Ćwiczenia Z Geodezji Inżynieryjnej - Rafał Kocierz AGH 2008

2008
Rafa Kocierz
Akademia Grniczo-Hutnicza w Krakowie
2008-10-08
WICZENIA Z GEODEZJI INYNIERYJNEJ
WICZENIA Z GEODEZJI INYNIERYJNEJ (autor: Rafa Kocierz) Strona 2

GEODEZJA INYNIERYJNA

Spis treci
OSNOWY GEODEZYJNE...................................................................................................................................... 3
Wprowadzenie .............................................................................................................................................. 3
Projekt i stabilizacja osnowy .......................................................................................................................... 6
Pomiar .......................................................................................................................................................... 6
Wyrwnanie ................................................................................................................................................. 6
Rwnania obserwacyjne ............................................................................................................................ 7
Rozwizanie nadliczbowego ukadu rwna liniowych ............................................................................... 9
Analiza dokadnoci sieci po wyrwnaniu (wskaniki dokadnoci) .............................................................. 9
Wyrwnanie sieci realizacyjnych w popularnych programach komputerowych ............................................. 10
Kontrola sieci po wyrwnaniu ...................................................................................................................... 10
Metody nawizania siatek realizacyjnych do osnw pastwowych............................................................... 11
Wykorzystanie transformacji bez zmiany skali.......................................................................................... 11
Wyrwnanie w nawizaniu do osnowy pastwowej ................................................................................. 11
Przykad rcznego opracowania wynikw pomiaru regularnej osnowy realizacyjnej ..................................... 12
Przykad opracowania pomiarw osnowy realizacyjnej w programie C-GEO ................................................. 26
Skad operatu z pomiaru i wyrwnania regularnej osnowy realizacyjnej ....................................................... 39
Literatura .................................................................................................................................................... 40


OSNOWY GEODEZYJNE
Wprowadzenie
We wszystkich asortymentach prac geodezyjnych kluczow rol odgrywa osnowa geodezyjna, jest ona
fundamentem (oparciem) dla wszelkich pomiarw i wyznacze jakie prowadz geodeci. Jest ona praktyczn
realizacj ukadu wsprzdnych na okrelonym obszarze i jest cznikiem midzy map a terenem - dziki niej
jestemy w stanie zrealizowa to co projektant nanis na map do celw projektowych.
Rol osnowy realizacyjnej moe peni osnowa pastwowa jeli tylko spenia ona wymagania dokadnociowe
oraz lokalizacyjne. Gdy istniejca osnowa szczegowa lub pomiarowa nie moe posuy do oparcia pomiarw
realizacyjnych naley zaoy osnow realizacyjn dopasowan do potrzeb konkretnej inwestycji. Przy
zakadaniu osnowy naley uwzgldni, i nie bdzie ona suy jedynie do pomiarw realizacyjnych ale rwnie
do przygotowania podkadw mapowych (mapa do celw projektowych), inwentaryzacji powykonawczych,
pomiarw przemieszcze i odksztace oraz aktualizacji mapy zasadniczej po zakoczeniu procesu
budowlanego. Z powyszego wynika, e osnowa taka musi posiada wsprzdne wyznaczone w pastwowym
ukadzie wsprzdnych oraz spenia wymagania dokadnociowe dla minimum osnowy pomiarowej wedug
instrukcji G-4.
Podobnie jak w przypadku osnw pastwowych wyrniamy klasy i rzdy tak w pomiarach realizacyjnych
wystpuje podzia na osnow podstawow i szczegow. Osnowa podstawowa suy do utrwalenia ukadu
wsprzdnych na terenie inwestycji, nawizania do ukadu pastwowego, rozwinicia osnowy szczegowej
oraz, jeli to moliwe, wykonania pomiarw realizacyjnych. Za osnowa szczegowa suy tylko i wycznie do
pomiarw inwetaryzacyjnych i tyczeniowych. Przy mniejszych inwestycjach nie wymaga si stosowania tak
rozbudowanej struktury i zakada si jednorzdow osnow realizacyjn. Najczciej jest to osnowa
przestrzenna (najwygodniejsza w uyciu) ale czasem rozdziela si j na osnow sytuacyjn (poziom) i
wysokociow zwaszcza gdy istnieje dua dysproporcja dokadnoci midzy poszczeglnymi skadowymi.
Osnowa geodezyjna usystematyzowany zbir punktw geodezyjnych, dla ktrych okrelono matematycznie
ich wzajemne pooenie i dokadno usytuowania.
Podstawowa osnowa realizacyjna osnowa geodezyjna zoona z punktw odniesienia stanowicych punkty
pierwszego rzdu na okrelonym obszarze objtym pomiarami realizacyjnymi i przeznaczona do wyznaczenia
szczegowej osnowy realizacyjnej.
Szczegowa osnowa realizacyjna zoona z punktw odniesienia stanowicych punkty drugiego rzdu i
przeznaczona do bezporedniego tyczenia osi konstrukcyjnych obiektu budowlanego.
Punkt odniesienia punkt pomiarowy o wyznaczonych wsprzdnych i/lub wyznaczonej wysokoci,
zachowujcy niezmienno pooenia wzgldem ktrego wyznaczane s inne punkty.
Ze wzgldu na struktur i geometri osnow realizacyjn moe stanowi:
sie dowolnego ksztatu (rysunek 1 oraz rysunek 2);
sie regularna (rysunek 3);
ukady baz;
sie wyduona (cigi poligonowe lub acuchy trjktw najczciej wzdu tras komunikacyjnych);
czworobok geodezyjny, ukad linii pomiarowych;
sie punktw mierzonych technik GPS.


Rysunek 1 Szkic osnowy realizacyjnej dowolnego ksztatu "A"

Rysunek 2 Szkic osnowy realizacyjnej dowolnego ksztatu "B"


Rysunek 3 Szkic osnowy realizacyjnej regularnej
Opisa pokrtce czym charakteryzuje si osnowa o ksztacie dowolnym, np. e punkty na naronikach
budynkw, pooenie punktw dopasowane do metod tyczenia i pooenia realizowanych obiektw, aktualnie
najczciej stosowana. Przykadowe rysunki np. z prac dyplomowych.

Napisa te o sieciach regularnych, ich cechach i dlaczego byy stosowane
Cechy charakterystyczne osnw regularnych:
punkt gwny przyjmowany w rodku cikoci osnowy jako pocztek ukadu wsprzdnych;
kierunek gwny kierunek osi X, zwykle rwnolegy do osi gwnej obiektu;
ksztat i wymiary figur;
wymiary ramy (obwodnicy);
rodzaj mierzonych elementw.
Etapy zakadania osnowy regularnej:
tyczenie wstpne;
stabilizacja (pyty betonowe z pytkami metalowymi);
pomiar i wyrwnanie;
wniesienie poprawek trasowania;
pomiar kontrolny (najczciej przektnych).
Tabela 1 Rnice midzy osnow regularn, a nieregularn

Typ osnowy
nieregularne regularne
Wsprzdne przyblione
obliczamy
z obserwacji z wymiarw figur
Punktw w terenie nie przesuwamy
przesuwamy do pooenia nominalnego
(o wsprzdnych przyblionych)

Wsprzdne wyrwnane
okrelaj pooenie
punktw w terenie su do
dalszych prac
punktw wstpnie wytyczonych su
jedynie do kontroli obliczenia
poprawek

Projekt i stabilizacja osnowy
Warunki ktre naley uwzgldni podczas projektowania osnowy realizacyjnej:
wystarczajco dokadna (na podstawie wstpnych analiz dokadnoci)
gsto punktw i ich rozmieszczenie powinny by dostosowane do potrzeb
punkty powinny by usytuowane w miejscach zapewniajcych ich stao i trwao
powinna by ekonomiczna

Pomiar
Wykonanie pomiaru, przykady instrumentw super dokadnych oraz normalnych, osnowy na budynkach (folie
dalmiercze), przetworzenie obserwacji w programach komputerowych (C-GEO dziennik pomiaru kierunkowego).
e dokadno osnowy musi by co najmniej jak dla osnowy pomiarowej, przedstawi te dokadnoci z instrukcji
G-4.

Wyrwnanie
Sieci realizacyjne wyrwnuje si zawsze metod najmniejszych kwadratw Gaussa (|p::] min) z przyjciem
najmniejszej liczby warunkw nawizania. Obliczenia prowadzimy najczciej w ukadzie lokalnym zwizanym z
gwnymi osiami danej inwestycji lub innym zdefiniowanym np. przez projektanta. Poniewa posugujemy si
modelem poredniczcym konieczne jest zdefiniowanie przynajmniej jednego punktu staego oraz azymutu
jednego z bokw. Najkorzystniej, ze wzgldu na wielko bdw rednich pooenia punktw wyznaczanych
(patrz rysunek 4), jest wybiera punkt stay sieci w pobliu rodka cikoci realizowanej sieci geodezyjnej.

Rysunek 4 Zaleno ksztatu i wymiarw elips bdu w zalenoci od pooenia punktu staego
Co to bdzie trzeba zgrabniej opisa.
Rwnania obserwacyjne

Odlegoci poziome
W najprostszej postaci, rwnanie odlegoci zredukowanej w funkcji wsprzdnych dwch punktw moemy
wyrazi wzorem:
(x
, y
, x
]
, y
]
)
]
= u,
gdzie
(x
, y
, x
]
, y
]
)
- jest nieliniow funkcj wsprzdnych geodezyjnych
(x
, y
, x
]
, y
]
) =
_
(x
]
x
)
2
+ (y
]
y
)
2

]
- jest miar odlegoci
Nieliniow funkcj odlegoci naley aproksymowa funkcj liniow np. z wykorzystaniem rozwinicia w szereg
Taylora:
]
= (x
0
, y
0
, x
]
0
, y
]
0
) +J
]
,
przy czym dD jest rniczk zupen i wyraa przyrost funkcji wywoany rniczkowymi zmianami
wsprzdnych punktw kocowych:
J =
o
ox
Jx
+
o
oy
Jy
+
o
ox
]
Jx
]
+
o
oy
]
Jy
]

gdzie
x
i
=
x
i]
i]
= cosAz
]
,
i
=
i]
i]
= sinAz
]

x
]
=
x
i]
i]
= cosAz
]
,
i
=

i]
i]
= sinAz
]

Po podstawieniu wartoci pochodnych czstkowych, rwnanie obserwacyjne odlegoci przyjmie ostateczn
posta (ujt za pomoc form Hausbrandta):

]
= (x
0
, y
0
, x
]
0
, y
]
0
) +_
Jx
Jy
cosAz
]
sinAz
]
_

Jx
]
Jy
]
cosAz
]
sinAz
]
_
2

Azymuty topograficzne
Rwnanie azymutu, jako funkcj wsprzdnych dwch punktw, mona wyrazi poniszym wzorem:
Az(x
, y
, x
]
, y
]
) Az
]
= u,
gdzie:
Az(x
, y
, x
]
, y
]
)
- jest nieliniow funkcj wsprzdnych geodezyjnych
Az(x
, y
, x
]
, y
]
) = orcton
]
-
i
x
]
-x
i
,
Az
]
- jest miar azymutu
Funkcja Az(x
, y
, x
]
, y
]
) jest aproksymowana funkcj liniow z wykorzystaniem szeregu Taylora, z pominiciem
wyrazw wyszych rzdw:
Az
]
= Az(x
0
, y
0
, x
]
0
, y
]
0
) +JAz
]
.
Element dAz interpretuje si jako przyrost wartoci azymutu, wywoany rniczkow zmian wsprzdnych
linii i-j:
JAz =
oAz
ox
Jx
+
oAz
oy
Jy
+
oAz
ox
]
Jx
]
+
oAz
oy
]
Jy
]

przy czym pochodne czstkowe wyraaj si wzorami:
Az
x
i
=

i]
x
i]
2
+
i]
2
= B,
Az
i
=
x
i]
x
i]
2
+
i]
2
= A
Az
x
]
=

i]
x
i]
2
+
i]
2
= B,
Az
i
=
x
i]
x
i]
2
+
i]
2
= A
Uwaga: powysze wspczynniki s wyznaczone dla miary ktowej wyraonej w radianach, jeli czytelnik
uywa innej jednostki (np. gradw lub stopni) to naley powysze wielkoci pomnoy przez
odpowiednie (np. =206265).
W ostatecznej formie, rwnanie obserwacyjne azymutu przedstawia si nastpujco:
Az
]
= Az(x
0
, y
0
, x
]
0
, y
]
0
) +
Jx
Jy
A B

Jx
]
Jy
]
A B
_
1

Kierunki poziome
Podczas gdy azymuty odniesione s do kierunku pnocy to pk kierunkw jest odniesiony do rednicy zerowej
limbusa lub do jednego z kierunkw wybranego za pocztkowy. Aby powiza te dwa rodzaje spostrzee
naley wprowadzi do modelu dodatkowy parametr, sta orientacji pku, ktry wyraa azymut kierunku
zerowego. Omawian zaleno wyraa wzr:
Az(x
, y
, x
]
, y
]
) = K
]
+m

przy czym
Az(x
, y
, x
]
, y
]
)
- azymut boku i-j
K
]
- miara kierunku poziomego mierzonego z punktu i na punkt j
m
- staa orientacji pku na stanowisku i

Po rozwiniciu funkcji kierunku poziomego w szereg Taylora otrzymamy ostatecznie :
K
]
= Az(x
0
, y
0
, x
]
0
, y
]
0
) m
0
+Jm
+
Jx
Jy
A B

Jx
]
Jy
]
A B
_
1


Kt poziomy
W formie symbolicznej, rwnanie obserwacji kta poziomego wyraone przez wsprzdne trzech punktw,
przedstawia si nastpujco:
o(x
]
, y
]
, x
, y
, x
k
, y
k
) o
]k
= u
przy czym
o(x
]
, y
]
, x
, y
, x
k
, y
k
)
- kt poziomy zawarty midzy prostymi i-j oraz i-k
o(x
]
, y
]
, x
, y
, x
k
, y
k
) = orcton
y
k
y
x
k
x
orcton
y
]
y
x
]
x

o
]k
- miara kta zmierzonego na stanowisku i midzy punktami j k
Powysze rwnanie nieliniowe doprowadzamy do postaci liniowej przez rozwinicie go w szereg Taylora z
pominiciem wyrazw wyszych rzdw. W kocowej postaci rwnanie obserwacyjne kta przedstawia si
nastpujco:
o
]k
= o(x
]
0
, y
]
0
, x
0
, y
0
, x
k
0
, y
k
0
) +_
Jx
]
Jy
]
A
]
B
]
_

Jx
k
Jy
k
A
k
B
k
_

Jx
Jy
(A
]
A
k
) (B
]
B
k
)
_
1

Przyrosty wsprzdnych
np. dla wektorw GPS zrzutowanych na paszczyzn odwzorowania
Rnica wysokoci
Dla pomiarw niwelacji geometrycznej oraz przeliczonych przewysze trygonometrycznych
Rozwizanie nadliczbowego ukadu rwna liniowych
Wzory z rachunku wyrwnawczego na metod poredniczc
Analiza dokadnoci sieci po wyrwnaniu (wskaniki dokadnoci)
Analiza dokadnoci, interpretacja estymatora bdu redniego, obliczenie bdw rednich obserwacji po
wyrwnaniu
Podstawowym kryterium oceny dokadnoci w osnowach realizacyjnych jest redni bd dugoci najbardziej
niekorzystnie pooonego (najsabiej wyznaczonego) boku sieci. Bd ten liczymy ze wzoru:
o
d
i]
= __
d
i]
Co:(X
, X
]
,
]
)
d
i]
1

gdzie
d
i]
- wektor wierszowy zawierajcy pochodne czstkowe funkcji odlegoci dla
badanego boku (i-j) sieci
d
= |cosAz
]
sinAz
]
cosAz
]
sinAz
]
]
Co:(X
, X
]
,
]
)
- macierz wariancyjno-kowariancyjna dla punktw i,j
Co:(X
, X
]
,
]
) =
o
X
i
2
o
X
i
i
o
X
i
X
]
o
X
i
]
o
X
i
i
o
i
2
o
i
X
]
o
]
o
X
i
X
]
o
i
X
]
o
X
]
2
o
X
]
]
o
X
i
]
o
]
o
X
]
]
o
]
2

Pomocniczymi parametrami oceny dokadnoci s:
redni bd kta
o
u
]ik
= __
u
]ik
Co:(X
]
,
]
, X
, X
k
,
k
)
u
]ik
1


gdzie
u
]ik
- wektor wierszowy zawierajcy pochodne czstkowe funkcji analizowanego
kta jik
u
]ik
= _
sinAz
]
l
]
p
cosAz
]
l
]
p _
sinAz
k
l
k

sinAz
]
l
]
_p _
cosAz
k
l
k
+
cosAz
]
l
]
_p
sinAz
k
l
k
p
cosAz
]
l
k
p_

redni bd kierunku
o
Az
i]
= __
Az
i]
Co:(X
, X
]
,
]
)
Az
i]
1

przy czym
Az
i]
- wektor wierszowy zawierajcy pochodne czstkowe funkcji azymutu boku
i-j
d
= _
sinAz
]
l
i]
p
cosAz
]
l
i]
p
sinAz
]
l
i]
p
cosAz
]
l
i]
p_

rednie bdy wsprzdnych i redni bd pooenia punktu

elementy elips bdu redniego

bdy podune i poprzeczne

Wyrwnanie sieci realizacyjnych w popularnych programach komputerowych
Cosik opisz o czasochonnoci oblicze geodezyjnych, ze pierwsze programy na maszyny obliczeniowe
rozwizyway wanie problem wyrwnania osnw geodezyjnych.
C-GEO

WinKalk

GEONET

Kontrola sieci po wyrwnaniu
Pierwsz czynnoci jak winnimy wykona po wyrwnaniu cisym obserwacji jest kontrola wielkoci i
rozkadu poprawek do uzgadnianych spostrzee. Naley zwrci uwag czy zbyt dua liczba poprawek nie
przekracza trzykrotnej wielkoci bdu redniego, a oglny ich rozkad powinien z pewnym przyblieniem dy
do rozkadu normalnego (tabela 2).
Tabela 2 Teoretyczny rozkad poprawek do obserwacji
68% poprawek do obserwacji < 1 o
u

95% poprawek do obserwacji < 2 o

99.7% poprawek do obserwacji < S o

m

Zgodnie z (1) naley rwnie zweryfikowa tzw. kryterium akceptacji, ktre obejmuje porwnanie zmierzonych
ktw z otrzymanymi ze wsprzdnych wyrwnanych otrzymane rnice nie powinny przekracza poniszych
wartoci (tabela 3).
Tabela 3 Dopuszczalne odchyki dla osnowy rzdu I (1)
dla odlegoci
_. 75L|m]|mm]
min 4mm
dla ktw
_
u.uS
g
I|m]

przy czym
L - odlego w metrach midzy punktami osnowy (w przypadku ktw
bierzemy pod uwag najkrtsz warto)

Na zakoczenie prac zwizanych z zaoeniem osnowy wykonuje si rwnie niezalene pomiary kontrolne (w
przypadku sieci regularnych pomiar ten nastpuje po wprowadzeniu poprawek trasowania). Wartoci
pomierzone naley porwna z wartociami nominalnymi (obliczonymi na podstawie ostatecznych
wsprzdnych), a rnica powinna nie przekracza dwukrotnej wartoci redniego bdu jej wyznaczenia jest
to tzw. kryterium zgodnoci.
: 2 o

gdzie
v - rnica midzy wartoci pomierzon a nominaln
o
- bd redni wyznaczenia rnicy midzy wartoci pomierzon a

teoretyczn
o
2
= o
p
2
+o
t
2

o
p
- bd redni pomiaru badanej wielkoci
o
t
- bd redni wartoci nominalnej, obliczony na podstawie macierzy
kowariancyjnej wyznaczonych wsprzdnych
Przedstawione kryterium zgodnoci jest uniwersalnym narzdziem weryfikacji dokadnoci wykonanych
czynnoci geodezyjnych poniewa uwzgldnia dokadnoci wykonanego pomiaru jak i wyznaczonych
wsprzdnych. W normie (1) czytelnik moe rwnie znale inne kryterium weryfikujce poprawno
wyznaczenia wsprzdnych punktw osnowy, w ktrym rnica midzy wartoci zaobserwowan a
oczekiwan nie moe przekroczy wartoci podanych w poniszej tabeli.
dla odlegoci
dla ktw

Metody nawizania siatek realizacyjnych do osnw pastwowych

Wykorzystanie transformacji bez zmiany skali

Wyrwnanie w nawizaniu do osnowy pastwowej


Przykad rcznego opracowania wynikw pomiaru regularnej osnowy realizacyjnej
Tyczenie i pomiar
Dla potrzeb realizacji hali przemysowej zdecydowano si zaoy regularn osnow realizacyjn w postaci ramy
geodezyjnej. Wszystkie pomiary przeprowadzono tachymetrem TC600 firmy Leica o numerze 403724. Do
sygnalizacji celw uyto 2 pryzmatw dalmierczych osadzonych na tyczkach. Zaoono i wymiary ramy bd
wynosi 134.000m x 101.000m i na ich podstawie obliczono wsprzdne teoretyczne projektowanej osnowy:
Numer
Wsprzdne nominalne
X
[m]
Y
[m]
1 5000.000 5000.000
2 5134.000 5000.000
3 5134.000 5101.000
4 5000.000 5101.000
W celu zrealizowania powyszych wsprzdnych zlokalizowano w terenie pooenie punktu nr 1 oraz przyjto
kierunek do punktu nr 4. Na tej podstawie dokonano wytyczenia pozostaych punktw zgodnie z szkicem
tyczenia (rysunek 5). Po wyznaczeniu przyblionego pooenia wszystkich punktw i dokonaniu zgrubnej kontroli
mona byo przystpi do waciwego pomiaru obserwacji wicych poszczeglne punkty, na podstawie
ktrych zostan wyznaczone poprawki trasowania. Pomiar ktw i odlegoci wykonano w dwch seriach
pomiarowych za pomoc tego samego instrumentu i osprztu. Wyniki pomiarw znajduj si w dzienniku
pomiarowym (rysunek 6, rysunek 7 i rysunek 8).

Rysunek 5 Szkic dokumentacyjny (tyczenia) punktw ramy geodezyjnej

Rysunek 6 Dziennik obserwacyjny (strona 1)



Wstpne opracowanie materiau polowego
Po pomiarze przystpiono do kameralnego opracowania wynikw pomiarw, a mianowicie naleao obliczy
ostateczne wartoci ktw i odlegoci oraz oceni dokadno zebranego materiau obserwacyjnego. Poniewa
pomiary byy wykonane w dwch seriach pomiarowych moliwe byo uycie metody par spostrzee.
Urednione wartoci ktw i odlegoci zestawiono rwnie na szkicu obserwacji do wyrwnania (rysunek 9).
Obliczenie bdu pomiaru kta
Stan.
L
P
I seria
[
g
]
II seria
[
g
]

[
cc
]
rednia
[
g
]
4
1
2
58,8828 58,8840 -12 58,8834
4
1
3
99,9979 100,0001 -22 99,9990
1
2
3
41,1082 41,1105 -23 41,1094
1
2
4
99,9940 99,9945 -5 99,9942
2
3
4
58,8963 58,8955 +8 58,8959
2
3
1
100,0204 100,0188 +16 100,0196
3
4
2
99,9907 99,9912 -5 99,9910

Bd redni rnicy pomiarw ktw:

cc
n
m 8 . 14
] [
=
AA
=
A

Bd redni pojedynczego pomiaru kta (w dwch pooeniach lunety):
| |
cc
n
m 4 . 10
2
=
AA
=

Obliczenie bdu pomiaru odlegoci
Od Do
Odlego
[mm]
rednia
[m]
kier. gwny [m] kier. powrotny [m]
4 3 134.022 134.021 -1 134.022
4 1 100.993 101.002 -9 100.998
4 2 167.796 167.788 -8 167.792
1 2 134.000 133.975 +25 133.988
1 3 167.824 167.810 +14 167.817
2 3 100.995 100.994 +1 100.994

Bd redni rnicy pomiarw odlegoci:
mm
n
m 7 . 12
] [
=
AA
=
A

Bd redni pojedynczego pomiaru odlegoci:
| |
mm
n
m
D
0 . 9
2
=
AA
=


Rysunek 9 Wykaz obserwacji pomierzonych

Wyrwnanie cise pozyskanych obserwacji
Na podstawie wsprzdnych nominalnych, urednionych obserwacji oraz charakterystyce dokadnociowej
moliwe jest uoenie rwna obserwacyjnych. Poniewa ukad rwna jest nadwymiarowy moliwe bdzie
uycie metody najmniejszych kwadratw w celu jego rozwizania.


Zestawienie rwna obserwacyjnych w formach Hausbrandta

Rwnania obs. dla obserwacji ktowych

Rwnanie obs. dla obserwacji azymutalnych (orientacja sieci)
Lp. i k X Y
0

A B
dX
i

A
dY
i

B
dX
k

-A
dY
k

-B
1 1

2 134.000 0
0.0000
0.0000
4.7508938 0
dX
1

4.7508938
dY
1

0
dX
2

-4.7508938
dY
2

0

i C
L
P
X
L

X
P

Y
L

Y
P

0

A
L

A
P

B
L

B
P

dX
L

A
L

dY
L

B
L

dX
P

-A
P

dY
P

-B
P

dX
C

A
P
-A
L

dY
C

B
P
-B
L

1 4
1
2
0
134.000
-101.000
-101.000
58.8834
58.8817
0
3.0296924
-6.3031661
-2.2835741
dX
1

0
dY
1

-6.3031661
dX
2

-3.0296924
dY
2

2.2835741
dX
4

3.0296924
dY
4

4.0195920
2 4
1
3
0
134.000
-101.000
0
99.9990
100.0000
0
4.7508938
-6.3031661
0
dX
1

0
dY
1

-6.3031661
dX
3

-4.7508938
dY
3

0
dX
4

4.7508938
dY
4

6.3031661
3 1

2
3
134.000
134.000
0
101.000
41.1094
41.1183
4.7508938
3.0296924
0
2.2835741
dX
2

4.7508938
dY
2

0
dX
3

-3.0296924
dY
3

-2.2835741
dX
1

-1.7212014
dY
1

+2.2835741
4 1

2
4
134.000
0
0
101.000
99.9942
100.0000
4.7508938
0
0
6.3031661
dX
2

4.7508938
dY
2

0
dX
4

0
dY
4

-6.3031661
dX
1

-4.7508938
dY
1

6.3031661
5 2
3
4
0
-134.000
101.000
101.000
58.8959
58.8817
0
-3.0296924
6.3031661
2.2835741
dX
3

0
dY
3

6.3031661
dX
4

3.0296924
dY
4

-2.2835741
dX
2

-3.0296924
dY
2

-4.0195920
6 2
3
1

0
-134.000
101.000
0
100.0196
100.0000
0
-4.7508938
6.3031661
0
dX
3

0
dY
3

6.3031661
dX
1

+4.7508938
dY
1

0
dX
2

-4.7508938
dY
2

-6.3031661
7 3
4
2
-134.000
0
0
-101.000
99.9910
100.0000
-4.7508938
0
0
-6.3031661
dX
4

-4.7508938
dY
4

0
dX
2

0
dY
2

6.3031661
dX
3

4.7508938
dY
3

-6.3031661

Rwnania obs. dla obserwacji odlegociowych

Lp. i k X Y
D
P

D
0

cos sin
dX
i

-cos
dY
i

-sin
dX
k

cos
dY
k

sin
1 4 3 134.000 0
134.022
134.000
1 0
dX
4

-1
dY
4

0
dX
3

1
dY
3

0
2 4 1

0 -101.000
100.998
101.000
0 -1
dX
4

0
dY
4

1
dX
1

0
dY
1

-1
3 4 2 134.000 -101.000
167.792
167.800
0.798567 -0.601905
dX
4

-0.798567
dY
4

0.601905
dX
2

0.798567
dY
2

-0.601905
4 1

2 134.000 0
133.988
134.000
1 0
dX
1

-1
dY
1

0
dX
2

1
dY
2

0
5 1

3 134.000 101.000
167.817
167.800
0.798567 0.601905
dX
1

-0.798567
dY
1

-0.601905
dX
3

0.798567
dY
3

0.601905
6 2 3 0 101.000
100.994
101.000
0 1
dX
2

0
dY
2

-1
dX
3

0
dY
3

1

Ukad rwna poprawek w postaci algebraicznej
Rwnania dla obserwacji ktowych:
1) +2.2835741dX
2
+3.0296924dY
2
+4.0195920dX
4
-3.0296924dY
4
= +17
cc
+v
1

2) +4.7508938dY
3
+6.3031661dX
4
-4.7508938dY
4
= -10
cc
+v
2

3) -4.7508938dY
2
-2.2835741dX
3
+3.0296924dY
3
= -89
cc
+v
3

4) -4.7508938dY
2
-6.3031661dX
4
= +58
cc
+v
4

5) -4.0195920dX
2
+3.0296924dY
2
+6.3031661dX
3
-2.2835741dX
4
-3.0296924dY
4
= +142
cc
+v
5

6) -6.3031661dX
2
+4.7508938dY
2
+6.3031661dX
3
= +196
cc
+v
6

7) +6.3031661dX
2
-6.3031661dX
3
-4.7508938dY
3
+4.7508938dY
4
= -90
cc
+v
7


Rwnania dla obserwacji liniowych:
8) +1 dX
3
-1 dX
4
= +22mm+v
8

9) +1 dY
4
= -2mm+v
9

10) +0.798567dX
2
-0.601905dY
2
-0.798567dX
4
+0.601905dY
4
= -8mm+v
10

11) +1 dX
2
= -12mm+v
11

12) +0.798567dX
3
+0.601905dY
3
= +17mm+v
12

13) -1 dY
2
+1 dY
3
= -6mm+v
13

Pseudo rwnanie dla azymutu:
14) +4.7508938dY
2
= 0
cc
+v
14


Ukad rwna obserwacyjnych (w postaci macierzowej)

Lp. dX
2
dY
2
dX
3
dY
3
dX
4
dY
4
L
1 +2.2835741 +3.0296924 0 0 +4.0195920 -3.0296924 +17
cc

2 0 0 0 +4.7508938 +6.3031661 -4.7508938 -10
cc

3 0 -4.7508938 -2.2835741 +3.0296924 0 0 -89
cc

4 0 -4.7508938 0 0 -6.3031661 0 +58
cc

5 -4.0195920 +3.0296924 +6.3031661 0 -2.2835741 -3.0296924 +142
cc

6 -6.3031661 +4.7508938 +6.3031661 0 0 0 +196
cc

7 +6.3031661 0 -6.3031661 -4.7508938 0 +4.7508938 -90
cc

8 0 0 +1 0 -1 0 +22mm
9 0 0 0 0 0 +1 -2mm
10 +0.798567 -0.601905 0 0 -0.798567 +0.601905 -8mm
11 +1 0 0 0 0 0 -12mm
12 0 0 +0.798567 +0.601905 0 0 +17mm
13 0 -1 0 +1 0 0 -6mm
14 0 +4.7508938 0 0 0 0 0
cc

Zestawienie rwna obserwacyjnych doprowadzonych do jednorodnoci wymiarowej
(podzielone przez bdy rednie) |1 mm ]

Lp. dX
2
dY
2
dX
3
dY
3
dX
4
dY
4

1 +0.228357 +0.302969 0 0 +0.401959 -0.302969
2 0 0 0 +0.475089 +0.630317 -0475089
3 0 -0.475089 -0.228357 +0.302969 0 0
4 0 -0.475089 0 0 -0.630317 0
5 -0.401959 +0.302969 +0.630317 0 -0.228357 -0.302969
6 -0.630317 +0.475089 +0.630317 0 0 0
7 +0.630317 0 -0.630317 -0.475089 0 +0.475089
8 0 0 +0.111111 0 -0.111111 0
9 0 0 0 0 0 +0.111111
10 +0.088730 -0.066878 0 0 -0.088730 +0.066878
11 +0.111111 0 0 0 0 0
12 0 0 +0.088730 +0.066878 0 0
13 0 -0.111111 0 +0.111111 0 0
14 0 +47.508938 0 0 0 0

Ukad rwna normalnych:
| |
2
1
mm
A P A
T

Lp. dX
2
dY
2
dX
3
dY
3
dX
4
dY
4

1 +1.028535 -0.357987 -1.047960 -0.299457 +0.175708 +0.357987
2 -0.357987 +2257.976719 +0.598913 -0.156283 +0.357987 -0.188053
3 -1.047960 +0.598913 +1.264263 +0.236206 -0.156283 -0.490423
4 -0.299457 -0.156283 +0.236306 +0.560029 +0.299457 -0.451420
5 +0.175708 +0.357987 -0.156283 +0.299457 +1.028535 -0.357987
6 +0.357987 -0.188053 -0.490423 -0.451420 -0.357987 +0.651819


Macierz wariancyjno kowariancyjna:
( ) | |
2
1
mm Q A P A
T
=

Lp. dX
2
dY
2
dX
3
dY
3
dX
4
dY
4

1 +14.343446 0.000000 +13.431804 +8.620591 -0.081245 +8.153991
2 0.000000 +0.000443 -0.000334 +0.000443 -0.000334 +0.000000
3 +13.431804 -0.000334 +14.109314 +8.555542 +0.677510 +9.536000
4 +8.620591 +0.000443 +8.555542 +9.428967 -0.065048 +8.197060
5 -0.081245 -0.000334 +0.677510 -0.065048 +1.589152 +1.382009
6 +8.153991 0.000000 +9.536000 +8.197060 +1.382009 +10.666630

Macierz transformujca wyrazy wolne na niewiadome
( ) P A A P A B
T T
1
=

Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
dX
2
0.077237 0.017047 -0.045548 0.005121 0.024895 -0.057462 0.035295 0.166828 0.100667 0.202803 0.177080 0.196481 0.106427 0.000000
dY
2
0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.000000 0.210487
dX
3
0.045037 -0.003876 -0.062974 -0.042689 0.045037 0.042689 0.003876 0.165825 0.117728 0.196606 0.165825 0.202677 0.105628 -0.158650
dY
3
-0.054089 0.054427 0.090275 0.004079 -0.054089 -0.004079 -0.054427 0.106427 0.101198 0.146539 0.106427 0.154414 0.116402 0.210487
dX
4
0.020141 0.031419 -0.017426 -0.100151 -0.032200 0.047810 0.020923 -0.011255 0.017062 -0.006196 -0.001003 0.006196 -0.000799 -0.158650
dY
4
-0.081413 -0.030216 0.030584 -0.087110 -0.081413 0.087110 0.030216 0.100667 0.131687 0.146027 0.100667 0.154926 0.101198 0.000000

Macierz wyrazw wolnych L

+17
cc

-10
cc

-89
cc

+58
cc

+142
cc

+196
cc

-90
cc

+22mm
-2mm
-8mm
-12mm
+17mm
-6mm
0
cc


Obliczenie niewiadomych przyrostw do wsprzdnych:
( ) L P A A P A L B X
T T
= =
1

dX
2
dY
2
dX
3
dY
3
dX
4
dY
4

-3.6 mm 0.0 mm +26.0 mm -11.7 mm +10.2 mm +5.6 mm

Obliczenie wsprzdnych wyrwnanych:
Numer
X
teor

[m]
dX
[m]
X
wyr

[m]
Y
teor

[m]
dY
[m]
Y
wyr

[m]
1 5000.0000 - 5000.0000 5000.0000 - 5000.0000
2 5134.0000 -0.0036 5133.9964 5000.0000 0.0000 5000.0000
3 5134.0000 +0.0260 5134.0260 5101.0000 -0.0117 5100.9883
4 5000.0000 +0.0102 5000.0102 5101.0000 0.0056 5101.0056

Obliczenie poprawek do obserwacji
L X A V =

Lp. Stan.
L
P
pom

[
g
]
v
[
cc
]
wyr
=
pom
+v
[
g
]
oblicz

[
g
]
1 4
1
2
58.8834 -1.3 58.8833 58.8833
2 4
1
3
99.9990 -8.2 99.9982 99.9982
3 1
2
3
41.1094 -5.7 41.1088 41.1088
4 1
2
4
99.9942 -6.2 99.9936 99.9936
5 2
3
4
58.8959 -4.3 58.8955 58.8955
6 2
3
1
100.0196 -9.8 100.0186 100.0187
7 3
4
2
99.9910 -13.8 99.9896 99.9896

Lp. Od Do
D
pom

[m]
v
[mm]
D
wyr
=D
pom
+v
[m]
D
oblicz

[m]
8 4 3 134.022 -6.2 134.016 134.016
9 4 1 100.998 +7.6 101.006 101.006
10 4 2 167.792 +0.4 167.792 167.793
11 1 2 133.988 +8.4 133.996 133.996
12 1 3 167.817 -3.3 167.814 167.814
13 2 3 100.994 -5.7 100.988 100.988

Lp. Od Do
Az
pom

[
g
]
v
[
cc
]
Az
wyr
=D
pom
+v
[
g
]
Az
oblicz

[
g
]
14 1 2 0.0000 0.0 0.0000 0.0000


Obliczenie wariancji resztowej:
| |
940017 . 0
8
069050 . 7
0
= = =
=
n
T
n
PV V
u n
pvv
m

cc priori a
m m m 4 . 9
'
0 0
= =

mm m m m
priori a
D D
5 . 8
'
0 0
= =

Zestawienie macierzy funkcyjnych i obliczenie rednich bdw dugoci bokw i przektnych:

Plan bokw
1-2 2-3 3-4 4-1 1-3 2-4
dX2 +1 0 0 0 +0.798567
dY2 0 -1 0 0 0 -0.601905
dX3 0 0 +1 0 +0.798567 0
dY3 0 +1 0 0 +0.601905 0
dX4 0 0 -1 0 0 -0.798567
dY4 0 0 0 +1 0 +0.601905
D
T
D
Qf f

3.787 3.071 3.787 3.266 4.543 4.543
m
D
3.6 mm 2.9 mm 3.6 mm 3.1 mm 4.3 mm 4.3 mm

Zestawienie macierzy f i obliczenie rednich bdw ktw i kierunkw bokw

Plan ktw i kierunkw
<1-4-3 <2-1-4 <3-2-1 <4-3-2 1-2 2-3 3-4 4-1
dX2 0 0 -6.303166 +6.303166 0 +6.303166 0 0
dY2 0 -4.750894 +4.750894 0 +4.750894 0 0 0
dX3 0 0 +6.303166 -6.303166 0 -6.303166 0 0
dY3 +4.750894 0 0 -4.750894 0 0 +4.750894 0
dX4 +6.303166 -6.303166 0 0 0 0 0 -6.303166
dY4 -4.750894 0 0 +4.750894 0 0 -4.750894 0
D
T
D
Qf f

7.747 7.945 7.946 7.757 0.100 7.946 9.140 7.946
m
D
7.3
cc
7.5
cc
7.5 7.3
cc
0.1
cc
7.5
cc
8.6
cc
7.5
cc

Obliczenie rednich bdw pooenia punktw oraz elementw elipsy bdu redniego
XX X
Q m m =
0

YY Y
Q m m =
0

YY XX P
Q Q m m + =
0

2
2
0
2 2
XY
YY XX YY XX
Q
Q Q Q Q
m A + |
.
|
\
|
+
+
=

2
2
0
2 2
XY
YY XX YY XX
Q
Q Q Q Q
m B + |
.
|
\
|
+
=

|
|
.
|
\
|
=
YY XX
XY
Q Q
Q
arctg Az
2
2
1


Numer
punktu
Bdy rednie pooenia Bd
poprzeczny
Elementy elipsy bdu redniego
mx my A B Azymut
1 - - - - - -
2 3.6mm 0.0mm 3.6mm 3.6mm 0.0mm 200.0000
g

3 3.5mm 2.9mm 4.6mm 4.3mm 1.6mm 41.5012
g

4 1.2mm 3.1mm 3.3mm 3.1mm 1.1mm 90.5931
g

Szkic poprawek trasowania

Rysunek 10 Szkic poprawek trasowania

Szkic elips bdw

Rysunek 11 Szkic elips bdu redniego

Przykad opracowania pomiarw osnowy realizacyjnej w programie C-GEO
W poprzednim przykadzie przeledzono proces rcznego opracowania osnw regularnych, poniewa celowym
byo zapozna czytelnika niejako od rodka z procesem opracowania wynikw pomiaru, a take wyrwnania
cisego obserwacji. Dziki cigemu rozwojowi oprogramowania geodezyjnego jest moliwo automatyzacji
prawie caego procesu zwizanego z opracowaniem osnw realizacyjnych. W niniejszym przykadzie
wykorzystan zostan dane pomiarowe z zaoenia osnowy budowlano-montaowej w postaci pojedynczego
prostokta. Pomiar wykonano tachymetrem Leica TC407 o numerze 677992, a dane pomiarowe rejestrowano
do pamici instrumentu i zgrano do komputera w formacie IDEX (np. w darmowym programie Leica GeoOffice
Tools). Cao prac zostanie zaprezentowana z wykorzystaniem programu komputerowego C-GEO v.8 firmy
Softline.
Zaoenie projektu i tabeli roboczej
Prac w programie zaczynamy od zaoenia nowego projektu, w ktrym bdziemy skadowa tabel punktw,
map oraz wszystkie wyniki oblicze. Przy zakadaniu projektu uytkownik ustala jednostki, uywan list
kodw czy te stref wykorzystywanego ukadu wsprzdnych. W tym miejscu naley przypomnie, i przy
wyrwnywaniu precyzyjnych osnw realizacyjnych nie wprowadzamy poprawek na ukad odwzorowania czy te

wysoko nad poziomem morza. W przypadku zaznaczenia zych opcji na etapie zakadania projektu, operator
moe je zmieni w Opcje->Ustawienia programu.

Rysunek 12 Otworzenie listy projektw

Rysunek 13 Utworzenie projektu

Rysunek 14 Ustalenie waciwoci projektu
W przypadku gdy posiadamy starsz wersj programu C-GEO w ktrym w oknie tworzenia projektu (rysunek 14)
nie ma moliwoci wprowadzenia nazwy tabeli, naley utworzy j rcznie. Po zatwierdzeniu ustawie projektu
naciskamy OK. w celu jego stworzenia. Nastpnie naciskamy prawy klawisz myszy na nazwie projektu i
wybieramy funkcj Dodaj tabel i tam wprowadzamy dane na temat tabeli ktra zostanie utworzona w
projekcie. Naley pamita o ustawieniu nowej tabeli jako robocz (aby program wiedzia gdzie ma zapisywa i
skd ma czerpa niezbdne dane).
Po stworzeniu projektu i tabeli klikamy myszk w nazw tabeli w celu jej otwarcia. Na ekranie powinna si
pojawi pusta tabela wsprzdnych oraz okno mapy zwizanej z t tabel (Rysunek 15).

Rysunek 15 Otwarcie okna tabeli i mapy

Import obserwacji pomiarowych
Jak wspomniano we wstpnie do niniejszego przykadu, dane pomiarowe zostay zapisane w pamici
instrumentu, a nastpnie przesane na dysk komputera w postaci pliku IDEX. Naley wczyta te dane do
programu. W tym celu uruchamiamy okno obliczeniowe tachimetrii i uruchamiamy funkcj Transmisje z
rejestratorw.

Rysunek 16 Otwarcie okna do oblicze tachymetrycznych
W nowym oknie wybieramy zakadk konwersja pliku i w dostpnym polu wyboru wskazujemy waciwy typ
pliku zawierajcego dane ktre chcemy wczyta. W tym przypadku bdzie to Leica TPS 300/700 format IDEX.

Rysunek 17 Wybr waciwego pliku zawierajcego dane tachymetryczne
Plik IDEX oprcz danych obserwacyjnych zawiera rwnie wsprzdne punktw, jeli te wsprzdne s rne
od tych ktre mamy ju w tabeli (lub byy pomierzone z innych stanowisk) to wywietli si okno kolizji numeracji.
Uytkownik musi zadecydowa czy chce zachowa punkt istniejcy czy stary. W naszym przypadku nie chodzi
nam o import wsprzdnych wic nie ma znaczenia jaki wybr zostanie dokonany. Jeli w instrumencie
zakadano kilka razy stanowisko na tym samym punkcie to program wywietli rwnie kolizj numeru
stanowiska. Bierze si std, i program domylnie zapisuje kade stanowisko w pliku o takiej samej nazwie jak
numer punktu na ktrym instrument postawiono. W celu wybrnicia z tej sytuacji uytkownik zostanie
poproszony o wprowadzenie innej nazwy stanowiska powtrzonego, ktra by nie kolidowaa z ju wczytanymi.

Rysunek 18 Okno kolizji numeru (inne wsprzdne)

Rysunek 19 Koniec konwersji

Po wczytaniu wszystkich stanowisk mona otworzy kolejne stanowiska i dokona ewentualnych korekt np.
poprawi numeracj punktw, wysoko instrumentu czy pryzmatu dalmierczego. Dodatkowo, naszym celem
bdzie automatyczne wygenerowanie dziennikw obliczenia rednich odlegoci oraz kierunkw na podstawie
danych pomierzonych w dwch pooeniach lunety i w wielu seriach. W tym celu oznaczamy wszystkie pomiary
do punktw osnowy jako nawizania (klawisz F5 lub odpowiednia ikonka). Tak zmodyfikowane dane zapisujemy
(najlepiej pod t sam nazw pliku, oczywicie kade stanowisko w innym ;-P ).

Rysunek 20 Otwarcie wczytanych stanowisk

Rysunek 21 Oznaczenie nawiza
Po powyszym przygotowaniu obserwacji naley zrobi porzdki w tabeli wsprzdnych. W czasie importu pliku
IDEX zostay zapisane do niej nie potrzebne lub bdne wsprzdne punktw obserwowanych. W celu ich
usunicia przeczamy si na okno tabeli i zaznaczamy wszystkie niepotrzebne punkty i je usuwamy (w
analizowanym przykadzie usunem wszystkie). Po usuniciu zbdnych danych naley wpisa do tabeli
wsprzdne punktw nawizania (staych w wyrwnaniu) oraz wsprzdne przyblione punktw
wyrwnywanych. W oglnym przypadku wsprzdne przyblione liczymy np. na podstawie danych
biegunowych (tachymetrycznych) - wystarczy uy w tym celu danych z jednego pooenia lunety. W
rozpatrywanym przypadku wpiszemy wsprzdne nominalne punktw osnowy regularnej.

Rysunek 22 Usunicie zbdnych punktw w tabeli

Rysunek 23 Wpisanie wsprzdnych punktw osnowy

Wygenerowanie dziennikw pomiaru ktw i bokw
Bardzo przydatn funkcj programu C-GEO jest moliwo automatycznego wygenerowania dziennikw
pomiaru ktw, bokw i kierunkw na podstawie danych tachymetrycznych. Uruchamiamy okno funkcji
Dziennik ktw i bokw i wybieramy ikonk Stwrz dziennik z zada tachimetrycznych. W oknie
dialogowym wybieramy z ktrych zada chcemy wygenerowa dziennik pomiarowy (w naszym przykadzie bd
to stanowiska od 1 do 4), dodatkowo naley rwnie wybra waciw struktur obserwacyjn wykonanego
pomiaru (naley zauway, i na kadym stanowisku musi by taka sama). Po zatwierdzeniu wszystkich
wyborw program spyta si o nazw zadania w ktrym ma by dziennik zapisany.
W tym momencie moemy ju wczyta nasz dziennik i zobaczy jakie dane zostay wygenerowane. W pierwszej
zakadce Pomiar ktw pojawiy si dane ktre su do obliczenia ktw, naley zauway i ta funkcja jest
przewidziana do pomiaru ktw tylko w dwch pooeniach lunety (jednej serii). Poniewa w naszym przypadku
mierzylimy kty metod kierunkow w dwch seriach ta zakadka nie bdzie w dalszym toku potrzebna i suy
moe ona jako zgrubna kontrola materiau polowego. W tym celu naciskamy ikonk oblicze (arwka) lub
uruchamiamy skrt klawiszowy Ctrl+O i program obliczy kty poziome oraz odchyki pomiaru w dwch
pooeniach lunety. Naley pamita, e te odchyki nie musz by bezporednio zwizane z bdami pomiaru, a

mog by wynikiem systematycznych bdw instrumentalnych (kolimacji, inklinacji, mimorodowego osadzenia
krgu poziomego) ktre s wyeliminowane z wyniku kocowego.

Rysunek 24 Stworzenie dziennika pomiarowego z zada tachymetrycznych

Rysunek 25 Wybr stanowisk i schematu obserwacyjnego

Rysunek 26 Zapis dziennika pomiarowego

Rysunek 27 Obliczenie rednich ktw

Rysunek 28 Obliczenie odlegoci zredukowanych i
przewysze
W nastpnej zakadce mamy zestawienie danych ktowych oraz liniowych, a suy nam ono do obliczenia
odlegoci zredukowanych oraz przewysze trygonometrycznych. Dla potrzeb analizowanego przykadu bd
potrzebne przewyszenia ktre pniej zostan wycignite z tego dziennika. W celu ich obliczenia naciskamy
ikonk oblicze, a poniewa wszystkie obliczenia ktre wykonujemy musz by udokumentowane w postaci
odpowiednich raportw naciskamy ikonk Raport dziki ktrej zostanie zapisany raport z oblicze
przewysze.
Dla autorw programu: Szkoda, e w bazie obserwacji nie ma moliwoci wczytania i uredniania
przewysze, bo teraz albo trzeba to wykonywa rcznie, albo wyrwnywa obserwacje nieurednione co
powoduje niepotrzebny baagan. Dodatkowo jeli do wyrwnania cisego wczytam kierunki zapisane w tej
zakadce to program nie zamienia kierunkw z drugiego pooenia na pierwsze pooenie (czyli dla
obserwacji ktre maj kt zenitalny >200g nie koryguje Hz=Hz+200g).

Rysunek 29 Wygenerowanie dziennikw pomiarw metod kierunkow
Najbardziej przydatna zakadka nosi nazw Pomiar metod kierunkow i dziki niej jestemy wstanie uredni
pomiary kierunkw i odlegoci ktre zostay pomierzone w dwch pooeniach lunety i w wielu seriach. Po
naciniciu ikonki oblicze w zakadce pojawi si odchyki z wyrwnania stacyjnego, a nas najbardziej bdzie
interesowaa tre wygenerowanego raportu w ktrym program w przystpnej formie zaprezentuje wyniki
pomiarw kierunkw i odlegoci. Zamykamy edytor i zapisujemy raport odpowiedni ikonk. W starszych
wersjach programu, wartoci wyliczone w wspomnianym raporcie naleaoby wpisa rcznie w funkcji
wyrwnania cisego, jednak od jakiego czasu jest dostpna baza obserwacji ktra wyeliminowaa ten
uciliwy proces . Aby zapisa wyniki wyrwnania stacyjnego jakiego dokonalimy w tej zakadce naciskamy
ikonk Zapisz obserwacje do bazy (wane aby wybrana bya zakadka Pomiar metod kierunkow, bo w

innym razie program przeniesie nam do bazy inne dane ni te o ktre nam teraz chodzi). Po wykonaniu
wszystkich oblicze, zapisaniu raportw oraz przeniesieniu obserwacji do bazy danych powinnimy zapisa
dziennik za pomoc ikonki Zapisz zadanie i zamykamy okno Dziennik ktw i bokw.
UWAGA dla programistw : przeniesiono do bazy kierunki, kty i odlegoci, tylko e program nie rozumie e
pomiar dugoci 1-2 jest tym samym co pomiar 2-1 i nie urednia tych pomiarw, a powinien (moim
zdaniem).

Rysunek 30 Baza obserwacji
W celu sprawdzenia jakie obserwacje zostay zapisane do bazy wchodzimy do menu Narzdzia->Baza
obserwacji. Przeczajc si po zakadkach zauwaymy, i zapisane zostay odlegoci, kierunki oraz kty.
Wiadomo, i do wyrwnania nie moemy wyrwnywa ktw i kierunkw rwnoczenie poniewa zostay
wygenerowane na podstawie tych samych danych w niniejszym przykadzie zdecydowano si operowa
kierunkami. Dla potrzeb pniejszego przeniesienia obserwacji z bazy do wyrwnania cisego niezbdne jest
zaznaczenie tych obserwacji, najwygodniej posuy si przyciskiem Zaznacz wszystkie ktry wyzwalamy dwa
razy, odpowiednio dla obserwacji kierunkowych i odlegociowych. Gdy zostan zaznaczone wszystkie
interesujce nas obserwacje zamykamy to okno.
Wyrwnanie cise sieci poziomej i wysokociowej
Po wstpnym przygotowaniu wszystkich danych mona przystpi do ich wprowadzenia do funkcji wyrwnania
cisego. Jak moemy zauway, na zakadkach Wsprzdne oraz Wysokoci program prosi operatora o
wpisanie odpowiednio wsprzdnych paskich i wysokoci punktw staych oraz przyblionych (w sieci
wysokociowej moemy wpisa tylko punkty stae). Jeli punkty te wystpuj w tabeli roboczej, moliwe jest
wpisanie ich numerw, a program automatycznie odszuka punkt o tym numerze w tabeli i podczyta je we
waciwe miejsca. W przypadku jeli sie skada si z duej iloci punktw wygodniej jest zaznaczy
rozpatrywane punkty w tabeli (np. klawisz F5 lub funkcja Zaznacz wszystko), skopiowa je, a nastpnie wklei
w funkcji wyrwnania cisego w odpowiednich zakadkach.

Rysunek 31 Wyrwnanie cise

Rysunek 32 Kopiowanie punktw z tabeli

Rysunek 33 Wklejenie wsprzdnych punktw
Gdy ju wsprzdne zostay wczytane, mona przej do importu obserwacji z wykorzystaniem ikonki o nazwie
Import danych z zada obliczeniowych. Z bazy obserwacji wczytujemy urednione pomiaru kierunkw oraz
odlegoci, za z dziennikw ktw i bokw wycigamy pomierzone przewyszenia.

Rysunek 34 Import danych z bazy obserwacji


Rysunek 35 Import przewysze z dziennika ktw i bokw
Gdy ju zostan wprowadzone wszystkie obserwacje naley wprowadzi bdy rednie obserwacji (pozyskane na
podstawie oceny materiau polowego lub w inny sposb). Mog by one wpisywane rcznie dla kadej
obserwacji, aczkolwiek gdy pomiar by wykonany tym samym instrumentem wygodniej jest wpisa bdy
wszystkim obserwacj za pomoc ikonki Wpisz bdy.

Po wspomnianych czynnociach pozosta nam ju tylko jeden element, a mianowicie ustalenie parametrw
orientacji przestrzennej naszej sieci czyli elementy nawizania. W sieciach niwelacyjnych dokonamy tego przez
wybr minimum jednego punktu staego, a w sieciach poziomych ustali naley minimum jeden punkt stay i
azymut. W naszym przypadku mamy do czynienia z sieci realizacyjn ktr wyrwnujemy w lokalnym ukadzie
wsprzdnych, czyli przyjto, i staym (w sieci poziomej i niwelacyjnej) bdzie punkt nr 1 oraz azymut boku 1-2
bdzie wynosi 0.0000
g
. Poniewa w programie C-GEO nie ma moliwoci wprowadzenia azymutw,
zdefiniujemy go jako kt skierowany zawarty midzy kierunkiem pnocy, a zadanym bokiem. Problematyczne
jest zdefiniowanie kierunku pnocy, w tym celu w zakadce wsprzdnych wpisano dodatkowy punkt o nazwie
nocnik ktry znajduje si na prostej rwnolegej do osi X ukadu wsprzdnych i przechodzcej przez punkt 1
w odlegoci 500.000m od niego. Punkt nocnik oznaczamy jako stay, a nastpnie w zakadce Kty
wpisujemy wspomniany kt oraz jego bd redni. Chcemy aby wprowadzany azymut by bezbdny, dlatego
bd redni pomiaru tego ustalamy jako 0.0001
g
.

Rysunek 36 Ustalenie punktw staych

Rysunek 37 Wprowadzenie kta jako elementu orientacji sieci
Po wprowadzeniu wszystkich niezbdnych danych warto je zapisa przez wcinicie ikonki Zapisz zadanie.
Nastpnym krokiem zbliajcym nas do koca procesu jest kontrola danych. Sprawdza ona przede wszystkim
poprawno topologiczn danych oraz czy wprowadzono wszystkie niezbdne dane jeli chodzi o punkty stae,
czy obserwacje. Kontrol t wywoujemy analogicznie dla sieci wysokociowej jak dla paskiej.

Rysunek 38 Uruchomienie funkcji kontroli danych

W przypadku stwierdzenia nieprawidowoci w danych, program wywietli okno z treci pierwszego z
napotkanych bdw (rysunek 39). Po jego poprawieniu ponownie uruchamiamy funkcj kontroli i tak a
ostatecznie program wywietli komunikat o pomylnie zakoczonej kontroli.

Rysunek 39 Kontrola znalaza bd w topologii sieci

Rysunek 40 Kontrola zakoczona sukcesem
W przypadku sieci paskiej kontrola danych liczy rwnie wyrazy wolne rwna obserwacyjnych i wprowadza je
w kolumn poprawek. Jak pamitamy, wyrazy wolne liczone s jako rnica obserwacji pomierzonej
(wprowadzonej do programu), a wartoci policzon ze wsprzdnych przyblionych. W przypadku
nieprawidowoci w wyrwnaniu, warto szuka bdu zaczynajc od analizy wyrazw wolnych poniewa jest
wiksze prawdopodobiestwo bdnego wprowadzenia wartoci obserwacji (zwaszcza jak robilimy to rcznie),
anieli bdnych wsprzdnych przyblionych.

Rysunek 41 Zakoczenie wyrwnania cisego
Po wykonaniu kontroli danych uruchamiamy funkcj rozpoczynajc proces wyrwnania cisego. Po wykonaniu
wszystkich oblicze program wywietla komunikat o zakoczeniu oraz wypisuje estymator bdu redniego
(bd jednostkowy sieci). W tym miejscu warto zapisa raport z wyrwnania, tak aby wszystkie wyniki znalazy
si w nim (ikonka Raport).
W analogiczny sposb wykonujemy wyrwnanie cise sieci niwelacyjnej. W jej przypadku uytkownik nie musi
wprowadza wysokoci przyblionych poniewa jak dobrze wiadomo rwnania obserwacji wysokociowych s
rwnaniami liniowymi i nie trzeba wykorzystywa procedury iteracyjnej Gaussa-Newtona. Gdy wyrwnanie
zostanie zakoczone sukcesem naley pamita o zapisaniu raportu zwierajcego wynik oblicze.

Rysunek 42 Wyrwnanie sieci niwelacyjnej
Gdy zakoczono wszystkie obliczenia i zapisano niezbdne raporty nie mona zapomnie o zapisaniu
estymowanych wartoci wsprzdnych. Program na wasn rk nie zapisuje najnowszych wsprzdnych do
bazy lecz czeka na takie polecenie od uytkownika. W celu zapisania nowych wsprzdnych do bazy nacisn
naley przycisk Do tabeli, a nastpnie wybra odpowiednio zapis punktw sieci poziomej oraz niwelacyjnej.

Na zakoczenie procesu obliczeniowego dobrze jest wykona raport z wykazem wsprzdnych punktw po
wyrwnaniu ju z poziomu tabeli punktw.

Skad operatu z pomiaru i wyrwnania regularnej osnowy realizacyjnej
1. Sprawozdanie techniczne (co byo celem wiczenia, jaki skad osobowy, wykaz uytego sprztu, data
pomiaru itp., ewentualne problemy, wynik opracowania, wasne wnioski na temat tematu, a zwaszcza
na temat rnic pomidzy dwoma pomiarami osnowy)
2. Wsprzdne nominalne osnowy realizacyjnej
3. Szkic dokumentacyjny czyli szkic na podstawie ktrego wytyczylicie punkty ramy geodezyjnej
4. Dziennik pomiaru bokw
5. Dziennik pomiaru ktw metod kierunkow
6. Szkic sieci do wyrwnania (obserwacje wykonane z punktw od 1 do 4)
7. Ocena dokadnoci materiau polowego, metoda par spostrzee

8. Wyrwnanie cise sieci paskiej i wysokociowej
9. Szkic poprawek trasowania
10. Szkic elips bdu redniego
11. Obliczenie wsprzdnych przyblionych stanowisk swobodnych
12. Szkic sieci do wyrwnania (obserwacje z stanowisk swobodnych)
13. Wyrwnanie sieci z punktami swobodnymi (ale bez obserwacji wykonanych na punktach 1-4)
14. Porwnanie obu sieci (rnice wsprzdnych wyrwnanych i redniokwadratowa rnica, porwnanie
rednich wartoci bdw rednich punktw 1-4 z obu metod, porwnanie iloci obserwacji
nadliczbowych w obu sieciach, porwnanie wskanikw niezawodnoci obu sieci).

Literatura
1. PN-ISO 4463-1. Metody pomiarowe w budownictwie - Tyczenie i pomiar - Planowanie i organizacja,
procedury pomiarowe, kryteria akceptacji. Warszawa : Polski Komitet Normalizacyjny, 2008.
2. Gmyrek, Jan, i inni. Geodezja inynieryjna, tom 1. Warszawa : PPWK, 1990. ISBN 83-7000-002-0.
3. Goca, Jan. Geodezja inynieryjno-przemysowa. Krakw : UWND AGH, 1999. ISSN 0239-6114.
4. Ministerstwo Przemysu Cikiego. Instrukcja geodezyjna resortu przemysu cikiego. Warszawa :
Wydawnictwa Przemysu Maszynowego "WEMA", 1976.
5. Czaja, Jzef. Wybrane zagadnienia z geodezji inynieryjnej. Krakw : AGH, 1993. ISSN 0239-6114.
6. Ministerstwo Przemysu Cikiego. Wytyczne wykonania geodezyjnych pomiarw zakadw przemysowych.
Warszawa : WEMA, 1976.

Ćwiczenia Z Geodezji Inżynieryjnej - Rafał Kocierz AGH 2008

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ćwiczenia Z Geodezji Inżynieryjnej - Rafał Kocierz AGH 2008

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2008

- staa orientacji pku na stanowisku i

- bd redni wyznaczenia rnicy midzy wartoci pomierzon a

You might also like