mgr Szymon Kulmaczewski

Formy stadialne a zjawiskowe przestpstwa charakterystyka zachodzcych relacji.

Jak stanowi przepisy obecnie obowizujcego k. k.1 (art. 18 1-3) postaciami, w jakich moe nastpi realizacja dziaa przestpczych, s formy zjawiskowe. W obrbie powoanej struktury wyrnia si sprawstwo sensu stricte t.j. : sprawstwo jednoosobowe, wspsprawstwo, sprawstwo kierownicze i sprawstwo polecajce oraz sprawstwo sensu largo czyli podeganie i pomocnictwo. Aspekt zachodzcych relacji midzy w/w formami a formami stadialnymi przestpstw stawia pytanie o moliwo wystpienia sytuacji, w ktrej dla przykadu podeganie miaoby swe indywidualne postacie stadialne. Konsekwencj trafnoci tej tezy byoby zdarzenie, w ktrym byt podegania mgby zalee nie tylko od przestpstwa do ktrego prowadzi, ale rwnie od zakresu przestpczego wspdziaania. W argumentacjach doktryny i orzecznictwa, problem wykazania susznoci bd nie tej tezy wydaje si do trudnym zabiegiem. Za widc przyczyn tych trudnoci uznaje si liczne kontrowersje w przedmiocie delimitacji granic odpowiedzialnoci wspdziaajcych w przestpstwie. Najprostsz form sprawcz jest jednosprawstwo, ktre zachodzi wwczas, gdy indywidualna osoba, sama wykonuje og czynnoci zwizanych z faktem popenienia przestpstwa. W odrnieniu od przestpstw indywidualnych osoby sprawcy nie musz wyrnia okrelone waciwoci predestynujce go do popenienia przestpstwa. W sensie teoretycznym na posta jednosprawstwa nakada si mog pozostae figury przestpnego wspdziaania t.j.: sprawstwo kierownicze, polecajce oraz podeganie i pomocnictwo. Wykluczy z tego krgu naley jednak wspsprawstwo, gdy jego istota polega na tym, aby co najmniej dwie osoby wsplnie i w porozumieniu realizoway og znamion czynu zabronionego. Mwic o porozumieniu wypada rzec, e czy ono dziaania sprawcw i stanowi o bycie wspsprawstwa. W sensie podmiotowym porozumienie zawarte moe by w rnoraki sposb, wane jest jednak aby istniao gdy wykonanie przez kilka osb czynw zabronionych bez zamiaru wsplnego wspdziaania bdzie wielosprawstwem. Rozwaajc istot wspsprawstwa wan rol peni ustalenie tego, co oznacza wsplne popenienie przestpstwa. Sd Najwyszy w wyroku z

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.- Kodeks karny (Dz.U. z 1997 nr 88, poz. 553 z pn. zm.) [w:] A. Wsek, Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdask 2000;M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007.

19 czerwca 1978 r. uzna, e: do przyjcia wspsprawstwa nie jest konieczne, aby kada z osb dziaajcych w porozumieniu realizowaa niejako wasnorcznie znami czynu zabronionego, zwane w teorii prawa czynnoci czasownikow (w danym wypadku zabija), lecz wystarcza e osoba taka dc do realizacji zaplanowanego wsplnie czynu dziaa w ramach uzgodnionego podziau rl, uatwiajc co najmniej bezporedniemu sprawcy wykonanie wsplnie zamierzonego celu.2 Mwic o zakresie odpowiedzialnoci wspsprawcw, naley powiedzie, e ta prezentuje si tak samo jak w przypadku sprawstwa pojedynczego. Art. 22 1 mwicy o tym, e: Jeeli czynu zabronionego tylko usiowano dokona, podmiot okrelony w art. 18 2 i 3 odpowiada jak za usiowanie nie ma w tym wzgldzie zastosowania. Std te w potencjalnym przypadku krzyowania si w/w formuy z postaciami stadialnymi odpowiedzialno wyglda bdzie nastpujco: - Jeeli zachowanie ktregokolwiek ze wspsprawcw osignie etap usiowania, to pozostali wspsprawcy odpowiedz za usiowanie; - Jeeli zachowanie adnego ze wspsprawcw nie przekroczy etapu usiowania, to uczestnicy tego porozumienia mog odpowiedzie co najwyej za przygotowanie. Powysza konkluzja opiera si na treci art. 21 k. k. przewidujcego odpowiedzialno w ramach okolicznoci osobistych. Sytuacja sprawstwa kierowniczego wyglda w tym wzgldzie nie co inaczej. Przede wszystkim zwrci naley uwag, e popenia je osoba, ktra nie realizuje znamion czynu zabronionego, lecz kieruje wykonaniem takiego czynu przez inn osob. W tym przedmiocie Sd Najwyszy w wyroku z dnia 30 maja 1975 r. uzna, e: istot sprawstwa kierowniczego wedug art. 16 k. k. (dotyczy to k. k. z 1969 r. Sz. K.) jest to, e osoba kierujca realizacj przez inn osob czynu zabronionego znajduje si w takiej sytuacji, w ktrej ma rzeczywist moliwo faktycznego panowania nad rozwojem i przebiegiem bezprawnej akcji. Istotnym elementem tego panowania jest to, e od decyzji osoby kierujcej popenieniem przez inn osob czynu zabronionego zaley rozpoczcie i prowadzenie, a ewentualnie take zmiana lub nawet przerwanie caej bezprawnej akcji.3 Z istoty sprawstwa kierowniczego wynika zatem to, e charakteryzuje je brak realizacji znamion czynu zabronionego. W zwizku z powyszym przyj naley e istota tego zachowania polega na realizacji znamion wasnej postaci sprawczej. Jednake w odrnieniu od podegania i pomocnictwa kontekst bezprawnoci tego dziaania czerpie
2 3

Wyrok SN z dnia 19 czerwca 1978 r. I KR 120/78, OSNKW 1978 Nr. 10 poz. 110. Wyrok SN z dnia 30 maja 1975 r. Rw 204/75, OSNKW 1975 Nr. 8 poz. 115.

swe podstawy z dokonania czynu zabronionego. Posta zjawiskowa jak jest sprawstwo kierownicze ma najczstsze zastosowanie w przypadkach tzw. zorganizowanej

przestpczoci. Nie stanowi to jednak wykluczenia do zastosowania tej instytucji do innych wypadkw dziaania w celu popenienia przestpstw. Do oceny zachowa w postaci sprawstwa kierowniczego ma zastosowanie art. 20 k. k.. std te jeeli sprawca gwny wykonujc znamiona czynu zabronionego zatrzyma si np. na usiowaniu, odpowiedzialno sprawcy kierowniczego dotyczy bdzie odpowiedzialnoci za usiowanie. Natomiast jeeli sprawca gwny nawet nie usiowa popeni przestpstwa, ale mimo tego sprawca kierowniczy kierowa do usiowania, wwczas ten drugi bdzie odpowiada za owo usiowanie. Sprawstwo kierownicze wykazuje rnice w stosunku do sprawstwa polecajcego, ktre zachodzi wwczas, gdy sprawca wykorzystujc uzalenienie innej osoby od siebie poleca jej popenienie przestpstwa jednoczenie nie kierujc t osob. W sprawstwie polecajcym istotnym elementem jest wykorzystanie uzalenienia innej osoby od siebie i wydanie jej polecenia wykonania czynu zabronionego. Pojawia si wtpliwo, jak naley interpretowa uyty w art. 18 1 zwrot wykorzystujc uzalenienie od siebie innej osoby. Wydaje si, e chodzi o kady rodzaj stosunku podporzdkowania, ktrego rdem moe by stosunek subowy (przeoony podwadny), rodzinny, jak te nieformalny (grupa przestpcza).4 Wydaje si jednoczenie, e wydania polecenia nie musz poprzedza czynnoci organizacyjne. W. Cielak stwierdzi e wydajcy polecenie nie zawsze musi nadzorowa jego wykonanie i jeli nie czyni tego, to jego wkad do przestpczego przedsiwzicia nie przestaje by przewaajcy w porwnaniu z wkadem wykonawcy.5 Unaocznia si zatem fakt, e poleceniodawca musi by wiadomy, e poleceniobiorca czuje si zobowizany do posuszestwa. W zwizku z tym owe polecenie rni sprawstwo polecajce rwnie od podegania. Jednake mona take zwrci uwag na podobiestwo sprawstwa polecajcego do podegania, poza istnieniem stosunku zalenoci w chwili wydawania polecenia ustawa nie wymaga, aby sprawca polecajcy mia wadz nad tym, co zrobi poleceniobiorca. Z uwagi jednak na fakt, e sprawstwo polecajce powinno by traktowane w ten sam sposb co pozostae figury sprawcze, naley przyj, e sprawca polecajcy nie odpowiada za eksces wykonawcy.6 W kwestii odpowiedzialnoci za
4

K. Indecki, A. Liszewska, Prawo karne materialne. Nauka o przestpstwie, karze i rodkach penalnych, Warszawa 2002 r. s. 237. 5 W. Cielak, Kierowanie wykonaniem czynu zabronionego jako istota sprawstwa kierowniczego, PiP 1992 Nr. 7 s. 73. 6 K. Indecki, A. Liszewska, Prawo karne..., op. cit. s. 237.

dziaania w ramach sprawstwa polecajcego i ewentualnego krzyowania si jego dla przykadu z usiowaniem owe zasady odpowiedzialnoci ksztatuj si tak samo jak przy sprawstwie kierowniczym. Dlatego te jeeli sprawca gwny wykonujc znamiona czynu zabronionego zatrzyma si na usiowaniu, odpowiedzialno sprawcy polecajcego dotyczy bdzie odpowiedzialnoci za usiowanie. W przypadku gdyby wspomniany sprawca gwny nawet nie usiowa popeni czynu zabronionego, ale mimo tego sprawca polecajcy poleca by usiowania dokonano, wwczas jego odpowiedzialno obejmie to przykadowe usiowanie. Podeganie bdce sprawstwem sensu largo obejmuje dziaania majce nakoni inn osob do dokonania czynu zabronionego. Nakanianie moe wystpi w dowolnej formie (np. nalegania, groby, obietnicy korzyci), istotne jest jedynie to, aby zmierzao do wywoania w osobie nakanianej zamiaru popenienia czynu zabronionego.7 Przepis art. 18 2 k. k. wyranie stanowi o tym, e dziaania podegacza musz mie form zamiaru bezporedniego (kto chcc). Jednake powysza regulacja nie wyklucza wykonania tej formy przestpczego dziaania za porednictwem innej osoby. Sd Najwyszy w wyroku z dnia 16 padziernika 1962 r. przyj, e: podegacz nie majcy bezporedniego dojcia do osoby, ktr chce skoni do podanego dla siebie dziaania, moe si posuy osob trzeci. Posuenie si osob trzeci w roli porednika nie odbiera jego dziaaniu cech podegania.8 Jednake naley mie na uwadze to, e dziaania podegacza musz mie za cel nakanianie zindywidualizowanej osoby (osb). Zwracanie si do osb indywidualnie nieoznaczonych, np. do tumu lub do czytelnikw artykuu w prasie, moe wypenia znamiona publicznego nawoywania do popenienia przestpstwa (art. 255 k. k.).9 Elementem wicym si bezporednio z dziaaniami podegacza jest tzw. pomocnictwo psychiczne. Bd nim takie zachowania, ktre polega bd na utrzymywaniu powzitego przez sprawc gwnego zamiaru przestpnego dziaania. Jak wyrazi si w tym wzgldzie W. Wolter : Z tej racji wymaga to po pierwsze dotarcia do odbiorcy, po drugie akceptacji wymaganego zachowania si. wiadomie nazywam spenienie tych warunkw dokonaniem samego aktu podegania (naturalnie nie dokonaniem czynu zabronionego). Wobec tego niedokonaniem bdzie albo sama nieakceptacja mimo dotarcia informacji, albo niedotarcia informacji. Nie widz powodu,

7 8

A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2001 r. s. 205. Wyrok SN z dnia 16 padziernika 1962 r. I K437/59, OSNKW 1964 Nr. 4 poz. 51. 9 L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2000 r. s. 99.

dla ktrego nie mona by tu mwi o jakim skutku w postaci pewnego nastawienia psychicznego podeganego. Moim zdaniem nakanianie musi stanowi conditio sine qua non tej zmiany psychicznej nakanianego, w przeciwnym wypadku nie moglibymy odrni podegania od tego, co nazywa si podeganiem alias facturi, a co stanowi jedynie pewien rodzaj pomocnictwa psychicznego, jakie uatwienie w popenieniu czynu zabronionego przez silniejsze ugruntowanie decyzji popenienia czynu zabronionego.10 Odmiennie do w/w uwarunkowa prezentuje si pomocnictwo. Art. 18 3 okrela znami strony przedmiotowej tego dziaania jako uatwianie sprawcy gwnemu popenienia czynu zabronionego. Moe mie ono posta pomocnictwa fizycznego jak i psychicznego. Pomocnictwo fizyczne polega na fizycznym uatwianiu popenienia czynu zabronionego i moe w szczeglnoci przybiera form dostarczania narzdzi albo rodka przewozu. (...) Pomocnictwo psychiczne polega w szczeglnoci na udzielaniu rady i informacji, a jego szczegln postaci jest utwierdzanie sprawcy w zamiarze popenienia czynu.11 Interpretujc znamiona tej formy wspdziaania mona odnie wraenie, e s one bliskie wspsprawstwu. W tym przedmiocie Sd Najwyszy w wyroku z dnia 5 marca 2002 r. zway, e: pomocnictwo jest postaci zjawiskow przestpstwa, natomiast usiowanie wspsprawstwa jego postaci stadialn. Pomocnictwo zawa rol w przestpstwie, przyjmujc, e dziaanie oskaronego polega na uatwianiu popenienia czynu zabronionego. Z kolei do przypisania oskaronemu wspsprawstwa konieczne jest wskazanie, i bdc w porozumieniu z inn osob, obejmowa on swoim zamiarem realizacj caoci znamion okrelonego czynu przestpnego.12 W odniesieniu do pomocnictwa kodeks karny odmiennie ni w przypadku podegania okrela form przestpnego zamiaru sprawcy uywajc zwrotu kto w zamiarze. Wydaje si zatem zasadnym postawienie tezy, e t posta zjawiskow mona popeni w dwch odmianach winy umylnej. W tym przedmiocie Sd Najwyszy w wyroku z dnia 8 sierpnia 1996 r. zway e: Pomocnictwa mona dopuci si nie tylko wwczas, gdy chce si, aby inna osoba dokonaa czynu zabronionego, ale take wtedy, gdy godzc si na to dostarcza si jej rodkw, udziela rad lub informacji (art. 18 2 k. k. dotyczy to k. k. z 1969 r. Sz. K.).13 Wykazujc z kolei rnice midzy pomocnictwem a formami zjawiskowymi sensu stricte odnie mona wraenie, e jest to posta o charakterze bezskutkowym. Na t cech zwrci uwag Sd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 21 czerwca 2000 r.
10 11

W. Wolter, Problem usiowanego podegania lub pomocnictwa, PiP 1974 Nr. 1 s. 34 i nast. K. Indecki, A. Liszewska, Prawo karne..., op. cit. s. 239 i nast. 12 Wyrok SN z dnia 5 marca 2002 r. II KNN 77/2000, Prok. i Prawo 2002 Nr. 9 poz. 1. 13 Wyrok SN z dnia 8 sierpnia 1996 r. III KNN 57/96, Prok. i Prawo 1997 Nr. 3 poz. 2.

Pomocnictwo do przestpstwa jest dokonane z chwil zrealizowania znamion tej postaci zjawiskowej przestpstwa, a nie w chwili dziaania sprawcy. Pomocnictwo jest zawsze bezskutkow postaci przestpstwa, przestpstwem formalnym.14 Tytuem ucilenia, warto doda, e pomocnictwo moe wystpi jedynie przed lub w czasie dokonania czynu zabronionego przez sprawc wykonawczego. Pomoc udzielona po dokonaniu przestpstwa moe przybra form poplecznictwa, tj. pomocy w unikniciu przez sprawc odpowiedzialnoci przez jego ukrywanie, zacieranie ladw przestpstwa i tym podobne czynnoci, a nawet odbywanie za skazanego kary (art. 239 k. k.).15 Reasumujc dotychczasowe wywody wypada rozway, czy owe postacie zjawiskowe (podeganie i pomocnictwo) mog mie swe postacie stadialne. Ponadto wypada przeanalizowa kwesti odpowiedzialnoci karnej za to dziaanie. W odniesieniu do pierwszej tezy wydaje si, e odpowied na ni ma charakter twierdzcy. Ot majc za przedmiot bada pomocnictwo ocenie podlega to czy nastpio wypenienie ustawowych jego znamion czy te nie. Jeeli nie, to dalsz konsekwencj pozostaje przeledzenie dziaa przestpcy w ramach iter delicti. Powysze rozumowanie potwierdza art. 20 k. k.: Kady ze wspdziaajcych w popenieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umylnoci lub nieumylnoci niezalenie od

odpowiedzialnoci pozostaych wspdziaajcych. Unaoczniajca si nieakcesoryjno przesdza o tym, e kady ze wspdziaajcych w popenieniu przestpstwa odpowiada w granicach swego indywidualnego zawinienia. Wypada zatem zgodzi si z tez, i osoba, ktra nakania albo udziela pomocy do wykonania czynu zabronionego, wypenia swoim zachowaniem inny zesp znamion ni sprawca, popeniajc w ten sposb wasne przestpstwo. (...) Naley w rezultacie jeszcze raz podkreli, e zgodnie z art. 18 2 i 3 podegacz i pomocnik wypeniaj swoim zachowaniem inny ni sprawca zesp znamion czynu zabronionego. Skada si on ze znamion strony podmiotowej (chce, ma zamiar) i przedmiotowej (nakania, uatwia) okrelonych w art. 18 2 i 3 k. k., oraz znamion odpowiedniego typu przestpstwa z czci szczeglnej kodeksu karnego. Zbudowany w ten sposb zespl znamion statuuje przestpstwo o charakterze formalnym, co oznacza, e dla jego dokonania nie ma znaczenia jak zachowa si sprawca oraz czy dojdzie do wykonania czynu gwnego. Teza ta ma podstawowe znaczenie dla rozstrzygnicia problemu nakadania si form stadialnych na zjawiskowe.16 W relacji do powyszych

14 15

Wyrok SA w Krakowie z dnia 21 czerwca 2000 r. II Aka 51/2000, Prok. i Prawo 2000 Nr. 12 poz. 17. A. Marek, Prawo..., op. cit. s. 206. 16 A. Liszewska, Podeganie i pomocnictwo a usiowanie, PiP 2000 Nr. 6 s. 54 i nast.

zaoe pojawiajcych si rwnie i w innych17, tosamych rodzajowo argumentacjach, stosunkowo swoistym jest pogld W. Woltera. Jego zdaniem czyny zabronione okrelane s w ustawie karnej w ksztacie stadialnym dokonania oraz w ksztacie zjawiskowym sprawstwa. Przy obowizywaniu zasady wyraonej w art. 1 (nullum crimen sine lege Sz. K.) czyny rne od dokonania oraz od sprawstwa musi okreli sama ustawa karna, aby te rne formy mogy za sob pocign odpowiedzialno karn.18 Ponadto jak zaznaczy, z punktu widzenia teoretycznego naley si zastanowi nad tym co znaczyoby odwoanie si w ramach formy zjawiskowej jak jest podeganie lub pomocnictwo, do formy stadialnej jak jest usiowanie. Niewtpliwie byoby to czenie dwch rnych form popenienia przestpstwa w sposb szczeglny, a mianowicie przez nakadanie jednej formy w danym wypadku usiowania, na drug form, ktr jest podeganie i pomocnictwo. Przeciwko temu nie mona zgosi zasadniczych zastrzee, jednak pod warunkiem, e formy te s tak uksztatowane, i to naoenie jest w ogle moliwe, a nadto pod warunkiem, i jest to zgodne z kryminalnopolityczn (podkrelenie Sz. K.) intencj ustawodawcy. Wszak pamita naley o tym, e kada z tych dwch rnych form stanowi rozszerzenie karalnoci poza zakres wskazany przez sprawczodokonane okrelenie czynu zabronionego w poszczeglnych typach przestpstw. Za naoenie np. formy usiowania na form podegania czy pomocnictwa powoduje podwjne rozszerzenie zakresu czynu zabronionego w ustawowym jego typie. Przepis ustawowy o karalnoci usiowania sprawczego stanowi rozszerzenie karalnoci w sensie stadialnym, ale nie w sensie zjawiskowym skoro samo sprawstwo, bdce podstaw ustawowego okrelenia w typie czynu zabronionego nie jest jakim rozszerzeniem. Ot jest wanie inaczej, gdy form usiowania naoymy na form podegania czy pomocnictwa.19 Wydawa si moe e przyczyn tak wielkiej rnicy zda w przedmiocie jest wanie okrelenie form zachowa podegacza i pomocnika. A. Zoll uwaa, i te dziaania to przestpstwo formalne i powszechne. Dokonanie tego przestpstwa nastpuje zatem w chwili nakonienia albo udzielenia pomocy do popenienia czynu zabronionego i nie jest uzalenione od posiadania indywidualnej cechy zwizanej z typem czynu zabronionego popenionego przez sprawc."20 Natomiast stanowisko W. Woltera brzmiao i brzmi jednoznacznie. Stante concluso nie widz w ustawie wystarczajcej podstawy dla
17

A. Spotowski, Funkcja niebezpieczestwa w prawie karnym, Warszawa 1990 r. s. 184; A. Zoll, Podstawy teoretyczne regulacji wspdziaania przestpnego w projekcie kodeksu karnego, PiP 1995 Nr. 6 s. 36. 18 W. Wolter, Problem..., op. cit. s. 36. 19 Ibidem, s. 38. 20 A. Zoll, Podstawy teoretyczne regulacji..., op. cit. s. 37.

karalnoci podegania lub pomocnictwa, jeeli nie doszo do nakonienia lub uatwienia, czyli byo ono w stosunku do planowanego odbiorcy bezowocne.21 W sensie przedmiotowym prezentowany przez niego pogld odwouje si do koncepcji odpowiedzialnoci karnej autorstwa J. Makarewicza przyjmujcej e: 1. W przypadku wspdziaania sprawcy, podegacza i pomocnika nie ma jednego przestpstwa, lecz tyle jest przestpstw, ile osb wspdziaajcych (quot delinquentes delicta); 2. Obok sprawcy rozrnia si jako odrbne postacie wspdziaania: podeganie i pomocnictwo; 3. Odrzuca si tzw. akcesoryjno podegania i pomocnictwa; 4. Tre kryminalna podegania i pomocnictwa opiera si na zwizku przyczynowym; 5. Istot podegania i pomocnictwa okrela si nie przy pomocy konstrukcji przestpstwa rodzajowego, lecz przy pomocy konstrukcji tzw. postaci zjawiskowej.22 Majc powysze na uwadze warto pokusi si o blisz ocen zakresu odpowiedzialno dziaa podegacza i pomocnika na gruncie obecnych uwarunkowa. Znaniem . Pohla argument, i podeganie i pomocnictwo nie maj wasnych form stadialnych i zjawiskowych, gdy s wmontowane w przestpn drog sprawstwa w cisym tego sowa znaczeniu, jest argumentem swobodnie przyjtym, nie znajdujcym uzasadnienia w obowizujcych przepisach k. k.. Zarwno bowiem regulacje

przygotowania (art. 16 1 k. k.), jak i usiowania (art. 13 1 i 2 k. k.) nie zawieraj ogranicze co do zjawiskowej formy czynu zabronionego. Znami czyn zabroniony ujte w tych przepisach oznacza kad zjawiskow form czynu zabronionego, a wic rwnie podeganie i pomocnictwo. To natomiast, e ontologicznie moliwe jest przygotowanie, usiowanie oraz dokonanie podegania czy pomocnictwa, nie ulega wtpliwoci.23 Ponadto, w wietle opinii tego autora, stwierdzi wypada, i podeganie oraz pomocnictwo maj wasne formy stadialne, tzn., e czynami zabronionymi pod grob kary s: przygotowanie podegania i pomocnictwa, usiowanie podegania i pomocnictwa oraz, oczywicie, ich dokonanie. (...) Naley podnie, e wysuwane tu wnioski broni podstawowych dla polskiej nauki o wspdziaaniu przestpnym tez o
21 22

W. Wolter, Problem..., op. cit. s. 39. L. Tyszkiewicz, Wspdziaanie przestpne i gwne pojcia z nim zwizane w polskim prawie karnym, Pozna 1964 r. s. 42. 23 . Pohl, Formy stadialne czynu zabronionego w odniesieniu do podegania i pomocnictwa wedug kodeksu karnego z 1997 r., RPEiS 2001 Nr. 1-2 s. 69.

rwnorzdnoci i samodzielnoci wzgldem siebie wszystkich zjawiskowych form popenienia czynu zabronionego, i tym samym przeciwstawiaj si wszelkim przejawom wprowadzania na grunt polskiego systemu prawa karnego zasad akcesoryjnoci w tych miejscach, gdzie jest to zbyteczne.24 Pozostaje zatem odpowiedzie na pytanie o zakres obecnej odpowiedzialno dziaa podegacza i pomocnika. W wietle przepisu art. 22 1 k. k. mona powiedzie: podeganie i pomocnictwo byo udolne gdy sprawca gwny przykadowo usiowa popeni czyn zabroniony, std te odpowiedzialno potencjalnego podegacza i pomocnika opiera si bdzie na odpowiedzialnoci w ramach usiowania (jak za usiowanie). Z kolei na tle art. 22 2 k. k. mona powiedzie: czyn gwny nie wszed w stadium usiowania, zatem mona przyj (hipotetycznie), e ten mg si zatrzyma na etapie przygotowania, bd w ogle nie wej w orbit przestpczego dziaania. Z drugiej jednak strony pamita trzeba e rwnie i na tym etapie moliwe jest podeganie i pomocnictwo oraz wykonywanie tych czynnoci w ramach iter dlicti. Sprawca gwny w przypadku, gdyby jego dziaanie zatrzymao si na przygotowaniu, odpowiada bdzie tylko wtedy, gdy tak odpowiedzialno dopuci k. k., natomiast podegacz i pomocnik zostan potraktowani surowiej gdy bd odpowiada za usiowanie o ile sd wzgldem w/w nie zastosuje nadzwyczajnego zagodzenia kary lub nie odstpi od jej wymierzenia. W zakresie penalizacji dziaa obejmujcych postacie zjawiskowe przestpstwa za przyjciem takiego typu rozwizania przemawia instytucja czynnego alu ujta w art. 23 1-2 k.k.. Z drugiej jednak strony przywoana konstrukcja nie wycza spod gestii sdu oceny winy wspdziaajcych w przestpstwie a tym bardziej faktu popenionego bezprawia.

24

. Pohl, Formy stadialne..., op. cit. s. 71.