Rozwj opozycji 1970-1981.

Powstanie Solidarnoci
Impulsem do rozwoju opozycji w Polsce byy poprawki do konstytucji, wok ktrych rozgorzaa dyskusja w 1975 roku, a przede wszystkim wydarzenia w Ursusie i Radomiu w 1976 roku. Represje jakie spotkay demonstrantw doprowadziy do zorganizowania 23 wrzenia Komitetu Obrony Robotnikw, ktry rok pniej dziaa jako Komitet Samoobrony Spoecznej KOR. Wrd zaoycieli KOR-u byli warszawscy intelektualici, a wrd nich: Jerzy Andrzejewski, Stanisaw Baraczak, Jacek Kuro, Jan Jzef Lipski, Antoni Macierewicz. Do organizacji przystpili take: Bogdan Borusewicz, Adam Michnik, Henryk Wujec czy Andrzej Celiski. Gwnym jej zadaniem bya pomoc finansowa i prawna robotnikom. Pierwszym zwycistwem KOR-u bya amnestia dla aresztowanych robotnikw. Czonkowie komitetu nawoywali do samoorganizacji spoecznej (zakadanie podziemnych wolnych zwizkw zawodowych, niezalenych organizacji studenckich), walczyli take o przestrzeganie praw i wolnoci obywatelskich. Wadza, korzystajc z zachodnich poyczek, nie moga w zdecydowany sposb uderzy w opozycj.

Od lat siedemdziesitych rozwin si w Polsce tzw. drugi obieg, czyli podziemny nielegalny ruch wydawniczy i kolportaowy. Ukazaa si w nim m.in. Maa apokalipsa Tadeusza Konwickiego czy Folwark zwierzcy Georga Orwella. Wydawano tez czasopisma - Robotnik, Krytyka, Gos, powstaa take Niezalena Oficyna Wydawnicza (NOWA). Powstae w latach 1977-1978 Studenckie Komitety Solidarnoci wsppracoway z Uniwersytetem Latajcym, zamienionym na Towarzystwo Kursw Naukowych, ktre w prywatnych domach organizowao prowadzenie nauk humanistycznych.

Innym orodkiem opozycji demokratycznej by powstay p roku po KOR w marcu 1977 roku Ruch Obrony Praw Czowieka i Obywatela (orientacja chrzecijaska i narodowo niepodlega), przeksztacony w 1979 roku w parti polityczn - Konfederacj Polski Niepodlegej (KPN) pod wodz Leszka Moczulskiego. Wadze nie dopuciy si otwartej likwidacji opozycji ze wzgldu na opini midzynarodow, jednak wobec opozycjonistw stosowano aresztowania, zwolnienia z pracy,

inwigilacje, rewizje itp.. Szykany te jednak nie byy tak dotkliwe jak w latach poprzednich i tylko umacniay opozycjonistw. Gwnym zadaniem nowych ruchw byo dotarcie do rodowisk robotniczych.

KSS KOR w 1978 roku zainicjowa powstanie Wolnych Zwizkw Zawodowych na Wybrzeu, oywi take kontakty z emigracj. W kraju powstawao wiele nowych, mniejszych grup i organizacji, ktre zajmoway si miedzy innymi drukiem i kolportaem ulotek, biuletynw i gazetek. Dokumenty te ogaszano wraz z nazwiskami sygnatariuszy (na wzr radzieckich dysydentw). Ogoszona w lipcu 1980 roku podwyka cen wywoaa fal protestw, pocztkowo gwnie na Lubelszczynie. KSS KOR nie inicjowaa strajkw zaja si informowaniem o nich spoeczestwa. Nawoywaa take do samoorganizacji synne haso Jacka Kuronia: Nie palcie komitetw! Zakadajcie wasne!. 14 sierpnia strajk rozpocz si w Stoczni Gdaskiej im. Lenina, dwa dni pniej przeksztacajc si w strajk powszechny caej aglomeracji. Sformuowany program, nie ograniczy si do podwyszenia pac czy poprawy warunkw pracy, w rzeczywistoci dotyczy reform ustrojowych caego kraju. Powstay 16 sierpnia Midzyzakadowy Komitet Strajkowy w Stoczni Gdaskiej, na ktrego czele stan Lech Wasa, przedstawi rzdowi 21 postulatw, ktre zakaday midzy innymi: powoanie wolnych zwizkw zawodowych prawo do strajku przestrzeganie wolnoci sowa i publikacji, uwolnienie winiw politycznych, podanie penej informacji o stanie pastwa, popraw warunkw pracy i wysokoci pac.

Strajkujcych wsparli dziaacze opozycji, wystpujc cz sto w roli ekspertw (m.in. Tadeusz Mazowiecki). Wadze w poowie sierpnia zaczy aresztowa czonkw KSS KOR i KPN. Ministerstwo Spraw Wewntrznych przygotowao si do zajcia stoczni, jednak nie zdecydowano si na uycie siy. Najpierw prbowano porozumie si ze

strajkujcymi spoza MKS, gdy to nie przynioso efektw nastpiy zmiany w kierownictwie PZPR. Mimo apelw Edwarda Gierka o powrt do pracy, strajki rozszerzay si m.in. na lsk. Po osiemnastu dniach strajku okupacyjnego rzd zgodzi si na zgoszone postulaty i 30 sierpnia 1980 roku doszo do podpisania porozumie sierpniowych pomidzy delegacjami rzdowymi a Midzyzakadowymi Komitetami Strajkowymi. Najpierw 30 sierpnia w Szczecinie, a nastpnie 31 sierpnia w Gdasku. Wielotysicznym tumom zgromadzonym pod bramami stoczni fakt porozumienia oznajmi Lech Wasa. 5 wrzenia ze stanowiska odszed Edward Gierek. 17 wrzenia 1980 roku przedstawiciele ponad 30 regionalnych komitetw zaoycielskich uchwalili utworzenie Niezalenego Samorzdnego Zwizku Zawodowego Solidarno (oficjalna rejestracja 10 listopada). Wkrtce organizacja zwizkowo-polityczna Solidarno popierana przez intelektualistw i Koci katolicki staa si ruchem spoecznym o oglnopolskim zasigu zrzeszajcym wszelkie rodowiska opozycyjne. W marcu 1981 roku liczya ju 9 milionw czonkw, reprezentujcych wszelkie grupy spoeczne. Wydawano wiele tytuw prasowych, kwita niezalena kultura i ycie intelektualne. Przywdcy Solidarnoci w obawie przed reakcjami ze Wschodu ograniczali rozmiar swych dziaa do dbania o przestrzeganie porozumie sierpniowych. Po ustpieniu Gierka na czele PZPR stan Stanisaw Kania. Mimo naciskw Moskwy nie zdecydowano o siowym rozprawieniu si z opozycj. Wpyna na to take opinia midzynarodowa, w tym stanowisko Watykanu i Waszyngtonu. Wadze ograniczyy si do dziaa propagandowych i prb skcenia rodowisk opozycyjnych poprzez agentw SB.