranormalny. Na zdjciach wida dorosego czowieka, utrzymujcego si w powietrzu w pozycji lecej, w biay dzie, w otoczeniu licznych wiadkw. Jego obszerna szata z dugimi rkawami opada niej, nie dotyka jednak ziemi. Pullavar lew rk podoy pod gow, prawa spoczywa lekko na owinitym w ptno kiju. Znajduje si on w pewnej odlegoci od ciaa i nie jest nawet ustawiony prostopadle do ziemi, ale pod ktem. W jaki sposb, na lito Bosk, mgby dorosy mczyzna, choby nie wiem jak silne mia rce, utrzyma cae swe ciao bez ruchu, w pozycji poziomej i w powietrzu, opierajc si jedynie na tak nikej i odlegej od niego podprce? w kontakt z ziemi jest bardzo istotny nie po to, by zmyli widzw, ale z jakiego cakiem innego powodu. Dowid tego popis fakira Covindasamy, ktry w 1866 roku wystpi przed Louisem Jacolliotem (1837-1890), penicym wwczas funkcj naczelnego sdziego Chandenaguru. Po powrocie do Francji ten badacz zjawisk tajemnych opisa, jak fakir - pragnc odwdziczy si za gocin - zademonstrowa kilkakrotnie spontaniczn lewitacj. Twierdzi przy tym, e uprawianie jogi pozwala mu na kontakty z duchami przodkw, a nawet wydawanie im polece. Oparszy si mocno na nalecej do Jacolliota lasce z kazuaryny, fakir utkwi oczy w ziemi i wypiewujc modlitewne zaklcia, powoli unis si w powietrze na wysoko okoo 60 centymetrw. Mia skrzyowane nogi i nie zmieni swej pozycji - zaobserwowa Jacolliot. - ...Przez ponad 20 minut prbowaem poj, jakim sposobem Covindasamy unosi si w sposb sprzeczny z wszelkimi prawami cikoci!" Odnotowawszy, e nie byo innego kontaktu z ziemi prcz prawej doni wspartej na rczce laski, Jacolliot dodaje, i nastpnej nocy Covindasamy usiad ze skrzyowanymi nogami na stoku i bez adnych dostrzegalnych porusze ciaa zmusi ten mebel do galopu przez ca dugo werandy; stoek porusza si skokami dugoci 90-120 centymetrw. Fakir skoni take do lewitacji niektre sprzty w domu Jacolliota. Sprawi rwnie, e innych nie mona byo ruszy z miejsca. Nastpnego dnia przed odjazdem Covindasamy zwrci si twarz w stron gospodarza, skrzyowa ramiona i wznis si okoo 30 centymetrw nad ziemi, pozostajc na tej wysokoci blisko 5 minut. Jeli w tych relacjach jest choby czstka prawdy - jakie siy mogy tu doj do gosu? Cytujc teori swego przyjaciela, Harry Kellar sugeruje, i lewitacj mog by efektem tajemnej wiedzy o prdach elektrycznych, pozwalajcej fakirom dowolnie oddziaywa na prd przenikajcy ich ciao... wchanianie za influencji elektrycznej z ziemi umoliwio zniweczenie siy przycigania ziemskiego". Po dugotrwaych obserwacjach hawajskich kahunw, Max Freedom Long postawi w 1948 roku hipotez, e dziki magnetycznym waciwociom siy elektrowitalnej" wtajemniczeni mog przyciga lub odpycha przedmioty bez adnego wspomagania ze strony duchw, ywej podwiadomoci czy innej inteligencji". Long cytuje The Mysterious Cobbier (Tajemniczego szewca), autobiografi Arthura Spraya, londyskiego szewca, a zarazem hipnotyzera i uzdrowiciela. Kiedy na oczach przedstawicieli prasy Spray kaza pewnemu modziecowi pooy si na pododze i wprawi go w gboki trans hipnotyczny. Stan przy jego stopach; ciao modego czowieka byo zupenie sztywne. Spray poleci mu, by otworzy oczy, a ten posucha. Skin na niego praw rk. Powoli gowa zahipnotyzowanego, potem za ramiona uniosy si w powietrze, cho pity nadal dotykay podogi. Cal po calu sztywne ciao podnosio si, zatrzymao si nieruchomo pod odpowiednim ktem ponad metr nad podog. Tkwio tak przez par sekund, a gestem zwrconym teraz w przeciwn stron Spray pooy je z powrotem na pododze... Podczas eksperymentu nie odczuwa on na ciele ani na rkach adnego przycigania". A zatem znw usztywnienie ciaa - podobnie jak u w. Jzefa czy Subbayaha Pullavara. W Honolulu Long by wiadkiem magnetycznego przycigania, demonstrowanego przez barona Eugene'a Persona, ktry utrzymywa, e dziki koncentracji woli potrafi czerpa z powietrza si elektryczn. Long widzia, jak Person pooy rk na jednym z szeregu identycznych lekkich, skadanych krzeseek, stojcych pod cian... Przelawszy w ten sposb si magnetyczn zawart w jego ciele na ten mebel, Ferguson wezwa z drugiego pokoju mod kobiet o wyjtkowej

106

wraliwoci i poprosi, by przesza obok caego ich rzdu. Uczynia tak - a gdy znalaza si naprzeciw namagnetyzowanego krzesa, zostaa w gwatowny sposb popchnita tak, i na nim usiada. Kobieta waya z pewnoci co najmniej dziesi razy wicej ni krzeseko i mona byo raczej spodziewa si, e to ono podskoczy i przylgnie do jej ciaa. Zaszo jednak co wrcz odwrotnego". eby sprawdzi, czy nie wchodzia tu w gr sia sugestii, uczniowie Fergusona wyprbowali efekt na bullterierze. Psy nie s podatne na sugesti - zauwaa Long i dodaje. - Zarwno wacicielowi zwierzcia, jak i mnie samemu udao si sprowokowa takie przyciganie, e mimo i pies zapiera si wszystkimi czterema apami o ziemi, cofn si o kilka cali. My natomiast nie odczuwalimy na rkach ani na ciele adnego przycigania". Long cytuje rwnie przypadki, w ktrych dziki sile woli i kontroli oddechu ludzie spowodowali wymierne zmiany w ciarze swego ciaa (zwikszenie lub zmniejszenie). Opowiada te, e na Hawajach i w Tybecie (a take gdzie indziej) biegacze wprawiali si w trans, by zwikszy sw szybko i wytrzymao. Podobnie jak Coyindasamy, Long twierdzi, i w takich przypadkach widoczny jest udzia duchw" - powrmy wic znw na Zachd - i pomwmy o kocielnych zakazach uprawiania demonicznej" magii oraz o lewitacjach mediw.

Latajcy Szkot": D.D. Home


Spord wielu mediw, oszukaczych i autentycznych, ktre zdobyy rozgos w Europie i Ameryce, gdy spirytyzm szerzy si jak poar w lesie, najbardziej znany by Daniel Dunglass Home (1833-1886). Ten Szkot wychowywa si w Stanach Zjednoczonych, po czym wrci na Wyspy Brytyjskie. By spirtystycznym majstrem do wszystkiego": dosownie igra z ogniem - z jego gowy wydobyway si pomienie. Potrafi wydua sw posta, powodowa nie wiedzie skd dochodzce stuki, przesuwa cikie przedmioty i gra na instrumentach muzycznych nie dotykajc ich. Podobno co pitek, przez trzydzieci dwa lata, bawarska stygmatyczka Teresa Neumann (1898-1962) tracia okoo 0,5 l krwi, ktra wyciekaa z ran bdcych odbiciem Mki Paskiej. Pojawiay si one na jej rkach, nogach, boku i czole i znikay do soboty. Mimo e niektrzy podejrzewali oszustwo, nigdy go nie wykryto. (Images) Na ciele woskiego zakonnika Francesca Forgione, lepiej znanego pod imieniem Ojca Pio (1887-1968), ukazay si w 1918 roku pene stygmaty. Ojciec Pio zyska saw dziki mocy uzdrawiania oraz innym niezwykym umiejtnociom, ktre mu przypisywano. Stygmaty zaczy blednc dopiero w ostatnim roku jego ycia i zniky cakowicie w dniu mierci. (FPL) wity Franciszek z Asyu (l 181-1226) poci i chorowa, gdy w dniu 14 wrzenia 1224 roku na jego ciele objawiy si stygmaty Mki Paskiej - by to pierwszy stwierdzony przypadek tego rodzaju. Czy odegray jak rol czynniki psychosomatyczne? Na widocznej tu paskorzebie z fasady pewnego brazylijskiego kocioa zostao przedstawione to niezwyke wydarzenie. (FPL) W sierpniu 1915 roku zaczy szerzy si wieci, e francuscy i brytyjscy onierze zostali ocaleni od niechybnej mierci z rk Niemcw dziki interwencji Aniow z Mons". Opublikowano pniej ksik ucznicy, opisujc pojawienie si pod Mons zjaw redniowiecznych ucznikw. Jej autor, Arthur Machen, twierdzi, e jest to czysta fikcja i e sam wszystko wymyli - jednak prawie nikt mu nie uwierzy. (FPL) W 1871 roku przeprowadzono nastpujcy eksperyment: akordeon zosta umieszczony w klatce szczelnie zabezpieczonej miedzianym drutem. Home mg dotkn powierzchni instrumentu, ale nie jego harmonijki. Mimo to akordeon gra - i nie przesta nawet wwczas, gdy Home odj do od klatki. Pomys tego dowiadczenia podda fizyk William Crookes, w pniejszym okresie zamieszany w spraw oszustwa wraz z medium imieniem Katie King; podobno posuy jako przykrywka nieczystej sprawy. Home jednak - niezwykle podziwiany przez ludzi tej miary co Lytton, Ruskin, Thackeray i Longfellow, przez Emersona za zwany zdumiewajcym geniuszem" - nigdy nie zosta przyapany na oszustwie. Rzecz doprawdy godna podziwu w epoce, gdy nieustannie demaskowano faszywe media! Jeszcze bardziej niezwyke wydaj si lewitacje, z ktrych przede wszystkim syn. Matka Home'a bya Szkotk i posiadaa dar jasnowidzenia. On sam - jak wiele mediw - by chorowitym dzieckiem. Pierwsza odnotowana lewitacja Home'a miaa miejsce w 1852 roku podczas seansu spirytystycznego w Connecticut. Nagle

107

(jak relacjonowa F.L. Burr, redaktor Hartford Times") Home'a co unioso w powietrze... Dygota od stp do gw, miotany sprzecznymi uczuciami radoci i trwogi... Kilkakrotnie odrywa si od podogi, za trzecim razem wzbi si a pod sufit, ktrego lekko dotkn rkoma i nogami". Czy Burr po prostu da si nabra? W pokoju byo zapewne ciemno, wic c mg zobaczy? A jednak Home czsto powtarza ten wyczyn przez trzydzieci lat swej kariery, publicznie i przy dobrym owietleniu. W lipcowym wydaniu Kwartalnika Naukowego" z 1871 roku Crookes rozczarowa do siebie wiele osb (i nadszarpn swj autorytet naukowy) publicznie owiadczajc, e wierzy w autentyczno lewitacji Home'a. Pewnego razu widzia, jak to medium unioso si okoo 90 centymetrw nad ziemi. W 1868 roku, zwiedzajc wraz z Lordem Adare i jego ojcem jeden z londyskich kociow, Home - prawdopodobnie w transie - opuci wityni i zbliy si do zniszczonego muru, wysokiego na jakie okoo 60 centymetrw. Lord Adare opisa, co dalej zaszo: Po chwili wszyscy zobaczylimy, e si zblia. W kocu oderwa si od ziemi i przelecia przed nami". Adare wraz z ojcem obserwowali Home'a: przelecia nad murem jakie 3-3,7 metra, po czym wrci na ziemi. Najbardziej znany jest przypadek z 13 grudnia 1868 roku. Home - przebywajcy wwczas w Londynie - rzekomo opuci dom przy Buckingham Gate 5, wyfruwajc z okna trzeciego pitra, a powrci do wntrza budynku przez najdalej pooone okno ssiedniego pokoju. Obserwowali to wydarzenie trzej wiadkowie: lord Lindsay, lord Adare i kapitan Wymi - filary angielskich wyszych sfer". Czy byli to po prostu naiwni arystokraci, dni cudw? Zauwaono pewne niezgodnoci w ich relacjach; owietlenie byo marne, a wszyscy sprawiali wraenie bardzo podekscytowanych. Jednake caa trjka twierdzia z uporem, e Home dokona tego wyczynu - zarwno referujc to wydarzenie na posiedzeniu Towarzystwa Dialektycznego, jak i przy innych okazjach. Krytyk F. Podmore uzna ten incydent i wszelkie inne lewitacje mediw za zwyke przypadki prymitywnego szalbierstwa, w ktrych dane sensoryczne odgryway znikom rol. Nie zabrako adnego czynnika wzmagajcego iluzj: przymione wiato, delikatna sugestia ze strony medium, silne zaangaowanie emocjonalne obecnych, graniczce z egzaltacj". Specjalista od sztuczek ze znikaniem", Houdini, by zdania, i Home posuy si drutem zaczepionym na zewntrz budynku, za ktrego pomoc mg przedosta si z jednego balkonu koo okna na drugi. A moe przerzuci midzy nimi desk - lub posuy si hipnoz, czy jeszcze inn sztuczk? Przypomnijmy raz jeszcze: Home'a nigdy nie przyapano na oszustwie. On sam twierdzi, e unosz go w powietrzu duchy". Pisa na ten temat: przewanie wzbijam si pod ktem prostym; ramiona mi zazwyczaj sztywniej, po czym wznosz si nad gow, jakby chwytaa za nie jaka niewidzialna sia, ktra powoli unosi mnie nad podog". W odrnieniu od Home'a czsto przyapywana bya na oszustwie inna specjalistka od lewitacji", budzca wiele kontrowersji Woszka Eusapia Palladino (1854-1918). Biorc pod uwag, e matka zmara wydajc j na wiat, ojciec za zosta zamordowany, gdy dziewczynka miaa dwanacie lat, trudno dziwi si, i zwizane z jej osob fenomeny przybieray czsto gwatowny charakter. Cho zazwyczaj przywizywano j do krzesa, by nie moga oszukiwa, obserwatorzy za trzymali j za rce i nogi, fenomeny psychokinetyczne nastpoway mimo wszelkich przedsiwzitych rodkw kontroli. Paryski psycholog Charles Richet zorganizowa ponad sto seansw z udziaem Eusapii Palladino i by przekonany, e jej niezwyke zdolnoci s autentyczne. Podczas jednego z seansw, ktry odby si w 1892 roku w Mediolanie, Richet i jego wsplnik Lombroso zaobserwowali, jak medium wraz z krzesem unioso si w powietrze, a potem wyldowao ostronie na stole. Kiedy indziej, jak relacjonowa francuski uczony Camille Flammarion, Eusapia wpada w taki gniew, i: Gdy spojrzaa na kanap, mebel wyskoczy do przodu, potem za cofn si, jakby przestraszony; wszystkie przyrzdy zostay porozrzucane bezadnie po stole; tamburyn wzlecia a pod sufit; wzity udzia w tej zabawie take poduszki, strcajc wszystko, co stao na stole". W dodatku; jedna osoba zostaa zrzucona z krzesa, ktre z wielkim hukiem wjechao na st". Po kilku seansach z jej udziaem, zorganizowanych w 1908 roku w Neapolu przez Towarzystwo Bada Metapsychicznych, Eyerard Feilding napisa: Obserwowaem t niezwyk kobiet... moi koledzy trzymali j za rce i nogi, bya cakowicie nieruchoma, czasem tylko napraa ktr z koczyn - a jednak jaka istota raz po raz ciskaa m do, mimo e znajdowaem si w miejscu, do ktrego z ca pewnoci medium nie zdoaoby sign". Czy wszyscy ci badacze zostali otumanieni przez podstpn historyczk? Czy podjte przez nich rodki kontroli" byy mniej pewne, ni im si wydawao? A moe kieroway nimi jakie nieznane nam motywy, nakazujce im zapewnia o realnoci czego, co byo niewykonalne? A moe w ogle nie byli to ludzie nauki", lecz atwowierni romantycy, niezdolni odrni prawdy od faszu? Wielu chtnie by w to uwierzyo, choby z tej racji, e relacje naukowcw, pene wzmianek o duchach", s wyrazem przestarzaych" pogldw, ktre racjonalici odrzucaj ze wzgard.

108

Szatan nawiedza Waszyngton: Egzorcysta


Koci katolicki jest zdania, e lewitacje mediw maj inny charakter ni mistykw i s dzieem szatana lub jakich demonicznych si nadprzyrodzonych. W La Levitation" Leroy wylicza nastpujce rnice: 1. Lewitacje mistykw s wynikiem ich niewakoci, media za s unoszone w powietrze przez jak niewidzialn aparatur podtrzymujc. 2. Z mistykw Kocioa czsto podczas lewitacji emanuje wiato. Ta cecha nie wystpuje u mediw. 3. Mistycy lewituj wszdzie, podczas gdy media mog spowodowa w fenomen wycznie za pomoc specjalnych przygotowa w pomieszczeniu zamknitym. 4. Lewitacja mistyczna moe nastpi w biay dzie, a media lewituj wycznie w ciemnoci. 5. wici i mistycy lewitowali nawet w czasie choroby, media nie s zdolne do wystpu w zym stanie zdrowia. 6. Mistycy lewituj jedynie podczas spontanicznej ekstazy, media musz by z rozmysem wprowadzane w trans, zanim bd zdolne do takiego wyczynu. 7. wici i asceci Kocioa lewituj jedynie na osobnoci, podczas gdy media czyni z tego publiczne widowiska. 8. Zdolno lewitacji u witych jest niewtpliwie wynikiem stanu aski, ktrej oni sami dostpili, podczas gdy zdolnoci mediw bywaj dziedziczne. Uznajc lewitacje za fakt, Leroy sprzga je cile z doktryn Kocioa. Jego wywody w wielu punktach mona by podway. Home zarwno emanowa blaskiem podczas lewitacji, jak i lewitowa pod goym niebem. Zdarzay mu si take lewitacje spontaniczne, i to w penym wietle. Ratti" Jzefa z Copertino trudno chyba okreli jako lewitacje w odosobnieniu"; czsto rwnie zwisa w powietrzu, jakby go co trzymao. Leroy nie bierze pod uwag lewitacji jogw, odbywajcych si podobno pod goym niebem i w biay dzie. Jednak niektre dobrze udokumentowane przypadki w peni zasuguj na okrelenie demoniczne" czy te diabelskie optanie"; racjonalna psychiatria" (jeli w ogle co takiego istnieje!) nie jest w stanie ich wytumaczy. Wydarzenia, na ktrych William Peter Blatty opar fabu swej bestsellerowej powieci Egzorcysta, rozpoczy si w Georgetown pod Waszyngtonem w 1949 roku. Koci dugo utrzymywa spraw w tajemnicy, ale prawda wysza na jaw, gdy powie staa si oglnie znana. Gwnym rdem informacji autora bya praca Diabolical Possession and Exorcism (Diabelskie optanie a egzorcyzmy) napiasana w 1974 roku przez ksidza Johna Nicol, ktry mia dostp do oryginalnych dokumentw, wcznie z zapiskami zwizanych z tym przypadkiem kapanw, przesucha on tez jednego z naocznych wiadkw. Ofiar demonw by trzynastoletni luteranin, Roland Doe" *), dziecko z do zamonej mieszczaskiej rodziny, mieszkajce wraz z rodzicami i babk. 15 stycznia 1949 roku, w caym domu day si sysze dziwne stuki i szmery. Rodzina przypisywaa je niespokojnej duszy niedawno zmarej ciotki Rolanda, ktra wprowadzia chopca w tajniki porozumiewania si z duchami podczas seansu spirytystycznego. Rne artykuy gospodarstwa domowego zaczy znika, by pojawi si nastpnie w najdziwniejszych miejscach. Wiszce na cianach obrazy klekotay, meble same si przemieszczay, Roland za zacz wykrzykiwa przez sen spronoci. Pewnej nocy rodzina wyrwana ze snu jego wrzaskami wbiega do pokoju chopca i ujrzaa z przeraeniem, e zarwno dziecko, jak i materac wisz w powietrzu bez adnej widocznej podpory. Przez nastpne kilka tygodni takie lewitacje powtarzay si wielokrotnie w rnych kach, podczas pobytu chopca w domach prywatnych i szpitalu". Duszpasterz rodziny spdzi noc w pokoju Rolanda, by wiadkiem lewitacji i innych przejaww optania. Podczas gwatownych atakw prawdziwa osobowo chopca jakby si rozpywaa, wadz za nad jego ciaem przejmowa i przemawia ustami Rolanda kto obcy". Rodzina zwrcia si do Kocioa katolickiego z prob o przeprowadzenie przepisowych egzorcyzmw. W marcu zabrano Rolanda do katolickiego szpitala w St Louis, gdzie kapani: Raymond Bishop, F. Bowdem i Lawrence Kenny przystpili do walki ze zym duchem. Zmagajc si z niezwyk si z przytrzymujcymi go osobami, Roland (czy raczej zy duch, ktry go opta) czyta w mylach egzorcystw i zdradza dobr znajomo kocielnej aciny, ktr posugiwali si ksia zgodnie z rytuaem. Poczas kadej z takich sesji w pomieszczeniu panowa niezwyky chd; chopiec wielokrotnie lewitowa. Ojciec Charles O'Hara, wykadajcy na uniwersytecie Marquette w Milwaukee, opisa pniej tamte wydarzenia ojcu Eugene Gallagherowi z uniwersytetu w Georgetown. (On za zapozna z tym przypadkiem swego studenta, Williama Blatty). Ojciec O'Hara

109

relacjonuje: Pewnej nocy chopiec strzsn przytrzymujce go rce i wzbiwszy si w powietrze poszybowa ku ojcu Bowdemowi. Sta on w pewnej odlegoci od ka z ksig egzorcyzmw w rku. Prawdopodobnie zostaby zaatakowany, ale gniew chopca skoncentrowa si na ksidze. Uderzy w ni rk - zapewniam, e widziaem to na wasne oczy! - i nie podar jej, po prostu unicestwi. Z ksigi pozosta tylko py, ktrego drobinki spady na podog". Ostatecznie jednak egzorcyzmy poskutkoway. Skoczya si cika yciowa prba Rolanda Doe". Wszystko wskazuje na to, i przebieg autentycznych wydarze jest zgodny z opisem, cho zagina znaczna cz notatek, prowadzonych wwczas przez egzorcystw. Inny dobrze udokumentowany przypadek optania wydarzy si w Natalu w 1907 roku. Claire-Germaine Cele, dziewczynka z plemienia Bantu, wychowana przez siostry misjonarki, zostaa podobno optana wkrtce po przystpieniu do pierwszej komunii. Miaa ataki konwulsji, mwia jzykami, z ktrymi nigdy si nie zetkna, czytaa w mylach zajmujcych si ni ksiy, szydzia z nich jakby przemawia przez ni demon i lewitowaa. Podczas jednego z egzorcyzmw uniosa si okoo 180 centymetrw ponad ko i szyderczo zaproponowaa egzorcycie, by si do niej przyczy. Egzorcyci tak relacjonowali: Germana [sid] unosia si czsto w powietrze na wysoko okoo 90, 120, lub nawet 150 centymetrw, czasami w pozycji pionowej ze stopami w d, kiedy indziej znw horyzontalnie: wtedy gowa znajdowaa si niej ni reszta ciaa. Bya wwczas cakowicie usztywniona. Nawet fady ubrania nie opaday, jakby to miao miejsce w normalnej sytuacji: suknie cile przy legay do jej ciaa i ng. Po pokropieniu wicon wod natychmiast spadaa, a fady ubrania rozkaday si luno na ku. Fenomen powtarza si w obecnoci wielu wiadkw, take osb cakiem obcych. Nawet w kociele, gdzie znajdowaa si na oczach wszystkich, wznosia si nad siedzeniem. Niektre osoby prboway cign j na d si, ale okazao si to niewykonalne.
___________________ *)Uyte w tekcie okrelenie Doe" jest rwnoznaczne z polskim X" - uywa si go, gdy nazwisko jest nieznane lub pragnie si ukry tosamo jakiej osoby. Poza tym, w opublikowanej wczeniej Ksidze duchw" s. 198 (org) podano prawdziwe nazwisko chopca: Douglass Deen oraz informacj, e wydarzenie miao miejsce w Mount Rainier w stanie Washington. Data te jest nieco inna: 17 lutego (przyp. tum.).

I znw powtarzajcy si motyw: lewitujcej nie dao si cign w d. Dziwnie przylegajce za fady ubrania kojarz si z obrazem przykutej do ka (w pozycji horyzontalnej) stygmatyczki, Dominiki Lazzari: krew pynca zra w jej stopach zamiast cieka normalnie... pyna do znajdujcych si w grze palcw u ng, jak gdyby ciao byo zawieszone na krzyu..." I jeszcze jedno podobiestwo: czterech dorosych mczyzn nie mogo podnie maych wizjonerek z Grabandal, gdy pady na ziemi w transie. Podobnie byo z Ann Ecklund, urodzon w Wisconsin okoo 1882 roku, pobon katoliczk. Jako nastolatka nagle zacza stroni od miejscowego kocioa i atakowaa przedmioty kultu. Rzekome optanie trwao cae lata. W 1912 roku egzorcyzmy ojca Theophilusa Riesingera day podany efekt - zosta on jednak zaprzepaszczony na skutek zoliwie rzuconej przez ojca Anny kltwy. W 1928 roku ks. Riesinger ponowi prb w kaplicy klasztoru sistr franciszkanek w miejscowoci Earling w stanie Iowa. Zakonnice przytrzymyway Ann. Opisa to wydarzenie wielebny Cari Yogel w broszurze Begone Satan (Precz, szatanie!) Ledwie kapan rozpocz formu egzorcyzmu... rozegraa si przeraajca scena. Z szybkoci byskawicy optana zerwaa si z ka i strzsna przytrzymujce j rce. Jej ciao unioso si w powietrze i zawiso wysoko nad drzwiami, przywierajc do ciany jakim kocim chwytem". Z trudem wyrwano j z tej nieprawdopodobnej pozycji i cignito na d, a gwatowne egzorcyzmy trway jeszcze wiele dni. Istoty, ktre same twierdziy, i s demonami, szydziy z egzorcystw, przypominajc im popenione w dziecistwie grzechy, znane tylko im samym... W kocu odezwa si nieyjcy ju ojciec Anny. Wyjawi, e gdy dziewczyna odtrcia jego kazirodcze uciski, przekl crk i wezwa demony, by j optay. Wreszcie - w momencie gdy ciao Anny wystrzelio z ka, tak i pozostay na nim jedynie stopy - uznawszy porak demony odeszy na zawsze, wywrzaskujc swe imiona; pozostaa ju tylko klczca na ku i spakana Anna.

UFO-a moe...?
Demony? Rozszczepienie osobowoci? A moe jedno i drugie?... Czy istniej zoliwe, bezcielesne duchy zdolne do zawadnicia ludzk istot?... Podobno diabe najlepiej prosperuje, gdy si w niego nie wierzy! Bezpieczniej wic mie oczy szeroko otwarte na wszelkie moliwoci, zwaszcza w obliczu zezna niemal czterech milionw Amerykanw, ktrzy (wedug najnowszych danych Instytutu Gallupa) utrzymuj, e zostali uprowadzeni przez zowrogich ufonautw. Wrd takich

110

wspomnie", czsto powstaych w stanie hipnotycznym, moemy napotka te wzmianki o lewita-cji. Relacje o uprowadzeniach przez obcych" zaczy pojawia si pod koniec lat pidziesitych naszego wieku, ostatnio jednak s coraz czstsze. Przyczyn tego moe by - po czci - dokument prawdziwych przey" - bestseller Whitleya Striebera Communion (Wsplnota), wydany w 1987 roku. Zaniepokojony straszliwymi koszmarami sennymi, ktre nkay go podczas pobytu w pnocnej czci stanu Nowy Jork pod koniec 1985 roku, Strieber (autor horrorw) pod wpywem hipnozy przypomnia sobie", jak porwali go - nagusiekiego - prosto z ka, niepozornie wygldajcy kosmici w niebieskich kombinezonach i wepchnli na czarne, elazne nosze", ktre wzbiy si w niebo. Strieber by przekonany, e to sen: przecie fruwaem". Oznajmi nowojorskiemu psychiatrze Donaldowi Kleinowi: Wystrzeliem ponad drzewa. Na tym krzeseku, w tym czym... Coraz wyej. Wzbiem si na jakie sto stp. Ponad korony drzew. Tak po prostu. Wwuh -prosto w niebo. Wystrzeliem z lasu, jakbym jecha wind... Znw czuj podog pod stopami... Siedz na aweczce w niewielkim pomieszczeniu". Jego relacja przypomina zwariowany sen o lataniu. To niewielkie pomieszczenie" przypomina chatk irlandzkiej wrki. Eksperymenty za, ktrym poddawali go kosmiczni zwiadowcy" o olbrzymich czarnych oczach" i sztywnych owadzich" ruchach, kojarz si z szataskimi, redniowiecznymi torturami. Wizie zastanawia si, czy drczyciele nie zrodzili si w jego podwiadomoci?... Strieber podda si rnym testom, by sprawdzi, czy nie wystpiy jakie zaburzenia pracy mzgu (na przykad czasowa epilepsja pata mzgowego). Podda si te badaniom z wykrywaczem kamstw" - wykazay one, e jest przewiadczony, i mwi prawd. Jego opowie - rwnie chtnie wyszydzana przez sceptykw, jak i przyjmowana bezkrytycznie przez tych, ktrzy wierz, e obcy" (diaby i anioy w nowoczesnym wydaniu?) wcigaj ludzi do swych pojazdw kosmicznych lub przenosz w inny wymiar - jest doprawdy niepokojca. Prawdziwa" czy nie, odwouje si do czego, co tkwi gboko w nas. lady marze sennych?... Znacznie wygodniej zbagatelizowa wszystko jako zwyk bujd. Ale co ze Strieberem? Czy yje w wiecie wasnych zudze, czy te cynicznie nabiera innych?... A moe istniej naprawd inne wymiary rzeczywistoci, ktrych nasz wiadomy umys nie jest w stanie obj, powstaje wic pami wybircza i rne bdne interpretacje? Kto wie, jak jest naprawd? Nie mamy przecie adnej pewnoci - cho sceptykom na pewno poprawi si humor, gdy zapoznaj si z dwoma nastpnymi przypadkami, w ktrych zostao udowodnione oszustwo.

Grawitacyjni oszuci
Brzylijczyk Carlos (Wielki") Mirabelli (l 889-1951) tak wietnie sobie radzi jako cudotwrca, e w 1927 roku, gdy wie o nim dotara do Towarzystwa Bada Metapsychicznych, uznano, i jest to zbyt pikne, by mogo by prawdziwe". Rzekomo posugiwa si pismem automatycznym w dwudziestu omiu jzykach lub bdc w transie mwi dwudziestoma szecioma! To przedsibiorcze medium potrafio te wywoywa dusze zmarych, gra w bilard, nie dotykajc kija, i teleportowa si z miejsca na miejsce, pokonujc okoo 100 kilometrw w 2 minuty (cho licho wie, czemu to tak dugo trwao!). Mirabelli utrzymywa te, e potrafi lewitowa. W 1934 roku TBM oddelegowao Theodore'a Bestermana do przebadania autentycznoci jego przechwaek. Mirabelli zrobi na mnie wraenie niewtpliwego oszusta" - napisa Besterman do badacza zjawisk metapsychicznych Guya Lyona Playfaira w 1973 roku. Cho nie zbada nawet opublikowanych drukiem relacji dotyczcych Mirabellego, Besterman przywiz z Brazylii pewn fotografi, ktra okazaa si bardzo uyteczna. Przeleaa si w archiwach TBM, dopki nie wygrzeba jej stamtd w czerwcu 1990 roku amerykaski badacz dr Gordon Stein. Zdjcie przedstawia Mirabellego, pozornie utrzymujcego si w powietrzu z rozpostartymi ramionami i wzniesionymi oczyma. Gow nieomal dotyka sufitu - a pokj by wysoki na co najmniej 4 metry - jak stwierdzi Playfair. Pod zdjciem znajduje si dedykacja: Panu T. Bestermanowi - Carlos Mirabelli" oraz data: 22 sierpnia 1934 roku. Na fotografii mona dostrzec wyrane lady retuszowania negatywu albo poprzedniego, powtrnie sfotografowanego zdjcia. Zarys szat i obuwia zosta wyostrzony, a tu pod butami znajduje si bezsporny dowd oszustwa. Wzr tapety za plecami Wielkiego Mirabellego - wszdzie doskonale widoczny - w tym wanie miejscu jest dziwnie zamglony. A czemu to? Bo tam wanie znajdowa si najwyszy szczebel drabiny, na ktrym stal Mirabelli; potem go na fotografii wymazano czy zamalowano. I jeszcze jeden smakowity ksek dla niedowiarkw. W 1967 roku, gdy mdro Wschodu staa si nagle ogromnie modna. Beatlesi zrobili dobr reklam naukom Maharishi Mahesha Yogi (czyli Chichoczcego Guru"). Pocztkowo zawzicie

111

reklamowa on na Zachodzie Transcendentaln Medytacj" (TM) jako now religi. Gdy jednak odmwiono mu w Stanach Zjednoczonych dotacji i dostpu do szk z powodu niepodanej reklamy praktyk religijnych, zdecydowa si uzna TM za nauk". Niebawem - poczwszy od szwajcarskiego uniwersytetu w Lucernie - zacz organizowa dla chtnych kursy lewitacji". Jedna z pierwszych absolwentek, pani Albertine Haupt, owiadczya (w wywiadzie dla londyskiej gazety Evening News" z 16 maja 1977 roku): Nagle znalazam si okoo 2 metrw nad podog i pomylaam: Boe, dokonaam tego!". Miaa problemy z ldowaniem. Na szczcie, podoga bya wycieana gum piankow. Wszyscy jednak mamy siniaki. Musimy po prostu nauczy si, jak kontrolowa posiadan moc". Biuro prasowe Maharishiego niebawem opublikowao fotografi jednego ze studentw TM, siedzcego w pozycji lotosu i najwyraniej kwitujcego. W stanie Kalifornia, a zwaszcza nad zatok, wyjtkowo naraon na trzsienia ziemi i kryminogenn, zwolennicy TM orzekli, e poczone z medytacj lewitacje mog zarwno przyczyni si do zmniejszenia liczby popenianych zbrodni, jak i zmniejszy zagroenie Wielkich Wstrzsw. Takie wypowiedzi wpyway niewtpliwie dodatnio na stan kasy Maharishiego, gdy naganiay mu nowych uczniw, ktrzy jako nie dostrzegli, e na zdjciu dokumentalnym" szal kwitujcego studenta unosi si, wskazujc na to, e jest to migawkowe zdjcie osoby skaczcej. A jeli wcale tak nie jest?... C, wszystko moliwe. W kadym razie w 1987 roku w Waszyngtonie kilku eks-studentw TM pozwao mistrza do sdu, domagajc si dziewiciu milionw dolarw (od ebka) pod zarzutem, i Maharishi nie dotrzyma danej obietnicy i nie nauczy fruwa". Poza tym za trening pod jego kierunkiem spowodowa liczne negatywne efekty emocjonalne, psychologiczne i fizyczne". Byy instruktor TM, Bob Kropinski, przyzna, e Maharishi zarwno jemu, jak i innym owiadczy, e Nie szkodzi, jeli mwicie ludziom kamstwa". Walnie przyczyni si te do wygrania sprawy przez oskarycieli (na czym i sam skorzysta!) relacjonujc, i studenci skutkiem treningu TM dowiadczali gwatownych wstrzsw, halucynacji, impulsw morderczych i samobjczych". Podczas treningu niezwykle rozemocjonowani uczestnicy nie wzbijali si co prawda w powietrze (jak im obiecano), za to wpadali w trudny do opanowania sza, atakujc kolegw i prbujc targn si na wasne ycie. W takiej sytuacji Maharishi doradza im jedynie opanowa si i podchodzi do wszystkiego spokojnie". Przypomina to scen z Egzorcysty, ale jakby na opak: tutaj zaklinacz nie stara si zwalczy demonw, ale wrcz je zaprasza. Kiedy odszedem od ruchu TM ~ wyzna pniej Kropinski - wypeniy mnie rozmaite dziwaczne przesdy. Wierzyem, e bogowie mnie zabij". Pniej przekona si, e istniej i inne ofiary tego zjawiska, ktre jak i ja musz pogodzi si z faktem, i zostay zgwacone duchowo i finansowo". Co miao dla pana Kropinskiego wiksze znaczenie: gwat duchowy czy te finansowy - nie jest cakiem jasne, ale chyba tylko w Stanach Zjednoczonych zasad caveat emptor!" (niech kupujcy ma si na bacznoci) mona byo tak wywrci do gry nogami, e ostatecznie wyrok sdu wykaza, i gupota bywa opacalna! Ludzie pac oszustowi, eby nauczy ich fruwania, a potem nie tylko udaj zdumionych na wie o zwykej nabierance, ale jeszcze pozywaj tego arcy szalbierza do sdu - a ten przyznaje im odszkodowanie?! C, jeli oszust sypnie si" w jednym miejscu, to prbuje si gdzie indziej. Latajcy mistrzowie jogi budz w nas nadziej na popraw interesw" - gosi londyski Independent" z 10 lutego 1995 roku. Wyraajc rado z powodu otwarcia Uniwersytetu Prawa Naturalnego przez Fundacj Maharishi w angielskiej miejscowoci Bentwaters w hrabstwie Suffolk, lokalny burmistrz Russell Green owiadczy: gdy wynieli si std amerykascy lotnicy, nasz biznes wyranie podupad". C miaa znaczy ta uwaga? Czyby stanowia aluzj do tego, e oto powstaje nowa baza do osobliwego lotnictwa" wanie w Bentwaters, ktre nie tylko gocio przez cae lata przedstawicieli Si Powietrznych Stanw Zjednoczonych, ale byo te miejscem synnego wypadku z UFO w grudniu 1980 roku, ktrego przyczyn nadal usiuj rozgry zwolennicy teorii konspiracji". Gdyby jednak okazao si, e owymi ufonautami z lasu Rendlesham (Rendlesham Forest) s latajcy jogowie z 1999 roku, wyzwoleni z wizw grawitacji i ziemskiego upywu czasu?... To wszystko przecie bzdura!... A moe nie?... Nikt nie potrafi lewitowa... A jeli potrafi?... Gdy za uwaacie, e to naprawd moliwe, a jestecie chrzecijanami, to albo zaliczacie si do chrzecijaskich witych, albo demony robi wam jakie gupie kaway... Prawda?... Przecie winie nie miewaj skrzyde!... A moe jednak?...

112

Rekapitulacja: a nu winiom wyrastaj skrzyda?


Do czego zatem doszlimy? Po pierwsze: racjonalici zdecydowanie przecz moliwoci lewitacji: wszelkie relacje na ten temat s wedug nich efektem oszustwa, sugestii, zudzenia, halucynacji albo hipnozy. Po drugie: teologowie katoliccy zakadaj, e lewitacje istotnie si zdarzaj, nie aprobuj ich jednak i maj paskudne podejrzenia co do rda tego fenomenu. Po trzecie: wedug tradycji Wschodu, lewita-cja naley do umiejtnoci, ktre mona wyrobi w sobie uprawiajc jog. Po czwarte: parapsychologowie i spirytualici podaj wiele rozmaitych wyjanie tego fenomenu, poczwszy od przejcia kontroli nad elektromagnetycznymi siami witalnymi, a koczc na wsparciu ze strony zmarych. Dlatego wanie Harry Kellar w 1897 roku zastanawia si, czy fakirzy, ktrych lewitacje obserwowa, w jaki sposb wchaniaj elektryczn influencj z ziemi, co pozwala na przezwycienie siy grawitacji". Max Freedom Long wysun za teori, i zanik przycigania ziemskiego moe nastpi pod wpywem pola magnetycznego siy elektrowitalnej". C, lepsze to ni nic! Pseudowiedza? A c powiemy na temat tradycji goszcej, e lewitacje wywoa mona dwikiem, powodujcym zmian wibracji struktury materii, czego rezultatem jest niewako? Lewitujcy katoliccy wici yli modlitw i pieni; czsto lewitowali podczas mszy. Moe unosia ich wywoana piewem ekstaza? Naukowcy zajmujcy si fizyk kwantow, zwalczajcy racjonalizm za pomoc paradoksu, obecnie zabieraj si do tych problemw. Dwaj fizycy: dr Richard Mat-tuck z uniwersytetu w Kopenhadze i Evan Harris z uniwersytetu Johna Hopkinsa w Stanach Zjednoczonych zaprezentowali teori szumu cieplnego", dotyczc psychokinezy. Ciao fizyczne moe zosta wprawione w ruch dziki ingerencji umysu ludzkiego, ktry nada konkretny kierunek zazwyczaj nieskoordynowanym ruchom czci skadowych atomw w tym ciele. Lewitacja moe nastpi wwczas, gdy w proces ukierunkowania zastosuje si do atomw, z ktrych skada si ludzkie ciao. Wszystko to - oczywicie - jedynie teoretyczne rozwaania. Zwyke domysy. Przynajmniej jednak mamy kilku badaczy, ktrzy nie rozpatruj tych zagadnie wycznie wedug sztywnego schematu: czame-biae, moliwe-niemoliwe, diabelskie-witobliwe, oszustwo-cud!

7. Podpalenia i ogniste fenomeny


Sprawczyni poarw: przypadek Carole Compton
W grudniu 1983 roku toczy si w Livorno niezwyky proces kryminalny. Zamknita w klatce o stalowych prtach, odgrodzona od reszty sali sdowej, dwudziestojednoletnia szkocka niania Carole Compton oskarona bya o podpalenie i usiowanie morderstwa. Obstawaa przy tym, e nie wzniecia adnego z piciu poarw, ktre wybuchy w domach dwch woskich rodzin w cigu kilku tygodni, gdy tam pracowaa. Mimo braku dowodw, zostaa uznana za sprawczyni poarw. Uwolniono j jednak od zarzutu prby zabjstwa trzyletniej podopiecznej, Agnese. Poniewa oskarona spdzia ju siedemnacie miesicy w areszcie, zasdzon kar trzydziestu miesicy wizienia otrzymaa z zawieszeniem. Dziewczyn (napitnowan przez opini publiczn jako la strega" - wiedma) deportowano. Pierwsze miejsce na licie bestsellerw zajmowaa wwczas we Woszech powie Stephena Kinga Firestarter. Znany wszystkim przypadek Carole fascynowa parapsychologw. Angielski pisarz Guy Lyon Playfair i dr Hans Bender z Instytutu Bada Paranormalnych we Freibergu doszli do tego samego wniosku: cho Carole bya niewtpliwie zwizana z poarami, fizycznie nie wzniecia ich i nie przyczynia si wiadomie do ich powstania, a nawet nie zdawaa sobie sprawy z tego, e ma co wsplnego z t spraw. Carole miaa zaledwie dziewi lat, gdy jej matka (katoliczka) rozwioda si z jej ojcem (irlandzkim protestantem). Dziewczynka nie zaznaa w dziecistwie stabilizacji. Mieszkaa w Ayr, w poudniowo-zachodniej Szkocji. W 1979 roku zadurzya si we woskim kelnerze, Marco Vitulano. W 1981 roku modzieniec wrci do Woch w celu odbycia suby wojskowej, a Carole podya za nim na pocztku 1982 roku. Nie znaa woskiego i po raz pierwszy znalaza si sama za granic. Gdy przekonaa si, e Marco ju si ni nie interesuje, doznaa szoku. Bogata Woszka, Emanuela Ricci, zatrudnia dziewczyn jako opiekunk swego dwuletniego synka Emanuela. Kiedy matka dziecka wyjechaa na wakacje, Carole z chopczykiem zostaa w miejscowoci Ortisei we Woskich Alpach. Mieszkali razem z Luigim, dziadkiem Emanuela, i

113

opiekujc si starcem pielgniark Nicole. Obie mode kobiety wyszy pewnego wieczora na spacer i po powrocie ujrzay, e dom ponie. Nikt nie dozna obrae, ale budynek powanie ucierpia od poaru. Znaleziono dla mieszkacw tymczasowe lokum w Ortisei. Nastpnego dnia ogie zacz tli si w pojemniku na mieci stojcym we wnce pokoju, ktry Carole zajmowaa wsplnie z Nicole. Oskarona o zaprszenie ognia papierosem Carole owiadczya, i jest niepalca. Kilka dni pniej, gdy moda Szkotka bya razem z Emanuelem i starszym panem, poczuli zapach dymu. Zapali si rodek ka Luigiego Rizzi. Ogie szybko ugaszono, ale Carole wiedziaa, e podejrzenie pada na ni i czua si jeszcze bardziej nieszczliwa ni dotd - zwaszcza i stracia prac i odesano j do Rzymu. Zostaa nastpnie opiekunk trzyletniej Agnese, creczki Danieli Tonti i Luigiego Cecchini. Wkrtce wraz z Agnese i jej matk Carole znalaza si na Elbie, gdzie gociy u rodzicw Luigiego. Stara pani Cecchini okazywaa modej Szkotce jawn wrogo. Dlaczego wleczesz ze sob znowu jak Angielk? -pytaa Daniele. - Czemu nie zatrudnisz Woszki?" Zakopotana pracodawczyni wyjania Carole, e jej teciowa ma bardzo konserwatywne pogldy, a w dodatku nie znosia poprzedniej niani, rwnie Szkotki. Na nieszczcie nie trzeba byo dugo czeka. Nastpnego dnia Carole bya wraz z Agnese w azience, gdy z pokoju dziadkw zacz wydobywa si dym. Nie stao si nic zego: ucierpia tylko troch materac, ale nikt nie potrafi wytumaczy, jak doszo do poaru. Tego wieczora, gdy Carole wesza w lad za gospodyni do saloniku, ze stou spada na podog jaka statuetka. Stara Woszka spojrzaa na dziewczyn z nienawici i mrukna strega!" Daniela zabronia Carole wchodzi do pokoju Agnese, gdy dziecko spao. Wkrtce z sypialni zacz wydobywa si dym. Tlio si ko, w ktrym spaa malutka. Babka zacza wykrzykiwa strega!", a Carole wyprowadzono z domu i uwiziono. Wezwano policj i rozpocza si dla dziewczyny straszliwa prba. Oskarono j o podpalenie i usiowanie zabjstwa. Spdzia siedemnacie miesicy w wizieniu, zanim proces si rozpocz. Pi poarw w cigu dwudziestu trzech dni?! Szerzyy si plotki o piromane scozzese" (Szkotce-piromance); oskarano j take o prb zabicia Agnese za pomoc czarw. Carole przeywaa prawdziwe pieko. Jej adwokat, ktry zdy ju skontaktowa si z Benderem i Playfairem, chcia oprze obron na paranormalnym charakterze zjawisk. Oszoomiona Carole protestowaa: Jeli powiem, e jestem czarownic, to mnie uwolni?!" Podczas procesu profesor Vitolo Nicolo z uniwersytetu w Pizie, ktry zbada podpalone ka w domu Cecchinich, przyzna, i jest zdezorientowany. Materace byy opalone tylko z wierzchu, za kadym razem lad by w tym samym miejscu. Oba poary miay identyczne cechy charakterystyczne: wysoka temperatura przy braku pomieni - stwierdzi ekspert podczas procesu. - Poza tym ogie posuwa si ku doowi a nie rozszerza w gr, co jest zdumiewajce. Podobne lady mogo pozostawi nadmiernie rozpalone elazko, ale nie zapalniczka, zapaki czy inne rdo otwartego pomienia". Ekspert doda jeszcze: W cigu moich czterdziestopicioletnich kontaktw z przypadkami tego typu nigdy nie zetknem si z podobnym poarem. Spowodowao je rdo bardzo intensywnego gorca, ale nie by to pomie. Nie umiem okreli jego przyczyny". Inni eksperci byli rwnie zdezorientowani. Nigdy dotd nie widziaem takiego poaru" - owiadczy Teodoro Comploi, naczelnik stray poarnej w Ortisei. Przypomnia on rwnie, i ogie w domu Rizzich take rozszerza si w d, a nie ku grze, Carole za nie oddalaa si ani razu na tak dugo, by zdya przez ten czas podpali ko Luigiego. C si wobec tego wydarzyo?

Inni niedawno odkryci sprawcy poarw


Przebadawszy ponad szedziesit podobnych przypadkw, Hans Bender kojarzy takie poary ze zjawiskiem powrotnej spontanicznej psychokinezy". Bender twierdzi, e nieszczni sprawcy tego fenomenu nie maj pojcia o swoim udziale w wydarzeniach. (rdem tych zjawisk s zazwyczaj zaburzenia osobowoci wywoane stresem). Playfair twierdzi, i podobne wydarzenia bywaj efektem zakce psychosomatycznych, a ich sprawcy s kryminalistami" w takim samym stopniu jak kto, kto zarazi inn osob ryczk. Playfair sugeruje te, e do powstania poarw moga przyczyni si nie tylko Carole, cho prawdopodobnie jej osobisty dramat uruchomi mechanizm wydarze. (Znamienne, i w obecnoci wzgardzonej przez kochanka dziewczyny, ktrej przyszo opiekowa si dziemi szczliwie zakochanych par, pony wanie ka!). Przyczyniy si jednak do powstania fenomenu take postawy innych osb (na przykad wrogo babki Cecchini). Dla podtrzymania swego twierdzenia, w posowiu do ksiki wydanej przez Geraida Cole'a i Carole Compton, Playfair wymienia inne przypadki, wiadczce o tym, e manifestacja powrotnej spontanicznej psychokinezy nastpuje tylko dziki swoistemu, niewiadomemu wspdziaaniu caej grupy ludzi.

114

I tak, w 1978 roku w Holloway (pomocnej dzielnicy Londynu) wzywano a siedmiokrotnie stra poarn do mieszkania pewnego bezdzietnego maestwa. Ich meble, midzy innymi ko, ustawicznie zajmoway si ogniem bez widocznej przyczyny. W mieszkaniu tym ponadto same zapalay si i gasy lampy, otwieray si i zamykay drzwi, a ksiki sfruway z pek. W yciu nie widziaem czego podobnego!" - owiadczy straak, ktry by przy tym obecny, a naczelnik lokalnej ochrony przeciwpoarowej stwierdzi: Nie dostrzegam adnej przyczyny - nie mam pojcia, jak one [poary] wybuchy". W sierpniu 1979 roku francuska wioska Seron w Pirenejach ucierpiaa na skutek dziewidziesiciu omiu poarw, z ktrych kady rozpocz si od zapalenia ka lub bielizny pocielowej. Aresztowano dwch modych ludzi, postawiono przed sdem i uznano za winnych. Pniej, gdy emocje opady, darowano im kar ze wzgldu na brak dowodw i wypuszczono na wolno. Nie odkryto adnej przyczyny powstawania tych poarw - mona byo tylko wysnuwa rne wnioski z faktu, e paliy si wanie ka, w ktrych - jak to si mwi - kochankowie pon z mioci". Inny przypadek, cytowany przez Playfaira, mia miejsce w Brazylii i zosta utrwalony na brazylijskim filmie telewizyjnym. Bez adnej widocznej przyczyny w ku pojawia si ogie i rozszerza na materace. Ukazuje si (przed kamer) ksidz jezuita, wyjania w fenomen w naukowych terminach. Zapewnia poszkodowan rodzin, e problem zosta rozwizany, udziela bogosawiestwa i znika. Zaraz po jego wyjciu ogie pojawia si ponownie. I jeszcze raz Brazylia: w 1970 roku w Suzano, w niewielkim jednorodzinnym domku wybucho bez powodu a szesnacie poarw. Materace, kanapa, ubrania - wraz z szaf - obrciy si w popi. Do grona naocznych wiadkw naleeli naczelnik miejscowej policji i ekspert sdowy. Policjant opisywa, e materace tliy si od rodka, bez widocznej przyczyny. Ekspert wspomnia Playfairowi o kamieniach, ktre toczyy si same po pokoju. Chocia sprzeczne ze zdrowym rozsdkiem, wydarzenia tego rodzaju nie nale do rzadkoci. Alan Gauld, zajmujcy si histori bada metapsychicznych, sporzdzi spis piciuset takich przypadkw - najwczeniejsze pochodziy z VI wieku n.e.; w pidziesiciu trzech powtarza si element podpalenia. Czsto cz si z poarami ataki poltergeista. W wydanej w 1932 roku ksice Wild Talents (Dzikie talenty) Charles Fort odnotowa liczne przypadki podobne do historii Carole Compton. Jeden - rwnie zwizany ze Szkocj - wydarzy si w 1878 roku w Glasgow. Poary, w poczeniu z gonymi stukami", zaczy bez powodu powtarza si na farmie Johna Shattocka. Podejrzenie inspektora policji pado na dwunastoletni Ann Kidner. Zauway bowiem, e brg siana nagle buchn pomieniem, gdy dziewczynka przesza obok niego. Oskarono j o celowe rozrzucanie poncych zapaek, zostaa jednak zwolniona z braku dostatecznych dowodw. Dwa lata pniej szataskie moce" rozptay siew hotelu w Hudson (niedaleko Quebec); szalay przez dwa tygodnie: meble zachowyway si bardzo niespokojnie, a najbardziej pobudliwe byy ka". Poar w jednym ze stajennych boksw udao si zdawi. Wkrtce jednak wybuch nastpny i chocia ksidz pokropi stajnie wicon wod, w kocu spony. Fort zwraca uwag na to, e cho w niektrych przypadkach budynki ulegay zniszczeniu, ogie zazwyczaj wybucha w jednym miejscu i nie rozprzestrzenia si. Fenomeny te czyy si przewanie z obecnoci jakiej dziewczyny - w wieku od dwunastu do dwudziestu lat. Poary rzadko wybuchay w nocy, kiedy mogy wyrzdzi najwicej za. Jest to doprawdy osobliwa cecha". W 1922 roku w miejscowoci Antigonish (w Nowej Szkocji) Alexander MacDonald wraz z rodzin zosta zmuszony do opuszczenia domu przez tajemnicze poary", niezwyke haasy oraz wdrujce naczynia". Badajcy ten przypadek psycholog, dr Walter Franklin Price, stwierdzi, e fenomeny koncentroway si wok przybranej crki MacDonalda, Mary Ellen. Wypytujc ssiadw, Price zebra relacje o dziesitkach poarw, ktre wybuchay w obecnoci dziewczyny. Cytujc przypadek z 1882 roku, dotyczcy A.W. Underwooda, dwudziestoczteroletniego Murzyna, ktry zapala podobno oddechem chusteczki i usche licie (poddano go bardzo dokadnym badaniom, by wykluczy moliwo oszustwa). Fort jest zdania, i podobne wywoywanie poarw byo w pradawnych czasach dobrze znanym zjawiskiem. Obdarzone tak moc osoby po prostu musiay - chcc nie chcc -od czasu do czasu spowodowa jaki poar. Ich talenty byy zapewne bardzo cenione w pierwotnych spoecznociach. Dzi jednakiego rodzaju zdolnoci nie budz zaufania i zaprzecza si ich istnieniu (czyni tak nawet osoby nimi obdarowane!) lub te uwaa sieje za cechy demoniczne albo skonnoci przestpcze. Mimo to cigle napywaj nowe relacje.

115

Odporno na ogie wynikajca ze witoci


Zjawiskiem pokrewnym jest odporno na ogie; tego rodzaju fenomeny Thurston dzieli na cztery grupy. Pierwsz z nich stanowi przypadki powszechnie uwaane za dowd wyjtkowej witobliwoci. Drug - wydarzenia zwizame z ludmi obdarzonymi wrodzon odpornoci na wysokie temperatury. Trzecia grupa to sytuacje, gdy medium wpadszy w trans (na przykad D.D. Home) dotyka ogie bez szkody dla siebie, a nawet przekazuje t odporno innym. I na koniec rytualne ogniowe spacery", podczas ktrych poszczeglne osoby lub cae grupy przechadzaj si po przygotowanej uprzednio warstwie poncych wgli lub rozarzonych kamieni, nie ponoszc adnych obrae. Oglnie znany wczesny przypadek cudownej odpornoci na ogie zosta opisany w Ksidze Daniela (3, 13-50). Jest to opowie z czasw niewoli babiloskiej, gdy trzej przywdcy ydowscy: Szadrak, Meszak i Abed-Nego odmwili zoenia czci zotemu bokowi krla Nabuchodonozora. Rozgniewany wadca zagrozi, e wrzuci ich do rozpalonego pieca. Rb, co chcesz" - odpowiedzieli. Jeszcze bardziej rozwcieczony Nabuchodonozor kaza rozpali ogie siedmiokrotnie gwatowniejszy ni zazwyczaj, zwiza nieposusznych i wrzuci ich do pieca. Modziecy jednak wytrzymali to i spacerowali wrd pomieni, piewajc pieni na cze swego Boga. Sudzy krlewscy, ktrzy ich wrzucili, nie ustawali w rozpalaniu pieca naft, smo, pakuami i chrustem, tak i pomie wznosi si 49 okci ponad piec i rozprzestrzeniajc si spali tych Chaldejczykw, ktrzy znaleli si koo pieca. Jednak Anio Paski zstpi do pieca [...] i usun pomie ognia, sprowadzajc do rodka orzewiajcy powiew wiatru..." Rwnie interesujce (i wtpliwe) s inne wczesne przypadki cytowane przez Thurstona. (Wikszo z nich pochodzi z wydanej w 1931 roku ksiki Oliviera Leroya Les Hommes Salamandres [Ludzie-salamandry]). Na przykad historia w. Polikarpa ze Smyrny, skazanego na spalenie ywcem w 155 lub 156 roku n.e. Drwa gorzay ognicie, ale pomienie tworzyy jakby uk nad witym, nie wyrzdzajc mu adnej szkody. Gdy przebito za w. Polikarpa wczni, tryskajca z rany krew zagasia ogie; kiedy rozniecono go na nowo, ciao nieyjcego ju witego natychmiast obrcio si w popi. Rwnie niewiarygodne s inne opowieci o tym, jak chrzecijanie, chcc udowodni poganom moc swojej wiary, wyawiali zote piercienie z gorejcych pomieni lub kotw wrzcej wody, nie doznajc adnego uszczerbku. Przypadek bogosawionego Jana (Giovanniego) Buono jest lepiej udokumentowany. Podczas odbywajcych si w 1251 roku przesucha w procesie beatyfikacyjnym tego pustelnika z zakonu augustianw (dwa lata po jego mierci) zeznawa niejaki ojciec Salveti. Opowiedzia on, i pewnego mronego, zimowego dnia bracia zakonni zgromadzili si wok poncego ognia. Brat Joachim poczu pokus zerwania lubw zakonnych. Wwczas Giovanni Buono przemwi, sawic potg wiary. By dowie, e nie naley lka si ni mrozu, ani aru: nagle podnis si i wszedszy w ogie pocz brodzi - wrd rozarzonych wgli niczym po wodzie i pozosta w ogniu tak dugo, i zdyby odmwi do poowy Miserere ". Potem wyszed z pomieni i wrci do swej celi, wzywajc do siebie brata Mateusza i skadajcego to zeznanie [ojca Salveti]... ktry... przewiadczony, e brat Jan poparzy si od poncych wgli... zbliy si do..., by lepiej go zbada i zaobserwowa, jak dalece ucierpiay stopy, nogi i habit. Cho jednak oglda je z bliska, nie dostrzeg ni ladu poparzenia, ani adnych innych obrae. Wzity w krzyowy ogie pyta ojciec Salveti przyzna, i wydarzenie to miao miejsce przed osiemnastu laty; jednake brat Mateusz zezna to samo co on i podkreli, e warstwa rozarzonych wgli bya bardzo gruba. Inny zdumiewajcy przypadek, cytowany przez Leroya, zosta ujawniony podczas procesu kanonizacyjnego w. Franciszka z Pauli (1416-1507). wity nie tylko sam by odporny na ogie, ale podobno mg udziela tej mocy innym. Oto przykad: w piecu do praenia wapna pon ju ogie, a jego dach zacz si wali. Drzwiczki byy tak niskie, e dorosy czowiek nie mg si przez nie przedosta. Wwczas w. Franciszek wrczy kij pewnemu chopcu, nakazujc mu wpezn do rodka i podeprze owym kijem strop. Uspokoi dziecko, i nic mu si nie stanie - co si podobno spenio. wity Franciszek mia rwnie zanurzy rami w kotle wrzcego oleju, kiedy indziej za ugu. Raz, gdy pomienie buchay ze szczelin nieudolnie skleconego pieca, zatyka bos stop kad szpar po kolei, dopki nie przyniesiono gliny do zalepienia dziur. Kiedy indziej znw biskup poleci dwm duchownym wyprbowa witego Franciszka, wyszydzajc umartwienia, jakie praktykowa. Dla ciebie to nic trudnego - owiadczyli mu - przecie jeste prostym chopem, przywykym do twardego ycia". Zeznali potem, i brat Franciszek odpar: To prawda, e jestem prostym chopem; gdybym nim nie by, nie mgbym zrobi czego takiego" - mwic to pochyli si nad ogniem, wielkim i gwatownie poncym. Zagarn narcze gorejcych

116

drew i wgli, i trzymajc je zwrci si do kanonika: - Nie zdoabym tego uczyni, nie bdc gruboskrnym chopem". Kolejny przypadek dotyczy stygmatyczki, w. Katarzyny Sieneskiej (1347-1380). Siedziaa w kuchni obracajc roen i ogarnita ekstaz wpada do ognia. Siostra Lisa, ktra na krtko opucia kuchni, po powrocie zastaa Katarzyn: ...lec na rozarzonych wglach. Ogie by wielki i gwatownie pon, gdy w budynku byo zawsze wyjtkowo duo drewna na opa ze wzgldu na farbowane tam tkaniny. Co za nieszczcie! - zawoaa Lisa. - Siostra Katarzyna si poparzya! " Podbiega do niej i wycigna j z dymicych wgli, ale ze zdumieniem przekonaa si, e wita nie doznaa adnej szkody. Nawet jej szaty nie ucierpiay ani nie przesiky dymem. A wszako - zapewnia archaiczn angielszczyzn biograf witej - by to potny ar, ona za dugo w nim spoczywaa ". Wida pomie Boej mioci, gorejcy w jej sercu, okaza si zbyt - wielki, by zami go zwyky, ziemski ogie.

Odporno na ogie nie zwizana ze witoci


Przypadek z 1882 roku, dotyczcy A.W. Underwooda, podpalajcego oddechem chusteczki lub suche licie, dowodzi jednak, e nie tylko umiowanie Boga daje odporno na ogie. Niektrzy ludzie wydaj si obdarzeni t zdolnoci bez wzgldu na swe przekonania religijne - lub ich brak. Leroy wspomina o incydencie z 8 padziernika 1672 roku, ktrego naocznym wiadkiem by angielski pamitnikarz John Evelyn. Po proszonym obiedzie w Leicester House w Londynie wystpi na yczenie pani domu, lady Sunderland, sawny poykacz ognia Richardson". Evelyn przypatrywa si, jak sztukmistrz:. ...pochania na naszych oczach ponce wgle z siark, gryzc je i poykajc; roztopi szklanic od piwa i pokn szko; potem wzi na jzyk tlcy wgielek, pooy na nim surow ostryg. Podsycany miechem wgiel zapon mocniej i wieci w jego ustach; trwao to tak dugo, e ostryga otworzya si i cakiem ugotowaa. Potem Richardson roztopi smo i wosk z siark i wypi ponc mieszanin; wida byo przez dusz chwil w jego ustach gorejcy pyn. Wzi te solidny kawa elaza, wielkoci duszy od elazka, jakiej uywaj praczki. Gdy elazo byo rozpalone, wzi je w zby, potem do rki i przerzuca z doni w do niczym kamyk; wida byo jednak, e woli nie trzyma go w rku zbyt dugo. Potem stan na niewielkim kotle i pochylajc si chwyci ustami rozpalone elazo znajdujce si pomidzy jego stopami. Nie tkn przy tym ani kota, ani gruntu rkoma; dokona te innych zadziwiajcych czynw. Thurston odnotowuje, e Richardson by rwnie sawny we Francji, jak i w Anglii, a zamieszczona na amach czasopisma naukowego Joumal des Savants" relacja z 1677 roku pokrywa si z raportem Evelyna. Nastpnie cytuje opis niezwykego wydarzenia", opublikowany w New Herald Tribune" w dniu 7 wrzenia 1871 roku. Wizao si ono z osob Nathana Cokera, kowala z Easton w stanie Maryland, ktry popisywa si swymi talentami przed gronem miejscowych notabli. Rozarzono do biaoci opat, Coker cign buty i przycisnwszy stopy do rozpalonego metalu trzyma, dopki opata nie wystyga i poczerniaa". Trzej obecni przy tym lekarze zbadali je, nie znaleli jednak adnych obrae. w Coker - noszcy bardzo odpowiednie miano! (kojarzy si ono Anglikom ze sowami coke" - koks oraz cooker" - piec kuchenny) - liza nastpnie rozarzon powtrnie opat, a wystyga. Obraca w ustach roztopiony ow, pki bryka nie stwardniaa. Wyjmowa goymi rkami ponce wgle z pieca i trzyma je przez chwil w doni. Badajcy go lekarze stwierdzili, e jego rce w aden sposb nie ucierpiay. Pij tylko wrzc kaw - owiadczy Coker korespondentowi Herolda ". Znacznie bardziej bolaoby mnie wypicie zimnej wody. Rwnie zdumiewajcy by ogldany w Honolulu wystp poykacza ognia podrujcego z wdrownym wesoym miasteczkiem. Obserwowa to widowisko Max Freedom Long. W swej ksice The Secret Science Behind Miracies (Magia cudw) Long opowiada, e w sztukmistrz wystpowa w niewielkim namiocie, w odlegoci zaledwie 90-180 centymetrw od publicznoci. Pi wrzc wod, gryz poncy wgiel, liza rozarzone do czerwonoci sztaby elaza; z jego jzyka unosia si z sykiem para. Co wicej, wzi palnik spawalniczy i zanurzy pomie w gardo a po niebiesko-zielony tncy stoek, a potem da widzom do zbadania palnik i powtrnie wsadzi go do ust. Otworzy je tak szeroko, i wida byo ogie igrajcy u wylotu przytrzymywanego wargami palnika". Nastpnie, wziwszy w zby rozpalone do czerwonoci elazo, trzyma je tak prawie dziesi sekund", a rkoma wygi je dwukrotnie porodku. Long zbada zby sztukmistrza i przekona si, e s zdrowe i wcale nie sztuczne. Dentysta, ktrego Long zaprosi na nastpny wystp, zapewni go, i w normalnych okoliczno-ciach taki

117

kontakt zniszczyby nerwy, zrujnowa same zby i spowodowa owrzodzenia. W dodatku jeszcze ten palnik!... Sztukmistrz zwierzy si potem Longowi, i jego rodzice (biali) porzucili go w rezerwacie Indian. Tamtejsi chodzcy po ogniu" zaopiekowali si dzieckiem i wychowali je. Chopiec codziennie siadywa przed oliwn lampk, starajc si wyczu obecno bstwa w jej pomieniu. Po jakim czasie i on zacz stopniowo odczuwa obecno jakiej wiadomej istoty zwizanej w nieokrelony sposb z pomieniem, lecz niewidzialnej i niedostrzegalnej innymi zmysami. Niebawem potrafi ju prosi t istot o odporno na ogie i otrzymywa j. Chopca nie poddawano adnym ceremoniom oczyszczania, a on ze swej strony przestrzega obowizujcej reguy zabraniajcej krzywdzenia blinich, tak by nie musia wstydzi si swych postpkw. Przez cae ycie trzyma si tej zasady. Odkd rozpocz magiczn dziaalno na scenie, nie musia modli si o odporno na ogie. Kiedy dotyka pomieni lub rozarzonych przedmiotw, proba o opiek automatycznie rodzia si w jego psychice i zawsze otrzymywa wsparcie. Innego rodzaju odporno na ogie przejawiaj osoby, ktre - jak A.W. Underwood - w sposb wiadomy lub bezwiedny przycigaj lub wywouj ogie. W ksice pt.Phenomena Michell i Rickard wspominaj Lily Wbite, dziewczyn z Antiguy, ktrej odzie nagle zapalaa si, pozostawiajc j nag, lecz nie dranit. Niekiedy zdarzao si to na ulicy. New York Times" z 25 sierpnia 1929 roku relacjonowa, e dziewczyna musi poycza garderob od ssiadw, a jej pociel nieraz zapala si podczas snu - Lily jednak nie dzieje si adna krzywda. Rwnie londyska gazeta Daiy Mai" zamiecia 13 grudnia 1921 roku reporta o chopcu, ktrego wraz z matk zmuszono do opuszczenia domu, gdy ssiedzi widzieli podobno pomienie pezajce po picym dziecku i lice jego poduszk. Jeli za chodzi o Nin Kuagin, rosyjskie medium o zdolnociach telekinetycznych, to radziecki parapsycholog, dr Genadij Siergiejew, tak wypowiedzia si na jej temat na amach londyskiego czasopisma Sunday People" z 14 marca 1976 roku: Czerpie w jaki sposb energi z otoczenia -wykazuj to urzdzenia elektryczne. Kilkakrotnie prd przepywajcy przez jej ciao pozostawi okoo 10-centymetrowe oparzenia na jej doniach i ramionach... Staem kiedy obok niej, gdy od takiego przypywu energii zajo si na niej ubranie - dosownie buchno pomieniem. Pomogem ugasi ogie i zachowaem resztki spalonej odziey jako niezwyky okaz". Dlaczego jednak ogie (nie nalecy wida do zwykego" gatunku) jest taki wybirczy? W latach pidziesitych XVIII wieku mieszkajca w Paryu Marie Sonet, zwana kobiet-salamandr" (std tytu ksiki Leroya) nieraz leaa przez p godziny, usztywniona, nad piecykiem koksowym, owinita przecieradem, z gow i stopami opartymi na stokach. (Owo usztywnienie ciaa przypomina wyczyny niektrych kwitujcych, na przykad Subbayaha Pullavara w latach trzydziestych naszego wieku). W tej pozycji ani otoczona pomieniami Marie, ani nawet otulajce j przecierado nie doznaway adnej szkody. Kiedy indziej znw Marie Sonet wtykaa do piecyka nogi w poczochach i butach - i wyjmowaa je stamtd dopiero wwczas, gdy obuwie i poczochy spony. Jak to poj? Czy wpadaa wwczas w trans? A jeeli nawet tak byo, to jakim sposobem wywracaa do gry nogami prawa natury?!

Odporno ogniowa medium: znowu D.D. Home


Wyczyny sawnego medium, Daniela Dunglassa Home'a (1833-1886) byy podziwiane jeszcze za ycia przez szerokie krgi wielbicieli jego talentw. Naleay do nich nie tylko lewitacje i inne fenomeny, ale odporno na ogie, a take (jak u w. Franciszka z Pauli) umiejtno przekazywania tej cechy innym. W swojej ksice Experiences with D.D.Home (Eksperymenty z udziaem D.D. Home'a), opublikowanej w 1870 roku, lord Adare opisuje, e 30 listopada 1868 roku - w pewnym domu w londyskiej dzielnicy Norwood - Home, wpadszy w trans: ...podszed do ognia i goymi rkami rozgarn tlejce wgle, tak i buchny pomieniem; nastpnie przyklkn, pooy twarz i zanurza j w nich jak w wodzie. Podnisszy si, trzyma przez chwil palec w pomieniu wiecy. Niebawem ponownie wzi do rki grudk wgla i podszed z ni do nas, podmuchujc, by janiej si arzya. Okry powoli st i owiadczy; Ciekaw jestem, ktry z was najbardziej si nada. Ach, tak! Adare bdzie najodpowiedniejszy, gdy najczciej przebywa z Donem" [mia na myli siebie]. Pan Jencken wycign do ze sowami: Daj mnie!". Home odpar; Nie, dotknij i przekonaj si sam ". Jencken dotkn wgla kocem palca i sparzy si. Home zbliy wgiel do doni panw Sarlaapotem Harta na jakie 10-12 centymetrw. Nie mogli znie aru. Podszed wic do mnie i powiedzia: Jeli si nie boisz, wycignij rk". Uczyniem to i Home, wykonawszy pospiesznie dwa gesty nad moj doni,umieci na niej wgiel. Trzymaem go chyba pl minuty, mgbym si przez ten czas strasznie poparzy - ale wgiel nie wydawa mi si nawet bardzo ciepy. W kocu Home odebra mi go, rozemia si i wyglda na ogromnie zadowolonego.

118

Lord Adare przed opublikowaniem tej relacji przedstawi j wszystkim osobom, ktre byy wwczas obecne. Kada z nich stwierdzia, e opis jest wiemy. Innym bkitnokrwistym wiadkiem by lord Lindsay, ktry w 1869 roku relacjonowa o podobnych fenomenach przed komitetem Towarzystwa Dialektycznego. Osiem razy miaem w rku rozpalony do czerwonoci wgiel i nie doznaem adnej krzywdy, cho gdy uniosem do, poczuem na twarzy bijcy od niego ar". Kiedy indziej znw Lindsay (ktry zosta pniej czonkiem Krlewskiego Towarzystwa) zauway, e z gowy Home'a wydobywaj si jzyki ognia. Wszyscy wwczas usyszelimy wyranie... jak wok pokoju przelecia jaki ptak, gwidc i powierkujc. Nastpnie rozleg si szum gwatownego wiatru, ktry napeni pomieszczenie". Home przemwi potem w jakim niezrozumiaym jzyku - w kocu za wyjani, e byo to powtrzenie wydarze Pidziesitnicy (Zielonych wit), gdy Duch wity zstpi na apostow w postaci jzykw ognia.*)
________ Dz.Ap. 2,1-4; Kiedy nadszed wreszcie dzie Pidziesitnicy, znajdowali si wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle da si sysze z nieba szum, jakby uderzenie gwatownego wichru, i napeni cay dom, w ktrym przebywali. Ukazay si im te jzyki jakby z ognia, ktre si rozdzieliy, i na kadym z nich spocz jeden. I wszyscy zostali napenieni Duchem witym, i zaczli mwi obcymi jzykami, tak jak im Duch pozwala mwi"(przyp. tum).

Odnotowano wiele innych przypadkw odpornoci ogniowej D.D. Home'a, midzy innymi podczas londyskiego seansu w 1873 roku, w ktrym uczestniczy Stainton Moses (1839-1892). By on pocztkowo zaartym przeciwnikiem spirytyzmu i wszelkich fenomenw tego rodzaju. (Nazwa ksik Adare'a o Hornie najwierutniejsz bzdur, z jak si zetkn"). Z czasem jednak stanowisko Mosesa ulego diametralnej zmianie. Odnotowa, e wspomnianego ju wieczora Hornie porozumiewa si z duchami za pomoc gestw" siedzc na dywanie koo kominka. Nagle zmierzwi swe bujne wosy, a nastroszyy si jak miota, a potem z rozmysem pochyli si i zoy gow na poncych jasno drwach". Wynurzywszy si z ognia bez szwanku, Home podszed do kadego z nas po kolei, bymy si przekonali, i wosy nie pachn mu spalenizn. Nie byo ani ladu tej woni". Home twierdzi, e zawdzicza swe niezwyke moce duchom", cho mwi bardzo mtnie na temat ich natury i pochodzenia. Jeli chodzi o wiadkw zapewniajcych, i posiada on istotnie niezwyke uzdolnienia, to nawet cae lata bezlitosnych szyderstw (nie szczdzono ich niektrym z jego zwolennikw!) nie sprawiy, by kto z nich zmieni swoje pierwotne zeznania. Gdy w 1889 roku sir William Crookes opublikowa kompletne wydanie swych Notes on Seances with D.D.Home (Relacji z seansw z udziaem D.D.Home'a) w sprawozdaniach Towarzystwa Bada Metapsychicznych, stwierdzi, e niczego nie pomin ani nie zmieni". Niemniej jednak, niektrzy nie potrafi zaakceptowa podobnych opisw. Maj jednak kopot: jak tu zaprzeczy autentycznoci spacerw po ogniu", gdy nie tylko s naleycie powiadczone, ale zjawisko to wystpuje coraz czciej na Zachodzie?

Spacery po wglach"; najnowsze hobby


Wszed obecnie w mod nowy bzik. Polega on na zdejmowaniu butw i skarpetek i spacerowaniu na bosaka - szybko albo powoli, jak komu serce dyktuje - po warstwie ognicie czerwonych, poncych wgli. Zazwyczaj takie trasy spacerowe" maj okoo 6 metrw dugoci, a temperatura na powierzchni waha si od 800-950 stopni Celsjusza. W dodatku odbywaj te przechadzki wrd pomieni nie czonkowie jakich tajemniczych, wschodnich sekt, wywodzcych si ze staroytnoci, lecz spaceruj tak dyrektorzy przedsibiorstw, profesorowie wyszych uczelni oraz czonkowie ruchw New Age, popierajcy rozwj potencjau ludzkiego". W czasopimie Fate" (z grudnia 1994 roku) V. Fred Rayser z Yucca Valley w poudniowej Kalifornii zwierza si, e zwyka ciekawo skonia go do udziau w imprezie chodzenia po wglach", zorganizowanej przez Dave'a Cosby'ego z Technologii Potencjau Ludzkiego Cosby'ego. Pan Rayser nie mia wcale zamiaru spacerowa po rozarzonych wglach, ale po trzygodzinnym seminarium - nie wiedzie jak znalaz si na bosaka na skraju rowu wypenionego ognist mas. Kto klepn go w rami i poleci. Marsz!" Powtarzajc w duchu mantr cienisty mech" i walczc z nieprzepart chci ucieczki, Rayser ruszy biegiem - i bardzo szybko znalaz si na wilgotnej trawie po drugiej stronie. Wcale nie czu aru. Gdy moje stopy zagbiay si w ponce wgle, miaem wraenie, e brodz w zeschych liciach". Czu przy tym radosne podniecenie" - tote odwrci si na picie i przemierzy tras jeszcze raz, chcc si upewni, e nie

119

by to jaki niesamowity zbieg okolicznoci". Inni take chodzili w t i z powrotem, jak dzieciaki nie mogce nacieszy si now zabawk. Nikomu nie stao si nic zego". Pan Rayser ze zdumieniem dowiedzia si, e Stany Zjednoczone stanowi wiatow potg w dziedzinie spacerw po ogniu. Gdzie indziej tego rodzaju przechadzki odbywaj przewanie nieliczni czonkowie sekt religijnych, w Stanach za organizuje si bardzo wiele seminariw, sesji szkoleniowych i innych imprez na tym polu. Wedug danych statystycznych ponad piset tysicy Amerykanw spacerowao po rozarzonych wglach!". Mona by przypuszcza, i taki spacerek jest czym prostszym (i bezpieczniejszym!) ni przejcie na drug stron ulicy. Rayser dowiedzia si od Cosby'ego, e umiejtno chodzenia po ogniu opiera si przede wszystkim na wyeliminowaniu lku: naley powtarza sobie w duchu hasa oparte na pozytywnym myleniu: Mog to zrobi ja, wic potrafisz i ty!", Umys na pewno zadba, by ciau nie stao si nic zego!". Musicie zmieni swoje podejcie do sprawy - utrzymuje Cosby, zapewniajc, i zdolno dokonania tego czynu opiera si na odrzuceniu powszechnie panujcych uprzedze. - Wyobracie sobie, e opinie o niemonoci chodzenia po ogniu wygasza Myszka Miki lub Kaczor Donald. Jeli uwierzycie, i to tylko ich zdanie, nie potraktujecie tego powanie". Moe dlatego Home wrczy poncy wgiel wanie lordowi Adare? Zna on dobrze moliwoci Home'a i by ju jego fanem". Jeli za odwoywanie si do bohaterw filmw rysunkowych wydaje si niepowane, tym lepiej! arciki (tak samo jak ekstaza religijna) odpdzaj strach. Niemniej jednak, ten sztucznie wywoany stan umysu, pozwalajcy bezpiecznie chodzi wrd ognia, nie trwa wiecznie. Cosby opowiedzia Ray serowi, e po jednym takim przemarszu poczu pieczenie w stopach. Wgielek utkwi mu pomidzy palcami, a odporno znacznie si zmniejszya. Co wicej, nage zakcenie stanu euforii w trakcie spaceru moe mie tragiczne skutki. Cosby opowiedzia o pewnym wydarzeniu w Japonii: kto w poowie ogniowego spaceru" zatrzyma si, tknity myl, i to, co robi, jest niewykonalne. Jego stopy zaczy pon. Rayser twierdzi, e Cosby wanie dlatego jest przeciwny fotografowaniu uczestnikw ogniowych marszw": bysk flesza moe spowodowa szok wytrcajcy ich ze stanu tymczasowej odpornoci na ogie. Takie rzeczowe podejcie do sprawy bardzo odbiega od utartych wyobrae o szalbierstwie czy magicznych sztuczkach, ktre dla wielu mieszkacw Zachodu cz si ze zrodzon na Wschodzie sztuk ogniowych spacerw. A jednak - jak zauway przed wiekiem znawca folkloru Andrew Lang, tego rodzaju praktyki s znane od dawna i uprawiano je dosownie wszdzie, nawet w tzw. chrzecijaskich pastwach Europy. Do dzi podczas wit ku czci Konstantyna i jego matki, w. Heleny, greccy wieniacy z Langadas tacz na rozarzonych wglach, ciskajc w garci ikony z wizerunkami tych witych. Wiele osb nie potrafi jednak uzna spacerw po ogniu za wykonalne czy autentyczne. George Sandwith, inspektor z ramienia rzdu brytyjskiego na wyspie Suva z archipelagu Fidi, wyszed z jednej z takich ceremonii w towarzystwie strasznie wzburzonego bankiera, W opublikowanej w 1959 roku ksice Miracie Hunters (owcy cudw), Sandwith opowiada: [Bankier] musia przyzna (bardzo niechtnie), e spacer po ogniu by autentyczny, gdy rzuci jaki drobny przedmiot na warstw wgli, a ten natychmiast zaj si ogniem. By jednak przewiadczony, i rzd powinien zabroni takich imprez ". Gdy spytaem go o powd, odpar - bardzo rozgniewany - e fenomen jest sprzeczny z osigniciami wspczesnej nauki. Moja uwaga, e od uczestnikw ogniowego przemarszu mona by si czego nauczy, rozwcieczya bankiera. Wykrci si na picie i odszed. Max Freedom Long podaje, i jego mentor, amerykaski wszechstronny intelektualista William Tufts Brigham (wczesny kustosz Bishop Museum w Honolulu), opowiedzia mu o ogniowym spacerze, odbytym niegdy wraz z trzema zaprzyjanionymi kahunami po powierzchni nie zastygej jeszcze cakiem lawy - efektu wybuchu jednego z hawajskich wulkanw. W pobliu panowa straszliwy ar. Gdy tylko lawa zastyga na tyle, e mona byo na ni wej, dotarli na sam brzeg. Powierzchnia lawy ciemniaa, tylko gdzieniegdzie przecinay j mienice si smugi, tak jak to wyglda, kiedy stygnie elazo, zanim kowal zanurzy je w kotle dla zahartowania. Serdecznie teraz aowaem, e odwayem si tam przyj. Ju na sam myl o przejciu po tym piekle na drug stron bray mnie ciarki..." Brigham nie by w stanie uwierzy, e bogini ognia Pele obdarzy go odpornoci na ogie, tote rozbawi swoich przyjaci kahunw odmawiajc zdjcia butw. Uznali to za doskonay dowcip - i za wspania nauczk dla niego. Brigham piek si w okropnym arze, a jego kompani zaintonowali jakie zaklcia, po czym bez chwili wahania najstarszy z nich puci si pdem po straszliwie gorcej magmie. Patrzyem za nim z otwartymi ustami, a kiedy by ju prawie na drugiej stronie - w odlegoci okoo 45 metrw od nas - kto pchn mnie tak gwatownie, i miaem do wyboru: albo upa twarz na gorc mas, albo zapa rytm biegu". Czym si to zakoczyo? Buty Bringhama zwgliy si i zaczy odpada kawakami. Jedna kapica podeszwa sprawiaa,

120

e potyka si co chwila. Skarpetki take zajy si ogniem - ale na stopach nie mia najmniejszego pcherza. Kiedy wreszcie poczu bezpieczny grunt pod nogami, Brigham zobaczy zanoszcych si od miechu kahunw, jak pokazywali sobie obcas i dymic podeszw mego lewego buta, lece na lawie i spalone na skwarek". Long nie bardzo wierzy w t opowie, podobnie jak Bringham nie bra na serio wszystkich relacji Longa - ale pniejsze badania (sam by wiadkiem podobnego wydarzenia) przekonay go, e starszy pan nie prbowa go nabra. W 1921 roku katolicki biskup Mysore w Indiach przesa Leroyowi relacj o zbiorowym przemarszu po ogniu. Odbywa si on pod kierunkiem muzumanina, ktry sam w nim wprawdzie nie uczestniczy, postara si jednak o to, by inni wzili czynny udzia - dosownie spychajc uczestnikw na warstw poncych wgli. Na przeraonych twarzach - opowiada biskup - wykwita nagle peen zdumienia umiech, gdy udao si bezpiecznie ukoczy w marsz. Orkiestra dta lokalnego maharady (chrzecijanina) zdecydowaa si na przemarsz przez pomienie: przebyli tras dwukrotnie i nie ucierpieli od ognia ani muzykanci, ktrzy z werw dli w trby i uderzali w czynele, ani nawet ich nuty. Mimo licznych relacji tego rodzaju, mieszkacy Zachodu, nawet parapsychologowie, okazywali nieufno. Jeden z pierwszych naukowych testw" chodzenia po ogniu zosta przeprowadzony we wrzeniu 1935 roku przez Harry'ego Price'a w Carshalton w hrabstwie Surrey. Eksperyment odby si pod auspicjami Rady Bada Metapsychicznych przy uniwersytecie londyskim. Hinduski fakir Kuda Bux zademonstrowa - na oczach zgromadzonych dziennikarzy i naukowcw - e potrafi przej boso po warstwie poncych wgli. Temperatura na powierzchni wynosia okoo 308, a w gbi okoo 1208 stopni Celsjusza - wystarczajco duo, by roztopia si stal. Mody muzumanin przeby wypeniony wglami rw nie raz, lecz kilkakrotnie - i nie dozna adnych obrae; wydarzenie sfilmowano. Kuda Bux twierdzi, e potrafi uczyni odpornymi na ogie take innych, ktrzy pjd w jego lady - wszyscy jednak doznali niewielkich oparze. By moe zabrako im stuprocentowej wiary. Inny Hindus, Ahmed Hussain, powtrzy wyczyn pokonujc ten sam 3,6-metrowy rw. Stwierdzono, e po tym spacerze temperatura jego stp OBNIYA SI o 10 stopni! Zachcio to kilku amatorw" - tym razem mieli oni w sobie do wiary, by odby spacer bez urazw. Kiedy jednak tras przeduono do okoo 6 metrw, Hussain dozna lekkich oparze. Czyby przyczyn bya lokalizacja tej imprezy? W Surrey wierzy si w banki, a nie w takie cuda-niewidy jak chodzenie po ogniu. Moe to nieprawda?! Price ostatecznie doszed do wniosku, e kada osoba odznaczajca si naleyt determinacj, wiar i wytrwaoci" moe odby podobny spacer bez szwanku. Nie jest do tego potrzebna adna wiedza tajemna ani wyjtkowy stan psychiczny. By moe mia suszno, ale opinia Price'a, i udany przemarsz wrd ognia zaley wycznie od powtarzajcych si rytmicznie krciutkich zetkni stp z ogniem, wydaje si rwnie naiwna jak - take pozornie rzeczowa - uwaga Marka Terencjusza Warrona (II wiek p.n.e. - jak wida; nic nowego pod socem!), e chodzcy po ogniu uywaj specjalnego pynu chronicego ich stopy. W adnym z opisanych wyej przypadkw nie przestrzegano specjalnego rytuau, ani nie przygotowywano uczestnikw do wpadnicia w trans. Podobnie rzecz si miaa ze E.G. Stephensonem, wykadajcym w Japonii literatur angielsk. Profesor uczestniczy w Tokio w ceremonii sinto *). Nagle poczu, e co go skania do odbycia przechadzki w 27-metrowym rowie, wypenionym poncym wglem drzewnym. Prowadzcy ceremoni kapan przygotowa" Stephensona do przemarszu, posypujc mu gow sol - po czym profesor, nie spieszc si, powdrowa przez ogie. Nie odczuwa niczego poza askotaniem. W pewnym momencie jednak co zakuo go w nodze. Potem dostrzeg niewielkie skaleczenie: prawdopodobnie stpn na ostry kamyk.
___________ * Sinto, sintoizm: staroytna religia Japoczykw, opierajca si na kulcie przyrody, przodkw, bohaterw narodowych - oraz cesarza. Rozpowszechniona w Japonii na rwni z buddyzmem. Sinto znaczy dosownie droga bogw" (przyp. tum.).

Rayser, rozwaajc w swym artykule na amach Fate" wszystkie jak" i dlaczego" zwizane z chodzeniem po ogniu, odrzuca wszelkie wyjanienia fizyczne (bariera wilgotnoci, zahartowanie ng) i psychofizjologiczne (zmiana aktywnoci mzgu, zablokowanie blu za pomoc hipnozy). Zamiast tego konkluduje:, jedyny wniosek, jaki mona wycign z chodzenia po ogniu, przedstawia si nastpujco: ma wwczas miejsce co, co wykracza poza granice praw fizycznych przynajmniej tych, ktre znamy... Ogie parzy, ale nie dotyczy to chodzcych po nim. Podczas tego procesu nastpuje zmiana relacji ogie-ciao. Moemy okreli to jako fenomen psychotroniczny". Uywajc tego terminu Rayser nawizuje do interakcji materii, energii i wiadomoci - ktrej przykadem moe by nieoczekiwana remisja u miertelnie chorego lub te wiara katolikw, e eucharystyczny chleb i wino (Komunia wita)

121

zostaj fizycznie przemienione w ciao i krew Chrystusa. I tak oto wrcilimy znw do fenomenw zwizanych z mistykami i uniesieniem religijnym. Zajmiemy si ludmi janiejcymi i poncymi, oraz tymi, ktrych do tego stopnia przepenia mio do Boga, e - cakiem dosownie - gorej arliw pobonoci.

Ludzie janiejcy i poncy


W 1934 roku wielu ludzi ze zdumieniem dowiedziao si o signorze Annie Monaro. Ta sabowita, arliwie religijna, cierpica na astm Woszka bardzo czsto pocia; wyrniaa si jednak czym jeszcze, co sprawio, e zasyna pod imieniem wietlistej kobiety z Pirano". W konkretne tygodnie podczas snu (po kilka sekund z rzdu) z jej piersi emanowao wyranie widoczne, bkitnawe wiato. Serce Anny bio wwczas ze zdwojon szybkoci. Ten fenomen zaciekawi wielu medykw; prbowano wyjania go na rne sposoby. Elektryczne i magnetyczne mikroorganizmy rozwiny si w ciele tej kobiety w niezwykle wysokim stopniu" - stwierdzi jeden ekspert. Elektromagnetyczna radiacja pochodzi z pewnych zwizkw chemicznych zawartych w jej skrze" - konkludowa inny. Londyski Times" z 5 maja 1934 roku cytowa niejakiego dr. Prottiego, ktry twierdzi, i zy stan zdrowia Anny Monaro w poczeniu z surowymi umartwieniami, jakie narzucia sobie w okresie Wielkiego Postu, spowodowa nadmiar siarczkw w jej krwi. Normalne promieniowanie ciaa ludzkiego mieci si w sferze nadfioletu; luminescencja powstaa wskutek stymulacji siarczkw nadfioletem. Jest to - zapewnia dr Protti - najbardziej prawdopodobne wyjanienie. Krytycy tej teorii wykazali jednak, e nie tumaczy ona niezwykej lokalizacji i okresowoci pojawiania si bkitnego wiata. Co za si tyczy hipotezy promieniujcych bakterii, ywicych si skadnikami potu chorej, sam Protti zaobserwowa, e Anna Monaro pocia si gwatownie nie przed, lecz po emanacji wiata. Krtko mwic, mimo i niektre inne przypadki ludzkiej radiacji wizano ze zjawiskami elektromagnetycznymi, w sprawie Anny Monaro eksperci nie mieli pojcia, w czym rzecz (i nadal go nie maj!). Omawiajc ten przypadek Thurston cytuje Prospera Lambertiniego (papiea Benedykta XIV ), ktry owiadczy w poowie XVIII wieku, co nastpuje: Jak si wydaje, istniej naturalne pomienie, ktre czasami widomie otaczaj ludzk gow; rwnie z caego ciaa moe w sposb naturalny emanowa wewntrzny ogie". Thurston zachowuje ostrono i nie szafuje przy okrelaniu podobnych fenomenw sowem cudowny"; przytacza jednak dwa inne niezwyke przypadki, oba z XVII wieku. Gdy w 1621 roku rozpocz si proces beatyfikacyjny Bernardina Realino (zm. w 1616 roku), jeden ze wiadkw, signor Tobias de Ponte, znamienity m, zezna pod przysig, e ok. 1608 roku, gdy uda si do ojca Bernardina, chcc zasign porady, zasta drzwi witego przymknite. Stojc przed nimi, dostrzeg bijcy przez szpary blask - i zdumia si, i duchowny rozpali ogie w poowie kwietnia. Uchyliwszy lekko drzwi, ujrza ojca Bernardina na klczkach, zatopionego w ekstazie i janiejcego; unosi si w powietrzu okoo 60 centymetrw nad ziemi. Przeraony de Ponte uciek do domu. W krzyowym ogniu pyta uparcie trzyma si zezna. Sam usiowa wytumaczy sobie, i w blask (i lewitacja) byy tylko zudzeniem albo gr wiate - ale by pewien, e zobaczy cud rzeczywicie. Inni wiadkowie - cho aden z nich nie widzia ojca Bernardina unoszcego si w powietrzu - twierdzili, i niekiedy jego twarz janiaa blaskiem rozwietlajcym cay pokj; niekiedy by bardzo silny, musieli odwraca wzrok. Widzieli te iskry, tryskajce z ciaa witego niczym z ogniska. Jerome da Silva, ostiariusz w kolegium jezuitw w Coimbra (Portugalia), owiadczy, i ktrego popoudnia poszed oznajmi wykadowcy teologii, ojcu Franciszkowi Suarezowi, o przybyciu znamienitego gocia. Kij tkwicy we drzwiach by znakiem, e Suarez nie yczy sobie, by mu przeszkadzano - jednak odwiernemu poleci wczeniej zaanonsowa gocia, gdy si tylko zjawi. Ostiariusz wszed wic do rodka. W pierwszym pomieszczeniu panowaa ciemno - zamknite szczelnie okiennice chroniy przed upaem. Odwierny odezwa si, ale nie otrzyma odpowiedzi. Ujrza za to niezwykle silne wiato" bijce przez szpar w kotarze na drzwiach pracowni teologa. Odsun zason i oto, co ujrza; ...olepiajce wiato... pynce z krucyfiksu, tak silne, e przypominao odblask soca w szklanej szybie - poczuem, i gdybym duej w nie spoglda, cakiem by mnie olepio. wiato padao z krzya na twarz i pier ojca Suareza. Widziaem, jak klcza w tym blasku przed krucyfiksem, z odsonit gow i splecionymi rkami. Unosi si w powietrzu, jakie pi pidzi nad podog, na wysokoci stou, na ktrym sta krzy. Ostiariusz uciek z wosem zjeonym jak miota" i czeka na zewntrz. Kiedy Suarez wyszed i dowiedzia si o przybyciu gocia, spyta, czemu nie zosta o tym powiadomiony od razu. Wwczas da Sika wyzna, co zobaczy. amic rce, ze zami w oczach" Suarez baga go, by nikomu o tym nie wspomina. Ich wsplny spowiednik zasugerowa nastpujce

122

rozwizanie: da Silva zoy na pimie zaprzysione zeznanie, nie wolno bdzie jednak otworzy dokumentu a do mierci Suareza. Zarwno da Silva, jak i spowiednik, ojciec de Morales, cieszyli si jak najlepsz opini. Sdz - pisze Thurston - e tej relacji nie mona lekkomylnie odrzuci". W obu przypadkach powtarzaj si dwa elementy: olepiajce wiato i unoszce si w powietrzu ciao - lewitacja. Istnieje jednak podstawowa rnica: wiato bio z postaci Realina, Suareza za owietlao. Thurston doradza wprawdzie ostrono, ale przyznaje, e tak czsto powtarzaj si relacje o witobliwych duchownych, ktrzy rozwietlali mroczn cel lub ca kaplic blaskiem emanujcym z ich postaci, e skonny jestem przyjmowa je cakiem dosownie". Mwiono wic o bogosawionym Idzim z Asyu, i pewnej nocy bijcy od niego blask cakiem zami wiato ksiyca"; w celi za w. Ludwika Bertranda byo tak jasno, jakby pony tam najsilniejsze lampy". O w. Lidwinie ze Schiedamu Tomasz a Kempis pisze, co nastpuje: Bardzo czsto... towarzyszki znajdyway j otoczon tak glori, e ujrzawszy t chwa, tknite niezwyk bojani, nie miay do niej przystpi. I chocia wita zawsze leaa w ciemnociach, gdy oczy nie mogy znie zwyczajnego wiata, niebiaska powiata bardzo j radowaa. Cela witej Lidwiny czsto tak bya skpana noc w blasku, i zdao si patrzcym, e ponie tam wiele lamp albo ogniska. Podobne opowieci powtarzano o w. Filipie Neri, w. Katarzynie da Rizzi, w. Franciszku z Pauli oraz o innych witych, otoczonych takim blaskiem, e inni czuli lk lub nie byli w stanie spoglda prosto na nich. Jest w tym zapewne nieco przesady, ale czy podobna, by wszyscy ci narratorzy wyraali si metaforycznie? Chyba to niemoliwe.

Incendium amoris (ar - mioci)


Mwi si potocznie o ludziach promieniejcych szczciem", a take poncych podaniem" lub paajcych mioci". Stan okrelany jako incendium amoris" oznacza takie wanie paanie" w sensie dosownym. U osb obdarzonych wyjtkowo silnymi uczuciami (przewanie o charakterze religijnym lub mistycznym) temperatura ciaa wzrasta gwatownie do tego stopnia, e dusi je wszelkie odzienie, a ciao pali, nawet zanurzone w zimnej wodzie. w. Stanisaw Kostka (zm. w 1568 roku) przejty by tak gwatown mioci do Naszego Zbawiciela, i czsto omdlewa i dostawa spazmw. Musia te przykada do piersi okady z zimnej wody, by umierzy gwatowno mioci, ktra go przepeniaa". w. Filip Neri odczuwa taki ar w okolicy serca", e nawet w mrone, zimowe noce i w pnym wieku mia zawsze otwarte okna, pociel mu specjalnie wyzibiano, ciao za wachlowano - a mimo to jego rce pony, jakby mia niezwykle wysok gorczk". Spacerujc po XVI-wiecznym Rzymie pewnego zimowego, nienego dnia ~ z odkryt piersi, w. Filip mia si z otaczajcych go ludzi, ktrzy nie mogli znie mrozu. Kiedy za odprawia msz, widziano, jak iskry tryskay z jego oczu i twarzy, niczym z ogniska". Czsto - podobnie jak w. Stanisaw - mdla od trawicego go aru. Przez ponad p wieku cierpia na tajemnicze palpitacje serca. Byy one prawdopodobnie skutkiem wydarzenia z 1544 roku, kiedy to Duch wity zstpi na w postaci ognistej kuli. Natychmiast poczu zdumiewajcy pomie mioci. Nie mogc znie tego aru, rzuci si na ziemi, i - starajc si jako ochodzi - obnay pier, by cho troch zmniejszy trawice go pomienie". Dokonana po jego mierci autopsja wykazaa dwa ebra zamane i sterczce na zewntrz - prawdopodobnie sam spowodowa to uszkodzenie ciaa, gdy przed pidziesiciu laty gwatownie rzuci si na ziemi. Chyba najbardziej zdumiewajcy jest przypadek stygmatyczki, w. Katarzyny z Genui (1447-1510). Trawicy j pomie przysparza witej - zwaszcza na ou mierci - niesychanych cierpie. Podczas dugotrwaej, ostatniej choroby, t genuesk matron drczy taki wewntrzny poar, i nie bya w stanie lee bez ruchu. Przypominaa istot ponc na stosie - cierpiaa do tego stopnia, e ludzkie oczy nie mogy znie widoku takiego mczestwa. Tortura trwaa dzie i noc; najlejsze dotknicie wywoywao u niej przeszywajcy bl". Od 13 do 15 wrzenia (w tym dniu umara) wita stracia mnstwo krwi. Bya ona (jak zapewnia biograf ) do tego stopnia gorca, e rozgrzewaa naczynia, do ktrych spywaa, i parzya skr, jeli na ni skapna, ponadto za tak rozpalia srebrn czar, i na jej podstawie pozosta niezatarty lad. Po mierci w. Katarzyny jej suca Argentina przyznaa, e pani przepowiedziaa wszystkie przysze wydarzenia. Przewidziaa, i przed mierci bdzie znosi cierpienia podobne do Chrystusowej Mki, wcznie z picioma ranami - z tym,

123

e kryy si one u niej wewntrz ciaa. By moe nkajcy j ar by jak form samoudrczenia. Dominikanka z Neapolu, Suor Maria Yillani, zmara w 1670 roku, w wieku 86 lat. W ywocie tej witej, opublikowanym ju cztery lata pniej. Ojciec Francisco Marchese wspomina o wewntrznym ogniu mioci, ktry tak j trawi, e - jak twierdzi biograf- musiaa wypija dziennie a okoo 14 litrw wody. Gdy pia, rozlega si podobno syk kropli padajcych na rozarzony metal. Siostra Maria utrzymywaa, i ugodzia j w bok i w serce ognista wcznia mioci. To przekonanie zostao czciowo potwierdzone przez trzech spowiednikw, z ktrych kady zezna, e widzia, dotyka, a nawet zgbia t widoczn na ciele ran. Gdy dziewi godzin po mierci zakonnicy dokonano sekcji, obecnych wprawi w zdumienie dym (fumo) i ar emanujcy z serca, bdcego prawdziwym ogniskiem Boej mioci". ar ten zmusi widzw do wycofania si; tylko chirurg nadal peni sw powinno. Gdy woy rk, by wydoby serce, wntrze ciaa byo tak gorce, e si sparzy i kilkakrotnie cofa do, zanim udao mu si uczyni to, co zamierza". Oficjalny opis wydarze dokonany przez chirurga potwierdzio pod przysig dwch jego kolegw. W sercu znaleziono take otwart ran o ksztacie zgodnym z rysunkiem, ktry wykonaa poprzednio siostra Maria. Ojciec Marchese twierdzi, i oglda to na wasne oczy, i komentuje: brzegi rany byy tak stwardniae i spieczone, jak gdyby j kauteryzowano" (wypalano rozarzonym elazem). Mia to by, wedug biografa, znak przypominajcy nam, e ran ow zadaa pomienna wcznia mioci". Te relacje - zwaszcza chirurga, ktry musia cofn si wskutek aru bijcego z serca nieyjcej zakonnicy niczym z rozpalonego pieca - s tak niesychanie dziwaczne, i przez to bardziej wiarygodne. Autor bajeczek o cudach byby ostroniejszy, chcc wyda si bardziej wiarygodnym - cho byo wwczas rwnie wielu atwowiernych jak dzi, a moe i wicej. Tak czy owak, w obecnych czasach te nie brakuje szokujcych relacji, dotyczcych osobliwych waciwoci ludzkiego ciaa, jak niezwyka temperatura, przepajajcaje energia czy ar.

Istoty naadowane elektrycznoci


Wielu z nas syszy trzaski elektrostatyczne przy czesaniu wosw. Wyglda na to, e niektrzy wytwarzaj energi nie tylko statyczn. Amerykaski autor horrorw, Stephen King, opar podobno swj pierwszy bestseller Carrie na autentycznych przeyciach dziewczyny z pnocnej czci stanu Nowy Jork, Andrei Kolintz. W latach pidziesitych naszego wieku odkrya ona (na dugo przed tym, nim zyskao saw izraelskie medium, Uri Geller), e, dokdkolwiek by si udaa, wszdzie lataj wok niej rne przedmioty, a drzwi same otwieraj si i zatrzaskuj. Nie chodz ju do restauracji, jest to zbyt krpujce - oznajmia w 1976 roku (wwczas nazwisko Uri Geller byo ju dobrze znane). - Nie mogam tego wytrzyma: wok mnie sztuce wyginay si, a kelnerki upuszczay talerze i miay inne niemie przygody. W hotelu materace przeze mnie pkaj, a w sklepie butelki bez powodu spadaj z pek... Nasi ssiedzi przestraszyli si, gdy pewnego razu spad monstrualny grad... po tym, jak wrciam do domu caa spita po sprzeczce z chopakiem". Inny przypadek, zwizany z nieszczliw mod kobiet, by przedmiotem bada niemieckiego parapsychologa Hansa Bendera. W padzierniku 1965 roku Anna-Maria Schaberl skoczya szko w Monachium i podja prac w Rosenheim, w kancelarii prawniczej Sigmunda Adama. Pod koniec 1967 roku dostay tam bzika wszystkie urzdzenia elektryczne. Owietlenie zawodzio bez powodu, dopyw prdu gwatownie wzrasta, rachunki za telefon przybray nieprawdopodobne rozmiary. Aparatura sprawdzajca numery, pod ktre z kancelarii dzwoniono, wykazaa sze na minut pocze z zegarynk. By to absurd; samo dodzwonienie si wymagao minimum 17 sekund. Wszystkie obwody elektryczne byy uszkodzone, ale jak to si mogo sta?! Badajcy t spraw reporter o may wos nie oberwa arwk, ktra sama wykrcia si z gniazdka. Zaalarmowany wieci o upiorze z Rosenheim" Bender wysa do kancelarii Adama swego asystenta. Zaobserwowa on, e arwki koysz si, gdy przechodzi pod nimi Anna-Maria, i domyli si, i ona jest przyczyn tych zjawisk. Wszystko stao si jasne, gdy stwierdzono, e falowania prdu zdarzaj si tylko w obecnoci dziewczyny. Bender przeprowadzi z AnnMari wywiad i dowiedzia si o jej nieatwym yciu rodzinnym na wsi. Nie lubia rwnie miasta i - mimo i si zarczya nie bya zbyt szczliwa. Pytania Bendera zwizane z rokiem, ktry dziewczyna spdzia w gipsie z powodu zmian gruliczych w biodrze, wyranie niepokoiy j. Gdy poddano Ann-Mari testom na ESP (postrzeganie pozazmysowe - extrasensory perception), okazao si, e ma zdolnoci telepatyczne. Gdy dziewczyna powrcia do kancelarii, zaburzenia aparatury zaczy si od nowa. Zostaa zwolniona i znalaza sobie nowe miejsce pracy; take i tu urzdzenia elektryczne zwarioway. Narzeczony, stay bywalec elektronicznej krgielni, zerwa z Ann-Mari, gdy ilekro dziewczyna mu towarzyszya, aparatura w krgielni psua si, a na tablicach ukazyway si wzite z pieca" wyniki. Anna-Maria podja prac w mynie;

124

zdarzy si tam miertelny wypadek. Ludzie zaczli jej unika. Na szczcie jednak -podobnie jak w przypadku Carole Compton - gdy Anna-Maria wyjechaa z miasta, wysza za m i postaraa si o dzieciaki, dziwaczne zjawiska ustay. 15 stycznia 1846 roku czternastoletnia Angelique Cottin z francuskiej miejscowoci La Perriere zacza mie podobne kopoty. Przedmioty, po ktre sigaa, uciekay. Cikie meble wiroway lub podskakiway, gdy musna je fad sukni lub dotkna rk. Jeli razem z inn osob trzymaa jaki przedmiot, zaczyna si szamota jak ywy i nikt nie potrafi go unieruchomi. Busole dostaway krka, gdy si do nich zbliya. Fizyk Francois Arago, czonek zespou wysanego przez Akademi Nauk dla zbadania sprawy, odnotowa (Joumal des Debats" - protokoy posiedze - z lutego 1846 roku), e dziaa tu prawdopodobnie sia elektromagnetyczna. Nasila si ona pod wieczr, przepywa zapewne przez lew stron ciaa Angelique, zwaszcza przez lewy nadgarstek i okie. Jej ttno wzmaga si do stu dwudziestu uderze na minut w fazie najwikszej aktywnoci, wystpujtake konwulsje. Dziewczyna czsto traci rwnie przytomno. Dziwne zjawiska trway dziesi tygodni. Nie podejrzewano adnych oszukaczych sztuczek - odnosio si wraenie, e kto inny wyrzdza te dziwne psoty samej Angelique lub te si ni posuguje. Dziewczynka najwyraniej nie sterowaa wydarzeniami, nie bya nimi wcale ucieszona, budziy w niej strach. Ten przypadek zosta dokadnie przebadany. Niekiedy jednak do bada nie dochodzi z powodu tpego sceptycyzmu. Kiedy w 1938 roku Oglnowiatowa Rada Bada Metapsychicznych" (chyba troch zbyt szumny tytu!) zebraa si w Nowym Jorku i zaoferowaa dziesi tysicy dolarw za autentyczny dowd wystpowania fenomenw metapsychicznych, pewna starsza dama, pani Antoine Timmer, zgosia si, by zademonstrowa, jak sztuce przylegaj do jej rk, zupenie jakby skra bya namagnetyzowana. Odrzucono jednak ten przypadek, gdy przewodniczcy Rady, iluzjonista Joseph Dunninger, owiadczy, e sam moe wykona podobny trick za pomoc ukrytej nici. Zastanawiajce, czemu iluzjonistom - od Houdiniego do Jamesa Randi (zwanego Zdumiewajcym") tak zaley na udowodnieniu, e wszelkie zjawiska metapsychiczne s bzdur?! Zarwno Houdini, jak Randi zaoferowali nagrody pienine za udowodnienie autentycznoci metafizycznych fenomenw. Obaj te posunli si do oszustwa dla podtrzymania swej tezy, e nie istnieje nic prcz oszukaczych trickw. Samo zreszt zaoferowanie nagrody pieninej wskazuje na to, i uwaali innych za rwnie interesownych jak oni sami. Obaj byli profesjonalnymi sztukmistrzami. (Houdini stanowi do niezwyky przypadek: by moe mia jakie osobliwe zdolnoci, ktrych istnieniu tak gwatownie zaprzecza?) Zapewne dla spokoju ducha niezbdne byo przekonanie, e wszyscy utrzymujcy, i dziaaj przez nich niezwyke moce, s takimi samymi oszustami jak oni. Postawa tego rodzaju zasuguje na specjalne badania - nie ma tu jednak miejsca na takie analizy. Powtrzmy wic raz jeszcze: silne przekonania maj moc ksztatowania rzeczywistoci... Wiadomo nam o wielu innych przypadkach naelektryzowanych" osb. Nie tylko wchodzce w faz dojrzewania nastolatki uaktywniaj poltergeista, ale osoby w kadym wieku - od wczesnego dziecistwa do pnej staroci - wprawiaj w ruch meble, powoduj, e innych prd przechodzi", i tak dalej. W opublikowanym w 1937 roku dziele Anomalies and Curiosities of Medicine (Anomalie i osobliwoci medycyny) lekarze Gould i Pyle wspominaj o szecioletnim Zulusie, ktry - podczas pokazw w 1882 roku w Edynburgu - powodowa silne wyadowania elektryczne. Nandor Fodor w swej Encyclopedia of Psychic Science (Encyklopedii wiedzy metapsychicznej) opowiada o urodzonym w 1869 roku w St Urbain we Francji niemowlciu. Kady, kto dotkn tego dziecka, odczuwa elektryczny wstrzs. Z jego paluszkw tryskay wietliste promienie. Gdy chopczyk zmar, przeywszy zaledwie dziewi miesicy, przez kilka minut nad ciakiem unosia si widoczna powiata. Wszystko to jest do niepokojce - a niepokj ten stanowi dobry emocjonalny pretekst do zbagatelizowania problemu (jak zreszt wszelkich spraw, poruszanych w niniejszej publikacji!) jako wierutnej bzdury. Jednak podobne przypadki zdarzaj si na kadym kontynencie, powtarzaj w kadym stuleciu. Wyglda na to, e naadowane elektrycznoci" ludzkie uczucia mog wznieca autentyczne poary, w dodatku z pogwaceniem zwykych regu. Owe reguy czy te prawa s zreszt dzieem uczonych, ktrzy przewanie miewaj racj, ale chyba nie zawsze! Podobnie jak Koci narzuca swe dogmaty przez dwa tysiclecia, teraz przedstawiciele nauk cisych wmuszaj w nas swoje teorie, ktre niepokojco atwo uzyskuj status prawa naturalnego", A prawda wyglda tak, i nadal wszyscy snujemy jedynie domysy. Czy zwyky" ogie jest jedynym jego rodzajem? A moe istnieje take inny, bdcy wytworem umysu, uaktywniany niewiadomie przez niektre osoby? Czemu by nie? Przypadki spontanicznego samospalania istot ludzkich" (makabryczny temat, ktry - chyba na szczcie! - wykracza poza tematyk tej ksiki) s przez wielu odrzucane jako absolutnie nieprawdopodobne, sprzeczne z prawami fizyki - a jednak istniej dowody ich autentycznoci. Emerytowany inspektor policji kryminalnej, John Heymer, przestudiowawszy pi zwracajcych uwag, najnowszych przypadkw tego rodzaju w Brytanii, odkry, e za kadym razem ogie wybucha

125

najpierw w brzuchu ofiary. Uznawszy fenomen za zjawisko naturalne, Heymer wysuwa teori, i powodem mg by rozpad zawartej w organizmie wody (w wyniku elektrolizy) na wodr i tlen, ktre nastpnie poczyy si, powodujc powstanie intensywnego, bkitnego pomienia, mogcego bez trudu spopieli koci". atwo zaprzecza istnieniu takich zjawisk; upiera si, e po prostu nie mog si wydarzy. Ale jeli mimo to zachodz? Rozpomiecie si modlitw" - oto pradawna rada dla pragncych poprawi sw sytuacj yciow. Kilka wyej wymienionych przypadkw wskazuje na to, i niektre osoby potraktoway to zalecenie cakiem dosownie...

8. Interwencje aniow
Anioy z Mons i Biaa Kawaleria
W kocu sierpnia 1914 roku w pobliu belgijskiej miejscowoci Mons, podczas W krwawego zamtu pierwszej wielkiej bitwy w I wojnie wiatowej, wojska francuskie i brytyjskie rzuciy si do bezadnej ucieczki przed napierajcymi Niemcami. Straty aliantw wynosiy ju okoo pitnastu tysicy onierzy, szpitale polowe byy przepenione rannymi i umierajcymi, a korespondent wojenny Timesa", nie czekajc koca bitwy, donis, e armia brytyjska zostaa starta w proch pod Mons". I wanie wtedy zaczy szerzy si dziwne pogoski. Podobno na polu bitwy zjawiy si anioy, rozdzielajce walczce strony. Ich interwencja porazia i zdezorientowaa Niemcw i zapobiega jeszcze straszliwszej rzezi aliantw, ktrym udao si bezpiecznie wycofa. Raz po raz siostry miosierdzia, zdumione niezwykym spokojem umierajcych, syszay w lazaretach takie wanie opowieci. Francuzi widzieli witego Michaa z go gow i w zocistej zbroi; jecha na biaym rumaku i wymachiwa mieczem. Brytyjczykom ukaza si wity Jerzy (take w zotej zbroi i na siwym koniu), ktry wyoni si nagle ze zotawej mgy i wznisszy miecz zawoa: Zwycistwo!". Wkrtce te opowieci stay si powszechnie znane. Zjawy kryy za dnia i w nocy. Pewien onierz ujrza anioa z rozpostartymi skrzydami, niczym wietlista chmura", ktry pojawi si midzy wrogimi armiami, gdy sia ataku na chwil osaba. Kto inny wypowiedzia si na amach londyskiej gazety Evening News". Mwi o dziwnym wietle, ktre zdawao si ostro obwiedzione konturem, a nie byo odbiciem ksiyca. wiato stawao si coraz janiejsze i nagle cakiem wyranie ujrzaem trzy ksztaty, z ktrych rodkowy przypomina rozpostarte skrzyda. Dwa pozostae nie byy wielkie, ale znajdoway siew do duej odlegoci od niego. Sprawiay wraenie, e maj dugie, luno zwisajce szaty o zotawym odcieniu. Znajdoway si ponad niemieckimi liniami, twarzami zwrcone do nas". Trzeci onierz opowiedzia, e towarzysze broni z jego kompanii, cigani przez niemieck kawaleri, odwrcili si, nie oczekujc niczego prcz nagej mierci - i z najwyszym zdumieniem ujrzeli pomidzy sob a nieprzyjacielem cae wojsko anielskie. Niemieckie konie sposzyy si i poniosy. Kawalerzyci szarpali za cugle, ale przeraone zwierzta rozpierzchy si we wszystkie strony, byle dalej od naszych onierzy". Kapitan Cecii Wightwick Hayward, wspautor wydanej w 1916 roku ksiki Anioy z Mons", opisa zdumienie innej gwatownie atakowanej przez wroga kompanii, gdy pojawio si pomidzy nimi a Niemcami cztery czy pi cudownych istot nadludzkiej postury". Zwrcone twarz ku Niemcom, pyny w powietrzu, wznoszc donie i ramiona. Soce jasno wtedy wiecio. I zaraz potem nasi zobaczyli, jak Niemcy uciekaj w wielkim popochu". Niemieckie rda poday pniej, e atakujcy regiment nie by w stanie posuwa si naprzd... Konie nagle zawrciy i pogalopoway... Nie mona byo ich powstrzyma". onierzom ze skompromitowanego regimentu wydawao si podobno, e widz tysice Brytyjczykw - zamiast niewielkiej garstki wyczerpanych do cna przeciwnikw, z ktrych cz rzucia si ju do bezadnej ucieczki. Angielski pisarz Arthur Machen, przejty wieciami o ogromnych stratach, napisa (zanim jeszcze zaczy kry plotki o anioach - tak przynajmniej zapewnia!) nowel ucznicy. Fantazjowa w niej, e angielskich onierzy pod Mons wspary widma bienikw z bitwy pod Agincourt, ktr stoczono z Francuzami w 1415 roku w niewielkiej odlegoci od pola wspczesnej bitwy. Opowiadanie ukazao si na amach Evening News" 29 wrzenia, gdy opowieci o anioach kryy od kilku tygodni. Machen prbowa wwczas przekona wszystkich, i jest to stworzona przez niego fikcja literacka. Odnis rwnie znikomy sukces" jak inni sceptycy, ktrzy tumaczyli wszystkie zwidy zbiorow histeri w szeregach stutysicznej armii, bdcej w stanie szoku. Idc do boju z nadziej na atwe zwycistwo stracia pitnacie tysicy onierzy. Mogy to by

126

rwnie gorczkowe majaczenia rannych i umierajcych w ndznych lazaretach polowych, pod opiek skrajnie wyczerpanych pielgniarek. I cho adne dobroczynne zjawy nie interwenioway podczas jeszcze krwawszych rzeni pod Ypres, Somm i Passchendaele, ludzie nadal wierzyli, i pod Mons rzeczywicie pojawiy si anioy. Jeden z weteranw tak wypowiedzia si na amach Evening News": Jestem absolutnie pewny, e widzielimy to, o czym wam teraz mwi. Nie zapomn tego, jak dugo bd y. Le nieraz bezsennie i widz przed sob to wszystko, co wtedy ujrzaem. Z mego batalionu zostao oprcz mnie ju tylko piciu onierzy... i wstyd by mi byo robi z siebie durnia i zmyla jakie bujdy dla czyjej przyjemnoci". Prawie cztery lata pniej, w maju 1918 roku, wojska brytyjskie, okrone przez nieprzyjaciela w pobliu zburzonego miasta Bethune, ze zdumieniem przekonay si, e ostrza artyleryjski wroga zmieni nagle kierunek: przenis si z Bethune na otwart przestrze, gdzie nikogo i niczego nie byo. Szwaby dostay fijoa, panie kapitanie - zwrci si pewien sierant do kpt. Haywarda (o ktrym wspomnielimy ju wczeniej). - Po jak choler kropi w to puste pole?!" Nastpnie Brytyjczy-cy ujrzeli co jeszcze dziwniejszego. Zbliajca si ku nim niemiecka kawaleria nagle, bez adnego widocznego powodu, zatrzymaa si, zamaa szyk, zawrcia i rzucia do ucieczki. Niebawem wzici do niewoli niemieccy oficerowie opowiedzieli o brygadzie kawalerzystw w biaych mundurach, ktra pdzia ku nim przez to puste pole na tyach Bethune. Niemcy zmienili wwczas kierunek ostrzau i zwrcili na ten samobjczy zastp ogie artylerii i karabinw maszynowych - konnica jednak cigle si zbliaa, nie tracc ani jednego konia czy jedca. Prowadzi jdo ataku janiejcy, zotowosy jedziec na biaym rumaku. Wwczas ogarn mnie paniczny strach - zwierzy si najstarszy rang niemiecki jeniec. - Rzuciem si do ucieczki. Tak, ja pruski oficer - zmykaem w miertelnej trwodze, a wraz ze mn setki przeraonych mczyzn uciekay pochlipujc jak przestraszone dzieci. Pragnli jedynie zbiec przed nadcigajc Bia Kawaleri; a najwiksz groz budzi jej wdz. Wszystko wskazuje wic na to, e wanie podczas I wojny wiatowej anioy zainteresoway si znowu naszymi ziemskimi sprawami...

Anioy stre: kilka najnowszych relacji


Pewnego dnia w 1991 roku Kate Bridger unikna niechybnej mierci. Ta dwudziestojednoletnia angielska urzdniczka, zatrudniona w Radzie Hrabstwa Kent, dojedaa codziennie autobusem z domu do pracy w Chatham. Strach dosownie j sparaliowa, gdy nagle hamulce autobusu zakleszczyy si; pdzi ze stromej gry, cigle nabierajc szybkoci. Kierowca krzykn, by wszyscy pasaerowie przenieli si na ty wozu. Kate nie moga jednak ruszy si z miejsca - powtarzaa tylko w duchu sowa modlitwy. Nagle ujrzaam anioy, byo ich sze, a moe osiem; leciay za oknem, mniej wicej w poowie wysokoci wozu. Miay kremowe czy biae szaty, podobne do nocnych koszul, blond wosy i przepikne twarze. Ustawiy si w rzdzie i wycigny rce, by zatrzyma pdzcy autobus, ktry powoli zacz hamowa. Ostatecznie stan par cali od muru z cegie". Kierowca powiedzia potem, e w zajezdni dokonano nastpnie przegldu wozu: hamulce byy w tak fatalnym stanie, i nie wiadomo, jakim cudem si zatrzyma". Ta relacja (zamieszczona 19 grudnia 1993 roku w londyskim czasopimie Sunday Observer") nie jest czym wyjtkowym. Wiara w anioy, wykorzeniona - jak si zdawao - wskutek wieckiego wychowania, dzi odya z ca moc, chocia niektrym plcz si one z kosmitami, tworzc dziwn mieszank z UFO. - Nie jestemy jedyn ras istot rozumnych twierdzi Eileen Freeman, redaktorka wychodzcego w Kalifornii czasopisma Angel Watch Newsletter (Biuletyn Anielskich Obserwacji). - Istnieje take inna rasa, ktr nazywamy anioami", Rowan Williams, niegdy profesor teologii w Oksfordzie, obecnie biskup Monmouth w Walii, zapewnia: Przewiadczenie, e oprcz nas yj we wszechwiecie inne istoty rozumne i e jestemy w stanie komunikowa si z nimi, wcale nie jest dowodem gupoty". Hope Price za pomoc ogosze szukaa w caej Brytanii osb, ktre zamieciyby relacje o swych osobistych kontaktach z anioami na amach jej wydawnictwa Angels: true stories ofhow they touch w lives (Anioy: prawdziwe opowieci o ich wpywie na nasze ycie). Zostaa zasypana lawin ponad tysica piciuset listw! Pani Price zakada, e mniej wicej co trzeci zawiera autentyczne relacje (piszce je osoby rzeczywicie przeyy co niezwykego). Twierdzi te, i cho nadal tradycyjnie wyobraamy sobie anioy jako olniewajce, olbrzymie, skrzydlate istoty, znacznie czciej ukazuj si nam one w niczym nie wyrniajcej si ludzkiej postaci. (Nasuwa si tu pytanie: skd wic przekonanie, e udzieli pomocy wanie anio", i co to

127

sowo naprawd znaczy?). Przewanie korespondenci Hope Pce przeyli takie wydarzenie tylko raz i doznali wwczas przemonego uczucia pokoju. Mimo i owi niebiascy pomocnicy zazwyczaj objawiaj si osobom wierzcym, mao kto zwierza si ze swych przey, gdy boi si szyderstwa". Gerry-Kay Talton przechodzia w towarzystwie przyjaciki przez ulic jednego z amerykaskich miast, gdy nagle samochd cofajc si wpad prosto na nie. Przyjacika uskoczya pierwsza, ale Gerry-Kay nogi wrosy w ziemi. Wanie samochd mia j uderzy, gdy poczua, e kto od tyu obj j w pasie i unis. Wzia si wwczas w gar i - w ostatniej chwili uskoczya w bezpieczne miejsce. Przyjacika, ktra nie spuszczaa jej z oczu, twierdzia potem, i Gerry-Kay, w chwili gdy samochd na ni najeda, nagle uniosa si na jakie 7-8 centymetrw w powietrze, zawisa tam przez chwil, a potem odskoczya w bok, jakby jej stopy przez cay czas dotykay ziemi. adna z nich nie widziaa anioa", ale Gerry-Kay, ktr od wielu tygodni drczya depresja, uczua nagle przepeniajc j bogo, ktrej potem nie bya w stanie zapomnie. Czyby znowu endorfiny? Sara Michaels z Memphis w stanie Tennessee zapewnia, e w 1971 roku nie pia adnego alkoholu, wycznie kaw. Ta dwudziestodwuletnia absolwentka college'u wybraa si z trojgiem przyjaci do Grecji. Pewnego wieczora na wyspie Los, gdzie wynajli wiejski domek, koo miejscowej przystani Sara spotkaa znajomego z Oak Ridge w Tennessee. Mieszka w hotelu, do ktrego szos trzeba byo i p godziny, wic Sara pokazaa mu przejcie na skrty" po nadmorskich skaach. Kiedy wracaa do domu, byo ju ciemno, zdecydowaa si wic na spacer szos. Nie boisz si wraca sama?" - spyta znajomy. Odpara nie", ale wkrtce poczua strach, gdy znalaza si samiutka w mroku nocy. Do wioski byo jeszcze dziesi minut drogi. Dotarszy do wiszcego mostka nad kanaem (owietlonego jedn nie osonit niczym arwk), Sara znalaza si tu obok cmentarza, na ktrym - jak wiedziaa - pochowano ma jej gospodyni. Mijajc cmentarz usyszaa tak przeraliwy krzyk, i krew zastyga jej w yach. Potem zorientowaa si, e byy to zapewne odgosy parzcych si dzikich kotw, ale w owym momencie dosownie skamieniaa, nogi wrosy jej w ziemi. Chryste, ratuj!" - powtarzaa w duchu raz po raz - i nagle kto niewidzialny uj j pod pachy, przenis przez mostek i postawi po drugiej stronie. Sara zwierzaa si po latach: ...czuam, e to kto niesychanie bliski. Przypominao to najbardziej normalne, zwyke wydarzenie. Nic nadzwyczajnego. Ogarn mnie niezgbiony spokj - jakby co podobnego zdarzao si codziennie. Gdy ten kto si zjawi, powiedziaam: Dzikuj!". Dotara do wsi i wpada do domu. Jej przyjaciele spogldali na ni w osupieniu. Jedna z nich, dziewczyna z Izraela, Rowena, odcigna Sar na bok. Musisz mi powiedzie, co si stao!" - nalegaa, a gdy Sara wzbraniaa si, przyjacika dodaa: Musisz! Widziaa tam Boga". Sara popatrzya na Rowen, ta za wyjania Kiedy wesza, wiato wok ciebie byo tak jasne, e nie moglimy na ciebie patrze".

Potrzeba ludzkiego serca czy niebiaska rzeczywisto?


C to si dzieje? Dlaczego po dwch wiekach naukowego racjonalizmu tak wiele osb nagle donosi o bliskich spotkaniach" z anioami. Inni zapewniaj, i zostali porwani przez kosmitw, a jeszcze inni miewaj wizje Maryjne. Wyglda na to, e niebiaskie istoty znw przybywaj z ostrzeeniami czy proroctwami, podobnie jak archanio Gabriel zjawi si u Maryi Panny, by oznajmi jej, i zostanie matk Chrystusa, albo odwiedzi Mahometa, eby podyktowa mu tekst Koranu zstpujc w swej wasnej postaci, w takiej piknoci, w takiej witej glorii, w takim majestacie, e cay dom si rozwietli". W ksice Outside the Circies of Time (Poza granicami czasu) Kenneth Grant (biograf maga Aleistera Crowleya) przedstawia hipotez, e wiele wiate widocznych na niebie i wszelkiego rodzaju kontakty ludzi z istotami z kosmosu zwizane s z nieuchronnym zblianiem si globalnej katastrofy oraz z poczuciem beznadziejnoci trapicym ludzko, ktra nie zdoa zapobiec destrukcji bez interwencji z zewntrz" czy autentycznego cudu". Grant tak to komentuje: Niektrzy wierz, i fenomeny zwizane z UFO stanowi cz tego cudu, a rosnca wci gra dowodw zdaje si wiadczy, e tajemnicze istoty kryy w pobliu ziemi od niezliczonych stuleci i rodzi si coraz wicej ludzi z darem postrzegania lub wyczuwania w jaki sposb ich obecnoci. Dawna modlitwa o Boskie wspomoenie przeksztacia si dzi w pynce z gbi serca woanie do istot pozaziemskich lub egzystujcych w innym wymiarze, w zalenoci od tego, czy postrzega si te manifestacje jako twr ludzkiej wiadomo-ci, czy

128

te wystpujce poza naszym umysem, obiektywnie istniejce (cho czsto niewidzialne) istoty". Czy anioy" s wanie takimi bytami? Czy posiadaj obiektywn realno? Czy stanowi uosobienie lepszego ja" lub wyznawanego przez kahunw najwyszego poziomu duszy - Aumakua? Czy rodz si w bysku jasnowidzenia, czy te s owocem intuicji podobnej do tej, ktra uskrzydla artystw lub uczonych, albo pod wpywem niewytumaczalnego poczucia zagroenia powstrzymuje nas od wejcia na pokad samolotu, ktry niebawem si rozbije? Dwa przypadki z kolekcji Hope Price dotycz kierowcw jadcych samotnie w nocy. Kady z nich w momencie zasypiania usysza gone ostrzeenie: Obud si! "albo Uwaaj!" Obu udao si unikn wypadku. Kate Bridger, Gerry-Kay Talton czy Sara Michaels nie zgodziyby si zapewne z tym, e anielska interwencja" jest tym samym co intuicja". Kate Bridger widziaa istoty, ktre powstrzymay autobus od wpadnicia na mur. Czy intuicja" moe w sposb fizyczny zatrzyma uszkodzony wz? Towarzyszca Gerry-Kay dziewczyna widziaa, i jej przyjacika w niewytumaczalny sposb uniosa si w powietrze (lewitacja?), zanim - rwnie zdumiewajco - zeskoczya w bezpieczne miejsce tak, jakby staa na rwnym gruncie. Czy byo to zudzenie optyczne? Czy Sara Michaels zostaa rzeczywicie przeniesiona przez anioa? A jeli nie, to dlaczego jej twarz tak pojaniaa, i po jej powrocie przyjaciele nie byli w stanie patrze na ten blask? Jedno jest pewne: na wierze w anioy mona robi kokosowe interesy. Amerykaskie statystyki wykazuj, e ponad poowa mieszkacw Stanw Zjednoczonych (i prawie trzy czwarte nastolatkw) wierzy w tych wysacw nieba, tote drobiazgi w rodzaju znaczkw z anioem strem eksponowane s teraz na honorowym miejscu, tu przy kasie, w kioskach i kwiaciarniach. Co tydzie pojawiaj si nowe ksiki na temat aniow. (W ksigami w San Francisco naliczyem w 1994 roku dwadziecia dwie pozycje, a czternacie z nich wydano w cigu ostatnich dziewiciu miesicy). Ludzie, majcy za sob przeycia z pogranicza mierci (NDE), wspominajc spotkaniu ze wietlistymi istotami", promieniujcymi ciepem i wspczuciem, a grupy osb, ktre zetkny si z UFO, na przykad kalifornijska Partia Doskonaej Jednoci, twierdz, i maj prawo wypowiada si w imieniu anielskiej starszyzny. Mona nawet odby kursy wieczorowe z angelologii praktycznej! Anioy naprawd istniej i zjawiaj si tutaj, by nam pomaga" - twierdzi Anielski" Andrew Bozeman z Kocioa Amron w San Francisco. Bozeman wsppracuje z anioami od chwili, gdy przed trzydziestu laty ocaliy mu ycie". Mona te pod jego kierunkiem - za jedne dwadziecia dziewi dolarw - odby trzygodzinny kurs pod hasem Poznaj swego anioa stra". Moecie te (trzydzieci dziewi dolarw za 3 godziny) odby studia w zakresie wiedzy o anioach, ze specjalnym uwzgldnieniem historii dziesiciu najwaniejszych" pod kierunkiem Lindy Georgian, ktra jest podobno znanym w caym kraju medium i autorytetem w dziedzinie angelologii". Anielski bzik zajmuje coraz wicej miejsca w gwnym nurcie rodkw masowego przekazu. Hit irlandzkiego zespou rockowego U-2, ktry zrobi karier na Boe Narodzenie 1993 roku, jest zarazem motywem przewodnim filmu Tak daleko, tak blisko". Jest to - zrealizowana pod kierunkiem niemieckiego reysera Wima Wendersa (znanego zwaszcza z filmu Pary, Teksas") - kontynuacja wczeniej przeze zrealizowanych Skrzyde pragnienia". W obu filmach krce nad wspczesnym Berlinem anioy zrezygnoway ze skrzyde i nosz trencze i koskie ogony. Jeden z nich zakochuje si w ziemskiej istocie i rezygnuje z anielstwa. Film Anioy na boisku", wyprodukowany w 1994 roku w wytwrni Walta Disneya, stanowi krzywk anielskiego bzika z baseballem i opowiada o sierotce zaprzyjanionej z anioem (Christopher Lioyd). Dramaturg Tony Kushner stworzy komedi, ktra zdobya nagrod Pulitzera, Anioy w Ameryce". Autor okreli swe dzieo jako pogodn fantazj na tematy narodowe" i skoni tradycyjnie obojnacze anioy do wyraania homoseksualnych obaw na temat AIDS. Z bardziej ponurej beczki: supergwiazdora muzyki country, Johnny'ego Casha, odwiedzi podobno dwukrotnie anio zwiastun mierci. Gdy Cash mia dwanacie lat, ukazaa mu si janiejca istota i oznajmia, e jego starszy brat Jack wkrtce umrze. Anio by, wedug Casha, pozbawiony twarzy, otoczony migotliwym, jarzcym si wiatem. Nie mia skrzyde ani aureoli. Powiedzia cicho: Twj brat Jack umrze. Potem znikn". Po latach ta sama istota znw si pojawia, tym razem przepowiadajc mier najbliszego przyjaciela gwiazdora, Johnny'ego Hortona. Cash twierdzi, i w obu przypadkach wizyta anioa przygotowaa go na rych utrat bliskiej osoby.

Upade anioy, demony i dewy


Anioy przedstawiane s zazwyczaj jako olniewajco pikne androgyny (oboj-naki), przewanie uskrzydlone. Tak wyobraaj je sobie nie tylko chrzecijanie, ale i przedstawiciele innych spoecznoci kulturowych - dawnych i wspczesnych. W staroytnym Egipcie dusza czowieka, czy te szlachetniejsza czstka jego istoty, przedstawiana bya w postaci jastrzbia lub ora. Babiloczycy czcili - oprcz skrzydlatych bykw - rnorodnych sukalli". Byli to boscy wysannicy, ktrych w Persji

129

wyznawcy zoroastryzmu przeksztacili potem w archanioy *).


___________ * Zoroastryzm religia perska, ktr stworzy podobno w I tysicleciu p.n.e. prorok Zoroaster (Zaratustra). Religia ta miaa charakter dualistyczny i gosia odwieczn walk dobra ze zem: Ormuzda i Arymana (przyp. tum.).

Muzumanie wyobraaj sobie anioy prawie tak samo jak chrzecijanie. Hindusi wierz w kinpuru'sh", skrzydlate istoty unoszce si ponad bogami, cho znajduj si na niszym poziomie wiadomoci. U wyznawcw Buddy na kadym bodishattwa" (jest to jedostka, ktra doznaa owiecenia, lecz wyrzeka si nirwany, by pozosta na tym wiecie i kierowa na drog prawdy mniej doskonaych miertelnikw) spoczywa boska energia dakini", odpowiednik anioa. Wedug zasad chiskiego taoizmu niemiertelni mog przelatywa z jednego wiata do innego, czyni cuda i zmienia ksztaty. W Peru szamani Campu wyobraaj sobie boga - jastrzbia Koakiti w postaci uskrzydlonego czowieka. Rwnie Indianie z plemie-nia Siuksw (mieszkajcego w Ameryce Pnocnej) czcz Cztery Ptaki Burzy. Spojrzaem w chmury - opowiada Siuks-wizjoner, Czarny o - i pojawili si tam dwaj ludzie, gowami w d, niczym szybujce ku ziemi strzay; lecc piewali wit pie, a pioruny wybijay im rytm jak bbenki". Czym zatem - lub kim - s anioy w tradycji Zachodu? Jak, gdzie i kiedy zrodzio si wyobraenie o nich? Sowo anio" pochodzi od greckiego angelos", ktre z kolei jest przekadem oryginalnego hebrajskiego malakh", pniej malaika". Niegdy w termin oznacza cie Boga", potem jednak przybra utrzymujce si do dzi znaczenie wysannik" czy zwiastun". Pierwotnie anioy nie byy janiejcymi istotami o skrzydach z mgy, jakie podziwiamy na renesansowych malowidach. W Starym Testamencie maj one posta zwykych ludzi, bez skrzyde i aureoli, nie wyrniajcych si ubiorem. Genesis (I Ksiga Mojeszowa, Ksiga Rodzaju) w rozdz. 18, 1-8, wspomina o tym, e trzy anioy odwiedziy patriarch Abrahama. Gdy zasiedli pod dbami, gospodarz umy im nogi i poda miso, chleb i ser. Nie zapominajmy te o gocinnoci - napomina autor Listu do Hebrajczykw (13,2)- gdy przez ni niektrzy, nie wiedzc, anioom dali gocin". W szstym za rozdziale Ksigi Rodzaju (w. 2) jest wzmianka o tym, e anioowie, a przynajmniej ci, ktrzy naleeli do Nephilim" (Stra-nikw), wspyli z Ziemiankami: Synowie Boga, widzc, e crki czowiecze s pikne, brali je sobie za ony, wszystkie, jakie im si tylko podobay". Ta wzmianka zostaa rozbudowana w apokryficznej Ksidze Henocha. Natura aniow bya do dwuznaczna. Dopki Koci nie zatwierdzi mitu o upadych anioach (o ktrych nie ma adnej wzmianki w Starym Testamencie), przedstawiano je w jednej chwili jako Wadcw Piekie, a w nastpnym momencie jako czonkw chru piewajcego Alleluja wok tronu Najwyszego, i ich niebiaskie aureole nie traciy przy tym nic ze swego blasku". W najstarszych legendach judaistycznych anioy przybieray niekiedy gron posta: dwa anioy zrwnay z ziemi Sodom i Gomor; Anio mierci (nazwany w Starym Testamencie po prostu Anioem Paskim), stanwszy pomidzy niebem a ziemi ze mierciononym mieczem, zniszczy dziewidziesit tysicy ludzi za panowania krla Dawida. Pniej, gdy asyryjski wadca Scnnacheryb zamierza zaatakowa Jerozolim, wyszed Anio Paski i pobi w obozie Asyryjczykw sto osiemdziesit pi tysicy ludzi. Rano, gdy wstali, oto ci wszyscy byli martwymi ciaami". Moe jest to metaforyczne przedstawienie wybuchu zarazy? Jake by inaczej wszyscy mogli wsta rano i by przy tym martwymi ciaami -jeli nie rozumie tego tak, e musieli niebawem umrze? Anio mierci nie jest symbolem za, lecz wykonawc obowizujcego oglnie prawa. Stary Testament nie twierdzi rwnie, i Szatan (pierwszy upady anio") jest uosobieniem za. Hebrajski termin ha-Satan" (z Ksigi Hioba) znaczy przeciwnik", oskaryciel ludzi" - czyli prokurator z ramienia Jahwe. Co wicej, w ksidze proroka Izajasza (45, 7) sam Jahwe stwierdza: Ja tworz wiato i stwarzam ciemnoci, sprawiam pomylno i stwarzam niedol. Ja, Pan, czyni to wszystko". Tak wic Lucyfer (po hebrajsku Helel ben-Shahar", Gwiazda Dzienna, Syn Jutrzenki", pikna poranna gwiazda, mieszkanka rajskiego ogrodu) to po prostu aciska nazwa planety Wenus; oznacza Nioscy wiato". Ustp z Ksigi Izajasza (14, 12): Jake spade z niebios, janiejcy. Synu Jutrzenki?" by pierwotnie zapowiedzi zagady krla Babilonu, gnbiciela ydw. Dopiero pniej Szatan-Lucyfer, a wraz z nim trzecia cz anielskich chrw, zosta zdemo-nizowany jako Przeciwnik Boga, rdo wszelkiego za. To wanie sowo zdemonizowany" ma znaczenie kluczowe. Anioy zrodziy si z pogaskich demonw" - duchw ani dobrych, ani zych. Natchnieniem Sokratesa by jego opiekuczy dajmon" czy dajmonion". Plutarch w traktacie O zamilkniciu wyroczni wspomina o rodzie demonw (dajmonw), ktrzy porednicz midzy bogami a ludmi i w pewien sposb cz ze sob ich myli i jednocz oba wiaty". Demony byy tworami umysu: mylami. W swoim dialogu Uczta Platon

130

opisuje greckiego boga Erosa jako potnego ducha, ktry - jak wszystkie - poredniczy midzy tym, co boskie i tym, co miertelne". Granica jest pynna. Anioowie tacy jak Lucyfer bywali strcani z niebios, ludzie za mogli zosta zaliczeni do grona aniow. Henoch, ktremu Bg nakaza potpi Nephilim" (Stranikw) za polubianie Ziemianek, sam sta si archanioem Metatronem; Nephilim" za znaleli si na wieki w ognistej czeluci. Maryj, matk Chrystusa, odwiedzi archanio, a ona sama zostaa potem Krlow Anielsk. Jeli za chodzi o Szatana, ongi Boego sug, zosta on Wadc Piekie przede wszystkim dziki dualistycznym wpywom, jakie wywieray najudeo-chrzecijan nauki perskiego proroka Zoroastra, ktry okoo 600 roku p.n.e. (albo wczeniej) naucza, e Wszechwiedzcy Pan, Ormuzd (Ahura Mazda), prowadzi nie koczcy si bj z Arymanem (czy raczej Angra Mainya, Niszczycielskim Duchem"). Ormuzd, Najwysza Nieskalana wiato. Wspierany jest przez siedmiu archaniow (amesha spenta") oraz przez nisze wite duchy; Arymana wspomagaj ze dewy" (od ktrych zrodzi si angielski wyraz devil" - diabe czy demon). Jednak w pierwotnym sanskrycie sowo dewa" oznaczao istot niebiask" lub janiejc" - i dao pocztek aciskiemu sowu deus": Bg. W jzyku Romw Bg zwie si Duwel". Ta dwuznaczno przetrwaa w powiedzeniu: Demon est Deus Inversus" (Demon jest Bogiem na opak). Zaoyciele szkockiej Wsplnoty New Age w Findhom uywaj okrelenia dewy" na oznaczenie pomocnych duchw przyrody. Niemniej jednak, dualistyczny obraz przekazany przez Zoroastra przetrwa - przynajmniej w judeo-chrystianizmie. Szatan sta si uosobieniem za, przeciwnikiem Boga. Dokonao si to dziki skrzyowaniu upadego anioa" z pogaskim kolonogim, rogatym bokiem podnoci (Cerunnos, Heme, Pan). Stao si to podstaw chrzecijaskiej psychologii: nie sposb wyobrazi sobie Boga bez diaba, niebiaskich chrw anielskich bez upadych aniow, dobra bez za. Rwnie istotna bya sprawa hierarchii.

Na sam szczyt Drzewa ycia


Anioy nie zawsze postrzegano jako ywe istoty, uwaano je rwnie za funkcje czy procesy (jak cztery wielkie anioy poruszajce si na koach pord k - w wizji proroka Ezechiela, 1,5-21). Nadal utrzymywa si te pogld staroytnych Grekw, uwaajcych anioy za przejaw czystej myli. W swoim traktacie o anioach (okoo 1250 roku) w. Tomasz z Akwinu, zwany Anielskim Doktorem", twierdzi, e anioy to intelekt w stanie czystym, pozbawiony cielesnej postaci; moe on jednak przybiera dowolnie ksztaty ludzkie lub jakiekolwiek inne. Oto czym jest anio - zgadza si z tym redniowieczny teolog, mistrz Eckhart - zamysem Boga". By moe take wymysem czowieka. Opierajc si na ludzkich wzorach, stopniowo tworzono hierarchie aniow (i demonw). Okoo 500 roku n.e. neoplatonik Dionizy Areopagita napisa w swym dziele O hierarchii niebieskiej, e anioy egzystuj w dziewiciu grupach, tworzcych trzy triady. S to: Serafiny, Cherubiny i Koa (czyli Trony); nastpnie (wedug w. Pawa) Panowania, Cnoty i Wadzy; na koniec Zwierzchnictwa, Archanioy i zwyke anioy. Serafiny s uosobieniem Boej Mioci, Cherubiny - Mdroci. Koa (czyli Trony) stanowi granic pierwszej triady, bdcej odpowiednikiem niebiaskiej z Kabalistycznego Drzewa ycia. Drzewo ycia jest znakiem lub symbolicznym planem wszechwiata. Nazwano je zarysem oglnym kosmosu i duszy ludzkiej". Zostao opracowane przez judaistw-metafizykw jako podstawa systemu zwanego Kaba (hebrajski rdosw QBL oznacza to, co otrzymano"). Wedug tradycji rabinicznej, tej pradawnej mdroci pierwotnie - w rajskim ogrodzie naucza Adama archanio Gabriel, zastrzegajc, e ma by ona przekazywana dalej z warg do ucha", a wic drog ustn. Serafiny, Cherubiny i Koa symbolizuj podstawowe siy psychiczne czy twrcze, wykraczajce poza zakres ludzkiej wiedzy. Pozostae sze grup reprezentuje dalsze etapy stopniowego jednoczenia ludzkiej wiadomoci z Absolutem. Kada sfera Drzewa ycia ma dzi swego staego anioa", atut w taroku, mieszanin barw, odpowiednik zwierzcy i mineralny. Za pomoc efektw wizualnych i rytuau kabalici usiuj powiza te wczeniej ustalone obrazy i wzywa moce kadej ze sfer dziki kontaktom z wasnym witym anioem strem, czyli swoim doskonalszym ja". Czterej wielcy archanioowie odgrywaj w tym systemie wybitn rol. Uriel, rzdzcy ziemi i materi, panuje na Pnocy; Micha (pan ognia i wyyn) - na Wschodzie; Gabriel (woda i podwiadomo) - na Poudniu; i wreszcie Rafael czy te Rafa (powietrze i duch) - na Zachodzie. Jest rwnie wiele aniow niszej rangi w tym systemie, ktry - od 1850 roku - zosta znacznie rozbudowany przez takich badaczy jak Eliphas Levi, Macgregor Mathers oraz osawiony Aleister Crowley (ktrym

131

zajmiemy si pniej). Ile zatem byo aniow? Podobnie jak w zagadce: ile ich taczy na gwce szpilki? - nikt nie umia da konkretnej odpowiedzi. Kto wyliczy w redniowieczu, e jest ich zaledwie dziesi tysicy. Inny doliczy si a czterystu dziewidziesiciu szeciu tysicy aniow, podzielonych na siedem zastpw. w. Mateusz odnotowa, e Chrystus mg poprosi swego Ojca, by zesa mu ponad dwanacie legionw; prorok Daniel za w jednej ze swych wizji ujrza, e tysic tysicy suyo Mu, a dziesi tysicy po dziesi tysicy stao przed Nim". Kabalici naliczyli a piset czterdzieci dziewi milionw. w. Augustyn zauway niezbyt elegancko, i anioy mno si jak muchy" (cho ju nie dziki stosunkom z ludmi - jak zapewnia Koci). Pne rdo redniowieczne wylicza prawie czterysta milionw aniow; ponad sto trzydzieci trzy miliony spord nich strcono wraz z Lucyferem - i od tej pory drcz nas w charakterze demonw. Te mroczne istoty take uszeregowano w dziewi zastpw, z ktrych kady dzieli si na trzy hierarchie. Oprcz naczelnego dowdcy - Szatana, do piekielnych wodzw zaliczali si: Belzebub, Lewiatan, Baalberith, Asmodeusz i Astaroth. Zarwno oni, jak i ich podkomendni robili co mogli, eby podporzdkowa sobie, zarazi i zdemoralizowa ludzko. Byo ich niesamowicie wielu: w Wiedniu w 1583 roku wypdzono z pewnej szesnastolatki a dwanacie tysicy szeset pidziesit dwa demony. Jej babk za spalono na stosie, gdy przechowaa je niczym muchy we flaszce. W Loudun we Francji w 1634 roku ksidz Urbain Grandier zosta rwnie spalony; oskarono go o wysyanie demonw, ktre optay siostry urszulanki (zakonnice mieway erotyczne sny zwizane z osob proboszcza). Dwa wieki wczeniej Joannie d'Arc gosy" (midzy innymi w. Micha) poleciy broni Francji od Anglikw i dziewczyna potraktowaa to dosownie. Caa Francja bogosawia anielskie gosy. Kiedy jednak pojmali Joann Anglicy, uznali, e nie byy one anielskie, lecz szataskie, i dziewczyna posza na stos w 1431 roku. Lubiene, upade anioy czsto lekcewayy sobie kocielny edykt zakazujcy stosunkw z istotami ludzkimi. Jako incubi" lub succubi" demony wlizgiway si do niejednego redniowiecznego oa i niepokoiy upionych. Wadca demonw - rzecz jasna - mia opini nieodpartego, cho przejmujcego lodowatym dreszczem uwodziciela rozmaitych dam. W 1662 roku Isobel Gowdie z Auldeam w Szkocji przyznaa si do wspycia z Szatanem i zwierzya si, e karesy Czarnego" byy zimne jak woda prosto ze rda". Koci doszed do wniosku, i najstosowniej bdzie osoby, ktre splamiy si podobnym grzechem - no wanie: spali. Dzi zamiast stosw aplikuje si thorazyn; demony przybray posta ysych, szaroskrych i skonookich kosmitw, przybywajcych w UFO i poniajcych w perwersyjny sposb uprowadzonych Ziemian. Jak si ich pozby pod jedn postaci, to wracaj w innym przebraniu! A zatem, jeli miao si do czynienia z anioami, to z demonami te. Byo to co w rodzaju sprzeday wizanej - a kata-logi staway si coraz bardziej skomplikowane. Okoo 1320 roku Dante w Boskiej Komedii poda szczegow klasyfikacj wszystkich istot - dobrych i zych, aniow i demonw. Zestawienie to przetrwao wieki. Potem dosza do gosu reformacja i racjonalizm naukowy. W XVIII wieku wyksztaceni ludzie zapewniali, e anioy s tylko wytworem wyobrani przesdnych, naiwnych prostaczkw. Wygldao na to, i z anioami (i demonami!) rozprawiono si ostatecznie.

Anioy czy plemi wrek"?


Przetrwaa - mimo wszystko - wiara w tajemne siy, a z ni przekonanie, e istoty ludzkie mog podporzdkowa sobie anioy (albo demony) po odbyciu przepisowych ceremonii, stosujc pewne rodki ostronoci. Nie zawsze orientowano si, jaka jest natura i pochodzenie istot, ktre przyzywano. We wczesnorenesansowym traktacie De Subtiiitate (O subtelnoci) sawny matematyk i okultysta Jerome Cardan przekaza relacj swego ojca Faciusa ze spotkania z siedmioma dziwnymi przybyszami; mieli oni wiele wsplnego ze stworzeniami powstaymi z ywiow (zwanych te elementami). Pojawienie si tych goci byo skutkiem uroczystego, magicznego zaklcia. Jerome opisuje to wydarzenie tak, jak opowiada mu o nim Facius: 13 sierpnia 1491 roku: Gdy dopeniem przepisanego rytuau, a bya to mniej wicej dwudziesta godzina dnia, pojawio si przede mn siedmiu mw odzianych w jedwabne szaty, przypominajce strj staroytnych Grekw. Mieli przy tym byszczce obuwie. Ich spodnie szaty janiay, a poyskujce karmazynem pancerze odznaczay si niezwykym piknem i wspaniaoci. Nie wszyscy jednak byli w ten sposb przy odziani - jedynie dwaj, ktrzy wydawali si znaczniejsi od innych. Wyszemu z nich, bardziej rumianemu, towarzyszyo dwch, drugi za, janiejszy i niszy od pierwszego, wid trzech. Tak wic ogem byo ich

132

siedmiu. (Fabius nie wspomnia, czy gocie mieli jakie nakrycia gowy). Przybysze byli mami koo czterdziestki, ale prezentowali si tak dobrze, jakby nie mieli wicej ni lat trzydzieci. Napytanie, kim s, odparli, e s ludmi stworzonymi z powietrza, ktrzy rodz si i umieraj jak my. Co prawda ycie ich trwao znacznie duej ni nasze, mogli nawet doy do lat trzystu. Spytani o niemiertelno duszy zapewnili, i po mierci nie ostaje si adna czstka, ktra nosiaby znamiona ich osobowoci. Gdy mj ojciec spyta ich, czemu nie odkrywaj ludziom skarbw, o ktrych istnieniu wiedz, odparli, e zabrania im tego specjalne prawo, groce najstraszliwszymi karami kademu, kto podzieliby si z ludmi tak wiadomoci. Przybysze pozostali z moim ojcem ponad trzy godziny. Gdy jednak zapyta ich o przyczyn powstania wiata, nie byli jednomylni w swych odpowiedziach. Najwyszy z nich zaprzeczy, jakoby Bg stworzy wiat z wiecznoci. Inny doda, i jest cakiem inaczej: Bg tworzy wiat nieustannie, z chwili na chwil. Gdyby zaprzesta tego choby na moment, wiat przestaby istnie... Czy to prawda, czy bajka - taksie sprawy przedstawiay". Anioy? Jako mi na to nie wyglda. Miay swoje wasne opinie. Nie zgadzay si z towarzyszami. Zostay wezwane zaklciem Cardana, ktry chcia dowiedzie si o ukrytych skarbach. Kieroway nim praktyczne pobudki, a nie jakie idealistyczne cele. Przybysze odmwili pomocy, gdy bali si kary. Kim albo czym wic byli? Sprawiaj wraenie demonw lub elementali. Alchemik Paracelsus (1493-1541) napisa: Elementale nie s duchami, gdy maj ciao, krew i koci; yj i wydaj na wiat potomstwo; jedz i rozmawiaj, dziaaj i pi, i tak dalej. Nie zasuguj wobec tego na miano duchw". Podobnie jak szkocki duchowny, Robert Kirk (autor The Secret Commonwealth of Elves, Fauns and Fairies [Sekretnego krlestwa elfw, faunw i wrek]; zmary w 1692 roku) - Paracelsus twierdzi, e ludzie mog podporzdkowa sobie podobne istoty. Krtko mwic, gocie Cardana zdaj si nalee do gatunku istot, ktre Kirk i inni Celtowie zwali plemieniem wrek": Jest to posiadajca wyrane cechy charakterystyczne grupa stworze obdarzonych podobn do ludzkiej inteligencj oraz nadprzyrodzonymi mocami. yj one i poruszaj si po wiecie niewidzialne dla wszystkich z wyjtkiem mczyzn i kobiet posiadajcych dar jasnowidzenia", jak to uj znawca folkloru W. Y. Evans-Wenz. Co wicej, wedug dawnych ludowych wierze (irlandzkich i innych), plemi wrek" to w rzeczywistoci upade anioy". Czym wic w istocie jest anio"? Jak pozna, kto waciwie pomg nam uskoczy spod nadjedajcego auta? Nadajemy temu komu imiona zgodne z naszymi przekonaniami. I jeszcze jedno: wrki czy te elfy (mae, zielone ludziki") miay istn mani uprowadzania Ziemian, zwaszcza dzieci, tak jak dzi podobno czyni kosmici podrujcy na latajcych spodkach. Zazwyczaj wykraday nie ochrzczone jeszcze dziecko, pozostawiajc w zamian odmieca" - prymitywn drewnian kuk lub niewydarzonego elfa. Zwrmy take uwag na to, e porwani przez Starszyzn" - jak redniowieczny szkocki bard Tnie Thomas (dos. Wiemy Tomasz") - po uwolnieniu przekonywali si, i przez ten czas w wiecie ludzi upyny cae lata, cho w kraju wrek mino zaledwie kilka godzin. Stracony czas" jest rwnie charakterystycznym elementem uprowadze przez UFO". Wyglda na to, e plemi wrek take nie przepado bez wieci.

Flirty doktora Dee z Madimi


Innym renesansowym owc aniow by angielski mag z epoki elbietaskiej, doktor John Dee (1527-1608). Zapisuje on w swoim dzienniku pod dat 30 kwietnia 1586 roku, e podczas pobytu w Pradze do towarzyszcego mu Edwarda Kelly, jasnowidza wrcego z krysztaowej kuli, zbliy si jaki may czowieczek", ktrego wzi pocztkowo za ogrodnika. Stworzenie to jednak, ktrego stopy nie dotykay ziemi, zdawao si unosi w powietrzu na wysokoci okoo 30 centymetrw". Czowieczek otoczony by maym, pomienistym oboczkiem", w kocu za zaskoczy cakiem Kelly'ego znikajc w wielkim supie ognia". Dee przyczy si do spacerujcego po ogrodzie Kelly'ego i by niebawem wiadkiem cudownego odzyskania przez niego ksig, ktre w tajemniczych okolicznociach spony. Jedn z nich bya Ksiga Henocha - hebrajskiego proroka, ktry rzekomo zosta ywcem zabrany do nieba i tam wcielony do grona aniow. Polegajc jednak na Kellym doktor Dee da dowd wielkiej nierozwagi, gdy w jasnowidz okaza si jednym z najbezczelniejszych oszustw w caych dziejach angelologii, Dee za pad ofiar jego szalbierstwa. By prawdopodobnie jednym z najmdrszych gupcw swej epoki: jako dziewitnastolatek zosta w Cambrdge czonkiem naukowego kolegium witej Trjcy. Zajmowa si kartografi, matematyk, projektowaniem obrony morskiej kraju, pisa podrczniki nawigacji. Peni take rol szpiega admiralicji (agent 007!), a ponadto by filozofem znanym z trudnych dzie, jak Monas Hieroglyphica. W

133

dodatku zgbia jeszcze tajniki alchemii i astrologii, usiowa nawiza kontakt z anioami i pozna tajemnice wszechwiata. W listopadzie 1582 roku, gdy zatopiony w modlitwie Dee przebywa w zachodniej komnacie swego domu w Mortlake, mia olniewajc wizj: pojawi si przed nim nagle archanio Uriel. Z umiechem poda mu krysztaow kul, zapewniajc, e ilekro zechce rozmawia z anioami, wystarczy, by w ni spojrza, a pojawi si. Dr Dee nie mia jednak daru jasnowidzenia, tote przez mniej wicej rok od owego momentu korzysta z usug rnych jasnowidzw", ktrzy wpatrywali si w krysztaow kul, on sam za spisywa to, co mu przekazywali. By w tej sytuacji cakowicie bezbronny. Po nieudanej wsppracy z poprzednim wieszczkiem, Bamabasem Saulem, Dee zatrudni Edwarda Kelly'ego (alias Talbotta). Terminowa on niegdy u aptekarza, potem za zosta notariuszem. Kelly nosi zawsze rodzaj czarnej mycki z klapkami, chcc ukry blizny po uszach, ktre obcito mu za faszerstwo. Podejrzewano go rwnie o odkopywanie zwok na pewnym cmentarzu w hrabstwie Lancashire i wykorzystywanie ich do nekromanckich praktyk. Ukrywszy przed Johnem Dee sw niechlubn przeszo, ten obdarzony magnetycznym urokiem otrzyk wprowadzi si wraz z on do domu swego protektora. Druga maonka doktora, Jane, od pierwszej chwili poczua do niego niech (i cakiem susznie!). Klczc przed krysztaow kul Kelly modli si, by zosta mu udzielony dar widzenia"; Dee te wzywa Boskiej pomocy. Nastpnie Kelly zdoa si rzekomo skontaktowa z szeregiem aniow". Jeden z nich, imieniem Ave, wystawi cierpliwo doktora na cik prb, dyktujc (w dodatku w odwrotnej kolejnoci) teksty jakoby w magicznym jzyku Henocha" - by to bezsensowny zlepek symboli", wymylonych przez Kelly'ego. O wiele bardziej przypada Johnowi do gustu odziana w jedwabne szatki Madimi, skrzyowanie anioka z elfem, przypominajca liczn dzieweczk siedmio czy dziewicioletni... z wijcymi si wosami... igraa w powietrzu i na ziemi... i bawia si w chowanego wrd moich ksig". Trudno stwierdzi, czy Dee rzeczywicie widzia Madimi, czy tak mu si wydawao, a moe tylko udawa, i dostrzega. By skonny do egzaltacji i bardzo podatny na sugesti - ale niewykluczone, e Kelly przekona go rwnie, o opacalnoci caej sprawy. Wkrtce bowiem wie o tych anielskich konwersacjach rozesza si po caej Europie i do Mortlake przyby polski hrabia, Albert Laski. Bez trudu pokn haczyk, cho nie uczestniczy w seansach z krysztaow kul. Kelly zapewni Laskiego, e zdobdzie wkrtce kamie filozoficzny, zostanie krlem Polski i bdzie y wiecznie. Skoni go w ten sposb do zaproszenia ich obu do swej ojczyzny. (Doktor Dee by zapewne drugim oszukanym naiwniakiem, a nie wsplnikiem oszusta). Mieli tam wyprodukowa w kamie filozoficzny. I tak oto Kelly i Dee wraz z rodzinami udali si do Krakowa. yli tam w zbytku i trwonili fortun Laskiego na nie koczce si, bezowocne eksperymenty. Kiedy ow nadal nie przemienia si w zoto, a z majtku zostay tylko smutne resztki, Laski przekaza swych geniuszy cesarzowi Rudolfowi, wadcy Czech. Udali si wic do Pragi - i tam wanie Kelly w 1587 roku urzdzi anielski szwindel wszechczasw! Pewnego wieczora, niezwykle wzburzony, wyzna doktorowi Dee, e ujrza w krysztaowej kuli co szokujcego i niestosownego". Gdy Dee nalega na dalsze wyjanienia, Kelly - pozornie z wielkimi oporami - zwierzy si, i ujrza Madimi cakiem golusiek. Anieliczka owiadczya: Odkryam przed tob wszystkie me najintymniejsze sekrety. Tak samo wam nie wolno mie przed sob adnych tajemnic i powinnicie dzieli si wszystkim". C to miao znaczy? Ano to, e Kelly i Dee, by przyspieszy sukces Wielkiego Dziea, powinni - w zbonym celu - wymieni si onami. Doktor Dee by wstrznity. Kelly take symulowa przeraenie. Dee pocztkowo by przekonany, i Madimi optay ze duchy, kiedy jednak (za porednictwem Kelly'ego) nawymylaa mu od gupcw, ktrzy niczego nie pojmuj", da za wygran i oznajmi swojej Jane, co anio" poleci mu uczyni. ona rwnie bya przeraona zawadniciem Madimi przez ze duchy. Zdumiewajce, lecz jako nie przyszo jej do gowy, e to robota Kelly'ego - moe dlatego, i wydawa si jeszcze bardziej wstrznity ni jej m i ona sama. Tak wic w maju tego roku doszo do zamiany on. W konsekwencji nastpia generalna klapa: wizje w krysztaowej kuli ustay. Madimi odesza, a Kelly i Dee rozstali si. Nie wiadomo, jakie byy dalsze losy jasnowidza" - mona jedynie mie nadziej (nie bez logicznych podstaw!), e spotka go marny koniec.

Wyjtkowi": od Swedenborga do Steinera


Pomimo renesansowych igraszek z kochliwymi elementalami i coraz wikszych wpyww rozumu, anioy nie daway za wygran. Nawet gdy pozornie zostay odrzucone jako wytwr zabobonnej fantazji, uparcie ukazyway si mistykom i okultystom. Od Cardana i doktora Dee do Swedenborga i Blake'a, od adeptw Zotej Jutrzenki do Steinera - cigle kto obstawa przy tym, e nawiza kontakty z anioami, upadymi albo i nie. Szwedzki mistyk, Emmanuel Swedenborg (1688-1772), by naukowcem, poet, mechanikiem, chemikiem, a take

134

pisarzem wadajcym biegle jedenastoma jzykami. Przez dugie lata (wskutek blu wzgardzonej mioci) stara si zdawi w sobie uczucia religijne i wszelkie emocje. Jednak w 1736 roku tama runa. Dozna wwczas omdlenia... ktre rozjanio mu umys" i od tej pory czsto popada w trans. Odwiedza wwczas - jak twierdzi - niebo i pieko i rozmawia nie tylko ze zmarymi, ale take z Chrystusem i anioami. (Kontaktowa si z nimi za pomoc myli, przeszywajcych mu umys niczym byskawice). W swym dziele O Boskiej mioci i mdroci Swedenborg pisze: Nie wierzcie mi tylko z tej racji, e widziaem niebiosa i pieko, rozprawiaem z anioami...Uwierzcie mi, gdy gosz wam to, co wasza wiadomo i intuicja same by wam podpowiedziay, gdybycie wsuchali si w ich gos". Anioy same nie sprawuj wadzy, lecz s sugami Boga; Dlatego wanie anioy nie przypisuj sobie adnych zasug i s przeciwne wszelkiej wdzicznoci i sawie z powodu czegokolwiek, co uczyniy. Ca saw i chwa przypisuj Panu". Duchy, z ktrymi Swedenborg si zetkn, nazway go Wyjtkowym", gdy by jedynym czowiekiem mogcym przebywa w obu wiatach. Co wicej, to on zoy wizyt w ich wiecie, a nie odwrotnie; jego wizje za zawieray przeczucia i proroctwa. W 1759 roku, przebywajc w Gteborgu, z dala od Sztokholmu, pewnego wieczora o szstej opuci zgromadzone przy obiedzie towarzystwo, wrci za bardzo zaniepokojony. Powiedzia, e w Sztokholmie sroy si poar. Dom jednego z przyjaci uleg zniszczeniu, jego wasny za by zagroony. Dwie godziny pniej Swedenborg oznajmi, i poar ugaszono trzy domy od jego siedziby. Nastpnego dnia potwierdzi to wysannik, ktry przyby ze Sztokholmu. W 1762 roku wpadszy w trans Swedenborg ujrza, jak zabito w wizieniu cara Rosji, Piotra III; prasa doniosa niebawem o jego uduszeniu. Wizjoner William Blake (1757-1827) widywa anioy na gaziach drzew, czsto z nimi gawdzi i malowa je. Ten angielski prorok mrocznych szataskich mynw" w pocztkach rewolucji przemysowej utrzymywa, e wszelkie bstwa mieszcz si w ludzkiej piersi" i odrzuca wszystkie wite ksigi i przepisy", ktre ludzk energi nazyway zem". Widzia ludzko pogron w miertelnym nie", skrpowan okowami rozumu". Podobnie jak Swedenborg - pozosta w ludzkiej pamici, o tych za, ktrzy z niego szydzili, zapomniano. Rudolf Steiner (l 861-1925), urodzony w Czechach Niemiec, zwany naukowym badaczem niewidzialnego wiata", wczenie zda sobie spraw z tego, e dostrzega istoty i wiaty niewidoczne dla innych. Dowiedzia si o mierci swojej krewnej (ujrza j w jasnowidzeniu) i napisa potem; od tamtej chwili w chopcu rozwino si ycie duchowe i uwiadomio mu istnienie wiatw, w ktrych przemawiaj do duszy ludzkiej nie tylko wyranie widoczne drzewa i gry, ale rwnie kryjce si za nimi istoty". Wybitnie zdolny, charyzmatyczny Steiner by pocztkowo wydawc dzie Goethego. Potem przyczy si do Towarzystwa Teozoficznego, ktre opuci w 1907 roku (z powodu owiadczenia, e mody Hindus Krishnamurti jest nowym wcieleniem Chrystusa). Sta si piewc antropozofii (Mdroci Czowieka). W swych dzieach takich jak: Teozofia, Wiedza tajemna i Znajomo wiatw wyszych opisywa duchowo-fizyczne korzenie ludzkoci, jej rozwj i oderwanie si od owych korzeni. Pisa, jak mona odtworzy i pogbi dawne wizi. Przedstawi te wasn wizj duchowego wiata oraz jego wpyw na ludzko. Wedug jego schematu, pierwsze miejsce w hierarchii aniow zajmuj tzw. archai", czyli Duchy Osobowoci, ktre kieruj wszelkimi powizaniami midzy przedstawicielami rodu ludzkiego na ziemi. yjc na falach czasu, mog zmienia duchowe ciaa w rnych epokach. Od nich wywodz si istoty zwane bodhisattwa" i wici; przypominaj oni ludzi, cho nimi nie s. Na nastpnym miejscu s archanioowie, czyli Duchy Ognia. Ich zadaniem jest ewolucja gatunku ludzkiego i dusz poszczeglnych ludzi. Zajmuj si te kontaktami poszczeglnych jednostek, spoecznoci i narodw. I wreszcie s zwyke anioy, Duchy Wody, zajmujce najnisze miejsce w hierarchii. Kademu z ludzi towarzyszy jeden taki anio; stoi za nami, kieruje nami trzymajc do na naszym ramieniu; ma na nas najwikszy wpyw w dziecistwie. Gdy dorastamy, anio wycofuje si, umoliwiajc rozwj ludzkiej natury - jego miejsce zajmuje nasza wasna osobowo. Pniej, gdy dzieo naszego ycia zostanie ju zaprojektowane lub ukoczone, nasz anio znw nam towarzyszy, gdy zwracamy si ku sprawom ducha. Oczywicie Steinera take wielu ludzi uwaao za szaleca, a jednak szkoa mdroci", antropozofia - ktr zapocztkowa - ostaa si. Cho Steiner uwaa cise, wnikliwe rozumowanie za waciw drog do wiedzy, by rwnie gboko zaangaowany w praktyczne problemy socjalne. Pod koniec ycia zaoy pierwsz tzw. szko Waldorfa; dzi mamy okoo czterystu szk steinerowskich" na wiecie; stanowi one alternatyw tradycyjnej edukacji. Cho Steiner kontaktowa si podobno z anioami, miem przypuci, i nie wzbudziby w nim entuzjazmu ckliwy komercjalizm dzisiejszej angelologii.

135

Anioy i astronauci: od Moroniego do Sojuza 7?


Anioy nie tylko przetrway, ale jak niegdy archanio Gabriel przyczyni si do narodzin legendy, lecej u podoa zarwno chrzecijastwa, jak i islamu, tak w znacznie pniejszych czasach inny anio sta si inspiracj do powstania nowej religii. W nocy 21 wrzenia 1823 roku Josepha Smitha, zaoyciela poligamicznej sekty mormonw, odwiedzi podobno anio o imieniu Moroni. Objawi mu, gdzie znajdzie ukryt ksig (spisan na dwch zotych pytach), zawierajc histori staroytnych mieszkacw Ameryki Pnocnej. Trzykrotnie tej nocy Moroni powraca, rano za Smith by skrajnie wyczerpany. Dowiedziawszy si o wszystkim ojciec poradzi Josephowi, by posucha rad anioa. Smith znalaz tablice w kamiennym schowku, ale nie mg ich stamtd wydoby. Dopiero po czterech latach anio zezwoli mu na to. Odczytawszy i przetumaczywszy ulepszone egipskie hieroglify" za pomoc specjalnych kamieni czy soczewek, (Umim i Thummim"), znalezionych take w kamiennej skrzyni, Smith napisa The Book of Mormon (Ksig mormonw). Obecnie okoo trzydziestu tysicy mormoskich misjonarzy pozyskuje co roku dwiecie tysicy nowych wyznawcw. Koci mormonw, ktrego centrala" mieci si w dwudziestoomiopitrowym wieowcu w Salt Lak City, zgarnia w przyblieniu okoo ptora biliona dolarw rocznie. Anio Moroni istotnie przynis mormonom szczcie, cho samego Josepha Smitha spotka marny koniec. Prorok, ktry poj a dwadziecia siedem on, w 1844 roku zosta zlinczowany przez rozwcieczony tum. Moroni mia wwczas najwidoczniej inne sprawy na gowie. Mniej wtpliwoci ni Moroni (albo Madimi) budz liczne relacje podrnikw o niewidzialnych towarzyszach, wspierajcych ich na samotnym szlaku. Po powrocie z Bieguna Poudniowego sir Ernest Shackleton wspomnia, e on i pozostali uczestnicy wyprawy czuli obecno, jeszcze jednej osoby". Nie powiedzia wyranie, o co chodzi, ale nietrudno si byo domyli. Alpinista Francis Sydney Smythe, zdobywajc Mount Everest w 1933 roku, rozmawia z jak przyjazn istot, ktra wspinaa si u jego boku. W jej towarzystwie nie czuem samotnoci, wiedziaem te, i nie spotka mnie nic zego napisa. - Istota ta bya zawsze przy mnie, by podtrzyma mnie podczas samotnej wspinaczki po pokrytych niegiem zboczach. Gdy zatrzymaem si i wyjem z kieszeni mitowy baton, poczucie tej obecnoci byo tak silne i niewtpliwe, e bez zastanowienia przeamaem balonik i wycignem rk z powk w stron towarzysza wyprawy". Alpinista uzna to przeycie za halucynacj. Wspominajc swj historyczny, trzydziestoczterogodzinny samotny lot nad Atlantykiem w 1927 roku, pilot Charles Lindbergh opowiedzia, e zupenie wyczerpany, porodku oceanu zapad w sen - i wwczas jaki inny, niezwyky umys" kierowa samolotem. W stanie, gdy caa jego czaszka zmienia si w jedno wielkie oko, ktre dostrzegao wszystko od razu, Lindbergh czu, i wntrze samolotu za jego plecami wypeniaj jakie zwiewne postacie, pojawiajce si i nagle znikajce; niosy one ze sob dawne wizy koleestwa, minione przyjanie, echa zamierzchej przeszoci". Jeszcze bardziej fantastyczna jest opowie, ktr przeszmuglowa z Rosji w 1985 roku zbiegy naukowiec. Przedstawiciele amerykaskiej prasy rozpowszechnili oczywicie t histori. Ot, w sto pidziesitym pitym dniu pobytu na pokadzie stacji orbitalnej Sojuz 7 kosmonauci Wadimir Soowiow, Oleg Atkow i Leonid Kizim przeprowadzali rozmaite eksperymenty. Nagle olepio ich jaskrawopomaraczowe wiato. Zmruywszy oczy ujrzeli siedem olbrzymich postaci przypominajcych ludzi, ale ze skrzydami i mglistymi aureolami; przypominay tradycyjne opisy aniow. Wydawao si, e maj setki stp wzrostu, a rozpito ich skrzyde przypominaa pasaerski odrzutowiec". Wszystkie miay identyczne twarze, okrge i anielsko umiechnite. Towarzyszyy Sojuzowi przez kilka minut, a potem znikny. Po dwunastu dniach caa sidemka znw si pojawia, ujrzao je rwnie trzech nowych wiadkw. Bylimy dosownie oszoomieni - stwierdzia wietlana Sawitskaja. - Wok pono intensywne pomaraczowe wiato, przez ktre widzielimy postacie siedmiu aniow umiechajcych si tak, jakby miay jak wspln tajemnic". Jak mianowicie - wie o rychym upadku komunizmu? Kpinki sobie stroj? Bynajmniej! Staym aspektem wizji anielskich i Maryjnych jest przekazywanie wieci lub tajemnic o wiatowym znaczeniu, na przykad ostrzee o grocej wojnie, ktre to wieci niewizjonerzy musz przyj na wiar". I znw wszystko sprowadza si do wiary i zaufania, albo do ich braku. Jung zauwaa w swej Psychologii i religii: Moecie najwyej stwierdzi, e sami nigdy nie dowiadczylicie czego podobnego; wwczas wasz oponent odpowie: Przepraszam, a ja tak. I bdzie po dyskusji... A jeli takie dowiadczenie sprawi, i wasze ycie stanie si zdrowsze, pikniejsze, peniejsze i bardziej satysfakcjonujce zarwno was, jak i waszych najbliszych, moecie spokojnie powiedzie: To bya aska boska". Jednak ci, do ktrych nie przemawiaj ani tradycyjne anioy, ani materialistyczna, cakowita negacja, mog z wikszym

136

entuzjazmem zbliy si do aniow traktowanych jako ubstwione archetypy (pierwotne oglnoludzkie wizerunki), odwoujce si do indywidualnej, grupowej i rasowej wiadomoci. Cho nie posiadaj same adnej postaci, s tylko czyst myl, mog przybra dowolny ksztat, zgodnie z oczekiwaniami, czc w sposb dynamiczny wysze i nisze sfery wiadomoci. We nie Jakuba o drabinie do nieba bezskrzyde anioy chodziy w gr i w d pomidzy niebem i ziemi. Niektrzy sdz za, e Jakub walczc z anioem zmaga si w rzeczywistoci z samym sob: zwierzca dusza pragna przeobraenia, a rwnoczenie opieraa si inwazji ducha. Riike tak pisze o trwodze, jak budz podobne odwiedziny: Gdyby nagle grony archanio, wyszedszy zza zasony gwiazd, uczyni choby jeden krok w nasz stron, wasne serca, bijc coraz gwatowniej, przyprawiyby nas o niechybn mier". Wrmy jednak do kwestii: a jeli anio" wcale nie jest anioem?! Wiosn 1990 roku londyska dziennikarka Kristina Cooper zapragna nagle pozna imi swojego anioa stra. Nieoczekiwanie przyszo jej na myl Gregory". Jej przyjacika Vivian zadaa w duchu to samo pytanie i usyszaa odpowied: Harold". Kristina uznaa rozmwki z Gregorym za niewinn zabaw ; zaczo j nka jednak chroniczne zmczenie - tak dalece, e zrodzia si w niej obawa, czy to przypadkiem nie zapalenie mzgu i rdzenia? Ktrego dnia Vivian zadzwonia do niej pena przeraenia. Pewien znajomy zostawi u niej The Hot Lin (Gorc lini), ksik traktujc o wypdzaniu zych duchw przez anglikaskiego duchownego, Petera Lawrence'a. Na stronie sto czterdziestej szstej autor opowiada o dwch duchach, z ktrymi si zetkn; nosiy one imiona Gregory i Harold. Gdy zapyta Je, co ze sob nios, odpary zmczenie". Kristina udaa si do ksidza, ktry pooy rce na jej gowie i pomodli si, by opucio j to, co nie powinno tam goci. Nastpnego dnia chroniczne wyczerpanie ustpio. Bardzo moliwe, e kady ma swego anioa stra - zakoczya swoj opowie Kristina. - Doszam jednak do wniosku, e lepiej zada sobie najpierw pytanie, skd pochodzi wewntrzny gos, ktry si nagle odzywa. Oto dobra rada, do ktrej si najwyraniej nie stosowa Aleister Crowley (1875-1947).

Zota Jutrzenka? - Crowley przywouje Choronzona


Crowley by wiecznie zbuntowany przeciwko wpajanym mu od dziecistwa zasadom Braci z Plymouth *). W 1898 roku ten angielski okultysta, ktry sam kreowa si na Wielk Besti" (potwora z Apokalipsy w. Jana), zosta czonkiem hermetycznego Zgromadzenia Zotej Jutrzenki, wsplnoty magw, na ktrej czele sta wwczas ekscentryczny Macgregor Mathers
__________ * Bracia z Plymouth - Plymouth Brethem - sekta powstaa w 1830 roku w Poudniowej Anglii. Jej czonkowie nie przyjli adnego formalnego wyznania wiary, nie mieli oficjalnych duchownych i nie odprawiali regularnych naboestw. Wiedli ycie zgodne z pojmowanymi dosownie nakazami Biblii (przyp. tum.).

Mathers przeoy ju wczeniej na angielski Ksig witej Magii Abramelina Maga, do obrzydliwe pimido stworzone rzekomo w 1458 roku przez yda Abrahama". Zawierao m.in. opis rytuau niezbdnego do wywoania wasnego anioa stra. Wedug zasad Abramelina czowiek, ktry chce podporzdkowa sobie upade anioy lub ze duchy i nie pa ich ofiar, musi si do tego przygotowa przez dugotrway proces oczyszczania i modw. Autor zapewnia, e anielskie wietlane moce s potniejsze ni upade duchy ciemnoci. Te ostatnie musz suy wtajemniczonym w Magi wiata; e wreszcie wszystkie projekty materialne s realizowane przez ze duchy, jeli zostan ujarzmione przez Dobro - a zwycistwo to mona odnie jedynie dziki poznaniu swego anioa stra. Crowley (ilekro nie znajdowa si akurat na szczytach Himalajw lub upojenia narkotycznego) prbowa nawizywa kontakty z anioami, zarwno wedug systemu owego Abrahama, jak i wedug rytuaw Henocha (podobnie jak John Dee). W 1901 roku w Kairze ona Crowleya, Ros Kelly, przekazywaa w transie wieci od nadprzyrodzonej istoty rozumnej" imieniem Aiwass. Zapewni on Crowleya, e jest wysannikiem Pana wszechwiata" i wskaza obrzdy czce w sobie elementy magii i erotyzmu, pozwalajce skontaktowa si z duchami z innych wiatw. Pewien eksperyment, przeprowadzony w 1909 roku na pustyni w Algierze przy wspudziale Yictora Neuberga, polega na wezwaniu Choronzona, Stranika Otchani". Crowley by zdaje si przekonany, i musi ujarzmi t demoniczn istot, by przekroczy otcha" (czyli przej przez mier), a nastpnie zosta wadc wewntrznych stref. Twierdzi, e czyni to za rad anioa". Postanowi odby swe zapasy z Choronzonem wewntrz magicznego trjkta, nakrelonego na piasku. Zapadszy w trans zezwoli, by Choronzon objawi si w jego ciele. Biograf Francis King tak o tym pisze: Crowley mia by pierwszym magiem w dziejach nauk tajemnych, ktry zoy wasne ciao w mistycznym trjkcie i zaoferowa je zemu duchowi, by mg si w

137

nim objawi". Stojcy poza trjktem Neuberg ujrza, jak zy, upady duch obejmuje w posiadanie ciao Crowleya. Z przeraeniem dostrzeg (lub tak mu si zwidziao), e Crowley przemienia si w znan mu z Parya prostytutk. Gdy nie udao si jej zwabi go do wntrza trjkta, zy duch zmieni znw ksztaty. Najpierw przybra posta starca, potem wa, nastpnie znowu Crowleya, ktry baga o wod. Neuberg odmwi podania mu jej. Nagi Crowley-demon wyrwa si z magicznego krgu i rzuci na Neuberga. Zmagali si ze sob na piasku; demon czyni szalecze wysiki, by rozerwa zbami gardo Neuberga; temu udao si jednak w kocu wepchn go z powrotem do wntrza trjkta i wzmocni zatarty zarys magicznym mieczem... Przez jaki czas Neuberg i demon zawzicie kcili si: zy duch grozi przeciwnikowi wszystkimi mkami piekie, Neuberg wymyla Choronzonowi od kamcw. W kocu demon znikn. W magicznym trjkcie pozosta sam Crowley. Odkryli tam rwnie sowo BA-BALON - na znak, e rytua zosta dopeniony". Neuberg nigdy nie przyszed do siebie po tych przeyciach (moe zreszt i przedtem nie by cakiem normalny!). Co si za tyczy Crowleya, ktry zniszczy wielu swych wsppracownikw, jego dza nawizania kontaktw z nieludzkimi stworami czya si z pragnieniem zostania prorokiem nowej ery". W 1919 roku twierdzi, e zaznajomi si z istot o imieniu Lam", zwizan z gwiazdozbiorem Syriusza i Andromedy. Namalowany przez Crowleya portret Lama" przedstawia ys, jajowat gow i twarz ze szcztkowymi ustami i nosem oraz par oczu podobnych do wskich, dugich szparek. Obraz ten bardzo przypomina typowe wizerunki kosmitw-porywaczy z lat dziewidziesitych naszego wieku. Anioy, kosmici, demony? Crowley albo nie dostrzega midzy nimi rnicy, albo nic go to nie obchodzio. Nienawi do matki, ktra przemoc wbijaa mu Bibli do gowy (to ona pierwsza nazwaa go Besti"), sprawia, i programowo" nie odrnia dobra od za. Jako jeden z pierwszych dowiadczy dogbnego popltania poj, charakterystycznego dla obecnej doby; a moe optay go stwory z jego wasnych koszmarnych snw? Czy takie wyjanienie nie pasowaoby rwnie do czci - albo i wszystkich - osb, ktre w obecnych czasach utrzymuj, e zostay uprowadzone przez kosmitw?

Wizje fantastycznonaukowe? - Strieber i Dick


Liczba osb twierdzcych, e zetkna si z UFO, ronie w tempie zastraszajcym, graniczcym z paranoj. W latach pidziesitych pierwsi ludzie, ktrzy mieli podobno do czynienia z kosmitami, jak Adamski, Bethurum czy George King, zazwyczaj spotykali janiejce anielskie istoty z planety Wenus, zaniepokojone ziemskimi problemami z bomb atomow. Moglimy ywi nadziej, i bracia z kosmosu uratuj nas od zagady, ktr sami sobie zgotowalimy. Ostatnio jednak, gdy katolickie wizje Maryjne ostrzegaj przed groc globaln katastrof, a fundamentalici grzmi o kocu wiata, zamiast przyjaci kosmitw zaczli pojawia si porwani przez obcych", czyli ofiary ich przemocy. Uwidocznio si to zwaszcza w Stanach Zjednoczonych. Kult dolara doprowadzi do sytuacji, w ktrej bardzo czsto duchowe przewodnictwo" mona uzyska jedynie (za grubsz fors) na seminariach ruchu New Age. Czy odbiciem tego zuboenia nie s czasem relacje owych uprowadzonych", ktre jake czsto robi wraenie nieudolnego naladownictwa fantastyki naukowej? Nieczuli, podobni do robotw kosmici z ksiki Striebera Wsplnota maj do ludzi taki stosunek jak naukowcy dokonujcy wiwisekcji do zwierzt dowiadczalnych; albo jak korporacje do konsumentw, lub wadze pastwowe do szerokich rzesz spoeczestwa. Czyby to bya niewiadoma parodia nkajcych nas obaw? Metaforycznych czy autentycznych - a moe jedno i drugie? A co z patologicznym zjawiskiem o nazwie syndrom faszywej pamici", wystpujcym podobno w wielu przypadkach przemocy satanistw wobec dzieci"? W zwizku z triumfalnym powrotem histerycznych polowa na czarownice", wtrca si do wizienia ludzi na podstawie zezna dzieci, zachcanych do wygaszania niewiarygodnych oskare. Byy rzekomo wrzucane do basenw z rekinami, przypiekane w mikrofalwce, wizione w labiryncie. Niektrzy z oskaronych przytakuj wszystkim zarzutom, a nawet dodaj od siebie inne nieprawoci, by jeszcze bardziej si pogry. Czy przeycia uprowadzonych przez kosmitw" stanowi produkt tej samej mrocznej strony ludzkiego umysu, a wizerunki obcych" zajmuj miejsce dawnego Szatana i demonw, plemienia wrek" czy elementali? Jeli za tak jest w istocie, to czemu jedni widz demony, a inni spotykaj anioy? Strieber, ktry podobnie jak Crowley utrzymywa, e takie dowiadczenia wpywaj na zmian stanu wiadomoci, zahipnotyzowany przypomnia sobie, i w jego uprowadzeniu uczestniczyli przedstawiciele rnych gatunkw kosmitw.

138

Najwiksze wraenie zrobia na nim istota naleca wyranie do rasy panw". Stwr by ysy, o skrze jakby wygarbowanej; odznacza si pewn delikatnoci i nie ulegao wtpliwoci, e jest to istota rodzaju eskiego, nieprawdopodobnie stara. Zdradza ona uderzajce podobiestwo (cho Strieber tego nie zauway) do Lama", znajomego Crowleya - z wyjtkiem oczu. Jej zdumiewajce oczy, elektryzujce swym spojrzeniem... ogromne, badajce oczy zamierzchych bogw, pozbawione wszelkich szczeglnych cech, o niezauwaalnej tczwce i renicy... Jej donie rozpaszczay si, gdy kada je na jakim przedmiocie. Kiedy swobodnie zwisay po bokach, zdaway si wskie i smuke... W pewnym sensie darz t istot mioci podobn do tej, jak czuj w stosunku do wasnej duszy. Prawdopodobnie te same uczucia fascynacji i grozy obudziyby we mnie spojrzenie gbi mojej podwiadomoci. Strieberowi posta ta kojarzya si z Isztar, babilosk bogini mioci i wojny. Inna niezwyka dama z kosmosu wyonia si z warstwy fantastyki naukowej, naoonej na anielski folklor. Jest to powierniczka szwajcarskiego gum Eduarda (Billy'ego") Meiera, ktry twierdzi, e - jako mody wieniak - czsto spotyka si z przybyszami z planety ERRA (w gwiazdozbiorze Plejad). Bya wrd nich Semjase, liczca sobie czterysta lat crka Ptaaha. Imi Semjase" przypomina Shemyasa, wystpujcego w Ksidze Henocha przywdc aniow, ktrego wypdzono z nieba za stosunki seksualne z crkami ludzkimi". Ptaah" za jest dziwnie podobny do egipskiego boga Ptaha. Meier na dowd prawdziwoci swych relacji przedstawia niesychanie barwne fotografie pojazdw kosmicznych goci z Plejad. Kr one nad soczycie zielonymi, szwajcarskimi pastwiskami. Zdjcia te ciesz si wielkim popytem u wyznawcw, penych podziwu dla prostej chopskiej mdroci" swego guru. Dziki niej niele si dorobi na promowaniu najbezczelniejszej blagi" - jak to okrela wikszo. Nawiasem mwic, Strieber te na swej martyrologii finansowo nie straci. Jaki std wniosek? Znowu to samo: e religijne przeycie albo wizja (UFO-logia take ma podoe religijne!) jest istotne mimo wszystko! Meier jest zapewne oszustem, Strieber by moe niewiadomie oszukuje siebie i innych, gdy skania go do tego bujna wyobrania - ale rozsdek nigdy nie by waciwym narzdziem do badania spraw nie dajcych si wyrazi sowami. Albo si w co wierzy, albo nie. Anioy za, cho to istoty zapewne rwnie efemeryczne, jak i kosmiczni kidnaperzy, przynajmniej krzewi w nas pozytywne mylenie, serdeczne uczucia i promowan przez New Age etyk osobistego rozwoju", ktra prawdopodobnie w duym stopniu przyczynia si do obecnej popularnoci tego ruchu. Czy nie lepiej wic skoncentrowa si na anioach ni na demonach lub skonookich kosmitach o szarej cerze? Jednak nie wszystkie relacje o niezwykych kontaktach oparte s na takich oklepanych schematach. Na przeomie lutego i marca 1974 roku kalifornijski pisarz Philip K. Dick (1928-1982) mia nastpujce doznanie: umysem moim zawadn inny, transcendentalnie racjonalny umys, i poczuem si tak, jakbym przez cae dotychczasowe ycie by niespena rozumu i nagle odzyska go w caej peni". Dick, autor wielu dzie (zaliczanych do literatury fantastycznonaukowej), w ktrych zazwyczaj zaprzecza istnieniu obiektywnie realnego wiata, tym razem by gboko zatrwoony bezsensem swego ycia, nieudanymi maestwami i konfliktami z bezduszn biurokracj. Wwczas jednak - jak twierdzi - interwencja Boskich si przywrcia mi rozum i uleczya ciao". Cudowna moc objawia si jako promie rowego wiata, ktry wywoa u niego anamnez: przypomnienia odwiecznych prawd. Lec bezsennie w ku pewnej marcowej nocy 1974 roku, owadnity strachem i melancholi", Dick przey co, co tak nastpnie opisa; Nagle ujrzaem wirujce wiata, ktre znikay z niezwyk szybkoci, a na ich miejsce zjawiay si nowe - i to mnie cakowicie rozbudzio. Przez prawie osiem godzin z rzdu obserwowaem te zatrwaajce wiry wietlne, jeli mona tak to okreli. Kryy nieustannie dookoa, poruszajc si z nieprawdopodobn szybkoci. Najbardziej dojmujcy bl sprawia mi pd wasnych myli, ktre byy jakby zsynchronizowane z tymi wiatami. Miaem wraenie, e one tkwi nieruchomo, a poruszam si ja sam - czuem, i mkn z prdkoci wiata, a nie le w ku u boku ony. Targa mn nieprawdopodobny niepokj ". Innej nocy podziwia dosownie setki tysicy doskonaych w kadym szczegle abstrakcyjnych obrazw... [zmieniajcych si] jeden po drugim z oszaamiajc szybkoci" - i dziki temu spdziem ponad osiem godzin rozkoszujc si najpikniejszymi i budzcymi najwikszy zachwyt i wzruszenie dzieami, jakie kiedykolwiek ogldaem - byem wiadomy, e jest to cud". Pniej, za porednictwem gosu, ktry okreli terminem AI (artif icial intelligence - sztuczna inteligencja), przemawiajcego do we nie lub w stanach hipnotycznych, Dick nawiza rzekomo kontakt z greck bogini Afrodyt

139

(twrcz zarodni wszelkiego ycia"). Utosamia j ze swoj anim", eskim pierwiastkiem wasnej duszy. (Podobnie Strieber uwaa sw wielkook kosmitk za anim" oraz Isztar, babiloski odpowiednik Afrodyty). Dick zacz dostrzega na cianach swego mieszkania rowe wzory geometryczne. Pewnego razu bez ostrzeenia promie rowego wiata eksplodowa z byskiem flesza, wtaczajc adunek informacji pozaziemskich do jego wiadomoci. Dick ujrza te trzyokiego stwora (nie liczc trzeciego oka, rysunki przedstawiajce t istot przypominaj Crowleyowskiego Lama" oraz Isztar" Striebera). Przybysz powiedzia mu, e powinien zwolni swego agenta (Dick uczyni to i zainkasowa nie wypacane mu od lat tantiemy), a take ostrzeg, i jego synek cierpi na nie rozpoznan przepuklin w pachwinie. Byo tak rzeczywicie: synowi udao si ocali ycie. Dick utrzymywa, e trzy oka istota znaa hebrajski, grecki i sanskryt. Pod jej wpywem przej pogld gnostykw, uwaajcych Ziemi za planet-wizienie, opanowan przez wrog si, ktrej przejawem w staroytnoci byo cesarstwo rzymskie, obecnie za imperium korporacji. Jego relacja (Exegesis - osiem tysicy stron rkopisu!) o tym, jak zosta powoany przez ywego Boga" do zwalczania i demaskowania demonicznego imperium, ma wyrane cechy megalomanii paranoidalnej. Niewtpliwie wielu przyjaci (cho przywykli ju do jego ekscentrycznych pomysw) miao wraenie, e Dick traci zmysy. On sam rwnie to podejrzewa, cho do koca potrafi si mia i pokpiwa z wasnych dziwacznych przey. A jednak, a jednak... moe Phila Dicka rzeczywicie odwiedzi i udzieli mu pociechy anio...? Wszystko zaley od tego, pod jakim ktem na to spojrzymy. Z ca pewnoci jego przeycia potwierdzaj uwag Riikego: Kady anio budzi groz". Opis zatrwaajcych wirw wietlnych, [ktre] kryy i kryy dookoa" zdradza dziwne podobiestwo do wizji proroka Ezechiela. Widzia on koa poruszajce si wewntrz innych k; a bolesnego pdu myli" take dowiadczali ju przed nim inni.

Anioy New Age: Wsplnota nad Zatok Findhorn


Niektrzy zwolennicy ruchu New Age (przejmujcy elementy wierze - w wersji oryginalnej lub ulepszonej" - staroytnych Celtw, gnostykw i pogan - a wic nie zasugujce specjalnie na epitet New" - nowy!) czstokro usiuj poczy metody naukowe z czym, co dawniej okrelano jako czary". Przyswoili sobie tajemnice ziemi" i rne energie", ktrych istnienia nauka tradycyjna nie uznaje. Utrzymuj, i staroytne ludy wykorzystyway owe siy dla zapewnienia podnoci i urodzaju oraz e pradawna wiedza obejmowaa kontakty z potgami anielskimi" (i demonicznymi"). Niedawno brytyjska grupa New Age, badajca tajemnice ziemi, o nazwie Dragon Project (Projekt - lub ukazanie si, eby nie powiedzie: Wejcie - Smoka), podja eksperyment, polegajcy czciowo na badaniu snw zwizanych ze specjaln lokalizacj. Wolontariusze wyruszaj do dawnych pogaskich orodkw kultu, by spdzi tam noc - i ni. Trzy takie miejsca: wita grota, wite rdo i neolityczny dolmen (czyli kromlech) znajduj si w Konwalii; czwartym jest Cam mgli, Anielski Szczyt" w hrabstwie Pembrokeshire. Wystpujce tam siy elektromagnetyczne sprawiaj, e kompasy zaczynaj wirowa i staj si cakiem bezuyteczne. Tu wanie okoo roku 500 n.e. w. Brynach rozmawia podobno z anioami. Do grona osb, ktre od 1991 roku spdziy noc pod goym niebem na tym szczycie o wysokoci okoo 350 metrw, w nadziei na podobne spotkanie, naley czterdziestotrzyletni Laurence Main. w. Brynach przychodzi tu, by modli si i poci - twierdzi. - Zwyk sypia na szczycie i rozmawia z anioami, ktre siaday wok niego na skaach. To byy walijskie schody wiodce do nieba". - Laurence dodaje: - cieki ducha (zwane te Uniami granicznymi) zbiegaj si na tej witej grze. Chcemy wykaza, e ziemia jest ywa i naley traktowa j z szacunkiem. cieki ducha s jak okna otwarte na inne wymiary i wanie dlatego w. Brynach mg spotyka si z anioami". Gdy picy na kadym z takich witych miejsc zostaj obudzeni (z ruchu gaek ocznych mona pozna, i wanie co im si nio), asystent notuje ich wspomnienia senne. W ten sposb zebrano do pocztku 1994 roku ponad sto sennych relacji; przesya sieje nastpnie do przeanalizowania psychologowi, dr Stanieyowi Krippnerowi z San Francisco. Nie mam pojcia, czy panu Mainowi i jego towarzyszom"ochotnikom udao si powtrzy wyczyny w. Brynacha, ale podejcie do sprawy, jest, co tu duo gada, NOWE (New)! Nietrudno jednak przeholowa. Wystarczy wyj jedn cegiek z muru racjonalnego mylenia, a cay pjdzie w rozsypk. Ludzie nawracaj si" i przerzucaj z jednej ostatecznoci w drug - kocz uwikani w syndrom podejrzanego guru": albo

140

pozwalaj, by jaki rzekomy autorytet kierowa ich yciem, albo beztrosko zachystuj si wiar w niepoznawalne" - tylko dlatego, e takie jest i nie wymaga rozsdnego zastanowienia. W poowie lat szedziesitych naszego wieku z pnocnej Szkocji zaczy napywa wieci o tym, i na nagim, piaszczystym skrawku ziemi, wrzynajcym si w burzliwe Morze Pnocne, jaka niezwyka wsplnota w cudowny sposb hoduje nieprawdopodobnie wielkie warzywa na kamienistej glebie. Za duchowym przewodem swej przyjaciki, Dorothy Maciean, para hotelarzy, Peter i Eileen Caddy, zrezygnowaa z prowadzonego dotd przedsibiorstwa w pobliskim Forres i przeniosa si na pole kempingowe nad wietrzn Zatok Findhom. Tego sobie wanie ycz duchy przyrody, czyli dewy - orzeka Dorothy. Tak wic dziki owym dewom (a take cikiej, wytrwaej pracy) przybysze zaczli hodowa wielkie jarzyny - ktre podobno wzbudziy zdumienie rzdowych specw od upraw rolnych. Nawet za granic dotary plotki o dewach. W poowie lat siedemdziesitych - po ukazaniu si The Magie of Findhorn (Magii Findhom), pira Paula Hawkena, jednego z pierwszych amerykaskich entuzjastw nowego ruchu - legenda bya ju dobrze ugruntowana. Poszukiwacze prawdy z caego wiata, a zwaszcza ze Stanw Zjednoczonych w ogle, z Kalifornii za w szczeglnoci, zjedali si do tej rozrastajcej si wsplnoty New Age, pooonej rzekomo na kocu wiata. Realizowane przez telewizj filmy dokumentalne sugeroway, e za bramami tego niezwykego raju znajduje si tylko puste morze, wietrzne niebo i jaowe piachy, zamieszkiwane przez miejscow ludno, porozumiewajc si tak dziwn gwar, i podobno trzeba byo ich wypowiedzi opatrzy na filmach objaniajcymi podpisami. Francuski reyser filmowy Louis Malle stworzy artystyczne dzieo pt. Obiad z Andr". Zauroczony dewami dyrektor nowojorskiego teatru opowiada sceptycznie nastawionemu przyjacielowi, jak to dach centralnego budynku Wsplnoty w Findhom zosta wywindowany w gr i osadzony na waciwym miejscu dziki potdze myli wszystkich czonkw tej spoecznoci! Wobec tego kady turysta zainteresowany ruchem New Age, znalazszy si na terenie Szkocji, sun jak po sznurku do Findhom przywita si z dewami. Tak si akurat skada, e wychowaem si w pobliu Findhom i od 1988 roku do 1992 roku mieszkaem w tej okolicy, czsto korzystajc z biblioteki i ksigami Wsplnoty. Ich reprezentacyjne centrum jest eleganck budowl, w ktrej mona si zapozna z osigniciami wiatowej muzyki i obejrze inne imprezy, rzadko dostpne dla mieszkaca tego pnocnego, rolniczego regionu. Nie ma jednak absolutnie adnych dowodw na to, e gmach wzniesiono jakimi nietypowymi metodami - nie syszaem te nigdy, by kto napomyka o czym takim. Osobicie wol mae, zabawne domki, budowane z beczek po whisky, od wykonanych wedug specjalnych projektw nowoczesnych, energooszczdnych budynkw mieszkalnych, ktre stawia fundacja wspierana przez darowizny wielkich korporacji. Nie mam wszake zwyczaju zwraca uwagi na zoliwe lokalne plotki na temat machlojek z towarzystwami ubezpieczeniowymi. (Poszukiwacze prawdy przybyli z zagranicy przekazuj na rzecz fundacji yw gotwk, a nastpnie zapisuj si do Wsplnoty, co im si podono opaca). Odczuwamy obecnie pewn ulg, gdy nie wczy si ju po okolicy tak wielu mistykw z bdnym wzrokiem, poszukujc swych przyjaci od serca z XIII wieku - w kolejnym wcieleniu. Kursy organizowane przez fundacj s kosztowne, a dewy jako zeszy na dalszy plan w obliczu nowej, prnej dziaalnoci. Najbardziej zdumiewajcy jednak - cho nie wspomniany w adnej midzynarodowej reklamie - jest fakt, e mniej wicej co pi minut nie sposb zamieni sowa w caej Wsplnocie: tak niesamowicie haasuj wyposaone w radary dalekiego zasigu samoloty zwiadowcze, pdzc po pasach startowych bazy RAF-u w Kinioss i wzbijajc si stamtd w powietrze. Pole kempingowe znajduje si bynajmniej nie na odludziu, lecz dosownie przylega do drutw kolczastych, odgradzajcych od pnocy najwiksze lotniska wojskowe w pnocnej Brytanii. To ju samo w sobie graniczy z cudem. Luksusowa, rozreklamowana na caym wiecie enklawa New Age, siedziba pokoju i miejsce spotka z anioami, stoi gwka przy gwce" ze znacznie kosztowniejsz jeszcze enklaw wojny i destrukcji.Moe wanie dlatego dewy upodobay sobie to miejsce? eby piaszczysta ziemia rodzia owoce, a w mrokach wojny zabyso duchowe wiato? I jeszcze jedno. Okolica bynajmniej nie jest jaowa i wyludniona (jak gosi popularny mit); to ujcie rzeki, najyniejszy fragment bardzo urodzajnego regionu. Klimat agodny, ziemia przewanie dobra. A poniewa latem soce wieci tu przez 20 godzin na dob, plony mog by fantastyczne. A zatem lepiej pamita - bez wzgldu na to, czy cuda anielskie albo inne dziwy s realne, czy te nie - jak atwo powstaj legendy, zrodzone z samej tylko ludzkiej wiary (lub niewiary), nawet wbrew oczywistym faktom. W dodatku warto odnotowa, jak dalece wiara ksztatuje spoeczne realia. Na przykad: to, czy Chrystus rzeczywicie y i dokona tego wszystkiego, co podaj Ewangelie, czy tak nie byo, jest nieistotne wobec faktu, e masowa wiara w jego bosko utrzymywaa si przez ostatnie dwa tysiclecia naszej historii. W tym sensie cuda istniej, jeli si w nie wierzy - istniej rwnie konsekwencje owej wiary. Wziwszy to wszystko pod uwag, moe - po prostu: moe... anioy naprawd istniej, a cuda si zdarzaj.

141

142

You might also like