Eksterminacja ludnoci ydowskiej na terytorium Polski

Holocaust (gr. caopalenie, hebr. Shoah) to zaplanowana eksterminacja i zagada ludnoci ydowskiej podczas II wojny wiatowej. Hitler, dochodzc do wadzy w 1933 roku, wykorzysta hasa antysemickie. W kolejnych latach doprowadzi do przeladowa i dyskryminacji ydw. Ustawy norymberskie odbieray tej mniejszoci prawa obywatelskie. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku - noc krysztaowa - doszo w III Rzeszy do pierwszego zaplanowanego przez wadze pogromu ydw. Po wybuchu II wojny wiatowej na wszystkich terenach okupowanych przez Niemcw rozpocza si planowa akcja eksterminacji mylano o biologicznym zniszczeniu ludnoci ydowskiej. W miastach ydw zamykano w gettach, gdzie z powodu godu i chorb panowaa wysoka miertelno. Otoczone one byy zazwyczaj murem lub drutem kolczastym, za opuszczenie terenu getta i przejcie na tzw. aryjsk stron grozia mier. Pierwsze getto powstao w padzierniku 1939 roku w Piotrkowie Trybunalskim. W 1941 roku na polskich terenach istniao okoo 300 gett oraz ponad 400 osobnych obozw pracy. W getcie warszawskim na niewielkim obszarze stoczono okoo 450 tysicy osb. Po ataku na ZSRR specjalne grupy operacyjne dokonyway masowych mordw ydw, podjudzajc przeciwko nim take miejscow ludno (m.in. w lipcu 1941 roku w Jedwabnem polscy mieszkacy spalili w stodole miejscowych ydw). Od jesieni 1941 roku zaczto organizowa transporty ydw najpierw z gett polskich, potem take z pozostaych okupowanych terenw do obozw zagady. Lokowano je gwnie w Europie rodkowej na ziemiach polskich. Mordowano take ludno cygask oraz winiw obozw koncentracyjnych. Koncepcja ostatecznego rozwizania kwestii ydowskiej opracowana na pocztku 1942 roku przez wadze faszystowskie zakadaa cakowit zagad ok. 11 milionw ydw zamieszkujcych tereny kontrolowane przez Niemcw. Gwnym miejscem ludobjstwa byy obozy zagady. Ludno umiercano w specjalnych komorach gazowych, do ktrych wpuszczano rodek trujcy Cyklon B. Akcj rozpoczto 16 marca 1942 roku od getta lubelskiego, likwidujc kolejno nastpne, a ludno transportujc do obozw w Chemie, Sobiborze, Treblince, OwicimiuBrzezince, Majdanku. Symbolem zagady by Owicim, gdzie komory

gazowe dziaay do koca 1944 roku. Spord przedwojennych polskich ydw zgino 95%. W Auschwitz-Birkenau zgino od 1,8 do 3,5 miliona osb, w Treblince 750 tysicy, w Becu 600 tysicy. cznie w obozach zamordowano prawie 6 milionw osb, w wikszoci pochodzenia ydowskiego. W Polsce, mimo i grozio to kar mierci, uratowano dziesitki tysicy ydw. Zakadano dla nich specjalne kryjwki, pomagano w ucieczkach z gett, dostarczano faszywe dokumenty, ywno, odzie, lekarstwa. Po wojnie doceniono przypadki pomocy, nadajc zasuonym, medale Sprawiedliwy wrd Narodw wiata. Organizacj, ktra pomagaa ydom bya midzy innymi egota (przemycanie ywnoci i lekarstw do gett, pomoc w ucieczkach), ktra funkcjonowaa przy podziemnym Departamencie Spraw Wewntrznych Delegatury Rzdu na Kraj. We wrzeniu 1942 roku powsta Tymczasowy Komitet Pomocy ydom, ktry przeksztaci si w Rad Pomocy ydom egota. Trzeba jednak pamita, e wrd Polakw istnieli take kolaboranci, ktrzy wydawali przedstawicieli ludnoci ydowskiej okupantowi. Ludno ydowska na og nie miaa moliwoci zbuntowania si przeciwko swojemu losowi. Wyjtek stanowio powstanie w getcie warszawskim, ktre wybucho 19 kwietnia 1943 roku. Na jego czele stana ydowska Organizacja Bojowa (OB) dowodzona przez Mordechaja Anielewicza. Na wie o likwidacji getta grupy ydw zaatakoway oddziay niemieckie. Do 27 kwietnia powstacy bronili si na ulicach, nastpnie do poowy lipca w ostrzeliwanych i palonych domach. W powstaniu zgino okoo 7 tysicy ydw, pozostaych zgadzono w Treblince. Powstanie miao przede wszystkim znaczenie symboliczne wiadczyo o pragnieniu ocalenia swej godnoci w obliczu niechybnej mierci, a take byo apelem do midzynarodowej opinii. Podobny los jak ydw spotka Cyganw. Z okoo 80 tysicy przedstawicieli tej mniejszoci 2/3 zgino z rak hitlerowcw przede wszystkim w obozach koncentracyjnych.