Copyright by $ta

1. 2. 3. 4. 5.

ASTROWIRUSY KALICIWIRUSY KORONAWIRUSY ROTAWIRUSY WIRUSOWE ZAPALENIA WTROBY (WZW) a. WIRUS ZAPALENIA WTROBY TYPU B (HBV) i. DIAGNOSTYKA b. WIRUS ZAPALENIA WTROBY TYPU E (HEV) c. WIRUS ZAPALENIA WTROBY TYPU C (HCV) d. WIRUS ZAPALENIA WTROBY TYPU D (HDV) e. WIRUS ZAPALENIA WTROBY TYPU A (HAV)

AS TRO WIRUSY
o o o o o o o o Jego nazwa pochodzi od gwiadzistego wygldu wirionu Symetria ikosaedralna RNA (+) Charakteryzuj si ma patogennoci Zakaenia odkowo-jelitowe Wywouj biegunki, ktre prawie zawsze maj agodny przebieg Transmisja na drodze fekalno-oralnej Diagnostyka Wykrywanie wirusa w kale za pomoc mikroskopu elektronowego Metoda immunoenzymatyczna Sekwencjonowanie nukleotydw i hybrydyzacja dot-blot Epidemiologia Wystpuj na caym wiecie Zakaaj si gwnie mae dzieci oraz osoby starsze, osabione innymi chorobami

K ALI C I WI RUSY
o o o Symetria: ikosaedralna, RNA (+) Ksztat wirionu zbliony do kulistego, jednak na powierzchni wystpuj 32 wgbienia o profilu kielicha (ktre powoduj, e ksztat kaliciwirusw jest dosy charakterystyczny) Kaliciwirusy s klasyfikowane jako: ludzkie kaliciwirusy (HuCV) mae, okrge wirusy (SRSV) Wirusy SRSV dziel si na dwa podtypy: o Typ I obejmuje wirus Norwalk (Norovirus) oraz kilka podobnych wirusw, nazwanych od regionw geograficznych, ktrych zostay opisane Kaliciwirusy zakaaj jelito cienkie. Zakaenie jest zwizane z atrofi kosmkw i biegunk. Wirusy te s najczstsz przyczyn wirusowego zapalenia odka i jelit u dorosych. Wywouj trzy rodzaje epidemiologiczne okrelonych zespow: wymioty, biegunk epidemiczn, wirusowe zapalenie odka i jelit. Po bardzo krtkim okresie wylgania (1-2 dni) stopniowo lub nagle pojawiaj si nastpujce objawy: Nudnoci, wymioty Ble mini i gowy Niska gorczka Umiarkowana biegunka (4-8 lunych , wodnistych stolcw na dob) -1-

o o o

 Copyright by $ta

Wraz z rotawirusami i adenowirusami stanowi najczstsze wirusowe patogeny pokarmowego u dzieci Diagnostyka Metoda mikroskopii immunoelektronowej Wirus Norwalk- rozpoznanie na podstawie objaww klinicznych Metoda radioimmunologiczna Metody: hemaglutynacji, immunoadherencyjnej, PCR

ukadu

Epidemiologia Kalicywirusy przenosz si najczciej drog fekalno-oraln (spoywania skaonej wody lub surowej ywnoci), ale mog te przenosi si drog kropelkow

ROTAWIR USY
Ogldane w mikroskopie elektronowym przypominaj koa wozu, std ich nazwa zidentyfikowano siedem gwnych grup, z czego trzy (A, B i C) s zaraliwe dla ludzi; o Rotawirusy grupy A s najbardziej powszechne. To gwna przyczyna ostrej biegunki u niemowlt i dzieci (20% przypadkw), okoo poowa wymaga hospitalizacji. Prawie kade dziecko do lat 5 byo zakaone rotawirusem. Rotawirus grupy B, zwany take rotawirusow gorczk dorosych lub ADRV, przyczyni si do kilku powanych epidemii biegunki, ktra dotkna tysice ludzi w Chinach w rnym wieku. Rotawirus grupy C zwizany jest z rzadkimi przypadkami biegunki u dzieci w wielu krajach. 11 segmentw dwuniciowego RNA otoczonego

Rotawirusy posiadaj genom skadajcy si charakterystycznym trzywarstwowym kapsydem Patogeneza i obraz kliniczny o o Okres inkubacji wynosi 1-3 dni.

Wirus zakaa komrki jelitowe (enterocyty) kosmkw jelita cienkiego, prowadzc do uszkodze nabonka i biegunki. Rotawirusy powoduj ostry stan zapalny odkowo-jelitowy. Schorzenie to jest rnie nazywane "biegunka niemowlca", "biegunka zimowa", "grypa odkowa", "ostre niebakteryjne zakaenie odka i jelit" czy "ostre wirusowe zapalenie odkowo-jelitowe". Objawy czsto zaczynaj si gorczk, nudnociami, wymiotami, po ktrych nastpuje 4-8 dni biegunki, czemu towarzysz ble brzucha. Czsto (u poowy chorych) objawom towarzyszy infekcja drg oddechowych. zwykle nastpuje cakowity powrt do zdrowia. Najczciej i najciej choruj dzieci od 3 miesica do 3 lat. Zakaenia u dzieci starszych i u osb dorosych wystpuj rzadziej i przebiegaj agodniej lub bezobjawowo. U osb z upoledzon odpornoci infekcja moe mie przebieg ciki

o o o o o

Powikania o Odwodnienie o Zaburzenia wodno elektrolitowe o Rzadko: drgawki gorczkowe, zmiany w OUN, podwyszenie poziomu transaminaz, zapalenia trzustki, DIC. Epidemiologia o Wirus izoluje si zwykle ze stolcw niemowlt, szerzy si prawdopodobnie drog fekalno-oraln o Szczyt zachorowalnoci podczas chodniejszych miesicy w roku Diagnostyka o Rozpoznanie zakaenia rotawirusowego polega na stwierdzeniu obecnoci antygenw wirusa w kale osoby chorej. -2-

 Copyright by $ta

o o o o o

Obecnie podstaw diagnostyki s lateksowe testy aglutynacyjne Powszechnie stosowany na rotawirus grupy A jest test immunoenzymatyczny (EIA). mikroskop elektronowy elektroforeza RT-PCR

Rotawirusy s przenoszone drog pokarmow. o Zasadnicze znaczenie w przenoszeniu choroby maj rce. o Do zakaenia dochodzi gwnie poprzez spoycie pokarmu zanieczyszczonego kaem osoby chorej. o Rwnie woda zanieczyszczona rotawirusami moe by przyczyn zachorowa. o rdem zakaenia mog by produkty, ktre nie wymagaj obrbki cieplnej, takie jak saatki, owoce, czy przystawki. o Rotawirusy s cakiem trwae w rodowisku. Przebycie zakaenia rotawirusem powoduje powstanie w bonie luzowej przewodu pokarmowego swoistych przeciwcia klasy IgA. Przeciwciaa te chroni przed ponownym zakaeniem tym samym typem serologicznym wirusa. Moliwe s jednak zachorowania powtrne spowodowane innymi typami wirusa. Zachorowania te maj agodniejszy przebieg. Przeciwciaa obecne w surowicy nie peni funkcji ochronnych, dowodz jedynie przebytego zakaenia

WIRUSOWE

Z AP ALENI A WTROBY

(WZW)

Wirusowe zapalenie w troby, WZW - choroba w troby wywoana zakaeniem wirusowym. Czsto potocznie nazywana "taczk", jest to jednak termin nieprawidowy, niemedyczny oraz niecisy, z uwagi na rnorodny przebieg wirusowych zapale w troby, ktre mog przebiega bez zacenia powok skrnych. Wrd wirusw hepatotropowych moemy rozrni: o wirus zapalenia w troby typu A o wirus zapalenia w troby typu B o wirus zapalenia w troby typu C o wirus zapalenia w troby typu D o wirus zapalenia w troby typu E o wirus zapalenia w troby typu G o TTV o SENV

Inne wirusy, pierwotnie niehepatotropowe, mogce wywoa wirusowe zapalenie w troby: o adenowirusy o Coxsackie B o CMV - wirus cytomegalii o EBV - wirus mononukleozy zakanej o HSV-1 i HSV-2 - wirus opryszczki zwykej o VZV - wirus ospy wietrznej i ppaca o wirus winki o wirus ryczki o wirus tej febry

-3-

 Copyright by $ta

WIRUS

ZAP ALENI A WTROBY TYPU

B (HBV)

To gwny reprezentant rodziny hepadnawirusw Hepadnaviridae powoduje wirusowe zapalenie w troby, zwane kiedy taczk wszczepienn Budowa: o to otoczkowy wirus DNA, o czciowo dwuniciowy DNA o Wirus ten posiada osonk zbudowan z dwuwarstwowej lipidowej bony komrkowej, w ktrej zawarty jest antygen powierzchniowy HBV (HBs). Osonka otacza waciwy kapsyd, zawierajcy antygen rdzeniowy HBV (HBc), genom wirusa oraz polimeraz DNA (odwrotn transkryptaz). Kompletny zakany wirion zwany jest te czstk Danea. Wirus namnaa si w hepatocytach. Czstki Danea oraz antygen HBs (ale nie antygen rdzeniowy HBc) s uwalniane do krwioobiegu. Antygen HBs wystpuje w kreniu w dwch formach morfologicznych w postaci wyduonej i w formie kulistej. Innym bia kiem wirusowym jest antygen HBe, stanowicy zmodyfikowan w fazie potranslacyjnej skrcon posta antygenu HBc, w wyniku czego jest pozbawiony zdolnoci spontanicznego tworzenia kapsydu. Antygen ten jest rwnie uwalniany z hepatocytw do krwi

Szczepy o 4 antygenowo rne szczepy HBV ayw adw ayr adr Patogeneza i obraz kliniczny: o Okres wylgania wzw typu B wynosi od 4 do 12 tygodni , a po nim nastpuje faza ostrego zakaenia, przebiegajca z taczk lub bezobjawowo czas jej trwania waha si od 2 do 12 tygodni. o Uszkodzenie komrki w trobowej w przebiegu zakaenia HBV nie jest pierwotnie uwarunkowane cytoplazmatycznym dziaaniem wirusa, lecz humoraln i komrkow odpowiedzi immunologiczn, skierowan przeciw kodowanym przez wirusa antygenom HBs i HBc, wystpujcym na powierzchni zakaonych hepatocytw o U 0,5-1% osb z wzw choroba ma przebieg piorunujcy, czsto koczcy si zgonem pacjenta zakaenie rozwija si w nadostre zapalenie w troby, z masywn martwic hepatocytw, powoduj c niewydolno w troby (przeywalno 20-30%). Zapalenie piorunujce moe si rozwin u przewlekego nosiciela wskutek nadkaenia wirusem Delta (HDV) lub HCV. W 80-90% przypadkw infekcja przebiega agodnie, z nast pczym cakowitym wyzdrowieniem i eliminacj wirusa HBV z organizmu. Zakaenie przewleke rozwija si u 5-10% chorych -4-

 Copyright by $ta

Stwierdzono odwrotn korelacj pomidzy wiekiem, w ktrym pacjent ulegnie zakaeniu, a czstotliwoci zakae przewlekych. Najwiksze ryzyko pojawienia si fazy przewlekej wystpuje u zakaonych noworodkw i dzieci do pierwszego roku ycia (70-90%), u dorosych odsetek ten wynosi 5-10%. Przewleke zakaenie wie si z wystpowaniem marskoci wtroby oraz pierwotnego raka wtroby (15-40%). Po paleniu tytoniu, zakaenie przewleke HBV jest drugim, najistotniejszym czynnikiem prowokujcym wystpienie nowotworu. Wyrnia si trzy postacie (moliwe s formy mieszane) Bezobjawowe nosicielstwo HBV Przewleke przetrwae zapalenie w troby (CPH chronik persistent hepatitis) bez replikacji wirusa Przewleke agresywne zapalenie w troby (CAH) z replikacj wirusa i nasilaniem si objaww klinicznych o Zakaenie przewleke moe spowodowa rozwj pierwotnego raka wtroby lub marsko w troby

pne nastpstwa: marsko wtroby i jej powikania (wodobrzusze, encefalopatia wtrobowa, zesp nerkowo-wtrobowy, krwotoki z ylakw przeyku, rak pierwotny wtroby prowadzce ostatecznie do mierci) Choroba koczy si (ale nie musi wszystko zaley od sposobu leczenia u osb leczonych 15 20%, u osb nieleczonych powyej 75%) marskoci i rakiem wtroby, poprzedzonymi powanymi komplikacjami uniemoliwiajcymi normalne funkcjonowanie (wodobrzusze, ylaki i krwawienia przeyku, taczka, problemy z krzepliwoci krwi, zaburzenia psychiczne do piczki w trobowej wcznie). Chorzy zazwyczaj doywaj wieku lat 50.-60., bez perspektywy skorzystania ze wiadcze emerytalnych.

Konsekwencje dysfunkcji w troby o W miar postpu choroby pojawiaj si powikania. U niektrych pacjentw, z racji niewystpienia objaww wczesnych, powikania mog stanowi pierwsze symptomy uszkodzenia w troby. Encefalopatia wtrobowa upoledzona w troba nie usuwa z krwi amoniaku i produktw przemian zwizkw azotowych, w wyniku czego ronie ich stenie we krwi. Organem najbardziej podatnym na uszkodzenie przez metabolity azotowe jest mzg. Symptomy encefalopatii w trobowej to: zaniedbany wygld zewntrzny, skonno do zapominania, zaburzenia koncentracji, oglne obni enie nastroju i demotywacja, zaburzone reagowanie na bodce, zmiany rytmu snu i czuwania (problemy ze wstawaniem); Zwikszona wraliwo na leki i alkohol spadek tempa metabolizmu zwizkw aktywnych biologicznie, przez co duej utrzymuj si one we krwi; Nadcinienie wrotne krew pynca z jelit oraz trzustki przez y wrotn wtrobow przepywa przez marsk w trob trudniej, w wyniku czego cinienie w yle ronie. Nastpczymi problemami nadcinienia wrotnego s: Wodobrzusze przesczanie si pynu z naczy krwiononych do tkanek jamy brzusznej (powikszenie wielkoci brzucha, ktre nie jest otyoci); ylaki przeyku wynik tworzenia si krenia obocznego przez naczynia jamy brzusznej i przeyku. Przecione naczynia w przeyku maj skonno do powikszania si i pkania, co jest przyczyn zagraaj cych yciu krwotokw; Insulinooporno i cukrzyca typu 2; Wybroczyny i krwawienia obniona produkcja czynnikw krzepnicia; taczka niedostateczne tempo metabolizmu bilirubiny; Swdzenie skry odkadanie si w niej zwizkw powstajcych w wyniku nieprawidowych przemian zwizkw zawartych w ci; Nowotwr zoliwy wtroby; Inne problemy dysfunkcja w troby moe powodowa upoledzenie ukadu immunologicznego, zwikszajc ryzyko infekcji. Chora w troba moe by przyczyn impotencji, dysfunkcji lub niewydolnoci nerek bd osteoporozy oraz problemw hormonalnych. Czynniki ryzyka i drogi szerzenia wirusa o Wirus zapalenia w troby typu B przenosi si podczas kontaktu z zakaon krwi lub pynami ustrojowymi zawieraj cymi krew, i nie tylko podczas znacznie rzadszego kontaktu krwi wasnej z krwi nosiciela, jaki przenosi wirusa zapalenia w troby typu C. Moliwe formy przenoszenia wirusa zapalenia w troby typu B obejmuj, m.in.: Naruszenie cigoci skry skaonymi narzdziami (tatuae, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, stomatologiczne) Zakaenie podu i noworodka od matki nosicielki -5-

 Copyright by $ta

Przetoczenia krwi i jej produktw Kontakty seksualne z nosicielami wirusa

Diagnostyka

Wykrywanie zakae HBV opiera si na: badaniach serologicznych o Zarwno antygeny, jak i przeciwciaa mona wykry w surowicy pacjenta za pomoc testw immunoenzymatycznych Poszczeglne markery zakaenia tworz okrelony profil o Patrz dalej oznaczaniu DNA wirusa we krwi (pDNA, HBVDNA) o wskazuj na wystpowanie we krwi materia u genetycznego wirusa. Maksymalne stenie wystpuje tu przed wystpieniem objaww klinicznych. Nastpnie zmniejsza si. Zanika przy wyleczeniu, utrzymuje si latami przy zaraeniu przewlekym. Obecno HBVDNA jest potwierdzeniem replikacji wirusa, potwierdza zakano danej osoby i jest wskazaniem do leczenia przeciwwirusowego. Kady nosiciel HBs powinien zosta przebadany pod ktem replikacji wirusa (naley wykona badanie HBV DNA) badaniach biochemicznych o Przy zaraeniu HBV zmienia si take wiele parametrw biochemicznych takich jak: ALAT, ASPAT, GGTP, AFP, ALP, Bilirubina, LDH, HBDH, CHE. W pniejszym okresie take funkcjonowanie nerek CPK, CK itd. o AFP (alfa-fetoproteina) jest wskanikiem, ktry nieznacznie ronie przy stanie zapalnym w wtrobie. Istotne jest jednak jego regularne badanie (zaleca si co 6-12 miesicy), gdy jego wzrost wskazuje na ryzyko rozwoju raka pierwotnego w troby. Podniesienie poziomu AFP wyprzedza pojawienie si zauwaalnych zmian nowotworowych w w trobie o miesice i lata, daj c czas na skuteczn interwencj medyczn badaniach pomocniczych o Przy zakaeniu przewlekym w pniejszym okresie warto monitorowa take morfologi krwi, ukad krzepnicia, OB, nerki, elektrolity, hormony (zwaszcza insulin i hormony tarczycy). badaniach obrazowych i histologicznych (USG, biopsja, RTG) zaawansowanych badaniach specjalistycznych (np. w marsko ci)

Ostra posta wzw typu B diagnostyka serologiczna o Po kolei pojawiaj si si (w ostrej postaci wzw typu B): HBsAg HBeAg anty-HBcAg (M) anty-HBcAg (G) anty-HBeAg anty-HBsAg

Pierwszym markerem zakaenia jest obecno antygenu powierzchniowego wzw typu B (HBsAg), zwyczajowo zwany czasem HBs. Antygen ten wykrywa si w surowicy w 2-4 tyg., najpniej dopiero w 11-12 tyg. Pojawia si on w fazie namnaania wirusa.

-6-

 Copyright by $ta

HBeAg pojawia si po HBsAg. Utrzymuje si we krwi do 9 tygodni. Jeeli po tym okresie nie zanika, rokuje to le i wie si z przejciem w zakaenie przewleke. Monitorowanie HBe jest zazwyczaj prowadzone podczas terapii przeciwwirusowej, za serokonwersja (utrata HBe) jest zwizana ze znaczn popraw stanu chorego. Anty-HBc IgM przeciwciao klasy IgM pojawia si jako pierwsze. Czsto niewykrywalne, ze wzgldu na bardzo szybk eliminacj wirusa (szczeglnie w nadostrym zapaleniu w troby). Pojawia si 3-5 tyg. po wystpieniu HbsAg. Przeciwciaa te zanikaj najpniej w dwa lata po zakaeniu, w przypadku zakaenia przewlekego mog si utrzymywa. Anty-HBc IgG przeciwciao klasy IgG pojawiaj si niedugo po Anty-Hbc IgM. Utrzymuj si bardzo d ugo. S dowodem przebytego zakaenia. o Antygen HBcAg nie wystpuje we krwi nie ma znaczenia w rutynowej diagnostyce natomiast jego przeciwciaa tak: Anty-HBe pojawiaj si wraz z zanikiem HBeAg. Niekiedy nie wystpuj. Koreluj z eliminacj wirusa. Anty-HBs wystpuj po zaniku HBsAg. Utrzymuj si latami, krcej jednak ni anty-HBc IgG. W zwizku ze szczepieniami przeciw HBV, przy pomocy rekombinowanej szczepionki zawierajcej HBsAg, ich wystpowanie (jako jedynych) jest wiadectwem szczepienia. o Anty-HBs mona oznacza take ilociowo, aby sprawdzi jako odpowiedzi poszczepiennej (przyjmuje si, e wartoci powyej 10 IU/ml gwarantuj pen ochron).

Przewleka posta wzw typu B W przewlekej postaci po zakaeniu w surowicy pacjenta stwierdza si obecno HBsAg, lecz zamiast eliminacji HBsAg i pojawienia si przeciwcia anty-HBs, jak w przypadku wyzdrowienia z zakaenia HBV, HBsAg nadal pozostaje obecny w surowicy. Odpowied immunologiczn na HBcAg wykrywa si wkrtce po zakaeniu (pojawiaj si anty-HBc). HBeAg jest obecny prawie w tym samym czasie co HBsAg i wykrywa si go przez cay okres trwania przewlekego zapalenia w troby

-7-

 Copyright by $ta

Rokowanie jest lepsze, jeli nastpi pna serokonwersja polegajca na zaniku antygenu HBe i pojawieniu si przeciwcia anty-HBe. o Ci pacjenci nadal maj wykrywalne stenie HBsAg w surowicy i s naraeni na rozwj raka wtroby, lecz s mniej zakani ni pacjenci, u ktrych jest obecny HBeAg

Epidemiologia Wycznym rezerwuarem wirusa HBV jest czowiek Transmisja nastpuje drog parenteraln przez krew lub pyny ustrojowe zawierajce HBV, majce kontakt z bon luzow , zmianami chorobowymi lub mikrourazami skry (stosunek pciowy)

WIRUS

ZAP ALENI A WTROBY TYPU

E (HEV)

rodzina kaliciwirusw. Budowa o okrgy, symetria ikozaedralna o bez osonki o ss RNA Zapalenie w troby o etiologii zakanej, wystpuje endemicznie w Azji, Ameryce rodkowej i w niektrych regionach Afryki, jest przenoszone drog fekalno-oraln. Wyrnia si co najmniej 13 wariantw tego wirusa, tworzcych trzy grupy Patogeneza o Przebieg zakaenia wirusem HEV jest z reguy agodny i trudno go odrni od wzw typu A Wystpuje tylko ostre zapalenie, nie opisano nigdy przewlekego. Po 30 dniach od zakaenia- beztaczkowe zapalenie w troby 38- 120 dzie- taczka samowyleczenie o zakaenie HEV u kobiet ciarnych w III trymestrze ciy zwizane jest z 10-40% miertelnoci. Diagnostyka o W wywiadzie koniecznie zapyta o pobyt w rejonie, gdzie wystpuje HEV o Na podstawie objaww o Wykrycie HEV w mikroskopie elektronowym o Metoda fluoroscencyjna wykrycia anty- HEV o RT- PCR o Przeprowadzenie testw na obecno przeciwcia anty- HEV: IgG i IgM gdy nie wykryto przeciwcia dla innych wirusw hepatotropowych- technika WESTERNBLOT

WIRUS

ZAP ALENI A WTROBY TYPU

C (HCV)

z rodziny Flaviviridae Budowa: -8-

 Copyright by $ta

o o

Pojedyncza ni RNA o dodatniej polarnoci Obecna osonka

Wzw typu C w wielu aspektach przypomina wzw typu B. Podstawow rnic jest jednak duo wysza czsto wystpowania zakaenia przetrwaego (85%) w przebiegu wzw typu C, co w 70% przypadkw prowadzi do przewlekego zapalenia w troby, a nastpnie, w ci gu 20 lat, do marskoci w troby u po upywie kolejnych 10 lat pierwotnego raka w troby. Uwaa si e przyczyn duej zdolnoci przetrwania wirusa jest jego znaczna zmienno, uatwiajca ucieczk wirusa przed ukadem odpornociowym Wi kszo (96%) zakaonych nie jest wiadoma swojego stanu, poniewa zazwyczaj przewleka infekcja jest skpoobjawowa i trwa latami. o redni czas trwania zakaenia HCV, od momentu wniknicia wirusa do ustroju do powanych problemw zdrowotnych, jest zazwyczaj duszy, ni w przypadku HIV i trwa 5 do 35 lat. Choroba czsto koczy si marskoci i rakiem w troby, poprzedzonymi powanymi komplikacjami, uniemoliwiajcymi normalne funkcjonowanie (wodobrzusze, ylaki i krwawienia przeyku, taczka, problemy z krzepliwoci krwi, zaburzenia psychiczne, do piczki w trobowej wcznie). Zapaleniu w troby, wywoanemu przez HCV, czsto towarzysz choroby autoimmunologiczne, w tym autoimmunologiczne zapalenie w troby (AIH), ktre znacznie pogarszaj rokowanie i czas przeycia. rda zakaenia o rdo zakaenia stanowi ludzie chorzy na WZW i nosiciele. o HCV przenosi si podczas kontaktu krwi wasnej z krwi nosiciela. o Potencjalnie zakany jest kady materia zawierajcy krew. o Wirus przenosi si w czasie zabiegw medycznych: pobierania i transfuzji krwi, zabiegw operacyjnych i innych, a take przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie tatuau, wstrzykiwanie narkotyku niesteryln ig lub strzykawk itd. o Prawdopodobiestwo zakaenia przez produkty krwiopochodne wynosi 3,3%. o Moliwo okooporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka wynosi okoo 5-6%. o HCV rzadziej przenosi si drog wertykaln i kontaktw pciowych ni HBV o

Diagnostyka o Test immunoenzymatyczny (EIA) przez wszystkie banki krwi w celu wyeliminowania nosicieli HCV, przydatny do celw przesiewowych, lecz nie w diagnostyce u osb z grup niskiego ryzyka o Rekombinowany test immunoblotting (RIBA) do potwierdzenia rozpoznania; wysoce swoisty, badanie faszywie dodatnich wynikw testu EIA o RNA wirusa mona wykry za pomoc RT-PCR, za przebieg terapii mona monitorowa ilociow metod PCR. Epidemiologia o Czsto wystpowania wirusa HCV w populacji europejskiej wynosi okoo 0,3% i wykazuje tendencje spadkow w modszych grupach wiekowych o Wzw typu C reprezentuje okoo 50% przypadkw ostrego zapalenia w troby. o Przenoszenie odbywa si drog krwi i preparatw krwiopochodnych. Kontakty seksualne wydaj si nie by czynnikiem ryzyka. o Jak dotd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. W wielu przypadkach moliwe jest zahamowanie dziaalnoci wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie procesu jego namnaania, dziki takim rodkom jak interferon i rybawiryna. W trakcie bada jest szereg nowych lekw, takich jak wiramidyna czy kwas lukrecjowy.

WIRUS

ZAP ALENI A WTROBY TYPU

D (HDV)

nazywany te wirusem delta, jest maym, kolistym wirusem RNA. Wiriony s owalne, rednica ich wynosi 36 nm, zawieraj kolist, pojedyncz ni RNA o ujemnej polarnoci bdc najmniejszym genomem wystpujcym w wirusach ludzkich i zwierzcych. Moe ulega namnaaniu jedynie w organizmach zakaonych wirusem zapalenia w troby typy B. o Zwizek midzy tymi dwoma wirusami wynika std, i HDV nie koduje biaka osonki, ktrym jest HBsAg (kodowanego przez wirus HBV). Dlatego replikacja wirusa HDV moe odbywa si wycznie u osb zakaonych wirusem HBV Patogeneza: -9-

 Copyright by $ta

o o

Zakaenie HDV w wzw typu B znacznie nasila postp choroby (zmniejsza szanse wyzdrowienia) U okoo 70-90% osb nadkaonych rozwija si przewleke zapalenie w troby. Natomiast gdy rwnoczesne zakaenie HBV i HDV to szansa wyzdrowienia 90proc.

Zakaenie nastpuje drog pozajelitow: o przez zakaone igy, strzykawki, narzdzia chirurgiczne i stomatologiczne, o przetaczanie krwi zakaonej wirusami o wydzieliny organizmu: sperm, luz szyjkowy. o Nie wystpuje w kale, linie i zach Diagnostyka o IgM anty-HDV (po 10-15 dniach po wystpieniu objaww o IgG anty-HDV (4-11 tygodni od wystpienia objaww)

WIRUS

ZAP ALENI A WTROBY TYPU

A (H AV )

wirus z rodziny Picornaviridae Budowa: o ssRNA o symetria ikosaedralna o brak otoczki lipidowej Znany jest tylko jeden serotyp tego wirusa. HAV jest przyczyn wirusowego zapalenia w troby typu A, tzw. taczki pokarmowej. Drogi zakaenia o Zakaenie nastpuje poprzez przewd pokarmowy, przez kontakt z wydzielinami chorego lub produktami zakaonymi (epidemie mleczne, wodne itp.). o Wirus HAV szerzy si drog fekalno-oraln. Wydalany jest w stolcu pacjentw przez 2-3 tygodnie przed i przez 8-10 dni po wystpieniu taczki. Czstka wirusa jest odporna na degradacj i pozostaje w rodowisku, zachowujc zdolno do wywoania zakaenia przez kilka tygodni Przenoszenie wirusa z czowieka na czowieka moe wywoa ogniska zachorowa w miejscach o niskim poziomie higieny osobistej Zanieczyszczenie pojedynczego rda kaem zakaonej osoby (np. woda, owoce) moe prowadzi do nagych epidemii wirusowego zapalenia w troby typu A Wspczynnik miertelnoci wynosi mniej ni 0,1% i jest zwykle zwizany z piorunujcym zakaeniem HAV Obraz kliniczny o Wirus namnaa si najpierw w przewodzie pokarmowym, nastpnie dochodzi do wiremii, po czym (prawdopodobnie) dochodzi do zakaenia w troby i powstania objaww chorobowych. W wyniku tego zakaenia dochodzi do zapalenia w troby. o o Wirus HAV wywouje ostr, wysoce zakan form zapalenia w troby zwan taczk zakan Zakaenie bezobjawowe Wi kszo zakae wirusem zapalenia w troby typu A u dzieci przebiega bezobjawowo, a wiele przypadkw objawowych przebiega bez taczki i nie jest waciwie rozpoznawanych. Wikszo zakae u dorosych wywouje objawy choroby Zakaenie objawowe. Okres wylgania trwa 2-6 tygodni Faza przedtaczkowa charakteryzuje si subiektywnymi, grypopodobnymi objawami: brakiem apetytu, nudnociami wymiotami zym samopoczuciem Faza taczki charakteryzuje si Hiperbilirubinemi taczk powikszeniem w troby bolesnoci w prawym grnym kwadracie brzucha podwyszon aktywnoci enzymw w trobowych w surowicy, takich jak aminotransferaza alaninowa (AlAT) i aminotransferaza asparaginianowa (AspAT)

- 10 -

 Copyright by $ta

Diagnostyka laboratoryjna o rozpoznanie zapalenia w troby opiera si na obrazie klinicznym oraz wynikach bada odzwierciedlaj cych czynno w troby i jej stan zapalny (np. stenie bilirubiny w surowicy, aktywno AspAT i AlAT), o identyfikacja czynnika etiologicznego jest oparta na testach serologicznych wykrywajcych przeciwciaa przeciw wirusowi HAV (np. test ELISA) Stwierdzenie przeciwcia anty-HAV klasy IgM wiadczy obecnym lub niedawno przebytym zakaeniu, wykrycie przeciwcia anty-HAV klasy IgG (bez przeciwcia IgM) oznacza natomiast dawno przebyt ekspozycj na wirus)

Odporno po zakaeniu wirusem HAV pozostaje na cae ycie, rzadko zmniejsza si w podeszym wieku. Nawroty choroby zdarzaj si, lecz nie stwierdzono przewlekego nosicielstwa wirusa HAV Dostpna jest skuteczna szczepionka zawierajca zabity wirus HAV

- 11 -