Patrycja Sokolowska, Zaangażowanie Niemiec Na Rzecz Stabilizacji Macedonii

PRZEGLD ZACHODNI 2009, nr 4
PATRYCJA SOKOOWSKA Wrocaw
ZAANGAOWANIE NIEMIEC NA RZECZ STABILIZACJI MACEDONII
Bya Jugosowiaska Republika Macedonii dugo uchodzia za jedno z niewielu pastw byej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosawii (SFJR), ktra w sposb wzorowy i pokojowy potraa opuci jej struktury. W cigu kilku lat okazao si jednak, i bya to iluzja. W kraju tym istnia bardzo duy potencja koniktowy, ktry ujawni si w 2 lata po wojnie w Kosowie i bezporednio dotyczy zamieszkaej w Macedonii ludnoci albaskiej. Od samego pocztku Macedonia zostaa skonfrontowana z problemem zdeniowania narodowoci macedoskiej. Pojawio si pytanie czy do tej narodowoci nale wszyscy obywatele zamieszkujcy terytorium tego pastwa czy moe tylko osoby, ktre do tej narodowoci si przyznaj. Przewaao zdanie, i Macedoczycy to osoby, ktre si z t narodowoci identykuj. W konsekwencji twierdzono, i Albaczycy, nieuwaajcy si za Macedoczykw, powinni otrzyma wycznie status mniejszoci, a nie narodowoci pastwowej. Sami przedstawiciele ludnoci albaskiej odrzucali moliwo uznawania ich za mniejszo narodow, jak rwnie poddawali w wtpliwo zasadno przyjcia przez nich statusu tzw. rwnoprawnej narodowoci w Macedonii. Wynikao to z faktu, i w ten sposb niejako formalnie zaakceptowaliby pen przynaleno i identykacj z pastwem macedoskim1. Wraz z uchwaleniem konstytucji w roku 1991, w jej preambule pojawi si zapis o Macedonii jako pastwie narodowym narodu macedoskiego, wspistniejcego na rwnoprawnej zasadzie z Albaczykami,2 Turkami, Romami i innymi narodowociami mieszkajcymi na jego terytorium. W zwizku ze zbojkotowaniem przez Albaczykw referendum niepodlegociowego w Macedonii w 1991 r. i mimo intensywnej demokratyzacji pastwa, Albaczycy byli coraz bardziej niezadowoleni z polityki wadz w Skopje, ktra do czsto prowadzia do ich dyskryminacji w obszarze polityki i gospodarki. W przecigu kilku
1 P. Schlotter, Zum Beispiel Mazedonien: Demokratie und ethnische Selbstbestimmung im Konikt, Bltter fr deutsche und internationale Politik, nr 47/2002, s. 1102. 2 Albaczycy zbojkotowali w 1992 r. narodowy spis ludnoci. Wzili oni jednak udzia w przeprowadzonym ponownie pod nadzorem UE spisie, ktry mia miejsce w 1994 r. Wykaza on, i Albaczycy stanowi 22,9% ludnoci Macedonii. Wedug danych z 2002 r. pastwo to zamieszkiwao 64,18% Macedoczykw, 25,17% Albaczykw, 3,85% Turkw, 2,66% Romw oraz 1,78% Serbw.
36
Patrycja Sokoowska
lat niezadowolenie to nasilio si w zwizku z zahamowaniem reform wewntrznych i nieproporcjonalnej reprezentacji Albaczykw w instytucjach pastwowych. Sytuacja ta osigna swoje apogeum w 2001 r., co byo konsekwencj rozpadu struktur politycznych w Albanii,3 jak rwnie radykalizacji ludnoci pochodzenia albaskiego, zamieszkujcej terytorium Kosowa oraz ich de niepodlegociowych.
MOTYWY ZAANGAOWANIA SI RFN W ROZWIZANIE KRYZYSU MACEDOSKIEGO W 2001 ROKU
W styczniu 2001 r. albaskie oddziay partyzanckie rozpoczy w okolicach macedoskiego Tetova dziaania zbrojne. Za gwny cel uznay one doprowadzenie do politycznego rwnouprawnienia oraz przyznania ludnoci pochodzenia albaskiego wikszych praw politycznych4. Celem radykalnego skrzyda macedoskich Albaczykw, zaliczanych do tzw. narodowych ekstremistw, byo zjednoczenie ziem zamieszkiwanych przez t narodowo w Kosowie, Poudniowej Serbii, Macedonii i Albanii. W ten sposb miaa powsta Wielka Albania, liczca cznie 5,5 mln mieszkacw. Miesic pniej swoj aktywno ujawnia Narodowa Armia Wyzwolenia albaskiej Macedonii pod przywdztwem Ali Ahmetiego. Skrt nazwy organizacji, podobnie jak jej wczeniejszej odpowiedniczki w Kosowie, brzmia: UK Ushtria lirimtare Kombetare. Od samego pocztku wszelkie przesanki wskazyway na fakt, i caa operacja bya wspierana i sterowana przez Albaczykw z Kosowa. Wikszo bojownikw macedoskiej UK rekrutowao si z formalnie rozwizanego w 1999 r. jej kosowskiego odpowiednika. W konsekwencji wojskom NATO stacjonujcym w Kosowie zarzucano stronniczo, brak jakiejkolwiek reakcji i zaangaowania w przeciwdziaanie kolejnym akcjom zbrojnym inicjowanym przez kosowskich Albaczykw, jak rwnie zbyt powierzchowne i tylko formalne rozbrojenie UK5.
Po zamieszkach w Albanii w 1997 r. i czciowym rozpadzie struktur pastwowo-administracyjnych w sposb widoczny nasili si przemyt broni do Macedonii. Jednoczenie na pocztku 1999 r. w kopalni, w okolicach miejscowoci Lojalna (Macedonia) znaleziono pi ton broni nalecej do UK, co mogo wiadczy o potencjalnym zasigu planowanych dziaa separatystw albaskich w tej czci byej Jugosawii; V. Spasovska, Auswirkungen der Kosovo-Krise auf Mazedonien, Sdosteuropa Mitteilungen, nr 2/1999, s. 94. 4 Albaczycy uwaali si za narodowo drugiej klasy. Nie mieli swoich przedstawicieli w instytucjach publicznych, a bezrobocie wrd tej mniejszoci byo duo wysze ni wrd sowiaskiej ludnoci Macedonii. W konsekwencji walczyli oni o zmian konstytucji, ktra miaaby zrwna ich status prawny ze sowiaskimi Macedoczykami, jak rwnie domagali si uznania jzyka albaskiego za drugi jzyk urzdowy w pastwie. Szczeglnie du rol przykadali oni do prawnego uznania uniwersytetu w Tetovie i nadania mu statusu uczelni pastwowej. Dotychczas bowiem bya to szkoa prywatna, nie nansowana przez pastwo, a jej dyplom nie by uznawany przez wadze macedoskie. 5 Mazedonien neuer Brandherd auf dem Balkan, IAP-Dienst Sicherheitspolitik, nr 5/2001, s. 6-7.
3
Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii
37
Od samego pocztku koniktu UE staa si jednym z gwnych jego aktorw. Po konsultacjach z innymi organizacjami, takimi jak: NATO i OBWE (Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie), Unia podja dziaania majce na celu doprowadzenie do zakoczenia walk. Podobnie jak ONZ6 opowiedziaa si za suwerennoci i terytorialn integralnoci pastwa macedoskiego. W kwietniu 2001 r. Unia podpisaa z Macedoni, jako pierwszym krajem byej Jugosawii, Ukad o Stabilizacji i Stowarzyszeniu. Umowa ta nie tylko niosa za sob okrelon pomoc nansow, ale te po wprowadzeniu odpowiednich reform politycznych i gospodarczych miaa umoliwi Macedonii czonkostwo w UE w przecigu nastpnych 10 lat. Skopje zobowizao si tym samym do przeprowadzenia reform w zakresie ochrony praw czowieka i obywatela, kierowania si w polityce zagranicznej zasadami prawa midzynarodowego oraz zintensykowania wsppracy regionalnej na obszarze Bakanw. Wadze RFN, w przeciwiestwie do lat 1991-1993, od samego pocztku konikty opowiedziay si po stronie rzdu macedoskiego i wraz z UE oraz NATO zaangaoway si w proces przywrcenia pokoju na tym terenie. Z inicjatywy RFN zosta mianowany i wysany do Macedonii specjalny wysannik UE Franois Lotard (byy minister obrony Francji). W marcu 2001 r. Niemcy wsplnie z Francj ocjalnie potpiy akcje albaskich ekstremistw i we wsplnym owiadczeniu stwierdziy, i dziaania te maj na celu destabilizacj regionu. W owiadczeniu ministrw spraw zagranicznych obu pastw Joschki Fischera i Huberta Vdrinea potwierdzono integralno terytorialn Macedonii i wezwano pastwa UE, jak rwnie OBWE i NATO, do podjcia skoordynowanych dziaa w celu przywrcenia stabilizacji na Bakanach7. Zdaniem Joschki Fischera pastwa europejskie zbyt dugo nie potray stworzy wsplnej koncepcji dziaania wobec pastw bakaskich i zwlekay z zastosowaniem konkretnych instrumentw w celu ograniczenia nacjonalizmw w byej Jugosawii. Dlatego te za konieczne uzna stworzenie wsplnej regionalnej i jednolitej strategii dziaania organizacji midzynarodowych, gdy problemu Macedonii nie da si rozwiza w oderwaniu od innych koniktw narodowociowych w Boni i Hercegowinie, Kosowie czy Czarnogrze8.
6 W dniu 21 marca 2001 r. Rada Bezpieczestwa ONZ w swojej rezolucji nr 1345 ocjalnie potpia uycie przez albaskich ekstremistw przemocy oraz wspieranie rebelii przez Albaczykw mieszkajcych poza terenem pastwa macedoskiego. W rezolucji tej potwierdzono integralno terytorialn Macedonii i nienaruszalno jej granic. Rada Bezpieczestwa ONZ zwrcia si do wojsk KFOR stacjonujcych w Kosowie z daniem zintensykowania dziaa, ktre miay docelowo zapobiec nielegalnemu przemytowi broni i migracji ludnoci z tej nominalnie serbskiej prowincji do Macedonii; Resolution 1345 des Sicherheitsrats der Vereinten Nationen zu Mazedonien vom. 21. Mrz 2001, Dokumente zur Entwicklung auf dem Balkan, Internationale Politik, nr 5/2002, s. 73. 7 Berlin und Paris verurteilen Gewalt an der Grenze zu Mazedonien, DPA Meldung, 8.03.2001. 8 Aktuelle Entwicklungen in Sdosteuropa und Lage in Mazedonien Regierungserklrung abgegeben durch den Bundesminister des Auswrtigen Joschka Fischer, Berlin, 6. Juli 2001, http://www. auswaertiges-amt.de/www/de/ausgabe_archiv?archiv_id=2905
38
Patrycja Sokoowska
Znamiennym wyznacznikiem niemieckiej polityki wobec Macedonii bya tzw. podwjna strategia. Z jednej strony potpiono dziaania albaskie9 i opowiadano si za integralnoci terytorialn Macedonii oraz wsparciem jej rzdu, z drugiej za minister spraw zagranicznych Niemiec zwraca uwag na problem statusu Albaczykw w tym pastwie. Podkrela on przy tym ich niezadowolenie zwizane z dyskryminacj oraz dania rwnouprawnienia i stworzenia spoeczestwa wielokulturowego. W tym kontekcie opowiada si on za powstaniem pastwa wieloetnicznego oraz rozpoczciem dialogu politycznego na wszystkich paszczyznach, ktry miaby przyczyni si do regulacji kwestii spornych midzy rzdem Macedonii a narodowoci albask10. Jego zdaniem tylko stworzenie nowych podstaw prawnych takich jak: zmiana preambuy konstytucji w kierunku bardziej obywatelskiej, sekularyzacja pastwa oraz prawo uywania jzyka albaskiego jako ocjalnego jzyka, umoliwioby pokojowe wspistnienie narodw i zakoczenie koniktu. Zmiana zapisw konstytucyjnych miaaby si odby przy zachowaniu penej integralnoci terytorialnej pastwa, bez ustanawiania specjalnego statusu dla spornych terytoriw11. To szczeglne zainteresowanie problemem Macedonii i statusem ludnoci albaskiej, wynikao zapewne nie tylko z chci uwiarygodnienia niemieckiej polityki zagranicznej, ale rwnie z obaw przed zalewem RFN kolejn fal uchodcw. W danym momencie przebywao bowiem na jej terytorium 130 tys. Albaczykw, w wikszoci osb zamieszkujcych wczeniej obszar Kosowa. W lipcu 2001 r. byo ju wiadomo, i Macedoni opucio 100 tys. osb. Bez wtpienia zaangaowanie RFN w doprowadzenie do pokojowego rozwizania koniktu miao rwnie podoe ekonomiczne. Niedopuszczenie do eskalacji koniktu miao z jednej strony zapobiec odstraszeniu potencjalnych inwestorw i zawieszeniu dotychczasowej wsppracy ekonomicznej, z drugiej za pogbieniu destabilizacji pastwa macedoskiego przez ewentualny kryzys gospodarczy. Niemcy od poowy lat 90. staray si udzieli Skopje jak najwikszej pomocy gospodarczej i stworzy odpowiednie warunki dla zwikszenia inwestycji. Dziki ich zabiegom, pastwo to uzyskao w Klubie Paryskim atrakcyjne warunki odduenia. RFN staa si rwnie najwikszym rynkiem zbytu dla macedoskiego eksportu (udzia w macedoskim eksporcie wynosi wwczas 21%, a w imporcie 14%)12. Oprcz tego niemieckie przedsibiorstwa kontroloway wane dziedziny macedoskiej gospodarki. I tak w 2001 r., jeszcze przed rozpoczciem misji NATO, 59% akcji macedoskiego Telekomu zostao przejte przez wgierski koncern Mata, ktry by siostrzan spSzerzej: Interview des Bundesministers der Verteidigung, Rudolf Scharping mit dem Sdwestrundfunk zur Lage In Mazedonien, 19. Mrz 2001, Stichworte zur Sicherheitspolitik, nr 3/2001, Presseund Informationsamt der Bundesregierung, s. 25. 10 Ibidem. 11 Aktuelle Entwicklungen in Sdosteuropa und Lage in Mazedonien, op.cit. 12 Besuch des Bundesprsidenten in Mazedonien und Slowenien von 9. bis 12. September 1996, Bulletin, nr 74, Bonn 1996, s. 793-794.
9
39
k niemieckiego Telekomu. W tym samym okresie zauway mona byo szczegle zainteresowanie udziaem w prywatyzacji macedoskiej gospodarki takich niemieckich przedsibiorstw jak: ThyssenKrupp, E.ON AG, RheinischWestfalisches Energiewerk AG (RWE)13. Szczeglne zaangaowanie wykazay te wadze Pnocnej NadreniiWestfalii, ktre udzieliy Skopje znacznej pomocy gospodarczej przeznaczonej bezporednio na wsparcie gospodarczego rozwoju kraju. Istotny wpyw na polityk RFN miaa rwnie kwestia zapewnienia bezpieczestwa onierzom niemieckim uczestniczcym w misji na terenie Kosowa oraz cigoci ich zaopatrzenia z terenu Macedonii. Oddziay logistyczne Bundeswehry wchodzce w skad KFOR stacjonoway bowiem na terenie pastwa macedoskiego, a ich zadaniem byo zaopatrzenie jednostek bojowych Bundeswehry w Kosowie. Niemiecki sektor w tej wwczas nominalnie serbskiej prowincji, wraz z amerykaskim, w sposb bezporedni graniczy z zamieszka przez Albaczykw czci Macedonii. W konsekwencji dostarczenie odpowiednich materiaw wojskowych do Kosowa oznaczao przejazd przez skoniktowany region. Materiay i wyposaenie dla kontyngentu KFOR byy bowiem wysyane do portu w Salonikach, a stamtd transportowane drog ldow przez Skopje a do Kosowa. Dlatego te zagwarantowanie bezpieczestwa jednostkom Bundeswehry, jak rwnie nieprzerwanych dostaw dla si NATO, stanowio istotny czynnik powodzenia misji i w konsekwencji naleao do priorytetw polityki Berlina. W tym te kontekcie dowdztwu Bundeswehry, jak i przedstawicielom Federalnego Ministerstwa Obrony w sposb szczeglny zaleao na niedopuszczeniu do koniktu. Dalsza jego eskalacja moga nie tylko podway wiarygodno dziaa niemieckich onierzy KFOR, ktrzy w ramach swojego mandatu mieli za zadanie nadzorowa granic kosowsko-macedosk, zwalcza przemyt broni do Macedonii oraz zapobiega dziaaniom albaskich ekstremistw, ale rwnie narazi ich na bezporednie zagroenia. W przypadku nasilenia si dziaa zbrojnych onierze KFOR w sposb naturalny mogliby zosta uwikani w walk, tym bardziej, i zgodnie z otrzymanym mandatem mieli prawo do uycia broni, od samoobrony po obron ludnoci cywilnej i ochron mienia pozostajcego w dyspozycji Bundeswehry. Duy wpyw na sposb dziaania RFN miao zapewne owiadczenie rzdu macedoskiego z marca 2001 r., w ktrym zarzucano wojskom niemieckim i amerykaskim, stacjonujcym na granicy kosowsko-macedoskiej, stronniczo oraz wspieranie przemytu broni z Kosowa na teren Macedonii. Wadzom w Berlinie zaleao wic na unikniciu sytuacji, ktra pozwoliaby podway ich polityk na Bakanach lub te ocjalnie zarzuci subiektywno tym bardziej, i w marcu niemiecki dyplomata byy ambasador RFN w Belgradzie Hansjrg Eiff, zosta wysany do Macedonii jako specjalny ambasador NATO. W tym samym czasie debatowano
H. Kunkel, Warum deutsches militrisches Engagement in Mazedonien und nicht in Sudan? Lehrgangsarbeit Generalstabs-/Admiralstabsdienstlehrgang 2002. Wewntrzna analiza napisana w Akademii Dowodzenia w Hamburgu, Intranet der Bundeswehr, Fachinformationsstelle, nr RD 0623.
13
40
Patrycja Sokoowska
w niemieckim Bundestagu na temat moliwoci przeduenia mandatu Bundeswehry w Kosowie. Rwnie pracownicy Federalnego Ministerstwa Obrony potwierdzali informacje o sterowaniu akcj w Macedonii i wsparciu dziaalnoci ekstremistw albaskich wanie z terytorium Kosowa14. Tego rodzaju informacje mogy wic w sposb niekorzystny wpyn na oglny obraz i ocen przebiegu misji niemieckiej na Bakanach. Po dowiadczeniach w Chorwacji, Boni i Hercegowinie oraz Kosowie, wanym czynnikiem determinujcym proces decyzyjny wadz federalnych okazaa si rzdowa koncepcja niemieckiej polityki prewencyjnej (sformuowana w umowie koalicyjnej SPD/Bndnis 90/Die Grnen z 20 padziernika 1998 r.). Zakadaa ona: propagowanie dziaa prewencyjnych i pokojowych jako alternatywy dla interwencji militarnych; pooenie szczeglnego nacisku na zwikszenie aktywnoci w zakresie polityki rozwojowej oraz wzmocnienie mechanizmw UE w zakresie realizacji polityki prewencyjnej; stworzenie strategii integracyjnej jako europejskiej drogi do pokoju; rozwinicie polityki praw czowieka do wymiaru globalnej polityki pokojowej. Zaoenia polityki niemieckiej w tym zakresie w sposb praktyczny zostay wprowadzone w ycie w Macedonii, gdzie podejmowane dziaania przyjy form akcji prewencyjnej, nie za operacji zabezpieczajcej przywrcony stan pokoju. W konsekwencji rzd czerwono-zielonych w sposb jednoznaczny wspiera misj dyplomatyczn w Macedonii Wysokiego Przedstawiciela ds. Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa (WPZiB) Javiera Solany, gdy wpisywaa si ona w cele i strategi polityki zagranicznej i bezpieczestwa sformuowanej w umowie koalicyjnej w 1998 r.
DZIAANIA DYPLOMATYCZNE I PODPISANIE POKOJU W OCHRYDZIE
Zaostrzenie si koniktu zbrojnego, midzy innymi w zwizku z ostrzelaniem miasta Tetova15 oraz napadem albaskich separatystw na posterunek macedoskiej stray granicznej na granicy z Kosowem, w wyniku ktrego zgino dwch onierzy, spowodowao, e w maju 2001 r. rzd w Skopje, przy pomocy specjalnych oddziaw policji i armii, rozpocz ofensyw. W cigu kilkunastu dni udao si doprowadzi do wyparcia z zajmowanych pozycji okoo 2 tys. rebeliantw. Jednak mimo wynegocjowanego w lipcu zawieszenia broni nadal dochodzio do walk.
14 M. Raith, Der rot-grne Beitrag zur Koniktregulierung in Sdosteuropa. Eine rollen- und zivilmachttheoretische Untersuchung der deutschen Kosovo- und Mazedonienpolitik, Baden-Baden 2006, s. 264. 15 W okolicach Tetova stacjonoway wojska niemieckie, ktrych gwnym celem byo dostarczanie zaopatrzenia dla kontyngentu KFOR w Kosowie.
41
W tej sytuacji Wsplnota Europejska postanowia wstrzyma pomoc nansow dla Macedonii w wysokoci 122 mln euro, do czasu a skoniktowane strony dojd do porozumienia. Jednoczenie UE i USA przygotoway plan integracji narodu albaskiego w pastwie macedoskim, przewidujcy nie tylko udzia Albaczykw w urzdach pastwowych, parlamencie i instytucjach bezpieczestwa, ale rwnie uznanie jzyka albaskiego za drugi jzyk urzdowy. Ludnoci albaskiej miao zosta przyznane prawo do stworzenia wasnej telewizji i radia. W celu zagwarantowania bezkoniktowej realizacji planu, prezydent Macedonii Boris Trajkovski zwrci si do pastw NATO z prob o wysanie do tego kraju wojsk Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, ktre miayby wspiera akcj zbierania i niszczenia sprztu wojskowego zwrconego przez albaskich rebeliantw oraz nadzorowa zawieszenie broni16. W odpowiedzi na list z 14 czerwca 2001 r., sekretarz generalny NATO George Robertson, za warunek udzielenia pomocy Macedonii uzna doprowadzenie do cakowitego zawieszenia broni, podpisanie ukadu o rozbrojeniu, dobrowolne oddanie broni przez UK oraz wyraenie zgody na przeprowadzenie operacji Sojuszu nie tylko przez rzd macedoski, ale rwnie albaskie grupy rebelianckie. Ostatecznie w dniu 20 czerwca 2001 r., 19 pastw paktu porozumiao si co do zakresu i celw operacji NATO OPLAN 10416, ktra miaa by przeprowadzona na terytorium macedoskim. Postanowiono, po spenieniu wczeniej wspomnianych warunkw oraz podpisaniu porozumienia pomidzy NATO i Macedoni regulujcego status prawny onierzy Sojuszu, wysa na teren koniktu 3 tys. onierzy, ktrzy w cigu 30 dni mieli przeprowadzi akcj zebrania dobrowolnie oddanej broni pozostajcej dotd w rkach albaskich bojownikw. W wyniku nacisku pastw UE, NATO i OBWE udao si ostatecznie zmusi obie strony koniktu do podjcia negocjacji oraz przyjcia porozumienia dotyczcego pokojowego rozwizania kryzysu i zawieszenia broni. Ukad ten zosta podpisany 13 sierpnia 2001 r. w macedoskiej miejscowoci Ochryda (Ohrid). Do gwnych postanowie porozumienia, oprcz zakoczenia walk i dobrowolnego rozbrojenia albaskich grup zbrojnych, naleao formalnoprawne polepszenie sytuacji Albaczykw w Macedonii. Zgodnie z tym, mniejszo albaska miaa by reprezentowana w strukturach macedoskiej policji wprost proporcjonalnie do liczby ludnoci w pastwie. Jej jzyk nie zosta co prawda uznany za drugi w caym pastwie, ale w gminach zamieszkiwanych przez wicej ni 20 procent ludnoci pochodzenia albaskiego, mia by uznany za drugi jzyk urzdowy. Modziey w szkoach podstawowych i innych instytucjach o charakterze edukacyjnym zostao przyznane prawo do nauki po albasku. Na wyszych uczelniach obowizywa miaa zasada tzw. pozytywnej dyskryminacji. Oznaczao to, i liczba przyjmowanych na wysze uczelnie Albaczykw i osb innej narodowoci ni macedoska, bya wprost proporcjonalna
Der Brief der mazedonischen Staatsprsidenten Trajkovski an den NATO-Generalsekretr Lord Robertson vom 14. Juni 2001, Dokumente zum Zeitgeschehen, Essential Harvest und das Abkommen von Ohrid, Bltter fr deutsche und internationale Politik, nr 10/2001.
16
42
Patrycja Sokoowska
do oglnej liczby, tych narodowoci17. W konstytucji Republiki Macedonii umieszczono artyku gwarantujcy wolno wyznawania religii i w konsekwencji rwno prawn prawosawia, katolicyzmu i islamu. Pastwo zobowizao si do etnicznej, kulturalnej, jzykowej i religijnej ochrony tosamoci wszystkich mniejszoci narodowych. Tym samym, po uchwaleniu odpowiedniej ustawy, zobowizano si do zagwarantowania innym wyznaniom prawa do tworzenia wasnych szk i instytucji kulturalnych. Wane zmiany wprowadzono te w zakresie uchwalania ustaw w parlamencie. Zgodnie z traktatem z Ochrydy proces ustawodawczy, w zakresie obejmujcym konieczno podejmowania decyzji wikszoci 2/3 gosw lub te wikszoci absolutn, zosta uzupeniony o dodatkowy zapis, pozwalajcy na przyjmowanie ustaw wikszoci gosw posw narodowoci innej ni macedoska. Po podpisaniu ukadu z Ochrydy kanclerz Gerhard Schrder zapowiedzia dalsze wsparcie niemieckiego zaangaowania w Macedonii, w celu osignicia stabilizacji i pokoju w tym regionie. Jednak w kwestii wysania do tego kraju oddziaw Bundeswehry Niemcy reagoway niezdecydowanie i niejednoznacznie, mimo i od samego pocztku bray udzia w rozmowach prowadzonych w ramach NATO na temat przyszej operacji. O niejednoznacznoci niemieckich dziaa wiadczya choby sytuacja z czerwca 2001 r., kiedy to niemiecki przedstawiciel w Radzie Pnocnoatlantyckiej gosowa za operacj w Macedonii, natomiast w tym samym czasie rzd federalny nie potwierdzi gotowoci wsparcia misji przez onierzy Bundeswehry. Na stanowisko wadz niemieckich miaa zapewne wpyw konieczno uzyskania dla tego rodzaju dziaa zgody wikszoci parlamentarnej, ale rwnie gosy sprzeciwu pojawiajce si wrd samej koalicji. Podjcie decyzji i prowadzenie bardziej zdecydowanej polityki dodatkowo utrudniay informacje z Federalnego Ministerstwa Obrony. Wedug eksperta wojskowego SPD Manfreda Opela, udzia Bundeswehry w dziaaniach w Macedonii, wizaby si nie tylko z wielkim obcieniem budetu tego ministerstwa, ale rwnie z wysokim ryzykiem dla onierzy niemieckich, wynikajcym z brakw w sprzcie i ich wyszkoleniu18. W konsekwencji kanclerz Gerhard Schrder do dugo wstrzymywa si z podjciem decyzji, co do liczby wojska, ktre miaoby by wysane do Macedonii. Bdc wiadomy moliwoci rozszerzenia si koniktu na inne tereny oraz trudnoci, z jakimi mogliby zosta skonfrontowani onierze niemieccy, opowiada si za szerokim mandatem dla Bundeswehry19. Poza tym zaangaowanie si w Macedonii niosoby wedug kanclerza pewne ryzyko o charekterze wewntrzpolitycznym. W przypadku mierci choby jednego onierza niemieckiego sytuacja ta mogaby zosta wykorzystana przez CDU/CSU oraz FDP podczas zbliajcej si kampanii wyborczej do podwaenia zasadnoci dotychczasowej polityki SPD. Tego rodzaju sytuacja bya tym bardziej
17 Rahmenabkommen zwischen der Republik Mazedonien und der Euro-Atlantischen Gemeinschaft, verabschiedet am 13. August 2001 in Ohrid (Mazedonien Auszge), Dokumentation, Dokumente zur Entwicklung auf dem Balkan, Internationale Politik, nr 5/2002, s. 91. 18 M. Raith, op.cit., s. 276-277. 19 Schrder rechnet mit gefhrlicher Mission in Mazedonien, DPA-Meldung, nr 2711, 3.07.2001.
43
prawdopodobna, i w kwietniu 2001 r. doszo do ostrzelania niemieckich onierzy w miejscowoci Tetovo. Ostatecznie kanclerz w sposb dyskretny podj si prby przekonania przeciwnikw misji, tak z wasnej partii, jak i z opozycji, do poparcia koncepcji wysania Bundeswehry do Macedonii. Chodzio o to, aby CDU/CSU, ktra swego czasu wraz z FDP podja decyzj o wysaniu wojsk na Bakany, rwnie w tej sytuacji wzia na siebie cz politycznej odpowiedzialnoci. Duy wpyw na ostateczn decyzj polityczn Berlina w sprawie zaangaowania wojsk niemieckich w planowanej operacji NATO w Macedonii, miao coraz mocniejsze zaangaowanie si Unii Europejskiej w dziaania na rzecz powstrzymania dalszego rozwoju koniktw na Bakanach i w konsekwencji denie do praktycznego sprawdzenia koncepcji Europejskiej Polityki Bezpieczestwa i Obrony (EPBiO), za ktr Niemcy tak zdecydowanie opowiaday si ju od poowy lat 90. Brak aktywnego udziau Bundeswehry w operacji w Macedonii, mg jednoczenie doprowadzi do zdominowania EPBiO przez Francj i Wielk Brytani, czego obawia si rzd federalny. Pastwa te postanowiy bowiem wysa swoje wojska. Dodatkowo brytyjskie Naczelne Dowdztwo Wojsk Ldowych miao obj kierownictwo nad t operacj i wesprze j liczb tysica onierzy. Rwnie wadzom francuskim trudno byoby zrozumie wstrzemiliw postaw Berlina, ktry wraz z Paryem by motorem rozwoju Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa UE. Chcc niejako rozwia obawy Francuzw, J. Fischer, podczas debaty w Bundestagu dotyczcej misji w Macedonii, podkreli wag niemieckiego zaangaowania na rzecz rozwoju II laru UE, ze szczeglnym uwzgldnieniem dalszej roli Niemiec i Francji w tym procesie20. Sytuacja ta wydawaa si o tyle istotna, e to wanie Unia bya gwnym determinantem dziaa majcych na celu rozwizanie koniktu w Macedonii, przejmujc na siebie polityczn oraz gospodarcz odpowiedzialno za wydarzenia w tym regionie. NATO penio w stosunku do dziaa Brukseli jedynie funkcje pomocniczo-wspierajce. Mimo braku ostatecznej decyzji, wadzom niemieckim zaleao na bezporednim zaangaowaniu si w misj Paktu Pnocnoatlantyckiego. Odkadanie podjcia ostatecznej decyzji w kwestii wysania Bundeswehry do Macedonii mona tumaczy rwnie tym, e koalicja rzdzca, wiadoma trudnoci zwizanych z uzyskaniem wikszoci parlamentarnej, bya sparaliowana brakiem jednoznacznego i penego poparcia dla tej koncepcji ze strony parlamentarzystw z tworzcych j ugrupowa. Sytuacja ta wymusia na Berlinie prowadzenie polityki nie do koca jasnej i zrozumiaej dla swoich europejskich partnerw. Z powodu braku jednoci wewntrz koalicji i obawy przed kompromitacj w oczach sojusznikw, rzd nie mg otwarcie prowadzi polityki zgodnej z interesem Niemiec i UE. Zdawano sobie spraw z tego, e odmowa udziau w operacji mogaby negatywnie wpyn na obraz Berlina jako wiarygodnego kreatora polityki UE. Charakterystyczn cech niemieckiej polityki
J. Fischer, Stenographischer Bericht, 184. Sitzung, Plenarprotokoll 14/184, Deutscher Bundestag, Berlin, Mittwoch, den 29.08.2001.
20
44
Patrycja Sokoowska
zagranicznej byo rwnie przekonanie, i im wiksz rol w procesie pokojowym w Macedonii odgrywa bdzie UE, tym wiksze moliwoci oddziaywania i wpywania na jego przebieg uzyska RFN. Mimo pocztkowych zastrzee, na pocztku lipca 2001 r. kanclerz Schrder ostatecznie opowiedzia si za udziaem Bundeswehry w misji NATO w Macedonii, tumaczc swoj decyzj przede wszystkim koniecznoci utrzymania zasady sojuszniczej solidarnoci oraz wywizania si z obowizkw wynikajcych z czonkostwa Niemiec w pakcie. Minister obrony Rudolf Scharping stwierdzi dodatkowo, i z powodu wojny w Kosowie, w wyniku ktrej Macedoni zalaa fala uchodcw, Niemcy maj swoiste zobowizania w stosunku do wadz w Skopje. W konsekwencji, mimo i wtpi on w powodzenie 30-dniowej misji w Macedonii, to jednak podkrela, i aktywny udzia Bundeswehry w tej operacji NATO jest konieczny. Tego rodzaju zaangaowanie miao raz jeszcze potwierdzi, i RFN jest gwarantem stabilnoci Bakanw oraz pokojowego rozwoju poszczeglnych pastw tego regionu21.
STOSUNEK PARTII POLITYCZNYCH DO UDZIAU NIEMIECKICH ONIERZY W OPERACJI ESSENTIAL HARVEST
Wraz z podjciem przez rzd federalny decyzji o wysaniu Bundeswehry oraz przyjciu zaoe dotyczcych sposobu nadzorowania przestrzegania postanowie ukadu z Ochrydy przez siy NATO, na niemieckiej scenie politycznej rozgorzaa dyskusja na temat moliwoci i zasadnoci militarnego zaangaowania si w rozwizanie tego koniktu. Rzd federalny musia wic podj szerokie zabiegi obliczone na zdobycie poparcia wikszoci parlamentarnej, potrzebnej do przegosowania zgody na udzia Bundeswehry w misji Essential Harvest. Ostatecznie jednak, a do dnia gosowania, rzd niemiecki nie mg by pewien czy jego wniosek uzyska aprobat wikszoci czonkw Bundestagu. W onie rzdzcej SPD atmosfera bya do napita. Od samego pocztku okoo 25 posw tego ugrupowania otwarcie wypowiadao si przeciwko operacji NATO. Zdaniem oponentw polityka RFN powinna zosta polityk pokojow. Wysanie onierzy Bundeswehry do Macedonii nie idzie w parze z celami tej linii politycznej. Rwnie NATO nie nadaje si do penienia funkcji rozjemcy w koniktach, gdy nie posiada w Macedonii adnego zaufania, wspiera albasko-kosowsk UK i nie jest w stanie rozbroi tej organizacji w Serbii i Czarnogrze22. Posowie swoje stanowisko argumentowali rwnie przekonaniem, i skoro UK jest gotowa dobrowolnie
R. Scharping, Stenographischer Bericht, 183. Sitzung, Plenarprotokoll 14/183, Deutscher Bundestag, Berlin, Freitag, den 6. Juli 2001. 22 28 SPD Bundestagabgeordnete lehnen den Bundeswehreinsatz in Mazedonien ab. Erklrung nach 31 der Geschftsordnung des Deutschen Bundestages, w: Dokumente zum Zeitgeschehen, Operation Essential Harvest. Stellungnahme zum Einsatz der Bundeswehr in Mazedonien, Bltter fr deutsche und internationale Politik, nr 9/2001, s. 1139-1140.
21
45
odda bro, to nie logiczne jest podejmowanie decyzji o wysaniu tam si Sojuszu. Wojskowa obecno w Macedonii moga mie w ich przekonaniu odwrotny skutek i doprowadzi do dalszej destabilizacji na Bakanach. Dlatego te dziaania niemieckiej polityki zagranicznej powinny byy koncentrowa si na wsparciu dziaa ONZ i OBWE, ktrych koncepcje zapobiegania i rozwizywania koniktw opieray si na rodkach pokojowych, nie za militarnych23. Reakcj na owiadczenie czonkw SPD odrzucajcych wniosek Bundestagu, by list posw G. Erlerta, G. Weisskirchena i P. Zumkley`a do frakcji parlamentarnej SPD z 31 dnia lipca 2001 r. Zaznaczono w nim, i w sytuacji, kiedy wydarzenia zmieniaj si z dnia na dzie i osignicie staego zawieszenia broni jest do trudne, wysanie wojsk NATO bdzie moliwe, jeli zostan spenione nastpujce warunki: porozumienie polityczne pomidzy stronami koniktu, trwae zawieszenie broni i dobrowolne owiadczenie UK o zoeniu broni24. Zaznaczono rwnie, i sama operacja, tak jak caa polityczna koncepcja Zachodu odnoszca si do sposobw rozwizania koniktu w Macedonii, bdzie miaa charakter polityczny, a nie militarny. onierze wysani w ramach operacji Essential Harvest mieli mie zapewnion pen ochron, nie posiada cikiego uzbrojenia, a do ich zada nie byyby zaliczone dziaania stricte bojowe. W sytuacji, kiedy mimo ich obecnoci w Macedonii nie doszoby do dalszych postpw politycznych i ponownie wybuchy walki, wojska te miay natychmiast zosta wycofane z tego terenu25. Zdaniem wikszoci czonkw SPD, po podpisaniu ukadu z Ochrydy, ktry zahamowa dalszy rozwj koniktu, a nawet niebezpieczestwo wybuchu wojny domowej, nie byo innego wyjcia dla RFN, jak tylko ponie w tej sytuacji odpowiedzialno midzynarodow i wsplnie z innymi partnerami zaangaowa si w misj Sojuszu, tym bardziej, i miaa ona na celu wesprze polityczne dziaania UE oraz NATO. Tego rodzaju zaangaowanie byo tym bardziej zasadne, i ani ONZ ani OBWE nie byy w stanie przeprowadzi tej operacji, gdy nie dysponoway odpowiednimi siami zbrojnymi. Organizacje cywilne nie byy rwnie w stanie tego dokona z powodu charakteru koniktu. Na zarzuty posw dotyczce moliwoci powtrzenia si scenariusza z Kosowa, kiedy to w celu zaegnania koniktu serbsko-albaskiego wsplnota midzynarodowa musiaa uy rodkw militarnych, SPD owiadczya, i logik operacji Essential Harvest nie jest zmiana strategii z politycznej na militarn, tak jak to miao miejsce w Kosowie w 1999 r., gdy misja ta jest integraln czci procesu pokojowego i ukadu z Ochrydy26.
Ibidem, s. 1140. Brief der Abgeordneten Gernot Erler, Prof. Gert Weikirchen und Peter Zumkley an die Mitglieder der SPD Bundesfraktion vom 31. Juli 2001, Dokumente zum Zeitgeschehen, Operation Essential Harvest. Stellungnahme zum Einsatz der Bundeswehr in Mazedonien, Bltter fr deutsche und internationale Politik, nr 9/2001, s. 1141-1142. 25 Ibidem, s. 1142. 26 Als Koniktschlichter ist die NATO ungeeignet. Aus Frucht vor einer Gewalt Eskalation lehnen 30 SPD- Parlamentarier den Einsatz ab. Gernot Erler widerspricht und pldiert fr die kontrollierte Entwaffnung der Koniktparteien, Frankfurter Rundschau, 29.08.2001.
23 24
46
Patrycja Sokoowska
Cho w kontekcie dyskusji zwizanej z operacj NATO w Macedonii w Bndnis 90/Die Grnen, jako jednego z niewielu ugrupowa w Bundestagu, pojawiay si rne gosy dotyczce oceny kryzysu w Macedonii, to jednak w rezultacie podjcia decyzji o wysaniu do tego kraju jednostek Bundeswehry (w ramach operacji Essential Harvest) partia ta z wyjtkiem 6 posw opowiedziaa si za uczestnictwem w tej operacji armii niemieckiej. Przykadowo rzecznik Zielonych ds. obrony Angelika Beer, ostro krytykowaa polityk rzdu Skopje w stosunku do ludnoci albaskiej. Jej zdaniem, ju samo zamknicie albaskiego radia przyczyniao si do zaostrzenia relacji midzy stronami koniktu, a niewyjaniony status yjcych w Macedonii uchodcw i zaliczanie ich do grupy terrorystw, grozio dalsz destabilizacj regionu27. Lewicowe skrzydo partii, z Martinem Fischerem i Dieterem Reinhardtem na czele, coraz czciej zastanawiao si te nad tym, kto ponosi odpowiedzialno za wydarzenia w Macedonii. Stawiano sobie pytania: dlaczego od pocztku koniktu nie byo moliwe uniknicie walk bd szybkie ich przerwanie, dlaczego negocjacje byy tak trudne i tym samym jak rol w dziaaniach prewencyjnych odgrywaj takie instytucje, jak: NATO, UE, OBWE. M. Fischer i D. Reinhardt w licie skierowanym do politykw swojej frakcji dali wzmoenia nacisku na UK przez ONZ i NATO. Wedug nich konieczna bya wsppraca i jednolite dziaanie tych organizacji, ktre do tej pory miay cakiem inne, a nawet konkurencyjne strategie realizacji poszczeglnych celw28. To wanie wsplnocie midzynarodowej przypisywali oni odpowiedzialno za eskalacj walk. Za skandal polityczny uznali dziaania wojsk KFOR, ktre nie byy w stanie ani nansowo ani militarnie osabi formalnie przecie rozwizanej w Kosowie UK i toleroway jej istnienie. W tym wypadku zarzuty te odnosiy si przede wszystkim do przedsiwzi prowadzonych przez amerykask cz kontyngentu. We wnioskach kocowych stwierdzono, e to nie rzd macedoski, ale organizacje midzynarodowe s odpowiedzialne za eskalacj koniktu w Macedonii, gdy zamiast szuka politycznej strategii dla rozwizania problemu albaskiego na Bakanach, rozpoczy w 1999 r. akcj militarn przeciwko Serbii. W konsekwencji nalotw NATO Macedonia staa si swego
Beer kritisiert mazedonischen Umgang mit albanischer Minderheit, DPA-Meldung, 02.05.2001. 28 Oprcz krytyki skierowanej pod adresem amerykaskich wojsk KFOR, Zieloni skierowali ostre zarzuty wobec amerykaskiego specjalnego penomocnika z ramienia OBWE Roberta Frowicka, ktry od marca 2001 r. przebywa na terenie Macedonii i odbywa tajne rozmowy z obydwoma partiami albaskimi i macedosk UK. Spotkania te wyszy na jaw, a rzd macedoski zada opuszczenia przez wysannika OBWE granic pastwa. W konsekwencji nie tylko utraci na znaczeniu autorytet tej organizacji, ale te zostaa podwaona moliwo dalszego prowadzenia negocjacji pomidzy Albaczykami a rzdem. Kolejny zarzut Zielonych dotyczy niekonsekwentnych dziaa sekretarza generalnego NATO, ktry z jednej strony nazywa UK organizacj terrorystyczn, a z drugiej wymaga od Paktu utrzymywania z ni tzw. kontaktw technicznych. Zdaniem Sojuszu 90/Zielonych taka polityka utwierdzaa macedoskie UK w przekonaniu, i jest potencjalnym partnerem do negocjacji; Por. M. F i sc h e r, D. Reinhardt, Mazedonien und die Lehren aus dem Krieg um Kosovo. Zur Debatte um die Rolle Deutschlands in der Krisenregion, Frankfurter Rundschau, 31.06.2001.
27
47
rodzaju obozem uchodcw, a jej terytorium zostao nadmiernie zmilitaryzowane. Te wszystkie dziaania spowodoway, i tak naprawd adna ze stron koniktu nie bya gotowa do wprowadzenia cakowitego zawieszenia broni. Powodowao to, i mniejszo albaska, jak rwnie wadze macedoskie, chciay pod pretekstem wprowadzenia wojsk NATO przeforsowa wasne cele29. W zwizku z tym apelowano o wiksze, wsplne zaangaowanie si Organizacji Narodw Zjednoczonych i innych instytucji midzynarodowych w dziaania na rzecz pokojowego rozwizania koniktu. W rezolucji przyjtej w dniu 23 lipca 2001 r. przez Zarzd Partii Bndnis 90/Die Grnen jednogonie opowiedziano si za wysaniem wojsk niemieckich do Macedonii, jednak dopiero w momencie, gdy zostan spenione warunki okrelone w dniu 29 czerwca 2001 r. przez Rad NATO. Tego typu decyzja bya uzasadniana midzy innymi tym, e docelowo nie miaa to by akcja stricte militarna, lecz operacja wspierajca i utrzymujca pokj. Jednoczenie uznano, e skoro prezydent Macedonii w dniu 14 czerwca 2001 r. zwrci si do sekretarza NATO z prob o wsparcie Planu i programu majcego na celu przezwycienie kryzysu w Macedonii, to zostay spenione wszelkie formalnoprawne warunki dla przeprowadzenia takiej operacji. Wynikao to z faktu, i zaoenia tego dokumentu inaczej ni w przypadku akcji NATO w Kosowie byy legitymizowane prawem midzynarodowym, a nie wycznie decyzj paktu30. Na kilka dni przed debat w Bundestagu na temat udziau Bundeswehry w operacji w Macedonii, Sojusz 90/Zieloni w ramach nadzwyczajnego posiedzenia swoich wadz zatwierdzi kolejn, historyczn dla tego ugrupowania rezolucj. W przyjtym w dniu 27 sierpnia 2001 r. postanowieniu zaapelowano do posw frakcji Zielonych, aby poparli oni wniosek rzdu z 23 sierpnia 2001 r., dotyczcy udziau wojsk Bundeswehry w operacji NATO na terenie Macedonii31. W uzasadnieniu ponownie powoano si na prawo midzynarodowe i spenienie warunkw formalnoprawnych tej misji, okrelonych w rezolucji ONZ z dnia 23 sierpnia 2001 r. Zwrcono uwag, i zablokowanie akcji Sojuszu doprowadzioby do wybuchu otwartej wojny domowej w Macedonii i ponownej destabilizacji Bakanw. W sposb szczeglny podkrelono zadowolenie wynikajce z faktu zaangaowania si ONZ w rozwizanie koniktu. Wskazywano tutaj przede wszystkim na fakt, i po podpisaniu pokoju z Ochrydy, Rada Bezpieczestwa z uznaniem zareagowaa na wyniki dziaa OBWE, UE i NATO. Oczywicie liczono si z ryzykiem niepowodzenia caego przedsiwzicia. Szczeglne obawy wywoywaa sytuacja, w ktrej obie skoniktowane strony
Ibidem. Beschluss des Bundesvorstands von Bndnis 90/Die Grnen, 23. Juli 2001 in Berlin, Beschluss zu einem mglichen Einsatz der Bundeswehr in Mazedonien, www.gruene.de/archiv/grem/buvo/ buvo010723_mazedonien.html, 04.04.2005. 31 Beschluss zum Mazedonieneinsatz, Auenordentlicher Parteirat Bndnis 90 / Grnen, Berlin, 27.08.2001.
29 30
48
Patrycja Sokoowska
utrudniayby proces rozbrojenia i doszoby do kolejnych walk32. Tego rodzaju wydarzenie niewtpliwie mogo wpyn na sytuacj polityczn w samej RFN. Istniaa bowiem obawa, i rzd straciby poparcie innych ugrupowa Bundestagu dla realizacji tej operacji, co w konsekwencji doprowadzioby do sytuacji, w ktrej Zieloni musieliby zada wycofania wojsk Bundeswehry z obszaru zagroonego kolejnym koniktem. W obu rezolucjach mona zauway ewolucj w kwestiach udziau Bundeswehry w operacjach pokojowych poza obszarem Niemiec. Znikna rnica zda midzy ministrem spraw zagranicznych Joschk Fischerem a pacystyczn czci ugrupowania. W postanowieniach przyjtych przez frakcj parlamentarn pojawiy si jednoznacznie brzmice sformowania, ktre jeszcze przed kilkoma miesicami byy niemoliwe. Tym samym Zieloni stali si paradoksalnie jedyn parti w Bundestagu, ktra tak zdecydowanie i jednomylnie opowiadaa si za udziaem wojsk niemieckich w operacji pokojowej na terenie Macedonii. Ugrupowania CDU i CSU od pocztku pojawienia si problemu zaangaowania Bundeswehry w Macedonii jednogonie opowiaday si przeciwko propozycji rzdu. Szef frakcji w parlamencie Friedrich Merz, uwaa i wojsko niemieckie jest permanentnie niedonansowane i nie bdzie w stanie podoa wyzwaniom operacji prowadzonej przez NATO. Jego zdaniem Bundeswehra powinna zosta najpierw przeksztacona z armii obronnej w armi operacyjn. W sytuacji, kiedy nie jest moliwe snansowanie tego typu reformy, naley zabroni prowadzenia przez jednostki niemieckie takich operacji jak w Macedonii33. Podobnie w imieniu partii wypowiada si byy minister obrony Volker Rhe. Podkrela on, i negatywne stanowisko CDU/CSU w tej sprawie nie wynika z krytycznej oceny dziaa paktu, lecz ma zwrci uwag na dramatyczn sytuacj w wojsku niemieckim. W jego przekonaniu Niemcy, ze wzgldu na niski budet Ministerstwa Obrony, nie s w stanie wypenia swoich zobowiza wobec NATO i UE. Zarzuca on koalicji rzdzcej wykorzystanie Bundeswehry do przeforsowania idei niemieckiego penouprawnienia w polityce europejskiej. Ciekawe gosy dotyczce prowadzenia polityki pokojowej na Bakanach i udziau wojsk niemieckich w misji w Macedonii pojawiay si rwnie wrd innych czonkw frakcji parlamentarnej CDU/CSU. W przeciwiestwie do Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Urzdu Kanclerskiego niektrzy posowie chadeckiej opozycji opowiedzieli si wprost za przeprowadzeniem zmian granic na Bakanach. Takie stanowisko reprezentowa rzecznik frakcji ds. polityki zagranicznej Karl Lamers. Przesunicie granic miaoby si jego zdaniem odby na podstawie porozumienia stron a nie si. W tym te kontekcie krytykowa on twarde stanowisko pastw UE, ktre popieray ide utrzymania na Bakanach status quo. Lamers by jednym z nieIbidem. SPD: Grnes Licht fr Mazedonien Einsatz sicher Ohne Opposition, DPA-Meldung, 29.07.2001.
32 33
49
wielu politykw, ktry popar dania Albaczykw dotyczce uznania narodowoci albaskiej jako drugiej ocjalnej, wspdecydujcej narodowoci w Macedonii, co niejako oznaczao przeksztacenie tego kraju w federacj34. Podczas dyskusji na temat misji Bundeswehry w operacji NATO Essential Harvest opowiada si on jednak za przyznaniem jednostkom niemieckim mandatu uprawniajcego do bezporedniego zaangaowania si w akcje zbrojne, dziki ktremu dziaania onierzy byyby uatwione i mogyby pomc w aktywnym zwalczeniu albaskiej rebelii w Macedonii35. Mimo sprzeciwu, z biegiem czasu twarde stanowisko obu partii ulegao stopniowej zmianie. W lipcu 2001 r. frakcja CDU/CSU podja decyzj, i w przypadku, kiedy zostan zmienione zasady nansowania Bundeswehry, bdzie moliwe udzielenie poparcia dla operacji NATO oraz stanowiska reprezentowanego przez wadze niemieckie. Akceptacj wniosku rzdowego uzaleniano od uzyskania od koalicji SPD/Sojusz 90/Zieloni obietnicy przeprowadzenia odpowiedniej restrukturyzacji niemieckich si zbrojnych oraz zwikszenia budetu Federalnego Ministerstwa Obrony. Domagano si dodatkowych 500 mln DM rocznie. Kolejnym warunkiem byo okrelenie ram politycznych misji NATO w Macedonii, sformuowanie moliwych do wykonania zada w przewidzianym dla operacji okresie oraz zapewnienie zdolnoci operacyjnych Bundeswehry w trakcie caej akcji36. Ostatecznie obie partie chadeckie nie wytrway do koca w swych daniach. Na kilka dni przed gosowaniem w Bundestagu wadze frakcji zaapeloway do swoich czonkw o jednomylne poparcie operacji w Macedonii. Decyzja ta zostaa podjta po udzieleniu przez rzd obietnicy zwikszenia rodkw nansowych przeznaczonych na realizacj operacji ze 120 do 148 mln DM. Jednym z najbardziej niezdecydowanych ugrupowa politycznych w niemieckim Bundestagu w kontekcie okrelenia stanowiska Niemiec wobec problemu macedoskiego bya partia FDP. Jej przedstawiciele przez cay okres politycznej debaty wstrzymywali si z podjciem ostatecznej decyzji w sprawie udzielenia poparcia dla uycia jednostek armii niemieckiej w misji w Macedonii. Byo to zapewne spowodowane swoist polityczn tradycj liberaw, ktrzy w swoich zaoeniach dotyczcych prowadzenia polityki zagranicznej do jednoznacznie odpowiadali si za utrzymaniem zasady odpowiedzialnoci, wspierania i wiernoci NATO. Dlatego te od pocztku koniktu w Macedonii, naciskano na wzmocnienie kontyngentu KFOR i tym samym kontroli granicy kosowsko-macedoskiej, uwaanej za gwny szlak przemytu broni na terytorium macedoskie. Szczegln rol odegra fakt, i to wanie niemiecki i amerykaski sektor w Kosowie graniczy bezporednio z Macedoni, a zagwarantowanie bezpieczestwa onierzom RFN miao tutaj szczeglne
34 E. Lohse, Gemeinsam rein, gemeinsam raus, Amerika soll aus deutscher Sicht auf dem Balkan eingebunden bleiben, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 29.03.2001. 35 CDU-Fhrung ohne robustes Mandat. Mazedonien-Dilemma und Programmsemantik, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 28.08.2001. 36 V. Rhe, Plenarprotokoll 14/183, op.cit.
50
Patrycja Sokoowska
znaczenie37. Z chwil rozpoczcia dyskusji na temat kolejnej misji wojska niemieckiego, pojawiay si jednak do jednoznaczne gosy sprzeciwu wobec moliwoci udziau Bundeswehry w operacji w Macedonii. Byy one konsekwencj zdecydowanej krytyki polityki rzdu dotyczcej reformy armii niemieckiej, a przede wszystkim zarzutw FDP o jej niedonansowanie. Do czsto porwnywano planowan akcj w Macedonii do misji w Kosowie. Liberaowie obawiali si, i operacja NATO nie bdzie przebiegaa zgodnie z zaoeniami z powodu nierozwizanego problemu UK. Twierdzono bowiem, i organizacja ta, mimo jej rozwizania i przeksztacenia w Korpus Ochrony Kosowa oraz zadeklarowanej woli samorozbrojenia, tak naprawd bya gotowa kontynuowa walk. Podobnej sytuacji obawiano si w Macedonii, co w konsekwencji mogo doprowadzi do rozszerzenia mandatu dziaajcych tam si midzynarodowych i stworzenia na tym obszarze kolejnego protektoratu midzynarodowego38. FDP, mimo i zasadniczo opowiadaa si za przyjciem rozwizania politycznego, to jednak w swoich wypowiedziach sygnalizowaa, i pod kilkoma warunkami jest w stanie gosowa za wnioskiem rzdu. Do tych warunkw naleao zwikszenie budetu dla Bundeswehry i jej wyposaenie w odpowiedni sprzt, tak aby bya w stanie podoa dodatkowym zadaniom, wynikajcym midzy innymi z penienia misji pokojowych poza obszarem pastwa39. Szczeglne znaczenie nabraa ta kwestia po opublikowaniu przez tygodnik Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung reportau na temat brakw istniejcych w wyposaeniu onierzy Bundeswehry na Bakanach, gwnie w zakresie sprztu inynieryjno-saperskiego, a dokadnie przeciwminowego. Kolejnym warunkiem byo danie nadania operacji tzw. szczerego mandatu (ehrliches Mandat), ktry zobowizywaby rzd do staego informowania spoeczestwa o stanie faktycznym i warunkach udziau wojsk niemieckich w operacji. Zdaniem przewodniczcego partii Guido Westerwelle, nierealne byo przeprowadzenie tej operacji w cigu 30 dni. W konsekwencji ich przeduenia dziaania te stayby si typow operacj bojow. Apelowano rwnie o zaangaowanie w rozwizanie koniktu Rosji, ktra w przekonaniu liberaw nadal odgrywaa du rol na Bakanach. Dodatkowo dano, aby operacja w Macedonii uzyskaa legitymizacj opart na mandacie Rady Bezpieczestwa ONZ, nie za tylko na jej owiadczeniu. Guido Westerwelle oraz przewodniczcy frakcji FDP w Bundestagu Wolfgang Gerhard, zarzucali koalicji rzdzcej brak jakiejkolwiek koncepcji przeprowadzenia operacji militarnej w Macedonii. Krytykujc cigy brak zdecydowania ze strony rzdu, domagali si politycznej i militarnej konkretyzacji zaoe tej operacji oraz
Kinkel: Mazedonien Helfen. Grenze zum Kosovo dicht machen!, F.D.P. Bundestagsfraktion, Pressemitteilung, nr 458, 16.03.2001. 38 Van Essen: Ohne rechts- und Finanzsicherheit kein Einsatz, F.D.P. Bundestagsfraktion, Pressemitteilung, nr 1031, 2.06.2001. 39 Nolting: Schrder muss Finanzierung der Bundeswehr sicherstellen, F.D.P. Bundestagsfraktion, Pressemitteilung, nr 1013, 28.06.2001.
37
51
jednoznacznego okrelenia zada, jakie mieliby wypenia w ramach misji onierze Bundeswehry40. Na tydzie przed debat w Bundestagu w krgach FDP mona byo zauway zmian dotychczasowego stanowiska i wyrany wzrost aprobaty dla propozycji wysuwanych przez koalicj SPD/Bndnis 90/Die Grnen. Tu przed gosowaniem byo ju wiadomo, e wikszo posw tej partii poprze wniosek rzdowy. Zmian decyzji liberaowie argumentowali koniecznoci wsparcia procesu pokojowego w Macedonii. Dodatkowo wskazywano, i polityka zagraniczna i bezpieczestwa jest istotnym elementem realizacji racji stanu pastwa niemieckiego, a w sytuacji, kiedy operacja NATO miaaby si rzeczywicie przyczyni do politycznego rozwizania koniktu, liberaom nie pozostawao nic innego jak poprze t decyzj41. Poza tym wskazywano na to, i wikszo warunkw postawionych przez parti, zostaa waciwie speniona. Chodzio tutaj o zawieszenie broni, realn perspektyw politycznego rozwizania koniktu oraz zaangaowanie ONZ. W rzeczywistoci trudno jednak oceni jednoznacznie, dlaczego FDP w tak szybkim czasie zmienia swoje stanowisko, mimo i realnie rzd niemiecki nie podj adnej decyzji, ktra speniaaby jej postulaty. Nie zrobiono nic w celu lepszego wyposaenia Bundeswehry, a operacja NATO w Macedonii ostatecznie nie zostaa zalegitymizowana poprzez mandat Rady Bezpieczestwa ONZ. Nie wykluczone, i liberaowie chcieli wykorzysta kwesti udziau wojsk niemieckich w Macedonii dla przyspieszenia dyskusji nad reform si zbrojnych. W samych Niemczech ewolucj stanowiska FDP oceniano jako taktyczne dziaanie partii w kontekcie nadchodzcych wyborw parlamentarnych, ktre miay si odby w 2002 r. Celem ugrupowania miao by przygotowanie podoa do ewentualnej koalicji z SPD w sytuacji, kiedy nie byoby moliwe uzyskanie wikszoci parlamentarnej koniecznej do utworzenia koalicji z CDU/CSU. Do jednoznaczne stanowisko w kwestii koniktu macedoskiego zaja PDS. Cakowicie odrzucia ona moliwo udziau Bundeswehry w planowanej operacji. Uwaano bowiem, i skoro w Kosowie wojska midzynarodowe (50 tys. onierzy) nie byy w stanie rozbroi UK, to tym bardziej nie uda si to 3 tys. onierzy w Macedonii. Wolfgang Gehrcke twierdzi wprost, i: UK jest tak naprawd dzieckiem i partnerem wojennym NATO. To wanie Sojusz Pnocnoatlantycki stworzy, uzbroi i wytrenowa UK. () Wic jaki jest teraz stosunek do UK? Czy w ten sposb chcemy powiedzie, i UK nie jest ju partnerem niemieckiej polityki?42 Zdaniem przedstawicieli partii, obszar Bakanw nie potrzebowa zaangaowania wojsk NATO w rozwizywanie poszczeglnych koniktw, lecz stworzenia wsplnej europejskiej perspektywy dla tego regionu. Wedug przewodniczcej partii Gabi Zimmer NATO bdce stron w konikcie nie moe spenia roli rozjem40 G. Lachmann, FDP stellt Schrder Bedingungen fr Mazedonien-Einsatz, Welt am Sonntag, 15.07.2001. 41 S. Haselberger, Westerwelle steuert Richtung SPD. In der Mazedonien Frage unternimmt die FDP eine sorgfltig geplante Kursnderung, Die Welt, 22.08.2001. 42 W. Gehrcke, Plenarprotokoll 14/183, op.cit.
52
Patrycja Sokoowska
cy. Tylko ONZ oraz OBWE, poprzez zaangaowanie w Macedonii miay szanse na stabilizacj regionu43. Tego rodzaju sposb mylenia utwierdzao przekonanie, i to wanie ostatnie wydarzenia i zaangaowanie NATO na Bakanach potwierdzaj asko tej organizacji w deniu do trwaej stabilizacji w regionie. Co wicej, NATO stao si mocarstwem porzdkowym, pozwalajcym sobie, bez respektowania ONZ i OBWE, na przywracanie i okrelanie zasad wspistnienia narodw na Bakanach44. W tym kontekcie celem Sojuszu Pnocnoatlantyckiego miao by uzyskanie wpywu w regionach wanych ze wzgldw geostrategicznych, takich jak Kosowo i Macedonia. Oba te obszary czyy bowiem Bakany z regionem kaspijskokaukaskim45. Zdaniem PDS, rzd RFN wysyajc wojska do Macedonii powtrzyby bd z przeszoci, ktry polega na rozwizaniu problemu rodkami militarnymi, a nie politycznymi i cywilnymi. W konsekwencji dziaania te mogy doprowadzi do ostatecznego przeforsowania celw macedoskiej UK, a poprzez obecno NATO na spornym obszarze zostaaby zahamowana dalsza moliwo negocjacji w przypadku zaostrzenia si koniktu. Dowodem na to mia by przykad aska procesu demilitaryzacji i integracji spoecznej UK w Kosowie, gdzie nie udao si wojskom Sojuszu doprowadzi do cakowitego jej rozbrojenia46. Rwnie wobec postanowie ukadu z Ochrydy wypowiadano si do sceptycznie. W PDS panowaa bowiem opinia, i tego rodzaju polityczny ukad nie stwarza podstaw do przeprowadzenia operacji militarnej. Tym samym rzd RFN nie moe skada obietnic NATO co do udziau onierzy niemieckich w operacji, tak dugo jak tego rodzaju decyzja nie zostanie podjta przez Bundestag. Dotyczyo to szczeglnie sytuacji, w ktrej nie byo pewnoci, e okrelony wniosek uzyska poparcie odpowiedniej wikszoci parlamentarnej47.
STANOWISKO RZDU FEDERALNEGO
W zwizku z dyskusj, ktra rozgorzaa nie tylko w onie SPD, ale rwnie wrd innych ugrupowa parlamentarnych oraz cigego braku jednoznacznego opowiedzenia si poszczeglnych partii politycznych po stronie rzdu, pod koniec lipca 2001 r. ocjalne stanowisko w tej sprawie zaj minister obrony Rudolf Scharping. Owiadczy on, i w przypadku, kiedy nie bdzie moliwe osignicie konsensusu partyjnego w sprawie udziau Bundeswehry w operacji NATO w Macedonii, rzd federalny jest gotowy podj odpowiedni decyzj mimo braku poparcia ze
PDS gegen NATO Intervention in Mazedonien, PDS Pressedienst, nr 28/2001, 20.7.2001. Zivile Gesamtlsung statt neuem militrischen Protektorat, PDS-Vorsitzende Gabi Zimmer erklrt im Zusammenhang mit dem NATO-Rats-Beschluss zur Entsendung von NATO-Einsatzkrften nach Mazedonien, http://sozialisten.de/presse/presseerklaerungen/view_html?zid=14421, 23.08.2001. 45 Plenarprotokoll 14/184, op.cit. 46 Ibidem. 47 Den Ersatz von Politik durch Militr beenden!, PDS Pressedienst, nr 33/2001, 17.08.2001.
43 44
53
strony innych ugrupowa. W rzeczywistoci tego rodzaju wikszo byaby trudna do uzyskania. Wynikao to midzy innymi z faktu, i okoo 20 posw SPD odrzucao moliwo poparcia dla niemieckiego zaangaowania w Macedonii. W tym czasie koalicja rzdzca dysponowaa 341 mandatami z oglnej liczby 666, a do przegosowania wniosku konieczne byo zdobycie 334 gosw48. Taka sytuacja doprowadziaby do tego, i kanclerz Schrder musiaby liczy na gosy opozycji, co w wczesnej sytuacji byo do trudne. Partie opozycyjne, a do dnia samego gosowania nie byy w stanie w sposb jednoznaczny ustosunkowa si do kwestii operacji w Macedonii, a ich aktywno koncentrowaa si na stawianiu rzdowi kolejnych warunkw. Niepewna sytuacja w koalicji rzdzcej i sceptyczne gosy ze strony SPD, zmusiy gotowe do kompromisu partie rzdzce do uchwalenia, tu przed gosowaniem w Bundestagu (29 sierpnia 2001 r.), odpowiedniej rezolucji, w ktrej przedstawiono polityczn i ekonomiczn strategi wobec Macedonii oraz innych pastw bakaskich. W dokumencie tym stwierdzono, i dla dalszej stabilizacji sytuacji w regionie konieczne s: rozwj oraz intensykacja wsppracy w ramach programw europejskich i wsppracy bilateralnej, jak rwnie poszerzenie dotychczasowych projektw Paktu Stabilnoci dla Europy Poudniowo-Wschodniej o programy, ktre byyby bezporednio skierowane do ludnoci macedoskiej i przynosiy jej ewidentne korzyci. Postulowano rwnie, aby na midzynarodowej konferencji donatorw, ktrzy mieli obradowa po podpisaniu ukadu pokojowego, udao si zebra jak najwicej rodkw docelowo przeznaczonych dla zreformowania tego kraju49. Wedug rzdu podstaw dla efektywnej realizacji polityki prewencyjnej na terenie Bakanw bya midzynarodowa wsppraca w ramach ONZ, sprecyzowanie perspektyw integracji poszczeglnych pastw regionu z UE (na bazie dotychczasowych porozumie w ramach Ukadu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu) oraz poszerzenie i zdeniowanie dalszych celw Paktu Stabilnoci dla Europy Poudniowo-Wschodniej. W dokumencie zaproponowano rwnie opracowanie strategii rozbrojenia, ktra miaaby zosta poszerzona o sprawy demilitaryzacji struktur nielegalnych i przemytu broni50. W dniu 23 sierpnia 2001 r. rzd Niemiec, podkrelajc prewencyjny charakter operacji, podj decyzj o udziale w akcji Essential Harvest 500 onierzy Bundeswehry. Minister spraw zagranicznych tumaczy t decyzj koniecznoci ponoszenia przez RFN odpowiedzialnoci za pokj i stabilno na Bakanach na rwni z partnerami z UE i NATO. Po zagorzaej dyskusji w niemieckim parlamencie w dniu 29 sierpnia 2001 r., wniosek rzdu zosta ostatecznie przyjty 497 gosami (130 parlamentarzystw by przeciw). Zdaniem koalicji rzdowej w ten sposb zostay spenione wszelkie wymogi prawa midzynarodowego. Stworzono rwnie odpowiednie
SPD: Grnes Licht fr Mazedonien, op.cit. Entschlieungsantrag der Fraktionen SPD und Bndnis 90/Die Grnen, Beteiligung bewaffneter deutscher Streitkrfte an dem Nato gefhrten Einsatz auf mazedonischem Territorium zum Einsammeln und zerstren der Waffen, die durch die ethnisch albanischen bewaffneten Gruppen freiwillig abgegeben werden, Deutscher Bundestag, Drucksache 14/6837, 29.08.2001. 50 Ibidem.
48 49
54
Patrycja Sokoowska
wewntrzpolityczne warunki konieczne dla przeprowadzenia tej misji. Za podstaw prawn przyjto decyzj Rady NATO z 29 czerwca i 22 sierpnia 2001 r. oraz pismo prezydenta Macedonii Borysa Trajkowskiego z 14 czerwca 2001 r., w ktrym zwrci si on do sekretarza generalnego NATO z prob o wczenie si Paktu Atlantyckiego w proces przywracania pokoju na terytorium pastwa macedoskiego. Dodatkow form legitymizacji decyzji wadz niemieckich byo poparcie ONZ dla implementacji postanowie Ukadu z Ochrydy bezporednio przez NATO51. Przez wielu komentatorw gosowanie w Bundestagu byo okrelane jako polityczna kompromitacja frakcji CDU/CSU, ktra pocztkowo odrzucaa moliwo udziau Bundeswehry w operacji. Szefowej partii CDU Angeli Merkel i przewodniczcemu frakcji Friedrichowi Merzowi, ktrzy poparli decyzje rzdu w imi solidarnoci z onierzami, zarzucono brak zdolnoci do kierowania swoim ugrupowaniem. Uwaano bowiem, i nie mona podejmowa decyzji o wysaniu onierzy niemieckich do Macedonii w cigu jednej nocy. Ostatecznie 162 posw CDU/CSU opowiedziao si za, a 61 przeciwko tej operacji. Natomiast w FDP na 41 posw a 11 odrzucio decyzj rzdu o zaangaowaniu si w rozwizanie koniktu macedoskiego. Wszystkich 35 obecnych posw PDS (na 37 wchodzcych w skad frakcji) gosowao przeciwko udziaowi w misji. Jednoczenie okazao si, i po raz pierwszy rzd Gerarda Schrdera nie mg przegosowa wasnego wniosku wycznie gosami swoich parlamentarzystw. Wynikao to z faktu, i 19 posw SPD i 7 posw Zielonych gosowao ostatecznie przeciwko swojemu rzdowi. I tylko dziki gosom czonkw partii FDP oraz CDU/ CSU, po dugim okresie krytykowania przez nich misji NATO w Macedonii, udao si przeforsowa wniosek. Posowie SPD, ktrzy gosowali przeciwko, mieli zgodnie ze sowami sekretarza generalnego tej partii Franza Mnteferinga, ponie konsekwencje przy wyborze kandydatw do nadchodzcych wyborw parlamentarnych tak, aby w przyszoci zapobiec moliwoci powtrzenia si takiej sytuacji. Decyzja o wysaniu wojsk Bundeswehry do Macedonii stanowia kolejny wany punkt w ewolucji polityki zagranicznej i bezpieczestwa RFN. W przeciwiestwie do zaangaowania Bundeswehry w operacj w Kosowie, ktr uzasadniano gwnie aspektami humanitarnymi, decyzja o wysaniu wojsk niemieckich do Macedonii bya wynikiem realizacji koncepcji prewencyjnego zapobiegania kryzysom (tzw. militarnej prewencji koniktw), nie tylko przy pomocy rodkw dyplomatycznych i cywilnych, ale nawet przy wykorzystaniu siy militarnej. Fakt ten jest istotny w kontekcie umowy koalicyjnej z 1998 r. Wwczas to gwny punkt cikoci pooono na cywilne aspekty reagowania kryzysowego, co byo zwizane z krytyk akcji militarnych o charakterze prewencyjnym przez niektre grupy politykw
51 Antrag der Bundesregierung. Beteiligung bewaffneter deutscher Streitkrfte an dem NATO gefhrten Einsatz auf mazedonischem Territorium zum Einsammeln und zerstren der Waffen, die durch die ethnisch albanischen bewaffneten Gruppen freiwillig abgegeben werden, Deutscher Bundestag, Drucksache 14/6830, 23.08.2001.
55
SPD oraz Sojuszu 90/Zieloni. Na zmian tego fundamentalnego stanowiska miay wpyw wydarzenia w miejscowoci Raak (Kosowo) oraz potwierdzone informacje na temat ludobjstwa w Srebrenicy (Bonia i Hercegowina). One te w znacznym stopniu wpyny na decyzj koalicji popierajc operacj NATO w Macedonii, co w przyszoci oznacza miao traktowanie prewencyjnych operacji militarnych Bundeswehry na rwni z politycznymi i gospodarczymi akcjami dyplomatycznymi. Po wprowadzeniu staego zawieszenia broni i wypenieniu warunkw bezpieczestwa narzuconych przez pastwa NATO, rozpoczto przygotowania do dyslokacji wojsk sojuszu, ktre w ramach operacji Essential Harvest rozpoczy 27 sierpnia 2001 r. akcj zbierania i niszczenia broni nalecej do albaskich formacji partyzanckich. Do innych celw tej operacji, realizowanej przez siy Task Force Harvest (TFH), naleay: minimalizacja ryzyka dalszej eskalacji koniktu na Bakanach, wsparcie reformy prawnej na terenie Macedonii, rozwj demokracji oraz gospodarcze oywienie kraju. Misja ta trwaa w sumie 30 dni i wzio w niej udzia blisko 5 tys. onierzy z 17 pastw, podlegajcych dowdztwu brytyjskiemu. Ogem udao si im zebra 3875 sztuk broni. Wojska NATO w Macedonii byy podzielone na 4 bataliony, sformowane w brygad. Poszczeglne bataliony byy dowodzone przez Francuzw, Wochw, Grekw i Brytyjczykw. Niemiecki kontyngent si ldowych, z dwiema kompaniami operacyjnymi, by podporzdkowany batalionowi kierowanemu przez Francuzw, a pod wzgldem wojskowo-subowym nadzr nad nim sprawowaa komendantura niemieckiego kontyngentu wojskowego52. Operacja Esenntial Harvest zakoczya si sukcesem NATO. W przeciwiestwie do akcji w Kosowie, operacja w Macedonii pokazaa, i moliwe jest zakoczenie koniktu przy uyciu wojska, lecz bez przeprowadzenia bezporedniej interwencji zbrojnej. W tym wypadku obecno NATO na terytorium macedoskim naleao traktowa wycznie jako rodek militarny, uzupeniajcy i wspierajcy zabiegi dyplomatyczne. Misja paktu zostaa przeprowadzona nie po wyczerpaniu cywilno-politycznych mechanizmw regulacji koniktu, jak miao to miejsce do tej pory, lecz przed samym jego zaistnieniem. Ostatecznie dziki 30-dniowym dziaaniom misji udao si nie tylko zebra cz broni i amunicji pozostajcej w dyspozycji UK, ale przede wszystkim umoliwiono implementacj ukadu z Ochrydy, ktry mia usun systemowe przyczyny koniktu.
NIEMCY JAKO NARODOWO DOWODZCA
W poowie wrzenia 2001 r. w Niemczech ponownie rozgorzaa dyskusja na temat dalszego rozwoju sytuacji w Macedonii. Obawiano si, i w momencie wycofania wojsk paktu, pojawi si ryzyko ponownego wybuchu walk. Chciano te unikB. Schlegel, Die Operation Essential Harvest Erfahrungen des Heeres, Europische Sicherheit, nr 1/2002, s. 42-43.
52
56
Patrycja Sokoowska
n sytuacji, w ktrej poprzez cige stacjonowanie obcych wojsk na tym terenie mogoby ponownie, tak jak w przypadku Kosowa, doj do powstania swoistego midzynarodowego protektoratu. Taka sytuacja utrudniaby nie tylko dalsz stabilizacj Bakanw, ale spotkaaby si rwnie ze sprzeciwem rzdu macedoskiego. Kategorycznie odrzucano propozycj wysunit przez byego ministra obrony Francji Francoisa Leotarda, aby po zakoczeniu operacji NATO w Macedonii misj t przejy wojska UE w liczbie 1500 onierzy. Zdaniem J. Fischera tego typu operacja byaby przedwczesna, gdy ani pastwa europejskie, ktre nie podpisay ukadu o Europejskiej Polityce Bezpieczestwa i Obronny, ani wojska UE nie byyby w stanie sprosta takim wyzwaniom. I nawet jeeli zostayby stworzone warunki do zaangaowania w operacj stabilizacyjn wojsk szybkiego reagowania Unii Europejskiej, to wedug przedstawicieli rzdu niemieckiego nie mona byo pozwoli, aby to wanie Macedonia staa si poligonem dowiadczalnym wsplnej polityki obronnej. Tym bardziej, i pierwsza misja Unii Europejskiej, zdaniem politykw niemieckich, z przyczyn politycznych, musiaa si zakoczy sukcesem53. W tej sytuacji minister spraw zagranicznych RFN zaproponowa rozwizanie, ktre miao stanowi podstaw dla dalszego dziaania na rzecz utrzymania pokoju w Macedonii i na Bakanach. Opowiedzia si on za przedueniem misji NATO oraz pobytu obserwatorw midzynarodowych, ktrzy w dalszej perspektywie czasu mieliby nadzorowa powrt sowiasko-macedoskich uchodcw na tereny wspzamieszkiwane przez mniejszo albask, jak rwnie macedoskich si bezpieczestwa do pnocno-zachodniej czci kraju. Minister Fischer wiadomy trudnoci, jakie mogyby si ponownie pojawi podczas gosowania w Bundestagu, opowiedzia si za wzmocnieniem kolejnej misji NATO bezporednio mandatem ONZ. W swojej koncepcji Fischer przewidywa take udzielenie Macedonii pomocy nansowej w wysokoci 5 mln DM, przeznaczonej na zabezpieczenie powrotu uchodcw oraz dodatkowego wsparcia gospodarczego i nansowego ze strony Paktu Stabilnoci dla Europy Poudniowo-Wschodniej. Tego rodzaju pomoc uzalenia jednak od dalszych decyzji parlamentu macedoskiego, dotyczcych praktycznej realizacji planu pokojowego. Mia on przyj dalsze ustawy zwikszajce prawa Albaczykw w Macedonii w zakresie: uznania jzyka albaskiego za drugi jzyk urzdowy, zwikszenia praw ludnoci albaskiej w parlamencie oraz ich procentowego udziau w policji, stworzenia albaskich szk, jak rwnie uznania religii muzumaskiej za rwnorzdn z wyznaniem prawosawnym i katolickim54. W dniu 26 wrzenia 2001 r. operacja Essential Harvest dobiega koca. Pastwa NATO, w porozumieniu z rzdem Macedonii i na prob jej prezydenta Borisa Trajkovskiego, postanowiy przeduy obecno wojskow Sojuszu na terytorium tego kraju, aby zapobiec w ten sposb ponownej eskalacji koniktu. W tym samym
A. Middel, Berlin hlt nichts von einer Euro Truppe, Die Welt, 11.09.2001. Amber Fox: NATO-Nachfolgemission in Mazedonien unter deutscher Fhrung, IAP-Dienst Sicherheitspolitik, nr 10/2001, s. 3.
53 54
57
dniu Rada Bezpieczestwa ONZ uchwalia rezolucj nr 1371, dajc w niej penej implementacji postanowie ukadu z Ochrydy z wykorzystaniem tzw. wzmocnionych rodkw stabilizacyjnych aktorw midzynarodowych. W rezolucji nie byo mowy o jednoznacznej autoryzacji operacji NATO przez ONZ. Wobec koniecznoci realizacji ukadu z Ochrydy, Narody Zjednoczone popary midzynarodow obecno wojskow na terytorium Macedonii55, nie wymieniajc jednak przy tym bezporednio nazwy Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Byo to spowodowane reakcj USA oraz Wielkiej Brytanii, ktre sprzeciwiay si zaoeniom mandatu, ktry mg nie ze sob ograniczenia dla swobody dziaania paktu. Sama Wielka Brytania, wobec zbliajcej si operacji w Afganistanie, nie wzia udziau w misji w Macedonii, a Stany Zjednoczone wspary operacj NATO tylko logistycznie. Berlin natomiast nie tylko by politycznym pomysodawc koncepcji stabilizacji tej czci Europy, ale wystpi z gotowoci przejcia dowdztwa nowej operacji NATO o nazwie Amber Fox. Celem nowej misji NATO rozpocztej w dniu 27 wrzenia 2001 r., byo utrzymanie stanu zawieszenia broni oraz pene wdroenie postanowie ukadu z Ochrydy, wcznie z nadzorowaniem procesu powrotu sowiaskich uchodcw na tereny zagroone ponownymi walkami. Do zada wojsk Sojuszu naleaa rwnie ochrona i ewentualna ewakuacja 284 obserwatorw OBWE i UE56, w tym 25 obserwatorw narodowoci niemieckiej. Krajem odpowiedzialnym za realizacj operacji zostaa RFN, ktra wspara misj 540-osobowym kontyngentem. W dniu 27 wrzenia 2001 r. Bundestag, przy 528 gosach za i 40 przeciw, przegosowa udzia Bundeswehry w kolejnej operacji NATO w Macedonii. W tym wypadku tylko 10 posw wstrzymao si od gosu. W przeciwiestwie do pierwszego gosowania koalicja SPD/Sojusz 90/Zieloni uzyskaa tym razem odpowiedni wikszo wycznie na podstwawie gosw swoich parlamentarzystw. Wraz z rozpoczciem nowej misji Sojuszu w Macedonii, Niemcy objy jej dowdztwo, stajc si w ten sposb tzw. narodowoci dowodzc w Macedonii. Kontyngent NATO, pod bezporednim dowdztwem generaa Heinza Georga Keerla, liczy tysic onierzy, w tym 540 Niemcw. Poszczeglne pododdziay (pocztkowo kady w sile wzmocnionej kompanii) zostay rozlokowane w 3 sektorach. Obszar operacyjny jednostki niemieckiej znajdowa si na pnoc od Tetova, francuskiej w okolicach Skopje, woskiej niedaleko miasta Kumanowo57. Ostatecznie w dniu 27 czerwca 2002 r. dowdztwo misji zostao przejte przez Holendrw, a kontyngent niemiecki z czasem zmniejszono do 200 osb.
55 Resolution 1371 (2001) des Sicherheitsrates der Vereinten Nationen zu Mazedonien vom 26. September 2001, Internationale Politik, nr 5/2002, s. 114-115. 56 Amber Fox: NATO-Nachfolgemission in Mazedonien unter deutscher Fhrung, op. cit. 57 A. Blase, Mazedonien. Mhsamer Weg zwischen Minen, Y Das Magazin der Bundeswehr, nr 9/2001, s. 31-32.
58
Patrycja Sokoowska OD OPERACJI AMBER FOX DO EUROPEJSKIEJ MISJI CONCORDIA
Misja Amber Fox bya kilkakrotnie przeduana przez Rad Pnocnoatlantyck NATO, co kadorazowo wymuszao na niemieckim Bundestagu konieczno gosowania nad mandatem Bundeswehry58. Podczas jednej z dyskusji w parlamencie niemieckim powiconej tej kwestii, minister spraw zagranicznych RFN J. Fischer do jednoznacznie wskaza na zasadno udziau wojsk niemieckich w operacjach na terytorium Macedonii. Stwierdzi mianowicie, i zaangaowanie si zbrojnych w regionach, w ktrych dominuj konikty prowadzce do przemocy i nacjonalizmw, s nie tylko uzasadnione, ale wrcz konieczne59. Minister obrony Rudolf Scharping podkrela prewencyjny charakter dziaa Bundeswehry i uznanie jakie jej onierze zdobywaj wrd macedoskiego spoeczestwa. Przedstawiciele partii opozycyjnych FDP oraz CDU/CSU, co prawda kadorazowo wspierali przeduenie operacji NATO i udzia w niej Bundeswehry, ale od pocztku 2002 r. do czsto wskazywali na konieczno przejcia tej misji przez UE. W tym celu domagano si przeprowadzenia konsultacji midzy Uni i Sojuszem Pnocnoatlantyckim celem skonkretyzowania procedury objcia dowdztwa misji przez struktury europejskie w ramach Europejskiej Polityki Bezpieczestwa i Obrony (EPBiO). Miao si to dokona zgodnie z postanowieniami formuy Berlin-Plus, na mocy ktrej UE mogaby prowadzi wasne operacje pokojowe przy wykorzystaniu zasobw pozostajcych w dyspozycji NATO60. W marcu 2002 r., w trakcie debaty nad trzecim ju przedueniem misji Bundeswehry w Macedonii, frakcja CDU/CSU przedoya wniosek, w ktrym postulowaa przejcie dowdztwa nad operacj Amber Fox przez UE poczwszy od 26 czerwca 2002 r. Propozycja ta wynikaa z przekonania politykw chadeckich, i wraz z powstaniem w ramach realizacji EPBiO dowdztwa operacyjnego, ktrego gotowo miaa zosta osignita ju w 2001 r. (zgodnie z postanowieniami szczytu europejskiego w Laeken), zwikszaj si moliwoci bezporedniego zaangaowania UE w Macedonii i na Bakanach, jak rwnie jej prewencyjne zdolnoci w zakresie zapobiegania i zwalczania kryzysw oraz koniktw61. Wniosek ten zosta jednak odrzucony w momencie przyjcia propozycji przedstawionej przez koalicj rzdzc, ktra dotyczya przeduenia mandatu Bundeswehry w ramach misji NATO. Rzd niemiecki oczywicie wykazywa poparcie
Deutscher Bundestag, Drucksachen 14/7770 vom 10. 12. 2001; Deutscher Bundestag 14/8500 vom 13.3. 2002; Deutscher Bundestag 14/9179 vom 25.05.2002; Deutscher Bundestag, Drucksachen 15/10 vom 22.10.2002. 59 J. Fischer, Stenographischer Bericht, 208. Sitzung, Plenarprotokoll 14/208, Deutscher Bundestag, Berlin, 13. Dezember 2001. 60 Sama formua BerlinPlus zostaa uzgodniona na waszyngtoskim szczycie NATO w kwietniu 1999 r. Mwia ona o zapewnieniu UE dostpu do zasobw Paktu podczas wykonywania misji petersberskich. Ostateczne porozumienie w tej sprawie zostao podpisane dopiero w grudniu 2002 r.; Plenarprotokoll 14/228, Deutscher Bundestag. Stenographischer Bericht, 228. Sitzung, Berlin, 3. Mrz 2002. 61 Entschlieungsantrag zu der Beratung des Antrags der Bundesregierung Drucksachen 14/8500, 14/8624 Deutscher Bundestag, Drucksache 14/8637, 20.03.2002.
58
59
dla misji Wsplnot Europejskich, jednak przejcie jej od Sojuszu uzalenia od jednoznacznego okrelenia zasad korzystania z jego zasobw i ostatecznego zawarcia umw w tej sprawie pomidzy obu zainteresowanymi organizacjami62. Zasadniczym celem tych dziaa miao by stopniowe wycofywanie elementw wojskowych oraz zastpienie ich rodkami i komponentami policyjnymi. Minister spraw zagranicznych tumaczy decyzj rzdu tym, i zarwno rodki militarne, jak i cywilne su rozwijaniu w Macedonii procesu budowania narodu, rozumianego jako tworzenie demokratycznego spoeczestwa, demokratycznego wymiaru jego wiadomoci, jak rwnie niezawodnych socjalnych i ekonomicznych podstaw jego egzystencji63. Do uregulowania pozostawa rwnie problem napitych stosunkw midzy dwoma czonkami NATO, a mianowicie Grecj i Turcj. Sama Turcja jako pastwo dce do wczenia jej w poczet czonkw UE, pocztkowo odrzucaa moliwo udostpnienia Unii zasobw paktu, tym samym blokujc jej dostp do sojuszniczych zdolnoci planowania operacyjnego. W zamian za zgod Ankara domagaa si penego jej wczenia do EPBiO. Grecja wiadoma roli, jak w tej sytuacji mogoby odgrywa pastwo tureckie zablokowaa to porozumienie, obawiajc si, i w ten sposb mogoby ono zdoby zbyt duy wpyw na polityk UE. Wadzom greckim nie do koca podobaa si bowiem moliwo, otrzymania przez Turcj prawa veta w sprawach zwizanych z operacjami EPBiO, w sytuacji kiedy naruszayby one interesy bezpieczestwa tego kraju w regionie Morza Egejskiego i na Cyprze64. W tym kontekcie rzd niemiecki uzalenia poparcie koncepcji przejcia misji Amber Fox przez UE od przyjcia przez NATO formalnych uregulowa, ktre uwzgldniayby powysze kwestie oraz gwarantowayby pewny przepyw informacji pomidzy tymi dwoma organizacjami. Rwnie w pniejszym okresie, kiedy to operacja Amber Fox zostaa przemianowana na misj NATO pod nazw Allied Harmony, parlamentarzyci z partii opozycyjnych nadal wyraali niecierpliwo w zwizku z brakiem realizacji postanowie formuy Berlin-Plus. Przejcie operacji w Macedonii przez UE w ramach rozwijania EPBiO miao przyczyni si do uwiarygodnienia polityki WPZiB jako kluczowego punktu wsplnej polityki europejskiej65. Ostatecznie misja Amber Fox dobiega koca w dniu 15 grudnia 2002 r. W listopadzie 2002 r. czonkowie Sojuszu porozumieli si, co do dalszej obecnoci ich wojsk na terenie pastwa macedoskiego, ale w liczbie okoo 500 osb. Na proJ. Fischer, Plenarprotokoll 14/228, Deutscher Bundestag, op.cit; Plenarprotokoll 15/3, Deutscher Bundestag. Stenographischer Bericht, 3. Sitzung, Berlin, Mittwoch, den 23. Oktober 2002. 63 Rede des Bundesministers des Auswrtigen, Joschka Fischer, zur Fortsetzung des MazedonienEinsatzes der Bundeswehr vor dem Deutschen Bundestag am 23. Oktober 2002 in Berlin, Bulletin, nr 84/2002, 23.10. 2002, w: Bulletin 1996-1999, CD-ROM-Version, Presse- und Informationsamt der Bundesregierung, 04. 2002. 64 G. F.C. Forsteneichner, Bewaffnete Auslandeinstze der Bundeswehr, IAP Dienst, Sicherheitspolitik, Sonderheft, 10. 2002, s. 12. 65 Plenarprotokoll 15/14, Deutscher Bundestag, Stenographischer Bericht. 14. Sitzung, Berlin, Donnerstag, den 5. Dezember 2002.
62
60
Patrycja Sokoowska
b prezydenta Macedonii przygotowano jednak now operacj pod nazw Allied Harmony, ktra miaa przyczyni si do dalszej stabilizacji i rozwoju procesu pokojowego. Misja ta zostaa zaplanowana na 6 miesicy i trwa miaa do 15 marca 2003 r. W dniu 3 grudnia 2002 r. rzd RFN podj decyzj o ponownym wysaniu do Macedonii wojsk niemieckich. Podczas debaty w Bundestagu, przedstawiciele rzdu niemieckiego opowiadali si za dalsz obecnoci na terytorium tego kraju si NATO, tumaczc to stanowisko niepewn sytuacj bezpieczestwa na terenach pnocno-zachodnich, czyli zamieszkiwanych przez ludno albask oraz koniecznoci dalszego wsparcia procesu pokojowego przez Sojusz. Ostatecznie dziki poparciu 573 posw (na 581 gosujcych), decyzja rzdu otrzymaa legitymizacj Bundestagu. Sam udzia onierzy niemieckich w operacji by tumaczony faktem kontynuowania procesu tworzenia instytucji pastwowych na terytoriach zamieszkiwanych przez Albaczykw w zwizku z niezakoczonym procesem realizacji postanowie ukadu z Ochrydy. Bundeswehra, ktra wspara operacj 70 osobowym pododdziaem, miaa nadal gwarantowa bezpieczestwo midzynarodowym obserwatorom oraz suy jako czynnik budujcy zaufanie w zwizku z zapocztkowanym procesem zwalczania zorganizowanej przestpczoci i korupcji66. Gwnym celem operacji nadal pozostawaa szeroko rozumiana stabilizacja kraju, jak rwnie wspieranie przemian politycznych, rozwoju instytucji pastwowych oraz denie do stworzenia warunkw umoliwiajcych pokojowe wspistnienie grup etnicznych. Jednoczenie kadra dowdcza kontyngentu NATO miaa sprawowa funkcje doradcze w poszczeglnych instytucjach pastwowych w zakresie bezpieczestwa i systemu obronny67. Po podpisaniu pod koniec 2002 r. porozumienia NATOUE oraz w wyniku decyzji Rady Europejskiej z Kopenhagi z grudnia 2002 r., w ktrej to potwierdzono gotowo przejcia operacji od Paktu Pnocnoatlantyckiego, w poowie stycznia 2003 r. prezydent Macedonii Boris Trajkovski ocjalnie zwrci si do Unii z prob w tej sprawie. Unia Europejska wysza naprzeciw tym zabiegom, ogaszajc w dniu 18 marca 2003 r. gotowo przejcia tej operacji z dniem 31 marca 2003 r. Rwnie rzd niemiecki wyrazi wol kontynuowania misji Bundeswehry w Macedonii, tumaczc konieczno dalszego militarnego zaangaowania w tym kraju grob i ryzykiem jego destabilizacji przez uzbrojone grupy ekstremistw alba-
66 Antrag der Bundesregierung Beteiligung bewaffneter deutscher Streitkrfte an dem NATO-gefhrten Einsatz auf mazedonischem Territorium zur weiteren Stabilisierung des Friedens-Prozesses und zum Schutz von Beobachtern internationaler Organisationen im Rahmen der weiteren Implementierung des politischen Rahmenabkommens vom 13. August 2001 auf der Grundlage des Ersuchens des mazedonischen Prsidenten Trajkovski vom 21. November 2002 und der Resolution 1371 (2001) des Sicherheitsrats der Vereinten Nationen vom 26. September 2001, Deutscher Bundestag, Drucksache 15/127, 03.12.2002. 67 Plenarprotokoll 15/14, Deutscher Bundestag. Stenographischer Bericht, 14. Sitzung, Berlin, Donnerstag, den 5. Dezember 2002.
61
skich68. W tym te kontekcie uzna on decyzj Rady Europejskiej i zaangaowanie UE na Bakanach za pene uwiarygodnienie zdolnoci samodzielnego funkcjonowania EPBiO oraz przykad partnerstwa strategicznego pomidzy Europ a USA. Jednoczenie w sprawozdaniu rzdowym, dotyczcym rozwoju sytuacji w Europie Poudniowo-Wschodniej, zamieszczono informacje, i obecno Niemiec jest gwarantem zahamowania spirali przemocy oraz przyczynia si do penej stabilizacji regionu. Potwierdzono konieczno utrzymania na tym obszarze wojsk Unii, a do momentu osignicia przez macedoskie siy bezpieczestwa zdolnoci do przejcia kompetencji nalecych do si midzynarodowych69. Decyzj Bundestagu do Macedonii zostao wysanych 70 onierzy Bundeswehry, ktrzy mieli peni tam sub przez 6 miesicy70. Cay kontyngent wojsk Unii stanowio blisko 350 onierzy nalecych do 13 pastw UE oraz 14 spoza niej. Gwnym celem misji Concordia byo wsparcie procesu pokojowego oraz ochrona midzynarodowych obserwatorw. Docelowo miaa ona przyczyni si do stworzenia atmosfery zaufania pomidzy instytucjami pastwowymi a albask ludnoci zamieszkujc pnocn Macedoni. Bya to pierwsza misja wojskowa Unii Europejskiej, w ktrej to Bruksela moga w penym zakresie wykorzystywa zdolnoci operacyjne NATO. Zgodnie z ustaleniami planu Berlin-Plus dowdztwo misji naleao do UE, ktra dysponowaa wasn struktur dowodzenia. Gwna Kwatera Operacyjna Concordii miecia si w Gwnej Kwaterze Si Sojuszniczych NATO w Europie w Brukseli, a naczelnym dowdc operacji i kontyngentu UE (tzw. EUFOR Komando) by Zastpca Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO w Europie. Stanowisko to obj niemiecki admira Rainer Feist, natomiast funkcj dowdcy operacyjnego peni francuski genera Pierre Marala. Zgodnie z ustaleniami ukadu Berlin-Plus, planowanie militarne operacji odbywao si w cisej kooperacji pomidzy Kwater Gwn NATO i Sztabem Wojskowym UE. Przejcie przez Europejczykw dowdztwa nad misj nie zmienio faktu, i dziaania te byy szeroko zintegrowane z dziaaniami operacyjnymi Paktu Pnocnoatlantyckiego. Byo to zagwarantowane midzy innymi
Dziaania na coraz szersz skal w pnocnej Macedonii, poudniowej Serbii oraz w Kosowie prowadzia radykalna organizacja pod nazw Albaska Armia Narodowa (Armata Kombtare Shqiptare AKSH). Jej czonkowie byli rekrutowani z formalnie rozwizanej w 2001 r. macedoskiej UK oraz byych partyzantw Armii Wyzwolenia Preeva, Medvedja i Bujanova. Duym uznaniem cieszya si ta organizacja wrd bezrobotnej ludnoci albaskiej. W tym kontekcie naley pamita, e w Macedonii bezrobocie sigao w tym okresie okoo 40%. Cech charakterystyczn tej organizacji bya walka o zjednoczenie wszystkich ziem zamieszkaych przez Albaczykw. Ze wzgldu na to, i nie brali oni udziau w sprawowaniu wadzy, to tym samym odrzucali wszystkie ustalenia zmierzajce do penego uregulowania koniktu, wcznie z postanowieniami Ukadu z Ochrydy. Ich dziaania koncentroway si na atakach terrorystycznych, wymierzonych w budynki administracji pastwowej, armii i policji. 69 Bericht der Bundesregierung ber die Ergebnisse ihrer Bemhungen um die Weiterentwicklung der politischen und konomischen Gesamtstrategie fr die Balkanstaaten und ganz Sdosteuropa. Unterrichtung durch die Bundesregierung, Deutscher Bundestag, Drucksache 15/508, 21.02.2003, s. 3. 70 Antrag der Bundesregierung, Deutscher Bundestag, Drucksachen 15/696, 19.03.2003.
68
62
Patrycja Sokoowska
poprzez fakt, i francuski dowdca operacyjny misji UE w Macedonii odpowiadajcy za swoje dziaania przed Komitetem Wojskowym Unii Europejskiej peni rwnie funkcj przedstawiciela Wsplnot przy Regionalnym Dowdztwie NATO Poudnie w Neapolu. Wczenie dowdztwa regionalnego Sojuszu w operacj Unii byo m.in. zasug RFN, ktra w zwizku z pogarszajcymi si z powodu wojny w Iraku stosunkami transatlantyckimi, chciaa wysa w kierunku USA pozytywny, polityczny sygna. Sam Pakt Pnocnoatlantycki, po przekazaniu odpowiedzialnoci za misj w rce UE, mia nadal przyczynia si do stabilizacji Macedonii midzy innymi poprzez utrzymanie w Skopje grupy doradczej Sojuszu, ktra miaa pomc przy reformie 12 tys. armii macedoskiej71. Concordia bya misj o niewielkiej skali, brao w niej udzia 357 osb, w tym 308 z pastw Unii (145 z Francji pastwa przewodzcego misji) i 37 z szeciu pastw NATO, pozostajcych wwczas poza strukturami Unii (najwicej, bo 17 osb oddaa do dyspozycji Polska). Misja przebiega pomylnie i zakoczya si ostatecznie w grudniu 2003 r. Po tej dacie zastpiono j policyjn operacj UE o kryptonimie Proxima.
OPERACJA PROXIMA I EUPAT
W dniu 15 grudnia 2003 r. operacja wojskowa Concordia zostaa zastpiona przez misj policyjn UE Proxima. Gwnym celem tego przedsiwzicia byo zabezpieczenie stabilnoci i praworzdnoci funkcjonowania macedoskich instytucji pastwowych oraz reforma policji. Misja trwaa do 14 grudnia 2005 r. i cznie wzio w niej udzia 170 policjantw i cywilnych ekspertw. Niemcy odday do dyspozycji dowdztwa operacji 36 funkcjonariuszy. Oddzia ten by drugim co do wielkoci po francuskim. W ramach operacji Proxima policjanci nie mogli stosowa sankcji, a do ich gwnych zada naleao prowadzenie monitoringu i doradztwa na rzecz policji macedoskiej, jak rwnie szkolenie i dostosowanie jej struktury do standardw unijnych. Kontyngent udziela rwnie aktywnej pomocy w zwalczaniu zorganizowanej przestpczoci72. Ze wzgldu na prowadzenie przez radykalne bojwki albaskie dziaa o charakterze kryminalnym, szczeglnie na terenach przygranicznych zamieszkiwanych przez Albaczykw, celem misji byo rwnie zabezpieczenie oglnego bezpieczestwa kraju oraz rozbudowa struktur macedoskiej stray granicznej73. Prowadzenie intensywnego szkolenia w tym zakresie stanowio, zgodnie z zaoeniami przyjtymi przez wadze niemieckie, integralny element caociowej reformy sektora bezpieczestwa pastw regionu oraz form ksztatowania
P. Jurekovic, Balkanraum, sterreichische Militrische Zeitung, nr 4/2003, s. 503-505. Auslandseinstze der deutschen Polizei. Informationsblatt Historie, 27.03. 2008, s. 5 http://www. bundespolizei.de/cln_043/nn_268544/DE/Home/__Startseite/IPM/Infoblaetter/__Infoblatt__Auslandse insaetze,templateId=raw,property=publicationFile.pdf/_Infoblatt_Auslandseinsaetze.pdf, 20.04.2008. 73 P. Jurekovic, Balkanraum, sterreichische Militrische Zeitung, nr 2/2004, s. 214-215.
71 72
63
spoeczestwa obywatelskiego74. Przez okres jednego roku (grudzie 2004 grudzie 2005 r.) dowdztwo nad operacj sprawowa niemiecki genera Jrgen Scholz. Kad on szczeglny nacisk na realizacj reformy ministerstwa spraw wewntrznych oraz stworzenie w Macedonii policji posiadajcej charakter wieloetniczny. Sama operacja Proxima miaa by dowodem na stay rozwj EPBiO, jak te odzwierciedlaa europejski wkad w stabilizacj Bakanw. W dniu 15 grudnia 2005 r. dotychczasowa misja UE zostaa zastpiona przez tzw. Policyjny Zesp Doradczy UE (EU Police Advisory Team EUPAT). Grupa ta funkcjonowaa na terenie Macedonii do 14 czerwca 2006 r., wspierajc w tym czasie proces przystosowywania struktur policji macedoskiej do standardw Unii75. Do zada EUPAT naleao doradztwo w zakresie reformy policji, wsppracy z wymiarem sprawiedliwoci oraz ksztatowania systemu naboru personelu. W skad zespou weszo oglnie 30 midzynarodowych ekspertw, w tym 3 osoby z RFN. Na czele misji ponownie stan genera Jrgen Scholz.
ZAKOCZENIE
Zaangaowanie Niemiec w proces przezwycienia koniktu albasko-macedoskiego, a nastpnie implementacji postanowie pokoju w Ohrydzie, stanowi dowd na stale wzrastajc gotowo i zdolno wadz niemieckich do penego zaangaowania si w dziaania spoecznoci midzynarodowej, obliczonych na stabilizacj caoci kontynentu europejskiego. Udzia Niemiec w operacji NATO i UE na terenie Macedonii okaza si niewtpliwie sukcesem dyplomatycznym, jak rwnie polityczno-militarnym, wiadczcym o dojrzaoci zaoe oraz form polityki zagranicznej i bezpieczestwa zjednoczonego pastwa. Mimo niejednoznacznego charakteru podwjnej strategii i trudnoci w realizacji jej zaoe, okazao si, i staa si ona podstaw dla zahamowania spirali przemocy oraz stabilizacji regionu. Jednoczenie, w przeciwiestwie do wydarze w Kosowie, operacja w Macedonii pokazaa, i moliwe jest zakoczenie koniktu przy uyciu wojska, lecz bez prowadzenia bezporednich dziaa bojowych. Tym samym koncepcja prewencyjnego zapobiegania kryzysom oparta na wspdziaaniu komponentw dyplomatycznych, cywilnych i militarnych, staa si istotnym elementem strategii bezpieczestwa Nie-
74 Unterrichtung durch die Bundesregierung, Bericht der Bundesregierung ber die Ergebnisse ihrer Bemhungen um die Weiterentwicklung der politischen und konomischen Gesamtstrategie fr die Balkanstaaten und ganz Sdosteuropa fr das Jahr 2003, Deutscher Bundestag, Drucksache 15/2464, 06.02.2004. 75 Unterrichtung durch die Bundesregierung, Bericht der Bundesregierung ber die Ergebnisse ihrer Bemhungen um die Weiterentwicklung der politischen und konomischen Gesamtstrategie fr die Balkanstaaten und ganz Sdosteuropa fr das Jahr 2005, Deutscher Bundestag, Drucksache 16/778, 24.02.2006, s. 5.
64
Patrycja Sokoowska
miec, co wane, akceptowanym przez zdecydowan wikszo niemieckich si politycznych.
ABSTRACT The FRG authorities, in contrast to their position of 1991-1993, when they feared the reaction of Greece and other countries of the European Communities and so refused to recognize Macedonia, in the face of the Albanian-Macedonian conict of 2001 explicitly supported the Macedonia government. In consequence, together with the other member states of the EU and NATO they engaged in the process or reestablishing peace in the region. The stance then adopted by Germany was characterized by the so-called double strategy. Following its guidelines, the German authorities condemned the actions of Albanian separatists and opted for maintaining the territorial integrity of Macedonia, emphasizing at the same time the necessity to grant Albanians full rights based on their status of national minority and the need to create a multicultural society. This obvious interest in the problems of Macedonia and the status of the Albanian population in this country probably stemmed not only from the wish to lend credence to Germanys foreign policy but also from fear of another wave of refugees ooding the FRG. Economic factors are not be disregarded either. In consequence of all those factors the Bundeswehr forces took part in separating the sides of the conict and supervising the truce. Direct involvement of the German troops became a basis for developing a new quality in the mode of implementation of Germanys foreign policy and security. Namely, it gave rise to the concept of preventing crises through a cooperation of diplomatic, civil and military components.

Patrycja Sokolowska, Zaangażowanie Niemiec Na Rzecz Stabilizacji Macedonii

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Patrycja Sokolowska, Zaangażowanie Niemiec Na Rzecz Stabilizacji Macedonii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRZEGLD ZACHODNI 2009, nr 4

PATRYCJA SOKOOWSKA Wrocaw

ZAANGAOWANIE NIEMIEC NA RZECZ STABILIZACJI MACEDONII

MOTYWY ZAANGAOWANIA SI RFN W ROZWIZANIE KRYZYSU MACEDOSKIEGO W 2001 ROKU

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

DZIAANIA DYPLOMATYCZNE I PODPISANIE POKOJU W OCHRYDZIE

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

STOSUNEK PARTII POLITYCZNYCH DO UDZIAU NIEMIECKICH ONIERZY W OPERACJI ESSENTIAL HARVEST

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

STANOWISKO RZDU FEDERALNEGO

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

NIEMCY JAKO NARODOWO DOWODZCA

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Patrycja Sokoowska OD OPERACJI AMBER FOX DO EUROPEJSKIEJ MISJI CONCORDIA

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

OPERACJA PROXIMA I EUPAT

Zaangaowanie Niemiec na rzecz stabilizacji Macedonii

miec, co wane, akceptowanym przez zdecydowan wikszo niemieckich si politycznych.

You might also like