You are on page 1of 16

Proletariusze wszystkich krajw, czcie si!

BRZASK
Marzec 201 3

P ISMO KOMUNISTYCZNEJ P ARTII P OLSKI


ISSN 1 429-8279

NR 03/241

Hugo Chvez
W numerze rwnie:
Franciszek kolaborant 4

Walka klas

Nowe zasady finasowania kociow

Reprywatyzacja zabija

List otwarty w sprawie "onierzy" wykltych O co walczymy List z okazji 10 lecia KPP

8 12

14

Spotkania kombatantw

Komunistyczna Partia Polski skada najszczersze kondolencje narodowi wenezuelskiemu z powodu mierci jego wielkiego przywdcy i przyjaciela ludu Prezydenta Hugo Chveza. Jestemy gboko dotknici i czymy si w blu ze wszystkimi, ktry opakuj mier tego wspaniaego czowieka. Dzi wiat sta si uboszy o wybitn posta, niestrudzonego bojownika o prawa najsabszych i najuboszych. Opuci nas czowiek o nieskazitelnych walorach moralnych, charyzmie i sile woli, czowiek ktry swoim entuzjazmem i zapaem porywa tumy do walki o lepszy i sprawiedliwszy wiat. Hugo Chvez przywrci dum swojemu narodowi a milionom ponionych i zniewolonych na caym wiecie da nadzieje na wyzwolenie z uwaczajcego godnoci czowieka wykluczenia ekonomicznego i cywilizacyjnego. Jego mier jest niepowetowan strat nie tylko dla narodu wenezuelskiego, ale dla caej Ameryki aciskiej i dla caego postpowego wiata. Odszed wielki czowiek, ale przykad jego niezachwianej pozycji moralnej i wkad pracy w budow lepszego wiata bd wieczne. Zapa i nadzieje, jakie przez lata wlewa w nasze serca, pozostaj ywe i gorce, stanowi niezachwiane gwarancje na ziszczenie si idei o ktre walczy. Wierzymy, e Jego najwiksze osignicie - rewolucja boliwariaska bdzie rozwijana oraz e nie ma odwrotu od rozwoju sprawiedliwego i socjalistycznego spoeczestwa.

16

5 marca Wenezuela pogrya si w aobie.

Po dugiej walce z rakiem w wieku 58 lat zmar prezydent Hugo Rafael Chvez Fras. Jego po grzeb sta si manifestacj poparcia dla jego idei oraz wyrazem uznania dla jego dokona. Hod zmaremu zoyy miliony ludzi na caym wiecie.

We n e zu e l a re wol u cj a trwa W czasach oglnowiatowego kryzysu kapitali-

Cze jego pamici! Komunistyczna Partia Polski

zmu, gdy wiele pastw ugina si pod dyktatem Banku wiatowego i Midzynarodowego Funduszu Walutowego, Wenezuela podja kurs kracowo odmienny od dominujcego w wiecie i odniosa sukces. Rozpoczta przez Chveza rewolucja boliwariaska staa si skuteczn alterna-

WIAT

BRZASK

Marzec 2013

ni'ego, mierzcy dysproporcje w zarobkach najbogatszych i najbiedniejszych. Znacznie awansowaa rwnie w rankingu rozwoju spoecznego (HDI) okrelajcym jako ycia spoeczestw. Gdy Hugo Chvez obejmowa urzd prezydenta Pierwsze zwycistwo Hugo Chveza w wyborach PKB per capita w Wenezueli wynosio 41 00 dolaprezydenckich w grudniu 1 998 roku dla wielu byo rw. Do roku 2011 wzroso ponad dwuipkrotnie, ogromnym zaskoczeniem. Byy wojskowy, bez po- osigajc poziom 1 081 0 dolarw, co stanowi poparcia kapitalistycznych elit, przeama wieloletni twierdzenie ogromnego postpu cywilizacyjnego monopol dwch gwnych technokratycznych jaki dokona si w kraju. i skorumpowanych partii, ktrych rzdy pogbiay ogromne rozwarstwienie spoeczne. W trakcie Jedn z pierwszych reform zainicjowanych przez czternastoletnich rzdw Chvez by wystawiony prezydenta Chveza byo upowszechnienie puna liczne prby. W kwietniu 2002 roku doszo do blicznej i darmowej edukacji. Wczeniej w Wenewspieranej przez Waszyngton prby puczu, ktry zueli pastwowe szkolnictwo byo sabo zaama si w obliczu masowych protestw spo- rozwinite, a take niedostpne dla znacznej czecznych i poparcia armii dla legalnego prezyden- ci ludnoci. Nauk, zwaszcza na wyszych ta. Wraz ze wspierajcymi go siami politycznymi szczeblach, kontynuowa mogy gwnie dzieci Chvez zwyciy w niemal wszystkich - 1 5 z 1 6 - z bogatych rodzin, a poziom nauczania w szkoach wyborach i referendach odbywajcych si w kraju by bardzo zrnicowany. Aby zmieni sytuacj wadze rozpoczy realizacj tzw. misji edukacyjw latach 1 999-201 2. nych. Dziki Misji Robinson I 1 ,5 miliona osb naDo 1 998 roku Wenezuela bya pastwem biednym uczyo si czyta i pisa. W grudniu 2005 roku i pod wieloma wzgldami zalenym od Stanw UNESCO stwierdzio, e w Wenezueli udao si Zjednoczonych. Wielkie ponadnarodowe koncerny zlikwidowa analfabetyzm. Liczba dzieci uczszdyy do przejcia wenezuelskich z ropy nafto- czajcych do szk wzrosa ponad dwukrotnie wej. Po zwycistwie Chveza realizacja tych pla- z 6 milionw w 1 998 roku do 1 3 milionw w 2011 nw zostaa powstrzymana. Nowe wadze roku. Obecnie wenezuelski system edukacji uznaznacjonalizoway cay sektor wydobywczy. ci- wany jest za najlepszy w caej Ameryce Poudniogno to na Wenezuel oskarenia ze strony kapi- wej i nadal si rozwija. Rozpoczto Misj talistw o zamach na wit wasno prywatn, Robinson II, czyli program promowania szkolnicale pozwolio pastwu realizowa niezalen poli- twa redniego, a take misje Ribas i Sucre protyk gospodarcz i spoeczn. Zyski z wydobycia mujce szkolnictwo wysze. Znaczco rozwiny ropy naftowej, a take rodki z reformy podatko- si uniwersytety, ktre stay si dostpne rwnie wej, polegajcej midzy innymi na wprowadzeniu dla studentw z rodzin robotniczych i chopskich. podatku od luksusu, zostay przeznaczone na cele Utworzono nowe wydziay uczelni wyszych oraz spoeczne. Wbrew panujcej w latach 90. ubiege- rozwinito instytucje naukowe. go i na pocztku obecnego wieku, doktrynie rzekomego braku alternatywy dla neoliberalizmu, Podobne korzystne zmiany zaszy w ochronie Wenezuela wprowadzia aktywn polityk gospo- zdrowia. Do roku 1 998 pastwowa suba zdrowia darcz i inwestowaa w programy rozwoju spo- bya na niskim poziomie, a take niedostpna dla wikszoci obywateli. W latach 2005-2011 poecznego. wstay 7873 nowe placwki medyczne. Pomidzy Dziki zwikszeniu wydatkw socjalnych pastwa rokiem 1 999 a 201 0 czterokrotnie zwikszya si - w latach 2000-2011 o ponad 60% - znaczco liczba lekarzy z 20 do 80 na 1 00 tys. mieszkawzrs poziom ycia spoeczestwa. W roku 1 999 cw. Podnis si take poziom kwalifikacji persoponad 42% Wenezuelczykw stanowili ludzie nelu medycznego. Wadze sprowadziy do biedni, w roku 2011 ju tylko okoo 26%, a poziom Wenezueli kubaskich specjalistw, aby szkolili skrajnej ndzy spad do okoo 7%. Pomoc naj- miejscowy personel medyczny. Reforma opieki uboszym zapewniono poprzez programy spo- zdrowotnej doprowadzia midzy innymi do wydueczne czy na przykad rozwj taniego enia redniej dugoci ycia Wenezuelczykw, budownictwa mieszkalnego. Od 1 999 roku wybu- zmniejszenia miertelnoci noworodkw oraz zadowano ponad 700 tysicy mieszka. Okoo 300 padalnoci na wiele chorb wynikajcych z braku tysicy rodzin chopskich nie posiadajcych wcze- bada oraz biedy. niej ziemi otrzymao j na wasny uytek dziki reformie rolnej i likwidacji wielkich latyfundiw. Dziki temu, e Wenezuela wystpia z Banku Wedug ONZ Wenezuela osigna najniszy spo- wiatowego oraz Midzynarodowego Funduszu rd krajw Ameryki Poudniowej wspczynnik Gi- Walutowego, zaduenie kraju spado z 45% PKB tyw dla kapitalizmu, potwierdzon wskanikami ekonomicznymi. W 201 2 roku poziom wzrostu gospodarczego w Wenezueli osign 5,5% i by jednym z najwyszych na wiecie.

Marzec 2013

BRZASK

WIAT

w roku 1 998 do 20% w roku 2011 . Byo to wynikiem wycofania si z wdraania programw dostosowawczych, narzucanych przez midzynarodowe instytucje finansowe, a polegajcych midzy innymi na wymuszaniu kolejnych poyczek. Krajowi nie zaszkodzi nawet globalny kryzys. W roku 201 2 gospodarka zanotowaa ponad 5,5 % wzrost. Pokazuje to, e jego polityka prowadzona przez Chveza bya o wiele skuteczniejsza od przyjtej na przykad przez wiele pastw Unii Europejskiej. Wenezuela udowodnia, e neoliberalna transformacja ekonomiczna jest odwracalna. W roku 2007 Chvez zainicjowa przeksztacenie systemu politycznego, ktre polegao na tworzeniu lokalnych rad zoonych z obywateli, majcych przejmowa wiele uprawnie wczeniejszych wadz regionalnych. Rady stay si organami demokracji bezporedniej, w ktrych kady moe zabra gos i bra udzia w podejmowaniu decyzji. Do roku 201 3 powstao ich okoo 40 tysicy i dziaa w nich znaczna cz mieszkacw Wenezueli. Stanowio to ogromne uderzenie w skorumpowany aparat kapitalistycznych partii politycznych powizany z lokalnymi elitami. Na bazie rad zaczy powstawa rwnie wsplnoty socjalistyczne, realizujce bardziej zoone projekty. Jest ich obecnie okoo 200. Zmienia si rwnie struktura wasnoci rodkw produkcji. Dziki pastwowym programom wsparcia powstao ponad 50 tysicy spdzielni, czsto w najbiedniejszych dzielnicach, zapewniajc dochody ludziom pracy lub zrzeszajcych rolnikw, ktrzy otrzymali ziemi z reformy rolnej. Wiele prywatnych przedsibiorstw zostao oddanych w zarzd pracownikom. Na arenie midzynarodowej gwn zasug prezydentury Chveza jest rozwinicie wsppracy krajw Ameryki aciskiej. Zastpia ona wczeniejsze projekty utworzenia w obu Amerykach strefy wolnego handlu, podporzdkowanej ponadnarodowym korporacjom. W roku 2004 w wyniku dziaa administracji Chveza powsta Boliwariaski Sojusz Ludw Naszej Ameryki (ALBA), zrzeszajcy obecnie osiem krajw, w tym Wenezuel i Kub. Stworzona zostaa rwnie Wsplnota Pastw Latynoamerykaskich i Karaibskich - CELAC. W roku 2011 w jej szczycie wzili udzia przywdcy 33 pastw. Zmiany te stanowiy znaczne wyzwanie dla imperialistycznych zapdw Stanw Zjednoczonych, jeszcze do niedawna traktujcych Ameryk Poudniow jako stref swoich wpyww. Z inicjatywy Chveza powstaa rwnie inicjatywa Petrocaribe, czyli forum wsppracy 1 8 pastw majce gwarantowa im dostp do ropy naftowej oraz taniej energii. Administracja Chveza przeznaczya na rozwj ekonomiczny Ameryki Poudniowej i programy rozwoju wiksze

fundusze ni na przykad Stany Zjednoczone. Wenezuela nawizaa te obustronnie korzystne kontakty z wieloma pastwami Trzeciego wiata, chccymi wydosta si spod neokolonialnych zalenoci. Chvez wielokrotnie podkrela rol midzynarodowej solidarnoci i wsppracy, a take rozwizywania konfliktw bez uywania siy. Wenezuela zdystansowaa si od prowadzonej przez USA tak zwanej wojny z terroryzmem, przyjmujc stanowisko, e terror Al-Kaidy i Waszyngtonu to dwie strony tego samego medalu. Po mierci Chveza wadz w Wenezueli obj jego wieloletni wsppracownik Nicolas Maduro, ktry zapowiedzia kontynuowanie rewolucji, a dziaajce organy demokracji bezporedniej, takie jak rady maj mu w tym pomc. Maduro ma najwiksze szanse na zwycistwo w zaplanowanych na 1 4 kwietnia wyborach prezydenckich. W latach 80. Maduro by dziaaczem zwizku zawodowego kierowcw, wsptworzy Ruch Pitej Republiki. Zosta deputowanym, a nastpnie Przewodniczcym Zgromadzenia Narodowego. W roku 2006 obj stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych. Od 1 0 padziernika 201 2 roku sprawowa urzd wiceprezydenta, a obecnie peni obowizki prezydenta.

Nicolas Maduro uzyska poparcie Komunistycznej Partii Wenezueli - PCV. 1 0 marca w swoim wystpieniu podczas XII Krajowej Konferencji Partii Maduro przypomnia, e PCV bya pierwsz parti polityczn, ktra w 1 998 roku popara kandydatur Hugo Chveza, czowieka spoza wczesnych partyjnych ukadw, bez okrelonego zaplecza politycznego. Dzi masowy ruch spoeczny, ktry powsta podczas rewolucji boliwariaskiej jest gwarantem jej kontynuacji. Tak jak obroni legaln wadz Chveza przed puczystami kierowanymi w 2002 roku przez Waszyngton, tak obecnie wspiera Nicolasa Maduro w kampanii wyborczej.
Beata Karo

WIAT

Kardyna Jorge Bergoglio, wybrany w wyniku spektaklu nazywanego konklawe na nowego papiea Franciszka I, przedstawiany w mediach jako skromny przyjaciel biednych, to w rzeczywistoci populista. W jego biografii s te rysy i to bardzo powane.

F ra n ci sze k kol a b ora n t

BRZASK

Marzec 2013

Obecny papie wysugiwa si brutalnej, wojskowej juncie, ktra pod wodz generaa Jorge Rafaela Videli, w wyniku wojskowego zamachu stanu z 24 marca 1 976 roku, przeja wadz w Argentynie, obalajc wczeniejsze peronistowskie rzdy. Lata 1 976-1 983 powszechnie okrela si jako brudn wojn, w trakcie ktrej miay miejsce masowe aresztowania ludzi podejrzewanych o sympatie dla politycznych przeciwnikw junty. Winiw torturowano w okrutny sposb oraz mordowano. Liczb osb porwanych a nastpnie zaginionych, w czsto do dzi niewyjanionych okolicznociach, nazywanych desaparecidos, szacuje si na 30 tysicy. Ofiarami junty byy nawet dzieci. Najbardziej znanym tego przykadem jest tak zwana noc owkw z 1 6 wrzenia 1 976 r. oraz nastpnych dni, gdy w ramach represji wobec uczestnikw akcji przeciwko podwykom cen biletw uczniowskich, policja porywaa uczniw szk rednich, w wikszoci niepenoletnich. Pniejsze tortury przeyo jedynie troje spord porwanych. Przyjaciele i bliscy desaparecidos do dzi poszukuj zaginionych. Od ponad 30 lat dziaa ruch Matki i Babcie z Plaza de Mayo, jego nazwa pochodzi od placu w centrum Buenos Aires, na ktrym demonstruj co tydzie w czwartkowe popoudnie. Przywdcy junty na czele z Jorge Rafaelem Videl uzyskali poparcie argentyskiej hierarchii kocielnej. Bergoglio, najwyszy rang argentyski jezuita, pozostawa w przyjaznych stosunkach z generaem, dla ktrego nawet odprawia msze. Wraz z innymi hierarchami ostro wystpowa przeciwko teologii wyzwolenia, powstaej na gruncie narastajcych nierwnoci spoecznych w caej Ameryce Poudniowej i rodkowej, ktr wadze Argentyny uznay za jedno z najwikszych zagroe. Ksia popierajcy teologi wyzwolenia, pracujcy w najbiedniejszych dzielnicach miast oraz na wsi, wzywajcy do walki z niesprawiedliwoci, byli poddawani represjom za zgod kocielnej hierarchii. Wedug Horacio Verbitskyego, argentyskiego dziennikarza i dziaacza na rzecz praw czowieka, autora ksiki El Silencio (Cisza) a w czasie dyktatury opozycjonist powizanego z teologi wyzwolenia, Bergoglio pozwoli na aresztowanie dwch jezuitw, prowadzcych dziaalno

w dzielnicach biedoty. Ksia ci byli pniej przetrzymywani w nieludzkich warunkach i torturowani. Obecny papie mia rwnie bra udzia w zacieraniu ladw wsppracy hierarchw z wojskiem. Po obaleniu junty w 1 983 roku zadeklarowa na pimie, e w kocielnych dokumentach nie ma nic na temat porwania jezuitw. Pniej jego kamstwo zostao zdemaskowane.

W mediach ukazaa si te notatka argentyskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych z roku, z ktrej wynika, e Jorge Bergoglio udzieli informacji na temat jezuity Francisco Jalicsa, ktry przebywajc wwczas na emigracji w Niemczech ubiega si o moliwo przeduenia swego paszportu na miejscu, a nie w kraju. Papie tumaczy obecnie, e prbowa ratowa zakonnikw przed aresztowaniami, a nawet oferowa im azyl w domu zakonnym. Te wytumaczenia wydaj si mao wiarygodne. Nie zostay poparte adnymi dowodami, co pozwala uzna je za chwyt propagandowy zwierzchnika kocioa katolickiego. Inn wan kwesti stanowi rzekoma yczliwo Bergoglio dla biednych. W jego wypowiedziach krytyka bogaczy oraz solidarno z wykluczonymi ogranicza si do moralitetw, a take nakaniania do pokornego przyjmowania przeciwnoci losu. Franciszek I umia stworzy wok siebie korzystne wraenie, ale jest to jedynie chwyt z zakresu Public Relations. Ma on rwnie podtekst polityczny. Zapewne hierarchia kocielna liczy na polityczny zwrot w Ameryce Poudniowej, gdzie wikszoci krajw rzdzi lewica, a teologia wyzwolenia pozostaj popularna. Nowy papie promujc pewne postulaty zachowania ubstwa i pomocy biednym ma odciga ich od walki spoecznej. Jego krytyka dotyka przecie jedynie niektrych przejaww kapitalizmu, a nie istoty systemu.
Krzysztof Szwej

Marzec 2013

BRZASK

P OLSKA

Wa l ka kl a s j e st si n a p d ow h i stori i
W tej interpelacji skierowanej do Komisji Europejskiej eurodeputowany Georgios Toussas potpia pastwowe represje wobec pracownikw monopolu stalowego grupy Arcelor Mittal, ale take oglne dziaania pastw czonkowskich, podkrelajc jednoczenie, e prawo do strajku oraz zrzeszania si w organizacjach klasy pracujcej, a take walka w celu obalenia wadzy monopoli nie podlegaj negocjacjom. W wystpieniu eurodeputowany KKE stwierdza midzy innymi: W styczniu 201 3 roku monopol produkcji i przetwrstwa stali grupa Arcelor Mittal ogosia zwolnienia 1 300 pracownikw w hucie w Liege (Belgia). Wczeniej od roku 2011 zwolnionych zostao 2000 pracownikw. Ogoszone zostay take masowe zwolnienia w fabrykach we Francji i Luksemburgu. Monopol Arcelor Mittal otrzyma wsparcie finansowe w wysokoci 2 mln euro od rzdu federalnego Belgii oraz dodatkowe 20 mln euro od wadz Walonii, a take korzysta z prowokacyjnego zwolnienia z podatkw. W poprzednich latach, ugodowi liderzy zwizkowi w imi zachowywania miejsc pracy zaakceptowali antyzwizkowe dania firmy, zezwalajc na znoszenie ukadw zbiorowych, redukcje pac, wielospecjalizacyjno i zastpowanie pracownikw na etatach tasz si robocz zapewnian przez dostarczycieli niewolnikw. Buruazyjne rzdy pastw UE z ich polityk przyjazn dla monopoli oraz ugodowi liderzy zwizkowi maj jeden cel: zredukowa cen siy roboczej, aby zagwarantowa dochody monopoli. Nieludzki atak na ycie oraz prawa klasy pracujcej oraz warstwy ludowe jest prowadzony we wszystkich pastwach czonkowskich

Owiadczenie prasowe eurodeputowanego Georgiosa Toussasa w sprawie rozbicia przez wadze strajku pracownikw Arcelor Mittal

bez wzgldu na ich deficyt budetowy oraz dug publiczny. Liczba bezrobotnych w UE osigna 26 milionw, a bezrobocie wrd modych jest na dramatycznym poziomie. Jedynym sposobem narzucania tej barbarzyskiej polityki UE oraz rzdw jest stosowanie autorytaryzmu, zakaz strajkw i mobilizacji ludowych, brutalna przemoc policji i rzdw oraz represyjne mechanizmy UE. Aby zapobiec i rozproszy demonstracji pracownikw Arcelor Mittal przed Parlamentem Europejskim w Strasburgu francuska policja zaatakowaa pracownikw gazem zawicym, granatami hukowymi oraz gumowymi kulami, w wyniku czego jeden protestujcy straci oko, a dziesitki zostao rannych. W tym samym czasie w Grecji rzd koalicyjny trzech partii ND-PASOK-DIMAR narzuca skandaliczne rodki mobilizacji obywatelskiej wobec pracownikw promw, ateskiego metra, dy do aresztowania zwizkowcw z PAME i sdzenia ich pod sfaszowanymi zarzutami, a take atakuje przy pomocy policji i gazu zawicego blokady organizowane przez rolnikw walczcych przeciwko antyludzkiej polityce CAP i UE. Walka klas i o obalenie wadzy monopoli jest si napdow historii i wstpnym warunkiem wadzy robotniczej, zaspokajajcej obecne potrzeby klasy pracujcej i warstw ludowych. Czy Komisja uwaa, e atakujc prawo do strajku autorytarnymi metodami, przemoc i represjami stosowanymi przez wadze krajw czonkowskich wobec ruchu pracowniczego moe poradzi sobie ze susznym protestem przeciwko antyludzkiej polityce?

O d 2 0 1 4 roku n owe za sa d y fi n a n sowa n i a koci ow


Rzd polski osign porozumienie z episkopatem w sprawie finansowania kociow. Od 2014 roku zlikwidowany zostanie fundusz kocielny, a zastpiony zostanie dobrowolnym odpisem z podatku dochodowego od osb fizycznych w wysokoci 0,5% (na identycznych zasadach obowizuje odpis 1% na rzecz organizacji poytku publicznego). Dodatkowo episkopat zagwarantowa sobie, e w razie gdyby w ramach nowego systemu otrzymywa mniej pienidzy ni obecnie tj. okoo 90 mln z rocznie, to otrzymywa bdzie, przez trzyletni okres przejciowy, specjalne wyrwnanie. De facto wic koci, niezalenie od sytuacji nic nie straci, a moe jedynie zyska. Wedug moich szybkich oblicze, gdyby wszyscy wierni si zmobilizowali i odpisali swoj cz podatku, to koci mgby otrzyma nawet 200 mln z rocznie. Tyle jeli chodzi o teori. Praktyka moe jednak okaza si dla kocioa bolesna, o czym pniej. Wprowadzana reforma wywoaa oburzenie i zoliwe komentarze od prawej do lewej strony sceny politycznej. Jedni zarzucaj rzdowi spolegliwo i ulego, inni wrcz przeciwnie, traktuj j jako zamach na finanse kocielne i atak na koci i reprezentowane przez niego wartoci. Wicej jest w tym wszystkim wrzasku, demagogii i wywoywania atmosfery skandalu ni rzeczywistej oceny sytuacji. Prawda jest bowiem taka, e dla budetu pastwa, kwoty przeznaczane na zwizki wyznaniowe s nieistotnym promilem wydatkw. Dla samych tych zwizku natomiast sytuacja niewiele si zmieni, bo przez nastpne trzy lata i tak maj zagwarantowane dochody na co najmniej obecnym poziomie. Z kolei po upywie tych trzech lat, to po pierwsze nie wiado-

P OLSKA
mo kto bdzie rzdzi, a po drugie, ktokolwiek by to nie by, to i tak nie pozwoli kocioowi umrze z godu. W caej sprawie interesujce s moimi zdaniem dwa inne aspekty, stanowice niejako to dla samego sposobu finansowania zwizkw wyznaniowych. Mam tu na myli wtek polityczny i spoeczny. Jeli chodzi o pierwsze, to nie przypominam sobie sytuacji, aby w kapitalistycznej Polsce, na tak wysokim szczeblu stawiane byy podobne kwestie. Koci, szczeglnie katolicki, to by w polityce temat tabu. Ulego i sualczo, a przede wszystkim unikanie jakichkolwiek konfliktw i tematw wiatopogldowych to byy pryncypia, ktre cechoway wszystkie rzdy od 89 roku w polityce wobec kocioa. Kada prba podjcia dyskusji, czy to na temat wspistnienia pastwa i kocioa, czy finansowania zwizkw wyznaniowych, konkordatu, opodatkowania ksiy, nauki religii w szkoach itp. byaby wiaroomstwem i samobjstwem politycznym. Obecnie ta sytuacja si zmienia, a prba reformy finansw kocielnych jest tego materialnym dowodem. Bodaj pierwszy raz od ponad dwudziestu lat rzd omieli si, na razie jeszcze w sposb bardzo pozorny i niezdecydowany ale jednak, postawi kocioowi pewne warunki i odebra przywileje. Koci potraktowany zosta jako partner, a nie jak dotychczas, jako instytucja nietykalna, stojca ponad pastwem i prawem. Sprawa finansowania kociow moe wic by przeomem w relacjach pastwo koci i moe by pocztkiem nowego definiowania pozycji kocioa w tych relacjach. Koci traci pozycje dominujc, tak z ktrej przysuguj tylko prawa i roszczenia. To ju nie s te czasy, gdy zarwno rzdzcy liberaowie, jak i nawet udajca lewic SLD, nie wspominajc o narodowej chadecji, zachowywali si nie jak ministrowie rzdu polskiego, a jak bogobojni ministranci. Koci powoli zaczyna by w defensywie i wie, e czasy rozdawnictwa przywilejw i stanowisk powoli si kocz. Dzisiaj pene poparcie ma koci tylko w jednej partii parlamentarnej, inne albo si wahaj i maj odrbne zdanie w poszczeglnych sprawach, albo s wrcz programowo wrogie kocioowi. Podobne nastroje panuj te w spoeczestwie. Rzd, zdaje si, te nastroje podchwyci i take troch pod publiczk, troch aby poprawi swoje notowania stoczy potyczk z episkopatem. Mniej wane czy t potyczk wygra, czy nie, wane e kwestia w ogle zostaa postawiona i oglne rzecz ujmujc spotkaa si z poparciem spoecznym. Fakt ten jeszcze dobitniej pokazuje tendencje spoeczne i malejc rol kocioa i w polityce i jako instytucji opiniotwrczej. Rzd nie podjby si tak ryzykownego posunicia jak prba si z kocioem, gdyby nie zdawa sobie sprawy o jego sabncych siach. A koci sabnie na naszych oczach. Jego oddziaywanie spoeczne jest coraz mniejsze, jego nauka trafia do coraz wszych rodowisk, dla wielu Polakw jest on instytucj skostnia i wsteczn. W tej kwestii dokonuje si swoistego rodzaju rewolucja spoeczna. Gdyby za miar nastrojw spoecznych bra same fora internetowe, to okazaoby si, e koci katolicki jest w Polsce najbardziej znienawidzon i skompromito-

BRZASK

Marzec 2013

wan instytucj o konotacjach sekciarsko - mafijnych. Takie opinie w pastwie, w ktrym pono 95% spoeczestwa to katolicy? Niemoliwe? A jednak! Koci nie jest ju jedynym i wycznym reprezentantem wartoci. Jego znaczenie i rola, cho jeszcze wci silne, to jednak staj si z dnia na dzie coraz sabsze i ulegaj postpujcej marginalizacji. Oczywicie nie mona tworzy teorii w oparciu o same fora internetowe, jednak s one objawem tych zjawisk, ktre dotycz caego spoeczestwa. Ot ludzie odwracaj si od kocioa, krytycznie i rzeczowo oceniaj jego dziaalno, coraz rzadziej uczestnicz w praktykach religijnych, po prostu si laicyzuj. Wida to i po statystykach kocielnych i po pustoszejcych kocioach. Obuda, pazerno i hipokryzja ksiy, afery pedofilskie i majtkowe, absurdalne trzymanie si, wbrew nauce i rozwojowi, przestarzaych, nieyciowych doktryn i formuek, to z jednej strony, a z drugiej coraz wysza kultura i wiadomo oraz lepsze wyksztacenie spoeczestwa, dostp do zrnicowanych rde informacji oraz czerpanie ze wzorcw zachodnich, spowodoway masowy odpyw ludnoci od kocioa. To jak bardzo zmienia si obyczajowo Polakw, pokazay chociaby konflikty wok krzya smoleskiego, rosnce poparcie dla inwitro i zwizkw partnerskich, liberalizujcy si stosunek do antykoncepcji czy aborcji. Sama religia bywa te coraz czciej traktowana z przymrueniem oka, jako zabobon, mitologia. Jest obmiewana i wyszydzana. Nie inaczej mona bowiem komentowa prb zalegalizowania w Polsce religii latajcego potwora spagetti. Wyznawcy tego nowego kultu, ktry odnotowuje spore zainteresowanie, twierdz ironicznie, e nie ma nic obscenicznego w tym, e inteligentni ludzie oddaj cze makaronowi, skoro jest miliony takich, ktry wierz np. w to, e ludzie rodz si z przyrodzonym grzechem na skutek zjedzenia przez praojcw jabka. Religia zostaje sprowadzana tu do absurdu. Co ciekawe jednak, mao kogo to porusza, mao kogo to obchodzi. Jest to wyrany znak, e kwestie religijnoci i wiary nie s ju tematem tabu i e w spoeczestwie nastpia zdecydowana liberalizacja jeli chodzi o stosunek do tych spraw. Biorc cay ten kontekst pod uwag, nie dziwi, e episkopat moe mie uzasadnione obawy, co do tego ile pienidzy mu przypadnie z dobrowolnych odpisw od podatku. Okaza si moe bowiem i osobicie podzielam ten pogld, e zici si moe scenariusz, e zamiast 200 mln z ludzie odpisz na przykad 20. Wysoko odpisw bdzie swego rodzaju barometrem poparcia spoecznego dla kocioa. To bdzie miarodajny test na powszechno kocioa, ktr ten tak bardzo si szczyci. Jeli test ten wypadnie sabo, jeli koci dostanie mniej ni naleaoby oczekiwa, jeli nawet praktykujcy katolicy nie przeka swojego p procenta podatku, to bdzie to dla kocioa katastrofa o wymiarze spoecznym i politycznym. Tego moe si koci bardziej obawia ni tego czy dostanie 10 mln z mniej czy wicej. Jeli koci osignie saby wynik, jeli dajmy na to ledwo czwarta cz spoeczestwa przekae mu swj podatek, to zamkn si wreszcie gby tych, ktrzy gosz o katolickiej Polsce i prze-

Marzec 2013

BRZASK

P OLSKA

wodniej roli kocioa. Bdzie to dla wielu rodowisk dotkliwy cios polityczny. Z niecierpliwoci bd oczekiwa danych na temat kwot przekazanych przez Polakw na zwizki wyznaniowe. Gdy tylko dane takie si pojawi nie omieszkam poinformowa o nich czytelnikw Brzasku. Wedug mojej oceny, pomimo caej propagandy jaka na pewno zostanie uruchomiona, to koci moe otrzyma mniej ni si spodziewa. Po pierwsze dlatego, e jest w Polsce wicej niewierzcych ni si komukolwiek wydaje. Po drugie wierzcy to przewanie ludzie starsi, ktry raz, e maj niskie dochody, a dwa nie bd w wielu przypadkach

w stanie samodzielnie odliczy podatek. Po trzecie nawet wrd wierzcych jest znaczy odsetek takich, ktrzy trzewo oceniaj koci i wiadomie nie przeka swojego podatku. Po czwarte z czystej wygody ludziom nie bdzie si chciao wypenia PITw i wylicza odpisu. Stawk w tej grze s wic nie tylko pienidze, ale co o wiele waniejszego. Chodzi o potwierdzenie lub zanegowanie dominujcej pozycji kocioa. Miejmy nadziej, e Polacy potwierdz postpowe tendencje i poka kocioowi swoje wotum separatum. Ludwik Grana

1 marca miny dwa lata od tragicznej mierci dziaaczki na rzecz praw lokatorw Jolanty Brzeskiej. Staa si ona ofiar polityki mieszkaniowej prowadzonej przez warszawskie wadze miejskie oraz symbolem oporu wobec reprywatyzacji nalecych do miasta budynkw mieszkalnych. Jak wielu innych lokatorw wraz z budynkiem komunalnym, w ktrym mieszkaa zostaa przekazana prywatnemu kamienicznikowi. Jej sytuacja pokazaa do czego moe prowadzi reprywatyzacja, czyli oddawanie przez miasto w prywatne rce domw stojcych na gruntach znacjonalizowanych po drugiej wojnie wiatowej.

Re p rywa tyza cj a za b i j a

Jolanta Brzeska wraz z mem od kilkudziesiciu lat mieszkaa w budynku, ktrym zainteresowa si Marek Mossakowski, jeden ze znanych warszawskich czycicieli kamienic, czyli ludzi zawodowo zajmujcych si odzyskiwaniem nieruchomoci i wysiedlaniem lokatorw. W ramach reprywatyzacji dom przy ulicy Nabielaka 9, odbudowany po wojnie midzy innymi przez ojca Jolanty Brzeskiej, sta si prywatn wasnoci. Nowi kamienicznicy, za porednictwem Marka Mossakowskiego, zakomunikowali o podniesieniu czynszw. Lokatorzy byli na rne sposoby zastraszani, na przykad przez prowadzenie remontw tak, aby byy jak najbardziej uciliwe dla mieszkacw, czy groenie eksmisjami. Mossakowski w dziwnych okolicznociach zameldowa si w mieszkaniu zajmowanym przez Jolant Brzesk. Pniej prbowa si do niego wama z wynajtymi osikami przy biernej postawie policji. Dopiero interwencja dziaaczy lokatorskich uniemoliwia napa. Jolanta Brzeska walczya o swoje prawo do dachu nad gow, a take pomagaa innym bdcym w podobnej sytuacji. Od roku 2007 wsptworzya Warszawskie Stowarzyszenie Lokatorw. Prowadzia rwnie z kamienicznikiem walk w sdzie. 1 marca 2011 roku jej spalone zwoki znaleziono w Lesie Kabackim. Nie wiadomo jak si tam znalaza. Jak wykazao policyjne ledztwo zostaa oblana naft i podpalona. W gr nie wchodziy motywy rabunkowe, poniewa nie nosia przy sobie nic cenne-

go. Wedug przyjaci podja tego dnia z banku pienidze, ktre rwnie zostay w domu. Pomimo ewidentnych dowodw, e doszo do zabjstwa, prokuratura warszawskiej dzielnicy Mokotw oraz policja przez kilka miesicy prowadziy postpowanie w sprawie rzekomego samobjstwa Brzeskiej. Pniej pojawia si teoria nieumylnego spowodowania mierci. Dwa lata zajo prokuraturze przygotowanie profilu psychologicznego zmarej i stwierdzenie, e nie przejawiaa skonnoci samobjczych. Wedug informacji, do ktrych dotary media, na pocztku kwietnia postpowanie prokuratorskie ma by umorzone z powodu braku dalszych dowodw. Tymczasem Marek M. stara si o odzyskanie kolejnych budynkw i pomimo e oficjalnie nie posiada niemal adnego majtku, jest penomocnikiem wacicieli kilkudziesiciu kamienic. Od crki Jolanty Brzeskiej domaga si z kolei odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu przy ul. Nabielaka 9, pomimo e od lat z dzieckiem mieszka ona zupenie gdzie indziej. Od dwch lat trwa w Warszawie kampania upamitniajca Jolant Brzesk organizowana przez Warszawskie Stowarzyszenie Lokatorw, Komitet Obrony Lokatorw i inne grupy lokatorskie. 1 8 marca okoo 60 osb pikietowao przed budynkiem Prokuratury Generalnej w Warszawie. Lokatorzy mwi, e gdyby nie pikiety, akcje ulotkowe i plakatowe spraw ju dawno zamieciono by pod dywan. Przeladowcy Jolanty Brzeskiej liczyli, i sprawa sama przycichnie. Urzdnicy chc z kolei, aby nie wizano jej z postpujc w Warszawie reprywatyzacj budynkw. Zabjstwo Brzeskiej pokazuje mafijne oblicze kapitalizmu. Systemu, w ktrym ludzi stojcych na drodze do zyskw, mona nawet bezkarnie zamordowa. Skala problemu jest ogromna. Miejscy urzdnicy szacuj, e w samym centrum Warszawy roszczeniami reprywatyzacyjnymi moe by objtych kilkaset budynkw.
Beata Karo

P OLSKA

BRZASK

Marzec 2013

Li st otwa rty d o P re zyd e n ta RP


w sp ra wi e " on i e rzy wykl tych "
Zapewne rwnie w tym roku wemie Pan udzia w obchodach powiconych onierzom wykltym, i jak co roku bdzie Pan gloryfikowa ich czyny. Tym listem sprzeciwiam si tak pojtej polityce historycznej i uznaniu za patriotw onierzy Narodowych Si Zbrojnych. 18 lipca 1945 r. zgin w sposb okrutny, przestrzelona czaszka, poamane rce, nogi, ebra, wydubane oczy, obcity nos, uszy i jzyk, ciao owinite drutem kolczastym i utopione w Sanie, mj dziadek, Jan Rybak w Radomylu nad Sanem, z rk Komendanta Rejonu Nadsania, Alfonsa Chmielowca, jego brata Bolesawa, i innych onierzy Narodowych Si Zbrojnych. Jan Rybak mia 61 lat. By sekretarzem 22 osobowej komrki Polskiej Partii Robotniczej, do ktrej wstpi 7 grudnia 1944 r., po powrocie z robt przymusowych z Niemiec. Alfons Chmielowiec po tym morderstwie uciek do Ameryki, a pozostali skorzystali z amnestii, niejednokrotnie zmieniajc nazwiska. Miesic wczeniej, w ten sam sposb, zgina 40letnia kobieta Antonina Delbas z Woli Rzeczyckiej, w gminie Radomyl n/Sanem, rwnie dziaaczka PPR. Opis obu morderstw jest mi znany z dokumentw, ktre zachoway si w Archiwum Pastwowym w Rzeszowie. Sposb popenienia morderstwa wskazuje na to, e dokonay tego te same osoby, ktrych nazwiska znam. Rozumiem, e wyej wymienione czyny s chlub i honorem onierza polskiego i zasuguj na wieczn chwa. Bolesawa Chmielowca odznaczy Pan, jako Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, dwukrotnie; Krzyem Partyzanckim i Krzyem Narodowego Czynu Zbrojnego. Uhonorowa Pan rwnie, w 2009 r., na wniosek Ministra Obrony Narodowej, aktem nominowania na wyszy stopie oficerski, mjr Emila Skoczka, lekarza z Kodzka. Mog tylko wyrazi ubolewanie i zdumienie, e za wyej wymienione okrutne morderstwa nagrodzi Pan bandytw tak wysokim odznaczeniem. Panie Prezydencie, W 2002 r. nakadem Wydawnictwa Diecezjalnego w Sandomierzu, ukazaa si ksika autorstwa Bolesawa Chmielowca Wspomnienia straconych(?) dni, w ktrej autor dokona publicznej lustracji Jana Rybaka, mojego dziadka, ukazujc negatywny wizerunek jego osoby sugerujc, e by osob niegodn, wrednym komunist na usugach tarnobrzeskiego Urzdu Bezpieczestwa, a take, e jego syn, Eugeniusz, kaza ojca zlikwidowa, bliej nieokrelonym czonkom Armii Krajowej. Zarzuci Janowi Rybakowi, e wraz z oddziaem

Wojska Polskiego, pod dowdztwem Edwarda Gronczewskiego, bra udzia w napaci i rabunku na jego dom rodzinny w dniu 29 lipca 1945 r. W 2003 r. zwrciam si do Sdu Okrgowego w Tarnobrzegu z pozwem, przeciwko Bolesawowi Chmielowcowi, autorowi ksiki oraz Wydawnictwu Diecezjalnemu w Sandomierzu, jako wydawcy ksiki, o ochron dbr osobistych Jana Rybaka, jako jego nastpca prawny. Przystpujc do procesu, zwrciam si do Instytutu Pamici Narodowej w Rzeszowie z prob, o jakiekolwiek dokumenty zwizane z moim dziadkiem. Odpowiedziano mi, e w zasobach IPN nie znajduj si adne dokumenty zwizane z osob Jana Rybaka. Byam rwnie w Archiwum Pastwowym w Rzeszowie i Sandomierzu, by odnale jakiekolwiek dokumenty zwizane z osob Jana Rybaka. Niestety, nie znalazam. Wwczas jeszcze nic nie wiedziaam o jego dziaalnoci spoecznej i politycznej, bo adne dokumenty z tym zwizane nie zachoway si. W toku procesu zoyam dowd z aktu zgonu, w ktrym jest adnotacja, e Jan Rybak zosta utopiony w Sanie 25 lipca 1945 r. a pogrzeb odby si 28 lipca 1945 r. Twierdziam rwnie, e Jan Rybak zosta zamordowany wczeniej, bo z opowieci rodzinnych wiem, e ciaa szukano okoo tygodnia, i wiedziaam, e mj dziadek zosta zamordowany przez Alfonsa Chmielowca, komendanta Rejonu Nadsania Narodowych Si Zbrojnych, ktry po tym wydarzeniu uciek do Ameryki. Potwierdzi to mieszkaniec Radomyla n/Sanem, pan Mieczysaw Chmielowiec, wwczas 16-letni chopiec, i czonkowie rodziny Jana Rybaka. Zoyam rwnie inne dowody, na okoliczno, e autor ksiki pisze nieprawd. Od momentu zezna pana Mieczysawa Chmielowca, zoonych przed Sdem Okrgowym w Tarnobrzegu, postpowanie sdu byo, co najmniej, dwuznaczne. Sd oddala inne wnioski dowodowe, tj. wnioski o przesuchanie dalszych wiadkw, w tym, yjcych czonkw Narodowych Si Zbrojnych, ktrzy chcieli zeznawa w tym procesie, i chcieli opowiedzie zarwno o moim dziadku jak i autorze, wnioski o wystpienie, do IPN z zapytaniem, czy Oddzia Ora, komendanta Rejonu Nadsania, Alfonsa Chmielowca, jest zwizany z morderstwem Jana Rybaka. Sd Okrgowy w Tarnobrzegu, w osobie Pani sdzi Elbiety Staszewskiej, wydajc wyrok (sygn. akt I C 585/03), orzekajc w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, pomin gbokim milczeniem, zoone dowody, takie jak; akt zgonu Jana Rybaka, publikacje innych autorw dotyczce zdarze opisywanych przez autora, a take z zezna wiadkw, zoonych przed sdem, twierdzc, e nie dotyczy to przedmiotu sporu oraz, e okoliczno ta nie dotyczya przedmiotu dania powd-

Marzec 2013

BRZASK

P OLSKA

ki, a take, z tego powodu, e wiadkowie byli mali lub te jeszcze si nie urodzili, i nie maj pewnych wiadomoci na temat dziaalnoci politycznej Jana Rybaka. Wymiar sprawiedliwoci da wiar autorowi ksiki, powoujcemu si na osoby, od wielu lat nieyjce, lub zeznajce w tym procesie i twierdzce, e Eugeniusz Rybak (s. Jana Rybaka) kaza ojca zlikwidowa, i przyj za prawdziwe rzekome wypowiedzi tych osb, ktrych sw czy opinii nie ma nigdzie zapisanych, lub w innej formie utrwalonych, i w aden sposb nie zweryfikowanych, uznajc, e wydarzenia, ktre autor opisuje (napa i rabunek domu rodzinnego), z udziaem Jana Rybaka, rzeczywicie miay miejsce, a osoby te rzeczywicie to mwiy. atwowierno i naiwno wymiaru sprawiedliwoci moe wypywa tylko ze zbienoci pogldw politycznych autora ksiki z pogldami politycznymi Wysokiego Sdu, bo tylko tak ogromna wiara moe by powodem, e sd upolityczni spraw, co jest zawarte w wyroku, i dokona negatywnej oceny dziaalnoci politycznej Jana Rybaka, i bez adnych dowodw lub nadajc istniejcym dowodom inne znaczenie ni to wynika z ich treci, a wrcz manipulujc procesem i prawem, przyzna wprawdzie, e brak dowodw na to, e Jan Rybak bra udzia w napaci i rabunku na dom rodzinny autora, ale stwierdzi, e jego (autora) dziaania nie nosz cech bezprawnoci, bo bezprawno jest zwizana z win, a tej nie mona mu przypisa, bo aczkolwiek dziaa bezprawnie ale z jego punktu widzenia dziaa w dobrej wierze. Sd oddali postpowanie w stosunku do Wyszego Seminarium Duchownego jako wydawcy ksiki, i uzna, e Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialnoci na merytoryczn tre ksiki, bez jakiegokolwiek odniesienia si do prawa autorskiego. Oczywicie, e zoyam do Sdu Apelacyjnego w Rzeszowie sygn. akt I AC 10/05 apelacj, szeroko udokumentowan. Apelacj zoy rwnie autor ksiki. Na rozprawie autor ksiki zoy nowy dowd, protok nr 7, z dnia 28 grudnia 1944 r. Powiatowej Rady Narodowej w Tarnobrzegu, z treci, ktrego wynikao, e Jan Rybak zosta wybrany na czonka Powiatowego Wydziau. Przedstawi rwnie jeszcze jeden dokument, Komitetu Powiatowego Polskiej Partii Robotniczej, z ktrego wynikao, e Jan Rybak jest czonkiem partii. Autor zoy ten dokument w jednym egzemplarzu, tylko do wiadomoci Sdu, i pomimo mojego wniosku o wyznaczenie nowego terminu, albowiem nie znaam tych dokumentw, i nie mogam si do nich ustosunkowa, sd nie wyrazi na to zgody i odrzuci mj wniosek, ale wyrokujc, sdziowie Cezary Petruszewicz jako Przewodniczcy oraz Andrzej Palacz i Grayna Demko, sprawozdawca, powoali si na nie, i nadali im zupenie inne znaczenie ni to wynika z ich treci i uznali, e te dokumenty s dowodem na wsp-

prac Jana Rybaka z Urzdem Bezpieczestwa, oraz przynalenoci do KPP. Sd Apelacyjny oddali moje powdztwo w caoci, uznajc, e autor ksiki dziaa w imi usprawiedliwionego interesu publicznego, i skupi si na obronie autora ksiki. Panie Prezydencie, Przystpujc do procesu, niewiele wiedziaam o moim dziadku. Nie przypuszczaam tylko, e sd naoy na mnie obowizek udowodnienia tez, postawionych w ksice przez autora, co jest zupenym absurdem. Przed procesem zwrciam si do IPN w Rzeszowie, skd otrzymaam odpowied, e nie ma dokumentw w sprawie Jana Rybaka. Pierwszym dokumentem o jego dziaalnoci, jest dokument przedstawiony przez autora, przed Sdem Apelacyjnym w Rzeszowie. I ten moment by i jest dla mnie wany, poniewa mogam zwrci si do Archiwum Pastwowego w Sandomierzu i Rzeszowie o inne dokumenty. Z dokumentw tych dowiedziaam si o dacie mierci mojego dziadka, ktry zosta zamordowany 18 lipca 1945 r. A z dokumentw dziaalnoci partii, dowiedziaam si, ile osb, i kto nalea do PPR w tej miejscowoci oraz kto, z onierzy Narodowych Si Zbrojnych nalea do PPR, a take, jakimi sprawami zajmowa si Jan Rybak w tamtym czasie, i co robi w dniu mierci, oraz w jakich okolicznociach i dlaczego zgin. Te dokumenty otrzymaam ju po zoeniu kasacji do Sdu Najwyszego. Zoyam rwnie wniosek o wznowienie postpowania ze wzgldu na fakt ujawnienia si nowych dokumentw. Sd Najwyszy sygn. akt I CK 1/06 odmawia przyjcia kasacji do rozpoznania, odmawia rwnie przyjcia wniosku o wznowienie postpowania, i odrzuca kasacj sygn. akt I CSK 254/08. Raz jeszcze, skadam wniosek o wznowienie postpowania, po przeprowadzeniu szerokiej, 2-letniej kwerendy, i otrzymaniu pisma z IPN w Rzeszowie i Lublinie, e Jan Rybak nie istnieje w zasobach IPN. Sd Najwyszy sygn. akt I CZ 154/07 odrzuca zaalenie. Tym sposobem sd zamkn wszystkie drzwi, uniemoliwiajc rzetelne rozpatrzenie sprawy. Tak si skoczya moja walka, nie tylko z autorem ksiki i wydawnictwem, ale te z wymiarem sprawiedliwoci, o dobre imi mojego dziadka, Jana Rybaka. Temida dla mnie bya nie tylko lepa, ale gucha i mdra inaczej. Wymiar sprawiedliwoci zwolni si z zasady bezstronnoci i sta si obroc pozwanego za wszelk cen, a z powodw politycznych, dopuci si prawnego faszerstwa intelektualnego, twierdzc, e pozwany aczkolwiek dziaa bezprawnie, ale z jego punktu widzenia dziaa w dobrej wierze, i stwierdzi, e ksika zawiera jego wasny osd o osobach, a sowa uyte w stosunku do osoby Jana Rybaka przedstawiaj go w niekorzystnym

P OLSKA

BRZASK

Marzec 2013

wietle w tej grupie czytelnikw, ktre maj inne ni pozwany spojrzenie, a take, e pozwany postrzega Jana Rybaka wg wasnych kryteriw, a motywem dziaania Bolesawa Chmielowca nie byo ponienie osoby krytykowanej w opinii innych a jedynie przedstawienie wasnego, wywaonego zdania o krytykowanej osobie, a za pogldy si nie przeprasza. Sd nawet ustali pogldy polityczne Eugeniusza Rybaka, od 1953 roku nieyjcego, i stwierdzi, e mia radykalnie inne pogldy od ojca, Jana Rybaka, i przyj, e Eugeniusz Rybak kaza ojca (Jana Rybaka) zlikwidowa, bo o tym mwi autor i w. Emil Skoczek, a take da wiar i przyj za uzasadnione rzekome wypowiedzi osb, ktre od wielu lat nie yj i przyj, e zeznania tych wiadkw w sprawie napaci i rabunku domu rodzinnego autora, stanowi rodek dowodowy, ktry podlega swobodnej ocenie sdu, a do uznania ich za wiarygodne nie jest konieczne, aby znajdoway potwierdzenie w dokumentach. Nigdy nie ingerowaam w pogldy autora Bolesawa Chmielowca, domagaam si natomiast, by autor przedstawi dowody na wspprac Jana Rybaka z Urzdem Bezpieczestwa oraz dowody na fakt napaci i rabunku przez Jana Rybaka na dom autora. Od pocztku procesu twierdziam, e autor dopuci si zwykego oszustwa. Panie Prezydencie, Publicznie zosta zlustrowany, oczerniony i oszkalowany Jan Rybak przez autora, Bolesawa Chmielowca oraz przez Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu. Publicznej lustracji Jana Rybaka i mnie, jako jego nastpcy prawnego, rwnie dokona wymiar sprawiedliwoci, ktry ustali mnie i mojej rodzinie now rzeczywisto historyczn, polityczn, rodzinn i osobist. Wymiar sprawiedliwoci naruszy moje prawa wynikajce z systemu prawnego, i osdzi wg praw, i kryteriw znanych tylko sdowi, bez wyjanienia, co ma na myli. Ten wyrok jest wyrokiem dla pozoru, jest wyrokiem politycznym, co jest w nim uwidocznione, jest wyrokiem intencjonalnym, albowiem sd intencje przyj za fakty rzeczywiste. Panie Prezydencie, Jak mam wierzy w bezstronno, niezawiso i rzetelno wymiaru sprawiedliwoci; - jeeli autor ksiki pisze, e Jan Rybak bra udzia w napaci i rabunku jego domu rodzinnego w dniu 29 lipca 1945 r. wraz z oddziaem Wojska Polskiego pod dowdztwem Edwarda Gronczewskiego, jeeli z dokumentw wynika, ktre s w aktach sprawy, e Jan Rybak zosta zamordowany 18 lipca 1945 r., a ciao wyowiono pod Zawichostem 25 lipca 1945 r., a pogrzeb odbywa si 28 lipca 1945 r. Autor doskonale zna dat mierci, albowiem go zabi wraz ze swoimi kolegami, natomiast tym opisem o napaci i rabunku odsuwa od siebie podejrzenie o morderstwo, bo sdzi, e lu-

dzie o tym zapomnieli, - jeeli autor ksiki podaje, e Jan Rybak by agentem Urzdu Bezpieczestwa Publicznego w Tarnobrzegu i przedstawia przed Sdem Apelacyjnym dokumenty, e Jan Rybak by radnym Powiatowej Rady Narodowej w Tarnobrzegu i czonkiem Polskiej Partii Robotniczej, a sd przyjmujc te dowody, uznaje je za dowody wiadczce o tym, e Jan Rybak by agentem Urzdu Bezpieczestwa Publicznego i czonkiem Komunistycznej Partii Polski, zarwno przed wojn jak i po wojnie. Jak to si ma do dokumentw IPN w Rzeszowie i Lublinie o tym, e Jan Rybak agentem nie by?, oraz, co wynika z dokumentw z Archiwum Pastwowego w Rzeszowie, e Jan Rybak przed wojn nalea do Stronnictwa Ludowego. Te fakty te byy pozwanemu autorowi znane, albowiem mieszka w tej samej miejscowoci, co Jan Rybak, - jeeli sd albo milczco pomija i nie wypowiada si na temat zoonych dowodw, jak publikacje innych autorw, aktu zgonu Jana Rybaka, itp., lub te oddala dowody z zezna wiadkw, ktrzy mwili o tym, kto zamordowa Jana Rybaka z uzasadnieniem, e nie dotycz przedmiotu dania, - jeeli sd oddala wniosek o wystpienie do IPN w Rzeszowie o sprawdzenie oddziau Ora, komendanta Rejonu Nadsania Alfonsa Chmielowca oraz oddala wniosek o przesuchania dalszych wiadkw, jeszcze yjcych, onierzy Narodowych Si Zbrojnych, kolegw autora, z uzasadnieniem, e nie dotyczy to przedmiotu sprawy. Jako osoba fizyczna nie mam prawa dostpu do tych dokumentw, a by moe zawieraj one jakiekolwiek wskazwki na temat Jana Rybaka. Panie Prezydencie, Jak mam wierzy w dobre intencje pastwa polskiego, jeeli wymiar sprawiedliwoci, orzekajc w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, formuuje tez, e aczkolwiek pozwany dziaa bezprawnie ale z jego punktu widzenia dziaa w dobrej wierze. Ta zasada nie powinna tylko mnie dotyczy. Winna by powszechnie obowizujca, bo zwalnia z odpowiedzialnoci tych, ktrzy naruszaj prawo. Ta zasada winna by sztandarem III, IV lub V Rzeczypospolitej, jako myl nowatorska i odkrywcza, a wdziczno naruszajcych prawo bdzie ogromna, bo gwarantuje bezkarno. Dlaczego ta zasada jest zastosowana tylko w mojej sprawie, i tylko po to, by obroni autora ksiki? Jak mam wierzy w dobr wol pastwa polskiego, jeeli wymiar sprawiedliwoci przyjmuje za fakt udzia Jana Rybaka w napaci i rabunku domu rodzinnego autora, poniewa o tym mwia gospodyni ksidza matce autora, a matka autora swojej crce, a crka, siostra autora jemu (), autor mia prawo wierzy osobom bliskim, ktre mu o tym mwiy. Warto rwnie t zasad rozpowszech-

10

Marzec 2013

BRZASK

P OLSKA

ni, szczeglnie, ze nie jest konieczne potwierdzenie tego faktu w dokumentach, bo podlega to swobodnej ocenie sdu. Nie sdziam, e potoczna zasada plotki jedna pani drugiej pani, powszechna w redniowieczu, w procesach inkwizycyjnych o czary przeciwko kobietom, stanie si wykadni prawa wymiaru sprawiedliwoci w 21. wieku. A al, e wymiar sprawiedliwoci nie zarzdzi seansu spirytystycznego i nie wywoa ducha ksiej gospodyni, i nie przesucha go (ducha) na okoliczno, co lub, kogo widziaa gospodyni ksidza. To dopiero byby wielki wkad Sdu w Tarnobrzegu i Rzeszowie w rozwj myli prawniczej. Jak mam wierzy w pastwo prawa, jeeli Sd Najwyszy widzc wszystkie dokumenty, dwa rne wyroki z dwuznacznym i kontrowersyjnym uzasadnieniem, o wyranych znamionach zemsty politycznej, oddala kasacj po to, by sprawa nie toczya si dalej, i uznaje, e prawo nie zostao naruszone. Jak mam wierzy w spoeczestwo obywatelskie, skoro funkcjonariusze pastwa, powoani do ochrony systemu prawnego, wykorzystuj zajmowane funkcje i instytucje pastwa w celu zrealizowania wasnej, lub te politycznych mocodawcw polityki historycznej, i ustalaj obywatelom now rzeczywisto osobist, rodzinn, historyczn, bez adnych dowodw i wbrew prawu? Dzisiaj wiem, e sdziowie, ktrzy naruszyli system prawny mieli ochron najwyszych organw pastwa. aden sdzia nie odwayby si na naruszenie prawa, gdyby tej ochrony nie udzieliy sdziom, naczelne organy pastwa polskiego. Te organy powoane do strzeenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaniechay tej obrony. Wymienione wyroki, wydane w imieniu pastwa polskiego, zawieraj wiele dziwnych i zdumiewajcych teorii. Uzasadnienia wyrokw budz groz i starach, i nie buduj zaufania do pastwa polskiego. I nikt w Polsce, aden organ konstytucyjny, nie jest tym zainteresowany. Pierwszy raz spotkaam si z sytuacj, w ktrej wymiar sprawiedliwoci sam zrezygnowa z zasady bezstronnoci, prawdy, kontradyktoryjnoci, swobodnej oceny dowodw i jawnoci a take, w ktrej wymiar sprawiedliwoci sta si wyranym obroc jednej ze stron. Rwnie pierwszy raz zetknam si z jawn manipulacj wymiaru sprawiedliwoci prawem i procesem, oraz stosowaniem przemocy instytucjonalnej, i dyskryminacji w stosunku do jednej ze stron. Pierwszy raz spotkaam si z cwaniactwem ze strony organu dziaajcego w imieniu pastwa. A wszystko to w imi prawdy objawionej i polityki historycznej. Ta polityka wymaga, by bandytw i ajdakw za wszelk cen uzna za bohaterw i zwolni ich z odpowiedzialnoci. ajdactwo, pod-

o i oszczerstwo zostao podniesione do rangi cnoty i bohaterstwa kosztem krzywd ludzi przyzwoitych, uczciwych i lojalnych wobec pastwa. adna idea, oprcz faszyzmu, nie gloryfikowaa zabijania drugiego czowieka. Polska po skoczonych dziaaniach wojennych, askawie obesza si z onierzami Narodowych Si Zbrojnych, obejmujc ich amnesti. Zarwno Bolesaw Chmielowiec, Emil Skoczek i inni, ktrzy brali udzia w tym ohydnym morderstwie, i ktrych nazwiska znam, skorzystali z tej amnestii, koczyli studia i niejednokrotnie zrobili karier. A w 60 lat po wojnie musieli publicznie oszkalowa i faszywie oskary Jana Rybaka o czyny, ktre sami popeniali, by zdj z siebie odium mordercw i zwykych bandytw, bo przecie w tej miejscowoci yj jeszcze ludzie, i ich koledzy z oddziau, ktrzy o tym, kim byli i co robili tu po wojnie, pamitaj. Dlatego np. Eugeniusz Hawryleko Sp, po wojnie przyj nazwisko swojego tecia Geneja, wyjecha podobno na Pomorze, i nigdy nie pojawi si w Radomylu n/Sanem. Kto zmienia nazwisko? Czowiek, ktry nie chce by otoczenie, w ktrym mieszka, dowiedziao si, kim by i co robi. To nazwisko jako jednego z mordercw mojego dziadka znam od zawsze. Moja sprawa bya wrcz banalnie prosta dla prawnikw, ale staa si skomplikowana na skutek dziaania wymiaru sprawiedliwoci, ktry j upolityczni i da temu wyraz w pisemnym uzasadnieniu wyrokw. I staa si wrcz grotesk. Sd sprzeniewierzy si wszelkim zasadom po to, by obroni jednego bandyt, ktrego Pan tak bardzo askawie honoruje. Wymiar sprawiedliwoci wprawdzie nie bezporednio, ale porednio da do zrozumienia, e komunist mona zabi. Sd swoimi decyzjami, pozwoli na to, e kady moe publicznie napisa i wypowiedzie si w sposb oszczerczy o innej osobie, natomiast osoba publicznie oszkalowana lub faszywie oskarona, czy jej prawni nastpcy, nie maj prawa do obrony. Ta sprawa to jedna wielka mistyfikacja, i w tej mistyfikacji wiadomie wzi udzia wymiar sprawiedliwoci. Omieszy si nie tylko wymiar sprawiedliwoci, omieszyy si najwysze organy pastwa, ktre dla obrony zwykych bandytw i oszustw, sprzeniewierzyy si Konstytucji, a ktre winny sta na stray Konstytucji. Nikt w Polsce nie chce broni pastwa, ktre nosi wyrane znamiona kryptofaszystowskie. Rozumiem, e dzieje si to za wiedz i przyzwoleniem najwyszych organw pastwa. Panie Prezydencie, czy mam uwaa, e faszywi bohaterowie, i sdziowie ferujcy faszywe wyroki, w imieniu faszywego pastwa, to faszywa demokracja? To pytanie pozostawiam bez odpowiedzi. Ewa Gsowska

11

H ISTORIA

BRZASK

Marzec 2013

O co walczymy?
Deklaracja programowa Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej (tzw. maa deklaracja, Warszawa, 1 marca 1943 roku)
Na pocztku 1943 roku zmagajca si z hitlerowsk nawa Armia Czerwona odniosa zasuenie wielkie zwycistwo pod Stalingradem. Krwawe, wyniszczajce walki o to przemysowe, radzieckie miasto nad Wog toczyy si od lipca 1942 roku. Walczono dosownie o kad ulic, o kady dom, o kad fabryk w tym miecie, ktre w krtkim czasie stao si jednym, wielkim gruzowiskiem i cmentarzyskiem jednoczenie. Okupione gigantycznymi stratami ludzkimi wielkie, heroiczne zwycistwo Armii Czerwonej pod Stalingradem na przeomie stycznia i lutego 1943 roku spowodowao, i Niemcy hitlerowskie ostatecznie straciy jakkolwiek inicjatyw w rozptanej przez siebie w czerwcu 1941 roku bandyckiej i barbarzyskiej wojnie ze Zwizkiem Radzieckim. Klska stalingradzka bya bezdyskusyjnie momentem przeomowym II wojny wiatowej, swoistym pocztkiem koca III Rzeszy i jej prymitywnych, zwierzcych, imperialistycznych roje o panowaniu nad wiatem. Abstrahujc od powyszych uwag klska stalingradzka hitlerowcw i dalsze militarne sukcesy Armii Czer wonej na froncie wschodnim zainspiroway Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej od ponad roku dziaajcej w niezmiernie cikich wrcz ekstremalnych warunkach na terenie okupowanych przez hitlerowcw ziem polskich i nieukrywajcej przed polskim spoeczestwem swojej silnej wiary w potg militarn Armii Czerwonej do wydania w dniu 1 marca 1943 roku specjalnej deklaracji programowej zatytuowanej O co walczymy?. Bya to tzw. maa deklaracja. Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej nie zamierza ukrywa przed czytelnikami swojej ogromnej radoci i autentycznego zadowolenia wrcz rozpierajcej ich dumy z powodu odnoszonych przez Armi Czerwon wspaniaych sukcesw militarnych na froncie wschodnim. Kierownictwo PPRu miao bowiem pen wiadomo, e kady sukces militarny Armii Czerwonej nawet najmniejszy przyspiesza w znaczcy sposb upragniony i wyczekiwany przez wszystkich umczonych Polakw moment wyzwolenia spod krwawej, zdajcej si nie mie koca hitlerowskiej okupacji. Stwierdzano w zwizku z powyszym: Milowymi krokami zbliamy si do zwycistwa. Pod potnymi ciosami Armii Czerwonej amie si potga hitlerowska. Wspaniae zwycistwa Zwizku Radzieckiego przypieszaj ostateczn klsk krwawego reymu hitlerowskiego. Stalingrad, Rostw, Kursk, Charkw to kamienie milowe na drodze do wyzwolenia spod jarzma faszystowskiego - podkrelano z wyczuwaln, du dawk optymizmu w pierwszym akapicie dokumentu i dodawano od razu tytuem koniecznego uzupenienia i przypomnienia, e tymczasem na okupowanych ziemiach polskich rozszerza si i wzmaga zbrojna nasza walka z najedc. Ronie i cementuje si wsplny front caego narodu, przygotowujcego oglnonarodowe powstanie, by wypdzi rozbestwionego okupanta hitlerowskiego i wyzwoli (...) Polsk. Wniosek KC PPR by prosty. Dziaania militarne Armii Czerwonej na froncie wschodnim miay by czynnie wspierane przez prnie dziaajcy na terenie jeszcze okupowanego kraju ruch oporu. Dla KC PPR by to swoisty warunek sine qua non zwycistwa. Kierownictwo PPRu doskonale zdawao sobie spraw, e zanim nastpi moment wyzwolenia Polski spod okupacji hitlerowskiej bo uwzgldniajc przede wszystkim militarne sukcesy Armii Czerwonej na froncie wschodnim moment ten prdzej czy pniej nastpi po prostu musia wszyscy wiadomi Polacy i Polki niekierujcy si w swoich osdach politycznych jedynie wrogoci do ZSRR musieli zmierzy si wczeniej z dwoma, zasadniczymi w tej sytuacji pytaniami. Po pierwsze: Jakie winny by pierwsze nasze kroki po proklamowaniu wolnej i niepodlegej Ojczyzny?. Po drugie: Co naley robi, by Polska bya prawdziwie woln i niepodleg, by nie powtrzy si rok 1918 ani 1939?. W przypadku drugiego pytania kierownictwu PPRu partii czcej cile kontekst patriotyczny z orientacj marksistowsko leninowsk chodzio o przypomnienie czytelnikom tragicznej w skutkach klski polskiej klasy robotniczej w jej walce o wadz w latach 1918 1919 oraz rwnie tragicznej w skutkach wrzeniowej poraki z 1939 r. Komitet Centralny PPRu zamiast dwch oddzielnych odpowiedzi na powyej postawione dwa pytania zaproponowa czytelnikom 10punktowy program: program koniecznych jego zdaniem, gboko demokratycznych przemian spoeczno polityczno gospodarczych w przyszej wyzwolonej spod okupacji Rzeczypospolitej. Pierwszy punkt tego programu brzmia nastpujco: Uniewani mandaty wszelkiego rodzaju mianowacw (komisarzy, starostw, wjtw itp.) , wyoni tymczasowe wadze od rad gminnych i miejskich do rzdu wcznie. Natychmiast przystpi do przygotowa celem przeprowadzenia demokratycznych (picioprzymiotnikowych) wyborw do Zgromadzenia Narodowego (Konstytuanty) dla dokonania wyborw prezydenta i rzdu, utrwalenia form ustrojowych i uchwalenia konstytucji. Ten punkt KC PPR wyranie kierowa pod adresem tzw. polskiego rzdu emigracyjnego w Londynie, ktry opiera swoj legalno dziaania na nielegalnie uchwalonej skrajnie antydemokratycznej konstytucji kwietniowej z 1935 r. W punkcie drugim zwracano z kolei uwag, e po proklamowaniu wolnej i niepodlegej Ojczyzny naleao natychmiast rozbroi i internowa wszystkich

12

Marzec 2013

BRZASK

H ISTORIA

Niemcw, przybyych do Polski po 1 wrzenia 1939 r. lub wrogo usposobionych do narodu polskiego, jak rwnie agentw hitlerowskich. Organizowa i uzbraja milicj ludow, przystpi do reorganizacji armii. KC PPR wyranie przypomina w punkcie drugim jak wan rzecz jest naleycie funkcjonujca i w naleyty sposb dbajca o bezpieczestwo pastwa armia. Punkt trzeci programu brzmia nastpujco: natychmiast uwolni obywateli polskich z wizie, obozw koncentracyjnych i karnych. Organizowa niezwocznie powrt do kraju wywiezionych przez Niemcw Polakw. Postawi pod sdy ludowe i doranie ukara katw hitlerowskich i zdrajcw narodu, nie skazanych na mier zatrudnia przy naprawianiu szkd wyrzdzonych dziaaniami wojennymi. Postawi przed specjalny trybuna ludowy winowajcw klski wrzeniowej (rzd migego Becka). W punkcie czwartym zaznaczano z naciskiem, e po proklamowaniu wolnej i niepodlegej Ojczyzny naley wczy do pastwa polskiego wszystkie ziemie polskie na ziemiach spornych decyduje wola ludnoci. Uzna zasad prawa narodw do samostanowienia o sobie. Znie getta i ograniczenia obywatelskie dla ydw. Ustali dobrossiedzkie i sojusznicze stosunki ze wszystkimi narodami Europy, prowadzi polityk zagraniczn w oparciu o sojusz ze Zwizkiem Radzieckim. Punkt pity w odrnieniu od poprzednich brzmia nad wyraz krtko. Jego tre bya jednak niezmiernie wana. Mianowicie po wyzwoleniu Polski naleao zdaniem KC PPR ogosi pen swobod sumienia, sowa, druku, zgromadze i stowarzysze. Punkt szsty porusza z kolei wyjtkowo istotny wrcz kluczowy wtek gospodarczy. Mianowicie zdaniem KC PPR po proklamowaniu wolnej i niepodlegej ojczyzny koniecznie naleao skonfiskowa wszystkie przedsibiorstwa bankowe, przemysowe, handlowe i rolne zagrabione przez Niemcw. Podj starania o zwrot wywiezionego przez okupanta mienia polskiego; a) uspoeczni przedsibiorstwa bankowe i wielkoprzemysowe z wprowadzeniem kontroli nad produkcj uspoecznionych przedsibiorstw przemysowych przez komitety fabryczne; b) przywrci dawnym wacicielom, szczeglnie chopom wysiedlonym z ich ojcowizny, ich gospodarstwa rolne, drobne przedsibiorstwa przemysowe i handlowe; c) wywaszczy bez odszkodowania gospodarstwa obszarnicze powyej 50 ha i rozdzieli ziemi midzy chopw maorolnych i robotnikw rolnych; d) wprowadzi 8godzinny dzie pracy i minimum pacy dla robotnikw i pracownikw umysowych. Zapewni prawo do pracy dla wszystkich. W punkcie sidmym nakrelonego przez KC PPR programu podobnie jak w punkcie szstym poruszono rwnie wtek gospodarczy. Zaryzykowa mona w tym miejscu stwierdzenie, i wczesne kierownictwo PPRu po prostu odbudow Polski ze zniszcze wojennych traktowao jako priorytet. Warto w tym

miejscu take zwrci uwag, e w kontekcie wtku gospodarczego ani razu nie pojawio si w dokumencie odwoanie do socjalizmu. W ogle termin socjalizm co ciekawe nie pada tu ani razu. Odczuwalne za to jest a nazbyt antykapitalistyczne stanowisko KC PPR. Po proklamowaniu wolnej i niepodlegej Ojczyzny naleao zdaniem KC PPR koniecznie, aby podnie j z gruzw opracowa wielki plan odbudowy i rozbudowy gospodarki narodowej Polski, ze szczeglnym uwzgldnieniem koniecznoci elektryfikacji i uprzemysowienia kraju, podniesienia rolnictwa na wyszy poziom i likwidacji godu mieszkaniowego. Wprowadzi zasad planowoci we wszystkich dziedzinach ycia gospodarczego i kulturalnego. W punkcie smym poruszono wtek szkolnictwa i szeroko rozumianej edukacji dzieci i modziey. Po wyzwoleniu Polski naleao zdaniem KC PPR natychmiast: uruchomi wszystkie szkoy i zakady naukowe zamknite przez Niemcw. Zapewni prawo do nauki dla wszystkich przez przestrzeganie zasady bez patnoci nauki, poczwszy od szkoy powszechnej do uniwersytetw wcznie, i usunicie wszelkich przeszkd stawianych dzieciom ubogiej ludnoci. KC PPR doskonale zdawa sobie spraw, e po wyzwoleniu Polski wrd modych ludzi zapanuje ogromny gd zdobywania wiedzy. Obowizkiem nowej, powojennej Polski miao by jego cakowite zaspokojenie!!! W punkcie dziewitym KC PPR odnis si z kolei do wtku suby zdrowia. Po proklamowaniu wolnej i niepodlegej Ojczyzny naleao bowiem jak najszybciej uruchomi wszystkie zakady lecznicze zamknite przez Niemcw. Zapewni prawo do leczenia si dla wszystkich przez wprowadzenie zasady bez patnoci leczenia i lekarstw i przyjcie lekarzy na etat pastwowy. W tym punkcie jak nie trudno zauway pojawia si zapowied stworzenia publicznej, pastwowej sprawnie dziaajcej suby zdrowia. KC PPR dawa do zrozumienia wszystkim czytajcym ten dokument, e na zdrowiu i na chorobie czowieka nikomu nie wolno byo zarabia. Suba zdrowia w planach KC PPR funkcjonowaa przede wszystkim w kategoriach ofiarnej suby potrzebujcemu czowiekowi a nie bezdusznemu rachunkowi ekonomicznemu. Ostatni dziesity punkt by wyranie cile powizany ze swoim poprzednikiem. Zwracano w nim mianowicie uwag, e naley natychmiast szeroko rozbudowa instytucje ubezpiecze spoecznych i przekaza im sanatoria i uzdrowiska. Zapewni prawo do odpoczynku dla wszystkich, szczeglnie dla inwalidw wojny i pracy i starcw. Okaza pomoc i otoczy opiek ofiary terroru hitlerowskiego i ich rodziny. W konkluzji dokumentu okrelanego dzi jako tzw. maa deklaracja kierownictwo PPRu wprost samokrytycznie stwierdzao, e zaprezentowany w nim 10punktowy program to program minimalny zarzdze i przedsiwzi, ktre winny by realizowane

13

Z YCIA P ARTII

BRZASK

Marzec 2013

natychmiast, i e nie wyczerpuje on wszystkich de i aspiracji robotnikw, chopw i inteligencji Polski. Dokument z 1 marca 1943 roku zamykao jake wymowne w swojej treci i nadal po latach skaniajce do gbokiej refleksji zdanie. Potwierdzao ono dobitnie co warto podkreli antykapitalistyczne stanowisko i patriotyczno-marksistowsko-leninowski

wiatopogld wyznawane przez KC PPR. Brzmiao ono nastpujco: Rzecz Zgromadzenia Narodowego (Konstytuanty) bdzie przyj takie uchway, by raz na zawsze pooy kres rdom wojen imperialistycznych i wyzysku czowieka przez czowieka, by rozpocz now er w yciu narodu: er wolnoci i dobrobytu. Ryszard Rauba

Li st otwa rty z oka zj i 1 0 l e ci a KP P


Ten list jest zbiorem propozycji, sugestii, uwag, ale przede wszystkim wtpliwoci i pyta. Prosz Was o wyrozumiao i yczliwe ustosunkowanie si do treci tego listu. Na pocztku chciabym zawrze moje obawy, ktre wynikny z rozmw z modzie komunistyczn (bardzo niepochlebnie nastawian do Partii i towarzyszy z uwagi na to, e jest zbyt rewolucyjna jak dla rewizjonistw). Tak, przyznam si, e i dla mnie s to krzywdzce epitety, ale modziey trzeba prosto wyjani, dlaczego Komunistyczna Partia Polski dziaa w formie zalegalizowanej. O modziey sw par jeszcze bd pisa. Obawiam si rwnie, mam nadziej, e bezpodstawnie, e zdarzyy si incydenty zwizane z rewizjonizmem pseudolewicowym (g. trockizmem, luksemburgizmem, maoizmem czy Kore Pnocn). Daleko mi do wymienionych doktryn i dziwnie si czuem, ogldajc te incydenty na np. nieraz stronie internetowej. Ale mniejsza o to. Boli mnie niedostateczne lub niejasne sformuowanie zada organizacyjnych partii. Na pocztku kilka fragmentw zasuonych dziaaczy: Stoimy cakowicie na gruncie Marksa: ona pierwsza przeksztacia socjalizm z utopii w nauk, stworzya mocne podstawy tej nauki i wytyczya drog, ktr naley kroczy, rozwijajc nadal t nauk i opracowujc j we wszystkich szczegach. Ona ujawnia istot wspczesnej gospodarki kapitalistycznej, wyjaniajc w jaki sposb najem robotnika, kupno siy roboczej maskuje ujarzmienie milionw nieposiadajcego ludu przez garstk kapitalistw, wacicieli ziemskich, fabryk, kopal i in. Ona dowioda, e cay rozwj wspczesnego kapitalizmu zmierza do wypierania drobnej produkcji przez wielk, stwarza warunki, ktre czyni moliw i konieczn socjalistyczn organizacj spoeczestwa. Ona nauczya dostrzega pod powok zakorzenionych obyczajw, intryg politycznych, zawiych ustaw i przemylnie skonstruowanych doktryn walk klasow, walk midzy rnymi odmianami klas posiadajcych, a proletariatem, ktry stoi na czele wszystkich klas nieposiadajcych. Ona wyjania, jakie jest rzeczywiste zadanie rewolucyjnej partii socjalistycznej: nie prokurowanie planw przebudowy spoeczestwa, nie prawienie kapitalistom i ich pachokom kaza o poprawie pooenia robotnikw, nie urzdzanie spiskw, lecz organizowanie walki klasowej proletariatu i kierowanie t walk, ktrej ostatecznym celem jest zdobycie przez proletariat wadzy politycznej i zorganizowanie spoeczestwa socjalistycznego. Wodzimierz Lenin (Dziea t. 4, s. 172 173) Niejednokrotnie spotkaem si czy to na stronie internetowej Partii, czy te w broszurkach z rewizjonistycznymi notkami przede wszystkim pseudolewicowymi (cechami charakterystycznymi jego s m.in. prymitywny egalitaryzm, nie liczcy si prawami rozwoju spoecznego program ekonomiczny, woluntaryzm w dziaaniach spoecznych i politycznych, negacja kierowniczej roli klasy robotniczej i partii w procesie rewolucji i budownictwa socjalistycznego, nacjonalizm, szowinizm, wielkomocarstwo czy izolacjonizm). Brakuje mi rwnie tego, co tow. Stalin piknie to objani porwnaniem Partii Komunistycznej do mitycznego Anteusza. Sia Anteusza polegaa na tym, e wystarczyo by utrzymywa czno z ziemi, co czyni miao go potnym i niezniszczalnym. bolszewicy przypominaj nam bohatera mitologii greckiej, Anteusza. Tak samo jak Anteusz s oni silni tym, e utrzymuj czno ze sw macierz, z masami, ktre ich zrodziy, wykarmiy i wychoway. I dopki utrzymuj czno z sw macierz, z ludem, maj wszystkie szanse po temu, aby pozosta niezwycionymi. J. Stalin (Kurs WKP(b),s. 410) Koniecznoci do rozwaenia jest koncepcja powoania organizacji zrzeszajcej robotnikw albo co najmniej osobnego pisma dla klasy robotniczej; pism lewicowych, lewicujcych i zaangaowanych spoecznie bd politycznie jest wiele, pisma robotniczego na kraj nie ma, a Brzask jest pismem partyjnym a nie robotniczym przy caym szacunku i sympatii dla tego pisma. Mona wykorzysta formaty i tytuy pism, ktre wydawali dawniej towarzysze jak np. Robotnik czy Walka. Wydaje mi si, e Partia w swoich dziaaniach koncentruje si na obronie prawdy historycznej oraz odpowiadania na zaczepki buruazji. To jest jaowe marnotrawienie si i energii, ktre wypadaoby spoytkowa na problemach teraniejszoci i przyszoci. A prawda sama si obroni. Nie, nie prosz o ignorowanie, gdy przeciwnik obrzuca botem dobre imi towarzysza. Nie zrozumcie mnie le! Trzeba broni, to jasne, ale nie mona zapomina o tym, co naprawd wane. Ciekaw koncepcj (jedn z wielu) jest powoanie organizacji w ramach fundacji, ktra poprzez skadki na jej rzecz wspieraaby okrelone cele spoeczne, np. fundowanie stypendiw socjalnych, edukacyjnych, emerytalnych, rentowych czy pomoc i wsparcie spoeczne. Jednoczenie zastanowienie si nad form or-

14

Marzec 2013

BRZASK

Z YCIA P ARTII

ganizacyjn quasi zwizku zawodowego obejmujcego cae segmenty spoeczestwa pracujcego i nieposiadajcego, ktry nie moe zapisa si do zwizku zawodowego, poniewa pracuje na okrelony czas, dorywczo bd na czarno, albo wcale nie pracuje. To jest obszar nie posiadajcy wasnej reprezentacji. Za na III Kongresie KPRP stwierdzono jednoznacznie, e Komunistyczna Partia jest parti bojownikw rewolucji. Kamieniem wgielnym jej zasad organizacyjnych jest zasada, e wszyscy czonkami jej mog by tylko czynni komunici, ktrzy siy swoje, czas i prac oddaj na usugi partii i pozostaj z niw staym kontakcie, ktrzy kade rodowisko proletariackie lub na wp proletariackie, w jakim si znajduj, uwaaj za placwk akcji komunistycznej, za teren do przeprowadzenia polityki partii i rozszerzenia wpyww komunistycznych. Skupienie, zorganizowanie, wyksztacenie i wychowanie awangardy proletariackiej, umiejcej wciela wczynie zasad demokratrycznego centralizmu, posiadajcej sprawne orodki, awangardy zoonej z dowiadczonych, oddanych sprawie dziaaczy, zdolnej do prowadzenia proletariatu we wszystkich fazach jego walki rewolucyjnej, oraz stworzenie doskonaego aparat, wicego orodki kierownicze partii ze wszystkimi orodkami proletariackiej walki i czynicego parti zdoln do objcia dowdztwa rewolucyjnego w momencie decydujcym (J. Czeszejko Sochacki Miski) Ze statutu wczesnej Komunistycznej Partii Robotniczej Polski, uchwalonego na II Zjedzie KPRP z 1923 r.: 1. Czonkiem partii moe by kady, kto uznaje program, statut i uchway partii i Midzynarodwki Komunistycznej, naley do jednej z organizacji partyjnych, bierze czynny udzia w pracy partyjnej, wykonywa uchway wadz partyjnych i opaca podatek partyjny. Uwaga: Czonkiem partii nie moe by jednostka uprawiajca wyzysk kapitalistyczny lub te czerpica rodki swej egzystencji ze rde spoecznie szkodliwych. Trzeba wyranie podkreli, e Partia Komunistyczna nie jest i nigdy nie bdzie parti polityczn w rozumieniu reakcyjnym, rewizjonistycznym czy buruazyjnym, a wykadni wiatopogldu przez ni reprezentowanego jest leninizm. Podstaw s dziea Marksa, Engelsa i Lenina. Nie ma miejsca dla Mao czy Trockiego. Nie ma miejsca te w Partii dla kapitalistw i wyzyskiwaczy. Tu trzeba by stanowczym! Ruch komunistyczny chce rewolucyjnie zmieni system spoeczno gospodarczy (kapitalizm), by zaprowadzi wiat dobrobytu, rwnoci, pokoju i dobrobytu spoecznego. Tym si komunici si rni od utopistw socjalistycznych, e rozumiej procesy i mechanizmy kapitalizmu, i spoeczestwa klasowego czy istot rewolucji. W 2002 roku towarzysze zakadajc Komunistyczn Parti Polski wyrzekli si totalitarnych metod i praktyk bd odwoania si do nich. Trzeba jednak podkreli, e nie oznacza to porzucenie rewolucjonizmu (jeli mog tak to nazwa roboczo). Bylimy i wci powinnimy by (wierz, e jestemy) parti rewolucyjn, robotnicz i socjalistyczn / komunistyczn. Modzie rewolucyjna i komunistyczna uwaa Komunistyczn Parti Polski za zasiedzia, kanapow, a nawet rewizjonistyczn czy reakcyjn. To prawda, e sprawdza

si przysowie, e modzie jest w gorcej wodzie kpana. Jednake nie rozumie przezornoci towarzyszy nie dostrzega sprytu, by mc w jaki sposb funkcjonowa w przestrzeni publicznej kraju. Trzeba do tej modziey jako dotrze. Trzeba spisa jaki poradnik, ksieczk, wskazwki, cokolwiek, co przecitnemu czonkowi Partii uatwi dziaanie w terenie oraz pozyskiwanie modziey. Chciabym tutaj poruszy przy okazji kwesti modziewki partyjnej. Obecnie istniej dwie i do obu podchodz nad wyraz ostronie i bardzo sceptycznie (eby nie napisa wrcz nieufnie). Optowabym za powoaniem nowej modziewki partyjnej, za jej odbudow niejako od zera, od pocztku. Jedno modziey komunistycznej poczyoby pisemko modziey komunistycznej i robotniczej np. (tytu wycznie proponowany): Walka Modych. Modziewka taka zajmowaaby si organizacj ycia spoecznego i towarzyskiego (np. biwaki, obozy itp.) modziey w kraju. Podstawowym problemem Partii jest komunikacja wewntrzpartyjna. Nie ma szybkiej wymiany zda, myli, opinii oraz informacji. Ten problem atwo rozwiza, jeli skorzysta si z rodkw, jakimi dysponuje. Internet to jest zbir rodkw masowego przekazu, ktre mona wykorzysta zarwno na zewntrzny jak i wewntrzny uytek. Np. konto cpofpoland na Twitterze zawiera sie kontaktw, przez co posiada informacje prosto od Komunistycznej Partii USA, Komunistycznej Partii Rosji, Komunistycznej Partii Austrii, Komunistycznej Partii Meksyku, Komunistycznej Partii Pakistanu, Komunistycznej Partii Czech i Moraw oraz komentarze, opinie rewolucjonistw, socjalistw, anarchistw czy naszych towarzyszy itp. Jednake to konto suy moe do szybkiego wysyania dla opinii publicznej stanowisk i uchwa wadz Partii, jak i caej Partii, dlatego takie konto posiada powinien Przewodniczcy Partii, a nie szeregowy czonek Partii z jednego powodu: Przewodniczcy zazwyczaj szybko poinformuje innych towarzyszy zarwno w kraju, jak i za granic o aktualnych dziaaniach i stanowiskach Partii. Pracuj nad autorsk stron internetow Komunistycznej Partii Polski. Prace s ju na zakoczeniu. Chciabym tutaj mimo wszystko przedstawi zaoenia tej strony, nad ktr pracuj i jednoczenie przeprosi, e nie udao mi si do 15 XII b.r. sfinalizowa prac. Zrezygnowaem z funkcji medialno informacyjnej. Uwaam, e strona Partii nie jest elektronicznym dziennikiem, donoszcym cyklicznie wiadomoci z kraju i ze wiata. Strona taka powinna dostarcza tylko aktualnoci z ycia i dziaalnoci Partii, jej czonkw oraz organizacji terenowych, a jednoczenie stanowi swoiste forum, gdzie mona wymieni si informacjami, poprosi o pomoc, szybko i atwo si skontaktowa z wadzami partyjnymi, wymieni si opiniami, poprosi o rady czy zwoa jakie zebranie kilku towarzyszy. Dodatkowymi usugami winny by odnoniki i informacje z dziaa innych partii komunistycznych i robotniczych (np. solidnet i twitter). Strona internetowa powinna by te serwerem dla partyjnych i robotniczych pism. Chc nadmieni, e pismo nie musi wychodzi w formie papierowej, a wycznie w formie elektronicznej (co redukuje koszty do prak-

15

Z YCIA P ARTII

BRZASK

Marzec 2013

tycznie zera). Na dniach prace nad tak stron internetow zostan zakoczone i jej zdjcia i opisy zostan wysane do redakcji Brzasku, by, jeli tak zdecyduje, przedrukowa j. Postuluj zatem: o okrelenie zada organizacyjnych Partii a przynajmniej ich sprecyzowanie i objanienie o atwo dostpn i szybk komunikacj wewntrzn o sformuowanie wskazwek, poradnikw itp. dla czonkw Partii o powoanie co najmniej nowego, drugiego, cyklicznie wydawanego, pisma dla robotnikw o przygotowanie koncepcji powoania organizacji robotniczej o trzymanie si linii programowej Partii w oparciu o leninizm o koncentracj si na zajcie si problemami teraniejszoci i przyszoci, kosztem historii o rozwaenie powoania Akcji Komunistycznej (co na wzr i na przeciwwag jak Akcja Katolicka, por. historia XX wieku) kady czonek Partii bierze czynny udzia w pracy partyjnej, opaca skadki czonkowskie i dziaa na rzecz Partii i caego Ruchu Komunistycznego w swoim miejscu zamieszkania

- struktury terenowe Partii nie powinny by tworzone wedle podziaw administracyjnych kraju, lecz wedle wikszych obszarw i eby kady czonek Partii wiedzia, gdzie moe liczy na pomoc towarzyszy i organizacji terenowych. Nie orientuj si nawet, jakimi organizacjami terytorialnymi w kraju w ogle Partia dysponuje, co jest istotnym kuriozum. O to by kontem na Twitterze zarzdza Przewodniczcy Partii o powoanie modziewki partyjnej o powoanie pisma modziey komunistycznej i robotniczej np. w formie wkadki do Brzasku To s moje bardziej wtpliwoci, pytania i sugestie, a mniej uwagi. Prosz towarzyszy i towarzyszki o potraktowanie mojego listu z yczliwoci. To co powyej opisaem to realne problemy, z jakimi si stykam w swojej dziaalnoci na rzecz Partii. Rozwianie chocia czci wtpliwoci i udzielenie kilku odpowiedzi bdzie dla mnie swoistym wsparciem i pomoc. Jeli za ktre z pomysw przypady towarzyszom do gustu, to bdzie to dla mnie niezwykle cenny znak od Was. Krzysztof Olszak

S P O TKAN I A KO M B ATAN T W W dniu 25 lutego br. w siedzibie kombatantw zostao przez Republik Francusk
(ZKRPiBWP) w Bytomiu przy ul. Dworcowej 2 odbyo si otwarte spotkanie onierskie z okazji wyzwolenia przez Armi Czerwon lska i Zagbia, dziki ktremu miasto Bytom powrcio do Macierzy (Polski). Byo to spotkanie zorganizowane przez Zarzdy organizacji kombatanckiej ZKRPiBWP oraz Stowarzyszenia Tradycji LWP im. Generaa Zygmunta Berlinga i udzia braa oprcz rzeszy kombatanckiej i onierskiej take lewica bytomska w Iloci okoo 40-tu uczestnikw. W spotkaniu tym uczestniczyi: pk Stanisaw ZAWADZKI i ppk Eugeniusz PAWLICKI. Pierwszy w dniu 22.02.201 3 odebra przyznane Mu przez Republik Francusk odznaczenia wojenne a ppk Eugeniusz PAWLICKI opowiada histori Bitwy pod Lenino, ktrej yjcym uczestnikiem pozostaje. Pk ZAWADZKI znalaz si we Francji przed wojn 1 939 r. jak wiele tvsiecy Polakw zmuszonych do emigracji za chlebem" i tam po naiedzie Niemiec hitlerowskich na Francj, wstpi jako mody czowiek do zorganizowamego przez lewic z komunistami francuskimi na czele, ruchu oporu i w nim walczy, co
Albin Milkowski

docenione po tak wielu latach jakie od tamtego czasu upyney. Dodajmy, e dziaacz lewicowy pk Stanisaw ZAWADZKI jest honorowym obywatelem Bytomia dobrze znanym bytomianom i bardzo wrd nich popularnym a Jego autorytet jest niepodwaalny.

Publikowane artykuy wyraaj opinie autorw i nie zawsze s zgodne z pogldami Redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania nadesanych tekstw i nadawania im tytuw. Skad Redakcji: Krzysztof Szwej (redaktor naczelny), Beata Karo.

Email: brzask@o2.pl. Komunistyczna Partia Polski skr. poczt. 154, 41-300 Dbrowa Grnicza. Opat za Brzask naley wpaca na konto bankowe Partii z dopiskiem za Brzask. PKO BP S.A. Oddzia I Dbrowa Grnicza 28 1020 2498 0000 8202 0183 3995

16

You might also like

  • 2016 11 12
    2016 11 12
    Document20 pages
    2016 11 12
    cpofpolandBRZASK
    100% (1)
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    100% (2)
  • 2016 08 09
    2016 08 09
    Document16 pages
    2016 08 09
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    100% (1)
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2016 07
    2016 07
    Document16 pages
    2016 07
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2016 05 06
    2016 05 06
    Document16 pages
    2016 05 06
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2015 12
    2015 12
    Document16 pages
    2015 12
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2016 04
    2016 04
    Document16 pages
    2016 04
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2016 02 03
    2016 02 03
    Document16 pages
    2016 02 03
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2015 09
    2015 09
    Document16 pages
    2015 09
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2014 10
    2014 10
    Document16 pages
    2014 10
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2015 04
    2015 04
    Document16 pages
    2015 04
    cpofpolandBRZASK
    100% (1)
  • 2015 08
    2015 08
    Document16 pages
    2015 08
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2015 05
    2015 05
    Document16 pages
    2015 05
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2015 02 03
    2015 02 03
    Document16 pages
    2015 02 03
    cpofpolandBRZASK
    100% (1)
  • 2014 05
    2014 05
    Document20 pages
    2014 05
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2014 11 12
    2014 11 12
    Document16 pages
    2014 11 12
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2014 09
    2014 09
    Document16 pages
    2014 09
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2015 01
    2015 01
    Document16 pages
    2015 01
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2014 08
    2014 08
    Document16 pages
    2014 08
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2014 04
    2014 04
    Document16 pages
    2014 04
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2014 07
    2014 07
    Document16 pages
    2014 07
    cpofpolandBRZASK
    100% (1)
  • 2013 12
    2013 12
    Document16 pages
    2013 12
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2013 11
    2013 11
    Document16 pages
    2013 11
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • Brzask
    Brzask
    Document16 pages
    Brzask
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • 2013 10
    2013 10
    Document16 pages
    2013 10
    cpofpolandBRZASK
    No ratings yet
  • Korneliusz Nepos Żywoty Sławnych Mężów
    Korneliusz Nepos Żywoty Sławnych Mężów
    Document107 pages
    Korneliusz Nepos Żywoty Sławnych Mężów
    Mariusz Myjak
    No ratings yet
  • Zagrabione Dzidzictwo
    Zagrabione Dzidzictwo
    Document35 pages
    Zagrabione Dzidzictwo
    Mary Beach
    No ratings yet
  • Za Cznik Do Zarz Dzenia ORo - 0151 - 313 - 10
    Za Cznik Do Zarz Dzenia ORo - 0151 - 313 - 10
    Document9 pages
    Za Cznik Do Zarz Dzenia ORo - 0151 - 313 - 10
    Jan
    No ratings yet
  • Rewolucja Francuska - KL
    Rewolucja Francuska - KL
    Document4 pages
    Rewolucja Francuska - KL
    Domi
    No ratings yet
  • Kociewski Magazyn Regionalny NR 34
    Kociewski Magazyn Regionalny NR 34
    Document52 pages
    Kociewski Magazyn Regionalny NR 34
    Miejska Biblioteka Publiczna w Tczewie
    No ratings yet
  • 1 17032
    1 17032
    Document160 pages
    1 17032
    WitoldGłowacki
    100% (2)
  • Kociewski Magazyn Regionalny NR 45
    Kociewski Magazyn Regionalny NR 45
    Document52 pages
    Kociewski Magazyn Regionalny NR 45
    Miejska Biblioteka Publiczna w Tczewie
    No ratings yet