Upadek systemu socjalistycznego w Polsce

Wiosn 1988 roku manifestacje studenckie w rocznice wydarze marcowych z 1968 roku rozpoczy fale strajkw w wikszych zakadach przemysowych. Wadze postanowiy zareagowa si. Mimo chwilowego przytumienia objaww niezadowolenia kolejne protesty wybuchy w sierpniu na lsku i rozprzestrzeniy si na reszt kraju. 27 sierpnia 1988 roku genera Czesaw Kiszczak zadeklarowa publicznie moliwo odbycia w moliwie szybkim czasie spotkania z przedstawicielami rnych rodowisk spoecznych i pracowniczych. Spotkanie mogo przyj form okrgego stou. Warunkiem byo zakoczenie strajkw, co Lechowi Wasie udao si uczyni w cigu kilku dni. Rzd podj ostatni prb ratowania gospodarki na czele rzdu stan Mieczysaw Rakowski, ktry zapowiedzia przyspieszenie reform ekonomicznych i urynkowienie gospodarki. Do koncepcji okrgego stou powrcono po wygranej przez Was debacie telewizyjnej z przedstawicielem wadz Alfredem Miodowiczem (30 listopada 1988). Porozumienie z opozycj i obarczenie jej wspodpowiedzialnoci za rzdy miao da legitymacj utrzymaniu wadzy przez komunistw.

W lutym 1989 roku rozpoczy si obrady okrgego stou, podczas ktrych opozycyjne rodowiska kierowane przez Komitet Obywatelski Wasy oraz wczesne wadze dyskutoway nad zakresem niezbdnych zmian ustrojowych. W trakcie prawie dwumiesicznych rozmw PZPR poszo na wiele ustpstw. Przywrcono istnienie 100 osobowego senatu, ktrego czonkowie mieli by wybierani w wolnych wyborach, przywrcono urzd prezydenta. W nowym sejmie - sejmie kontraktowym 65% miejsc miao zagwarantowane PZPR i jej sojusznicy, a 35% miejsc miao zosta obsadzonych w wyniku przeprowadzenia cakowicie wolnych wyborw. Przyszy rzd miaa utworzy strona rzdowa. Wikszo spoeczestwa przyja te zmiany przychylnie. 17 kwietnia 1989 roku sd ponownie zarejestrowa NSZZ Solidarno. Komitet Obywatelski zorganizowa entuzjastyczn i energiczna kampani, a od 8 maja zacza ukazywa si Gazeta Wyborcza - pierwszy od 1948 roku niezaleny dziennik.

Wybory do parlamentu odbyy si 4 czerwca 1989 roku i przyniosy opozycji jednoznaczne zwycistwo 99 miejsc w senacie oraz wszystkie zakontraktowane 35% miejsc w sejmie. Ekipa Wojciecha Jaruzelskiego uznaa wyniki wyborw. 19 lipca obie izby wsplnie wybray na prezydenta (zgodnie z ustaleniami okrgego stou) Wojciecha Jaruzelskiego. 24 sierpnia 1989 roku premierem zosta (wbrew ustaleniom okrgego stou) Tadeusz Mazowiecki i stan na czele pierwszego po wojnie niekomunistycznego rzdu. 12 wrzenia sejm zatwierdzi skad Rady Ministrw, resorty bezpieczestwa, spraw wewntrznych i obrony narodowej zachowali czonkowie PZPR. Posowie opozycji utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny, ktry kierowa przeprowadzanymi reformami, akceptowanymi przez posw komunistycznych. Zmiany ustrojowe w Polsce zakoczyy si wyborem Lecha Wasy na prezydenta w wolnych i powszechnych wyborach w 1990 roku. W tym te roku zostaa rozwizana Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, a w padzierniku 1991 roku odbyy si pierwsze cakowicie wolne wybory do parlamentu.