BIOMASA I METODY JEJ KONWERSJI NA ENERGI

Potrzeby energetyczne
Ciepo do ogrzewania pomieszcze Ciepo na przygotowanie ciepej wody Ciepo do przygotowania posikw Chd do klimatyzacji ( opcjonalnie!) Energia elektryczna do zasilania
urzdze domowych
2

Stosowane wspczenie media

Ciepo do ogrzewania pomieszcze i przygotowania ciepej wody Wgiel kamienny Gaz ziemny systemowy Olej opaowy Gaz skroplony np. LPG Energia elektryczna Ciepo sieciowe z systemw ciepowniczych Drewno i inne postacie biomasy Inne odnawialne rda energii
3

Stosowane wspczenie media

Ciepo do przygotowania posikw

Paliwa kopalne Gazy skroplone Energia elektryczna Drewno i inne postacie biomasy
4

Stosowane wspczenie media

Chd do klimatyzacji

Energia elektryczna Ciepo odpadowe

ZNANE RDA ENERGII

PALIWA KOPALNE ODNAWIALNE RDA ENERGII

ODNAWIALNE RDA ENERGII

PROMIENIOWANIE SONECZNE ENERGIA WIATRU ENERGIA WD BIOMASA GEOTERMIA
7

DEFINICJE
Biomasa substancje pochodzenia rolinnego lub zwierzcego, ktre ulegaj biodegradacji, pochodzce z produktw, odpadw i pozostaoci z produkcji rolnej oraz lenej, a take inne czci odpadw, ktre ulegaj biodegradacji. Biopaliwo biomasa, ktra zostaa przygotowana do wykorzystania w celach energetycznych. Przetwarzanie biomasy w celach energetycznych moe odbywa si metodami: fizycznymi, chemicznymi, biochemicznymi.
8

Biomasa w zalenoci od stopnia przetworzenia

surowce energetyczne pierwotne

drewno, soma, roliny energetyczne

gnojowica, odpady organiczne, osady ciekowe

surowce energetyczne wtrne

surowce energetyczne przetworzone

biogaz, bioetanol, biometanol

Biomasa w zalenoci od kierunku pochodzenia

biomasa pochodzenia lenego

biomasa pochodzenia rolnego

odpady organiczne

10

BIOPALIWA
BIOPALIWA STAE drewno opaowe: zrbki, trociny, cinki, wiry, brykiety, pelety, pozostaoci z rolnictwa: soma zb, rzepaku i traw osady ciekowe odwodnione, roliny energetyczne trawiaste i drzewiaste inne, w tym makulatura BIOPALIWA CIEKE biodiesel-paliwo rzepakowe etanol metanol paliwa pynne z drewna: benzyna, biooleje.

BIOPALIWA GAZOWE biogaz rolniczy (fermentacja gnojowicy), biogaz z fermentacji odpadw przetwrstwa spoywczego, biogaz z fermentacji osadw ciekowych, biogaz/ gaz wysypiskowy gaz drzewny

11

Potencja energetyczny biopaliw w Polsce (wg EC BREC/IBMER) w PJ (1PJ=1015 J)

12

Dlaczego biomasa?
potrzeba zapewnienia sobie bezpieczestwa

energetycznego wzrost cen paliw kopalnych i perspektywa ich wyczerpania (50-100 lat) ocieplenie klimatu i konieczno redukcji emisji CO2 (Protok z Kioto) zobowizania midzynarodowe (do 2010 r. 7,5% energii z OZE)

13

Dlaczego biomasa?
Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Gospodarki (z dnia 19 grudnia 2005 r. w sprawie szczegowego zakresu obowizkw uzyskania i przedstawienia do umorzenia wiadectw pochodzenia, uiszczenia opaty zastpczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepa wytworzonych w odnawialnych rdach energii), masa biomasy dostarczanej do procesu spalania powinna wynosi nie mniej ni: 1) 5 % - w 2008 r.; 2) 10 % - w 2009 r.; 3) 20 % - w 2010 r.; 4) 30 % - w 2011 r.; 5) 40 % - w 2012 r.; 6) 50 % - w 2013 r.; 7) 60 % - w 2014 r.
14

Dlaczego biomasa?
25

TWh

Wymagania Dyrektywy UE 2001/77/WE

20 Elektrownie wiatrowe - 7,8 TWh produkcja 15 Uprawy energetyczne - 2,5 TWh

10

Biopaliwa z lasw - 2,1 TWh

5 Elektrownie wodne - 8,0 TWh

0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

2015

2020

rok 2025

Prognoza produkcji energii odnawialnej koniecznej dla spenienia wymaga Dyrektywy UE

15

Zalety stosowania biomasy jako paliwa

Obnienie emisji do powietrza Wykorzystanie lokalnych zasobw Zmniejszenie iloci odpadw Aktywizacja spoecznoci lokalnej

Poprawa stanu rodowiska

16

Zestawienie cen rnego rodzaju paliw drzewnych w odniesieniu do wgla [www.paliwadrzewne.pl]

17

Objto paliwa potrzebna do wytworzenia 1MWh energii elektrycznej m3

5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 mia granulat muowo mu soma biomasa biomasa pelety Wd=20GJ/t miaowy Wd=10GJ/t Wd=15GJ/t Wd=8,5GJ/t Wd=12GJ/t = Wd=18GJ/t =0,9 kg/dm3 [70/30%] =1,3 kg/dm3 =0,15 kg/dm3 =0,28 kg/dm3 0,28 kg/dm3 =0,7 kg/dm3 Wd=17,6GJ/t =0,9 kg/dm3

18

Ceny ciepa dla gospodarstw domowych w maju 2007 r

19

rda biomasy energetycznej

Uprawy rolin wieloproduktowych Zagospodarowanie odpadw z pielgnacji
lasw, sadw, parkw, ogrodw itp.. Zagospodarowanie odpadw technologicznych przemysu drzewnego, przetwrczego, rolnictwa, hodowli, odpadw komunalnych itp..

20

Sposoby przygotowania biomasy

Drewno kawakowe szczapy Brykiety Granulat drzewny - pelety Ziarno energetyczne Zrbki Baloty somy lub siana Biogaz Biopaliwa pynne

21

Logistyka zaopatrzenia paliwo

POZYSKIWANIE
TRANSPORT

MAGAZYNOWANIE (suszenie)

PROCES KONWERSJI

22

Sposoby konwersji biomasy

Energi z biomasy mona uzyska w wyniku nastpujcych procesw: spalania bezporedniego, pirolizy, zagszczania (granulowanie, brykietowanie), gazyfikacji, fermentacji alkoholowej, syntezy metanolu, wykorzystania olejw rolinnych i ich pochodnych jako paliwa.

W praktyce stosowane jest rwnie: wspspalanie wgla z biomas, kogeneracja (skojarzone wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej).

23

Pozostalosci i odpady roslinne

Plantacje energetyczne

Rosliny o duzej zawartosci cukru lub skrobii (zboza, buraki itp.)

Rosliny oleiste (rzepak itp.)

Gazyfikacja

Piroliza

Granulowanie

Spalanie bezporednie

Lugowanie lub fermentacja cukru

Tloczenie lub ekstrakcja

Gaz

Nosnik energii

Alkohol, paliwo (bio-paliwo)

Paliwo z oleju roslinnego

Cieplo, elektrycznosc, praca mechaniczna

Sposoby konwersji biomasy

24

Spalanie bezporednie biomasy

Spalanie biomasy jest najstarszym i najbardziej prostym sposobem wykorzystywania energii w niej zawartej, czsto take uwaanym za sposb najbardziej ekonomiczny. Bardzo due zrnicowanie biomasy pod wzgldem budowy chemicznej i cech fizycznych (wahania i niestabilno wilgotnoci, iloci popiou, zawartoci czci lotnych) niejednokrotnie powoduje trudnoci w przebiegu spalania biomasy jak i ograniczeniu emisji skadnikw bdcych ubocznymi produktami procesw. Zbyt dua wilgotno paliw z biomasy nie tylko zmniejsza ilo uzyskiwanego ciepa podczas spalania, ale take niekorzystnie wpywa na przebieg procesu spalania (spalanie niecakowite, zwikszona emisja zanieczyszcze w spalinach). Spalanie biomasy w tradycyjnych kotach c.o. wymaga zmniejszenia jej wilgotnoci poniej 15%. Podczas spalania czystej biomasy powstaj mae iloci popiou (0,5 12,5%), ktry nie zawiera szkodliwych substancji i moe by wykorzystany jako nawz mineralny. Wysze zawartoci popiou wiadcz o zanieczyszczeniu surowca. W procesie spalania generuje si a 90 % energii, otrzymywanej na wiecie z biomasy, przy czym spalana moe by biomasa we wszystkich 25 stanach skupienia.

Moliwoci spalania poszczeglnych rodzajw bioamasy

Tradycyjne i specjalnie konstruowane koty, piece i

kominki drewno , brykiety Wspczesne koty z pen automatyk granulat drzewny (pelety), ziarno energetyczne, zrbki, brykiety Koty redniej i duej mocy zrbki, soma Koty specjalnie projektowane baloty somy lub siana Koty i agregaty kogeneracyjne biogaz i biopaliwa pynne

26

Piroliza
Piroliza jest procesem termochemicznym przemiany biomasy w ciecz
tzw. bioolej lub olej pirolityczny, poprzez ogrzanie biomasy do temperatury 200-600C przy bardzo maym dostpnie tlenu. Produkty powstajce w procesie szybkiej pyrolizy: produkt cieky olej pyrolityczny (75%) produkt stay wgiel drzewny (12%) mieszanina gazw palnych (13%). W dopuszczalnym zakresie moliwa jest elastyczno prowadzenia procesu. Poprzez sterowanie parametrami procesowymi lub zastosowanie odpowiedniego typu katalizatora, w zalenoci od doranych potrzeb ekonomicznych na rynku paliwowo-energetycznym, wpywa mona na wydajno i selektywno zoonego ukadu reakcji chemicznych. Jeli celem pirolizy biomasy jest np. uzyskanie moliwie najwyszej wydajnoci produktw ciekych, wymagane s: umiarkowana temperatura, dua szybko grzania i krtszy czas przebywania uwalnianych gazw. Zwikszenie wydajnoci procesowej w kierunku produkcji wgla drzewnego osigane jest poprzez zastosowanie niszej temperatury i maej szybkoci grzania. Wydajno produktw gazowych mona zwikszy poprzez zastosowanie wysokiej temperatury, maej szybkoci grzania i zwikszenie redniego czasu przebywania gazw27

W procesie pirolizy jako materia wsadowy kwalifikuj si wszelkie odpady, w tym surowce pochodzenia rolinnego (biomasa). W zalenoci od przetwarzanego materiau wsadowego uzyskuje si rne produkty. Mog to by wysokoenergetyczny gaz opaowy (o jakoci uzyskiwanej w procesach syntezy) i nierozpuszczalny granulat lub krystality w blokach, ktre doskonale nadaj si do dalszego przerobu na materiay izolacyjne, np. wen mineraln, lub do produkcji materiaw budowlanych, ze wzgldu na minimaln zawarto metali cikich.

Metoda unieszkodliwiania odpadw (biomasy) w wysokotemperaturowym reaktorze pirolitycznym wyrnia si zaletami : uniwersalnoci, tzn. moliwoci utylizacji rnego rodzaju odpadw (w tym zmieszanych), brakiem powstawania popiow, pyw czy emisji spalin (dwutlenek wgla, zwizki azotu, sadza, dioksyny itd.) w wyniku procesu HTSV, znacznie niszymi kosztami utylizacji w porwnaniu do innych technologii spalania, od piciu do dwudziestu razy nisz poda wsadu ni w konwencjonalnych spalarniach, neutralnymi dla rodowiska kocowymi produktami utylizacji, optymalnym wykorzystaniem energii, usuwaniem substancji szkodliwych ju w trakcie procesu, 28 moliwoci tworzenia mniejszych zakadw utylizacji.

Gazyfikacja

Gazyfikacja

jest form pirolizy przeprowadzanej w stosunkowo wysokiej temperaturze (1200 do 1400 oC) w warunkach ograniczonego dostpu powietrza bd tlenu, w celu optymalizacji wydajnoci otrzymywanych skadnikw gazowych CO, H2, CH4, CO2 i N2.

Jest najnowoczeniejsz i najefektywniejsz generacj procesw konwersji energii biomasy. Otrzymuje si stosunkowo mae iloci pozostaoci staych (wgiel drzewny) i popiou.

29

Proces gazyfikacji paliw staych przebiega dwustopniowo:

w pierwszej komorze w warunkach niedoboru powietrza oraz

stosunkowo niskiej temperaturze (450-800 oC) paliwo zostaje odgazowane, w wyniku czego powstaje gaz palny oraz mineralna pozostao (wgiel drzewny), w drugim etapie w komorze dopalania w temperaturze okoo 1000-1200 oC i w obecnoci nadmiaru tlenu nastpuje spalenie powstaego gazu. Jedn z zalet tej technologii jest jej wysoka efektywno: podczas gdy mae i rednie urzdzenia wykorzystywane do spalania osigaj efektywno rzdu 15-20%, efektywno urzdze sucych do gazyfikacji ju teraz wynosi okoo 35%, a w niedalekiej przyszoci signie 45-50%.

30

Procesy biochemiczne
Niektre formy biomasy zawieraj zbyt duo wody, by mona byo skutecznie poddawa je spalaniu. Ich wykorzystanie na cele energetyczne jest jednak moliwe dziki procesom biochemicznym, na przykad fermentacji.

Fermentacja alkoholowa to proces rozkadu wglowodanw, zachodzcy po

dodaniu drody do takich surowcw, jak zboe, pszenica, winogrona czy buraki cukrowe i zapewnieniu temu materiaowi warunkw beztlenowych. Produktem tego rodzaju fermentacji jest alkohol. W procesie fermentacji alkoholowej powstaje najpopularniejsze biopaliwo pynne bioetanol, stanowicy 90% wszystkich stosowanych biopaliw ciekych. Bioetanol wykorzystuje si najczciej w charakterze domieszki do benzyny, stanowicej od 5 do 10% paliwa, jest on jednak stosowany rwnie jako samodzielne paliwo. Innym procesem biochemicznym wykorzystywanym do produkcji biopaliw pynnych jest estryfikacja oleju. Polega ona na przemianie oleju zawierajcego metanol (rzepakowego, sojowego, gorczycowego itp.) w estry metylowe. Tak powstaje biodiesel, biopaliwo pynne, ktre podobnie jak etanol moe by wykorzystywane bd samodzielnie, bd te w charakterze dodatku do paliw tradycyjnych (stanowi wtedy 5-25% mieszanki). Biodiesel to biopaliwo pynne, ktrego sprzeda wzrasta obecnie najszybciej.

31

Fermentacja metanowa
Fermentacja metanowa to nastpujcy przy ograniczonym dostpie tlenu proces rozkadu wielkoczsteczkowych substancji organicznych (gwnie wglowodanw, biaka, tuszczw i ich pochodnych) do alkoholi lub niszych kwasw organicznych, a take metanu, dwutlenku wgla i wody.
Wyrniamy nastpujce fazy fermentacji metanowej: hydroliza enzymatyczna, w wyniku ktrej z biaek powstaj aminokwasy, z tuszczw kwasy tuszczowe i glicerol, a z polisacharydw monosacharydy, acidogeneza, czyli fermentacja kwana, polegajca na metabolizowaniu produktw hydrolizy do lotnych kwasw tuszczowych, etanolu i produktw gazowych, octanogeneza, w czasie ktrej lotne kwasy tuszczowe s rozkadane do kwasu octowego, dwutlenku wegla i wodoru oraz kocowa metanogeneza, w wyniku ktrej z kwasu octowego otrzymujemy metan i dwutlenek wgla. Produktem finalnym fermentacji metanowej jest biogaz mieszanina gazw, skadajca si gwnie z metanu i dwutlenku wgla, a take z niewielkich iloci (ok. 1%) siarkowodoru, amoniaku, azotu, tlenku wgla, tlenu, wodoru i tioli. Produkty w stanie staym to trudnorozkadalne bd nierozkadalne osady oraz biomasa bakteryjna. Do celw energetycznych wykorzystywana jest fermentacja takich substancji organicznych, jak odchody zwierzce, odpady przetwrstwa spoywczego, odpady komunalne na wysypiskach i osady, wytrcone w oczyszczalniach ciekw . 32

KOGENERACJA
Kogeneracja, czyli skojarzone wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej, powoduje mniejsze zuycie paliwa i mniejsz emisj substancji szkodliwych ni proces oddzielnej produkcji elektrycznoci i ciepa. W ukadach skojarzonych wskanik wykorzystania energii chemicznej paliwa wynosi a 80-90%, co jest moliwe dziki odzyskiwaniu wysokiej jakoci ciepa ze spalin. Kogeneracja jest wic korzystna zarwno ze wzgldw termodynamicznych, jak i z ekonomicznego czy ekologicznego punktu widzenia.
Produkcj energii w skojarzeniu mona stosowa wszdzie tam, gdzie rwnoczenie wystpuje zapotrzebowanie na energi ciepln i elektryczn. Rodzaj zastosowanej technologii zaley przy tym od rodzaju wybranego paliwa: na przykad dla systemw, ktre w charakterze paliwa wykorzystuj som, najodpowiedniejsza jest elektrociepownia z turbin parow, bd te przy mniejszych wartociach mocy elektrycznej z silnikiem parowym. Podstawowe elementy ukadu, opartego na somie to kocio parowy z podgrzewaczem pary, turbina parowa i generator energii elektrycznej. Rozdrobnione w systemie obrbki wstpnej paliwo podawane jest najpierw do luzy ogniowej, a nastpnie podajnikiem limakowym na ruszt schodkowy, gdzie nastpuje spalanie. Para, ktra podczas spalania powstaje w kotle, jest dostarczana do turbiny parowej. Ostatni element systemu skojarzonego to podczony do sieci przemysowej generator.
33

Wspspalanie
Spalanie lub wspspalanie biomasy jest atrakcyjne ze wzgldu na relatywnie niskie koszty produkcji energii cieplnej czy elektrycznej oraz niewielk emisj w porwnaniu z innymi konwencjonalnymi rdami energii. Wspspalanie wgla z biomas jest rwnie popierane przez obecny stan prawny w Polsce (Rozporzdzenie w sprawie szczegowego zakresu obowizku zakupu energii elektrycznej i ciepa z odnawialnych rde energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepa z 30 maja 2003) ze wzgldu na niskie emisje tlenkw siarki, tlenkw azotu, pyw i popiow. Rozporzdzenie to okrela rodzaje, parametry techniczne i technologiczne rde odnawialnych wytwarzajcych energi elektryczn lub ciepo; w tym moliwoci wydzielenia energii elektrycznej lub ciepa jako energii z odnawialnych rde przy wspspalaniu, dodatku biomasy do wgla.
34

Zagszczanie biomasy
Stosowane w przemyle technologie przetwarzania rozdrobnionych materiaw pochodzenia rolinnego, poprzez ich scalanie w procesie cinieniowej aglomeracji, s zrnicowane ze wzgldu na przeznaczenie wytworzonego produktu. Najczciej spotykanym, w praktyce przemysowej, rodzajem cinieniowej aglomeracji jest granulowanie i brykietowanie.

Granulowanie jest jedn z form procesu cinieniowej aglomeracji, realizowanego za pomoc specjalnych maszyn, w ktrych rozdrobniony materia rolinny pod dziaaniem si zewntrznych i wewntrznych ulega zagszczeniu a otrzymany produkt (granulat, brykiet) otrzymuje okrelon, sta posta geometryczn.

35

Granulat wedug BN-78/1135-04 (dotyczy pasz

przemysowych), to walec lub prostopadocian o rednicy lub boku podstawy do 15 mm.

Procesem bliniaczym do procesu granulowania jest proces brykietowania, a produkt tego procesu brykiet (rys. 3a) - rni od granulatu si tylko wymiarami (brykiet wg BN-78/1135-04 to walec lub prostopadocian o rednicy lub boku podstawy 15-30 mm lub 60-120 mm).

Brykiety opaowe, w zalenoci od technologii wytwarzania przyjmuj ksztat: walca o rednicy od 30 do 100 mm o dugoci przypadkowej do 300 mm (brykieciarki stemplowe mechaniczne), lub regularnej (brykieciarki stemplowe hydrauliczne), prostopadocianu o czterech, szeciu i omiu bokach czasem z otworem w rodku (brykieciarki limakowe lub hydrauliczne), bryy o rnorodnych obych ksztatach przypominajcych powikszone pastylki (prasy walcowe i piercieniowe).
36

a)a)

b) b)

c) c)

Schemat ukadw roboczych granulujco-brykietujcych: a) z zamknit komor zagszczania: 1-mimord, 2-tok, 3-limak podajcy materia, 4-komora zagszczania,5-zamknicie komory, b) z otwart komor zagszczania: 1-tok, 2-korbowd, 3-komora zagszczania, 4-brykiety, 5-grzaki, 6-limak podajcy materia, 7-materia, c) ze limakowym ukadem roboczym, 1-limak zagszczajcy, 2-matryca, 3-trzpie stokowy, d) ukad roboczy paska matryca-rolki zagszczajce: 1-rolka zagszczajca, 2-materia, 3-matryca, 437 aglomerat, e) ukad roboczy piercieniowa matryca-rolki zagszczajce

Za wykorzystaniem pelet jako paliwa przemawia wiele argumentw praktycznych i rodowiskowych [Seredyski 2003]: zapewnienie obiegu w przyrodzie tzw. wgla neutralnego, ktry uczestniczc w procesach yciowych, zmniejszenie emisji gazw cieplarnianych, ograniczenie uzalenienie energetyki od paliw kopalnych takich jak gaz ziemny, wgiel i ropa naftowa, ograniczenie czstotliwoci czyszczenia urzdze spalajcych, brak pyw i gazw wywoujcych alergi w spalinach , atwo i wygoda uycia pelet jako paliwa, atwo przechowywania i ograniczenie powierzchni przechowywania, dobra dostpno surowca do ich produkcji, brak odpadw niepodanych dla rodowiska powstajcych w trakcie produkcji, obnienie kosztw w przemyle drzewnym poprzez bardzo efektywne zagospodarowanie odpadw, moliwo automatyzacji zadawania paliwa do pieca (zadanie uytkownika ogranicza si jedynie do napenienie co kilka, kilkadziesit dni zasobnika z paliwem), niewraliwo cen paliwa w postaci pelet od aktualnej sytuacji politycznej (ceny peletu nie podlegaj silnym wahaniom, jak ceny ropy czy gazu).
38