Tożsamość Regionalna Mieszkańców Woj. Zachodniopomorskiego

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego
Raport zbada eksploracyjno-diagnostycznych
Szczecin 2012
Wydawca: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Zachodniopomorskiego Regionalnej Orodek Polityki Spoecznej ul. Korsarzy 34 70-540 Szczecin
Autorzy raportu: Dorota Rybarska Jarosz Lech Barylski
Zesp redakcyjny: Katarzyna Borkowska Dariusz Dziechciarz Shivan Fate
Redakcja: ul. Starzyskiego 3-4, p. III, pok. 319 70-506 Szczecin tel. 091 42 53 641 email: ois@wzp.pl www.ois.wzp.pl Opracowanie typograficzne, projekt okadki, skad, amanie idruk: Przedsibiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL Dmochowski, Sobczyk Sp. j. al. Piastw 42, 71-062 Szczecin tel. +48 91435 19 00, www.zapol.com.pl
Nakad: 500 egz. Egzemplarz bezpatny

Publikacja wspfinansowana ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego, Program Operacyjny Kapita Ludzki, Priorytet I Zatrudnianie i integracja spoeczna, Dziaanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji spoecznej, projekt Koordynacja na rzecz aktywnej integracji.
Raport zbada eksploracyjno-diagnostycznych
Szczecin 2012
SPIS TRECI
WSTP 4 1. DEFINICJE TOSAMOCI 7 2. METODOLOGIA BADANIA 10 2.1 Cel oglny icele szczegowe badania 10 2.2 Pytania badawcze 10 2.3 Metoda badawcza 12 2.4 Dobr icharakterystyka prby badawczej 14 3. ANALIZA WYNIKW BADA 18 3.1 Charakterystyka respondentw 18 3.1.1 Stopie zakorzenienia respondentw 18 3.1.2 Respondenci wedug wyksztacenia 20 3.1.3 Respondenci wedug przynalenoci narodowej 23 3.1.4 Respondenci wedug wyznania 23 3.1.5 Sytuacja materialna respondentw 25 3.2 Tosamo indywidualna ispoeczna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego 26 3.3 Tosamo terytorialna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego 36 3.3.1 Spoecznodemograficzna charakterystyka respondentw, definiujcych si jako Polacy, mieszkacy swojej miejscowoci iZachodniopomorzanie 39 3.3.1.1 Cechy spoecznodemograficzne respondentw deklarujcych siln identyfikacj zPolsk 39 3.3.1.2 Cechy spoecznodemograficzne respondentw deklarujcych siln identyfikacj ze swoj miejscowoci 41 3.3.1.3 Cechy spoecznodemograficzne respondentw deklarujcych siln identyfikacj zZachodniopomorskim 42 3.3.1.4 Inne wskaniki zwizku respondentw zwojewdztwem zachodniopomorskim 44 3.4 Identyfikacja zmiejscem zamieszkania auczestnictwo wdziaaniach na jego rzecz 49 3.4.1 Identyfikacja zzamieszkiwan miejscowoci aaktywno lokalna 49 3.4.2 Powody podejmowania przez respondentw dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej 52
3.4.3 Wjaki sposb skoni innych do dziaania? 53 3.4.4 Identyfikacja zwojewdztwem zachodniopomorskim auczestniczenie wdziaaniach pomocowych wregionie 55 3.5 Tosamo kulturowa mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego 57 3.5.1 Wartoci spoecznokulturowe, ktre mieszkacy wojewdztwa uznaj za najwaniejsze 57 3.5.2 Najwaniejsze tradycje regionalne iwydarzenia historyczne 66 3.5.3 Osoby imiejsca wwojewdztwie zachodniopomorskim, zktrych jego mieszkacy mog czu si dumni 69 4. PODSUMOWANIE 73 5. REKOMENDACJE 75 6. SPIS TABEL, WYKRESW IMAP 78 ANEKS 81
WSTP
Pomys przeprowadzenia badania Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego zrodzi si wObserwatorium Integracji Spoecznej na skutek splotu trojakiego rodzaju przyczyn. Pierwsza z nich wie si z funkcjonowaniem w dyskusjach publicznych pojcia kapitau spoecznego odnoszcego si do ksztatu i jakoci wizi midzyludzkich, w ktrych tosamo odgrywa jedn z podstawowych rl. Dyskusje nad rol iznaczeniem kapitau spoecznego prowadzone s wrnych rodowiskach idotycz rnych dziedzin ycia spoecznego od ekonomii po kultur. Jego rang podkrela take fakt powstania pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego kompleksowej Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego na lata 20142020, bdcej jedn zdziewiciu horyzontalnych strategii rozwoju kraju. Regionalny Orodek Polityki Spoecznej, czujc potrzeb wczenia si wt dyskusj, atake przygotowania fundamentw pod realizacj horyzontalnej polityki na rzecz spoecznego kapitau wregionie, podj prb diagnozy rzeczywistego stanu poczucia tosamoci mieszkacw naszego wojewdztwa. To do karkoomne zadanie, rodzce poczucie niepewnoci badaczy, gdy ju na etapie przygotowania procesu eksploracyjnego trzeba byo pokona wiele ogranicze pyncych ze stereotypw na temat ziem odzyskanych oraz zamieszkujcych go ludzi. Druga przyczyna podjcia tematu wie si z projektem Diagnoza Spoeczna, czyli badaniami panelowymi prowadzonymi cyklicznie od 2000 roku pod kierunkiem profesora Janusza Czapiskiego. Lektura raportw, powiconych analizie warunkw i jakoci ycia Polakw, bya inspiracj do przeprowadzenia badania naszego regionu, koncentrujcego si na istotnym aspekcie ycia spoecznego, ktry nie by do tej pory przedmiotem socjologicznej analizy, tym bardziej, e zamieszczane wDiagnozie statystyczne zestawienia wograniczonym zakresie przedstawiaj dane odnoszce si do poszczeglnych wojewdztw. Stosunkowo mody region, wporwnaniu zinnymi obszarami Polski, nie dochowa si jeszcze szerokiego wachlarza bada, analiz irekomendacji, szczeglnie sfery spoecznej, ktre mogyby posuy za punkt odniesienia lub punkt wyjcia do planowania rozwoju iprogramowania zmian. O ile sporo opracowa dotyczy bardzo wskich, specjalistycznych obszarw i zjawisk (jak alkoholizm czy przemoc), atake ekspertyz zdziedziny ekonomii czy gospodarki, otyle brak jest opracowa przekrojowych, charakteryzujcych region nie tylko wsposb deskryptywny, ale poprzez analiz danych pierwotnych, uzyskanych w badaniach bezporednich. Rodzi to potrzeb wypenienia swoistej luki badawczej, szczeglnie teraz, gdy istnieje moliwo
Wstp
wykorzystania rodkw zUnii Europejskiej do prowadzenia takiej dziaalnoci. Zdobycie jak najwicej danych od samych mieszkacw daje szans na ich poznanie ibardziej wiadome eksplorowanie obszarw potrzeb i problemw spoecznych w regionie szczeglnie pod ktem horyzontalnych polityk publicznych. Trzecia przyczyna wie si zwci odczuwalnym stygmatem tzw. ziem odzyskanych, ktrych czci jest Wojewdztwo Zachodniopomorskie. Specyfika ta zwizana jest gownie zprocesami wymuszonej inaturalnej migracji, ktre miay miejsce po II Wojnie wiatowej, aktrych konsekwencj jest cigy brak poczucia zakorzenienia mieszkacw oraz ich rnorodno kulturowa. Stereotypowe podejcie do spoecznoci regionu, jako powojennej, przypadkowej zbiorowoci, nawet szedziesit lat po wojnie, rodzi pytanie o moliwo i skuteczno wdraania spjnej polityki spoecznej w regionie. Czste usprawiedliwianie niepowodze edukacyjnych, zdrowotnych czy wreszcie gospodarczych charakterem owej zbiorowoci, zaczyna irytowa i prowokowa do wywoania potrzeby zmian. Czy zmiany te powinny zaj w sferze wizerunkowej spoecznoci regionu na poziomie makro, czy moe wsferze podwyszenia poczucia wartoci osobistej, rodzinnej ilokalnej na poziomie mikro lub mezo tego nie da si stwierdzi bez zbadania, jak widz problem ijak okrelaj siebie sami mieszkacy. To oni buduj kapita spoeczny, to oni wiedz iczuj, dlaczego jest im dobrze w danym miejscu lub le, ufaj wybranej wadzy lub nie, chc wsppracowa z innymi albo te izoluj si od owych innych, traktujc ich jako potencjalnych wrogw ikonkurentw. Wiedz, czy idlaczego warto angaowa si wdziaania na rzecz spoecznoci lokalnej, take dlaczego warto, lub nie, tutaj y iplanowa przyszo dla swojej rodziny. Chcc przybliy si do prby odpowiedzi na te ipodobne pytania, biorc pod uwag specyfik regionu, atake fakt, i we wspczenie take mamy do czynienia zduym nasileniem ludzkich migracji, zdecydowano si na przeprowadzenie badania dotyczcego tosamoci jego mieszkacw, rozumianej jako fundament do planowania dziaa na rzecz budowania kapitau spoecznego wregionie. Badanie ma charakter eksploracyjno diagnostyczny, skoncentrowany na czterech przenikajcych si wzajemnie wymiarach tosamoci: indywidualnym, spoecznym, terytorialnym kulturowym. Wymiarom tym powicone zostay kolejno rozdziay 3.2, 3.3, 3.4 i3.5 gwnej czci pracy pt. Analiza wynikw badania. Wczci tej poddano rwnie analizie zwizek midzy identyfikacj mieszkacw wojewdztwa zmiejscem swego zamieszkania aich uczestnictwem wdziaaniach podejmowanych na jego rzecz. Pozostae czci raportu (1., 2. i5.) zawieraj: definicje tosamoci stanowice teoretyczne ramy przeprowadzonego badania, zastosowan wbadaniu metodologi,
rekomendacje bdce efektem refleksji nad uzyskanymi wbadaniu wynikami. Badanie zrealizowano wlipcu isierpniu 2011 roku, na prbie 1066 respondentw zobszaru caego wojewdztwa zachodniopomorskiego. Przedsiwzicie badawcze byo moliwe dziki realizacji przez Regionalny Orodek Polityki Spoecznej wSzczecinie projektu Koordynacja na rzecz aktywnej integracji, wspfinansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego Dziaanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji spoecznej, Priorytet I Zatrudnienie i integracja spoeczna, Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Cz metodologiczn i analityczn badania opracowao Obserwatorium Integracji Spoecznej ROPS w Szczecinie, natomiast badania terenowe zostay zlecone wykonawcy zewntrznemu firmie BD Center zsiedzib wRzeszowie.
1. Definicje tosamoci
1. DEFINICJE TOSAMOCI
Podejmujc si przeprowadzenia jakiegokolwiek badania naley na wstpie zdefiniowa jego przedmiot. Zabieg taki pozwala okreli obszar badawczy, unikn wieloznacznych interpretacji wynikw czy wrcz zarzutw pod adresem autorw obadawczy relatywizm. Tosamo naley do tych poj, ktre s bogate wznaczenia, iktre doczekay si wliteraturze przedmiotu wielu definicji. Wtym przypadku, naleao okreli, jak owa tosamo bdzie rozumiana oraz ktre aspekty badanego zjawiska zostan wzite pod uwag. W literaturze przedmiotu najczciej spotykany jest podzia tosamoci na indywidualn (osobist) i spoeczn. Wedug Sownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska, tosamo indywidualna to postrzeganie siebie jako osoby ze wzgldu na specyficzne, odrbne iniepowtarzalne uinnych ludzi waciwoci dotyczce wasnego wygldu, sposobu mylenia, psychiki, zachowania itp. Tosamo jest wic przekonaniem otym, kim jestem, co robi, myl, czuj, do czego d, na ktrym budowana jest tosamo osobista.1 Czowiek nie yje jednak wspoecznej prni. Kiedy czuje on wizi czce go zinnymi ludmi ima poczucie przynalenoci do jakiej grupy (np. rodziny, grupy zawodowej, wsplnoty lokalnej, narodu), a take dostrzega odrbno tej grupy od innych, wwczas moemy powiedzie, e posiada tosamo spoeczn. Jest ona bowiem wynikiem przynalenoci czowieka do rnych grup lub kategorii spoecznych oraz poczucia wizi znimi. Grupy ludzkie zamieszkuj zawsze okrelone terytorium, wic si znim wwikszym lub mniejszym stopniu. Mylenie otosamoci wkategoriach zamieszkiwania terytorium otwiera drog do okrelenia tosamoci terytorialnej, ktr w literaturze przedmiotu definiuje si zperspektywy indywidualnej (osobistej) ispoecznej. Zperspektywy indywidualnej tosamo terytorialn mona zdefiniowa jako umysow reprezentacj iemocjonalno afektywn ocen danego wycinka rodowiska, ktre jednostka wcza do koncepcji samej siebie ipostrzega jako cz.2 Definicj t przyjto na potrzeby poniszego badania. Wpraktyce, chodzio oto, by dotrze do deklaracji mieszkacw wskazujcych na ich emocjonalne zwizki zotoczeniem wktrym yj, zarwno wsensie organicznym jak ispoecznym. Jeli uzyskane wyniki wskazayby na te same lub podobne elementy w otaczajcej ludzi przestrzeni, mona by prbowa ustala katalog wartoci, ktry wdraany poprzez system edukacji mgby uatwi modym pokoleniom identyfikacj ze rodowiskiem lokalnym idawaby szans na wizanie
1
Sownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska, Wydawnictwo Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elbieta Helena Stadtmller. 1999. Jest to definicja Petera Weichharta, za: ukowski W. (2002): Spoeczne tworzenie ojczyzn, s. 8283, Wyd. Scholar.
tkanki spoecznej poczucie wsplnotowoci. Pytanie ostopie identyfikacji mieszkacw, w rnych grupach wiekowych, z zamieszkiwan miejscowoci i regionem (w przypadku starszych respondentw: ponad szedziesit lat, wprzypadku modszych: od urodzenia), wydawao si by kamieniem milowym dla dyskusji, czy zawizaa si ju choby namiastka tosamoci regionalnej na tych ziemiach, czy mona j w jakikolwiek sposb stymulowa iczy moe by ona istotna dla programowania rozwoju spoecznogospodarczego. Czowiek, odczuwajcy si wizi czcych go z innymi ludmi, ma poczucie przynalenoci do kogo, na przykad do okrelonej grupy czy do rodziny, co staje si podstaw okrelenia jego tosamoci spoecznej. Czowiek, odczuwajcy za wizi czce go zkonkretnym terytorium, postrzega je jako cz siebie, jako wasn przestrze, ato staje si fundamentem jego tosamoci terytorialnej. Taki sposb rozumienia tosamoci terytorialnej przyjmuj irozwijaj M. Malikowski iM. Pokrzywa, ktrzy wksice Tosamo terytorialna wrnych skalach przestrzennych (s. 118) zauwaaj, e wanym wyznacznikiem tosamoci terytorialnej jest istnienie wizi emocjonalnej zdanym terytorium, krajobrazem jak rwnie zludmi zamieszkujcymi to terytorium (zbiorowoci terytorialn, spoecznoci lokaln) oraz wytworami kultury materialnej iduchowej, symbolami przynalenymi danemu terytorium, awic zarwno zmaterialnym, jak iduchowym dziedzictwem kulturowym danego obszaru. Wi emocjonalna, oktrej mowa, nie jest czym zarezerwowanym wycznie dla jednostki, cechuje ona rwnie mniejsze lub wiksze grupy spoeczne od krgu ssiedzkiego zaczynajc, na pastwie narodowym lub jeszcze wikszej wsplnocie terytorialnej koczc. W takim ujciu tosamo terytorialn mona definiowa jako tosamo pewnej grupy, ktra postrzega okrelony fragment prze strzeni jako cz skadow poczucia wsplnej przynalenoci, ktre jest funkcjonalne wobec spjnoci grupowej istanowi przy tym element ideologicznej reprezentacji koncepcji My.3 Zgodnie zpowyszym, tytuowa tosamo regionalna stanowi bdzie jeden zaspektw tosamoci terytorialnej rozumianej w szerszy sposb. Dla uatwienia zrozumienia tematu, mona posuy si przykadem mieszkacw lska. Zwizki emocjonalne mieszkacw regionu nie dotycz tylko przejaww tradycji, kultury (o czym bdzie mowa dalej), nie tylko ludzi posugujcych si okrelonym jzykiem, w tym przypadku gwar lsk, ktrych cz wartoci pracy, religii irodziny (w duym ischematycznym uproszczeniu), ale take, a moe nawet przede wszystkim, zwizek emocjonalny z zamieszkiwanym terytorium. Ziemia, otoczenie geograficzno przyrodnicze, miejsce na mapie maj fundamentalne znaczenie dla okrelenia samego siebie jako lzaka. Tak wic miejsce zamieszkania staje si archetypem zachowa, postaw, dumy zbiorowej okrelonej grupy ludzi. Jak silna moe by identyfikacja z terytorium, rwnie pokazuje przykad lska, w ktrym to mieszkacy wyranie artykuuj potrzeb autonomizacji wobec pozostaej czci kraju ich obszaru przestrzennokulturowego.
Ibidem, s. 82 83
1. Definicje tosamoci
Istnieje jeszcze jeden, bardzo wany aspekt tosamoci terytorialnej. Piszc owizi emocjonalnej zterytorium, M. Malikowski iM. Pokrzywa zauwaaj, e wi ta odnosi si nie tylko do elementw krajobrazu, ale take, amoe nawet przede wszystkim, do zamieszkujcych go ludzi i wytwarzanej przez nich kultury. Niektrzy autorzy, piszc o zwizku tosamoci zkultur, traktuj t ostatni nawet jako element konstytutywny wsplnoty terytorialnej, ktrej podstaw istnienia s wartoci, normy isymbole podzielane przez czonkw tej wsplnoty.4 Jak pisze Zbigniew Rykiel: Dla wsplnot terytorialnych wanymi, anawet podstawowymi sym bolami s totemy, flagi, goda, korony, krzye, zwierzta krlewskie (w kulturze europejskiej zwaszcza ory ilwy), ale take przestrze (), zwaszcza za terytorium, ktremu nadaje si znaczenia symboliczne dla danej kultury, anawet mityczne. 5 Jest czym oczywistym, e terytorium zamieszkae przez dan zbiorowo jest wmniejszym lub wikszym stopniu nasycone treciami kultury. Sytuacja taka sprawia, e tosamo terytorialna zaczyna pokrywa si zakresowo ztosamoci spoeczn. Ztego powodu naley mie na uwadze, aby badania tosamoci terytorialnej rozgraniczay aspekty geograficzno krajobrazowe terytorium od jego aspektw spoecznokulturowych. Szczeglnego znaczenia nabiera ta uwaga w przypadku bada tosamoci w wojewdztwie zachodniopomorskim, gdy dla mieszkacw regionu terytorium jest jedno, ale kultura gwnie ze wzgldu na pochodzenie mieszkacw rna. O ile wic mona spodziewa si sporu o wartoci isymbole kultury wregionie, otyle wartoci przestrzennokrajobrazowe tak charakterystycznego terytorium (nadmorskiego, przygranicznego), powinny by dostrzegane w sposb zbliony. By moe w tym obszarze mona poszukiwa czynnikw stymulujcych kapita spoeczny regionu. Przytoczone powyej ustalenia definicyjne posuyy za ramy teoretyczne do wypracowania koncepcji badania tosamoci terytorialnej. Ze wzgldu na wielo potencjalnych zagadnie, ktrych badania takie mogyby dotyczy, niezbdne okazao si zawenie zakresu bada do kilku podstawowych wymiarw. Ostatecznie, zdecydowano si na przeprowadzenie badania ocharakterze eksploracyjno diagnostycznym, skoncentrowanego na czterech podstawowych wymiarach tosamoci: indywidualnym, spoecznym, terytorialnym, kulturowym.
Zbigniew Rykiel (red.), Tosamo terytorialna wrnych skalach przestrzennych, s.29. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszw 2010. Ibidem, s.26.
2. METODOLOGIA BADANIA
2.1 Cel oglny icele szczegowe badania Podstawowym celem przeprowadzonych bada byo okrelenie tosamoci terytorialnej mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Tak sformuowany cel oglny rozszczepiono na cztery cele szczegowe: 1. okrelenie tosamoci indywidualnej i spoecznej mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego; 2. wskazanie obszarw terytorialnych, zktrymi mieszkacy wojewdztwa utosamiaj si; 3. zbadanie zwizku midzy identyfikacj mieszkacw zwybranymi przez siebie obszarami apodejmowaniem (lub niepodejmowaniem) dziaa na ich rzecz; 4. okrelenie wartoci spoeczno kulturowych6, wok ktrych ogniskuje si tosamo kulturowa mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. 2.2 Pytania badawcze Poszczeglnym celom badawczym przyporzdkowano pytania ukierunkowujce mylenie idookrelajce zakres tematyczny przeprowadzonego badania. Cel I Okrelenie tosamoci indywidualnej i spoecznej mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Pytania: 1. W jaki sposb mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego okrelaj swoj tosamo indywidualn ispoeczn? 2. Z jakimi organizacjami (instytucjami, zrzeszeniami, ruchami) badani czuj si emocjonalnie zwizani? 3. Do jakich organizacji nale mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego? Cel II Wskazanie obszarw terytorialnych, z ktrymi utosamiaj si mieszkacy wojewdztwa.
Chodzi gwnie oustalenie najwaniejszych dla mieszkacw wartoci spoeczno kulturowych, cenionych przez nich tradycji regionalnych oraz rnych okresw iwydarze historycznych.
10
2. Metodologia badania
Pytania: Czy i z jakimi obszarami terytorialnymi identyfikuj si mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego?7 Jaki jest stopie identyfikacji mieszkacw wojewdztwa ze wskazanymi przez siebie obszarami? Czy mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego czuj si zwizani ze swoim regionem?
Cel III Zbadanie zwizku midzy identyfikacj mieszkacw zwybranymi przez siebie obszarami, apodejmowaniem przez nich dziaa na rzecz rodowiska lokalnego. Pytania: 1. Czy istnieje zwizek midzy utosamianiem si mieszkacw z danym terytorium, auczestniczeniem wdziaaniach podejmowanych na jego rzecz? 2. Jakie s motywy podejmowania przez mieszkacw dziaa na rzecz swojej spoecznoci lokalnej? Cel IV Okrelenie wartoci spoeczno kulturowych, wok ktrych ogniskuje si tosa mo kulturowa mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Pytania: 1. Jakie wartoci spoecznokulturowe s dla mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego najwaniejsze? 2. Jakie tradycje oraz wydarzenia historyczne majce miejsce na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego jego mieszkacy uwaaj za najwaniejsze? 3. Z powodu jakich osb imiejsc zwizanych bezporednio zwojewdztwem zachodniopomorskim badani mog czu si dumni? W istocie chodzio ouzyskanie nastpujcego profilu informacji: a) Jak ksztatuj si identyfikacje mieszkacw regionu? Czy bardziej czuj si zwizani z najbliszym krgiem osb, obiektw przestrzennokrajobrazowych, czy moe przeciwnie z dalszym krgiem kulturowym w obrbie regionu, kraju, a moe nawet (co brano pod uwag wprzypadku modych pokole) Europy? Czy wiksze znaczenie ma dla nas bycie Polakiem, czy bycie Zachodniopomorzaninem (o ile mona takiego okrelenia uy)? b) Czy s miejsca wregionie, zktrymi mieszkacy wwidoczny sposb czuj wiksz wi izwizek emocjonalny ni winnych subregionach? Czy mogoby to oznacza,
7
Dla celw badawczych wyrniono nastpujce obszary terytorialne: osiedle, dzielnica, wie/miasto, powiat, wojewdztwo zachodniopomorskie, Polska iEuropa. Ponadto, pozostawiono badanym moliwo wskazania innych przestrzeni dziki pytaniom zamknitym okafeterii potwartej, wktrej respondent mg wybra odpowied przygotowan przez badacza lub udzieli innej, sformuowanej przez siebie odpowiedzi.
11
e wokrelonych warunkach procesy tosamociowe zachodz szybciej? Jakie to mog by warunki? Czy da si je transferowa do innych czci regionu? c) Jeli wi z miejscem zamieszkania okae si silniejsza ni z innymi krgami terytorialnymi, to czy wywouje ona take zaangaowanie wdziaalnoci na rzecz wasnego rodowiska, czy te pozostaje bez wpywu na ten wany aspekt kapitau spoecznego? d) Czy ewentualnie jakie wartoci (z obszaru spoecznokulturowego) s wsplne dla wikszoci mieszkacw regionu? Czy stanowi one jaki szczeglny katalog symboli, archetypw, norm, ktre mona by wykorzysta jako tworzywo lub spoiwo kapitau spoecznego azarazem jako fundament regionalnej edukacji? Oczekiwane informacje wzamierzeniu miay sta si podstaw ipretekstem do rozpoczcia regionalnej, wielosektorowej debaty nad zagroeniami pyncymi ze sabego kapitau spoecznego, ale te nad mechanizmami uruchamiania zmian wtym zakresie. Czy otrzymany materia badawczy pozwala na odpowiednie wnioski irekomendacje wtej dziedzinie, czy moe te wymaga dalszych analiz ipogbiania ujawnionych zjawisk istanw odpowiedzi na te pytania dostarcza ostatnia cz raportu. 2.3 Metoda badawcza W zwizku z eksploracyjno diagnostycznym charakterem badania, zdecydowano si na zastosowanie metod ilociowych. Wprzeciwiestwie do metod jakociowych, umoliwiaj one uzyskanie wynikw reprezentatywnych dla populacji generalnej, w tym przypadku zbiorowoci mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Ze wzgldw praktycznych, badanie zrealizowane zostao technik CATI, czyli wspomaganym komputerowo wywiadem telefonicznym (ang. Computer Assisted Telephone Interviewing) przy zachowaniu wiadomoci, i reprezentatywno prby badawczej rozciga si tylko na mieszkacw wojewdztwa posiadajcych telefon stacjonarny. Za operat w badaniu posuya losowa baza numerw stacjonarnych generowana dla wojewdztwa zachodniopomorskiego, utworzona za pomoc numeru kierunkowego (prefiks) iczci losowej numeru, zoonej zsiedmiu cyfr. W celu realizacji badania, skonstruowano narzdzie badawcze wpostaci kwestionariusza ankiety, zawierajcego zmienne odpowiadajce poszczeglnym celom i pytaniom badawczym. Struktur przyporzdkowania zmiennych do celw i pyta badawczych przedstawia zamieszczona poniej tabela.
12
Tabela 1. Pytania badawcze iodpowiadajce im pytania wkwestionariuszu

Numery pyta kwestionariuszowych zawierajcych badane zmienne *
Cel
Pytanie badawcze
1. 1 2. 3. 4.
W jaki sposb mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego okrelaj swoj tosamo indywidualn ispoeczn? Z jakimi organizacjami (instytucjami, zrzeszeniami, ruchami) badani czuj si emocjonalnie zwizani? Do jakich organizacji nale badani mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego? Czy iz jakimi obszarami terytorialnymi mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego identyfikuj si? Jaki jest stopie identyfikacji mieszkacw wojewdztwa ze wskazanymi przez siebie obszarami? Czy mieszkacy wojewdztwa zachodniopomorskiego czuj si zwizani ze swoim wojewdztwem (regionem)? Czy istnieje zwizek midzy utosamianiem si mieszkacw zdanym terytorium, auczestniczeniem wdziaaniach podejmowanych na jego rzecz? Jakie s motywy podejmowania przez mieszkacw dziaa na rzecz swojej spoecznoci lokalnej? Jakie wartoci spoecznokulturowe s dla mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego najwaniejsze?
9, 22, 25
10
5.
11, 12
6.
29, 30, 31, 20, 21 Korelacja: [11.7, 19.17, 10.7] z13.6 oraz [11.3, 10.4] z13.8 15 17
7. 3 8.
9.
19, 13.1, 13.2, 13.3
10. Jakie tradycje oraz wydarzenia historyczne majce miejsce na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego jego mieszkacy uwaaj za najwaniejsze?
18, 27
11. Z powodu jakich osb imiejsc zwizanych bezporednio zwojewdztwem zachodniopomorskim badani mog czu si dumni? * Kwestionariusz ankiety znajduje si waneksie doczonym do raportu.
26, 28
Ze wzgldu na eksploracyjno diagnostyczny charakter badania nie sformuowano szczegowych hipotez badawczych. Postawiono natomiast pytania badawcze iprzyjto oglne zaoenia oistnieniu zwizkw midzy analizowanymi wymiarami tosamoci acechami spoeczno demograficznymi badanych, opisanymi wmetryczce kwestionariusza ankiety.
13
2.4 Dobr icharakterystyka prby badawczej Badanie zrealizowano na prbie 1 066 respondentw, mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Prba tej wielkoci pozwala na ekstrapolacj wynikw badania na populacj mieszkacw caego regionu, na poziomie ufnoci rwnym 0,95. Maksymalny bd oszacowania wynikw dla takiej liczby osb ankietowanych nie przekracza +/ 3%.8 Na potrzeby badania wylosowano 11 127 numerw telefonw iumieszczono je wbazie respondentw wsystemie CATISUPPORT9. Spord tej bazy respondentw system losowa numery telefonw zakwalifikowane do badania. Wsumie przeprowadzono 8 463 rozmowy, zktrych zgodnie zprzyjtymi zaoeniami 1 066 zakoczyo si prawidowo przeprowadzonym wywiadem. Rnica midzy liczb przeprowadzonych rozmw iprawidowo przeprowadzonych wywiadw powstaa znastpujcych przyczyn: 3 757 osb odmwio udziau wbadaniu, 2 664 prby przeprowadzenia wywiadu zakoczyy si niepowodzeniem z powodu wyczerpania si zadanych kwot10, w 786 przypadkach ankieterzy nie mogli zasta osoby speniajcej kryteria udziau w badaniu (telefon odebray osoby spoza wojewdztwa zachodniopomorskiego, osoby niekomunikujce si wjzyku polskim, jak rwnie osoby wwieku niekwalifikujcym do udziau wbadaniu po wyczerpaniu kwot wich grupie wiekowej), 111 osb zostao umwionych na inny termin, ale nie udao si pniej znimi skontaktowa, w 79 przypadkach nie udao si doprowadzi do zakoczenia wywiadu, co byo spowodowane wgwnej mierze niecierpliwoci respondentw. redni czas trwania efektywnego wywiadu wynis niespena 15 minut. Najszybciej przeprowadzono wywiady zgrup kobiet wwieku powyej 55 roku ycia. Mczyni wtym przedziale wiekowym take stosunkowo chtnie uczestniczyli wbadaniu. Najtrudniej byo skoni do rozmowy osoby mode, zarwno mczyzn jak ikobiety, wwieku pomidzy 15 a34 rokiem ycia.11 Prb badawcz dobrano metod losowowarstwow, dokonujc losowania odpowiedniej liczby respondentw wobrbie kadej zwarstw, wyrnionej ze wzgldu na: a) wiek, b) pe,
8
Liczebno populacji wojewdztwa zachodniopomorskiego, wynoszc 1 693 072, obliczono na podstawie danych GUS (stan wdniu 31.12.2010) http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id=681039&p_token=0.17667418215998143 CATISUPPORT jest programem sucym do przeprowadzania bada technik CATI (Computer Assisted Telephone Intervie wing). Wicej: http://www.ist.net.pl/product.jsp?cati=true Wbadaniu okrelono dokadnie jaka liczba osb ookrelonej charakterystyce spoeczno demograficznej ma zosta przebadana. Jeli przyjto np., e przebadanych zostanie 100 osb wwieku 2024 lata, to wyczerpanie si kwoty oznacza, e przebadano ju wszystkie 100 osb ztego przedziau wiekowego. Jeli ankieter trafi na kolejn osob ztego przedziau wiekowego, nie przeprowadza zni badania.
10
11
Oile podejcie do bada uosb starszych mona wytumaczy dysponowaniem wiksz iloci czasu wolnego oraz wiksz potrzeb kontaktu zankieterem, otyle wprzypadku osb reprezentujcych modsze kategorie wiekowe dao si zauway nie tyle brak czasu, co mniejsze zainteresowane samym tematem badania, przejawiajce si wczstych odmowach udziau wbadaniu oraz wzauwaalnym braku zaangaowania podczas odpowiadania na pytania ankieterw.
14
c) wielko zamieszkiwanej miejscowoci (wie, mae miasto, due miasto)12 d) powiat, jako jednostka administracyjna obejmujca miejsce zamieszkania respondenta. W badaniu przyjto zaoenie, e zmienne te mog wsposb istotny rnicowa poczucie tosamoci mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Liczbowe iprocentowe charakterystyki poszczeglnych warstw przedstawiaj tabele 2., 3. i4. zamieszczone poniej.13
Tabela 2. Warstwa: wielko miejscowoci zamieszkania
Wielko miejscowoci zamieszkania Wie Miasto poniej 50 tys. mieszkacw Miasto powyej 50 tys. mieszkacw Razem Liczba respondentw 329 366 371 1066 % 30,9 34,3 34,8 100,0
Tabela 3. Warstwy: wiek ipe

Liczba respondentw Przedziay wiekowe Kobiety 51,5% 1519 lat 2024 lata 2534 lata 3544 lata 4554 lata 5559 lat 6064 lata powyej 64 lat Razem 38 50 110 82 88 60 44 77 549 Mczyni 48,5% 36 48 102 78 88 51 41 73 517 Razem 74 96 214 160 176 111 85 150 1066 %
6,9 9,0 20,1 15,0 16,5 10,4 8,0 14,1 100,0
12
Wraporcie, pod pojciem mae miasta rozumie si miasta poniej 50 tys. mieszkacw. Pod pojciem due miasta rozumie si miasta, ktre zamieszkuje powyej 50 tys. mieszkacw. Wszystkie dane, ktre posuyy okreleniu liczebnoci poszczeglnych warstw zostay obliczone na podstawie danych GUS, wg stanu na 31 grudnia 2010r.
13
15
Warstwa: powiaty W badaniu przyjto zaoenie, e na stopie identyfikacji zwojewdztwem zachodniopomorskim moe mie wpyw uprzednia przynaleno administracyjna, czyli zamieszkiwanie respondentw na terenach byych wojewdztw: szczeciskiego, koszaliskiego, gorzowskiego, pilskiego isupskiego, ktre po reformie administracyjnej w1999 roku, weszy wskad nowej jednostki administracyjnej wojewdztwa zachodniopomorskiego. Wcelu umoliwienia porwna wtym zakresie, jako warstw do losowania prby przyjto powiat, jako zamieszkiwany obszar. Wszystkie powiaty obecnego wojewdztwa zachodniopomorskiego mona bowiem przyporzdkowa wojewdztwom sprzed reformy. Nie dotyczy to jedynie powiatu sawieskiego, skadajcego si zczterech gmin, zktrych przed reform dwie wchodziy w skad wojewdztwa koszaliskiego, a dwie supskiego. Ilustruje to ponisza mapa, na ktrej rnymi kolorami oznaczono terytoria byych wojewdztw. Zielone linie wyznaczaj granice obecnych powiatw.
Mapa nr 1. Powiaty wojewdztwa zachodniopomorskiego na tle byych wojewdztw
rdo: Opracowanie wasne
16
Tabela 4. Respondenci wg obszaru zamieszkania: powiaty oraz wojewdztwa sprzed reformy

Bye wojewdztwa Obecne powiaty Goleniowski Gryficki Gryfiski Kamieski szczeciskie obeski Policki Pyrzycki Stargardzki Miasto Szczecin Miasto winoujcie Razem Biaogardzki Drawski Koobrzeski koszaliskie Koszaliski Szczecinecki widwiski Miasto Koszalin Razem gorzowskie Choszczeski Myliborski Razem pilskie supskie/koszaliskie Waecki Sawieski Razem rdo: Opracowanie wasne. Liczba respondentw 53 43 53 32 21 43 21 75 256 21 618 32 32 53 44 52 32 64 309 32 43 75 32 32 1066 % 5,0 4,0 5,0 3,0 2,0 4,0 2,0 7,0 24,0 2,0 58,0 3,0 3,0 5,0 4,1 4,9 3,0 6,0 29,0 3,0 4,0 7,0 3,0 3,0 100,0
17
3. ANALIZA WYNIKW BADA

Rozdzia powicony analizie wynikw badania skada si zpiciu zasadniczych czci: Pierwsza (3.1) uzupenia opis populacji badanej, przedstawiony wczci metodologicznej, ododatkowe informacje dotyczce badanych, uzyskane zpyta metryczki kwestionariusza ankiety. Druga (3.2) analizuje tosamo indywidualn ispoeczn respondentw. Trzecia (3.3) omawia wyniki dotyczce identyfikacji istopnia identyfikacji respondentw zrnymi obszarami terytorialnymi. Czwarta (3.4) prbuje odpowiedzie na pytanie, czy istnieje zwizek midzy identyfikacj respondentw z miejscem zamieszkania a uczestniczeniem przez nich w rnych dziaaniach podejmowanych na rzecz rodowiska lokalnego. Pita (3.5) ukazuje wartoci spoeczno kulturowe, wok ktrych ogniskuje si tosamo mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. 3.1 Charakterystyka respondentw Liczb respondentw, ich charakterystyk w podziale na wiek, pe, wielko miejscowoci zamieszkania oraz powiaty przedstawiono w czci metodologicznej pracy. Dane te jednak mona inaley uzupeni, dla wzbogacenia obrazu prby badawczej, oinformacje pozyskane zmetryczki kwestionariusza ankiety, ktra wnosi takie cechy populacji badanej, jak: stopie zakorzenienia wregionie, poziom wyksztacenia, wyznanie, narodowo, sytuacj bytow. Dopiero czny zestaw cech respondentw tworzy profil niezbdny do szacowania rnych aspektw tosamoci mieszkacw regionu.
3.1.1 Stopie zakorzenienia respondentw Przez stopie zakorzenienia rozumiemy wraporcie dugo zamieszkiwania respondenta i/lub jego rodziny na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego, mierzon w latach i/ lub pokoleniach. W celu zbadania tej cechy, podzielono wszystkich respondentw na trzy
18
3. Analiza wynikw bada
kategorie odpowiadajce rnym stopniom zakorzenienia, aby nastpnie podda je analizie porwnawczej pod ktem identyfikacji z terytorium, ktre zamieszkuj. S to nastpujce kategorie: rdzenni mieszkacy (przodkowie respondenta mieszkaj na\ terenie obecnego wojewdztwa zachodniopomorskiego od co najmniej trzech pokole), rodowici mieszkacy (respondenci, ktrzy urodzili si na terenie obecnego wojewdztwa),
przyjezdni mieszkacy (respondenci, ktrzy przyjechali na teren obecnego wojewdztwa, ale si tu nie urodzili). Wrd 1 066 respondentw mona wyrni 754 (70,7%) mieszkacw rodowitych,
z czego 219 osb (20,5% ogu badanych) to mieszkacy rdzenni. Pozostae 312 osoby (29,3% ogu badanych) s mieszkacami przyjezdnymi.14 Struktur t ilustruje wykres nr 1.
Wykres 1. Respondenci wedug stopnia zakorzenienia (N=1066)
rdo: Opracowanie wasne.
Warto doda, e pord 219 rdzennych mieszkacw, 62,1% zadeklarowao, e na terenie obecnego wojewdztwa zachodniopomorskiego mieszkali ju ich pradziadkowie, apozostae 37,9% znich stwierdzio, e ich przodkowie mieszkali tu jeszcze wczeniej. Celem dopenienia obrazu respondentw ze wzgldu na stopie zakorzenienia, poniej zamieszczono charakterystyk mieszkacw przyjezdnych pod ktem liczby lat, jak zamieszkuj na obszarze wojewdztwa zachodniopomorskiego. Przedstawia to tabela nr 5.
14
Wszyscy mieszkacy rdzenni s jednoczenie mieszkacami rodowitymi. czc te dwie grupy otrzymujemy podzia na mieszkacw rodowitych wliczbie 754 osb (70,7%) oraz mieszkacw przyjezdnych wliczbie 312 osb (29,3%).
19
Tabela 5. Okres zamieszkiwania na terenie obecnego wojewdztwa zachodniopomorskiego przez osoby przyjezdne (n=312)15
Dugo okresu zamieszkiwania przez respondenta na obszarze wojewdztwa zachodniopomorskiego 15 lat 6 15 lat 16 25 lat ponad 25 lat Ogem rdo: Opracowanie wasne. Liczba respondentw 14 44 41 213 312 % 4,5 14,1 13,1 68,3 100,0
Z zamieszczonej tabeli wynika, e wikszo osb badanych zamieszkuje teren wojewdztwa duej ni 25 lat, co moe zwiksza ich subiektywne poczucie stopnia zakorzenienia wwojewdztwie. 3.1.2 Respondenci wedug wyksztacenia Informacji na temat swojego wyksztacenia udzielio 1051 respondentw. Struktura ta jest zrnicowana iprzedstawia si nastpujco: najwicej, bo 43,4% respondentw posiada wyksztacenie rednie, 27,8% znich zadeklarowao wyksztacenie wysze, 15,4% wyksztacenie zawodowe, za 13,4% badanych to osoby legitymujce si wyksztaceniem gimnazjalnym bd niszym. Peny rozkad procentowy wyksztacenia respondentw przedstawia wykres nr 2.
15
Wraporcie, due N oznacza liczebno caej prby badawczej (1066 respondentw), natomiast mae n odnosi si do kadej innej liczby respondentw, rnej od 1066.
20
Wykres 2. Poziom wyksztacenia respondentw
Analizujc poziom wyksztacenia mieszkacw regionu wujciu dynamicznym, od roku 1988 wyranie zauwaalny jest wzrost osb zwyksztaceniem wyszym oraz, co wydaje si prost konsekwencj obowizku edukacji inauki wPolsce, spadek mieszkacw zwyksztaceniem nieustalonym oraz podstawowym. Jednak mniejszy odsetek osb zwyksztaceniem zawodowym mona uzna za zjawisko niepokojce igodne pogbionej analizy. Wregionie, wktrym intensywnie rozwija si sie parkw przemysowych, poszukujcych pracownikw wanie zwyksztaceniem zawodowym, ich brak moe oznacza spadek atrakcyjnoci przemysowej lub te konieczno zatrudniania na niszych stanowiskach osb po studiach licencjackich anawet magisterskich. Takie zjawisko zkolei wskazywaoby na przeinwestowanie edukacyjne, strat potencjau tych osb iich wiedzy. Wprzyszoci moe te powodowa deprecjacj wyksztacenia wrd kolejnych rocznikw bd jeszcze wikszy odpyw osb ambitnych, ktre majc wyksztacenie wysze bd poszukiway miejsca do ycia izaoenia rodziny winnych regionach kraju lub Europy. Dynamiczne ujcie poziomu wyksztacenia obrazuje Tabela nr 6. Dla wyjanienia, dane zroku 1988 oraz 2002 pochodz ze spisw powszechnych (opracowania GUS), natomiast dane zroku 2011 pochodz zprezentowanego badania. Jakkolwiek metodologicznie niepoprawne iniedopuszczalne jest porwnywanie tych wskanikw ze sob, zca pewnoci pokazuj one cig zdarze wobszarze edukacji inauki wregionie, czyli liczb osb, ktre we wskazanych latach uzyskay dyplom danego typu szkoy (uczelni).
21
Tabela 6. Dynamiczne ujcie poziomu wyksztacenia

Poziom wyksztacenia OGEM w tym: Wysze rednie ipolicealne Zasadnicze zawodowe Podstawowe ukoczone * Podstawowe nieukoczone ibez wyksztacenia szkolnego Nieustalony poziom wyksztacenia 6,7 25,8 22,4 37,9 7,2 x 10,4 32,8 22,8 28,5 3,3 2,2 27,8 43,4 15,4 13,0 0,4 x 414,9 168,2 68,8 34,3 5,6 x 267,3 132,3 67,5 45,6 12,1 x Rok 1988 % 100 Rok 2002 % 100 Rok 2011 % 100 % 1988=100% Rok 2011 % 2002=100%
* w2011r. wczono do tej kategorii osoby zwyksztaceniem gimnazjalnym kategoria ta nie jest obecna wzesta wieniach GUS, abya obecna wnaszym badaniu. Kolorem czerwonym oznaczono tendencje spadkowe. rdo: Opracowane na podstawie danych GUS ibada wasnych
Tabela 7. Poziom wyksztacenia respondentw wedug grup wiekowych

Poziom wyksztacenia Pomaturalne/policealne (n=38) rednie (liceum/techn.) (n=418) Zasadnicze zawodowe (n=162) Niepene podstawowe (n=4)
Podstawowe (n=78)
1519 2024 2534 3544 4554 5559 6064 pow. 64 Ogem
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 100% 100%
9% 4% 9% 6% 14% 8% 12% 38% 100%
81% 5% 14% 0% 0% 0% 0% 0% 100%
1% 6% 20% 20% 27% 13% 9% 3% 100%
4% 12% 16% 15% 15% 14% 9% 16% 100%
0% 16% 42% 11% 11% 8% 5% 8% 100%
0% 41% 15% 15% 4% 0% 4% 22% 100%
22
Wysze (n=265) 0% 5% 29% 19% 20% 8% 7% 12% 100%
Wiek
Licencjackie (n=27)
Gimnazjalne (n=59)
Powysza tabela pokazuje poziom wyksztacenia wposzczeglnych grupach wiekowych respondentw. Imponujcy wydaje si rozkad dla osb powyej 64 roku ycia (niemal zgodny z krzyw Gaussa), gdzie 38% posiada wyksztacenie podstawowe, ale te 34% wyksztacenie wysze (licencjackie imagisterskie cznie). Zestawienie potwierdza niepokojc tendencj do zmniejszania si liczby osb zwyksztaceniem zawodowym wraz zkolejnymi rocznikami. Wtej kategorii dominuj osoby zgrupy 4554 lata (27%). Nastpne roczniki to sukcesywny spadek: 20% iwgrupie wiekowej 2024 lata (w tym zakresie mieszcz si absolwenci szk zawodowych) ju tylko 6%. Prawie we wszystkich kategoriach wiekowych mamy zbliony odsetek osb ze rednim wyksztaceniem. 3.1.3 Respondenci wedug przynalenoci narodowej Prba badawcza pod wzgldem przynalenoci narodowej okazaa si bardzo homogeniczna. A 97,9% osb wylosowanych do bada deklarowaa narodowo polsk. Liczebno respondentw innych narodowoci nie przekraczaa 1% ogu badanych, dla kadej zdeklarowanych grup narodowych, co odzwierciedla w zasadzie struktur ludnoci wojewdztwa zachodniopomorskiego pod wzgldem narodowociowym. Mona na tej podstawie stwierdzi, i mieszkacy regionu Pomorza Zachodniego stanowi jednorodn, pod wzgldem narodowociowym, spoeczno. To do zaskakujcy obraz, zaprzeczajcy wielu potocznym istereotypowym skojarzeniom zrnorodnoci mieszkacw wojewdztwa. Przynaleno narodowa zawiera si wszerszej sferze kulturowej (obok jzyka, tradycji, wyznania iin.), jednake warto j uwypukli, e wzgldu choby na kontakty mieszkacw iwspprac miast na poziomie ponadnarodowym. Niewtpliwie atwiej nawizuje si tego typu kontakty, majc wrodzinie, wbliskim otoczeniu, osoby oinnej narodowoci, wnoszce do ycia spoecznego nowe wartoci i normy, ktre z kolei mog stanowi test tolerancji igotowoci na kulturowe otwarcie. 3.1.4 Respondenci wedug wyznania Podobnie jak wprzypadku narodowoci, take pod wzgldem wyznania grupa respondentw okazaa si do jednorodna. Zdecydowana wikszo badanych (90,5%), okrelia swoje wyznanie jako rzymskokatolickie. 6,9% zapytanych owyznanie odpowiedziao, e jest ateist, aliczba respondentw deklarujcych inne wyznanie nie przekroczya 3%. Kobiety czciej ni mczyni deklaroway wyznanie rzymskokatolickie, natomiast wrd mczyzn przewaaa deklaracja jestem ateist. Pord 1066 ogu badanych, 4,7% (51 osb) odmwio odpowiedzi na pytanie dotyczce wyznania.
23
Tabela 8. Wyznanie respondentw

Wyznanie Rzymskokatolickie adne jestem ateist Inne wyznanie Ogem rdo: Opracowanie wasne Ogem n 919 70 27 1016 % 90,5% 6,9% 2,7% 100,0% kobiety 94,2% 3,4% 2,4% 100,0% w tym: mczyni 86,3% 10,8% 2,9% 100,0%
Respondentw deklarujcych przynaleno do jakiego wyznania zapytano take, czy s osobami praktykujcymi. Spord ogu (946 wierzcych), 682 osoby zadeklarowao wypenianie praktyk religijnych (64,0%). 55 osb (5,2%) odmwio odpowiedzi na to pytanie. Interesujce wyniki daje analiza praktykujcych respondentw wedug przynalenoci do grupy wiekowej. Odsetek osb praktykujcych, wwikszoci grup wiekowych jest zbliony, natomiast wprzypadku dwch kategorii: 2024 lat oraz 2534 lata jest znaczco niszy.
Wykres 3. Odsetek osb praktykujcych wedug grup wiekowych
24
3.1.5 Sytuacja materialna respondentw Sytuacj materialn respondentw zbadano proszc ich owybranie jednej zpiciu wypowiedzi, ktra najlepiej opisuje sytuacj yciow ich rodziny. Wypowiedzi te wraz zdokonanymi przez respondentw wyborami przedstawia tabela nr 9.
Tabela 9. Sytuacja materialna respondentw
Sytuacja materialna respondentw yjemy bardzo biednie nie starcza nam nawet na podstawowe potrzeby yjemy skromnie musimy na co dzie bardzo oszczdnie gospodarowa yjemy rednio starcza nam na co dzie, ale musimy oszczdza na powaniejsze zakupy (np. pralk, lodwk, TV) yjemy dobrze starcza nam na wiele bez specjalnego oszczdzania yjemy bardzo dobrze moemy pozwoli sobie na pewien luksus Ogem rdo: Opracowanie wasne % 1,7% 16,8% 49,3% 27,9% 4,2% 100,0%
Zwraca uwag do wysoki odsetek osb, ktre yj dobrze ibardzo dobrze (32,1%) oraz stosunkowo niski odsetek osb, ktre yj bardzo biednie (1,7%). Stoi to bowiem wsprzecznoci zdo powszechnym przekonaniem na temat poziomu ycia mieszkacw wojewdztwa, ktry jest oceniany raczej jako niski.16 Jednym zmoliwych wyjanie bardzo niskiego odsetka osb yjcych bardzo biednie (1,7%) moe by metoda doboru prby badawczej. Badaniem objte zostay bowiem osoby posiadajce telefony stacjonarne, ktrych osoby yjce bardzo biednie wwikszoci mog nie posiada. Innym wyjanieniem moe by niech badanych do ujawniania zej sytuacji materialnej. Istnieje jednak pewna analogia pomidzy deklaracjami respondentw awynikami europejskiego badania ubstwa relatywnego (Europejskie Badanie Dochodw iWarunkw ycia EUSILC 2008; Ubstwo. Analiza przestrzenna problemu, OIS Szczecin 2010; WWW.ois.szczecin.pl). Wspomniane badanie ujawnio, i mieszkacy naszego regionu wykazuj wyszy poziom potrzeb ioczekiwa yciowych ni na przykad mieszkacy wojewdztwa podlaskiego, std czsto powstaje rozdwik pomidzy poziomem potrzeb a poziomem dostpnych dbr (przecitnie, dla Polaka oraz dla mieszkaca regionu). Wbadaniu wskanika dochodw (obiektywnego miernika dostpu do dbr i zasobw) mieszkacy
16
Por. Ubstwo analiza przestrzenna problemu [w:] Biuletyn Integracji Spoecznej Wojewdztwa Zachodniopomorskiego Nr 1/2010. Wyd. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, Regionalny Orodek Polityki Spoecznej.
25
naszego regionu plasuj si na poziomie przecitnym dla Polski, anie jak wopinii potocznej zdecydowanie poniej. 3.2 Tosamo indywidualna ispoeczna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego W celu zbadania tosamoci indywidualnej i spoecznej poproszono mieszkacw oudzielenie odpowiedzi na trzy pytania:17 W pierwszym, ocharakterze otwartym,18 poproszono respondentw owymienienie piciu najwaniejszych okrele siebie, zktrymi si identyfikuj: Gdybym poprosi(a) Pana/Pani o podanie odpowiedzi na pytanie kim jestem?, to jakby si Pan/Pani okreli(a)? Prosz opodanie piciu najwaniejszych okrele siebie wkolejnoci, wjakiej pojawi si wPana/ Pani mylach. {Pyt. 9}19 W drugim pytaniu, ocharakterze zamknitym, chodzio ookrelenie, czy osoby badane czuj si zwizane emocjonalnie z jakimi organizacjami: Prosz powiedzie czy istniej takie organizacje (instytucje, zrzeszenia, kluby lub ruchy spo., itp.), zktrymi czuje si Pan/ Pani emocjonalnie zwizany/a? {Pyt. 22} W trzecim chodzio ouzyskanie informacji, czy respondenci nale do jakich organizacji: Czy naley Pan/Pani do jakiej organizacji, stowarzyszenia lub klubu (np. hobbystyczne go, artystycznego, religijnego, ekologicznego itp.)? {Pyt. 24} Analiza odpowiedzi udzielonych na pytanie pierwsze wykazaa, e zdecydowanie najwikszy odsetek respondentw, ze wszystkich 1066 badanych, opisa siebie wkategoriach swej przynalenoci narodowej prawie 41% badanych pytanych kim jeste? odpowiedziao: Polakiem. Na dalszych miejscach pojawiy si okrelenia odnoszce si do rl zwizanych przede wszystkim z rodzin oraz z pci. Pierwsz dziesitk okrele siebie przedstawia zamieszczony poniej wykres nr 4.
17 18 19
Pierwsze pytanie suyo zbadaniu tosamoci indywidualnej ispoecznej, drugie itrzecie tosamoci spoecznej. Pytanie otwarte, to takie, wktrym pozostawia si respondentowi cakowit swobod odpowiedzi. Wnawiasach klamrowych podano numer pytania, jaki nadano mu wkwestionariuszu ankiety.
26
Wykres 4. Kim czuj si mieszkacy woj. Zachodniopomorskiego?
rdo: opracowanie wasne
Po zsumowaniu okrele, ktre badani wymienili wpierwszej kolejnoci, okazao si, e lista tych najwaniejszych pokrywa si wduej mierze zlist wszystkich odpowiedzi. Obrazuj to dwie zamieszczone poniej tabele. Wtabeli 10a znajduje si pierwsza dziesitka spord wszystkich udzielonych odpowiedzi, wtabeli 10b pierwsza dziesitka odpowiedzi wybranych jako okrelenie pierwszego wyboru (najwaniejsze).
Tabela 10a
Wszystkie udzielone odpowiedzi (n=1041) Polk/Polakiem matk kobiet on emerytem/emerytk czowiekiem mem babci ojcem mczyzn rdo: Opracowanie wasne [%] 40,9% 23,1% 14,5% 11,8% 9,0% 8,7% 8,2% 7,7% 7,5% 6,6%
Tabela 10b
Odpowiedzi udzielone wpierwszej kolejnoci (n=266) Polk/Polakiem kobiet matk czowiekiem emerytem/emerytk mczyzn studentem/studentk uczniem/uczennic on pracownikiem [%] 25,6 8,0 7,6 7,1 5,8 3,7 3,2 2,5 2,1 1,7
27
W obu tabelach znalazy si takie okrelenia jak: Polak/Polka, matka, kobieta, ona, emeryt(ka), czowiek imczyzna. Wtabeli zawierajcej wszystkie udzielone odpowiedzi pojawiy si jeszcze: m, babcia iojciec, natomiast wtabeli zawierajcej odpowiedzi udzielone wpierwszej kolejnoci: student, ucze ipracownik. Przyjmujc, e okrelenia podawane przez ludzi w pierwszej kolejnoci s dla nich najwaniejsze, mona by stwierdzi, e tosamo spoeczna wikszoci respondentw, poza podstawow identyfikacj ocharakterze narodowym, ogniskuje si gwnie wok podstawowych rl, ktre peni oni wswoim yciu rl zwizanych zrodzin, uczeniem si iprac. Warto wtym miejscu doda, e pomimo tego, i respondenci traktuj role zwizane znauk iprac jako bardzo wane, to stopie identyfikacji zich miejscem pracy oraz ze szko/uczelni jest ju zrnicowany. Ilustruje to zamieszczony poniej wykres nr 5.
Wykres 5. Stopie identyfikacji respondentw ze szko/uczelni imiejscem pracy
Na wykresie wida wyranie, e rozkad odpowiedzi dotyczcych identyfikacji z prac oraz szko/uczelni jest podobny. W jednym i drugim przypadku najwicej respondentw deklaruje bardzo niski ibardzo wysoki stopie identyfikacji, przy czym wobu przypadkach nieco wicej jest osb identyfikujcych si wstopniu bardzo wysokim. Ze wzgldu na wysok liczb wskaza, bliszej analizie pod ktem ich cech spoecznych idemograficznych poddano respondentw, ktrzy wpierwszej kolejnoci wybrali dla siebie okrelenie Polak lub Polka. Analiza ta wykazaa, e poczuwanie si do bycia Polk lub Polakiem jest wzgldnie niezalene od wikszoci branych pod uwag cech spoeczno demograficznych (wieku, wyksztacenia, sytuacji materialnej oraz miejsca zamieszkania). Najlepiej obrazuje to podzia tej grupy badanych ze wzgldu na miejsce zamieszkania. Okazuje si, e Polk lub Polakiem czuj si wjednakowym stopniu zarwno mieszkacy wsi 25%, jak imieszkacy miast poniej oraz powyej 50 tys. mieszkacw (odpowiednio 24%
28
i26%). Wprzypadku pozostaych cech, rnice s wiksze, ale kadorazowo mieszcz si one wgranicach 15 punktw procentowych. Na uwag zasuguje analiza wszystkich odpowiedzi pogrupowanych ze wzgldu na pe.
Tabela11. Tosamo badanych wpodziale na pe
kobiety % 19,6% 15,1% 14,5% 3,9% 6,0% 4,7% 3,7% 2,6% 1,3% 1,3% n 105 81 78 21 32 25 20 14 7 7 Jestem Polk/Polakiem Kobiet/mczyzna Matk/ojcem on/mem czowiekiem Emerytk/emerytem Studentk/studentem Uczennic/uczniem pracownikiem Szczeciniank/Szczecinianinem mczyni n 161 38 12 8 42 35 13 12 11 7 % 31,9% 7,5% 2,4% 1,6% 8,3% 6,9% 2,6% 2,4% 2,2% 1,4%
Okazuje si, e kobiety wzdecydowanie wikszym stopniu utosamiaj si zrol matki ni mczyni zrol ojca (14,5% wstosunku do 2,4%) adwukrotnie czciej wymieniay rol ony (3,9%) ni mczyni rol ma (1,6%). Podobnie byo wprzypadku okrelania siebie wkategoriach pci: jestem kobiet wymienio 15,1% kobiet, ajestem mczyzn 7,5% mczyzn. Natomiast na najczciej pojawiajc si w odpowiedziach kategori: Polak/ Polka, wskazywao wicej mczyzn (31,9%) ni kobiet (19,6%). Zestawienie wszystkich udzielonych odpowiedzi z pozostaymi cechami spoeczno demograficznymi (wiek, wyksztacenie, sytuacja materialna oraz miejsce zamieszkania) nie wykazao znaczcych rnic. Tworzenie zbiorw okrele, ze wzgldu na te cechy, dawao za kadym razem podobne rezultaty pierwsze dziesi wskaza oscylowao cigle wok tego samego typu autodefinicji. Tylko sporadycznie pojawiay si inne okrelenia takie jak: byy pracownik stoczni, nauczyciel akademicki, obywatel oraz okrelenia odnoszce si do identyfikacji zmiejscem zamieszkania (np. Szczecinianin, Koszalinianin, mieszkaniec Koobrzegu, itp.) Nieco odmienne wyniki otrzymujemy jedynie wwczas, kiedy wszystkie odpowiedzi udzielone przez kobiety imczyzn zestawimy ze zmienn wiek. Wzalenoci od kategorii wiekowej, pojawi si wtedy rnice wpierwszej dziesitce wskaza respondentw. Szczegowe wyniki zawieraj tabele nr 12a i12b.
29
Tabela 12a. Tosamo badanych wpodziale na pe iwiek kobiety
Lp.
1 2 3 4 5 6 Szczeciniank nauczycielk akademick 5,5 4,6 4,6 wyksztacona 3,8 Koobrzeank 3,5 czowiekiem 5,1 nauczycielk akademick 5,1 pracowita 4,7 pracujca 6,8 6,4 patriotk 4,7 bezrobotna 10,2 crk studentk gospodyni domow 5,5 Szczeciniank 6,4 pracujca 8,2 11,9 patriotk Szczeciniank 9,1 4,5 4,5 4,5
Wiek Jestem: uczennic Polk kobiet Szczeciniank crk siostr prababci czowiekiem patriotk wdow
15 19 wiek 20 24 % Jestem: % 63,9 studentk 59,2 47,2 Polk 32,7 25,0 kobiet 28,6 22,2 crk 20,4 16,7 matk 18,4 11,1 Szczeciniank 8,2
wiek Jestem: matk Polk kobiet on pracujca czowiekiem
25 34 % 49,5 30,3 29,4 24,8 12,8 11,0
wiek Jestem: matk on Polk kobiet czowiekiem pracujca
35 44 % 69,2 35,9 34,6 26,9 7,7 7,7
wiek Jestem: matk kobiet Polk on babci czowiekiem
45 54 % 55,3 34,1 32,9 25,9 15,3 9,4
55 59 % 44,1 33,9 33,9 33,9 25,4 20,3
wiek Jestem: matk Polk babci kobiet on emerytk
60 64 % 47,7 43,2 38,6 31,8 25,0 22,7
wiek Jestem: Polk babci matk emerytk kobiet on
64+ % 40,3 39,0 35,1 22,1 18,2 13,0 11,7 7,8 7,8 5,2
studentk
8,3
on
6,1
wiek Jestem: matk Polk babci on kobiet emerytk gospodyni domow
czowiekiem
5,6
uczciwa
6,1
przyjazna
5,6
pracowita
6,1
10
ambitna
5,6
cioci
4,1
mieszkank zachodniopomor skiego crk
30
wiek Jestem: Polakiem ojcem mem mczyzn czowiekiem Szczecinianin pracujcy byym pracownikiem stoczni wacicielem firmy mieszkacem za chodniopomorskiego 8,1 8,1 6,8 mczyzn na rencie uczciwy 8,1 5,8 5,8 35 44 wiek % Jestem: 59,5 Polakiem 32,4 mem 28,4 ojcem 13,5 czowiekiem 12,2 dziadkiem 10,8 pracujcy 10,8 Szczecinianin muzykiem katolikiem uczciwy 5,2 5,2 6,2
Tabela 12b. Tosamo badanych wpodziale na pe iwiek mczyni

wiek Jestem: Polakiem emerytem dziadkiem mem ojcem pradziadkiem mczyzn czowiekiem spokojny na rencie 5,9 5,9 3,9 czowiekiem obywatelem na rencie 7,5 7,5 7,5 byym pracow nikiem stoczni inteligentny wdowcem 64+ 46,6 43,8 32,9 13,7 12,3 12,3 8,2 5,5 5,5 4,1
Lp.
1 2 3 4 5 6 7
Wiek Jestem: uczniem Polakiem synem chopakiem sportowcem Szczecinianin czowiekiem
15 19 wiek % Jestem: 60,0 Polakiem 42,9 studentem 22,9 mczyzn 11,4 czowiekiem 11,4 uczniem 8,6 kierowc 8,6 sportowcem
20 24 wiek 25 34 % Jestem: % 56,3 Polakiem 43,3 33,3 mczyzn 27,8 20,8 mem 18,6 18,8 ojcem 16,5 6,3 czowiekiem 11,3 6,3 pracujcy 9,3 6,3 Szczecinianin 6,2
45 54 wiek 55 59 wiek 60 64 % Jestem: % Jestem: % 39,5 Polakiem 45,1 Polakiem 40,0 18,6 mem 19,6 ojcem 20,0 12,8 ojcem 17,6 mem 20,0 12,8 emerytem 15,7 emerytem 20,0 10,5 dziadkiem 13,7 dziadkiem 12,5 10,5 mczyzn 9,8 patriot 10,0 9,3 Szczecinianin 5,9 Szczecinianin 7,5
mczyzn
8,6
Szczecinianin
4,2
miy
8,6
synem
4,2
10 Policzaninem
5,7
mem
4,2
Dalszemu okreleniu tosamoci spoecznej mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego suy analiza odpowiedzi na dwa kolejne pytania. Wpierwszym znich zapytano badanych oto, czy czuj si emocjonalnie zwizani zjakimi grupami zrzeszeniami, zorganizacjami. Wodpowiedzi na to pytanie, dokadnie 75%, czyli trzy czwarte wszystkich 1066 badanych, odpowiedziao nie, a25% udzielio odpowiedzi tak.
Wykres 6. Czy istniej takie organizacje (instytucje, zrzeszenia, kluby lub ruchy spo., itp.), zktrymi czuje si Pan(i) emocjonalnie zwizany(a)? (N=1066)
Tak wysoki procent odpowiedzi negatywnych wydaje si by zaskakujcy iz pewnoci wymaga pogbionej analizy, ktra pozwoli ustali przyczyny takiego stanu rzeczy. Blisze przyjrzenie si grupie 800 osb, ktre udzieliy odpowiedzi nie, pod ktem ich cech spoeczno demograficznych, wykazao, e struktura tych cech nie rni si zasadniczo od analogicznej struktury wszystkich osb poddanych badaniu. Oznacza to, e brak deklarowanych zwizkw emocjonalnych z jakimikolwiek organizacjami czy grupami dotyczy nie jakiej szczeglnej kategorii osb, lecz wikszoci mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Analiza 266 osb, ktre poczuwaj si do emocjonalnych zwizkw zorganizacjami, ze wzgldu na ich miejsce zamieszkania oraz wyksztacenie pokazuje, e najwikszy odsetek takich osb znajdujemy wrd mieszkacw wielkich miast oraz pord osb z wyszym wyksztaceniem. W obu przypadkach stwierdzamy sab, ale wyran zaleno biegnc wtym samym kierunku: im wysze jest wyksztacenie oraz im wiksze jest miejsce zamieszkania badanych, tym wicej osb czuje si zwizanych zjak organizacj lub grup. Kiedy wemiemy po uwag wiek, okazuje si, e najczciej zwizki emocjonalne wanalizowanym kontekcie deklaruj osoby wgrupie wiekowej 3544 lata oraz po 64 roku ycia (odpowiednio
31
30% i30,7%), anajmniej osoby wwieku 2024 lata (19,4%). Ze wzgldu na pe, do takich osb naley nieco wicej badanych mczyzn (28,5%) ni kobiet (21,5%). Wszystkie z 266 osb, zwizanych emocjonalnie z jakimi organizacjami, poproszono ookrelenie typu, charakteru tych grup. Analiza odpowiedzi pokazuje, e s to gwnie organizacje o charakterze turystycznorekreacyjnosportowym oraz spoecznopolitycznym. Ich rodzaje wyszczeglniono na poniszym wykresie.
Wykres 7. Rodzaje organizacji, zktrymi respondenci czuj si emocjonalnie zwizani* (n=266)

0
kluby sportowe i organizacje turystyczne pare i organizacje polityczne, zwizki zawodowe organizacje emerytw i rencistw organizacje kocielne stowarzyszenia na rzecz osb niepenosprawnych i chorych organizacje artystyczne harcerstwo 16 15 23 27 27 52
10
20
30
40
50
60
70
71
* Inne, wymieniane przez respondentw organizacje uzyskay kadorazowo poniej 9 wskaza, dlatego nie zostay uwzgldnione wzestawieniu. rdo: Opracowanie wasne
Rozkad odpowiedzi na trzecie zasadnicze pytanie postawione wtym rozdziale jest prawie identyczny jak wprzypadku pytania drugiego. Zdecydowana wikszo respondentw, 859 osb (80,6% ogu badanych) zapytanych, czy naley do jakiej organizacji, stowarzyszenia lub klubu itp., odpowiedziao przeczeniem, apozostae 207 osb (19,4%), awic mniej ni jedna pita badanych, udzielia odpowiedzi twierdzcej.
32
Wykres 8. Czy naley Pan/Pani do jakiej organizacji, stowarzyszenia lub klubu? (N=1066)
Tak niski procent osb deklarujcych przynaleno organizacyjn pokazuje, e rozkad odpowiedzi wpytaniu poprzednim nie by przypadkowy ie brak zwizkw emocjonalnych zorganizacjami idzie wparze zbrakiem aktywnoci worganizacjach, co skania ponownie do postawienia pytania oprzyczyny takiego stanu rzeczy. Podobnie jak wpytaniu poprzednim, analiza licznej grupy respondentw 859 osb (81% ogu badanych) nie nalecych do adnej organizacji wykazaa, e nie rni si ona zasadniczo pod wzgldem struktury cech spoecznych idemograficznych od analogicznej struktury caej badanej populacji. Wyrniajca si na tym tle niewielka grupa osb nalecych do rnych organizacji, poddana zostaa analizie ze wzgldu na cechy spoecznodemograficzne. Itak, biorc pod uwag ich miejsce zamieszkania, poziom wyksztacenia oraz sytuacj materialn, odnotowujemy tutaj istnienie zalenoci liniowej: im wiksze jest miejsce zamieszkania, wysze wyksztacenie iim lepsza sytuacja materialna, tym wicej osb deklaruje przynaleno do organizacji. Wgrupie osb deklarujcych przynaleno do organizacji znajduje si rwnie nieco wicej mczyzn ni kobiet (22,6% wstosunku do 16,4%), abiorc pod uwag wiek badanych, najwicej takich osb naley do przedziau wiekowego powyej 64 roku ycia (27,3%), anajmniej 3544 lata (15,6%). Przynaleno organizacyjn badanych przeanalizowano take w podziale na powiaty. Wyniki analizy pokazuj, e najwikszy odsetek osb deklarujcych tak przynaleno mieszka na terenie powiatw: obeskiego (33,3%), kamieskiego (31,3%) pyrzyckiego (28,6%), a najmniejszy: koobrzeskiego (9,4%),
33
goleniowskiego (11,3%), biaogardzkiego (12%) choszczeskiego (12%). Szczegowe dane przedstawia mapa nr 2.
Mapa nr 2. Odsetek osb deklarujcych przynaleno organizacyjn wpodziale na powiaty
Wszystkie 207 osb, ktre zadeklaroway przynaleno organizacyjn, zapytano ocharakter dziaalnoci organizacji, do ktrych nale. Z odpowiedzi uzyskanych na to pytanie wynika, e aktywno nielicznej grupy badanych ogniskuje si gwnie wok organizacji ocharakterze sportowym oraz worganizacjach emerytw iklubach dla seniorw. Procentowy rozkad tych odpowiedzi obrazuje tabela nr 13.
34
Tabela 13. Przynaleno organizacyjna respondentw

Przynaleno organizacyjna Organizacje sportowe (zwizki, kluby istowarzyszenia) Organizacje emerytw, kluby seniorw Zwizki zawodowe Partie polityczne Organizacje lub ruchy religijne, wsplnoty parafialne inne * Ogem * wskazania byy bardzo rozproszone iadne znich nie przekroczyo 4% rdo: Opracowanie wasne Odpowiedzi N 29 23 12 12 11 120 207 Procent 14,0% 11,1% 5,8% 5,8% 5,3% 58,0% 100,0%
Podsumowujc rozdzia naley stwierdzi, e poczucie tosamoci spoecznej skupia si gwnie na rolach rodzinnych oraz rolach zwizanych z pobieraniem nauki i z prac. Dziaalnoci wtym obszarze yciowym nie towarzyszy jednak szersza aktywno spoeczna zdecydowanej wikszoci mieszkacw. Tylko niewielki odsetek badanych (19,4%) deklaruje przynaleno do organizacji, wybierajc wzalenoci od wieku te ocharakterze sportowym lub organizacje emeryckie ikluby seniorw. A 75% respondentw twierdzi, e nie czuje si emocjonalnie zwizana zadn organizacj spoeczn, co wskazuje na istnienie swoistej spoecznoorganizacyjnej prni. Niewielki odsetek badanych (25%), ktry czuje si zwizany zjak organizacj odnosi ten zwizek przede wszystkim do organizacji ocharakterze spoecznopolitycznym bd sportowym. Z kolei analiza odpowiedzi pod ktem tosamoci indywidualnej wykazaa, e respondenci definiuj siebie przede wszystkim wkategoriach oglnych (czowiek) oraz rl zwizanych zpci (kobieta, mczyzna). Byy to jedyne kategorie pojciowe majce statystyczne znaczenie, ktre respondenci wykorzystywali do opisania swej tosamoci indywidualnej. Nieobecno innych poj odnoszcych si do ich indywidualnych cech oraz okrelanie si respondentw gwnie w kategoriach tosamoci spoecznej pozwala wycign wniosek, e grupy spoeczne, przynajmniej te zwizane zfunkcjonowaniem ycia rodzinnego, posiadaj dla nich duo wiksze znaczenie ni manifestowany wtaki lub inny sposb spoeczny indywidualizm. Jeli powyszy wniosek jest uprawniony, oznaczaoby to, i dysponujemy jednak w wojewdztwie pewnym kulturowym zasobem sprzyjajcym budowaniu kapitau spoecznego. Mona te domniema, i niska aktywno spoeczna mieszkacw nie pozwala im znale innych definicji samego siebie, jak tylko poprzez role naturalne i zawodowe. To zkolei oznacza, e istnieje olbrzymie pole do zagospodarowania przez sfer edukacji oraz
35
wychowania, ktre ksztatowane prawidowo iwiadomie ju wokresie dziecistwa mogoby dopiero stanowi zaczyn spoecznego kapitau wprzyszoci. 3.3 Tosamo terytorialna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego Modu powicony tosamoci terytorialnej zawiera omwienie wynikw dotyczcych identyfikacji oraz stopnia identyfikacji respondentw z rnymi obszarami wyrnionymi wedug kryterium terytorialnego. Wbadaniu wzito pod uwag przede wszystkim nastpujce kategorie: wojewdztwo zachodniopomorskie, powiaty, gminy, miasta, wsie, dzielnice iosiedla. Jako e wojewdztwo jest czci wikszej caoci spoecznej, dodatkowo wzito pod uwag take Polsk oraz Europ. Aby okreli podstawowe wymiary tosamoci terytorialnej badanych, poproszono ich o odpowied na nastpujce pytanie: Chciaabym zapyta Pana/Pani o Pana(i) poczucie tosamoci. Kim najbardziej si Pan(i) czuje? Przeczytam Panu(i) 8 okrele. Prosz wybra maksymalnie 3, ktre s Panu(i) najblisze. {10} Procentowy rozkad odpowiedzi na to pytanie przedstawia wykres nr 9*
Wykres 9. Tosamo terytorialna mieszkacw wojewdztwa20 (n=1066)
* procent wskaza nie sumuje si do 100, poniewa kady respondent mg wybra 3 odpowiedzi rdo: Opracowanie wasne
Z wykresu wynika, e dla ogu mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego (N=1066) najwaniejsze s przede wszystkim cztery identyfikacje. Zdecydowana wikszo
20
Uyte wkafeterii odpowiedzi (gwnie odnoszce si do bycia Polakiem iEuropejczykiem) mona traktowa zarwno jako wskaniki tosamoci terytorialnej, jak ispoecznej. Jak wspomniano wczci pierwszej raportu, rne wymiary tosamoci przenikaj si wzajemnie iwwikszoci przypadkw trudno jest je od siebie oddzieli.
36
respondentw okrela siebie wkategoriach przynalenoci narodowej: bycie Polakiem wybrao ponad trzy czwarte badanych. Trzy kolejne identyfikacje, pod wzgldem liczby wyborw, s mniej liczne: 28,4% respondentw wskazao, e czuje si mieszkacem swojej miejscowoci, 26,9% Europejk/Europejczykiem, a 19,3% wybrao odpowied Zachodniopomorzaninem (19,3%). Co ciekawe, wszystkie cztery identyfikacje pojawiy si wodpowiedzi na pytanie otwarte nr 9 wtej samej kolejnoci. Poza pierwsz znich, ktr wskazao 41% badanych, pozostae nie byy jednak liczne iuplasoway si pod koniec drugiej itrzeciej dziesitki. Okrelenia wskazujcego na utosamianie si respondenta zwasn miejscowoci (np. jestem mieszkacem Stargardu, Policzaninem, Koszalinianinem, itp.) uyo wwczas 3,3% ogu badanych, a okrele Europejczyk i mieszkaniec Zachodniopomorskiego odpowiednio 1,9% i1,4% badanych. Niewielka liczba wskaza dotyczcych pozostaych obszarw nie musi oznacza, e respondenci si znimi nie identyfikuj lub identyfikuj si bardzo sabo. Wzadanym pytaniu mieli oni bowiem moliwo wybrania tylko trzech najbliszych im okrele. Przypuszczenie to potwierdzaj odpowiedzi na kolejne pytanie, wktrym respondenci mieli okreli stopie swej identyfikacji zkadym zomiu wyrnionych niej obszarw. Pytanie to brzmiao: Poprosz Pana/Pani owskazanie wjakim stopniu utosamia si Pan(i) zposzczeglny mi obszarami, ktre wymieni. (Prosz okreli stopie identyfikacji na skali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza brak identyfikacji, a10 cakowit identyfikacj.) {Pyt. 11} Rozkad procentowy odpowiedzi na to pytanie przedstawia wykres nr 10 21
Wykres 10. Stopie identyfikacji mieszkacw wojewdztwa zrnymi obszarami terytorialnymi. (N=1066)
21
Zestawienie powstao wwyniku poczenia zmiennych liczbowych na skali 110, gdzie 12 oznacza bardzo nisk identyfikacj, 34 nisk, 56 redni, 78 wysok, a910 bardzo wysok identyfikacj.
37
Analiza odpowiedzi pokazuje, e podobnie jak wprzypadku odpowiedzi na pytanie dziesite, dla mieszkacw wojewdztwa licz si przede wszystkim dwa obszary Polska oraz moja miejscowo. Wbardzo wysokim stopniu utosamiaj si znimi odpowiednio 902 osoby (84,6%) oraz 788 (73,9%) osb badanych. Na trzecie miejsce wysuno si wojewdztwo zachodniopomorskie 688 (64,5%) identycznych wskaza, aEuropa, ktra wczeniej zajmowaa trzeci pozycj, tym razem znalaza si na dalszym miejscu (36,9% wskaza). Do silnie rysuje si take identyfikacja badanych zpozostaymi obszarami (osiedlem/dzielnic, gmin, powiatem iprzestrzeni ssiedzk). Oceny wyraajce wysok ibardzo wysok identyfikacj wkadym przypadku przewaaj nad ocenami niskimi irednimi. Uzyskane wyniki pozwalaj stwierdzi, e identyfikacja respondentw ztrzema podstawowymi obszarami jest bardzo silna. Uzasadnia to dodatkowo fakt, i dua liczba badanych ocenia swoj identyfikacj ztymi obszarami jako wysok. Warto wtym miejscu doda, e na wysoki stopie identyfikacji respondentw zzamieszkiwan przez nich miejscowoci moe wskazywa take struktura odpowiedzi na pytanie, wktrym respondenci mieli wskaza, wjakim dowolnym miejscu chcieliby mieszka, gdyby mogli otrzyma tam wymarzon prac. Ponad 61% badanych odpowiedziao, e chciaoby mie t prac wmiejscowoci, ktr obecnie zamieszkuje. Struktur odpowiedzi na to pytanie ilustruje wykres nr 11.
Wykres 11. Gdyby mgby/mogaby Pan(i) mie wymarzon prac wkadym dowolnym miejscu, gdzie chcia(a)by Pan(i) wwczas zamieszka?
Eksploracyjny charakter przeprowadzonych bada nie pozwala jednoznacznie stwierdzi, czy wysoki odsetek osb wybierajcych ch pozostania wdotychczasowym miejscu
38
zamieszkania wynika zutosamiania si ztym miejscem, czy te powodowany jest innymi czynnikami, jak choby siln wizi znajbliszymi, czy uwarunkowan psychologicznie niechci do zmiany miejsca zamieszkania. 3.3.1 Spoecznodemograficzna charakterystyka respondentw, definiujcych si jako Polacy, mieszkacy swojej miejscowoci iZachodniopomorzanie Dalsze rozwaania zawieraj spoecznodemograficzn charakterystyk respondentw, ktrzy wbardzo wysokim stopniu identyfikuj si z: Polsk, moj miejscowoci, wojewdztwem zachodniopomorskim. Trzy wskazane grupy zostan przeanalizowane pod ktem takich cech jak: pe, wiek, poziom wyksztacenia, miejsce zamieszkania isytuacja materialna. 3.3.1.1 Cechy spoecznodemograficzne respondentw deklarujcych siln identyfikacj zPolsk Analiza respondentw pod ktem pci pokazuje, e wgrupie tej znalaz si prawie identyczny odsetek ogu badanych kobiet imczyzn (84,5% wstosunku do 84,7%)22. Uwzgldniajc kategori wyksztacenie, sytuacja przedstawia si nieco inaczej: najwikszy odsetek silnie identyfikujcych si z Polsk pojawi si w grupie osb posiadajcych wyksztacenie pomaturalne (92,1%) oraz wysze (88,7%), najniszy za cechowa osoby zwyksztaceniem gimnazjalnym (72,9%). Wtym ostatnim przypadku, zdecydowana wikszo to osoby midzy 1519 rokiem ycia. Interesujca zaleno pojawia si pomidzy stopniem identyfikacji wgrupie awiekiem respondentw. Okazao si, e im starsze s osoby badane, tym czciej wskazuj na bardzo siln identyfikacj zPolsk. Takiego wyboru dokonao 71,4% osb wwieku 2024 lata oraz 93,3% osb powyej 64 roku ycia. Wyjtek stanowiy osoby midzy 1519 rokiem ycia, ktrych odsetek wynis 75,7%. Zaleno midzy wiekiem aidentyfikacj ilustruje poniszy wykres.
22
Wszystkie wskazania procentowe wprzeprowadzanej analizie odnosz si do ogu badanych (N=1006), wyrnionych ze wzgldu na dan cech spoeczn lub demograficzn.
39
Wykres 12. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si zPolsk wg wieku
Analiza respondentw ze wzgldu na wielko miejsca zamieszkania wykazaa, e bardzo silnie identyfikuje si zPolsk jednakowy odsetek mieszkacw maych iduych miast (odpowiednio 87,2 i87,1%) inieco mniejszy odsetek mieszkacw wsi 79%. Analiza badanych ze wzgldu na ich sytuacj materialn pokazaa, e najwicej takich respondentw znajduje si wrd osb yjcych skromnie, rednio idobrze (wskazania mieszcz si wgranicach 83,6 86,9%), nieco mniej jest ich wrd yjcych bardzo dobrze (79,5%), natomiast zdecydowanie najmniej wrd osb yjcych bardzo biednie (72,2%).
Wykres 13. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si zPolsk wzalenoci od sytuacji materialnej
40
3.3.1.2 Cechy spoecznodemograficzne respondentw deklarujcych siln identyfikacj ze swoj miejscowoci Analiza respondentw bardzo silnie utosamiajcych si zmiejscowoci, ktr zamieszkuj, wykazaa, e grupa ta pod wzgldem cech spoecznodemograficznych odzwierciedla wduym stopniu struktur caej badanej populacji. Na tym tle wyrniaj j praktycznie dwie cechy: wiek i wyksztacenie. Pozostae trzy cechy (pe, miejsce zamieszkania i sytuacja materialna) prawie wcale nie rnicuj tej grupy badanych. Odstpstwo od reguy znajdujemy tylko w kategorii wyrnionej ze wzgldu na sytuacj materialn: odsetek respondentw deklarujcych, e yj bardzo biednie jest wniej mniejszy (61,1%) ni odsetek pozostaych grup tej kategorii respondentw (od 74,0 do 75,0%). Biorc pod uwag rne kategorie wiekowe, najwikszy odsetek osb bardzo silnie identyfikujcych si ze swoj miejscowoci znajduje si wprzedziale 5454 lata (61,4%) oraz 2024 lata (70,4%). Pozostae kategorie wiekowe mieszcz si wprzedziale 74% 79,7%, przy czym t najliczniejsz stanowi osoby midzy 15 a19 rokiem ycia.
Wykres 14. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si ze swoj miejscowoci wg wieku
Przegld respondentw pod ktem posiadanego przez nich wyksztacenia pokazuje, e bardzo wysokim stopniem identyfikacji ze swoj miejscowoci cechuj si przede wszystkim osoby zwyksztaceniem podstawowym (87,2%) igimnazjalnym (83,1%), natomiast nieco mniej jest ich wrd osb zwyksztaceniem licencjackim (66,7%) iwyszym (70,2%). Mona na podstawie powyszych danych wysnu wniosek, i okres gimnazjum iliceum ze wzgldu na wizi koleeskie, przyjacielskie atake pojawiajce si wtym wieki silne zwizki uczuciowe zrwienikami jest etapem naturalnego utosamienia si zzamieszkiwan miejscowoci. To ogromny potencja, ktry zapewne warto wykorzysta do budowania
41
wizerunku miejscowoci, dziaa promocyjnych jak iinnych wicych wsplnot wanie w oparciu o potrzeby i wartoci ludzi modych. Grupa studencka co daje si odczyta z bada wykazuje ju rozlunienie tej identyfikacji, co zapewne jest zwizane z nowymi okolicznociami ycia, wwikszym stopniu przeniesionymi na miasta orodki akademickie ibudowane tam nowe wizi spoeczne. 3.3.1.3 Cechy spoecznodemograficzne respondentw deklarujcych siln identyfikacj zZachodniopomorskim Analiza osb bardzo silnie identyfikujcych si zwojewdztwem zachodniopomorskim, pod ktem ich cech spoeczno demograficznych wykazaa, e identyfikacja ta jest niezalena od wielkoci miejsca zamieszkania: wjednakowym stopniu identyfikuj si zwojewdztwem mieszkacy wsi (64,1%), maych miast (65,0%) iduych miast (64,4%). Inaczej przedstawia si sytuacja, kiedy wemiemy pod uwag podzia na powiaty. W tym przypadku, odsetek mieszkacw poszczeglnych powiatw, ktrzy bardzo silnie identyfikuj si z wojewdztwem jest zrnicowany, co ilustruje mapa nr 3.
Mapa nr 3. Odsetek osb bardzo silnie identyfikujcych si zwojewdztwem wpodziale na powiaty
42
Rozproszenie respondentw utosamiajcych si silnie z Zachodniopomorskim nie pozwala na jednoznaczn interpretacj trudno owsplne cechy dla powiatw: pyrzyckiego (jeden znajuboszych wregionie) ipolickiego (jeden znajbogatszych wregionie), podobnie jak pomidzy koobrzeskim ichoszczeskim. Wduym przyblieniu mona by wnioskowa opewnej tendencji dorodkowej (powiaty: widwiski, biaogardzki, obeski), ale zaburza ten trend choby wynik uzyskany wpowiecie drawskim. By moe warto by pokusi si opogbion analiz innych cech wybranych powiatw o najsilniejszej i najsabszej identyfikacji zregionem. Podstawowa analiza danych nie wskazuje bowiem, aby ktrykolwiek subregion Wojewdztwa uruchomi jakie szczeglne mechanizmy wizania kapitau spoecznego iidentyfikacji terytorialnej. To raczej indywidualne wybory mieszkacw, zapewne wynikajce z losw ich rodzin, decyduj o tym, w jakim stopniu dana osoba czuje si silnie zwizana zmiejscem, wktrym obecnie yje. Silna identyfikacja z wojewdztwem zachodniopomorskim nie zaley te od sytuacji materialnej badanych mieszkacw. Wszystkie kategorie osb wyrnionych ze wzgldu na sytuacj materialn wniemal jednakowym stopniu deklaruj bardzo wysok identyfikacj zwojewdztwem. Sytuacj t przedstawia wykres nr 15.
Wykres 15. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si zwojewdztwem zachodniopomorskim wzalenoci od sytuacji materialnej
Z wojewdztwem zachodniopomorskim silnie identyfikuje si nieco wicej kobiet ni mczyzn (67,0% w stosunku do 61,9%) oraz wicej osb starszych ni modszych do silnego znim zwizku przyznaje si 52,0% osb wwieku 2024 i73,7% osb powyej 60 roku ycia. Pod wzgldem wyksztacenia natomiast, silnie zwizany zwojewdztwem czuje si najwikszy procent osb zwyksztaceniem podstawowym (78,2%) inajmniejszy odsetek osb zwyksztaceniem licencjackim (55,6%) oraz wyszym (56,2%).
43
3.3.1.4 Inne wskaniki zwizku respondentw zwojewdztwem zachodniopomorskim Raportowane badanie koncentrowao si gwnie na tosamoci regionalnej, dlatego wkwestionariuszu znalazo si kilka dodatkowych pyta, majcych okreli charakter zwizku badanych zwojewdztwem zachodniopomorskim. Jedno znich, ocharakterze otwartym, miao nastpujce brzmienie: Czy ma Pan(i) takie miejsce na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego, zktrym jest Pan(i) emocjonalnie zwizany(a)? {Pyt. 20} Analiza odpowiedzi udzielonych przez 688 osb deklarujcych bardzo wysoki stopie identyfikacji zwojewdztwem przyniosa do zaskakujce wyniki. Okazao si, e zaledwie dwie trzecie (64,8%) tych osb stwierdzio, i posiada na terenie wojewdztwa miejsca, zktrym czuje si emocjonalnie zwizane, ale a 35,2% zadeklarowao, e takiego miejsca nie posiada. Pojawia si wic pytanie: na czym polega bardzo wysoka identyfikacja zwojewdztwem ponad 1/3 badanych, deklarujcych bardzo wysoki stopie identyfikacji z wojewdztwem ijednoczenie nie czujcych emocjonalnego zwizku zadnym miejscem na terenie regionu? Ze wzgldu na ograniczony zakres posiadanych danych, trudno jest odpowiedzie na to pytanie. Mona jedynie stwierdzi, e oglnym deklaracjom o silnej identyfikacji nie towarzyszy zwizek emocjonalny zkonkretnym miejscem wwojewdztwie. Kiedy sprawdzono, jak przedstawia si rozkad odpowiedzi na to samo pytanie wrd caej populacji badanej, uzyskano bardzo podobne wyniki. Spord wszystkich 1066 respondentw, 669 czyli 62,8% odpowiedziao, e posiada na terenie wojewdztwa miejsce, zktrym czuje si emocjonalnie zwizana, a397 (37,2%) odpowiedziao, e takiego miejsca nie posiada. Jako e rozkad odpowiedzi wobu wyrnionych wyej grupach by prawie identyczny imieci si wgranicach bdu statystycznego (+/3%), dalsz analiz danych oparto na odpowiedziach uzyskanych od caej populacji badanej (1 066). Pierwsz pitnastk najczciej podawanych odpowiedzi na pytanie dotyczce emocjonalnej wizi zmiejscem na terenie wojewdztwa przedstawia tabela zamieszczona poniej.
Tabela 14. Miejsca na terenie woj. Zachodniopomorskiego, zktrymi respondenci czuj si emocjonalnie zwizani (n=669)
Miejsce na terenie WZP, zktrym respondent czuje si emocjonalnie zwizany Szczecin
1
Liczba odpowiedzi n 93 65 37 27 25 24
Odsetek badanych % 13,9% 9,7% 5,5% 4,0% 3,7% 3,6%
Miasto, wktrym mieszkam Koobrzeg Morze Batyckie Koszalin Way Chrobrego wSzczecinie
44
Miejsce na terenie WZP, zktrym respondent czuje si emocjonalnie zwizany winoujcie Stargard Szczeciski dom rodzinny rodzinna miejscowo jeziora Miasto, wktrym si urodziem(am) Plae nadmorskie Pojezierze Drawskie Gryfice Midzyzdroje inne Ogem rdo: Opracowanie wasne
Liczba odpowiedzi n 22 22 22 21 17 12 11 11 10 10 352 781
Odsetek badanych % 3,3% 3,3% 3,3% 3,1% 2,5% 1,8% 1,6% 1,6% 1,5% 1,5% 52,6%
* 669 respondentw wskazao na 781 miejsc, poniewa mogli oni wymieni wicej ni jedno miejsce.
Struktura odpowiedzi na to pytanie pokazuje, e respondenci pytani oemocjonaln wi z dowolnym miejscem na terenie wojewdztwa, wskazuj przede wszystkim na miasta. Pord 15 najczciej udzielanych odpowiedzi, siedem odnosi si wanie do miast, przy czym zdecydowana wikszo respondentw wskazuje na miasta, ktre sama zamieszkuje. Warto zwrci uwag na odpowied miasto wktrym mieszkam. Znalaza si ona na drugim miejscu pod wzgldem liczby wskaza. Potwierdza to tylko wysoki procent identyfikacji zmoj miejscowoci uzyskany wodpowiedziach na pytania zamknite nr 10 i11. Pozostae odpowiedzi z pierwszej pitnastki wskazuj na przywizanie mieszkacw do miejsc o walorach turystycznokrajobrazowych oraz miejsc kojarzonych z ich yciem rodzinnym. Pozostae odpowiedzi udzielane przez respondentw byy bardzo rozproszone iuzyskiway niski procent wskaza. Analiza 37,2% respondentw, ktrzy zadeklarowali, e nie czuj si zwizani zadnym miejscem na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego pokazuje, e s to przede wszystkim ludzie modzi, wwieku 1519 lat (51,4%).
45
Wykres 16. Procent respondentw deklarujcy wi oraz brak wizi emocjonalnej zjakimkolwiek miejscem wwoj. zachodniopomorskim wg wieku
T sam grup respondentw spytano rwnie, czy czuj si emocjonalnie zwizani zjakim miejscem poza wojewdztwem zachodniopomorskim. Na 395 osb, ktrym zadano to pytanie, 131 (33,2%) odpowiedziao tak, pozostae 264 (66,8%) udzielio odpowiedzi nie, przy czym osoby z grupy wyborw pozytywnych wskazyway przede wszystkim na miejsca poza granicami Polski (26,7%), gwnie na Niemcy oraz na miejsce swego urodzenia (11,5%).23 Zastanawiajcy jest fakt, e a 37,2% ogu badanych nie czuje si zwizanych emocjonalnie z adnym miejscem na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego. Biorc jednak pod uwag, e 24,8%, ogu badanych deklaruje, e nie ma takiego miejsca take poza wojewdztwem, naleaoby zbada przyczyn takiego stanu oraz przedsiwzi rodki zaradcze. Tym bardziej, e wobu wyrnionych przypadkach wikszo ztych osb to modzie pomidzy 15 i19 rokiem ycia. Dodatkowa analiza obu tych grup, tym razem ze wzgldu na miejsce zamieszkania pokazaa, e najwikszy odsetek osb niezwizanych emocjonalnie zamieszkuje tereny wiejskie. Kolejne trzy pytania dotyczyy planw mieszkacw regionu zwizanych zich dalszym zamieszkiwaniem na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego. Respondentw spytano, czy planuj wyjecha zregionu, czy te chc wnim pozosta, anastpnie poproszono opodanie motyww takiego lub innego wyboru. Struktur odpowiedzi na pytanie dotyczce planw migracyjnych przedstawia wykres 17.
23
Osoby te wskazyway jeszcze na: gry (6,9%), Krakw (6,1%) iZakopane (5,3%). Pozostae odpowiedzi byy bardzo rozproszone uzyskujc poniej 4% wskaza.
46
Wykres 17. Czy planuje Pan(i) wyjecha zregionu?
Z wykresu wynika, e zdecydowana wikszo badanych (938 = 88%) wcale nie planuje wyjeda zregionu, a57 osb (5,3%) chce wyjecha na stae. Pozostali planuj wyjazdy okresowe. Obu grupom respondentw (chccym pozosta iwyjecha niezalenie od tego na jak dugo) zadano pytanie dotyczce motyww tej decyzji. List najwaniejszych powodw skaniajcych mieszkacw do pozostania wregionie przedstawia tabela nr 15.
Tabela 15. Dlaczego zamierza Pan(i) pozosta na terenie wojewdztwa?
Przyczyny rodzina, dom irodzina przywizanie, korzenie, pochodzenie praca czuj si tutaj dobrze, podoba mi si tutaj podeszy wiek ucz si brak moliwoci takiego wyjazdu nie mam potrzeby wyjazdu inne Ogem Liczba odpowiedzi N 382 244 146 141 99 46 39 36 57 1191 * Odsetek badanych % 40,7% 26,0% 15,6% 15,0% 10,6% 4,9% 4,2% 3,8% 6,1%
* 1066 respondentw wskazao na 1191 przyczyn, poniewa mogli oni wskaza wicej ni jedn przyczyn pozosta nia wwojewdztwie. rdo: Opracowanie wasne
Wrd motyww skaniajcych respondentw do pozostania wregionie na stae znajduj si przede wszystkim takie, ktre wyraaj pozytywny stosunek mieszkacw do regionu: prawie 41% badanych nie chce go opuszcza zpowodw rodzinnych, 26% czuje si znim zwizana, a15,0% po prostu czuje si tutaj dobrze. Tylko 4,2% badanych wskazuje, e nie chce wyjecha poniewa brakuje im takiej moliwoci.
47
Z kolei wrd osb, ktre zadeklaroway, e chc wyjecha z regionu na pewien czas lub na stae przewaay przede wszystkim motywy ocharakterze pragmatycznym, zwizane zposzukiwaniem pracy ilepszej perspektywy yciowej. Ich list zawiera tabela 16.
Tabela 16. Dlaczego zamierza Pan(i) wyjecha zterenu wojewdztwa?
Potrzeby/motywy chc znale prac id na studia chc zmieni swoje ycie, mie lepsze perspektywy powody rodzinne inne Ogem Liczba odpowiedzi N 58 25 26 20 9 138 Odsetek badanych % 45,3% 19,5% 20,3% 15,6% 7,0% 108%
* procent nie sumuje si do 100, poniewa badani mogli poda wicej ni jeden powd rdo: Opracowanie wasne
Analiza osb planujcych i nieplanujcych wyjazdy z regionu, pod ktem ich stopnia zakorzenienia, pokazuje, e wkadej ztych grup wystpuje niemal jednakowy odsetek osb rdzennych, rodowitych iprzyjezdnych. Oznacza to, e ch wyjazdu lub opuszczenia regionu nie zaley od stopnia zakorzenienia respondentw. Przedstawiona wtej czci analiza pokazuje, e najwikszy odsetek mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego identyfikuje si przede wszystkim zczterema obszarami terytorialnymi: z Polsk, ze swoj miejscowoci, z wojewdztwem zachodniopomorskim oraz zEurop. Stopie identyfikacji ztrzema pierwszymi obszarami, wikszo mieszkacw ocenia jako wysoki ibardzo wysoki, natomiast nieco mniej mieszkacw wtakim samym stopniu utosamia si z Europ. Korzystnie przedstawia si take identyfikacja badanych z pozostaymi obszarami (osiedlem/dzielnic, gmin, powiatem i przestrzeni ssiedzk) suma ocen wysokich i bardzo wysokich przewaa kadorazowo nad sum ocen niskich ibardzo niskich, co ilustruje wykres nr 10 na stronie 37. Cho wikszo mieszkacw deklaruje zwizek z regionem zachodniopomorskim, to jednak 37,2% z nich twierdzi, e nie czuje si zwizana zadnym miejscem na terenie wojewdztwa, a24,8% twierdzi, e nie ma takiego miejsca take poza nim. Ten swoisty brak emocjonalnego zakorzenienia potwierdza wyniki analizy dotyczcej tosamoci spoecznej mieszkacw, gdzie 75% respondentw stwierdzio, e nie czuje si emocjonalnie zwizana zadnymi stowarzyszeniami czy grupami spoecznymi (75,0%), a prawie 81%, e nie naley do adnej z takich organizacji. Jest to zpewnoci obszar, ktry wymaga odrbnej pogbionej analizy.
48
3.4 Identyfikacja zmiejscem zamieszkania auczestnictwo wdziaaniach na jego rzecz Jednym z celw przeprowadzonych bada byo uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje zwizek midzy utosamianiem si mieszkacw zdanym obszarem terytorialnym, apodejmowaniem przez nich dziaa na rzecz tego obszaru. Zprzeprowadzonej dotd analizy wynika, e najwicej badanych identyfikuje si gwnie zczterema obszarami: Polsk, miejscowoci, ktr zamieszkuj, wojewdztwem zachodniopomorskim oraz Europ. Jako e zwizek midzy identyfikacj zPolsk iEurop adziaalnoci na ich rzecz nie stanowi przedmiotu badania, wdalszej czci przedstawione zostan wyniki obrazujce zaleno midzy identyfikacj zmiejscem zamieszkania oraz zwojewdztwem zachodniopomorskim auczestniczeniem badanych osb wdziaalnoci na ich rzecz. Ponadto, wodniesieniu do osb dziaajcych lub niedziaajcych na rzecz spoecznoci lokalnej, przedstawione zostan motywy podejmowania lub niepodejmowania takiej aktywnoci. 3.4.1 Identyfikacja zzamieszkiwan miejscowoci aaktywno lokalna Zwizek midzy identyfikacj zmiejscem zamieszkania aaktywnoci na rzecz rodowiska lokalnego ustalono, zadajc badanym trzy pytania zamknite, ktre zawieray odpowiedzi wskazujce na ich identyfikacj lub brak identyfikacji zmiejscem zamieszkania. Po przeanalizowaniu odpowiedzi, uzyskano trzy grupy respondentw identyfikujcych si z miejscem swojego zamieszkania, anastpnie sprawdzono, wjakim stopniu uczestnicz oni wdziaaniach na rzecz spoecznoci lokalnej. Wskanikiem uczestnictwa wtakich dziaaniach bya wkadym przypadku zdecydowana zgoda badanych ztwierdzeniem Udzielam si na rzecz spoecznoci lokalnej. 1) Pierwsza ztrzech wyrnionych grup skadaa si ztych respondentw, ktrzy wodpowiedzi na pytanie dziesite24 wybrali identyfikacj ze swoj miejscowoci jako jedn ztrzech najbliszych sobie tosamoci terytorialnych. Analiza wynikw pokazuje, e spord 303 osb, ktre wybray t identyfikacj, tylko jedna pita zdecydowanie zgadza si ze stwierdzeniem Udzielam si na rzecz spoecznoci lokalnej, podczas gdy dwukrotnie wicej osb zdecydowanie si znim nie zgadza. Peny rozkad odpowiedzi przedstawia wykres nr 18.
24
Chciaabym zapyta Pana/Pani oPana(i) poczucie tosamoci. Kim najbardziej si Pan(i) czuje? Przeczytam Panu(i) 8 okrele. Prosz wybra maksymalnie 3, ktre s Panu(i) najblisze.
49
Wykres 18. Utosamianie si zzamieszkiwan miejscowoci adziaalno na jej rzecz
2) Druga grupa skadaa si z respondentw, ktrzy ocenili swoj identyfikacj z miejscowoci, w ktrej zamieszkuj jako bardzo wysok. W tej grupie tylko jedna czwarta badanych (26,3%) spytana, czy udziela si na rzecz spoecznoci lokalnej, potwierdza ten fakt, natomiast 35,4% osb ztej grupy zdecydowanie zaprzeczyo swej aktywnoci. Zsumowanie odpowiedzi raczej si zgadzam izdecydowanie si zgadzam oraz zdecydowanie si nie zgadzam iraczej si nie zgadzam nie zmienio znaczco obrazu sytuacji. Wrd osb bardzo silnie identyfikujcych si z miejscem swego zamieszania przewaaj takie, ktre wcale lub prawie wcale nie udzielaj si na rzecz spoecznoci lokalnej. Peny rozkad odpowiedzi zawiera wykres nr 19.
Wykres 19. Bardzo wysoka identyfikacja zzamieszkiwan miejscowoci adziaalno na jej rzecz25
25
Dotyczy tylko osb, ktre zadeklaroway bardzo wysok identyfikacj ze moj miejscowoci (wskazay 9 i10 na dziesiciostopniowej skali ocen)
50
3) Inaczej przedstawiaa si sytuacja wgrupie osb, ktre uznay, e udzielanie si na rzecz spoecznoci lokalnej jest dla nich istotn wartoci. Spord osb, ktre uznay t warto za bardzo wan, 46,5% twierdzi, e zdecydowanie udziela si na rzecz spoecznoci lokalnej, podczas gdy 19,0% osb twierdzi, e zdecydowanie nie udziela si na jej rzecz. Pen macierz obrazujc zwizki midzy uznawaniem analizowanej wartoci apodejmowaniem dziaa na rzecz spoecznoci przedstawia tabela nr 17.26
Tabela 17. Uznawanie wartoci udzielanie si wspoecznoci lokalnej za bardzo wan, apodejmowanie dziaa na rzecz tej spoecznoci
Warto: udzielanie si wspoecznoci lokalnej Zupenie niewana Czy zgadza si Pan(i) ze stwierdzeniem: Udzielam si na rzecz spoecznoci lokalnej Zdecydowanie si NIE ZGADZAM Raczej si NIE ZGADZAM Raczej si ZGADZAM Zdecydowanie si ZGADZAM Ogem rdo: Opracowanie wasne 51 65,4% 21 26,9% 4 5,1% 2 2,6% 78 Niewana 63 66,3% 19 20,0% 7 7,4% 6 6,3% 95 rednio wana 104 49,3% 48 22,7% 35 16,6% 24 11,4% 211 Wana 109 30,7% 77 21,7% 90 25,4% 79 22,3% 355 Bardzo wana 62 19,0% 33 10,1% 80 24,5% 152 46,5% 327
Analiza powyszych wynikw pokazuje, e odpowied na pytanie, czy istnieje zwizek midzy identyfikacj zmiejscem zamieszkiwania auczestniczeniem wdziaaniach na jego rzecz nie jest jednoznaczna. Zbadanie tej zalenoci przy zastosowaniu uytych wyej wskanikw identyfikacji z miejscem zamieszkiwania a wskanikiem aktywnoci na jego rzecz daje bowiem rne wyniki. Okazuje si, e nawet bardzo wysokiej identyfikacji zmiejscem zamieszkania nie towarzyszy wysoki stopie aktywnoci osb badanych. Dopiero kiedy wemiemy pod uwag wyznawane wartoci, sytuacja ulega zmianie. Wtym przypadku, do silny zwizek pomidzy uznawaniem wartoci udzielanie si wspoecznoci lokalnej za bardzo wan, apodejmowaniem dziaa na rzecz tej spoecznoci daje si interpretowa jako przeoenie uwewntrznionej przez badanych wartoci na jzyk ich codziennych zachowa.
26
Analiza statystyczna wykazaa, e midzy uznawaniem analizowanej wartoci za bardzo wan adziaalnoci na rzecz spoecznoci lokalnej istnieje stosunkowo silna zaleno. (p < 0,001 Gamma = 0,497), gdzie p oznacza statystyczn istotno zalenoci, awspczynnik Gamma oznacza miar zwizku midzy dwiema zmiennymi (porzdkowymi), owartociach zprzedziau od 1 do 1. Wartoci bliskie wartoci 1 oznaczaj bardzo siln zaleno midzy dwiema zmiennymi. Wartoci bliskie zeru wskazuj na brak lub sab zaleno.
51
Wyznawane przez czowieka wartoci s jednym znajwaniejszych czynnikw regulujcych jego aktywno izaangaowanie. Inaczej mwic, to wyznawane wartoci decyduj w gwnej mierze o podejmowaniu wysiku na rzecz realizacji konkretnych celw. Deklarowanie istotnoci pewnych zjawisk czy zwizkw wprzestrzeni spoecznokulturowej nie oznacza jeszcze gotowoci do przyjcia na siebie odpowiedzialnoci za poziom istan owych zwizkw. Dopiero wysokie zinternalizowanie pewnych zasad iuznanie ich za wartoci, ktre powinny kierowa yciem indywidualnym i zbiorowym, powoduje uruchomienie mechanizmu odpowiedzialnoci i zaangaowania spoecznego. Teza ta wymagaaby, oczywicie, potwierdzenia naukowego, jednak wodniesieniu do wczeniejszych deklaracji i analiz poszczeglnych obszarw tosamoci mieszkacw Pomorza Zachodniego mona zaoy jej prawdziwo lub przynajmniej wysokie prawdopodobiestwo. 3.4.2 Powody podejmowania przez respondentw dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej Wszystkie 479 osb, ktre wpytaniu 13 zadeklaroway, e raczej lub zdecydowanie uczestnicz wdziaaniach na rzecz spoecznoci lokalnej, zapytano omotywy podejmowania takiej aktywnoci. Kady zrespondentw poda jeden najwaniejszy powd. Uzyskane odpowiedzi przedstawia wykres nr 20.
Wykres 20. Powody podejmowania przez respondentw dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej
52
Struktura odpowiedzi pokazuje, e dominujcym motywem podejmowanych przez respondentw dziaa jest ch niesienia pomocy innym ludziom. Motyw ten wskazao 33% badanych. Na drugim miejscu znalazy si osoby deklarujce, e maj tak potrzeb (10,9%), adla 10,4% respondentw podejmowanie dziaa na rzecz wsplnoty lokalnej wynika zpoczucia przynalenoci do tej wsplnoty isolidaryzowania si zni. Pod adresem 587 osb, ktre w odpowiedzi na pytanie 13 stwierdziy, e raczej lub zdecydowanie nie udzielaj si na rzecz spoecznoci lokalnej, skierowano dalsze pytanie opowody braku aktywnoci. Spord nich, 562 respondentw zgodzio si udzieli odpowiedzi. Ich list przedstawia tabela 18.
Tabela18. Powody braku aktywnoci na rzecz spoecznoci lokalnej
Powody braku aktywnoci lokalnej brak czasu brak takich akcji, informacji, kontaktw ze wzgldu na wiek nie widz potrzeby nienajlepszy stan zdrowia nie chc, nie jestem tym zainteresowany(a) nie nadaj si do tego nie identyfikuj si zt spoecznoci Inne powody * Ogem Liczba odpowiedzi N 199 82 51 44 40 40 16 11 79 562 % 35,4% 14,6% 9,1% 7,8% 7,1% 7,1% 2,8% 2,0% 14,1% 100,0%
* Inne powody byy rozdrobnione uzyskujc kadorazowo poniej 2% wskaza. rdo: Opracowanie wasne
Mona powiedzie, e przynajmniej trzy najliczniej wskazywane powody (z wyczeniem odpowiedzi: inne powody) braku aktywnoci maj charakter pozytywny, sugerujcy, i badani czuj, e dziaalno na rzecz spoecznoci lokalnej naley w jaki sposb do ich powinnoci, jednake brak czasu, wiek istan zdrowia, atake brak wiedzy oorganizowanych akcjach nie pozwalaj zaangaowa si wtakie dziaania. Zdecydowanie mniej osb nie angauje si wdziaania zpowodw negatywnych, wrd ktrych, co istotne zpunktu widzenia tematu badania, znalaz si itaki: nie identyfikuj si zt spoecznoci. 3.4.3 Wjaki sposb skoni innych do dziaania? Wszystkim respondentom, zarwno dziaajcym jak iniedziaajcym na rzecz spoecznoci lokalnej, zadano pytanie: Co Pana(i) zdaniem mogoby zmotywowa innych do dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej? Odpowiedzi udzielone przez respondentw zawiera tabela nr 19.
53
Tabela 19. Co mogoby zmotywowa innych do dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej?

Co mogoby zmotywowa innych do dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej? nie wiem, trudno powiedzie kampanie spoeczne edukacja iwychowanie przykad innych klski ywioowe, wojny, tragedie (ludzie musz dowiadczy czego) pienidze, korzyci ztego pynce lepsza organizacja rnych dziaa chyba nic nie jest wstanie zmotywowa innych wiksze zaangaowanie wadz, to zaley od wadz to zaley od czowieka chci zwikszanie przywizania, integracji, tosamoci poprawa bytu, sytuacji, podjcie pracy inne Ogem rdo: Opracowanie wasne liczba odpowiedzi 352 95 79 72 48 44 42 40 39 33 31 27 26 138 1066 [%] 33,0% 8,9% 7,4% 6,8% 4,5% 4,1% 3,9% 3,8% 3,7% 3,1% 2,9% 2,5% 2,4% 12,9% 100,0%
Spord caego katalogu odpowiedzi wyrniaj si te, ktre sugeruj podjcie dziaa ocharakterze edukacyjnym (kampanie spoeczne, edukacja iwychowanie, przykad innych) na ewentualn skuteczno tych dziaa wskazao cznie 23,1% badanych. Zwracaj take uwag odpowiedzi wskazujce na konieczno wikszego zaangaowania si wadz (3,7%) oraz lepszej organizacji rnych dziaa (3,9%). Na rysujce si nastroje fatalistyczne wskazuje niewysoki procent odpowiedzi, wktrych respondenci uznali, e chyba nic nie jest wstanie zmotywowa innych do dziaania (3,8%) lub te, e do dziaania mog ludzi skoni chyba ju tylko klski ywioowe, wojny, tragedie (4,5%). Zwraca uwag bardzo dua liczba osb (1/3 ogu badanych), ktre spytane co mogoby zmotywowa innych do dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej, odpowiedziay nie wiem, trudno powiedzie. Analiza tej grupy badanych pod ktem wieku pokazuje, e zdecydowanie najwicej osb udzielajcych takiej odpowiedzi znajdowao si wrd modziey midzy 15 19 rokiem ycia iosb powyej 64 roku ycia. Zauwaono take, e wten sposb wypowiada si najwyszy odsetek osb yjcych bardzo biednie oraz najwyszy odsetek osb zwyksztaceniem podstawowym.
54
3.4.4 Identyfikacja zwojewdztwem zachodniopomorskim auczestniczenie wdziaaniach pomocowych wregionie Zwizek midzy identyfikacj z wojewdztwem zachodniopomorskim a dziaaniami podejmowanymi na jego rzecz zbadano wpodobny sposb, jak miao to miejsce wprzypadku zwizku identyfikacji z miejscem zamieszkania. Wyodrbniono dwie grupy respondentw utosamiajcych si zwojewdztwem zachodniopomorskim isprawdzono, wjakim stopniu zgadzaj si one z twierdzeniem okrelajcym ich aktywno na rzecz wojewdztwa zachodniopomorskiego. Jako e aktywno wikszoci mieszkacw toczy si w ramach spoecznoci lokalnych i na ich rzecz, zdecydowano, e pytanie o aktywno w szerszej, wojewdzkiej skali, dotyczy bdzie dziaa pomocowych, ktre stanowi dobr okazj do podjcia dziaa na rzecz miejsc i osb oddalonych od rodowiska lokalnego. Tym razem poproszono respondentw, aby powiedzieli, w jakim stopniu zgadzaj si z nastpujcym twierdzeniem: Uczestniczyem wwydarzeniach wmoim regionie, wktrych ludzie jednoczyli si by sobie pomc. Pierwsza zdwch wyrnionych grup skadaa si ztych respondentw, ktrzy wodpowiedzi na pytanie dziesite, dotyczce ich identyfikacji zjakim terytorium, stwierdzili, e bycie Zachodniopomorzaninem jest jedn ztrzech najbliszych im tosamoci terytorialnych. Analiza wynikw pokazuje, e spord wszystkich 206 osb, ktre czuj si Zachodniopomorzanami, 40,3% zdecydowanie zgadza si ztwierdzeniem: Uczestniczyem wwydarzeniach wmoim regionie, wktrych ludzie jednoczyli si by sobie pomc, podczas gdy 39,8% osb zdecydowanie si z nim nie zgadza. Okazuje si, e procentowy udzia przeciwstawnych odpowiedzi jest tu niemal identyczny. Wskazywaoby to, e dziaania pomocowe podejmuj wjednakowym stopniu osoby deklarujce, e czuj si Zachodniopomorzanami, jak ite, ktre tego nie zadeklaruj. Peny rozkad odpowiedzi przedstawia wykres nr 21.
Wykres 21. Deklaracja: czuj si Zachodniopomorzaniem auczestniczenie wpomocowych dziaaniach wregionie
55
Prawie identycznych wynikw dostarcza analiza biorca pod uwag drug grup respondentw, ktrzy deklarowali, e identyfikuj si zwojewdztwem zachodniopomorskim wstopniu bardzo wysokim. Spord wszystkich 688 osb, 40,1% zdecydowanie zgadza si ztwierdzeniem: Uczestniczyem wwydarzeniach wmoim regionie, wktrych ludzie jednoczyli si by sobie pomc, podczas gdy 39,7% osb jest przeciwnego zdania. Okazuje si, e take itu procentowy udzia przeciwstawnych odpowiedzi jest prawie jednakowy. Ilustruje to wykres nr 22.
Wykres 22. Bardzo wysoka identyfikacja zwojewdztwem zachodniopomorskim auczestniczenie wdziaaniach pomocowych wregionie.
Wszystkich 517 respondentw, ktrzy zadeklarowali, i w wikszym lub mniejszym stopniu uczestniczyli w dziaaniach pomocowych w regionie, zapytano o to, jakie to byy wydarzenia. Uzyskane odpowiedzi przedstawiono wponiszej tabeli.
Tabela 20. Wydarzenia pomocowe, wktrych uczestniczyli respondenci (n=517)
Wydarzenia (dziaania pomocowe) pomoc podczas klsk ywioowych pomoc potrzebujcym strajki, protesty, pikiety prace spoeczne festyny strajki ipikiety zwizane zSolidarnoci inne Ogem Liczba odpowiedzi N 185 152 87 31 18 15 79 567 Odsetek respondentw [%] 35,8% 29,4% 16,8% 6,0% 3,5% 2,9% 15,3%
* 517 respondentw wymienio 567 dziaa, poniewa mogli oni poda wicej ni jedno dziaanie. rdo: Opracowanie wasne
56
Przedstawione w tej czci wyniki analizy wskazuj, e zwizek midzy identyfikacj badanych ze swoj miejscowoci, a uczestniczeniem przez nich w dziaaniach podejmowanych na rzecz rodowiska nie jest jednoznaczny. Zalenoci midzy trzema opisanymi wtym rozdziale wskanikami identyfikacji ze spoecznoci lokaln, awskanikiem uczestniczenia wdziaaniach na rzecz tej spoecznoci daway bowiem rne wyniki. Osoby, ktre deklaroway bardzo silny zwizek z zamieszkiwan miejscowoci nie wyrniay si pod wzgldem uczestnictwa wdziaaniach na rzecz tej miejscowoci spord innych badanych. Tylko osoby deklarujce, e udzielanie si na rzecz spoecznoci lokalnej jest dla nich bardzo wan wartoci wykazyway wiksz aktywno na rzecz swojej spoecznoci. Z bardziej jednoznaczn sytuacj mielimy do czynienia wprzypadku identyfikacji zregionem. Wtym przypadku, jak wykazaa analiza wynikw, silna identyfikacja zregionem nie powodowaa zwikszenia stopnia uczestnictwa respondentw wdziaaniach podejmowanych na jego rzecz. Taki sam odsetek respondentw, ktrzy bardzo silnie utosamiaj si zregionem, uczestniczy jak inie uczestniczy wtych dziaaniach. Uzyskanie odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak si dzieje, wykracza jednak poza eksploracyjny charakter przeprowadzonych bada. 3.5 Tosamo kulturowa mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego Jak napisano wczci definicyjnej raportu, niektrzy autorzy badajcy zwizki tosamoci zkultur, traktuj t ostatni, jako element konstytutywny wsplnoty terytorialnej, gdzie za jej podstaw uznaje si wartoci, normy isymbole podzielane przez jej czonkw. Cz powicona tosamoci kulturowej mieszkacw wojewdztwa przedstawia wyniki badania opisujce wybrane elementy tosamoci terytorialnej w jej aspekcie kulturowym. S nimi kolejno: wartoci spoeczno kulturowe uznawane przez mieszkacw wojewdztwa, istniejce wich wiadomoci wane tradycje regionalne iwydarzeniach historyczne, postacie historyczne oraz osoby yjce wspczenie, zwizane bezporednio zwojewdztwem zachodniopomorskim, zktrych mieszkacy wojewdztwa mog czu si dumni. 3.5.1 Wartoci spoecznokulturowe, ktre mieszkacy wojewdztwa uznaj za najwaniejsze Wartoci,27 podobnie jak normy spoeczne (prawne, moralne, zwyczajowe), stanowi jeden znajistotniejszych elementw ycia spoecznego. To one bowiem le upodstaw jego istnienia i rozwoju. Kiedy wartoci zostaj uwewntrznione, staj si jednym z gwnych wyznacznikw celw, do ktrych ludzie zmierzaj wswoim yciu. Wprzeprowadzonym badaniu starano si odpowiedzie na pytanie, jakie wartoci s dla mieszkacw wojewdztwa
27
Wartoci nale do poj wieloznacznych. Dla potrzeb niniejszego raportu przyjmujemy najprostsz ich definicj. Przez wartoci rozumiemy wszystko to, co jest dla ludzi bardzo wane iczemu nadaj oni wswoim yciu pozytywne znaczenie.
57
zachodniopomorskiego najwaniejsze. Uznano bowiem, e niezalenie od ich konkretnej treci, stanowi one zawsze rdze tosamoci czowieka. Dysponujc wiedz owartociach cenionych przez ludzi, mona przewidywa, wjakich moliwych formach ycia spoecznego bd si one manifestowa. Jeli jednak wyznawaniu wartoci nie towarzyszy uczestnictwo wformach spoecznej dziaalnoci, wwczas badajc wartoci zyskujemy wiedz otym, wok jakich kwestii mona stara si skupia spoeczn aktywno badanych iukierunkowywa edukacj spoeczn. W pierwotnym zamierzeniu badawczym, odpowiedzi na pytania dotyczce wartoci miay by porwnane zodpowiedziami opisujcymi aktywno badanych wrnych instytucjach, stowarzyszeniach, klubach, ruchach spoecznych, itp. Miao to suy okreleniu, w jakich formach spoeczno organizacyjnych realizowane s wyznawane przez respondentw wartoci. Ze wzgldu na uzyskane wyniki, pokazujce, i zdecydowana wikszo badanych (80,6%) nie naley do adnej organizacji, opisane wtym rozdziale deklaracje dotyczce wyznawanych wartoci naley traktowa raczej jako kulturowy zasb ipotencja, wok ktrego mona dopiero budowa rne formy spoecznej partycypacji mieszkacw wojewdztwa. W celu zbadania wartoci wyznawanych przez mieszkacw regionu poproszono respondentw, aby ocenili, wjakim stopniu wane jest dla nich 19 elementw28, ktre mieli oceni wskali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza zupenie niewane a10 bardzo wane. Szczegowy rozkad procentowy odpowiedzi na to pytanie przedstawia tabela nr 21.
Tabela 21. Zestawienie wartoci uznawanych przez respondentw *
Zupenie niewane (12) 1 Rodzina Wyksztacenie/wiedza Kariera zawodowa Mio Rozrywka, zabawa Rozwijanie swoich zainteresowa Pomaganie innym (wolontariat) Chodzenie do kina, teatru, na koncerty Posiadanie pienidzy Wolno osobista, swoboda wyborw ipostaw
28
Niewane (34) 2 0,3% 0,9% 2,9% 0,4% 3,6% 1,4% 2,5% 9,1% 2,6% 0,7%
Wartoci
rednio wane (56) 3 0,9% 9,5% 20,5% 2,8% 29,5% 10,1% 12,8% 32,8% 21,4% 5,6%
Wane (78) 4 5,0% 21,4% 38,3% 9,6% 35,3% 30,5% 25,9% 30,4% 40,2% 14,5%
Bardzo wane (910) ** 5 93,7% 67,8% 37,1% 86,7% 29,5% 56,7% 58,3% 19,0% 34,4% 79,0%
Suma odpowiedzi 4+5
0,1% 0,4% 1,3% 0,6% 2,2% 1,3% 0,6% 8,6% 1,4% 0,2%
98,7% 89,2% 75,4% 96,3% 64,8% 87,2% 84,2% 49,4% 74,6% 93,5%
Respondentom pozostawiono take moliwo podania dowolnej dwudziestej wartoci, ale adna zosb badanych nie skorzystaa ztej moliwoci.
58
Wartoci
Zupenie niewane (12) 1
Niewane (34) 2 0,7% 0,2% 0,5% 5,3% 2,6% 0,4% 8,9% 3,1% 1,9%
rednio wane (56) 3 6,8% 3,4% 4,2% 15,3% 16,6% 2,0% 19,8% 13,9% 9,5%
Wane (78) 4 17,4% 14,2% 15,1% 18,9% 34,1% 12,0% 33,3% 27,6% 25,2%
Bardzo wane (910) ** 5 75,0% 82,1% 80,0% 51,5% 45,7% 85,6% 30,7% 54,4% 59,1%
Suma odpowiedzi 4+5 92,4% 96,3% 95,1% 70,4% 79,8% 97,6% 64,0% 82,0% 84,3%
Natura, czyste rodowisko Bycie szanowanym Posiadanie przyjaci Bg, modlitwa, religia Wasny wygld zewntrzny (ubir, sylwetka) Zdrowie Udzielanie si wspoecznoci lokalnej Dobre relacje zssiadami Dobre relacje ze wsppracownikami
0,2% 0,2% 0,2% 8,9% 1,0% 0,1% 7,3% 1,0% 4,3%
* Wartoci, ktre przez najwiksz liczb Zachodniopomorzan zostay uznane za wane ibardzo wane (ponad 90% wskaza) zostay zaznaczone wtabeli kolorem zielonym. Kolorem pomaraczowym zaznaczono wartoci, ktre za wane ibardzo wane uznaa najmniejsza liczba badanych (poniej 65% wskaza). ** Zestawienie powstao wwyniku poczenia zmiennych liczbowych na skali 1 10. rdo: Opracowanie wasne
Analiza danych zawartych w tabeli pokazuje, e respondenci uznali za najwaniejsze (wane ibardzo wane) przede wszystkim siedem wartoci, zktrych kada uzyskaa powyej 90% wskaza. S nimi kolejno: 1. rodzina 98,7%, 2. zdrowie 97,6%, 3. mio 96,2%, 4. bycie szanowanym 96,2%, 5. posiadanie przyjaci 95,1%, 6. wolno osobista, swoboda wyborw ipostaw 93,5%, 7. natura, czyste rodowisko 92,4%. Do najrzadziej wybieranych naleay natomiast takie wartoci jak: 1. rozrywka, zabawa 2. udzielanie si wspoecznoci lokalnej 3. chodzenie do kina, teatru, na koncerty ry, rozrywki irekreacji. 64,7%, 64,0%, 49,4%,
Wszystkie powysze kategorie wi si zuczestnictwem wsferze szeroko pojtej kultu-
59
Wykres 23. Wartoci wskazywane przez respondentw najczciej inajrzadziej
Kiedy zastanowimy si nad siedmioma najczciej wskazywanymi przez respondentw wartociami, okazuje si, e pi znich (poza zdrowiem iczystym rodowiskiem) pokrywa si znaczeniowo z tymi, ktre wikszo badaczy uznaje za typowe dla kultury polskiej29, a tym samym dla wszystkich Polakw bez wzgldu na region, ktry zamieszkuj. Wysoki procent wskaza uzyskany w badaniach pokazuje, e wartoci te s bardzo ywe wrd mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego. Nie dziwi rwnie to, e bardzo wielu mieszkacw za najwaniejsze uznao zdrowie oraz natur iczyste rodowisko, jako e wartoci te s ze sob cile zwizane, awiat wspczesny dotyka obecnie wiele problemw rodowiska naturalnego. Warto rwnie podkreli, e uniwersalny charakter omawianych wartoci ijednoczenie bardzo wyskoki procent wskaza sprawia, e dla zdecydowanej wikszoci mieszkacw regionu stanowi one znakomity zasb kulturowy, wok ktrego mona budowa rne formy spoecznej aktywnoci. Na tak moliwo wskazuje dodatkowo fakt, e cztery spord siedmiu wskazanych wartoci (rodzina, mio, bycie szanowanym iposiadanie przyjaci) zwizane s bezporednio zdrzemic gboko wczowieku potrzeb bezpieczestwa iprzynalenoci do grupy. Wszystkie siedem najczciej wybieranych wartoci uzyskao bardzo wysoki odsetek wskaza (powyej 92%), dlatego w dalszej czci respondenci wybierajcy te wartoci zostan opisani tylko pod ktem tych cech spoecznodemograficznych, ktre rnicoway owe wskazania. Za podstaw analizy posuy kadorazowo odsetek osb, ktre uznay dan warto za bardzo wan.
29
Por. Leon Dyczewski, Kultura Polska wprocesie przemian, Towarzystwo Naukowe KUL, 2003r
60
Rodzina Jak wynika z przytoczonych wynikw, najwaniejsz wartoci dla respondentw jest rodzina. Zasadniczo, jest ona wana dla wszystkich kategorii wiekowych, cho wida te, e wraz zwiekiem bardziej docenia si posiadanie rodziny: 80,6% osb wwieku 2024 lata uznaje, e jest ona dla nich bardzo wana. Dla porwnania podobnego zdania byy prawie wszystkie osoby powyej 64 roku ycia (95,3%). Nieco mniejsza zaleno zachodzi midzy wyborem rodziny jako najwaniejszej wartoci apci respondentw. Jest ona bardzo wana dla 89,6% mczyzn i 97,6% kobiet. Traktowanie rodziny jako kluczowej wartoci dotyczy zarwno mieszkacw wsi jak imiast. Pomimo tego, daje si zauway pewn prawidowo: im wiksza jest miejscowo, tym skonno do uznawania rodziny jako istotnej wartoci jest minimalnie mniejsza. Rodzin za bardzo wan uznaje 95,7% mieszkacw wsi i90,3% osb zamieszkujcych miejscowoci powyej 50 tys. mieszkacw (90,3%). Wysok warto rodziny, jako nonika tradycji izwyczajw, potwierdzaj take odpowiedzi respondentw na pytanie, na ile zgadzaj si znastpujc opini: Zaley mi na tym, by kultywowa tradycje rodzinne. Wyniki pokazuj, e zdecydowania wikszo badanych (78,6%) zgadza si ztak opini.
Wykres 24. Stosunek respondentw do kultywowania tradycji rodzinnych
Mio Z analizy danych wynika, e mio jest nieco waniejsza wyciu dla kobiet ni dla mczyzn za bardzo wan uznaje j odpowiednio 91,6% kobiet i82% mczyzn. Okazuje si te, e jest to warto, ktr docenia si wraz zupywem czasu. Mio jest bardzo wana dla 78,4% osb w wieku 1519 lat oraz dla 87,3% respondentw powyej 64 roku ycia. Podobnie jest wprzypadku sytuacji materialnej badanych. Na jej bardzo wan rol wskazuje nieco wicej osb najgorzej sytuowanych (94,4%) ni osb znajdujcych si wbardzo dobrej
61
sytuacji materialnej (84,6%). Pozostae analizowane zmienne: wielko miejsca zamieszkania, poziom wyksztacenia nie rnicuj respondentw pod wzgldem znaczenia mioci jako wartoci osobistej. Zdrowie W przypadku zdrowia, zmienn najbardziej rnicujc badanych by wiek. Z analizy danych wynika, e wraz z wiekiem coraz bardziej docenia si warto zdrowia. Jest ono bardzo wane dla 64,9% respondentw wwieku 1519 lat oraz dla 95,3% osb powyej 64 roku ycia. Uzyskane wbadaniach dane pokazuj take na istnienie zalenoci midzy pozostaymi analizowanymi zmiennymi spoecznodemograficznymi respondentw aich ocen wanoci zdrowia. Kiedy wemiemy pod uwag sytuacj materialn badanych, okazuje si, e za bardzo wane uznaje zdrowie 77,3% osb yjcych skromnie i93,2% osb znajdujcych si wbardzo dobrej sytuacji materialnej. Wprzypadku wielkoci miejsca zamieszkania badanych, mamy do czynienia zwystpowaniem zalenoci: im wiksza jest miejscowo, tym mniejsz wag przywizuje si do zdrowia na wsi zdrowie jest bardzo wane dla 90% respondentw, natomiast w miecie powyej 50 tys. mieszkacw jest ono bardzo wane dla 78,4% respondentw. Moemy take mwi owystpowaniu pewnej zalenoci midzy pci a wskazywaniem zdrowia jako bardzo wanej wartoci. Za bardzo wane uznao je 91,3% kobiet i79,5% mczyzn. Istotnej zalenoci nie stwierdzono natomiast midzy wyksztaceniem aocen wartoci zdrowia. Jedynym wyjtkiem od tej reguy okazay si osoby zwyksztaceniem gimnazjalnym: 59,3% spord nich uznao, e zdrowie jest dla nich bardzo wane, podczas gdy wskazania respondentw legitymizujcych si kadym innym rodzajem wyksztacenia oscyloway wgranicach 90%. Bycie szanowanym Oczekiwanie szacunku wzgldem siebie ze strony innych jest zrnicowane gwnie ze wzgldu na dwie zmienne spoecznodemograficzne: sytuacj materialn oraz wiek. Wprzypadku sytuacji materialnej: im zamoniejsi s respondenci, tym wiksze s ich aspiracje wtym zakresie. Jest to bardzo wana warto dla 72,7% osb yjcych skromnie oraz 95,5% osb owysokim statusie materialnym. Okazuje si jednak, e zaleno ta nie dotyczy osb najbiedniejszych 94,4% spord nich uwaa, e szacunek ze strony innych jest dla nich bardzo wany.
62
Wykres 25. Procent respondentw uznajcych szacunek ze strony innych za bardzo wany wg sytuacji materialnej
Odsetek respondentw uznajcych szacunek ze stronny innych za warto bardzo wan rni si wposzczeglnych kategoriach wiekowych. Generalnie, im starsze s osoby badane, tym wicej znich uznaje analizowan warto za bardzo wan. Dla zobrazowania: 70,4% badanych w wieku 2024 lat uznaje szacunek ze strony innych za warto bardzo wan, 88,7% badanych wwieku powyej 64 lat okrela szacunek ze strony innych jako warto fundamentaln. Jak pokazuj uzyskane wbadaniu dane, bycie szanowanym uwaane jest przez respondentw za bardzo wane niezalenie od ich pci iwielkoci miejsca zamieszkania. Podobnie jest take wprzypadku wyksztacenia. Odsetek wskaza oscyluje tutaj kadorazowo wok 85% i tylko w jednym przypadku osb z wyksztaceniem gimnazjalnym jest znaczco niszy, wynoszcy 67,8%. Posiadanie przyjaci Przyja jest wartoci, ktra posiada bardzo due znaczenie dla wszystkich respondentw, niezalenie od pci, wyksztacenia i wielkoci miejsca zamieszkania. Pewne zrnicowania w ocenie znaczenia przyjani pojawiy si jedynie wwczas, gdy porwnywano odpowiedzi respondentw bdcych wrnej sytuacji materialnej oraz wrnym wieku. Okazuje si, e im wyszy status materialny, tym wyszy jest odsetek osb uznajcych przyja za bardzo wan warto. Za tak wanie uznaje j 69,3% badanych yjcych skromnie oraz 88,6% respondentw mogcych pozwoli sobie na pewien luksus, przy czym, podobnie jak wprzypadku ocen dotyczcych bycia szanowanym, zaleno ta nie dotyczy osb najbiedniejszych. Ztej grupy rekrutowa si najwikszy odsetek osb (94,4%), ktre uznay posiadanie przyjaci za warto bardzo wan.
63
Analiza pokazaa, e wraz z wiekiem respondentw wzrasta znaczenie przypisywane przyjani: 2024 lata 68,4%, powyej 64 lat 86,0%. Wyjtkiem s osoby wwieku 1920, spord ktrych 85,1% take uznao przyja za bardzo istotn, jednake wyjtek ten stanowi potwierdzenie wczeniejszej tezy owadze wieku adolescencji dla budowania relacji zludmi, wtym koleestwa, przyjani imioci. Wolno osobista, swoboda wyborw ipostaw Analiza respondentw przypisujcych bardzo wane znaczenie wolnoci osobistej, swobodzie wyborw ipostaw pokazuje, e ich odsetek ronie wraz zwiekiem, atake wraz zpolepszaniem si sytuacji materialnej badanych. Wpierwszym przypadku, za bardzo wan uznaje t warto 64,9% osb wwieku 1519 lat oraz 84,0% osb powyej 64 roku ycia. Ilustruje to wykres nr 26.
Wykres 26. Procent respondentw uznajcych wolnoci iswobody osobiste za bardzo wane wg wieku
W przypadku sytuacji materialnej osb badanych wskaniki ukadaj si podobnie. Im wyszy jest status materialny, tym wiksza skonno respondentw do uznawania wolnoci osobistych za bardzo wane. 66,8% osb yjcych skromnie oraz 97,7% osb mogcych pozwoli sobie na luksus twierdzi, e jest to dla nich niezmiernie istotna warto. Naley zaznaczy, e bardzo wysoki odsetek osb najbiedniejszych (94,3%), ktrym nie starcza nawet na podstawowe potrzeby, take stwierdzi, e wolno osobista jest dla niego bardzo wan spraw. Analiza respondentw pod wzgldem wyksztacenia wskazuje, e najwikszy odsetek uwaajcych wolnoci osobiste za bardzo wane znajduje si wrd osb zwyksztaceniem
64
rednim (84,0%) iwyszym (84,2%), anajmniejszy wrd osb zwyksztaceniem gimnazjalnym (62,7%) izasadniczym zawodowym (67,9%). Analizowana warto ma bardzo wane znaczenie dla zblionego odsetka kobiet (81,6%) imczyzn (77,2%) oraz dla mieszkacw maych (82,2%) iduych miast (80,9%). Mniejszy odsetek respondentw przypisujcy bardzo wane znaczenie wolnociom osobistym mieszka na terenach wiejskich (73,3%). Natura, czyste rodowisko W przypadku ostatniej zanalizowanych wartoci, zwraca uwag przede wszystkim zaleno udzielanych odpowiedzi od wieku respondentw. Okazuje si, e im s oni starsi, tym czciej doceniaj rol rodowiska naturalnego. Zaleno t ilustruje wykres 27.
Wykres 27. Procent respondentw uznajcych natur iczyste rodowisko za warto bardzo wan wzalenoci od wieku
Szczegln uwag zwraca znaczcy wzrost odsetka badanych uznajcych czyste rodowisko za bardzo wane wporwnaniu dwch skrajnych kategorii wiekowych: osb modych midzy 1519 rokiem ycia (51,4%) oraz osb powyej 64 roku ycia (90,0%). Wzrost oprawie 40% liczby respondentw deklarujcych uznanie tej wartoci za istotn wyciu zastanawia, gdy wobecnym systemie edukacji wiele miejsca powicono ekologii, rodowisku, zdrowemu odywianiu iwpywowi czynnikw rodowiskowych na jako ycia izdrowie czowieka. To wanie mode pokolenia powinny by bardziej wiadome iwraliwe na t warto. Badanie wskazuje jednak, i zaledwie co drugi mody czowiek rozumie idocenia jej znaczenie. To mao, biorc pod uwag dodatkowy czynnik informacji wtym obszarze Internet iwiele sieciowych kampanii i akcji na rzecz ochrony rodowiska. By moe jest to przestrze do dalszych bada postaw izachowa ludzi modych, ale take skutecznoci narzdzi eduka-
65
cyjnych, skoro realizacja programw szkolnych nie przekada si na wiadomo ibudowane wartoci. W przypadku pozostaych zmiennych nie zaobserwowano ju tak znaczcych rnic, cho biorc pod uwag pe respondentw okazuje si, e wicej kobiet ni mczyzn traktuje kwestie rodowiska naturalnego za bardzo wane: kobiety 82,5%, mczyni 67,1%. Kiedy wemiemy pod uwag wyksztacenie respondentw, okazuje si, e rodowisko ceni sobie zbliony odsetek osb zwikszoci grup: 83,3% wyksztacenie podstawowe, 79,2% wyksztacenie rednie, 77,8% licencjackie, 77,7% magisterskie. Znw jednak zastanawiajco niski poziom wskaza pojawia si w grupie z wyksztaceniem gimnazjalnym 49,2%. Koresponduje to z uwag poczynion wyej, przy analizie grup wiekowych. Pozostaje kwesti otwart wczeniej poczyniona sugestia co dzieje si ztreciami nauczania wzakresie wiedzy orodowisku, skoro niespena poowa osb zwyksztaceniem gimnazjalnym docenia jego znaczenie dla ycia czowieka. rodowisko naturalne uwaa za bardzo wane nieco wicej mieszkacw maych miast (78,7%) ni duych (71,2%). Wprzypadku mieszkacw wsi jest to 75,4%. Natomiast status materialny nie ma wikszego zwizku zuznawaniem tej wartoci za bardzo wan. Wyrniay si tutaj jedynie osoby najbiedniejsze 88,9% znich twierdzio, e rodowisko naturalne jest dla nich bardzo wane. Odsetek wskaza pozostaych grup wyrnionych ze wzgldu na sytuacj materialn oscylowa midzy 7076%. W przypadku wskazanych wartoci, jak zdrowie, szacunek dla wasnej osoby, przyja, rodzina irodowisko naturalne wysoko identyfikuj si znimi osoby najubosze iczsto zamieszkujce obszary wiejskie. Zjednej strony moe potwierdza to tez opolskiej wsi, jako ostoi wartoci itradycji, az drugiej odkrywa inny obszar docieka, mwicy otym, i wprzypadku braku dostpu do dbr materialnych, ludzie skonni s zwraca si ku tradycyjnemu stylowi ycia, ku naturze, atake jednoczy zinnymi, opiera si na najbliszych, ktrzy daj gwarancj bezpieczestwa ipoczucie wizi. 3.5.2 Najwaniejsze tradycje regionalne iwydarzenia historyczne W celu okrelenia wiedzy respondentw na temat regionalnych tradycji, zadano im pytanie otwarte wnastpujcym brzmieniu: Jeli zna Pan(i) jakie tradycje regionalne (np. regio nalne wita, produkty, itp.), to ktre znich uwaa Pan(i) za najwaniejsze? Wodpowiedzi na to pytanie, respondenci mogli wskaza maksymalnie trzy dowolne wybrane przez siebie tradycje. Naley przy tym doda, e nie byo tu adnych ogranicze, std wjednym katalogu
66
tradycji Pomorza Zachodniego pojawiaj si zarwno regionalne potrawy, imprezy masowe, jak iwyroby kultury materialnej, kojarzce si zregionem nadmorskim. Analiza ilociowa odpowiedzi pokazuje, e spord 1066 ogu badanych, 441 (41,4%) potrafio wymieni jedn lub wicej tradycj regionaln, natomiast 625 (58,6%) nie potrafio wymieni adnej. Przy czym grupa 441 respondentw, wymienia wsumie 663 tradycje (w tym 173 osoby, wymieniy po dwie, a49 osb po trzy). Odpowiedzi cechoway si bardzo duym zrnicowaniem iwiele wnich wymienionych zostao przez respondentw tylko jeden raz. Po zsumowaniu wszystkich wypowiedzi, ukonstytuowaa si pierwsza dziesitka najczciej wskazywanych tradycji, zwyczajw iproduktw uznawanych za regionalne.
Wykres 28. Tradycje iprodukty regionalne wedug respondentw (n=441)
W pierwszej dziesitce obiektw materialnej i niematerialnej tradycji, wymienianych przez respondentw, znalazy si cztery cykliczne wydarzenia kulturalne, pi produktw gastronomicznych uznanych za regionalne oraz jeden wyrb rzemielniczy. Wrd wydarze kulturalnych, najczciej wymieniano Dni Morza (19,3%) coroczn, masow imprez organizowan w Szczecinie. Wrd produktw gastronomicznych najczciej wymieniano Paprykarz Szczeciski (11,3%) ipotrawy rybne (10,2%), ana wyrb zbursztynu, ktry znalaz si wpierwszej dziesitce wskazao 4,3% badanych. Zwraca uwag fakt, e wrd najczciej wymienianych elementw tradycji, pojawiy si doynki, ktre nie s typowo zachodniopomorskim zwyczajem, lecz przynale do dziedzictwa kultury ludowej o duo szerszym zasigu. Podobnie jest zreszt w przypadku potraw rybnych, ktre, cho maj ju bardziej regionalny charakter, s charakterystyczne dla tradycji rnych regionw nadmorskich, ale ikadego pojezierza. Nie stanowi wic wycznie tradycji kuchni zachodniopomorskiej.
67
adnemu spord wymienianych lokalnych festiwali ijarmarkw oraz dni miasta nie udao si uzyska wikszej liczby wskaza, ktra wiadczyaby ozyskaniu przez nie rangi wydarzenia ozasigu regionalnym. Wrd wymienianych przedsiwzi pojawiay si m.in.: Festiwal organowy wKamieniu Pomorskim, Studencki Festiwal FAMA wwinoujciu, Koszaliski Festiwal Debiutw Filmowych Modzi iFilm, Jarmark Jamneski wKoszalinie, Jarmark Jakubowy wSzczecinie. Liczba wymieniajcych je respondentw nie przekraczaa wadnym ztych przypadkw 34 osb. Wart doda, e niektre zwymienianych imprez s bardzo lub stosunkowo mode, nie wiadomo wic, czy nie utrwaliy si one jeszcze wwiadomoci spoecznej wanie ztego powodu, czy te niski poziom wskaza wiadczy omaej istotnoci tych elementw wkonstytuowaniu regionalnej tosamoci mieszkacw. Biorc pod uwag, e 441 osb, czyli 41,4% ogu badanych, potrafio wymieni jakikolwiek element tradycji regionalnej, aspord nich 85 osb, czyli 8,0% ogu badanych wymieniao najczciej jedn z nich (Dni Morza), naley postawi pytanie, na ile moemy mwi oistnieniu wwiadomoci spoecznej Zachodniopomorzan tradycji regionalnej zprawdziwego zdarzenia. By moe przyczyn takiego stanu naleaoby poszukiwa w specyfice historycznodemograficznej Pomorza Zachodniego, zwizanej z procesami napywowymi imigracyjnymi, sigajcymi czasw II wojny wiatowej atake unifikujcym dziedzictwem realnego socjalizmu, ktry przez dziesiciolecia gasi rnorodno kulturow ireligijn przywiezion na te ziemie zKresw, zMaopolski czy Wielkopolski. Wielu mieszkacw regionu, ktrzy byli wstanie zaszczepi wmodych pokoleniach pewne zwyczaje iprzekaza tradycje, odeszo bezpowrotnie. Jednoznaczna irzeczowa odpowied na pytanie oprzyczyny braku utrwalonych przejaww tradycji wregionie wymagaaby dalszych, pogbionych bada. Respondentw poproszono rwnie o wskazanie najwaniejszych wydarze i okresw historycznych zwizanych bezporednio z ziemiami Pomorza Zachodniego. Tym razem respondenci wybierali maksymalnie trzy spord siedmiu przedstawionych im do wyboru odpowiedzi iwskazywali najczciej: odzyskanie ziem Pomorza Zachodniego przez Polsk (1945 rok) 24% odpowiedzi, strajki robotnicze z1970 i1980 roku 18%, zalubiny zmorzem wKoobrzegu iMrzeynie (1945 rok) 17%, bitwa pod Cedyni (972 rok) 15%. Respondentom pozostawiono take moliwo wymienienia innych wydarze, spoza przedstawionego im katalogu odpowiedzi. Zmoliwoci tej skorzystao zaledwie 4% badanych, anajczciej udzielane odpowiedzi sugeroway jednoznacznie, e adne zwydarze iokresw historycznych przedstawionych respondentom do wyboru nie zasuguje na miano najwaniejszego. Odpowiedziom tego typu nie towarzyszyo jednak wskazanie jakichkolwiek alternatyw.
68
Tabela 22. Lista wydarze iokresw historycznych zwizanych zziemi zachodniopomorsk, ktre respondenci uznali za najwaniejsze (N=1066)
Wydarzenia iokresy historyczne Odzyskanie ziem Pomorza Zachodniego przez Polsk (1945 rok) Strajki robotnicze z1970 i1980 roku Zalubiny zmorzem wKoobrzegu iMrzeynie(1945 rok) Bitwa pod Cedyni (972 rok) Dziaania wojenne zokresu II wojny wiatowej (193945 rok) Utworzenie Wojewdztwa Zachodniopomorskiego (1999 rok) Okres gdy ziemie Pomorza Zachodniego byy czci Prus (18 wiek pierwsza poowa 20tego wieku) Inne Odpowiedzi ogem Odpowiedzi N 491 369 350 309 236 192 47 78 2072 * Procent 24% 18% 17% 15% 11% 9% 2% 4% 100%
* Kady z1066 respondentw mg wskaza maksymalnie trzy odpowiedzi rdo: Opracowanie wasne.
3.5.3 Osoby imiejsca wwojewdztwie zachodniopomorskim, zktrych jego mieszkacy mog czu si dumni Dwa ostatnie pytania dotyczce tosamoci kulturowej dotyczyy tego, z jakich osb izjakich miejsc mieszkacy wojewdztwa mogliby poczuwa si do dumy. Wodniesieniu do osb pytanie miao charakter otwarty ibrzmiao: Jakie osoby (niezalenie czy obecnie yjce czy te postacie historyczne) zwizane bezporednio zterenem wojewdztwa zachodniopo morskiego, s lub mogyby by dum wojewdztwa? {Pyt. 28} Odpowiadajc na to pytanie respondenci mogli wskaza maksymalnie trzy takie postacie. Analiza ilociowa odpowiedzi pokazuje, e spord 1066 ogu badanych, a 724 (68%) znich stwierdzio, e nie zna takich osb, apozostaych 342 respondentw (32%) zadeklarowao, e zna przynajmniej jedn taka osob. Podobnie jak wprzypadku pytania dotyczcego tradycji regionalnych, take itutaj odpowiedzi cechoway si bardzo duym zrnicowaniem. Po ich zsumowaniu, uzyskano pierwsz dziesitk najczciej wymienianych postaci. Do zestawienia wybrano jednak tylko te, ktre pojawiy si wwyborach przynajmniej piciu osb. Ich list przedstawia tabela 23.
69
Tabela 23. Osoby, ktre zdaniem respondentw s lub mogyby by dum wojewdztwa zachodniopomorskiego
Posta Piotr Zaremba Monika Pyrek Marian Jurczyk Aleksander Kwaniewski Andrzej Lepper Bp. Ignacy Je Sebastian Karpiniuk Bp. Kazimierz Majdaski Ksi Bogusaw X Aleksander Wolszczan Mirosaw Mikietyski Ogem rdo: Opracowanie wasne. Liczba odpowiedzi N 71 21 20 13 8 8 7 6 6 5 5 170 % 41,8% 12,4% 11,8% 7,6% 4,7% 4,7% 4,1% 3,5% 3,5% 2,9% 2,9% 100,0%
Zdecydowanym zwycizc swoistego rankingu okaza si Piotr Zarba, tytuowany zwykle przez respondentw pierwszym prezydentem Szczecina, jak rwnie profesorem Zaremb. Wrd pozostaych osb, mogcych w opinii badanych pretendowa do tytuu dumy wojewdztwa, znalazy si przede wszystkim postacie wspczesne znane przede wszystkim ze swojej dziaalnoci politycznej (6 wskaza), kocielnej (2 wskazania), sportowej (1 wskazanie), naukowej (1 wskazanie) oraz jedna posta historyczna. Na uwag zasuguje fakt, i wrd wymienianych osb respondenci wskazywali najczciej na postacie zwizane zyciem politycznym (6 wskaza na 11), jak rwnie na to, e wrd osb najczciej wymienianych nie znalaz si ani jeden przedstawiciel obszaru kultury isztuki. Odnotowa naley wysokie, drugie miejsce Moniki Pyrek szczeciskiej lekkoatletki, ktr wskazay w jednakowym stopniu osoby z jej rodzinnego Szczecina, jaki i spoza Szczecina. Wpowyszym zestawieniu nie pojawia si te adna zosb, ktre wniosy swj wkad wrozwj regionu wokresie sprzed IiII Wojny wiatowej, jak choby posta Hermanna Hakena, wczesnego burmistrza Koobrzegu inadburmistrza Szczecina.
70
W celu okrelenia miejsc na terenie wojewdztwa, ktre s dla mieszkacw powodem do dumy, zadano respondentom nastpujce pytanie: Ktre z miejsc, ktre teraz Panu(i) przeczytam, uwaa Pan(i) za wizytwk wojewdztwa? {Pyt. 26} Naley doda, e pytanie to miao charakter potwarty, wktrym respondenci mogli wskaza maksymalnie trzy odpowiedzi, atake wymieni dodatkowo jedno miejsce nie znajdujce si na odczytanej im licie. Rozkad odpowiedzi na to pytanie przedstawia tabela 24.
Tabela 24. Miejsca, ktre respondenci uwaaj za wizytwk wojewdztwa zachodniopomorskiego (N=1066)
Miejsca wizytwki Szczecin Koobrzeg Midzyzdroje winoujcie Pojezierze Drawskie Wyspa Wolin i/lub Uznam Koszalin Puszcza Bukowa Pojezierze Iskie PoczynZdrj Puszcza Wkrzaska Pojezierze Myliborskie Inne miejsca Ogem rdo: Opracowanie wasne. Liczba odpowiedzi N 424 341 254 249 205 165 117 107 62 62 44 38 120 2188 % 19% 16% 12% 11% 9% 8% 5% 5% 3% 3% 2% 2% 5% 100%
Spord 2 188 udzielonych odpowiedzi, najczciej wskazywan wizytwk wojewdztwa okazuj si by miasta: Szczecin 19%, Koobrzeg 16%, Midzyzdroje 12% winoujcie 11%. Ponadto, zdaniem badanych mieszkacw, wizytwk regionu s obszary o walorach krajobrazowych icennych ze wzgldw przyrodniczych: Pojezierze Drawskie 9%, Wyspa Wolin i/lub Uznam 8%, Puszcza Bukowa 5%, Pojezierze Iskie 3%, Puszcza Wkrzaska 2% oraz Pojezierze Myliborskie 2%.
71
Naley jednak pamita, e miejsca wymieniane jako wizytwki regionu zostay wybrane zlisty przedstawionej respondentom do wyboru. Jedynie 5% badanych wskazao na inne miejsca, spoza tej listy. Pord tych wskaza najczciej pojawiao si Mielno iStargard Szczeciski, na ktre wskazywao po 1% respondentw. Warto jednoczenie doda, e zdecydowana wikszo osb wskazujcych na orodki miejskie, bya jednoczenie ich mieszkacami. Wymienianie obszarw cechujcych si wyjtkowymi walorami krajobrazowo przyrodniczymi, jak na przykad Pojezierze Drawskie, byo wzgldnie niezalene od miejsca zamieszkania respondentw. Reasumujc, analiza odpowiedzi na pytania dotyczce wybranych elementw tosamoci kulturowej mieszkacw wojewdztwa pokazuje, e: zdecydowana wikszo respondentw (powyej 92%) za najwaniejsze uznaje te wartoci, ktre wikszo badaczy uznaje za typowe dla kultury polskiej. S to: rodzina, szacunek dla innych oraz samego siebie, mio, przyja, wolno osobista iswoboda wyborw. Duo mniejszy odsetek za takie wartoci uznaje chodzenie do kina, teatru, na koncerty (49,4%), rozrywk, zabaw (64,7%) a take udzielanie si na rzecz spoecznoci lokalnej (64,0%). Bardzo wysoki odsetek badanych (68%) twierdzi, e zarwno wrd postaci historycznych, jak i osb yjcych wspczenie, nie widzi takich, ktre mogyby by dum wojewdztwa. Badani, ktrzy potrafili wskaza takie osoby, wymieniali przede wszystkim postacie ze wiata polityki, na czele znieyjcym ju Piotrem Zaremb pierwszym polskim prezydentem Szczecina. Ponad poowa ogu badanych (58,6%) nie potrafi wymieni take tradycji regionalnej, ani te regionalnego produktu. Osoby, ktre potrafiy wskaza na takie tradycje, wymieniay gwnie Dni Morza masow imprez organizowan co roku wSzczecinie. Respondenci poproszeni o wskazanie miejsc, ktre uwaaj za wizytwk wojewdztwa zachodniopomorskiego, wskazywali najczciej na miasta, ktre zamieszkuj oraz na miejsca owysokich walorach krajobrazowo przyrodniczych. Najczciej wtej kategorii wybierano Pojezierze Drawskie. Wrd wydarze iokresw historycznych zwizanych zziemi zachodniopomorsk, najwicej wskaza (24%) otrzymao Odzyskanie ziem Pomorza Zachodniego przez Polsk w1945 roku, ktre tym samym mona uzna za najwaniejsze dla respondentw.
72
4. Podsumowanie
4. PODSUMOWANIE
Badania wykazay, e tosamo spoeczna mieszkacw wojewdztwa zwizana jest przede wszystkim z penieniem przez nich rl rodzinnych oraz rl zwizanych z pobieraniem nauki iz prac. Wypenianiu tych rl nie towarzyszy jednak szersza aktywno spoeczna zdecydowanej wikszoci badanych. Tylko niewielki odsetek znich (19,4%) deklaruje przynaleno do organizacji, wybierajc wzalenoci od wieku te ocharakterze sportowym lub organizacje emeryckie ikluby seniorw. Podobnie zreszt, tylko jedna czwarta badanych deklaruje, e czuje si zwizana emocjonalnie zjakkolwiek organizacj spoeczn. Taki wynik badania moe wskazywa na istnienie wprzestrzeni spoecznoorganizacyjnej swoistej prni. Respondenci pytani otosamo indywidualn okrelaj siebie przede wszystkim wkategoriach oglnych izwizanych zpci: jestem czowiekiem, jestem mczyzn, jestem kobiet. Badanie mieszkacw pod ktem ich tosamoci terytorialnej pokazuje, e najwikszy odsetek respondentw identyfikuje si przede wszystkim zczterema obszarami terytorialnymi: zPolsk, ze swoj miejscowoci, 30 zwojewdztwem zachodniopomorskim, zEurop. Stopie swej identyfikacji ztrzema pierwszymi obszarami wikszo respondentw ocenia jako wysoki i bardzo wysoki, nieco mniej respondentw w rwnie wysokim stopniu utosamia si zEurop. Co ciekawe, cho wikszo mieszkacw deklaruje, e identyfikuje si zregionem zachodniopomorskim, to jednak 37,2% znich twierdzi jednoczenie, e nie czuje si zwizana emocjonalnie zadnym konkretnym miejscem na terenie wojewdztwa. Co wicej, 24,8% ogu badanych twierdzi, e wogle nie posiada takiego miejsca, take poza wojewdztwem, co zdaje si korespondowa zwczeniejszymi deklaracjami, wktrych 75% respondentw stwierdzio, i nie czuje si emocjonalnie zwizana z adnymi organizacjami spoecznymi, aprawie 81% e nie naley do adnej ztakich organizacji. Jest to zpewnoci obszar, ktry wymaga dalszej pogbionej analizy. Zbadanie zwizku midzy identyfikacj respondentw ze swoj miejscowoci, auczestniczeniem przez nich wdziaaniach na jej rzecz przynioso niejednoznaczne wyniki. Osoby, ktre deklaroway bardzo silny zwizek zzamieszkiwan miejscowoci nie wyrniay si pod wzgldem uczestnictwa w aktywnoci na rzecz rodowiska lokalnego, spord innych
30
Warto tu podkreli siln pozycj jak maj woczach respondentw zamieszkiwane przez nich miasta kiedy pytano ich miejsca, ktre s ich zdaniem wizytwk wojewdztwa, respondenci na pierwszym miejscu wskazywali na miasta, na drugim za na tereny owysokich walorach krajobrazowo przyrodniczych.
73
badanych. Tylko osoby deklarujce, e udzielanie si na rzecz spoecznoci lokalnej jest dla nich bardzo istotn wartoci, wykazyway wiksz aktywno na rzecz swojej spoecznoci. Wprzypadku identyfikacji zregionem, analiza wynikw pokazaa, e silna identyfikacja respondentw ze swoim regionem nie przekada si bezporednio na zwikszenie stopnia uczestniczenia w dziaaniach podejmowanych na jego rzecz. Prawie taki sam odsetek respondentw, spord bardzo silnie utosamiajcych si z regionem, uczestniczy jak i nie uczestniczy wtakich dziaaniach. Eksploracyjny charakter bada nie pozwoli jednak udzieli odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak si dzieje. Badanie wybranych elementw tosamoci kulturowej mieszkacw wojewdztwa pokazao, e zdecydowana wikszo respondentw (powyej 92%) jako najwaniejsze wskazuje wartoci, ktre wikszo badaczy uznaje za typowe dla kultury polskiej, tj. rodzin, szacunek, mio, przyja oraz wolno osobist iswobod wyborw. Badanie wiedzy respondentw dotyczcej tradycji regionalnych pokazao, e 58,6% nie umie wymieni take adnej tradycji regionalnej, natomiast osoby, ktre potrafiy wskaza na takie tradycje, wymieniay gwnie na organizowane co roku wSzczecinie Dni Morza. By moe przyczyn takiego stanu naleaoby poszukiwa wspecyfice historyczno demograficznej Pomorza Zachodniego, zwizanej zprocesami napywowymi imigracyjnymi sigajcymi czasw II wojny wiatowej atake unifikujcym dziedzictwem realnego socjalizmu, jednak rzeczowa odpowied na to pytanie wymagaaby dalszych, pogbionych bada. Bardzo duy odsetek badanych (68%) zadeklarowa take, e zarwno wrd postaci historycznych, jak iwrd osb yjcych wspczenie, nie widzi takich, ktre mogyby by ich zdaniem dum wojewdztwa, postaci, ktra uosabiaaby wane dla mieszkacw wartoci. Pozostali respondenci, wymieniali przede wszystkim wspczesne postaci ze wiata polityki, cho take wyraziste postaci kocioa katolickiego na Pomorzu Zachodnim. Wrd osb najczciej wymienianych nie pojawi si ani jeden przedstawiciel wiata kultury isztuki. Konkludujc, wyniki przeprowadzonych bada skaniaj do postawienia kolejnych pyta badawczych, na ktre wramach przeprowadzonych bada eksploracyjno diagnostycznych nie sposb byo odpowiedzie. Badania takie zzaoenia maj bowiem charakter rozpoznawczy isu wstpnej diagnozie przedmiotu badania. Dopiero w dalszej kolejnoci bada si bliej te obszary, ktre we wstpnym rozpoznaniu ukazay ciekawe lub zaskakujce zjawiska istany. Wprzypadku przeprowadzonych bada zpewnoci daoby si odnale kilka takich zagadnie, na przykad: przyczyny niskiego zaangaowania mieszkacw wojewdztwa w dziaalno spoeczn; brak przywizania emocjonalnego do konkretnych miejsc w wojewdztwie zachodniopomorskim przy jednoczesnym identyfikowaniu si badanych z wojewdztwem. Takich obszarw czy problemw badawczych mona z pewnoci wskaza wicej. Ich wybr naley jednak do tych, ktrzy zainspirowani raportem, chcieliby kontynuowa prace nad poszukiwaniem fundamentw kapitau spoecznego wregionie.
74
5. REKOMENDACJE
5. REKOMENDACJE
Materia zebrany w wyniku przeprowadzonego i opisanego badania, mona uzna za warto sam wsobie, jako zbir informacji sucy porwnaniom lub dalszym dywagacjom na temat tosamoci, spoecznego kapitau lub aktywnoci lokalnej mieszkacw regionu. Mona te, po poddaniu go krytycznej, pogbionej analizie, potraktowa jako fundament rekomendacji do programowania konkretnych dziaa wkilku obszarach spoecznych, przede wszystkim wedukacji, kulturze czy integracji spoecznej. Wtym celu, autorzy bada postanowili podda wypracowany materia prbie krzyowego ognia pyta iodpowiedzi specjalistw, przede wszystkim socjologw, zarwno teoretykw reprezentujcych szczeciskie rodowiska akademickie, jak ipraktykw, dziaaczy oraz animatorw spoecznych przedstawicieli aktywnych stowarzysze z regionu, zajmujcych si tematyk tosamoci mieszkacw, aktywizacji iintegracji spoecznej. Spotkanie prowadzia dyrektor Regionalnego Orodka Polityki Spoecznej, anad jego przebiegiem idokumentowaniem czuwa zesp Obserwatorium Integracji Spoecznej. Dobr uczestnikw dyskusji mia przynie jeszcze jeden walor poczenie vis konfrontacj posiadanej wiedzy fachowej interlokutorw oraz ich ywe, osobiste dowiadczenie, wynikajce zzakorzenienia wkulturze irzeczywistoci regionu. Spotkanie odbyo si 28 lutego 2012 r., w siedzibie ROPS w Szczecinie. W pierwszej czci dyskusji uczestnicy spotkania, koncentrujc si na rnych kwestiach zawartych wraporcie, wnosili wiele cennych uwag ispostrzee sugerujc potencjalne kierunki bada wprzyszoci. Najwicej miejsca powicono zagadnieniu zwizku tosamoci zkapitaem spoecznym oraz jej roli w budowaniu tego kapitau w spoecznociach lokalnych. W tym punkcie wikszo uczestnikw zgodzia si ztwierdzeniem, e silna tosamo lokalna jest istotnym czynnikiem skaniajcym czowieka do dziaa na rzecz wsplnoty lokalnej, przez co przyczynia si do budowania kapitau spoecznego. Podkrelono wtym kontekcie take rol funkcjonujcych we wsplnocie norm iwartoci, czy te szerzej kultury, gdy to wanie wjej zasobach drzemie ogromny potencja mogcy przyczynia si do integrowania lokalnych spoecznoci inadawania im wyrazistej tosamoci. Ten aspekt dyskusji okaza si by istotny take dlatego, e wyniki przeprowadzonego badania, wpoczeniu zdanymi zRaportu ostanie Wojewdztwa Zachodniopomorskiego oraz diagnoz zawart wopracowaniu Czy kultura moe wzmacnia spjno spoeczn, sugeruj, e tosamo regionalna mieszkacw Wojewdztwa Zachodniopomorskiego posiada charakter naskrkowy, szablonowy, zorientowany na wartoci oglne oraz deklaratywny. Tosamo tego typu nie przekada si zazwyczaj na podejmowanie konkretnych dziaa na rzecz wsplnot lokalnych, stanowic
75
co najwyej pewien zasb do wykorzystania wprogramowaniu przyszych dziaa. Strategia dziaa aktywizujcych wtym obszarze stanowi naprawd due wyzwanie. W drugiej czci dyskusji, uczestnicy wypracowali szereg rekomendacji dla oglnie pojtej sfery polityki spoecznej, ktre mogyby stanowi punkt wyjcia do planowania rozwoju i programowania zmian z regionie. Rekomendacje te podzielono na dwie grupy, z ktrych pierwsza zawiera propozycje konkretnych dziaa (rekomendacje do wdroenia), druga za, sugeruje kierunek dalszych prac koncepcyjnych by moe na rzecz wypracowania nowych idei i innowacyjnych rozwiza dla polityk publicznych regionu (rekomendacje do pracy koncepcyjnej). Rekomendacje do wdroenia: Wyniki bada mona inaley wykorzysta do planowania dziaa na rzecz budowy kapitau spoecznego wregionie (jest on niski dla caej Polski, jednak wnaszym regionie ulega coraz wikszej degradacji); Za porednictwem Zakadw Doskonalenia Nauczycieli (w Szczecinie oraz Koszalinie) samorzd wojewdztwa powinien wdraa imonitorowa realizacj programw wiedzy oregionie; Infrastruktur ipotencja bdcy wdyspozycji instytucji kultury (biblioteki, orodki kultury, szkoy, wietlice) naley wykorzysta wprocesie budowy kapitau spoecznego, tym bardziej, e kadry kultury s przygotowane do wczenia si wproces budowania kapitau spoecznego, chc wnim partycypowa (orodki kultury jako Centra Aktywnoci Lokalnej); Powinno si wykorzysta potencja sportu amatorskiego (Orliki, UKSy i inne) oraz Ochotniczej Stray Poarnej stanowi one zalki wizi spoecznych nawet tam, gdzie nie ma szkoy czy biblioteki; Naley ksztatowa umiejtno wsppracy idziaa partnerskich na rnych szczeblach samorzdu (rekomendacja dotyczy instytucji, organizacji iludzi). Wdziaaniach tych warto oprze si na dowiadczeniach Lokalnych Grup Dziaania (Leader); Naley wyawia, ksztaci ipromowa liderw lokalnych (animatorw) oraz wdraa ipromowa metody pracy rodowiskowej; Stworzy sta platform wymiany wiedzy, wynikw bada idowiadcze dotyczcych kapitau spoecznego wregionie (moe ni by Zachodniopomorskie Forum Integracji Spoecznej dziaajce pod auspicjami Marszaka Wojewdztwa); Wzmacnia tosamo terytorialn poprzez uczynienie bardziej wyrazistymi miejscowoci, szk, domw kultury, muzew powinny one by atrakcyjne dla mieszkacw, posiada ciekaw ofert iwibrowa dobr energi; Znajdowa dobre przykady budowania kapitau spoecznego w regionie (dobre praktyki), analizowa ich sposoby dziaania oraz promowa iupowszechnia je jako modelowe rozwizania.
76
5. REKOMENDACJE
Rekomendacje do pracy koncepcyjnej: Istnieje potrzeba zaprojektowania wszechstronnych bada spoecznych dla regionu; Wiele obszarw mona by eksplorowa, wykorzystujc jakociowe badania terenowe badania wdziaaniu; Aby ludzie chcieli si angaowa wdziaania na rzecz rodowiska, miasta naley tak kreowa przestrze, aby miasto byo atrakcyjne (ludzie decyduj si na wyjazd do miejsc atrakcyjniejszych); Naley uwiadamia wadzom lokalnym znaczenie kapitau spoecznego dla rozwoju gospodarczego rodowisk lokalnych; Wadze lokalne powinny wspiera dziaania na rzecz budowania kapitau spoecznego; Do budowania kapitau spoecznego niezbdna jest tosamo oparta na normach iwartociach wsplnotowych; Kapita spoeczny jest kategori horyzontaln (nie mieci si w adnej brany) dlatego jego budowanie wymaga wsppracy rnych wydziaw samorzdu regionu; Jeli chcemy powanie podej do zagadnienia kapitau spoecznego powinnimy skupi si na spoecznociach lokalnych (przestrzeni ssiedzkiej, osiedlu); Naley zaprosi rne gremia do szerokiej dyskusji nad tym czym jest kategoria Pomorze Zachodnie wobec kategorii Wojewdztwo Zachodniopomorskie? czy kapita spoeczny moe rozwija si bez pamici historycznej? czy s lepsze rda pamici historycznej ni rodzina iszkoa?
Podjcie konsekwentnych i systemowych dziaa w obu wymienionych wyej obszarach powinno przyczyni si do przyspieszenia procesu budowania kapitau spoecznego wregionie iksztatowania silnej tosamoci na szczeblu lokalnym, awkonsekwencji take regionalnym. Autorzy irealizatorzy projektu badawczego dzikuj wszystkim osobom, ktre przyczyniy si do przeprowadzenia badania, przede wszystkim Zarzdowi Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, atake uczestnikom seminarium, powiconego analizie wynikw bada iwypracowaniu na ich podstawie rekomendacji dla polityki spoecznej regionu: dr Reginie Thurow idr Karolinie Izdebskiej zUniwersytetu Szczeciskiego; Tomaszowi Czubarze zWyszej Szkoy Administracji Publicznej wSzczecinie; dr. Ryszardowi Czyszkiewiczowi, dr. Wodzimierz Durce iPawowi Klimkowi ze Stowarzyszenia Czas Przestrze Tosamo; dr. Wacawowi Idziakowi zKoszaliskiego Towarzystwa SpoecznoKulturalnego; Markowi Sztarkowi zTowarzystwa Wspierania Rozwoju Pomorza Zachodniego, Hubertowi Pachciarkowi zfundacji Forum Gryf wSzczecinie; Jarosawowi Namaczyskiemu dyrektorowi Powiatowego Urzdu Pracy wobzie; Jerzemu Serdyskiemu dyrektorowi Wydziau Edukacji iSportu Urzdu Marszakowskiego wSzczecinie. Dyrektor ROPS oraz Zesp Obserwatorium Integracji Spoecznej w Szczecinie
77
5. SPIS TABEL, WYKRESW IMAP

Tabela 1. Pytania badawcze iodpowiadajce im pytania wkwestionariuszu 13 Tabela 2. Warstwa: wielko miejscowoci zamieszkania 15 Tabela 3. Warstwy: wiek ipe 15 Tabela 4. Respondenci wg obszaru zamieszkania: powiaty oraz wojewdztwa sprzed reformy 17 Tabela 5. Okres zamieszkiwania na terenie obecnego wojewdztwa zachodniopomorskiego przez osoby przyjezdne (n=312) 20 Tabela 6. Dynamiczne ujcie poziomu wyksztacenia 22 Tabela 7. Poziom wyksztacenia respondentw wedug grup wiekowych 22 Tabela 8. Wyznanie respondentw 24 Tabela 9. Sytuacja materialna respondentw 25 Tabela 10a i 10b okrelenia tosamoci 27 Tabela11. Tosamo badanych wpodziale na pe 29 Tabela 12a. Tosamo badanych wpodziale na pe iwiek kobiety 30 Tabela 12b. Tosamo badanych wpodziale na pe iwiek mczyni 30 Tabela 13. Przynaleno organizacyjna respondentw 35 Tabela 14. Miejsca na terenie woj. Zachodniopomorskiego, zktrymi respondenci czuj si emocjonalnie zwizani (n=669) 44 Tabela 15. Dlaczego zamierza Pan(i) pozosta na terenie wojewdztwa? 47 Tabela 16. Dlaczego zamierza Pan(i) wyjecha zterenu wojewdztwa? 48 Tabela 17. Uznawanie wartoci udzielanie si wspoecznoci lokalnej za bardzo wan, apodejmowanie dziaa na rzecz tej spoecznoci 51 Tabela18. Powody braku aktywnoci na rzecz spoecznoci lokalnej 53 Tabela 19. Co mogoby zmotywowa innych do dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej? 54 Tabela 20. Wydarzenia pomocowe, wktrych uczestniczyli respondenci (n=517) 56 Tabela 21. Zestawienie wartoci uznawanych przez respondentw 58 Tabela 22. Lista wydarze iokresw historycznych zwizanych zziemi zachodniopomorsk, ktre respondenci uznali za najwaniejsze (N=1066) 69 78
5. REKOMENDACJE
Tabela 23. Osoby, ktre zdaniem respondentw s lub mogyby by dum wojewdztwa zachodniopomorskiego 70 Tabela 24. Miejsca, ktre respondenci uwaaj za wizytwk wojewdztwa zachodniopomorskiego (N=1066) 71
Wykres 1. Respondenci wedug stopnia zakorzenienia (N=1066) 19 Wykres 2. Poziom wyksztacenia respondentw 21 Wykres 3. Odsetek osb praktykujcych wedug grup wiekowych 24 Wykres 4. Kim czuj si mieszkacy woj. Zachodniopomorskiego? 27 Wykres 5. Stopie identyfikacji respondentw ze szko/uczelni imiejscem pracy 28 Wykres 6. Czy istniej takie organizacje (instytucje, zrzeszenia, kluby lub ruchy spo., itp.), zktrymi czuje si Pan(i) emocjonalnie zwizany(a)? (N=1066) 31 Wykres 7. Rodzaje organizacji, zktrymi respondenci czuj si emocjonalnie zwizani* (n=266) 32 Wykres 8. Czy naley Pan/Pani do jakiej organizacji, stowarzyszenia lub klubu? (N=1066) 33 Wykres 9. Tosamo terytorialna mieszkacw wojewdztwa (n=1066) 36 Wykres 10. Stopie identyfikacji mieszkacw wojewdztwa zrnymi obszarami terytorialnymi. (N=1066) 37 Wykres 11. Gdyby mgby/mogaby Pan(i) mie wymarzon prac wkadym dowolnym miejscu, gdzie chcia(a)by Pan(i) wwczas zamieszka? 38 Wykres 12. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si zPolsk wg wieku 40 Wykres 13. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si zPolsk wzalenoci od sytuacji materialnej 40 Wykres 14. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si ze swoj miejscowoci wg wieku 41 Wykres 15. Procent osb bardzo silnie identyfikujcych si zwojewdztwem zachodniopomorskim wzalenoci od sytuacji materialnej 43 Wykres 16. Procent respondentw deklarujcy wi oraz brak wizi emocjonalnej zjakimkolwiek miejscem wwoj. zachodniopomorskim wg wieku 46 Wykres 17. Czy planuje Pan(i) wyjecha zregionu? 47 Wykres 18. Utosamianie si zzamieszkiwan miejscowoci adziaalno na jej rzecz 50
79
Wykres 19. Bardzo wysoka identyfikacja zzamieszkiwan miejscowoci adziaalno na jej rzecz 50 Wykres 20. Powody podejmowania przez respondentw dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej 52 Wykres 21. Deklaracja: czuj si Zachodniopomorzaniem auczestniczenie wpomocowych dziaaniach wregionie 55 Wykres 22. Bardzo wysoka identyfikacja zwojewdztwem zachodniopomorskim auczestniczenie wdziaaniach pomocowych wregionie. 56 Wykres 23. Wartoci wskazywane przez respondentw najczciej inajrzadziej 60 Wykres 24. Stosunek respondentw do kultywowania tradycji rodzinnych 61 Wykres 25. Procent respondentw uznajcych szacunek ze strony innych za bardzo wany wg sytuacji materialnej 63 Wykres 26. Procent respondentw uznajcych wolnoci iswobody osobiste za bardzo wane wg wieku 64 Wykres 27. Procent respondentw uznajcych natur iczyste rodowisko za warto bardzo wan wzalenoci od wieku 65 Wykres 28. Tradycje iprodukty regionalne wedug respondentw (n=441) 67
Mapa nr 1. Powiaty wojewdztwa zachodniopomorskiego na tle byych wojewdztw 16 Mapa nr 2. Odsetek osb deklarujcych przynaleno organizacyjn wpodziale na powiaty 34 Mapa nr 3. Odsetek osb bardzo silnie identyfikujcych si zwojewdztwem wpodziale na powiaty 42
Raport (wraz z narzdziem badawczym) jest dostpny w wersji elektronicznej na stronie internetowej Obserwatorium Integracji Spoecznej pod adresem: http://www.ois.wzp.pl/ w dziale Badania i analizy
80
ANEKS
ANEKS
Kwestionariusz wywiadu telefonicznego CATI w ramach badania pn. Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego (wersja obowizujca po pilotau) Dzie dobry! Nazywam si [] Jestem ankieterem firmy BD Center. Realizujemy badanie, ktrego celem jest poznanie opinii mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego na temat regionu. Wzwizku ztym prosz opowicenie mi kilku minut. Bardzo zaley nam na po znaniu Pana/Pani zdania wtej kwestii. Gwarantuj cakowit poufno uzyskanych informacji izapewniam, i udzielone przez Pana(i) odpowiedzi pozostan anonimowe iposu jedynie do opracowania zbiorczego raportu zbada. 1. ANKIETER: Prosz zaznaczy pe respondenta:
1. Kobieta 2. Mczyzna
2. Czy mieszka Pan/Pani:
1. Na wsi 2. W miecie do 50 tysicy mieszkacw 3. W miecie powyej 50 tysicy mieszkacw

3. Czy moe mi Pan(i) poda swj wiek?
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
15 19 lat 20 24 lat 25 34 lat 35 44 lat 45 54 lat 55 59 lat 60 64 lata Powyej 64 lat Mniej ni 15 lat zakocz wywiad
81
4. 5.
(Pytanie systemowe warunkujce kwot prby badawczej kwota na pytaniach 1 i3) Czy mieszka Pan/Pani na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego od urodzenia?
1. Tak 2. Nie przejd do pytania nr 8 3. Nie mieszkam wwojewdztwie zachodniopomorskim zakocz wywiad
6. A czy Pana/Pani rodzice, dziadkowie, pradziadkowie mieszkali na tym terenie (wobecnym wojewdztwie zachodniopomorskim)? (ANKIETER: dopytaj izaznacz WSZYSTKIE waciwe odpowiedzi)
1. 2. 3. 4.
7.
Rodzice Dziadkowie Pradziadkowie Moi przodkowie zamieszkiwali tu jeszcze wczeniej
Skd przybyli tutaj Pana/Pani rodzice/dziadkowie/pradziadkowie? (ANKIETER: prosz spyta tylko oostatni (sigajca wstecz) kategori, wybran przez respondenta)
8.
Ile lat mieszka Pan/Pani na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego? (ANKIETER: wpisz liczb lat; w przypadku gdy kto okresowo wyjeda popro opoliczenie cznego czasu pobytu) . lat
9.
Gdybym poprosi(a) Pana/Pani opodanie odpowiedzi na pytanie kim jestem?, to jakby si Pan/Pani okreli(a)? Prosz opodanie piciu najwaniejszych okrele siebie wkolejnoci, wjakiej pojawi si wPana/Pani mylach. Jestem:
1. 2. 3. 4. 5.
10. Chciaabym zapyta Pana/Pani oPana/Pani poczucie tosamoci. Kim najbardziej si Pan/Pani czuje? Przeczytam Panu(i) 8 okrele. Prosz wybra maksymalnie 3, ktre s Panu(i) najblisze:
1. Kosmopolit (obywatelem caego wiata)

82
ANEKS
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Europejczykiem Polakiem Zachodniopomorzaninem Mieszkacem swojego powiatu Mieszkacem swojej gminy Mieszkacem swojej miejscowoci Mieszkacem swojego osiedla/dzielnicy Kim innym (kim?)
11. Poprosz Pana/Pani owskazanie wjakim stopniu utosamia si Pan/Pani zposzczeglnymi obszarami, ktre wymieni. Prosz okreli stopie identyfikacji na skali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza brak identyfikacji, a10 cakowit identyfikacj:
Brak identyfikacji 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Cakowita identyfikacja 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
Europa Polska Wojewdztwo zachodniopomorskie Dawne Wojewdztwo (sprzed reformy administracyjnej) Powiat Gmina Miejscowo Dzielnica/osiedle Przestrze ssiedzka Moja praca Moja szkoa/uczelnia
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7
8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
12. Zamy, e mg(oga)by Pan/Pani mie wymarzon prac wkadym dowolnym miejscu. Gdzie chcia(a)by Pan/Pani wwczas zamieszka? (ANKIETER: NIE CZYTAJ, poczekaj na odpowied respondenta isamodzielnie przyporzdkuj waciw odpowied)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
W tej samej miejscowoci W innej miejscowoci, ale wtej samej gminie W innej miejscowoci, ale wtym samym powiecie W innej miejscowoci, ale wtym samym wojewdztwie Poza wojewdztwem zachodniopomorskim, ale wPolsce Za granic, ale wEuropie Poza Europ
83
13. Przeczytam Panu/Pani szereg zda odnoszcych si do rnych kwestii, prosz powiedzie na ile zgadza si Pani zponiszymi opiniami?
Raczej si nie zgadzam 2 2
Zdecydowanie si nie zgadzam Zaley mi na tym by kultywowa tradycje rodzinne Mieszkacy naszego regionu chtnie uczestnicz wobchodach wit religijnych Lubi uczestniczy wfestynach, festiwalach iimprezach odbywajcych si wmoim regionie W jzyku, ktrym si posuguj wystpuj akcenty, wyraenia isowa, ktre nie wystpuj winnych regionach kraju Mwienie (moj) gwar jest powodem do dumy Udzielam si na rzecz spoecznoci lokalnej Kibicuj druynom sportowym zwojewdztwa zachodniopomorskiego Uczestniczyem wwydarzeniach wmoim regionie, wktrych ludzie jednoczyli si by sobie pomc (np. klski ywioowe, strajki, pikiety, porzdkowanie wsplnej przestrzeni) 1 1
Raczej si zgadzam 3 3
Zdecydowanie si zgadzam 4 4
1 1 1
2 2 2
3 3 3
4 4 4
14. W jakich wydarzeniach Pan/Pani uczestniczy/a? (Jeli wPyt 13.8 odp. 3 lub 4) 15. Co powoduje, e dziaa Pan/Pani na rzecz spoecznoci lokalnej? (Jeli wPyt 13.6 odp. 3 lub 4) 16. Dlaczego nie udziela si Pan/Pani rzecz spoecznoci lokalnej? (Jeli w Pyt 13.6 odp. 1 lub 2) 17. Co Pana/Pani zadaniem mogoby zmotywowa innych do dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej?
84
ANEKS
18. Jeli zna Pan/Pani jakie tradycje regionalne (np. regionalne wita, produkty), to ktre znich uwaa Pan/Pani za najwaniejsze? 1. 2. .. 3. .. 4. Nie znam 19. W jakim stopniu wane s dla Pana/Pani nastpujce sprawy? Prosz okreli wskali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza zupenie niewane a10 bardzo wane:
Zupenie niewane 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Bardzo wane 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
Rodzina Wyksztacenie/wiedza Kariera zawodowa Mio Rozrywka, zabawa, Rozwijanie swoich zainteresowa Pomaganie innym (wolontariat) Chodzenie do kina, teatru, na koncerty Posiadanie pienidzy Wolno osobista, swoboda wyborw ipostaw Natura, czyste rodowisko Bycie szanowanym Posiadanie przyjaci Bg, modlitwa, religia Wasny wygld zewntrzny (ubir, sylwetka) Zdrowie Udzielanie si wspoecznoci lokalnej Dobre relacje zssiadami Dobre relacje ze wsppracownikami
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7
8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
20. Czy ma Pan/Pani takie miejsce na terenie wojewdztwa zachodniopomorskiego, zktrym jest Pan/Pani emocjonalnie zwizany/a? 1. Tak Co to jest za miejsce? ...................................... 2. Nie 21. A czy ma Pan/Pani takie miejsce gdziekolwiek indziej? (Jeli wPyt 20 odp. 2)
1. Tak Co to jest za miejsce? ......................................

2. Nie
85
22. Prosz powiedzie czy istniej takie organizacje (instytucje, zrzeszenia, kluby lub ruchy spo., itp.), zktrymi czuje si Pan/Pani emocjonalnie zwizany/a? (ANKIE TER dopytaj czy jakie jeszcze)
1. Tak (prosz wymieni jakie organizacje)

..
2. Nie
23. Co powoduje, e te organizacje s dla Pana/Pani wane? (ANKIETER: moliwo wyboru kilku odpowiedzi) 1. Zajmuj si sprawami, ktre mnie dotycz 2. Robi wane rzeczy dla rozwoju regionu 3. Wykonuj zadania poprawiajce jako ycia 4. Dziki uczestnictwu wich dziaaniach mog realizowa swoje cele 5. Daj mi moliwo kontaktu zinnymi osobami 6. Inne (jakie?).. 24. A czy naley Pan/Pani do jakiej organizacji, stowarzyszenia lub klubu (np. hobbystycznego, artystycznego, religijnego, ekologicznego itp.)?
1. Tak (do ilu?) 2. Nie przejd do pytania 26
25. Prosz powiedzie jaki jest typ tej/tych organizacji? (ANKIETER: nie czyta, przy porzdkowa do poniszych typw, wrazie potrzeby dopyta; wielokrotny wybr)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Organizacje dziaajce na rzecz szkolnictwa, owiaty, np. komitet rodzicielski/rada rodzicw Organizacje dziaajce na rzecz szkolnictwa, owiaty np. fundacja szkolna, uczelniana Spoeczne Towarzystwo Owiatowe itp. Zwizki zawodowe Organizacje sportowe (zwizki, kluby istowarzyszenia) Organizacje, ruchy religijne, kocielne, wsplnoty parafialne Ochotnicza Stra Poarna, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Organizacje modzieowe: harcerstwo Organizacje modzieowe np., zwizki istowarzyszenia studenckie; kluby modzieowe, Organizacje charytatywne dziaajce na rzecz osb potrzebujcych, dzieci, ubogich, bezdomnych, chorych, niepenosprawnych, ofiar klsk ywioowych, ofiar wojen itp. Organizacje emerytw, kluby seniorw Organizacje dziaajce na rzecz ochrony rodowiska naturalnego Organizacje, stowarzyszenia artystyczne chr Organizacje, stowarzyszenia artystyczne orkiestra/zesp muzyczny Organizacje, stowarzyszenia artystyczne zesp taneczny Organizacje, stowarzyszenia artystyczne zesp teatralny Organizacje wspierajce placwki suby zdrowia
86
ANEKS
18 19 20 21 22 23 24 25 26
Organizacje samopomocowe, np. stowarzyszenia osb niepenosprawnych, samotnych ojcw, anonimowych alkoholikw, osb bezrobotnych itp. Organizacje kombatantw, weteranw, ofiar wojny Komitety starajce si ozaatwienie jakiej konkretnej sprawy (np. parkingu), grupy protestu Samorzdy gminne, Samorzdy wojewdzkie ipowiatowe Stowarzyszenia mionikw miejscowoci, np. zajmujce si ochron zabytkw, rozwojem kultury regionalnej itp. Stowarzyszenia mionikw regionu Organizacje kobiece, np. koa gospody wiejskich, stowarzyszenia amazonek, Partie polityczne Innego typu (jakiego?) .
26. Ktre zmiejsc, ktre teraz Panu(i) przeczytam, uwaa Pan/Pani za wizytwk wojewdztwa? (rotacja) (ANKIETER: moliwo wyboru maksymalnie 3 odpowiedzi)
1. Wyspa Wolin iUznam 2. Pojezierze Drawskie 3. Pojezierze Iskie 4. Pojezierze Myliborskie 5. Puszcza Wkrzaska 6. Puszcza Bukowa 7. Koobrzeg 8. PoczynZdrj 9. winoujcie 10. Midzyzdroje 11. Koszalin 12. Szczecin 13. Inne (jakie?).
27. A teraz przeczytam Panu(i) list wydarze i okresw historycznych zwizanych z ziemi zachodniopomorsk, prosz wskaza maksymalnie trzy najwaniejsze Pana/Pani zdaniem: (ANKIETER: moliwo wyboru maksymalnie 3 odpowiedzi)
1. Bitwa pod Cedyni (972) 2. Okres gdy ziemie Pomorza zachodniego byy czci Prus (XVIII I po XX
wieku)
3. 4. 5. 6. 7. 8.
Dziaania wojenne zokresu II wojny wiatowej 193945 Zalubiny zmorzem wKoobrzegu iMrzeynie (1945) Odzyskanie ziem Pomorza Zachodniego przez Polsk 1945 Strajki robotnicze z1970 i1980 roku Utworzenie woj. Zachodniopomorskiego (1999) Inne (jakie?)..
87
28. Jakie osoby (niezalenie czy obecnie yjce czy te postacie historyczne) zwizane zterenem wojewdztwa zachodniopomorskiego, s lub mogyby by dum wojewdztwa? (ANKIETER: wprzypadku osb nieznanych publicznie poprosi owskazanie czym ta osoba si zajmuje, np. dziaacz spoeczny, polityk, artysta)
1. 2. 3. 4.
.. .. .. Nie znam takich osb
29. Jakie ma Pan/Pani plany odnonie dalszego zamieszkiwania na terenie wojewdztwa?:
1. 2. 3. 4.
Nie planuj wyjeda zregionu Planuj wyjecha zregionu na kilka miesicy Planuj wyjecha na kilka lat Chc wyjecha na stae
30. Dlaczego zamierza Pan/Pani pozosta na terenie wojewdztwa? (Jeli wPyt 29 odp. 1) 31. Dlaczego zamierza Pan/Pani wyjecha zterenu wojewdztwa? (Jeli wPyt 29 odp. 2,3 lub 4) ........ 32. Ile osb mieszka wPana/Pani gospodarstwie domowym? (ANKIETER: dopytaj iza znacz WSZYSTKIE waciwe odpowiedzi) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Mieszkam sam(a) Mieszkam zmaonkiem/partnerem(k) Mieszkam zdziemi Mieszkam zrodzicami Mieszkam zdziadkami Mieszkam zdalsz rodzin Odmowa odpowiedzi
33. Jakie jest Pana/Pani wyksztacenie? 1. 2. 3. Niepene podstawowe Podstawowe Gimnazjalne
88
ANEKS
4. 5. 6. 7. 8. 9.
Zasadnicze zawodowe rednie (liceum, technikum) Pomaturalne/policealne Licencjackie Wysze Odmowa odpowiedzi
34. Czy ma Pan(i) matur? (Jeli wPyt 33 odp. 5) 1. 2. 3. Tak Nie Odmowa odpowiedzi
35. Jaka jest Pana/Pani aktualna sytuacja spoecznozawodowa?
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Ucze/uczennica Student/studentka Pracujcy windywidualnym gospodarstwie rolnym (rolnik) Osoba pracujca zawodowo Bezrobotny/bezrobotna Emeryt/emerytka Rencista/rencistka Osoba zajmujca si wasnym gospodarstwem domowym Odmowa odpowiedzi
36. Czy kiedykolwiek pracowa(a) Pan/Pani zawodowo? (Jeli wPyt 35 nie zaznaczono odp. 3 lub 4)
1. Tak 2. Nie przejd do pytania 39

37. Jaki jest Pan/Pani zawd wykonywany? (obecnie lub wprzeszoci) 38. Jaki jest Pana/Pani wyuczony zawd? 39. Prosz powiedzie, ktra zwypowiedzi najlepiej odzwierciedla sytuacj Pana/Pani rodziny:
1. yjemy bardzo biednie nie starcza nam nawet na podstawowe potrzeby 2. yjemy skromnie musimy na co dzie bardzo oszczdnie gospodarowa
89
3. yjemy rednio starcza nam na co dzie, ale musimy oszczdza na powaniejsze zakupy (np. pralk, lodwk, TV)
4. yjemy dobrze starcza nam na wiele bez specjalnego oszczdzania 5. yjemy bardzo dobrze moemy pozwoli sobie na pewien luksus 6. Odmowa odpowiedzi
40. Jaka jest Pana/Pani przynaleno narodowa ietniczna? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Polska Biaoruska Czeska Litewska emkowska Niemiecka Ormiaska Romska Rosyjska
10. Sowacka 11. Tatarska 12. Ukraiska 13. ydowska 14. Inna (jaka?) 15. Odmowa odpowiedzi 41. Prosz powiedzie, jakie jest Pana/Pani wyznanie?
1. 2. 3. 4.
Rzymsko katolickie Inne (jakie?) adne jestem ateist zakocz wywiad Odmowa odpowiedzi zakocz wywiad
42. Czy jest Pan/Pani osob praktykujc?
1. Tak 2. Nie 3. Odmowa odpowiedzi

Dzikuj uprzejmie za powicony czas iudzia wbadaniu!
90
Urzd Marszakowski Wojewdztwa Zachodniopomorskiego Regionalny Orodek Polityki Spoecznej ul. Korsarzy 34 70540 Szczecin
Badania Tosamo regionalna mieszkacw Wojewdztwa Zachodniopomorskiego s cennym wkadem w poznawanie struktury spoecznej naszego wojewdztwa. () () Respondenci pokazuj si jako osoby sabo zwizane emocjonalnie z terytorium na ktrym mieszkaj. Najwikszy odsetek nie zwizanych emocjonalnie zamieszkuje tereny wiejskie. A jednak wikszo badanych (88%) nie planuje opuszczenia regionu. () () Zdecydowana wikszo respondentw jako najwaniejsze wskazuje wartoci, ktre wikszo badaczy uznaje za typowe dla kultury polskiej, tj. rodzin, szacunek, mio, przyja oraz wolno osobist i swobod wyborw. () () Wyniki bada dotyczcych tosamoci regionalnej w poczeniu z danymi z Raportu o stanie wojewdztwa zachodniopomorskiego oraz diagnoz zawart w opracowaniu Czy kultura moe wzmacnia spjno spoeczn? pokazuj, e tosamo regionaln mieszkacw woj. zachodniopomorskiego mona okreli, jako naskrkow, szablonow, deklaratywn, zorientowan na wartoci oglne. () Z recenzji dr. Wacawa Idziaka
Obserwatorium Integracji Spoecznejdziaanie realizowane przez Regionalny Orodek Polityki Spoecznej Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Zachodniopomorskiego w ramach projektu systemowego 1.16 Koordynacja na rzecz aktywnej integracji, wspfinansowanego zEuropejskiego Funduszu Spoecznego. Dziaanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy iintegracji spoecznej. Priorytet IZatrudnienie iintegracja spoeczna Programu Operacyjnego Kapita Ludzki.
Publikacja wspfinansowana przez Uni Europejsk w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tożsamość Regionalna Mieszkańców Woj. Zachodniopomorskiego

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tożsamość Regionalna Mieszkańców Woj. Zachodniopomorskiego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Raport zbada eksploracyjno-diagnostycznych

Autorzy raportu: Dorota Rybarska Jarosz Lech Barylski

Zesp redakcyjny: Katarzyna Borkowska Dariusz Dziechciarz Shivan Fate

Nakad: 500 egz. Egzemplarz bezpatny

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Raport zbada eksploracyjno-diagnostycznych

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tabela 1. Pytania badawcze iodpowiadajce im pytania wkwestionariuszu

19, 13.1, 13.2, 13.3

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tabela 3. Warstwy: wiek ipe

6,9 9,0 20,1 15,0 16,5 10,4 8,0 14,1 100,0

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

rdo: Opracowanie wasne

Tabela 4. Respondenci wg obszaru zamieszkania: powiaty oraz wojewdztwa sprzed reformy

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

3. ANALIZA WYNIKW BADA

3. Analiza wynikw bada

Wykres 1. Respondenci wedug stopnia zakorzenienia (N=1066)

rdo: Opracowanie wasne.

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

3. Analiza wynikw bada

Wykres 2. Poziom wyksztacenia respondentw

rdo: Opracowanie wasne.

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tabela 6. Dynamiczne ujcie poziomu wyksztacenia

Tabela 7. Poziom wyksztacenia respondentw wedug grup wiekowych

1519 2024 2534 3544 4554 5559 6064 pow. 64 Ogem

9% 4% 9% 6% 14% 8% 12% 38% 100%

81% 5% 14% 0% 0% 0% 0% 0% 100%

1% 6% 20% 20% 27% 13% 9% 3% 100%

4% 12% 16% 15% 15% 14% 9% 16% 100%

0% 16% 42% 11% 11% 8% 5% 8% 100%

0% 41% 15% 15% 4% 0% 4% 22% 100%

rdo: Opracowanie wasne

Wysze (n=265) 0% 5% 29% 19% 20% 8% 7% 12% 100%

3. Analiza wynikw bada

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

Tabela 8. Wyznanie respondentw

Wykres 3. Odsetek osb praktykujcych wedug grup wiekowych

rdo: Opracowanie wasne

3. Analiza wynikw bada

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

3. Analiza wynikw bada

Wykres 4. Kim czuj si mieszkacy woj. Zachodniopomorskiego?

rdo: opracowanie wasne

Tosamo regionalna mieszkacw wojewdztwa zachodniopomorskiego

rdo: Opracowanie wasne

3. Analiza wynikw bada

rdo: Opracowanie wasne

Tabela 12a. Tosamo badanych wpodziale na pe iwiek kobiety

wiek Jestem: matk Polk kobiet on pracujca czowiekiem

25 34 % 49,5 30,3 29,4 24,8 12,8 11,0

wiek Jestem: matk on Polk kobiet czowiekiem pracujca

35 44 % 69,2 35,9 34,6 26,9 7,7 7,7

wiek Jestem: matk kobiet Polk on babci czowiekiem

45 54 % 55,3 34,1 32,9 25,9 15,3 9,4