Copyright by $ta

WIRUS GRYPY WIRUS WCIEKLIZNY KORONAWIRUSY ADENOWIRUSY PARAMYKSOWIRUSY a. Wirusy parainfluenzy b. Wirus nagminnego zapalenia przyusznic c. Odra d. Wirusy RS (syncytialny wirus oddechowy) 6. PIKORNAWIRUSY a. Enterowirusy i parechowirusy b. Hepatowirusy (wirus zapalenia wtroby typu A, HAV) c. Rinowirusy 7. WIRUS OPRYSZCZKI POSPOLITEJ (HSV HERPES SIMPLEX VIRUS) 8. WIRUS OSPY WIETRZNEJ-PPACA (VZV VARICELLA-ZOSTER VIRUS) 9. WIRUS KLESZCZOWEGO ZAPALENIA MZGU 10. POWIKANIA NEUROLOGICZNE W PRZEBIEGU ODRY I WINKI a. winka b. Odra 11. RYCZKA
WIRUS
GRYPY

1. 2. 3. 4. 5.

W obrbie rodziny Ortomyksowirusw wyrnia si jeden rodzaj Influenza virus, obejmujcy trzy gatunki A, B, C o A i B s przyczyn cikich zachorowa, ktre mog osi ga rozmiary epidemii, natomiast typ C powoduje zachorowania o lejszym przebiegu i nie wywo uje epidemii. Wirus grypy A Wirus grypy A wystpuje u ludzi i zwierzt (winie, konie, foki, wieloryby oraz ptaki). To najczciej wystpuj cy i najgroniejszy wirus grypy Genom wirusa stanowi jednoniciowy RNA, majcy 8 segmentw i charakteryzuje si w porwnaniu do innych typw znaczn genetyczn zmiennoci zwizan z wystpowaniem mutacji i reasortacji genetycznej. Wirus grypy A mona podda dalszej klasyfikacji w oparciu o typy biaek tworzcych otoczk biakow (hemaglutynina HA lub H) oraz neuraminidazy (NA lub N). Biaka te s niezbdne do poprawnej replikacji wirusa. o Wyrniono 15 podtypw HA oraz 9 podtypw NA, co daje cznie 135 moliwych kombinacji segmentw genowych i powoduje istnienie ogromnej rnorodnoci tego podtypu wirusw. Wirus grypy B Wirus grypy B wystpuje tylko u ludzi. wirus grypy B wystpuje raczej endemicznie i wywouje mniej ognisk epidemicznych Genom wirusa skada si z jednoniciowego RNA podzielonego na 8 segmentw. Rodzaj B ma tylko po jednym podtypie HA i NA. Wirus grypy C Wirus grypy C wystpuje u ludzi i wi. Wirus grypy C jest rzadko izolowany, gwnie od osb modych i nie ma wikszego znaczenia jako patogen Powoduje tylko lekkie infekcje, np. zapalenie spojwek i nie powoduje wystpowania epidemii. W odrnieniu od typw A i B, jednoniciowy RNA ma tylko 7 segmentw, a czsteczka wirusa nie posiada biaka neuraminidazy, za to jest wyposaona w dodatkowe biako HEF.

Budowa o Genom: Kwas nukleinowy skada si z omiu poczonych ze sob segmentw RNA o ujemnej polarnoci (-RNA) o Symetria helikalna

-1-

 Copyright by $ta

Osonka: Osonka jest dwuwarstwow bon lipidow, w ktr s wbudowane wystajce na zewntrz wirionu, glikoproteinowe wypustki hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N). Hemaglutynina jest t czci skadow wirionu, ktra przycza si do swoistego receptora znajdujcego si na wraliwej komrce Antygeny wewntrzna M usztywnia struktur NP. - nukleoproteina

Patogeneza i obraz kliniczny o Przenoszone s drog oddechow o Zwykle namnaaj si w bonie luzowej nosogardzieli, wywoujc po okresie wylgania trwajcym 24-72 godziny zapalenie garda, a nawet zapalenie tchawicy i oskrzeli. o wysoka gorczka, dreszcze, ble misni, nieyt, suchy kaszel, powikszone w zy chonne, leukopenia, wiatowstrt, ble garda o Rozsiew zakaenia do puc moe by nastpstwem wczeniejszej infekcji grnych drg oddechowych lub moe wystpi bez uprzednich objaww chorobowych, co pogarsza rokowanie o Zapalenie puc wywoane wycznie przez wirusa grypy wystpuje rzadko. Z reguy jest spowodowane nadkaeniem gronkowcami, paciorkowcami, pneumokokami lub paeczkami z rodzaju Haemophilus. Te zakaenia, ktre byy gwn przyczyn zgonw z powodu grypy mona zwalczy za pomoc antybiotykw o Okres zdrowienia to 1-2 tygodnie Epidemiologia o skonno do wywoywania epidemii co 1-4 lata maj A, B (pandemia epidemia o zasigu globalnym, B raczej endemicznie) o unikatowe cechy epidemiologiczne dryf i skok o mniejsza zachorowalno u ludzi starszych o zakaenia sezonowe o zakano 4 dni o drogi zakaenia wydzieliny drg oddechowych o powikania czciej u dzieci i osb starszych o brak trwaej odpornoci Za unikatowe cechy epidemiologiczne wirusa grypy s odpowiedzialne dwa procesy: skok i przesunicie antygenowe o Przesuniciem antygenowym okrela si niewielkie zmiany antygenowe wirusowych glikoprotein hemaglutyniny i neuraminidazy powstajce na skutek mutacji punktowych Powstaj nowe warianty wirusa grypy przeciwko ktrym organizm nie ma wytworzonej uprzednio odpornoci. Z tego wzgldu jest konieczna coroczna zmiana skadu szczepionek przeciwgrypowych. o Skok antygenowy oznacza due zmiany antygenowe, wynikajce z reasortacji omiu segmentw kwasu nukleinowego, z ktrych skada si genom wirusowy zjawisko zmiennoci genetycznej polegajce na wymianie jednego bd kilku fragmentw jednoniciowego RNA wirusa grypy. Dochodzi do niego przy jednoczesnym zakaeniu komrki gospodarza przez dwa rne wirusy. Powstaje odrbny antygenowo szczep wirusa, o znacznych zmianach antygenowych gwnie czsteczek H (hemaglutynina) i N (neuraminidaza). Przeciwko takim szczepom wirusw grypy organizm nie ma wytworzonej uprzednio odpornoci, std czsto s one przyczyn epidemii lub pandemii. Powikania o uoglnione zakaenie wirusowe (zapalenie krtani, tchawicy, oskrzeli, mini, m. sercowego, osierdzia) o wtrne zakaenie bakteryjne (zapalenie puc), zaostrzenie POChP o reakcje nadwraliwoci (zesp Reya, zesp Guillaina-Barrego) Diagnostyka o odczyn hemaglutynacji (Hirsta) o odczyn zahamowania hemaglutynacji (OZHA) o odczyn immunoenzymatyczny (EIA) o immunofluorescencja bezporednia

-2-

 Copyright by $ta

WIRUS

WCIE KLIZNY

Wrd rodziny rabdowirusw patogenne dla czowieka jest rodzaje lyssawirusy, genotypy 1-7 o Typ 1 reprezentuje klasycznego wirusa wcieklizny, wystpujcego na cay wiecie o Typy 2-4 wyizolowano od afrykaskich nietoperzy o Typy 5 i 6 od nietoperzy europejskich o Typ 7 od nietoperzy australijskich Budowa: o Rabdowirusy maj ksztat paeczkowaty, o jednym kocu ostro citym, za drugim zaokrglonym (ksztat pocisku) o Genom rabdowirusa stanowi RNA o ujemnej polarnoci o Helikalna symetria nukleokapsydu o Glikoproteinowe wypustki na osonce Patogeneza i obraz kliniczny o Przenoszony prawie zawsze w wyniku ukszenia, czasami zadrapania przez zakaone zwierz o Inkubacja: od tygodnia do roku, rednio 1-3 miesicy (im dalej od mzgu, tym duej) Po ugryzieniu przez nietoperza inkubacja 3-4 tygodnie o Wirus pocztkowo namnaa si we wrotach zakaenia, w miniach i tkance cznej, a nastpnie wdruje wzdu wkien nerwowych do orodkowego ukadu nerwowego (OUN), gdzie zachodzi dalsza replikacja w istocie szarej Wzdu tych samych struktur wirus ulega rozsiewowi przez nerwy autonomiczne do tkanek z ktrych si wydala, przede wszystkim do gruczow linowych, rogwki i nerek Najczstsz postaci kliniczn u ludzi i zwierzt jest zapalenie mzgu, ktre po wystpieniu objaww chorobowych zawsze koczy si mierci

o o

Przebieg kliniczny w cieklizny o Faza wstpna (prodromalna, zwiastunw) Uczucie sw dzenia i pieczenia w okolicy wrt zakaenia Nudnoci, wymioty Zmiana nastroju Faza druga (pobudzenia) Skurcze mini garda i krtani, sprawiajce, e poykanie jest bardzo bolesne Mog one by wywoane nawet na widok wody (wodowstrt) Inne agodne bodce dwikowe i wizualne mog wywoa gwatowne reakcje, w tym ataki skurczw mini i napady szau, bicie, gryzienie i krzyki Zgon nastpuje najwczeniej trzeciego lub czwartego dnia od pojawienia si objaww Trzecia faza porae Moe wystpi , jeli pacjent przeyje ten wczeniejszy okres Etap ten charakteryzuje si wstpujcym paraliem i duszeniem si pacjenta, co prowadzi do jego mierci Leczenie jest wycznie objawowe Poniewa pacjent w trakcie choroby jest cakowicie przytomny wikszo lekw ma na celu umierzanie blw i stanw lkowych

Choroba w gruncie rzeczy przebiega tak samo u zwierzt i ludzi o U zwierzt obserwuje si radykaln zmian zachowania: dzikie zwierzta nie boj si ludzi, za zwierzta z natury agodne staj si agresywne Diagnostyka o Przyyciowa: Immunofluorescencja preparatw z odcisku rogwki Histopatologia bioptatw skry o Pomiertna: Histopatologia tkanki mzgowej Inokulacja oseskw mysich Hodowla komrek z tkank lub lin Badania serologiczne maj znaczenie przy oznaczaniu odpornoci nabytej po szczepieniu. -3-

 Copyright by $ta

Test EIA Test RFFIT

KORO NAWIRUSY
Rodzina Coronaviridae obejmuje kilka gatunkw wirusw, ktre mog zakaa krgowce Charakterystyka o Wirusy RNA o dodatniej polarnoci o Obecno osonki o Symetria helikalna o Wypustki glikoproteinowe o ksztacie maczugowatym Gatunki patogenne dla czowieka o ludzki koronawirus (HuCV Human Coronaivirus) o zesp ostrej cikiej niewydolnoci oddechowej (SARS severe acute respiratory syndrome) Patogeneza i obraz kliniczny o Koronawirusy wywoujce przezibienia s czynnikami etiologicznymi rnych zakae ukadu oddechowego. S one odpowiedzialne za okoo 30% infekcji przezibieniowych oglne rozbicie ble miniowe odczucie choroby ble gowy suchy mczcy kaszel duszno hipoksemia gorczka (38 stopni) o Wirus SARS przenosi si drog powietrzn. W obrazie klinicznym wystpuje gorczka i znaczna duszno, prowadzca do cikiego atypowego zapalenia puc, z pojawieniem si w obrazie radiologicznym klatki piersiowej zagszcze w obrbie miszu pucnego. Wirus wydalany jest w wydzielinach ukadu oddechowego

Diagnostyka o Rozpoznanie kliniczne o Izolacja wirusa w hodowli tkankowej o Badania serologiczne odczyn wizania dopeniacza, immunofluorescencji lub immunoenzymatyczny o mikroskopia elektronowa o Wirus SARS mona zidentyfikowa za pomoc PCR lub wyizolowa w hodowli linii komrkowej Vero

AD E NO WI RU SY
Znanych jest ponad 50 serotypw adenowirusw Klasyczny przykad symetrii ikosaedralnej Posiadaj dwuniciowy DNA Adenowirusy nie maj osonki Patogeneza i obraz kliniczny o Adenowirusy wywouj rne objawy chorobowe, wyst pujce w jednym, lub jednoczenie w wielu narzdach o Najwaniejsze s zakaenia grnych (czasami dolnych) drg oddechowych, oczu, oraz ukadu pokarmowego: Zakaenia ukadu oddechowego maj posta zapalenia bony luzowej nosa lub niebakteryjnego zapalenia garda Adenowirusy mog rwnie wywoa ostre zakaenia grypopodobne, a nawet szczeglnie u maych dzieci-potencjalnie miertelne zapalenie puc Zakaenia drg oddechowych u dzieci - s one czsto bezobjawowe, zwaszcza w przypadku adenowirusa 2. Istnieje tutaj zaleno od wieku: mae dzieci wykazuj zwykle nieyt nosa, za starsze - zapalenie gard a Zakaenie oddechowe u rekrutw - wystpuje w duych zbiorowiskach ludzkich, np. w koszarach, std nazwa -4-

 Copyright by $ta

Infekcje oczu mog wystpowa u pacjenta jako jedyna posta zakaenia, jednak czsto towarzysz zapaleniu garda Grudkowe zapalenie spojwek, zapalenie spojwek i rogwki Oko stoczniowca - jest to choroba oczu przenoszona za pomoc niesterylnych narzdzi medycznych Wanym aspektem zakae ukadu pokarmowego jest to, e wywouj je adenowirusy typu 40 i 41, z trudnoci namnaajce si w hodowli komrkowej Choroby jelit - wystpuj u niemowlt - moe to by zapalenia jelit lub wgobienie jelit Ostre zapalenia pcherza moczowego - wystpuj u niemowlt Zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych - take u niemowlt Adenowirusy mog przetrwa miesicami w w zach chonnych okolicy wrt zakaenia lub w migdakach, a ulegn reaktywacji. Diagnostyka o W adenowirusowych zakaeniach ukadu oddechowego diagnostycznym, jest wykrywanie przeciwcia w surowicy pacjenta o podstawowym badaniem

Najlepsz metod wykrywania adenowirusw powodujcych zakaenia pokarmowe jest badanie kau w mikroskopie elektronowych, a take stwierdzenie ich obecnoci za pomoc odczynw immunoenzymatycznych lub testu biernej aglutynacji

Epidemiologia o rdem zakaenia s ludzie, za wraliwo na te patogeny jest powszechna o Zakaenia adenowirusami wywoujcymi infekcje drg oddechowych nastpuj gwnie drog kropelkow , ponadto przez kontakt ze stolcem, z ktrym s wydalane wirusy o Zakaenia oczu nabywane s poprzez kpiel w skaonej wodzie lub jatrogennie, w nastpstwie nieskutecznej sterylizacji narzdzi okulistycznych Zakaenia ukadu pokarmowego szerz si drog fekalno-oraln, czciej przez kontakt ze stolcem ni wskutek spoycia skaonej wody lub pokarmu Pod wzgldem wystpowania adenowirusy s drugim (po rotawirusach) czynnikiem etiologicznym biegunek u dzieci

PAR AM YKSOWI RUSY

Rodzina Paramyxoviridae jest heterogenna, zarwno pod wzgldem waciwoci biologicznych jak i patogennych. Budowa o Jednoniciowy RNA o ujemnej polarnoci o Symetria helikalna Podzielona jest na dwie podrodziny: o Paramyxovirinae zawierajca rodzaje Paramyxovirus wirus parainfluenzy typ 1 i typ 3 Rubulavirus wirus nagminnego zapaleni przyusznic oraz wirusy parainfluenzy typ 2 i typ 4 Morbillivirus wirus odry patogenny dla czowieka Niesklasyfikowane, cile spokrewnione ze sob wirusy Hendra i Nipah Pneumovirinae, rodzaj Pneumovirus zawieraj cy prawdopodobne kilka typw wirusa RS (oraz ludzki metapneumowirus)

Patogeneza i obraz kliniczny

-5-

 Copyright by $ta

Wirusy parainfluenzy Wywouj zakaenia grypopodobne, ktre niekiedy mog przej w zapalenie oskrzeli lub nawet zapalenie puc Zakaenie pierwotne paragryp ma najciszy przebieg, wtrne s coraz lejsze Przezi bienie agodne wszystkie typy 1-4 Zapalenie krtani, tchawicy, oskrzeli- KRUP- paragrypa 1 i 2 Zapalenie oskrzelikw i zapalenie puc- paragrypa 3 Droga zakaenia: Zakana wydzielina drg oddechowych w formie aerozolu Rozpoznanie: Na podstawie objaww klinicznych- niemoliwe dokadne zdiagnozowanie wirusa. Leczenie objawowe. By dokadnie okreli typ - izolacja i serotypowanie- niepowszechne.

Wirus nagminnego zapalenia przyusznic Pocztkowo namnaaj si w ukadzie oddechowym, nastpnie powoduje wiremi, po ktrej dochodzi do wystpienia zapalenia przyusznic oraz objaww zapalenia opon mzgowo-rdzeniowych Powikania obejmuj zakaenia rnych narzdw o strukturze gruczoowej Niezbyt grone, agodny przebieg, odporno na cae ycie Okres inkubacji 2-3 tygodnie nieropny obrzk gruczow linowych- najczciej przyuszsznych Etapy: objawy prodromalne: o bl, lekka gorczka, obrzk przewodw Stenona o Wystpienie 1-2 dni przed obrzkiem linianek Zapalenie linianek: o Jedno/obustrone, bl przy mwieniu i jedzeniu

Powikania Zapalenie mzgu - agodny przebieg, zwykle bez konsekwencji zwykle pozakane, wyj. preinfekcyjne, proc autoimmunizacyjny, Zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych- 10% wirusowych zapale opon Guchota- u 4% chorych Zapalenie j der i najdrzy: zwykle u modych mczyzn, raczej bez powikabezpodnoci Zapalenie jajnikw- bez konsekwencji, rzadko Zapalenie trzustki i wtroby- bardzo rzadko Drogi zakaenia kropelkowa+bliski kontakt Rozpoznanie Zazwyczaj wystarczy kliniczne Hodowla i izolacja zakaonej tkanki Serotypowanie: o Pny okres po zakaeniu- wykrywanie przeciwcia przeciwko osonkowemu antygenowi V za pomoc odczynu wizania dopeniacza o Niedawno/aktualne zakaenie- wykrywanie rozpuszczalnego antygenu S

Odra Patogeneza nie zostaa dotd w peni wyjaniona Etapy:

-6-

 Copyright by $ta

Okres prodromalny o nieyt luzwkowy nosa ( katar ;), zapalenie spojwek + wiatowstrt, kaszel Wirus szerzy si drog rozsiewu z krwi w dwch rzutach o Po pierwszej fazie wiremii na bonie luzowej jamy ustnej pojawia si wysypka i drobne biae plamki Koplika o W nastpnym etapie powraca znw gorczka, a na skrze wystpuje typowa wysypka odrowa

Powikania Moliwe powikania obejmuj nadkaenia bakteryjne w postaci zapalenia ucha, zapalenia puc i zapalenia mzgu, uczynnienia grulicy Rzadko wystpujcym, pnym nastpstwem odry jest podostre stwardniejce zapalenie mzgu (SSPE) Rozpoznanie Okres jesienny- zwykle klinicznie w okr. prodromalnym Okres letni- starsze dzieci, osoby dorose- czynniki mylce Rnicowanie z innymi chorobami wywoujcymi odpowied typu pnego, z wysypk grudkowo-plamist: zakaenia enterowirusowe, ryczka, mononukleoza, AIDS, riketsje Potwierdzenie rozpoznania: izolacja- wymaz z gard, wydzielina z drg oddechowych, wzrost miana przeciwcia DROGI ZAKAENIA: droga kropelkowa, zakaone przedmioty

Zakaenia wywoane przez wirusy Nipah i Hendra To zoonozy wystpujce endemicznie w Azji i Australii. Oba wirusy to czynniki etiologiczne zapalenia mzgu stosunkowo duej miertelnoci (do 40%), a niektrych przypadkach take cikiego rdmiszowego zapalenia puc

Wirusy RS (syncytialny wirus oddechowy) Wywouj zakaenia grnych i dolnych drg oddechowych; zapalenie oskrzelikw lub zapalenie puc Okres inkubacji- 5 dni Gwna przyczyna chorb ukadu oddechowego u maych dzieci (zakaenie zagraajce yciu<2lat) Powikania niemowlta- zapalenie ucha rodkowego, rzadko zapalenie minia sercowego Drogi zakaenia: Droga kropelkowa, bardzo zakany, czsto epidemie i reinfekcje, pierwsze zakaenie cisze ni kolejne Rozpoznanie Obraz kliniczny, wiadomoci o sytuacji epidemiologicznej Izolacja wirusa- wymazy z nosa Testy EIA- wykrywanie antygenw wirusowych w wymazach z nosa

Diagnostyka o Oprcz metod serologicznych w diagnostyce zakae wywoanych przez paramyksowirusy stosuje si rwnie metody bezporedniego wykrywania wirusa (immunofluorescencja, testy immunoenzymatyczne) Epidemiologia o Paramyksowirusy przenosz si drog kropelkow . o Czsto wystpowania tych zakae populacji oglnej jest ju bardzo dua u dzieci

-7-

 Copyright by $ta

P IKORNAWI RUSY
Oglna charakterystyka o Symetria: ikosaedralna o Otoczka lipidowa: brak o Kwas nukleinowy: RNA Pikornawirusy, wane w patologii czowieka, nale do rodzajw: o Enterovirus obejmujcy poliowirusy wywoujce poliomyelitis, wirusy Coxsackie i echowirusy o Parechovirus: typ 1 i 2 o Hepatovirus: wirus zapalenia w troby typu A (HAV) o Rhinovirus rinowirusy wywoujce przezibienie

Enterowirusy i parechowirusy o o o Szerz si drog fekalno-oraln Pocztkowo namnaaj si w tkance limfatycznej garda, nastpnie gwnie w cianie jelita Z krwiobiegiem mog dotrze do odpowiednich dla nich narzdw docelowych (OUN, mini, serca, w troby), jednak objawy chorobowe ze strony tych narzdw wystpuj tylko u nielicznej grupy zakaonych osb. Wikszo reakcji przebiega bezobjawowo. Obraz kliniczny Coxsackie A Biegunka niemowlt Zapalenie opryszczkowe garda (herpangina) Zesp doni, stp i ust Ostre epidemiczne zapalenie spojwek (przenoszone wraz z wydzielin z oka) Coxsackie B Zapalenie minia sercowego i zapalenie osierdzia Wieloukadowa choroba noworodkw Epidemiczna pleurodynia (czyli mialgia: miniobl) Poliowirusy Do organizmu wirus dostaje si drog fekalno-oraln, a potem przez nabonek jelit, gdzie si replikuje. Czas inkubacji to 9 do 12 dni. Nastpnie atakuje pobliskie w zy chonne i ukad krwionony. Jest to wiremia pierwotna. o Na tym etapie moe doj do wytworzenia przeciwcia, co hamuje rozwj zakaenia. Jest to tzw. zakaenie poronne. U osb, ktre nie opanoway pierwotnej wiremii, wystpuje wiremia wtrna, ktra jest znacznie bardziej nasilona. o Wirusy rozprzestrzeniaj si po caym organizmie. o Receptory dla nich znajduj si w wielu komrkach, w tym w komrkach orodkowego ukadu nerwowego gwnie rogw przednich rdzenia krgowego, rdzenia przeduonego i mostu. Przebieg choroby jest rny, od agodnego do miertelnego: o o przebieg bezobjawowy tak przebiega wikszo zakae poliowirusami. zakaenie poronne wystpuj objawy nieswoiste aseptyczne zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych (nazywane "jaowym") wystpuje u okoo 1% zakaonych. Zapalenie ustpuje samoistnie i zwykle nie daje powika. posta poraenna rozwija si u okoo 0,1% zakaonych: posta rdzeniowa charakteryzuje si poraeniami wiotkimi. Wirus atakuje motoneurony . Powstae poraenie jest zwykle asymetryczne. Zaatakowane s zwykle motoneurony grup mi ni proksymalnych (dystalne rzadziej) i koczyn dolnych (grne czasem te). Minie unerwiane przez zaatakowane neurony z czasem zanikaj (jest to wynik -8-

 Copyright by $ta

braku troficznego wpywu acetylocholiny). W przypadku polimyelitis utrata czucia zdarza si wyjtkowo rzadko, z tego powodu ten objaw z reguy wyklucza zakaenie poliowirusem. posta opuszkowa czstsza u dorosych ni u dzieci. W tej postaci wirus atakuje struktury podstawy mzgu w tym jdra nerww czaszkowych oraz orodek oddechowy i orodek krenia w rdzeniu przeduonym. Stanowi ona bezporednie zagroenie ycia. posta opuszkowo-rdzeniowa obejmuje zarwno rdze krgowy i opuszk (podstaw ) mzgu. Rokowanie jest bardzo ze.

zapalenie mzgu bardzo rzadkie, ale zwykle miertelne. zesp poporaenny tzw. zesp post-polio, wystpuje po 25-30 latach u 20-30% osb z przebytym poraeniem. Przyczyna nie jest poznana, ale zaobserwowano, e: choroba obejmuje gwnie minie poprzednio wzgldnie zaoszczdzone, choroba postpuje na tyle wolno, e nie prowadzi do wyranego upoledzenia czynnoci mini. Wirusy ECHO Przezi bienie Aseptyczne zapalenie opon mzgowo rdzeniowych Poraenie wstpujce (podobne do poliomyelitis) i zapalenie mzgu Wysypka odropodobna

Diagnostyka Zastosowanie PCR lub izolacja wirusa z pynu mzgowo-rdzeniowego, wymazu lub popuczyn z garda. Najwiksze szanse na wyizolowanie wirusa wystpuj w przypadku badania kau Epidemiologia Ludzie stanowi naturalny rezerwuar enterowirusw. Przenoszenie wirusa nastpuje przez kontakt z wydalinami lub poprzez skaon wod i ywno. W krajach rozwinitych znaczco rol odgrywa take droga kropelkowa

Hepatowirusy (wirus zapalenia w troby typu A, HAV) o o o o Obraz kliniczny wzw typu A, zwanego kiedy taczk epidemiczn lub zakan, zasadniczo nie rni si od wzw typu B. Choroba prawie zawsze ma przebieg agodny HAV namnaa si w jelicie, a nastpnie po krtkotrwaej wiremii, atakuje swj narzd docelowy wtrob. Objawy chorobowe wzw typu A spowodowane s jednak w przeciwiestwie do enterowirusw, a podobnie jak w wzw typu B przez reakcje immunologiczne. Diagnostyka Jest oparta na wykrywaniu przeciwcia IgM anty-HAV, gdy pojawiaj si w surowicy krwi pacjenta tak wczenie w przebiegu zakaenia, e ich brak w ostrej fazie choroby wyklucza rozpoznanie wzw typu A Epidemiologia Zakaenie szerzy si przez ywno i wod, jak rwnie kontakt poredni ze skaonymi przedmiotami

Rinowirusy o Wyrniamy: Human rhinovirus A (HRV-A) Human rhinovirus B (HRV-B)

-9-

 Copyright by $ta

W przeciwiestwie do enterowirusw s wraliwe na kwas i maj nieco bardziej gst struktur wirionu Patogeneza To czynniki etiologiczne przezibie, zakaaj bon luzow jamy nosowo-gardowej (nos i gardo). Wirusy te wywouj wycznie infekcje miejscowe, nie powoduj natomiast zakae uoglnionych Gwnymi objawami s KATAR, bl garda, bl gowy Powikania Przewleke zapalenie oskrzeli Zapalenie zatok Zapalenie ucha rodkowego Diagnostyka izolacja wirusa z wydzieliny z nosa lub popuczyn nosowo-gardowych pobranych w pierwszych 4 dniach choroby epidemiologia przenoszone s przez kontakt bezporedni, np. przez skaone rce, czciowo te drog kropelkow stwierdzanie nawrotw przezibie u danej osoby tumaczy si bardzo krtkim okresem trwania odpornoci pozakanej, jak rwnie duym zrnicowaniem typw wirusa

WIRUS

OPRYSZCZKI POSPOLITEJ

(HSV

HERPES SIMPLEX VIRUS)

wyrnia si dwa typy wirusw opryszczki pospolitej typ 1 i 2 pierwotne zakaenie wirusem opryszczki pospolitej typ 1 ma miejsce zwykle we wczesnym dzieci stwie o wrotami zakaenia jest zazwyczaj bona luzowa jamy ustnej, a infekcja manifestuje si jako zapalenie jamy ustnej i dzi se o w nastpnym etapie wirusy w druj wzdu wkien nerwowych do OUN, gdzie pozostaj w stanie latentnym w zwoju trjdzielnym (Gassera) o tak jak w przypadku wszystkich herpeswirusw, po pierwotnym zakaeniu patogen pozostaje w organizmie gospodarza na zawsze o W trakcie reaktywacji infekcji (endogenna opryszczka nawrotowa) wirusy przemieszczaj si t sam drog na obwd, gdzie wywouj powszechnie znan wysypk pcherzow (opryszczka wargowa) o Mimo pojawienia si odpornoci, takie nawroty opryszczki mog wystpowa wielokrotnie, poniewa wirusy w druj tylko obrbie komrek nerwowych i nie przechodz do przestrzeni midzykomrkowej (pozostaj wic poza zasigiem ukadu immunologicznego) o Powikania: zapalenie spojwek i rogwki miertelna posta zapalenia mzgu zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych zapalenia nerww np. trjdzielnego

Pierwotne zakaenie wirusem HSV typ 2 zwykle dotyczy okolicy narzdw pciowych i moe by nabyte mimo ju istniejcej infekcji wirusem HSV typ 1. o HSV 2 utrzymuje si w stanie latentnym w zwojach ldwiowo-krzyowych lub w tkankach obwodowych, skd powoduje nawroty objaww opryszczki narzdw pciowych o Powikania neurologiczne s bardzo rzadkie i agodniejsze ni w przypadku wirusa HSV-1 Epidemiologia o HSV-1 przenosi si przez bezporedni kontakt, ponadto przez przedmioty skaone wydzielinami pacjenta zakaenie zwykle jest nabywane we wczesnym dzieci stwie o Infekcja HSV-2 zwykle ma miejsce w czasie stosunku pciowego i dlatego zakaenie z reguy nie wystpuje przed okresem pokwitania

WIRUS

OSPY WIETRZNEJ-PPAC A

(VZV

VARICELLA-ZOSTER VIRUS)

Pierwotne zakaenie VZV przebiega u zdecydowanej wikszoci osb w postaci ospy wietrznej, charakteryzujcej si wysypk pcherzykow . Wrotami zakaenia jest bona luzowa jamy nosowo-

- 10 -

 Copyright by $ta

gardowej i spojwki, skd wirus dostaje si do krwi (faza wiremii). Wraz z krwi dociera do skry, wywoujc charakterystyczn wysypk. Choroba powoduje powstanie trwaej odpornoci Po ustpieniu objaww ospy wietrznej VZV ulega latencji w zwojach rdzeniowych i by moe take w innych tkankach. Wskutek reaktywacji wirusa pojawiaj si objawy ppaca, w przebiegu ktrego wirus ponownie szerzy si drog neurogenn i wywouje neuralgi oraz typow wysypk na skrze w obrbie dermatomu zapatrywanego przez zajte nerwy. Powikania ospy: o Najczstsze powikanie to bakteryjne zakaenie skry o Zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych o Zapalenie mzgu o Zapalenie minia sercowego o P pasiec Powikania ppaca o Zapalenie rogwki i bony naczyniowej oka o poraenie nerww unerwiajcych minie poruszajce gak oczna (n. III, IV, VI) o czciowa utrata suchu (poraenie nerwu suchowego) o Poraenie nerwu twarzowego lub trjdzielnego. o neuralgia podczas przebiegu ppaca wystpuj nerwoble gwnie okolicy ldwiowej krgosupa Epidemiologia o Wirus VZV przenosi si drog oddechow i jest bardzo zakany. o Obecnie zakaenie pierwotne w postaci ospy wietrznej jest nadal prawie wycznie chorob wieku dziecicego

WIRUS

KLESZCZOWEGO Z APALENIA MZGU

Wirusowa choroba orodkowego ukadu nerwowego przenoszona przez kleszcze Czynnikiem etiologicznym s wirusy z rodziny Flawiwirusw o Budowa pojedyncza ni RNA i trzy biaka strukturalne Choruj dzieci i doroli w wieku od 3 do 80 lat, najczciej w wieku 15-50 lat. o U czci osb choroba moe przebiega agodnie i tylko badanie krwi potwierdza zakaenie. o W innych przypadkach przebieg jest dwufazowy.

PIERWSZA

FAZA choroby pojawia si po 7-14 dniach od kontaktu z kleszczem I przebiega z gorczk oraz objawami podobnymi do grypy. Objawy te utrzymuj si okoo tygodnia Namnaania w skrze i lokalnych w zach chonnych

Po kilku dniach lepszego samopoczucia wystpuje DRUGA FAZA choroby z blami gowy, gorczk, wymiotami, nudnociami, utrat przytomnoci i zespoem objaww neurologicznych. (faza neuroinfekcji 2-4 tygodnie od ukucia)

Nie ma leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mzgu. Leczy si tylko objawy wywoane wirusem. Objawy zwykle ustpuj po 2-3 tygodniach i pacjent zdrowieje. Moliwe objawy o zapalenie opon mzgowo rdzeniowych ble gowy, gorczka, objawy oponowe (~40%) o Zapalenie mzgu i mdku zaburzenia wiadomoci, utrata przytomnoci, nielicznie poraenia, afazje, zaburzenia odruchw (~ 40%) Zapalenie rdzenia krgowego niedowady wiotkie, raczej koczyn grnych, zaburzenia oddychania (~ 10%) Zapalenie korzeni rdzeniowych przewanie zajty jest splot barkowy, objawy nie cofaj si cakowicie, czasem objawy podobne do zespou Guillaina-Barrgo (~ 5% chorych)

Powikania - 11 -

 Copyright by $ta

o o o o o o o

Poraenia, niedowady (zaniki miniowe) Zespoy padaczkowe Choroba Parkinsona Zaburzenia wegetatywne nadmierna mczliwo, pobudliwo, potliwo Zmiany psychiczne otpienia, charakteropatie, depresje, Zaburzenia pamici Ble gowy

Diagnostyka o Badanie pynu mzgowo rdzeniowego o Badania serologiczne przeciwciaa IgM, metoda ELISA o Zmiany w EEG, MR nieswoiste, ale przydatne w rznicowaniu z innymi chorobami OUN

POWIK ANI A

NE UROLOGICZNE W PRZEBIEGU ODRY I WINKI

winka Wirus winki wnika do OUN drog krwionon o Zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych Najczstsze i wczesne powikanie Rozwija si u 10 15% chorych Dotyczy gwnie pci mskiej (3:1) Najczciej rozwija si w 5-7 dobie od obrzku linianek Zapalenie mzgu Zdarza si bardzo rzadko Zaburzenia wiadomoci, drgawki W wyjtkowych przypadkach do zapalenia mzgu dochodzi mimo braku obrzku linianek albo gdy zapalenie mzgu poprzedza obrzk gruczow linowych Skutek procesu autoimmunologicznego, wywoanego przez reakcje krzyowe zachodzce midzy peptydami kodowanymi przez wirus a peptydami tkanki mzgowej Zapalenie nerwu twarzowego Zesp Guillain-Barre Niedowad wiotki koczyn dolnych o charakterze wstpuj cym osabienie lub zniesienie odruchw gbokich Poprzeczne zapalenie rdzenia Zapalenie nerwu wzrokowego Zapalenie nerwu suchowego G uchota (jedno- lub obustronna) nastpstwo zapalenia nerwu VIII, 4-5dni po infekcji, u 4% chorych

o o

o o o o

Odra Zapalenie ucha rodkowego Pozakane zapalenie mzgu o Rzadko spotykane powikanie o Pojawia w okresie zanikania wysypki i ustpowania gorczki o Przebieg kliniczny-agodny lub ciki o U 1/4 chorych prowadzi do trwaych uszkodze neurologicznych (padaczka, niedowad koczyn, niedorozwj umysowy) o Z tkanki mzgowej nie mona wyizolowa wirusa o Za zapalenie odpowiadaj reakcje typu autoimmunologicznego Podostre stwardniejce zapalenie mzgu-SSPE o Przewleka zwyrodnieniowa choroba neurologiczna, wysoki wspczynnik miertelnoci o Gwnym czynnikiem patogennym jest zaburzona odpowied immunologiczna na wirusy odry o Pierwsze objawy neurologiczne pojawiaj si po ok. 7 latach po przechorowaniu zaburzenia ruchu koczyn zaburzenia pamici zmiany osobowoci - 12 -

 Copyright by $ta

Powolny, ale stay rozwj Drgawki, lepota Postpujce pogorszenie czynnoci mzgu (degeneracja neuronw, demielinizacja, proliferacja mikrogleju)

Ostatecznie prowadzi do odmdenia i mierci po miesicach lub latach od pojawienia si pierwszych objaww

RYCZKA
Ryczka (ac. rubella) choroba zakana wieku dziecicego wywoywana przez wirus ryczki. Zapadalno na t chorob jest bardzo dua Czsto przebiega ona bezobjawowo. Zakaenie o Dochodzi do niego drog kropelkow. Okres wylgania wynosi od 23 tygodnie, a 7 dni przed wystpieniem wysypki zaczyna si okres zaraliwoci, ktry koczy si 3-5 dni po wystpieniu wysypki. o Choroba powoduje trwa odporno. Objawy o Pojawia si bladorowa wysypka, ktra wystpuje po krtkim okresie objaww nieytowych oraz powikszeniu w zw chonnych. o Wysypka na twarzy i tuowiu podobna jest bardzo do odrowej, jednak same objawy s mniejsze i stan chorego jest lepszy. o W cigu 23 dni wysypka znika i nie pozostawia adnych ladw, a zarazem u niektrych osb bardzo sw dzi. Powikania o Neurologiczne: Poinfekcyjne i poszczepienne zapalenie mzgu i rdzenia Rzadko, gwnie u dorosych, zwizane jest miertelnoci (20-50%) Postpujce zapalenie mzgu o o o o

z wysokim wspczynnikiem

plamica ryczkowa ryczkowe zapalenie staww maopytkowo i skaza krwotoczna Powikania u podu S bardzo rzadkie, jednak choroba, ktra wystpi u kobiety w ciy (do 12 tygodnia) moe spowodowa bardzo powane zmiany rozwojowe. Embriopatie spowodowane zakaeniem wirusem ryczki in utero nosz nazw zespou Gregga. Zakaenie podczas pierwszego trymestru ciy jest zwizane z najwikszym ryzykiem dla podu Powikania neurologiczne przy ryczce wrodzonej: Wady narzdu wzroku zama, jaskra, zapalenie siatkwki i naczyniwki, maoocze, zez Zaburzenia s uchu lub guchota Maogowie Nieprawidowy rozwj psychoruchowy

- 13 -