Wykad 9 Toksyczno zwizkw siarki i fluoru.

Toksyczno gazw Toksyczno zwizkw siarki: S (siarka) H2S (siarkowodr) SO2 (ditlenek siarki) H2S04 (kwas siarkowy)

Siarka (S)
Wystpowanie, zastosowanie, naraenie: - stosowana w ronych gaziach przemysu, do dezynfekcji, jako fungicyd - nie wchania si z przewodu pok. - nie rozpuszcza si w wodzie - wydala si z kalem Mechanizm dziaania toksycznego: - przyjta w wikszych ilociach w organizmie redukuje si do siarkowodoru - objawy lekkiego zatrucia - przez skore - w postaci ronych maci i pynw dranienie, szczeglnie wraliwa skra dzieci - py siarki miejscowe dranienie drg oddechowych

Siarkowodr (H2S)
rda naraenia Naturalne - tereny aktywne geochemicznie - gazy ziemne i wulkaniczne - wody mineralne - niektre gatunki ropy naftowej Antropogeniczne - przemys celulozowy - garbarnie - cukrownie - produkcja HCl, H2S04 W procesach rozkadu gnilnego zw. organicznych: - kanay ciekowe - studzienki oczyszczalnie ciekw - silosy Losy w organizmie - atwo wchania si przez drogi oddechowe oraz w nieznacznym stopniu przez skr - utlenia si do kwasu siarkowego lub pewna cze rozkada si we krwi i tkankach wydzieleniem siarki, ktra z innymi czsteczkami siarkowodoru tworzy wielosiarczki - powstay kwas siarkowy jest wydalany z moczem w postaci wolnych lub sprzonych siarczanw Mechanizmy dziaania toksycznego H2S - czy si z metalami, poprzez co blokuje dziaanie enzymw zawierajcych metale (szczeglnie elazo) w grupie prostetycznej (blokuje enzymy oddechowe - silny inhibitor oksydazy cytochromowej - prowadzi do kwasicy mleczanowej w skutek hamowania utleniania komrkowego) - czy si z grupami -SH glutationu - czy si z methemoglobina - powstaje sulfhemoglobina lub sulfmethemoglobina - powoduje anoksje (niedobr tlenu w tkankach i narzdach) - bezporednio uszkadza komrki OUN (uszkadza nerwy obwodowe) oraz ukad krwiotwrczy - drani luzwki na skutek tworzenia z zasadami alkalicznych siarczkw

Zatrucie ostre w duych steniach (powyej 1.4 mg/dm3) - nage zatrzymanie oddechu, utrata przytomnoci, mier w skutek uduszenia w cigu kilku minut W mniejszych steniach podranienie spojwek , uszkodzenie rogwki podranienie bon luzowych. drg oddechowych : napady kaszlu, zmiany zapalne i nieyty przyspieszenie ttna, wzrost cineinia krwi mdoci, wymioty, pobudzenie perystaltyki jelit duszno (obfite poty), sinica dziaanie toksyczne na OUN: zawroty i ble gowy, zaburzenia widzenia, oczopls, zaburzenia rwnowagi, niepokj, halucynacje, drgawki, w kocu utrata przytomnoci i piczka Pne nastpstwa zatrucia ostrego: uszkodzenie minia sercowego zapalenie puc trwale zmiany w ukadzie nerwowym ujawniajce si gwnie w postaci zespou psychoorganicznego i dystonii autonomicznego ukadu nerwowego (upoledzenie pamici i zdolnoci koncentracji uwagi, zmczenie psychiczne) Pomoc: natychmiast wyprowadzeni chorego ze strefy skaonej; tlenoterapia i sztuczne oddychanie; leczenie objawowe wg. zasad intensywnej terapii zachowawczej. Zatrucie przewlekle: zapalenie spojwek, owrzodzenie rogwki przewleky nieyt jamy nosowo-gardowej i oskrzeli objawy ze strony OUN : kumulacja mikrouszkodze: zaburzeni rwnowagi, niepokj, halucynacje, drgawki, utarta przytomnoci, piczka objawy oglne: osabienie, ble gowy, nudnoci, brak apetytu, zmniejszenie masy ciaa

Ditlenek siarki (SO2)

Naraenie: w wyniku zastosowania w przemyle chodniczym, celulozowy, papierniczym, farbiarskim, wkienniczym, spoywczym (jako rodek konserwujcy w przetwrstwie ywnoci pochodzenia rolinnego) stosowany jako pestycyd; zanieczyszczenie atmosfery jako produkt spalania siarki w wglu i gazach spalinowych Losy w organizmie - wchania si przez ukad oddechowy i skore - w organizmie tworz si z niego siarczany (IV) i disiarczany (IV), ktre s metabolizowane przy udziale oksydazy siarczanowej do sulfonianw i siarczanw (VI) - powstae metabolity wydalane s z moczem Mechanizm dziaania toksycznego: - zwizek ma silne waciwoci redukujce, denaturuje biaka - w kontakcie z wod tworzy kwas siarkowy (IV) (kwas siarkawy) - dziaa silnie dranico na bony luzowe oczu, drg oddechowych (skurcze oskrzeli lub przewleke zapalenie oskrzeli i tchawicy, obrzk puc) oraz na skr Zatrucie ostre SO2: Objawy silnego podranienia: ukad oddechowy: suchy kaszel, kichanie, odksztuszanie luzowej podbarwionej krwi wydzieliny, drapanie, bl garda, duszno, zapalenie krtani, nieyt nosa, towarzysz wymioty, biegunki, zawroty gowy, przy duszym kontakcie - podranienie dolnych odcinkw drg oddechowych, przekrwienie, obrzk i

wysik (zgon na skutek obrzku puc i uduszenia) zapalenie spojwek; due stenie - uszkodzenie rogwki skaenie skry: zaczerwienienie, bl, pieczenie i obrzk Due stenie moe wywoa odruchowy skurcz goni co prowadzi do natychmiastowego zgonu wskutek uduszenia (przy steniach 1000-1500 mg/m3) Naraenie przewlekle nieyt grnych drg oddechowych zapalenie spojwek zmiany w obrazie morfologicznym krwi (spadek aktywnoci fagocytarnej leukocytw oraz liczby leukocytw i erytrocytw) zaburzenia smaku i powonienia ble i zawroty gowy nudnoci, ble brzucha, wymioty, biegunki pobudzenie pychoruchowe, drgawki Stae naraenie na dziaanie maych ste ditlenku siarki powoduje wystpienie pewnego rodzaju tolerancji na jego dziaanie-ojawienie si obfitej wydzieliny podranionej bony luzowej

Kwas siarkowy (VI) (H2SO4)

Zastosowanie: odczynnik w chemicznej syntezie przemysowej; wykorzystywany do otrzymywania nawozw fosforanowych, benzyny wysokooktanowej i wielu zw. nieorganicznych i organicznych; do trawienie stali (oczyszczania i usuwania warstewki tlenkw) Mechanizm toksycznego dziaania: - dziaanie rce na skr i bony luzowe powodujce gbokie oparzenia chemiczne z martwica zakrzepowa (czarne smugi na skrze) - zaburzenia metabolizmu tkankowego, szczeglnie biaek i kw. nukleinowych (biaka tkankowe ulegaj przemianie w kwane biaczany rozpuszczajce si w stonym kwasie) Objawy zatrucia Droga inhalacyjna: -due stenia: ostre stany zapalne drg oddechowych i obrzk puc lub odoskrzelowe zapalenie puc -mae stenia par; podranienie - odruchy kaszlu, kichanie, obfite wydzielanie luzu, naderki na bony luzowej nosa; duszno skra -gbokie poparzenia termiczne (nekroza) Oczy - podranienie spojwki i rogwki Droga doustna: - perforacja przeyku i odka, niekiedy jelit (naraenie drog doustna) - uszkodzenie wikszych ttnic - silne krwawienie i w rezultacie zgon - podranienie naczy krwiononych jamy brzusznej - niewydolno krenia i zapa (mier w cigu 1-3 godzin) Silna trucizna: dla czowieka dawka miertelna po wprowadzeniu do przewodu pok.,. 6-8 g Kwane opady - s to opady atmosferyczne np. niegu, deszczu zawierajce m in. produkty przemian tlenkw azotu, dwutlenku siarki i tlenki wgla. W wyniku wymywania dwutlenku siarki i tlenkw azotu z atmosfery nastpuje szybie utlenienie tych zw. ktre w postaci kw. siarkowego i azotowego docieraj do powierzchni ziemi. O powstaniu kw. deszczy decyduje w 70 % tlenek siarki o 30% tlenki azotu. Kwane deszcze przyczyniaj si do zakwaszenia gleby i wd powierzchniowych, wywieraj szkodliwy wpyw na szat rolinna, w tym gwnie na lasy (iglaste). Oddziaywanie to ma charakter bezporedni gdy uszkodzone s nadziemne czci rolin oraz poredni gdy szkody powstaj w wyniku zanieczyszczenie gleby. U czowieka kwane deszcze mog wywoywa oparzenia, gwnie oczu i powiek, oraz podranienia drg oddechowych. Powoduj take korozj metali i niszczenie budowli

(wapiennych i z piaskowcw)

Losy Fluoru w organizmie

Wchanianie: - drogi oddechowe, - przewd pokarmowy (Ca i Mg zmniejszaj absorpcje), - skra Kumulacja: - koci i zby - wzrasta z wiekiem - wosy, paznokcie - tkanki mikkie < 1mg/kg miejscowe zwapnienia w niektrych tkankach (oysko, cigna, chrzstka, aorta) mog kumulowa fluorki Wydalanie: - mocz - dzieci 50-60% pobranej dawki, doroli 90% - ka - zaley od formy przyjtego zwizku, zawartoci Ca, P, Wg, Al., wit.C i biaka Korzystanie dziaanie zwizkw fluoru: Fluor zmniejsza prchnic zbw poprzez: - wpyw na morfologie zbw, - hamowanie demineralizacji (rozpuszczania apatytw) - katalizowanie remineralizacji (wytracanie apatytw) - hamowanie wzrostu bakterii w plamkach prchniczych Zwizki fluoru Mechanizm dziaania toksycznego: - Fluorki zaburzaj przemian Ca w i procesy enzymatyczne, poniewa wywieraj wpyw na metaloenzymy i enzymy zalene od Mg, Fe, Cu i Ca - Due dawki hamuj oddychanie komrkowe, przemian wglowodanw, lipidw, syntez hormonw gruczow przytarczycznych, przysadki mzgowej i gruczou tarczowego - Jony fluorkowe przenikajc z krwi do komrek wi jony Mg2+ tworzc z nim nierozpuszczalne sole (szczeglnie w kociach) co prowadzi do zmniejszenia zawartoci wolnych jonw Mg w komrkach tkanek mikkich; wi rwnie wap tworzc nierozpuszczalne poczenia - zmniejszenie stenia Ca w surowicy krwi. Toksyczno ostra zw. Fluoru: dziaanie rce: fluorki gazowe i kw. fluorowodorowy powoduj powane uszkodzenia skry i ukadu oddechowego. W miejscu kontaktu powstaj gbokie, trudno gojce si rany przeksztacajce si w ropienie. wymioty (niekiedy krwawe) rozlany bl brzucha typu spazmatycznego biegunka linotok sinica duszno drgawki kurcze doni i stp hipokalcemia tyczka skurcz sercowo- naczyniowy piczka Toksyczno przewleka Fluoroza szkieletu kostnego (zawodowa, rodowiskowa, endemiczna)

- wzrost gstoci koci - nierwnomierno konturw i beleczek - pogrubienie czci zbitej koci koczyn - zwapnienie wizade, cigien i przyczepw miniowych (ograniczenie ruchomoci, zesztywnienie i ble krgosupa i staww) - przewlekle stany zapalne drg oddech - zmiany na skrze Fluoroza zbw - stadium agodne - drobne, nieprzezroczyste plamki niektrych przednich zbw - stadium zaawansowane - kolor zbw zmienia si na szary, brzowy a nawet czarny (na skutek odkadania si barwnika na gbczastej powierzchni plam i prokw) Fluor - przenikajc z krwi matki do krwi ppowinowej moe odkada si w szkielecie podu konsekwencj moe by np. przedwczesne zarastanie ciemiczka

Podzia gazw ze wzgldu na mechanizm dziaania:

- duszce fizycznie: CH4, C2H6, CO2, N2, gazy szlachetne - duszce chemiczne: H2S, CO, HCN - dranice: SO2 NH3, NOx, Cl2, O3

Gazy duszce fizycznie (metan, etan, CO2)

Mechanizm dziaania polega na zamianie zawartoci tlenku w powietrzu wdychanym. Zawarto tlenu w powietrzu 16-50% - nie stanowi zagroenia 14-12% - pogbienie oddechu, uczucie dusznoci, przyspieszenie ttna, zmczenie 12-10% - szybki oddech (Cheina-Stokesa), zawroty gowy, sabe kojarzenie 10-8% - nudnoci, wymioty, szara twarz, niemono poruszania si i wykonywania wikszych ruchw miniowych 8-6% - piczka po 8 min, zatrzymanie oddechu <6% - drgawki, oddech przerywany, zatrzymanie oddechu i czynnoci serca 4% - piczka po 1 min. , zatrzymanie oddechu.

Ditleniek wgla CO2

rda naraenia: due stenia wystpuj w le wentylowanych pomieszczeniach w ktrych odbywa si fermentacja (browary, wytwornie win itp.), w kopalniach wgla i soli potasowych, przy produkcji i stosowaniu zestalonego ditlenku wgla, tzw. suchego lodu Gaz duszcy fizycznie, biernie: zmniejsza zawarto tlenu we wdychanym powietrzu 4% objetociowych CO2 : ble i zawroty gowy, szum w uszach, wzrost cinienia krwi, niepokj, zaburzenia oddechu, dusznoci 5-6%: pogbienie i przyspieszenie oddechu powyej 10%: narastanie objaww dusznoci, omamy wzrokowe, drgawki, piczka powyej 20% :zgon W ostatnich dwch stuleciach nastpi 25% wzrost zawartoci CO2 w atmosferze

Gazy duszce chemicznie

Mechanizm dziaania polega na: - bezporednim wpywie na orodek oddechowy w mzgu - wpywie na enzymy cyklu oddechowego - wpywie na transport tlenku w ustroju

Tlenek wgla CO
Mechanizm dziaania toksycznego: Zastpowanie tlenu zwizanego z hemoglobina (karboksyhemoglobina) CO ma 200-300 razy wiksze powinowactwo do Hb ni O2 Pogbienie niedoboru tlenu wskutek zwikszenia stabilnoci poczenia Hb tlenem

 CO reaguje take z innymi hemoproteinami zawierajcymi Fe2+ (np. mioglobina, oksydaza cytochromowa, cytochrom P450, cytochrom a3) Dziaanie tlenku wgla Hemoglobina > ---O2--- > oksyhemoglobina Hemoglobina > ---CO--- > karboksychemolglobina Stenie fizjologiczne HbCO <1% Dopuszczalne stenie biologiczne(DBS) HbCO <5% U osb palcych papierosy stenie HbCO moe wynosi 10% Czynniki podwyszajce wraliwo na CO - podwyszona ciepota ciaa - zwikszona aktywno organizmu w trakcie naraenie - choroby infekcyjne - obniona zawarto Hb we krwi Objawy zatrucia tlenkiem wgla w zalenoci od stenia karboksyhemoglobiny: - 4-10% lekkie ograniczenie zachowania, ograniczenie postrzegania - 10-20% lekki bl gowy, rozszerzeni naczy skrnych ,uczucie lku, ze samopoczucie, zmczenie - 20-30% zawroty gowy, ttnienie w skroniach, wiotko koczyn - 30-40% silny bl gowy, osabienie i poraenie koczyn, wraenie ciemnoci, zapa , wymioty, spycony i przyspieszony oddech - 40-60% zwikszona moliwo zapaci, zaburzenia czynnoci serca, przyspieszenie ttna i oddychania, piczka przerywana drgawkami - 60-70% piczka przerywana drgawkami, upoledzenie czynnoci serca i oddychania, moliwo mierci > 70% ttno nike, oddychanie zwolnione, poraenie oddychania i zgon Zatrucie przewlekle CO: Kumulacja mikrouszkodze w mzgu - powtarzajce si niedotlenienia > narastajce uszkodzenia tkanki mzgowej (trwale zmiany): utrata czucia w palcach osabienie pamici upoledzenie psychiczne ble i zawroty gowy, uczucie zmczenia, utrata aknienia, nudnoci, senno w cigu dnia i bezsenno w nocy wzrost liczby erytrocytw i stenia Hb we krwi (skutek adaptacji)lub niedokrwisto (uszkodzenie narzdw krwiotwrczych) zaburzenia w ukadzie krenia - koatanie serca, niemiarowo ttna, zaburzenia cinienia krwi inne: skra barwy szaroziemistej, drenie koczyn, przyspieszone ttno, utrata powonienia, zwikszenie odruchw, maskowaty wyraz twarzy, wszystkie objawy parkinsonizmu chd pingwina ostrone poruszanie si z szeroko rozstawionymi nogami i ramionami lekko ugitymi w wymuszonej pozycji Wpyw CO na pd: - Hb podowa ma wiksze powinowactwo do CO ni Hb matki - uszkodzeni mzgu - zaburzenia rozwojowe Ocena ciezkosci zatrucia CO Naley bra pod uwag: - stenie COHb - wiek - czas naraenia

- czas, jaki upyn od przerwania naraenia - zastosowane leczenie T1/2 dla COHb - 4-5 godz. - maska tlenowa (100% tlen) 80 min. - komora hiperbaryczna (2-3 atm) - 23 min. Pierwsza pomoc w zatruciach CO Ogranicza si do - wyniesienia poszkodowane z pomieszczenia - zastosowanie wspomaganego oddychania - podawania tlenu pod zwikszonym cinieniem Konieczna jest obserwacja kliniczna W nastpstwie zatrucia moe doj do : - zmian neurologicznych - zaburzenia widzenia - zmian w pucach o charakterze zapalnym - krwotokw z narzdw miszowych

Cyjanowodr HCN
- jony CN- cz si z Fe3+ hamuj ukad enzymatyczny oksydazy cytochromowej uniemoliwienie wykorzystania tlenu przez komrki Objawy zatrucia ostrego HCN : Wysokie stenie HCN w powietrzu (300mg/m3) utrata przytomnoci po kilku sekundach, mier po kilkunastu sekundach do minuty poraenie orodka oddechowego i poraenie czynnoci serca Nisze stenia HCN w powietrzu od kilu do 30min. Okres zwiastujcy zatrucie drapanie w gardle, palcy smak w ustach, linotok, drtwienie ust i krtani, osabienie miniowe, utrudniona mowa, bl i zawroty gowy, mdoci, wymioty, parcie na stolec, oddech przyspieszony, a nastpnie gboki, koatanie serca. Objawy te szybko mijaj na wieym powietrzu Okres dusznoci- narasta oglne osabienie, bl i uczucie ucisku w okolicy serca, rzadkie i gbokie oddechy, zwolnione ttno, silna duszno, mdoci, wymioty, rozszerzenie renic, wytrzeszcz gaek ocznych Okres drgawek wzmagajca si duszno, utrata przytomnoci, silne drgawki, kurczowe zwarcie mini szczk Okres poraenia cakowita utrata czucia i odruchw, mimowolne oddawanie moczu i kau, oddech coraz rzadszy, nieregularny, a do cakowitego ustania Nastpstwa zatrucia ostrego HCN (u osb wyleczonych wystpi dolegliwoci) Przyspieszone ttno Psychiczne i fizyczne znuenie Zakcenie mowy Osabienie pamici Naraenie przewleke na HCN (u ludzi stykajcych si przez duszy czas z maymi dawkami) Kumulacja mikrouszkodze: zawroty i ble gowy znaczne osabienie ble jelitowe, wymioty, kurczowe ble brzucha powstawanie wola z objawami niedoczynnoci tarczycy utrata aknienia

 zmniejszenie masy ciaa rozsiane uszkodzenie ukadu nerwowego zaburzenia czynnoci serca i ukadu krenia Odtrutki swoiste w zatruciach HCN - azotyn amylu lub sodu, dimetyloaminofenol 4-DMAP + tiosairczan sodu zestaw odtrutek / reaktywatory oksydazy cytochromowej/ zw. MetHb-twrczy + Hb MetHb MetHb + oksyadaza cytochromowaCN CN-MetHb + oksydaza cytochromowa CN-MetHb wolno MetHb + CNNa2S2O3 + CN- rodanki SCN- + Na2SO3 Wersenian dikobaltowy / Kelocyanor/ Witamina B12 Potwierdzenie zatrucia HCN obecno cyjankw we krwi powyej 0,2 g/ml obecno rodankw w moczu powyej 10g/ml zapach gorzkich migdaw w powietrzu wydychanym

Gazy dranice: - ditlenek siarki

- Amoniak (NH3) - Tlenki Azotu (NOx) - Ozon (O3) - Chlor - Fosgen

Ozon

Ozon - skadnik wyszych warstw atmosfery ( w stratosferze do wysokosci ok. 20km) Powstaje z tlenu podczas intensywnego sonecznego promieniowania ultrafioletowego, wyadowa atmosferycznych ; w laboratoriach i zakadach przemysowych (np. w czasie spawania). Przemysowe rda: elektrownie, procesy wytwarzania nadtlenku wodoru, spawanie metali Gaz o barwie jasnoniebieskiej, lepiej rozpuszczalny w wodzie ni tlen Zastosowanie - do bielenia i dezynfekcji, gwnie w stacjach uzdatniania wody. Osania Ziemie przed szkodliwym biologicznie promieniowaniem nadfioletowym.

Dziaania toksyczne ozonu zwizane jest z waciwociami utleniajcymi: - wpywa destrukcyjnie na przemiany aminokwasw blokujc grupy tiolowe / -SH/ - nas skutek reakcji grupowych tiolowych enzymw w wolnym rodnikiem ozonowym dochodzi do inaktywacji enzymw - inhibitor enzymw wewntrzkomrkowych, zmniejsza oddychanie w mitochondriach oraz aktywno enzymw mikrosomalnych - utleniajc nienasycone kwasy tuszczowe / do nadtlenkw/ i prowadzc do powstania nadtlenku wodoru ozon powoduje uszkodzenia bon komrkowych Toksyczno ozonu Zatrucie ostre pierwsze objawy: miejscowe dziaanie dranice na spojwki i luzwki nosa oraz garda sucho w gardle, nudnoci, wymioty, kaszel, oglne osabienie szereg mikrourazw w orodkowym i obwodowym ukadzie nerwowym (senno, zawroty i ble gowy) zaburzenia czynnoci pneumocytw oraz dziaanie na czynnik napicia powierzchniowego /surfaktant/ - rozedma puc uszkodzenie krwinek czerwonych oraz hemoliza

Zatrucie przewlekle: ze samopoczucie wzmoona pobudliwo zmczenie bl gowy pieczenie oczu podranienie bon luzowych zaburzenia czynnociowe ukadu oddechowego: zmniejszenie pojemnoci yciowej puc, rozedma, niedodma, ogniskowa martwica; zwknienie miszu pucnego powikania: przewlekle zapalenie oskrzeli, nadreaktywno oskrzeli, zaburzenia w genomie komrki / mutacje, aberracje chromosomowe/

Chlor:
- gaz barwy zielonotej, ciszy od powietrza, silnie dranicy, o przenikliwej silnej woni. - Zastosowanie: w przemyle do syntezy chemicznej; jako rodek bielcy (rodki czyszczce w gospodarstwie domowym); do dezynfekcji wody i ciekw; w czasie I wojny wiatowej uyty jako gaz bojowy - Wchanianie : ukad oddechowy - mechanizm dziaania: rozpuszcza si w wodzie tworzc kwas chlorowodorowy i kwas chlorowy / I/ /podchlorawy/, ktry uwalnia aktywny tlen w miszu pucnym. Kwas chlorawy tworzc Nchloropochodne uszkadza struktury komrkowe, reaguje z grupami SH, co zaburza czynno licznych enzymw Objawy zatrucia: upadek w strefie zagroonej wysokim steniem - "byskawiczna mier" po kilku minutach wydychania gazu na skutek odruchowego zahamowania orodka oddechowego i obrzku goni dziaania silnie drnico na ukad oddechowy: podranienie luzwki nosa, jamy ustnej i garda; kaszel z uczuciem drapania , pieczenia i blu; krwawa plwocina; trudnoci w mwieniu, chrypka, bezgos a take mdoci i wymioty niedotlenienie sinica podranienie i/lub oparzenia skry / te zabarwienie/ skaenie oczu: podranienie, zawienie, pieczenie, zaburzenia widzenia, obrzk i zaczerwienienie spojwek Przy duszym naraeniu naderki bon luzowych nosa i jamy istnej uszkodzenie szkliwa zbw zawienie oczu

Fosgen (COCl2)
- zapach zgniego siana lub lici; powstaje podczas termicznego rozkadu chlorowcopochodnych wglowodorw alifatycznych (trjchlorku etylenu - tri, czterochlorku wgla - tetra, chloroformu). - Fosgen znalaz zastosowanie w syntezie chemicznej, barwnikw i lekw oraz do otrzymywania chlorkw metali. - Tetra jest uywana w ganicach - moliwo zatrucia. Fosgen by stosowany jako gaz bojowy podczas I wojny wiatowej Losy w organizmie: -wchania si przez ukad oddechowy / gaz dranicy/ - metabolizm prosta hydroliza do CO2 i HCl Mechanizm dziaania toksycznego:

- gaz dranicy (powstajcy HCl) - reaktywno grupy karbonylowej (CO) - due powinowactwo do grupy aminowej, hydroksylowej, tiolowej aminokwasw wchodzcych w skad biaek enzymw i witamin - zahamowanie procesw oddychania tkankowego i przemiany materii Objawy zatrucia Wysokie stenia (0.005 - 0.01% w powietrzu) - mier Niskie stenia - 3 etapy pojawiania si objaww: 1. podranienie oczu (bl pieczenie, zawienie, przekrwienie spojwek) oraz grnych drg oddechowych (kaszel, katar, niewielka duszno) 2. objawy ustpuj i nastpuje pozorna remisja trwajca od kilku do kilkudziesiciu godzin 3. stan si pogarsza - narastajcy obrzk puc (objawy : przyspieszony i spycony oddech, odksztuszanie pienistej, krwistej, podbarwionej plwociny, przyspieszenie czynnoci serca. lek , pobudzenie psychoruchowe); stan ten moe przej w cikie toksyczne zapalenie puc Powikania: trwale uszkodzenia drg oddechowych i miszu puc, nawracajce zapalenie oskrzeli, rozedma, ogniska niedodmy, zwknienie prowadzce do niewydolnoci oddechowej Postpowanie dorane wyprowadzenie poszkodowanego , sztuczne oddychanie, tlen; konieczna hospitalizacja i leczenie spoczynkowe

Tlenki azotu
- dziaanie silnie dranice w rodowisku wodnym tworz odpowiednie kwasy (azotowy i azotawy) - ekspozycja powoduje podranienie ukadu oddechowego i krenia krwi - NO powoduje tworzenie methemoglobiny - bior udzia w powstawaniu wolnych rodnikw Objawy zatrucia Due stenia - natychmiastowe poraenie ukadu oddechowego i krenia Mniejsze stenia duszno, wymioty, sinica, utrata przytomnoci i ostra niewydolno krenia Czsto przebiegaj dwuetapowo: I etap: podczas oddychania kaszel i podranienie bon luzowych II etap: (kila godzin po naraeniu, najczciej w nocy): ostry stan dusznoci (w wyniku obrzku krtani i skurczu oskrzeli) silny kaszel z wydalaniem plwociny zabarwionej krwi ble mini w czasie oddychania sinica i zaburzenia krenia moe wystpi ostry obrzk puc z niewydolnoci krenia i zgon Pne objawy(po 2-3 tygodniach): niedomoga ukadu oddechowego- wknikowe zamykajce zapalenie oskrzelikw prowadzce do mierci Zatrucie przewleke: agodne zapalenie bony luzowej ukadu tchawiczo- oskrzelowego przechodzce w zapalenie oskrzelikw podranienie spojwek stany zapalne i owrzodzenia jamy ustnej uszkodzenie szkliwa zbiny obnienie cinienia krwi i zwolnienie ttna Charakterystycznym objawem zatrucia tlenkami azotu jest te zabarwienie skry i wosw wywoane reakcj ksantoproteinow.

Amoniak
- charakterystyczna ostra wo amoniaku dziaa ostrzegawczo przed naraeniem - wraliwo na zapach amoniaku ulega zmniejszeniu nawet przy niskich jego steniach Mechanizm toksycznego dziaania:

- silne dziaanie dranice - w obecnoci wody tworzy zasad amonow - dziaa poraajco na zakoczenia nerww wchowych stenie zagraajce yciu wynosi ok. 1,5-1,7g/m3 powietrza moe powodowa oparzenia oczu, luzwek, obrzk puc Zatrucie ostre amoniakiem ZATRUCIE DOUSTNE dziaanie rce na bon luzow przeyku i odka, ostry bl- moe doj do perforacji przeyku i odka kaszel wymioty zapa o charakterze wstrzsu po 12-24h moe doj do podranienia puc i obrzku ZATRUCIE INHALACYJNE NH3+ wilgotna powierzchnia bon luzowych wodorotlenek amonowy silne dziaanie dranice silny kaszel, plwocina luzowa lub krwawa, objawy dusznoci, sinica, chrypka, trudnoci w mwieniu, bezgos ble i zwroty gowy, nudnoci, wymioty, zaczerwienienie twarzy, silne podniecenie w cikich przypadkach odoskrzelowe zapalenie puc, obrzk goni, poraenie orodka oddechowego, niewydolno krenia zgon DZIAANIE NA SKR cikie oparzenia skry z wytworzeniem zaczerwienienia, obrzku i pcherzy (w duych steniach zwaszcza przy pracy z ciekym amoniakiem) DZIAANIE NA OCZY due stenia NH3 obrzk spojwek, zmtnienie rogwki w pniejszym okresie zama, zanik siatkwki i tczwki PIERWSZA POMOC - przerwa naraenie - wspomagane oddychanie - poda tlen - obserwacja medyczna do 24 godzin ze wzgldu na moliwe powikania ze strony ukadu oddechowego

Gazy bojowe
Chlor, fosgen, Iperyt, luizyt, clark, adamsyt Iperyt i chlor po raz pierwszy uyte przez Niemcw w czasie I wojny wiatowej pod Ypres. Uyto 168 ton na odcinku 7 kilometrw frontu. Atak gazowy spowodowa 3000 ofiar.

Bojowe rodki dranice

RODKI O DZIAANIU MIERTELNYM do szybkiego zabijania - paralityczno drgawkowe rodki trujce fosforoorganiczne BST, nerwogazy Tabun (GA) Sarin(GB) Soman (GD) V- gazy (Vx) - parzce rodki trujce - nekrozujace bezporednie dziaanie na komrki stany zapalne, poparzenia skry i dziaania oglnoustrojowe Iperyt siarkowy (HD, gaz musztardowy) - drogi oddechowe duszno, kaszel, ble w klatce piersiowej, krwioplucie, niewydolny oddech, lk,

pobudzenie psychoruchowe, nudnoci i wymioty, obrzk puc i ostra niewydolno oddechowokreniowa - skra pieczenie, wid, zaczerwienienie, pcherze wypenione t treci (trudno gojce si owrzodzenie i martwica tkanek) Luizyt (L) gaz bojowy zawierajcy As - skra- pieczenie, rumie, pcherze RODKI OBEZWADNIAJCE do czasowego wyczenia (obezwadnienie) dietyloamid kwasu d- lizergowego (LSD-25): aerozole doustnie -LSD-25 dziaa antagonistycznie w stosunku do serotoniny, zaburza metabolizm amin katecholowych w O.U.N. - zaburzenia psychiczne zmiany nastroju, zaburzenia spostrzegawczoci, zdolnoci mylenia i osobowoci - euforia lub naprzemiennie euforia i depresja -dezorientacja w czasie, osabienie krytycyzmu, znaczny niepokj i lk po ustpieniu halucynacji wzmoona senno - efekty po 20-30 min (doustnie), maks. Po 1-2 h, dziaanie od 1doby substancja BZ (3 -chinuklidynobenzylan): aerozole - BZ atwo przenika przez barier krew- mzg i blokuje receptory cholinergiczne w O.U.N. (dziaanie podobne do atropiny) - objawy po 30-60 min., szczyt dziaania po 4-8 h BJ pochodne kwasu glikolowego o dziaaniu halucynogennym np. BJ 318, BJ 329, BJ 336 - dziaanie podobne do BZ - efekty wystpuj szybciej i trwaj 8-12h RODKI NKAJCE- obezwadniajce przejciowo - dziaanie jest natychmiastowe, jednak mija stosunkowo szybko po wyjciu z zatrutej atmosfery (s stosowane rwnie przez policj) - rodki zawice i draniace cyjanek bromobenzylu (CA) chloroacetofenon (CN) chlorobenzylidenomalononitryl (CS) dibenzo(b,f)-1,4-oksazepina - silne podranienia zakocze nerww czuciowych oczu oraz bon luzowych grnych drg oddechowych (nos, gardo, oskrzela) - rodki zawice dziaaj szczeglnie silnie na oczy dziaanie natychmiastowe silny bl, obfite zawienie, pieczenie, skurcz i obrzek powiek, a w duych steniach oparzenia rogwki - niektre dziaaj na bon luzow grnych drg oddechowych -objawy po 1-2 min -silny kaszel, skurcz goni, odczyn spastyczny oskrzeli, a w duych steniach obrzk puc - na skrze - zaczerwienienie PODSTAWOWE GAZY BOJOWE nazwa Kategoria chemiczna Miejsce dziaania

Neurotoksyczne Tabun Sarin Soman VX Parzce S i N gaz musztardowy luizyt Duszce Fosgen Chlor Cyjanki

Zw. fosforoorganiczne

AChE

Chloro/siarkowe aminy Pochodne arsenu

Oczy, skra, puca -||puca Oksydaza cytochromowa, enzymy cyklu oddechowego

HCN,ClCN

Budowa chemiczna inhibitorw cholinoesterazy RO S[or O] P RO O podstawnik ( miejsce wizania enzymu)

Luizyt (L) gaz bojowy zawierajcy As

-wizanie z enzymami zawierajcymi grupy SH skra bl w miejscu zadziaania ( po kilkudziesiciu sek. kilku minutach), pieczenie, rumie, pcherze po kilku godzinach (bl ustpuje) oczy bl prowadzcy do skurczu powiek, obrzk powiek, spojwki i rogwki, uszkodzenie tczwki i ciaa rzskowego, zwenie renic, nawet maa kropla (mikrol) moe wywoa perforacj i utrat oka bony luzowe nosa i grnych drg oddechowych silne podranienie obfita wydzielina z nosa, utrudnione oddychanie, w duych steniach obrzk puc po wchoniciu uszkodzenie naczy wosowatych, wzrost przepuszczalnoci - utrata biaek i osocza z krwioobiegu, zagszczenie krwi i obnienie cinienia krwi tzw. wstrzs luizytowy objawiajcy si nagym osabieniem (nawet omdleniem), zlewnymi potami, dusznoci, niepokojem i obnieniem temperatury ciaa Odtrutki stosowane przy zatruciu gazami bojowymi Zwizki neurotoksyczne atropina, oksymy Zwizki parzce bal Cyjanki azotyn amylu(lub azotyn sodu, dimetyloaminofenol 4-DMAP) + tiosiarczan sodu zestaw odtrutek wersenian dikobaltowy (Kelocyanor) witamina B12