2

WSTP........................................................................................................... 2 ROZDZIA 1 CHARAKTERYSTYKA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO..................4 1.1 PODSTAWOWE POJCIA I SKADNIKI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO........................................5 1.2. WSPCZESNE POJCIE I ZAKRES BEZPIECZESTWA NARODOWEGO.........................................9 ROZDZIA 2 POLSKA W EUROPEJSKIM SYSTEMIE BEZPIECZESTWA NARODOWEGO.............................................................................................16 2.1. POLSKA 2.2. POLSKA
W W

NATO...................................................................................................... 22 UE............................................................................................................ 27

ROZDZIA 3 ZAOENIA STRATEGII BEZPIECZESTWA NARODOWEGO.............35 3.1.POLITYKA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO.......................................................................36 3.2.STRATEGIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO.....................................................................38 3.3. SYSTEM BEZPIECZESTWA NARODOWEGO POLSKI.............................................................43 ZAKOCZENIE.............................................................................................. 59 BIBLIOGRAFIA..............................................................................................62 SPIS RYSUNKW..........................................................................................64

Wstp

Bezpieczestwo pastwa to kategoria, ktra w sensie przedmiotowym wykazuje tendencj do poszerzania si wymiarowi militarnemu, towarzyszy polityczny, spoeczny, kulturowy, cywilizacyjny i inne lista nie jest oczywicie zamknita. Zwiksza si przy tym zakres odpowiedzialnoci pastwa, ktrego rola, jako podmiotu bezpieczestwa zmienia si. Maleje bowiem jego zdolno do tworzenia bezpiecznego rodowiska ycia i rozwoju obywateli w oderwaniu od relacji z innymi podmiotami stosunkw midzynarodowych. Mwimy tu o wspzalenoci, jako zespole czynnikw, ksztatujcych wspczesny obraz bezpieczestwa midzynarodowego. Dynamiczny jest obraz zagroe, do przeciwdziaania ktrym pastwa musz koncentrowa swoje wysiki i podejmowa wsplne dziaania. Wzrasta rola informacji o zagroeniach, jako czynnika ukierunkowujcego dziaalno instytucji bezpieczestwa. Ronie liczba podmiotw zaangaowanych w tworzenie bezpiecznego rodowiska. Pastwowemu sektorowi bezpieczestwa, na ktry skadaj si organy i suby odpowiedzialne za jego zapewnienie, towarzyszy rosncy sektor pozapastwowych podmiotw, ukierunkowanych na wiadczenie usug na dynamicznie rozwijajcym si rynku. Maleje spoeczne poczucie bezpieczestwa co moe by postrzegane, jako jedna ze spoecznych konsekwencji rewolucji informacyjnej obiegu informacji. Powysze uwarunkowania wskazuj, e tworzenie bezpiecznych warunkw bytu i rozwoju w ramach pastwa, ma obecnie w ogromnym stopniu charakter informacyjny i ten czynnik bdzie determinowa wysiki w sferze kierowania instytucjami bezpieczestwa, a take spoeczny odbir tych zabiegw. Wane jest aby postrzega bezpieczestwo pastwa nie tylko, jako stanu wolnoci od zagroe, ale w wikszym stopniu eksponowa ujcie obejmujce caoksztat wysikw podejmowanych dla zapewnienia bezpieczestwa danego podmiotu. Warunki, w jakich wspczesne pastwo organizuje ochron istotnych z punktu widzenia bezpieczestwa zasobw. Niniejsza praca licencjacka skada si z trzech rozdziaw. Pierwszy z nich opisuje pojecie i gwne wyznaczniki bezpieczestwa narodowego i midzynarodowego. Bezpieczestwo jest jedn z najwaniejszych kategorii w funkcjonowaniu pastw i stosunkw midzynarodowych. Drugi rozdzia przedstawia miejsce Polski w europejskim systemie bezpieczestwa. W wyniku przemian ostatniej dekady XX wieku, Polska obecnie jest czonkiem Paktu Pnocnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej. Stan ten jest efektem wieloletnich stara Polski o integracj z strukturami euroatlantyckimi i europejskimi. Zmienio to pozycje Polski w regionie, wpywajc zarazem na jej otoczenie. Trzeci a zarazem zwiksza si bowiem natenie strumienia przekazw, eksponujcych zagroenia, w publicznym

ostatni rozdzia ukazuje obecny stan i moliwy przyszociowy rozwj bezpieczestwa narodowego Polski. Denie do dostosowania bezpieczestwa naszego kraju do stanu bezpieczestwa w strefie NATO, wzajemnej wsppracy w walce z terroryzmem i szerzcym si coraz bardziej cyberterroryzmem.

Rozdzia 1 Charakterystyka bezpieczestwa narodowego

Pojcie bezpieczestwo jest jednym z najpowszechniej stosowanych poj w yciu codziennym, organizacji i funkcjonowaniu ycia spoecznego i pastwowego oraz w nauce. Ta powszechno rodzi jego wieloznaczno, std wspczenie dla dokadnego okrelenia dziedziny (obszaru) bezpieczestwa dodaje si przymiotniki (osobiste, publiczne, energetyczne , narodowe). Bezpieczestwo jest stanem i jednoczenie cigym procesem, cigym dziaaniem na rzecz stworzenia i utrzymywania tego stanu bezpieczestwa. Innymi sowy, bezpieczestwo jako najwysza warto i potrzeba jednostek, grup spoecznych, pastw i wsplnot wielopastwowych jest wytworem, swego rodzaju produktem, wszystkich podmiotw bezpieczestwa, ktre musz by do tego przygotowane i zdolne. Oczekiwanie albo liczenie na to, e bezpieczestwo bdzie efektem jednorazowego dziaania (np. zaoenia instalacji alarmowej, wygrania wojny itp.), darem losu, szczcia czy Boga jest bdne. Dla ogarnicia umysem i uporzdkowania szerokiej problematyki bezpieczestwa niezbdne jest postrzeganie jego podstawowych wymiarw:

podmiotowego (jednostkowy, narodowy, midzynarodowy, globalny); przedmiotowego (wartoci, rodki i narzdzia, aktywno pastwowa); procesualnego (polityka, strategie, wspzalenoci); strukturalno-realizacyjnego (organizacje, instytucje, dziaania).
Szczegln cech wspczesnego bezpieczestwa jest zasadniczy wzrost zakresu przedmiotowego bezpieczestwa. Tradycyjne bezpieczestwo narodowe (pastw) byo utosamiane przede wszystkim z si wojskow wedug uproszczonego schematu: zagroenie to agresja (wojna), a bezpieczestwo to obrona militarna. Jest oczywiste, e w rzeczywistoci od niepamitnych czasw bezpieczestwo ksztatoway rwnie inne czynniki, obecnie coraz szerzej wyrniane w miar czasowego oddalania si od koszmaru wojen XIX i XX wieku, ktre uksztatoway militarne postrzeganie bezpieczestwa. 1.1 Podstawowe pojcia i skadniki bezpieczestwa narodowego Bezpieczestwo, jako jedna z elementarnych potrzeb ludzkich, ju od czasw staroytnych stanowio przedmiot analizy mylicieli i badaczy. Najczciej definiowano to pojcie przez odwoanie do samej etymologii aciskiego sowa oznacza brak pieczy, trosk, stan wolny od zmartwie i niepokojw.
securitas - sine cura,

co

Stanu bezpieczestwa nie mona zmierzy adn miar, dlatego te wan kwesti w zapewnieniu bezpieczestwa jest jego postrzeganie przez spoeczestwo i wadze pastwa. Owo postrzeganie stanu bezpieczestwa moe przybra - w ujciu szwajcarskiego politologa D. Frei - nastpujce postacie: stan braku bezpieczestwa - wwczas, gdy wystpuje due rzeczywiste zagroenie, a postrzeganie tego zagroenia jest prawidowe; stan obsesji wystpuje wtedy, gdy nieznaczne zagroenie jest postrzegane jako due; stan faszywego bezpieczestwa ma miejsce wwczas, gdy zagroenie jest powane, a postrzegane bywa jako niewielkie; stan bezpieczestwa wystpuje wtedy, gdy zagroenie zewntrzne jest nieznaczne, a jego postrzeganie prawidowe1. Zakada si, e poczucie bezpieczestwa okrelane jest zarwno przez czynniki obiektywne i wymierne, jak i czynniki subiektywne, trudno wymierne i nie zawsze racjonalne2. Rwnoczenie rola tych drugich bywa rwnie wana jak pierwszych, a niekiedy nawet wiksza, bowiem przewiadczenie o zagroeniu jest impulsem dziaania co najmniej rwnie silnym, jak zagroenie realne, (...)- dosy czsto bywa niedoceniane, a czasem rwnie przeceniane3. Std te J. Staczyk sformuowa istotn dla organizacji bezpieczestwa tez, i do pewnego stopnia subiektywizm poczucia bezpieczestwa jest wic zjawiskiem obiektywnym, nierozerwalnie zwizanym z postrzeganiem zagroe4. Przez bezpieczestwo rozumie si rwnie proces, w ktrym stan bezpieczestwa i jego organizacja podlegaj dynamicznym zmianom stosownie do naturalnych zmian uwarunkowa bezpieczestwa5. Nie ma wic czego takiego, jak trwae czy raz ustanowione czy zorganizowane bezpieczestwo. Innymi sowy bezpieczestwo jako proces oznacza cig dziaalno jednostek, spoecznoci lokalnych, pastw czy organizacji midzynarodowych w tworzeniu podanego stanu bezpieczestwa. Spotyka si rwnie okrelenie bezpieczestwa jako zarazem stanu i procesu6. Kolejne znaczenie, to rozumienie bezpieczestwa jako naczelnej potrzeby i wartoci czowieka i grup spoecznych, a zarazem ich najwaniejszego celu7. To kapitalne rozumienie bezpieczestwa preferuje prof. R. Kuniar: w powodzi hase w rodzaju po pierwsze,
1

J. Staczyk, Wspczesne pojmowanie bezpieczestwa, ISP PAN, 1996, s.17, Ibidem 3 Ibidem, s.18; 4 Ibidem, s.18; 5 J. Stefanowicz, Bezpieczestwo wspczesnych pastw, Warszawa 1984, s.18; 6 Ibidem 7 Ibidem
2

gospodarka lub po pierwsze czowiek, szybko zapominamy, e fundamentem tego wszystkiego, co po pierwsze jest bezpieczestwo. Jest ono pierwotn, egzystencjaln potrzeb jednostek, grup spoecznych, wreszcie pastw. Idzie przy tym nie tylko o przetrwanie integralnoci czy niezawisoci, lecz take o bezpieczestwo rozwoju, ktry zapewnia ochron i wzbogacenie tosamoci jednostki czy narodu. Owo bezpieczestwo zaley od tego, co dzieje si wok nas, od rodowiska zewntrznego, z ktrego mog pochodzi ewentualne zagroenia, zaley take od nas samych - naszego zdrowia i gotowoci sprostania takim zagroeniom8. Przedstawiajc podstawowe skadniki bezpieczestwa warto przytoczy za J. Staczykiem, e bezpieczestwo... posiada dwa zasadnicze skadniki: gwarancje nienaruszalnego przetrwania danego podmiotu oraz swobody jego rozwoju.9 W tradycyjnym, potocznym ujciu, bezpieczestwo ogranicza si czsto do zapewnienia przetrwania - jest to uomne, tzw. negatywne rozumienie bezpieczestwa. Natomiast jego pozytywne rozumienie obejmuje zespolenie obydwu skadnikw bezpieczestwa zapewnienia przetrwania oraz swobody rozwoju danego podmiotu. Warto podkreli, e nie s to jednak dwa rwnorzdne skadniki w tworzeniu (zapewnieniu) bezpieczestwa. To wanie zapewnienie nienaruszalnego przetrwania danego podmiotu stanowi podstaw bezpieczestwa, dajc moliwo fizycznego trwania, stanowic najbardziej powszechne rozumienie bezpieczestwa. Zapewnienie przetrwania jest podstaw bezpieczestwa, poniewa zapewnienie cigego, nienaruszalnego przetrwania danego podmiotu stanowi warunek konieczny swobd rozwoju. Przez swobod rozwoju w kontekcie bezpieczestwa mona oglnie rozumie take warunki ochrony i obrony wartoci i interesw danego podmiotu, ktre umoliwiaj co najmniej dorwnywanie danego podmiotu w szeroko rozumianym postpie cywilizacyjnym innym (otaczajcym) podmiotom. Innymi sowy, w cigym postpie cywilizacyjnym wiata czy danego regionu, narody (pastwa) s zmuszone do nadania w tym postpie, eby nie dopuci do opnienia, czy nierwnowagi z otoczeniem, ktre zwykle stanowi samo w sobie zagroenie bezpieczestwa opnionego (zacofanego) narodu (pastwa). Wedug J. Staczyka istot opartego na gwarancjach nienaruszalnego przetrwania i swobodach rozwojowych bezpieczestwa jest pewno. Pewno jest bowiem warunkiem obu tych skadnikw, a moe by ona obiektywna lub subiektywna. Bezpieczestwo

8 9

R.Staczyk, J. Kuniar, Po Wspczesne pierwsze bezpieczestwo, pojmowanie bezpieczestwa, Rzeczpospolita, ISP PAN, 09.01.1996 1996, s.18;

w syntetycznym ujciu mona wic okreli jako obiektywn pewno gwarancji nienaruszalnego przetrwania i swobd rozwojowych10. Bezpieczestwo jest kategori wielowymiarow i moe by rozwaane w kilku ukadach odniesienia: w stosunku pastwa do obywateli i ich wsplnoty; w sieci wspzalenoci midzy rnymi pastwami; w ramach czynnikw ycia midzynarodowego oraz wobec nadrzdnych norm moralnoci i prawa midzynarodowego. Stale te nastpuj w nim przeobraenia. Jeli w przeszoci typowym zagroeniem bezpieczestwa bya agresja zewntrzna, to wspczenie wiele zakce bezpieczestwa ma przyczyny w konfliktach wewntrznych. Bezpieczestwo to - w ocenie z kolei Jzefa Kukuki - wana potrzeba egzystencjalna, wynikajca z obiektywnych warunkw bytowania ludzi i rnych grup spoecznych oraz ich wzajemnych relacji, wymagajca troski o jej zaspokojenie. Potrzeba ta moe napotyka na interesy innych ludzi (grup spoecznych, pastw) i powodowa konflikty wymagajce kompromisowego rozwizania. Z samej istoty bezpieczestwo czy si z zagroeniem i poczuciem zagroenia. Odbir zagroe jest silnie uzaleniony od czynnika wiadomociowego. Trafne jest rozrnienie Ryszarda Ziby, i w praktyce spotykamy wsze i szersze rozumienie bezpieczestwa11. Wskie ujcie traktuje bezpieczestwo jako brak zagroe (ujcie negatywne). Natomiast szersze kadzie nacisk na aktywne ksztatowanie bezpieczestwa jako pewnoci przetrwania i rozwoju (ujcie pozytywne). Podsumowujc moemy stwierdzi, e bezpieczestwo jest jednym z gwnych cznikw stosunkw midzy ludmi, maymi i duymi grupami spoecznymi (pastwami, sojuszami, wsplnotami). Zawiera w sobie obiektywne oceny zagroenia (stanu zbroje, zawartych ukadw, wymiany handlowej, rozwoju osobowego itp.) oraz subiektywne oceny poczucia W zagroenia analizach podstawowych wartoci politycznych, podstawowy gospodarczych podzia (patrz oraz rys.1) kulturalno-cywilizacyjnych. bezpieczestwa wystpuje na bezpieczestwo narodowe (utosamiane z bezpieczestwem pastwa) oraz bezpieczestwo midzynarodowe. Szerszy zakres znaczeniowy ma bezpieczestwo midzynarodowe. Jest ono nie tylko sum bezpieczestwa poszczeglnych pastw, ale zawiera te wartoci wsplne dla okrelonego systemu, takie jak: stabilno, poczucie pewnoci, rwnowaga i wsppraca.

10 11

Ibidem, s.28; R. Ziba, Kategoria bezpieczestwa w nauce o stosunkach midzynarodowych, 1997, s.3;

9 Bezpieczestwo

Bezpieczestwo narodowe

Bezpieczestwo midzynarodowe

Rys.1. Podstawowy podzia bezpieczestwa rdo: Opracowanie wasne 1.2. Wspczesne pojcie i zakres bezpieczestwa narodowego Wspczesne skadniki bezpieczestwa to obok aspektw wojskowych

i politycznych - czynniki gospodarcze i technologiczne, zasoby surowcowe oraz polityka w zakresie ekologii, demografii, spraw spoecznych i humanitarnych. Koncepcje bezpieczestwa naley poszerzy o sprawy zwizane z zachowaniem narodowej tosamoci oraz zapewnieniem waciwego udziau w rozwoju cywilizacyjnym wspczesnego wiata. Zyska na znaczeniu take ludzki wymiar bezpieczestwa, czyli poszanowanie podstawowych praw i swobd obywatelskich12. Std te bezpieczestwo wspczenie jest czym wicej ni synonimem biologicznej egzystencji narodu i istnienia pastwa; zawiera w sobie okrelone osignicia lub aspiracje dotyczce sposobu i poziomu ycia, a take kryteria ustrojowe13. Tak szerokie podejcie do problemu bezpieczestwa funkcjonuje praktyce NATO. W Koncepcji Strategicznej Sojuszu (23-24.04.1999 r.) stwierdza si, e Wanym elementem polityki sojuszu jest szerokie podejcie do problematyki bezpieczestwa, zgodnie z ktrym czynniki polityczne, gospodarcze, spoeczne i rodowiskowe odgrywaj ogromne znaczenie, uzupeniajc niejako niezmiennie wany wymiar obronny14. W procesie tworzenia bezpieczestwa midzynarodowego ywotne interesy narodowe maj przewag sobie. nad interesami jest midzynarodowymi. ponadto Wynika to rzdw z tego, za e pierwszoplanowym celem pastw i narodw jest zapewnienie bezpieczestwa przede wszystkim Oczywista odpowiedzialno wasne spoeczestwa, nie za za spoeczno midzynarodow (mona nawet postawi tez, e to wanie dla zagwarantowania bezpieczestwa spoecznoci ludzkich powstay pastwa)15. Spord wielu definicji bezpieczestwa narodowego funkcjonujcych w polito logii w

(w ktrej ramach wyodrbnia si dziedzin nauki o bezpieczestwie), na uwag zasuguj

12 13

J. Stefanowicz, Bezpieczestwo wspczesnych pastw, Warszawa 1984, s.18; Ibidem, s.19; 14 R. Jakubczak, J. Flis, Bezpieczestwo Narodowe Polski w XXI wieku, Bellona 2008, s. 19 15 J. Staczyk, Wspczesne pojmowanie bezpieczestwa, ISP PAN, 1996, s.23;

10

dwie definicje. Pierwsza okrela bezpieczestwo narodowe jako cel dziaania pastwa i rzdu dla zapewnienia wewntrznych i zewntrznych warun kw sprzyjajcych rozwojowi pastwa, jego yciowym interesom, oraz ochrony przed istniejcymi i potencjalnymi zagroeniami"16. Druga gosi, e bezpieczestwo narodowe (...) jest nie tylko ochron naszego narodu i terytorium przed napaci, lecz rwnie ochron - za pomoc rnych rodkw - ywotnych interesw ekonomicznych i politycznych, ktrych utrata zagroziaby ywotnie podstawowym wartociom pastwa"17 . Bezpieczestwo narodowe tworzy cay nard kadego dnia, prac swych umysw, serc i rk zwikszajc si narodow, chronic swe wartoci oraz interesy narodowe i bronic ich przed nieustannymi zagroeniami militarnymi i niemilitarnymi, a take tworzc sprzyjajce naszym interesom warunki w rodowisku midzynarodowym . Wedug A. Bocheskiego walk o byt i godno toczy nie rycerstwo raz na rok, ale kady obywatel - kadego dnia o oczywisty i nadrzdny cel dziaa caego spoeczestwa, jakim jest zawsze troska i walka o wzrost si narodowych 18. Z kolei prof. R. Kuniar twierdzi, i rzdzcy i rzdzeni musz mie przy tym wiadomo, e nadzwyczajny narodowy wysiek jest nam niezbdny nie tylko po to, aby odrobi ogromny dystans dzielcy nas od krajw wyej rozwinitych, lecz take po to, aby nie wypa z obecnej - niezaspokajajcej nawet aspiracji - kategorii pastw, pogarszajc jeszcze swoj sytuacj. Postp i sukces wymaga mobilizacji energii, wyrzecze i twardych argumentw w obronie podstawowych interesw narodowych. Zamiast samopobaania i poszukiwania okazji do wytchnienia pod nierzadko zudnymi hasami troski o czowieka potrzebna jest mdra pastwowa strategia narodowego wysiku. Zniechceniu i pokusie zatrzymania si w p drogi naley przeciwstawi wizj owocw wytrwaoci. Brak wytrwaoci by przyczyn naszych poraek w przeszoci. Podstawowa odpowiedzialno spoczywa tu na klasie politycznej19. Polityka bezpieczestwa pastwa obejmuje wypracowanie strategii bezpieczestwa oraz kierowanie przygotowaniem rodkw i realizacj zada z zakresu bezpieczestwa narodowego w koordynacji z innymi pastwami oraz instytucjami bezpieczestwa midzynarodowego. W dziedzinie ycia narodu i funkcjonowania jego pastwa od skutecznoci obrony zaley ich los i pomylno, stanowice o ich by albo nie by. Bezwzgldnie konieczne jest przygotowanie i wykorzystanie wszystkich wasnych narzdzi i rodkw dziaania oraz
16 17

R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004, s.61; Ibidem, s.62; 18 A. Bocheski, Rozmylania o polityce polskiej, Warszawa 1987, s.31; 19 R. Kuniar, Po pierwsze bezpieczestwo, Rzeczpospolita, 09.01.1996, s.18-19;

11

pomocy innych pastw, o ile mona tak pozyska. Poniewa zagroone mog by byt i pomylno wszystkich Polakw, wszystkich instytucji i dziedzin ycia narodowego i spoecznego obrona narodu musi obejmowa wszystkie sprawy. Istotne dla zrozumienia wspczesnego charakteru i struktury obrony narodowej pogldy zaprezentowa byy prezydent Czech Vaclav Havel: Nadszed czas aby ludzie w Europie rodkowej postrzegali pastwo jako narzdzie ochrony swych domw, a co za tym idzie samych siebie (). Byoby fataln pomyk wierzy, e skoro wydajemy pienidze na siy zbrojne, to obrona narodowa jest spraw wycznie wojskow, ktr reszta spoeczestwa nie powinna si interesowa. Przygotowanie skutecznej obrony pastwa jest nie do pomylenia bez wikszego lub mniejszego udziau wszystkich instytucji pastwowych. Te za angauj si w wysiek obrony na tyle, na ile spoeczestwo stawia obron na pierwszym planie. Jest wic konieczne uwiadomienie sobie w por , e obrona pastwa oznacza przede wszystkim obron ludzkiej godnoci kadego z nas.20 Do narzdzi wspczesnej obrony narodowej zalicza si : struktury organizacyjne - organy wadzy, sub zagraniczn , siy zbrojne, suby wywiadu, policj, stra graniczn, stra poarn, placwki naukowo-badawcze, obiekty i orodki kultury, suby inspekcyjne, stowarzyszenia pozarzdowe, strategi polityki pastwa, prawo pastwowe, nauk i edukacj.

rodki obrony narodowej stanowi:

20

rodki polityczne obrony narodowej,

R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004, s.63;

12

rodki gospodarcze obrony narodowej, wojskowe, bezpieczestwa publicznego i powszechnego, naukowo-techniczne obrony narodowej, ekologiczne, normatywne, rodki ideologiczne obrony narodowej.

Cao rodkw obrony narodowej mona podzieli na rodki powszechne (niemilitarne) stosowane w codziennej ochronie, a take w zabezpieczaniu wartoci i interesw narodowych, oraz rodki wojskowe traktowane jako ostateczny rodek obrony narodowej.

Rys.2. rodki obrony narodowej

rdo: R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004, s. 427
W dokonanym przez generaa broni Wadysawa Sikorskiego w 1934 r. ujciu nowoczesnej obrony kraju cao organizacji obrony narodowej zostaa podzielona na dwie rwnorzdne czci : cywiln i wojskow organizacj obrony narodowej. Upyw czasu, bogaty w wojenne i pokojowe dowiadczenia, potwierdzi trafno takiego ujcia struktury narodowej, ktrego wykorzystanie w tworzeniu narodowej tosamoci jest celowe. Obydwa

13

aspekty, cywilny i wojskowy obrony narodowej ( patrz rys.3) s ze sob cile powizane relacjami wsppracy i koordynacji na szczeblu centralnym w czasie pokoju i w okresie kryzysu czy ewentualnej wojny.

Rys.3. Oglna struktura obrony narodowej rdo: R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP,

Warszawa 2004, s.429

W ujciu systemowym system obrony narodowej- skada si z podsystemu kierowania obron narodow (organy wadzy), podsystemu wojskowego oraz podsystemu cywilnego obrony narodowej. Bezpieczestwo jest te najczciej definiowane jako zdolno narodu do obrony jego wewntrznych wartoci przed zewntrznymi zagroeniami. Bezpieczestwo narodowe jest uywane zamiennie z pojciem bezpieczestwa pastwa, bo pastwa s podstawow form organizacji ycia politycznego narodw.
Racja stanu (Interes narodowy) Polityka pastwa Polistrategia

Polityka bezpieczestwa Strategia

Rys. 4. Relacja racji stanu, polityki i bezpieczestwa pastwa rdo: Opracowanie wasne. Potrzeby bezpiecznego rozwoju pastwa i narodu wynikaj zarwno z ich wewntrznej struktury jak i z funkcjonowania otoczenia zewntrznego. S realizowane

14

w pierwszym rzdzie przez polityk zagraniczn pastwa i wyraaj ywotne interesy narodowe, ktre charakteryzuje si czstokro jako racj stanu. Innymi sowy bezpieczestwo jest wanym interesem egzystencjalnym pastwa. Ma treci zbiene z podstawowymi wartociami racji stanu i przyczynia si do zaspokojenia najywotniejszych potrzeb istnienia, przetrwania i rozwoju pastwa. Ujcie wzajemnych relacji prezentuje rys. 4. Polityka pastwa winna uwzgldnia wartoci racji stanu, przy ksztatowaniu polityki bezpieczestwa. Wystpuj te relacje odwrotne: polityka bezpieczestwa pastwa wpywa na polityk pastwa i w ten sposb wspksztatuje jego racj stanu. Wrd czci autorw wystpuje zamiennie uywanie poj racji stanu i bezpieczestwa narodowego. W ramy bezpieczestwa wczaj oni bardzo szeroki zakres problemw uznajc, e w interesie narodowym (racji stanu) ley gwnie zachowanie i umacnianie bezpieczestwa pastwa, a z kolei bezpieczestwo umoliwia swobod realizacji interesw narodowych (rys. 5). Wysoki poziom bezpieczestwa narodowego pozwala na zachowanie tosamoci narodowej (kultury, jzyka, wiadomoci narodowej, wsplnoty zamieszkania) oraz jakoci ycia materialnego i duchowego narodu.
Bezpieczestwo narodowe Czynniki wewntrzne Racja stanu Czynniki zewntrzne

Rys.5. Istota bezpieczestwa narodowego rdo: J. Staczyk, Wspczesne pojmowanie bezpieczestwa, ISP PAN, 1996, s.92 Charakteryzujc podstawowe wartoci skadajce si na bezpieczestwo narodowe Jzef Kukuka zalicza do nich cztery21: przetrwanie (pastwowe, etniczne i biologiczne); integralno terytorialn; niezaleno polityczn (w sensie ustrojowym, samowadnoci i swobody afiliacji); jako ycia (przyzwoity standard ycia, prawa i swobody obywatelskie, rozwj kulturalny, naleyte rodowisko naturalne itp.)

21

J. Kukuka, Bezpieczestwo a wsppraca europejska, Wspzalenoci i sprzecznoci interesw, 1982, s.32

15

Wartoci te s do powszechnie czone z bezpieczestwem, chocia spotykamy rwnie pogldy, e zbyt szeroko ujmuj zakres problemw bezpieczestwa nakadajc si na wartoci interesu narodowego. Trudno jest rozdziela te wartoci, bo kade suwerenne pastwo, w trosce o wasne bezpieczestwo, moe ustala zesp wartoci, szczeglnie chronionych przed zagroeniami, a zarazem ustala odpowiedni zestaw rodkw zabezpieczajcych. Pastwa d do jednoczesnego realizowania bezpieczestwa wewntrznego i zewntrznego. Jedno z nich wpywa na stan drugiego i na og trudno je rozgraniczy. Wspczesne procesy midzynarodowe skaniaj pastwa do szerokiego wspdziaania z innymi pastwami. Jest to uwarunkowane szybkim postpem naukowo-technicznym oraz rozwojem rnego rodzaju wspzalenoci midzynarodowych (ukadw, porozumie, wsplnot, sojuszy). Wspczesne pastwa z reguy wi strategi bezpieczestwa narodowego z istniejcymi strukturami bezpieczestwa midzynarodowego.

16

Rozdzia 2 Polska w europejskim systemie bezpieczestwa narodowego

Na kontynencie europejskim funkcjonuje ponad czterdzieci organizmw

pastwowych, ktre prowadz suwerenn polityk bezpieczestwa, formuuj narodowe doktryny obrony i organizuj wasne armie, powoane do obrony ywotnych interesw pastw, ktre je stworzyy. Generalnie, wszystkie pastwa europejskie deklaruj, e uyj swoich si zbrojnych do obrony: granic, integralnoci terytorialnej, ycia swoich obywateli, ich bezpieczestwa i stanu posiadania (dobrobytu). Dlatego te cokolwiek bymy powiedzieli o obronie europejskiej, to na pewno moemy stwierdzi, e pozostaje ona narodowa. Dzieje si tak mimo silnie zaawansowanych procesw integracyjnych i cisej wsppracy europejskich narodw, rwnie w dziedzinie bezpieczestwa. Prawd jest, e w latach dziewidziesitych ubiegego stulecia doszo do przyspieszenia procesw integracyjnych w Europie Zachodniej, ktre objy rwnie rodkow cz kontynentu. Faktem jest take zblienie stanowisk w kwestii bezpieczestwa globalnego i regionalnego, co znalazo wyraz w uzgodnieniu przez przedstawicieli 25 pastw Strategii Bezpieczestwa Unii Europejskiej. Jednake najwaniejszy element bezpieczestwa, czyli obrona przed zbrojn napaci, pozostaje obowizkiem pastw. Spoeczestwa dokonuj wyboru sposobu zapewnienia sobie bezpieczestwa. Jest ich wiele, np. neutralno, niezaangaowanie, organizacje bezpieczestwa zbiorowego. Jednake najczciej spotykanym modelem stosowanym w Europie by sojusz polityczno-wojskowy. Wspln cech wszystkich europejskich organizacji zajmujcych si problematyk bezpieczestwa i obrony jest ich midzyrzdowy charakter, co oznacza, e pastwa w stosunkach ze sob wystpuj jako rwnoprawne podmioty prawa midzynarodowego, a w zwizku z tym w sprawach majcych implikacje dla bezpieczestwa narodowego, a zwaszcza obrony narodowej, obowizuj procedury jednomylnego podejmowania decyzji. Bezpieczestwo narodowe, podobnie jak polityka zagraniczna pastw, nadal pozostaje koronnym atrybutem suwerennoci. W tym rozumieniu Europa nie wyksztacia jednolitej kultury strategicznej, a w ujciu historycznym mona wyspecyfikowa wiele cech charakterystycznych dla wielu europejskich kultur narodowych, spord ktrych najbardziej znane s: brytyjska, francuska, hiszpaska, niemiecka i rosyjska. Niewtpliwie take Polacy uksztatowali zrby narodowej kultury strategicznej, z ktrej moemy by dumni, gdy najbardziej wyrazistym elementem tej kultury bya walka Za wolno wasz i nasz.

17

W dekadzie lat dziewidziesitych w Europie toczono zaarte debaty na temat roli si zbrojnych w bezpieczestwie narodowym. Podejmowano midzy innymi problem tzw. autonomizacji armii, tzn. wyczenia si zbrojnych jako sprawnie funkcjonujcego systemu i stopniowe odchodzenie od angaowania caego spoeczestwa w zagadnienia wojskowe. Niektrzy eksperci uznali, e armie masowe zwizane z okresem walki o biologiczne przetrwanie nie maj ju uzasadnienia. We wczeniejszych wojnach zasadnicze znaczenie miao panowanie nad przestrzeni, gdy kontrola nad przeciwnikiem miaa charakter kontaktowy. Wojny przeomu XX i XXI w. udowodniy, e nawet wzgldnie silna masowa armia typu tradycyjnego nie jest w stanie przeciwstawi si mniej licznym, ale nowoczesnym siom atakujcym z zewntrz. Zajcie terytorium przeciwnika przestao warunkowa osignicie celw wojny. Udowodniy to operacje wojskowe przeprowadzone w Iraku w 1991 r., w byej Jugosawii w 1999 r., w Afganistanie w 2001 r. i znowu w Iraku w 2003 r. Siy koalicyjne prowadzce operacje osigny sukces przy niewielkich stratach wasnych. Generalnie wystpio zjawisko, ktre nazwano wyciganie korzyci z pokoju. Od czasu zakoczenia zimnej wojny pastwa Europy Zachodniej zredukoway swoje wydatki obronne o okoo 25%. Wydatki na wyposaenie si zbrojnych europejskich czonkw NATO wynosz zaledwie jedn trzeci wydatkw Sojuszu. Stany Zjednoczone wydaj dwa i p razy wicej na badania i rozwj, ni ich europejscy partnerzy. W konsekwencji siy zbrojne 25 pastw UE, ktre licz ogem okoo 2 mln onierzy, znacznie ustpuj siom amerykaskim liczcym 1,45 mln onierzy. W tej sytuacji budet NATO to budet USA i biedne budety dwudziestu piciu pozostaych pastw czonkowskich. Europejscy czonkowie NATO przyjmowali bardzo rne postawy wobec tych przewartociowa. Pierwszy radykalny krok uczyni rzd belgijski. Jego premier J. Delcroix ogosi doktryn uznajc za bezcelowe utrzymywanie wzgldnie licznej armii z poboru. Delcroix wyszed z zaoenia, e Belgii nie zagraa napa z zewntrz, natomiast w przypadku powaniejszego konfliktu regionalnego terytorium Belgii bdzie chronione przez siy koalicji sojuszniczej. W konsekwencji zredukowano armi o poow jej stanu. Pozostawiono w peni profesjonalne siy (30-40 tys.), ktrych gwnym zadaniem bdzie prowadzenie operacji utrzymania pokoju. We Francji dosy dugo wystpowa sprzeciw przeciwko uzawodowieniu armii. Pocztkowo wikszo politykw i wojskowych uznaa, e naley utrzyma sub z powszechnego poboru, co znalazo wyraz w oficjalnej doktrynie opublikowanej w 1994 r.

18

Jednake dwa lata pniej, w lutym 1996 r., prezydent Jaques Chirac podj decyzj o profesjonalizacji armii, ktr zakoczono w 2002 r. W Polsce, analogicznie jak w innych krajach NATO, podjte zostay dziaania, przystosowujce Siy Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej do realizacji misji i zada, zgodnych z ocen obecnych i prognozowanych zagroe bezpieczestwa. Rada Ministrw w Programie profesjonalizacji Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008-2010, wyznaczya nowe zadania dla planowania obronnego. Brzmi one nastpujco: Siy Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej powinny by mobilne oraz gotowe do dziaania w krtkim czasie, zarwno w ukadzie koalicyjnym, jak i narodowym oraz nowoczenie uzbrojone i doskonale wyszkolone. Tym trudnym wymaganiom wspczesnego systemu bezpieczestwa moe sprosta jedynie w peni profesjonalna armia. Jej struktura, skad i wyposaenie musz gwarantowa w czasie pokoju gotowo do wykonywania konstytucyjnych funkcji oraz wypeniania misji wynikajcych z zobowiza sojuszniczych i umw midzynarodowych22. Decyzja o rezygnacji z obowizkowych form suby wojskowej spowodowaa zmiany take w systemie gromadzenia i uycia rezerw osobowych. Program profesjonalizacji Si Zbrojnych zawiera postanowienia o utworzeniu Narodowych Si Rezerwowych (NSR)23, ich przeznaczeniu, o stworzeniu materialnych rekompensat i zacht do penienia suby w ramach NSR, a take o stworzeniu rekompensat dla pracodawcw, zatrudniajcych onierzy rezerwy. W myl tych postanowie NSR utrzymywane bd na potrzeby reagowania kryzysowego, jak rwnie wzmocnienia jednostek wojskowych w razie potrzeby ich uycia do dziaa poza granicami pastwa. NSR stanowi integraln cz systemu uzupeniania Si Zbrojnych. Liczba stanowisk przeznaczonych dla onierzy NSR w jednostce wojskowej jest uzaleniona od jej specyfiki i realizowanych zada kryzysowych. W jednostkach wojskowych, majcych krtki czas osigania gotowoci, liczba stanowisk uzupenianych onierzami NSR jest niewielka. S to niemal wycznie stanowiska, ktrych obsada w czasie pokoju nie jest konieczna i opacalna. onierze NSR su przede wszystkim do uzupeniania stanw osobowych do wymaganego wskanika rozwinicia w jednostkach wsparcia i zabezpieczenia. Zasady suby w NSR, z uwagi na jej ochotniczy charakter, musz by przejrzyste i spoecznie atrakcyjne, zapewniajc przyjcie dodatkowych obowizkw przez wystarczajco liczn z punktu
22

Program profesjonalizacji Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008-2010, uchwalony przez Rad Ministrw w dniu 5 sierpnia 2008 r. 23 Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z pn. zm.).

19

widzenia potrzeb obronnych grup obywateli. Suba onierzy rezerwy w NSR jest odbywana na podstawie przydziaw kryzysowych nadawanych w wyniku ochotniczo zawartych kontraktw. rdem naboru do NSR w pierwszym etapie ich tworzenia s byli onierze zawodowi, onierze zwolnieni ze suby kandydackiej i dobrze wyszkoleni onierze rezerwy. Nabr kandydatw do suby w NSR, ma w zasadzie charakter terytorialny. Pozyskanie kandydatw spoza danego wojewdztwa, jest dopuszczalne w przypadku braku kandydatw o wymaganych kwalifikacjach. Napyw do NSR wymaganej liczby rezerwistw o podanych przez wojsko kwalifikacjach i predyspozycjach bdzie zapewniony w wyniku wzmacniania motywacji patriotycznej do suby przez odpowiednie warunki materialne dla onierzy NSR. Z dowiadcze armii zawodowych wiadomo, e presti suby w rezerwie jest istotnym elementem motywacji, jednak musi by on poparty systemem materialnych zacht i uprawnie. Czynnikiem motywujcym do suby w NSR jest perspektywa suby poza granicami pastwa w ramach polskich kontyngentw wojskowych, z uwagi na wysze wynagrodzenie. Czynnik ten moe by jednak osabiany problemami rodzinnymi lub komplikacjami w pracy zawodowej. W procesie rekrutacji do suby w ramach NSR, bardzo wane jest pozyskanie onierzy rezerwy posiadajcych specjalnoci lub umiejtnoci wartociowe z punktu widzenia Si Zbrojnych, w szczeglnoci lekarzy, pracownikw redniego personelu medycznego, tumaczy, prawnikw, psychologw, mediatorw, analitykw, informatykw, inynierw, specjalistw public relations, CIMIC24 oraz dziaa psychologicznych. Pozyskanie odpowiednich kandydatw do suby w NSR i proces ich tworzenia wymaga zaangaowania i wspdziaania caego resortu obrony narodowej, stosownie do zakresu kompetencji oraz zada, okrelonych w decyzji Nr 401/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 grudnia 2009 r. w sprawie przedsiwzi zapewniajcych realizacj procesu tworzenia Narodowych Si Rezerwowych. Liczebno NSR odpowiada potrzebom obronnoci pastwa w czasie kryzysu, zapewniajc pozyskanie do Si Zbrojnych wystarczajcej liczby ochotnikw o podanych predyspozycjach i kwalifikacjach. Ewidencyjni Siy Zbrojne bd liczy do 120 tys. onierzy, w tym ok. 20 tys. onierzy NSR. Z uwagi na uwarunkowania budetowe, kadrowe i infrastrukturalno-organizacyjne przyjto, e pocztkowo, tj. na koniec 2010 r., NSR bd liczyy do 10 tys. onierzy rezerwy. W roku 2011 nastpi dalszy wzrost ich liczebnoci, aby na koniec tego roku osign poziom do 20 tys. onierzy. NSR tworz onierze rezerwy,
24

CIMIC (ang. Civil-Military Co-operation), oznacza wspprac cywilno-wojskow.

20

ktrym nadano przydziay kryzysowe. Nie stanowi one oddzielnego, wyodrbnionego organizacyjnie komponentu Si Zbrojnych. Oznaczaj sposb uzupeniania czci etatowych stanowisk poszczeglnych jednostek wojskowych. Okrelenie liczby stanowisk na potrzeby NSR, a take ich obsada naley do kompetencji waciwych dowdcw, komendantw, szefw jednostek organizacyjnych, stosownie do realizowanych i planowanych zada. Przeznaczenie NSR wynika z ich definicji, zawartej w ustawie o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. onierze rezerwy na przydziaach kryzysowych, z uwagi na dyspozycyjno do okresowego penienia czynnej suby wojskowej w razie potrzeby, stanowi wzmocnienie potencjau jednostek wojskowych w przypadkach uzasadnionych potrzebami obrony pastwa, potrzebami Si Zbrojnych lub zarzdzania kryzysowego. Zadaniem NSR, tak jak i caych Si Zbrojnych, jest zapewnienie suwerennoci i niepodlegoci Narodu Polskiego oraz jego bezpieczestwa i pokoju. Siy Zbrojne mog take bra udzia w zwalczaniu klsk ywioowych i likwidacji ich skutkw, dziaaniach antyterrorystycznych i z zakresu ochrony mienia, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i ycia ludzkiego, oczyszczaniu terenw z materiaw wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwianiu, a take w realizacji zada z zakresu zarzdzania kryzysowego. Zadania NSR z zakresu zarzdzania kryzysowego mog by realizowane w trybie natychmiastowego stawiennictwa onierzy rezerwy. Ponadto NSR suy powinny uzupenieniu stanowisk subowych wystpujcych w strukturach polskich kontyngentw wojskowych poza granicami pastwa. NSR s tym elementem, ktrego jednym z zada jest utrzymywanie wizi Si Zbrojnych ze spoeczestwem, co ma szczeglne znaczenie w przypadku armii zawodowej. Narodowych Si Rezerwowych. Podzia rl w europejskiej wsplnocie bezpieczestwa nie by jednoznaczny i do dzi wystpuj rnice zda co do charakteru relacji transatlantyckich. Jedni s bardziej skonni uzna NATO za ukad hegemoniczny o tradycyjnych, dobrowolnych formach podporzdkowania liderowi, czyli USA, niektrzy uznaj Zachd za umidzynarodowione pastwo blokowe. Natomiast od czasu powstania Unii Europejskiej w relacjach transatlantyckich stawiane jest pytanie: Who is The Boss ( Kto jest szefem)? W okresie konfrontacji Wschd-Zachd odpowied bya jednoznaczna - liderem Zachodu byy Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej. Gdy przesta istnie system bipolarny i gdy jeden z bossw, czyli ZSRR, przesta istnie, zakwestionowano take pozycj drugiego bossa, czyli USA. Europejczycy marzyli o systemie wielobiegunowym i rysowali rne figury

21

geometryczne: krgi, kwadraty, prostokty i trjkty. Eksperci dzielili role midzy rne organizacje midzynarodowe, formuujc teori bezpieczestwa kooperacyjnego. W poowie lat dziewidziesitych wobec USA stawiano sporo zarzutw dotyczcych tendencji izolacjonistycznych, egoizmu bogatego narodu, braku poczucia odpowiedzialnoci za bezpieczestwo midzynarodowe i zbyt may w niego wkad. Niewtpliwie pod wpywem tych zarzutw, ale take w wyniku kalkulacji strategicznej, prezydent Bill Clinton podj wyzwania zwane doktryn engagement and enlargement(z ang. zaangaowanie i rozszerzenie). USA zaangaoway si w konflikty bakaskie doprowadzajc do zawarcia porozumienia pokojowego w sporze Boni i Hercegowiny. Nastpny etap amerykaskiego zaangaowania to wojna przeciwko dyktaturze Slobodana Miloszevicza, w obronie praw czowieka, rwnie przeprowadzona gwnie przy wykorzystaniu potencjau wojennego USA. Wojna w Kosowie uwiadomia Europejczykom ich niemoc strategiczn. W skadzie wojsk interwencyjnych w Kosowie Europejczycy stanowili tylko poow onierzy. W Unii Europejskiej eufemistycznie (z gr. eufemizm - dobrze mwi) mwi si i pisze o luce technologicznej w dziedzinie zdolnoci obronnych midzy Europ a Ameryk Pnocn. Tymczasem to ju nie jest luka, ale przepa strategiczna midzy europejskimi czonkami NATO a Stanami Zjednoczonymi. Zarwno Amerykanie, jak te europejscy czonkowie NATO podjli dziaania zmierzajce do adaptacji Sojuszu do nowych zada. Podczas jubileuszowego szczytu w Waszyngtonie w kwietniu 1999 r. przyjto program nazwany Inicjatyw Zdolnoci Obronnych (DCI - Defence Capacity Initiative). Dziaania podejmowane w ramach tego programu miay przygotowa siy zbrojne Sojuszu do zrnicowanych operacji. Dotycz one midzy innymi: katastrof, operacji humanitarnych oraz operacji wymuszania pokoju. Poza tym Europejczycy zamierzaj poprawi moliwoci obronne w przypadku walki o duym nateniu. DCI ma na celu podniesienie poziomu interoperacyjnoci, moliwoci dyslokacji, samowystarczalnoci logistycznej, moliwoci przetrwania w przypadku uyciu broni masowej zagady oraz funkcjonowania tzw. 3C, czyli dowodzenia, cznoci i kontroli. Niemal rwnoczenie Europejczycy z UE gosili ch realizacji Europejskiego Celu Operacyjnego, czyli zbudowania europejskiej armii powoanej do prowadzenia dziaa anty kryzysowych. Amerykanie sceptycznie podchodzili do moliwoci zaangaowania europejskich si antykryzysowych, obawiajc si, e bdzie to kolejne, pozorne dziaanie o charakterze wycznie instytucjonalnym, nie majce pokrycia w rodkach materialnych. Proponowali zatem sprawdzone procedury NATO.

22

Midzy Uni Europejsk a USA wystpuj liczne rozbienoci. Dotycz one zagadnie fundamentalnych. Europejczycy maj do Amerykanw pretensje o wiele spraw: stosunek do prawa midzynarodowego; przestrzeganie praw czowieka poza granicami USA; polityk wobec rodowiska naturalnego. Szczeglnie ostro zarysoway si rnice zda sojusznikw w sprawie amerykaskiej interwencji zbrojnej w Iraku w marcu 2003 r. Z czasem okazao si, e spr nie dotyczy spraw fundamentalnych, czyli wartoci zada i funkcji NATO jako sojuszu obronnego. Wybr midzy Ameryk a Europ by trudny i ryzykowny, ale konieczny, pomimo konsekwencji, jakie za sob mg pocign. Motywem, a zarazem rezultatem tego wyboru miao by wzmocnienie autorytetu i pozycji midzynarodowej USA. 2.1. Polska w NATO Przyczyn, dla ktrych Polska, po rewolucyjnych zmianach lat osiemdziesitych wesza na drog prowadzc do NATO, byo niewtpliwie wiele25. Za najbardziej wany argument wejcia naszego kraju na t drog naley jednak uzna denie do zapewnienia swemu krajowi stabilizacji i bezpieczestwa, ktrych od ponad trzech wiekw nie mia, co pozwolioby mu take rozwija si w otoczeniu kulturowo bliskim. Droga ta nie bya wcale atwa. Dla osignicia celu trzeba byo walczy nie tylko z przeciwnikami wewntrznymi, lecz rwnie, a moe nawet przede wszystkim z zewntrznymi. Wrd tych ostatnich na pierwszy plan wysuna si niewtpliwie Rosja, ktra kade rozwizanie, ktre jej byych sojusznikw wizao z Zachodem, uznawaa za naruszenie istniejcej rwnowagi i tym samym zwikszajce zagroenie kraju. Dlatego dla utrzymania swej mocarstwowej pozycji czynia rne zabiegi, aby kraje Europy rodkowej i Wschodniej nie weszy do NATO. Istota problemu tkwia bowiem w tym, aby przeciwdziaa zmianie potencjaw w zakresie bezpieczestwa midzy Rosj a Stanami Zjednoczonymi oraz Rosj i NATO. Niestrudzonymi ordownikami rozszerzenia NATO okazali si m.in. Madaleine Albright i Javier Solana. Wahadowa dyplomacja obu tych wysokich przedstawicieli USA

25

J. Kaczmarek, A. Skowroski, NATO EUROPA POLSKA, atla 2, Wrocaw 1998, s.134

23

i NATO oraz rozmowy z Rosjanami przypominay powiedzenie dwa kroki w przd i jeden w ty.26 Du rol w tym zakresie naley przypisa Polonii amerykaskiej, a wrd niej Janowi Nowakowi-Jezioraskiemu. Aby trafi do wikszoci 10 mln amerykaskich Polakw wpad na pomys, aby jego artykuy pojawiay si w 180 najwaniejszych dziennikach od Atlantyku a po Pacyfik. Niewtpliwe zasugi maj rwnie inni nasi rodacy, w tym dwaj prezydenci - Lech Wasa i Aleksander Kwaniewski oraz wczeni premierzy, ministrowie i ambasadorzy. Po zoeniu w Waszyngtonie, 12 marca 1999 r., na rce rzdu Stanw Zjednoczonych Aktu ratyfikacji w sprawie przystpienia Polski do Traktatu Pnocnoatlantyckiego, kraj nasz sta si oficjalnie dziewitnastym czonkiem NATO.

Rys.6. Etapy rozszerzania NATO w Europie rdo: http://pl.wikipedia.org/wiki/Pax_Europaea Rang tego wydarzenia okrelaj cele, ktre w wyniku tego aktu zostay spenione, a przede wszystkim: zagwarantowanie krajowi i jego obywatelom bezpieczestwa przez udzia w pnocnoatlantyckim systemie obronnym;

26

R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004, s.111

24

zapewnienie trwaego wejcia Polski do zachodniego obszaru cywilizacyjnego oraz potwierdzenie w stosunku do spoecznoci midzynarodowej przywizania Polski do zasad demokracji, wolnoci jednostki, praworzdnoci i gospodarki wolnorynkowej.

Niemiecka Sddeutsche Zeitung napisaa wwczas: NATO to klub bogatych i osigajcych sukcesy pastw, nic wic dziwnego, e nowi posttotalitarni czonkowie dziki czonkostwu w Sojuszu obiecuj sobie stabilno i demokracj, podobnie jak wczeniej Niemcy, Wochy, Hiszpania i Portugalia27. NATO jest obecnie jedyn organizacj, ktra otworzya przed nami drzwi. Sojusz oznacza dla nowych czonkw polityczne i militarne zabezpieczenie. Polska moe wyzwoli si z koszmaru ostatnich stuleci, kiedy to Prusy, Rosja i Habsburgowie dzielili midzy siebie jej terytorium. Teraz stoi za ni najpotniejsza na wiecie organizacja. Pierwszym, prawnie obowizujcym dokumentem, ktry zmieni polityk bezpieczestwa Polski o 180 stopni i w rezultacie doprowadzi do naszego czonkostwa w NATO, bya opracowana przez Komitet Obrony Kraju i podpisana w 2 listopada 1992 r. przez prezydenta RP Lecha Was: Polityka bezpieczestwa i strategia obronna Rzeczypospolitej Polskiej. Polacy ju wwczas uznali, e niezrealizowanie zawartych w tym dokumencie koncepcji moe spowodowa, i Europa stanie si kontynentem rozdartym i rozdrobnionym, niejednolitym w dziaaniu, niezdolnym do rozwizywania stojcych przed nim problemw, ogniskiem staych niepokojw - kontynentem bez przyszoci. Ponadto uwaali, e pastwa Europy rodkowej i Wschodniej powinny dy do: szybkiej integracji politycznej i gospodarczej w ramach Wsplnoty Europejskiej; zintegrowania dialogu i wszechstronnej wsppracy wszystkich pastw zmierzajcych do stopniowego wczenia poszczeglnych krajw do euroatlantyckiego systemu bezpieczestwa; rozbudowania midzynarodowych organw kontrolnych i decyzyjnych, w tym m.in. OBWE; dalszego ograniczania i redukcji zbroje.

Czonkostwo Polski w NATO stao si jednym z najwaniejszych priorytetw. Czsto mwio si o potrzebie kompatybilnoci sprztu wojskowego i uzbrojeniu polskich si zbrojnych do poziomu si zbrojnych NATO.
27

R. Jakubczak, J. Flis, Bezpieczestwo Narodowe Polski w XXI wieku, Bellona 2008, s. 128.

25

Przed uzyskaniem kompatybilnoci w siach zbrojnych udao si nam uzyska kompatybilno polskiej myli politycznej z myleniem pastw NATO o kwestiach bezpieczestwa europejskiego. Sprzyjaa temu daleko idca zgodno Polakw w kwestii czonkostwa w NATO. Za gwne zadania, po naszym wejciu do NATO, uznano: odpowiednie ustawienie si w ramach samego Sojuszu; ustosunkowanie si do planw jego poszerzenia o nowych czonkw i wsplnych akcji poza jego obszarem, na przykad na terenie Jugosawii; uoenie stosunkw ze wschodnimi ssiadami, a zwaszcza Rosj; dalszy wszechstronny rozwj kraju zmierzajcy do osignicia standardw Europy Zachodniej; aktywny udzia w zapewnieniu stabilnoci i pokoju na naszym kontynencie. 28

Za szczeglnie wane zadanie uznano utrzymanie dobrych stosunkw z pastwami NATO oraz naszymi siedmioma ssiadami, z ktrymi zawarlimy ukady noszce w sobie zblione w treci postanowienie o dobrym ssiedztwie i wsppracy. Zobowizano si wzajemnie do niezgaszania roszcze terytorialnych, potwierdzono wczeniej przyjte zobowizania OBWE do niestosowania siy, a take groby jej uycia oraz wyraono wol rozwoju pokojowej wsppracy na zasadach rwnorzdnoci. Polska jako czonek NATO bdzie nadal istotnie zainteresowana spraw stosunkw ze swymi pnocnymi i wschodnimi ssiadami. Istotne znaczenie ma tu region Batyku. Trzy kraje: Niemcy, Dania i Polska utworzyy nawet wsplny korpus, ktrego dowdztwo znajduje si w Szczecinie. Od lat cz nas przyjazne stosunki z Czechami i Sowacj oraz z Wgrami. Tworzymy tzw. Grup Wyszehradzk, ktra ma due osignicia w cementowaniu naszych stosunkw. Spowodowaa nawet utworzenie wsplnej jednostki wojskowej, co powoduje denie do dalszego umacniania i utrwalania tych stosunkw. Za szczeglnie wane uznano stosunki z Ukrain, jako ewentualnym czonkiem NATO. Wkrtce po powoaniu Rady NATO - Rosja, zosta podpisany ukad o staych konsultacjach Sojuszu z Ukrain, ktry doprowadzi do powoania Rady NATO - Ukraina. Z zasygnalizowanych problemw politycznych wynika, e gwn rol Polski jako przyczka NATO byo i jest oddziaywanie naszym przykadem na wschd. Czym wicej

28

R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004, s.118.

26

bdziemy mieli sukcesw na drodze do nowoczesnej demokracji i gospodarki, tym bardziej bdziemy oddziaywali na otoczenie. Istotne znaczenie ma dla nas rwnie dalszy wszechstronny rozwj kraju oraz dziaalno zmierzajca do osignicia penej interoperacyjnoci i kompatybilnoci w zakresie bezpieczestwa, szczeglnie w obszarze si zbrojnych, z pozostaymi czonkami Sojuszu. W Polsce ju od 1994 r., czyli od przystpienia do Partnerstwa dla Pokoju s prowadzone prace dla osignicia interoperacyjnoci naszych si zbrojnych. Osignlimy niewtpliwie due sukcesy na tym polu. Ich potwierdzeniem mog by liczne przykady, m.in.: objcie przez gen. M. Bieka dowdztwa Brygady Nordyckiej, dziaajcej w ramach SFOR29 (Bonia i Hercegowina), w skadzie 1 Dywizji Pancernej USA, gdzie po raz pierwszy polski genera obj dowdztwo nad jednostk biorc udzia w operacji NATO; funkcjonowanie szczeciskiej 12 Dywizji Zmechanizowanej w skadzie polskoniemiecko-duskiego korpusu armijnego; udzia w siach stabilizacyjnych NATO w Afganistanie; kierowanie przez polskiego dowdc midzynarodow dywizj w Iraku.

Wyzwaniem stojcym przed polsk gospodark jest rwnie konieczno technicznej modernizacji naszej armii. Zakada si, e w najbliszych 10-12 latach wojsko powinno w wielu dziedzinach osign europejski standard. Obecnie okoo 15% techniki bojowej Wojska Polskiego spenia uznawane normy. W 2012 r. planowany jest poziom 20%. Przypuszcza, e realizacja kolejnego programu pozwoliaby okoo 2020 r. zbliy si do granicy 30%30. Nie naley jednak zapomina, e yjemy w okresie niebywaego postpu we wszystkich dziedzinach, a wic rwnie w obszarze bezpieczestwa. Polska, chcc by liczcym si czonkiem NATO, powinna w miar swych moliwoci nada za tym postpem. Niezbdny jest wic rozwj wszystkich dziedzin naszego ycia, a przede wszystkim nauki, techniki i technologii. Z przedstawionych danych wynika, e Polska jako czonek NATO przyja podstaw aktywnego udziaowca, a nie konsumenta. Zesp znawcw amerykasko-niemiecko-polskich w RNAD-IABG-MON uwaa, e Polska ma w tym zakresie nastpujce moliwoci:
29

SFOR, (ang. NATO's Stabilisation Force Siy Stabilizacyjne NATO) wojskowa grupa midzynarodowa rozlokowana w Boni i Hercegowinie, ktrej przewodzio NATO. Zasadniczym celem SFORu byo utrzymanie porozumienia z Dayton. 30 Program rozwoju Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2007-2012 i 2009-2018

27

traktowa czonkostwo w NATO jako tarcz obronn i zabezpieczenie przestrzeni yciowej dla politycznego i ekonomicznego rozwoju; widzie swj wkad w bezpieczestwo Europy przede wszystkim jako udzia w przedsiwziciach na rzecz utrzymania pokoju; dy do uzyskania roli gwnego stabilizatora w obszarze Batyku oraz w szerszym kontekcie - Europy rodkowo-Wschodniej, w kontekcie czonkostwa w NATO; stara si, jako kraj pooony na wschodnich obrzeach NATO, zosta budowniczym mostw midzy NATO i Europ Wschodni; traktowa Sojusz jako ramy dla budowania specjalnych stosunkw z gwnymi sojusznikami, na przykad w ramach trjkta weimarskiego; traktowa czonkostwo w NATO jako sposb na osignicie akceptacji w zachodniej rodzinie narodw; stara si wykreowa dla siebie znaczc rol w NATO, jako cel sam w sobie, lub stara si rozszerzy swoje wpywy w innych obszarach.31

2.2. Polska w UE Wsplnota Europejska odgrywaa istotn rol w handlu z Polsk jeszcze przed transformacj ustrojow w roku 1989. Co wicej, w latach osiemdziesitych ponad 20% polskiego importu i eksportu byo kierowane do Wsplnoty Europejskiej, cho nie istniay wwczas adne formalne podstawy wzajemnych stosunkw handlowych. Ten swoisty stan bezumowny w handlu wynika przede wszystkim z sytuacji politycznej w Europie podzielonej elazn kurtyn. Dopiero trzy miesice po podpisaniu 25 czerwca 1988 r. politycznej deklaracji midzy Europejsk Wsplnot Gospodarcz (EWG) a Rad Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), normalizacji ulegy wzajemne relacje midzy tymi ugrupowaniami. Rok pniej powoano Misj RP przy Wsplnocie Europejskiej w Brukseli. We wrzeniu 1989 r. zostaa natomiast podpisana umowa w sprawie handlu oraz wsppracy handlowej i gospodarczej, ktra zakoczya dugi okres bezumownych stosunkw handlowych i stworzya formalnoprawne ramy dalszej wsppracy midzy Polsk a Wsplnot Europejsk.

31

B. Balcerowicz, Sojusz a obrona narodowa, Bellona, Warszawa 1999, s. 167

28

W zwizku z tym, i umowa z 1989 r. nie miaa charakteru preferencyjnego, Polska zacza zabiega o porozumienie ze Wsplnot, ktre zapewnioby jej lepszy status w stosunkach z tym ugrupowaniem. W grudniu 1991 r. - po roku negocjacji - zosta podpisany Ukad Europejski ustanawiajcy stowarzyszenie midzy Polsk a Wsplnot Europejsk i jej krajami czonkowskimi. Ukad wszed w ycie 1 lutego 1994r. Wczeniej, bo ju 1 marca 1992 r., zacza obowizywa cz handlowa ukadu w formie tzw. Umowy Przejciowej. Bya to najbardziej kompleksowa umowa podpisana przez Polsk w okresie powojennym, zarwno pod wzgldem uregulowa spraw, jak i stopnia zobowiza, jakie Polska przyja (na zasadzie wzajemnoci) w stosunkach ze Wsplnot Europejsk.

Rys.7. Pastwa Unii Europejskiej rdo: http://wiking.edu.pl/article.php?id=258

Podstawowe cele ukadu to m.in.: ustanowienie zakresu dialogu politycznego umoliwiajcego rozwj bliskich stosunkw politycznych midzy stronami;

29

popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunkw gospodarczych midzy stronami w celu sprzyjania dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i dobrobytowi w Polsce; stworzenie podstaw do finansowej i technicznej pomocy Wsplnoty Europejskiej dla Polski; ustanowienie waciwych ram stopniowej integracji Polski ze Wsplnot.32

Zakres uregulowa w Ukadzie Europejskim, poza dialogiem politycznym, by stosunkowo szeroki. Oprcz problematyki handlowej (obejmujcej m.in. utworzenie strefy wolnego handlu artykuami przemysowymi), stanowicej najbardziej rozbudowan cz, ukad zawiera postanowienia dotyczce przepywu usug pracownikw, kapitau oraz zakadania przedsibiorstw. Regulowa on ponadto problematyk zblienia regu konkurencji oraz harmonizowania polskich przepisw prawnych z legislacj wsplnotow. Poza wspprac gospodarcz i finansow strony ukadu zgodziy si na wczenie do niego kwestii wsppracy w dziedzinie kultury. Ten punkt mia i nadal ma istotne znaczenie dla zblienia Polski z narodami Unii. Unia Europejska zobowizaa si do udzielenia Polsce pomocy finansowej na przyspieszenie reform systemowych i przezwycienie niekorzystnych skutkw spoecznych restrukturyzacji gospodarki. Na to wsparcie zoya si pomoc bezzwrotna w ramach Programu PHARE33, kredyty Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz pomoc dorana. W latach 1990-1994 Polska otrzymaa z Programu PHARE 1011 mln ecu 34, na kolejne pi lat, do roku 1999 wcznie, przewidziano 1015 mln ecu. Warto podkreli, e w coraz wikszym stopniu pomoc bezzwrotna bya kierowana na przygotowanie Polski do czonkostwa w Unii Europejskiej. Polska 8 kwietnia 1994 r. zoya oficjalny wniosek o czonkostwo w UE, a w 1996 r. dostarczya komisji niezbdne dane do oceny Polski jako kandydata do Unii. Natomiast w 1997 r. przedstawia Narodow Strategi Integracji. Rozpoczcie rokowa nastpio w marcu 1998 r. W pierwszym etapie rozpoczto przegld polskiego prawa i ustalono obszary, ktre wymagay dopracowania, by mogy by
32
33

R. Jakubczak, J. Flis, Bezpieczestwo Narodowe Polski w XXI wieku, Bellona 2008, s.130 Program PHARE (ang. Poland and Hungary: Action for the Restructuring of the Economy) powsta w roku 1989 w celu udzielania materialnej pomocy pastwom kandydujcym do Wsplnot Europejskich. Zaniechany w 2007 na rzecz nowego programu Instrument Pomocy Przedakcesyjnej. 34 ECU (ang. European Currency Unit) jednostka rozliczeniowa w Europejskim Systemie Monetarnym uywana w latach 19791998; penia ponadto funkcj skadnika rezerw walutowych w krajach Unii Europejskiej. 1 stycznia 1999 zastpiona przez euro w relacji 1 ECU = 1 EUR. Nigdy nie bya pienidzem i nie przyjmowaa postaci materialnej. Bya konstrukcj prawno-finansow, umoliwiajc rozliczanie si w handlu midzynarodowym.

30

uznane za zgodne z przepisami obowizujcymi w Unii. Po nim nastpi przegld nastpnych dziedzin naszej pastwowoci. Zakoczenie tego procesu nastpio 1 maja 2004 r., kiedy to Polska staa si penoprawnym czonkiem Unii Europejskiej. W debatach i sporach towarzyskich - jak pisze Irena Popiuk-Rysiska- czsto pojawia si zatroskanie o suwerenno pastw czonkowskich UE Jest to zrozumiae, poniewa suwerenno naley do istotnych cech pastw, a take do podstawowych wartoci spoecznych i politycznych.... W przypadku Europy Zachodniej naley uwzgldni jeszcze dodatkowy element. Ot procesy integracyjne wraz z ca ich ponadnarodow nadbudow burz wiele tradycyjnych i utrwalonych wyobrae na temat suwerennoci pastw. Nie s wic odosobnione pogldy, e integracja prowadzi do ograniczenia suwerennoci. 35. Tez o suwerennoci pastw - pisze dalej autorka Unii Europejskiej nietrudno udowodni, gdy wemie si pod uwag funkcjonowanie Unii w dziedzinach politycznych. W tych sprawach Unia nie dysponuje samodzielnymi uprawnieniami. Pastwa nie przekazay dotd jej organom adnych uprawnie wadczych. W tym wypadku organy Unii s przede wszystkim uytecznym forum wsppracy midzynarodowej, np. wymiany informacji, konsultacji, wypracowania kompromisw, przyjmowania wsplnego stanowiska i jego prezentacji na zewntrz. aden organ nie podejmie decyzji wicej prawnie poszczeglne pastwa. Ponadto, co jest bardzo wane, kade pastwo dysponuje prawem weta. Jednomylno jest najlepsz ochron jego samodzielnoci.36 Przekazanie niektrych uprawnie organom Unii nie oznacza, e pastwa cakowicie utraciy nad nimi kontrol. Procesy decyzyjne w Unii nie przebiegaj bowiem ponad i poza pastwami. Uczestnicz w nich aktywnie przedstawiciele wszystkich pastw czonkowskich. Odbywaj si dyskusje, przetargi, zawierane s kompromisy. Pastwa zabiegaj o swoje interesy i dbaj o nie. Naley jednak podkreli, e poszczeglne pastwa przystpujc do Unii Europejskiej kieruj si wieloma motywami, przede wszystkim jednak gospodarczymi, osigajc dziki integracji wiksze korzyci. Cho rne rodowiska wielokrotnie torpedoway wejcie ich pastwa do Unii, adne z pastw czonkowskich, jak dotd, nie wystpio z niej. Pozwala to sdzi, e czonkostwo przynosi wymierne korzyci, przede wszystkim gospodarcze. Naley doda, e integracja zostaa pomylana nie tylko dla korzyci politycznych, ekonomicznych oraz zwikszenia stanu bezpieczestwa37, lecz rwnie dla polepszenia
35 36

I. Popiuk-Rysiska, Unia Europejska, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998. Ibidem. 37 Korzyci pynce dla pastw czonkowskich w obszarze bezpieczestwa przedstawiono w pracy pt. NATOEuropa-Polska 2000, Wyd. Atla-2, Wrocaw 2000,

31

warunkw pracy i ycia, a take ksztatowania wsplnoty obywateli oraz pozytywnych wizi midzy obywatelami a instytucjami. Suy temu wiele powoanych instytucji. Katalog praw obywateli Unii obejmuje m.in.: prawo swobodnego poruszania si i przebywania na terytorium kadego pastwa czonkowskiego; prawa wyborcze (czynne i bierne) do organw lokalnych oraz Parlamentu Europejskiego czonkowskiego; prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej kadego pastwa czonkowskiego; prawo wnoszenia petycji do Parlamentu Europejskiego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Z przedstawionych pogldw wynika, e udzia Polski w integracji europejskiej ma jak kade rozwizanie, dodatnie i ujemne strony. Patrzc na ten problem z punktu widzenia naszych organw wadzy, naley jednak stwierdzi, e wszystkie z istniejcych i liczcych si polskich ugrupowa (partii) doszy do wniosku, i za strategiczny cel naley uzna starania o wejcie Polski do Unii Europejskiej. Z kolei dr Janusz Kaczuba, dyrektor KIG Europaconsulting w wywiadzie z 17 stycznia 2000 r. stwierdzi: Dla Polski udzia w Unii Europejskiej jest niepowtarzaln szans utrwalenia i przyspieszenia awansu ekonomicznego, cywilizacyjnego i spoecznego oraz denia najpierw do grupy rednio, a potem wysoko rozwinitych krajw. W pojedynk, poza strukturami Unii, osigniemy niewiele, ponoszc bez porwnania wiksze koszty. Prosz zwrci uwag - stwierdza dalej J. Kaczuba daty si zmieniaj, lecz nawet najwiksi sceptycy z Komisji Europejskiej nie stawiaj pod znakiem zapytania naszego udziau w strukturach unijnych. Nie tylko Unia potrzebna jest nam. Rwnie my jestemy jej potrzebni. Przede wszystkim potrzebni jestemy jej ze wzgldw szeroko rozumianego bezpieczestwa: politycznego, ekologicznego, warunkw konkurowania itp. 38 Integracja z Uni Europejsk powinna zagwarantowa po raz pierwszy w naszych nowoytnych dziejach wyrwanie si Polski z kontynentalnych, a nawet wiatowych peryferii w miejscu zamieszkania na obszarze kadego pastwa

38

J. Kaczuba, Daleko do Unii Europejskiej, wywiad z K. Kraussem, Trybuna z 17 stycznia 2000 r.

32

rozwojowych. Dlatego jest to kluczowy problem sucy zagwarantowaniu podstawowych interesw Polski. Odrzucenie czonkostwa w Unii oznaczaoby degradacj Polski do roli pastwa drugorzdnego i peryferyjnego. Polska poza Uni byaby bowiem jak kolejn wersj Biaorusi Aleksandra ukaszenki lub Sowacji za czasw Wadimira Mecziara. Midzy innymi z tych powodw, a take biorc pod uwag przyszo chrzecijaskiej Europy, Koci, bdc instytucj najbardziej zakorzenion w polskiej tradycji i rzeczywistoci, zdecydowanie opowiedzia si za integracj naszego kraju z Uni Europejsk. Czonkostwo w Unii Europejskiej wymaga szerokich dostosowa, zwaszcza w sferze gospodarczej i spoecznej. Komitet Integracji Europejskiej, widzc potrzeb sprostania wymogom procesu dostosowawczego, 10 grudnia 1997 r. podj decyzj opracowania Narodowego Programu Przygotowania do Czonkostwa w Unii Europejskiej (NPPC). Dokument zosta przygotowany przez Urzd Komitetu Integracji Europejskiej we wsppracy z ministerstwami i urzdami centralnymi i przyjty do realizacji 20 kwietnia 1998 r. Naley jednak pamita, e osignite przez Polsk wyniki na drodze do czonkostwa w Unii nie s jedynie rezultatem trwajcych ponad pi lat negocjacji. Jest to efekt trwajcego przeszo 12 lat niezwykle zoonego procesu integracji. Osigniecie tych rezultatw nie byoby moliwe bez proeuropejskiego nastawienia spoeczestwa oraz determinacji kolejnych polskich rzdw. Szefowie pastw i rzdw 15 krajw Unii Europejskiej i 10 przyszych pastw czonkowskich Unii uchwalili w pitek 13 grudnia 2002 r. deklaracj, w ktrej stwierdza si midzy innymi: Ten dzie jest wielk chwa dla Europy. Zakoczylimy dzisiaj negocjacje akcesyjne midzy Uni Europejska a Cyprem, Czechami, Estoni, Litw, otw, Malt, Polsk, Sowacj, Soweni i Wgrami. 75 milionw ludzi zostanie powitanych jako nowi obywatele Unii Europejskiej. My, obecne i wstpujce pastwa czonkowskie, deklarujemy pene poparcie dla cigego i nieodwracalnego procesu poszerzenia.39 W rezultacie przeprowadzonych rozmw Polska-jak oszacowaa Komisja Europejska dostanie na czysto z unijnego budetu prawie 7 mld euro w pierwszych trzech latach czonkostwa 16 mld euro. Leszek Balcerowicz, prezes NBP, powiedzia Wprost, e akces do Unii oznacza dla Polski stworzenie trzech spryn rozwoju. Bd one dziaa ju w najbliszych miesicach. Pierwsza spryna - to wczenie kraju w obszar silniejszej konkurencji, co wymusi na
39

J. Kaczmarek, A. Skowroski, NATO EUROPA POLSKA, atla 2, Wrocaw 1998, s.89

33

monopolistach obnienie cen na naszym rynku. Druga spryna - to wiksza wiarygodno Polski, co oznacza napyw bezporednich inwestycji zagranicznych. Ten proces zacz si ju kilka miesicy przed Szczytem w Kopenhadze. Na przykad japoscy inwestorzy, przewidujc przyjcie Polski do Unii, zaczli nas traktowa tak, jakbymy tam ju byli. Trzecia spryna rozwoju - to dodatkowe fundusze na modernizacj pastwa.40 Przyjcie Polski do Unii stanowi zacht dla firm ze strefy Pacyfiku, ale take z Europy Zachodniej do przenoszenia produkcji do naszego kraju. Polska od 1994 r. rozpocza rwnie dostosowywanie si do wymogw obowizujcych w Unii w zakresie bezpieczestwa. Nowy wymiar debaty w tym zakresie oznacza take postawienie pytania, jak rol chcemy peni w Unii i jak chcemy przyczynia si do stabilizacji tego regionu? Jak zamierzamy uczestniczy w podziale obowizkw w zakresie polityki zagranicznej, bezpieczestwa i obronnoci obu organizacji - NATO i UE? Polska uczestniczy we wszystkich przedsiwziciach polityczno-militarnych jako czonek stowarzyszony UZE -jak to na przykad miao miejsce w konflikcie jugosowiaskim bd jako czonek NATO - na przykad w Afganistanie. Rwnoczenie s rozwijane wszystkie dziedziny zmierzajce do zapewnienia interoperacyjnoci i kompatybilnoci Polski, nie tylko pod wzgldem militarnym, lecz rwnie politycznym, organizacyjnym, teoretycznym i ekonomicznym. W realizacji poszczeglnych problemw pojawia si wiele pogldw kontrowersyjnych, co zmusza do przyjmowania rozwiza kompromisowych. Na przykad mimo rozbienoci, ktre pojawiy si wok sytuacji w Iraku, Polska zaakceptowaa swj udzia w tych dziaaniach u boku Stanw Zjednoczonych. Naley przy tym nadmieni, e jest to najwiksza akcja militarna, w ktrej nasz kraj uczestniczy. Mona w tej kwestii mie rne pogldy, co de facto ma miejsce, lecz Polska przez te dziaania staa si jednym z widocznych partnerw NATO i UE na scenie midzynarodowej, a ponadto - co przy okazji jednej z wizyt w Iraku stwierdzi prezydent A. Kwaniewski mona mie jak najlepiej wyposaon, uzbrojon i wyszkolon armi oraz przegrywa bitwy. Armii potrzebne s bowiem take praktyczne dowiadczenia, a tych, bez udziau w rnego rodzaju misjach, a wic takich w ktrych bierzemy udzia, nigdy bymy nie posiedli. Chodzi wic o zdobycie - uwzgldniajc wspczesne zagroenia - niezbdnych dowiadcze praktycznych.

40

Wprost, Kopenhaskie rozwizanie, nr 51/52/2002, s. 18

34

Polskie dylematy i interesy w ewoluujcym NATO naley rozpatrywa w cisym wzajemnym powizaniu. U schyku pierwszej dekady obecnego stulecia cztery z nich byy decydujce dla polskiej polityki: 1. Konieczno utrzymania zdolnoci Sojuszu do kolektywnej obrony w sytuacji staego wzrostu potencjau ekspedycyjnego i nabierania przez NATO cech organizacji postmodernistycznych (). 2. Realizacja specyficznych polskich interesw narzuca potrzeb i obowizek przeciwdziaania niebezpieczestwu rozluniania rygorw art.5 (kolektywna obrona), a take art.4 (obowizkowe i niezwoczne konsultacje w razie zagroenia) Traktatu Waszyngtoskiego. Naczelnym zadaniem Polski w NATO jest utrzymanie ywotnoci, niezawodnoci i jak najwikszego automatyzmu dziaania Sojuszu w razie potrzeby odwoania si do art.5, fundamentu sojuszniczych zobowiza (). 3. Problemem dla Polski jest utrzymywanie rwnowagi midzy rnymi geograficznymi i przedmiotowymi wymiarami Sojuszu w toku ewolucji wiodcej NATO do coraz bardziej globalnego zaangaowania. Obejmuje to dwa elementy: pierwszy to wspomniane ju zachowanie klasycznych atrybutw sojuszu obronnego, w tym partnerstwa sojuszniczego. Drugi to zwracanie uwagi Sojuszu na tzw. Wschodni wymiar jego polityki, w warunkach rwnolegego dynamicznego rozwoju Dialogu rdziemnomorskiego i tzw. Inicjatywy Stambulskiej nakierowanej na Zatok Persk czy te wspierania regionalnych form wsppracy na Bakanach i w rejonie Morza Czarnego(). 4. Wany dla polskich interesw jest zakres naszego uczestnictwa w operacjach sojuszu (). 5. Wyzwaniem jest te rwnowaenie udziau Polski w NATO, w unijnej polityce bezpieczestwa i obrony ().41 Dotychczasowy stan bada rozwoju integracji europejskiej wskazuje, e formuowane idee i myli integracyjne zostay w znacznej czci wprowadzone w ycie. Powstaa wsplnota midzynarodowa o dalszych moliwociach rozwoju. Jej rola w wiecie bdzie wzrasta, jeli nadal bdzie umiejtnie czy polityk gospodarcz i spoeczn ze skutecznoci w dziaaniach midzynarodowych. Dla tego celu niezbdne jest dalsze rozwijanie polityki bezpieczestwa UE i tworzenie waciwej struktury obronnej oraz
41

J. M. Nowak, NATO: gwne dylematy i pytania o przyszo, [w:] [red:] A. D. Rotfeld, Dokd zmierza wiat?, Poligrafia Bracia Szymascy, Warszawa 2008, s 287-291.

35

tworzenie wsplnotowej wiadomoci spoeczestw europejskich. W procesie tym Polska aktywnie uczestniczy. Niewtpliwie stosunkw midzy NATO i UE, jak rwnie midzy czonkami tych organizacji, a wic i Polsk, nie mona uzna za atwe. Dlatego w wielu sprawach, zwaszcza dotyczcych problematyki bezpieczestwa, pojawiay si i naley sdzi, e nadal bd si pojawiay, rozbienoci. Za gwne rdo wynikajcych std sporw i napi naleaoby uzna rny skad czonkowski, rozbieno interesw, a take odmienno dwch organizacji o rnych strukturach i reguach funkcjonowania. Sojusz dziaa wedug uzgodnie midzynarodowych, pod silnymi wpywami USA. Natomiast rozwj Unii jest nadal wypadkow procesu rywalizacji midzy pastwami i strukturami unijnymi. Wymaga wielu uzgodnie i przyjmowania rozwiza kompromisowych, a take zaspokajania ambicji gwnych pastw. Nie mniej jednak powoli systematycznie owe bariery s pokonywane. Z przedstawionych danych wynika rwnie, e we wspczesnym wiecie istotne znaczenie maj: rozwj i rywalizacja. Natomiast istniejce zagroenia, zwaszcza ze strony radykalnego fundamentalizmu, zmuszaj do intensywnego wspdziaania, a w okrelonych sytuacjach do prowadzenia rnych form walki, ze zbrojn wcznie. Wynika std, e dla zapewnienia bezpieczestwa nadal niezbdne s odpowiednie siy i rodki zdolne do dziaania nie tylko w skali pastwa czy kontynentu, lecz rwnie w obszarze midzykontynentalnym i globalnym. Wynika z tego, e zarwno NATO, jak i UE s nadal niezbdne. Skoro obie te organizacje zapewniay dotychczas stabilno i pokj na kontynencie, naley sdzi, e pokonujc rnego rodzaju trudnoci, nadal bd spenia swoj rol.

Rozdzia 3 Zaoenia strategii bezpieczestwa narodowego

W dziaalnoci pastwa kluczow rol w tworzeniu i utrzymywaniu bezpieczestwa narodowego odgrywa polityka i strategia bezpieczestwa narodowego. Szczeglnie wyzwanie dla polskiej polityki bezpieczestwa narodowego stanowi: zapewnienie sprawnego przywdztwa w zakresie bezpieczestwa, organizacja systemu zarzdzania kryzysowego,

36

take

przywrcenie

najwyszej

rangi

osonie

strategicznej

oraz

dziaaniom

nieregularnym rodkom cakowicie zlekcewaonym przez II RP, z tragicznymi konsekwencjami podczas wojny 1939 r. 3.1.Polityka bezpieczestwa narodowego Polityk bezpieczestwa narodowego stanowi celowa i zorganizowana dziaalno kompetentnych organw pastwa, zmierzajce do staego zapewnienia bezpieczestwa narodowego, a take wspudziau pastwa w tworzeniu bezpieczestwa midzynarodowego.
Cele polityki bezpieczestwa pastwa

zapewnienie pewnoci istnienia i przetrwania narodu (spoeczestwa) i organizacji pastwowej, ich stanu, posiadania (tosamoci) oraz niezakconego funkcjonowania i rozwoju

Przetrwanie - pastwa jako instytucji - narodu jako grupy etnicznej - ludnoci (biologiczne przeycie)

Integralno terytorialna pastwa

Niezaleno polityczna i suwerenno

Sprawne funkcjonowanie instytucji pastwa i stabilno wewntrzna

Kompleksowy rozwj spoeczno gospodarczy

Rys.8. Gwne cele polityki bezpieczestwa pastwa rdo:http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_rozwoju/SRK/Ekspertyzy_aktuali zacja_SRK__1010/Documents/budowa_zintegrowanego_systemu_bezpieczenstwa_narodowe go_Polski_ekspertyza_2010.pdf Dziaalno organw pastwa w zakresie polityki bezpieczestwa narodowego obejmuje ustalenie celw i zada polityki bezpieczestwa, okrelenie strategii bezpieczestwa narodowego oraz koordynacj dziaania rnych organw pastwa w zapewnieniu bezpieczestwa oraz budowaniu zewntrznych warunkw bezpieczestwa narodowego. Podstawa do ustalenia celw i zada polityki bezpieczestwa jest Konstytucja III RP z 1997r., ktra w art. 5 stwierdza e Rzeczpospolita Polska strzee niepodlegoci i nienaruszalnoci swojego terytorium, zapewnia wolnoci i praw czowieka i obywatela oraz bezpieczestwo obywateli, strzee dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju42. Wobec tego cele polityki bezpieczestwa narodowego Polski mona uj nastpujco:
42

http://www.bbn.gov.pl/palm/pl/475/398/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej.html

37

1. Ochrona

niepodlegoci

niezawisoci

Rzeczypospolitej

oraz

utrzymanie

nienaruszalnoci granic i integralnoci terytorialnej pastwa. 2. Ochrona demokratycznego porzdku ustrojowego, bezpieczestwa obywateli oraz praw czowieka i podstawowych wolnoci wszystkich osb znajdujcych si pod jurysdykcj RP. 3. Ochrona dziedzictwa narodowego, w tym substancji materialnej i duchowej wytworzonej przez pokolenia, ktrych spadkobierc jest dzisiejsze spoeczestwo Rzeczypospolitej. 4. Zapewnienie warunkw cywilizacyjnego i gospodarczego rozwoju Polski, dobrobytu jej obywateli, pomylnych perspektyw rozwojowych, ktre s podstaw spoecznej stabilnoci i pozycji midzynarodowej pastwa. 5. Ochrona rodowiska naturalnego jako dobra narodowego, bdcego warunkiem zrwnowaonego rozwoju i ludzkiego bezpieczestwa. 6. Wnoszenie wkadu w umacnianie pokoju, stabilnoci i bezpieczestwa midzynarodowego. Z kolei za najwaniejsze uwarunkowania bezpieczestwa narodowego mona uzna: 1. Opnienie w rozwoju spoeczno-gospodarczym w stosunku do pastw Europy Zachodniej szacowane na 30-50 lat. 2. Opnienia w organizacji i funkcjonowaniu instytucji pastwa po okresie pastwa totalitarnego. 3. Olbrzymi potencja modego pokolenia. 4. Szanse wsparcia i zwielokrotnienia wysiku narodowego przez czonkostwo w NATO i UE. 5. Niepewno i niestabilno warunkw i organizacji bezpieczestwa w otoczeniu Polski oraz w rodowisku midzynarodowym. 6. Zagroenie zniweczenia potencjau i szans rozwoju na skutek wewntrznych animozji i sporw partyjnych. 7. Odbudowanie mocarstwowych pozycji wielkich ssiadw Polski. 8. Globalizacja zagroe terroryzmem, degradacja rodowiska naturalnego, nielegalna migracja oraz epidemie.

38

W wietle tego rodz si wyzwania stojce przed polityk bezpieczestwa narodowego oraz zadania polityki bezpieczestwa narodowego dla strategii bezpieczestwa narodowego u progu XXI w. Przed polityk bezpieczestwa narodowego stoj nastpujce wyzwania: 1. Unikniecie powtrzenia bdw polityki bezpieczestwa z przeszoci, a zwaszcza sprzed 1939r. 2. Zapewnienie skutecznej ochrony i obrony interesw narodowych Polski, samodzielnie i w ramach NATO. 3. Likwidacja skutkw opnie cywilizacyjnych w stosunku do Europy Zachodniej oraz umocnienie siy narodowej do poziomu odpowiadajcego wymogom kluczowego dla bezpieczestwa Europy pooenia geopolitycznego Polski. 4. Cakowite wykorzystanie szans na zapewnienie bezpiecznych warunkw rozwoju Polski oraz zwielokrotnienie siy obronnej, jak daje czonkostwo w NATO i w UE. 5. Wspuczestniczenie w tworzeniu i utrzymywaniu bezpieczestwa midzynarodowego w celu uprzedzenia zagroe zewntrznych bezpieczestwa narodowego i zapobiegania im. Zadania polityki bezpieczestwa narodowego w stosunku do strategii bezpieczestwa narodowego na progu XXI w. mona uj nastpujco: 1. Zapewni skuteczn ochron i obron wartoci i interesw narodowych samodzielnie oraz w ramach obrony wsplnej NATO. 2. Osign wzrost siy narodowej odpowiadajcy zakadanej pozycji Polski w Europie i wiecie wzorem nowoczesnych i bogatych pastw Europy Zachodniej. 3. Osign trwa, wiarygodn i korzystn dla interesw narodowych Polski pozycj w strukturach NATO i UE. 4. Inicjowa dwustronne i midzynarodowe dziaania tworzce i utrzymujce bezpieczestwo midzynarodowe i wspuczestniczy w nich. 3.2.Strategia bezpieczestwa narodowego Przez strategi bezpieczestwa narodowego mona rozumie wybr, dokonywany na podstawie wiedzy i analizy strategicznej, rodkw waciwych i koniecznych, a bdcych w dyspozycji pastwa do osignicia celw i realizacji zada okrelonych przez polityk bezpieczestwa.

39

Istot strategii jest okrelenie priorytetw, czyli dokonywanie trudnych wyborw. Natomiast zadaniem strategii jest osignicie celw ustalonych przez polityk, przy jak najlepszym wykorzystaniu posiadanych rodkw. Przy czym w strategii nie naley obiera za punkt wyjcia tego, co jest moliwe, ale szuka tego, co jest konieczne i stara si to osign. Waciwym i koniecznym rodkiem dla zapewnienia trwaego bezpieczestwa narodowego Polski jest powszechne przygotowanie obronne narodu, rozumiane jako powszechna ochrona i obrona narodowa. Taki charakter obrony narodowej okrela Konstytucja III RP i ustawa o powszechnym obowizku obrony. Ochrona i obrona powszechna to taka, ktra dla staej ochrony i obrony w sytuacjach zagroe wartoci i interesw duchowych, kulturowych, politycznych, ekonomicznych i pastwowych, przygotowuje i wykorzystuje wszystkie zasoby ludzkie, duchowe, materialne i terytorialne pastwa. Konieczno powszechnoci ochrony i obrony wynika z wielu strategicznych wzgldw: 1. Pierwszy to maksymalne wykorzystanie rodkw i moliwoci dziaania dla zapewnienia skutecznej ochrony i obrony wartoci i interesw narodowych, a wic fundamentalnej dla przetrwania i przyszej pomylnoci narodu i pastwa, decydujcego o by albo nie by dla obecnego i przyszych pokole. 2. Drugi to strategiczne i geograficzne pooenie Polski midzy dwoma potgami, ktre w naturalny sposb rozszerzaj swoje wpywy, wartoci i wadze czego dowiadczylimy w historii. 3. Trzeci to wspczesny charakter zagroe bezpieczestwa narodowego, ktre nie sprowadzaj si tylko do wojen, ale atakuj i wypieraj wartoci narodowewiadomo narodow i kultur narodow, czego nie mona ochroni i obroni przy pomocy siy zbrojnej, ale postaw wszystkich Polakw. Rwnoczenie podmiotem zagroenia i obrony jest nie tylko pastwo jako og, ale take kada osoba ludzka, jej mienie, rodowisko naturalne i spoeczne. Std tez powszechna samoobrona obywateli wspierana przez rzdowe i pozarzdowe formy organizacji formy organizacji bezpieczestwa jest istot nowoczesnej, powszechnej obrony narodowej demokratycznej i suwerennej Polski.

40

4. Czwarty wzgld to moralny, prawny i obywatelski obowizek, ale i prawo wszystkich Polakw do wsptworzenia najwaniejszego wsplnego dobra jakim jest trwao i pomylno Ojczyzny.43 Powszechna obrona narodowa nie oznacza izolacji Polski i zamknicia si na wszelkie wpywy otoczenia w dobie tak dynamicznych zmian we wszystkich dziedzinach ycia. Chodzi o mdro czerpania i wykorzystania wartoci oglnoludzkich tworzonych w otoczeniu kraju, a zarazem ochron i obron przed destrukcyjnymi zdobyczami postpu. Tym co w rzeczywistoci decyduje o pozycji kadego pastwa w rodowisku midzynarodowym, w tym szczeglnie o jego bezpieczestwie, pozycji w rozwizywaniu problemw dwustronnych i regionalnych, midzynarodowym wizerunku i o zachowaniu si do niego innych pastw- jest jego sia narodowa. Gwnym wyzwaniem wzmacniania siy narodowej Polski na progu XXI w. jest odrobienie olbrzymiego zapnienia gospodarczego oraz dostosowanie organizacji i sprawnoci rzdzenia do standardw demokracji zachodnich. Sprostanie tym wyzwaniom ma decydujce znaczenie dla przyszoci Polski, bowiem jak stwierdza prof. R. Kuniar bezpieczestwo narodowo-pastwowe w naszym krgu cywilizacyjnym zaley przede wszystkim od najszerzej pojtego rozwoju gospodarczego44. Podstaw racjonalnego wychodzenia z zapnie spoeczno-gospodarczych jest sformuowanie wizji docelowej Polski obejmujcej kompleksowe ujcie koniecznych do realizacji zamierze strategicznych. Docelow wizj Polski sformuowana przez wybitnych naukowcw polskich pracujcych od lat na Zachodzie i majcych moliwoci porwnania opnie Polski z rozwojem cywilizacyjno-gospodarczym Zachodu, mona oceni jako najbardziej wiarygodn. Prof. Andrzej Targowski, jeden z twrcw polskiej informatyki, a obecnie profesor informatyki Western Michigan University, w Syntezie wizji Polski docelow wizje Polski sformuowa w dziesiciu punktach: 1. System wartoci moralnych i cnt obywatelskich, bdcy rezultatem na przykad chrzecijaskiego wychowania. 2. Demokracja liberalna gwarantujca prawa obywatelskie i ludzie. 3. Pokojowa i suwerenna polityka wobec ssiadw, wsparta zdolnoci do skutecznej obrony niepodlegoci.
43 44

R. Jakubczak, Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004, s.17; R. Kuniar, Polska Polityka Bezpieczestwa 1989-2000, Warszawa 2001, s.31;

41

4. Prawo rwne dla wszystkich i szanowane przez wszystkich, zabezpieczenie wasnoci prywatnej i ochrony rodowiska. 5. Dobrze wyksztacone spoeczestwo. 6. Gospodarka rynkowa otwarta na wiat. 7. Praworzdna administracja publiczna: centralna i samorzdowa. 8. Rwnowaga finansw pastwowych. 9. Nowoczesny system funkcjonowania obywateli i organizacji, otwarto na wiat, pragnienie wspycia z przodujcymi pastwami i zdolno przystosowania losu Polski do losu przodujcych pastw w wiecie.
10. Zamono obywateli i pastwa jako naturalny rezultat stosowania losu Polski do losu

przodujcych pastw na wiecie.45 Wedug prof. Targowskiego, gdyby wszystkie te zamierzenia udao si zrealizowa, mona liczy e w najbliszym czasie Polska stanie si pastwem nowoczesnym, wchodzcym do klubu 30 najnowoczeniejszych i najbardziej zamonych krajw wiata, a w roku 2040 awansuje do klubu 20. Warunkiem osignicia tak ambitnej wizji docelowej Polski jest dokonanie transformacji wewntrznej oraz uwzgldnienie w polskiej polityce transformacji zewntrznej. Rwnoczenie konieczna jest motywacja i mobilizacja spoeczestwa do nadzwyczajnego, narodowego wysiku po to aby odrobi ogromny dystans dzielcy nas od krajw wyej rozwinitych, lecz take po to, aby nie wypa z obecnej- niezaspokajajcej naszych aspiracji - kategorii pastw, pogarszajcych jeszcze swoj sytuacj. Uczestnictwo w Sojuszu Pnocnoatlantyckim zasadniczo wzmacnia narodowe zdolnoci obronne, a zarazem wcza Polsk w proces tworzenia i utrzymywania bezpieczestwa w strefie euroatlantyckiej oraz poza ni. Jednake samo uczestnictwo w Sojuszu, bez wielkiego narodowego wysiku modernizacji i zwikszania polskiego potencjau obronnego, moe okaza si zudne, zwaszcza wobec moliwych zmian w samym NATO i w rodowisku midzynarodowym. Wykorzystanie szansy jak jest uczestnictwo w NATO polega na wykorzystaniu dostpu do najnowszych technologii wojskowych dla modernizacji i zwikszenia zdolnoci bojowych si zbrojnych, a take na tworzeniu trwaych powiza obronnych z innymi pastwami Sojuszu. Szczegln role dla bezpieczestwa Polski odgrywa partnerska wsppraca ze Stanami Zjednoczonymi, czego przykadem byo wsparcie USA w Iraku czy Afganistanie.
45

L. Balcerowicz, Z. Brzeziski, B. Geremek, A. Targowski i inni, Wizja Polski , Synteza wizji PolskiAndrzej Targowski, Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1997 r., s.11.

42

Podstawa zapewnienia wiarygodnoci wzmocnienia przez inne pastwa NATO obrony Polski w sytuacji zagroe, a take polskiego uczestnictwa w operacjach wojskowych NATO poza terytorium, jest osignicie zdolnoci do wsplnego dziaania przez wojska operacyjne i przygotowanie infrastruktury oraz caej organizacji pastwowej do realizacji misji pastwa. Rwnoczenie czonkostwo Polski w NATO umoliwi dziaanie na rzecz dalszego poszerzenia sojuszu o wschodnich ssiadw Polski, co ley ywotnym interesie naszego bezpieczestwa. Z kolei wstpienie Polski do UE to wielka szansa i konieczno wykorzystania dowiadcze sprawnych i bogatych krajw Europy Zachodniej do szybkiego uporania si z zacofaniem gospodarczym i organizacyjnym Polski, a wic do wzmocnienia naszej siy narodowej. Czonkostwo w UE, obok moliwoci korzystania z pomocy i dowiadcze, jest rwnie polem do promocji Polski. Ale to rwnie pole do walki o wasne interesy poszczeglnych pastw, ktre wykorzystaj kad sabo Polski do ekspansji swoich interesw, wartoci czy koncepcji, ktre niejednokrotnie mog zagraa wartociom i interesom bezpieczestwa narodowego Polski. Std tak wane jest poznanie mechanizmw funkcjonowania UE oraz przygotowanie spoeczestwa, a zwaszcza elit politycznych i gospodarczych, do ochrony i obrony naszych interesw politycznych. Tworzenie przyjaznych stosunkw wsppracy z ssiadami Polski oraz wspdziaanie z nimi w tworzeniu przygranicznych i regionalnych warunkw bezpieczestwa jest istotnym rodkiem bezpieczestwa narodowego. Wielostronne formy wsppracy to Trjkt Weimarski (Polska, Niemcy, Francja) oraz Grupa Wyszehradzka (Polska, Czechy, Sowacja, Wgry), a take Rada Pastw Morza Batyckiego46. Strategicznie wana dla bezpieczestwa Polski oraz caej Europy jest wsppraca ssiedzka z Ukrain, ukierunkowana na wzmocnienie jej niepodlegoci i wczenie do struktur NATO i UE. Wzrastajca skala zagroe transgranicznych (elektrownie jdrowe, powodzie, nielegalna migracja, przestpczo zorganizowana) wymusza konieczno szerokiej wsppracy, w tym udzielania pomocy w zakresie bezpieczestwa, tworzc trwae instytucje i procedury wspdziaania ssiedzkiego.

46

Rada Pastw Morza Batyckiego, CBSS (Council of the Baltic Sea States) organizacja midzynarodowa (Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Litwa, otwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja, Szwecja) powstaa z inicjatywy rzdw Polski i Szwecji, ktre w dniach 2-3 wrzenia 1990 roku przyjy na konferencji w Ronneby w Szwecji Deklaracj Morza Batyckiego.

43

Wsppraca ssiedzka z Rosj na zasadach partnerstwa ma rwnie kapitalne znaczenie dla bezpieczestwa Polski ( ale jak jest w rzeczywistoci, sami wiemy, wystarczy przytoczy wtek Katastrofy Smoleskiej z 10 kwietnia 2010 r.) i caej Europy. Warto zwrci uwag na niespotykane w dotychczasowej historii formy wsppracy wojskowej z ssiadami, jak s wsplne formacje wojskowe: korpus polsko-niemieckoduski, brygada polsko-czeska, batalion polsko-ukraiski, batalion polsko-litewski. Wyrazem nowoczesnej, twrczej strategii bezpieczestwa narodowego jest uczestnictwo Polski w dyplomatycznych, humanitarnych i wojskowych dziaaniach poza granicami RP oraz poza obszarami obrony NATO, majce na celu zapobieganie i przeciwdziaanie zagroeniom, a take wymuszanie i utrzymywanie adu i pokoju w niebezpiecznych rejonach. Celowo, a nawet konieczno tego rodzaju dziaa, wynika z wci wzrastajcej wspzalenoci bezpieczestwa narodowego od skutecznoci reagowania na zagroenia pojawiajce si w otoczeniu Polski, Europy i poza ni. Na pocztku XXI w. Polska aktywnie uczestniczy w operacjach wojskowych na Bakanach oraz Bliskim i rodkowym Wschodzie. Wiele wskazuje na to , e bezpieczestwa Polski i Europy trzeba bdzie broni na obszarach oddalonych od nas o tysice kilometrw, czego przykadem jest globalna wojna z terroryzmem. Uczestniczc w tego rodzaju operacjach poza terytorium Polski, nasze pastwo ksztatuje rwnie wizerunek odpowiedzialnego i wiarygodnego partnera w rodowisku midzynarodowym. 3.3. System Bezpieczestwa Narodowego Polski Rozwj waciwie zorganizowanego, sprawnego, wydajnego systemu bezpieczestwa pastwa pozostaje podstawowym zadaniem polskiej polityki bezpieczestwa. Na system ten skadaj si wszystkie odpowiedzialne za bezpieczestwo w wietle Konstytucji RP i waciwych ustaw organy oraz instytucje nalece do wadz ustawodawczych, wykonawczych i sdowniczych, w tym Parlament, Prezydent RP, Rada Ministrw i centralne organy administracji rzdowej. Wanymi jego elementami s siy zbrojne oraz suby i instytucje rzdowe zobowizane do zapobiegania i przeciwdziaania zagroeniom zewntrznym, zapewnienia bezpieczestwa publicznego, prowadzenia dziaa ratowniczych oraz ochrony ludnoci i mienia w sytuacjach nadzwyczajnych, a take - w zakresie przewidzianym w Konstytucji RP i waciwych ustawach - wadze samorzdowe oraz inne podmioty prawne, w tym przedsibiorcy tworzcy potencja przemysowo- obronny47.

47

http://www.bbn.gov.pl/palm/pl/475/398/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej.html

44

Caociowa wizja bezpieczestwa (patrz rys. 9), odpowiadajca wspczesnym realiom midzynarodowym oraz charakterowi zagroe i wyzwa, a take wiadczca o woli maksymalizacji rezultatw dziaa na rzecz bezpieczestwa pastwa i jego obywateli, wskazuje na potrzeb podejmowania przez Polsk wysikw w kadej sferze ycia spoecznego. Rodzi to konieczno rozwoju zdolnoci do koordynacji i integracji wysikw podejmowanych przez poszczeglne organy, instytucje i suby pastwowe.

Rys.9. Relacje midzy bezpieczestwem narodowym a innymi rodzajami bezpieczestwa rdo: W. Kitler, Kierowanie bezpieczestwem narodowym RP, slajd 8

Dlatego wyjtkowo pilnym zadaniem jest nadanie Systemowi Bezpieczestwa Narodowego RP charakteru w peni zintegrowanej, spjnej i uporzdkowanej caoci. Suy temu bdzie wypracowanie mechanizmw kompleksowego i dugofalowego planowania rozwoju systemu bezpieczestwa opierajcego si na celach i potrzebach wsplnych dla wszystkich jego skadnikw oraz wynikajcych z caociowo ujmowanych interesw narodowych. Skuteczna integracja systemu bezpieczestwa wymaga bdzie take modyfikacji niektrych rozwiza prawnych, co powinno prowadzi do uporzdkowania jego konstrukcji, precyzyjnego okrelenia kompetencji poszczeglnych jego skadnikw, w tym organw kierujcych oraz zwikszenia moliwoci wspdziaania midzyresortowego. Polska bdzie dy do podnoszenia zdolnoci poszczeglnych elementw krajowego systemu bezpieczestwa do wsppracy z odpowiednimi strukturami pozostaych czonkw UE i sojusznikw, przy zachowaniu moliwoci skutecznego dziaania samodzielnego.

45

System bezpieczestwa narodowego musi by zorganizowany i wyposaony w sposb gwarantujcy jego szybkie i sprawne dziaanie w kadych warunkach oraz w reakcji na wszelkiego typu zagroenia i kryzysy48. Zdolno ta bdzie weryfikowana w szczeglnoci przez regularne wiczenia, prowadzone w ramach caego systemu bezpieczestwa narodowego lub okrelonych jego czci. System bezpieczestwa narodowego bdzie podlega rwnie cyklicznym przegldom sucym ocenie jego skutecznoci, gotowoci do dziaania oraz odpowiednioci wzgldem najwaniejszych w danym czasie potrzeb oraz moliwoci kraju. Naley zwrci uwag na rozwj zdolnoci caego systemu i poszczeglnych jego skadnikw do prowadzenia dziaa prewencyjnych oraz reagowania na powstajce problemy, wyzwania i zagroenia w jak najwczeniejszej fazie. Wymaga to bdzie umacniania zdolnoci waciwych instytucji i organw pastwa, wchodzcych w skad systemu, do prognozowania rozwoju sytuacji midzynarodowej i wewntrznej oraz do wczesnego wykrywania wszelkich zmian negatywnie wpywajcych na bezpieczestwo Polski. Wyjtkowe znaczenie dla sprawnoci dziaania systemu bezpieczestwa maj kompetencje, umiejtnoci i wiedza specjalistyczna osb uczestniczcych w poszczeglnych jego podsystemach. Szczegln uwag naley zwrci na rozwijanie u pracownikw, a zwaszcza kadry kierowniczej, umiejtnoci wspdziaania w skali midzyresortowej, a take - przede wszystkim w zwizku z postpem integracji europejskiej oraz zacienianiem wizw sojuszniczych - midzynarodowej. Polska powinna rozwija swe zdolnoci do promocji i wdraania - w ramach wszystkich waciwych organw, instytucji i sub -najbardziej wydajnych rozwiza w zakresie zarzdzania personelem, rwnie dziki systemowi midzyinstytucjonalnej wymiany dowiadcze. Denie do stworzenia w peni zintegrowanego systemu bezpieczestwa narodowego wymaga, oprcz opracowania i wdroenia odpowiednich rozwiza prawnych i organizacyjnych oraz zapewnienia wysokiej jakoci personelu, cigego usprawniania komunikacji midzy wszystkimi elementami systemu. Istotne znaczenie ma w tym wzgldzie dalsza informatyzacja i unowoczenianie sieci telekomunikacyjnych waciwych sub i organw, a zwaszcza administracji pastwowej oraz instytucji odpowiedzialnych za porzdek publiczny49.
48

ROZPORZDZENIE RADY MINISTRW z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczestwem narodowym (Dz. U. z 2004 r. Nr 98 poz. 978)
49

Program profesjonalizacji Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008-2010, uchwalony przez Rad Ministrw w dniu 5 sierpnia 2008 r.

46

Podsystem kierowania tworz organy wadzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, ktre wykonuj zadania zwizane z bezpieczestwem narodowym oraz organy dowodzenia Si Zbrojnych RP. Szczeglna rola w kierowaniu bezpieczestwem narodowym przypada Parlamentowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Radzie Ministrw. Naczelnym zadaniem podsystemu kierowania jest zapewnienie cigoci podejmowania decyzji i dziaa w celu utrzymania bezpieczestwa narodowego.

Rys.10. Struktura oglna systemu bezpieczestwa narodowego (wg W.Kitler) rdo: W. Kitler, Kierowanie bezpieczestwem narodowym RP, slajd 1

Podsystem zapobieganiem

kierowania

bezpieczestwem zagroe

narodowym

realizuje na

ponadto terytorium

przedsiwzicia zwizane z monitorowaniem rde, rodzajw, kierunkw i skali zagroe; powstawaniu bezpieczestwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami; zapobieganiem skutkom tych zagroe oraz ich usuwaniem, a take kierowaniem obron narodow. Dla zapewnienia sprawnego przekazu informacji w ramach procesw zwizanych z kierowaniem bezpieczestwem narodowym organy wadzy rzdowej wykorzystuj w tym celu midzy innymi dedykowany wydzielony system cznoci, bdcy w dyspozycji ministra waciwego do spraw wewntrznych. System ten zapewnia bezpieczn i niezawodn komunikacj pomidzy podmiotami realizujcymi zadania w zakresie kierowania bezpieczestwem narodowym. Podsystemy wykonawcze tworz siy i rodki pozostajce we waciwociach ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej, centralnych organw administracji rzdowej, wojewodw, organw samorzdu terytorialnego oraz innych podmiotw

47

odpowiedzialnych za realizacj ustawowo okrelonych zada w zakresie bezpieczestwa narodowego50. Podstawowym zadaniem podsystemw wykonawczych jest wczesne rozpoznawanie wyzwa i zapobieganie zagroeniom bezpieczestwa kraju, a w razie ich wystpienia przeciwdziaanie negatywnym nastpstwom. Rwnie istotnym zadaniem tych sub jest zwikszanie potencjau pastwa i jego zdolnoci do realizacji interesw narodowych. Efektywno podejmowanych wysikw zapewni harmonijne i sprawne wspdziaanie wszystkich instytucji pastwowych, a take podmiotw prywatnych istotnych dla bezpieczestwa kraju. Niezbdne jest rwnie spoeczne poparcie dla dziaa struktur pastwowych, co wymaga od waciwych instytucji publicznych naleytego informowania obywateli o midzynarodowej sytuacji bezpieczestwa oraz o podejmowanych w tej sferze przez pastwo inicjatywach. Zapewnienie bezpieczestwa pastwa wymaga aktywnoci jego organw w obrebie polityki zagranicznej. Czonkostwo w Sojuszu Pnocnoatlantyckim i Unii Europejskiej spotgowao zadania polskiej dyplomacji. Objy one swym zasigiem wiele sfer ycia politycznego, wojskowego, gospodarczego i spoecznego. Charakter wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa i stosunkw z wieloma pastwami uleg zmianie. Wzroso znaczenie dziaalnoci analitycznej i promocyjnej suby dyplomatycznej. W mniejszym natomiast stopniu dyplomacja poredniczy w midzynarodowych kontaktach polskich instytucji z ich odpowiednikami zagranicznymi i instytucjami wsplnotowymi. W tej sytuacji coraz bardziej niezbdna jest konieczno sprawnego koordynowania dziaa zewntrznych polskich instytucji rzdowych. Niezbdna jest dalsza rozbudowa i poprawa efektywnoci suby konsularnej. Aktywna polityka pastwa w dziedzinie bezpieczestwa wymaga zwikszenia ochrony Polakw za granic oraz kontroli wjazdw cudzoziemcw na terytorium Polski i do strefy Schengen. Wzrost znaczenia kwestii ekonomicznych w polityce bezpieczestwa pastwa powinien przekada si na rozwj dyplomacji ekonomicznej oraz systemu promocji gospodarczej Polski i polskich podmiotw gospodarczych. W dziaalnoci promocyjnej niezbdne jest wpywanie na ksztatowanie pozytywnych opinii o Polsce i wspieranie korzystnych procesw decyzyjnych z punktu widzenia polskiej racji stanu i bezpieczestwa kraju. Istotnym zadaniem pozostaje umacnianie prawa midzynarodowego i rozbudowa stosunkw traktatowych Polski.

50

W. Kitler, Kierowanie bezpieczestwem narodowym RP

48

Zasadniczym elementem obrony narodowej s Siy Zbrojne RP. Ich podstawowym zadaniem jest zapewnienie zdolnoci pastwa do obrony oraz utrzymywanie gotowoci do przeciwstawienia si agresji w ramach zobowiza sojuszniczych. Polska bdzie rozwija zdolnoci bojowe si zbrojnych dla zapewnienia skutecznej obrony i ochrony polskich granic w ramach dziaa prowadzonych samodzielnie oraz w ramach obrony kolektywnej, jak rwnie poza jej granicami, zgodnie z artykuem V Traktatu Waszyngtoskiego. Siy Zbrojne RP bd utrzymyway gotowo do udziau w dziaaniach o charakterze asymetrycznym, w tym w wielonarodowych, poczonych operacjach zwalczania terroryzmu, prowadzonych zgodnie z prawem midzynarodowym, organizowanych przez NATO, UE lub doran koalicj pastw51. Siy Zbrojne RP wspuczestnicz w stabilizowaniu sytuacji midzynarodowej. Pozostaj one w gotowoci do udziau w wielonarodowych poczonych operacjach stabilizacyjnych, pokojowych oraz humanitarnych poza terytorium kraju. W celu skutecznego wykonywania tego typu zada powinny one posiada zdolnoci operacyjne, ktre pozwol na znaczcy udzia w operacjach reagowania kryzysowego prowadzonych przez NATO i UE oraz wsparcie tego typu operacji organizowanych przez ONZ. Siy Zbrojne RP bd kontynuowa dwustronn i wielostronn wspprac wojskow ze wszystkimi zainteresowanymi partnerami, a zwaszcza pastwami ssiedzkimi. Istotnym zadaniem Si Zbrojnych RP jest rwnie wspieranie pozostaych organw pastwa w zapewnianiu bezpieczestwa wewntrznego Polski i udzielanie niezbdnej pomocy wojskowej waciwym instytucjom i subom rzdowym oraz samorzdowym, organizacjom cywilnym i spoeczestwu w reagowaniu na zagroenia. Tego rodzaju dziaania obejmuj obserwacj i kontrol przestrzeni powietrznej Polski, wsparcie ochrony granicy ldowej i wd terytorialnych, a take dziaalno rozpoznawcz i wywiadowcz, monitorowanie skae promieniotwrczych, chemicznych i biologicznych na terytorium kraju oraz prowadzenie akcji oczyszczania terenu z materiaw wybuchowych i przedmiotw niebezpiecznych pochodzenia wojskowego. Oprcz tego siy zbrojne utrzymuj gotowo do prowadzenia - samodzielnie bd we wsppracy z innymi organami i subami pastwowymi - operacji poszukiwawczo - ratowniczych. Uczestnicz w narodowym systemie zarzdzania kryzysowego, stale rozwijajc sw zdolno do udzielania pomocy odpowiednim organom administracji publicznej oraz spoeczestwu w wypadku klsk ywioowych, katastrof spowodowanych przez czowieka i zagroe terrorystycznych.

51

Przegld Si Zbrojnych, Wojsko Polskie 2012, 01/2007, s. 4.

49

Zapewnienie Siom Zbrojnym RP skutecznoci w wykonywaniu konstytucyjnych zada oraz zdolnoci do wsplnych dziaa z wojskami sojusznikw, a take umoliwienie im osignicia i utrzymywania standardw nowoczesnych armii, nastpowa bdzie poprzez ich cig transformacj, ukierunkowan ocenami i rekomendacjami przegldw obronnych, realizowanych w ramach Strategicznego Przegldu Bezpieczestwa52. Transformacja si zbrojnych bdzie obejmowa przede wszystkim konieczn wymian uzbrojenia i wyposaenia oraz reorganizacj struktur, zwikszajc gotowo do dziaania i mobilno wojsk. Transformacja polskich si zbrojnych bdzie rwnie prowadzi do uelastycznienia oraz wewntrznego zintegrowania systemu dowodzenia, w celu zapewnienia jego efektywnego dziaania w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Liczebno Si Zbrojnych RP w najbliszej przyszoci nie bdzie ulega istotnym zmianom. Dokonujce si od okoo dwudziestu lat redukcje sprowadziy rozmiary si zbrojnych do poziomu, w ktrym kontynuacja tego trendu moe nie niepodane ryzyko. Bdzie natomiast postpowa proces profesjonalizacji si zbrojnych. Struktura si zbrojnych: Wojska Ldowe, Siy Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne oraz Inspektorat Wsparcia Si Zbrojnych jako organizator systemu wsparcia logistycznego si zbrojnych, jest waciwie dostosowana do wypeniania zada. W kontekcie trwajcej wojny z terroryzmem szczeglnego znaczenia nabieraj Wojska Specjalne, jako najlepiej przygotowane do dziaa przeciwko zagroeniom asymetrycznym oraz do wsppracy z innymi wyspecjalizowanymi instytucjami i organami dziaajcymi w systemie bezpieczestwa pastwa. Naley wspiera rozwizania majce na celu efektywne wykorzystanie tego rodzaju wojsk. W wyniku transformacji, oprcz istniejcych wojsk operacyjnych, utworzone zostay wysoce efektywne, nowoczesne i dobrze wyposaone Narodowe Siy Rezerwowe, przygotowane do realizacji zada w okresie stanw nadzwyczajnych i stwarzajce moliwoci zwielokrotnienia potencjau obronnego pastwa. Naley doskonali system wieloletniego planowania rozwoju technicznego oraz ustawicznie modernizowa wojskowy sprzt techniczny zgodnie z wymogami innowacyjnoci i rozwoju technologicznego w kontekcie wizji przyszych operacji. Istotnym zadaniem jest przygotowanie i przeprowadzenie reformy szkolnictwa wojskowego, w celu waciwego dostosowania go do potrzeb ksztacenia kadr wojskowych i cywilnych dla si zbrojnych oraz caoci systemu bezpieczestwa narodowego. Charakter wspczesnego rodowiska bezpieczestwa Polski wymaga spjnego oraz caociowego podejcia, uwzgldniajcego wspprac, koordynacj oraz wymian
52

Program rozwoju Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2007-2012 i 2009-2018.

50

informacji pomidzy instytucjami i subami odpowiedzialnymi za bezpieczestwo narodowe. Wadze Rzeczypospolitej Polskiej, dziaajc z woli i w interesie narodu, postrzegaj suby specjalne jako wany instrument ochrony bezpieczestwa narodowego.53 Skomplikowana natura obecnych zagroe powoduje, e skuteczno sub specjalnych pozostaje kluczowa dla ochrony bezpieczestwa wewntrznego i zewntrznego, praw obywateli i porzdku konstytucyjnego pastwa. Jednoczenie niezwykle istotna staje si potrzeba efektywnej cywilnej, demokratycznej kontroli nad dziaalnoci tych sub. Wywiadowcze i kontrwywiadowcze zadania sub specjalnych dotycz rozpoznania i przeciwdziaania zjawiskom zewntrznym oraz wewntrznym, ktre zagraaj interesom kraju. Podstawowa rola sub specjalnych polega na uzyskiwaniu, analizowaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu waciwym organom informacji, ktre mog mie istotne znaczenie dla bezpieczestwa pastwa we wszystkich wymiarach, jak rwnie na wyprzedzajcym informowaniu o potencjalnych i istniejcych zagroeniach dla kraju. Szczeglnej uwadze podlega zapobieganie i przeciwdziaanie terroryzmowi, ochrona zdolnoci obronnych i ekonomicznych kraju warunkujcych jego midzynarodow pozycj, eliminowanie bd zmniejszanie ryzyka zakcenia bezpieczestwa wewntrznego i porzdku konstytucyjnego oraz korupcji, jak rwnie przeciwdziaanie niepodanym dziaaniom obcych sub specjalnych. Suby specjalne zapewniaj kontrwywiadowcz ochron kraju, zwaszcza w odniesieniu do funkcjonowania gwnych elementw infrastruktury krytycznej, gospodarki pastwa i jego systemu obronnego. Za wan uznaje si aktywno sub specjalnych w zakresie prognozowania rozwoju sytuacji midzynarodowej pod ktem wystpowania wszelkiego rodzaju zagroe dla bezpieczestwa Polski i jej obywateli. Do najwaniejszych zada sub, przede wszystkim wojskowych, naley ochrona polskich si zbrojnych uczestniczcych w operacjach poza granicami kraju. Wrd szeregu wyzwa, ktre stoj obecnie przed subami specjalnymi znajduje si te rozpoznanie i zapobieganie proliferacji broni masowego raenia i rodkw jej przenoszenia. Zjawisko to jest szczeglnie grone w kontekcie nasilenia i atwoci przemieszczania si w skali globalnej zagroenia terrorystycznego. Do zada sub specjalnych naley ponadto ochrona pastwa i krajowej wadzy, ochrona informacji niejawnych, w tym wymienianych w toku wsppracy sojuszniczej i midzynarodowej, jak rwnie udzia w zapewnianiu bezpieczestwa teleinformatycznego kraju.
53

ROZPORZDZENIE RADY MINISTRW z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczestwem narodowym (Dz.U.z 2004 r. Nr 98 poz. 978)

51

Przynaleno Polski do struktur NATO i UE stanowi dodatkow przesank dla staego podnoszenia efektywnoci dziaa sub specjalnych w zakresie ochrony krajowego systemu informacji niejawnych. Szczeglne znaczenie ma w tym wzgldzie ochrona informacji niejawnych przechowywanych lub przekazywanych w postaci elektronicznej. Przeciwdziaanie przestpczoci komputerowej oraz innym wrogim dziaaniom wymierzonym w infrastruktur telekomunikacyjn, staje si coraz wiksz potrzeb w kontekcie rozwoju technik komputerowych oraz postpujcej informatyzacji. Istotn sfer dziaalnoci polskich sub specjalnych stanowi zwalczanie dziaa wymierzonych w zasadnicze interesy ekonomiczne i spoeczne pastwa. W trosce o jako ycia publicznego w pastwie podejmuje si czynnoci zmierzajce do zwalczania korupcji osb penicych wane funkcje publiczne oraz zaangaowanych w dziaania zorganizowanych grup przestpczych. Suby specjalne wspuczestnicz w zwalczaniu szczeglnie cikich form przestpczoci, w tym zwizanych z produkcj towarw, technologii i usug o strategicznym znaczeniu oraz z obrotem nimi, nielegalnym wytwarzaniem broni, amunicji i materiaw wybuchowych, ich posiadaniem i handlem nimi, a take przestpstw narkotykowych. Dziaania na rzecz poprawy bezpieczestwa wewntrznego stanowi jedno z podstawowych zada administracji rzdowej nie tylko szczebla centralnego, ale rwnie wojewdzkiego i organw samorzdu terytorialnego.54 Nadrzdnym celem dziaa Policji jest suba spoeczestwu poprzez skuteczn ochron bezpieczestwa ludzi, mienia oraz utrzymywanie bezpieczestwa i porzdku publicznego. Policja zapobiega przestpstwom i zjawiskom kryminogennym, w tym o charakterze transgranicznym, wspdziaajc z innymi straami, subami i inspekcjami krajowymi oraz policjami innych pastw i organizacjami midzynarodowymi. Policja przygotowywana jest rwnie do szerszego wsparcia misji realizowanych przez inne podmioty pastwowe i pozarzdowe, a take Siy Zbrojne RP. Zapobieganie i skuteczne reagowanie na zjawisko przestpczoci zorganizowanej powinno pozostawa trosk nie tylko Policji, ale i innych sub i resortw. Dziaania Policji powinny by wspierane przez inicjatywy obywatelskie, programy poprawy bezpieczestwa obywateli realizowane na szczeblu samorzdowym, zwaszcza w zakresie edukacji i profilaktyki, we wspdziaaniu z innymi subami pastwowymi dziaajcymi w sferze bezpieczestwa publicznego. We wspdziaaniu z policj uczestniczy powinny rwnie organizacje pozarzdowe, gremia
54

A. Podolski, Polska Strategia Bezpieczestwa Narodowego jako praktyczna implementacja Europejskiej Strategii Bezpieczestwa midzy teori a praktyk

52

i fora obywatelskie. Naley wzmocni wspprac Policji na forum midzynarodowym oraz rozwija jej zdolnoci do udziau w midzynarodowych operacjach o charakterze policyjnym na obszarach kryzysowych. Polska policja winna aktywnie uczestniczy i inicjowa rozwizania w midzynarodowych instytucjach wsppracy policyjnej, jak Interpol czy Europol, oraz rozwija sie swoich oficerw cznikowych, w sposb czynny reprezentujcych polsk policj poza granicami kraju. Za dziaania priorytetowe naley uzna wspdziaanie organw cigania Policji, Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym, w celu eliminowania zjawisk korupcjogennnych, majcych destrukcyjny wpyw na morale i poczucie uczciwoci spoecznej. Nadrzdnym celem dziaa Stray Granicznej jest skuteczna ochrona granicy pastwowej oraz kontrola ruchu granicznego zgodnie z interesami bezpieczestwa narodowego55. Szczeglna jej rola wynika z ochrony jednego z najduszych odcinkw ldowej zewntrznej granicy zarwno Unii Europejskiej, jak i NATO oraz przyjcia przez Polsk w najbliszym czasie zobowiza zawartych w Ukadzie z Schengen. Naley kontynuowa transformacj struktur Stray Granicznej, aby uzyska jeszcze wiksz racjonalizacj organizacyjno-funkcjonaln tej formacji oraz znaczco zwikszy jej zdolnoci operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-ledcze, a take zapewni efektywn wspprac ze subami pastw czonkowskich UE i krajw ssiadujcych. Niezbdnym jest kontynuowanie i doskonalenie wsppracy pomidzy Stra Graniczn a Policj i innymi subami. Inny, wany obszar wymagajcy zintensyfikowania form wspdziaania tych sub stanowi monitoring i kontrola migracyjna cudzoziemcw na terytorium caego kraju, ktra powinna mie rwnie charakter prewencyjny. Zarwno Policja jak i Stra Graniczna, w ramach dziaa ustawowych, powinny stale monitorowa zagroenia o charakterze terrorystycznym, wsppracujc w tym zakresie z innymi subami. Nadrzdnym celem dziaa Biura Ochrony Rzdu jest efektywna ochrona osb, obiektw i urzdze wanych ze wzgldu na dobro i interes pastwa. Dziaalno BOR, skupiona bdzie na zintensyfikowaniu rozpoznania i analizy potencjalnych zagroe oraz zapobieganiu im poprzez doskonalenie wyszkolenia funkcjonariuszy, wyposaenie w nowoczesny sprzt oraz cis wspprac z policj, ABW i innymi wyspecjalizowanymi instytucjami pastwowymi. Istotnym zadaniem BOR pozostaje zapewnienie waciwego bezpieczestwa polskim placwkom dyplomatycznym, w szczeglnoci przed zagroeniami terrorystycznymi. W tym zakresie niezbdne jest stae wspdziaanie wszystkich organw

55

http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/475/1144/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP.html

53

pastwa, w kompetencjach ktrych pozostaje szeroko rozumiane bezpieczestwo placwek dyplomatycznych. Priorytetowym celem dziaa Pastwowej Stray Poarnej jest rozpoznawanie zagroe oraz przygotowanie i prowadzenie dziaa ratowniczych56. PSP posiada zdolno do natychmiastowego reagowania podczas wystpienia nagego zagroenia ycia i zdrowia, a take rodowiska i mienia oraz w przypadkach nadzwyczajnych zagroe, katastrof i klsk ywioowych. Pastwowa Stra Poarna jest rwnie organizatorem Krajowego Systemu Ratowniczo-Ganiczego, ktry jest aktualnie w procesie przeksztacania w Zintegrowany System Ratowniczy, o charakterze powszechnym. PSP wspdziaa ze wszystkimi subami i podmiotami ratowniczymi oraz organizacjami pozarzdowymi w zakresie rozwoju ratownictwa w Polsce oraz organizowania dziaa ratowniczych, akcji poszukiwawczoratowniczych i akcji humanitarnych poza granicami pastwa. Stanowiska kierowania PSP analizuj biec gotowo operacyjn sub i podmiotw ratowniczych, rozdzielaj siy i rodki ratownicze, a take koordynuj dziaania ratownicze. Istotnym celem PSP jest rwnie szkolenie na potrzeby ochrony ludnoci. Pastwowa Stra Poarna wspiera take pastwowe suby i inspekcje oraz organizacje pozarzdowe w zakresie realizowania zada w sferze ochrony ludnoci. Niezbdnym jest doskonalenie funkcjonowania PSP jako suby wiodcej w tworzonym Zintegrowanym Systemie Ratowniczym, bdcym integraln czci Systemu Ochrony Ludnoci. Pojawienie si nowych form zagroe, w szczeglnoci zagroe asymetrycznych oraz zwizanych z rozwojem cywilizacyjnym, napiciami politycznymi i spoecznymi, wymusza bardziej zdecydowane poszukiwanie nowych rozwiza celem sprawniejszej realizacji zada z zakresu zarzdzania kryzysowego i ochrony ludnoci, w tym obrony cywilnej. Budowa systemu zarzdzania kryzysowego wymaga wsppracy administracji publicznej wszystkich szczebli oraz podmiotw spoza tego obszaru. Funkcjonowanie systemu zarzdzania kryzysowego musi mie silne podstawy prawne. Jedn z nich jest ustawa o zarzdzaniu kryzysowym, ktra stanowi zasadniczy krok w kierunku wprowadzenia w kraju systemowych rozwiza w obszarze zarzdzania kryzysowego. System Ochrony Ludnoci rozumiany jako zbir zada przypisanych poszczeglnym organom i jednostkom administracji publicznej, subom zawodowym oraz organizacjom pozarzdowym, w tym spoecznym organizacjom ratowniczym, powinien by skorelowany z systemem zarzdzania kryzysowego. W sytuacjach wymagajcych wsparcia i zaangaowania dodatkowych si i rodkw niezbdnych do ochrony ludnoci, wsparcie to
56

http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/475/1144/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP.html

54

powinno by udzielane przy zaangaowaniu struktur zarzdzania kryzysowego. System ten powinien charakteryzowa si elastycznoci reagowania na sytuacje kryzysowe, a do konfliktu zbrojnego wcznie. W ramach budowy Systemu Ochrony Ludnoci naley dy do: stworzenia i zapewnienia funkcjonowania Sytemu Ostrzegania i Alarmowania Ludnoci oraz Zintegrowanego Systemu Ratowniczego funkcjonujcego w oparciu i przy wykorzystaniu Pastwowej Stray Poarnej i jej moliwoci organizacyjno - technicznych, w skad ktrego wchodz zawodowe podmioty ratownicze oraz wsppracujce podmioty spoeczne zdolne do realizacji zada z zakresu ratownictwa57. Zintegrowany System Ratowniczy powinien dziaa w oparciu o sie Centrw Powiadamiania Ratunkowego, obsugujcych telefoniczny numer alarmowy 112. Wprowadzenie i stosowanie standardw w zakresie organizacji systemu powiadamiania ratunkowego oraz sposobu jego finansowania przyczyni si do utworzenia jednolitego (kompatybilnego) systemu powiadamiania ratunkowego dla caego kraju, zapewniajcego take obsug osb obcojzycznych. Odpowiedzi na wzrastajcy poziom zagroe wobec obiektw i systemw infrastruktury, ktra ma kluczowe znaczenie dla bezpieczestwa pastwa i jego mieszkacw powinny by dziaania ukierunkowane na stworzenie mechanizmu ochrony narodowej infrastruktury krytycznej. Naley dy do opracowania narodowego planu ochrony infrastruktury krytycznej oraz zaangaowania w proces budowy mechanizmu - poza administracj i sub publiczn - take operatorw i wacicieli infrastruktury, w tym prywatnych. Majc wiadomo ponadnarodowego wymiaru funkcjonowania infrastruktury krytycznej naley zapewni aktywny udzia Polski w pracach nad jej ochron, toczcych si na forum NATO i UE. Kluczowym zadaniem w zakresie informatyzacji w Polsce jest powszechna implementacja rozwiza podnoszcych stan techniczny systemw i sieci teleinformatycznych oraz poziom wiadczenia usug drog elektroniczn do przecitnego poziomu ich rozwoju w krajach UE58. W zwizku z powyszym naley rozwija system powszechnie dostpnych usug elektronicznych w administracji publicznej, biznesie i ochronie zdrowia; stymulowa tworzenie i rozwj polskich zasobw w Internecie, istotnych dla konkurencyjnej pozycji polskiej gospodarki i rozwoju przedsibiorczoci; rozwija sieci telekomunikacyjne pastwa, zapewniajc powszechny szerokopasmowy dostp do Internetu,
57

http://www.msz.gov.pl/files/docs/DPB/polityka_bezpieczenstwa/dokumenty_i_komunikaty/strategia_bezp_nar _2007.pdf
58

ROZPORZDZENIE RADY MINISTRW z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczestwem narodowym (Dz.U.z 2004 r. Nr 98 poz. 978)

55

usug wiadczonych drog elektroniczn i dostpnych w nim treci; rozwija umiejtnoci niezbdne Wan do w aktywnego procesie i twrczego uczestnictwa w usugach spoeczestwa i gospodarki informacyjnego oraz adaptowa system edukacji do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy. rol regulacji dziaalnoci telekomunikacyjnej czstotliwociowej odgrywa Urzd Komunikacji Elektronicznej, ktry wykonuje rwnie istotne zadania na rzecz obronnoci, bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego. Podstaw systemu prawnego Rzeczpospolitej Polskiej powinna by troska o ochron bezpieczestwa i spokoju obywateli. Poprawie bezpieczestwa obywateli suy bd zmiany w zakresie prawa karnego zmierzajce do zmiany filozofii karania i prowadzenia racjonalnej polityki karnej59. Poczucie sprawiedliwoci wymaga, aby sprawcy najpowaniejszych przestpstw byli karani surowiej. Przewiduje si rwnie szereg moliwoci bardziej elastycznego podejcia sdw do sprawcw drobnych przestpstw popenianych po raz pierwszy. W celu usprawnienia postpowa karnych naley wprowadzi instrumenty procesowego dyscyplinowania przez sd uczestnikw postpowania. Nowatorskim rozwizaniem jest take wprowadzenie procedury przypieszonej w stosunku do spraw dotyczcych przestpstw o drobnej i redniej wadze, w tym o charakterze chuligaskim. Wanym elementem jest rwnie zapewnienie bezpieczestwa obrotowi gospodarczemu o uatwienie podejmowania dziaalnoci gospodarczej. Suy temu powinna kompleksowa informatyzacja wydziaw gospodarczych sdw, szkolenie sdziw specjalizujcych si w zagadnieniach ekonomicznych oraz zmiany dotyczce caej procedury cywilnej, majce na celu znaczne przypieszenie i uproszczenie postpowania cywilnego. Zmiany w zakresie dziaania komornikw sdowych oraz postpowania egzekucyjnego powinny doprowadzi do znacznego wzrostu efektywnoci i szybkoci przeprowadzanych egzekucji. Bardzo wanym elementem zapewnienia bezpieczestwa obywatelom jest rwnie otwarcie dostpu do zawodw prawniczych. Decydujce znaczenie dla powszechnych jednostek prokuratury powinna mie ochrona bezpieczestwa i spokoju zwykych obywateli. Ich bezpieczestwo i spokj jest zagroony zarwno przez drobn przestpczo i zachowania o charakterze chuligaskim, jak rwnie poprzez dziaania zorganizowanych grup przestpczych czy organizacji terrorystycznych. W tym celu naley zwiksza sprawno i skuteczno postpowa, ze szczeglnym uwzgldnieniem walki z przestpczoci zorganizowan i korupcj.

59

Ibidem

56

Wanym elementem zapewnienia bezpieczestwa obywatelom jest rwnie reforma wiziennictwa. Poza pozyskiwaniem nowych miejsc w zakadach karnych, midzy innymi poprzez przejcie i adaptacj obiektw wojskowych, naley rozway budow nowych wizie w systemie partnerstwa publiczno - prywatnego. Podstaw sukcesu w tym zakresie jest rwnie stworzenie nowoczesnej i dobrze wyszkolonej formacji mundurowej. Oblicze wiziennictwa zmieni take wdroenie alternatywnego wobec tradycyjnej izolacji wiziennej systemu wykonywania kary pozbawienia wolnoci - w formie dozoru elektronicznego skazanych. Realizacja zobowiza Polski wynikajcych z czonkowstwa w Unii Europejskiej wymaga rozwijania wsppracy pomidzy polskimi i europejskimi organami wymiaru sprawiedliwoci, szczeglnie w zakresie zwalczania przestpczoci zorganizowanej i terroryzmu. Nowe wyzwania staj przed przemysowym potencjaem obronnym. Jego pozycja rynkowa w duej mierze zalee bdzie od dokoczenia przeksztace strukturalnych sektora, w tym zrealizowania drugiego etapu konsolidacji kapitaowej oraz stworzenia efektywnego systemu wspierania sektora. W celu zintensyfikowania dziaalnoci badawczorozwojowej na potrzeby obronnoci, a take zapewnienia cisej wsppracy producentw uzbrojenia i sprztu wojskowego z jednostkami badawczo-rozwojowymi, naley utworzy skonsolidowane zaplecze badawczo- rozwojowe przemysowego potencjau obronnego. Naley zmierza w kierunku tworzenia konsorcjum polskiego przemysu obronnego, tworzy warunki wzrostu jego konkurencyjnoci i zapewnienia opacalnoci produkcji zbrojeniowej. Rwnoczenie naley podejmowa zdecydowane dziaania na rzecz szerszego wczania firm zbrojeniowych do systemu wsppracy w rozwoju i produkcji uzbrojenia, obejmujcej kraje NATO i UE oraz ustawicznie poprawia ich sytuacj ekonomiczno finansow przez zamwienia krajowe oraz stay wzrost nakadw na modernizacj si zbrojnych. Niezbdne jest rwnie tworzenie sprzyjajcych warunkw wzrostu eksportu produkcji przemysu obronnego. Dziaania pastwa bd koncentroway si na poprawie stanu finansw publicznych oraz zarzdzania nimi, na zwikszeniu pochaniania funduszy unijnych i tworzeniu warunkw do efektywnego wykorzystania europejskich funduszy strukturalnych oraz na pobudzaniu przedsibiorczoci i innowacyjnoci przedsibiorstw. Nadrzdnym celem s prace nad reform finansw publicznych, w ramach ktrej proponuje si zwikszenie jawnoci i przejrzystoci finansw publicznych, popraw skutecznoci i efektywnoci wydatkowania rodkw budetowych, rzeczywist konsolidacj finansw publicznych oraz

57

uproszczenie procedur zarzdzania finansami publicznymi. Cele te powinny zosta osignite dziki zmianom w systemie planowania, wykonywania i oceny wykonania budetu pastwa. Nastpi zmiana sposobu podejcia do wydatkw z podmiotowego na zadaniowy, ktry uwzgldnia aspekt celowoci wydatkw, jak rwnie wdroenie systemu wieloletniego planowania budetowego. Tworzone bd funkcje midzyresortowe, obejmujce rne jednostki organizacyjne realizujce wsplny cel, tak aby umoliwi kontrol i racjonalne wykorzystanie rodkw budetowych. Pastwo bdzie czuwa nad stabilnoci i bezpieczestwem krajowego rynku pieninego oraz prawidowym funkcjonowaniem systemu bankowego. Doskonalony bdzie monitoring transakcji finansowych oraz wsppraca operacyjno-rozpoznawcza z ABW, CBA, Policj, Stra Graniczn, a take w wymiarze midzynarodowym - z jednostkami wywiadu finansowego innych pastw, majce gwnie na celu przeciwdziaanie wprowadzeniu do obrotu finansowego wartoci majtkowych pochodzcych z nielegalnych lub nieujawnionych rde oraz przeciwdziaanie finansowaniu terroryzmu60. Szczeglnie istotnym elementem jest wsppraca drg z organizacjami midzyrzdowymi, ktrych celem jest walka z praniem brudnych pienidzy. Budowa nowoczesnego systemu transportowego, a w szczeglnoci publicznych, modernizacja kolei, portw lotniczych oraz rdldowych drg wodnych, poczona z wprowadzaniem nowoczesnych rodkw transportu, stanowi jedn z kluczowych dziedzin w systemie przygotowa obronnych oraz reagowania kryzysowego pastwa. Dla zapewnienia wysokich standardw bezpieczestwa w sektorze transportu niezbdne bdzie wdroenie zintegrowanego systemu bezpieczestwa, sucego zarwno zapobieganiu niebezpiecznym zdarzeniom, jak i sprawnemu agodzeniu skutkw wystpienia takich zdarze. Integracja dziaa prewencyjnych jest szczeglnie wana w przypadku wzw transportowych, stanowicych obszary wspdziaania rnych gazi transportu - porty lotnicze i wodne oraz stacje kolejowe integrujce rne rodki transportu. Rozbudowa sieci transportowych oddziaywa bdzie na popraw warunkw przemieszczania si osb i sprztu, niezbdnych do podejmowania dziaa w ramach funkcjonowania systemu bezpieczestwa narodowego. Przyczyni si rwnie do zapewnienia potrzeb bytowych ludnoci, w tym do moliwoci jej ewakuacji, a take stanie si istotnym elementem wsparcia Si Zbrojnych RP i wojsk sojuszniczych w przypadku kryzysu lub konfliktu zbrojnego. Istotn rol w obszarze gospodarki narodowej i wsppracy midzynarodowej oraz obronnoci pastwa bdzie odgrywa rozwj nowoczesnego systemu infrastruktury
60

Program profesjonalizacji Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008-2010, uchwalony przez Rad Ministrw w dniu 5 sierpnia 2008 r

58

lotniskowej. Modernizacja dotychczasowych lotnisk oraz powstawanie nowych powinny zapewni harmonijny rozwj sabiej uprzemysowionych regionw, waciwe funkcjonowanie narodowego rynku transportu i przemysu lotniczego oraz w ramach wsppracy cywilno-wojskowej, odpowiedni ilo lotnisk do dziaa dla lotnictwa wojskowego. Czonkostwo w UE stwarza szanse rozwojowe Polski w zakresie szybkiej modernizacji i budowy systemu transportowego. Niewykorzystanie tych szans moe spowodowa marginalizacj znaczenia Polski jako kraju tranzytowego oraz pozbawienie moliwoci wymiany handlowej, jakie pojawiaj si na rynku wschodnioeuropejskim. Jednoczenie ronie ranga skutecznoci kontroli i monitorowania przewozu oraz przechowywania i dystrybucji towarw niebezpiecznych oraz tzw. materiaw podwjnego zastosowania, z moliwoci ich wykorzystania do celw terrorystycznych. Wspieranie bezpieczestwa pastwa poprzez budowanie spoeczestwa opartego na wiedzy i tworzenie wyksztaconych zasobw osobowych, upowszechnianie innowacyjnoci i nowych technologii w oparciu o potencja rodowisk naukowych i system szkolnictwa wyszego. Niezbdne jest stworzenie warunkw do jak najszerszych kontaktw krajowych orodkw akademickich i badawczych z placwkami zagranicznymi oraz do znaczcego udziau tych orodkw w midzynarodowych projektach badawczych, w ramach wsppracy naukowo-technicznej i wymiany intelektualnej. Prowadzone badania naukowe musz si koncentrowa - przy uwzgldnieniu moliwoci finansowych pastwa - na dziedzinach umoliwiajcych zmniejszenie dystansu technologicznego dzielcego Polsk od wysoko rozwinitych czonkw UE. W tym kontekcie, szczegln wag naley przywizywa do skrcenia czasu wdraania wynikw bada naukowych, monitorowania kierunkw rozwoju nauki, a take systematycznego zwikszania nakadw na badania naukowe, zgodnie z zaoeniami strategii lizboskiej - w tym rwnie na badania z zakresu bezpieczestwa oraz tworzenia warunkw do bardziej efektywnego pozyskiwania funduszy UE na badania naukowe. Pomocne w tym bdzie zapewnienie szybkiego przepywu wynikw bada do gospodarki narodowej, powizania jej z nauk dziki wspfinansowaniu tej ostatniej oraz zdynamizowanie rozwoju partnerstwa publiczno- prywatnego poprzez wspieranie inicjatyw sektora prywatnego. Wanym zagadnieniem jest zapewnienie naleytej ochrony wasnoci intelektualnej, stworzenie warunkw, ktre zachcayby osoby wysoko wykwalifikowane lub posiadajce wyjtkowe umiejtnoci do kontynuowania swej kariery zawodowej w kraju. Niezbdna jest take aktywizacja rodowisk naukowych i pracownikw szkolnictwa

59

wyszego wok problemw bezpieczestwa i obronnoci oraz promowanie tych zagadnie jako powszechnego obowizku i dobra oglnego obywateli. Zaangaowany udzia organw samorzdu terytorialnego w dziaaniach na rzecz bezpieczestwa na poziomie wojewdztwa stanowi o skutecznoci systemu bezpieczestwa oraz zapewnia moliwo skutecznego dziaania podmiotw ratowniczych, a take zarzdzania kryzysowego i waciwego reagowania w sytuacjach zagroe. Rol tych organw jest monitorowanie i zapobieganie wszelkim zagroeniom, a w sytuacji ich wystpienia - denie do ich opanowania i likwidacji bd minimalizacji powstaych skutkw.

Zakoczenie
Zapobieganie rozmaitym zagroeniom bezpieczestwa jednostki spoeczestwa i pastwa oraz natychmiastowe zdecydowane przeciwdziaanie ujawnionym zagroeniom przez (instytucje) pastwowe, samorzdowe i obywateli daje gwarancj skutecznej obrony interesw narodu i pastwa. W tym celu dziaania pastwa i spoeczestwa ukierunkowane s przede wszystkim na : przeprowadzenie rzetelnych analiz i prognoz zagroe bezpieczestwa narodu i pastwa we wszystkich sferach ich wystpowania ;

60

zdefiniowanie kryteriw bezpieczestwa narodowego i wypracowanie kompleksu dziaa zapewniajcych bezpieczestwo narodowe we wszystkich zagroonych dziedzinach;

prace legislacyjne i dziaania wadzy wykonawczej, sdowniczej oraz samorzdowej zmierzajce do wyeliminowania a w sytuacjach szczeglnych zminimalizowania zagroe dla interesw narodowych;

utrzymywanie strategicznych i mobilizacyjnych zapasw pastwa na niezbdnym poziomie. Zapewnienie Polsce bezpieczestwa narodowego poprzez stworzenie warunkw

rozwoju jednostki, spoeczestwa i pastwa, ktre jest na tyle silne ekonomicznie, stabilne politycznie i atrakcyjne militarnie, e stanowi podane i mocne ogniwo wsplnoty narodw Europy. Najwaniejszymi zadaniami z zakresu bezpieczestwa pastwa s : sprawne przeprowadzenie reformy ustrojowej, ubezpiecze spoecznych, suby zdrowia, edukacji narodowej, przemysu i rolnictwa; zdynamizowanie przemian gospodarczych, zmniejszenie bezrobocia, dugu

wewntrznego i zewntrznego pastwa; doskonalenie ustawodawstwa oraz przystosowywanie go do prawodawstwa wsplnoty Euroatlantyckiej, umocnienie praworzdnoci i stabilnoci polityczno - spoecznej; utrzymywanie poprawnych, przyjaznych i rwnoprawnych stosunkw

midzynarodowych ze wszystkimi pastwami; przebudowa systemu obronnego pastwa i przystosowanie go do dziaania w strukturach Sojuszu Pnocnoatlantyckiego; zapewnienie ochrony ludnoci w warunkach katastrof technicznych, klsk ywioowych i ekologicznych oraz skuteczne przeciwdziaanie im i usuwanie ich skutkw; ochrona informacji wanych dla bezpieczestwa pastwa i spokoju spoecznego. Podstawowe znaczenie w zapewnieniu bezpieczestwa narodowego ma : przestrzeganie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ;

61

wiadomo o labilnoci zagroe ich wzajemnym zwizku, przenikaniu si i potrzebie elastycznego podejcia do priorytetowego traktowania jednego z nich kosztem innego;

umiejtno utrzymywania w rwnowadze wszystkich rodzajw bezpieczestwa i niedopuszczenie do bezpodstawnego jej naruszania; realno formuowanych i podejmowanych zada; przestrzeganie norm prawa midzynarodowego i ustawodawstwa polskiego przy stosowaniu rnych rodkw o charakterze przymusowym z uyciem si zbrojnych wcznie;

przygotowany zawczasu i cigle doskonalony podczas treningw i wicze system kierowania siami i rodkami bezpieczestwa wszystkich szczebli wadzy pastwowej i samorzdowej oraz podmiotw gospodarczych, przez przygotowane do tego, wyspecjalizowane organy kierowania (dowodzenia). Wysiki spoeczestwa i pastwa w zwalczaniu przestpczoci winny by skierowane

na stworzenie efektywnego systemu przeciwdziaania, w celu zapewnienia skutecznej obrony interesw jednostki, spoeczestwa i pastwa. Pierwszoplanowe znaczenie maj nastpujce zadania :

wzmocnienie roli pastwa jako gwaranta bezpieczestwa narodowego, utworzenie niezbdnej do tego bazy prawnej oraz mechanizmu jej wykorzystania ; wzmocnienie systemu organw cigania; zaangaowanie organw pastwa, w zakresie ich kompetencji w dziaalno na rzecz zapobiegania dziaalnoci przeciw prawu. Najwaniejszym warunkiem skutecznego zwalczania wszystkich przejaww

przestpczoci jest jawno, rwno wszystkich obywateli wobec prawa, nieuchronno odpowiedzialnoci i poparcie spoeczne. W celu profilaktyki przestpczoci oraz jej zwalczania niezbdny jest przede wszystkim rozwj bazy prawnej jako skutecznej obrony praw i uprawnionych interesw obywateli, jak i przestrzeganie prawno - midzynarodowych zobowiza Polski w dziedzinie zwalczania przestpczoci i ochrony praw czowieka. Istotne jest pozbawianie przestpczoci poywek, ktrym sprzyjaj niedoskonaoci prawa, kryzysy w gospodarce i sferze socjalnej. Konieczne jest bardziej aktywne wykorzystywanie metod dziaalnoci operacyjno - ledczej, w celu likwidacji powiza korupcyjnych zorganizowanej przestpczoci.

62

Walka z terroryzmem, handlem narkotykami i przemytem stanowi wany skadnik zapewnienia bezpieczestwa narodowego Polsce, jak te bezpieczestwa spoecznoci midzynarodowej. Zjawisko to o globalnym znaczeniu midzynarodowym, powinno by zwalczane z wykorzystaniem moliwoci wszystkich rodzajw wadzy pastwowej w oparciu o szerok kooperacj sub specjalnych Polski z analogicznymi subami innych krajw na poziomie midzypastwowym. Zasadniczym czynnikiem w skutecznym przeciwdziaaniu tym rodzajom przestpstw (zagroe) jest likwidacja zradzajcych je przyczyn. Jednym z najwaniejszych elementw zapewnienia Polsce bezpieczestwa narodowego jest utrwalenie rwnoprawnego partnerstwa i wsppracy z krajami wsplnoty midzynarodowej. W interesie Polski ley wspksztatowanie systemu bezpieczestwa midzynarodowego, ktry bdzie coraz efektywniej eliminowa zagroenia militarne i sprzyja budowie rwnowagi interesw oraz wsppracy w rozwizywaniu globalnych problemw i wyzwa. Podstawow zasad polityki bezpieczestwa naszego pastwa jest traktowanie Europy i Ameryki Pnocnej jako jednolitego obszaru bezpieczestwa. Tworzony mudnie system bezpieczestwa europejskiego moe sta si w przyszoci gwnym gwarantem suwerennoci i niepodlegoci Rzeczypospolitej. W eliminowaniu rde potencjalnych konfliktw zbrojnych Polska przypisuje due znaczenie take innym ni polityczne i militarne dziedzinom ludzkiej aktywnoci. Kraj nasz dy do rozszerzenia wsppracy ekonomicznej i przeciwstawia si stosowaniu dyskryminacyjnych ogranicze w tej sferze.

Bibliografia
Program profesjonalizacji Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2008-2010, uchwalony przez Rad Ministrw w dniu 5 sierpnia 2008 r. Program rozwoju Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2007-2012 i 2009-2018. ROZPORZDZENIE RADY MINISTRW z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczestwem narodowym (Dz.U.z 2004 r. Nr 98 poz. 978)

63

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z pn. zm.).

Balcerowicz B., Sojusz a obrona narodowa, Bellona, Warszawa 1999 Balcerowicz L., Brzesiski Z., Geremek B., Targowski A. i inni, Wizja Polski , Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1997 Barcik J., Europejska Polityka Bezpieczestwa i Obrony, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz Katowice 2008 Bocheski A., Rozmylania o polityce polskiej, Warszawa 1987 Fehler W., Wspczesne bezpieczestwo, Wydawnictwo Adam Marszaek , Toru 2002 Jakubczak R., Flis J., Bezpieczestwo Narodowe Polski w XXI wieku, Bellona 2008 Jakubczak R., Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, Warszawa 2004 Kaczmarek J., Skowroski A., NATO EUROPA POLSKA, atla 2, Wrocaw 1998, Kaczuba J., Daleko do Unii Europejskiej, wywiad z
K.

Kraussem, Trybuna z 17 stycznia

Kitler W., Kierowanie bezpieczestwem narodowym RP Kukuka J., Bezpieczestwo a wsppraca europejska, Wspzalenoci i sprzecznoci interesw, 1982 Kuniar R., Polska Polityka Bezpieczestwa 1989-2000, Warszawa 2001 Kuniar R., Po pierwsze bezpieczestwo, Rzeczpospolita, 09.01.1996 Podolski A., Polska Strategia Bezpieczestwa Narodowego jako praktyczna implementacja Europejskiej Strategii Bezpieczestwa midzy teori a praktyk Popiuk-Rysiska I., Unia Europejska, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2000 Rotfeld A. D., Dokd zmierza wiat?, Poligrafia Bracia Szymascy, Warszawa 2008 Staczyk J., Wspczesne pojmowanie bezpieczestwa, ISP PAN, 1996 Stefanowicz J., Bezpieczestwo wspczesnych pastw, Warszawa 1984 Urbanowicz J., Wprost, Kopenhaskie rozwizanie, nr 51/52/2002, Zalewski S., Administracja rzdowa wobec wyzwa bezpieczestwa pastwa, Bielsko Biaa 2007 Ziba R., Bezpieczestwo midzynarodowe po zimnej wojnie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2008 Ziba R., Kategoria bezpieczestwa w nauce o stosunkach midzynarodowych, 1997

64

Przegld Si Zbrojnych, Wojsko Polskie 2012, 01/2007

http://www.bbn.gov.pl http://www.mrr.gov.pl http://www.msz.gov.pl http://pl.wikipedia.org http://wiking.edu.pl

Spis rysunkw
RYS.1. PODSTAWOWY PODZIA BEZPIECZESTWA...........................................9

65
RYS.2. RODKI OBRONY NARODOWEJ............................................................12 RYS.3. OGLNA STRUKTURA OBRONY NARODOWEJ........................................13 RYS. 4. RELACJA RACJI STANU, POLITYKI I BEZPIECZESTWA PASTWA..........13 RYS.5. ISTOTA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO...........................................14 RYS.6. ETAPY ROZSZERZANIA NATO W EUROPIE............................................23 RYS.7. PASTWA UNII EUROPEJSKIEJ.............................................................28 RYS.8. GWNE CELE POLITYKI BEZPIECZESTWA PASTWA..........................36 RYS.9. RELACJE MIDZY BEZPIECZESTWEM NARODOWYM A INNYMI RODZAJAMI ................................................................................................................... 44 BEZPIECZESTWA...............................................................................44