Wykad 4 - Toksykologia pestycydw Pestycydy - stosowane w rolnictwie, ogrodnictwie, lenictwie i sadownictwie grupy zw. chem.

pochodzenia naturalnego (rolinne) i syntetyczne, suce do niszczenia pasoytw czowieka, zwierzt hodowlanych i rolin. Uywane rwnie do zwalczania chorb rolin, regulacji ich wzrostu i usuwania chwastw. Wady: a) wysoka toksyczno i dugi czas degradacji b) niszczenie organizmw poytecznych c) kumulacja w rodowisku, prowadzca do bioakumulacji w tk. rolin i zwierzt, moe powodowa choroby, mutacje KLASYFIKACJA PESTYCYDOW: 1. Biorc pod uwag przeznaczenie pestycydw wyrnia si: a) zoocydy - rodki do zwalczania szkodnikw pochodzenia zwierzcego: - instektycydy (niszczenie owadw) - rodoentycydy (gryzoni) - moluskocydy (limakow) - aficydy - nematocydy (nicieni) - akarycydy (mszyc) b) herbicydy (chwastw) c) fungicydy (grzybw) d) atraktanty (rodki zwabiajce) e) repelenty (odstraszanie owadw) 2. Klasyfikacja chemiczna pestycydow: - wglowodory chlorowane - zw. fosforoorganiczne - karbaminiany - pyretroidy - pochodne kw. chlorofenoksyoctowego - zw. bispirydyliowe - dwunitroalkilofenole - pochodne mocznika - zw. ditiokarbaminianowe - pochodne kumaryny 3. Klasyfikacja toksykologiczna oparta jest na dawkach wyraonych w mg substancji toksycznej na kg masy zwierzcia dowiadczalnego (szczura). Podaje si redni ilo substancji potrzebnej do zabicia 50%populacji zwierzt Jeeli LD50 jest: - poniej 25 mg/kg m.c. I klasa -trucizna - do 200 mg/kg m.c. - II klasa - trucizna - do 2000 - III klasa substancje szkodliwe - powyej 2000 -IV klasa substancje praktycznie nieszkodliwe Pestycydy stanowi bardzo rnorodn grup zwizkw pod wzgldem waciwoci: - fizykochemicznych - trwaoci w rodowisku - rozpuszczalnoci w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych - lotnoci - toksycznoci.

Szczegln trwaoci w rodowisku charakteryzuj si pestycydy chloroorganiczne, a wrd nich najbardziej chyba popularne DDT. Zwizki te po zastosowaniu mog by obecne przez wiele lat - ich ilo zmniejsza si bardzo powoli, na dodatek atwo ulegaj kumulacji zarwno w organizmie ludzi jak i zwierzt. S wrd nich zwizki, ktre powoduj: - pojawienie si objaww zatrucia bardzo szybko po spoyciu, czy tez innym rodzaju ekspozycji (przez skore, droga wziewna) niewielkich iloci preparatu - jak te takie, ktre powoduj objawy zatrucia ostrego dopiero po dostaniu si do organizmu duych iloci substancji INSEKTYCYDY CHLOROORGANICZNE Do tej grupy insektycydw naley: - DDT, - lindan, - aldryna, - heptachlor, - metoksychlor - i inne Waciwoci insektycydw chloroorganicznych: - nierozpuszczalne w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczane w tuszczach i rozpuszczalnikach organicznych - zwizki lotne (stosowane s do opylania i opryskiwania upraw), cz z nich moe by przenoszona na znaczne odlegoci - bardzo oporne na wpywy rodowiskowe takie jak: temperatura, wiato - raz wprowadzone pozostaj bardzo dugo w rodowisku (ich pokres trwania moe wynosi nawet 10 lat) Cechy wsplne insektycydw chloroorganiczych: - dobra rozpuszczalno w tuszczach warunkujca ich dziaanie na ukad nerwowy - odkadanie si w tkankach organizmw ywych bogatych w lipidy (ukad nerwowy, wtroba, nerki, serce, tkanka tuszczowa) - depozyt insektycydw chloroorganicznych w tkance tuszczowej pocztkowo narasta szybko nastpnie wolno, a do osignicia staego poziomu - dua odporno na detoksykacje - trwao w rodowisku zewntrznym Mechanizm dziaania toksycznego insektycydw chloroorganicznych: 1. Polega na szkodzeniu struktur bony komrkowej i zaburzeniu czynnoci komrek (gownie tkanki nerwowej) 2. Dziaanie politropowe z wyranym powinowactwem do tkanki nerwowej i narzdw miszowych (zwaszcza wtroby) 3. Gwny mechanizm dziaania polega na wpywie tych zwizkw na bony komrkowe ukadu nerwowego (szczeglnie aksonw) zwizany z dzianiem na Ca-ATPaze, ktra reguluje poziom wapnia na powierzchni aksonw. Powoduj: - przeduenie czasu otwarcia kanau jonowego, sodowego - naruszenie rwnowagi orodkowych ukadw neuroprzekanikowych (amin katecholowych, indoloaminy i GABA) - hamowanie aktywnoci pirofosfatazy orodkowej tkanki nerwowej, a wiec enzymw biorcych udzia w transporcie substancji neruoprzekanikowych Niektre zwizki tej grupy (DDT, hepatachlor) s inhibitorami enzymw cyklu oddechowego, powoduj zaburzenia gospodarki fosforanowej i wglowodanowej, co przyczynia si do niedotlenienia

tkanki mzgowej i wystpowania zwizanych z tym klinicznych objaww zatrucia pochodzenia orodkowego. Inne insektycydy tej grupy, a mianowicie zwizki cyklodienowe (np. dieldryna), naruszaj przemiany aminokwasw, co prowadzi co zwikszenia stenia amoniaku w tkance mzgowej i wystpienia drgawek. Objawy zatrucia ostrego (wystpuj w cigu kilkudziesiciu minut do kilku godzin): OUN: niepokj, nadmierna pobudliwo nerwowa, splatanie, zaburzenia koordynacji ruchw, ble i zawroty gowy, mrowienie i drtwienie jzyka, drenie miniowe, drgawki, piczka, poraenie orodka oddechowego. Uwaga!!! - drgawki mog by jednym z pierwszych objaww zatrucia. Przewd pokarmowy: linotok , nudnoci, wymioty, biegunka Serce i ukad krenia: mog wystpowa zaburzenia rytmu serca, tachykardia, Ukad oddechowy: duszno, moe wystpi obrzk puc lub toksyczne zapalenie puc Wtroba i nerki: uszkodzenie wtroby z taczk, uszkodzenie nerek niewydolno, mocznica Krew: kwasica metaboliczna Po przeyciu cikich zatru mog powstawa: a) zapalenia wielonerwowe, zaburzenia suchu, poraenia i zaniki mini. b) uszkodzenia szpiku kostnego z malopytkowoci i nieokrwistoci U osb majcych zawodowy kontakt z tymi zwizkami obserwowano: - zmiany zapalne skory, - niedokrwisto, - oglne osabienie, ble i zawroty gowy, - nieyt odka dolegliwoci ze strony wtroby. Insektycydy chloroorganiczne s induktorami biosyntezy enzymw mikrosomalnych w wtrobie, a wiec mog zmienia metabolizm lekw i innych substancji. Zwizki chloroorganiczne najbardziej niebezpieczne s ze wzgldu na swoja trwao w rodowisku i zdolno kumulacji w organizmie czowieka i zwierzt. Std obecno tych pestycydw wykrywa si w misie zwierzt do tej pory, mimo ograniczenia stosowania tych preparatw, a nawet, jak w przypadku niektrych zwizkw tej grupy cakowitego zakazu produkcji i stosowania (np. DDT). Zwizki te wykazuj dziaanie karcinogenne - uwaa si ze powoduj gwnie nowotwory wtroby, a take s przyczyn przyczyn zachorowa na nowotwory hormonozalezne np. od poziomu estrogenu. U kobiet z nowotworami piersi znajdowano podwyszone stenie tych zwizkw w tkance zmienionej nowotworowo. Zwizki te dziaaj take toksycznie na pd. INSEKTYCYDY FOSFOROORGANICZNE Najbardziej niebezpieczne ze wzgldu na czsto wystpowania i wysoka miertelno s zatrucia ostre insektycydami fosforoorganicznymi. W Stanach Zjednoczonych ze wzgldu na szerokie uycie oraz wysoka toksyczno stanowi one okoo 89% przypadkw zatru ostrych pestycydami wymagajcych hospitalizacji, a wiele przypadkw ekspozycji, szczeglnie tych nie wymagajcych leczenia szpitalnego nie jest rejestrowana wcale. Stanowi grup triestrw kwasw fosforowych lub tiofosforowych o oglnym wzorze

R1 R2

O P O

Z Z X

R1 i R2 podstawniki alkilowe / najczciej CH3 lub C2H5/ Z atom tlenu lub siarki X grupy kwasowe, atom fluorowca, grupa CN, reszty fenylowe, podstawniki alifatyczne i aromatyczne

Insektycydy fosforoorganiczne i karbaminianowe do organizmu mog wnika trzema drogami: -przez przewd pokarmowy, - drogi oddechowe - nieuszkodzon skr Przy zatruciu ostrym najwiksze znaczenie ma droga doustna, natomiast przy przewlekym naraenie przez skr i drogi oddechowe. Po dostaniu si do organizmu s szybko rozprowadzane z krwi do rnych narzdw. Insektycydy fosforoorganiczne charakteryzuj si - znacznym stopniem lipofilnoci mog wic osiga wysokie stenia w tkance nerwowej i tuszczowej - maj bardzo du toksyczno ostr, co oznacza e ju po wnikniciu do organizmu niewielkiej iloci substancji , w krtkim czasie mog wystpi bardzo powane objawy zatrucia. Mechanizm dziaania toksycznego insektycydw fosforoorganicznych: Hamowanie aktywnoci acetylocholinoesterazy (AChE) - enzymu obecnego w ukadzie nerwowym czowieka i odpowiedzialnego za prawidow funkcje tego ukadu oraz hamowanie aktywnoci innych esteraz, poprzez przyczenie pestycydu w centrum aktywnym enzymu. Do prawidowej czynnoci tego enzymu naley przerywanie przewodzenia nerwowego, wywoanego acetylocholin uwolnion na odpowiednich zakoczeniach nerwowych wskutek reakcji na odpowiedni bodziec nerwowy. Mechanizm ten jest taki sam dla wszystkich insektycydw tej grupy, niezalenie od rnic w ich budowie chemicznej. Efektem zahamowania aktywnoci enzymw z grupy esteraz cholinowych jest wzrost stenia endogennej acetylocholiny w organizmie oraz jej wizanie do receptorw muskarychowych i nikotynowych w obwodowym, a take orodkowym ukadzie nerwowym. Utrata aktywnoci acetylocholinoesterazy prowadzi zatem do wystpienia objaww zatrucia ostrego Mechanizm dziaania toksycznego OP: 1. Fizjologia :

ACh

AChE

cholina + kw. octowy

2. Dzilanie insektycydow fosforoorganicznych / OP/:

ACh
OP AChE

cholina + kw. octowy

Miejsca wice acetylocholinoesterazy

Diisopropulofluorooctan /DPF/ jako substrat acetylocholinoesterazy

Bardzo wolna hydroliza ufosforylowanego enzymu

Aby enzym odzyska swoj funkcj konieczna jest synteza nowego enzymu Objawy zatrucia ostrego: 1. Muskarynowe (wystpuj jako pierwsze): Skra: pocztkowo blado a nastpnie moliwo zasinienia powok Wydzielanie: wzmoone wydzielanie potu, linotok, zawienie, wodnista wydzielina z nosa Ukad pokarmowy: nudnoci, wymioty, biegunka, kurczowe ble brzucha Ukad oddechowy: wzmoenie wydzielania w drzewie oskrzelowym, spastyczny skurcz oskrzeli, duszno Oko: zwenie renic i zniesienie reakcji na wiato, zaburzenia widzenia, Serce i ukad krenia: zwolnienie rytmu pracy serca i moliwo zaburzenia jego rytmu, spadek cinienia ttniczego krwi 2. Nikotynowe: - przyspieszenie rytmu serca - drenie wkienkowe misni (powiek, jzyka, twarzy i klatki piersiowej) - osabienie i poraenie misni (m. in. w przypadku cikich zatru misni oddechowych) - drgawki toniczno-kloniczne 3. Orodkowe (przy znacznym zahamowania AChE): - niepokj. lek, zawroty gowy, zamroczenie - piczka z osabieniem lub zniesieniem odruchw - poraenie orodka: oddechowego, naczynioruchowego i termoregulacji (moe doj do obnienia temp ciaa) Kulminacje tych objaww stanowi poraenie orodka oddechowego i mier. Objawy te mog wystpi w ronym nasileniu w zalenoci od tego ile zw. fosforoorganicznego dostao si do naszego organizmu. Moe tez doj do zaburzenia funkcji i uszkodzenia wtroby oraz do zmiany pracy nerek. W przypadku skaenia skory lub dostania si zw. do oczu mog wystpi objawy miejscowe zarwno muskarynowe, jak i nikotynowe np. zaczerwienienie skory, drenie wkienek miniowych w miejscu kontaktu skory z preparatem fosforoorganicznym. Objawy zatrucia tymi zwizkami wystpuj u osb zatrutych z rn czstotliwoci, jak te nie musz pojawia si jednoczenie. Jako ciekawostk mona podkreli e: -zwenie renic jest obserwowane u 80% zatrutych -nudnoci, wymioty 40-80% zatrutych mog to by jedyne objawy lub wczesne objawy zatrucia -biegunka u 20-60% zatrutych -linotok u ponad 60% natomiast najrzadszym objawem byo zawienie pojawiajce si u 10-30% zatrutych

Odtrutki: - atropina (znosi objawy muskarynowe) - pochodne oksymow - toksogonina, pralidoksym, obidoksym (reaktywatory acetylocholinoesterazy) Uwaga!!! - nie podajemy przy karbaminianach Pralidoksym reaguje z ufosforylowanym enzymem. Oksymy przylaczaja sie do atomu fosforu i anionowego centrum AChE.

Oksymy reaktywuj AChE.

Niektre insektycydy fosforoorganiczne mog powodowa wystpienie, w okresie dwch lub kilku tygodni po zatruciu ostrym objaww opnionej polineuropatii zwizanej z postpujcym zwyrodnienie nerww czuciowych i ruchowych. Przyczyna wystpienia tych objaww jest hamowanie w wyniku fosforylacji, przez zwizki fosforoorganiczne, innej esterazy, zwanej esteraz neuropatyczna (NTE- neuropathy targe esterase). Aktywno esterazy neuropatycznej moe by oznaczana w limfocytach, pytkach krwi, a take w orodkowym i obwodowym ukadzie nerwowym. Jednake mimo wieloletnich bada, warto progowa, czyli procent zahamowanie aktywnoci NTE przy ktrej mog wystpi objawy opnionej polineutopatii u ludzi nie jest znana. Objawy opnionej polineuropatii (aby zaistniay te objawy musi min 2 tygodnie): - mrowienie, drtwienie koczyn dolnych - osabienie mini koczyn dolnych , cikich przypadkach take koczyn grnych - ataksja, poraenie koczyn Syndrom neurotoksyczny poredni - wystpuje podobnie jak zespl opisany powyej po pewnym czasie od zatrucie ostrego niektrymi zwizkami fosforoorganicznymi. Charakteryzuje si odwracalnym osabieniem misni szyi i koczyn grnych. Zespl ten wystpuje miedzy ostrym kryzysem cholinergicznym z dreniami miniowymi oraz osabieniem koczyn a opnion neurotoksycznoci. Po przeyciu cikich zatru zwizkami fosforoorganicznymi mog pojawi si dugotrwale skutki neuropsycholityczne i neurofizjologicze (long-term neuropsycholigocial) taki jak zaburzenia snu, kopoty z pamici, wzmoona nerwowo. Naley wspomnie, e sutki zdrowotne wynikajce z naraenia przewlekego na insektycydy fosforoorganiczne s czasem trudne do odrnienia od skutkw powodowanych przez choroby lub efekty zawodowego naraenia na rne inne substancje. Danych dotyczcych naraenia przewlekego na te zwizki oraz danych dotyczcych ekspozycji wielokrotnej na niewielkie dawki insektycydw fosforoorganicznych, taki jakie mog dosta si do naszego organizmu wskutek pracy z tymi zwizkami, lub wystpowaniem tych zwizkw jako zakaenia rodowiska w ktrym yjemy lub skaenia nimi ywnoci jest niewiele. Niskie dawki zwizkw fosforoorganicznych, przy naraeniu przewlekym, nie powoduj w

orodkowym i obwodowym ukadzie nerwowym wykrywanych w badaniach klinicznych objaww cholinergicznych. U osb przewlekle eksponowanych na te zwizki moe dochodzi do: - wzrostu liczby leukocytw, obnienia liczny erytrocytw - znam w wtrobie - zmian skrnych itp. U osb przewlekle naraonych na mae dawki insektycydw wykazano: - osabienie koniczyn dolnych, - zaburzenia czucia - wzrost przypadkw depresji - wyduony czas reakcji Ekspozycja zawodowa - ocena aktywnoci cholinoesterazy w surowicy, - pomiar stenia insektycydw w powietrzu wydychanym, jednake stenie to nie wykazuje liniowej korelacji z dawka zaabsorbowana, czyli ta iloci insektycydu, ktra dostaa si do organizmu - poziom metabolitw w moczu. Dane dotyczce skutkw przewlekego naraenia na zwizki fosforoorganiczne s kontrowersyjne, przede wszystkim z powodu niewielkiej iloci przeprowadzonych bada epidemiologicznych. U osb eksponowanych obserwowano istotne statystycznie ubytki pamici oraz trudnoci w myleniu abstrakcyjnym, co wykazano za pomoc testw psychologicznych. Nie obserwowano natomiast adnych zaburze neurologicznych a take zmian w elektroencefalogramie. Osoby po przebytym zatruciu wykazyway mniejsze umiejtnoci czytania w stosunku do osb z grupy kontrolnej. Rnice te mogy jednake wynika przede wszystkim z rnic w poziomie wyksztacenia. Skaenie rodowiska rnymi substancjami chemicznymi, midzy innymi pestycydami uwaane jest obecnie za jeden z czynnikw ryzyka wystpowania niektrych chorb: -choroba Parkinsona badania epidemiologiczne wykazuj, ze takim czynnikiem rodowiskowym moe by ekspozycja na pestycydy fosforoorganiczne w wyniku zamieszkania na terenach wiejskich i picie skaonej nimi wody. - schorzenia zwizane z zaburzeniami orodkowego ukadu nerwowego i pojawiajce si w starszym wieku Objawy zatrucia insektycydami karbaminianowymi s bardzo podobne do tych obserwowanych w ostrych zatruciach insektycydami fosforoorganicznymi. Skutki tych zatru s jednake mniej grone, ze wzgldu na krotki czas dziaania tych zwizkw. Naley jednak podkreli, e niektre ze zwizkw karbaminianowych przy cigym kontakcie z nimi mog wykazywa dziaanie rakotwrcze. Takim zwizkiem jest Propoksur, ktry moe powodowa nowotwory nerek. TOKSYCZNO PYRETROIDW Inn grup zwizkw sucych do zwalczania owadw pojawiajcych si miedzy innymi w domach mieszkalnych. Zwizki te cechuj si : - bardzo du wybirczoci dziaania tzn. bardzo toksyczne dla owadw, a stosunkowo mao toksyczne dla ludzi i innych organizmw wyszych / zatrucia tymi zwizkami s bardzo rzadkie/ - bardzo szybkim rozkadem pod wpywem czynnikw zewntrznych (szczeglnie wiata) - w skutek szybkiego rozkadu znalazy one zastosowanie gwnie w pomieszczeniach zamknitych np. do zwalczania much w domach, w przechowalnictwie oraz higienie sanitarnej

- tak jak inne insektycydy mog wnika do organizmu przez drogi oddechowe, przewd pokarmowy i skr -s dobrze rozpuszczalne w tuszczach i rozpuszczalnikach, podobnie jak inne zwizki stosowane jako insektycydy - dobra rozpuszczalno w tuszczach uatwia rozprzestrzenianie si w organizmie i przenikanie do tkanki nerwowej. Maj due powinowactwo do orodkowego i obwodowego ukadu nerwowego. Mechanizm dziaania toksycznego: 1. Zaburzenie procesu wzbudzania i przewodzenia potencjau czynnociowego w tkance nerwowej, a zatem powoduj zaburzenia funkcjonowania ukadu nerwowego. 2. Zaburzenie hemostazy wapnia w teje tkance. Objawy zatrucia ostrego: - dziaanie dranice i uczulajce - mdoci, wymioty i biegunka Skra i bony luzowe: podranienie, zaczerwienienie, obrzk i odczyny uczuleniowe Przewd pokarmowy: mdoci, wymioty biegunka OUN: bardzo rzadko przy duych dawkach doustnych moliwo zaburzenia koordynacji, pobudzenie, drgawki, piczka, a nawet poraenie orodka oddechowego Ukad oddechowy (przy naraeniu wziewnym): kaszel, duszno , objawy astmatyczne i inne objawy nadwraliwoci. HERBICYDY Do tej grupy pestycydw nale zwizki chemiczne organiczne i nieorganiczne suce do niszczenia chwastw w ronych miejscach. Stosowane s zarwno w rolnictwie jak i do oczyszczania torw, autostrad, duych obiektw przemysowych. Niektre z nich zaliczenie s do tak zwanych regulatorw wzrostu - czyli zwizkw majcych waciwoci hamowania lub przyspieszania ich wzrostu. Wrd herbicydw wyrniamy zwizki majce dziaanie - totalne - niszcz ca rolinno z ktr maja kontakt, - wybircze / selektywne/ niszcz okrelone gatunki rolin Herbicydy mog dziaa: - ukadowo dopiero po wnikniciu do roliny - kontaktowo np. parzco

Toksyczno zwizkw bispirydyliowych

Inn grup zwizkw, ktre stosunkowo czsto znajduj zastosowanie w ogrodach przydomowych i trawnikach s zwizki bispirydyliowe uywane celem niszczenia chwastw. S dobrze rozpuszczalne w wodzie. Nale do najbardziej toksycznych z obecnie stosowanych herbicydw. Do tej grupy zaliczane s dwa zwizki parakwat i dikwat. Substancje te dobrze wchaniaj si przez przewd pokarmowy, drogi oddechowe i skore. Wydalane s przede wszystkim z moczem, cz stosunkowo szybko, cz wchonitej dawki ulega zwizaniu z tkankami i jest wydalana w cigu dwch trzech tygodni. Powoduj one w organizmie powstawianie wolnych rodnikw - wysoce reaktywne czstek, co prowadzi do uszkodzenia bon komrkowych, jak i bon komrkowych jak i subkomrkowych. W wyniku tego dochodzi do uszkodzenia wtroby, nerek, minia sercowego. Narzdem krytycznym s jednake puca. W wyniku dziaania na puca pojawia si niewydolno oddechowa, rozwija si zapalenie puc prowadzce do ich zwknienia. Parakwat - w komrce jest gwatownie redukowany i ponownie utleniany w procesie zwanym cyklem

redoks

mikrosomalna reduktaza flawinowa zalena od NADPH. Jednoelektronowa redukcja parakwatu kationorodnika parakwatu (oddaje elektron O2) anionorodnika ponadtlenkowego Jeeli jest w komrce wystarczajc ilo NADPH, jako donora elektronw i tlenu czsteczkowego jako akceptora elektronw, parakwat podlega cyklowi redoks zuywajc NADPH i generujc anioniorodnik ponadtlenkowy. Objawy zatrucia ostrego: Skora i bony luzowe: zaczerwnienie, naderki, owrzodzenia, obrzk Przewd pokarmowy: wymioty z domieszk krwi, pieczenie, wzdu przeyku, ble brzucha, biegunka czsto krwist Nerki: martwica korek prowadzca do ostrej niewydolnoci Wtroba: martwica komrek Puca: rdmiszowe zapalenie puc prowadzce do zwknienia (pocztkowo obraz przypominajcy obrzk puc, nastpnie narastajca niewydolno oddechowa, objawy zwykle rozwijaj si w cigu kilkunastu/kilkudziesieciu godzin , ale w lejszych przypadkach mog wystpi nawet w okresie do trzech tygodni od chwili zatrucia), obserwowano krwawienie pucne (krwioplucie po naraeniu wziewnym) Serce i ukad krenia: uszkodzenie minia sercowego, zaburzenia rytmu, wstrzs kardiogenny i hipowolemiczny OUN: zaburzeni wiadomoci, w cikich zatruciach piczka, drgawki Przy naraeniu wziewnym na te zwizki moe pojawi si krwioplucie. Objawy takie wystpuj przy naraeniu na due dawki tych herbicydw. Przy naraeniu na mniejsze iloci moe natomiast pojawi si, po kontakcie preparatu ze skora, jej zaczerwienienie, pieczenie, obrzk. Zwizki bispirydyliowe wykazuj bowiem take silne dziaanie dranice. W badaniach prowadzonych na zwierztach wykazano, e przewleke naraenia na herbicyd bispirydyliowy dikwat powoduje pojawienie si katarakty u psw i szczurw. Uwaa si take, e zwizki tej grupy mog by przyczyn wystpienia przy naraeniu przewlekym objaww podobnych do tych obserwowanych chorobie Parkinsona.

Odtrutki
N-acetylocysteina - przyspiesza syntez glutationu (dziaanie antyutleniajce, antyrodnikowe) Witaminy C i E

Toksyczno pochodnych kwasu chlorofenoksyoctowego:

Zwizki te stosowane s do zwalczania chwastw dwuliciennych. Wchaniaj si dobrze zarwno przez ukad oddechowy, przewd pokarmowy, jak i skor. Dziaaj miejscowo dranico na skr i bony luzowe. Wykazuj dziaanie uczulajce. Zburzenia oglnoustrojowe mog wystpi przede wszystkim po przyjciu zwizku drogo doustna Objawy zatrucia ostrego:

- pieczenie w jamie ustnej i wzdu przeyku, nudnoci wymioty, ble brzucha, biegunki, krwawienia z przewodu pokarmowego -czsto towarzyszy temu przejciowe zaburzenie funkcji wtroby i nerek, zaburzenia rytmu serca, migotanie komr, obnienie cinienia krwi (ktre utrzymuje si przez duszy czas po zatruciu) - charakterystyczne jest w zatruciach pochodnymi kwasu chlorofenoksyoctowego dziaanie na ukad miniowy w postaci osabienia siy miniowej, ble miniowe, drenia wkienkowe, mog wystpi drgawki - w zatruciu ostrym moe take wystpi niezborno ruchw, niepokj, pobudzenie lub piczka i hipertermia.

Toksyczno pochodnych mocznika:

Zwizki te dobrze wchaniaj si przez przewd pokarmowy oraz ukad oddechowy. Stosowane s do zwalczania chwastw. Toksyczno ostra jest niewielka, a danych dotyczcych dziaania oglnoustrojowego niewiele. Wykazuj przy kontakcie z nimi dziaanie miejscowe, dranice na skr i bony luzowe oczu i nosa Niektre z nich mog wywoywa methemoglobinemie, co moe prowadzi do niedotlenienia. Pojawiaj si objawy podranienia drg moczowych oraz moe doj zapalenia drg moczowych. Zwizki te indukuj enzymy mikrosomalne. Niektre z nich wykazuj take dziaanie rakotwrcze. W badaniach prowadzonych na zwierztach dowiadczalnych - myszach, obserwowano wystpowanie nowotworw skry.

Toksyczno pochodnych kumaryny np. warfaryna:

Preparatami, ktre znalazy zastosowanie w budynkach mieszkalnych, a su do zwalczania myszy i innych gryzoni pojawiajcych si przede wszystkim w piwnicach domw, bd na strychach w okresie jesiennym s reodentycydy. Najmniejsza opublikowana dawka miertelna dla czowieka wynosi 6-18mg/kg m. c. Naley podkreli, e szczeglnie niebezpieczne jest przyjmowanie nawet bardzo maych iloci tego preparatu prze zkilka dni Zwizek dobrze wchania si przez przewd pokarmowy i przez skore. Mechanizm dziaania: -polega na hamowaniu syntezy protrombiny i innych czynnikw krzepnicia, a take uszkadzaniu cian naczy wosowatych Objawy zatrucia: Ujawniaj si po upywie ok. 8-12 godzin i mog utrzymywa si przez kilka dni. - nudnoci, wymioty, ble brzucha, biegunka, ciemne stolce, mog pojawi si masywne krwawienia z przewodu pokarmowego - wybroczyny podskrne, a take krwawienie z dzise i nosa - reakcje alergiczne

Toksyczno ditiokarbaminianow
Du grup zwizkw chemicznych - od prostych nieorganicznych substancji, po zoone pochodne organiczne stanowi fungicydy. Fungicydy dziaaj grzybobjczo, a take zapobiegaj namazaniu si grzybw, czyli grzybostatycznie. Wykazuj zarwno dziaanie powierzchniowe na grzyby, jak tez ukadowe, w zalenoci od rodzaju stosowanego preparatu. W ochronie rolin stosowane s przede wszystkim zapobiegawczo. Fungicydy znalazy take zastosowane midzy innymi w budownictwie oraz przemyle wkienniczym. Wikszo a nich nie wykazuje duej toksycznoci ostrej w stosunku do ssakw. Obecnie do najczciej stosowanych fungicydw zaliczane s zwizki ditiokarbaminianowe. Zaliczane s do zwizkw o redniej trwaoci Wchaniaj si dobrze przez przewd pokarmowy i ukad oddechowy. Jednym z metabolitw tych

zwizkw moe by disiarczek wgla. Zwizki ditiokarbaminianowe wpywaj na wiele ukadw enzymatycznych. Wywouj miejscowe dziaanie drnice i powstawanie reakcji alergicznych Objawy zatrucia ostrego (wystpuj rzadko): - drog doustn: nudnoci, wymioty, biegunka - moe wystpi uszkodzenie wtroby i nerek - dziaaj na obwodowy ukad nerwowy: zapalenie wielonerwowe - uspoledzenie funkcji tarczycy Przy posugiwaniu si zwizkami tej grupy naley take bezwzgldnie i przestrzega zakazu picia alkoholu (powoduje on znaczne nasilenie objaww zatrucia ju przy kontakcie z niewielka iloci tych fungicydow).

Toksyczno zwizkw miedzi

Zwizki tej grupy nale do zwizkw trwaych, nierozpuszczalnych w wodzie, czsto natomiast stosowane z dodatkiem oleju, co zwiksza przyczepno do zagrzybionego podoa i wydua czas dziaania substancji grzybobjczej. Toksyczno fungicydw miedziowych jest niewielka, a w zwizku z tym zatrucia ostre wystpuj rzadko. Przy kontakcie ze skr mog powodowa jej swdzenie i zaczerwienienie prowadzc do wystpienia stanw zapalnych. Nie naley zapomina e mog wnika przez nieuszkodzona skr. Objawy zatrucia ostrego: - kurczowe ble brzucha, biegunka, nieyt odka - przy naraeniu wziewnym - przekrwienie bony luzowej nosa, uszkodzenie puc i wystpienie stanw podgorczkowych - mog doprowadzi do uszkodzenia wtroby

Toksyczno organicznych zwizkw cyny

Zwizki organiczne cyny znalazy zastosowanie jako fungicydy, moluskocydy, akarycydy. Zwizki te s silnie lipofilne i mog dziaa jak detergenty powodujc uszkodzenie bony komrkowej, przez co prowadz do zaburzenia stenia jonw wewntrz komrki, co prowadzi do nieprawidowoci w jej funkcjonowaniu. Ich ostra toksyczno jest niewielka. Wykazano jednake w badaniach na zwierztach, e zwizki te hamuj aktywno kompleksu enzymatycznego zwanego aromataz, co powoduje zaburzenia przemiany testosteronu w estrogeny. Organiczne zwizki cyny mog zatem by przyczyn pojawienia si zaburze hormonalnych take u ludzi.