Ang Kura at ang Agwador ni Rogelio G.

Sikat May isang taon nang walang nanunungkulang pari sa San Roque at bawat isa sa mga deboto rito ay umaasam sa pagdating ng makakapalit ni Padre Agustin, ang kura nilang ginupo ng katandaan. Ibig ng mga taga~ San Roque na magkaroon ng sariling pari sapagkat totoong nahihirapan sila sa pagsisimba sa San Isidro, na anim na mahabang kilometro ang layo; ibig din nilang magkaroon ng sariling kura sapagkat tulad ng mga kawal na nawalan ng pinuno sa larangan, kailangan nila ang isang alagad ng Diyos na aakay sa kanila sa mga bagay na espiritwal. Marso nang dumating sa San Roque ang bagong pari. May apatnapu't limang taong gulang ito, payat at maputla. Mataas ang buto sa pisngi at malalalim ang mga mata. Tila hindi ka makapagsisinungaling kapag natitigan ng mga matang iyon. Ang buong kaanyuan ng pari - pati na ang tinig nitong buo at malalim -ay sadyang nagsasaad ng isang buhay na inilaan sa kabanalan. Tahimik ang pagkakadating nito at kaya lamang nalaman ng mga taga-San Roque na may pari na sila ay nang lumibot na ang mga miyembro ng Hijas de Maria at ibalitang dumating na, sa awa ng Diyos, ang bagong pari. "Taga-San Roque rill ang pari natin ngayon," masayang pagbabalita ng isang manang sa bawat debotong makasalubong. "Natatandaan pa ba ninyo si Along? Siya na ngayon si Padre Gonzalo. Kay palad talaga ng San Roque! Ngayoy mismong anak na niya ang kura! Anupa't buong kagalakang tinanggap ng San Roque ang balita tungkol sa kanilang bagong kura. Kadarating pa lamang nito, ngunit nagbigay na ang mga tao ng kanilang haka-haka ukol sa magagawa at gagawin nito sa kanilang parokya. "Masaya ang pista natin ngayon," anang mahiligin sa pista. "Balita ko'y aktibo si Padre Gonzalo." Siya na siguro ang magpapagawa ng ating simbahan," wika ng isang matandang manang. Pangarap din ng yumaong pari ang maipagawa ang simbahan, hindi nga lamang naasikaso dahil sa katandaan. "Marami na sigurong babait ngayon sa San Roque," pahayag naman ng isang lalaking bihirang magsimba. Dati-rati'y hindi inaalintana ng isang agwador, si Diego, kung wala O mayroon mang pari ang San Roque, ngunit nang mabalitaan niyang ang kura ngayo'y si Padre Gonzalo, natigatig siya. Kura na pala ngayon sa San Roque si Padre Gonzalo. Narinig na niyang pari ito ngunit hindi niya kailanman inasahan na sa San Roque ito madedestino. Akalain ko ba, akalain ko ba!" nasabi ng agwador na bagama't Diego nga ang pangalan ay lalong kilala sa San Roque sa taguring Egong Laki. Malaki siyang lalaki, may anim na talampakan ang taas, maitim at may nakangising mukhang sa unang malas pa lamang ay mahihinuha nang pagmumulan ng di mabilang na kaharutan -kung ang kaharutan ay maaari pang sabihin sa isang kasinlaki niya, sa isang katulad niyang malapit nang maglimampung taong gulang. Nakatira siya sa isang pagkaliit-liit na bahay, kung bahay na matatawag ang kanyang tinitirhan, na parang isang

kahon lamang na yari sa pinagtagpi-tagping kahoy. Siya ang pangunahing agwador sa San Roque; may mapagbiro pang nagsabi na kaya raw itinayo ang posong tumutulo rito (patuloy ang tulo ng poso kahit hindi binobomba) ay dahil sa kanya. Mula pagkabatay agwador na si Egong Laki. Kung minsay nagiging tagasibak siya ng kahoy, tagapitas ng mangga (iyoy noong malinaw pa ang kanyang mata), utusan sa kung anu-anong gawain ngunit ang pag-igib ang talaga niyang ikinabubuhay. Siya ang nagluluto kanyang pagkain at siya ang naglalaba ng kanyang damit, Ulila na siya sa magulang at wala sinumang nais tumunton sa kanya bilang kamag-anak. " Takang-taka si Egong Laki sa pangyayaring si Padre Gonzalo ang kura ngayon sa San Roque. "Agwador lang iyan noong araw," sa harap ng ilang kabataang agwador sa poso ay sinabi niya." Diyos ni Egong Laki, akalain ko ba!" "Hindi ako naniniwalang nag-agwador si Padre Gonzalo," tutol ng isang binatilyo sa lolo ng mga agwador." Di ako naniniwala, Egong." "Ako rin, hindi naniniwala, Egong." "Ako rin." "Hindi kami naniniwala, Egong.." Mula sa pagkakaupo sa kanyang balde na pinakamaganda ang tatabnan sa lahat ng agwador, tumayo si Egong Laki. "Di kayo naniniwala?" kumukumpas at nanlalaki ang mga matang tanong niya. "Di kayo naniniwala?" Di sabi, e. Hindi! Kinambatan ni Egong ang mga agwador. "Halikayo," yakag niya. Sumunod sa kanya ang maliliit at nagkakatuwaang agwador. Lumapit sila sa sementadonng katawan ng poso na halos hanggang baywang ni Egong Laki at hanggang dibdlb ng mga batang agwador. Sa sementadong katawan ng poso ay nakaukit ang maraming pangalan, karamihan ay mga pangalan ng mga di kilala nang agwador. Iniiukit ng mga agwador ang kanilang pangalan noong sariwa pa ang semento sa katawan ng poso. Sa taas ng may apat na sulok na katawan ng poso ay nakaukit sa malaking titik ang pangalan ni Egong. Noon pa marahil ginagawa ang poso sa San Roque ay siya na ang prinsipe ng mga agwador. "Ang 'alan mo ang nandito," sabi ng isang pipitsuging agwador. "Wala ang kay Padre Gonzalez." "Gago,' sabi ni Egong sa pipitsuging agwador. Gonzalo, Gonzalo, hindi Gonzales, gago. Hindi pa siya pari noon, agwador pa lang, Gago." Malabo ang kaliwang mata ni Egong Laki kung kaya halos idikit na niya ang ubod ng laking mukha sa katawan ng poso sa paghanap sa pangalan ng noo'y hindi pa paring si Padre Gonzalo. Isang araw nang malaki na siya, samantalang natutulog sa lilim ng isang punong bunga, nabagsakan siya sa kaliwang mata ng isang nalaglag na bunga. Mabuti't hindi siya nabulag. "Eto, eto'ng 'alan niya," sabi ni Egong Laki at itinuro ng mataba at malaking daliri ang isang pangalan sa dakong ibaba ng poso. "Ano, ' naniniwala na kayo?" Nakaukit sa kaiba-ibabaan ng poso ang pangalang G. Manuel. pangalang iyon; talagang kinurusan iyon ni Egong Parang kinurusan ang

noon pa man sapagkat ayaw niyang maukit sa monumento ng mga agwador -ang pangalang G. Manuel. "Ba't may krus?" tanong sa kanya ng isang bangas na agwador. Pano pari, na siya, gago. sabi nina Egong. Noon pa lang gusto na niyang magpari. Nang tumigil siya sa pag-aagwador, naging sakristan siya ni Padre Peleks, ang pari rito bago si Padre Gusting. Naniniwala na kayo? "Naniniwala na kami, Egong. Ikaw naman, pwede ka rin sanang pari, kaya lang grade three lang ang inabot mo, madalas ka pang nalagpak, at kalaki-laki mo na'y gago ka pa." Kumaskas ng takbo ang nagsabi niyong pipitsuging agwador. "Hayup," pahabol na sigaw sa kanya ni Egong Laki. papuntahin mo nga rito ang ama mo't nang maingudngod ko'ng nguso sa poso. Hala, papuntahm mo. Masama ang bunganga ni Egong Laki ngunit talaga lamang siyang gayon. Hindi naman siya lumalaban kapag hinahamon ng mga ama ng ipanghihir mga batang minumura niya. Palabiro lamang siya at harot talaga. Kahit na matanda na'y parang isip bata pa siya. Nakalakhan niya marahil ang kanyang kaharutan. Nang ipadala ni Padre Felix si Gonzalo Manuel sa seminaryo, marami sa mga taga-San Roque ang naniniwala na ito ay makatatagal doon at magiging pari nga. Ulila na sa magulang si Along; kahit malupit ang nag-ampon ditong si Nana Petua, isang matandang dalaga, ay sakdal bait pa rin ito. Tahimik itong bata at ni sinuman sa San Roque ay hindi nakatatandang nakipagbabag ito kahit minsan. Si Egong Laki ang malimit noong mamuwisit kay Along. "Doon ka sa huli ng pila," tila militar na iuutos niya kay Along kahit ito na ang sasahod. Susukut-sukot namang kukunin ni Along ang dalawang balde at pupuwesto sa hulihan ng plla. "Akin na 'ng laman ng balde mo," tila gobernador-heneral na sisinghalan niya si Along kapag ayaw na niyang maghintay ng pagkakataong sumahod, at puno na ang mga balde ni Along. Isasalin niya sa kanyang balde ang kinumpiskang tubig ni Along. Hindi ito tututol; buong kahapisang panonoorin lamang nito ang pagsasalin niya ng tublg. 'Kanawan mong balde ko," tila isang heneral de giyerang imamando niya kay Along kapag tinatamad siyang maghugas ng balde at ayaw ng kanyang suki na may makikitang dumi sa tubig na ihahatid niya. Kakanawan nga iyon ni Along. Ito na rin ang masasahod ng kanyang balde at tila aliping hihintaying mapuno ang mga iyon. Tatawagin na lamang siya ni Along, "Egong puno na ang balde mo," kapag lumiligwak na ang tubig sa balde niya. Walang hindi sinunod si Along sa kanyang mga utos noon basta't hindi masama. Kaya lamang sumusuway si Along ay kapag inaakala nitong kasalanan na ang kanyang ipinapagawa. 'Nasa'n ang bayabas?" uusisain halimbawa ni Egong ang gustung- gusto niyang bayabaskalabaw ni Tandang Doro na kanyang ipinananakaw kay Along. Nasa tapat lamang ng poso ang

malaking bakuran ni Tandang Doro; nasa daang iyon patungo sa sementeryo ng San Roque. Ang poso ay nakatirik sa isang krus na daan, isa ang naglalagos sa luwasan at hulo, at isa nama'y nagmumula sa may ilog at patungong sementeryo. "Ayaw kong kumuha roon," isasagot ni Along. "Kung gusto mo, ipanghihingi na lang kita sa iba." Gusto kong bayabas ni Doro. "Egong, ayaw kong magnakaw." Minsa'y itinulak nga niya sa kanal na malapit sa poso ang sumusuway na alipin. Hanggang baywang na lumubog si Along sa sakdal- lapot na putik, ngunit, hindi ito kumikibo, tiningnan lamang siya. Naghihintay lamang ito ng pagkakataong makapagbanlaw sa poso. Umiiyak ito habang naghihintay makapagbanlaw, ngunit pati pag-iyak ay ipinagbabawal ni Egong Laki. "Huwag kang iiyak," banta sa kanya ni Egong Laki. "Huwag kang iiyak." Inihinto nga ni Along ang pag-iyak. Hindi lamang ito ang kanyang ginagawa noon kay Along. Naging magkaeskwela sila ni Along, inabutan siya sa ikatlong baitang. Kahit hindi nakikipagbabag sa eskwela si Along, pagtapat niya sa bahay ng nag-ampon ditong si Nana Petua. "Hayan ho si Along. Nakow, nakipagbabag ho!" Sa harap ng bahay ni Nana Petua, habang nakakubli sa bakod na kawayan, buong katuwaan niyarig pakikinggan ang bunga ng kanyang pagsusumbong. "Nakipagbabag ka nga ba?" "Hindi po, Inay Petua, hindi po." "E, ano ang isinusumbongniEgong? Nakipagbabag ka nga, ano?" "Hindi po totoo iron, Inay Petua, hindi po totoo." Muling sisigaw si Egong Laki. "Totoo po Nana Petua, nakipagbabag si Along!" Papaluin na ni Nana Petua si Along. Saka pa lamang uuwi si Egong Laki. "Haw, haw, haw," tutop ang tiyang tatawa siya. Kinabukasan sa eskwela, hindi siya makibo ni Along. Takot sa kanya si Along. Hanggang langit ang takot nito sa kanya. "Ang bagay sa iyo, Along," minsan tuloy ay nasasabi niya kay Along, ang bagay sa iyo'y magpari. Magpari ka." Hindi akalain ni Egong Laki na magkakatotoo ang sinabi niya. Pari na ngayon si Along ---Padre Gonzalo na ang tawag dito at nakatira malaking slmbahan ---samantalang siya, siyay agwador pa rin, nakatanghod pa rin at maghapong nagbabantay sa tumutulong poso.

Ang ginagamit na sasakyan ng yumaong Padre Agustin sa pagpunta sa mga pook na saklaw ng parokya ay isang luma at kakarag-karag na kotse. Hindi kotse ang ginagamit ni Padre Gonzalo. Sa halip isang segunda manong scooter ang ginamit niya. Madalas na makita sa San Roque si Padre Gonzalo na naka-scooter, at sa malabong paningin ni Egong Laki, habang sinasapik-sapik ng hangin ang puti niyang sutana, tila ito isang mayabang at namamayagpag na hinete na nagpapatakbo ng isang mayabang at may pakpak na kabayo. Akala mo, heneral de dios," nagkukukotang kaloobang nasabi ni Egong Laki minsang may pasan siya at sinalipadparan siya ng alikabok ni Padre Gonza.lo.. "Mabangga sana., mabangga sana ang heneral de dios. Isang .araw, nahull siya. ng pipitsuging agwador na nagpapangitngit na nakatingin sa nagpapalipad ng alikabok na si Padre Gonzalo. "Wala ka lang iskuter nooter mater kaya ka naiinggit," sabi sa kanya ng agwador na humandan tumiplad. "Wala ka lang koter de moter de la bigay simbahan. Naiinggit ka lang." "Ba't ako maiinggit?" singhal ni Egong Laki. "Ba't ako maiinggit? Kahit yata sanlibong koter moter?" "Bakit hindi? Noong maluwas aka sa Menila." "Naluwas ka na ba?" "Oo." "Kow, e wala pang iskuter noon, hindi pa naiimbento. Naiinggit ka lang.' "Lumayo ka sa akin, Hudas. Ingungudngod ko ang ngusong-baboy ng ama mo rito hala." Tumiplad ang takot sa higanteng agwador. "Iskuter ng langit, motorsiklo ng langit, si Egong Liit, naiinggit.' Malaki ang itinahimik ni Egong Laki mula nang dumating si Padre Gonzalo sa San Roque. Kung gabi'y hindi na siya lumalabas sa kanyang ulilang bahay; hindi na rin siya nakikipagkwentuhan sa mga kabataang agwador na kahit iningungudngod niya ang nguso ng mga ama ay hinahanap pa rin niya dahi1 sa kanyang mapangulilang pamumuhay. Iyon lamang ang libangan niya kung gabi; ang makipaghunta sa mga apo niyang agwador. Siya ma'y hinahanap din ng mga kabataang agwador. "Sa'n kaya naroon si Egong?" itinatanong ng mga agwador." "Humahanap ng anting-anting," may sasagot. "Aaanhin naman niya ang anting-anting?" "Gagamitin siguro sa pagbili ng iskuter. Alam naman si Egong mahilig sa abra-kadabra." Mahilig nga sa pagbibida ng tungkol sa kababalaghan si Egong. Sa kanya naririnig ng mga batang agwador ang bida tungkol sa gaholeng puting baton na hindi mahila kahit ng pitong kalabaw, sa kanya rin nakaririnig ang mga agwador ng tungkol sa gabi na halos sinlaki ng

Bundok Arayat. Sa kanya rill naririnig ang tungkol sa dumarapang kawayan sa bakuran ni Tandang Doro at ang may malaking tabakong kapre na nagpapadapa rito. Sa kanya rin naririnig ng mga kabataan ang tungkol sa isang mahiwagang asoge na nakukuha lamang sa isang mahiwagang biyak bato sa isang mahiwagang gubat. Kailangan pang makipagbuno ka sa isang mahiwagang espiritu bago mo makuha iyon - na kapag ipinahid mo sa katawan ay mahiwaga ka nang makalilipad. Sa kanya rin naririnig ang pagkakahulog ng perlas mula sa puso ng saging na kapag nakuha mo, matapos makipagbuno sa mga espiritu at isinubo, ay hindi ka na makikita. Ang totoo, niloloko lamang sila ni Egong. Isang gabing madilim at umaambon, ay nahiga siya sa ibabaw ng isang nitso sa matalahib na sementeryo sa tabing daan, ngunit iyo'y upang takutin lamang ang mga tindera ng dalag na uuwi mula sa San Fernando. Ginulat niya ang mga ito, nagbagsakan ang mga sunong na banyera at nagtitili at halos magkandaihi sa pagtakbo. Nagsisisi si Egong sa abenturang iyon, hindi lamang niya sinabi. "Nasaan si Egong?" tanong ng isang bagong dating na agwador. "Nasa simbahan, nangungumpisal," may sumagot. . Nagtawanan ang mga agwador. Ni hindi nagsisimba si Egong Laki, mangumpisal pa. Nagtawanan sila ngunit hindi nila alam, nang gabing iyo'y nasa simbahan si Egong at may mahiwagang binubutingting doon. Kinabukasan, araw ng Linggo, hindi tumugtog ang kampana. Nagtaka si Padre Gonzalo at nagtaka rin ang mga nagsisimba, lalo na ang mga Hijas de Maria, kung bakit hindi tumugtog ang kampana. Kinausap ng matanda ang binging kampanero. "May lumagot ng tali," sigaw ng binging kampanero. "Natatakot akong akyatin at baka ako mahulog." "Sino kaya ang lumagot ng tali?', Kunot-noong naitanong ng parisa sarili. Hindi nila alam na si Egong Laki ang Iumagot at kumuha ng taling... lubid niyon. Tinulungan ni Padre Gonzalo ang kampanero sa pagkabit ng bagong tali. Siya ang umakyat sa kampanaryo. Mula naman sa ibayo ng kalsada, sa likod ng datig na halamang santan, pinanonood nila si Egong Laki. "Haw, haw, haw," tutop ang tiyang tawa ni Egong Laki. Saka pa lamang siya nagbalik sa kanyang nakasahod na balde. "Haw, haw, haw." Tawa pa rin niya nang naroon na siya sa paso. Malapit lamang ang simbahan sa poso. lsang hapon, nakapaghatid si Egong ng tubig sa dakong luwasan. Sa labas ng bakod, nakita niya si Padre Gonzalo na nagtatanim ng kung anong halaman sa harap ng simbahan. Hindi nakuhang lumaki ng mga papayang itinanim ng pari, gayong wala namang kumakain ditong kambing. Nagtaka si Padre Gonzalo; sa Parokya ng San Fernando, na huli niyang kinadestinuhan tumutubo ang lahat ng papayang kanyang itanim. Diyos ko, bakit kaya rito sa San Roque ay ayaw tumubo ng kanyang papaya? "Bakit kaya namamatay ang papaya ko?" himutok ni Padre Gonzalo. Dinidilig ko naman pero bakit nalalanta? Tumingala sa langit si Padre Gonzalo, nag-iisip, waring hinahanap sa mapuputi at matataas na ulap ang kalutasan ng isang misteryo.

Hindi nga makabubuhay ng papaya si Padre Gonzalo. Kung gabi, tuwing magkakaroon ng pagkakataon, pinupuntahan iyon ni Egong; dahan- dahan niya iyong binubunot. Hindi naman niya iyon binubunot nang todo; dahan-dahan lamang niyang inaaangat ang mga ugat. Naririnig niya itong lumalangitngit. "Haw, haw, haw," tawa sa sarili ni Egong kapag nakikita niyang may hawak na regadera ang paring nakaputing sotana at dinidilig ang mga papaya. Haw, haw, haw. Ang papaya ng pari, ang papaya ng pari, haw, haw, haw, ayaw tumubo." Nagkatotoo ang hula ng mga manang na ipagagawa ni Padre Gonzalo ang lumang simbahan isang araw, nanundo ang pari ng mga karpintero. Giniba nila ang kaliwang bahagi ng simbahan. Kulang ang ang pondo ng simbahan kaya iyon muna ang ipagagawa. Naroon si Egong sa ikatlong araw ng bayanihan. Tinaon niyang wala si Padre Gonzalo; nagsalita ang pari sa isang pulong ng Samahan ng mga Katolikong Kabataan (SKK) sa San Roque. Habang nagtatalumpati ang pari tungkol sa kabutihan at kababaang-loob at maamo ang matang nakikinig ng mga kabataan, ninakaw naman ni Egong ang alak na ginagamit sa misa. Mabuti'y may naitatagong ekstrang alak si Padre Gonzalo; kung wala, wala siyang magagamit sa komunyon. lninom ni Egong ang alak niyang pinuslit sa simbahan. "Haw, haw, haw," tawa niya nang nakahiga na sa kanyang bahay at iniuugoy ng sarap ng alak. "Ang sarap ng alak ng pari. Espesyal. Haw, haw, haw." Ngayo'y nababahala na si Padre Gonzalo sa mga nangyayari sa simbahan. Sino kaya ang gumagawa niyon? Sino kaya ang nagbibiro sa kanya? Kung hindi lamang bawal sa isang pari ang maniwala sa maligno, Diyos ko baka naniniwala na si Padre Gonzalo. May mga misteryo pang nangyari kay Padre Gonzalo, isang pares ng kalapating imported na binalak niyang iregalo sa Obispo nang kaarawan nito ang isang gabi'y bigla na lamang kinain ng laho. Nakawala kaya iyon? Paano makakapasok ang pusa? Inihaw iyon ni Egong Laki sa kanyang sasandakot na bahay. "Haw, haw, haw," tawa ni Egong na nang mabusog sa inihaw na kalapati ay nahiga sa sahig na kawayan at tinutop ang tila puputok na tiyan. "Ang kalapati ng pari, ang sarap ihawin, haw, haw, haw." Nag-alaga rin ng isang pares na dagang kuneho ang pari, ngunit hindi nagtagal, parang sinilo ito ng isang may matalas na kukong maligno. Nilitson iyon ni Egong Laki sa kanyang lunggang bahay. "He-he-he," tawa ni Egong na humiga rin at tinutop ang tiyan. Ang tainga ng kuneho ng pari, he-he-he, ang sarap na lutuin." Hindi na malaman ngayon ni Padre Gonzalo kung ano ang gagawin. Isang araw nga, sa mapilit na mungkahi ng sakristan, nang lumuwas ng Maynila ay bumili siya ng isang police dog. Iyo'y pinainom niya ng gatas at pinakain ng tirang karne.

Lumaki ang police dog. Tatahul-tahol na ito sa bakuran ng simbahan at kay lakas tumahol. Ngunit isang gabi, bagu-bagong sumikat ang buwan, narinig na lamang ni Padre Gonzalo ang nagmamakaawa at nagpapasak kingking ng aso. Bumangon siya; ngunit ang tangi niyang inabutan ay ang patalilis na anino ng isang malaking lalaking nakahubad. Kalong niyon ang kanyang malaking aso. Kinabukasan sa gilid ng simbahan, nakakita ng isang pandesal na kung anong may pampalamang pampatulog. Para nang nakita ni Padre Gonzalo na kinuba ang kanyang ago. Gayunman, ngayo'y may hinala na siya sa kung sinong lumagot ng tali ng kampana, bumunot ng kanyang tanim na papaya, kumuha ng kanyang kinatas na ubas na alak, at nagnakaw ng kanyang kalapati at kuneho. "Diyos ko," nakapikit at nakatingala sa langit na dalangin ni Padre Gonzalo. "Mali po sana ang aking hinala." Tumahimik si Padre Gonzalo. Ngunit hindi pa lumulubay si Egong Laki. Isang hapon, nang makita niyang naghahandang lumabas sa simbahan ang pari, nag-umang siya ng isang pirasong kahoy na may tatlong pako sa dadaanan ng iskuter nito. Tinakpan niya iron ng alikabok. Sa poso, hinintay niya ang pagdaraan ng iskuter ni Padre Gonzalo. Kunwa'y nagkanaw siya ng balde nang dumarating ang kura. Blag! Una niyang narinig ang malakas na putok at nang lumingon siya'y nakita niyang umiskiyerda ang iskuter. Bumalandra iron sa isang bakod na alambreng may tinik. Tumilapon at sumalya si Padre Gonzalo. Nagsuguran ang mga nakakita sa pari. Nanghilakbot at tumili ang ilang nakakitang babae. Tanging si Egong ang naiwan sa poso. Binuhat ng dalawang batang agwador ang pari. tumutulo sa noo ng pari ang ilang mahabang guhit ng dugo. Iyoy pinapahid ng hindi makapagsalitang pari. Alam niyang siya'y may nasagasaang pako. "AIin po ang masakit, Padre?" "Paano po bang nangyari?" "Pinako!" anang pipitsuging agwador na dala-dala ang piraso ng kahoy na may pako. " Walang galang naman ang gumawa niyon, anang isang batang babaing nakatirintas at nakaputing damit. Kagagaling nito sa simbahan. "Hindi na iginalang si Father. Mapunta sana sa kumukulong langis." , Umakbay si Padre Gonzalo sa dalawang maitim na hubad barong agwador. Nakatingin siya kay Egong na nakaupo sa baldeng poso. Patuloy na umaagos ang dugo sa kilay ni Padre Gonzalo. May kung anong nadarama si Egong habang tinitingnan siya ni Padre Gonzalo. Hindi, hindi naman gayon ang inaasahan niyang mangyayari sa kura. Gusto lamang niyang biruin ito, paputukin ang goma ng iskuter, pagtawanan, tama na. Iyon lamang ang gusto niy,a. Ngunit nasugatan ang pari. Napadukmo si Egong Laki sa hanggang baywang na katawan ng poso. Ibig niyang ibangag dito ang kanyang ulo.

Hindi sinita ng kura si Egong. Nagpahatid ang kura sa simbahan. Doon ay ginamot ng ilang Hijas de Maria ang sugat niya sa noo. Ginabi na naman si Egong sa pag-igib nang araw na iron. Marami ang nagpapaigib sa kanya ngunit ayaw niyang makipagsiksikan sa pila. Halos mag-aalas-otso na ng gabi ay nasa poso pa rin siya. Tahimik siya at matamlay. Talagang hindi niya gusto ang nangyari kay Padre Gonzalo. Hindi niya iyon sinasadya. Madilim sa poso sa gayong oras ng gabi. Humuhuni ang mga kuliglig, nagliliparan ang mga paniki. Naghatid na si Egong ng tubig sa luwasan, ngunit may nagpapaigib pa sa kanya roon. Madilim sa bakuran ni Tandang Doro, ang bakurang sinasabi niya sa mga agwador na may dumarapang kawayan. Dating hindi natatakot umigib si Egong, ngunit ngayong gabi, pagkaraan ng nagawa niya kay Padre Gonzalo, ay waring kinakabahan siya. Tinampal niya ang kumakagat na lamok. Bukas na niya ng umaga dadalhan ng tubig ang isa pang nagpapaigib sa kanya. Bukas na Narinig niya ang pagkokak ng mga palaka sa ilalim ng mga bato sa paligid ng poso. Narinig niya ang pagkikiskisan at pagbubulungan ng hangin at ng mga dahon. Sa katapat na bakuran ni Tandang Doro sa maitim na puno.roon, sarisaring anyo ang tila nakikita niya: parang pinanonood ng mga ito. Aywan kung dinadaya lamang siya ng kanyang mga mata, may nakikita siyang maputi roon, pagkatapos ay biglang mawawala, pagkaraan ay lilitaw na naman at mamasdan siya. Naririnig niya ang tibok lng kanyang puso. Tinampal niya ang lamok. Ngayo'y malapit ng mapuno ang isa niyang balde. Isang balde na lang... Nakaupo si Egong Laki sa kanyang balde nang sa kalsada, mula . sa hulo, ay may makita siyang lumalakad na nakaputi. Sa simula'y tinangka niyang huwag tingnan iiyon, ngunit hindi siya nakatiis na di tingnan iyon sapagkat iyoy dumarating at papalapit sa kanya. Naalala niya ang mga imahen sa simbahan. Malayo pa ang dumarating ay parang may naaamoy na siyang amoy-simbahan. Bakit parang may pasan ang dumarating? Kinusot niya ang kanyang mga mata. Krus? Diyos ko, bakit parang may pasang krus ang dumarating? Muli niyang kinusot ang kaliwang mata. Tila may pasang krus nga ang nakita niyang dumarating. Kumaluskos ang pinong bato sa may poso habang ito'y lumalapit... Hindi makatinag si Egong sa kinauupuang balde. Nanlalamig siya. Ibig kuminig ng kanyang katawan. Tumigil ang nakaputi sa kanyang tagiliran, may isang dipa ang layo sa kanya. Tiningala ito ni Egong. "Padre " nasabi niya nang makilala ang nakaputing lalaki. May benda sa ulo ang butihing kura. Kagagaling nito sa hulo ng San Roque upang magbigay ng huling sakramento sa isang patawirin doon. Naglakad lamang ito sapagkat nabutas nga ni Egong ang goma ng iskuter. Parang itinulos sa pagkakatayo ang kura sa tabi ni Egong. Nakayuko ito, magkadaop ang nakababang kamay. "Padre..." Hindi itinuloy ni Egong ang sasabihin. Lumiligwak ang tubig sa kanyang balde. Sa kanyang balde nakatingin ang kura.

" Ako'y nauuhaw." Kinilabutan si Egong sa malalim na tinig na iyon. Nakatingin pa rin sa pari, naalala kung sino ang nag'sabi ng mga katagang iyon. Kinapa niya ang tatabnan ng kanyang balde at iniangat iyon. Ngunit hindi yumuko ang kura upang uminom sa tubong tinutuluan ng tubig. "Painumin mo ako, Egong. Nauuhaw ako." "Opo, Padre." Kinuha ni Egong ang isa niyang baldeng walang laman. Isinahod niya iyon at kinanawan. Kumilos ang pari. Bumaba ang maputing manggas ng sotana nito sa tatabnan ng balde. Halos madikit si Egong sa kura. Naamoy niya ang sotana ng pari. Amoy bendita at amoy insenso iyon. Amoy-rebulto rin iyon. Dalawang kamay na itinaas ng kura ang balde. Uminom ito sa mga labi niyon. Pagkaraa'y ibinaba nito ang balde, na inabot naman ni Egong. "Salamat." Mahina ngunit buo ang tinig na sabi ng kura. Napaluhod si Egong sa basang semento. Dalawang kamay na napahawak siya sa sotana ng pari. "Padre ako po ang... naglagay ng pako..." Kinabukasan, namangha ang mga agwador sa kakatwang katahimikan ni Egong Laki. Ni hindi nila mabiro ito. Hindi rin ito nagsisiksik ng balde sa pila; naghihintay ito ng pagkakataong sumahod. "Sa'n mo dadalhin iyan, Egong?" tanong ng pipitsuging agwador ng pansanin na ni Egong ang kanyang kargahan. "Sa simbahan." "Simbahan?" "E, bakit?" "Dadalhan ko ng inumin si Padre Gonzalo," ani Egong. "Mula ngayon, ako na ang tagaigib niya ng inumin."