Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej

Polska polityka zagraniczna w latach 1919-1926 Gwnymi zaoeniami polityki byo zapewnienie bezpieczestwa odradzajcemu si pastwu, zawarcie sojuszy z pastwami o podobnych interesach oraz otrzymanie midzynarodowego uznania granic. Ju na samym pocztku Polska znalaza si w sytuacji konfliktowej z czterema ssiadami Niemcami, Rosj Radzieck, Czechosowacj i Litw. Konferencja Paryska trwaa od 18 stycznia 1919 roku do 28 czerwca 1919 roku. Na arenie midzynarodowej Polsk reprezentowali Ignacy Paderewski i Roman Dmowski (przewodniczcy Komitetu Narodowego Polskiego). W ramach obrad nastpio podpisanie maego traktatu wersalskiego o ochronie mniejszoci narodowych. Wci nie byy unormowane stosunki z Rosj Radzieck (od 1922 roku ZSRR), ktra dya do oderwania od Polski Kresw Wschodnich, midzy innymi, wspierajc dziaanie sekcji Komunistycznej Partii Robotniczej Polski, nie oddaa take zagrabionych dbr kulturalnych (proces moskiewski z 1923 roku), ani nie wypacia odszkodowa. Z kolei Niemcy prowadziy polityk rewizjonistyczn, czego przykadem bya blokada gospodarcza w 1920 roku (uwaay one Polsk za pastwo sezonowe). 19 lutego 1921 roku dochodzi do podpisania ukadu o przymierzu pomidzy Polsk a Francj, tradycyjnym polskim sojusznikiem bya to deklaracja o przyjani oraz ukad polityczny z konwencj wojskow. 3 marca 1921 roku dochodzi z kolei do zawarcia polsko-rumuskiego paktu o wzajemnej pomocy przeciw Rosji bolszewickiej. W latach 19201921 formuuje si Maa Ententa, czyli porozumienie Czechosowacji, Rumunii i Jugosawii (a take Polski i Francji) przeciwko Republice Weimarskiej i Rosji Radzieckiej. Polska zaawansowana bya take w budow koncepcji Midzymorza porozumienia Finlandii, Estonii, otwy, Litwy, Polski i Rumunii na braku realizacji tego planu zawayy wrogie stosunki polsko-litewskie. Po inkorporacji Wileszczyzny do Polski Litwa proklamowaa stan wojenny, ktry trwa nieprzerwanie do 1938 roku, uniemoliwiajc jakkolwiek wspprac. W kwietniu 1922 roku odbya si konferencja w Genui Niemcy i ZSRR podpisuj 26 kwietnia 1922 roku ukad w Rapallo, ktry zawiera

postanowienia dotyczce anulowania wzajemnych roszcze oraz wsppracy ekonomicznej i wojskowej zdecydowanie pogarsza to geopolityczn sytuacj Polski. Kanclerz Republiki Weimarskiej Gustaw Strasemann dy do zmiany granic z Polsk i zmniejszenia reparacji. W listopadzie 1924 roku owiadczy, e Prusy Wschodnie zostan pewnego dnia powtrnie poczone z pastwem niemieckim. Niemcy otrzymuj w ramach planu Dawesa pomoc gospodarcz oraz rozkad reparacji. W 1925 roku wybucha wojna celna pomidzy Polsk a Niemcami Niemcy odmawiaj przeduenia klauzuli najwyszego uprzywilejowania i importu polskiego wgla. 15 marca 1923 roku Rada Ambasadorw uznaa granic rysk oraz lini demarkacyjna na Wileszczynie za wschodni granic Polski. W maju 1923 roku marszaek Francji Ferdinand Foch dostaje buaw marszaka Polski. W padzierniku 1924 roku na posiedzeniu Ligi Narodw, ktrej Polska jest zaoycielem i aktywnym czonkiem, zostaje podpisany protok genewski, ktry potpia wojn napastnicz (nawouje take do ograniczenia zbroje, zapowiada arbitra w kwestiach spornych). W listopadzie 1924 roku zostaje podpisany polsko-francuski protok potwierdzajcy konwencj wojskow z 1921 roku. W kwietniu 1925 roku zawarty zostaje polsko-czechosowacki traktat arbitraowy, zawierajcy midzy innymi postanowienia o sprawach mniejszoci narodowych oraz umow handlow. 16 padziernika 1925 roku na konferencji w Locarno podpisano Pakt Reski, ktry gwarantowa zachodni granic Niemiec. Pastwa dawnej ententy podpisay z Niemcami ukady normalizujce ich stosunki. Midzy Niemcami a Polsk i Czechosowacj zostay zawarte traktaty arbitraowe, gwarantowane przez Francj, co byo klsk polskiej polityki zagranicznej. W Polsce uznano ukady lokareskie jako zgod na rewizj polskich granic zachodnich.

Polska polityka zagraniczna w latach 1926-1935

Gwnymi zaoeniami polityki byo zachowanie pokoju w oparciu o Lig Narodw, zachowanie rwnowagi w stosunkach midzy Polsk a Niemcami i Polsk a ZSRR. 24 kwietnia 1926 roku w Berlinie zostaje podpisany niemieckoradziecki ukad o przyjani i neutralnoci. Niemcy zostaj przyjte do Ligi Narodw we wrzeniu 1926 roku. We wrzeniu 1926 roku ZSRR i Litwa zawieraj ukad, w ktrym Rosja popiera litewskie roszczenia

dotyczce Wilna. W grudniu tego roku dochodzi do zamachu stanu w Kownie nowe wadze przyjmuj kurs antypolski i proniemiecki. 9 grudnia 1927 roku Jzef Pisudski spotyka si z premierem litewskim Voldemarasem, ktry zapewnia, i Litwa pragnie pokoju. W styczniu 1927 roku kanclerz Niemiec owiadcza, e Pomorze jest niemieckie. W sierpniu 1929 roku podczas konferencji w Hadze zostaje przyjty plan Younga dla Niemiec, ktry ustala nowe zasady spaty wojennych dugw (zmniejszenie, rozoenie na 59 lat) oraz postanawia znie kontrol gospodarki niemieckiej. 27 sierpnia 1928 roku dochodzi do podpisania paktu Brianda-Kelloga o wyrzeczeniu si wojny jako narzdzia prowadzenia polityki (system bezpieczestwa zbiorowego), natomiast 9 lutego 1929 roku ZSRR, Polska, Rumunia, Estonia i otwa podpisuj protok Litwinowa o wyrzeczeniu si siy w dochodzeniu pretensji terytorialnych. 31 padziernika 1930 roku Niemcy i Polska zawieraj umow o likwidacji wzajemnych roszcze finansowych, za 27 marca 1931 roku podpisuj wzajemn umow handlow. Od pocztku lat trzydziestych w polskiej polityce zagranicznej realizowana jest polityka nowego kursu, za ktr przede wszystkim opowiadaj si Pisudski i Jzef Beck. Polega ona na deniu do utrzymywania dobrossiedzkich stosunkw, prowadzeniu niezalenej polityki, zagwarantowaniu statusu Wolnego Miasta Gdaska, anulowaniu traktatu mniejszociowego, odzyskaniu Zaolzia oraz nawizaniu stosunkw dyplomatycznych z Litw. 25 lipca 1932 roku dochodzi do podpisania polsko-radzieckiego ukadu o nieagresji (na trzy lata), przeduonego 5 maja 1934 roku na kolejne dziesi lat (zakada wyrzeczenie si wojny). 30 stycznia 1933 roku do wadzy w Niemczech dochodzi Adolf Hitler, ktry gono mwi, ze polsko-niemiecka granica krwawi. W padzierniku tego roku Niemcy wystpuj z Ligi Narodw. 26 stycznia 1934 roku zostaje podpisana na dziesi lat polsko-niemiecka deklaracja o neutralnoci i niestosowaniu przemocy.

Jzef Pisudski majc na uwag pakty o nieagresji z Niemcami i ZSRR stwierdzi: Polska siedzi teraz na dwch stokach. To nie moe trwa dugo. Musimy wiedzie, z ktrego naprzd spadniemy i kiedy. 13

wrzenia 1934 roku minister spraw zagranicznych Jzef Beck wymwi w Lidze Narodw may traktat wersalski, powoujc si na nierwne traktowanie czonkw Ligii. W licu 1933 roku z inicjatywy Mussoliniego dochodzi do podpisania Paktu Czterech (nieratyfikowany) Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Woch, ktry tworzy europejski dyrektoriat mogcy dokonywa rewizji traktatw w ramach Ligi Narodw. W maju 1934 roku minister francuski Barthon wysuwa id Paktu Wschodniego gwarantowanego przez Francj, ktry miayby zawrze ZSRR, Niemcy, Polska, Czechosowacja oraz pastwa batyckie. W padzierniku tego roku ZSRR zostaje przyjty do Ligi Narodw.

Polska polityka zagraniczna w latach 1935-1939 Gwnymi zaoeniami polityki byo zapobieenie wybuchowi wojny, przeksztacenie ewentualnego konfliktu polsko-niemieckiego lub polsko-radzieckiego w wojn wiatow. W marcu 1935 roku w Niemczech zostaje wprowadzony powszechny obowizek wojskowy. Rok pniej dochodzi do remilitaryzacji Nadrenii. W padzierniku 1935 roku Wochy podejmuj inwazj na Abisyni, za w lutym 1936 roku w Hiszpanii wybucha wojna domowa. W czerwcu 1936 roku genera Edward Rydz-migy wydaje nakaz uoenia planu wojny z Niemcami. W listopadzie Niemcy i Japonia zawieraj Pakt Antykominternowski, do ktrego w 1937 roku przystpuj Wochy (podejmowano prby przycignicia Polski do wstpienia). 12 marca 1938 roku nastpuje Anschluss (przyczenie) Austrii. 17 marca 1938 roku rzd polski wystpuje do rzdu Litwy z ultimatum nawizanie stosunkw dyplomatycznych pod grob uycia innych rodkw - zostaje ono przyjte 19 marca. Niemcy odbieraj Czechosowacji Sudety 29 wrzenia 1938 roku dochodzi do konferencji w Monachium. Polska 30 wrzenia wystpuje z ultimatum do Czechosowacji dajc przyczenia do Polski lska Zaolziaskiego. 2 padziernika 1938 roku wojska polskie zajmuj Zaolzie, a w grudniu Spisz i Oraw 802 km z 227 tysicami mieszkacw. 24 padziernika 1938 roku danie przyczenia do Niemiec Gdaska i wybudowania eksterytorialnej autostrady przedstawia ambasadorowi polskiemu Jzefowi Lipskiemu minister Ribbentrop, ma to doprowadzi do ostatecznego uregulowania stosunkw polsko-

niemieckich. 10 marca 1939 roku Stalin wygasza synna kasztanow mow, w ktrej zapowiada zblienie niemiecko-sowieckie przed podpisaniem paktu Ribbentrop-Mootow. W swoim referacie Stalin stwierdzi, e Zwizek Radziecki moe porozumie si z kadym pastwem, bez wzgldu na jego ustrj. Nazwa kasztanowej mowy wzia si bezporednio ze sw Stalina, ktry stwierdzi, e nie pozwoli, aby Zwizek Radziecki zosta wcignity do konfliktw przez podegaczy wojennych, ktrzy przywykli do tego, by inni wycigali za nich kasztany z ognia. 15 marca 1939 roku Niemcy zajmuj Prag tworzc Protektorat Czech i Moraw. 21 marca skadaj oficjaln not ze swoimi daniami wzgldem Polski, ktr ta odrzuca 26 marca 1939 roku. 30 marca nastpuj gwarancje brytyjskie na wypadek agresji na Polsk, za 6 kwietnia dochodzi do podpisania z Francj ukadu o wzajemnej pomocy. 28 kwietnia Hitler wypowiada polsko-niemiecki ukad o nieagresji, 5 maja 1939 roku Jzef Beck wygasza synne przemwienie w polskim Sejmie zaznaczajc, i Polacy nie znaj pojcia pokoju za wszelk cen. Minister stwierdzi konieczno zachowania dotychczasowego statusu Gdaska i podkreli wol stawienia oporu niemieckim daniom, nawet za cen konfliktu zbrojnego. 19 maja dochodzi do podpisania polsko-francuskiego protokou w razie agresji niemieckiej na Polsk francuskie lotnictwo uderzy natychmiast na III Rzesz, za siy ldowe zostan uyte w cigu pitnastu dni. 23 sierpnia 1939 roku dochodzi do zawarcia paktu Ribbentrop-Mootow, a 25 sierpnia do ukadu polsko-brytyjskiego o wzajemnej pomocy do 15 dnia wojny Polska miaa otrzyma pomoc brytyjskiej marynarki.