Wykad 8 Toksyczno metali

Naraenie, wchanianie i efekty krytyczne dla wybranych metali metal As Cr Cd Ni Hg Hg0 Hg 2+ Ch3Hg+ Owoce morza Ryby Ok. 95% brak danych wosy OUN rdo naraenia Owoce morza woda Przedmioty codziennego uytku ywno papierosy Przedmioty codziennego uytku Dotyczy gwnie przemysu Dotyczy gwnie przemysu Wchanianie p. pokarmowy droga inhalacyjna 55-95% /As2O3/ 40-60% / AS2O3/ 75-85% nieorg. <0,5% / Cr3+/ ok. 5% /Cr6+/ Ok. 5% 1% /poywienie/ 27% / woda/ Ok. 0,001 % Ok. 10% Brak danych 50-80% Ok. 75% 80% brak danych Mzg Nerki Kumulacja Skra i jej przydatki Nerki wtroba Narzd krytyczny Nowotwory puc i skry Uczulenia nowotwory puc Uszkodzenia nerek nowotwory puc Uczulenia nowotwory puc OUN Nerki

Arsen As krlowa trucizn

Zastosowanie: - w garbarstwie - do impregnacji drewna - jako pprzewoniki / mikroprocesory/ - kwas arsanilowy dodawany jest do paszy dla drobiu i trzody chlewnej Arsen jako skadnik lekw: Pyn Flowera / ok. 1% arsenu/ - biaaczka, uszczyca, astma oskrzelowa Salvarsan / 32% arsenu/ - kia, schorzenia wywoane przez pierwotniaki Naraenie Populacja generalna: zawodowe: - woda - w hutach metali kolorowych / mied/ - owoce morza - produkcja pestycydw - papierosy - leki Arsen jest metaloidem tworzy zwizki na III i V stopniu utlenienia, nieorganiczne i organiczne Metabolizm Wchanianie - ukad oddechowy / 40-60%/ - przewd pokarmowy - Nieorganiczne zwizki 55-95% - Organiczne 75-85% Arsen wie si z erytrocytami ,keratyn / wosy , paznokcie, skra/ - stenia

20- razy

Wydalanie arsenu: Mocz - arsen nieorganiczny 20% - pochodne metylowe MMA (kwas metyloarsenowy ) - 15% DMA (kwas dimetyloarsenowy) - 65% ka pot wosy Metylacja nieorganicznego zwizku arsenu Asv O43arsenian /V/
2e

AsIIIO3-3

CH3+

CH3Asv O32kwas metyloarsenowy /V/ MMA -O2- 2e-

-O

2-

arseniany /III/

[(CH3)2AsIIIO-]

2e O2-

(CH3)AsIIIO2-

CH3+

[CH3AsIIIO2-2 ]

kwas dimetykloarsenowy /V/ MDA

(CH3)3AsVO

2e O2-

(CH3)3AsIII
trimetyloarsyna

tlenek trimetyloarsenowy

Toksyczno ostra As Dawka miertelna arszeniku (As2O3) dla czowieka 70-180 mg (1-3 mg/kg m. c.) Objawy zatrucia ostrego silne wymioty i biegunka (krwawa) skurcze misni obrzk twarzy zaburzenia czynnoci serca odwodnienie- wstrzs Objawy zatrucia przewlekego perforacja przegrody nosowej wyczuwalny zapach czosnku hiperpigmentacja skry na doniach i stopach melanoza arsenowa zgorzel koczyn choroba czarnej stopy uszkodzenie watroby neuropatia obwodowa (drtwienie doni i stp) utrata suchu (szczeglnie u dzieci) Efekty odlege dziaanie murtagenne ( mutacje punktowe, aberacje chromosomowe, wzrost czstoci wymiany chromatyd siostrzanych) dziaanie rakotwrcze ( nowotwory skry, puc, pcherza, nerek i wtroby)

Chrom Cr
Wystpuje na stopniu utlenienia od II-IV Cr 3+ Cr6+ Cr6+ redukcja Cr3+ Wchanianie: - droga inhalacyjna - droga pokarmowa - przez skr Wydalanie - gwnie z moczem - kaem

Fizjologiczna rola chromu Cr3+ wchodzi w skad tzw. Czynnika tolerancji glukozy (GFT Glucose Tolerance Factor) GFT= kompleks chromu z kwasem dinikotynowym i glutationem wpywa na aktywno trombotyczn krwi ( zwikszajc aktywno - glukuronidazy) przyspiesza krzepnicie krwi bierze udzia w metabolizmie cholesterolu Wystpowanie chromu chromit elazian chromowy FeOCr2O3 Zastosowanie metalurgia przy produkcji frochromw i innych stopw kwasoodpornych galwanizacja kwas chromowy garbarstwo siarczan chromu przy produkcji rodkw grzybobjczych i rodkw ochrony drewna przy produkcji cegie chromit ( ze wzgldu na wysoka temp. Topnienia) inhibitory korozji chromiany ( w silnikach dieslowskich) Naraenie na chrom Droga inhalacyjna przy wydobyciu i obrbce rud chromu spawanie z zastosowaniem elektrod chromowo- niklowych Przez skr u malarzy pokojowych galwanizerw lusarzy cieli artystw grafikw chemikw pracownikw przemysu garbarskiego i tekstylnego budownictwo u osb majcych kontakt z cementem Cr6+ - bardzo dobrze wchania si - przenika przez bony komrkowe - wykazuje due powinowactwo do erytrocytw ( wie si z hemoglobin) - silne waciwoci utleniajce - dua toksyczno Objawy zatrucia przewlekego: - kaszel i wyciek luzowo- ropny z nosa - podranienie grnych drg oddechowych ( krwawienie z nosa, sucho w gardle, chrypka) - owrzodzenie bony luzowej nosa ( u pracownikw majcych kontakt z aerozolem kwasu chromowego) - dychawica oskrzelowa - perforacja przegrody nosowej - zawienie oczu - ble i zawroty gowy - ble w jamie brzusznej, biegunka, wymioty Dziaanie chromu na skr wyprysk zawodowy ( obrzk powiek, pokrzywkowy rumie) chromowe zapalenie skr, dziury chromowe, grudki wysikowe mechanizm powstawania alergii zwizany jest z redukcj chromu Cr6+. Przenika on do skry i jest redukowany przez grupy SH aminokwasw do Cr3+, ktry czy si z biakami tworzc peen antygen odpowiedzialny za uczulenia. Cech charakterystyczn uczulenia przez chrom jest wzgldnie szybkie przejcie zapalenia skry w wyprysk

Efekty odlege Cr6+ dziaanie mutagenne - pkanie nici DNA - hamowanie biosyntezy RNA oraz replikacji DNA - tworzenie epoksyaldehydw - zamiania par zasad guanina-cytozyna na adenina- tymina teratogenne ( rozszczepienie podniebienia, przepukliny mzgowe, zmiany kostne) dziaanie rakotwrcze ( nowotwory puc)

Rt Hg
Rt metaliczna Hgo - poknieta nie jest toksyczna / wydala si z kaem/. Rt metaliczn stosowano w terapii kiy w postaci szarej maci / zawieraa 33% Hgo / Chlorek rtciowy Hg2Cl2 / kalomel/ - by stosowany jako rodek przeczyszczajcy. W jelicie moe przechodzic w sposb miekontrolowany w organiczne zwizki rtci i std prowadzi do mierci. Chlorek rtciowy HgCl2 / sublimat/ - atwo rozpuszczalny w wodzie, stosowany jako rodek dezynfekujcy. Naley do najbardziej rcych rodkw, stosowany w celach samobjczych. Organiczne zwizki rtci (metylo i etylo pochodne) - stosowano jako fungicydy (octan fenylortciowy, p- toluenosulfanilid, chlorek metoksyetylenortciowy). Objawy zatrucia parami rtci: nudnoci, wymioty, wodnisto- luzowa biegunka, wrzodziejce zapalenie bony luzowej jamy ustnej, zapalenie spojwek, owrzodzenie rogwki, zapalenie oskrzeli, rozlane rdmiszowe zapalenie puc z wtrnym wknieniem tkanki pucnej, Objawy zatrucia ostrego drog pokarmow HgCl2 (sublimatem): I etap zatrucia: uporczywe wymioty, biegunka krwawa z fragmentami bony luzowej, perforacja jelita grubego, zaburzenia elektrolitowe, blado powok, przyspieszenie akcji serca, oddech powierzchniowy niewydolno krenia i oddychania, mier z powodu zapaci II etap zatrucia (1-3 dni) Objawy odkowo jelitowe ustpuj, pojawia si: wrzodziejce zapalenie jamy ustnej, jzyka i dzise, rozchwianie i wypadanie zbw, wielomocz (biako, waeczki) 2-3 doba uremia z azotemi i kwasic nerkow, mier z powodu mocznicy Organiczne zwizki rtci dostajc si do organizmu w postaci par lub wraz z ywnoci (gwnie pochodzenia morskiego) wykazuj bardzo due powinowactwo do tkanki bogatej w lipidy. Naraenie na metylort prowadzi gwnie do uszkodzenia mzgu. Mechanizm uszkodzenia mzgu polega na zakceniu migracji komrek nerwowych i w konsekwencji upoledzenia formowania si struktr mzgu. U dorosych dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia komrek nerwowych.

Objawy zatrucia przewlekego choroba mina- mala parestezje (zanik czucia skrnego) ataksja ( zaburzenia rwnowagi) drenia rtciowe niewyrana mowa (mowa skandowana) zwenie pola widzenia( widzenie tunelowe ) drce pismo uszkodzenie minia sercowego utrata suchu uszkodzenie mzgu u dzieci matek ciarnych

Pb Ow
Ow jest trucizn protoplastyczna wykazuje due powinowactwo do grup SH biaek (glutationu i cysteiny) rozrywa wizania disiarczkowe stabilizujce konformacje przestrzenn biaek unieczynnia grupy tiolowe (SH) zawarte w resztach cysteiny wykazuje due powinowactwo do grup aminowych i karboksylowych biaek inaktywuje enzym szlaku hemowego i acuch oddechowego (zaburza transport elektronw na system cytochromw) Biosynteza hemu hamowana przez ow Synteza porfiryn Cykl Krebsa Bursztynylo- CoA +glicyna Pb ALAS Kwas delta- aminolewulinowy (ALA) Pb ALAD Porfirynogen (PBG) Uroporfirynogen II Kaproporfirynogen III oksydaza koproporfirynigenu Pb Protoporfiryna IX Ferrochelataza Fe3+ HEM

Pb

Objawy zatrucia ostrego nudnoci, wymioty kolka jelitowa blado powok spadek cinienia ttniczego krwi zwolnienie akcji serca objawy ostrej encefalopatii z pobudzeniem psychoruchowym uszkodzenie nerek , wtroby utrata przytomnoci

Zatrucie wtrne gwatowne zwikszenie stenia oowiu we krwi w nastpstwie uruchomienia nadmiernych depozytw tkankowych gwnie z koci Takie sytuacje wystpuj: podczas chorb gorczkowych, po spoyciu duej iloci alkoholu w zaburzeniach rwnowagi kwasowo- zasadowej (kwasica) w zaburzeniu gospodarki wapniowo- fosforanowej z hipokalcemi Toksyczno przewleka oowica: - anemia hemolityczna (hamowanie aktywnoci ATP-azy bonowej, skrcenie czasu ycia erytrocytw, zahamowanie syntezy hemu) - zaburzenia ze strony orodkowego i obwodowego ukadu nerwowego (encefalopatia oowicza) - uszkodzenie nerek Objawy encefalopatii oowiczej: stany otpienia, zaburzenia pamici, brak koncentracji draliwo, bl gowy, bezsenno, znuenie, drgawki i drenia miniowe zaburzenia psychiczne ze stanami maniakalnymi, padaczka, bredzenie, parali, piczka, zmiany morfologiczne w mzgu, wzrost przepuszczalnoci naczy woniczkowych, obrzki okoonaczyniowe, krwotoki, przerost gleju, ubytki neuronw oraz demielinizacja zmiany behawioralne zmiany w zapisie EEG obnienie poziomu ilorazu inteligenji IQ Nefropatia oowicza (Nephropathia saturnina) stwardnienie ttnic nerkowych zwknienie rdmiszowe zanik cewek nerkowych torbiele wewntrz miedniczek nerkowych Kolka oowicza (Colcis saturnina) silne skurcze mini gadkich blado powok skrnych zaparcia, niekiedy biegunka i wymioty przyspieszenie czynnoci serca zapalenie bony luzowej odka i jelit oraz i owrzodzeni Efekty odlege Pb 1. Dziaanie teratogenne: - dystrofia podowa - zwikszona czstotliwo wystpowania wad rozwojowych - atwiejsza zapadalno na zakaenia, choroby nerek i niedokrwisto 2. dziaanie mutagenne - mutacje punktowe - aberacje chromosomowe -

Cd kadm
Mechanizm toksycznego dziaania wolne jony kadmowe tworz wizania kowalencyjne i jonowe z atomami siarki, wodoru i tlenu zmienia metabolizm Zn, Cu, Fe, Mg, Ca, Se wywouje rozprzganie fosforylacji oksydacyjnej hamuje oddychanie tkankowe hamuje aktywno enzymw zwizanych z procesami aktywnego transportu jonw Na i K zaburza metabolizm wglowodanw zmniejsza wydzielanie insuliny

hamuje aktywno oksydaz indukuje peroksydacj lipidw

Metalotioneina MT

Cd:Zn = 3:1 Kadm zwizany z biakeim metalotioneina (MT-Cd) nie wykazuje dziaania toksycznego Objawy ostrego zatrucia drog inhalacyjn goraczka ble i zawroty gowy kaszel, kucie w klatce piersiowej nieyt nosa duszno, przyspieszenie oddechu i tetna sinica w cigu 24 godzin od zatrucia moe rozwin si obrzk puc (mier w 15% przypadkw) Objawy ostrego zatrucia droga pokarmow: silne wymioty biegunak bl brzucha slinotok uszkodzenie wtroby i nerek zgon w cigu 24 godzin z powodu wstrzsu hipowolemicznego lub ostrej niewydolnoci nerek i krenia Objawy zatrucia przewlekego 1. Ukad oddechowy 2. ukad wydalniczy 3. ukad kostny (osteoporoza i/lub osteomalacja) Ukad oddechowy zapalenie bony luzowej nosa i garda owrzodzenia i perforacja przegrody nosowej upoledzenie lub zanik wchu zapalenie tchawicy i oskrzeli rozedma puc

Nerki narzd tarczowy 200g/g kory nerki Ukad wydalniczy dysfunkcja kanalikw proksymalnych nerek(proteinuria 2 mikroglobuliny, biako wice retinol (RBP), lizozym, biaka enzymatyczne N-acetylo--D-glukozaminidaza (NAG) i fosfataza alkaliczna) aminoacyduria, glukozuria, fosfaturia Choroba itai-itai silne ble koci i staww deformacja koci krgosupa, klatki piersiowej i miednicy samoistne amanie koci koczyn dysfunkcja nerek anemia zmiany strukturalne i funkcjonalne wtroby zaburzenia czynnoci przewodu pokarmowego nadcinienie ttnicze Efekty odlege Cd dziaanie teratogenne (poronienia, przedwczesne porody, niska masa urodzeniowa) genotoksycznie mutagennie karcinogennie (rak puc, jder, gruczou krokowego) Normy higieniczne Arsen w moczu < 10g/dm3 - w powietrzu na stanowiskach pracy 0,01 mg/m3 Chrom we krwi 0,01 mg/dm3 - w powietrzu 0,1 mg/dm3 dla Cr6+ Rt w powietrzu na stanowiskach pracy - 0,01 mg/m3 (poczenia org.) - 0,15 mg/m3 (poczenia nieorg.) - 0,025 mg/m3 (pary rtci) - we krwi DBS < 5g Hg/g kreatyniny Ow - we krwi 200g/dm3 populacja generalna, 60 mg/dm3 naraenbie zawodowe - w moczu 130g/dm3 - protoporfiryna (ZPP) w erytrocytach 350 g/dm3 - stenie kwasu delta- aminolewulinowego ALA-U 6mg/dm3 populacja generalna, 8mg/dm3 naraenie zawodowe - w powietrzu na stanowiskach pracy 0,05mg/m3 NDS 0,01 mgCd/m3 (pyy, dymy) - DSB w moczu 5g Cd/g kreatyniny - DSB we krwi 5g Cd/dm3 As ++ Cd (+) Cr + Hg ++ Pb ++ ++

Kadm

Odtrutki chelatujce Zwizek chelatujcy Dimerkaprol (BAL) Wersenian disodowo-wapniowy (chelaton) Kwas dietyleno- triaminopentaoctowy (Ca DPTA)

Kwas dimerkapto bursztynowy (DMS) Dimerkaptopropano sulfon (DMPS)

++ ++

++ ++

++