Broj 1 / UTORAK, 21. 5. 2013.

FESTIVAL I GRAD IM KAU HVALA

20 GODINA SA NAMA

Plakete Grada Subotice, za doprinos razvoju Festivala u proteklih 20 godina, dobili su: dramski pisac Igor Bojovi, teatrolog mr Miroslav Radonji, novinarka Gordana urevi, urednik specijalizovanog asopisa Art Limes Jene Virag, reditelj iz Belorusije Viktor Klimuk, profesor na Fakultetu primenjenih umetnosti u Beogradu mr Zdravko Mianovi, profesor Fakulteta dramskih umjetnosti na Cetinju dr Sinia Jelui, direktor Pozorinog muzeja Vojvodine Zoran Maksimovi, reditelj iz Slovenije Edi Majaron, direktor pozorita iz Segedina Laslo Kever, teatrolog iz Slovake Vladimir Predmerski, reditelj,teatrolog, dramski pedagog, dr Radoslav Lazi, festivalski skulptor Mijo Mijukovi, dekan Fakulteta za lutkarstvo Sankt Peterburg, Rusija, Nikolaj Naumov, poasni predsednik Saveta Festivala, akademik prof. dr Henrik Jurkovski i predsednik Saveta Festivala Jovan irilov. Priznanje e biti urueno i Veselinu Avdaloviu, bivem predsedniku organizacionog odbora, zatim knjievniku iz Beograda Ljubivoju Rumoviu , predstavnicima ruskog centra UNIME, Francuskom institutu u Beogradu i Gete institutu. Plakete je uruio gradonaelnik Subotice Modest Duli, a u ime dobitnika zahvalio se Nikolaj Naumov reima: Hvala Subotici, hvala Srbiji i hvala Festivalu to i u ovom tekim vremenima misli na decu!.

PRIZNANJA DIREKTORU I FESTIVALU

Na ceremoniji otvaranja, direktoru Festivala Slobodanu Markoviu uruena su tri priznanja: Zlatna anima 14. Meunarodnog festivala lutkarskih pozorita za decu Lut fest u Sarajevu, za veliki doprinos razvoju lutkarstva kao umetnosti (iz ruku prof. dr Radoslava Lazia), Pengova nagrada Programskog odbora UNIMA Slovenija, za veliki doprinos razvoju slovenake lutkarske umetnosti (uruio Edi Majaron), kao i priznanje UNIMA centra Srbije, za dugogodinji doprinos razvoju pozorita za decu (uruio Igor Bojovi).

2
Prof. dr Henrik Jurkovski BLAGO SVIH NAS Jubilarni festival zvanino je otvorio posni predsednik Svet Festivl prof. dr Henrik Jurkovski reima: Ovaj Festival je blago, blago svih nas, blago oveanstva!. Osvrnuvi se na poslednjih 13 godina, koliko prati Festival, Jurkovski je rekao: Kada sam

OTVARANJE

Festivala koji ve godinama ispunjava deiju svakodnevnicu lepotom i otvara svet mate rekao je, izmeu ostalog, gradonaelnik Subotice Modest Duli, zahvalivi se ljudima koji su u ovom poslu istrajali proteklih 20 godina, i uinili nas ponosnim na manifestaciju kojom Subotica raspolae. Radoslav Petkovi VLADA PREPOZNALA KVALITET Ispred Vlade Autonomne Pokrajine Vojvodine, goste je pozdravio Radoslav Petkovi, podsekretar u Pokrajinskom sekretarijatu za kulturu i javno informisanje. Osim Pokrjinskog sekretrijta z kulturu i jvno informisnje, odrvnje ovogodinjeg Festivl pomogli su Ministrstvo kulture i informcionog drutv Vlde Republike Srbije i Grd Subotic. Igor Bojovi TEK POETAK? Kada kaemo dve decenije, onda svi mi koji se godinama na bilo koji nain bavimo organizacijom Festivala, znamo koliko je to dug, esto i teak i naporan period, ali kada kaemo 20 godina, onda je to nita, onda je to poetak jedne mladosti primeuje Igor Bojovi, predsednik svetske asocijacije profesionalnih lutkara UNIMA u Srbiji. Slobodan Markovi NAGRADE OBAVEZUJU! Vraajui se 20 godina unazad kada se rodila ideja da se u Subotici osnuje Meunarodni festival pozorita za decu, direktor Festivala Slobodan Markovi se, sabirajui minule godine, zapitao da li smo radili najbolje, i rekao: Moda je moglo bolje, ali nije moglo vie. Naravno, to govorim mislei na uslove mr Predrg Bjeloevi i slovk scenogrfkinj i kostimogrfkinj Ev Frkov. Ngrde je uruio predsednik Svet Festivl Jovn irilov. Zhvljujui se n ngrdi, Predrg Bjeloevi je istko d su nkon 20 godin rd i delovnj Festivl i Subotic upisni velikim slovim na mpu evropskih i svetskih festivl.

u kojima ivimo i stvaramo. I nismo znali, a okupljali smo najbolje. I to je moralo doneti rezultat. Osvrui se na nagrade koje su mu do sada uruene, direktor Festivala istie: Radujem se nagradama, ali isto tako svestan sam da svaka nagrada obavezuje na novo pregnue, na novi entuzijazam. MALI PRINC Ovogodinji dobitnici prestine ngrde z ivotno delo Mli princ su bnjluki knjievnik i profesor reije z lutkrski tetr

prvi put doao, bio sam zaaran atmosferom, ljubaznou i efikasnou organizatora. irom Evrope imamo dosta festivala, to je razumljivo s obzirom da na ovom kontinentu elimo da se zbliimo, da budemo zajedno, ali Subotica je otila korak dalje jer na ovom Festivalu imamo mogunost da se sreemo sa ljudima iz celog sveta. Modest Duli VASPITANJE JE BITNO Svako odgovorno drutvo, svaka drava koja pretenduje da strateki i dugorono planira svoj razvoj, zna koliko je vaspitanje bitno za taj strateki put, a posebno najmlaih sugraana. Vaspitanje je bitno, danas za decu - sutra za ljude koji e donositi strateke odluke u raznim oblastima i trasirati razvoj tog drutva. Takva drutva znaju koliko ovaj period odrastanja, ovaj period ivota, bezbrino, lepo i razigrano detinjstvo, ali i detinjstvo ispunjeno kvalitetnim programom, utie na razvoj progresivne perspektivne i rado sposobne populacije. Na grad prua taj bezbrini put deijeg odrastanja, najpre na krilima entuzijasta, a zatim i sjajnom organizacijom izvrnog komiteta ovog

lanovi OKUD-a Mladost iz Subotice izveli su splet narodnih igara i oduevili publiku. Umetniki rukovodilac ansambla je Marin Jaramazovi. International Festival of Childrens Theatres - Subotica, Serbia, 19th - 25th May 2013

OTVARANJE

Kamatsko pozorite lutaka izvelo je originalnu predstavu koja je uveselila posebno najmlae gledaoce.

Hor Zvonii iz Novog Sada otpevao je festivalsku himnu Deca su ukras sveta za koju je muziku napisao Arsen Dedi. Pri izvoenju druge pesme drutvo im je pravio klovn ARSA S MARSA (Zlatibor, Srbija) Festival of Childrens Theatres in Subotica OFFICIALLY OPENED The 20th International Festival of Childrens Theatres was officially opened at the Jadran Stage of the National Theatre in Subotica. Opening the Festival, the honorary president of the Festival Council Henryk Jurkowski said that the Festival is a treasure for us all, a treasure of all humanity.The mayor of Subotica Modest Duli said that thanks to this event Subotica has acquired the status of a festival and intercultural centre: Education is vital for our strategic path, particularly for our youngest citizens, because in 20 or 30 years time these kids will be the people making strategic decisions and tracing the development of our society, said Duli speaking of growing up and character formation. Duli also presented plaques to several prominent individuals from the country and abroad in appreciation of their contribution to the development of the Festival over the past 20 years. The Festival director Slobodan Markovi was presented with awards of puppet festivals and organizations from Bosnia and Herzegovina, Slovenia and Serbia the Golden Anima, Pengovljeva Award and the Charter for longstanding contribution to the development of childrens theatre of the UNIMA Centre Serbia. The prestigious Little Prince Lifetime Achievement Awards were also presented to this years winners Predrag Bjeloevi, a writer and professor of puppet theatre direction from Banja Luka, and Eva Farkaov, a stage, costume and puppet designer from Slovakia. The awards were presented by the Festival President Jovan irilov. Festival director Slobodan Markovi reminded the audience of the circumstances in which the Festival was created and lived over the past 20 years saying that perhaps we could have done better, but we could not have done more. This years Festival is supported by the Ministry of Culture and Information Society of the Republic of Serbia, Provincial Secretariat for Culture and Media and the City of Subotica.

www.lutfestsubotica.net

4
Sedan kozlini i samo jedan bedni vuk, Gradsko kazalite lutaka Rijeka, Hrvatska

PREDSTAVE
Guar Matija, Budimpetansko pozorite lutaka, Budimpeta

KO SE BOJI VUKA JO?

UPRKOS TRENDOVIMA
Predstavom Guar Matija o heroju iz maarskih narodnih bajki, guaru Matiji, nekoj vrsti maarskog Kraljevia Marka, Atila Fige e diplomirati reiju. Pitali smo ga otkuda zanimanje za narodno

U predstavi Sedan kozlini i samo jedan bedni vuk reditelja Zorana Muia, inae kunog reditelja Gradskog kazalita lutaka iz Rijeke, ulogu netipinog vuka, izmetenog iz klasine uloge negativca, igra Aleks akovi. Pitali smo ga ko je negativac ove predstave - ako nije vuk i ta se zapravo krije ispod maske njegovog junaka. Ova predstava nema klasinu priu pored junaka iz bajke o sedam kozlini, pojavljuju se, recimo, likovi tri prasca, zatim Jeurka Jei lik iz dela Branka opia Jeeva kuica, te lik rendera koji se doselio iz Bosne itd. Aleks akovi Ali, tri prasca su glavni negativci koji ele kupiti celo brdo koje deli Istru od Kvarnera i otvoriti nekakav supermarket. Dakle, re je o stranim ulagaima koji ele otkupiti ili kupiti celu Hrvatsku. I gde je tu mesto za vuka? Tri prasca iznajmljuju, rentaju glumca koji se sticajem okolnosti zove Vuk, da odigra vuka u klasinoj bajci o sedam kozlina. Meni je bilo zanimljivo kako se autor teksta, Tahir Mujii, igra reima. On je izvrstan satiriar koji pie i za odrasle.

stvaralatvo i tradiciju na samom poetku graenja sopstvene rediteljske poetike: Bilo mi je interesantno da se u ovoj predstavi bavim motivima iz narodne tradicije zato to mi se ini da u Maarskoj vie nije u trendu baviti se narodnim priama, to je mene ponukalo da im se vratim. U predstavi posebnu ulogu ima muzika u pitanju su tradicionalne melodije nastale korienjem tradicionalnih instrumenata i to ini posebnost ove predstave. Meni je, kao reditelju, izuzetno vaan ritam predstave i zato posebnu panju obraam na muziku. Glumac, reditelj i scenograf u lutkarskom pozoritu, Janko najder igra naslovnog junaka u predstavi Guar Matija. Pitali smo ga kako je izgradio odnos sa jednim velikim narodnim junakom i da li je od njega

Atila Fige

neto nauio: Najvei posao, sa glumake strane, bio je da se svi mi, glumci, stilski naviknemo jedni na druge, da ispratimo stil reditelja i scenografa, jer je na ovoj predstavi radila jedna poprilino velika ekipa. to se tie mog junaka, jako cenim i volim kada se neko bori za svoje principe. Kada se bori za svoje stavove. Ima razliitih ljudi u ivotu, ali ja preferiram takve likove. U ovoj predstavi mi se posebno svidelo to sam igram jedan takav lik, narodnog junaka koji se bori za svoje principe. I izbori se za njih.

PREDSTAVE POD BUDNIM OKOM MEUNARODNOG IRIJA: Predrag Bjeloevi, Miroslav Radonji, David Burman, ak Trido i Sinia Jelui
International Festival of Childrens Theatres - Subotica, Serbia, 19th - 25th May 2013

NAGRADE
Eva Farkaova MR PREDRAG BJELOEVI

5
PONOSAN NA MALOG PRINCA I SUBOTICU
Ponosan sam na Malog princa, nagradu za doprinos razvoju kulture i scenske umetnosti za decu, jer je nagrada Dejeg festivala u Subotici svetski poznata. Zbog toga je velika ast biti uvrten u tako uzak izbor ljudi - kae ovogodinji dobitnik nagrade Mali princ mr Predrag Bjeloevi. On dodaje da je neosporno da je Festival u Subotici jedan od vodeih u regionu: Ako u konkurenciji imate 20 teatara iz sveta, onda je svakako re o velikom festivalu koji ima svoju teinu. Festival pratim od samog osnivanja, a moda najbolja potvrda toga je da je pozorite iz Banja Luke za 20 godina nastupilo devet puta i osvojilo mnotvo nagrada, ukljuujui i Grand prix sa predstavom Folklorna magija. Koliko znam, u Subotici je za ovih 20 godina gostovalo nekoliko stotina teatara iz sveta i kada ovek to shvati, onda moe i da shvati koliko se puta re Subotica spomenula u mnogim zemljama. Znam da je jako teko napraviti bilo kakav festival, a posebno takav koji ima ambiciju da bude prestian. Ali, to materijalno ulaganje u Festival, koje je malo i neznatno, daje mnogo vee rezultate jer ima mnogo vaniju dimenziju, a to je promocija ovoga grada i drave. Znam da su u finansiranje ukljueni i Pokrajina i Republika i da bez njih ovaj festival ne bi mogao da se odri, ali opet se divim Subotici na tome to je uspela i to je postigla. Kao iskusan pripoveda i deji pisac Predrag Bjeloevi svakako ima ta rei i o tome

PREDNOST POZORITA IVI OVEK

iz prvih godina mog rada, zatim i afia. Ali, ono to mi je najdrae, a vezano je za Suboticu, je injenica da svaki put kada doem, sretnem se sa velikim brojem milih ljudi, mojih prijatelja ili ljudi koji to postanu nakon Subotice. Internet i tehnologije koje su pre 20-30 godina bile nezamislive, kae Ana Farkaova, i stvaraoce za decu tera na jo veu kreativnost, domiljatost i originalnost u stvaralatvu: Mislim da upravo sada imamo daleko teu situaciju i daleko tei posao. Prvo, da bi se dete otrglo od interneta, potrebno mu je pruiti neto bolje i zanimljivije. To, naravno, i od nas trai visprenost, ali i odgovornost da detetu budemo zanimljivi. Ipak, poetna prednost svakog pozorita, a posebno onog za decu, je u tome to je u njemu uvek ivi ovek! To nije sluaj sa internetom i to treba znati iskoristiti. Jedan od naina da se to iskoristi svakako je sposobnost da se ue u psihologiju deteta i pokua mu se pruiti ono to e privui njegovu panju. Kako god to izgledalo jenostavno rei, to je u praksi esto teko postii. Jedan od naina je da se samo prati dete: kako ono reaguje, tako se mi trebamo prilagoditi. To je ivi materijal i to je interaktivni odnos koji je velika prednost pozorita. I konano, upravo zbog interneta naa odgovornost danas je i vea, jer je mnogo tee ukazati detetu ispravan put i objasniti mu u ovako komplikovanom svetu ta je dobro, a ta zlo.

Scenografkinja, kostimografkinja i kreatorka lutaka Eva Farkaova iz Bratislave nije krila iznenaenje nagradom Festivala Mali princ: Za nagradu sam saznala pre nekoliko dana i zaista je nisam oekivala. I pored toga, ili moda upravo zboga, bilo je to izuzetno ugodno iznenaenje! Meutim, kada sam proitala da je to nagrada za ivotno delo, u prvi moment sam se jednostavno prestraila. S druge strane, kaem sebi da to moda i nije nezaslueno, jer celog ivota radim posao koji volim, koji mi godi i u kojem nalazim smisao. Nadam se da ono to radim zanima i decu i njihove roditelje i moje kolege i kritiku. Za Festival u Subotici tvrdi kako je sigurno jedan od veih, ne samo u regionu nego i ire: Ve sam bila u Subotici kada sam imala izlobu plakata

Eva Farkaov, winner of the Little Prince Award RESPONSIBILITY FOR CHILDREN TODAY Eva Farkaov, a stage, costume and puppet designer from Bratislava, believes that the Internet and technologies which were unthinkable 20 or 30 years ago, today inspire artists to be even more creative, ingenious and original in their work: - The advantage of every theatre, particularly the one intended for children, is the presence of living people. This is not the case with the Internet and we should know how to exploit it. One of the ways is certainly the ability to understand child psychology and try to give them what attracts their attention. No matter how simple it is say, in practice it is often difficult to achieve. One way is monitoring childrens reactions: we need to adapt to the way they react. Its a living material and the interactive relationship is a big advantage of the theatre. Finally, the Internet itself makes our responsibility even greater today, because it is much harder to show a child the right way and explain the difference between good and evil in such a complicated world. The winner of the Little Prince Lifetime Achievement Award says that she is very happy to have received this valuable prize, and claims that Subotica Festival is one of the most important in the region.

da li se i koliko, razvojem tehnologija, promenio i deji senzibilitet, odnosno koliko je u radu odraslih potrebno promena i prilagoavanja: Apsolutno svi moramo da sledimo savremenu tehniku i tehnologiju, pa se to dogaa i u teatrima za decu. Ali, lutkarstvo je jedna specifina umetnost koja polazi od animacije. Dete, koje se samo igra kod kue, nesvesno poinje da animira svojim prstiima i na taj nain pravi i slike i teatar senki pomou svetla. Na tim osnovama poinje i samo lutkarstvo, a danas je stiglo do toga da su to predstave koje su vie kombinacija ive scene lutaka, jer se veoma retko prave predstave samo sa lutkama. To je jedna dobitna kombinacija, jer ono to moe ovek - ne moe lutka, i obratno. Znai, oni se nadopunjuju u svom izrazu i mi na taj nain u lutkarstvu doivljavamo lutkarski spektakl.

Predrag Bjeloevi, winner of the Little Prince Award I ADMIRE SUBOTICA Im proud of the Little Prince because it is a world famous award for contribution to international culture and performing arts for children. Therefore it is a great honour to be included in such a small selection of people who have contributed to the development of performing arts for children, says Predrag Bjeloevi. If you have 21 theatres from around the world in the competition program, then it is certainly a big and important festival. I have been following the Subotica Festival since its inception. The theatre from Banja Luka has participated nine times and won numerous awards including the Grand Prix for The Folklore Magic. I know it is very difficult to make a festival at all, especially the prestigious one. However, financial investments into the Festival, which are very small, give much better results because of its more important dimension, which is the promotion of the town and the country. I know that both the Province and Republic are involved in the funding, and that without them it would not be possible to maintain the Festival, but I still admire Subotica for what it has achieved.

www.lutfestsubotica.net

6
SVETOVI I JUNACI
Na Otvorenom univerzitetu do kraja Festivala moe se pogledati izloba Svetovi i junaci srpsko lutkarstvo i pozorino stvaralatvo za decu. Govorei na otvaranju izlobe mr Miroslav Radonji, lan Saveta Festivala, istakao je da je ovogodinja izloba logian nastavak niza slinih posveenih lutkarstvu i lutkarskoj umet-

IZLOBE

FESTIVALSKI PLAKAT 2013.

U Omladinskom klubu Skladite postavljena je izloba Festivalski plakat 2013 - radovi studenata etvrte godine Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu (mentor -profesor Zdravko Mianovi). Ove godine posetioci imaju priliku da pogledaju, ne samo plakate kreirane za 20. Festival, nego i retrospektivu radova nastalih u protekle etiri godine. Meu izloenim plakatima nalazi se i rad Igora Bubanje - zatitno lice ovogodinje manifestacije.

nosti u Bugarskoj, Rumuniji, Maarskoj, Hrvatskoj, Rusiji, Slovakoj i Poljskoj. Na otvaranju izlobe govorio je i prof. dr Radoslav Lazi, a osim autorki izlobe Ljiljani Dini, zahvalnica Festivala uruena je i Zoranu Maksimoviu, ispred Pozorinog muzeja Vojvodine, institucije koja je takoe zasluna za realizaciju ove nesvakidanje izlobe.

U SVETU LUTAKA...
U holu Dejeg pozorita moe se pogledati izloba U svetu lutaka ule Hajnala koja govori o stvaralatvu scenografa i kreatora lutaka uli Hajnalu iz Subotice. Kao vrstan stolar zaposlio se u Dejem pozoritu i uz reditelje, scenografe i kreatore lutaka izuavao zanat lutkara - tako postaje

scenograf. Kada je otiao u penziju, ula Hajnal nastavlja da izuava lutke i radi sa njima. U Dejem pozoritu kau da je iveo za lutke i da je za sobom ostavio veliko blago u vidu znanja koje je uvek delio sa drugima! Njegov rad najbolje oslikava izreka da je talenat jedan posto, a sve ostalo vredan rad i istajnost. Preminuo je 2012. godine, ali njegov rad ostae da ivi u predstavama i izlobama...

International Festival of Childrens Theatres - Subotica, Serbia, 19th - 25th May 2013

FORUM
V Meunarodni forum za istraivanje pozorine umetnosti

PROMOVISAN ZBORNIK RADOVA

Na prvom skupu V Meunarodnog foruma za istraivanje pozorine umetnosti Veliki uitelji i stvaraoci pozorita za decu promovisan je zbornik radova sa Foruma odranog 2012. godine. Na otvaranju Foruma govorili su: Slobodan Markovi, prof. dr Henrik Jurkovski, mr Miroslav Radonji i Zoran Maksimovi. Prisutni su imali priliku da se upoznaju sa zanimljivim radom Olge Levitan, ispred Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu, koja je govorila na temuMultikulturalno pozoritu za mlade u Izraelu: ideja i praktino iskustvo, doivljavajui Izrael kao jednu vrstu sociokulturne laboratorije gde se moe prouavati fenomen meukulturnih odnosa. Sahar ahgaldi iz Odeljenja za pozorite islamskog Azad Univerziteta, Teheran (Izrael) govorila je o dramama o muenitvu i njihovom uticaju na decu. U svom zanimljivom izlaganju istakla je da tradicionalni dramski anr u Iranu, koji se nalazi izmeu pozorita i naracije, jeste drama o muenitvu. Ove predstave, koje govore o muenitvu verskih heroja i mitskih junaka, po njenom miljenju, negativno utiu na decu. Milan Maarev govorio je na temu Vaspitanje umetnou teorije i prakse, navodei niz istaknutih autora iz ove oblasti, kao i pristupe estetskom vaspitanju. Po miljenju Maareva, estetsko vaspitanje poinje u vrtiu, nastavlja se kroz osnovno, srednje i visoko obrazovanje, i postaje celoivotni proces. Rita Fleis govorila je na temu Kulturna integracija kao pozorina tema naeg doba u estetikim istraivanjima prof. dr Radoslava Lazia. Kao i ranijih godina, osnovni cilj Foruma je da promovie promiljanje pozorine umetnosti namenjene deci, sa posebnim akcentom na lutkarstvo.

Olge Levitan

Sahar ahgaldi

Milan Maarev

Radoslav Lazi

IMPRESUM
Osniva Festivala: SKUPTINA OPTINE SUBOTICA, Pokrovitelji: MINISTARSTVO KULTURE REPUBLIKE SRBIJE POKRAJINSKI SEKRETARIJAT ZA KULTURU GRAD SUBOTICA, Izvrni producent: OTVORENI UNIVERZITET, Predsednik Saveta Festivala: JOVAN IRILOV Direktor Otvorenog univerziteta: BLAO PEROVI Direktor Festivala: SLOBODAN MARKOVI, Organizacioni sekretar: OLIVERA MUDRINI Bilten: Tatjana Mandi Taka (urednik), Zlatko Romi, Sandra Irevi, Kristina ukovi, Tatjana Mihajlovi (prevod na engleski), Branislav Kolar (tehniki urednik), Dejan Vukovi (foto) www.lutfestsubotica.net

PHOTO GALLERY - COCKTAIL

International Festival of Childrens Theatres - Subotica, Serbia, 19th - 25th May 2013