D ZACHODNI PRZEGLA 2012, nr 1

MARTA GTZ Marta Gtz Poznan

POTENCJA KOOPETYCJI W WIELKOPOLSCE DZTW KRAJU NA TLE WYBRANYCH WOJEWO Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju
WPROWADZENIE

, jest Koopetycja, czyli konkurencyjna wspo praca, nazywana tez kooperencja cym coraz wie ksza popularnos zyskuja c zagadnieniem ekonomiczno-spoecznym. czenie wzajemnie sprzecznych relacji Jako koncepcja oksymoroniczna stanowi poa 1 wnywana do starochin skiej idei harmonii kooperacji i konkurencji . Bywa poro konkurencji i kooperacji w jeden typ relacji yin-yang 2. Koopetycja to zespalanie sie i interakcji. Z punktu widzenia firmy opisywana jest jako strategia synkretycznego poszukiwania renty 3 i przyjmuje, z e: c ze soba w interakcje, biora udzia w grze o sumie wie kszej Firmy, wchodza od zera acz zmiennej; z faktu posiadania zbiez Interakcje te wynikaja nych intereso w; Udzia w grze umoz liwia zaro wno tworzenie wartos ci dodanej, jak i jej podzia. ca, z Choc istnieje juz oficjalna definicja zakadaja e koopetycja to wspo praca dzy konkurentami w nadziei na osia gnie cie wspo mie lnych korzys ci 4; rozumienie z tego zagadnienia jest wcia dalekie od jednoznacznos ci. Z perspektywy makroekonomicznej, czyli regionu, kooperencja definiowana dkowania proceso moz e byc jako sposo b regulacji zachowan firm, czyli porza w gospodarczych w celu zapewnienia najlepszej sprawnos ci danego systemu 5.
B. Jankowska, Konkurencja czy kooperacja, Ekonomista nr 1, 2009, s. 67-91. T.A. Peng, M. Bourne, The Coexistence of Competition and Cooperation between Networks: Implications from Two Taiwanese Healthcare Networks, British Journal of Management vol. 20(3), 2009, s. 396-397. 3 A. Lado, N. Boyd, S. Hanlon, Competition, cooperatioon and the search for economic rents: a syncretic model, Academy Management Review vol. 22 (1), 1997, s. 128. 4 Collaboration between business competitors, in the hope of mutually beneficial results, The Oxford Pocket Dictionary of Current English, Oxford 2009. 5 B. Jankowska, op. cit., s. 68.
2 1

102

Marta Gtz

tnos Umieje c godzenia wspo pracy i rywalizacji stanowi wyraz dojrzaos ci rynkowej tych gospodarek. Koopetycje analizowac i jest typowa dla wyz ej rozwinie moz na tez ciu w warstwie semantycznej, logicznej, a takz e systemowo. W tym pierwszym uje proponowane polskie pene okres lenie koopetycji jako konkurencyjnej wspo pracy sugeruje, z e istotniejszym elementem jest kooperacja. Rywalizacja peni w zasadzie przymiotnika, okres tego wspo funkcje la ceche dziaania. Rozbudowana wersja mie dzy kooperencji moz e tez sugerowac , z e mamy do czynienia ze wspo praca w celu poprawy konkurentami. Inna interpretacja moz e akcentowac wspo prace ca konkurowanie w skali globu. Spojrzenie konkurencyjnos ci, czyli umoz liwiaja wspo w kategoriach systemowe sugeruje, by traktowac konkurencyjna prace sie elementyaktorzy (uczelnie, firmy) i relacje pewnego systemu, na kto ry skadaja dzy nimi, pozytywne jak i negatywne (mobilnos mie c pracowniko w, wspo lne projekty, podkupywanie pracowniko w, szpiegostwo przemysowe). W rozumie, jako z niu logiki koopetycja jest koniunkcja e implikuje jednoczesnos c kooperacji nalez ciu ewolucyjnym, gdyz i konkurencji. Kooperencje y analizowac w uje jej przejawia, podlegaja zmianom w czasie 6. Pocza tkowa charakter i forma, w jakiej sie puje miejsca s wiadomos c , czyli uznanie potencjau, jaki niesie koopetycja, uste zaniu rozpoznaniu moz liwos ci jej praktycznego zastosowania, rozwojowi, zobowia do wspo pracy, kto re z czasem moz e jednak ulec zanikowi. Przesanki do wo zywac podtrzymywania koopetycji przestaja wczas obowia . Fazom tym od kolejne etapy w cyklu z mie dzy nimi osia gna c powiadaja ycia relacji. Ro wnowage moz na pod warunkiem zbilansowania czterech elemento w: wiarygodnos ci partknero w, kontroli wydajnos ci, sprawiedliwos ci podziau oraz efektywnos ci zwie traktowac zke szania potencjalnego zysku 7. Koopetycje zatem nalez y jako wia cych fluktuacjom, obejmuja cych elementy ekonomiczne i spoeczrelacji podlegaja ne 8. Daleka od kompaktowego monolitu, strategia koopetycji jest koncepcja i wieloaspektowa , a jej struktura, zmiennos wielowymiarowa c formy i s ciez ka z pewnos atwe do zrozumienia 9. Ogo dystynktywna ewolucji nie sa cia lnie pewna koopetycji wydaje sie byc cecha jej niestabilnos c konkurencyjna wspo praca dzy rywalizowaniem a kooperacja . Choc bowiem jest z definicji zawieszona mie gu w zasadzie rozstrzygaja te same siy o jej ksztacie, przebiegu, trwaos ci i zasie (determinanty zdiagnozowane w literaturze), to jednak ich ukad jest kaz dorazowo c pewien ewoluuja cy ekosystem stanowi ona wyraz podejs inny. Odzwierciedlaja cia dynamicznego do zagadnien spoeczno-gospodarczych.
6 F. Zerbini, S. Castaldo, Stay in or get out the Janus? The maintenance of multiplex relationships between buyers and sellers, Industrial Marketing Management vol. 36, 2007, s. 944. 7 F. Zerbini, S. Castaldo, op. cit., s. 948. 8 Ibidem, s. 944. 9 Far from being a compact monolith, coopetition strategy is a multidimensional und multifaceted concept (...) and it is all but easy to grasp its structure, processes and evolving patterns. G. B. Dagnino, G. Padula, Coopetition strategy a new kind of interfirm dynamics for value creation, http:www. altruists.orgstaticfilescoopetition%20strategy.pdf, s. 13.

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

103

Literatura oferuje stosunkowo bogaty zestaw prawdopodobnych determinant zwaszcza przesanki ekonomiczne, czyli da z koopetycji. Akcentowane sa enie do kszenia potencjalnego zysku a czone z kooperacja oraz do jego podziau, co zwie zane jest z konkurencja . Koopetycji sprzyjaja tez wia stopien specjalizacji aktoro w cych w ich posiadaniu. Ponadto wyste puje liczna i atrakcyjnos c zasobo w pozostaja trznych, takich jak dynamika na i otwarta grupa innych czynniko w, zaro wno zewne trznych do kto rynku, czy stopa wejs cia nowych firm, jak i wewne rych nalez y biorstwa (paska czy zhierarchizowana) i faza cyklu struktura organizacyjna przedsie ro z ycia produktu 10. Na rozwo j strategii koopetycji wpywaja wniez : stopien cych siec dzy jej uczestzro z nicowania jednostek tworza , zoz onos ci relacji mie nikami, obszary wspo pracy, a takz e intensywnos c i trwaos c relacji. zana gospodarcza , Konkurencyjna wspo praca, wia przede wszystkim ze sfera sie nie jest zarezerwowana tylko dla niej. W literaturze bowiem pojawiaja dzy jednostkami propozycje rozszerzenia koncepcji koopetycji na relacje mie dowymi (NGOs), czy administracja pubniekomercyjnymi, organizacjami pozarza 11. Tymczasem naukowe uje cie kooperencji pojawia sie prawie wya cznie na liczna dzania strategicznego, amach literatury ekonomiczno-biznesowej, w ramach zarza teorii organizacji i zachowan firm, czy marketingu. Intuicyjnie obecnos c tego fenomenu odkryc moz na w wielu sferach z ycia prywatnej, gdzie przyjaciele ze soba ; politycznej, gdy kierowani dobrem i czonkowie rodziny konkuruja du przeciwnicy zaczynaja ze soba wspo wyz szego rze pracowac ; czy tez administce cza racyjnej, kiedy konkuruja na co dzien jednostki a siy w celu przeprowadzenia pewnych dziaan . Mimo przypuszczalnej wszechobecnos ci kooperencji, profes do wymiaru biznesowego. Rozpoznanie jonalna analiza w zasadzie ogranicza sie byc dla dalszych badan pozostaych odniesien wydaje sie dopiero propozycja w przyszos ci.

CI Z KOOPETYCJI KORZYS badania, oddziauje pozytywnie na efektywnos Koopetycja, jak sugeruja c wykorzystania zasobo dziaan gospodarowania poprzez poprawe w, koordynacje , alokacje surowco tkowo korzystna w branz czy lepsza w. Moz e byc wyja ach wysokich koszto w i o dugich cyklach produkcji. Konkurencyjna wspo praca ki dzieleniu sie praca , obniz pozwala, dzie yc koszty rozwoju nowych produkto w, w efekcie skro cic czas i zagwarantowac , z e kaz da z jednostek wnosi do przedsie cia najlepsze kompetencje 12. W konsekwencji osia gane sa korzys wzie ci synergii.
A. Lado, N. Boyd, S. Hanlon, op. cit., s. 130. G. B. Dagnino, G. Padula, op. cit., s. 23. 12 M. Bengtsson, S. Kock, Co-opetition in business networks to cooperate and compete simultaneously, Industrial Marketing Management vol. 29 (5), 2000, s. 414.
11 10

104

Marta Gtz

W badaniach s wiatowych zidentyfikowano wiele rodzajo w kooperencji. Moz e trz firmy mie dzy jej ona dotyczyc jednej lub kilku branz . Moz e zachodzic wewna dzy przedsie biorstwami, a takz dzy sieciami i gronami departamentami, mie e mie biorstw. Ponadto moz przedsie e dotyczyc jednej lub wielu funkcji, czy tez obszaro w zku z tym inni sa jej uczestnicy i inny charakter potencjalnych dziaania. W zwia korzys ci. W przypadku szczebla mikro, gdy koopetycja dotyczy pracowniko w, na wzrost dochodzi do generowania i przepywu wiedzy, co przekada sie dzy firmami, efektywnos ci 13. W koopetycji poziomu mezo, czyli w relacjach mie wspo pojawia sie projektowanie, rozwo j i przepywy wiedzy, co owocowac moz e opracowywaniem nowych standardo w, szybszym wprowadzeniem nowos ci na rynek, czy wspo lnym szkoleniem pracowniko w. W przypadku koopetycji poziomu makro, a wiec miedzy klastrami i sieciami, dochodzi do kreowania nowej wiedzy, cych renty (tzw. rent a w konsekwencji spadku dziaan agresywnych i poszukuja seeking). Koopetycja pozwala na bardziej optymalne korzystanie z posiadanych zasobo w, szczego cych np. co wydaje sie lnie waz ne dla mniejszych firm, nie dysponuja wasnym zapleczem naukowym 14. Zawodnos c zdolnos ci (capabilities failure) zdiagnozowana w literaturze moz e byc czynnikiem niezwykle istotnym was nie dla ce z braku lub biorstw (MSP) 15. Trudnos ci wynikaja maych i s rednich przedsie cego poziomu kompetencji, umieje tnos niewystarczaja ci w przyjmowaniu, absorp do zamknie cia sie na nowe cji, rozwijaniu nowych technologii prowadzic moga technologie, czyli zatrzas niecia w starej trajektorii rozwoju. Koopetycja stanowi zania tego typu problemo jeden ze sposobo w rozwia w. Unikatowy charakter kaz dej z lokalnych koopetycji gwarantowac moz e te zaro wszystkie atrybuty, o kto rych wspominaja wno N. Foss i C. Knudsen 16, jak c elementy, kto dzaja i A. Malmberg i P. Maskell 17, a wie re z jednej strony przesa o atrakcyjnos ci regionu dla prowadzenia dziaalnos ci gospodarczej, a z drugiej sie dla firm w zdobywaniu przewag konkurencyjnych. Atrakcyjnos strony licza c , zane a zatem i konkurencyjnos c 18 obejmuje pewne zlokalizowane zdolnos ci zwia
G. B. Dagnino, G. Padula, op. cit., s. 30. M. Bengtsson, S. Kock, op. cit., s. 411-426. 15 R.K. Woolthuis, M. Lankhui zen, V. Gilsing, A system failure framework for innovation policy design, Technovation 25 (2005), s. 609-614. 16 N. Foss, C. Knudsen, Towards a competence theory of the firm, Routledge, London, New York 1996, s. 164. 17 A. Malmberg, P. Maskel l, Localised learning and industrial competitiveness, Cambridge Journal of Economics vol. 23, 1999, s. 173, 176-178. 18 zdolnos gania sukcesu w gospodarczej rywalizacji. Mianem konkurencyjnos ci okres la sie c do osia ciem, kto Konkurencyjnos c regionu jest poje re moz e byc stosowane w dwojakim znaczeniu: 1) jako cych o atrakcyjnos zespo cech decyduja ci regionu z punktu widzenia lokowania w nim inwestycji i jako miejsca zamieszkania; 2) jako wyraz przewagi technologicznej lub niz szych cen produkto w i usug wytwarzanych w regionie, w poro wnaniu z analogicznymi produktami i usugami w innych regionach. Sownik do Strategii Rozwoju Wojewo dztwa Dolnos laskiego do roku 2020.
14 13

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

105

koopetycji ich cechy bowiem (cennos z koncepcja c , rzadkos c , brak substytuto w, czasu, wspo elemento niekopiowalnos c gwarantowane dekompresja zalez nos cia w gnie ciem masy krytycznej zasobo zachowan i osia w) wymagaja konkurencyjnej tnos wspo pracy, umieje ci godzenia rywalizacji i kooperacji. W s wiadomos ci c tkwic nie lokalnych aktoro w powinno wie przekonanie, z e jako region konkuruja tylko z innymi jednostkami terytorialnymi w Polsce, ale z innymi regionami s wiata. ca jest juz Niewystarczaja konkurencyjnos c regionu w skali krajowej (...) celem i przedmiotem szczego lnej troski w strategiach rozwoju spoeczno-gospodarczego dzynarodowej konkurencyjnos musi byc podnoszenie poziomu mie ci regiono w 19. c tym tropem, o atrakcyjnos dza jej zdolnos Zatem ida ci lokalizacji przesa c do cych koopetycji. oferowania warunko w sprzyjaja Rozwo j technologiczny tumaczyc moz na jako generowanie nowych, jak cych technologii. Konkui rozszerzanie stosowania i doskonalenie juz istnieja do niego przyczyniac dzy innymi rencyjna wspo praca w regionie moz e sie mie c lepsze wykorzystanie istnieja cego dorobku naukowego i zaplecza stymuluja zi mie dzy podmiotami i zintensyfikowanie relacji badawczego poprzez rozwo j wie 20 miedzy s wiatem nauki i biznesu . Wspo czes nie, specyfika powstawania tech kooperacji wielu podmioto nologii implikuje potrzebe w. Idea tzw. otwartej innowacji zakada wspo dziaanie podmioto w z an cucha wartos ci dodanej, co kooperencji. Ponadto koopetycja moz sugeruje potrzebe e w pewien sposo b wymuszac stosowanie najnowszych technologii i popularyzowac wiele z nich ws ro d spoeczen stwa; zwiekszac zdolnos c do absorpcji zaawansowanych technologii informacyjnych i ich wykorzystanie w codziennym z yciu gospodarczym i spoca wzajemnemu dzieleniu sie wiedza ecznym. Innymi sowy, koopetycja sprzyjaja ca rozwo zania i stymuluja j nauki moz e stanowic remedium na sabe powia nauki i biznesu, czyli BIZUKI 21. Jej pozytywnym skutkiem moz e byc tez lepiej uksztatowany rynek pracy. wspo tnos Rywale moga lnie decydowac o kierunkach rozwoju umieje ci i kompetencji pracowniko w i w ten sposo b zapobiegac problemom niedopasowania (mismatch) 22. do rozwoju kapitau rozumianego jako Koopetycja moz e przyczynic sie tnos umieje c wspo pracy, system norm, wartos ci, do wzrostu znaczenia w biznesie
19 E. Mauszyn ska, Gospodarcze aspekty integracji Wielkopolski z Unia Europejska, w: R. Cichocki (red.), Wielkopolska po dwo ch latach w Unii Europejskiej, Poznan 2006, s 13. 20 Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski oraz Plan Dziaan na lata 2004-2006 ocena wste pnego etapu realizacji dziaan , Zespo Redakcyjny Poznan ski Park Naukowo-Technologiczny d Marszakowski Wojewo i Urza dztwa Wielkopolskiego, Poznan 2006. 21 czenie biznesu i nauki, z kto BIZUKA zbitka so w biznes i nauka. Oznacza takie poa rego nowe, innowacyjne firmy odnosza ce sukcesy komercyjne, najlepiej w skali globalnej. Termin powstaja BIZUKA zosta stworzony na potrzeby Raportu o innowacyjnos ci polskiej gospodarki przygotowanego w 2011 r. na zlecenie Telekomunikacji Polskiej i Krajowej Izby Gospodarczej. 22 k mie dzy oferta potencjalnych pracowniko Rozdz wie w a potrzebami zgaszanymi przez pracodawco w, co skutkuje jednoczesnym bezrobociem w pewnych segmentach rynku i wakatami w innych.

106

Marta Gtz

takich kategorii, jak zaufanie, wiarygodnos c , itp. Trudno okres lic wpyw na sfere nie tylko dlatego, z spoeczna e podbudowa teoretyczna i zaoz enia koopetycji nie w tym wzgle dzie odpowiedzi, ale takz du na brak badan przynosza e ze wzgle . Przedmiotem analiz byy empirycznych, kto re podejmowayby tego typu tematyke go wnie kategorie ekonomiczne zysk, fazy produkcji, itp. Rozwo j spoeczny rozumiec moz na w kategoriach tworzenia kapitau spoecznego (relacje spoeczne ce na osia ganie wie kszych korzys i zaufanie jednostek pozwalaja ci) 23, niwelowania ro z nic, wyro wnywania szans, poprawy standardu z ycia, bezpieczen stwa publicznego 24. Bliz sze szacowanie wpywu konkurencyjnej wspo pracy na kwestie takie, jak aktywnos c zawodowa, czy wykluczenie spoeczne jest bardzo trudne. Choc zania, kto kapita spoeczny rozumiany jako zaufanie, normy i powia re moga 25 c zwiekszyc sprawnos c spoeczen stwa uatwiaja skoordynowane dziaania , czy tez tnos dzyludzkiej w obre bie grup i organizacji w celu umieje c wspo pracy mie da prawdopodobnie dzie ki koopetycji rozwijane. realizacji wasnych intereso w 26 be immanentna niestabilnos Koncepcja koopetycji posiada pewna c . Ukad si forme dziaania i w zwia zku z tym rywalizacji i kooperacji determinuje ostateczna gane osia korzys ci. Potencjalne zyski obejmuja uatwiony dostep do informacji, ksze moz wie liwos ci identyfikacji nisz, rozwo j kapitau ludzkiego, tworzenie ki dynamicznemu wzrostowi liczby nowych podmioto nowych miejsc pracy dzie w, czy powstawaniu firm odpryskowych (spin-offs). Jednoczes nie nalez y byc s wia od rzeczywistych warunko silnie zalez domym, z e korzys ci te zalez a w, tj. sa ne od relacji si. Jakakolwiek niero wnowaga bowiem moz e oznaczac raczej utrudnienia aniz eli zyski.
CE ROZWOJOWI KOOPETYCJI W REGIONIE WARUNKI SPRZYJAJA

Przegla niejszych badan d wczes s do efekto Pierwsza cze c tego rozdziau odwouje sie w badan prowadzonych cych konkurencyjnej wspo w ramach projektu Foresight Wielkopolska, dotycza pracy. Sugerowana w literaturze klasyfikacja go wnych przesanek koopetycji
trznia sie w procesach samoorganizacji. Stanowi komplementarny Kapita spoeczny uzewne wobec interwencjonizmu pan stwowego mechanizm alokacji zasobo w. M. Sodowa-Hepa, Wielkopolska w Europie Regiono w, w: Europa w Wielkopolsce, Wielkopolska w Europie. Bilans pierwszego roku czonkostwa w Unii Europejskiej, Poznan 2005, s. 31. 24 d stosunkowo rzadko jest ona dokonywana Ocena kapitau spoecznego jest jednak trudna, sta cy. Jednym z nielicznych wyja tko badania Instytutu Badan w sposo b kompleksowy i wyczerpuja w sa Rynkowa (IBnGR) z Gdan ce klimat spoeczny jako skadowa atrakcyjnos nad Gospodarka ska oceniaja ci regionu. E. Mauszyn ska, op. cit., s. 20. 25 R. Putnam, R. Leonardi, R. Nanett i, Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, Princeton 1993, s. 167, za K. Malaga, O niekto rych dylematach teorii wzrostu gospodarczego i ekonomii, http:www.pte.plpliki212K.%20Malaga.pdf. 26 F. Fukuyama, Social Capital, Tanner Lecture on Human Values, Oxford 1997, s. 378-379, za K. Malaga, op. cit.
23

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

107

ca kapita spoeczny, teorie gier, koszty transakcyjne i koncepcje zasoboobejmuja pozwala postawic wa pewne hipotezy odnos nie do ewentualnych motywo w w koopetycje podmioto angaz owania sie w w Wielkopolsce. Jako mao praw byoby dopodobny uznac moz na kapita spoeczny. Dos c odwaz na decyzja, jaka z rywalami nie mogaby byc cia wejs cie we wspo prace raczej powodowana che kszenia grona kooperanto pu do pewnych niewymiertylko powie w, uzyskania doste ca w warunkach polskich nych korzys ci, jak prestiz , reputacja. Bardziej przekonuja teoria gier. Interpretuja c koopetycje w tych kategoriach firmy upatruja wydaje sie kszenie potencjalnych zysko kszenie tortu do szans na zwie w (dosownie powie , z c sie we wspo z rywalami maja szanse na podziau). Akceptuja e angaz uja prace zanie do koncepcji korzys ci, kto rych nigdy nie odnies liby samodzielnie. Nawia cej, z firmy zyskuja doste p do komzasobowej argumentuja e poprzez koopetycje szczego plementarnych cennych zasobo w, wydaje sie lnie zasadne w branz ach wiedzointensywnych, np. w farmaceutycznej. Natomiast koszty transakcyjne uznac cia kooperencji dla wielu podmioto moz na za wspo lny motyw podje w. Motyw ten jednak ma obosieczne dziaanie pozwala z jednej strony zredukowac pewne c koszty poszukiwania, czy selekcji kontrahento w, ale zwieksza inne, implikuja koniecznos c ich kontroli i monitorowania. stosunkowo sabym uczestnictwem ludnos Obecnie Wielkopolska cechuje sie ci w ksztaceniu ustawicznym 27. W dziedzinie dziaalnos ci badawczo-rozwojowej pozycje ws (B;R) zajmuje ostatnia ro d siedmiu najbardziej konkurencyjnych ca sie niewielwojewo dztw Polski. Saba strona jest maa nowoczesnos c , wyraz aja kim udziaem firm o bardzo wysokiej technologii. Region cechuje niedostateczna, jak na wspo czesne potrzeby, nowoczesnos c gospodarki 28. relacje W przypadku kapitau spoecznego zaobserwowac moz na wyraz na z o charakterze sprze enia zwrotnego. Z jednej bowiem strony stanowi on explicite dla angaz podmioto , z drugiej strony to przesanke owania sie w w koopetycje was nie w jej wyniku zaso b kapitau spoecznego ulega dalszemu rozwojowi. Zatem kapita spoeczny rozumiany jako zdolnos c do samoorganizacji umoz liwia prowadzy innymi dzenie konkurencyjnej wspo pracy. Jej efektem moz e byc natomiast mie zan c doskonalszy system norm i wartos ci, powstanie nowych sieci powia , a wie pna diagnoza tego obszaru w Wielkopolnowe elementy kapitau spoecznego. Wste sce sugeruje raczej korzystny grunt dla rozwoju konkurencyjnej wspo pracy 29. koopetycji w regionie cechy lokalnych przedsie biorco Dobrze wro z a w. Sukcesy czaja oni mie dzy innymi dobrej kulturze marketingowej, umieje tnos zawdzie ci do wymogo dostosowania sie w kliento w, zaangaz owaniu pracowniko w, wysokiej
27 T. Czyz , Competetitiveness of the Wielkopolska Region in Terms of a Knowledge-Based Economy, Quaestiones Geographicae 29(2), 2010, s. 13. 28 T. Czyz , op. cit., s. 20. 29 dnos Etos pracy, dokadnos c i skrupulatnos c , oszcze c , szacunek dla starszych, poszanowanie s czasu, rola rodziny to go wne elementy wielkopolskiej toz samos ci. Foresight Raport kon cowy, cze c cona toz pos wie samos ci regionalnej (2011).

108

Marta Gtz

tnos kulturze organizacyjnej, dbaos ci o jakos c wyrobo w i usug, wysokim umieje zdolciom adaptacyjnym oraz nas ladowaniu dobrych wzoro w. Ponadto posiadaja do takich czynniko nos c dostosowywania sie w otoczenia, jak: zmiany cen na rynku, preferencje kliento w czy dziaania najbliz szych konkurento w. ksza sabos wielkopolskich przedsie biorstw jest brak mys Najwie cia lenia strategicznego i dugofalowego planowania rozwoju firmy 30. Wiele celo w takich, jak wprowadzenie nowego produktu, poprawa warunko w pracy, ulepszenie proceso w co podejmowane sa dziaania produkcji odkadanych jest na po z niej. Na biez a ce redukcji koszto dotycza w, poprawy jakos ci, nowych kanao w dystrybucji. Przedbiorstwa z regionu posiadaja dos sie c nowoczesny park maszynowy i generalnie c, przeprowadzaja c modernizacje , zmniejszyy luke technologiczna rzecz biora w stosunko w do krajo w rozwinietych. Sabo sa jednak przez lokalne firmy wykorzystywane takie z ro da innowacji, jak uczelnie i instytuty badawcze, co s wiadczy zaro wno o niedostosowaniu oferty i oczekiwan oraz potrzeb po obu dzy nauka a biznesem. Pesymistyczne sa takz stronach, jak i braku kontakto w mie e wnioski w zakresie wykorzystania przez wielkopolskie firmy moz liwos ci wspo , z ro ce pracy ponadregionalnej 31. Okazuje sie e istnieja z ne bariery utrudniaja zywanie i utrzymywanie kooperacji. Sa to go nawia wnie przeszkody mentalne c zane z brakiem dos nieche i obawy zwia wiadczenia. Zainteresowanie i uczestnictwo w konkurencyjnej wspo pracy wielkopolskich podmioto w pozostaje na razie albo nie w peni us wiadomione, albo w sferze biorcy przyznaja potrzebe i korzys ce deklaratywnej. Czasami przedsie ci pyna zamiaru sie w nia z kooperacji z rywalami, ale w rzeczywistos ci nie maja angaz owac . Generalnie kooperacja jest postrzegana jako mao istotna z punktu widzenia konkurencyjnos ci firm (...) co moz e s wiadczyc o tym, z e wspo praca jako strategia prowadzenia gry konkurencyjnej jest wyraz nie niedoceniania 32. W tym konteks cie warto przytoczyc problemy MSP zdiagnozowane w badaniach nad Strategia Innowacji dla Wielkopolski na lata 2004-2006 33, m.in.: brak Regionalna s wiadomos ci wasnych potrzeb i moz liwos ci w zakresie innowacji, brak strategicznego mys lenia i dugofalowego planowania oraz zaawansowanej analizy rynku ce sa w zasadzie elementy podstawowe dla powodzenia koopetycji 34. Niepokoja zane z nieumieje tnos wspo biorstw tez ro z norodne problemy zwia cia pracy przedsie cych ze wspo w samym regionie niedostrzeganie korzys ci wynikaja pracy, postrzeganie innych firm jedynie w kategoriach zagroz enia i konkurencji, czy tez
Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski..., s. 12. Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski..., s. 13. 32 M. Gorynia, B. Jankowska, Klastry a konkurencyjnos c i internacjonalizacja przedsie biorstw Wielkopolski, Gospodarka Narodowa nr 5(6), 2008, s. 106. 33 spostrzez Podobne sa enia z raportu DGA z 2009 r. Dynamika i kierunki zmian gospodarczych w wojewo dztwie wielkopolskim, ich przewidywany wpyw na profil dziaalnos ci przedsie biorstw oraz ksztat regionalnego rynku pracy, DGA, Poznan 2009, s. 19. 34 Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski..., s. 13.
31 30

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

109

brak wspo pracy z regionalnym sektorem B;R. Podobnie niewykorzystywany jest dzyregionalnej. Wyste puja bariery mentalne, emocjonalpotencja wspo pracy mie zykowe, a firmy sa nieche tne tworzeniu sieci wspo ne, polityczne i je pracy, one tworzone odgo zwaszcza jes li sa rnie. Zagroz enia dla funkcjonowania MSP zane sa go biorcy cze sto w sieciach gospodarczych zwia wnie z faktem, z e przedsie kategoriami regionu czy branz nie mys la y 35. przytaczane dane i co wykazay wste pne badania w innych Jak sugeruja puja niejednoznaczne sygnay, co do obszarach projektu Foresight, w regionie wyste takie was moz liwos ci rozwoju koopetycji. Z jednej strony obecne sa ciwos ci wspomaganie wyste powania gospodarki regionalnej, kto rym typowo przypisuje sie modelu konkurencyjnej wspo pracy, z drugiej zas strony moz na wskazac na brak innych istotnych z tego punktu widzenia zachowan . Analiza potencjau koopetycyjnego regionu 36 do Badanie kompetycji jest bardzo trudne z wielu wzgle w. Po pierwsze, jak du koncepcji, kategoria ta jest na tyle ulotna, z moz na wnioskowac z przegla e analizowanie jej w sposo b praktyczny, konkretny, czyli jej operacjonalizacja, jest d opracowane jakiekolwiek prawdziwym wyzwaniem. Po drugie, nie zostay dota standardy sprawozdawczos ci w tym zakresie. Brakuje poro wnywalnych, wiarygodnych statystyk na ten temat. Po trzecie wreszcie, literatura dostarcza wiedzy go wnie rzeczy w postaci studio w przypadku, a wnioskowanie na ich podstawie jest sia bardzo ograniczone. Podejmowany zamiar oceny zdolnos ci regionu do kooperencji jest zatem pro nie tylko rozpoznania ewentualnego potencjau tkwia cego w lokalostroz na ba nych podmiotach, ale takz e uzupenieniem i wzbogaceniem nadal bardzo rzadkich . Proponowana metoda pomiaru tego potencjau w Polsce badan nad koopetycja nie jest pozbawiona wad, dlatego wnioskowanie na podstawie z pewnos cia otrzymanych rezultato w musi byc bardzo ostroz ne. Wybo r zmiennych, u podstaw d pis pnos danych. kto rego lez y przegla miennictwa, podyktowany zosta doste cia Do analiz poro wnawczych wybrano cztery najbogatsze wojewo dztwa Polski, c sie przy tym najnowszymi statystykami Banku Danych Lokalnych GUS. Sa kieruja wynosza cym 52 770 z i stanowia cym 157,7% to: Mazowsze z PKB na osobe lask z poziomem 36 126 z (108%), Dolny S lask wartos ci s redniej dla Polski, S 35 989 z (107,6%) i Wielkopolska z poziomem 34 934 z (104,4%).
35 M. adzinska-Depko, E. Sotysiak, Z. Wawrzyniak, Rola izb gospodarczych w tworzeniu sieci wspo pracy, w: P. Golinska, Potencjalne sieci gospodarcze i spoeczno-gospodarcze w regionie dzania, Politech typy relacji z ukierunkowaniem na transformacje innowacji, Instytut Inz ynierii Zarza nika Poznan ska, prezentacja przygotowana na potrzeby Programu Foresight sieci gospodarcze Wielkopolski, 22.02.2010. 36 wojewo W artykule traktuje sie dztwo wielkopolskie i pozostae jako regiony, co jest z pewnos cia du na doste pnos duz ym uproszczeniem, koniecznym jednak ze wzgle c danych. Por. P. Cichocki, d Zachodni nr 1, 2012, s. 87. Jaka jest toz samos c Wielkopolan, Przegla

110

Marta Gtz

koopetycji, choc zane jest z wyz Pojawienie sie nie explicite, wia szym poziomem , z rozwoju gospodarczego. Przyjmuje sie e o ile na niz szych poziomach o konkuren elementy takie, jak tanie czynniki produkcji czy obfitos cyjnos ci decydowac moga c zasobo w, a po z niej efektywnos c produkcji, o tyle na wyz szych poziomach, tych, konkurencyjnos w gospodarkach wysoko rozwinie c wynika z zaawansowania cych warunko innowacji, sprzyjaja w biznesowych, poziomu organizacji s rodowiska c tego, czy jednostki biznesowe na danym obszarze sa w stanie biznesowego, a wie kooperowac w rozmaitych obszarach dobrze ze soba lub specjalizowac sie kszyc dziaalnos ci, co moz e istotnie zwie konkurencyjnos c wytwarzanych przez nie 37 sie produkto w . Wraz z rozwojem gospodarczym (wzrostem PKB p.c.) zmieniaja dowe konkurencyjnos sie siy nape ci. W miejsce tradycyjnych przewag wyksztacaja dzy innymi powia zania sieciowe, klastry itp. nowe elementy, ws ro d nich mie tnos Wieksza role zaczyna odgrywac miedzy innymi umieje c wspo pracy z rywalacy stan jego rozwoju mi. Zatem z jednej strony poziom dochodu w regionie, oddaja dza o pojawieniu sie kooperencji, ale z drugiej strony to dzie ki niej was przesa nie cym, moz i korzys ciom z niej pyna liwe jest przechodzenie gospodarki na wyz sze poziomy rozwoju. Proponowane, wybrane do analizy, zmienne moz na poddac pewnej kategoryzazane z innowacyjnos i stopniem cji. Pierwsza grupa obejmuje czynniki zwia cia zaawansowania technologicznego i naukowego regionu; druga oddaje stan konkurencji, stopien rozwoju rynku i jego dojrzaos c (nasycenie podmiotami); trzecia demograficzna , czwarta dotyczy udziau branz c uwage na te sytuacje , zwracaja ta, rezydualna, obejmuje szczego lnie predestynowane do zachowan koopetycji, a pia inne elementy istotne, jak sugeruje literatura dla rozwoju zachowan kooperencji.

WIEDZA (B;R, INNOWACJA)

tpienia szybka dezakJednym z wyzwan branz naukochonnych jest bez wa sto skupionych woko tualizacja wiedzy. W takich sektorach, cze rozwoju nowos ci potrzeba wspo zarynkowych, szczego lnie istotna wydaje sie dziaania. Jest to zwia niepewnos wprowadzanych przedsie wzie c ne z wysoka cia o duz ym prawdopodobien stwie niepowodzenia. W takich warunkach, w interesie pioniero w pozostaje dzy konkurentami. Wspo na korzys wspo praca mie dziaanie moz e przeoz yc sie ci zane z po , czy dziaaniami zwia z niejszymi etapami komercjalizacji standaryzacja
37 Okres lenie kluczowych dla pan stwa mechanizmo w i zasobo w pozwala na zaliczenie go do jednej konkurencyjnos czynniki produkcji tzw. factor-driven z trzech grup: krajo w, w kto rych podstawa ci sa dzaja ca jest efektywnos economies; tych, w kto rych przesa c (efficiency driven economies) oraz pan stw (innovation driven economies). X. Sala-i-Martin, J. Blanke, kierowanych innowacyjnos cia M. Drzeniek-Hanouz, T. Geiger, I. Mia, F. Paua, The Global Competitiveness Index: Measuring the Productive Potential of Nations, The Global Competitiveness Report 2007-2008.

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

111

gnie cie, dzie ki konkurencyjnej wspo marketingowymi. Osia pracy, masy krytycznej kszyc przebicia w realizacji pewnej innowacji. Moz moz e zwie sie e zadziaac jako remedium przy wprowadzaniu tzw. opornych innowacji (resistant innovations) dostawco do nowos w i porozumienie sie w na rynkach z awersja ci 38. Zwarcie szyko danego innowacyjnego produktu (usugi) moz e uatwic jego skuteczne umieszczenie na rynku. Innymi sowy sukces w dziaalnos ci naukowej i innowacyjnej z jednej strony uzalez niony jest od zdolnos ci do koopetycji, z drugiej zas korzystny grunt dla rozwoju to rozmiary tego sektora gospodarki stanowia kooperencji. O potencjale do zachowan koopetecyjnych moz e pos rednio s wiadczyc skala podejdziaalnos ci badawczo-rozwojowej w regionie, kojarzona z koniecznos cia mowania jednoczesnej wspo pracy i rywalizowania dla dobra podejmowanych zwia zanych. Wielkopolsproceso w, co wynika ze specyfiki wiedzy i proceso w z nia dza c po udziale kadr badawczo-rozwojowych w ogo ka, sa le ludnos ci aktywnej cych ogo byc zawodowo, jak i udziale tych kadr w pracuja em wydaje sie w badanej grupie czterech najbogatszych wojewo dztw predestynowana do konkurencyjnej puje w tym wzgle dzie liderowi, czyli Mazowszu. wspo pracy. Znacznie jednak uste
Rycina 1 Kadry dziaalnos ci badawczo-rozwojowej

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

R. Garcia, T. Atkin, Co-opetition for the Diffusion of Resistant Innovations: A Case Study in the Global Wine Industry, Institute for Global Innovation Management Working Paper No.: 05-002.

38

112

Marta Gtz Rycina 2 Przedsie biorstwa przemysowe wprowadzajace innowacje

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

Wprowadzanie innowacji na rynek takz e wymaga wspo dziaania wielu partdzy rywalami. Zakon nero w, nierzadko was nie kooperacji mie czone sukcesem zan z plasowanie nowych rozwia , czy to procesowych czy produktowych, wia e sie dziaania wielu zaangaz c z natury rzeczy z koordynacja owanych stron, a wie biorstw wprowadzaja odzwierciedla zachowania kooperencyjne. Odsetek przedsie cych innowacje przemysowe (co moz e stanowic przybliz enie faktycznie zacych proceso dzic chodza w koopetycji) kaz e sa , z e Wielkopolska w gronie badanych wojewo dztw wykazuje najsabszy potencja do zachowan kooperencyjnych, kto ry, podobnie jak w innych regionach, systematycznie maleje. W 2009 r. liderem w tej lask i Dolny S lask. kategorii byy ex aequo S cym koopetycje moz Jednym z najlepszych mierniko w faktycznie przybliz aja e pna statystyka dotycza ca odsetka firm przemysowych w ogo byc ogo lnodoste le biorstw, kto przedsie re wspo pracoway w zakresie dziaalnos ci innowacyjnej. c pod uwage ten wskaz Biora nik nalez y stwierdzic , z e Wielkopolska jest sabo predestynowana do kooperencji, jako z e na przestrzeni ostatnich trzech lat wykazybiorstw. W 2009 r. niecae 5% wobec waa najmniejszy odsetek takich przedsie lasku i ponad 9% na S lasku, ponad 6% w Mazowieckiem, prawie 8% na Dolnym S tradycji wspo gdzie moz e to byc najprawdopodobniej zasuga pracy przemysu cego obecnie zage bia motoryzacyjnego. go rniczego, czy funkcjonuja

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju Rycina 3 Przedsie biorstwa, kto re wspo pracoway w zakresie dziaalnos ci innowacyjnej

113

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

ce wydatko Dane dotycza w na B;R w mln zotych i na jednego zatrudnionego ce przybliz stanowia enie skali dziaalnos ci naukochonnej i wiedzointensywnej takz pos rednio wskazuja e na potencja do zachowan kooperencyjnych istotnych w procesach badawczo-rozwojowych. Wielkopolska wykazuje na tle badanej grupy
Rycina 4 Nakady na B;R (mln z.)

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

114

Marta Gtz Rycina 5 Nakady na B;R (tys. z. na zatrudnionego)

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

z umiarkowany potencja do koopetycji, jes li mierzyc ogo nakado w pienie nych c pod uwage wydatki na jednego zatrudnionego. i bardzo niski, biora

STWO) DEMOGRAFIA (SPOECZEN w koopetycje sprzyjaja okres Jak sugeruje literatura, angaz owaniu sie lone typy c , otwartos c na zmiany. Nie sprzyjaja postaw menedz erskich 39, takie jak elastycznos jej unikanie konflikto w, czy preferowanie stabilnos ci. Te ostatnie cechy, z pewnos nie zawsze susznie, ale z reguy przypisywane sa ludziom starszym. Modsze cia sie zazwyczaj bardziej skonne do podejmowania ryzyka, czy osoby wydaja szybszego reagowania na zmiany. cych potencja kooperenPrzy braku innych dokadnych wskaz niko w oceniaja c cyjny, nalez y przyja , z e sytuacja demograficzna, zwaszcza relacje populacji w wieku przedprodukcyjnym do tej w wieku produkcyjnym oraz ludnos ci w wieku stanowic poprodukcyjnym do produkcyjnej moga przybliz enie ewentualnej gotowo miec s ci do koopetycji. W tym zakresie Wielkopolska wydaje sie bardzo dobre rokowania na przyszos c , jako z e relacja ludnos ci w wieku przedprodukcyjnym do tej w okresie produkcyjnym wynosi 13, podczas gdy na Mazowszu nieco mniej niz lasku i S lasku okoo 14. Jednoczes nie najniz szy jest tez 29%, a na Dolnym S
A. Lado, N. Bo yd, S. Hanlon, Competition, cooperatioon and the search for economic rents: a syncretic model, Academy Management Review, vol. 22(1), 1997, s. 126.
39

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju Rycina 6 Saldo migracji (zameldowania wymeldowania)

115

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

w Wielkopolsce stosunek ludnos ci w wieku poprodukcyjnym do tej w wieku lasku 27% a na produkcyjnym 23,6%. Na Mazowszu wynosi on 28%, na S sku 26%. Dolnym Sla dzynarodowej stanowic Saldo migracji mie moz e przybliz enie otwartos ci na dzac w koopenowe i obcych i pos rednio przesa o potencjale do angaz owania sie dem sytuacje w Wielkopolsce ocenic 40. Pod tym wzgle nalez y negatywnie, tycje gdyz w 2010 r. liczba wymeldowan przekraczaa zameldowania, co oznacza tak niekorzystnegatywne saldo migracji. Co prawda relacja te nie ksztatowaa sie lasku, ale bya gorsza niz skim i mazowiec w wojewo dztwie dolnos la nie jak na S kiem, gdzie liczba nowo zameldowanych obcokrajowco w przekraczaa wymeldowania. Wojewo dztwo w konteks cie uwarunkowan dla rozwoju koopetycji wydaje sie pozycje pod wzgle dem demograficznym. Korzystna struktura wiekowa, miec silna tnos a przez to takz e umieje c szybkiej adaptacji do dziaalnos ci w warunkach powstawanie nowych firm i nowych miejsc pracy. gospodarki rynkowej, stymuluja w koopetycje . Czynniki te powinny sprzyjac gotowos ci do angaz owania sie

P. Cichocki, P. Jabkowski, Postawy wobec nowych i nowego, w ramach raportu Foresight, Opracowanie Trendo w Spoeczno-Gospodarczych dla Wielkopolski Foreisght Wielkopolska, du Marszakowskiego, Poznan Etap uruchomienia i diagnoza stanu, przygotowany na zlecenie Urze 2010.

40

116

Marta Gtz

C RYNKU DOJRZAOS d, wedug kto W literaturze spotkac moz na pogla rego intensywna rywalizacja pienie postaw kooperacyjnych 41. Wspo w ogo le warunkuje wysta praca moz e bowiem paradoksalnie wynikac z intensywnej konkurencji, o czym s wiadczy jak cze sto przyjmuje powstawanie niekto d sie rych karteli czy zmo w cenowych. Sta pienie postaw kooperaopinie, z e intensywna rywalizacja w ogo le warunkuje wysta cyjnych 42. c Jes li przyja , z e liczba firm na 10 tys. ludnos ci obrazuje nasycenie rynku, jego dojrzaos c , stopien konkurencji i tym samym potencja do zachowan koopetycyjnych uznac nalez y, z e Wielkopolska na tle pozostaych najbogatszych woje wo dztw Polski jest umiarkowanie predestynowana do kooperenecji. Z wartos cia puje pod tym wzgle dem zaro 1098, uste wno wojewo dztwu mazowieckiemu, gdzie w 2010 r. na 10 tys. oso b zarejestrowanych byo prawie 1300 podmioto w skiemu, gdzie funkcjonowao ponad 1150 firm. i wojewo dztwu dolnos la c pod uwage dynamike przedsie biorczos relacja Natomiast biora ci, mierzona nowo zarejestrowanych do wykres lonych firm z systemu regon na 10 tys. oso b uznac nalez y, z e Wielkopolska jest wojewo dztwem o najgorszym wskaz niku na tle trzech pozostaych. Stosunek nowo powstaych firm do tych wyrejestrowanych lasku ponad 1,8, ga okoo 1,69, podczas gdy na Mazowszu wynosi prawie 2, na S sie lasku ponad 1,7. a na Dolnym S Zdiagnozowana w literaturze zawodnos c zdolnos ci (capabilities failure), czyli ce z braku lub niewystarczaja cego poziomu zasobo trudnos ci wynikaja w, czy tnos umieje ci w przyjmowaniu, absorpcji, rozwijaniu nowych technologii jest biorstw czynnikiem niezwykle istotnym zwaszcza dla maych i s rednich przedsie zywania tego typu (MSP) 43. Koopetycja moz e stanowic jeden ze sposobo w rozwia problemo w. Wielkopolska tradycyjnie uchodzi za region takich firm, co znajduje swoje potwierdzenie w statystykach. c biorstw, czyli podmioto cych Jes li przyja , z e udzia mikroprzedsie w zatrudniaja do 9 oso b, w regionie pos rednio predestynuje go do koopetycji, moz na stwierdzic , potencja do takich zachowan z e wszystkie analizowane wojewo dztwa wykazuja . biorstw sie ga prawie 96% w Dolnos skiem, W 2010 r. udzia mikroprzedsie la sku. MSP, w Mazowieckiem 95,2% i nieco ponad 94% w Wielkopolsce i na Sla ce do 249 pracowniko czyli firmy licza w stanowiy w kaz dym z wojewo dztw trzon od 99,05% ogo gospodarki. Ich udzia waha sie u firm was nie w Wielkopolsce do lasku. 99,23% na Dolnym S
41 A. BarNi r, K. Smith, Interfirm Alliances in the Small Business: The Role of Social Networks, Journal of Small Business Management vol. 40(3), 2002, s. 219; S. Zerbini, S. Castaldo, Stay in or get out the Janus The maintenance of multiplex relationships between buyers and sellers, Industrial Marketing Management, vol. 36, 2007, s. 941. 42 A. BarNir, K. Smith, op. cit., s. 219-232. 43 R.K. Wool thuis, M. Lankhuizen, V. Gilsing, op. cit., s. 609, 614.

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju Rycina 7 Udzia mikrofirm i MSP w ogo lnej liczbie przedsie biorstw

117

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

byc Aby mo c korzystac z efekto w koopetycji, firmy musza s wiadome wasnych w relacje z innymi podmiotami i nie moga ulegac potrzeb, odwaz ne, angaz owac sie pokusie kro tkookresowej perspektywy. Niestety prowadzone dla potrzeb Regionalbiornej Strategii Innowacji badania wykazay, z e jest niemal odwrotnie. Przedsie zku z problemami mentalnymi, brakiem stwa, zwaszcza te mae i s rednie w zwia cz nieche cia wobec s wiadomos ci wasnych potrzeb i ograniczen , obawami czy wre do perspektywicznego dugofalowego mys wspo pracy i niezdolnos cia lenia strate sie byc cie koopetycji. gicznego nie wydaja predysponowane do podje cych ponad 250 pracowniko Znaczny odsetek firm duz ych, tj. licza w s wiadczy koopetycji mikro, tj. wewna trz firmy, mie dzy o moz liwos ci pojawienia sie cej takich podmioto pracownikami. Najwie w jest w stosunku o ogo u firm na Mazowszu 0,17%, najmniej ex aequo w Wielkopolsce (0,12%) i na Dolnym lasku (0,13%). S i rozwo Warto w tym momencie zauwaz yc , z e pojawienie sie j okres lonego typu dzie od ewentualnej asymetrii, czyli stosunku kooperencji w regionie zalez ec tez be biorstw duz tez maych i s rednich firm do przedsie ych. W literaturze przyjmuje sie , stopien z e koopetycji sprzyjaja specjalizacji aktoro w i atrakcyjnos c zasobo w determinuja tez dzy partnerami, ro konkurenta. Koopetycje zaufanie mie wnowaga na utrudniaja cy koopetycje oportunizm si, jakos c wspo pracy 44. Studia wskazuja
44

F. Zerbini, S. Castaldo, op. cit., s. 950.

118

Marta Gtz

biorstwa pocia ga za soba sia i brak zaufania 45. Podzia na MSP i duz e przedsie rzeczy podzia na ich potencja tak finansowy, jak i kadrowy, czy naukowy. z kolei na skonnos w koopetyWszystkie te elementy rzutuja c do angaz owania sie . Podmioty te dysponuja innymi funduszami, maja inna mentalnos cje c biznesowa cej. Na koopetycje wpywa mie dzy innymi w mys l hasa duz y moz e wie cie mie dzy rywalami 46. Uczestnicy kooperencji powinni dysodczuwane napie ponowac w stosunku do siebie odpowiednimi zdolnos ciami absorpcyjnymi. Takie dopasowanie warunkuje ewentualne czerpanie korzys ci. Partnerzy powinni byc wzajemnie zainteresowani, ale zatem na tyle ro z ni i komplementarni, aby byc soba ganie zysko tez na tyle podobni, aby moz liwe byo osia w ze wspo pracy. Fachowe pis miennictwo podkres la takz e, z e po z niejsze etapy dziaalnos ci gospodarczej np. zbyt, marketing sprzyjaja konkurencji. Na tym tle znaczne sugerowac tendencji rozmiary handlu rejestrowane w Wielkopolsce moga przewage , choc zachowan rywalizacji nad wspo praca nie wykluczaja kooperencyjnych. Pod dem wartos cej na jednego mieszkan wzgle ci sprzedaz y detalicznej przypadaja ca ponad 35 tys. wojewo dztwo mazowieckie dystansuje kolejne wojewo dztwa z kwota cej sie na drugim miejscu, sprzedaz zotych w 2009 r. W Wielkopolsce, znajduja ta gne a nieco ponad 21 tys. Jes c o nasycesie li zatem przyja , z e wartos ci te s wiadcza dnie niu lokalnego rynku i potencjale do koopetycji, to Wielkopolska jest wzgle predestynowana do rozwoju konkurencyjnej wspo pracy. c, moz Podsumowuja na stwierdzic , z e koopetycji w regionie suz yc powinna (pomimo przytaczanych zastrzez en ) struktura wielkopolskiego przemysu ze zdecy przewaga przedsie biorstw maych i s jest duz dowana rednich, kto rych zaleta a do regu gry rynkowej 47. Niewielka mobilnos c i elastycznos c w dostosowywaniu sie rozwinie cie liczba podmioto w duz ych sugeruje, z e mao prawdopodobne wydaje sie w Wielkopolsce w najbliz szym czasie koopetycji szczebla mikro.

E BRANZ ce koncepcje koopetycji nie poruszaja explicite kwestii branz Istnieja , czy inklinacji niekto rych z nich do konkurencyjnej wspo pracy. Pos rednio pewne gac d w literaturze studio wnioski moz na wycia na podstawie omawianych dota w przypadku. Nalez y jednak przypuszczac , z e zainteresowanie i gotowos c do uczest mie dzy branz da nictwa w kooperencji moz e sie ami ro z nic . Niekto re z sektoro w be 48 bardziej skonne do podejmowania wspo pracy z rywalami, inne mniej . Literatura nie wskazuje jednoznacznie na branz e predestynowane do koopetycji. Czynnikami
G. B. Dagnino, G. Padula, op. cit. M.J. Chen, K.H. Su, W. Tsai, Competitive tension: The Awareness-Motivation-Capability Perspective, Academy of Management Journal vol. 50 (1), 2007, s. 101-118. 47 Dane portalu www.wielkopolska-region.pl, pobrane 05.08.2010. 48 M. Bengtsson, S. Kock, op. cit., s. 424.
46 45

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

119

cymi wydaja sie byc rozstrzygaja raczej podobien stwo ro z norodnos c zasobo w, etap produkcji, czy bliskos c klienta. Fenomen koopetycji jest charakterystyczny dla sektoro w nasyconych wiedza teleinformatycznego, biotechnologicznego, farmaceutycznego oraz motoryzacyj badania zagraniczne, z c nego 49. Jes li uznac , jak sugeruja e was nie te branz e, a wie bardziej podatne na sektory o wysokich kosztach i dugich cyklach produkcji, sa , to z czterech badanych wojewo kszy potencja do kooperenkoopetycje dztw najwie farmaceutyczna o udziale sie gaja cym 0,34% cji ma Mazowsze z produkcja komputero produkcji przemysowej, produkcja w o udziale ponad 3,13% i samoca udzia ok 0,9% w caos chodo w maja ci produkcji przemysowej. Wielkopolska, na tle badanych wojewo dztw, wykazuje najniz sze odsetki kaz dej z sekcji w stosunku do caos ci produkcji przemysowej regionu (przemys farmaceutyczny 0,18%, produkcja komputero w 1,47%, samochodo w 0,83%). cych branz Rolnictwo, tradycyjnie jedna z dominuja w Wielkopolsce, wykazuje zku z podobien w mys l przesanek teoretycznych w zwia stwem zasobo w ograniczone moz liwos ci koopetycji. Znacznych szans na rozwo j i powodzenie idei w turystyce, o czym konkurencyjnej wspo pracy moz na natomiast doszukiwac sie liczne s cza ce tour-operatoro s wiadcza wiatowe przykady (chodzi tu o grupy a w, przyjmuje w literaturze, bazuja c na hotele, restauracje itp.) 50. Jes li, jak to sie , to ws studiach przypadko w, sektor turystyczny uznac za podatny na kooperencje ro d byc wybranych polskich wojewo dztw najlepiej predestynowane wydaje sie wojewo skie, dztwo mazowieckie i s la najsabiej zas wielkopolskie. Swiadczy o tym cych sie dziaalnos organizatoro odsetek firm zajmuja cia w turystyki, pos redniko w dziaalnos usugowa w zakresie rezeri agento w turystycznych oraz pozostaa cia z nia zwia zana w ogo wacji i dziaalnos cia le podmioto w (mazowieckie 0,42%, skie 0,39%, dolnos skie 0,33%, wielkopolskie 0,24%). s la la Ogo lnie, nalez y stwierdzic , z e dos c duz a dywersyfikacja regionu moz e stanowic trzne, ale nie wydaje sie o jego odpornos ci makroekonomicznej na szoki zewne sprzyjac koopetycji, kto rej jak sugeruje literatura bardziej suz y konkurencja.

INNE

trz przedsie biorstw, czy w odniesieniu do firm O ile badania koopetycji wewna dzaniu tradycje , o tyle koopetycja mie dzy maja w naukach o zarza relatywnie duga 51 z sieciami gospodarczymi jest wcia w zasadzie zjawiskiem niezbadanym . W zwia sieci powia zan zku ze sabym wyksztaceniem sie gospodarczych, w tym klastro w,
B. Jankowska, op. cit., s. 74. Przykad regionu po nocnej Noteci Po nocno-Wielkopolski klaster turystyczny, Lokalne Centrum Innowacji, J. Dorna, http:www.rsi-wielkopolska.plfiles369f4e4ef7-9149-466d-8720b4870e11fbdb.pdf. 51 T.A. Peng, M. Bourne, op. cit.
50 49

120

Marta Gtz

moz na przypuszczac , z e atwiejszym do zaadoptowania w Wielkopolsce forma dzie wspo dzy firmami, koopetycji be praca konkurencyjna na szczeblu mezo, tj. mie dzy klastrami was aniz eli makro pomie nie. Dominacja maych i s rednich firm w regionie sugeruje tez jak zaznaczono wczes niej z e raczej mao prawdopodobdzy departamentami przedsie biorstwa. na jest koopetycja mikro, czyli mie kooperencje w jej regionalnym przestrzennym wymiarze. Klastry utoz samiaja potencja lokalnych podmioto Potwierdzaja w do jednoczesnej konkurencji i koopece z map klastro racji. Dane pochodza w The European Cluster Obseravatory nie optymizmem, jakkolwiek ich interpretacja musi byc napawaja ostroz na, jako z e 52 jedynie do prostego uje cia ilos identyfikacja gron odwouje sie ciowego . W ramach Europejskiego Obserwatorium Klastro w 53, w 32 analizowanych krajach (27 UE i Izrael, Islandia, Norwegia, Szwajcaria oraz Turcja) zdiagnozowano ponad 2000 klastro w. Zastosowanie kryterio w zatrudnienia oraz stopnia specjalizacji pozwolio na przyznanie im od jednej do trzech gwiazdek w zalez nos ci od jakos ci (siy) w, kto rym przyznano co najmniej klastra 54. W Polsce zdiagnozowano 161 klastro cznie 16 gwiazdke 55. W wojewo dztwie mazowieckim zidentyfikowano a jedna ce edukacje i wiedze oraz klastro w, w tym dwa trzygwiazdkowe reprezentuja i 6 skupisk dwugwiazdkowych. Wielkopolska moz telekomunikacje e pochwalic sie 11 klastrami, w tym trzema trzygwiazdkowymi budowlanym, przetwo rstwa lasku zdiagspoz ywczego i odziez owym oraz trzema dwugwiazdkowymi. Na S cznie 11 klastro nozowano a w, dwa trzygwiazdkowe w sektorze budowlanym oraz cych na Dolnym ropy i gazu i trzy dwugwiazdkowe. Ws ro d 12 klastro w funkcjonuja lasku czterem najlepszym przyznano dwie gwiazdki. S

52 Badania ilos ciowe, tj. szacowanie stopnia koncentracji przestrzennej nie nalez y traktowac na powaniem klastra, a jedynie jako potencjalna lokalizacje klastra. W rzeczywistos ro wni z wyste ci nie cych mie dzy podmiotami posiadamy na tym etapie informacji o sile ani o charakterze interakcji zachodza du kolejnym etapem powinna byc w ramach koncentracji. Z tego wzgle weryfikacja wskazanych role speniac ca sie na koncentracji potencjalnych klastro w. Taka powinna analiza jakos ciowa opieraja ankietach lub bezpos rednich wywiadach z przedstawicielami okres lonych koncentracji. Proponuje sie zatem dwuetapowe podejs cie do identyfikacji klastro w pierwsza faza ilos ciowa na podstawie analizy bione-zestanwspo czynniko w koncentracji, druga faza jakos ciowa ankiety ilub wywiady poge kszos daryzowane. Poniewaz w wie ci przypadko w niemoz liwe jest poddanie analizie jakos ciowej wszystkich aktoro w, nalez y przeprowadzic badania na wybranej reprezentatywnej grupie podmioto w. T. Brodzicki, M. Dzierz anowski, S. Szultka, Koncepcja regionalnej polityki opartej na klastrach dla wojewo dztwa mazowieckiego, IBnGR, Gdan sk, listopad 2005. 53 The European Cluster Observatory powstao w ramach 6. Programu Ramowego UE inicjatywy biorstwa Komisji Europejskiej, Europa Innova, finansowane z Dyrekcji Generalnej Przemys i Przedsie dzane jest przez Center for Strategy and Competetiveness na Stockholm School of Economics. zarza Mapowanie klastro w bazowao na 38 kategoriach klastrowych, tj. aglomeracjach zatrudnienia w skoncentrowanych przestrzennie przemysach w 259 regionach (go wnie NUTS 2). 54 Innovation Clusters in Europe A statistical Analysis and Overview of Current Policy Support. 55 Star Clusters in Poland Center for Strategy and Competitiveness, CSC Stockholm School of Economics, April 2011.

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

121

Tradycyjna otwartos c (mierzona rozmiarami inwestycji bezpos rednich BIZ, eksportu czy postawami wobec UE) moz rozwartos cia e stymulowac potrzebe c ksza wijania koopetycji. Jes li zatem przyja , z e obecnos c firm zagranicznych zwie skonnos c do zachowan koopetecyjnych, czyli prawdopodobien stwo angaz owania lokalnych podmioto konkurencje i wspo uznac sie w w jednoczesna prace nalez y, z e o tym zaro wno najlepiej do kooperencji predestynowane jest Mazowsze. Swiadcza liczba zatrudnionych w firmach z obcym kapitaem, jak i nowo powstae spo ki. W 2009 r. Wielkopolska wypadaa w tej ostatniej kategorii na tle innych wojewo dztw najsabiej. Kooperencji sprzyja okres lone s rodowisko prawno-gospodarcze, w tym transdzy podmiotami, atmosfera zaufania, obowia zuparentnos c zachowan , zaufanie mie ce normy i wartos pczos jako destymulante ja ci. Jes li uznac przeste c gospodarcza zachowan koopetycyjnych, to Wielkopolska nie oferuje do niej warunko w z wysopstw. W 2009 r. kim udziaem tego typu delikto w w ogo le wszystkich przeste skim 12,37%, wynio s on ponad 12,7%, w mazowieckim okoo 9,7%, s la skim 10,22%. a dolnos la c rozwaz Podsumowuja ania nad potencjaem dla rozwoju koopetycji, odce sie do analizy istnieja cych statystyk, nalez wouja y stwierdzic , z e jednoznaczna ocena warunko w oferowanych przez region do tego typu zachowan nie zauwaz jest moz liwa. Niekto re ze wskaz niko w pozwalaja yc w Wielkopolsce sytuacja istotne moz liwos ci dla rozwoju kooperencji. Pozytywnie ksztatuje sie

Rycina 8 Zatrudnieni w firmach z obcym kapitaem

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

122

Marta Gtz Rycina 9 Nowo powstae spo ki z obcym kapitaem

ro Z do: Bank Danych Lokalnych GUS (2011).

demograficzna. Korzystna relacja ludnos ci w wieku przedprodukcyjnym pozwala przypuszczac , z e mode spoeczen stwo w domys le otwarte na zmiany i nowe dzie, prowadza c dziaalnos , bardziej skonne do angaz be c gospodarcza owania sie . Z kolei stan regionu w zakresie czynniko zanych z wiedza nie w koopetycje w zwia rednio wypada w Wielkopolsce ocena pozostaych wymianapawa optymizmem. S pczos ro w stosunkowo niski udzia branz wiedzointensywnych, wysoka przeste c ce funkcjonuja ce podmioty. gospodarcza, a takz e charakterystyki rynku obejmuja Pozycja Wielkopolski w ramach kaz dej z grup czynniko w niezbyt predestynuje do rozwoju zachowan strona jest demografia, sabos ja kooperencyjnych. Silna cia zaro wno sfera B;R, jak i struktura branz owa. Czwarta pozycja Wielkopolski ws ro d dem dochodu na osobe wydaje sie korespondowac polskich wojewo dztw pod wzgle z miejscami, jakie zajmuje ona w zakresie proponowanych czynniko w waruncych rozwo kuja j koopetycji, choc potencja do kooperencji plasuje region nieco PKB p.c. wyz ej aniz eli wynikaoby to z jego siy gospodarczej mierzonej wartos cia c oceny potencjau regionu do koopetycji bazuja cej Oczywis cie dokonuja pnych statystykach, nalez one daleko na ogo lnodoste y byc s wiadomym, z e sa cym uproszczeniem, a ich interpretacja musi byc pne ida nader ostroz na. Doste stanowic w bazach wskaz niki moga dla analiz regionalnej koopetycji w zasadzie dzy wybranymi do oceny czynnikami jedynie ogo lne to badawcze. Ponadto mie puje sprze z a procesami kooperencji wyste enie zwrotne. Przykadowo poziom , a z drugiej to rozwoju regionu z jednej strony warunkuje koopetencje

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju Tabela 1 Zestaw czynniko w przesadzajacych o potencjale regionu do koopetycji

123

Kategoria Wiedza innowacje

Wskaz niki Zatrudnienie w sektorze B;R biorstwa Innowacyjne przedsie Wydatki na dziaalnos c B;R Wspo praca w zakresie innowacji Migracje zagraniczne na pobyt stay Relacja ludnos ci w wieku przedprodukcyjnym do tej w wieku produkcyjnym Relacja ludnos ci w wieku poprodukcyjnym do tej w wieku produkcyjnym Podmioty wg klas wielkos ci biorstwa Mikroprzedsie MSP Duz e firmy Nowo zarejestrowane podmioty Relacja firm nowopowstaych w regonie do wykres lonych Sprzedaz detaliczna na jednego mieszkan ca Udzia branz y samochodowej w produkcji przemysowej Udzia branz y telekomunikacyjnej w produkcji przemysowej Udzia branz y farmaceutycznej w produkcji przemysowej Udzia sektora turystycznego Podmioty zagraniczne zatrudnienie Podmioty zagraniczne nowopowstae pstwa gospodarcze Przeste

Miejsce Wielkopolski na tle pozostaych trzech najbogatszych wojewo dztw kraju 2 4 ) 3 (mln), 4 (w tys. na osobe 4 3 1 4 3 4 3 3 4 2 4 4 4 4 2 4 1

Demografia

Dojrzaos c rynku

Branz e

Inne

ro Z do: opracowanie wasne.

sie poprzez wzrost efektywnos zachowania kooperencyjne przekadaja ci na rozwo j cych wskaz gospodarczy regionu. Stosunkowo maa przydatnos c istnieja niko w w tego typu analizach wynika z faktu, z e jak wskazuje literatura zagraniczna przede wszystkim na badanie problematyki konkurencyjnej wspo pracy opiera sie bnym poznawaniu studio do ankiet i wywiadoge w przypadko w, odwoywaniu sie bionych. Jednoczes kszos do w poge nie wie c zagranicznego pis miennictwa w tej kwestii ma charakter bardziej koncepcyjny aniz eli empiryczny. Dalsze rozpoznanie niezbe dne. wydaje sie

124

Marta Gtz WNIOSKI

, jest Koopetycja, czyli konkurencyjna wspo praca, zwana tez kooperencja ciem wcia z cym przykadem zjawiska spoeczno-gospodarczego; poje krystalizuja , kto sie re stanowi przedmiot badan zaro wno na gruncie nauk ekonomicznych, jak i spoecznych. Rozwo j koopetycji warunkowany jest ro z norodnymi czynnikami, tak gospodarczymi, finansowymi, jak i socjologicznymi, czy nawet psychologicznymi. jej zaro Sprzyjaja wno poziom rozwoju gospodarczego, w tym konkurencji, okres dzy podmiotami, czy ich speclone postawy menedz erskie, stopien zaufania mie bariery, do kto jalizacji. Rzadziej wymieniane sa rych zaliczyc moz na choc by powanie niero dzy partnerami, brak informacji czy moz wyste wnowagi mie liwos ci gnie cia wymiernych korzys zku z niedopasowaniem (niekomosia ci np. w zwia ) zasobo da cych w posiadaniu potencjalnych koopetytoro plementarnos cia w be w. wyraz Studia literaturowe nie dostarczaja nych jednoznacznych wskazan sugeruja cych, czy zgodnos c i spo jnos c zasobo w i kompetencji oraz jednos c celo w jest jej katalizatorem czy tez inhibitorem koopetycji? Innymi sowy, czy sprzyjaja podobien stwa czy raczej odmiennos ci? c wiedza o charakterze bardzo ogo c Na tym etapie badan , dysponuja lnym, przyja moz na, z e o rozwoju konkurencyjnej wspo pracy w Wielkopolsce decydowac dzie stan rozwoju regionu (mierzony np. poziomem PKB pc., dochodo be w p.c.) cy przybliz stanowia enie potencjalnej konkurencji w regionie, podobnie jak liczba cych i wyrejestrowanych firm (przedsie biorczos nowo powstaja c ), czy zaangaz owanie podmioto w zagranicznych, a takz e sytuacja demograficzna. Po ki co kszta wskaz towanie sie niko w, takich jak relacje populacji w wieku przedprodukcyjnym do innych grup wiekowych jest dla regionu korzystne, choc nie wolno ignorowac cych na prawdopodobne pogorszenie sie tej sytuacji. ogo lnych prognoz wskazuja Nalez y przypuszczac , z e konkurencyjna wspo praca w Wielkopolsce przyczyni do rozwoju technologicznego ze wzgle du na specyfike procesu powstawania sie nowych technologii, innowacji czy wymuszanie na innych podmiotach uczestzan dzie stymulowac nikach koopetycji stosowania okres lonych rozwia . Be rozwo j pobudzania kapitau spoecznego. Na rozwo spoeczny go wnie za sprawa j gosdnos podarczy wpynie przede wszystkim poprzez wzrost efektywnos ci, oszcze c proceso zasobo w i optymalizacje w gospodarowania. Wpyw koopetycji na atrakcyjcych w nim firm, jest nos c regionu i konkurencyjnos c , tak regionu, jak i dziaaja raczej pozytywny. Uzasadnienie takiej tezy przynosi zaro wno koncepcja atrakcyjnos ci regionu A. Maskella i P. Malmberga, jak i teoria kompetencji firmy N. Fossa . Jak i C. Knudsena; jak i w mniejszym zakresie wnioski z badan nad koopetycja badania M. Gorynii i B. Jankowskiej funkcjonowanie w klastrze wykazuja da cym specyficzna forma koopetycji oddziauje zaro be wno na konkurencyjnos c , firmy, a te z kolei wpywaja na siebie 56. jak i na internacjonalizacje
M. Gorynia, B. Jankowska, Klastry a mie dzynarodowa konkurencyjnos c i internacjonalizacja przedsie biorstwa, Warszawa 2008, s. 195.
56

Potencja koopetycji w Wielkopolsce na tle wybranych wojewo dztw kraju

125

da pochodna ksztatu, jaki koopetycja Sfery i stopien oddziaywania na rozwo j be w Wielkopolsce przyjmie. Jest to zjawisko nieco amorficzne, trudne do jednoznaczce sie w zasadzie w trakcie funkcjonowania nego nakres lenia priori, krystalizuja ce przyjmowac c rozstrzygaja ce dla przyszej i moga ro z ne postaci. Tak wie byc koopetycji moga dyfuzja wiedzy, w szczego lnos ci mobilnos c lokalnej siy utrudniaja ce jak np. klauzule non competitive, czy poroboczej i dziaania ja dzy przedsie biorstwami, itp. O wpywie na rozwo strzeganie mobilnos ci mie j dzie tez firm odpryskowych tzw. spinoffs i ich regionu decydowac be rodzenie sie cy ws rola w przekazywaniu wiedzy oraz zachodza ro d nich kanibalizm przedsie dzie oczywis trzna ogo cie sytuacja zewne lna biorstw 57. Nie bez znaczenia be tnos koniunktura s wiatowa odpornos c regionu na szoki i umieje c mobilizowania trznych. lokalnego potencjau w obliczu zagroz en zewne zan Uczestnictwo regionu w globalnych sieciach powia , z jednej strony uzalez nione jest od jego sytuacji ekonomicznej i spoecznej, a z drugiej strony na jej rozwo pozyskiwanego przekada sie j. Udzia ten jest jednak pochodna kapitau, zdolnos ci do lokowania dziaalnos ci gospodarczej na terenie regionu was czy pozyskiwania kapitau ludzkiego. Te elementy z kolei zalez a nie od atrakcyjnos ci, konkurencyjnos ci i innowacyjnos ci regionu. Regionalna koopetycja specyfike lokalny kontekst, powolne zachodza ce w czasie poprzez swoja idealnie wpisywac procesy, wzajemne wspo zalez nos ci wydaje sie w nowsze, cej region jako repoalternatywne podejs cia do kwestii atrakcyjnos ci traktuja zytorium pewnych kompetencji. w projekcie Foresight, istotne znaczenie dla rozwoju Jak rekomenduje sie dzy wielkopolskimi firmami moz konkurencyjnej wspo pracy mie e miec zbudowadzyregionalnej konkurencji gospodarczej. Innymi sowy, promowac nie nastroju mie dzyregionalna konkurencja stanowi czynnik nalez y taki model, w kto rym mie cy konkurento trzregionalnej kooperacji. skaniaja w do podejmowania wewna Na obecnym etapie badan wnioskowanie na temat elemento w konkurencyjnej wspo pracy w Wielkopolsce ma charakter czysto spekulatywny, prawdopodobnego przypuszczenia na podstawie zastanej literatury s wiatowej i fakto w spoeczno-gospodarczych Wielkopolski. Dokadne rozpoznanie tego zagadnienia w Wiel wymagac kopolsce wydaje sie przeprowadzenia dobrze zaprojektowanych badan .

M. Dahl, C. Pedersen, B. Dalum, Entry by spin-offs in a high-tech cluster, DRUID Working Paper, No.03-11; M. Dahl, C. Pedersen, Knowledge flows through informal contacts in industrial clusters: Myths or realities? DRUID Working Paper, September 2002; C. Pedersen, The Development Perspectives for the ICT sector in north Jutland PhD Thesis, Aalborg University, Department of Business Studies, 2005.

57

126

Marta Gtz ABSTRACT

Coopetition (coopertition) is described from a companys perspective as a strategy of a syncretic gain of profit, and from the perspective of a region it is a method of ordering the economic processes in such a way as to ensure optimal effectiveness of the whole system. In the literature of the subject this concept is most frequently described in business terms as relations between companies. The object of the present article is a preliminary reconnaissance of Wielkopolskas potential for coopertition, in other words a presentation of this region against the backdrop of three other wealthiest voivodeships in Poland in virtue of their capacity for coopertition. Existing conditions for the development of this type of interactions are assessed by reference to a set of essential factors suggested in the literature. The fourth position of Wielkopolska among Polish voivodeships in terms of per capita income corresponds roughly to its positions measured using the suggested factors that condition the development of coopetition, even though the potential to coopetition gives the region a slightly higher position than implied by its economic power measured as GDP per capita.