Ksika jest udostpniona przez prywatn bibliotek: http://www.spojrzenie.com Zachcamy do zakupu oryginau.

Przypominamy o koniecznoci usunicia z dysku tego pliku po upywie 3 tygodni.

Tytu oryginau BLOODLINE OF THE HOLY GRAIL Copyright Chevalier Labhran 1996 First published in Great Britain in 1996 by Element Books Limited, Shaftesbury, Dorset

For the Polish translation Copyright 1998 by Wydawnictwo Da Capo

For the Polish edition Copyright 1998 by Wydawnictwo Da Capo Wydanie I

PRZEDMOWA Krew z krwi Jezusa jest wybitnym osigniciem na polu bada genealogicznych. Rzadko historyk dociera do tak niezwykych faktw, jak te przedstawione w niniejszej ksice. Naley je uzna za rewelacje, s one wrcz fascynujce. Ta ksika to prawdziwa skarbnica wiedzy o pocztkach chrzecijaskiego Kocioa w Europie i w pastwach stworzonych przez krzyowcw. By moe pewne aspekty tej ksiki wydadz si heretyckie. Kady ma prawo do takiego sdu, jako e przedstawione w niej fakty odbiegaj od ortodoksyjnej tradycji. Kawaler Labhraski spenetrowa do gbi dostpne manuskrypty i archiwa dotyczce tematu, wykraczajc daleko poza granice konwencjonalnej wiedzy. Wydobyt na wiato dzienne prawd zaprezentowano tu w sposb niezwykle wyrazisty, interesujcy, a take nieco prowokacyjny. Dziki tej pracy moemy zapozna si z wielowiekow histori spiskw, intryg i matactw wadcw i ich otoczenia. Przez okoo dwa tysice lat o losach milionw ludzi decydoway pojedyncze, czsto chimeryczne osobistoci, ktre wynaturzyy duchowe aspiracje naszej cywilizacji. Autor tej pracy odwanie przeciwstawi si zalenociom ptajcym rozliczne tajne zwizki naszego dziedzictwa. Czynic to wskrzesi histori przewietnej krlewskiej dynastii, uciszonej przez Koci. Teraz, w nowej erze nauki, niech zwyciy prawda, a Feniks raz jeszcze powstanie z popiow. JKM ksi Albany, Micha gowa krlewskiego Domu Stewartw 1 RDA RODOWODU KOMU SUY GRAAL? Po powstaniu ydowskim w Jerozolimie w I wieku n.e. wszelkie zapiski dotyczce pochodzenia Jezusa Mesjasza z rodu Dawida rzekomo ulegy zniszczeniu na rozkaz rzymskich dowdcw. Jednake tego aktu destrukcji bynajmniej nie doprowadzono do koca i potomkowie Jezusa, ktrzy ponieli mesjaskie dziedzictwo z Bliskiego Wschodu na Zachd, zachowali stosowne dokumenty. Jak potwierdza Historia kocielna Euzebiusza, biskupa Cezarei1, z IV wieku, nazywano ich desposynes (starogr. potomkowie Mistrza)2, wedle wzniosego stylu zarezerwowanego wycznie dla rodziny Jezusa3. Do niej naleao tajne dziedzictwo krlewskiego domu Judy dynastii istniejcej do dzi. W ksice zbadamy czcigodn histori tej krlewskiej linii, rozwijajc szczegowy genealogiczny opis rodu Mesjasza (Sangrala, witego Graala) wywodzcego si bezporednio od Jezusa i jego brata Jakuba. Zaczniemy od zbadania opowieci Starego i Nowego Testamentu z innej perspektywy ni dotychczasowa. Nie bdzie to pisanie na nowo historii, a jedynie powrt do rde wiedzy. Chcemy jednak unikn powtarzania w nieskoczono mitw celowo znieksztaconych przez ludzi majcych w tym zakulisowy interes. Niewtpliwie znajd si osoby, ktre bd podwaa to, co zostao tu opisane. Inni natomiast kurczowo bd si trzyma oglnie przyjtych stereotypw, w czambu potpiajc t ksik. Mona tylko mie nadziej, e waga owych krytyk bdzie dokadnie odmierzona, gdy jak to zauway w 1922 r. wielebny Lewis z Glastonbury ostrze krytyki czsto kieruje si w stron autora, podczas gdy ofiara zyskuje dziki takim atakom. Ksika ta jest przeznaczona dla czytelnika obdarzonego otwartym umysem, dociekliwego, uduchowionego. Informacje w niej zawarte s zwizane z odkrywczymi interpretacjami staroytnych dokumentw z Ziemi witej rkopisw znad Morza Martwego i wielu witych tekstw staroytnoci, ukrytych przed okiem ogu ku wygodzie mniejszoci. Fakty zaczerpnito rwnie z wielu celtyckich annaw i kronik wczesnego redniowiecza oraz z archiww Europy chronicych pami krlw, witych i rycerzy.

Przez wieki cicha zmowa Kocioa i wadcw bya silniejsza ni spadek Mesjasza. Osigna szczyt, gdy cesarski Rzym odmieni bieg chrzecijastwa, sprzeniewierzajc si swoim ideaom, co czyni zreszt do dnia dzisiejszego. Wiele, zdawaoby si, nie powizanych ze sob faktw to dzieje nieprzerwanych przeladowa rodu Mesjasza. Od wojen ydowskich z I wieku, poprzez osiemnastowieczn rewolucj amerykask i dalej, angielskie i europejskie rzdy wesp z Kocioami anglikaskim i rzymskokatolickim nieustannie prowadziy polityk opart na matactwach i machinacjach. Ruchy o pogldach zblionych do Kocioa rzymskokatolickiego, odmawiajc prawa pierwordztwa krlewskiemu domowi Judy, wprowadzay na tron marionetkowe reimy, takie jak brytyjski dom hanowersko-koburski. Podniesieni w ten sposb do godnoci wadcy mieli za zadanie podtrzyma okrelone religijne doktryny, podczas gdy inne gosiy religijn wstrzemiliwo. Teraz, gdy bliskie jest nowe milenium, nadszed czas refleksji i reformy cywilizowanego wiata a dokonujc jej naley rozway bdy i dokonania przeszoci. Nic tak dobrze nie suy temu celowi, jak zapiski kronik Sangreala. Pojcie wity Graal powstao w redniowieczu jako sformuowanie literackie oparte (jak to bdzie przedstawione pniej) na bdnej interpretacji zapiskw. Jest to bezporednie tumaczenie Saint Graal i wczeniejszych form San Graal i Sangreal. Staroytny Zakon Sangreala, dynastyczny Zakon Szkockiego Krlewskiego Domu Stewartw czy si bezporednio z kontynentalnym europejskim Zakonem Krlestwa Syjonu4 (Zakon Syjonu Klasztor Naszej Pani z Syjonu). Rycerze obu zakonw byli zwolennikami Sangreala, czyli (jak wskazano wyej) krlewskiej krwi (Sang Real) Judy linii witego Graala. Poza fizycznym aspektem dynastyczny wity Graal ma wymiar duchowy. Symbolizowao go wiele przedmiotw, ale najczciej mwiono o kielichu, zwaszcza takim, ktry zawiera lub zawiera kiedy krew Jezusa. Ponadto przedstawiono Graala jako winorol, pnc si przez kroniki przeszoci. Owocem winoroli jest winne grono, z ktrego powstaje wino. Pod tym wzgldem symboliczne elementy kielicha i wina cz si, gdy wino od dawna traktowano jako krew Jezusa. Ta tradycja jest umiejscowiona w samym sercu sakramentu Eucharystii (Komunii witej) i wiecznie ywa krew kielicha Graala reprezentuje wieczny rodowd Mesjasza. W ezoterycznej (tajemnej) mdroci Graala, kielich i winorol wyraaj idea suby, podczas gdy krew i wino odpowiadaj wiecznemu duchowi spenienia. Std te duchowe poszukiwanie Graala jest pragnieniem spenienia za porednictwem suby i bycia obsugiwanym. To, co bywa nazywane Regu Graala, samo w sobie jest parafraz kondycji ludzkiej, gdy wszyscy poszukujc suymy, a suc dochodzimy do celu. Regu wynaturzya zasada skpstwa cica nad spoecznoci ludzk, o czym wiadczy haso przeywaj najsilniejsi"; cae sformuowanie jest tradycyjnie tumaczone jako ewolucja drog doboru naturalnego, albowiem dzisiaj jest jasne, e bogactwo, nie zdrowie to podstawa siy w spoeczestwie. Innym kryterium jest posuszestwo prawu. Ale nad wszystkimi rozwaanymi pryncypiami gruje inny wymg trzymania si ustalonych zwyczajw i bicia pokonw przed bokami wadzy. Ten warunek wstpny nie ma adnego zwizku z posuszestwem wobec prawa lub z przyzwoitym zachowaniem to wszechmocny zakaz krytyki tego, co jest; zakaz goszenia opinii niezgodnych z powszechnie obowizujcymi. Ci, ktrzy nie trzymaj si karnie szeregu, zyskuj w oczach rzdzcych pitno heretykw, ludzi wcib-skich, kopotliwych i std spoecznie nieakceptowanych. Waciwy dobr to podporzdkowanie si indoktrynacji i zduszenie indywidualnoci suce zachowaniu status quo administrowanego ukadu. aden system poznawczy nie uznaby tego za demokratyczny styl ycia. Demokratyczny idea wyraa haso rzdzony przez lud i dla ludu". Uatwia to organizacyjna zasada wyborcza, ktra sprawia, e garstka reprezentuje wikszo. Reprezentanci s wybierani przez lud, by rzdzi dla ludu ale paradoksalnie wynikiem s na og rzdy ludu, co nie ma adnego zwizku ze sub i stanowi przeciwiestwo Reguy Graala. Ju dawno temu wybranym reprezentantom udao si odwrci idea harmonii: zajli oni piedesta grujcy nad elektoratem. Tym to sposobem prawa jednostki, wolnoci i opieka spoeczna s kontrolowane moc politycznego dyktatu i takie wanie dyktatury decyduj, kto jest spoecznie akceptowany, a kto nie. To decyduje w wielu przypadkach o tym, kto przeyje, a kto nie. W tym celu szuka si wpyww wycznie z chci wadzy nad innymi. Wybracy suc wasnym interesom manipuluj spoeczestwem, ogoacaj z wadzy wikszo. W rezultacie owa wikszo zamiast by podmiotem suby jest zredukowana do statusu obsugujcych. Nie jest przypadkiem, e redniowieczna dewiza brytyjskiego nastpcy tronu brzmiaa Ich dien (su). Ta dewizja miaa rdo w Regule Graala z epoki rycerstwa. Nastpcy z linii, ktrzy uzyskiwali

wadz dziedzicznie, a nie z wyboru, hodowali ideaowi suby. Ale czy monarchowie faktycznie suyli? Konkretniej komu suyli? Generalnie a na pewno w okresie feudalnym i imperialnym rzdzili; rka w rk z dworem i Kocioem. Rzdy to nie suba, nie wsptworz bowiem sprawiedliwoci, rwnoci i poszanowania ideaw demokracji. Std nie maj punktu stycznego z maksym witego Graala. Ksika Krew z krwi Jezusa nie ogranicza si do genealogii i opowieci o banalnych intrygach, ale jej karty s kluczem do Reguy Graala, a to nie tylko tajemnica historyczna, ale i sposb ycia. Jest to ksika o dobrym rzdzeniu i zym. Opowiada nam, jak patriarchalne pokrewiestwo midzyludzkie zastpia dogmatyczna tyrania i dyktatorskie wadanie ziemi. Jest to odkrywcza podr przez wieki z myl o przyszoci. W dzisiejszej erze technologii komputerowej, telekomunikacji satelitarnej i midzynarodowego przemysu kosmicznego postp nabiera alarmujcej prdkoci. Kade nastpne stadium jest osigane coraz szybciej, szans przeycia maj najbardziej drapieni, podczas gdy niecierpliwy establishment, sucy swoim wasnym ambicjom, ale nie celom oglnym, uznaje reszt za skazan na poarcie. Jaki to wszystko ma zwizek z Graalem? Ot, fundamentalny. Graal ma wiele masek i wiele atrybutw. Jednake bez wzgldu na posta poszukiwaniem Graala rzdzi przemone pragnienie uczciwego celu. Jest to szlak, na ktrym wszyscy mog przetrwa midzy silnymi, gdy taki jest klucz do harmonii i jednoci spoeczestwa i natury. Regua Graala uznaje struktur wsplnoty i wywyszenie dziki zasudze a przede wszystkim jest cakowicie demokratyczna. Graal w swoich fizycznych i duchowych wymiarach naley zarwno do przywdcw, jak i mas. Naley rwnie do ziemi i rodowiska. Najwysz powinnoci jest powszechna, zjednoczona suba. Wiedza jest kluczem do przyszoci. Tylko poprzez wiedz i wiadomo moesz si znale wrd silnych. Droga do wiedzy nie prowadzi przez rzdy dyktatorskie; moemy do niej dotrze, majc swobodny dostp do prawdy. Komu suy Graal? Tym, ktrzy wbrew wszelkim przeciwnociom s ordownikami owiecenia. POGASCY IDOLE CHRZECIJASTWA W trakcie naszej podry spotkamy si z licznymi twierdzeniami, ktre na pierwszy rzut oka wydadz si zaskakujce ale tak czsto bywa, gdy wyjania si historyczne fasze. Wikszoci z nas naoono okulary, przez ktre bylimy zmuszeni oglda karykatur historycznej prawdy. Historia, ktrej nas uczono, skaona zostaa propagand, czy to Kocioa, czy to wiata polityki. Nawet nauczanie historii jest czci procesu kontroli; oddziela wadcw od sucych, wybranych od odrzuconych. Oczywicie, historia polityczna bya pisana przez wadcw garstk decydujc o losie i fortunie ogu. Historia Kocioa jest tym samym: jej celem jest narzucenie kontroli. Wykorzystuje si przy tym lk przed nieznanym. W ten sposb hierarchowie Kocioa utrzymali supremacj kosztem wiernych, ktrzy autentycznie szukaj owiecenia i zbawienia. Jeli si spojrzy globalnie na polityczn lub religijn histori, to za truizm naley uzna twierdzenie, e nauka goszona przez krgi wadzy czsto jest wrcz fantastyczna, niemniej jednak cho tak wypaczona rzadko bywa kwestionowana. W sferze biblijnej nasze poszukiwanie Graala zaczyna si od Stworzenia, tak jak definiuje to Ksiga Rodzaju. Niecae dwa wieki temu, w 1779 r., konsorcjum londyskich ksigarzy wydao mamuci, 42-tomow Histori powszechn dzieo, ktre spotkao si z wielkim uznaniem, a w ktrym stwierdzono, i boska praca stworzenia zacza si 21 sierpnia 4004 roku p.n.e.5 Wynika debata co do miesica, gdy niektrzy teologowie uznawali 21 marca za dokadniejsz dat. Wszyscy zgodzili si co do tego, e tylko sze dni oddzielao kosmiczn nico od powstania Adama. Epoka, w ktrej opublikowano Histori, bya epok rewolucji przemysowej. Nastpoway burzliwe, niezwyke zmiany; rozwj, podobnie jak i dzisiejszy postp na du skal, spowodowa pewne spoeczne koszty. Cenne zdolnoci i kunszt minionych dni stay si przestarzae w obliczu masowej produkcji. Spoeczestwo przegrupowao si, przystosowujc do struktury wytworzonej pod cinieniem nowych stosunkw gospodarczych. Wyonia si nowa kasta zwycizcw", podczas gdy wikszo bkaa si w obcym rodowisku, rozluniy si lub ulegy zerwaniu dotychczasowe wizi, zaniky tradycje, zwyczaje i obyczaje. Susznie czy nie ten fenomen nosi nazw postpu a zasadniczym kryterium postpu jest zasada, ktr ogosi angielski naturalista Karol Darwin: przeywaj najsilniejsi6. Problem w tym, e szans przeycia zwykych ludzi czsto malej, bo ich wadcy pionierzy postpu, walczcy o wasne przeycie czsto ignoruj lub eksploatuj poddanych.

Dzi wiemy, e Historia powszechna z 1779 r. bya w bdzie. wiat nie powsta w 4004 roku p.n.e. Adam nie by pierwszym czowiekiem na ziemi7. Takie archaiczne pogldy odrzucono, ale dla ludzi koca XVIII wieku imponujca Historia bya dzieem osb wyksztaconych o najwikszym autorytecie. Dlatego te obecnie warto zada sobie pytanie: ile dzisiejszych uznanych pewnikw naukowych i historycznych rwnie zostanie obalonych pod wpywem przyszych odkry? Dogmat wcale nie musi by prawd; jest to wycznie frenetycznie promowana interpretacja prawdy oparta na dostpnych faktach. Gdy na jaw wychodz nowe znaczce fakty, naukowy dogmat zmienia si w sposb naturalny ale w przypadku dogmatu religijnego rzadko ma to miejsce. W tej ksice szczeglnie zajmiemy si postawami i naukami Kocioa chrzecijaskiego, ktry nie przywizuje wagi do odkry i wynalazkw, i nadal podtrzymuje wiele bezsensownych dogmatw z okresu redniowiecza. Jak przenikliwie zauway na pocztku XX wieku H.G. Wells, religijne ycie Zachodu toczy si w domu historii wzniesionym na piasku". Teoria ewolucji Karola Darwina przedstawiona w pracy O pochodzeniu czowieka z 1871 r.8 nie wyrzdzia osobistej krzywdy Adamowi, ale naturalnie przekrelia jego prawa do miana pierwszego czowieka. Jak wszystkie organiczne formy ycia na naszej planecie, ludzie s produktem mutacji genetycznej i naturalnej selekcji trwajcej setki tysicy lat. Ogoszenie tego faktu obudzio groz w religijnym spoeczestwie. Niektrzy po prostu odmawiali przyjcia nowej doktryny, a wielu wpado w rozpacz. Jeli Adam i Ewa nie byli pierwszymi rodzicami, nie byo grzechu pierworodnego i przyczyna pokuty okazaa si pozbawiona wszelkich podstaw! Wikszo ludzi nie zrozumiaa tezy przeywaj najsilniejsi". Dosza do wniosku, e skoro przeycie ogranicza si do najsilniejszych, to sukces zaley od pokonania ssiadw! I tak zrodzio si nowe sceptyczne i bezlitosne pokolenie. Egoistyczny nacjonalizm rozkwit jak nigdy do tej pory i krajowe bstwa czczono jak dawne bstwa pogaskie. Symbole narodowej tosamoci Brytania i Hibernia stay si nowymi idolami chrzecijastwa. Z tego pokalanego gniazda rozprzestrzenia si imperialistyczna zaraza i silniejsze rozwinite pastwa przyznay sobie prawo eksploatacji zacofanych. Nowa era budowy imperiw rozpocza si wraz z haniebnym wycigiem o terytoria. Niemiecka Rzesza powstaa w 1871 r. po stopieniu si dawniej samodzielnych pastw. Imperium rosyjskie rozroso si znacznie, a do ostatniej dekady XIX wieku imperium brytyjskie zajmowao a jedn pit wszystkich ziemskich ldw. Bya to prozaiczna era nawiedzonych chrzecijaskich misjonarzy, wielu wysanych z Brytanii krlowej Wiktorii. Gdy religijn tkanin porwano na aosne strzpki w ojczynie, Koci zagranic poszukiwa nowego usprawiedliwienia dla swojej egzystencji. Misjonarze przejawiali szczegln ekspansywno w takich regionach jak Indie i Afryka, gdzie ludzie mieli ju wasne wiary i nigdy nie syszeli o Adamie. Co waniejsze jednak, nigdy nie syszeli o Karolu Darwinie! W Brytanii z urzdnikw rewolucji przemysowej wyonia si nowa warstwa spoeczna. To wanie pczkujca klasa rednia odsuna prawdziw arystokracj i krgi wadzy daleko poza zasig ogu, w efekcie tworzc struktur klasow system podziaw w ktrej kady mia wyznaczone miejsce. Wodzowie" oddawali si arkadyjskim uciechom, podczas gdy oportunici z klas rednich wspzawodniczyli, kto zajdzie dalej w bezwstydnej konsumpcji. Czowiek pracy akceptowa wasne niewolnictwo intonujc pieni poddastwa i wiernoci, marzc o podboju nowych terytoriw i bijc czoem przed portretem Brytanii na kominku. Ci, co przestudiowali histori, wiedzieli, e niebawem imperia wezm si nawzajem na celowniki, przepowiadali dzie, w ktrym konkurujce potgi zewr si w potnym ucisku. Konflikt wybuch, gdy Francja podja prb uwolnienia Alzacji i Lotaryngii spod okupacji niemieckiej. Chodzio o zasoby elaza i wgla na tym terytorium. Rosja i Austro-Wgry stary si walczc o dominacj nad Bakanami, toczyy si konflikty wynikajce z kolonialnych ambicji w Afryce i na innych ldach. Do globalnego konfliktu doszo w czerwcu 1914 r. Po tym, gdy serbski nacjonalista zamordowa nastpc tronu austriackiego, arcyksicia Franciszka Ferdynanda, w Europie wybucha wielka wojna, gwnie sprowokowana przez Niemcy. Do wojny wcignite zostay niemal wszystkie pastwa europejskie. Brytania poprowadzia kontrofensyw. Walka trwaa ponad cztery lata i zakoczya si, gdy w Niemczech wybucha rewolucja, a cesarz Wilhelm II uciek z kraju. Wszystkie technologiczne wynalazki ery przemysowej pocigny za sob niewielki postp spoeczny. Osignicia inynieryjne day ludziom natomiast bezprecedensow zdolno zabijania. Chrzecijastwo ulego takiemu rozczonkowaniu, e trudno byo je rozpozna. Duma Brytanii pozostaa nietknita ale Niemiecka Rzesza nie miaa zamiaru ugi si pod ciarem klski. Gdy obalono stary porzdek, do wadzy dosza nowa partia gorliwcw. Jej despotyczny fuhrer, Adolf Hitler, zaanektowa Austri w 1937 r. i run na Polsk dwa lata pniej. Zacza si druga wielka wojna

prawdziwie wiatowa jak do tej pory najbardziej zacieka walka o terytoria. Toczya si sze lat i dotkna samego rdzenia wiary religijnej: praw jednostki, praw cywilizacji. Koci i lud zdali sobie spraw, e religia nie jest i nigdy nie bya spraw dat i cudw. Bya spraw wiary w przyzwoity sposb ycia, stosowania si do moralnych standardw i etycznych wartoci, wiary w Boga, opieki nad ubogimi, staym poszukiwaniem wolnoci i wyzwolenia. Wreszcie odoono na bok nieustanne rozwaania oglne o ewolucyjnej naturze ludzkiego pochodzenia to stao si polem docieka naukowcw, wikszo przyja po prostu do wiadomoci ten fakt. Koci nie by ju tak stanowczym oponentem naukowcw. Dla wielu tekst Biblii nie by nietykalnym dogmatem czczonym dla niego samego. Religia to zalecenia i zasady, a nie papier, na ktrym s wydrukowane. Biblia staa si ksig historii, rodzajem archiwum, zbiorem staroytnych tekstw wartych docieka i bada, jak kady inny tego rodzaju kodeks. To nowe podejcie dao asumpt nie koczcym si spekulacjom. Jeli to prawda, e Ewa bya w swoim czasie jedyn yjc kobiet, a jej trzej potomkowie byli mczyznami, to do kogo zbliy si jej syn, Set, by zosta ojcem plemion Izraela? Jeli Adam nie by pierwszym czowiekiem na ziemi, jakie w takim razie byo jego znaczenie? Kim lub czym byli anioowie? Nowy Testament te mia swoje zagadki. Kim byli apostoowie? Czy cuda naprawd si wydarzyy? I najwaniejsze, czy narodzenie z Dziewicy i Zmartwychwstanie naprawd miay miejsce? Rozwaymy wszystkie te pytania, zanim wyruszymy szlakiem rodowodu Graala. Za rzecz podstawowej wagi uwaamy przedstawienie i zrozumienie historycznego ta ywota Jezusa. Bez tego niemoliwe bdzie przyswojenie faktu jego maestwa i ojcostwa. Wielu Czytelnikw w miar zapoznawania si z treci tej ksiki zauway, e znajduje si na cakiem nowym gruncie. Tak naprawd to grunt, ktry istnia wczeniej, zanim odkryli go i ukryli ci, ktrych celem byo zdawienie prawdy dla utrzymania wadzy. Tylko odsaniajc prawd i docierajc do ukrytych rde uda si nam odszuka witego Graala. PIERWSZE KROPLE WITEJ KRWI Obecnie uznaje si powszechnie, e pierwsze rozdziay Starego Testamentu nie opisuj pocztkw historii wiata9, opowiadaj histori rodziny, ktra z czasem stworzy ras, obejmujc rne plemiona; ras, ktra nastpnie stanie si narodem, Hebrajczykami. Jeli o Adamie mona by powiedzie, e by pierwszym osobnikiem swojego rodzaju (nie liczc poprzedzajcej go ewolucji caego gatunku), to z pewnoci by antenatem Hebrajczykw i plemion Izraela10. Dwie najbardziej intrygujce postacie Starego Testamentu to Jzef i Mojesz. Kady z nich odegra wan rol w ksztatowaniu si narodu hebrajskiego i obaj maj historyczne tosamoci, ktre mona zbada niezalenie od Biblii. Ksiga Rodzaju (41, 39-43) opowiada, jak Jzefa uczyniono rzdc Egiptu: Do Jzefa za faraon rzek [...] Ty bdziesz zarzdza domem moim, a do polece twoich bdzie si stosowa cay lud mj, tylko tronem bd wikszy od ciebie [...] i ustanowi go namiestnikiem caej ziemi egipskiej11 Podobnie Ksiga Wyjcia (11, 3) informuje nas o Mojeszu: Mojesz by bardzo powaany w ziemi egipskiej, zarwno u dworzan faraona, jak i u ludu. Mimo wysokiego statusu i wywyszenia ani Jzef, ani Mojesz nie figuruj w adnych zapiskach egipskich pod adnym z tym imion. Kroniki z czasw Ramzesa II (1304-1237 p.n.e.) wspominaj semickie ludy, ktre osiedliy si na ziemi Goszen. Wyjaniono w nich, e przybyli z Kanaan w poszukiwaniu poywienia. Ale czemu skrybowie Ramzesa wspominaj to zamieszkanie w Goszen? Wedle standardowej biblijnej chronologii Hebrajczycy udali si do Egiptu jakie trzysta lat przed Ramzesem i wyszli stamtd okoo 1491 roku p.n.e., na dugo przed jego wstpieniem na tron. Wic z tych wzmianek wynika, e standardowa chronologia biblijna jest niedokadna. Uwaa si tradycyjnie, e Jzefa sprzedano w niewol w Egipcie w latach dwudziestych XVIII wieku p.n.e., a dziesi lat pniej faraon uczyni go namiestnikiem. Nastpnie jego ojciec, Jakub (Izrael)12 i 70 czonkw rodziny udao si za nim do Goszen, uciekajc przed klsk godu w Kanaanie. Mimo to w Ksidze Rodzaju (47, 11), Wyjcia (1,11) i Liczb (33,3) wspomina si o ziemi Ramzesw"13. Byy w Goszen spichrze zboowe zbudowane przez Izraelitw dla Ramzesa II mniej wicej 300 lat po tym, jak podobno tam byli. Mapa 1 Kumran ziemia zwojw

Wynika std, e alternatywna rachuba ydowska" jest dokadniejsza ni standardowa chronologia": Jzef uda si do Egiptu nie na pocztku XVIII wieku p.n.e., ale na pocztku XV wieku p.n.e. Mianowano go tam dostojnikiem dworu Tutmozisa IV (rzdzi ok. 1413-1405 p.n.e.). Jednake Egipcjanom wezyr Jzef by znany jako Juja. Jego historia jest szczeglnie ksztacca. Urodzony w Kairze historyk i lingwista Ahmed Osman przeprowadzi dogbne badania tych postaci. Jego odkrycia maj wielkie znaczenie14. Gdy faraon Tutmozis zmar, jego syn oeni si z siostr bliniaczk Sitamon (zgodnie z tradycj faraonw), tak by mc odziedziczy tron jako faraon Amenhotep III. Wkrtce potem oeni si rwnie z Tij, crk dostojnika Jzefa (Jui). Jednake ustanowiono dekret, w myl ktrego aden syn Tii nie moe dziedziczy tronu. Z powodu dugotrwaych rzdw jej ojca, Jzefa, obawiano si powszechnie, e Izraelici zdobd za duo wadzy w Egipcie. I tak, gdy Tij zasza w ci, wydano edykt, nakazujcy zamordowanie noworodka, jeli okae si pci mskiej. ydowscy krewni Tii mieszkali w Goszen, a ona sama miaa letni paacyk nieco w gr Zarw, dokd udaa si na czas poogu. Faktycznie powia syna ale krlewskie poone uoyy intryg z Tij i posay dziecko w d rzeki w koszyku z sitowia do domu przyrodniego brata jej ojca, Lewiego. Chopca, Aminadoba (ur. ok. 1349 p.n.e.), wyedukowali egipscy kapani Ra. Jako nastolatek uda si do Teb. Tymczasem jego matka zdobya wiksze wpywy ni pierwsza ona krla, Sitamon, ktra nigdy nie urodzia faraonowi syna i nastpcy tronu, jedynie crk imieniem Nefertiti. Aminadob w Tebach nie potrafi uzna egipskich bstw, wic wysun pojcie Atona, wszechpotnego Boga pozbawionego wizerunku. Aton w ten sposb sta si odpowiednikiem hebrajskiego Adonai (tytu zapoyczony z fenickiego i oznaczajcy Pan) w zgodzie z naukami Izraelitw. W owym czasie Aminadob (hebrajski odpowiednik Amenhotepa Amon jest zadowolony) zmieni imi na Echnaton (suga Atona). W owym czasie faraon Amenhotep zapad na zdrowiu. Poniewa nie byo bezporedniego mskiego nastpcy tronu, Echnaton oeni si z przyrodni siostr, Nefertiti, by rzdzi jako wspregent w trudnym okresie. Gdy po jakim czasie Amenhotep III zmar, Echnaton obj tron faraonw oficjalnie przyjmujc imi Amenhotepa IV. Echnaton i Nefertiti mieli sze crek i syna, Tutanchatona. Faraon Echnaton zamkn wszystkie witynie egipskich bogw i zbudowa nowe witynie Atonowi. Poza tym w jego domostwie panowaa skromna atmosfera wbrew obyczajom staroytnego Egiptu. Faraon straci przez to autorytet szczeglnie u kapanw dawnego pastwowego bstwa Amona i syna soca Ra. Mnoyy si spiski. Groono wznieceniem powstania zbrojnego, jeli faraon nie zezwoli na kult tradycyjnych bogw obok kultu bezcielesnego Atona. Ale Echnaton odmwi. Zosta wic zmuszony do abdykacji na rzecz kuzyna, Smenkara, ktry rzdzi krtko i przekaza tron synowi poprzedniego wadcy, Tutanchatonowi. Ten przyj tron w wieku 11 lat, zmieni imi na Tutanchamon. y i rzdzi jedynie przez dziewi czy dziesi lat, umar w stosunkowo modym wieku. Tymczasem Echnatona wygnano z Egiptu. Uciek z paroma domownikami na odleg pustyni Synaj. Mia przy sobie krlewskie bero zwieczone wem z brzu. W oczach swoich zwolennikw pozosta prawowitym monarch, nastpc tronu, ktrego go pozbawiono. Nadal by dla nich Mosesem, Mesisem lub Mojeszem (nastpca, zrodzony) jak Tutmosis (urodzony z Tut) i Ramzes (na wzr Ra). Dowody z Egiptu wskazuj, e Mojesz (Echnaton) wywid swj lud z Pi-Ramzes (w pobliu wspczesnego Kantra) na poudnie przez Synaj, w kierunku jeziora Timasz15. By to bagnisty teren i chocia dao si go z pewnymi trudnociami pokona pieszo, to gonice konie i rydwany topiy si. Wrd domownikw byli synowie i rodzina Jakuba (Izraela). Na polecenie przywdcy skonstruowali u podna gry Synaj Ark Przymierza16. Gdy tylko Mojesz zmar, rozpoczli inwazj kraju, porzuconego tak dawno przez przodkw. Tymczasem Kanaan (Palestyna) ulego znacznym zmianom, napyny tam fale Filistynw i Fenicjan. Zapiski mwi o serii bitew i potnych armiach maszerujcych na wojn. Wreszcie Hebrajczycy (pod wodz nowego przywdcy, Jozuego) odnieli zwycistwo i kiedy tylko przekroczyli Jordan, odebrali Jerycho Kananejczykom zdobywajc prawdziwy Przyczek w Ziemi Obiecanej. Po mierci Jozuego nastpi okres rzdw obieralnych sdziw",a po kilku klskach rozproszone plemiona hebrajskie zjednoczyy si pod wodz pierwszego krla, Saula, okoo 1055 roku p.n.e. Po podboju czci Palestyny Dawid z Betlejem potomek Abrahama oeni si z crk Saula i zosta krlem Judei (odpowiadajcej poowie terytorium Palestyny). Do 1048 roku p.n.e. zdoby rwnie Izrael (reszt terytorium) stajc si krlem wszystkich ydw. Zacz si rodowd witego Graala.

2 NA POCZTKU JEHOWA I BOGINI Stary Testament obok militarnych wyczynw Hebrajczykw/Izraelitw opisuje ewolucj ydowskiej wiary od czasw Abrahama. Opowie nie dotyczy zjednoczonego narodu oddanego Bogu Jehowie, ale zacitej sekty, ktra toczya beznadziejn walk o stworzenie i ustanowienie dominujcej religii Izraela. W ich opinii Jehowa by pci mskiej ale to sekciarskie podejcie przysporzyo im rozlicznych kopotw. W szerszym wspczesnym ujciu rozumie si powszechnie, e ycie musiao mie dwa rda mskie i eskie. Pozostae religie czy to egipska, mezopotamska, czy inne miay bogw i boginie. Najwyszy bg powszechnie kojarzy si ze socem lub niebem, podczas gdy najwysza bogini miaa korzenie w ziemi, morzu i podnoci. Soce dawao moc ziemi i wodom, z ktrych powstawao ycie; niezwykle naturalna i logiczna interpretacja. Spord postaci biblijnych najwicej elastycznoci w kwestii teistycznych ideaw wykaza syn krla Dawida, Salomon, sawny nie tylko z wielkoci i splendoru panowania, ale i wielkiej mdroci. O wiele pniej dziedzictwo Salomona miao decydujce znaczenie przy budowaniu mdroci Graala, poniewa krl-mdrzec by prawdziwym adwokatem religijnej tolerancji. Salomon krlowa przed okresem niewoli Izraelitw w Babilonii, by wyrazicielem starego porzdku. W erze Salomona Jehowa cieszy si znacznym powaaniem, ale uznawano rwnie innych bogw. By to pod wzgldem duchowym wiek nieokrelony, w ktrym czczono rwnoczenie rne bstwa. W tym stanie rzeczy hodowanie tylko jednemu z bogw mogo okaza si krtkowzroczne. Kto mia prawo twierdzi, e naboni Hebrajczycy musz mie racj!

Wic pod tym wzgldem sawna mdro Salomona bya oparta na gbokich przemyleniach. Chocia sam czci Jehow, boga maej sekty, nie mia powodu zabrania swoim poddanym ich wasnych bogw (l Krl 11, 410). Nawet sam wyznawa wiar w boskie siy natury, bez wzgldu na to, co lub kto nimi wada. Uwielbienie gwnej bogini w Kanaan, gdzie przybraa posta bogini Asztoret, miao dug tradycj. Bya ekwiwalentna Isztar, gwnej bogini Mezopotamii, ktrej sumeryjska witynia staa w Uruk (biblijne Erech, wspczesne Al-Warka). W pobliskiej Syrii i Fenicji ta sama bogini bya, jak donosz staroytni Grecy, nazywana Asztarte (Astarte). Najwitsze miejsce, lub wewntrzne sanktuarium w wityni Salomona, miao reprezentowa ono Asztoret (nazywanej rwnie Aszera, jak wspomniano to w Starym Testamencie). Asztoret bya otwarcie czczona przez Izraelitw a do VI wieku p.n.e. Aszera bya bogini, on Ela, gwnego boga i razem tworzyli boskie maestwo". Ich crk bya Anat, krlowa niebios, a syna, krla niebios, zwano He. Z czasem osobne postaci El i He poczyy si i stay Jehow. Aszera i Anat zczyy si na podobnej zasadzie i stay oblubienic Jehowy, znan jako Szekina lub Macierz. Imi Jehowa jest pn transliteracj Jahwe, ktre z kolei pochodzi od czteroliterowego hebrajskiego YHWH. Wpleciono we susznie lub nie dwie samogoski1. Pocztkowo te cztery spgoski (ktre dopiero pniej stay si rodzajem akronimu Jednego Boga) reprezentoway czworo czonkw witej rodziny: Y oznaczao Ela, ojca, H Aszirat, matk, W odpowiadao He, synowi, H byo crk, Anat. W zgodzie z krlewsk tradycj tego czasu i regionu, tajemnicza wybranka Boga, Macierz, bya rwnie uznawana za jego crk. w ydowskim kulcie Kabay (ezoterycznej dyscyplinie, ktra osigna swj szczyt w czasach redniowiecznych) przewija si podwjny msko-eski wizerunek Boga. Tymczasem inne sekty uwaay Szekin lub Macierz za przejaw boskiej obecnoci na ziemi. Bosk kobiec komnat byo sanktuarium wityni Jerozolimskiej, ale od zniszczenia wityni Macierz bya zmuszona bka si po ziemi, podczas gdy aspekt Jehowy mia samotnie rzdzi niebiosami. Praktycznie scementowanie hebrajskiego ideau jedynego (mskiego) Boga nastpio dopiero po 70 atach niewoli babiloskiej (ok. 536 p.n.e.), gdy Izraelici po raz pierwszy wygnani tam przez Nabuchodonozora, zostali skutecznie rozdzieleni na dwa gwne szczepy etniczne (Izraela i Judy), ale wrcili do Ziemi witej ze wsplnym celem jako nard wybrany" Jehowy. Stary Testament (Bibli Hebrajczykw) spisano po raz pierwszy w Babilonii2. Nic wic dziwnego, e opowieci sumeryjskie i mezo-potamskie zostay zawaszczone przez wczesn ydowsk tradycj kulturow w tym przekazy o ogrodzie Edenu (raju Eridu3), potopie4 i wiey Babel5. Patriarcha

Abraham sam przenis si do Kana-j an z chaldejskiego Ur (w Mezopotamii), tak wic kulturowa kradzie bya bez wtpienia usprawiedliwiona, ale faktem jest, e historie takie jak o Adamie i Ewie wystpoway nie tylko w tradycji hebrajskiej. Opowieci podobne do historii Adama i Ewy z biblijnej Ksigi Rodzaju mona znale w pismach Grekw, Syryjczykw, Egipcjan, Sumerw i Abisyczykw (dawnych Etiopczykw). W jednej z wersji Kain i Abel mieli siostry bliniaczki, Luluw i Aklemi. Z kolei Set mia siostr zwan Noraja. Jeszcze inne przekazy mwi o tym, e Adam mia kochank Lilith, nim zauroczya go Ewa. Lilith bya osobist suc Macierzy i opucia Adama, poniewa chcia j zdominowa. Uciekajc do Morza Czerwonego krzyczaa: Czemu mam lega pod tob? Jestem ci rwna!" Sumeryjska terakota z okoo 2000 roku p.n.e przedstawia Lilith nag, z rozpostartymi skrzydami, stojc na grzbietach pary lww. Nie bya bogini; niemniej mwi si, e jej duch rozkwit w najbardziej wsawionej oblubienicy Salomonaj krlowej Sarze. Lilith jest opisana w ezoterycznej ksidze Man-daeanw z Iraku jako cra podziemia6. To ona od najdawniejszy era czasw do dnia dzisiejszego reprezentuje fundamentalne kobieca cechy i denia. Gdy Izraelici powrcili z Babilonii do Jerozolimy, pierwsze pi ksig Mojesza7 zebrano w Tor (Prawo). Jednake reszt Starego Testamentu trzymano osobno. Przez wieki podchodzono do nich z mieszanin czci i obawy, ale z czasem ksigi prorokw8 nabray specjalnego znaczenia w uksztatowaniu ydowskiej tradycji9. Niewiar gwnie wywoywa fakt, i Jehowa nie traktowa ydw, ludu wybranego przez Boga, zbyt dobrze. Wszechpotny Pan plemienia obieca patriarsze Abrahamowi, e wyniesie ich ponad wszystkie inne, a tu tylko wojny, gd, wysiedlenia i niewola! Przeciwdziaajc rosncemu niezadowoleniu, ksigi prorockie wzmocniy obietnic Jehowy zapowiadajc nadejcie mesjasza, namaszczonego krla lub kapana, ktry bdzie suy swojemu ludowi prowadzc go do zbawienia10. To proroctwo wystarczyo do odbudowania wityni Salomona i murw Jerozolimy, ale nie pojawi si aden zbawca, mesjasz nie objawi si. Na tym koczy si Stary Testament, w IV wieku p.n.e. Rd Dawida nie wygas, chocia nie rzdzi krajem. Ponad 300 lat pniej zacz si zupenie nowy rozdzia historii suzerenw, gdy rewolucyjny nastpca Judy miao wkroczy na scen historyczn. By nim Jezus Nazarejczyk, de iure krl Jerozolimy. DZIEDZICTWO MESJASZA Nowy Testament podejmuje opowie w ostatnich latach przed narodzeniem Jezusa. Okres pomidzy kocem Starego IV wiek p.n.e. a pocztkiem Nowego Testamentu jest niezwykle znaczcy, gdy to wanie wtedy uksztatowaa si polityczna scena, na ktr mia wkroczy oczekiwany mesjasz. Ta epoka zaczyna si wraz z dojciem do wadzy Aleksandra Wielkiego, krla Macedonii, ktry pokona perskiego cesarza Dariusza w 333 roku p.n.e. Zniszczy miasto Tyr w Fenicji, nastpnie uda si do Egiptu, zbudowa miasto Aleksandria. Podbi ogromne imperium perskie, ustanowi stolic w Babilonie, po czym rozpocz marsz na wschd, na Indie. Po jego przedwczesnej mierci w 323 roku p.n.e. wadz przejli wodzowie. Ptolemeusz Sotor sta si rzdc Egiptu, Seleukus rzdzi Babiloni, a Antygon Macedoni i Grecj. Na przeomie wieku Palestyna rwnie znalaza si w im-Periurn Aleksandra. W tym czasie w Europie tworzya si nowa potga republika rzymska. W 264 roku p.n.e. Rzymianie pozbyli si kartagiskich wadcw Sycylii. Zdobyli take Korsyk i Sardyni. Wielki kartagi-ski wdz Hannibal odpaci si zdobywajc Sagunt (w obecnej Hiszpanii) i ruszy ze swoimi oddziaami przez Alpy, ale Rzymianie zadali mu klsk pod Zam. Tymczasem Antioch III potomek macedoskiego wodza Seleukosa zosta krlem Syrji. Do 198 roku p.n.e. pozby si egipskich wpyww stajc si wadc Palestyny. Jego syn, Antioch IV Epifanes, okupowa Jerozolim, co doprowadzio do rewolty ydowskiej Judy Machabeusza. Przywdca zgin w walkach, ale Machabeusze doprowadzili do niezalenoci ydw w 142 roku p.n.e. Prowadzce nieustanne wojny rzymskie legiony zniszczyy Kartagin i stworzyy now prowincj rzymsk Afryk Pnocn. Dalsze kampanie wprzgy Macedoni, Grecj i Azj Mniejsz w jarzmo Rzymu. Ale w samej stolicy wybuchy swary, bowiem wojny kar-tagiskie (punickie) rujnoway italskich rolnikw, a wzbogacay arystokracje, ktra rozszerzaa swe woci wykorzystujc prac niewolnicz. Gdy przywdca popularw, Tyberiusz Grakchus, w 133 roku p.n.e. zgosi propozycj ustawy agrarnej, zosta zamordowany przez parti optymw. Jego brat podj spraw wocian, ale te pad od ciosu skrytobjcy i przywdztwo popularw znalazo si w rkach wojskowego, Gajusza Mariusza.

Do 107 roku p.n.e. Gajusz Mariusz by konsulem Rzymu. Senat znalaz sobie przywdc w osobie Lucjusza Korneliusza Sulli, ktry zdj z urzdu Mariusza i w 82 roku p.n.e. zosta dyktatorem. Nastpiy przeraajce rzdy terroru. Trway do roku 63 p.n.e., kiedy do wadzy doszed odwoujcy si do tradycji Grakchw m stanu i genera Gajusz Juliusz Cezar. W tym samym roku rzymskie legiony wkroczyy do Ziemi witej, ogarnitej buntami sekciarskimi. Faryzeusze, ktrzy bardzo cile przestrzegali staroytnych zasad ydowskich, podnieli protest przeciwko liberalnym helleskim zwyczajom. W ten sposb sprzeciwili si kapaskiej kacie saduceuszy. Wewntrzne konflikty osabiy kraj i stworzyy warunki do dokonania inwazji. Rzymianie dowodzeni przez Gneusza Pompejusza Magnusa (Wielkiego) podporzdkowali Jude i opanowali Jerozolim, zaanektowali Syri i reszt Palestyny. Tymczasem konflikty wewntrzne toczyy si take w samym Rzymie. Juliusz Cezar, Pompejusz i Krassus utworzyli pierwszy triumwirat, ale ich wsplne rzdy nie trway dugo; Cezara wysano do Galii, a Krassus mia zarzdza Jerozolim. Podczas ich nieobecnoci Pompejusz zmieni front i przeszed do partii senackiej. Z chwil powrotu Cezara wybucha wojna domowa. Cezar zwyciy pod Farsalos, w Grecji, i zdoby pen wadz nad prowincjami imperium, Pompejusz zbieg do Egiptu. Do tego czasu krlowa Kleopatra VII rzdzia Egiptem razem z bratem, Ptolemeuszem XIII. Gdy Cezar pojawi si w Aleksandrii, zwiza si z Kleopatr, ktra kazaa zamordowa brata i sama zacza rzdzi. Cezar poprowadzi dalej kampani w Azji Mniejszej i Afryce Pnocnej, ale po powrocie do Rzymu w 44 roku p.n.e. w dzie idw marcowych pad ofiar morderstwa republikanw. Jego kuzyn, Gajusz Oktawus (Oktawian), stworzy drugi triumwirat wesp z Markiem Antoniuszem i mem stanu Markiem Lepidusem. Oktawian i Marek Antoniusz pokonali pod Filippi w Macedonii gwnych zabjcw Cezara Brutusa i Kasjusza. Antoniusz porzuci on, Oktawie (siostr Oktawiana) i poczy si z Kleopatr. Oktawian wypowiedzia wojn Egiptowi i odnis zwycistwo w bitwie pod Akcjum, czegc nastpstwem byo samobjstwo Antoniusza i Kleopatry. W tym czasie Palestyna miaa trzy osobne prowincje: Galile pnocy, Jude na poudniu i Samari w rodkowej czci. Juliusz Cezar powoa Antypatra z Idumei na prokuratora Judei, a jego syna Heroda, na gubernatora Galilei. Niebawem po tym Antypater zosta zabity, a Heroda wezwano do Rzymu i uczyniono krlem Judei. Dla wikszoci poddanych Herod by arabskim uzurpatorem. Nawrci si na pewn odmian judaizmu, ale nie pochodzi z rodu Dawida. W praktyce wadza Heroda ograniczaa si do Galilei; Judea] faktycznie rzdzi rzymski prokurator z siedzib w Cezarei. Obaj stworzyli niezwykle surowy reim. Dokonano ponad 3000 zbiorowych ukrzyowa, aby zmusi ludno do ulegoci12. Naoono wygrowane podatki, tortury byy powszechne, a wskanik samobjstw wrd ydw wzrs alarmujco. W takim to brutalnym rodowisku przyszed na wiat Jezus; w klimacie ucisku i kontroli marionetkowej monarchii wspieranej przez wietnie zorganizowane wojskowe siy okupacyjne. ydzi rozpaczliwie wypatrywali swojego z dawna oczekiwanego mesjasza (namaszczonego, z hebrajskiego meisach namaci). Nikt nie przypuszcza, e ten mesjasz ma mie boskie pochodzenie. Lud pragn potnego wyzwoliciela, ktry uwolni go od rzymskiego jarzma. Wrd sawnych zwojw znad Morza Martwego tekst znany jako Zwj wojenny opisuje strategi decydujcej bitwy" desygnujc na mesjasza gwnego przywdc wojskowego Izraela13. ZWOJE I TRAKTATY Zwoje znad Morza Martwego s bezcennym dokumentem, pomagajcym w zrozumieniu kultury ydowskiej okresu przedewangelicznego14. Odnaleziono je przypadkiem dopiero w 1947 roku. Beduiski pasterz, Mohammed ed-Di'b, szuka zagubionej kozy w klifowych jaskiniach Kumran, blisko Jerycha, gdy natrafi na liczne wysokie stgwie z gliny. Wezwano archeologw i podjto prace wykopaliskowe nie tylko w Kumran, ale w pobliskim Murabba'at i Mird na pustkowiach Judei15. W jedenastu rnych jaskiniach odnaleziono sporo naczy. W sumie byo w nich blisko piset hebrajskich i aramejskich manuskryptw, wrd nich pisma Starego Testamentu i liczne dokumenty wsplnot ydowskich. Niektre pochodziy z 250 roku p.n.e. Zwoje ukryto podczas ydowskiego powstania przeciwko Rzymianom 66-70 roku n.e. Starotestamen-towa Ksiga Jeremiasza (32, 14) stwierdza proroczo: To mwi Pan Zastpw: We te akta [...] i w je do naczynia glinianego, aby przetrway wiele lat"16. Jeden z waniejszych manuskryptw, Zwj miedziany, spis inwentarza, lokalizuje skarby Jerozolimy i cmentarz Doliny Kedron. Zwj wojenny jest penym opisem militarnej taktyki i strategii. Regua wsplnoty wylicza prawa i procedury prawne, a take zwyczajowe rytuay i podkrela wag obieralnej Rady Dwunastu strzegcej wiary kraju. W zbiorach jest te kompletna Ksiga Izajasza,

najduszy zwj liczcy okoo 9 metrw. Jest o kilka stuleci starszy ni jakakolwiek inna znana kopia starotestamentowej ksigi. Dopenia te znaleziska inne znaczce odkrycie odnoszce si do okresu poewangelicznego, dokonane w Egipcie dwa lata wczeniej. W grudniu 1945 roku dwaj pasterze, bracia Mohammed i Kalifah Ali, wykopywali nawz na cmentarzu w pobliu miasta Nag Hammadi. Trafili oni na wielki zapiecztowany dzban, w ktrym znajdowao si trzynacie ksig, oprawionych w skr. Na papirusowych kartkach zapisane byy rozliczne wite pisma nalece do tradycji, ktr pniej przyjo si nazywa gnostyczn (wiedz ezoteryczn). Byy tam i chrzecijaskie dziea, ale z naleciaociami ydowskimi. Wkrtce znalezisko to nazwano Bibliotek z Nag Hammadi17. Ksigi napisano staroytnym jzykiem koptyjskim uywanym w Egipcie za czasw dawnych chrzecijan. Muzeum Koptyjskie w Kairze stwierdzio, e w istocie byy to kopie duo starszych dzie oryginalnie spisanych po grecku. Niektre z tekstw pochodziy z bardzo dawnych czasw, zawieray podania z 50 roku n.e. Pidziesit dwa oddzielne traktaty zawieraj rne religijne teksty i pewne uprzednio nieznane przekazy biblijne. Opisuj one rzeczywisto inaczej ni te znane z Pisma. Na przykad Sodoma i Gomora nie s w nich siedliskiem za i wystpku, ale orodkami wielkiej nauki i wiedzy. Co dla nas najciekawsze, wrd tekstw znalaz si i taki, w ktrym Jezus daje wasny opis ukrzyowania, a jego stosunki z Mari Magdalen zyskuj zupenie nowy wymiar. TAJNE SZYFRY NOWEGO TESTAMENTU Wykopaliska w Kumran odsoniy pamitki pochodzce z 3500 roku p.n.e. W owym czasie, w epoce brzu, byo tam obozowisko Beduinw18. Okres staego osiedlenia rozpocz si okoo 130 roku p.n.e. ydowscy historycy opisuj gwatowne trzsienie ziemi w Judei w 31 roku p.n.e.19, co w Kumran potwierdza przerwa midzy dwoma okresami osiedlenia20. Wedug Zwoju miedzianego stare Kumran nazywao si Sekaka. Drugi okres staego osiedlania rozpocz si za panowania Heroda Wielkiego (37-4 p.n.e.). Poza zwojami z ruin wydobyto rwnie wiele monet21. Pochodz z okresu midzy panowaniem hasmoneaskiego wadcy Jana Hyrkanusa (135-104 p.n.e.) a powstaniem ydowskim 66-70 n.e. Jak ju moglimy si przekona, powstanie w 168 roku p.n.e. podczas ktrego wpywy uzyskali Machabeusze wywoay gwnie dziaania krla Antiocha IV Epifanesa z Syrii, ktry narzuca grecki kult gminom ydowskim. Pniej Machabeusze dokonali powtrnej konsekracji wityni. ydzi odnieli zwycistwo nad Antiochem, ale walki doprowadziy do szkd spoecznych. Kampania spowodowaa bowiem konieczno prowadzenia bojw podczas szabatu. Rdze ultraortodoksyjnych ydowskich wiernych znanych jako Hasidim (naboni) ostro si temu sprzeciwia, a gdy triumfujcy dom Machabeuszy przej wadz i koronowa wasnego krla oraz wprowadzi na urzd wasnego arcykapana w Jerozolimie, Hasidim nie tylko wyrazili sprzeciw, ale opucili miasto, by stworzy swoj czyst" wsplnot na pobliskich pustkowiach Kumran. Prace budowlane zaczy si okoo 130 roku p.n.e. Od czasu odkrycia wydobyto wiele pamitek z tamtego okresu. W latach pidziesitych odsonite w Kumran ponad tysic grobw. Ujawniono rwnie rozlegy zesp klasztorny z okresu drugiego osiedlenia, sale konferencyjne, gipsowe awy, wielk cystern i labirynt akweduktw. W sali skrybw zachoway si kaamarze i resztki stow, na ktrych spoczyway zwoje niektre majce ponad 5 metrw dugoci22. Potwierdzio si, e pierwsz osad zniszczyo trzsienie ziemi i odbudowali j napywajcy esseczycy pod koniec ery Heroda. Esseczycy to jedna z trzech gwnych ydowskich sekt (poza faryzeuszami i saduceuszami). W Kumran znaleziono wiele biblijnych manuskryptw odwoujcych si do takich ksig jak Ksiga Rodzaju, Wyjcia, Powtrzonego Prawa, Izajasza, Hioba i in. W niektrych tekstach s dodatkowe komentarze, zapisy prawne i archiwalne. Wrd tych staroytnych ksig znajduj si najstarsze ze znalezionych kiedykolwiek zapiskw datowane wczeniej ni jakiekolwiek teksty, z ktrych dokonywano przekadw tradycyjnej Biblii. Szczeglnie interesujce s pewne komentarze biblijne tak skompilowane przez skrybw, e odnosz teksty starotesta-mentowe do wydarze historycznych z ich wasnych czasw23. Takie korelacje s zwaszcza widoczne w komentarzach Psalmw i takich ksigach prorockich, jak Ozeasza, Nahuma i Habakuka. Technika czenia Starego Testamentu z pismami ery Ewangelii opieraa si na wiedzy eschatologicznej"24 tradycyjnym sowom i zwrotom przypisywano niezwyke znaczenie, majce sens wspczesny. Sens by czytelny tylko dla wtajemniczonych, dla tych, ktrzy rozumiej szyfr.

Mapa 2 Tereny Biblii, Stary Testament

Esseczycy po mistrzowsku uywali tego alegorycznego szyfru, wystpujcego w tekstach biblijnych, szczeglnie w opowieciach poprzedzonych sowami: ci, ktrzy maj uszy ku suchaniu". Kiedy uczeni w Pimie mieli na przykad na myli Rzymian, pisali o nich Kittim co byo rzekomo nazw ludw z wybrzey Morza rdziemnego, jak i Chaldejczykw ze Starego Testamentu: lud srogi a gwatowny, ktry wyprawia si do odlegych ziem, aby posi sadyby, ktre do niego nie nale" (Ha l, 6). Esseczycy wskrzesili stare sowo, a wtajemniczeni czytelnicy wiedzieli, e ten fragment opowiada o Rzymianach25. Biblia miaa by niezrozumiaa dla Rzymian, std jej podwjne znaczenie: z pozoru wita dobra nowina, a pod ni polityczne informacje. Te starannie zakamuflowane komunikaty miay dociera do wybranego grona czytelnikw, posugujcych si szyframi uoonymi przez uczonych w Pimie. I tak odwoania do Babilonu" faktycznie wskazyway Rzym. Praktyczna wiedza o szyfrach nie bya dostpna a do opublikowania niektrych zwojw znad Morza Martwego. Dopiero wtedy znajomo szyfrowania uatwia o wiele gbsze polityczne przesanie ukryte w tekstach Biblii. Najbardziej dociekliwe prace w tej dziedzinie przeprowadzia znana teolog Barbara Thiering, wykadowca Uniwersytetu Sydney. Doktor Thiering objania szyfry jednoznacznie. Np. o Jezusie mwiono Sowo Boe". I tak z pozoru zwyky fragment jak np. w Drugim Licie w. Pawa do Tymoteusza (2, 9) Sowo Boe nie jest zwizane" od razu wskae Jezusa; ten fragment znaczy: Jezus nie zosta pojmany. Podobnie, rzymski cesarz by nazywany lwem". Uratowany z paszczy lwa" oznacza ucieczk ze szponw cesarza lub jego odakw. Badanie zwojw szczeglnie Obrzdku26, Reguy wsplnoty, Reguy Caego Zgromadzenia i Liturgii anielskiej odsania wiele z tych zaszyfrowanych definicji i pseudonimw27, ktre poprzednio bdnie rozumiano lub pomijano. Na przykad biedny" nie oznacza zuboaych, pozbawionych rodkw do ycia ludzi; byli to ci, ktrzy przeszli inicjacj do wyszych krgw wsplnoty i z tej racji byli zobowizani do oddania wasnoci i wiatowych dbr. Wielu" to tytu gowy wsplnoty celibatycznej, podczas gdy tum" to okrelenie regionalnego tetrarchy (gubernatora), a wielo" rady rzdzcej. Nowicjusze w krgach wadzy religijnej byli nazywani dziemi"; doktrynalny temat wsplnoty by nazywany Drog", ci, ktrzy znali Drog, byli znani jako Dzieci wiatoci". Termin trdowaci" czsto oznacza tych, ktrzy nie przeszli inicjacji do wyszego krgu wsplnoty lub byli przez ni odrzuceni. lepi" to ci, ktrzy nie byli dopuszczeni do Drogi, i std nie widzieli wiatoci. W tej perspektywie teksty o uzdrawianiu lepca" lub uzdrawianiu trdowatego" odnosz si konkretnie do procesu nawracania ku Drodze. Zniesienie ekskomuniki opisywano jako powstanie z martwych" (termin szczeglnie wany; zostanie omwiony pniej). Okrelenie kogo jako osoby nieczystej" mwi, e jest to nieobrzezany poganin, a chory" to czowiek bdcy w publicznej lub kapaskiej nieasce. Taka informacja ukryta w Nowym Testamencie miaa istotne znaczenie wtedy i pozostaje bardzo wana dzisiaj. Ukrywano prawdziwy sens stosujc alegori, symbol, metafor, porwnanie, definicj sekciarsk i pseudonim (kryptonim). Niemniej znaczenia byy w peni jasne dla tych, ktrzy mieli uszy ku suchaniu". Ezoteryczny jzyk by dobrze znany w czasach Nowego Testamentu jzyk, w ktrym przewijay si chmury, owce, ryby, chleby, kruki, gobie i wielbdy. Wszystkie te oznaczenia miay swoje desygnaty, bo wskazyway ludzi, tak jak dzisiaj mwi si rekiny", anioy" czy gwiazdy". Dodatkowo niektre z tych ezoterycznych terminw Nowego Testamentu nie opisyway jedynie statusu spoecznego, ale byy tytuami majcymi specjalne odniesienie w tradycji Starego Testamentu. Doktryn wskazujc kierunek postpowania wsplnoty nazywano wiatoci, a wiato reprezentowaa wysok rang triad (kapan, krl i prorok), majc symboliczne tytuy wadza", krlestwo" i chwaa". W klerykalnej hierarchii ojciec" sta najwyej i mia dwch bezporednich nastpcw, syna" i ducha"28. (Co te ma kluczowe znaczenie dla naszego wtku i do czego powrcimy pniej). ARMAGEDON Pewne najwaniejsze niebiblijne zapiski zwizane z okresem Nowego Testamentu s zachowane w pismach Jzefa Flawiusza, ktrego Dawne dzieje Izraela i Wojna ydowska zostay napisane subiektywnie z punktu widzenia dowdcy bronicego Galilei podczas powstania ydowskiego w I wieku n.e.

Jzef Flawiusz tumaczy, e esseczycy byli szczeglnie sprawni w sztuce leczenia i od staroytnych odziedziczyli terapeutyczn wiedz o korzeniach i kamieniach29. Samo okrelenie esseczycy" wprost odwouje si do tej wiedzy, jako e aramejskie asayya znaczyo lekarz" i odpowiadao greckiemu essenoi. Esseczycy gboko wierzyli w to, e Wszechwiat zawiera dwa gwne pierwiastki: wiato i Ciemno. wiato reprezentuje prawd i sprawiedliwo, podczas gdy Ciemno oznacza wynaturzenie i zo moralne. Ruch niebios ustala rwnowag wiata i Ciemnoci w Kosmosie, a ludzie byli indywidualnie obdarzani kadym pierwiastkiem, jak zadecydowa ukad planet w dniu urodzenia. I tak kosmiczna batalia midzy wiatoci i Ciemnoci toczya si w onie ludzkoci oraz midzy poszczeglnymi osobami; niektrzy mieli proporcjonalnie wicej wiata, inni proporcjonalnie wicej mroku. Uwaano, e Bg jest najwyszym wadc nad tymi dwoma kardynalnymi pierwiastkami, a czowiek szukajcy Drogi ku wiatoci wkracza na dugi i mudny szlak sprzecznoci. w szlak ma swj punkt szczytowy tam, gdzie jedna sia zetrze si z drug w Czasie Oceny zwanym Dniem Sdu. Im bliej owego momentu, tym bardziej w Okresie Pokuszenia bd potniay siy Ciemnoci. Ludzie zostan poddani prbie. Ci, ktrzy podaj Drog wiatoci, bd starali si unikn groby oceny proszc: I nie wd nas na pokuszenie, ale zbaw ode zego". Tradycyjnie identyfikowano pierwiastek Ciemnoci z Belialem (Marnoci), ktrego dzieci czciy boga innego ni Jehowa. Pierwiastek wiatoci by otoczony opiek hierarchii i symbolizowa go siedmioramienny wiecznik, Menora. W czasie dynastii Dawida kapana z pokolenia Sadoka uwaano za gwnego rzecznika wiatoci. Swojego przedstawiciela na ziemi mia, podobnie jak pierwiastek wiatoci, rwnie i pierwiastek Ciemnoci. Ta funkcja przynaleaa gwnemu mowi uczonemu w Pimie, ktry tworzy formaln opozycj" w onie hierarchicznej struktury30. Desygnowany Ksi Ciemnoci" mia w pierwszym rzdzie poddawa prbie celibat nowicjuszek, std te nosi hebrajski tytu Szatana (Oskaryciela). W greckim odpowiada temu tytu Diabolos (Napastnik). (Por. ad-vocatus diaboli, ktry podczas procesu kanonizacyjnego w Kociele katolickim z urzdu wysuwa wnioski przeciwko uznaniu kandydata za osob wit). Wedug przepowiedni zawartej w Apokalipsie (16, 16) ostateczne starcie midzy wiatoci i Ciemnoci, dobrem i zem, odbdzie si w Armagedonie (Har-Magedon, wzgrza Magedon), wanym historycznie palestyskim polu bitewnym, na ktrym forteca strzega rwnin Jizreel, na poudnie od wzgrz Galilei. Zwj wojenny opisuje szczegowo przysz walk midzy Dziemi wiatoci i Synami Ciemnoci31. Plemiona Izraela miay by po jednej stronie, podczas gdy Kittim (Rzymianie) i rni inni poganie po drugiej. Jednake w kontekcie tej wieczcej wszystko wojny nie wspomi nano o wszechpotnym Szatanie taka mitologiczna posta nie wystpowaa w stworzonym przez wsplnot wyobraeniu Sdu j Ostatecznego. Konflikt mia mie wycznie wymiar miertelnego starcia midzy wiatoci Izraelem i Ciemnoci cesarskim j Rzymem. O wiele pniej fundamentalny sens tego staroytnego obrazu przej i przeksztaci Koci rzymski. Symboliczn batali pod Har-Magedon wyniesiono do rangi powszechnego symbolu, a Rzym (uprzednio Ciemno") dokona uzurpacji wiatoci. Aby zapewni wadz katolickim biskupom, dokonano strategicznego manewru ogaszajc, e Dzie Sdu jeszcze nie nadszed. Tym, ktrzy od tej pory bd trzyma si zasad Kocioa rzymskokatolickiego, obiecano prawo wstpu do Krlestwa Niebieskiego. W ten sposb ufortyfikowane wzgrze Har-Magedon nabrao cech nadprzyrodzonych, a sowo Armagedon wzbudzao od tej pory apokaliptyczn groz, oznaczao przeraajcy koniec wszystkiego, przy czym jedyn pewn drog zbawienia byo bezwzgldne podporzdkowanie si prawom Rzymu. By to jeden z najbardziej pomysowych manewrw politycznych wszech czasw. 3 JEZUS, SYN CZOWIECZY NARODZINY Z DZIEWICY Ewangelie napisano w sposb niespotykany w innych formach literackich. Jednake konstrukcja nie jest przypadkowa. Ewangelie maj wsplny konkretny cel, a nie byo nim relacjonowanie historii, lecz przekazanie Dobrej Nowiny (gr. eu-aggelos przynosi dobre wieci). W duej mierze mona uzna je za entuzjastyczn propagand, std te powinnimy z ostronoci przyjmowa ich tre. Oryginaln Ewangeli wedug w. Marka (inspirowan przez Piotra) napisano w Rzymie okoo 66 roku n.e. Klemens z Aleksandrii, duchowny z II wieku potwierdzi, e pojawia si w czasie, gdy ydzi judejscy podnieli bunt przeciwko rzymskim okupantom, najczciej stosowan wobec nich kar byo ukrzyowanie, zginy w ten sposb tysice ydw. Piszcy Ewangeli musia mie na wzgldzie

wasne bezpieczestwo i nie mg otwarcie przedstawi antyrzymskiego dokumentu. Jego misj byo rozgoszenie Dobrej Nowiny, nie wystawienie jej na potpienie. Ewangelia wedug w. Marka miaa krzepi, wzmacnia ducha wsplnoty, obiecywaa niezaleno i zbawienie tym, ktrzy jej potrzebowali poddanym przemonej dominacji Rzymu. Zapowied takiego wyzwolenia dziaaa kojco, pozwolia zapomnie o okruciestwach rzymskich gubernatorw, sprawujcych w rozrastajcym si mocarstwie wadz silnej rki. Ewangelia wedug w. Marka staa si rdem odwoania zarwno dla Mateusza, jak i ukasza, ktrzy rozwinli jej gwne wtki. Ewangelia wedug w. ukasza pojawia si najprawdopodobniej w Antiochii okoo 80 roku n.e. Przypuszcza si, e jej autorem faktycznie by ukasz, lekarz umiowany" (Kol 4, 14). Opis przypisywany Mateuszowi (inspirowany przez kapana Mateusza Annasza) pojawi si po raz pierwszy w Koryncie pi lat pniej. Zarwno Mateusz, jak i ukasz wykorzystuj czciowo wersj Marka. Z tego powodu te trzy Ewangelie znane s jako. synoptyczne (gr. syn-optikos widziany tym samym okiem), chocia w wielu aspektach s rozbiene. Ewangelia wedug w. Jana rni si zawartoci, stylem i oglnym przesaniem od pozostaych. O wiele trudniej j datowa. Opublikowana w Samarii jest skompilowana przez Jana zwanego Markiem (Dz 12, 12) i Filipa Ewangelist. Wida w niej wpywy szczeglnej sekty tworzcej jedn wsplnot, ktrej daleko do naiwnoci. Ewangelia ta ma oddanych zwolennikw, podkrelajcych jej odrbno od innych Ewangelii. Opisane s w niej rwnie niezliczone szczegy i szcze-gliki, ktrych nie znajdziemy w innych ksigach. Wielu uczonych przypuszcza wic, e jest ona o wiele dokadniejszym wiadectwem zarwno pod wzgldem historycznym, jak i chronologicznym. Chocia Ewangelia wedug w. Jana ujrzaa wiato dzienne dopiero po innych, jest prawdopodobne, e istniaa ju w formie nieopublikowanej w 37 roku. Pierwsza Ewangelia wedug w. Marka nie wspomina o narodzeniu z dziewicy. Ewangelie wedug w. Mateusza i ukasza mwi o tym mniej lub bardziej szczegowo i z rnym naciskiem, natomiast aspekt ten zosta cakowicie pominity przez Jana. Tak w przeszoci, jak i dzisiaj, duchowni, uczeni i nauczyciele badali nadzwyczaj bogaty i zoony materia zawarty w witych ksigach i stawiali rne hipotezy dotyczce przebiegu wydarze. Z kadej Ewangelii wyuskiwano jakie fragmenty, z czasem powstaa cakiem nowa, niepisana Ewangelia. Uczniom po prostu mwiono, e Biblia mwi" to czy tamto. Kiedy nauczano o narodzeniu z dziewicy, odsyano do Mateusza i ukasza. Kiedy mwiono o innych sprawach, kierowano do odpowiedniego miejsca innej Ewangelii, jak gdyby byy rozdziaami Jednego dziea. Z biegiem lat spekulacje dotyczce zawartoci Biblii urosy do rangi interpretacji, a Koci nada tym interpretacjom status dogmatu. Powstajce doktryny utrwaliy si w powszechnej wiadomoci wyznawcw, stay si dla nich faktami. Uczniowie w szkoach i kocioach rzadko sysz, e Mateusz mwi, e Maria bya dziewic, a Marek wcale o tym nie napomyka lub e ukasz wspomina o obie, w ktrym zoono Jezusa, podczas gdy inne Ewangelie o tym milcz, lub e adna z Ewangelii nie czyni nawet najmniejszej wzmianki o stajence, ktra staa si integraln czci ludowej tradycji. W taki sposb naucza si nie tylko o narodzinach w Betlejem, ale o wielu zdarzeniach z ywota Jezusa. Chrzecijaskim dzieciom wpaja si wygadzon opowie, ktra z kadej Ewangelii wybiera najbardziej budujcy przykad i czy je w lukrowan historyjk pozbawion jakiegokolwiek prawdziwego rda. Idea narodzenia Jezusa z dziewicy stanowi jeden z centralnych motyww ortodoksyjnej tradycji chrzecijaskiej, cho nie jest waciwie udokumentowana: wzmianki o tym znajdujemy jedynie w dwch z czterech Ewangelii i nigdzie indziej. Ewangelia wedug w. Mateusza (l, 18-25) stwierdza: A z narodzeniem Jezusa Chrystusa byo tak: Gdy matka jego, Maria, zostaa polubiona Jzefowi, okazao si, e zanim si zeszli, bya brzemienna z Ducha witego. A Jzef, m jej, bdc prawym i nie chcc jej zniesawi, mia zamiar potajemnie j opuci. I gdy nad tym rozmyla, oto ukaza mu si we nie anio Paski i rzek: Jzefie, synu Dawidowy, nie lkaj si przyj Marii, ony swej; albowiem to, co si w niej poczo, jest z Ducha witego. A urodzi syna i nadasz mu imi Jezus, albowiem On zbawi lud swj od grzechw jego. A to wszystko si stao, aby si spenio sowo Paskie, wypowiedziane przez proroka: Oto panna pocznie i porodzi syna, i nadadz mu imi Immanuel, co si wykada: Bg z nami. Wspomniany prorok to Izajasz, ktry w 735 roku p.n.e., gdy Izraelowi zagraaa Syria, oznajmi znkanemu krlowi Achazowi: Suchajcie, domu Dawidowy!... Oto panna pocznie i porodzi syna, i nazwie Go imieniem Immanuel" (Iz 7, 13-14)1. Ale nic w tym miejscu nie wskazuje na to, e Izajasz przepowiada narodziny Jezusa, ktre nastpiy ponad 700 lat pniej. Taka rewelacja nie moga mie adnego znaczenia dla Achaza w chwili zagroenia! Oto jak wydarzenie ewangeliczne interpretuje si

w taki sposb, by odpowiadao wieloznacznym proroctwom. Mamy tego przykady w wielu innych miejscach Nowego Testamentu. Co wicej, Maria i Jzef przecie nie nazwali syna Immanuel (hebr. Immanu-El: Bg z nami)2; nazwali go Jezus (hebr. Yehoshua: Jehowa zbawia). Popularne interpretacje Ewangelii zawieraj liczne nieporozumienia. Semickie sowo almah, tumaczone jako dziewica", znaczy po prostu moda kobieta"3. W hebrajskim dziewictwo (virgo intacta) to bethulah. W acinie virgo znaczy niezamna", by wic nada temu sowu sens dziewica", musiano doda epitet (intacta), oznaczajcy brak dowiadcze seksualnych4. Dziewictwo przypisywane Marii staje si jeszcze mniej wiarygodne w powizaniu z dogmatycznym stwierdzeniem Kocioa, e bya dziewic wiecznie5. Nie jest tajemnic, e Maria miaa innych potomkw, jak potwierdza to kada z Ewangelii: Czy nie jest to syn cieli? Czy jego matce nie jest na imi Maria, a braciom jego Jakub, Jzef, Szymon i Juda?" (Mt 13,55). Zarwno u ukasza (2,7), jak i Mateusza (l, 25) Jezus jest nazywany pierworodnym synem" Marii. Co wicej, powyszy cytat z Mateusza nazywa Jezusa synem cieli (tj. Jzefa), a ukasz (2, 27) wyranie mwi o Jzefie i Marii jako rodzicach" Jezusa. Mateusz (13, 56) i Marek (6, 3) wspominaj, e Jezus mia rwnie siostry. Nazwanie Jezusa synem cieli" jest kolejnym przykadem tego, jak pniejsze omyki jzykowe wypaczyy oryginalne znaczenie. Nieporozumienia mog wynika std, e niektre stare hebrajskie lub aramejskie sowa nie miay bezporedniego odpowiednika w innych jzykach. Sowo przetumaczone ciela" ma o wiele szersze znaczenie ni staroytne greckie ho tekton, ktre z kolei oddaje semickie naggar6. Jak wykaza to badacz jzykw semickich, dr Geza Vermes, sowem tym okrela si rzemielnikw, a take uczonych czy nauczycieli, czyli obdarzonych umiejtnociami, biegych w zawodzie, Mistrzw. W rzeczy samej pewne tumaczenie greckiego ho tekton odnosi si do mistrza w swej dziedzinie", jak mwi si o wspczesnych masonach. W bardzo podobny sposb wzmianka ukasza o maym Jezusie umieszczonym w obie zapocztkowaa tradycj narodzenia w stajence w obecnoci stadka opiekuczych zwierzt. Ale ten obraz nie ma adnych podstaw, w adnej innej Ewangelii nie wspomina si o stajence. Prawd mwic u Mateusza (2, 11) jest powiedziane cakiem wyranie, e maleki Jezus lea w domu: I wszedszy do domu, ujrzeli dzieci z Mari, matk jego, i upadszy, oddali mu pokon"7. Warto rwnie podkreli, e u ukasza (2, 7) jest wzmianka o tym, e Jezusa zoono w obie, bo nie byo miejsca dla rodziny w gospodzie", nie przy gospodzie"8, jak czsto si bdnie cytuje. Dziennikarz i biograf A. N. Wilson wskazuje, e grecki orygina (z ktrego przetumaczono Nowy Testament) faktycznie stwierdza, e nie byo topos w kataluma"9 nie byo miejsca w pokoju"9. W rzeczywistoci czsto b (skrzynia do karmienia zwierzt) zastpowa koysk.

DYNASTYCZNE ZALUBINY Wedug Listu w. Pawa do Hebrajczykw (7, 14) Jezus pochodzi z plemienia Judy, z tej samej linii, co krl Dawid. Pisma powiadaj take, e by nazarejczykiem", co nie znaczy jednake, e pochodzi z miasta Nazaret. ukasz (2, 39) gosi wprawdzie, e rodzina Jzefa pochodzia z Nazaretu, jednake termin nazarejczyk lub nazyrejczyk bd nazirejczyk (zwykle te terminy s rozgraniczane; nazarejczyk to judeochrzecijanin", nazyrejczyk lub nazirejczyk - ydowski asceta"; autor uywa ich synonimicznie) odnosi si cile do sekty, nie mia adnego zwizku z miastem. W Dziejach Apostolskich (24, 5) Pawe jest oskarony przed obliczem namiestnika Cezarei o sianie religijnych niepokojw: M ten, stwierdzilimy to bowiem, jest rozsadnikiem zarazy i zarzewiem niepokojw wrd wszystkich ydw na caym wiecie i przywdc sekty nazarejczykw". We wspczesnym jzyku arabskim na chrzecijan mwi si Nasrani, a w koranicznym islamskim o chrzecijanach mwi si Nasara lub Nazara. Te warianty pochodz od hebrajskiego Nozorim, rzeczownik liczby mnogiej Nazrie ha-Brit, Stranicy Arki Przymierza", okrelenie wsplnoty esseczykw w Kumran nad Morzem Martwym10. Jest punktem spornym, czy miasto Nazaret w ogle istniao za ycia Jezusa, gdy nie pojawia si na mapach ani w adnych ksikach, dokumentach, kronikach czy zapiskach wojskowych z tego okresu, nie ma go te w rzymskich czy lokalnych spisach11. Nawet w. Pawe, ktry w swoich listach relacjonuje wiele dziaa Jezusa, nie wspomina o Nazarecie. Tak wic kade odwoanie do Nazaretu w przekadach wspczesnych naley uzna za niewaciwe wywodzce si z bdnej interpretacji sowa Nazarene. Na ile dao si to ustali osada Nazaret (nie wymieniana w Tahnudzie) nie miaa znaczenia przed zniszczeniem Jerozolimy przez Rzymian w 70 roku. Jan Chrzciciel i brat Jezusa, Jakub, byli nazyrejczykami, ale pochodzenie tego sekciarskiego terminu mona przeledzi, odwoujc si do starotestamentowych postaci Samsona i Samuela. Nazyrejczycy to asceci zwizani cisymi lubami na okrelony czas, jak wspomina o tym Mojesz (Li 6, 2-21). W erze Nowego Testamentu nazyrej-czykw wizano ze wsplnot esseczykw w Kumran rodowiskiem Jzefa i Marii. Wsplnota przestrzegaa cisej dyscypliny, jeli chodzi o zarczyny i maestwo wic powinnimy rozpatrywa spraw domniemanego dziewictwa Marii w tym wanie konkretnym kontekcie. Zarwno Mateusz (l, 18), jak i ukasz (2, 5) stwierdzaj, e Maria bya polubiona" Jzefowi, i std te mwi o niej jako o jego onie". Jak ustalono, w tym wypadku polubiona" nie znaczy zarczona" a odnosi si do kontraktu lubnego. Ale w jakich okolicznociach o zamnej kobiecie mona by powiedzie dziewica"? Jeszcze raz musimy przypomnie, e hebrajskie sowo almah bdnie przetumaczono jako dziewica" (virgo) i niewaciwie zrozumiano jako virgo intacta. Jak ju mwilimy, prawdziwe znaczenie almah to moda kobieta" (bez seksualnego kontekstu). Std te w przypadku Marii byo cakiem prawdopodobne, e bya zarwno almah, jak i on Jzefa. Przyjrzyjmy si jeszcze raz wypadkom opisanym przez Mateusza. Kiedy Jzef dowiedzia si o ciy Marii, musia zdecydowa, czy ukry on czy nie. Oczywicie jest absolutnie normalne, e ona zachodzi w ci. Ale w przypadku Marii byo inaczej. Jako ona dynastycznego" maonka, Maria podlegaa zasadom linii mesjasza (namaszczonego) pochodzcej od krla Dawida i kapana Sadoka. Maria, kobieta zamna, w istocie przechodzia nakazany w hierarchii dynastycznej okres prbny podczas ktrego obowizywa zakaz zblie seksualnych i jest zrozumiae, e Jzef przey osobisty wstrzs, odkrywszy, e Maria pocza. Sytuacj rozwiza dopiero wysoki rang kapan Ebiatar (nazywany Gabrielem)12 zezwalajc na rozwizanie. Od czasw krla Dawida dynastia Ebiatarw (2 Sm 20, 25) cieszya si statusem wysokich kapanw. Linia Sadoka miaa pierwszestwo, linia Ebiatara bya druga. Zgodnie z tradycj esseczycy wewntrz swojej struktury wadzy zachowali imiona starotestamentowych archaniow13. Std kapan Sadok by rwnie archanioem Michaem", a kapan Ebiatar by te anioem Gabrielem"14. Podporzdkowany archanioowi Michaowi (Pan, kto jest jak Bg") Ebiatar/Gabriel by nazywany Anioem Pana (ambasadorem Michaa/Sadoka). Ten system anielski opisano w Pierwszej Ksidze Enocha (4, 9). Rwnie Zwj wojenny (9, 15-17) wylicza rangi aniow w okresie Ewangelii. W opowieci ukasza cia Marii, majca wite konsekwencje, zyskaa aprobat dziki mediacji anioa Gabriela. Jest to znane jako Zwiastowanie, ale miao gwnie zwizek z usankcjonowaniem owego stanu, nie z zapowiedzi.

Przed urodzeniem Jezusa wysokim kapanem z rodu Sadoka (archanioem Michaem) by Zachariasz15. Jego on bya kuzynka Marii, Elbieta16, a zastpc z rodu Ebiatara (anioem Gabrielem) by esseczyk Symeon17. To on wyda formalne pozwolenie na pog Marii, chocia zarwno ona, jak i Jzef zamali prawo dynastycznych zalubin. Jest wic oczywiste, e te zasady nie byy spraw powszedni i odbiegay od ydowskich norm maeskich18: do zblienia mogo doj wycznie w celu prokreacji i to jedynie w wyznaczonych odstpach czasu. Trzy miesice po ceremonii zarczyn, we wrzeniu, formalizowano z namaszczeniem pierwszy lub. Dopiero po tym, w pierwszej poowie grudnia, dochodzio do zblie fizycznych. Miao to zapewni narodzenie mesjasza w Miesicu Pokuty, wrzeniu. Jeli panna moda nie pocza, stosunki intymne zawieszano a do nastpnego grudnia i tak dalej19. Gdy ona pocza, namaszczano drugi lub legalizujc zalubiny. Jednake pann mod wci traktowano jako almah (mod kobiet) a do drugiego lubu, ktry zawsze nastpowa dopiero po trzecim miesicu ciy20. To opnienie wynikao z koniecznoci liczenia si z poronieniem. I tak drugi lub odbywa si w marcu. Opnienie zatwierdzenia stanu maeskiego umoliwiao legaln zmian maonki, gdy okazywaa si bezpodna. W przypadku Jzefa i Marii wyglda na to, e zasady dynastycznego stanu maeskiego pogwacono, gdy Maria urodzia Jezusa o zej" porze roku (niedziela, l marca 7 roku p.n.e.)21. Std te stosunek pciowy musia mie miejsce p roku przed wyznaczonym grudniem, w czerwcu 8 roku p.n.e.22 w czasie zarczyn jakie trzy miesice przed pierwszym lubem we wrzeniu. I w taki to sposb Maria nie tylko pocza jako almah, ale rwnie urodzia jako almah, przed drugim lubem. Gdy tylko potwierdzia si niedozwolona cia Marii, Jzef uzyska prawo rezygnacji z ceremonii drugiego lubu. By unikn kopotliwej sytuacji, mg umieci Mari w klasztorze (potajemnie j opuci", Mt l, 19), gdzie dziecko wychowaliby kapani. Ale jeli przyszedby na wiat chopiec, byby pierworodnym nastpc Jzefa w linii Dawida. Niewielki sens miao wychowanie go jako bezimiennej sieroty, stwarzajc ewentualnemu modszemu bratu szans sukcesji linii krlewskiej. Nienarodzone dziecko Marii i Jzefa wyranie byo znakiem od Boga i wymagao nadzwyczajnego traktowania, odstpstwa od powszechnych zasad. Dlatego te anio Gabriel doradzi, e skoro stawk jest wita spucizna, niech Jzef dokonuje ceremonii drugiego lubu... albowiem to, co si w niej poczo, jest z Ducha witego" (Mt l, 20). Po tej dyspensie przywrcono normalne zasady przede wszystkim nie zezwolono na fizyczne kontakty midzy mem i on (mogli podj wspycie dopiero jaki czas po urodzeniu dziecka). A gdy Jzef obudzi si ze snu, uczyni tak, jak mu rozkaza anio Paski i przyj on swoj. Ale nie obcowa z ni, dopki nie powia syna, i nada mu imi Jezus" (Mt. l, 24-25). Twrcom Ewangelii pozostawao jedynie spowicie caej sekwencji otoczk tajemniczoci, co byo moliwe dziki starotestamentowemu proroctwu Izajasza. W pierwszej erze chrzecijastwa kryy liczne ewangelie o Jezusie. Dopiero od 367 roku Nowy Testament zacz przybiera tak posta, jak znamy. W owym czasie biskup Aleksandrii, Atanazy, zebra wybrane pisma. Zostay uznane i autoryzowane przez synody w Hipponie (393 r.) i w Kartaginie (397 r.). W pniejszych latach wybr celowo ograniczono i wyczono sporo wanych tekstw. W rzeczy samej sobr trydencki w 1546 roku uzna w kocu jedynie cztery Ewangelie wedug w. Mateusza, Marka, ukasza i Jana23. Niedawno kodeksy z Nag Hammadi dostarczyy kilku dodatkowych ewangelii Filipa, Tomasza i Marii Magdaleny. W niektrych przypadkach zawarto rozpraw odpowiada fragmentom Nowego Testamentu, ale w wielu miejscach rni si, czasami znaczco. Szczeglnie interesujce jest np. stwierdzenie z Ewangelii wedug Filipa": Niektrzy utrzymuj, e Maria pocza za spraw Ducha witego. Myl si. Nie wiedz, co mwi". Inna praca, ksiga Jakuba (Protevangelium) wedug Orygenesa chrzecijanina z Aleksandrii pod wpywami platoskimi (ok. 185-254) zostaa napisana przez brata Jezusa, Jakuba. Ta bardzo dawna chrzecijaska ksiga opisuje, e Maria bya jedn z siedmiu panien wityni Jerozolimskiej wit almah. Traktujc rzecz w wymiarze uniwersalnym i biorc pod uwag powysze fakty, mona powiedzie (chocia ma to wspczenie sens dwuznaczny), e dziewica pocza i urodzia syna. POCHODZENIE OD KRLA DAWIDA Ewangelia wedug w. Marka, z ktrej brali przykad zarwno Mateusz, jak i ukasz chocia wydaje si to bardzo dziwne nie mwi o narodzeniu Jezusa. wity Jan (7,42) wspomina o narodzinach w Betlejem, ale nie w kategorii cudownego wydarzenia. Jan nie sugeruje te, jakoby Maria pocza jako dziewica. Mwi jedynie o pochodzeniu Jezusa od Dawida: Czy Pismo nie mwi, e Chrystus przyjdzie z rodu Dawida i z Betlejemu?" Nawet Ewangelia wedug w. Mateusza, ktra

niewtpliwie uznaje narodziny z dziewicy, zaczyna si stwierdzeniem: Rodowd Jezusa Chrystusa, syna Dawidowego, syna Abrahamowego". List w. Pawa do Rzymian (1, 3-4) mwi: (Jest to Ewangelia) o potomku Dawida wedug ciaa". Z kolei w. Marek (10, 47) i w. Mateusz (22, 42) nazywaj Jezusa Synem Dawida". W Dziejach Apostolskich (2, 30) w. Piotr odwoujc si do krla Dawida nazywa Jezusa jego cielesnym potomkiem". Na pocztku II wieku biskup Ignacy z Antiochii (ucze w. Jana) pisze: Jezus Chrystus zosta poczty przez Mari wedle planu Boego, a wyrs jednako z ziarna Dawidowego i Ducha witego". Podobnie w Dziejach Apostolskich (13,22-23) jest mowa: Znalazem Dawida, syna Jessego... Z jego to potomstwa zgodnie z obietnic wywid Bg Izraelowi Zbawiciela, Jezusa". Bosko Jezusa jest przekazana w sposb nadzwyczaj sugestywny, podczas gdy jego ludzkie pochodzenie od Dawida (wedug ciaa") jest stale stwierdzane jako sprawa oczywista24. Jezus wywodzi si z linii Dawida, co potwierdzaj liczne wyimki Nowego Testamentu, zosta spodzony przez swojego ojca Jzefa potomka wielkiego krla. Stwierdza to nawet ukasz (1, 32), ktry wczeniej wszake sugeruje, e Maria bya dziewic, a w spraw narodzin Jezusa zaangaowani zostali boscy wysacy. Czytamy w Ewangelii: I da mu Pan Bg tron jego ojca Dawida". Powoywanie si przez Jezusa na jego Ojca w Niebie" doprowadzio wielu do przekonania, e by Synem Boym w nadnaturalnym sensie. Chrzecijaska modlitwa do Boga (u Mateusza) jednake dokadnie posuguje si zwrotem Ojcze nasz" i w Nowym Testamencie jest wiele aluzji, e wszyscy wierzcy s dziemi Boymi (lub synami Boymi). W tym wzgldzie Jan (l, 12) stwierdza: Tym za, ktrzy go przyjli, da prawo sta si dziemi Boymi". Podobnie w Licie do Rzymian (8, 14): Bo ci, ktrych Duch Boy prowadzi, s dziemi Boymi". A w Drugim Licie w. Pawa do Koryntian (6, 1718): a Ja przyjm was i bd wam Ojcem, wy bdziecie moimi synami i crkami, mwi Pan Wszechmogcy". Rwnie w Pierwszym Licie w. Jana (3, 1): Patrzcie, jak mio okaza nam Ojciec, e zostalimy nazwani dziemi Boymi". Jezus mwi o sobie Syn Czowieczy" (np. u Mateusza 16, 13). Zapytany przez najwyszego kapana, czy naprawd jest synem Boga, Jezus odpar: Ty powiedzia", dajc do zrozumienia, e to kapan rzek, nie on (Mt, 26,63-64). Jezus odpowiedzia dosownie tak samo, jak opowiada w. ukasz: Tedy rzekli wszyscy: Czy wic Ty jeste Synem Boym? A on rzek do nich: Wy powiadacie, e jestem" (22,70). Synem Czowieczym" nazywaj Jezusa rwnie Dzieje Apostolskie (7, 56). To okrelenie ma wyjtkowe znaczenie, gdy odnosi si wprost do hierarchii aniow. Dynastia dawidowa, gwna reprezentacja swojego ludu, nie bya zwizana z kapastwem. Krlewska linia Jezusa pochodzia wprost od plemienia Judy i nie piastowaa dziedzicznie urzdu kapaskiego: wszystkie te prawa byy ograniczone do rodu Aarona i plemienia Lewiego. Natomiast nastpca Dawida w owym czasie Jezus mia laicki zwizek z hierarchi anielsk bdc duchowym synem anioa Gabriela. Imi Gabriel znaczy czowiek Boga" (hebr. Gebri-El), a w starotestamentowym obrazie istot ywych (Ez 1, 5) Gabriel reprezentuje kategori czowiek". Std 25 Jezus by Synem Czowieczym (Boga) . De iure reprezentant ludu, Jezus, personifikowa dziaania autentycznego suzerena bronicego swych poddanych, nawet wbrew rzdzcym krgom wadzy. Bya to forma mesjaskiego zobowizania, odziedziczona pniej de facto przez potomkw z jego linii, a ktra stworzya podstawy Reguy Graala. Jak przekonamy si w swoim czasie, znaczyo to, e krlowie byli zwyczajnymi ojcami" narodw, a nie najwyszymi wodarzami ziemi. Odpowiada to idei dzielnego straowania, symbolicznie wyraonej w romansach. Nigdy dworny biskup ani waleczny burmistrz nie pieszyli z pomoc uciskanemu poddanemu ani damie w opresji gdy bya to domena i obowizek ksit i pasowanych rycerzy. SPR O TYTU MESJASZA Po urodzeniu Jezusa konieczne byo potwierdzenie jego statusu prawowitego dziedzica krlewskiego rodu. To dlatego Maria i Jzef zabrali go do symeona Gabriela, by ten uprawomocnik jego pochodzenie (k 2,25-35). Bya to rzecz kontrowersyjna i ydzi majcy osdzi, czy prawnie przysuguje mu ten status,podzielili si na dwa obozy. Po pierwsze Jezus urodzi si w nieodpowiedniej" porze roku i to zanim drugi lub formalnie potwierdzi dynastyczne zarczyny. Ponadto sze lat pniej Jakub,modszy brat Jezusa, przyszed na wiat wedug wszelkich zasad dynastycznego zwizku maeskiego i nikt nie podwaa jego praw. I tak kada frakcja popieraa wasnego mesjasza. Hellenici (ydzi, ktrzy ulegli wpywom Zachodu [greckim]) twierdzili, e Jezus jest prawdziwym Chrystusem (gr. christos, krl"), podczas gdy ortodoksi obstawali przy tym, e tytu naley si

Jakubowi. Dyskusje trway przez wiele lat; w 23 roku zmar Jzef ojciec obu kandydatw i naleao niezwocznie rozwiza spr w taki czy inny sposb26. Dawny zwyczaj przesdza o zwizku krlw dawidyjskich z dynasti z rodu Sadoka, a panujcym kapanem z rodu Sadoka by pobratymiec Jezusa, Jan Chrzciciel27. Zyska on na znaczeniu w 26 roku n.e. wraz z przybyciem rzymskiego gubernatora, Poncjusza Piata. Jan Chrzciciel by tradycjonalist, a Jezus hellenist. Dlatego Jan popiera Jakuba, mimo e wczeniej uzna prawomocno tytuu Jezusa i ochrzci go w Jordanie. Postawa Jana sprawia, e Jezus zda sobie spraw, i musi zaj jakie stanowisko. Jeli odrodzone krlestwo ydowskie stanie si realne, to krlewsk sched przejmie Jakub. Jezus przystpi wic do zorganizowania swoich zwolennikw w parti; parti, ktra nie kierowaaby si uznanymi zasadami polityki spoecznej. Zdawa sobie rwnie spraw, e ydzi jako nard nie zdoaj wypeni swojej misji, jeli nadal bd stroni od pogan (ludzi nieydowskiego pochodzenia). Jego zamiarem byo stworzenie krlestwa Izraela, w ktrym ortodoksyjne zasady religii hebrajskiej nie krpowayby spoecznoci. Jezus doskonale zdawa sobie spraw, e tradycja zapowiedziaa przyjcie mesjasza, ktry poprowadzi lud ku zbawieniu, i wiedzia, jak bardzo lud wyglda obiecanego odkupiciela. Jan Chrzciciel nie nadawa si do tej roli by odludkiem, natomiast Jakub by pozbawiony wszelkich ambicji gnunia w wygodach, jakie zapewniao mu poparcie Jana Chrzciciela i najwyszego kapana Kaifasza. I tak Jezus zdecydowa si wzi udzia w yciu publicznym, by sta si zapowiadanym mesjaszem. Przecie by pierworodnym synem, bez wzgldu na to, co kapani i politycy wiodcy spr o dziedzictwo mieli do powiedzenia na ten temat. Co wicej, w oczach hellenistw by wadc z rodu Dawida duchowym synem anioa Gabriela popieranym przez pogan i prozelitw (nawrconych na judaizm). Niebawem zebra swoich uczniw, wyznaczy dwunastu gwnych apostow (delegatw) i zacz wypenia swoje duchowe obowizki. Jezus sta si tym samym zagroeniem nie tylko dla krla Heroda i jego frakcji (herodian) oraz wadzy Rzymian, ale rwnie i sekciar-skich nacjonalistw (faryzeuszy i saduceuszy), ktrzy usiowali osign przewag nad poganami. Nie baczc na swoje pochodzenie, Jezus zignorowa prawa wsplnoty i rzuci wyzwanie krgom wadzy. Domaga si, by zaakceptowano go zarwno jako krla, jak i kapana w krlestwie, ktre odrzucioby podziay klasowe, wyznaniowe czy majtkowe. Gosi ide ksicej suby. Mapa 3 Miejsce akcji Ewangelii 4 MISJA. ETAP PIERWSZY KIM BYLI APOSTOOWIE? Niewiele moemy dzi powiedzie o obawach Jezusa, zwizanych z jego misj i walk o pozycj, gwnie z powodu jego wielkiej skromnoci. Jezus doskonale zdawa sobie spraw z tego, e jego dziaalno nie spotka si z przychylnoci panujcych. Wiedzia, e bd go zwalcza nie tylko Rzymianie, ale i ydowska starszyzna, potny Sanhedryn. Mimo tych zagroe Jezus otwarcie gosi swoje przekonania: Nie mniemajcie, e przyszedem przynie pokj na ziemi; nie przyszedem przynie pokj, ale miecz" (Mt 10, 34). W tych okolicznociach jest bardzo dziwne, e grupa zwyczajnych robotnikw zrezygnowaa ze swoich dochodw dla przywdcy, ktry owiadczy: I bdziecie w nienawici u wszystkich dla imienia mego" (Mt 10, 22). W owych dawnych czasach nie byo formalnej chrzecijaskiej suby, a Jezus nie obiecywa dochodw ani wysokiego statusu spoecznego. Niemniej Ewangelie wskazuj, e jego wysannicy porzucili rne zajcia i na lepo wyruszyli w nieznane, by sta si rybakami ludzi" (Mt 4, 19). Kim byli owi tajemniczy apostoowie? Czy mona zastosowa szyfry skrybw z Kumran do tekstw Ewangelii, by lepiej zrozumie tosamo i cele tych ludzi? ukasz (6, 13 i 10, 1) powiada, e Jezus wyznaczy w sumie 82 zwolennikw 70 wysa do goszenia nauki, a 12 tworzyo bezporednio otaczajcy go krg. Dla czytelnikw Biblii nie jest tajemnic, e apostoowie byli uzbrojeni chocia na lekcjach religii zwykle gosi si co innego. Naprawd to Jezus na samym pocztku misji zadba o ich bojowe zdolnoci mwic: kto nie ma miecza, niech sprzeda sukni sw i kupi" (k 22, 36). Wszystkie cztery Ewangelie zgadzaj si, e Szymon by przy Jezusie pierwszy, a trzy Ewangelie w tym samym miejscu wspominaj jego brata, Andrzeja. Ale midzy wersj Janow i Ewangeliami synoptycznymi jest pewna niezgodno co do miejsca powoania. Byo to albo nad jeziorem

Genezaret, gdzie Szymon i Andrzej naprawiali sieci, albo w Betabara, za Jordanem, podczas chrztu. Co wicej, relacje nie zgadzaj si co do tego, kto by wwczas obecny. U Jana (l, 28-43) jest mowa o Janie Chrzcicielu, podczas gdy Marek (l, 14-18) twierdzi, e chrzest mia miejsce, kiedy Jan by zamknity w wizieniu. Relacja Jana jest niewtpliwie dokadniejsza, gdy pierwsi uczniowie byli powoywani w marcu 29 roku. W Dawnych dziejach Izraela Jzef Flawiusz z Galilei (ur. 37 r.) wskazuje, e Jezus rozpocz duchowe obowizki w 15 roku panowania cesarza Tyberiusza (czyli w 29 roku). Jana Chrzciciela oskarono dopiero rok pniej, w marcu (co potwierdza Ewangelia wedug w. Jana 3, 24). Egzekucji na rozkaz Heroda Antypasa z Galilei dokonano we wrzeniu 31 roku. ukasz (5, 11) za Markiem przytacza opowie o powoaniu Szymona, ale nie wspomina o Andrzeju. Potem na scenie zjawiaj si Jakub i Jan, synowie Zebedeusza. Marek i ukasz owiadczaj, e Jezus wezwa nastpnie do siebie Lewit. Jednake u Mateusza kolejny ucze Jezusa nazywa si nie Lewita, ale Mateusz. U Jana pierwszy ucze to Filip, ktry twierdzi, e przyszed z Betsajdy, miasta rodzinnego Szymona i Andrzeja. Z kolei Filip sprowadzi do owczarni Natanaela z Kany. Od tej pory nie wspomina si o indywidualnych powoaniach. Nastpnie jest powiedziane, e Jezus zgromadzi wszystkich uczniw i wybra spord nich dwunastu osobistych delegatw. Potem pojawiaj si pewne niezgodnoci. Znikaj Lewita i Natanael, Mateusz za pojawia si we wszystkich wyliczeniach. Ewangelie Mateusza i Marka wymieniaj wrd dwunastu Tadeusza, podczas gdy inne Ewangelie tego nie czyni z tym e u ukasza i w Dziejach Apostolskich Judasz, brat Jakuba, naley do wybranej dwunastki, podczas gdy w innych ksigach brak go w tym kontekcie. Mateusz i ukasz wprowadzaj poza tym Szymona Kananejczyka, opisanego u ukasza i w Dziejach jako Szymon Zelota (Szymon zwany Gorliwcem). Marek opowiada, jak Jezus w jaki czas po spotkaniu nada bratu Andrzeja, Szymonowi, imi Piotr, ale Mateusz i ukasz sugeruj, e Szymon nosi je ju wczeniej. Od Jana dowiadujemy si, e Szymon i Andrzej byli synami Jana, i e Jezus mwi o Jakubie i Janie (synach Zebedeusza) Boanerges (Synowie Gromu). U Marka i ukasza celnik Lewita jest opisany jako syn Alfeusza; podczas gdy wrd ostatnich uczniw wymieniony jest Jakub, inny syn Alfeusza. Tomasz aposto, stale pojawiajcy si w Ewangeliach, jest nazywany u Jana i w Dziejach Didymus (bliniak). Tylko Filip, Bartomiej i Judasz Iskariota s wymieniani przez wszystkich ewangelistw. Jest oczywiste, e apostoowie nie byli cielcym stadkiem altruistw, ktrzy porzucili wszystko, by przyczy si do charyzmatycznego uzdrowiciela (nawet jeli by krlewskiego pochodzenia). Perspektywy Jezusa byy niejasne i na tym etapie nie zdoby on jeszcze reputacji boga. Jest oczywiste, e w Ewangeliach brakuje jakiej istotnej informacji. Zapewne pominito pewien wany zapis, by nie budzi podejrze rzymskich namiestnikw, ksigi spisano ponadto jzykiem przeznaczonym dla tych odbiorcw, ktrzy potrafili czyta midzy wierszami. Na niektre fragmenty zwracaj nasz uwag sowa: Ten, kto ma uszy ku suchaniu, niechaj sucha" (jak np. u Marka 4, 9). Majc to na wzgldzie, wkroczymy teraz w wiat szyfrw Nowego Testamentu stworzonych przez uczonych w Pimie. Wprowadzi nas w ten wiat wybitny znawca staroytnej sztuki translatorskiej dr Barbara Thiering. Przez blisko wier wieku dr Thiering zajmowaa si badaniami zwojw znad Morza Martwego i zapocztkowaa prace nad nowym odczytaniem Ewangelii. Na wstpie zajmiemy si apostoami, dziki czemu atwiej nam bdzie okreli polityczn rol Jezusa, mesjaskiego nastpcy krla Dawida. Jakub i Jan Jezus mwi o Jakubie i Janie (synach Zebedeusza) uywajc opisowego greckiego sowa Boanerges (Synowie Gromu) (Mk 3, 17). Jest to przykad zakodowanej informacji przeznaczonej dla wtajemniczonych. Grom" i Byskawica" to tytuy dwch wysokich rang duchownych w wityni. Te symboliczne tytuy odwouj si do cudu na grze Synaj1 opisanego w Ksidze Wyjcia (19, 16) gdy gromy i byskawice otoczyy zbocza, a Mojesz uda si z obozowiska na spotkanie z Bogiem. witynia bya przybytkiem Arki Przymierza (Wj 25,8), a witynia esseczykw miecia si w klasztorze Mird, 14 km na poudniowy wschd od Jerozolimy niegdy fortecy Hasmoneuszy. M znany Jezusowi jako Grom" to Jonatan Annasz, syn Ananusza, saducejski najwyszy kapan w latach 6-15 n.e. Jonatana (co oznacza Jehowa da") nazywano rwnie Natanaelem (Dar Boga"), co w istocie znaczy to samo. Jego odpowiednikiem i politycznym rywalem, znanym jako Byskawica" by Szymon Mag (zwany te Zebedeuszem/Zebediaszem Jehowa daje") wpywowy zwierzchnik samarytaskich magw. Jest lepiej znany w Ewangeliach jako Szymon Kananejczyk lub Szymon Zelota (pod tym imieniem jest omwiony w kolejnych ustpach).

Czy Jakub i Jan byli Synami Gromu" (Jonatana Annasza) czy Synami Byskawicy/Zebedeusza" (Szymona Maga)? Odpowied brzmi obu, nie z urodzenia, ale z nadania. Jako Boanerges Jakub i Jan byli duchowymi synami kapana Ananusza; podlegali rwnie Szymonowi, ktry w stosownym czasie mia obj najwyszy urzd patriarchalny Ojca". Dziki takiemu odczytaniu dowiadujemy si o spoecznym prestiu apostow. Nawet Jakub i Jan, okrelani jako Rybacy", okazuj si prominentami w spoecznoci hellenistycznej. Ale czemu zostali opisani (wraz z Piotrem i Andrzejem) na odziach rybackich? Jan odwouje si do symbolicznego znaczenia poowu ryb, ktry jest tradycyjn czci rytuau chrztu2. Poganie, ktrzy pragnli przyczy si do plemion ydowskich, mogli wzi udzia w chrzcie, ale nie mogli by ochrzczeni w wodzie. Mogli oni otrzyma bogosawiestwo kapaskie dopiero po tym, jak wydobyto ich w wielkich sieciach na pokad odzi. Kapanw dokonujcych chrztu nazywano Rybakami". Zarwno Jakuba, jak i Jana Wywicono na Rybakw, ale Szymon i Andrzej zaliczali si do nieowieconych wybieraczy sieci (poawiaczy ryb). Jezus obieca im kapastwo, odwoujc si do swojej liberalnej doktryny, powiedzia: "sprawi, e staniecie si rybakami ludzi" (Mk l, 17). Apostoowie wyranie nie byli obszarpan garstk cnotliwych wiernych, ale wpywow Rad Dwunastu podporzdkowan najwyszemu przywdcy, Jezusowi Chrystusowi (krlowi). Dopiero duo pniej ten rzeczownik pospolity, znamionujcy wadz chrystus zyska status imienia wasnego3. Warto w tym miejscu przypomnie, e kumraska Regua wsplnoty podkrela wag Rady Dwunastu w zachowaniu ojczystej wiary4. Szymon Zelota Szymon Mag (lub Zebedeusz) by przywdc magw z zakonu Zachodnich Manassytw5, kapaskiej kasty samarytaskich filozofw, ktrzy uznawali Jezusa. To wanie ich ambasadorowie (magowie lub mdrcy) zoyli hod Dziecitku Jezus w Betlejem. Szymon by obdarzony niezwykymi umiejtnociami, manuskrypty o jego yciu opowiadaj o kosmologii, naturalnym magnetyzmie, lewitacji i psychokinezie6 [poruszaniu przedmiotw si woli. By zdecydowanym zwolennikiem wojny z Rzymem i w zwizku z tym znano go jako Szymona Kananit (gr. fanatyk). Pniej mylnie przetumaczono to jako Kananejczyka. Spord apostow Jezusa Szymon mia niewtpliwie najwyszy status spoeczny. By ponadto zrcznym przywdc zelotw i czsto nazywano go Szymon Zelota. Zeloci byli to bojownicy mszczcy si na Rzymianach za zagarnicie ich dziedzictwa i terytorium. W oczach okupantw zeloci byli po prostu lestai (bandytami). Z powyszego wynika, e apostoowie s osobami o duo wikszym znaczeniu spoecznym ni to, ktre znamy z popularnych przekazw, ale ich cel jest identyczny: wspomoenie i obrona uciskanych w ojczynie. Wikszo apostow naleaa do grupy wyksztaconych kapanw, terapeutw i nauczycieli; gosili wic prawd, szerzyli wiedz i propagowali dobro. Judasz Iskariota Innym znanym przywdc nacjonalistycznym by Judasz, przywdca mw uczonych w Pimie7. Zwoje znad Morza Martwego powstay pod nadzorem Judasza i jego poprzednika, zapalczywego Judasza z Galilei, zaoyciela zelotw8. Judasz mia wyksztacenie, by ponadto przywdc Wschodnich Manasseaczykw i generaem Kumran. Rzymianie dali mu przydomek Sikariusz Zabjca (sica morderczy, zakrzywiony sztylet). Grecka forma przezwiska to Sikariotes, co znieksztacone przeszo w Iskariota"9. Chocia zawsze wymieniany na kocu listy apostow, Judasz Sikariota ustpowa rang tylko Szymonowi Zelocie. Tadeusz, Jakub i Mateusz Lebeusz Tadeusz jest opisany jako syn Alfeusza i bywa rwnie nazywany Judaszem (Teudaszem) w dwch Ewangeliach. Wpywowy przywdca wsplnoty i kolejny dowdca zelotw. Przez ponad 50 lat, od 9 roku n.e. Tadeusz by gow terapeutw [uzdrowicieli, oczekujcych], ascetycznego sprzysienia, zawizanego podczas egipskiej okupacji Kumran. Tadeusz by pobratymca ojca Jezusa, Jzefa i bra udzia w powstaniu przeciwko Poncjuszowi Piatowi w 32 roku n.e. Jakub, pono syn Alfeusza, by faktycznie Jonatanem Annaszem, przywdc partii Gromu". Jego przyjte imi, Jakub10, byo patriarchalnym tytuem. Podobnie jak imiona aniow i archaniow nadawano najwyszym kapanom, tak imiona patriarchw ydowskich yy wewntrz starszyzny. Przywodzi im triumwirat wyznaczonych urzdnikw, ktrzy przybierali tytularne imiona Abrahama, Izaaka i Jakuba11. Jonatan Annasz by wic patriarch Jakubem. Mateusz (nazywany Lewit) rwnie by opisywany jako syn Alfeusza. By to Mateusz Annasz (brat Jonatana) pniej najwyszy kapan od 42 roku n.e., a do zoenia z urzdu przez Heroda Agryp

I. Mateusz by osobicie zainteresowany rozpropagowaniem dziea Jezusa i aktywnie wspiera spisanie Ewangelii, obdarzonej jego imieniem. Jako nastpca Jonatana by gwnym kapanem lewitw i mia nominalny tytu Lewita. By rwnie jerozolimskim publikaninem (dzierawc podatkw), odpowiedzialnym za zbieranie podatkw publicznych od ydw, ktrzy osiedlili si poza ojczyzn, ale nadal podlegali prawu podatkowemu12. Dochody z Azji Mniejszej zbierali lewici i skadali w skarbcu w Jerozolimie. I odchodzc stamtd, ujrza Jezus czowieka, siedzcego przy cle, imieniem Mateusz" (Mt 9, 9). A ukasz pisze o tym tak: A potem wyszed i ujrza celnika, imieniem Lewi, siedzcego przy cle" (k 5, 27). Tadeusza, Jakuba i Mateusza (Lewit) nazwano synami Alfeusza", ale nie byli oni brami. Syn" oznacza tu zastpca". Samo Alfeusz" nie ma zwizku z osob ani z miejscem, gdy alphaeus to po prostu sukcesja. Filip, Bartomiej i Tomasz U Jana czytamy (l, 45-49), e Filip to bliski Jonatana Annasza (znanego te pod imieniem Natanael). Nieobrzezany poganin prozelita13 by gow zakonu Szema14. Koptyjska Ewangelia Filipa" nosi jego imi. Bartomiej (znany rwnie jako Jan Marek) to ewangeliczny i polityczny towarzysz Filipa. By przywdc prozelitw, urzdnikiem i wpywowym egipskim terapeut w Kumran15. Ewangelie niewiele mwi o Tomaszu, zalicza si on do najbardziej wpywowych chrzecijaskich ewangelistw, wygasza kazania w Syrii, Persji i Indiach. W kocu zosta zakuty wczniami w Mylapore, w pobliu Madrasu. Tomasz pierwotnie ksi krwi Filip urodzi si w rodzinie Heroda16, ale straci prawo dziedziczenia, kiedy krl Herod rozwid si z matk Filipa, Mariamne II, po tym jak usiowaa go zgadzi. Przyrodni brat Filipa, Herod Antypas, zosta pniej tetrarch Galilei. Ludzie drwic kojarzyli ksicia Filipa z Ezawem synem Izaaka, ktry utraci prawa pierwordztwa i bogosawiestw ojcowskie na rzecz brata bliniaka, Jakuba (Rdz 25-27) i nazywa go Teoma (aram. bliniak); w greckim przybrao to form Thoma i czasem bywao tumaczone jako Didymus (gr. bliniak). (Szymon) Piotr i Andrzej Mamy tu do czynienia z dwoma apostoami, w tradycji uwaanymi za najwybitniejszych, natomiast w tym ukadzie umieszczeni zostali oni na kocu. Kolejno, w jakiej przedstawiono apostow w tym rozdziale jest odwrotna ni w Ewangelii. A to dlatego, e Tadeusz, Szymon Zelota i Judasz Sikariota (Iskariota) byli o wiele potniejsi Nie przypadkiem ci, co spisywali Ewangelie, dokonali zmiany ukadu ukadu w ten sposb odwracali uwag Rzymian od tych apostow, ktrzy zajmowali poczesne miejsce w hierarchii spoecznej. I tak tablice apostow zwykle zaczynaj si od najmniej wpywowych czonkw,Piotra i Andrzeja, zwykych wieniakw, esseczykow nie sprawujcych adnych urzdw publicznych. Jako e byli poawiaczami ryb", nie rybakami", ich rola podczas rytuau chrztu bya cile wiecka: cignli sieci, ale nie wykonywali funkcji kapaskich, do tego mieli prawo wywiceni rybacy", Jakub i Jan Niski status spoeczny Piotra i Andrzeja mia wielk warto dla Jezusa. Dziki temu obaj bracia mogli powici sprawie wicej czasu ni inni zajci prac kaznodziejsk lub sprawowaniem urzdu. W rezultacie Piotr sta si praw rk Jezusa i najwidoczniej wietnie wywizywa si z obowizkw, skoro dosta przydomek Kefas (Skaa). W Ewangelii Tomasza" Jezus nazywa Piotra swoim stranikiem. F stracie ony Piotr sta si znaczcym ewangelist. Mimo okresowych sporw z Jezusem po jakim czasie zyska wan pozycj na nim spocza najwiksza odpowiedzialno za szerzenie Dobrej Nowiny w Rzymie. Zosta mczennikiem, ukrzyowanym podczas przelado wa chrzecijan za cesarza Nerona. KAPANI I ANIOOWIE Ju spotkalimy si z faktem, e wewntrz kapaskiej hierarchii we wsplnocie kumraskiej ustanowiono struktur anielsk najwyszy kapan nie tylko pochodzi z dynastii Sadoka ale by te archanioem Michaem, Michaem-Sadokiem(Melchizadekiem).Drugi rang by Ebiatar, anio Gabriel. Warto teraz dokadniej przyjrze si temu anielskiemu porzdkowi, atwiej nam bdzie dziki temu ocenie spoeczny status apostow; powtarza si w nim wiele tych samych imion Rwnoczenie staje si oczywiste wiele zwyczajowych praktyk zarwno kapaskich, jak i patriarchalnych w ten sposb bdziemy mogli odczyta nowe znaczenie cudw Jezusa. Po pierwsze naley zauway, e sowo anio" nie ma adnego spirytualnego ani eterycznego znaczenia. Oryginalne greckie aggelos (zwykle przetransliterowane angelos, ac. angelus) znaczyo po prostu posaniec. Anio Paski" by wic posacem Pana" lub dokadniej przedstawicielem Pana". Archanio" mia wysz rang (przedrostek arch znaczy gwny).

Stary Testament opisuje dwa rodzaje aniow. Wikszo z nich zachowywaa si jak normalne ludzkie istoty np. w Ksidze Rodzaju (19, 1-3) dwa anioy odwiedziy dom Lota, a on wyprawi im uczt, upiek przaniki i jedli". Starotestamentowe anioy byy zupenie zwyczajne, jak ten anio, ktry spotka on Abrahama, Hagar, przy studni17; anio, ktry zatrzyma olic Balaama18; anio, ktry rozmawia z Manoachem i jego on19; i anio, ktry siedzia pod dbem z Gedeonem20. Inna klasa aniow bya kim wicej ni posacami, bya obdarzona przeraajc moc zniszczenia. Ten rodzaj anioa mciciela wystpuje w Pierwszej Ksidze Kronik (21, 15-16): I wysa Bg anioa do Jeruzalemu, aby w niej szerzy zagad [...] z mieczem wydobytym w jego rce wycignitej nad Jeruzalem". Wedle opisw wielu aniow dzieryo miecze, ale nigdy nie nazywa si ich boskimi, i w tekcie nie ma wzmianki o skrzydach. (Obecnie powszechnie znane skrzyda s wymysem malarzy i rzebiarzy, maj one symbolizowa duchowe wyniesienie aniow ponad ziemskie otoczenie.) Warto w tym miejscu powici nieco uwagi innej kategorii ciekawych zjawisk ze Starego Testamentu. Przyjrzyjmy si czemu, co jakoby unosio si nad ziemi za pomoc mechanicznego urzdzenia. Tych obiektw nie nazwano nigdy anioami, te ponce zjawy miay przewanie koa, jak w Ksidze Daniela (7, 9): Jego tron jak pomienie ogniste, a jego koa jak ogie poncy". U Izajasza (6, 2) jest zbliony opis tronu unoszcego si w powietrzu: Jego orszak stanowiy serafy, z ktrych kady mia po sze skrzyde". Podobn aparatur" przedstawia Ksiga Ezechiela (1), w prorockiej wizji chway Pana zawarty jest szczegowy opis zjawisk, towarzyszcych ukazaniu si Najwyszego jak i w innych starotestamentowych przekazach jest tu mowa w ogniu, o koach i haaliwych wirujcych obrczach. Nie wicy si z Bibli staroytny traktat z trzeciowiecznej Aleksandrii, zatytuowany Pochodzenie, opowiada o niemiertelnej Sofii i wadcy Sabaocie, ktry stworzy wielki tron na obudowanym z czterech stron rydwanie zwanym Cherubinem... A na tym tronie stworzy kolejne serafiny majce wowe ksztaty". Co ciekawe, jak jest o tym mowa w Ksidze Rodzaju (3, 24), Bg postawi cheruby (rydwany lub ruchome trony) i poyskujce ostrze miecza do strzeenia ogrodu Edenu. Cheruby pojawiaj si znw w staroytnym greckim dziele zwanym Postaci Archonw, ktre powicone jest Wadcom Caoci i Stworzeniu Adama. Kolejny raz jest tam mowa o Sabaocie i jego niebiaskim rydwanie (cherubie"). W Drugiej Ksidze Krlewskiej (2, 11) czytamy o podobnym pojedzie: ognisty rydwan zabiera Eliasza. Dalsze opisy podobnego wehikuu znajdujemy w sumeryjskim Eposie o Gilgameszu21 z mezopotamskiej biblijnej krainy staroytnego Iraku. Nie jest celem tej ksiki dociekanie genezy i celw tych fenomenw chodzi jedynie o sposb zaprezentowania ich w staroytnych tekstach22. Jednake pewne jest, e o tych latajcych rydwanach (cherubach) i towarzyszcych im serafinach (serafach, ognistych towarzyszach w ksztacie smokw) nigdy nie mwiono, e maj ludzkie ksztaty, jak zawsze pisano o anioach. Dopiero bojaliwe chrzecijaskie dogmaty pniejszych rzymskich [czyli watykaskich] krgw wadzy zmieniy cheruby i serafiny w adorujce pyzate amorki. Anioy Nowego Testamentu byy bez wyjtku zwyczajnymi ludmi, a ich delegowanie na urzd anioa miao znaczenie cile dynastyczne. Ksig Enocha (imi patriarchy szstego w linii po Adamie) napisano w II wieku p.n.e. Zapowiadaa restauracj dynastii mesjaskiej i ustanowia podstawy hierarchii kapaskiej23. Byo tam zastrzeenie, e kolejni przywdcy dynastii winni nosi tradycyjne imiona aniow i archaniow oznaczajce rangi i pozycje. Stary Testament mwi, e za czasw krla Dawida gwnymi kapanami byli Sadok, Ebiatar i Lewi (w tej kolejnoci). Jak widzielimy, esseczycy z Kumran posusznie zachowali swoje kapaskie dziedzictwo uywajc tych imion jako tytuw Sadok, Ebiatar i Lewi. Rwnie w zgodzie z Ksig Enocha nadawano kapanom imiona archaniow24. Przyjmowane pod przysig imiona okrelay rangi. Dynastia Sadoka to Michaowie, Ebiatarowie Gabrielowie, Lewici Sarielowie25. Tak wic bitwa archanioa Michaa ze smokiem w Apokalipsie (12, 7) odpowiada konfliktowi nastpcw Sadoka i bestii blunier-czej" cesarskiego Rzymu. Druga bestia" to rygorystyczny reim faryzeuszy, ktrzy zagrozili ambicjom hellenistycznych ydw oddzielajc ydw od chrzecijan. Tej bestii przypisano liczb 666 (Ap 13, 8), biegun przeciwny spirytualnej energii wody w siach soca26. Od najwyszych rang wymagano celibatu, jak jest powiedziane w Zwoju witynnym. Wyksztaconych kapanw cigle wic brakowao. Czsto na kapanw wychowywano za murami klasztorw nieprawych synw wsplnoty. Jezus rwnie dobrze mgby zosta jednym z tych kapanw, ktrego matka byaby potajemnie opuszczona", gdyby nie rozwana interwencja anioa

Gabriela, bowiem dynastyczni przywdcy z linii krlewskiej i kapaskiej mieli wyranie nakazane eni si, aby utrzyma rd. Kiedy dochodzio do prokreacji, wadca kapan (taki jak Sadok) okresowo zawiesza czynnoci kapaskie i przekazywa je komu innemu. Po zblieniu do ony znw y z dala od niej i zachowywa celibat. Jak ju widzielimy27, Sadokiem/Michaem na pocztku ery Ewangelii by Zachariasz (m Elbiety). Jego kapaskim zastpc, Ebia-tarem/Gabrielem, by Symeon. U ukasza znajdziemy zawoalowan wzmiank o tym, e Zachariasz czasowo odszed od celibatu, aby podj wspycie w celach prokreacyjnych (l, 15-23), a zwrot, e pozosta niemy" w Przybytku, faktycznie oznacza, e zabroniono mu si odzywa w ramach zwykej posugi kapaskiej. Majc na wzgldzie swj podeszy wiek, Zachariasz Sadok przekaza kapask wadz Symeonowi Ebiatarowi. Elbieta pocza syna. By nim Jan Chrzciciel, w swoim czasie przywdca rodu Sadoka. Za czasw pocztkowej dziaalnoci duchowej Jezusa zwierzchnikiem kapanw lewitw by Jonatan Annasz. Jako gowa dynastii mia trzeci rang archanielsk Sariela std by nominowany krlewskim kapanem. Obok tych trzech najwyszych archaniow Michaa (Sadoka), Gabriela (Ebiatara) i Sariela (Lewiego) byli te inni czonkowie wsplnoty ze znaczcymi tytuami. Jednake te pozycje nie byy dynastyczne i okrelano je jako ojciec", syn" i duch"28. Ojciec by odpowiednikiem pniejszego rzymskiego papie" (Papie = Papa = Ojciec). Rzymski styl bezporednio zapoyczono z ydowskiego rda. W zasadzie Syn i Duch byli fizycznymi i duchowymi zastpcami Ojca. Stanowisko Ojca byo obieralne i wyczao posiadacza z pewnych obowizkw. Gdy Jonatan Annasz sta si Ojcem, jego brat, Mateusz, bdcy gow kapanw z linii Lewiego, by od tej pory jego nastpc i sta si Lewit Alfeuszem. Kapani lewici byli w swej dziaalnoci podporzdkowani archanioom. Przewodzi im sytuowany poniej wadcy lewitw gwny kapan (w odrnieniu od najwyszego kapana). W strukturze anielskiej oznaczano go Rafael. Jego starsi kapani byli nazywani imionami pierwszych synw Lewiego (jak podaje Ksiga Rodzaju 29, 34) Gerszon, Kehat, Merari. Nastpnym kapanem wedle starszestwa by Amram (w Starym Testamencie syn Kehata), a po nim Aaron, Mojesz i kapanka Miriam. Oni z kolei byli ponad Nabadem, Eleazarem i Itamarem uznanymi synami Aarona. Wanie w tej fazie ujawnia si podstawowy aspekt Reguy Graala, gdy osoba predestynowana do krlewskiej dawidowej sukcesji nie miaa anielskiego tytuu i nie bya kapanem. Krl by zobowizany do suby ludowi i jego obowizkiem byo ordowa przeciwko niesprawiedliwoci wadzy. Samo imi Dawid" oznacza ukochany i jako ukochany suga i ordownik ludu Jezus byby wspaniaym krlem. To wanie t krlewsk zasad pokornej suby mesjaskiego przywdcy tak trudno byo poj jego uczniom. Jest to dobrze opisane u Jana (13,4-11), gdy Jezus obmywa nogi apostoom. Piotr sprzeciwia si temu mwic: Panie, Ty miaby umywa nogi moje?", ale Jezus odpowiada stanowczo: Albowiem daem wam przykad, abycie i wy czynili, jak Ja wam uczyniem". Takie miosierne dziaanie nie jest znakiem szukajcego wadzy krla, ale wyraa powszechne ojcostwo" w duchu prawdziwego krlowania Graala. 5 JEZUS MESJASZ CHLEBY I RYBY Chocia Ewangelii nie uwaa si za zapiski historyczne w tradycyjnym sensie, opowiadaj o Jezusie stosujc zasad cigej narracji. Czasami s zgodne, czasami nie. Bywa, e zdarzenie wymieniane w jednej czy kilku Ewangeliach nie jest wspomniane w innych. Przy tym naley pamita, e celem Ewangelii byo przekazanie pewnego nakazu spoecznego, goszonego przez Jezusa. Jednake nie wszystko mogo by powiedziane wprost. Czsto wspomina si, e Jezus przemawia przypowieciami", alegorycznymi obrazami, symbolicznie wykada swoje przesanie. Niektrym te moralizatorskie opowiastki wydaj si powierzchowne, ale trzeba pamita, e na og maj one aspekt polityczny, wspominaj o ywych ludziach i prawdziwych sytuacjach. Ewangelie spisywane byy rwnie dla osignicia okrelonych celw politycznych, wiele zawartych w nich opowieci o Jezusie to te przypowieci. Du cz dziaalnoci Jezusa sprytnie opisano tak, by byy one zrozumiae jedynie dla tych, ktry mieli uszy ku suchaniu". Jako e Ewangelie spisano w zawoalowany sposb, by unikn odkrycia ich waciwego sensu przez Rzymian, zawieraj one liczne symboliczne elementy. Symbole te zostay bdnie odczytane i nawet w dzisiejszych czasach nie s waciwie interpretowane. W zapisach wiele jest wskazwek, przekazanych alegorycznym jzykiem pierwotnego sekciarskiego rytuau, co doprowadzio do

cakowicie omykowego zrozumienia jednoznacznych wydarze. Niektre z nich dogmatycznie uznano za cuda. Ju wyjanilimy przypadek niezrozumienia natury i celw rybakw", ktrzy chrzcili pogan po wycigniciu z wody w wielkich sieciach przez poawiaczy ryb". Dobrym przykadem rzekomo cudownego zdarzenia jest opowie o tym, jak Jezus zamieni wod w wino na weselu w Kanie Galilejskiej (J 2, 1-10). To dobrze znane wydarzenie pierwsze ujawnio zdecydowane intencje Jezusa gotowego wyrzec si tradycji. Jezus zosta wychowany w surowym spoecznie reimie, kierujcym si zasadami i prawami z zamierzchych czasw. Zdawa sobie jednak spraw z tego, e nie pokona si Rzymu, gdy w onie samego ydostwa bd istniay sprzeczne i sporne doktryny. Pamitajmy, e chrzecijastwo nie istniao religi Jezusa by judaizm. Wszyscy ydzi czcili jednego Boga, ale nawet oni (ktrzy rocili sobie prawo do szczeglnej wizi z Bogiem, tworzc tzw. nard wybrany) byli rozdzieleni na rne frakcje, z ktrych kada stosowaa si do innych zasad religijnych obowizujcych w danej grupie spoecznej. Ich zdaniem Jehowa nalea do ydw , celem Jezusa za byo podzielenie si Jehow z poganami. Co wicej, zamierza podzieli si Jehow w taki sposb, e poganie nie musieliby podlega wszystkim prawom ortodoksyjnego judaizmu. To by sposb zjednoczenia caego ludu Palestyny pod sztandarem jednego Boga przeciwko potdze cesarstwa rzymskiego. Jezus by zeuropeizowanym ydem hellenist w przeciwiestwie do takich zagorzaych tradycjonalistw jak Jan Chrzciciel. Sprzeciwia si rygorom narzucanym przez fanatycznych faryzeuszy. Jego postaw moemy okreli jako bardzo liberaln. Swoj misj Jezus okrela jako wyzwolenie. Wiedzia, e ludzi nie da si wyzwoli z ucisku, dopki sami si nie oswobodz z wasnego sekciarstwa. Zdawa sobie rwnie spraw, i zbawca mesjasz jest od dawna oczekiwany, i z ostatnich proroctw wynika, e powinien zjawi si wanie teraz. Spodziewano si, e przybywajcy mesjasz zapocztkuje now er wyzwolenia, radykalnie, rewolucyjnymi metodami odetnie si od zwyczajowych praktyk. Bdc nastpc krlewskiego tronu Dawida Jezus wiedzia, e ma podstawy, by ogosi si zbawc mesjaszem i e jeli pojawi si w tej roli, nikogo to nie zaskoczy. Jezus nie mia jednak oficjalnie przyznanej wadzy nie by ani rzdzcym krlem, ani najwyszym kapanem. Przez jaki czas nie by formalnie namaszczony i nie mg legalnie domaga si po-zycji mesjasza, nawet gdyby mia wszystkie inne atrybuty. Mimo to wbrew obowizujcym ograniczeniom formalnym przystpi do wprowadzania rytualnych zmian (zarwno religijnych, jak i spoecznych). Przy pierwszej sposobnoci, w Kanie, zawaha si mwic: Jeszcze nie nadesza godzina moja" (majc na myli to, e jeszcze nie jest namaszczony). Ale jego matka nakazaa sugom: Co wam powie, czycie" (J 2, 4-5). Jedyna relacja o tym wydarzeniu jest w Ewangelii wedug w. Jana, gdzie zamienienie wody w wino nazwano pierwszym cudem Jezusa (znaczcym wydarzeniem). Nie ma jednak mowy o tym, e zabrako wina na weselu, jak czsto mylnie si tumaczy: rzeka matka Jezusa: Wina nie maj". Wedle rytuau opisanego w zwojach znad Morza Martwego, wyrane jest znaczenie tego gestu. Podczas (odpowiednika) komunii tylko w peni wtajemniczeni bezenni (pod przewodnictwem kapana) mogli spoywa wino1. Wszystkich pozostaych nie dopuszczano do wina i mogli jedynie dostpi rytualnego oczyszczenia wod byli to onaci mczyni, nowicjusze, poganie i wszyscy ydzi wieccy. A byo tam sze stgwi kamiennych, ustawionych wedug ydowskiego zwyczaju oczyszczenia". Wielkie znaczenie dziaania Jezusa polega na tym, e odway si zerwa z tradycj: pozwoli nieczystym" gociom pi powicone wino. Gospodarz wesela (gr. architriclinos), ktry skosztowa wina, nie wiedzia, skd [ono] jest, lecz sudzy, ktrzy zaczerpnli wody, wiedzieli". Nie skomentowa cudownej przemiany, jedynie wyrazi zdziwienie, e dobre wino (w przeciwiestwie do wody gorszego wina) pojawio si o tej porze. Jak owiadczya Maria, kiedy polecaa usucha Jezusa, przez to zdarzenie objawi chwa swoj i uwierzyli we uczniowie jego". Komunia powiconym chlebem i winem bya odwiecznym rytuaem esseczykw, a nie now tradycj pniejszego chrzecijastwa. Z czasem Koci chrzecijaski zawaszczy oryginalny zwyczaj uznajc go za eucharystyczny sakrament symbolizujcy ciao i krew Jezusa, w zgodzie ze znieksztaconym przekazem ewangelicznym o domniemanym ustanowieniu sakramentu podczas Ostatniej Wieczerzy (jak np. u Marka 26, 26-28). Podobnie alegoryczna jest opowie w Ewangeliach, znana jako nakarmienie piciu tysicy". Prawo religii judajskiej byo bardzo surowe, ale nowa dziaalno duchowa Jezusa miaa zama te rygory. Zwykle poganie mogli bra udzia w ydowskich rytuaach, tylko jeli byli zdecydowanymi

konwertytami, ktrzy wypeniali, ydowskie zwyczaje (w przypadku mczyzn rwnie obrzezanie). Jezus myla jednak i o nie obrzezanych poganach: czemu nie mieliby otrzyma dostpu do Jehowy? Zreszt pozwoli ju poganom pi powicone wino w Kanie. Idea wsplnego Boga ydw i pogan staa si najwaniejszym punktem misji Jezusa. Idea ten by wicej ni rewolucyjny; dla ortodoksyjnych ydw to byo prawdziwe horrendum, gdy Jezus uzurpowa sobie osobist wadz nad ich historyczn prerogatyw. Sprawia, e Jehowa, Bg narodu wybranego, stawa si dostpny dla wszystkich, dostpny pod kilkoma nieistotnymi warunkami dla nieczystych. Jak ju si przekonalimy, poganie pragncy dostpi chrztu i zosta ydami przechodzili rytua, podczas ktrego jako ryby" byli wycigani do odzi przez poawiaczy i bogosawieni przez kapaskich rybakw". Na podobnej zasadzie przeniesienia znacze lewitw, urzdnikw wityni, nazywano chlebami"2. Podczas rytuau wywicenia ceremonii przyjcia do stanu kapaskiego urzdujcy kapani z rodu Lewiego rozdawali siedem bochenkw chleba kapanom, a bezennym kandydatom pi chlebw i dwie ryby. W ten sposb wyraa si istotny symbolizm prawny, gdy mimo e poganie mogli otrzyma chrzest jako ryby", prawo bardzo stanowczo orzekao, e tylko ydzi mog zosta chlebami". Kolejny raz Jezus zdecydowa si odrzuci zwyczaje i pozwoli nieczystym" poganom wzi udzia w obrzdzie, ktry zarezerwowany by dla ydw nie dla wszystkich, ale jedynie dla kandydatw na kapanw. W tym zakresie Jezus poczyni ustpstwo dla nie obrzezanych pogan z bractwa Ham (znanego jako pi tysicy"3). Zagwarantowa wielkiemu tumowi" (ciau rzdzcemu) symboliczny dostp do stanu kapaskiego dajc im pi chlebw i dwie ryby" (Mk 6, 34-44). W osobnym epizodzie znanym jako nakarmienie czterech tysicy4" siedem chlebw starszych kapanw Jezus zaoferowa nie obrzezanemu wielkiemu tumowi" Szem (Mk 8, 1-10). Podczas ceremonii chrztu rybacy", ktrzy zapali pogaskie ryby" najpierw kierowali odzie nieco dalej od brzegu. Kandydaci do chrztu brodzili wtedy ku odziom, a gdy wszystko byo gotowe, kapascy rybacy" opuszczali brzeg i udawali si do zacumowanych odzi pomostem w ten sposb szli po wodzie"5. Urodzony w plemieniu Judy, nie Lewiego, Jezus nie mia wadzy kapaskiej udzielania chrztu, niemniej jednak zdecydowa si zlekceway te ograniczenia i uzurpowa sobie kapaskie prawa, kroczc po wodzie. Nowe spojrzenie na zaszyfrowane sownictwo Ewangelii i polityczne motywy postpowania Jezusa nie jest wymierzone przeciwko jego prawdopodobnym zdolnociom uzdrowicielskim. Jednake jako czonek sekty terapeutw z Kumran nie by pod tym wzgldem kim wyjtkowym. Z kolei jednak charyzmatyczny lekarz nie by wyczekiwanym wzorcem mesjasza oswobodziciela, ktry, jak si spodziewano, ma uwolni lud spod rzymskiego ucisku. Jezus i w przypadku uzdrowie sprzeniewierzy si ortodoksyjnym frakcjom ydowskim uyczy on mianowicie swych medycznych umiejtnoci niecnym" poganom; nie ogranicza pomocy do spoecznoci ydowskiej, jak woleli faryzeusze i inni. Ta forma krzewienia wiary posta ksicej suby, tak jak gosi j zarysowujca si Regua Graala bya zgodna z mesjanistycznym ideaem, ktrego Jezus chcia dla zjednoczonego ludu. KRL I JEGO OSIO Niedugo po tym, jak Jezus rozpocz misj, Jan Chrzciciel zosta osadzony w wizieniu, jako e wzbudzi gniew Heroda Antypasa, namiestnika Galilei. Antypas oeni si z Herodiad, rozwiedzion on swojego przyrodniego brata Filipa (Tomasza) i Jan (z linii Sadoka) nieustannie potpia publicznie ten zwizek, uznajc go za grzeszny. Jan spdzi rok w wizieniu, a potem zosta city. Po egzekucji Jana wielu jego zwolennikw podporzdkowao si Jezusowi. Niektrzy z nich myleli nawet mieli nadziej e Jan Chrzciciel jest oczekiwanym zbawc mesjaszem, jednake wiele z jego proroctw si nie spenio6, Jan nie mg by uwaany za zapowiadanego odkupiciela. Jedn z przyczyn, dla ktrych proroctwa Jana i innych okazay si niedokadne, bya rnica midzy powszechnie uywanymi kalendarzami sonecznym i ksiycowym co jeszcze skomplikowa kalendarz juliaski wprowadzony przez Rzym. Esseczycy byli zwolennikami greckiego filozofa Pitagorasa (ok. 570-500 p.n.e.), ktry w swoich wielkich badaniach stosunkw arytmetycznych wykorzystujcych proporcje matematyczne poszukiwa sensu fizycznego i metafizycznego wiata. Przez stulecia jego metodologia pozwalaa przepowiada ze zdumiewajc dokadnoci wiatowe wydarzenia. Szczeglnym, tak zapowiedzianym zdarzeniem, by pocztek nowego wiatowego porzdku. W wielu czciach wiata uznano, e bdzie to pojawienie si zbawcy mesjasza.

Lata (ktre teraz oznaczamy p.n.e.) dawno odliczano ju z gry, zanim przyszed na wiat Chrystus. Jak si okazao, wedle wiatowej rachuby zapowied faktycznie pomylia si o siedem lat w przypadku Jezusa co tumaczy, dlaczego (przynajmniej w naszych oczach) urodzi si w 7 roku p.n.e., a nie w nominalnym roku 0 (754 od zbudowania Rzymu)7. Ale jego brat Jakub urodzi si we waciwym roku, przez co wielu uwaao Jakuba za prawowitego nastpc. O wiele pniej, z racji nowego rzymskiego sposobu oznaczania czasu, nominalny rok O oznaczono jako l rok n.e. W ramach odchodzenia od sztywnej ortodoksyjnej doktryny ydowskiej goszonej przez Jana Chrzciciela nawet krl Herod Agrypa zacz uwaa Jezusa za prawowitego nastpc Dawida. Jakubowi pozostao niewielu poplecznikw. Zachcony tym Jezus zdecydowa si oywi swoj kampani, ale uczyni to zbyt zapalczywie i popeni wykroczenie, ktre rozgniewao namiestnikw i starszyzn. Dzie Pokuty (Jom Kippur) to wedle staroytnego ydowskiego zwyczaju dzie, w ktrym ludziom mogy by odpuszczone ze uczynki. Peen powagi rytua przypada na wrzesie, a u esseczykw ryt wypenia Ojciec w ustroniu sanktuarium wityni w Mird. (Ten klasztor nazywano Pustkowie".) Pokutujcemu Ojcu dozwolone byo towarzystwo jednego wspcelebranta symbolicznego Syna. W 32 roku n.e. Ojcem by Szymon Zelota, a jego nominowanym Synem Judasz Sikariota. (U Jana, 13, 2, Judasz ma status Szymonowego Syna, ale dokadnie wzajemne relacje i ich kapaskie znaczenie nie s jasne.) Po akcie pokuty trzej zastpcy mogli oznajmi ten fakt z wysokiego miejsca po zachodniej stronie wityni, symbolicznie goszc wiadomo ydom mieszkajcym na stae w innych ziemiach (w diasporze). Przy tej okazji wybranymi zastpcami byli Jezus (reprezentujcy krla Dawida), Jonatan Annasz (reprezentujcy wielkiego mistyka Eliasza) i Tadeusz (reprezentujcy Mojesza), kady odpowiednio odgrywajcy symboliczne role krla, kapana i proroka8. Ale gdy przyszed czas Jezusa na proklamacj, nie pojawi si w odzieniu krla, ale najwyszego kapana: i przemieni si przed nimi. I szaty jego stay si tak lnico biae, jak ich aden farbiarz9 na ziemi wybieli nie zdoa. I ukaza im si Eliasz z Mojeszem, i rozmawiali z Jezusem" (Mk 9, 2-4). W jaki czas potem Szymon Zelota wzbudzi gniew wadz cywilnych wywoujc nieskuteczn rewolt przeciwko prokuratorowi Judei, Poncjuszowi Piatowi. Pretekstem rewolty byo wykorzystanie funduszy publicznych przez Piata do usprawnienia prywatnych wodocigw. Zoono w sdzie formaln skarg, po czym onierze Piata zamordowali wiadkw10. Wybucho zbrojne powstanie, dowodzone przez znanych zelotw Szymona Zelot, Judasza Sikariot i Tadeusza. Powstanie byo skazane na niepowodzenie i upado. Edyktem krla Heroda Agrypy Szymona (Byskawic) ekskomunikowano. Polityczny oponent Szymona, Jonatan Annasz (Grom), mg wwczas obj najwyszy urzd Ojca. Wedle prawa ekskomunika (rodzaj zadekretowanej duchowej egzekucji) nabieraa mocy urzdowej po czterech dniach. Ekskomuni-kowany przywdziewa caun, zamyka si w odosobnieniu i by miertelnie chory". Ze wzgldu na dotychczasow rang Szymona umieszczono w komnacie grzebalnej starszyzny w Kumran, znanej jako ono Abrahama11" (pierwotnego Ojca). Siostry" Szymona (bdce jego bliskimi jedynie w sensie wiary), Marta i Maria wiedziay, e jego dusza bdzie potpiona na wieki (utracona), jeli nie zostanie mu wybaczone (nie bdzie wskrzeszony) trzeciego dnia, wic przesay wiadomo Jezusowi, e Szymon choruje" (J 11, 3). Pocztkowo Jezus by bezradny gdy tylko Ojciec lub najwyszy kapan mg dokona takiego wskrzeszenia, a on nie piastowa adnego urzdu kapaskiego. Jednake akurat w owym czasie krl Herod Agrypa popad w spr z wadzami rzymskimi, tracc na krtko jurysdykcj na korzy wuja, Heroda Antypasa stronnika zelotw, a przeciwnika Piata. Antypas znis ekskomunik i nakaza wskrzeszenie z martwych" Szymona. Jezus znalaz si w trudnej sytuacji. Nastpca linii krlewskiej, z ambicjami do urzdu najwyszego kapana, ktry dopuci si wykroczenia podczas Dnia Pokuty (nazywanego Przemienieniem), pragn pomc przyjacielowi i lojalnemu zwolennikowi. Za podstaw swoich dziaa Jezus ogosi fakt, e by wyznaczony zastpc" Szymona w Dniu Pokuty, mg wic podj funkcje kapaskie. Chocia dla Szymona nadszed czas duchowej mierci (czwarty dzie po ekskomunice), Jezus nakaza uwolni go. Czynic to potwierdzi rang duchowo zmarego" Szymona, nazywajc go Eliezarem, sug Abrahama (znieksztacone w Ewangeliach na azarz") i posugujc si tym dostojnym imieniem nakaza mu powsta" z ona Abrahama". I tak azarz powsta z martwych" bez oficjalnej sankcji nowego Ojca, najwyszego kapana czy Sanhedrynu. Jezus w racy sposb kolejny raz zama zasady. Ale Herod Antypas ochroni go, zmuszajc Jonatana Annasza do pogodzenia si z faktem dokonanym a dla ogu to bezprecedensowe wydarzenie byo w istocie cudem".

Po dokonaniu cudu Jezus mg ju pokaza si ludowi jako prawowity mesjasz. O tym, jak ma dokona si objawienie, pisano w proroctwach starotestamentowej Ksigi Zachariasza (9, 9): Wesel si bardzo, crko syjoska! Wykrzykuj, crko jeruzalemska! Oto twj krl przychodzi do ciebie, sprawiedliwy on i zwyciski, agodny i jedzie na ole..." Poczyniono ustalenia, gdy Jezus i jego uczniowie byli w Betanii podczas tygodnia poprzedzajcego Pasch, w marcu 33 roku n.e. Najpierw, jak relacjonuj Mateusz (26, 6-7) i Marek (14, 3), Jezus zosta namaszczony przez Mari z Betanii drogim olejkiem, nardem12. Znaleziono stosowne zwierz i w zgodzie z proroctwem Zachariasza Jezus wjecha do Jerozolimy na ole13. Zawsze powszechnie uwaano, e by to gest skrajnego ponienia i to si zgadza ale chodzio o co innego. Od czasw krla Salomona do ydowskiego przesiedlenia do Babilonii po upadku Jerozolimy w 586 roku p.n.e. krlowie z linii Dawida wszyscy jechali na koronacj na muach. Ten zwyczaj oznacza, e dostp do monarchy mia poddany o najniszym statusie spoecznym kolejny przykad mesjaskiej reguy suby. OBLUBIENIEC I OBLUBIENICA Nowy Testament bezporednio nie wspomina, e Jezus by onaty. Jednak, co waniejsze, nie stwierdza, e nie by onaty. Ewangelie zawieraj jednak konkretne wskazwki pomagajce w okreleniu jego stanu rodzinnego. Byoby bardzo dziwne wrcz nie do pomylenia gdyby pozosta kawalerem, gdy obowizki dynastyczne byy w tym wzgldzie bardzo jasne. Nastpca w linii Dawida nie tylko by zobowizany do maestwa, ale wymagano od niego spodzenia co najmniej dwch synw. Maestwo miao zasadnicz wag dla cigoci domu Dawida i byo integralnym stopniem rozwoju nastpcy, od inicjacji do penego czonkostwa we wsplnocie w linii krlewskiej. Jak ju wyjanilimy wczeniej14, zasady dynastycznych zalubin byy spraw szczegln. Zgodnie z rygorystycznymi zasadami narzeczonych i modych maonkw obowizywaa wstrzemiliwo pod wzgldem pciowym, dozwolone byo tylko obcowanie w celu pro-kreacji w okrelonych odstpach czasu. Po dugim okresie narzeczestwa nastpowa pierwszy lub we wrzeniu, po ktrym zezwalano na fizyczne zblienie w grudniu. Jeli nastpio poczcie, w marcu odbywa si drugi lub legalizujcy stan maeski. Podczas tego okresu prbnego i drugiego lubu panna moda bya uwaana wedle prawa za almah (moda kobieta" lub, jak czsto bdnie tumaczono, dziewica"). Do barwniejszych ksig Starego Testamentu naley Pie nad Pieniami, zbir miosnych kantylen krlewskiego pana modego i jego ukochanej. Pie za symboliczny olejek zalubin uznaje aromatyczny rodek do namaszczenia zwany nard15. To wanie tym drogim nardem Maria z Betanii namacia gow Jezusa w domu azarza (Szymona Zeloty)16. Opis podobnego zdarzenia znajdujemy w Ewangelii ukasza (7 37-38): jaki czas wczeniej pewna kobieta natara stopy Jezusa olejkiem i wytara je potem swoimi wosami. Mapa 4 Nowy Testament szersza sceneria U Jana (11, 1-2) rwnie jest wzmianka o tym wczeniejszym namaszczeniu i konkretnie mwi si o kobiecie imieniem Maria. Jan nastpnie wyjania, jak rytua namaszczenia stp Jezusowi zosta dokonany kolejny raz przez t sam kobiet w Betanii. Gdy Jezus siedzia przy stole, Maria wzia funt czystej, bardzo drogiej maci nardowej, namacia nogi Jezusa i otara je swoimi wosami, a dom napeni si woni maci" (J 12, 3). W Pieni nad Pieniami (1, 12) jest motyw oblubienicy: Dopki krl jest przy stole biesiadnym, mj nard wydaje sw wo". Nie tylko Maria z Betanii namacia gow Jezusa w domu Szymona (Mt 26, 67 i Mk 14, 3), ale w marcu 33 roku n.e. rwnie namacia mu nogi, a nastpnie otara je wosami. Dwa i p roku wczeniej, we wrzeniu 30 roku n.e. wykonaa ten sam rytua namaszczenia stp po weselu w Kanie. Przy obu okazjach namaszczenie miao miejsce, gdy Jezus siedzia przy stole (niczym krl, zgodnie z motywem zaczerpnitym z Pieni nad Pieniami). Jest to nawizanie do staroytnego rytuau, podczas ktrego krlewska oblubienica przygotowuje st oblubiecowi. Rytua z nardem by przywilejem oblubienicy mesjasza i nastpowa wycznie podczas ceremonii pierwszych" i drugich zalubin". Tylko jako penoprawna ona Jezusa, jako prawowita kapanka, moga Maria namaci mu zarwno gow, jak i nogi wit maci. Psalm 23 jeden z najbardziej znanych opisuje Boga zgodnie z msko-eskim obrazowaniem tego okresu17, zarwno jako Pasterza, jak i Oblubienic. O Oblubienicy jest mowa: Zastawiasz przede mn st [...] Namaszczasz oliw gow moj"18. Wedug uwiconego rytuau lubnego staroytnego Sumeru (ziemi Noego i Abrahama) wielka Matka Bogw Inanna braa za oblubieca

pasterza Dumuziego (lub Tamuziego)19 i z tego zwizku powstao w Kanaanie pojcie Bogini Macierzy-i-Jehowy przechodzc przez faz Aszery i El Elohima20. Namaszczenie krla naleao do zwyczajw egipskich (odziedziczonych po jeszcze starszych rytuaach z mezopotamskiego Sumeru) i byo przywilejem czy obowizkiem pboskiej siostryoblubienicy faraona. Do namaszczenia uywano tuszczu krokodylego, gdy uwaano, e daje seksualn moc. (W rzeczy samej egipskie messeh, krokodyl" odpowiada hebrajskiemu mesjasz namaszczony"21.) Faraonowie mieli eni si z siostrami, poniewa dziedzictwo dynastii nastpowao w linii eskiej. Krlowie Judy nie praktykowali tego, ale uznawali, e linia eska suy przekazywaniu krlewskoci i innych dziedzicznych znaczcych uprawnie (nawet dzisiaj mwi si, e kto jest prawdziwym ydem, jeli jego matka jest/bya ydwk). Dawid dostpi godnoci krla enic si z Mikal, crk krla Saula. O wiele pniej krl Herod uzyska swj status, enic si z Mariamne z krlewskiego domu Hasmoneuszy. Tak jak mczyni wyniesieni na rne patriarchalne stanowiska przybierali imiona reprezentujce ich przodkw Izaaka, Jakuba i Jzefa tak i kobiety nazyway si stosownie do pochodzenia i rangi. Te imienne zwyczaje obejmoway Rachel, Rebek i Sar22. ony mczyzn z linii Sadoka i Dawida miay rangi Eliszeba (Elbieta) i Miriam (Maria). To dlatego matka Jana Chrzciciela jest nazywana w Ewangelii Elbieta, a matka Jezusa Maria. Rwnie dlatego, wedug tej samej praktyki, ona Jezusa bya Mari. Te kobiety przechodziy ceremoni drugich zalubin dopiero w trzecim miesicu ciy, kiedy to przestaway by almah i zyskiway miano matki". Obcowanie pciowe byo dozwolone w grudniu; mowie i ony mieszkali osobno przez reszt roku. W pocztkowym okresie rozdzielona kobieta bya klasyfikowana jako wdowa" (stopie poniej almah) i powinna bya opakiwa swojego ma. Jest to opisane u ukasza (7, 38), kiedy Maria z Betanii przy pierwszej okazji stanwszy z tyu u jego ng, zapakaa, i zacza zami zlewa nogi jego". Gdy symboliczne wdowiestwo weszo ju do zwyczaju, ona podczas tych dugich okresw separacji zyskiwaa klasztorne miano siostry", tak jak w przypadku wspczesnej zakonnicy. Wic kim bya Maria z Betanii kobieta, ktra dwukrotnie namacia Jezusa nardem zgodnie z tradycj mesjask? Naprawd nigdy nie bya Mari z Betanii". W Biblii ona i Marta s jedynie nazywane siotrami" w domu azarza (Szymona) z Betanii. Peen tytu Marii to Siostra Miriam Magdala lub, jak jest lepiej znana, Maria Magdalena. Grzegorz I, biskup Rzymu w latach 590-604 i w. Bernard (1090-1153), opat cysterw w Clairvaux, potwierdzili, e Maria z Betanii bya identyczna z Mari Magdalen. Przy drugiej okazji, gdy Jezusa namaszczono nardem w domu Szymona Zeloty, Judasz Sikariota gono da wyraz niezadowoleniu wobec takiego biegu spraw. Wyrazi swj sprzeciw (J 12, 4-5) i wkroczy na drog zdrady. W nastpstwie nieudanej rewolty zelotw przeciwko Piatowi Judasz musia si ukrywa. Jezus by dla niego niezbyt uyteczny pod wzgldem politycznym, gdy nie mia znaczenia w Sanhedrynie23, tak e Judasz zdecydowa si zczy swj los z bratem Jezusa, Jakubem, czonkiem rady. Dlatego te Judasz nie tylko nie sprzyja namaszczeniu Jezusa na mesjasza, ale nowe przymierze z Jakubem sprawio, e wyniesienie Jezusa budzio w nim niech. Jezus przywizywa wielk wag do namaszczenia przez Mari (Mk 14, 9): Zaprawd powiadam wam: Gdziekolwiek na caym wiecie bdzie zwiastowana ewangelia, bd opowiada na jej pamitk i o tym, co ona uczynia". Poza tym, e Jezus podobno kocha Mari Magdalen, niewiele w Ewangeliach wskazuje na ich bliskie stosunki, dopki Maria nie pojawia si z matk Jezusa i Salome (przyjacik Szymona Zeloty24) podczas Ukrzyowania. Inaczej jest w Ewangelii Filipa", w ktrej stosunki midzy Jezusem i Mari zostay opisane wprost: A towarzyszk Zbawcy jest Maria Magdalena. Bowiem Chrystus kocha j bardziej ni wszystkich uczniw i czsto caowa w usta. Reszta bya tym uraona i wyraaa nagan. Mwili mu: Czemu kochasz j bardziej ni nas? Zbawca odpowiedzia im: Czemu nie kocham was tak, jak jej...? Wielka jest tajemnica maestwa bo bez niej wiat by nie istnia. Teraz istnienie wiata zaley od czowieka, a istnienie czowieka od maestwa. Poza szczeglnym podkreleniem wagi maestwa wzmiankowane caowanie w usta" jest te istotne; ma zwizek z urzdem witej oblubienicy i oblubieca, i nie jest oznak pozamaeskiej mioci czy przyjani. Bdc czci krlewskiego motywu oblubienicy, takie pocaunki s tematem pierwszego wersu Pieni nad Pieniami: Niech mnie ucauje pocaunkiem ust swoich! Ach, twoja mio jest sodsza ni wino".

W Ewangelii wedug w. Jana nie ma wzmianki o maeskich posugach w Kanie, jedynie o weselu i winie, i wodzie. Byli tam uczniowie oraz gocie, w tym poganie i inni, formalnie nieczyci". W takim razie nie bya to ceremonia zawarcia maestwa, ale uwicony posiek poprzedzajcy zarczyny. Zwyczaj wymaga obecnoci urzdowego gospodarza (jak okazuje si w opisie), ktry sprawowa pen wadz jako starosta". Wadz mia ponadto tylko oblubieniec i jego matka; tak si te stao, gdy wynika sprawa wina do sakramentu, matka Jezusa rzeka sugom (J 2, 5): Co wam powie, czycie". aden z goci nie mia prawa wydawania takich polece. Std te jest jasne, e Jezus i oblubieniec to jedna i ta sama osoba. Komunia zarczyn (6 czerwca 30 roku) miaa miejsce na trzy miesice przed pierwszym namaszczeniem ng Jezusa w domu Szymona (3 wrzenia 30 roku). Jak widzielimy, zasady byy cile okrelone. Tylko jako oblubienica Jezusa Maria moga dokona czynnoci narzuconej przez mesjask tradycj. Po tym jak zakoczyo si jej pierwsze maestwo" we wrzeniu, opakiwaa ma (k 7, 38), zanim rozstali si na okres obowizkowej separacji. Wczeniej, jako zarczona almah bya klasyfikowana jako grzesznica" i kobieta upada"25. Maonkowie a do grudnia nie mogli si zbliy cielenie. ZATAJENIE DOWODW LUBU Wszelkie wzmianki o maestwie Jezusa wiadomie usunito z Nowego Testamentu dekretem Kocioa, std prno by ich tam szuka. Odkryto to dopiero w 1958 roku, gdy Morton Smith, wykadowca historii staroytnej Uniwersytetu Columbia w Stanach Zjednoczonych odkry manuskrypt patriarchy konstatynopolitaskiego Kocioa powszechnego w klasztorze Mar Szeba. Cytowane poniej fragmenty pochodz z jego pism26. W pracach w. Ignacego z Antiochii znajdowa si zapis listu biskupa Klemensa z Aleksandrii (ok. 150-215), Ojca Kocioa. By zaadresowany do Teodora. By tam rwnie nieznany fragment Ewangelii wedug w. Marka. Klemens stwierdza w licie, e oryginaln Ewangeli wedug w. Marka zatajono, poniewa nie odpowiadaa wymogom Kocioa. W licie czytamy: Gdy jeli nawet rzekli co prawdziwego, ten, kto Prawd kocha, nie powinien si z nimi zgadza. Jako e nie wszystkie rzeczy prawdziwe s Prawd; ani prawda, ktra zdaje si prawdziwa wedle ludzkich opinii, winna by wywyszona ponad prawdziw Prawd Prawd wiary. Ewangeli wedug w. Marka opublikowano pierwsz i posuya ona czciowo za podstaw innym Ewangeliom synoptycznym Mateusza i ukasza. List biskupa Klemensa koczy si oficjaln instrukcj, ktra ma zapewni utrzymanie w tajemnicy oryginalnego tekstu Marka: Nie wolno nigdy im ustpowa. Ani gdy przedo swe faszerstwa, nie wolno przyznawa im racji, e tajna Ewangelia jest dzieem Marka ale powinno si temu zaprzeczy pod przysig. Gdy nie wszystkie rzeczy prawdziwe winny by powiedziane wszystkim ludziom. W usunitej czci Ewangelii jest relacja o powstaniu azarza z martwych ale w tej relacji azarz (Szymon Mag/Zelota) woa do Jezusa z grobu, jeszcze przed odsuniciem gazu27. Dziki temu jest cakiem jasne, e czowiek ten nie by martwy w sensie fizycznym co obala uparte twierdzenie Kocioa, e naley uzna powstanie z martwych za cud. Co wicej, oryginalna Ewangelia wedug w. Marka nie zawiera szczegw o Zmartwychwstaniu i jego nastpstwach; koczy si po prostu ucieczk kobiet sprzed pustego grobu. Kocowe 12 wersw szesnastego rozdziau Marka, tak jak s publikowane dzisiaj, omykowo doczono pniej28. Waga tego odkrycia polega na tym, e przypadek z azarzem to cz tej samej sekwencji zdarze, ktrych zwieczeniem byo namaszczenie Jezusa w Betanii przez Mari Magdalen. Ewangelie synoptyczne nie mwi, co si stao w chwili przybycia Jezusa do domu Szymona, nie ma w nich powstania azarza z martwych. Ale Jan (11, 20-29) opisuje: Gdy wic Marta usyszaa, e Jezus idzie, wybiega na jego spotkanie; ale Maria siedziaa w domu [...] [Marta] odesza i zawoaa Mari, siostr swoj i rzeka: Nauczyciel tu jest i woa ci. A ta skoro to usyszaa, wstaa spiesznie i posza do niego. Nie podano adnych powodw ocigania si Marii, chocia poza tym fragment wydaje si cakiem jednoznaczny. Ale incydent opisano o wiele bardziej szczegowo w utajnionej czci Marka. Wyjaniono, e Maria faktycznie wysza z domu przy pierwszej okazji, ale zostaa zganiona przez uczniw, ktrzy odesali j z powrotem do rodka, kac oczekiwa polecenia Nauczyciela. Jest faktem, e Maria jako ona Jezusa bya zwizana cisymi zasadami postpowania oblubienicy. Nie wolno jej byo opuszcza domu i wita maonka, dopki nie wyrazi na to zgody29. Opis Jana bez

komentarza pozostawia Mari w przypisanym jej miejscu, ale bardziej szczegowy tekst Marka celowo ocenzurowano. Skrcenie opowieci o azarzu tumaczy, dlaczego namaszczenie relacjonowane w Ewangeliach wedug w. Marka i Mateusza odbywa si w domu Szymona Trdowatego, a nie azarza, jak o tym mowa w Ewangelii wedug w. Jana. Ale okrelenie Szymon Trdowaty" jest tylko kolejnym zakamuflowanym opisem Szymona Zeloty (azarza); nazwano go Trdowaty", bo ekskomunikowany sta si nieczysty". To z kolei tumaczy przedziwn anomali bo oto czytamy, i trdowaty przyjmuje szacownych przyjaci w swoim piknym domu. Symboliczne okrelenie Trdowaty" stanowio szyfr i miao ukry przed okiem niewtajemniczonych waciw tre przekazu. Jezus wjedajc do Jerozolimy na ole by nie tylko formalnie namaszczonym mesjaskim Chrystusem, by take przyszym ojcem, jego ona bya w trzecim miesicu ciy. 6 ZDRADA I UKRZYOWANIE POLITYKA I PASCHA Wjazd Jezusa Chrystusa do Jerozolimy by urzdzony z wielkim rozmachem; drog wyoono paszczami i gazkami palmowymi, wznoszono okrzyki: Hosanna Synowi Dawidowemu!" (Mt 21, 9). Jednake panuje pogld, e w tej wielkiej ceremonii brali udzia jego uczniowie (jak zapisano u ukasza 19, 39-39). Rozrzucanie gazi palmowych miao przypomnie ludziom o triumfalnym wjedzie do Jerozolimy Szymona Machabeusza ktry wyzwoli Palestyn spod syryjskiego jarzma w 142 roku p.n.e.1 Ale oblicze Jezusa nie byo dobrze znane w miecie; by kim znanym tylko dla mieszkacw Galilei i okolicznych terenw. W rzeczy samej Mateusz (21, 10) stwierdza: A gdy wjecha do Jerozolimy, poruszyo si cae miasto, mwic: Kt to jest?". Proroctwo Jana Chrzciciela2 stanowio, e w marcu 33 roku objawi si zbawca mesjasz i na tron wstpi prawowity krl. Wiele rzeczy starannie przygotowano na ten czas namaszczenie, olic, gazki palmowe i tak dalej. Ale nie nastpio nic nadzwyczajnego! Wedug Marka (11, 11) Jezus wszed do wityni, obejrza wszystko, a e ju bya pna godzina, wyszed z dwunastoma do Betanii". ukasz (19, 40) opowiada, e faryzeusze napomnieli uczniw za wywoanie zamieszania. Mateusz (21, 12) dodaje: I wszed Jezus do wityni, i wyrzuci wszystkich, ktrzy sprzedawali i kupowali w wityni, a stoy wekslarzy i stragany handlarzy gobiami powywraca". Nastpnie powrci do Betanii. Jan wyjania, e Jezus mwi do ludzi na ulicy, po czym chocia tyle cudw dokona wobec nich, niewierzyli w niego" (J 12, 37). W sumie wizyta w Jerozolimie bya fiaskiem. Jezusa nie spotkao oczekiwane powitanie i zda sobie spraw, e jego dni s policzone.Mowie uczeni w Pimie i arcykapani szukali sposobu, jak by go podstpem pojma i zabi" (Mk 14, 1). Plan stworzenia idyllicznej Judei wolnej od rzymskiego jarzma zawid. Zawid, gdy marze Jezusa o zjednoczeniu ludu (poczeniu ydw i pogan przeciwko Rzymianom) nie akceptowali sekciarscy ziomkowie. Szczeglnie faryzeusze, saduceusze i podobne grupy nie chciay stan pod sztandarem unifikacji. Oni obstawali przy utrzymaniu ich praw i wierze a Rzymianie na og nie wtrcali si w t dziedzin. Rwnie w tym czasie nastpi powany rozam w gronie apostow. Szymon Zelota od dawna toczy spr z Jonatanem Annaszem (Jakubem Alfeuszem), a ich polityczna rywalizacja signa szczytu. W swoich partiach nosili tytuy Byskawicy i Gromu, obaj pragnli obj najwysze stanowisko Ojca. Szymon by Ojcem od marca 31 roku, ale straci wyszo nad Jonatanem w wyniku ekskomuniki. Jonatan by zmuszony przyj do wiadomoci powstanie z martwych azarza" (dziki czemu Szymon powrci do politycznego i spoecznego ycia), ale nie zamierza oddawa nowo zdobytej wadzy, zwaszcza e Szymon zmartwychwsta" wbrew ustalonym zasadom. Midzy Jonatanem i Jezusem by te spr: czy ochrzczeni poganie powinni podlega obrzezaniu. Jezus uznawa prawo wyboru konwer-tytw, Jonatan za chcia obowizkowego zabiegu. Wreszcie Jonatan odrzuci plan zelotw otwartej wojny z Rzymianami, podczas gdy Szymon zapalczywy w mowie i czynach by za wojn. W tej sprawie Jezus by skonny trzyma stron Szymona, nie dlatego e szczeglnie popiera rozwizanie siowe, ale dlatego e nie podobaa mu si bierno Jonatana. W rodku tych wani szamota si Judasz Sikariota, gotowy stan u boku osoby najbardziej wpywowej pod wzgldem politycznym. Judasz utraci przywdztwo zelotw. Mia jednak nadziej, e Jonatan, nowy Ojciec, zaakceptuje jego ponowne duchowe wyniesienie i wystpi w tej sprawie o zatwierdzenie decyzji do namiestnika rzymskiego, Poncjusza Piata. W kwestii obrzezania

nawrconych Judasz wyranie sprzeciwia si Jezusowi i trzyma stron Jonatana. Rwnoczenie zdawa sobie spraw, e Szymon ma sab pozycj; by oskarony o przestpstwo (razem z Judaszem i Tadeuszem) jako przywdca rewolty zelotw. Zagraao to nawet Jezusowi, gdyby zdoano mu udowodni aktywne wsparcie frakcji wojennej. To z kolei byo wygodnym rozwizaniem dla Judasza, gdy mg zdradzi pogldy Jezusa i miejsce pobytu Tadeusza. Niebawem po tak zwanym triumfalnym" wjedzie do Jerozolimy nasta czas ydowskiego wita Paschy. Tumy pielgrzymw przybyy do miasta, by wraz ze staymi mieszkacami wzi udzia w rytuale jagnicia paschalnego, zgodnie z opisami Ksigi Wyjcia (12, 3-11). W tym czasie Jezus i apostoowie udali si do przestronnej sali jadalnej, w ktrej mieli spoy wit Ostatni Wieczerz. W sekwencji tej jest kilka wtpliwych szczegw. Jak to moliwe, e w czasie, gdy wszystkie kwatery pkay w szwach, apostoom udao si znale pomieszczenie o tak znacznych rozmiarach? Jak poszukiwani za dowodzenie niedawn rewolt zeloci Szymon, Judasz i Tadeusz mogli porusza si swobodnie po Jerozolimie? Odpowied na te pytania mona znale w zwojach znad Morza Martwego. Ostatnia Wieczerza wcale nie odbya si w Jerozolimie, ale w Kumran3. Jzef Flawiusz wyjania w Dawnych dziejach Izraela, e esseczycy nie uznawali tradycyjnego ydowskiego wita w Jerozolimie4 i nie praktykowali rytuau jagnicia paschalnego5. Ponad 160 lat wczeniej, gdy naboni Hasidim opucili Jerozolim i udali si do Kumran okoo 130 roku p.n.e.6, nowe otoczenie stao si dla nich substytutem witego miasta. Ta tradycja ya wrd esseczykw i w tym kontekcie czsto nazywali Kumran Jerozolim7. Jak wiadczy o tym pewien zwj znad Morza Martwego, Regua wsplnoty, sawna Ostatnia Wieczerza to w istocie Mesjaska Uczta (Wieczerza Paska). To, e odbywaa si rwnoczenie ze witem Paschy w Jerozolimie, byo czystym przypadkiem, gdy Mesjaska Uczta miaa odmienne znaczenie. Gwnymi gospodarzami byli najwyszy kapan i mesjasz Izraela8. Lud wsplnoty reprezentowali wyznaczeni funkcjonariusze, ktrzy razem tworzyli Rad Delegatw Apostow. Reguy ustalaj waciwy porzdek przy stole i szczegy rytuau podczas posiku. Kocz si nastpujco: A gdy zbieraj si przy stole wsplnoty [...] i mieszaj wino do wypicia, niech aden czowiek nie wyciga przed kapanem rki po chleb lub wino, bowiem to w pobogosawi pierwsze owoce chleba i wina [...] A nastpnie mesjasz Izraela wycignie swe rce nad chlebem, a nastpnie caa zebrana wsplnota udzieli bogosawiestwa, kady wedle swojej rangi9. Gdy podczas Uczty nadesza pora komunii, Judasz opuci pomieszczenie pod pretekstem rozdania jamuny ubogim (J 13, 28-30). Faktycznie uda si zdradzi Jezusa, a Jezus ktry przejrza jego intencje rzek: Czy zaraz, co masz czyni" (J 13, 27). Wci by czas na spenienie si przepowiedni Chrzciciela ale ostateczny termin wypada wanie tej nocy wiosennego zrwnania, 20 marca10. Jezus wiedzia, e jeli nie padnie adne owiadczenie na jego korzy, jego plan si nie powiedzie. Od tej nocy nie bdzie nadziei na ziszczenie mesjaskich przepowiedni i zostanie ogoszony uzurpatorem. Po wyjciu Judasza czas bieg szybko, zbliaa si pnoc. Po uczcie Jezus i apostoowie udali si do starego klasztoru Kumran, zwyczajowo nazywanego Gra Oliwna". Jest kilka niezgodnoci midzy Ewangeli wedug w. Jana i Ewangeliami synoptycznymi co do dokadnego biegu wypadkw, ale tak czy inaczej Jezus przepowiedzia swj los i zapowiedzia towarzyszom, jak si bd zachowywa. Owiadczy nawet, e Piotr, Skaa", zaprze si go w obliczu niespenionego proroctwa. Podczas gdy niektrzy uczniowie spali w ogrodzie klasztornym, Jezus chodzi wrd nich (Mt 26, 36-45), przeywajc katusze na myl, e prba zostania zbawc .mesjaszem moe si nie uda. Mina pnoc. Wtedy pojawi si Judasz Sikariota z onierzami. Peny sukces planu Judasza zalea od ask u Ojca, Jonatana Annasza. To, czy Judasz podj wykalkulowane ryzyko, czy wczeniej doszed do porozumienia z Jonatanem, jest niepewne. Ale gdy nadesza chwila pojmania, Jonatan z pewnoci stan po stronie Judasza. Nie ma w tym nic dziwnego, gdy crka Jonatana Annasza bya on faryzeusza Kaifasza, arcykapana, i obaj, Jonatan i Judasz, byli w politycznej opozycji do bliskiego przyjaciela Jezusa, Szymona Zeloty. Po aresztowaniu sudzy ydowscy pojmali Jezusa, i zwizali go. I zaprowadzili najpierw do Annasza; by bowiem teciem Kaifasza, ktry by w tym roku arcykapanem" (J 18, 12-13). Jest bardziej ni dziwne, e Szymon Zelota, ktry z pewnoci musia by obecny przy tych wydarzeniach, wcale nie jest wspomniany w relacji ewangelicznej. Jednak u Marka (14, 51-52) jest te zadziwiajca, bardzo mglista wzmianka o osobie, ktr rwnie dobrze mg by Szymon. A pewien modzieniec, majc narzucone przecierado na goe ciao, szed za nim. I pochwycili go. Ale on pozostawi przecierado i uciek nagi". Ucieczka nago" byaby symbolicznym pozbawieniem szaty

kapaskiej, wysokiej rangi, a okrelenie modzieniec" odnosioby si do wieo upieczonego nowicjusza we wsplnocie11. UKRZYUJ GO! Sd nad Jezusem trudno nazwa by sdem i cay scenariusz, tak jak opisano go w Ewangeliach, jest peen dwuznacznoci. Mateusz (26, 57-59) tak to opisuje: A ci, ktrzy pojmali Jezusa, przywiedli go do Kaifasza, arcykapana, gdzie zeszli si uczeni w Pimie i starsi [...] Lecz arcykapani i caa Rada Najwysza szukali faszywego wiadectwa przeciwko Jezusowi, aby go skaza na mier". Relacja Marka (14, 53) jest bardzo podobna: I przywiedli Jezusa do arcykapana, i zeszli si wszyscy arcykapani, i starsi, i uczeni w Pimie". Jeli nawet mona si zgodzi, e wszyscy arcykapani, uczeni w Pimie i starsi byskawicznie zebrali si we wczesnych godzinach rannych, jest faktem, e byo w zupenej sprzecznoci z prawem, aby Rada ydowska zasiadaa noc. ukasz (22, 66) daje do zrozumienia, e chocia Jezusa najpierw zabrano do Kaifasza, Sanhedryn zebra si dopiero nastpnego dnia. Ale nawet wtedy posiedzenie byo niezgodne z prawem ydowskim, gdy Radzie nie wolno byo zbiera si podczas Paschy12. Wszystkie Ewangelie stwierdzaj, e Piotr szed za Jezusem do domu, w ktrym przebywa Kaifasz, i e aposto zapar si Jezusa trzy razy, tak jak byo zapowiedziane. Jednak ten dom nie znajdowa si w granicach Jerozolimy; by to dom modlitwy w Kumran13 . Jako arcykapan Kaifasz musia bra udzia w Uczcie Mesjaskiej, zgodnie z Regu wsplnoty, i std te przebywaby w domu wsplnoty razem z innymi urzdnikami Sanhedrynu w noc poprzedzajc paschalny pitek. Ale Ewangelia wedug w. Jana (18, 15-16) wprowadza now posta, idc krok w krok za Piotrem: A szed za Jezusem Szymon Piotr i drugi ucze. A ucze ten by znany arcykapanowi i wszed z Jezusem na dziedziniec paacu arcykapana; Piotr za sta na zewntrz przed bram. Wyszed wic w drugi ucze, ktry by znany arcykapanowi, i porozmawia z odwiern, i wprowadzi Piotra. Ten inny ucze, ktry znalaz si tam wedle wasnej woli, i ktrego znajomo z arcykapanem jest podkrelana, nie by z pewnoci uwiziony jak Jezus. W tych okolicznociach opis wskazuje, e bardzo prawdopodobnie by nim Jonatan Annasz (Jakub Alfeusz), te arcykapana. Wszystkie opisy s zgodne, e Kaifasz przekaza Jezusa rzymskiemu namiestnikowi, Poncjuszowi Piatowi, ktrego obecno uatwia bezporednie przesuchanie Jezusa podczas Paschy. Potwierdza to Jan (18, 28-31), co jedynie prowadzi do jeszcze wikszego zamieszania: Prowadzili wic Jezusa do Kaifasza na zamek; a byo rano; ale sami nie weszli na zamek, aby si nie skala, by mc spoy wieczerz paschaln. Wtedy wyszed do nich Piat i rzek: Jak skarg wnosicie przeciwko temu czowiekowi? Odpowiedzieli mu, mwic: Gdyby ten nie by zoczyc, nie wydalibymy go tobie. I rzek im Piat: Wecie go i osdcie go wedug waszego zakonu. Rzekli mu ydzi: Nam nie wolno nikogo zabija. Sanhedryn mia nie tylko pen wadz osdzania przestpcw, ale rwnie wydawania i wykonywania wyrokw mierci. Ewangelie twierdz rwnie, e Piat chcia nawet uwolni Jezusa, bo na wito zwyk by namiestnik wypuszcza ludowi jednego winia" (Mt 27, 15). Znw musimy zaznaczy, e nie jest to prawda nigdy nie byo takiego zwyczaju14. Wtedy wanie powraca na scen Judasz. aujc zdrady zwrci trzydzieci srebrnikw arcykapanom i starszym [...] Po naradzie wic nabyli za nie pole garncarza" (Mt 27, 3-7). Ta relacja dziwnie przypomina fragment Ksigi Zachariasza ze Starego Testamentu (11, 13): Wtedy wziem trzydzieci srebrnikw i wrzuciem je w wityni do skarbca". Mateusz (27, 5) twierdzi dalej, e gdy Judasz zwrci pienidze kapanom, poszed i powiesi si. Ale dokadniej biorc, przygotowa scen swojego upadku, gdy faktyczna mier jest opisana w Dziejach (l, 16-18). Jeli, jak twierdz Ewangelie, zarwno Szymon, jak i Judasz s uwikani w aresztowanie i sd Jezusa, wyglda na to, e Tadeusz trzeci z przywdcw zelotw nie jest wspomniany po Ostatniej Wieczerzy. Ale faktycznie pojawia si w scenie sdu. Tadeusz Alfeusz" by zastpc Ojca, a wic synem Ojca" w sensie religijnym. W hebrajskim wyraenie syn Ojca" ma elementy bar (syn) i abba (ojciec) wic Tadeusz mg by okrelany jako Bar-abba". A czowiek nazywany Barabasz ma bezporedni zwizek z moliwoci uwolnienia Jezusa przez Poncjusza Piata. U Mateusza (27, 16) Barabasz jest okrelony jako osawiony wizie", u Marka (15,7) jako jeden z tych, ktrzy podczas rozruchw popenili zabjstwo", u ukasza (23, 19) jako wtrcony do wizienia

z powodu wywoanego w miecie rozruchu i zabjstwa", a Jan (18, 40) nazywa go zabjc". Sformuowanie Jana jest bardzo oglnikowe, gdy zwykli zabjcy nie byli wedle zwyczaju skazywani na ukrzyowanie. Jednake sowo uyte w oryginalnej grece, Ists, nie znaczy zabjca, lecz przestpca. Sformuowanie Marka wskazuje o wiele dokadniej na udzia Barabasza" w niedawnym powstaniu zelotw przeciwko Piatowi. Gdy trzej winiowie: Szymon, Tadeusz i Jezus stanli przed Piatem, oskarenia przeciwko Szymonowi i Tadeuszowi byy jasne obaj byli znanymi przywdcami zelotw i ciyy na nich wyroki za zorganizowanie powstania. Piat mia natomiast trudnoci, by udowodni win Jezusowi. Jezus znalaz si przed obliczem namiestnika tylko dlatego, e ydzi chcieli si go pozby i poprosili Piata, by orzeka w sprawie wszystkich trzech oskaronych. Piat zwrci si do hierarchii ydowskiej o dostarczenie mu chociaby pretekstu Jak skarg wnosicie przeciwko temu czowiekowi?" ale nie otrzyma zadowalajcej odpowiedzi. Zdziwiony tym Piat sugeruje, by ydzi zabrali Jezusa i osdzili go zgodnie ze swoim prawem. Ale ydowscy hierarchowie znaleli doskonae usprawiedliwienie: Nam nie wolno nikogo zabija". Wtedy Piat zapyta samego Jezusa: Czy Ty jeste krlem ydowskim? Odpowiedzia Jezus: Czy sam od siebie mwisz, czy inni powiedzieli ci o mnie?" Odpowiedzia Piat: [...] Nard twj i arcykapani wydali mi ciebie; co uczynie?" Przesuchanie trwa, a wreszcie Piat wyszed znowu do ydw i powiedzia do nich: Ja w nim adnej winy nie znajduj" (J 18, 33-38). W tym momencie na scenie pojawia si Herod Antypas z Galilei (k 23, 7-12). Nie by przyjacielem kapanw i uwolnienie Jezusa byo mu na rk, jako prowokacja wobec kuzyna, krla Heroda Agrypy. Antypas zawar umow z Piatem Jezus mia by uwolniony. W ten sposb pakt midzy Judaszem Sikariot i Jonatanem Annaszem zosta zniweczony w wyniku porozumienia midzy tetrarch z rodu Heroda a rzymskim namiestnikiem. Od tej chwili Judasz utraci wszelkie szans uniewinnienia za swoj dziaalno zelock i jego dni byy policzone. W duchu nowego porozumienia Piat powiedzia starszynie ydowskiej: Przyprowadzilicie do mnie tego czowieka jako podegacza ludu, a tymczasem ja przesuchawszy go wobec was, nie znalazem w tym czowieku adnej z tych win, ktre mu przypisujecie. A Herod take nie; odesa go bowiem z powrotem do nas. I oto nie popeni On niczego, czym by na mier zasuy. Ka go wic wychosta i wypuszcz. (k 23, 14-16) Gdyby czonkowie Sanhedrynu odczekali do koca Paschy, mogliby przeprowadzi wasny sd w zgodzie z prawem. Ale umylnie zrzucili odpowiedzialno na Piata, bo nie potrafili wysun adnych istotnych oskare. Z pewnoci nie liczyli na poczucie sprawiedliwoci Piata ani na interwencj Heroda Antypasa. Piat stara si pogodzi swoj decyzj uwolnienia z ide paschalnej amnestii da ydom wybr: Jezus czy Barabasz? Na to Zakrzyknli wic wszyscy razem tymi sowy: Stra tego, a wypu nam Barabasza" (k 23, 18). Piat nadal wstawia si za Jezusem, ale ydzi krzyczeli: Ukrzyuj, ukrzyuj go! [...] A Piat ponownie przemwi do nich, chcc uwolni Jezusa [...] C zego Ten uczyni?" Ale wobec nacisku starszyzny ydowskiej nie mg nic wicej uczyni, uleg wic i uwolni Barabasza" (Tadeusza). Rzymscy onierze naoyli Jezusowi koron z cierni i owinli go w purpurowy paszcz (by krl ydowski" mia koron i barwy krlewskie). Piat odda go w rce kapanw mwic: Oto wyprowadzam go do was, abycie poznali, e w nim adnej winy nie znajduj" (J 19, 4). NA GOLGOT Sprawy uoyy si po myli starszyzny ydowskiej ich plan powid si. Tadeusz (Barabasz) mia by uwolniony, Szymon i Jezus za byli w areszcie, jak i Judasz Sikariota. Niewtpliwie najwikszym odstpc by rzdzcy Ojciec, Jonatan Annasz, niegdysiejszy aposto znany jako Jakub Alfeusz (lub Natanael). Na miejscu zwanym Trupi Czaszk wzniesiono popiesznie trzy krzye. Mieli umrze na nich Jezus i dwaj dowdcy rebelii: Szymon Zelota i Judasz Sikariota. W drodze na ukrzyowanie na Kalwarii nastpio znaczce zdarzenie tajemniczy osobnik nazywany Szymonem Cyrenejczykiem by zmuszony dwiga krzy Jezusa (Mt 27, 32). Wysunito wiele teorii co do tosamoci Cyrenejczyka, ale nie maj one wielkiego znaczenia. Liczy si to, e w ogle tam by. Jest o nim interesujca wzmianka w dawnym koptyjskiem tekcie, Drugim traktacie wielkiego Seta, odkrytym pord ksig w Nag Hammadi: podczas ukrzyowania na miejscu zwanym Trupi Czaszk zastpiono przynajmniej jedn z ofiar, wspomina si przy tym Cyrenejczyka. Wiele przemawia za tym, e zamiana udaa si: w traktacie czytamy bowiem, e Jezus nie umar na krzyu.

Przytoczono sowa samego Jezusa: Co do mierci mojej ktra ich oczom wydaa si wystarczajco prawdziwa bya dla nich prawdziwa, z powodu ich niezrozumienia i lepoty". Jednak Szymon Cyrenejczyk zastpi Szymona Zelot, nie Jezusa. Egzekucja dwch takich ludzi, jak Jezus i Szymon nie moga nie wywoa reakcji. Postanowiono przechytrzy ydowskie wadze (ludzie Piata mogli wzi udzia w realizacji tego miaego planu). Zastosowano rodek wprowadzajcy w piczk i podstawiono inn osob w miejsce skazanych. Moemy zaoy, e plan taki zrodzi si w rodowisku Szymona Zeloty, gowy magw samarytaskich, cieszcego si saw najwikszego maga swoich czasw. Zarwno Dzieje Piotra, jak i Rozporzdzenia apostolskie15 powtarzaj opowie, jak Szymon le-witowa nad Forum Romanum. Jednake na Kalwarii sprawy miay si inaczej: Szymon by pod eskort prowadzony na egzekucj. Po pierwsze naleao uwolni Szymona spod stray podsunito wic zastpc Cyrenejczyka, ktry by sprzymierzony z Tadeuszem (Barabaszem). W drodze na Golgot Cyrenejczyk przyj ciar Jezusa i w ten sposb znalaz si w grupie skazacw. Sama zamiana nastpia w miejscu ukrzyowania, w trakcie zamieszania przy wznoszeniu krzyy. Wtedy wanie Cyrenejczyk znik"; faktycznie zaj miejsce Szymona16. W Ewangeliach nastpne fragmenty s oglnikowe. Brak szczegw o ludziach ukrzyowanych obok Jezusa poza tym, e opisuje si ich jako otrw". I tak przygotowano cae przedstawienie Szymon Zelota znalaz si na wolnoci i od tej pory mg reyserowa wydarzenia. MIEJSCE ZWANE TRUPI CZASZK Ukrzyowanie jest opisywane jako wydarzenie publiczne, Ewangelie potwierdzaj jednak (np. k 23, 49), e widzowie byli obowizani oglda egzekucj z daleka". U Mateusza, Marka i Jana miejsce nosi nazw Golgota", podczas gdy u ukasza Kalwaria". Ale obie nazwy (hebr. Gulgoleth, aramejskie Gulgolta, ac. Caharia) pochodz od sowa czaszka i znaczenie nazwy, podanej we wszystkich Ewangeliach, jest jednoznaczne miejsce zwane Trupi Czaszk". Trzy wieki pniej, gdy wiara chrzecijaska zacza zyskiwa wpywy, przemianowano rozliczne miejsca wok Jerozolimy i nadano im nazwy o domniemanym nowotestamentowym znaczeniu. Poszukiwano odpowiedniego, zgodnego z opisem, miejsca, ktremu mona byoby przyporzdkowa nazw, czasami dodawano now nazw takie byo zapotrzebowanie ze strony pielgrzymw i rynku turystycznego". Zidentyfikowano w ten sposb Kalwari; wyznaczono drog, wzdu ktrej Jezus dwiga krzy (o wiele pniej nazwano j Via Dolorosa Droga Mki akurat ze wszystkich jzykw wybrano acin!) i wytypowano stosown krypt, by reprezentowaa sawny grb. Podczas tych bada i poszukiwa stwierdzono, e Golgota (Kalwaria) znajduje si poza Murem Heroda, na pnocny zachd od Jerozolimy. Byo to nagie wzgrze, wybrane dlatego, e miao ksztat przypominajcy czaszk. Pniejsza tradycja ubarwia miejsce jako odlege zielone wzgrze", stao si ono inspiracj dla wielu artystw. Tymczasem adna Ewangelia nie wspomina o wzgrzu. Wedug Jana (19, 41) miejscem tym by ogrd, w ktrym znajdowa si prywatny grobowiec, nalecy do Jzefa z Arymatei (Mt 27, 59-60). Jeeli pozostaniemy w zgodzie z Ewangeli i nie ulegniemy ludowym podaniom, przekonamy si, e Ukrzyowanie nie byo spektaklem na szczycie wzgrza z ogromnymi krzyami i godnym epopei zgromadzeniem widzw. Przeciwnie, byo to wydarzenie na ma skal, na wydzielonym kawaku ziemi; miejsce zwane Trupi Czaszk byo ogrodem, do ktrego wstp mieli jedynie nieliczni. Ewangelie mwi na ten temat niewiele wicej ale List do Hebrajczykw (13, 11-13) dostarcza kilku dalszych bardzo istotnych wskazwek w kwestii lokalizacji: Albowiem ciaa tych zwierzt, ktrych krew arcykapan wnosi do wityni za grzech, spala si poza obozem. Dlatego i Jezus, aby uwici lud wasn krwi, cierpia poza bram. Wyjdmy wic do niego poza obz, znoszc pohabienie jego. Z tego moemy wnosi, e Jezus cierpia poza bram" i poza obozem". Jest poza tym pewien zwizek z miejscem, w ktrym grzebano ciaa zwierzt ofiarnych. Doktor Barbara Thiering podkrela, e ta wskazwka jest szczeglnie wana, bowiem miejsce, w ktrych grzebano resztki zwierzt, uywano za nieczyste". Odnotowuje rwnie, i wedug Ksigi Powtrnego Prawa (23, 10-14) poza obozem" to miejsca osobne su; jako doy kloaczne, mietniki i publiczne latryny, ktre byy wno fizycznie, jak i rytualnie nieczyste". Podobnie poza ozem" oznaczao rne inne nieczyste" miejsca, w tym zwyczaju cmentarze17. Jest to bardzo znaczce i rkopisy znad Morza Martwe jasno wiadcz, e skoro przejcie nad zmarym pocigao za sob zikanie, groby identyfikowano ze znakiem czaszka". Miejsce zwane

Trupi Czaszk (Golgota/Kalwaria) byo cmentarzem wydzielonym grodem cmentarnym, na ktrym znajdowa si pusty grobowiec nalecy do Jzefa z Arymatei. Jako e mamy tu do czynienia z miejscem spoczynku namaszonego Chrystusa [tj. krla] i Ojca uplasowanego wysoko w hierarchii kapaskiej, odpowiednie miejsce grzebalne byo tylko jedno na onie Abrahama" w Kumran lub w pobliu (skd Szymon/azarz niedawno wsta z martwych). Tu, w istocie na poudnie od Domu Modlitwy, by cmentarny ogrd", miejsce zwane Trupi Czaszk18. Co wicej, w Objawieniu w. Jana (11, 8) stwierdzono, e Jezus zosta ukrzyowany na ulicy wielkiego miasta, ktre w przenoni nazywa si Sodom i Egiptem". To zdecydowanie wskazuje Cumran,, nazywany Egiptem" przez ascetyczny zakon egipskich trapeutw19. Kumran by rwnie geograficznie czony ze starotestamentowym centrum Sodomy. Ale jeli byo to tradycyjne miejsce grzebalne, zarezerwowane dla osb mesjaskiego i patriarchalnego pochodzenia, czemu mieci si tam grobowiec nalecy do Jzefa z Arymatei? W Ewangeliach Jzef jest opisywany jako znakom czonelk Rady, ktry te oczekiwa Krlestwa Boego" (Mk l 43). Ale chocia zwizek Jzefa z Jezusem by tajemnic dla ydowskiej starszyzny, nie zaskoczyo to Poncjusza Piata, ktry t wahania dopuci go do udziau w sprawie Jezusa. Nie byo to zaoczeniem rwnie dla matki Jezusa, Marii lub Marii Magdaleny, Marii Kleoftas lub Salome. Wszystkie radonie podporzdkoway si ustaleniom Jzefa, akceptujc jego wadz bez komentarzy czy sprzeciww. Czasami odnoszona do miasteczka Aryma na Rwninie Genezareckiej, Arimathea jest w istocie opisowym tytuem, jak wiele innych w Nowym Testamencie. Reprezentuje szczeglnie wysoki status. Tak jak Mateusz Annasz (brat Jonatana) nosi kapaskie miano Lewiego Alfeusza" (kolejnego Lewiego) tak Jzef by z Arymatei". Jzef nie byo jego prawdziwym imieniem chrzestnym, podobnie przydomek z Arymatei" by innym opisowym terminem. Arimathea" pochodzi (jak Alfeusz) z poczenia elementw hebrajskich i greckich: hebrajskiego ram lub rama (wysoko, szczyt) i greckiego theo (boski), co razem oznacza najwyszego Boga" lub jego boska wysoko". Wiemy, e ojcem Jezusa by Jzef, i e Jezus by nastpc tronu Dawida. Patriarchalny tytu Jzef odnosi si do nastpnego w sukcesji z krlewskiej linii Dawida20. Z tego wzgldu Jezusa uwaano za Dawida", za jego najstarszy brat, Jakub, by nazywany Jzef, pozostajc w owym czasie uznanym nastpc Jezusa. Innymi sowy, jeli Jezus by krlem Bogiem (jego boskim majestatem, mesjaszem w zgodzie z grecko-rzymskim stylem, Ichthys: Jezus Chrystus Bg), to Jakub by ksiciem krwi (Bosk Wysokoci, Jzefem Rama-Theo lub Jzefem z Arymatei). Jzef z Arymatei to nikt inny jak rodzony brat Jezusa, Jakub. Nie ma wic nic dziwnego w tym, e Jezusa zoono do grobu w krypcie nalecej do jego krlewskiej rodziny, ani te w tym, e Piat zezwoli zaj si tym rodzonemu bratu Jezusa, Jzefowi (Jakubowi); ani e kobiety z rodziny Jezusa zaakceptoway ustalenia Jzefa". To, e Jzef kry przed Sanhedrynem osobiste poparcie dla Jezusa, jest oczywiste samo przez si, mia on bowiem poplecznikw we wszystkich warstwach spoecznoci ydowskiej. Pierwszych odkry rkopisw znad Morza Martwego w Kumran dokonano w 1947 roku; prace wykopaliskowe w tym miejscu trway przez cae lata pidziesite. W tym czasie dokonano wanych odkry w licznych jaskiniach. Archeolodzy stwierdzili, e jedna z pieczar miaa dwie komory (znane jako jaskinia 7 i 8) i dwa osobne, oddalone od siebie wyjcia. Do gwnej komory mona si byo dosta przez dziur w zadaszeniu, podczas gdy ssiednie pomieszczenie miao drzwi z boku21. Od grnego wejcia prowadziy schody, dla zabezpieczenia przed opadami wejcie musiano dociska wielkim kamieniem. Wedug Zwoju miedzianego tego grobowca uywano jako skarbca, w zwizku z czym mia nazw Jaskinia bogacza". Co waniejsze, by to grobowiec Jzefa, nastpcy tronu i znajdowa si naprzeciwko ona Abrahama". Przepowiednia dotyczca krla mesjasza, ktry wjedzie do Jerozolimy na ole, nie bya jedyna w starotestamentowej Ksidze Zachariasza. Dwie inne wzmianki (Za 12, 10 i 13, 6) mwi, e zostanie przebity, opakiwa go bdzie caa Jerozolima i bdzie mia rany na rkach od swoich przyjaci. Jezus wiedzia, e speni wszystkie opisane warunki, jeeli zostanie ukrzyowany. Mg przekroczy ostateczny termin wyznaczony przez Jana Chrzciciela, ale ukrzyowanie stwarzao mu jeszcze jedn szans zostania mesjaszem... Musia da si ukrzyowa, aby jak mwi Jan (19, 36) odwoujc si do Zachariasza aby si wypenio Pismo". W Ewangeliach nie ma wzmianki, czy Jonatan Annasz by przy ukrzyowaniu. Jednake jego obecno tam jest prawdopodobna. Uczniowie nadal uwaali Szymona Zelot za prawdziwego Ojca (Abrahama"). Jonatan z kolei by dla nich Eliaszem. U Marka (15, 34) pada stwierdzenie, e O godzinie dziewitej zawoa Jezus dononym gosem: Eloi, Eloi, lama sabachthani?" To wyraenie

powtarza si rwnie u Mateusza (27,46): Eli, Eli lama sabachthani?" Sowo Eli to hebrajskie El (Bg) z dodatkiem dzierawczego przyrostka i, mj Boe" (moliwe Eloi w aramejskim), std te wyraenie tumaczono jako: Boe mj, Boe mj, czemu mnie opuci?" Ale zgodnie z Ewangeliami wiadkowie zinterpretowali woanie cakiem inaczej, mwic: Oto Eliasza woa [...], zobaczymy, czy przyjdzie Eliasz, aby go zdj (z krzya)" (Mk 15 35-36). Wic obecni nie mieli wtpliwoci, e Jezus woa patriarchalnego Eliasza Eliasza", Jonatana Annasza apostoa i wczesnego Ojca, ktry go naprawd opuci. Ukrzyowanie byo zarwno egzekucj, jak i kar, mierci po okrutnej mce trwajcej kilka dni. Najpierw rozoone donie przywizywano na wysokoci nadgarstkw do belki, ktr nastpnie umieszczano w poprzek na pionowym supie. Czasem przybijano gwodziami rwnie donie, gwodzie nie byy jednak koniecznie potrzebne. Zwis caym ciarem na ramionach doprowadza do skurczu puc i czowiek stosunkowo szybko umiera, duszc si. By przeduy mk, redukowano ucisk na tors przytwierdzajc stopy ofiary do supa. Ukrzyowany mg cierpie jeszcze przez kilka dni, a nawet tydzie czy duej. Po jakim czasie, by uwolni krzye, kaci czasami amali nogi ofiar, by zwikszy napr na tors i w ten sposb przypieszy mier. W pitek, 20 marca 33 roku nie byo adnego powodu, dla ktrego trzej ukrzyowani mieliby umrze ju tego samego dnia. Niemniej dano Jezusowi octu i po napiciu si go odda ducha" (J 19, 30). Niebawem ogoszono zgon. Judasz i Cyrenejczyk byli wtedy jeszcze ywi, wic poamano im nogi. Centurion przeszy bok Jezusa wczni (J 19, 34). Fakt, e ofiara krwawia (jest mowa, e wypyna krew i woda) mia wskazywa, e Jezus by martwy. W rzeczywistoci krwawienie z naczy wskazuje, e ciao funkcjonuje, nie jest martwe. Ewangelie nie informuj, kto poda ocet Jezusowi na krzyu, ale Jan (19, 29) stwierdza, e naczynie pene octu stao tam". Troch wczeniej w tej samej sekwencji (Mt 27, 34) twierdzi si, e napojem byo wino zmieszane z ci" tzn. kwane wino z jadem wowym. Zalenie od proporcji mikstura taka moga spowodowa utrat przytomnoci albo nawet mier. W tym przypadku trucizny nie podano Jezusowi w misce, ale na gbce podniesionej na trzcinie. Osob, ktra to zrobia, by niewtpliwie Szymon Zelota, ktry sam mia zawisn na jednym z krzyy, ale znajdowa si tam jako odsunity Ojciec oczekujcy swojego krla mesjasza. Umierajcy na krzyu Jezus woa: Ojcze, w rce twoje powierzam ducha mego" (k 23, 46). Tymczasem brat Jezusa, Jakub (Jzef z Arymatei), rozmawia z Piatem w sprawie zdjcia ciaa Jezusa z krzya i zoenia w grobie przed sabatem. Piat by susznie zdumiony, e Jezus umar w tak krtkim czasie (Mk 15 44): A Piat zdziwi si, e ju umar; i przywoa setnika i zapyta go, czy dawno umar". By tym bardziej przypieszy bieg spraw, Jzef zacytowa Piatowi ydowsk zasad zawart w Ksidze Powtrzonego Prawa (21, 22-23) i potwierdzon w kumraskim Zwoju witynnym: A jeli kto popeni grzech, pocigajcy za sob kar mierci i poniesie mier, i ty powiesisz go na drzewie, to nie mog jego zwoki pozosta na drzewie przez noc, ale maj by pochowane tego samego dnia". Dlatego Piat zgodzi si na ten pochwek i wrci do Jerozolimy pozostawiajc dokoczenie sprawy Jzefowi". Jest zapewne znaczce, e w Dziejach (5, 30; 10, 39 i 13, 29) mwi si o torturowaniu Jezusa poprzez zawieszenie na drzewie". Wszystkich trzech ukrzyowanych zdjto po upywie niespena p dnia, Jezusa pozornie bez ycia, ale faktycznie w stanie gbokiej piczki, Judasza i Cyrenejczyka ze wieo zamanymi nogami. Fakt, e Judasza i Cyrenejczyka rwnoczenie zdjto z krzya, potwierdza Jan (19, 31): Poniewa by to dzie Przygotowania, aby wiec ciaa nie pozostaway przez sabat na krzyu [...] ydzi prosili Piata, aby im poamano golenie i zdjto [...]. W tym fragmencie nie stwierdza si, e ludzie ci byli martwi, jednake mwi si o ciaach" (tj. ywych ciaach w przeciwiestwie do trupw), a potem wspomina o amaniu ng. Sowa ciao" uywa si rwnie w odniesieniu do Jezusa. To rozrnienie bywa w wielu jzykach dokadne. Ewangeliczna relacja z tego, co nastpio potem, jest nie tylko krtka, ale i oglnikowa. Wszystkie Ewangelie zgadzaj si, e Jzef owin Jezusa w ptno, i zanis do grobowca, a Nikodem zjawi si z ogromnymi ilociami mirry i aloesu. Tylko dwie Ewangelie stwierdzaj, e Jzef przyoy kamieniem wejcie do grobu, ale trzy wspominaj, e Maria i Maria Magdalena widziay grb. Poza tym nie ma dalszych informacji o tym, co wydarzyo si jeszcze w ten pitek. 7 ZMARTWYCHWSTANIE TRZY GODZINY CIEMNOCI

Nastpnego dnia by sabat, o ktrym Ewangelie maj mao do powiedzenia. Tylko Mateusz (27, 62-66) wspomina o sobocie, ale mwi wycznie o rozmowie midzy Piatem i starszyzn ydowsk w Jerozolimie. Po rozmowie Piat posya dwch stranikw do grobu Jezusa. Poza tym wszystkie cztery Ewangelie kontynuuj opowie od niedzieli rano. A jednak, jeli jaki dzie mia znaczenie dla dalszego biegu wypadkw, bya nim sobota dzie sabatu, o ktrym powiedziano nam tak mao. Ten szanowany dzie odpoczynku i praktyk religijnych by kluczem do wszystkiego, co miao potem miejsce. To wanie wydarzenia soboty wprawiy w takie zdumienie niewiasty, ktre w niedzielne poudnie zastay kamie odsunity z grobowca. Waciwie nie byo nic zaskakujcego w przemieszczeniu kamienia kady mg go przesun. Kobiety same by go przesuny, gdy nie spodzieway si adnego zakazu dostpu do zmarego. Nie do pomylenia by fakt, e kamie przemieszczono w sabat, wity dzie, w ktry zabronione byo noszenie ciaru. Przesunicie kamienia w sabat byo cakiem niemoliwe! Ewangelie rni si nieco co do tego, co faktycznie nastpio tego trzeciego dnia w niedziel. Mateusz (28, 1) opowiada, e do grobu uday si Maria i Maria Magdalena, podczas gdy Marek (16, 1) mwi rwnie o Salome. ukasz (24, 10) wprowadza Joann, ale pomija Salome, podczas gdy Jan (20, 1) kae Marii Magdalenie pojawi si zupenie samej. Marek, ukasz i Jan twierdz, e gdy kobieta/kobiety si pojawiy, kamie by ju odsunity. Jednake u Mateusza dwaj stranicy stali nadal na warcie i kamie by na swoim miejscu. Potem ku zdumieniu kobiet i onierzy anio Paski zstpi z nieba i przystpiwszy odwali kamie". Nastpnie stao si jasne, e Jezusa nie ma w grobie, w ktrym go zoono. Wedug Mateusza (28, 5-6) anio poprowadzi kobiety do grobu. U Marka (16, 4-5) weszy same, ale ukaza si im mody czowiek w biaej szacie. Jednake ukasz (24, 3-4) opisuje dwch mczyzn stojcych w rodku. A Jan (20, 2-12) opowiada nam, jak Maria Magdalena posza po Piotra i innego ucznia, zanim wesza z nimi do grobu. Gdy dwaj towarzysze odeszli, Maria spotkaa si z dwoma anioami siedzcymi w grobie. Trudno jest ustali, czy stra bya, czy nie, czy bya jedna kobieta, dwie lub trzy, czy Piotr znajdowa si w pobliu, czy anio by na zewntrz, czy moe modzieniec wewntrz. A moe byo na odwrt w rodku byy dwa anioy, stay lub siedziay. Co do kamienia te nie ma pewnoci, by moe lea na swoim miejscu w poudnie, a moe by odsunity. Wszystkie wersje zgodnie podaj jedno Jezusa ju tam nie byo. Ale nawet to nie jest pewne. Wedug Jana (20,14-15) Maria Magdalena odwrcia si za siebie i ku swemu zaskoczeniu ujrzaa stojcego Jezusa, przy czym wzia go za ogrodnika. Ruszya ku niemu, ale Jezus zapobieg zetkniciu, mwic: Nie dotykaj mnie" (J 20-17). S cztery relacje, na ktrych opiera si caa tradycja Zmartwychwstania a jednak rni si w kadym szczegle. Z tego powodu wyniky wielusetletnie spory. Kto pierwszy ujrza zjawiajcego si Jezusa Maria Magdalena czy Piotr? Ale czy moemy przeledzi, co si faktycznie stao, gdy Jzef pozostawi Jezusa w grobie w pitkow noc? Pocztkowo Cyrenejczyk i Judasz Sikariota z poamanymi goleniami, ale nadal ywi zostali zoeni w drugiej komorze grobowca. Pochowanie ywcem byo zwyczajow form egzekucji. Ciao Jezusa leao w gwnej komorze. W ciasnej pieczarze podwjnego grobowca Szymon Zelota czeka ju z lampami i wszystkim, co byo potrzebne do operacji. (Co interesujce, lampa bya wrd przedmiotw znalezionych w grobowcu w latach pidziesitych.) Nastpnie wedug tego, co pisze Jan (19, 39), pojawi si Nikodem przynoszc okoo stu funtw mieszaniny mirry i aloesu"1. Ekstrakt z mirry by rodkiem uspokajajcym uywanym zwykle w wczesnych praktykach medycznych. Ale po co taka ilo aloesu? Sok aloesu, jak wyjaniaj wspczenie farmakolodzy, jest silnym, szybko dziaajcycm rodkiem wymiotnym co wanie byo potrzebne Szymonowi do usunicia trujcej ci" (jadu) z ciaa Jezusa. Wielkie znaczenie miao to, e w dzie po ukrzyowaniu wypada sabat. W rzeczy samej, caa operacja wskrzeszenia Jezusa" opieraa si na zgraniu w czasie z dokadn por rozpoczcia sabatu. W tamtych czasach nie liczono dokadnie godzin ani minut. Zapis i miara czasu naleay do oficjalnych obowizkw lewitw, ktrzy wyznaczali bieg godzin mierzc cienie na ustalonych obszarach. Poza tym od okoo VI wieku p.n.e. mogli uywa zegarw sonecznych. Jednake ani lady na ziemi, ani zegary soneczne nie mogy by uyte tam, gdzie nie byo cieni. Std byo dwanacie umownych godzin dnia" (wiato) i podobnie dwanacie godzin nocy" (ciemno). Te drugie mierzono modlitwami (jak dzisiaj kanoniczne godzinki" w Kociele katolickim). I tak modlitwa Anio Paski odprawiana rano, w poudnie i o zachodzie soca pochodzi z praktyk dawnych

aniow lewitw". Jednake problem polega na tym, e kiedy dnie lub noce staway si krtsze lub dusze, konieczne byy wyrwnania. Tego szczeglnego pitku Ukrzyowania trzeba byo przesun w przd czas o pene trzy godziny i z tego powodu jest istotna rnica midzy lokalizacj w czasie u Marka i Jana2. Marek (15, 24) stwierdza, e Jezusa ukrzyowano o godzinie trzeciej, podczas gdy Jan (19, 14) twierdzi, e Jezusa dostarczono na egzekucj okoo godziny szstej. Ta sprzeczno wynika z faktu, e Ewangelia Marka opiera si na hellenistycznej mierze czasu, Jana na hebrajskiej. Rezultatem zmiany czasu byo, jak to opisuje Marek (15, 33), e: o godzinie szstej ciemno zalega ca ziemi, do godziny dziewitej". Te trzy godziny ciemnoci byy tylko symboliczne; nastpiy w uamku sekundy (jak dzisiaj, gdy zmieniamy strefy czasowe albo cofamy czy posuwamy w przd wskazwki zegara). I tak po godzinie szstej nastpia bezporednio dziewita. Te trzy brakujce godziny stanowi klucz do zrozumienia relacji o zmartwychwstaniu. Byy to trzy godziny dnia, ktry sta si noc, gdy okrelony na nowo pocztek sabatu zaczyna si na trzy godziny przed dotychczasow godzin dwunast tj. o dotychczasowej godzinie dziewitej, odczytanej teraz jako dwunasta. Ale samarytascy magowie (ktrych gow by Szymon Zelota) pracowali wedle czasu astronomicznego i formalnie nie wprowadzali trzygodzinnego przesunicia a do godziny dwunastej. Znaczy to, e nie amic adnego z praw zakazujcych pracy w sabat Szymon mia pene trzy godziny, w czasie ktrych mg robi to, co musia zrobi, nawet gdy wszyscy pozostali zaczli wit por odpoczynku. Trzy godziny wystarczyy Szymonowi poda Jezusowi lekarstwa i opatrzy zamania Cyrenejczyka. Judasz Sikariota nie zazna litoci: zepchnto go ze skay ku zatraceniu (jak to obudnie opisuj Dzieje l, 16, 18). PUSTY GRB Gdy sabat zacz si wedle czasu magw (trzy godziny po sabacie ydowskim), pozostay jeszcze pene trzy godziny nocy, zanim Maria Magdalena pojawia si z brzaskiem nowego dnia. To, czy tej nocy warta czuwaa, czy te nie, jest bez znaczenia. Szymon i jego wsppracownicy wychodzili drugim wejciem. To, czy kamie by odsunity, byo rwnie bez znaczenia. Liczy si to, e gdy Jezus znw si pojawi, by ywy i cay. Co do anioa, ktry przesun kamie kobietom, czytamy u Mateusza (28, 3): A oblicze jego byo jak byskawica, a jego szata biaa, jak nieg". Jak widzielimy, Szymona (Maga) Zelot nazywano w jzyku politycznym Byskawica", nosi biae szaty i faktycznie mia rang anioa. Zdanie mona wic interpretowa dosownie: Mia posta Szymona Zeloty w jego kapaskiej szacie". Ale czemu miaoby to tak zaskoczy te kobiety? Byy one wszak przewiadczone, e Szymon zosta ukrzyowany i pochowany z poamanymi nogami. Nie tylko by obecny Szymon, ale i Tadeusz: I oto powstao wielkie trzsienie ziemi, albowiem anio Paski zstpi z nieba" (Mt 28, 2). Jak wiemy, Szymona Zelot nazywano Byskawic" (a Jonatana Annasza Gromem"); Tadeusza z kolei zwano Trzsienie ziemi" (wedle stylu obrazowania dotyczcego gry Synaj np. w Ksidze Sdziw 5, 4-5)3. Std Szymon i Tadeusz byli dwoma anioami, ktrych spotkaa Maria (J 20,11-12). Szymon by rwnie modziecem" w biaej szacie (Mk 16, 5). Opis charakteryzujcy go jako modzieca4 wskazywa na status nowicjusza i by zgodny z tym, jak sportretowano go podczas aresztowania w Getsemanii. Ogrd, w ktrym ukrzyowano Jezusa, podlega jurysdykcji Jzefa z Arymatei" (Jezusowego brata, Jakuba). By to powicony teren, symbolizujcy ogrd Edenu, przez co Jakuba identyfikowano z Adamem, czowiekiem z Ogrodu. Wic gdy Maria ujrzaa Jezusa i pomylaa, e jest ogrodnikiem", daje si do zrozumienia, i sdzia, e ma przed sob Jakuba. Jezus dlatego nie pozwoli si jej dotkn, bowiem bya w ciy, a wedle zasad obowizujcych krlewskie panny mode, w owym okresie nie jest im dozwolony kontakt z mem. Jest oczywiste, e Maria i wikszo uczniw nie brali udziau w podstpie, jakiego dokonano w pitek i sobot. Prawd powiedziawszy zachowanie tajemnicy leao w interesie Szymona: ucieczka ywcem z grobu i zachowanie ng w caoci mogo tylko powikszy jego i tak ogromn popularno. Pojawienie si Jezusa miao wywoa oglne zdumienie. W kadym razie wsplny wysiek Szymona, Tadeusza, Cyrenejczyka i brata Jakuba (Jzefa) ocali misj mesjaszow. Apostoowie mogli kontynuowa dziaalno. Gdyby Jezus naprawd umar, jego uczniowie rozpierzchliby si w popochu, a jego sprawa zginaby razem z nim5. Dziki mce i cudowi zmartwychwstania misja zyskaa nowy wymiar. Wydarzenia te stanowiy zacztek chrzecijastwa. Z MARTWYCH POWSTA

Bo jeli nie ma zmartwychwstania, to i Chrystus nie zosta wzbudzony; a jeli Chrystus nie zosta wzbudzony, tedy i kazanie nasze daremne, daremna te wasza wiara [...] bo wiadczylimy o Bogu, e Chrystusa wzbudzi, ktrego nie wzbudzi, skoro umarli nie bywaj wzbudzeni. W taki sposb w. Pawe w Pierwszym Licie do Koryntian przedstawia argument za Zmartwychwstaniem (15, 13-16). Naley stwierdzi, e nie jest to zbyt silny argument za spraw stanowic fundament chrzecijastwa. Mona by rzec, e wiadczy on o czym wrcz przeciwnym. Gdyby Pawe mwi w przenoni, wspczeni mogliby zaakceptowa jego twierdzenie ale nie to byo jego zamiarem. Mwi jednak dosownie, odnosi si do idei oywiania umarych, w zgodzie z proroctwem Ksigi Izajasza (26,19): oyj twoi umarli, twoje ciaa wstan, obudz si". Niemiertelno duszy (a nie ciaa) jest ide znan na dugo przed epok Jezusa. W staroytnej Grecji rozgaszali j zwolennicy ateskiego filozofa Sokratesa (ok. 469-399 p.n.e.). W IV wieku Platon twierdzi, e czynnikiem ycia jest dusza, nie materia. Wczeniej Pitagoras (ok. 570-500 p.n.e.) gosi nauk o wdrwce dusz, blisk wielu religiom, w tym hinduizmowi i buddyzmowi. Ale Pawe nie mia na myli wdrwki dusz, wyraa wiar, ktra stawia chrzecijastwo ponad innymi religiami wiar, e zmary moe cielenie wrci do ycia. Skad Apostolski stwierdza o Jezusie: ukrzyowan, umar i pogrzebion... trzeciego dnia zmartwychwsta". Uczeni dugo sprzeciwiali si dosownej interpretacji tego stwierdzenia, kwestionowao go rwnie wielu duchownych. Jednake stare doktryny krzepko si trzymaj i wielu sdzi, e rezygnacja z tego dogmatu byaby rwnie rezygnacj ze zrbu etyki samego chrzecijastwa. Niemniej jednak jeli chrzecijastwo ma podstaw, dla ktrej warto si trudzi a niewtpliwie tak jest to ta podstawa musi spoczywa na moralnych zasadach i naukach samego Jezusa. Zasady moralne i towarzyszce im nauki to wszystko, co stanowi tre Ewangelii. To istota Dobrej Nowiny. Czsto podkrela si, e po blisko dwch tysicach lat od powstania chrzecijastwa co najmniej trzy czwarte ziemskiej populacji nie identyfikuje si z ide zmartwychwstania ciaa. Wielu uwaa t myl raczej za niepokojc ni podnoszc na duchu. W wyniku tego chrzecijaskie przesanie jest surowo tumione. Niewiele religii kwestionuje spoeczne motywy mesjaskiego ideau Jezusa, ideau harmonii, jednoci i suby w braterskiej spoecznoci. Prawd mwic, nie ma lepszej podstawy religii. A jednak duszcy ucisk dogmatu przewaa. Do tego dochodz jeszcze stae spory interpretacyjne i rytualne. Takie swary wykluczaj prawdziw harmoni, a podzielona spoeczno kocielna peni wobec siebie i innych sub w ograniczonym zakresie. W Ewangelii waciwie nie ma wzmianek, wiadczcych dobitnie o cielesnym zmartwychwstaniu Jezusa. Oto jeden z gwnych problemw przeszkadzajcych w akceptacji tej tezy. Ju zauwaylimy, e wersy od 9 do 20 w rozdziale 20 Marka mylnie dodano, na dugo po zakoczeniu i opublikowaniu Ewangelii. A jeli Ewangelia wedug w. Marka jest pierwsz z synoptycznych Ewangelii, podstaw innych, to rodz si uzasadnione wtpliwoci co do autentycznoci ostatnich wersw Mateusza i ukasza. Jeeli nawet przejdziemy nad tym do porzdku dziennego i przyjmiemy cztery Ewangelie takimi, jakie s, to nadal nie bdziemy w stanie rozstrzygn tej podstawowej kwestii, opisy w Ewangelii s bowiem w wielu szczegach nie tylko mgliste, ale sprzeczne. Po pierwsze Maria Magdalena uwaa, e Jezus jest kim innym. Potem Piotr i Kleofas rozmawiaj z nim przez kilka godzin, biorc go za nieznajomego. Dopiero gdy Jezus zasiada z apostoami do posiku, rozpoznaj go po czym on znika im z oczu. Wynika z tego, e obowizujce obecnie wyobraenie Zmartwychwstania byo cakowicie nieznane wwczas. Poza osobami bezporednio wtajemniczonymi w scenariusz" Ukrzyowania nikt nie wiedzia, co naprawd si stao, nawet uczniw trzymano w niewiedzy. Uczniowie uwierzyli, e ich mistrz umar, dlatego byli cakowicie zaskoczeni jego powtrnym pojawieniem si. Nie byli to wysocy rang kapani, jak Szymon, Lewita i Tadeusz, ale apostoowie z ludu", tacy jak Piotr i Andrzej. Ale nawet dla ludzi takich jak oni byo jasne, e wczeniejsza zapowied Jezusa, i jego witynia" zostanie wzniesiona na nowo w trzy dni" (J 2, 19), ma zwizek z symbolicznym wymiarem mierci; w pniejszej europejskiej interpretacji w symboliczny wymiar odrzucono. Jak moglimy si przekona, czytajc opowie o azarzu"6, czowieka uwaano za zmarego" po ekskomunice zadekretowanej duchowej mierci. Procedura potpienia trwaa cztery dni, podczas ktrych ekskomunikowanego uwaano za miertelnie chorego". W tym wzgldzie Jezus by formalnie potpiony przez rad starszych Sanhedrynu, przez arcykapana Kaifasza i nowego Ojca, Jonatana Annasza. Jego ekskomunika bya cakowita i od wczesnych godzin pitku, kiedy to zosta ukrzyowany, uznano go oficjalnie za chorego". Jedyn ucieczk przed mierci" dnia czwartego

byo zdjcie eks-komuniki (wskrzeszenie") przez Ojca lub najwyszego kapana. To dlatego Jezus tak podkrela wag wskrzeszenia" trzeciego dnia. W kadym innym kontekcie okres trzech dni nie mia adnego znaczenia. Ale skoro krgi wadzy byy tak jednoznacznie negatywnie nastawione przeciwko niemu, kt mia go wskrzesi"? Jedyn osob, ktra mogaby si tego podj, by zoony z urzdu Ojciec lojalny Szymon Zelota. Wbrew stanowisku starszyzny jerozolimskiej wielu nadal uznawao Szymona za Ojca. Jednake Szymona ukrzyowano wraz z Jezusem, tak przynajmniej uwaaa wikszo jego uczniw. Jak wiemy, Szymon wyszed z opresji cao, zyska wic mono dziaania, mg wskrzesi" Jezusa w niedziel. Jezus wszake dokona wczeniej wskrzeszenia" Szymona, ktry jako azarz zmartwychwsta z grobu. Dla tych, ktrzy nie znali spisku, zmartwychwstanie Jezusa byo naprawd cudem. I jak stwierdza Ewangelia: Gdy wic zosta wzbudzony z martwych, przypomnieli sobie uczniowie jego, e to mwi, i uwierzyli Pismu i sowu, ktre wyrzek Jezus" (J 2, 22). To Pawe (hebrajczyk, ktry przyj pniej przekonania hellenistw) ustali doktryn zmartwychwstania ciaa. Ale nawet jego arliwo bya krtkotrwaa. Jednake poniewa wyraa si na ten temat z takim entuzjazmem i odwoywa si do takich nieodpartych pseudoargumen-tw (bo jeli nie ma zmartwychwstania, to i Chrystus nie zosta wzbudzony...), by uwaany za heretyckiego fanatyka7 przez brata Jezusa, Jakuba, ktrego nazyrejczycy nigdy nie gosili idei Zmartwychwstania. Po pierwszej fali wielkiego uniesienia Pawe odszed od zgbiania idei Zmartwychwstania. Nie spotykamy tego wtku w pniejszych Listach Pawa ani w innych ustpach Nowego Testamentu. Waniejsze byo to, e Jezus zechcia cierpie za swoje ideay. Pawe podj wic prb znalezienia bardziej rozumowego wyjanienia swojej wczeniejszej doktryny owiadczajc: Jeeli jest ciao cielesne, to jest take ciao duchowe. [...] ciao i krew nie mog odziedziczy Krlestwa Boego ani to, co skaone, nie odziedziczy tego, co nieskaone. Oto tajemnic wam objawiam [...] (l Kor 15, 44 i 50-51) Musimy stale pamita o tym, e Jezus nie by ani poganinem, ani chrzecijaninem. By hellenistycznym ydem, ktrego religia to radykalny judaizm [zwykle przez hellenistw czy zhellenizowanych ydw rozumie si niepraktykujcych ydw, ulegych wpywom kultw greckich]. Jednake z czasem jego misj bezprawnie przywaszczy sobie ruch religijny, ktry nazwa si jego imieniem, aby usun w cie prawdziwych spadkobiercw Jezusa. Ten ruch skupi si w Rzymie i opar swoj samozwacz wadz na ustpie z Mateusza (16, 17-19): A Jezus odpowiadajc, rzek mu [...] e ty jeste Piotr [czyli Skaa] i na tej opoce zbuduj Koci mj". Na nieszczcie greckie sowo petra (skaa) odnoszce si do Skay Izraela" mylnie przetumaczono petros (kamie), odnoszc do Piotra8 (ktry by nazywany Kefas kamie, jak u Jana l, 42). Jezus faktycznie mwi o tym, e jego misja ma by oparta na Skale Izraela (a nie na Piotrze). Wbrew temu nowy ruch owiadczy, e tylko ci, ktrzy otrzymali wadz bezporednio od Piotra, mog by przywdcami Kocioa chrzecijaskiego. Dziki temu wybiegowi wadz zyskali tylko czonkowie samozwaczego bractwa. Gnostyczni9 uczniowie Szymona Zeloty nazywali je wiar gupcw". Ewangelia Marii (Magdaleny)" potwierdza, e krtko po tym, jak Jezus zmartwychwsta", niektrzy apostoowie nie wiedzieli o tym i wierzyli, e ich Chrystusa ukrzyowano. Apostoowie kali obficie mwic: Jak moemy i do pogan i gosi dobr nowin krlestwa Syna Boego? Jeli byli bezlitoni wobec niego, czy nie bd bezlitoni wobec nas?" Odbywszy ju rozmow z Jezusem przy grobie Maria Magdalena moga odpowiedzie: Przestacie paka. Nabierzcie odwagi, gdy aska Jego bdzie z wami i otoczy was opiek i uchroni od zego". Na to Piotr rzek do Marii: Siostro, wiemy, e Zbawca kocha ci bardziej, ni inne kobiety. Powiedz nam to, co pamitasz z tego, co Zbawca rzek ci w odosobnieniu wszystko, co ty wiesz, a czego my nie wiemy"10. Maria przytacza, co Jezus jej powiedzia: Bogosawieni jestecie, jeli nie wtpicie na mj widok, bo tam, gdzie przebywa umys, tam i skarb". Wtedy Andrzej odpowiedzia, zwracajc si do braci: Mwicie miao o tym, co tu wyrzeczone. Boja nie wierz, by Zbawca wypowiedzia te sowa". Piotr przytakujc Andrzejowi doda: Czy naprawd rozmawiaby na osobnoci z byle kobiet, a kry si przed nami?" Na to Maria zapakaa i powiedziaa do Piotra [...]: Czy uwaasz, e wszystko to zmyliam lub nie mwi prawdy o Zbawcy? Lewita odpar, kierujc sowa do Piotra [...]: Zawsze miae gorc gow. Teraz

widz, e rozmawiasz z t niewiast, jakby bya wrogiem. Ale jeli nasz Zbawca uzna j za godn, kim jeste ty, by j odrzuca? Zbawca z pewnoci zna j wystarczajco dobrze. Jak wiemy11, Lewit" by Mateusz Annasz, kapan i zastpca Alfeusza". By czowiekiem rozsdnym i wyksztaconym. Piotr i Andrzej byli natomiast sabo wyksztaconymi wieniakami, ktrzy mimo dugiego przebywania z Jezusem i bardziej uczonymi apostoami, zachowali wobec kobiet pogldy starych krgw wadzy. W swoim czasie jak si przekonamy ograniczajce prawa kobiet pogldy Piotra zdobd przewag w zorganizowanej doktrynie opartej na jego nauce. Pierwsi biskupi Kocioa chrzecijaskiego wywodzili swoj apostolsk sukcesj od Piotra przekazanie wadzy biskupiej nastpowao po osobistym zoeniu rk na nastpc. Ci sami biskupi s okrelam w gnostycznej Apokalipsie Piotra jako suche kanay"12. Jest tam dalej powiedziane: Nazywaj siebie biskupami i diakonami, jakby otrzymali swoj wadz bezporednio od Boga [...] Chocia nie pojmuj tajemnicy, niemniej jednak pyszni si, e tylko oni posiedli sekret Prawdy. Co do Zmartwychwstania, pozostaje paradoksem kiedy nie trzeba, jest uwaane za rzecz duej wagi, chocia ma znaczenie nadzwyczajne, z ktrego wikszo ludzi zupenie nie zdaje sobie sprawy. Ewangelia Tomasza" powtarza sowa Jezusa: Jeli duch oy dziki ciau, jest to cud nad cudami"13. 8 DALSZY CIG RODOWODU CZAS ODNOWIENIA Jak ju wspomniano, w okresie Ukrzyowania Maria Magdalena bya w trzecim miesicu ciy. Zawarli z Jezusem drugi lub (namaszczenie w Betanii) w marcu 33 roku. Niezalenie od rde ewangelicznych podajcych t informacj, jest to sprawa prostych wylicze, jako e w tej kwestii obowizyway cile okrelone zasady. Ideaem byo, jeli spadkobierca po mieczu mia pierworodnego na swoje 40 urodziny. (Cztery dekady uznawano za okres pokolenia dynastycznego"1.) Przyjcie na wiat syna spadkobiercy i nastpcy w linii dynastycznej zawsze planowano na wrzesie najwitszy miesic w ydowskim kalendarzu. Z tego wanie powodu obcowanie cielesne midzy maonkami byo dozwolone jedynie w grudniu. Pierwszy lub zawsze mia miejsce w witym miesicu wrzeniu, kiedy przypada dzie pokuty. Std te maestwo dynastyczne planowano na wrzesie trzydziestych dziewitych urodzin pana modego, a zblienie przypadao na grudzie tego samego roku. Pierwsze dziecko mogo jednak okaza si dziewczynk. Zabezpieczano si przed t moliwoci przesuwajc ceremoni piewszego lubu na trzydziesty szsty wrzesie w yciu pana modego. Wtedy pierwsze dziecko miao szans przyj na wiat trzydziestego sidmego wrzenia w yciu ojca. Jeli w grudniu po pierwszym lubie nie nastpio poczcie, para ponawiaa prb rok pniej i tak dalej. Przyjcie syna na wiat okoo 40 roku ycia ojca miecio si w standardzie pokoleniowym. Gdy tylko urodzi si syn, obcowanie cielesne midzy rodzicami byo zakazane przez sze lat2. Natomiast jeli na wiat przychodzia dziewczynka, okres wstrzemiliwoci ograniczano do trzech lat, a do czasu odnowienia" (powrotu do ycia maeskiego). Jak widzielimy, drugi lub, o ile doszo do poczcia, odbywa si w marcu, kiedy to panna moda bya w trzecim miesicu ciy. W zgodzie z tymi zwyczajami i zasadami pierwszy lub Jezusa mia miejsce we wrzeniu 30 roku (w trzydziestym szstym wrzeniu jego ycia), gdy Maria Magdalena po raz pierwszy namacia mu nogi (k 7, 37-38). Jednake poczcie nie nastpio ani tego grudnia, ani nastpnego. Maria pocza w grudniu 32 roku i zgodnie ze zwyczajem namacia nogi Jezusa w Betanii w marcu 33 roku (Mt 26, 5-7; Mk 14, 3; J 12, 12, 1-3), co byo formalnym uwiceniem drugiego lubu. Jezus urodzi si wbrew zasadom l marca 7 roku p.n.e., ale by uregulowa jego status, dat oficjalnych urodzin przeniesiono na 15 wrzenia, zgodnie z mesjaskimi wymaganiami. (Nawet po latach wrd niektrych monarchw byo przyjte obchodzi zarwno prawdziwe urodziny, jak i oficjalne). Dopiero w 314 roku cesarz Konstantyn Wielki3 arbitralnie zmieni dat urodzin Jezusa na 25 grudnia, tak jak to jest obchodzone dzisiaj i wielu uwaa, e wtedy nastpio jego faktyczne urodzenie. Zmiana miaa dwa powody. Po pierwsze zrywaa zwizki z tradycjami ydowskimi sugerujc, e sam Jezus by chrzecijaninem, nie ydem. (Pniej podobnie przesunito Wielkanoc, zrywajc zwizki z Pasch.) Po drugie, nowe urodziny Jezusa zbiegay si z wczesnym pogaskim witem Soca. Jednake w czasach Jezusa, 15 wrzenia 33 roku p roku po Ukrzyowaniu przypaday jego oficjalne 39 urodziny i w tym miesicu Maria powia crk. Nazwano j Tamar Drzewo palmowe, byo to tradycyjne imi eskie w linii Dawida.

Jezus by zobowizany do penej wstrzemiliwoci przez trzy lata a do czasu odnowienia", jak stwierdzono w Dziejach Apostolskich (3, 20-21)4: aby posa przeznaczonego dla was Jezusa Chrystusa, ktrego musi przyj niebo a do czasu odnowienia wszechrzeczy, o czym od wiekw mwi Bg przez usta witych prorokw swoich". Ten wrzesie zbieg si z formalnym powtrnym nadaniem Szymonowi Zelocie tytuu Ojca wsplnoty, przy czym Jezusa wreszcie dopuszczono do stanu kapaskiego w ceremonii, podczas ktrej wstpi do nieba". Chocia uznawany przez wielu za krla z linii Dawida, Jezus pragn znale si wrd kapanw, w szczeglnoci w sanktuarium arcykapanw witym klasztorze, krlestwie niebieskim". Gdy tylko Szymon odzyska poprzedni godno, pragnieniom Jezusa stao si zado: zosta przyjty do kapaskiego grona i przeszed do nieba" za wskazaniem przywdcy pielgrzymw" swego brata, Jakuba. Jakub zgodnie z symbolik Starego Testamentu by oznaczony jako Chmura"5. To wanie chmura prowadzia dawniej Izraelitw do ziemi obiecanej (Wj 13, 21-22) i pojawieniu si Boga Mojeszowi na grze Synaj towarzyszyy nie tylko gromy i byskawice, ale rwnie chmura (Wj 19, 16). I tak (jak Grom", Byskawica" i Trzsienie ziemi") Chmura" rwnie bya symbolicznym oznaczeniem we wsplnocie. Wyniesienie Jezusa do stanu kapaskiego jest zapisanym w Nowym Testamencie wydarzeniem, o ktrym mwi si wniebowstpienie". Nie tylko Jezus mwi przypowieciami, pisarze Ewangelii czyni podobnie, uywajc alegorii i porwna, czytelnych dla tych, ktrzy maj uszy ku suchaniu". I tak ustpy z Ewangelii, ktre wydaj si zwyczajn opowieci, te s przypowieciami. Jak Jezus rzek uczniom: Powierzono wam tajemnic Krlestwa Boego, tym za, ktrzy s zewntrz, wszystko podaje si w podobiestwach, aby patrzc, widzieli, a nie ujrzeli; i suchajc syszeli, a nie rozumieli" (Mk4, 11-12). Wniebostpienie uzna wic naley za kolejn przypowie, jak opisuj Dzieje Apostolskie (l, 9): I gdy to powiedzia, a oni patrzyli, zosta uniesiony w gr i obok wzi go sprzed ich oczu". Gdy Jezus oddali si do kapaskiego krlestwa niebieskiego, dwaj kapani w randze aniow" ogosili, e kiedy powrci w ten sam sposb: dwaj mowie w biaych szatach stanli przy nich i rzekli: Mowie galilejscy, czemu stoicie, patrzc w niebo? Ten Jezus, ktry od was zosta wzity w gr do nieba, tak przyjdzie, jak go widzielicie idcego do nieba" (Dz l, 10-11). I tak Jezus opuci wiat codziennych spraw na trzy lata podczas ktrych Maria Magdalena, matka jego dziecka, nie miaa z mem fizycznego kontaktu. Od szstego miesica ciy Maria miaa prawo nazywa si Matk6, lecz gdy przysza na wiat crka i rozpocz si trzyletni okres wstrzemiliwoci, Maria otrzymaa rang Wdowy. Dzieci z linii krlewskiej wychowywano i ksztacono w klasztornym centrum wsplnoty, w ktrym mieszkay rwnie ich matki (Wdowy lub Kaleki ony w okresie wstrzemiliwoci). Wanie wychowanie Jezusa w takim zamknitym rodowisku sprawio, e tak niewiele wiemy o jego dziecistwie z Ewangelii. SYN MARII Trzyletni okres klasztornej separacji Jezusa zakoczy si we wrzeniu 36 roku, mg ponownie zbliy si do ony w grudniu tego roku. Jzyk Nowego Testamentu sowa, imiona i tytuy ma tajne znaczenie7 i to identyczne znaczenie" przewija si wszdzie, desygnaty s identyczne. Najdokadniejsze badania tych znacze przeprowadzia dr Barbara Thiering, biorc za podstaw informacje zawarte w rkopisach znad Morza Martwego, a konkretnie w komentarzach do Starego Testamentu. Te komentarze kryj tajemnice pesharim (istotne wskazwki) i s dzieem kumraskich uczonych w Pimie. W niektrych przypadkach indywidualne wersje" zaszyfrowanych imion i tytuw mog by zoone lub niejasne, ale o wiele czciej s podane wprost, chocia rzadko bywaj oczywiste. Na og zakodowana informacja w Ewangelii suy dla tych, ktrzy maj uszy ku suchaniu" ten zwrot poprzedza fragmenty majce ukryte znaczenie, przeznaczone dla osb wtajemniczonych. Zasady kierujce szyfrem, jak i symbolika s cile okrelone dotyczy to take samego Jezusa. Jezus bywa okrelany jako Sowo Boe", co ustala na samym pocztku Ewangelia wedug w. Jana: Na pocztku byo Sowo, a Sowo byo u Boga, a Bogiem byo Sowo. [...] Sowo ciaem si stao i zamieszkao wrd nas, i ujrzelimy chwa jego. (J l, l, 14)

Gdziekolwiek w tekcie Ewangelii wystpuje sformuowanie Sowo Boe", oznacza to, e Jezus by tam obecny lub jest tematem opowieci. To sformuowanie jest rwnie w Dziejach Apostolskich, oznacza Jezusa po Wniebowstpieniu. Wiec gdy czytamy: apostoowie w Jerozolimie usyszeli, e Samaria przyja Sowo Boe" (Dz 8, 14), moemy bez trudnu domyli si, i Jezus by w Samarii. Gdy czytamy: Sowo Boe roso" (Dz 6, 7), wiemy, e chodzi o Jezusa, ktry rs"8, jak symbolizowa pesher w przypowieci o siewcy i ziarnie (Mk 4, 8): A inne w kocu pado na ziemi dobr, wzeszo, wyroso i wydao owoc". Krtko mwic fragment w Dziejach znaczy, e Jezus wyda owoc", a wic doczeka si syna. Jak wymagaj tego zasady, mesjanistyczne narodziny miay miejsce w 37 roku rok po tym, jak Jezus powrci do maestwa w czasie odnowienia". Jednake po narodzinach syna Jezusa czekao teraz nie mniej ni sze lat klasztornego odosobnienia i wstrzemiliwoci maeskiej. W prawosawnym kociele w. Marii Magdaleny w Jerozolimie jest przepikny portret Marii, na ktrym trzyma ona czerwone jajko. Jest to symbol podnoci i nowych narodzin. W tym samym stylu wita alegoria Jana Provosta ezoterycznego malarza z XV wieku ukazuje Jezusa dziercego miecz, a obok jego on, Mari, w koronie, odzian w czarn szat nazirejczykw, gdy wypuszcza gobic Ducha witego. Nie ma nic zaskakujcego w tym, e pierworodny syn Jezusa i Marii zosta nazwany Jezus do czego powrcimy. MITYCZNY JEZUS PAWA W latach klasztornej separacji (niebiaskiego stanu") Jezusa Chrystusa jego apostoowie kontynuowali nauczanie ale nie zamierzali tworzy nowej religii. Mimo radykalnoci Jezusowego przesania nadal pozostawali ydami i usiowali doprowadzi jedynie do reformy w ramach judaizmu, a Piotr sta na czele tych de. W bezporedniej opozycji do rozwijajcego si ruchu dziaa Szawe (Saul) z Tarsu, zdecydowany ortodoks ydowski, wychowawca syna Heroda Agrypy. Szawe nie traci czasu na zgbianie liberalnych hellenistycznych pogldw Jezusa. Wierzy, e ydzi s ponad wszystkimi poganami i uznawa Jakuba za prawdziwego mesjasza. Rok 37 to okres zmian administracyjnych w caym imperium rzymskim, a zwaszcza w Palestynie. Cesarz Tyberiusz zmar i nowy imperator Gajusz Kaligula odwoa Poncjusza Piata i na urzd namiestnika Judei wprowadzi swojego czowieka, Feliksa. Usun rwnie z urzdw Kaifasza, najwyszego kapana i Szymona Zelot, Ojca. Teofil, brat Jonatana Annasza zosta najwyszym kapanem. Urzdy obsadzono wic nowymi ludmi, bardziej ulegymi wobec Rzymian ni poprzedni dostojnicy ydowscy. W roku 40 Jezus przebywa w Damaszku, gdzie odbywa si zjazd przywdcw ydowskich, ktrzy mieli okreli nowy stosunek do Rzymu. Jezus by przekonany, e ydzi oddzieleni od pogan nigdy nie pokonaj Rzymian, Szawe z Tarsu natomiast mia pewno, i wizanie si z poganami osabia ydw i naraa ich na niebezpieczestwo ze strony wroga. Szawa szczeglnie wzburzyo ustawienie w wityni Jerozolimskiej posgu Kaliguli. Bya to haba, za ktr wini bez wahania Jezusa i hellenistw, widzc w nich przyczyn rozbicia narodu ydowskiego. On rwnie udawa si do Damaszku, by przedstawi swj pogld. Dzieje Apostolskie sugeruj, e Szawe poda do Damaszku z mandatem najwyszego kapana z Jerozolimy, ale to niemoliwe. Sanhedryn nie mia jurysdykcji nad Syri9. Jest duo bardziej prawdopodobne, e Szawe, zwizany z domem Heroda, w istocie dziaa dla rzymskiej administracji usiujc zgnie nazirejczykw10. Zanim Szawe mia szans wypowiedzie si na zjedzie, Jezus stawi mu czoo w budynku klasztornym. Gdy Szawe przyby w poudnie, soce wisiao wysoko nad oknem w dachu domu modlitwy11. Jezus by tam, gotowy do starcia z oskarycielem: [...] olnia go nagle wiato z nieba, a gdy pad na ziemi, usysza gos, ktry mwi: Szawle, Szawle, czemu Mnie przeladujesz? (Dz 9, 3-4). Wysuchawszy przekonywajcego kazania Szawe zda sobie spraw, e do tej pory by olepiony" sekciarskimi dogmatami (Dz 9, 8). Jezus poleci uczniowi Ananiaszowi dalej owieci Szawa, ale Ananiasz waha si, sdzc, e Szawe jest nasany przez wroga: Panie, syszaem od wielu o tym mu, ile zego wyrzdzi witym twoim w Jerozolimie" (Dz 9, 13). Ucze jednak usucha mwic: Bracie Szawle, Pan Jezus, ktry ci si ukaza w drodze, jak szede, posa mnie, aby przejrza" (Dz 9, 17). Uycie w tym fragmencie

sw droga" i przejrze" ma tajny sens, gdy jak wczeniej mwilimy doktrynalna zasada wsplnoty bya nazywana Drog". Po zapoznaniu si z hellenistycznym myleniem Szawe przeszed inicjacj, przejrza" i wyranie widzia drog do zbawienia w jednoci z poganami: I natychmiast opady z oczu jego jakby uski i przejrza, wsta i zosta ochrzczony" (Dz 9, 18)12. Szawe sta si w peni przekonanym, oddanym hellenist. Zacz gosi wiar w Damaszku. Ludzie nie mogli jednak uwierzy, e czowiek, ktry pojawi si w miecie z zamiarem wyzwania Mesjasza, teraz gosi jego sowa. Rozgniewao to ydw z Damaszku, ktrzy poczuli si oszukani. ycie Szawa byo w niebezpieczestwie, uczniowie musieli wic potajemnie wyprowadzi go z miasta. Szawe sta si arliwym kaznodziej, przybra nowe imi Pawe; w powszechnej opinii by bliskim wsppracownikiem Piotra. Nawrcenie byo dla Pawa takim wstrzsem, a zmiana pogldw sigaa tak gboko, e w swojej wierze poszed jeszcze dalej: uzna Jezusa nie za ziemskiego mesjasza goszcego now ide spoeczn, ale za objawienie Syna Boego, za niebiaskiego wadc. Pawe odby misjonarskie podre do Anatolii (Azja Mniejsza) i greckojzycznych obszarw Morza rdziemnego. Gosi wasn wersj Dobrej Nowiny i twierdzi, e straszliwy Zbawca niebawem utworzy wszechwiatowy porzdek idealnej sprawiedliwoci. Dla udokumentowania swojej wizji wykorzystywa dwuznaczne fragmenty Starego Testamentu, takie jak Ksiga Daniela (7, 13-14): I widziaem w widzeniach nocnych, oto na obokach niebieskich przyszed kto podobny do Syna Czowieczego [...] I dano mu wadz i chwa, i krlestwo, aby mu suyy wszystkie ludy, narody i jzyki [...]. W chwili pisania te teksty nie miay adnego zwizku z Jezusem, ale dostarczyy Pawowi inspiracji dla jego arliwoci13. W uniesieniu gosi gniew Pana" z caym zapaem starotestamentowego proroka wysuwajc niesychane twierdzenia, ktre zyskay mu bezprecedensow saw. W Pierwszym Licie do Tesaloniczan (4, 16-17) stwierdza: Gdy sam Pan na dany rozkaz, na gos archanioa i trby Boej zstpi z nieba; wtedy najpierw powstan ci, ktrzy umarli w Chrystusie. Potem my, ktrzy pozostaniemy przy yciu, razem z nimi porwani bdziemy w obokach w powietrze, na spotkanie Pana; i tak zawsze bdziemy z Panem. Dziki sugestywnym przekazom Pawa zarysowaa si cakiem nowa posta Jezusa. Przesta by po prostu dugo oczekiwanym namaszczonym", mesjaszem, ktry odtworzy lini Dawida, i uwolni ydw od ucisku w Palestynie. By teraz niebiaskim zbawc wiata! On jest obrazem Boga niewidzialnego, pierworodnym wszelkiego stworzenia, poniewa w nim zostao stworzone wszystko, co jest na niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne [...] On take jest Gow Ciaa, Kocioa [...] aby we wszystkim by pierwszy. Poniewa upodoba sobie Bg, eby w nim zamieszkaa caa penia boskoci [...]. (Kol l, 15-19) Jakub i Piotr wygaszali osobno pozbawione takiego adunku emocji kazania, Pawe natomiast ucieka w nieuchwytne krlestwo czystej fantazji. W niepohamowanym entuzjazmie wymyli mit i by autorem oryginalnych proroctw, ktre nigdy si nie speniy. Lecz wanie Pawe nie Piotr, nie Jakub dominuje nad caym Nowym Testamentem swoj wizj przesaniajc nawet nauk Ewangelii. Wedug natchnionego przekazu Pawa goszcy duchowe prawdy Jezus z Ewangelii przeksztaci si w najwaniejszy z przejaww wszechmocnego Boga, a Jezus, dynastyczny Chrystus [krl], nastpca z domu Judy, zosta bezpowrotnie stracony dla historii. Pawe zosta wysany do Azji Mniejszej z misj goszenia hellenistyczno-ydowskich nauk wrd pogan z wybrzey Morza rdziemnego i przekazania ordzia Jezusa tym ydom, ktrzy mieszkali poza Bliskim Wschodem. Jednake nie zrealizowa wytknitego celu, stworzy za to zastp zwolennikw innego kultu. Pawowi wystarczyo uwielbienie i cze dla osoby Jezusa, aby zapewni zbawienie i wejcie do krlestwa niebieskiego. Wszystkie spoeczne wartoci goszone i zalecane przez Jezusa pomin. Pawe aby wygra wspzawodnictwo z rozmaitoci pogaskich kultw odwoa si do wartoci nieziemskich. W staroytnym wiecie rdziemnomorskim istniao wiele religii, ktrych bogowie i prorocy urodzili si z dziewicy i okpili mier w taki czy inny sposb. Wszyscy byli nadnaturalnego pochodzenia i mieli zdumiewajc moc nad zwyczajnymi miertelnikami. Uczciwo wobec Pawa nakazuje jednak doda, e z pewnoci napotka na obcej ziemi problemy, z ktrymi Jakub i Jezus nigdy nie zetknli si w rodzimym rodowisku. Pawe musia mieszkacom obcych krain, obeznanym z kultami boskich stworze, zaprezentowa Jezusa w taki sposb, aby wyda si on waniejszy i wyszy od tych

nadnaturalnych bokw. Ale czynic to stworzy wizerunek Jezusa tak odlegy od rzeczywistoci, e spoeczno ydowska uznaa to za faszerstwo. Paradoksalnie jednak to w transcendentny Jezus z wizji Pawa sta si pniej Jezusem ortodoksyjnego chrzecijastwa14. GRAALOWE DZIECI Okoo roku 40 Piotr i Pawe dziaali rami w rami w Antiochii (Syrii), podczas gdy Jakub i jego zwolennicy byli nadal czynni w Jeruzalem. Dalsze rozwarstwienie Jezusowej wsplnoty nastpio, gdy Szymon (Mag) Zelota stworzy oddzielne podstawy dla swojej ezoterycznej sekty gnostycznej na Cyprze15. Piotr by praw rk Jezusa i jako taki powinien zosta stranikiem Marii Magdaleny podczas lat wstrzemiliwoci maeskiej (symbolicznego wdowiestwa). Piotr jednak mia do kobiet stosunek lekcewacy, dlatego nie chcia wypenia tej powinnoci16. Opinia Pawa o kobietach bya jeszcze mniej pochlebna i stanowczo przeciwstawia si ich zaangaowaniu w sprawy religijne17. Dlatego te obaj celowo pozbawili Mari wyszego statusu w nowym ruchu. Aby doprowadzi do jej cakowitej izolacji, publicznie ogosili j heretyczk, poniewa bya powiernic przyjaciki Szymona Zeloty, Heleny Salome. Jezus i Maria kolejny raz podjli wspycie maeskie w grudniu 43 roku, sze lat po przyjciu na wiat pierwszego syna. Jezus nie przywizywa wielkiej wagi do stosunku Piotra i Pawa do Marii, gdy zna dobrze Piotra i zdawa sobie spraw z fanatyzmu Pawa. Zwizki Marii z gnostyczn frakcj Szymona i Heleny (lub nazyrejczykami Jakuba), byy mu wrcz na rk, wola to ni jej ewentualne zaangaowanie w dziaalno sekty Piotra i Pawa. Maria (a take Marta) bya kultow Siostr Szymona azarza z Betanii i wszyscy dobrze si znali. W owym czasie Maria raz jeszcze pocza. Wiosn 44 roku Jezus uda si z misj do Galacji (w rodkowej Azji Mniejszej) z gwnym prozelit, Janem Markiem. Podczas ich nieobecnoci wadze rzymskie w Jerozolimie uznay Jakuba i jego nazyrejczykw za zagroenie. Na rozkaz Heroda z Chalkis w 44 roku stracono apostoa Jakuba Boanergesa (Dz 12, 12). Szymon Zelota przedsiwzi natychmiastow akcj odwetow i doprowadzi do otrucia Heroda Agrypy18, ale nastpnie by zmuszony do ucieczki. Tadeusz podczas przeprawy przez Jordan zosta pojmany przez Chalkijczykw i popiesznie stracony. Wtedy oczekujca rozwizania Maria znalaza si w niepewnej sytuacji, Chalkijczycy wiedzieli bowiem, e bya zwizana z Szymonem. Zwrcia si o pomoc do niegdysiejszego ucznia Pawa, modego Heroda Agrypy II (wtedy siedemnastoletniego). Herod niezwocznie wysa j do posiadoci Herodw w Galii, dokd kiedy wygnano Heroda Antypasa i jego brata Archelusa. Tego roku Maria urodzia w Prowansji drugiego syna, co odnotowano w Dziejach Apostolskich: Lecz Sowo Boe rozszerzao si i roso" (Dz 12, 24)19. Ten syn by niesychanie wanym Graalowym Dzieciciem i nazwano go Jzef. UKRYTE ZAPISY I DESPOSYNES Wypeniwszy dynastyczne zobowizania, spodziwszy dwch synw, Jezus niebawem zosta uwolniony od obostrze i mg znowu prowadzi normalne ycie. Od 46 roku20 jego starszy syn, dziewicioletni Jezus pobiera nauki w Cezarei. Trzy lata pniej przeszed ceremoni drugich narodzin" w Prowansji. W zgodzie ze zwyczajem symbolicznie urodzi si powtrnie" z ona matki w wieku 12 lat jego pierwszym roku" po inicjacji. Towarzyszy mu Jakub (Jzef z Arymatei), ktry nastpnie na pewien czas zabra bratanka do zachodniej Anglii. W 53 roku Jezusa modszego oficjalnie ogoszono nastpc tronu w synagodze w Koryncie, otrzyma dawidowy tytu nastpcy tronu Justus" (Sprawiedliwy" lub Prawy" Dz 18, 7)21. W taki oto sposb formalnie zastpi stryja, Jakuba Sprawiedliwego, jako krlewski nastpca. Osignwszy wiek 16 lat Jezus Justus sta si tego roku rwnie Wielkim Nazirejczykiem zyskujc prawo do woenia czarnej szaty tego urzdu takiej, jak nosia kapanka Izydy, Matka Bogini22. Jego ojciec, Jezus Chrystus, uda si w 60 roku do Rzymu przez Kret i Malt. Tymczasem Pawe powrci do Jerozolimy odbywszy wyczerpujce podre z lekarzem ukaszem. Gdy si jednak tam znalaz, oskarono go o spisek przeciwko Jonatanowi Annaszowi, zamordowanemu przez namiestnika Feliksa. Namiestnik uda si przed sd cesarza Nerona do Rzymu i Pawe by zmuszony pody za nim. Feliksa uniewinniono ale Pawe pozosta w areszcie z powodu zwizkw z byym uczniem Herodem Agryp II, ktrego Neron nienawidzi. W tym okresie Jezus Justus rwnie przebywa w miecie (Koi 4, 11). Mniej wicej w tym samym czasie, ale z dala od niebezpieczestw Rzymu modszy brat Jezusa Justusa, Jzef zakoczy edukacj w drui-dyjskim kolegium i osiad z matk w Galii. Pniej doczy

do nich stryj modego Jzefa, Jakub, ktry przyby na stae na Zachd, wygnany w 62 roku z Jerozolimy. Jego nazirejczycy byli obiektem brutalnych przeladowa rzymskich, a rada Sanhedrynu oskarya Jakuba o nielegalne nauki23. Nastpnie skazano go na ukamienowanie i ekskomunik ydowska starszyzna ogosia go duchowo martwym"24. Niegdy czcigodny doradca Sanhedrynu i przyszy mesjasz Hebrajczykw zosta strcony ze szczytu laickich i religijnych ask. To wydarzenie symbolicznie opisywano w przeszoci jako fizyczny upadek z dachu wityni. Straciwszy wszelk duchow wiarygodno w oczach prawa Jakub przyj z powrotem dziedziczne imi Jzef z Arymatei i uda si na Zachd do Marii Magdaleny i jej wsppracownikw w Galii. Z kolei Piotr pojawi si w Rzymie Nerona przyjmujc odpowiedzialno za sekt Pawow ktra tymczasem zyskaa nazw chrzecijanie". Nerona ogarna obsesyjna nienawi do chrzecijan. Zmierzajc do fizycznej eksterminacji wprowadzi fanatyczne represyjne rzdy. Jego ulubion tortur byo wbijanie na pale rozstawione w ogrodzie paacowym i robienie noc z ofiar ywych pochodni25. Doprowadzio to do powszechnego powstania chrzecijan w 64 roku, podczas ktrego Rzym stan w pomieniach. O podpalenie podejrzewano niezrwnowaonego umysowo imperatora, ale Neron zrzuci win na chrzecijan. Piotra i Pawa skazano na mier. Pawe przed zgonem zdoa przekaza Tymoteuszowi wiadomo, e Jezus Chrystus jest w bezpiecznym miejscu26, ale nie powiedzia gdzie. Niektry sugerowali, e uda si ladami Tomasza apostoa do Indii i podobno zmar w Srinagar, w Kaszmirze, gdzie stoi przypisywany mu grobowiec27. Gdy Jakub (Jzef z Arymatei) osiad na stae na Zachodzie, Szymon Zelota wyprowadzi w 65 roku wikszo nazirejczykw z Jerozolimy. Powid ich na wschd od Jordanu (gdzie kiedy pody jego wsppracownik Tadeusz) i rozpierzchli si po regionie niegdysiejszej Mezopotamii. Rzdy Nerona doprowadziy do politycznego wrzenia, burzyy si take ludy mieszkajce w Ziemi witej. Na pocztku 66 roku w Cezarei wybuchay sporadyczne utarczki midzy zelotami i Rzymianami. Walki szybko przeniosy si do Jerozolimy, gdzie zeloci zajli wiele strategicznych pozycji. Utrzymali miasto przez cztery lata, a potna rzymska armia dowodzona przez Tytusa Flawiusza spustoszya Jerozolim w 70 roku. Zgodnie z przepowiedni Jezusa sprzed wielu lat witynia upada, a wraz z ni wszystko inne. Wikszo mieszkacw zabito, ci, ktrzy przeyli, zostali wzici do niewoli, a wite miasto przez nastpne sze dekad byo zrujnowane. W nastpstwie zniszczenia wanego orodka, jakim bya Jerozolima, nard ydowski rozpierzch si. Upada zreszt nie tylko Jerozolima, ale i Kumran, a w 74 roku ostatni sawny bastion, grska forteca Massada, na poudniowy wschd od Morza Martwego. Tam niespena tysiczna garstka ydw wytrzymaa dugotrwae oblenie potnej rzymskiej armii, stopniowo zmniejszay si jednak dostawy broni i zapasw ywnoci. W kocu w sytuacji zupenie beznadziejnej dowdca garnizonu, Eleazar Ben Jair, zdecydowa, e wszyscy obrocy twierdzy popeni samobjstwo. Przeyy tylko dwie 28 kobiety i picioro dzieci . Fale nazyretaskich uchodcw ucieky z Ziemi witej. Nazirejczy-cy osiedlili si w Mezopotamii, Syrii i poudniowej Turcji. Kronikarz Juliusz Afrykaski, dziaajcy okoo 200 roku i zamieszkay w Edessie (obecnie Urfa, Turcja, w odrnieniu od Edessy greckiej) opisa szczegy exodusu29. Pod koniec ydowskiego powstania w Ziemi witej rzymscy namiestnicy kazali spali archiwa Jerozolimy. W ten sposb zostay zniszczone wiadectwa genealogii rodu Jezusa. Podczas samego powstania ydowskie zbiory wydano na pastw onierzy rzymskich, ktrym kazano likwidowa rwnie archiwa prywatne, po prostu wszelkie znalezione dokumenty. Ale mimo wszystko zniszczenie nie byo cakowite, niektre papiery udao si ukry. Piszc o celowym zniszczeniu dokumentw rodu Mesjasza, Juliusz Afrykaski stwierdza: Garstka przezornych ludzi miaa wasne archiwa, przekazaa swoje nazwiska pamici lub uzyskaa je z kopii i czerpaa dum ze wspomnie o arystokratycznym pochodzeniu". Nazwa tych krlewskich spadkobiercw desposynes, krewni Pana" (lub poddani wadcy)30. W pierwszych wiekach naszej ery rne odamy desposynes byy cigane przez wadze Rzymu najpierw wieckie, potem Kocioa rzymskiego. Euzebiusz potwierdza, e w czasach imperium desposynes stali si zwierzchnikami ich sekty drog cisego dynastycznego nastpstwa". Ale wszdzie byli oni cigani i zabijani, tropiono ich jak rzezimieszkw31, a na rozkaz cesarski cinano im gowy rzymskimi mieczami. Pena prawda o tej wybirczej inkwizycji" jest z pewnoci ukryta, ale jej mitologia i tradycja przetrway. Przetrway dziki mdroci Graala, kartom tarota, legendom o krlu Arturze i rycerzach Okrgego Stou, pieniom trubadurw, dywanom z motywem jednoroca, ezoterycznej sztuce i czci dziedzictwa Marii Magdaleny. Nawet dzisiaj wity Graal jest najwiksz relikwi Poszukiwa. Przekazy te uznane s za herezj przez ortodoksyjnych hierarchw Kocioa. Dlaczego? Bo cel

wytrwaych Poszukiwa nadal stanowi miertelne zagroenie dla Kocioa, ktry stara si pomniejsza mesjask sukcesj na rzecz samozwaczej alternatywy. 9 MARIA MAGDALENA KRLEWSKA PANNA MODA I MATKA Maria Magdalena zmara w roku 63 liczc sobie 60 lat, w (obecnym) St Baume1 w poudniowej Francji, daleko od rodzinnego domu i daleko od miejsca, w ktrym zmar jej maonek. W poprzednich rozdziaach zbadalimy szczegowo ycie i znaczenie Jezusa. Przeledzilimy rwnie te wydarzenia z ycia Marii, ktre miay zwizek z dziaalnoci Jezusa. Ale nie wyjanilimy jeszcze znaczenia Marii dla wspczesnych jej lub pniejszych wydarze z dziejw ludu Boego. W erze Kumran Maria" nie byo imieniem, ale znakomitym tytuem, pochodzcym od Miriam" (imi siostry Mojesza i Aarona)2. Miriam (Marie) uczestniczyy w formalnych obowizkach kapaskich w ramach takich duchowych zakonw jak ascetyczna i uzdrowicielska wsplnota terapeutw. Podczas gdy Mojesz" prowadzi liturgiczne ceremonie dla mczyzn, Miriam" speniaa t sam funkcj dla kobiet. Wyrazem tego by przypisany w Ksidze Wyjcia (15, 20) bbenek (tamburyn). Maria Magdalena jest pocztkowo opisana w Nowym Testamencie jako kobieta, z ktrej wyszo siedem demonw" (k 8, 2), a pniej w tej samej Ewangelii jako grzesznica". Ale poza tym jest portretowana we wszystkich Ewangeliach jako ulubiona i wierna towarzyszka Jezusa. Opis Marii przez ukasza jest zaszyfrowany. Przed maestwem Marie" byy pod wadz gwnego uczonego w Pimie, ktrym w czasach Marii Magdaleny by Judasz Sikariota. Gwny uczony w Pimie by rwnie Diabelskim Kapanem numer siedem3. Siedmiu kapanw diabelskich" wyznaczono na formalne przeciwiestwo innych, bdcych siedmioma wiatami Menory" (siedmioramiennego wiecznika, elementu symbolizmu judaistycznego). Ich obowizkiem byo nadzorowanie czystoci kobiet w gminie. Po lubie Mari Magdalen w sposb naturalny zwolniono od tej podlegoci. Std wyszo z niej siedem demonw", moga zgodnie z zasadami dynastycznymi obcowa fizycznie z maonkiem. Jak wspomniano, jej maestwo nie byo zwyczajnym zwizkiem i Maria przechodzia dugie okresy separacji w tym czasie nie miaa rangi ony, ale Siostry (w znaczeniu religijnym jak mwi si o zakonnicy). Siostra Maria bya podporzdkowana Ojcu, Szymonowi Zelocie (azarzowi). Rwnie Siostr Ojca bya Marta, ktrej imi take oznaczao tytu. Marta" to pani, a rnica midzy Martami" i Mariami" polegaa na tym, e te pierwsze mogy posiada wasno, te drugie nie. We wsplnocie Siostry miay ten sam status co Wdowy (Kaleki)4, stopie niej almah. I tak almah (dziewica) wychodzia za m i pia si ku randze Matki, ale w okresie separacji obniano jej status do rangi kobiety niezamnej. Ojcem Marii Magdaleny by gwny kapan (podporzdkowany najwyszemu kapanowi) Syrus Jair". Kapan w randze Jaira" urzdowa w wielkiej marmurowej synagodze w Kafarnaum i figurowa w hierarchii niezalenie od linii Sadoka i linii Ebiatara. Byo to dziedziczne stanowisko od czasw krla Dawida, obejmujce wycznie nastpcw Jaira (Lb 32, 41). Jak potwierdza Druga Ksiga Samuela (20,25-26): Szewa pisarzem, a Sadok i Ebiatar kapanami. Rwnie Ira Jairyta by kapanem Dawida". W Nowym Testamencie pierwsza wzmianka o Marii to opowie o jej powstaniu z martwych jako crki Jaira w 17 roku5. Powstanie" (symboliczne, z wiecznych ciemnoci) odnosi si albo do wyniesienia w ramach Drogi", albo, jak widzielimy, wyzwolenia z duchowej mierci spowodowanej ekskomunik. Termin nadal jest uywany przez wspczesnych masonw. Naleaoby przypuszcza, e opis powstania z martwych" crki Jaira odnosi si do inicjacji Marii (kobiet nie ekskomunikowano, nie mogoby wic to by wyzwolenie od naoonej kltwy). Pierwsze powstanie" chopcw nastpowao w wieku lat 12, dziewczt 14. Biorc pod uwag, e Maria powstaa z ciemnoci w 17 roku, znaczy to, e urodzia si w 3 roku, bya o dziewi lat modsza od Jezusa i miaa 27 lat podczas pierwszego lubu w 30 roku6. Po poczciu dziecka w grudniu 32 roku Maria miaa 30 lat, gdy odby si drugi lub w 33 roku. Cztery lata pniej urodzia Jezusa modszego, a w 44 roku, kiedy miaa 41 lat, przyszed na wiat jej drugi syn, Jzef. Przed urodzeniem Jzefa Maria znalaza si w Marsylii (Masilii), gdzie a do V wieku jzykiem oficjalnym bya greka7. Naley by moe podkreli nieznany powszechnie fakt, i jzyk Jezusa, apostow i wszystkich bdcych w obszarze helleskiego judaizmu by pod silnym wpywem greki. Hebrajczycy oczywicie uywali specyficznego jzyka semickiego. To dlatego takie sowa jak Alphaeus i RamaTheo cz elementy greckie i hebrajskie. Dodatkowo bdc tak dugo pod okupacj rzymsk ydzi

palestyscy zapoyczyli rwnie kultur jzykow ciemizcw. Wchonito ponadto pewne elementy kultury i jzyka pogan (nieydw) i prozelitw (nawrconych pogan), tak e w ramach rnych wsplnot oglnie rozumiano si nawzajem. W tradycji gnostycznej Mari Magdalen czono z Mdroci (Sophia) reprezentowan przez Soce, Ksiyc i krg gwiazd. Kobieca gnoza, Sophia, staa si Duchem witym, reprezentowanym na ziemi przez Magdalen, ktra ucieka na wygnanie rodzc dziecko, Jezusa. Jan w Apokalipsie (12, 1-17) opisuje Mari i jej syna. Opowiada o przeladowanich, ucieczce i nieustannej rzymskiej pogoni za reszt jej potomstwa": I ukaza si wielki znak na niebie: Niewiasta odziana w soce i ksiyc pod stopami jej, a na gowie jej korona z dwunastu gwiazd; A bya brzemienna, i w blach porodowych i w mce rodzenia krzyczaa. I ukaza si drugi znak na niebie: Oto ogromny rudy smok, majcy siedem gw i dziesi rogw, a na jego gowach siedem diademw; [...] I stan smok przed niewiast, ktra miaa porodzi, aby, skoro tylko porodzi, pore jej dzieci. I porodzia syna, chopczyka [...] I ucieka niewiasta na pustyni, gdzie ma miejsce przygotowane przez Boga [...] I wybucha walka na niebie: Micha i anioowie jego stoczyli bj ze smokiem [...] I zrzucony zosta ogromny smok, w starodawny [...] A oni zwyciyli go przez krew Baranka i przez sowo wiadectwa swojego [...] A gdy smok ujrza, i zosta zrzucony na ziemi, zacz przeladowa niewiast, ktra porodzia chopczyka. I dano niewiecie dwa skrzyda wielkiego ora, aby poleciaa na pustyni na miejsce swoje [...] I zawrza smok gniewem na niewiast, i odszed, aby podj walk z reszt jej potomstwa, ktre strzee przykaza Boych i trwa przy wiadectwie o Jezusie. Poza Mari w 44 roku do Galii wyjechali take Marta i jej suga Marcella. By tam te Filip aposto, Maria Jakubowa (ona Kleofasa) i Maria Salome (Helena). Portem docelowym w Prowansji byo Ratis, ktre pniej stao si znane jako Les Saintes Maries de la Mer8. Mimo znaczenia, jakim Maria i Marta ciesz si w Ewangeliach, nie ma o nich adnej wzmianki w Dziejach Apostolskich ani w adnym licie witego Pawa. ycie Marii Magdaleny Rabana Maara (776-856), arcybiskupa Mayence (Main) i opata Fuldy zawiera wiele poda o Marii, sigajcych wstecz poza V wiek. Kopi manuskryptu Maara znaleziono na Uniwersytecie w Oksfordzie na pocztku XV wieku, co zainspirowao Williama Waynflete'a do wzniesienia tam w 1448 roku Magdalen College. Praca ta bya rwnie cytowana wczeniej w Chronica Majora Mateusza Paryskiego, okoo 1190 roku i jest wymieniona w Scriptorum Ecclesiasticorum Historia literaa Basilae w Oksfordzie. Ludwik XI, krl Francji (rzdzi 1461-1483) z uporem wymienia Mari Magdalen w swoim krlewskim rodzie. Szczeglnie pouczajcym dzieem jest Sainte Marie Madelaine dominikanina, ojca Lacordaire (opublikowane po rewolucji francuskiej), jak i La Legend de Sainte Marie Madelaine Jakuba de Yoragine, arcybiskupa Genui (ur. 1228). Zarwno de Voragine, jak i Maar twierdz, e matka Marii, Eucharia, bya spokrewniona z krlewskim domem Izraela (krlewskim domem Hasmoneaczykw, nie dawidowym domem Judy). Inn sawn ksik Jakuba de Voragine jest Zota legenda, jedna z pierwszych ksiek wydrukowanych przez Williama Caxtona w roku 1483. Tekst opublikowano uprzednio po francusku i acinie, i czciowo przeoono na angielski, ale z pominiciem pewnych fragmentw. William earl Arundel, przekona Caxtona do wydania caoci eupej-skich manuskryptw. Jest to zbir kronik opisujcych ywoty wybranych witych. Wielce czczony, by regularnie czytany publicznie (czsto codziennie) w redniowiecznych klasztorach i kocioach kontynentalnej Europy. Jedna z opowieci Zotej legendy dotyczy witej Marty z Betanii i jej siostry, Marii Magdaleny. wita Marta, ktra gocia u siebie Chrystusa, crka Syrusa i Eucharii, pochodzia z rodu krlewskiego. Ojciec jej by wadc Syrii i wielu krajw nadmorskich, a trzy zamki: Magdala, obie Betanie oraz cz Jerozolimy Marta wsplnie z siostr odziedziczya po matce [...] Po Wniebowstpieniu Pana, gdy uczniowie Jego rozproszyli si, ona wraz z jej bratem azarzem i siostr

Mari, a take wity Maksymian wsiedli na statek, na ktrym dziki opiece Pana naszego wszyscy bezpiecznie przybili do Marsylii. Stamtd dotarli do Aix i nawracali lud na wiar Chrystusow. [na podstawie przekadu Janiny Pleziowej] Imi Magdalena (lub Magdala) pochodzi od hebrajskiego rzeczownika migdal (wiea). Stwierdzenie, e siostry" miay trzy zamki, jest nieco mylce zwaszcza e Marie" (Miriam") nie mogy posiada adnej wasnoci. Poczone dziedzictwo wizao si z osobistym statusem znaczy to, e odziedziczyy we wsplnocie wysokie stanowiska (zamki/wiee) straniczek, jak w Ksidze Micheasza (4, 8)9 Magdal-eder (wiea trzody). Z czasem kult Magdaleny najbardziej rozwin si Rennes-le-Chateau w Langwedocji10. W caej Francji jest wiele wity wzniesionych ku czci w. Marii Magdaleny. Za miejsce jej pochwku uwaa si St Maximus, gdzie krypty i alabastrowej trumny strzegli mnisi kasjanici, zakon powstay na pocztku V wieku. Zakon mia interesujc histori. Chocia za ojca zachodniego monastycyzmu" przywyko si uwaa witego Benedykta, faktycznie pierwszy by Jan Kasjan, ktry okoo 410 roku zaoy klasztor wedug swojej reguy (idc w lad za nowatorskimi przedsiwziciami wsplnotowymi Marcina, biskupa Tours i Honoracjusza, arcybiskupa Arles). Znaczcy krok w dyscyplinie klasztornej uczyniony przez Kasjana (za ktrym poszed Benedykt i inni) polega na administracyjnym i organizacyjnym oddzieleniu si od wadzy biskupiej. Kasjan potpia przyjmowanie wice kapaskich, uwaa je za niebezpieczn praktyk" i gosi, i mnisi za wszelk cen powinni unika biskupw". Pierwotnie ascetyczny odludek w Betlejem, Jan Kasjan stworzy dwie bliniacze szkoy w pobliu Marsylii jedn dla kobiet, drug dla mczyzn. Marsylia staa si uznanym orodkiem zakonnym, miejscem, z ktrego wywodz si obchody wita Matki Boskiej Gromnicznej (wczeniej procesje z pochodniami urzdzano ku czci Persefony, wadczyni podziemia). Podobnie wito Madonny zrodzio si w bazylice w. Wiktora w Marsylii. Innym wanym miejscem kultu Magdaleny byo Gellone, gdzie w IX wieku w klasztorze w. Wilhelma z Pustyni rozkwita Akademia Studiw Judaistycznych. Koci w Rennes-le-Chateau powicono w 1059 roku Marii Magdalenie, a w roku 1096 (kiedy rozpoczto pierwsz krucjat) zaczto w Vezelay budow wielkiej bazyliki Sw. Marii Magdaleny. Tu wanie w 1217 roku wity Franciszek z Asyu zaoy zakon braci franciszkanw mniejszych (pniej kapucynw)11. Rwnie w Vezelay w 1146 roku opat cystersw, wity Bernard z Cairvaux wygosi kazanie do uczestnikw drugiej wyprawy krzyowej, krla Ludwika VII, krlowej Eleonory, ich rycerzy i zebranych wiernych (100 tysicy ludzi). Prawd powiedziawszy, entuzjazm wypraw krzyowych wiza si z uwielbieniem dla Magdaleny. Cystersi, dominikanie, franciszkanie i przerne zakony tego okresu organizoway si wok zasady uniezaleniania si od wadzy biskupw Kocioa rzymskiego, ale dzieliy wsplne zainteresowanie Mari Magdalen. Tworzc w 1128 roku regu zakonu templariuszy wity Bernard zaznaczy konieczno posuszestwa Betanii, zamkowi Marii i Marty". Jest wic oczywiste, e wielkie katedry Notre Dame, przedsiwzicie cystersko-templariuszowskie, byy powicone nie Marii, matce Jezusa, ale naszej pani" [fr. Notre Dame], Marii Magdalenie. KOBIETA W SZKARACIE CZARNA MADONNA Wczesne teksty chrzecijaskie okrelaj Mari Magdalen jako kobiet, znajc Tego, ktry jest wszystkim, i ktr Chrystus ukocha bardziej ni wszystkich uczniw". Bya apostoem obdarzonym wiedz, zdolnoci widzenia i przenikliwoci znacznie przewyszajc piotra", ukochan pann mod, ktra namacia Jezusa podczas witego lubu (Hieros Gamos) w Betami. Koci rzymski w swoim czasie zdecydowa si zdyskredytowa Mari Magdalen i wynis matk Jezusa, Mari. Wykorzysta w tym celu dwuznaczne komentarze w Nowym Testamencie, ktre pocztkowo okrelay niezamn Magdalen jako grzesznic" (co faktycznie oznacza almah w okresie wstrzemiliwoci). Jednake podstpni biskupi zdecydowali, e tak okrelana kobieta musi by jawnogrzesznic, kobiet upad, Mari Magdalen napitnowano jako ladacznic! Nawet dzisiaj jedno z okrele hasa Magdalena w Sowniku Oksfordzkim brzmi: ladacznica, ktra wesza na drog naprawy". Wielu artystw z ca wiadomoci przeciwstawiao si temu popieranemu przez Koci oczernieniu przedstawiajc Mari Magdalen w biaej bluzie lub paszczu podbitym biaym jedwabiem, symbolizujcym czysto.

Podobnie rzecz si miaa z jeszcze jedn kobiet, ktra wraz z Mari przybya do Galii. Rwnie Helen-Salonie wiadomie oczerniano, z czym nie chcieli si zgodzi pniejsi artyci. Z powodu wstrtu do kobiet a szczeglnie wyksztaconych kobiet Piotr zawsze uwaa HelenSalome za czarownic. Nie liczyo si dla niego to, e bya ona blisko zwizana z matk Jezusa i towarzyszya jej przy Ukrzyowaniu. Jako przyjacika Szymona Zeloty (syna Zebedeusza) Helena w istocie bya klasztorn Matk apostow Jakuba i Jana Boanergesa. W przeciwiestwie do Marii Magdaleny, zwizanej z reginalnym zakonem Dana, Helena naleaa do zakonu Aszera, w ktrym kobietom dozwolone byo posiada wasno12, i w ktrym nazywano je z grecka hierodulai (wite niewiasty). W istocie Helena bya najwysz kapank zakonu w Efezie. Miaa tytu Sara" i jako taka prawo do noszenia czerwonej szaty (podobnie jak dzisiejsi kardynaowie Kocioa rzymskiego, ktrzy nosz szkaratne szaty). Piotr obawia si takich wysoko postawionych kobiet, gdy byy staym zagroeniem dla jego pozycji. Koci rzymski odziedziczy ten sam wstrt i ten sam lk; w Kociele katolickim nie ma kobiecego kleru poza zakonami. Kiedy wielbiony wizerunek kobiety w szkaracie" hierodulai przemieni si (za porednictwem redniowiecznej francuszczyzny) w angielskie harlot (ladacznica). Nierzdnice pod wpywem tego wypaczonego przez Koci przedstawienia kapanek nosz na og czerwone stroje, a miejsca cielesnych uciech oznaczone s czerwonymi latarniami. Kobiety zakonu Dana byy to laickie nazaretanki. Maria Magdalena jako Miriam" bya pierwsz Siostr zakonu (odpowiednikiem biskupa ordynariusza) i moga ubiera si na czarno jak nazarejczycy13 i kapani Izis. Warto zwrci uwag na fakt, e jednoczenie z wczesnym uwielbieniem Marii Magdaleny z Ferrieres w 44 roku zacz si stamtd rozprzestrzenia kult Czarnej Madonny14. Wrd wielu wizerunkw Czarnej Madonny, ktre zachoway si do czasw wspczesnych, odnajdujemy pikn figurk w Verviers, Liege; statuetka jest czarna, posta trzyma zote jabko, ma koron wywyszon na krgu gwiazd jak Sophia. Jej malekie dzieci rwnie nosi zot koron krlewsk. W przeciwiestwie do wizerunku Czarnej Madonny Mari Magdalen czsto portretowano w czerwonym paszczu narzuconym na zielon szat (ziele symbolizuje podno)15. Przykadem niech bdzie sawny fresk wita Maria Piero delia Francesca, pochodzcy z okoo 1465 roku, w gotyckiej katedrze w Arezzo w pobliu Florencji. Podobnie jest ubrana Maria u stp krzya Botticellego. Czerwie ma wskazywa (jak czerwie szat kardynalskich) wysoki status duchowny. Idea kobiety majcej wysok rang religijn, odzianej w czerwon szat irytowaa i niepokoia watykask hierarchi. Mimo kocielnego kultu matki Jezusa (zwaszcza po synodzie efeskim w 431 roku) katoliccy biskupi byli zdecydowanie przeciwni temu, by artyci dodawali jej dostojestwa. W 1669 roku Rzym wyda dekret nakazujcy, aby matka Jezusa (Biaa Madonna") bya przedstawiana jedynie w bkicie i bieli"16. W katolicyzmie kobiety nie dostpoway wice. A zakaz czczenia kobiet poza matk Jezusa zdegradowa Mari Magdalen. Z tego powodu cakowicie pominito fizycznych nastpcw Jezusa, biskupom udao si utwierdzi prawo do witej wadzy poprzez zastosowanie samozwaczej zasady mskiego dziedzictwa". Nie bya to jak by powinna mesjanistyczna linia od Jezusa ani nawet rodowd od Rama-Theo (arymatejskiego) ksicia, Jakuba Sprawiedliwego (brata Jezusa), ale bezprawne dziedzictwo" pochodzce od Piotra, twardo-gowego wiejskiego esseczyka, ktry nie cierpia kobiet. Rwnoczenie rozrastajcy si Koci prowadzi walk z kultem Powszechnej Bogini, szczeglnie silnym w wiecie rdziemnomorskim i zyskujcym na sile w okresie klerykalnych sporw o hierarchi pci. Od czasw staroytnych Powszechna Bogini pojawiaa si pod wieloma postaciami i bya znana pod wieloma imionami: Cybele, Diana, Demeter i Junona. Zawsze identyfikowano j z Izyd, Matk wszystkich i wszystkiego, pani wszystkich ywiow, pierworodnym dzieciciem czasu, wadczyni wszystkich stworze i jedynym objawieniem wszystkiego". Dla dawnych Egipcjan Izyda to siostra-ona Ozyrysa, zaoyciela dynastii faraonw i sdziego dusz po mierci. Izyda bya Powszechn Bogini, zwaszcza matk-opiekunk i jej kult rozprzestrzenia si wszdzie. Czsto portretowano j trzymajc dziecko, Horusa, ktrego wcieleniami byli faraonowie. Jest uznanym faktem, e wizerunki Biaej Madonny" s oparte na opisach Izydy, karmicej matki. Ona rwnie bya pierwowzorem tajemniczej Czarnej Madonny, ktrej wizerunkw do XVI wieku we Francji byo blisko 200. Obecnie na caym wiecie stwierdzono ich blisko 45017. Nawet uwielbiana patronka Francji Notre Dame de Lumiere (Matka Boska wietlista) zrodzia si" z kultu Powszechnej Bogini, Pramatki. Wizerunek Czarnej Madonny i jej dziecka by staym dylematem dla Kocioa; jej posgi stay w liczcych si kocioach i wityniach kontynentalnej Europy. Niektre z nich s cakowicie czarne, ale wiele ma tylko czarne oblicza, rce i stopy. Nie jest to sprawa przebarwienia, jak sugerowaa cz

zaniepokojonego duchowiestwa. Pewn ilo przemalowano na blade cieliste barwy, by zgadzay si ze standardowym wyobraeniem Madonny; niektre cakowicie usunito z widoku publicznego. Rysy twarzy Czarnej Madonny nie nosz adnych cech negroidalnych, maj po prostu czarny kolor. Niektre Czarne Madonny s odziane skromnie (wiele w tradycyjnym stylu Biaych Madonn), lecz inne obleczono w szaty symbolizujce presti i wadz monarsz, nosz ozdobne stroje i korony. Czarna Madonna pochodzi od krlowej Izydy i prepatriarchalnej Lilith. W ten sposb prezentuje si i rwno kobiety wzgldem mczyzny jest dumn, jasno okrelon i przywdcz postaci w przeciwiestwie do podporzdkowanej, unionej konwencjonalnej Biaej Madonny (jak Koci chcia widzie matk Jezusa). Mwi si, e obie Izyda i Lilith znay tajne imi Boga (sekret, ktry znaa rwnie Maria Magdalena, kobieta, znajca Tego, ktry jest wszystkim"). Std Czarna Madonna jest te wyobraeniem Magdaleny, ktra wedle doktryny aleksandryjskiej przekazaa prawdziw tajemnicy Jezusa". Kult Magdaleny by faktycznie szczeglnie zwizany z miejscami, w ktrych znajdoway si wizerunki Czarnej Madonny. Jest czarna, poniewa czer to barwa Mdroci (Sophii), yjcej w mrokach chaosu przed stworzeniem wiata. Dla gnostykw Szymona (Maga) Zeloty Mdro bya Duchem witym wielk, niemierteln Sophi, ktra wyprowadzia Pierwszego Ojca, Valdaboatha, z gbin. Sophi uwaano za wcielenie Ducha witego w osobie krlowej Marii Magdaleny i z ni wizano najcilejsze zasady wyznawania wiary. MARIA I KOCI Niezalenie od znaczenia ideau Bogini-Pramatki ortodoksyjny Koci wszystkich czcicieli pierwiastka kobiecego uzna za heretykw. Pierwsi Ojcowie Kocioa tacy jak Kwintus Tertulian wytyczyli zasady na dugo przed czasami Konstantyna Wielkiego. Tertulian popiera regu: Kobiecie nie wolno przemawia w kociele, dokonywa chrztu, podawa Eucharystii ani roci pretensji do adnej mskiej funkcji a ju w adnym wypadku do urzdu kapaskiego. Sam Tertulian szed tylko za opiniami wyraonymi przez wczeniejszych przywdcw Kocioa, takich jak Piotr i Pawe. W Ewangelii Marii"18 Piotr wystpuje przeciwko zwizkom Marii z Jezusem, mwic: Czy naprawd rozmawiaby na boku z kobiet, a nie wypowiedzia si miao przed nami? Czemu mielibymy zmienia zdanie i jej sucha?" Z kolei w koptyjskim traktacie, nazwanym Pistis Sophi (Mdro wiary)19, Piotr narzeka na goszenie wiary przez Mari i prosi Jezusa, aby j uciszy i powstrzyma podwaanie jego zwierzchnoci. Jezus jednak napomina Piotra, a Maria wyznaje pniej: Piotr napawa mnie rozterk. Lkam si go, bowiem nie cierpi rodzaju kobiecego". Na co Jezus odpowiada: Kogo Duch natchnie, ten z aski Boej jest wywicony do jego goszenia, czy to mczyzna, czy kobieta". Maria ma powody obawia si Piotra, gdy wielokrotnie da wyraz swoim pogldom jak w Ewangelii Tomasza"20. Sprzeciwiajc si obecnoci Marii wrd uczniw Szymon Piotr rzek do nich: Pozwlcie Marii nas opuci, gdy kobiety nie s warte ycia". W Ewangelii Filipa"21 Mari uwaa si za symbol boskiej mdroci". Jednake wszystkie te teksty zostay ocenzurowane i uszczuplone o pewne fragmenty przez biskupw Rzymu, poniewa podwaay zasad wycznie mskiego kapastwa. Pawe w Pierwszym Licie do Tymoteusza nakazuje: Kobieta niech si uczy w cichoci i w peni ulegoci. Nie pozwalam za kobiecie naucza ani wynosi si nad ma; natomiast powinna zachowywa si spokojnie. (1 Tm2, 11-12) Takie autorytarne wskazwki byy szczeglnie uyteczne, poniewa maskoway istotne problemy. Kobiety miay by wykluczone za wszelk cen. Magdalena z czasem mogaby wyrosn ponad miar. Jako ona Jezusa bya nie tylko mesjask krlow, ale matk spadkobiercw. W sto lat po mierci spucizna Marii Magdaleny bya najwikszym zagroeniem dla penego lku Kocioa, ktry pomin nastpcw Mesjasza na korzy sukcesji apostolskiej. Kulty, ktre sprzeciwiay si rzymskiemu katolicyzmowi, i ktre Rzym nazywa pogaskimi i heretyckimi, wcale nie byy dzikie czy satanistyczne. Jednake w oczach Kocioa rzymskiego nabieray tych wszystkich cech, jako e rwnolegle z zasad msk akceptoway zasad esk. Wedug gnostykw Duch wity by eskim elementem wicym Ojca z Synem. Ale Rzym ogosi, e Trjca jest, Jednym Bogiem". I z tego powodu, chocia dokonano pewnych ustpstw na rzecz matki Jezusa, Marii (jako Matki Boej), nie bya ona czci boskiej Trjcy, deifikowanej wycznie wedle mskich poj. Chrzecijastwo przyswoio sobie Boga Izraela w wyniku misji Jezusa, jak uczynili to gnostycy i nazarejczycy. Nazarejki dziaay cakiem swobodnie jako nauczycielki, uzdrowicielki, misjonarki i

kapanki. Jednake w rodowisku chrzecijaskim bdcym pod wpywami Rzymu odebrano kobietom wszelkie moliwoci sprawowania kultu. Jedna z najwikszych sekt matriarchalnych z II wieku gosia wiar odziedziczon bezporednio od Marii Magdaleny, Marty i Heleny Salome. Tertulian gniewnie potpi t grup: Te heretyczki! Jak one mog! S na tyle bezczelne, e ucz, podejmuj spory, dokonuj egzorcyzmw, lecz i (moe) nawet chrzcz! W sekciarskich wsplnotach ydowskich kobiety dugo byy wykluczone z edukacji, publicznego wyznawania wiary i jakiejkolwiek spoecznej czy politycznej dziaalnoci poza rodowskiem rodzinnym. Inaczej jednak rzecz si miaa w spoecznociach zhellenizowanych, ktrych ideay byy inspirowane przez myl kulturow Grecji i Azji Mniejszej, gdzie kobiety na rwni z mczyznami sprawoway kult Izydy. Za czasw Jezusa kobiety przechodziy emancypacj w Egipcie. Podobnie Rzymianki z bogatych warstw zaczynay angaowa si w interesy, polityk, literatur, matematyk i filozofi. Wyjtkiem by Koci rzymski, ktry pozbawi Jezusa krlewskiej dynastycznej spucizny uosobionej przez Mari Magdalen. Wiele z uczonych kobiet, ktre przewodziy grupom formalnie nazywanym heretyckimi, opierao si na pouczeniach ascetycznej sekty terapeutw z Kumran. Takie nauki byy przepojone pierwiastkiem duchowym (podczas gdy rzymska forma chrzecijastwa bya bardzo materialistyczna i w zwizku z tym element duchowy uwaano za ogromne zagroenie). Rzymska strategia przeciwko kobietom prowadzcym nauki wyraaa si prosto i jasno: s grzesznicami i maj podporzdkowa si wadzy witego Pawa. W cytowanym ju tu Pierwszym Licie do Tymoteusza Pawe pisze: Bo najpierw zosta stworzony Adam, potem Ewa. I nie Adam zosta zwiedziony, lecz kobieta, gdy zostaa zwiedziona, popada w grzech. (1 Tm 2, 13-14) Wanie w owym czasie takie nauczycielki celowo nazwano kobietami w szkaratach"22, w znaczeniu ladacznice. Koci ogosi wszystkie nierzdnicami", a ta przekrcona nazwa pokutuje do dzisiaj. Na pocztku II wieku w Kociele zacz si proces segregacji: mczyni sprawowali funkcje kapaskie, kobiety w milczeniu uczestniczyy w kulcie. Pod koniec wieku nawet tego zakazano, kobietom nie wolno byo uczestniczy w kulcie. Kada kobieta biorca udzia w praktykach religijnych bya nazywana nierzdnic i czarownic". Wedug Ewangelii Marii" Lewita (Mateusz Annasz) wid z Piotrem spr o prawa Marii Magdaleny: Lecz jeli Zbawca uzna j godn, kime w rzeczy samej jeste ty, aby j odrzuca? Zbawca niewtpliwie zna j dobrze dlatego kocha j ponad nas". Podobno w przeciwiestwie do Piotra i jego brata Andrzeja inni uczniowie zgadzali si z Lewit, gdy sowa Marii dodaway im otuchy i chtnie akceptowali jej nauki. Ewangelii, ktre ukazyway Mari w takim wietle, po prostu nie wczono do kanonicznego Nowego Testamentu. Co wicej, cztery Ewangelie, ktre si w nim znalazy, opracowywno stosownie do wymogw Kocioa. Ale ludzie przewanie wiedzieli o statusie Marii jeszcze przed ukazaniem si jakiejkolwiek oficjalnej Biblii. Tradycja, ktra zachowaa t wiedz, przeya w Brytanii i Francji okres gbokiego redniowiecza do pocztkw drugiego tysiclecia, czasw, w ktrych Maria Magdalena staa si Nasz Pani", inspiratork pierwszych wypraw krzyowych i wielkich gotyckich katedr. Jeli to prawda, jak Kocioowi udao si zdj jej posta z frontonu apostolskiej piramidy? Po pierwsze Koci rzymski podkreli szczeglnie wag dwch fragmentw Biblii: Ksigi Rodzaju (3, 16) i Pierwszego Listu do Koryntian (11, 3). Obydwa s cytowane w pochodzcych z IV wieku Dekretach apostolskich. Pierwszy ustp opisuje sowa Pana Boga do Ewy o Adamie: on za bdzie panowa nad tob". Cytat ze witego Pawa mwi: gow ony [jest] m". Nastpnie sporzdzono niezwyky nowy dokument opisujcy Mari Magdalen wedug Kocioa. Nazwany Zarzdzeniem apostolskim by w istocie zapisem wyimaginowanej rozmowy midzy apostoami po Ostatniej Wieczerzy. Cakiem przypadkiem stwierdza on (przeciwnie ni w Ewangeliach), e byy tam obecne Maria i Marta, przez co czciowo zaprzecza samemu sobie. Oto wyjtek z domniemanej rozmowy: Jan rzek: Gdy Mistrz pobogosawi chleb i kielich i wypowiedzia sowa: Oto jest Ciao moje i Krew moja, nie poda ich kobietom, ktre byy z nami. Marta rzeka: Nie poda ich Marii, bo ujrza, i wybucha miechem. Na podstawie tej zmylonej opowiastki Koci ogosi, e pierwsi apostoowie stwierdzili, i owym kobietom nie dozwolono zosta kapankami, gdy nie potrafiy zachowa nalenej powagi! Istot tej

rozmowy przyjto w postaci formalnej doktryny Kocioa i od tej pory Mari Magdalen uznano za osob niewierzc, ktra odmwia uczestnictwa w obrzdku religijnym. O wiele wczeniej, okoo roku 180, biskup Klemens z Aleksandrii, Ojciec Kocioa, stwierdzi co wrcz przeciwnego: Mczyni i kobiety s rwnej doskonaoci i mog przyjmowa te same polecenia i podlega tej samej dyscyplinie. Dla nas sowo ludzko obejmuje zarwno mczyzn, jak i kobiety i std te Chrystus nie jest rodzaju mskiego ni eskiego. Na usprawiedliwienie swoich sw Klemens wyliczy wiele kobiet, ktre odznaczyy si w niedawnej historii, zwaszcza jeli chodzio o edukacj. Jego pogld szeroko popary wyksztacone warstwy spoeczestwa. Papie zarzdzi jednak pniej, e Klemens popeni bd; ogoszono z ogromn pewnoci siebie, e kobieta nie moe by kapanem, bo nasz Pan by mczyzn"! PANI JEZIORA W 633 roku tajemniczy stateczek zawin do portu pnocnej Francji, Boulogne-sur-Mer. Na pokadzie nie przywieziono podrnych, lecz metrow statuetk Czarnej Madonny z dziecitkiem, oraz egzemplarz Ewangelii po syryjsku23. Nie wiadomo, skd dka przypyna, ale jej pojawienie si wzbudzio niesychane poruszenie. Madonna znana jako Matka Boska witej Krwi staa si insygnium katedry Notre Dame w Boulogne, obiektem wielkiego uwielbienia a do momentu zniszczenia podczas rewolucji francuskiej. Czarna Madonna z Boulogne wzmocnia w popularnych wyobraeniach zwizek midzy Mari i morzem" (ac. mare). Emblemat Maria z Morza" (zaczerpnity z pniejszych insygniw Boulogne) sta si oznak pielgrzymw przed epok Karola Wielkiego, a wersja tej samej oznaki trafia do Szkocji, zanim pieczcie herbowe stay si powszechne w Brytanii24. W jedenastowiecznej Szkocji port Edynburga, Leith, przyj wasne godo, obrazujce Mari z Morza" i jej Graalowe Dzieci w odzi aglowej pod oson chmury. Byo to nawizanie do postaci Jakuba (Jzefa z Arymatei), Chmury" Przywdcy Pielgrzymw25. Z niewiadomego powodu badacze heraldyki uznali za stosowne zignorowa wag takich kobiecych emblematw; podobnie kompilatorzy drzew genealogicznych i rejestrw parw pomijaj linie kobiece. Szczeglnie miao to miejsce w Brytanii w erze georgiaskiej i wiktoriaskiej. Moe pocztek obecnej ery Wodnika wyznaczy koniec dziejowej dominacji mczyzn. Dotychczas jednak wikszo wspomnianych prac powstaje w starym stylu. Tymczasem wystarczy przeprowadzi niewielkie badania, by przekona si, e ide noblesse uterine (przekazywanie szlachectwa w linii eskiej) uznawano od IV do XI wieku. Oglnie stwierdza si, e zwyczaj noszenia herbw rozpocz si w wieku XII. Cakiem moliwe, e byo tak w Brytanii, ale nie Brytyjczycy s twrcami tej idei, jak kiedy chcieli nam wmwi czonkowie Kolegium Heraldycznego26. Sawne autorytety w tej dziedzinie, Kolegium Heraldyczne i Kolegium Herbowe, ktre powstay pod koniec XIV wieku, miay za zadanie kontrol rejestrw herbowych". Kiedy rycerz by zmuszony nosi ozdobny herb, by mona go byo rozpozna, jako e od stp do gw by osonity kolczug i zbroj. Flagi i inne emblematy okrelay rodzin i region. Ten zwyczaj ustali si wczeniej we Flandrii i pnocnej Francji. Herb portu Edynburga, Leith, Maria z Morza" Niewielu ludzi w Wielkiej Brytanii ma insygnia datujce si wczeniej ni na wiek XII, dotyczy to szczeglnie osb nie majcych przodkw feudaw. Emblemat portu Leith jest wic wyjtkowy pod wzgldem daty i niefeudalnej, kobiecej treci. Bogato iluminowany manuskrypt arcybiskupa Rbana Maara The Life of Mary Magdalene27 ma pidziesit rozdziaw w szeciu tomach, m.in. opowiada nam, jak Maria, Marta i ich towarzysze opucili brzegi Azji i popychani askawym wschodnim wiatrem podrowali przez Morze (rdziemne) miedzy Europ i Afryk pozostawiajc miasto Rzym i cay ld Italii po prawej (na pnocy). Potem szczliwie zmienili kurs na prawo (ku pnocy) i przybyli do miasta Marsylia w galijskiej prowincji Vienne, gdzie rzeka Rodan wpywa do morza. Tam gdy tylko zwrcili si do Boga, Wielkiego Krla caego wiata rozstali si. W bibliotekach paryskich przechowywane s staroytne rkopisy, starsze ni dzieo Maara, ktre stanowi wiadectwo z czasw ycia Marii. Jej misja w Prowansji jest wspomniana w hymnie z VII wieku (wydanym powtrnie w przebadanych archiwach, nazywanych Acta Sanctorum, opublikowanych po raz pierwszy w wydaniu popularnym w XVII w. przez jezuit Jeana Bollanda)28.

Twierdzi si, e towarzyszki Marii, Mari-Salome (Helena) i Mari Jakub (on Kleofasa) pochowano w krypcie Les Saintes Maries w Camargue. Na dugo przed wzniesieniem w IX wieku tego kocioa, sta tam inny. Miejsce nazywao si Sanctae Mariae de Ratis. W pobliu obecnej nawy gwnej znajduj si fragmenty rzeby Marii z Morza". Wizerunki Marii Magdaleny podkrelaj jej zwizki z Gali. Na malowidle Henriego de Guadermarisa w dziewiciowiecznym kociele Les Saintes Maries Marie pojawiaj si na maej dce u brzegw Prowansji. Obraz pokazano w Salonie Paryskim w 1886 roku. Inny sawny obraz o podobnej tematyce to The Sea Voyage Lukasa Mosera, cz ozdobionego patkowym zotem i srebrem otarza w parafii katolickiej pod wezwaniem Sw. Marii Magdaleny Tiefonbrohn (poudniowe Niemcy). Maria bywa take portretowana, gdy przemieszcza si nad ziemi w drodze do niebiaskiego owiecenia (apokryficzna opowie kazaa jej przeywa to codziennie) lub jest niesiona na zachd podczas Objawienia. Doskonaym przykadem tego stylu obrazowania jest Maria Magdalena unoszona przez aniow. To dzieo Giovanniego Lanfranki z okoo 1606 r. w Galleria Nazionale di Capodimente w Neapolu ukazuje nag Magdalen wraz z trzema amorkami szybujc nad pustym krajobrazem Europy. Szcztki Marty spoczywaj w Tarascon, we francuskim departamencie Vienne. Inskrypcja Ludwika XI z 1482 roku odwouje si do wizyty krla Merowingw Chlodwiga przy tym grobowcu pod koniec V wieku. Szcztki Marii Magdaleny przechowano w opactwie witego Maximusa, 48 km od Marsylii. W 1279 roku Karol II, krl Sycylii, hrabia Prowansji, oddzieli czaszk i ko ramienia, aby umieci je w zoto-srebrnej szkatule, gdzie spoczywaj do dzisiaj29. Cz szkieletu i prochw Marii trzymano w urnie, ale zostay zniszczone podczas rewolucji francuskiej. Pieczara samotnoci" Marii znajduje si w pobliu La Sainte Baume. To t pieczar odwiedzi w 1254 roku de Joinville wracajc z sidmej wyprawy krzyowej z krlem Ludwikiem IX. Nastpnie napisa: przybyem do miasta Aix-en-Provence, by uczci bogosawion Magdalen, ktra spoczywa o dzie drogi stamtd. Udalimy si do miejsca zwanego Baume. na bardzo stromej i spkanej skale, w ktrej podobno wita Magdalena dugo przebywaa jako pustelnica. Trzy wieki wczeniej Wuillermus Gerrdu, markiz Prowansji, przyby z pielgrzymk do jaskini. Wyniosy koci grota w La Sainte Baume z rnymi otarzami i posgiem Marii Magdaleny dugo przyciga pielgrzymw. Aix-en-Provence, gdzie Maria Magdalena zmara w 63 roku, dawniej nosio nazw Acquae Sextiae30. Zyskao miano od gorcych rde. Acqs to znieksztacone redniowieczne aciskie aquae (wody), czasem aquense. W tradycji langwedockiej Maria jest pamitana jako la Dompna del Aquae, Pani Wd". Dla odmiany bywa rwnie, jak widzielimy, nazywana Mari z Morza". Ale zawsze jest kojarzona z wod. Gnostykom (jak i Celtom) kobiety, ktrym oddawano cze bosk, wizano czsto z jeziorami, rdami, wodospadami i strumieniami. Gnosis (wiedza) i Mdro czsto s czone z kobiecym Duchem witym, ktry unosi si nad powierzchni wd" (Rdz 1, 2). Uwaano, e Duch wity Sophii wcieli si w Mari Magdalen. We wczeniejszym rozdziale pisalimy31, e kapanw z okresu Ewangelii dokonujcych chrztu nazywano Rybakami". Gdy Jezus zosta dopuszczony do kapastwa32 na wzr Melchizedeka, otrzyma miano Rybaka". Dynastyczna linia domu Judy staa si wyjtkow dynasti kapanw-krlw lub, jak zrcznie okrela nastpcw Jezusa mdro Graala, Krlami Rybakami. Linia od Jezusa i Marii, ktra wyonia si dziki Krlom Rybakom, zachowaa macierzyski duch Aix i staa si rodzin wd" domem Acqs. Ta rodzina bya sawna w Akwitanii okrgu, ktrego nazwa rwnie pochodzi od aquae (woda). Podobnie nazwa miasta na zachd od Tuluzy, Dax33. Tu merowingowa34 ga rodziny wywodzca si od Jezusa przez Krlw Rybakw osigna godno hrabiw Tuluzy i Narbonne, i ksit Septymanii (regionu midzy Francj i Hiszpani)35. Inna ga, po kdzieli, uzyskaa dziedzictwo celtyckiego Kocioa Awalonu, a Viviane del Acqs na pocztku V wieku przysugiwa dziedziczny tytu wielkiej krlowej. W Bretanii odpowiednia linia prowansalskiego domu del Acqs po mieczu zostaa hrabiami de Lon Acqs, wywodzc si od prawnuczki Viviane I, Morgany. Od XII wieku, kiedy to Chretien de Troyes napisa opowie Ywain and the Lady of the Fountain w ktrym Lady (Pani) odpowiada la Dompna del Aquae dziedzictwo Acqs przewija si w literaturze powiconej krlowi Arturowi i rycerzom Okrgego Stou.

Dziedzictwo jest centraln kwesti tego zagadnienia, wie si te bezporednio ze witymi wodami", ktre cz si z Ksig Rodzaju, Sophi i nasz Magdalen. W roku 1484 Morte d'Arthur sir Thomas Malory usun rnic, dokonujc fonetycznej asymilacji: z del Acqs do du Lac (fr. z jeziora"). Rezultat by taki, e w wersji przetumaczonej Viviane II (Lady of the Fountain i matka Lancelota del Acqs) staa si Lady of the Lake (Pani z Jeziora). Na dalszych kartach tej ksiki stopniowo uka si rni potomkowie Jezusa i jego brata Jakuba. Odkryjemy rwnie, czemu arturiaskie romanse i mdro Graala przetrway mimo zarzutw herezji nieustannie wysuwanych przez Koci. Zaczniemy od brata Jezusa, Jakuba Sprawiedliwego, lepiej znanego jako Jzef z Arymatei. 10 JZEF Z ARYMATEI JZEF (JAKUB) W GLASTONBURY W roku 1601 w Annales Ecclesiasticae watykaski bibliotekarz kardyna Baronius zapisa, e Jzef z Arymatei przyby do Marsylii w 35 roku. Potwierdziy to o wiele wczeniejsze kroniki Gildasa III (516570), ktrego De Excidio Britanniae stwierdza, e zasady chrzecijastwa przyszy do Brytanii w ostatnich dniach cesarza Tyberiusza, ktry zmar w roku 37. Nawet przed Gildasem tacy wybitni duchowni jak Euzebiusz, biskup Cezarei1 (260-340) i w. Hilary z Poitiers (300-367) pisali o dawnych apostolskich wizytach w Brytanii. Lata 35-37 to najwczeniejsze zapisane daty ewangelizacji. Odpowiadaj okresowi niebawem po Ukrzyowaniu zanim Piotr i Pawe przybyli do Rzymu i zanim pojawiy si kanoniczne Ewangelie. [???] Wan postaci tego okresu w Galii by w. Filip2. Wedle Gildasa i Williama z Malmesbury doprowadzi on do wysania Jzefa do Anglii. De Sancto Joseph ab Arimathea stwierdza, e Pitnacie lat po wniebowstpieniu (czyli w roku 63) przyby (Jzef) do Filipa Apostoa wrd Galw". Frekulfus, biskup Lisieux z IX wieku, napisa, e w. Filip zosta posany z misj od Galw do Anglii, aby zanie tam dobr nowin sowa ycia i gosi wcielenie Jezusa Chrystusa". Jzef przyby do West Country (zachodniej czci obecnej Anglii). Towarzyszyo mu dwunastu misjonarzy. Zostali oni przyjci z pewnym sceptycyzmem przez tubylcw, Brytw, ale krl Arviragus z Silurii, brat Caractacusa pendragona przywita ich z serdecznoci i zainteresowaniem. Po naradzie z innymi wodzami przyzna Jzefowi dwanacia hidw ziemi w Glastonbury. Hide to obszar, z ktrego jedna rodzina dysponujca jedn soch moe wyy przez rok. W Somerset (okrg Glastonbury) odpowiada to okoo 48,4 hektara. Tu zbudowali niezwyky kociek, miniatur hebrajskiej Arki Przymierza3. To nadanie utrzymao si przez wieki, jak potwierdza Doomsday Book z 1086 r. Koci w Glastonbury mia na wasne dwanacie hidw, od ktrych nigdy nie paci podatku". W czasach Jzefa chrzecijaskie kaplice byy ukryte pod ziemi w katakumbach Rzymu ale oto w Glastonbury, w Brytanii, staa kapliczka z plecionki oblepionej glin, wzniesiona ku czci w. Marii, szczycca si mianem pierwszego naziemnego chrzecijaskiego kocioa na wiecie4. Nastpnie obok kaplicy powsta klasztor, Anglosasi przebudowali cao w VIII wieku. Po katastrofalnym poarze w 1184 r. Henryk II, krl Anglii, przyzna spoecznoci duchownej prawa odnowiciel-skie, w ktrych o Glastonbury mwiono matka i miejsce pochw ku witych, zaoone przez uczniw samego naszego Pana"5. W owym czasie wzniesiono kamienn kaplic ku czi Matki Boskiej. Pniej cao rozrosa si w potne opactwo benedyktyskie, ustpujce wielkoci i znaczeniem jedynie opactwu westmin-sterskiemu. Wrd wanych osobistoci zwizanych z Glastonbury by w. Patryk, pierwszy opat w V wieku i w. Dunstan, opat w latach 940-946. Poza relacjami o dziejach Jzefa z Arymatei w Glastonbury, inne mwi o jego zwizkach z Gali i handlem miedzi na obszarze Morza rdziemnego. John z Glastonbury (XIV-wieczny kompilator Glastoniencis Chronica) i John Capgrave (genera zakonu augustynianw w Anglii w latach 13931464) cytuj ksik znalezion przez cesarza Teodozjusza (rzdzi 375-395) w pretorium jerozolimskim. De Sancto Joseph ab Arimathea Capgrave'a opowiada nam, jak ydowska starszyzna uwizia Jzefa po Ukrzyowaniu. Jest to rwnie opisane w apokryficznych Dziejach Piata. Biskup Grzegorz z Tours (544-595) wspomina w Historii Frankw o uwizieniu Jzefa po Ukrzyowaniu. A w XII wieku jest to wspomniane kolejny raz w Josepf d'Arimathie burgundzkiego kronikarza Graala, Roberta z Boron. Magna Glastoniensis Tabula i inne rkopisy twierdz, e Jzef uciek i zosta uaskawiony. Kilka lat pniej by w Galii z bratankiem Jzefem, chrzczonym przez Filipa Apostoa. Mody Jzef (drugi syn

Jezusa i Marii) by tradycyjnie nazywany Jozefat (lub Josephus) ktrego to imienia bdziemy si trzyma w tej ksice, aby odrni go od Jzefa z Arymatei. Ogromn ilo pism i pamitek wielkiej wartoci zniszczy poar Glastonbury w roku 1184. Inne zagubiy si podczas upienia klasztorw po rozwizaniu zakonw za czasw Tudorw. W trakcie tego ostatniego epizodu opat Richard Whiting z Glastonbury zosta zamordowany (1539 r.) przez brutalnego oprawc Henryka VIII. Szczliwie uratowano kopie pewnych wanych rkopisw. Jeden z nich (przypisywany Gildasowi III) nazywa Jzefa z Arymatei noble decurio. Biskup Raban Maar (IX wiek) podobnie nazywa go noblis decurion. Decurio by to zarzdca kopal, termin ten powsta w Hiszpanii, gdzie ydowscy kowale pracowali w sawnych kuniach Toledo od VI wieku p.n.e.6 Nie jest wykluczone, e ta dziaalno Jzefa bya jedn z przyczyn hojnego nadania ziemi przez krla Arviragusa7. Przecie Jzef by dobrze znanym handlarzem metali i kowalem (jak i dwie starotestamentowe postaci Tubal-Kain i Hiram Abiff obaj wspominani przez wspczesnych wolnomularzy). De Sancto Joseph stwierdza, e gliniany kociek Jzefa z Arymatei, wzniesiony pod wezwaniem w. Marii, powicono 31 lat po mce naszego pana" (64 r.). Zgadza si to z dat 63 roku wyznaczajc jego zbudowanie, jak podaje William z Malmesbury. Ale biorc pod uwag, e wzniesiono go pod wezwaniem w. Marii, zarysowuje si tu pewna sprzeczno, skoro powicono go bowiem (jak si wydaje) matce Jezusa, Marii, nastpioby to jakie 15 lat po jej wniebowziciu i cae stulecia przed kultem Matki Dziewicy. Wielu sugerowao, e dawna kaplica moga by raczej powicona archanioowi lub nawet samemu Jezusowi. Ale (jak potwierdza Chronica Mateusza Paryskiego z przeomu XII i XIII wieku) rok 63 to data mierci innej Marii Marii Magdaleny. Wrd wizyt Jzefa w Brytanii dwie miay wielkie znaczenie dla Kocioa i byy pniej opisywane w korespondencji wielu braci zakonnych i duchownych. Pierwsza (relacjonowana przez kardynaa Baroniusa) nastpia po ujciu Jzefa przez Sanhedryn, po Ukrzyowaniu. Ta wizyta w roku 35 wie si dokadnie z opisami pobytu w. Jakuba Sprawiedliwego w Europie co nie jest sprzeczne, jako e Jzef z Arymatei i w. Jakub to jedna i ta sama osoba. Wielebny Lionel S. Lewis (proboszcz Glastonbury w latach dwudziestych XX wieku) opierajc si na swych annaach, rwnie potwierdza, e w. Jakub by w Glastonbury w 35 r. Druga wizyta Jzefa nastpia po ukamienowaniu i ekskomunice (duchowej mierci) Jakuba Sprawiedliwego w Jerozolimie8. Cressy, benedyktyn yjcy po okresie reformacji, pisze: W czterdziestym pierwszym roku chrystusowym (tj. 35 r. n.e.) w. Jakub powrci z Hiszpanii, odwiedzi Gali, Bretani i pewne miasta Wenecji, gdzie gosi Ewangeli. Powrci do Jeruzalem, by omwi z Bogosawion Dziewic i w. Piotrem sprawy wielkiej wagi. Sprawy wielkiej wagi" to podjcie decyzji, czy nieobrzezani poganie powinni pozosta w Kociele nazarejskim. Jako pierwszy biskup Jerozolimy brat Jezusa, Jakub, przewodniczy posiedzeniu Rady rozsdzajcemu t kwesti. Wiele starych poda wie w. Jakuba z Sardyni i Hiszpani, ale czsto odwouj si do niewaciwego Jakuba. Dzieje si tak gwnie dlatego, e aposto Jakub Boanergas (czasem nazywany Jakubem Wikszym, w odrnieniu od Jakuba Alfeusza Mniejszego) znik nieoczekiwanie z Nowego Testamentu. Nieporozumienia spowodowane pozornymi anomaliami i podwjne zapisy dotyczce Jzefa z Arymatei i w. Jakuba Sprawiedliwego doprowadziy do sporw midzy biskupami na soborze w Bazylei w 1434 r. W ich wyniku poszczeglne kraje zdecydoway si trzyma rnych poda. Std w. Jzef" jest najbardziej pamitany w poczeniu z histori Kocioa w Brytanii, podczas gdy w. Jakuba" czci si w Hiszpanii. Mimo tego angielskie wadze poszy na kompromis czc jego osob z monarchi i krlewski dwr w Londynie sta si paacem w. Jakuba. Spr biskupw w Bazylei by nastpstwem wczeniejszych sporw, ktre miay miejsce na soborze w Pizie w roku 1409; dyskusja dotyczya wwczas hierarchii wiekowej narodowych Kociow Europy. Do pierwszestwa pretendoway Anglia, Francja i Hiszpania. Orzeczono, e najstarszym Kocioem narodowym Europy jest Anglia, gdy Jzef/Jakub zbudowa koci w Glastonbury statim post passionem Christi (niebawem po mce Jezusa Chrystusa). Od tej pory monarch Francji tytuowano jego arcychrzecijaska mo", podczas gdy w Hiszpanii zwracano si do krla jego arcykatolicka mo". Zaciekle kwestionowany tytu jego arcywitobliwa mo" zarezerwowano dla krla Anglii9. Zapis debaty Disputatio super Dignitatem Angliea et Galliae in Concilio Constantiano potwierdza, e Anglia wygraa, poniewa uznano, e po pierwsze Arviragus da witemu ziemi w West Country, a po drugie Jzef/Jakub zosta pochowany w Glastonbury. Supozycji, e inny w. Jakub (Boanerges, Jakub Wikszy) mg odwiedzi Hiszpani, nie rozpatrywano w trakcie debaty. Dlaczego wic skoro Jzefa/Jakuba pochowano w Glastonbury, cysterskie Estoire del Saint Graal twierdzi, e by on pochowany w opactwie Glais w Szkocji"? Sprzeczno jest tylko pozorna, gdy w

okresie, gdy zmar Jzef, szkoccy Galowie nie osiedlili si jeszcze w Western Highlands [Zachodnich Wyynach] (Dalriadii), ale tworzyli plemienn populacj Pnocnej Irlandii (Ulsteru) przenikajc ku poudniowo-zachodniej Brytanii. Obszary West Country zamieszkane przez dawnych Szkotw nazywano czsto Szkocj [Scotland dos. ziemia Szkotw], podczas gdy pnocny kraniec Brytanii nazywano Kaledoni. Co wicej, sowo glais tak czste w starych szkockich nazwach pochodzi z irlandzkiego jzyka celtyckiego (strumie, ruczaj). Np. Douglas [popularne szkockie nazwisko] pochodzi od dubh glais (ciemny strumie). Dawne Glastonbury znajdowao si midzy bagnistymi kami i nazywano je Isle of Glais [Wyspa na strumieniu]. Miejscem pochwku Jzefa byo opactwo Glais", co oznaczao opactwo Glastonbury10. W I wieku gwne tereny Brytanii (Anglia, Szkocja i Walia) oglnie nazywano Albion. Irlandczycy nazywali je Alba imieniem obejmujcym Pniej wycznie pnocn Szkocj, po tym jak irlandzcy Szkoci osiedlili si na Western Highlands Dalriadii. Do 900 r. Alba przeszo w Albany, a alternatywna nazwa Scotland (lub Scotia)11, pojawia si wiek pniej. SENIORAT GRAALA Tytu Jzefa" (hebr. Yosef, znaczy on pomoe") przyznawano najstarszemu synowi kadego pokolenia z linii Dawida. Kiedy spadkobierca dynastii w domu Judy (o dowolnym wasnym imieniu) stawa si Dawidem", jego najstarszy syn (nastpca tronu), stawa si Jzefem" (a znaczenie on pomoe" wskazywao jego prawo do dziedzictwa korony). Jeli w czasie przekazania tytuu Dawida" nie byo syna (lub nie osign on jeszcze 16 lat), wtedy najstarszy brat Dawida" czasowo otrzymywa tytu Jzefa". By on przekazywany gwnej linii, gdy syn osiga stosowny wiek. W obrbie judaistycznych linii krlw, kapanw, aniow i patriarchw byy liczne dynastyczne i dziedziczne miana, czone z tytuami urzdowymi i stanowiskami. I tak kada liczca si osoba bya znana pod kilkoma rnymi imionami, zalenie od kontekstu. Jak widzielimy, Mateusza z racji czynnoci urzdowych nazywano Lewit. Zachariasz by sadokit i std te w linii aniow Michaem. Jonatan Annasz (czasem nazywany Natanaelem) by rwnie Jakubem Alfeuszem (Jakubem w linii Dawida), ale dodatkowo Eliaszem. Std te w obrbie tej hierarchicznej patriarchalnej struktury Jakub Sprawiedliwy12, brat Jezusa, z czasem jest nazwany Jzefem z Arymatei (Rama-Theo) Jzefem, jego bosk wysokoci". W odmiennych okolicznociach, oczywicie, byli inni Jzefowie z Arymatei". Nowy Testament poza bardzo oglnikowymi wzmiankami nie podaje wskazwek, jaki zwizek z rodzin Jezusa ma czstka Arymatea. Ewangelie nie mwi te nic o wieku Jzefa. Natomiast poza Pismem witym, w popularnych przekazach Jzef jest uznawany za stryja matki Jezusa, Marii (a wic jest opisywany jako stryjeczny dziadek Jezusa). Malowida i ksiki z ilustracjami konsekwentnie przedstawiaj go w latach trzydziestych I wieku n.e. jako osob starsz. Wiele rde pisanych mwi, e Jzef przyby do Glastonbury 30 lat pniej; Church History Cressy'ego, ktra obejmuje zapiski z klasztoru Glastonbury, stwierdza, e Jzef z Arymatei zmar 27 lipca 82 roku. Jeli matka Jezusa, Maria, urodzia si w 26 roku p.n.e., miaaby 19 lat, gdy Jezus przyszed na wiat. W okresie Ukrzyowania liczyaby sobie okoo 58 lat. Gdyby Jzef by jej stryjem, byby, przypumy, okoo 20 lat starszy od niej w czasie Ukrzyowania dobiegaby 75 lat. Jak wic jest moliwe, by 30 lat pniej (w wieku ponad 100 lat) mia zacz cakiem nowe ycie jako ewangelista i decurio [czonek rady miejskiej] na Zachodzie? Wyliczanie to pozwala nam sdzi, e okrelenie Jzef z Arymatei" ma tu znaczenie dziedziczne. I tak, Jzef z okresu Ukrzyowania by Jakubem Sprawiedliwym, urodzonym w l roku n.e. Zmar w roku 82, dwadziecia lat wczeniej ekskomunikowano go urzdowo w Jerozolimie. Moglimy si przy tej okazji przekona, e nie mona polega na biblijnych opisach przeszoci i rodziny Marii, matki Jezusa. Koci uznaje Mari za niepokalanie poczt. Gwne rda dotyczce Marii to nie kanoniczne Ewangelie, ale apokryfy: Ewangelia Marii i Protoewangelia. Wielu wybitnych artystw opisujc ycie i rodzin Marii brao za podstaw wanie wymienione ksigi, np. Albrecht Durer, malujc sawne Spotkanie Anny i Joachima (rodzicw Marii). Za najbardziej wyczerpujce dzieo na ten temat przyjo si uznawa La leggenda de Sant' Anna Madre delia Gloriosa Vergine Maria, e di San Gioacchino (Opowie o w. Annie, matce bogosawionej Dziewicy Maryi i o w. Joachimie). To dzieo czy jej rodzicw z krlewskim domem Izraela, ale nie wspomina, jakoby Jzef z Arymatei by jej stryjem. To XI-wieczna bizantyjska idea sprawia, e Koci wysun pogld, e Jzef by stryjem Marii. Wczeniej nie ma o tym adnej wzmianki. Idea zrodzia si w czasach, w ktrych ostrone i lkliwe synody uznaway, co powinno si zaliczy do Nowego Testamentu. Dopki Jzefa z Arymatei nie

umieszczano w linii rodu Dawida i nie czono go z gwn lini mesjask, dopty jego nastpcy nie mogli zagrozi samozwaczej apostolskiej strukturze rzymskich biskupw. Ta strategia sprawia rwnie, e ycie syna Jezusa i Marii, Jozefata, z tych samych powodw ukryto przed Zachodem. By przedstawiany jako syn Jzefa z Arymatei, czasami bratanek (ktrym rzeczywicie by). Ani jako syn Jzefa, ani jako jego bratanek nie stanowi zagroenia dla ortodoksyjnych interpretacji Kocioa. Natomiast zarwno jako syn, jak i bratanek Jzefa z Arymatei mia faktyczn podstaw, by dziedziczy tytu Rama-Theo (z Arymatei). Gdy Jezus sta si Dawidem", jego brat Jakub zosta Jzefem" (Jzefem z Arymatei"). Zmienio si to dopiero, gdy Jezus (starszy syn Jezusa i Marii) osign wiek, w ktrym mg odziedziczy tytu. Po mierci Jezusa Chrystusa jego najstarszy syn, Jezus Justus, przyj rol Dawida", krla z linii dawidowej. Modszy syn, Jozefat (nowy brat Dawida") sta si Jzefem i nastpc tronu tytularnym Rama-Theo (z Arymatei). Ale a do tego czasu, gdy jego brat Jezus II Justus (zwany, wedle mdroci Graala, Gais lub Gesu) przebywa w Rzymie i Jerozolimie, ojczymem i prawnym opiekunem Jozefata by jego stryj Jakub (Jzef z Arymatei). Pierworodnym synem Jezusa Justusa by Galains (wedle tradycji Graala, Alain)13. Zgodnie z tradycj dynastycznego stanu maeskiego (por. rozdzia III), Jezus Justus zawar pierwszy lub we wrzeniu 73 roku. Jego on bya wnuczka Nikodema. Spucizna krlewskiej linii Dawida (ktra z czasem przybraa nazw seniorat Graala") bya obiecana Galainsowi i zostaa mu formalnie przekazana przez stryja i opiekuna, Jozefata. Ale Galains przyj celibat i zmar bezpotomnie. Dziedzictwo Graala powrcio wic do modszej linii Jozefata, tytu odziedziczy wic jego syn, Jozue14, od ktrego pochodz Krlowie Rybacy (kapani-krlowie)15. Jak widzielimy16, Jzef z Arymatei przebywa w Brytanii ze starszym synem Marii, 12-letnim Jezusem Justusem, w roku 49. To wydarzenie jest dobrze utrwalone w tradycji West Country i opisane w sawnej pieni Williama Blake'a Jeruzalem. S opowieci, jak to modszy Jezus przechadza si po wybrzeu Exmoor i uda si do Priddy, wioski w Mendip. Poniewa krlewskie stopy faktycznie przemierzay angielskie zielone gry" (chocia raczej stopy syna ni ojca) z czasem w poudniowej cianie kaplicy Glastonbury pod wezwaniem w. Marii umieszczono kamie ku pamici jego rodzicw, Jezusa i Marii Magdaleny. Ten kamie, ktry pozostaje na miejscu oryginalnej kaplicy z I wieku, ma inskrypcj Jezus Maria" i z czasem jako jedna z najbardziej czczonych pamitek sta si stacj modlitwy" redniowiecznych pielgrzymw. Oryginaln kaplic zaczto wznosi w 63 roku, zaraz po mierci Marii Magdaleny i wszystkie stare annay17 stwierdzaj, e Jezus powici kaplic osobicie, na cze swojej matki". Std te kaplica Glastonbury zostaa powicona Magdalenie (nie matce Jezusa Chrystusa, Marii) przez jej najstarszego syna, Jezusa Justusa, w roku 64.

TARCZA NAJGODNIEJSZEGO Zanim Maria Magdalena zmara w 63 r., jej syn, Jozefat, zosta biskupem Saraz. W Morte d'Arthur Malory'ego Saraz (Sarras) wystpuje jako krlestwo Ewalaka, wspomniane jest w opowieci o Galaadzie, synu Lancelota. Opowie zaczyna si, gdy Galaad dziedziczy cudown tarcz Chrystusa i spotyka tajemniczego Biaego Rycerza: W jaki czas potem przyby Galaad i biay rycerz czeka go przy pustelni. Przywitali si nawzajem dwornie: Panie rzek sir Galaad czy tarcza ta sprawia wiele cudw? Panie odpar rycerz zdarzyo si po mce naszego pana, Jezusa Chrystusa, trzydzieci dwa lata temu, e Jzef z Arymatei, agodny rycerz, ktry zdj by z Krzya Pana naszego, Jezusa Chrystusa, wyruszy z Jeruzalem z wielk grup swoich bliskich. I szli w wielkim znoju, a dotarli do miasta, ktre wieczy Sarras. A w teje samej godzinie, w ktrej Jzef zawita do Sarras, by tu pewien krl, zwany Ewalak, ktry wszcz by wielk wojn przeciwko Saracenom, a zwaszcza jednemu Saracenowi, bdcemu kuzynem krla Ewalaka, bogatemu krlowi i potnemu, ktry noc wkroczy na ow ziemi, a imi jego byo Tolleme le Feintes. Sarras (Saraz) byo to Sahr-Azzah na wybrzeu Morza rdziemnego18. Lepiej znane pod nazw Gaza byo niegdy centrum filistyskim, w ktrym Samson spotka swoje przeznaczenie. Nie ma zapiskw o krlu Ewalaku, ale to imi jest literackiem wariantem tytuu Avallach, co potwierdzaj liczne genealogie krlw i witych. Miao rne formy Abalech, Arabach i Amalech lecz wszystkie byy znieksztacon postaci egipsko-greckiego Alabarch. Poza tym nie jest to imi (ani w znaczeniu dosownym, ani rodowym), ale tytu. w. Hieronim (ok. 340-420) tumacz Biblii na acin, stwierdza, e Tyberiusz Aleksander, prokurator Judei od 46 roku, by synem Aleksandra Lyzimachusa, Alabarchy Aleksandrii. W zasadzie (chocia pod wzgldem politycznym stosowao si do sdziw od-Powiedzianych za utrzymanie sprawiedliwoci wrd ydw) sowo Alabarch wskazywao naczelnika spoecznoci (wodza). Saraceski nieprzyjaciel wspomniany powyej to Tolleme le Feintes (Tolemeusz Faszywy) wymieniony rwnie w Dawnych dziejach Izraela Jzefa Flawiusza: Tolemeusz, arcyzbjca, po pewnym czasie zosta do niego przyprowadzony w wieach i city; ale wczeniej wiele zego uczyni w Idumei i Arabii. T osob, do ktrej przywiedziono z Saraz Tolleme/Tolemeusza, by prokurator Judei, Kuspiusz Fadus (poprzednik Tyberiusza Aleksandra), ktry nakaza egzekucje Tolleme'a okoo 45 roku. Dalej Biay Rycerz opowiada, jak biskup Jozefat poinformowa krla Ewalaka, e czeka go nieuchronna mier z rki Tolleme'a, chyba e porzuci swoj wiar w stare prawa i uwierzy w nowe prawa. I naonczas ukaza mu suszne prawo witej Trjcy". Ewalak natychmiast si nawrci i ukazano mu Tarcz Najgodniejszego, po czym pokona Tolleme'a19. Nastpnie Jozefat ochrzci krla Ewalaka, zanim uda si do Brytanii, by gosi Dobr Nowin. Sia biaej tarczy ley w jej czerwonym krzyu i niesionej przed ni mistycznej zasonie z wizerunkiem Jezusa. Jest to wspomnienie nawrcenia syna cesarza Wespazjana. Jak mwi o tym Vindicta Sahatoris, zosta on wyleczony z trdu dziki eterycznej zasonie z wizerunkiem Mesjasza20. W kocu Biay Rycerz przekazuje, e na polecenie Jozefata tarcz umieszczono na przechowanie u witego pustelnika Nascjana. Po jego mierci tarcza spocza w opactwie i wreszcie odzyska j sir Galaad. Od tej pory (wedle sw umierajcego biskupa Jozefata) ostatni z mojego rodu bd nosi j na szyi, by doprowadzia do wielu cudownych czynw". W De Sancto Joseph i w kilku innych rdach Nascjan (lub Nascjon) nie jest opisany jako pustelnik, ale ksi Medw. Historyczny Nascjon, ksi Septymanii (pas wzdu Morza rdziemnego od Prowansji do Pirenejw) by przodkiem Merowingw, krlw Frankw (y w V wieku), a wrd jego nastpcw byli te seneszelowie Dol i Dinan (Xl wiek). Ci potni majordomowie Bretanii pochodzili od matki Lancelota Viviane II del Acqs, krlowej Awalonu i byli poprzednikami najpotniejszych linii wszystkich desposynes krlewskiego szkockiego domu Stewartw. MISJE APOSTOLSKIE NA ZACHODZIE Mari Magdalen wspiera w Prowansji wielki przyjaciel jej ma, Szymon Zelota, ktry nie bdc duej Ojcem (Abrahamem") przyj tytu nadany mu przez Jezusa po wskrzeszeniu" Abrahamowego sugi Eliazara (lub azarza). Pod tym imieniem sta si pierwszym biskupem Marsylii. Jego posg znajduje si u witego Wiktora, Wyjcie z nawy kocioa prowadzio do podziemnej

kaplicy zbudowanej w IV wieku przez mnichw kasjanitw, starej krypty celowo zbudowanej w miejscu przebywania azarza i pilnie strzeonej przez mnichw za dawnych czasw. To wanie azarz znany rwnie jako Wielki" lub Maximus pochowa Mari Magdalen w alabastrowym sarkofagu u witego Maksymina w 63 roku. Wczeniej by przez jaki czas w Jerozolimie i Antiochii, a po mierci Marii znw uda si do Jerozolimy i Jordanii, zanim wrci, by poczy si z Jzefem z Arymatei. W Brytanii azarz jest lepiej znany pod apostolskim imieniem Szymon Zelota. Nicefor (758-829), patriarcha Konstantynopola i historyk Bizancjum, pisa: w. Szymon, przezwany Zelota [...] podrowa przez Egipt i Afryk, nastpnie Mauretani i ca Libi, goszc ewangeli. I tej samej doktryny naucza ludy Zachodniego Morza i wysp zwanych Brytani. Prawie pi wiekw wczeniej biskup Tyru, Doroteusz, pisa w Synopsis de Apostole z 303 r.: Szymon Zelota gosi Chrystusa w caej Mauretanii i do tego Afryce. Wreszcie zosta ukrzyowany, city i pogrzebany w Brytanii". Annales Ecclesiasticae kardynaa Baroniosa (1601 r.) potwierdzaj mczestwo Szymona w Brytanii. Ukrzyowali go Rzymianie pod dowdztwem Katusa Decianusa w Caistor, Lincolnshire. Na osobiste yczenie witego jego doczesne szcztki pogrzebano obok Magdaleny w Prowansji. Z Jzefem z Arymatei jest zwizany wuj Heroda Agrypy, Arystobul, szczeglny sprzymierzeniec Marii Magdaleny, gdy cieszya si protekcj rodu Herodw w Vienne, w okolicach Lyonu21. Niektrzy komentatorzy sugeruj, e modszy Arystobul (drugi maonek zabjczym, tancerki Salome) by sprzymierzecem Marii, ale dziaa wtedy jako regent krla w Armenii Mniejszej. Waciwy Arystobul jest opisany w tekstach, ktre lokalizuj go w Brytanii; sumiennie nazywaj go Arwystli Hen (Aristobulos Stary) i miasto Arwystli w Powys zyskao po nim nazw. By bratem Heroda Agrypy I, Heroda z Chalkis i Herodiady (matki Salome). Pisma rzymskiego duchownego Hippolitusa (ur. okoo 160 r.) wymieniaj Aristobulosa jako biskupa Brytw. Cressy utrzymuje, e na biskupa Brytanii wywici go sam w. Pawe. Greckokatolickie Martyrologium utrzymuje, e Arystobula umczono w Brytanii po tym, jak budowa kocioy i wywica diakonw i kapanw dla wyspy". Jest to dalej potwierdzone przez w. Ado (800-874), arcybiskupa Vienne, w Adonis Martyrologia. Wczeniej (303 r.) w. Doroteusz, biskup Tyru, pisa, e Arystobul by w Brytanii, gdy w. Pawe pozdrawia jego krewnych w Rzymie: Pozdrwcie tych, ktrzy s z domu Arystobula" (Rz 16, 10). A jezuickie Regia Fides stwierdza dodatkowo: Jest cakiem oczywiste, e zanim w. Pawe dotar do Rzymu, Arystobul by daleko w Brytanii". Rzymianie dokonali na nim egzekucji w Verulamium (wspczesne St Albans)22 w 59 r. wity Jakub Sprawiedliwy poza tym, e znany jako Jzef z Arymatei", by te nazywany przez kronikarzy walijskich Ilid". Patron Llan Ilid w Gewnt, zaoy misj w Cor-Euragin. Cwydd to St Mary Magdalene w Gestyn Ceriog mwi o Jzefie Ilid", podobna wzmianka jest w manuskrypcie The Saying of the Wise. Imi Ilid uznawano za wariant hebrajskiego Eli (mj Bg, wyniesiony). W Achan Sant Prydain (genealogia witych brytyjskich) stwierdza si, e z Bogosawionym Branem z Rzymu do Brytanii przyby Arwystli Hen, Ilid, Cydnalf (starszy) mczyzna Izraela i Maw lub Mawan, syn Cydnalfa". Iolo Manuscripts opisuj, e Ilida wezwaa do Brytanii Euragina, ona krla Camulodu_ Caractacusa i dodaj: Ten sam Ilid by nazywany Jzefem w pewnym okresie swego ywota". Syluryjski arcykapan Bran Bogosawiony (Bendigeidfran) oeni si z crk Jzefa z Arymatei, Ann (Enygeus)23, ktr niejasno okrela si jako consabrina bogosawionej Marii" (tj. matki Jezusa Chrystusa, Marii). Poniewa Jzef jest czasem mylnie nazywany stryjem" Marii, sowo consabrina odczytywano jako kuzynka". W praktyce consabrina to bardzo niejasne okrelenie modszej krewnej niszego stopnia. Sowo to nie precyzuje powizania genealogicznego w zwizku z tym uywano go, gdy podawanie konkretw nie byo podane. A tak byo wanie w tym przypadku. W roku 51 Bran zosta zakadnikiem w Rzymie wraz z Caractacusem pendragonem. (Pendragonowie byli wadcami celtyckiej Brytanii, o czym bdzie mowa w nastpnym rozdziale24.) Przebywajc w Rzymie Gladys25, modsza crka Caractacusa, wysza za m za rzymskiego senatora Rufusa Pudensa i zostaa Klaudi Rufin Brytanik (co potwierdza rzymski poeta Martial okoo 68 r.). Inn crk Caractacusa bya w. Euregena z Llan Illid (ona Saloga, lorda Salisbury). Jej sawny syn, ksi Linus, zosta pierwszym biskupem Rzymu26. W Drugim Licie do Tymoteusza (4, 21) Pawe pisze: Pozdrawiaj ci Eubulos i Pudens, i Linus, i Klaudia, i wszyscy bracia". Eubulos (euboulos, roztropny, ostrony) to odmiana Arystobulosa (aristo-boulos, najroztropniejszy, najszlachetniejszy w radzie).

W Brytanii przedsiwzicie Jzefa z Arymatei prowadzi cisy krg dwunastu bezennych anachoretw. Kiedy jeden umiera, zastpowa go inny. Wedle mdroci Graala, tych anachoretw nazywano brami Alaina (Galainsa)", jednego z nich, i z tego wzgldu byli oni symbolicznymi synami Brana, eliaszowego" patriarchy Hebronu (Ojca" wedle starego stylu w przeciwiestwie do nowej nomenklatury biskupw Rzymu"). To dlatego w pewnych dzieach literackich Alaina okrela si jako syna Brana (Brona). Po mierci Jzefa w 82 r. grupa rozpada si gwnie dlatego, e rzymskie panowanie zmienio charakter Anglii. Widzielimy ju, e spore zamieszanie wywoay rne miana przypisywane Jzefowi (Jzef z Arymatei, w. Jakub Sprawiedliwy, Ilid itd.). W podaniach Bruts, Triads, Mabinogion, The Cycles of Kings jeszcze bardziej zagmatwano spraw dziedzictwa. Pod wzgldem historycznym wszystkie s wane, nie s bowiem wycznie dzieem wyobrani. Wikszo legend na og opiera si na dawnych wydarzeniach. Tym opowieciom celowo nadano romantyczny charakter przez co wielu historykw atakowao je bezlitonie. Do podwaania Wiarygodnoci tych legend przyczyni si take fakt, e inni pisarze z nadmiern gorliwoci podchodzili do owych wp baniowych Przekazw. W efekcie ksiki, ktre zdaj si opiera na nienagannie autorytatywnych rdach, zawieraj sporo informacji nieprawdopodobnych pod wzgldem genealogicznym. W The High History of the Holy Grail (z ok. 1220 r.) twierdzi si na przykad, e Percewal (sprzymierzeniec krla Artura z VI wieku) mia za stryjecznego dziadka Jzefa z Arymatei (yjcego w I wieku): Zacny rycerz mia ku temu prawo, jako e pochodzi z tej samej krwi co Jzef z Arymatei, a tene Jzef by stryjem jego matki". Podstawa rodowodu jest prawidowa ale podany zwizek jest nieprawdopodobny. 11 RELIGIA I RODOWD DOBRY KRL LUCJUSZ W poowie II wieku krl Lucjusz, prawnuk Arviragusa, oywi ducha pierwszych uczniw w Brytanii. Czynic tak poszerzy wiato", jak si powszechnie mwio, pierwszych misjonarzy Jzefowych i w zwizku z tym by znany jako Lleiffer Mawr (Wielki Swiatodawca). Jego crka, Eurgen, stanowia pierwsze ogniwo acucha czcego kluczowe sukcesje dawidowe lini Jezusa i Jakuba (Jzefa z Arymatei), wysza bowiem za m za Aminadaba, prawnuka Jezusa i Marii Magdaleny (w linii biskupa Jzefata). Lucjusz otwarcie potwierdzi swoj chrzecijask wiar w roku 156, a jego sprawa nabraa wielkich wymiarw, gdy Rzymianie w 177 r. dokonali masowych przeladowa chrzecijan w Galii. Zwaszcza miao to miejsce w starych regionach Herodw, Lyonie i Vienne, gdzie w. Ireneusz i 19 tysicy chrzecijan ponioso mier 30 lat pniej. Podczas tych przeladowa wielu galijskich chrzecijan ucieko do Brytanii a zwaszcza do Glastonbury, gdzie szukali Pomocy zacnego krla Lucjusza. Zdecydowa si poprosi o rad Eleuteriusza, biskupa Rzymu (byo to oczywicie przed powstaniem formalnego Kocioa rzymskiego). Lucjusz napisa do Eleuteriusza, Proszc o rad, jak ma rzdzi w duchu chrzecijaskim. Odpowied nadal spoczywa w Sacrorum Conciliorum Collectio w Rzymie. Eleuteriusz zasugerowa, e dobry krl zawsze jest w mocy odrzuci prawa Rzymu ale nie prawa Kocioa. Oto fragment: Chrzecijascy wyznawcy, jak wszyscy ludzie krlestwa, musz by uznawani za synw krla. S pod twoj ochron [...] Krl daje si pozna metod rzdzenia, nie tym, czy utrzyma wadz nad ziemiami. Kiedy rzdzisz dobrze, jeste krlem. Jeli nie, imi krla nie przetrwa i przestaniesz by krlem1. John Capgrave (1393-1464), najbardziej wyksztacony z braci augustianw i arcybiskup Ussher, w De Brittanicarum Ecclesiarut Primordiis relacjonuje, e Lucjusz posa misjonarzy Medwaya i Elfana z prob o rad do Rzymu. Powrcili z emisariuszami biskupa, Faganusem i Duvanusem, ktrych walijskie annay nazywaj Fagan i Dyfen. Ich podre powiadczy w VI wieku Gildas. Suga Boy Beda z Jarrow (673-735) rwnie pisa o wezwaniu krla, wspomnianym take w Anglo-Saxon Chronicie. Fagan i Dyfan odnowili stary zakon anachoretw w Glastonbury dokonujc drugiej chrystianizacji Brytanii. W nastpstwie tego sawa Lucjusza rozesza si szeroko i daleko. By ju sawny jako budowniczy pierwszej wiey Glastonbury na St Michael's Tor w 167 r., a teraz koci w Llandalff by mu powicony jako Lleurwggowi Wielkiemu2. Jeszcze wikszym tytuem do chway byo zaoenie pierwszego chrzecijaskiego arcybiskupstwa w Londynie. aciski napis nad kominkiem w zakrystii u witego Piotra, w Cornhill, w starym londyskim City gosi:

W roku paskim 179 Lucjusz, pierwszy chrzecijaski krl tej wyspy zwanej teraz Brytani, ufundowa pierwszy koci w Londynie, dobrze znany jako koci St Peter [wity Piotr] w Cornhill i ufundowa tu siedzib arcybiskupstwa, i uczyni go kocioem metropolitalnym i pierwszym swojego krlestwa. I tak pozostao przez czterysta lat, a do przybycia w. Augustyna [...] Wtedy to stolec i pallium arcybiskupie przeniesiono z rzeczonego kocioa St Peter w Cronhill do Dorobenii, ktra obecnie zowie si Canterbury. Rada biskupa Eleuteriusza udzielona zacnemu krlowi Lucjuszowi jest w peni zgodna z gwn zasad suby, ktra przenika mesjask Regu Graala. Krlowie dynastii Graala w Brytanii i Francji zawsze dziaali na tej zasadzie: byli powszechnymi ojcami" ludu, nigdy wadcami kraju. (Zwaszcza ta druga zasada bya feudalnym i imperialnym konceptem, ktry cakowicie podwaa Regu.) Np. rozumieli wag rnicy midzy krlem Frankw" a krlem Francji lub krlem Szkotw" a krlem Szkocji. Dziki temu monarchowie Graala mogli przewodzi swoim narodom, a nie klerowi i garstce chciwych wadzy politykw. Od chwili, w ktrej monarch narodu zwizay ustawy parlamentu i dekrety Kocioa, tytu krla czy krlowej sta si bezwartociowy. Wadza monarchw nie moga odtd rwna si potdze Kocioa czy parlamentu. Nikt te nie dziaa ju wycznie na rzecz ludu. Krlowie Graala byli okrelani jako stranicy krlestwa". W tym wzgldzie rada biskupa Eleuteriusza udzielona Lucjuszowi bya gboka i wielce przydatna: wszyscy ludzie krlestwa musz by uwaani za synw krla. S pod twoj ochron". POWSTANIE KOCIOA RZYMSKIEGO W roku 66 n.e. Hasmoneusz Jzef Flawiusz zosta mianowany dowdc obrony Galilei. Poprzednio pod okiem faryzeuszy przygotowywa si do kapastwa, ale przyj obowizki wojskowego, gdy ydzi powstali przeciwko rzymskiej armii. Jzef z czasem sta si najsawniejszym historykiem swojej epoki, a jego dziea: Wojna ydowska i Dawne dzieje Izraela s wnikliwym materiaem informacyjnym o dugiej i zawiej historii narodu, od dawnych patriarchw do lat rzymskiego ucisku. W jego pracy interesujca jest jedna jedyna wzmianka o Jezusie3. Wyranie lokalizuje ona Jezusa w historycznych ramach epoki, ale brak jakichkolwiek odwoa do jego boskoci lub motyww biblijnych: Ot w owym czasie pojawi si Jezus mdry czek, jeli mona go nazwa czowiekiem, gdy by on cudotwrc. Naucza ludzi prawdy i przyjmowali j z rozkosz. Przycign do siebie wielu ydw oraz wielu pogan. By Chrystusem [krlem], a gdy Piat za sugesti najwaniejszych spord nas skaza go na ukrzyowanie, ci, ktrzy go od pocztku kochali, nie porzucili go, gdy pojawi si pord nich ywy na trzeci dzie tak jak o nim przepowiedzieli boy prorocy, i niezliczon mnogo innych cudownych czynw oprcz tego. A sekta chrzecijan nazwana wedle jego imienia nadal prosperuje znakomicie, nawet dzi. 167 RZYMSCY CESARZE BISKUPI AUGUST TYBERIUSZ KALIGULA KLAUDIUSZ NERON GALBA 44 p.n.e - 14 n.e. 14-37 37-41 41-54 54-68 68-69 Linus pierwszy biskup Rzymu namaszczony przez Pawa przed mierci Piotra 58-78

OTON i WITELIUSZ WESPAZJAN TYTUS DOMICJAN

69 69 69-79 79-81 81-96 KLEMENS l 89-98 Anaklet 78-79

NERWA TRAJAN HADRIAN ANTONINUS PIUS MAREK AURELIUSZ KOMMODUS PERTYNAKS i DIDIUSZ JULIANUS (razem) LUCJUSZ SEWER KARAKALLA MAKRYNUS HELIOGABAL

96-98 98-117 117-138 138-161 161-180 180-192 193 193 193-211 211-217 217 218-222 Urban l Poncjan Anter Fabian 222-230 230-235 235-236 236-250 Kalikst l 217-222 Zefiryn 199-217 Ewaryst Aleksander l Sykstus l Telesfor Hyginus Pius l Anicetus Soter Eleuteriusz Wiktor l 99-106 107-115 116-125 125-136 136-140 140-154 155-165 166-175 174-189 189-198

ALEKSANDER SEWER 222-235 MAKSYMINUS GORDIAN 1 i GORDIAN II (razem) PUPIENUS i BALBINUS (razem) GORDIAN III FILIP ARAB DECJUSZ GALLUS EMILIAN WALERIAN (razem) i GALIENUS STEFAN I KLAUDIUSZ AURELIAN TACYT PROBUS KARUS KARINUS (razem) i NUMERIANS DIOKLECJAN (razem) i MAKSYMIAN KONSTANCJUSZ Chlorus MAKSENCJUSZ 235-238 238 238 238-244 244-249 249-251 251-253 253 253-260 253-268 268-270 270-275 275 276-282 282-283 284 284 284-305 286-305 305-306 306-312

Korneliusz Lucjusz Stefan l Sykstus II Dionizjusz Feliks l

251-253 253-254 254-257 257-258 259-268 269-274

Eutychian Kajus

275-283 283-296

Marcelin

296-304

Marceli l Euzebiusz Milicjades

308-309 309 310-314

Konstantyn Wielki (Brytania i Galia) (Zachd)

306312-

Sylwester l 314-335 (pierwszy biskup cesarstwa rzymskiego)

(Powszechny)

324-337

Uczone dzieo Jzefa, zawierajce okoo 60 tysicy wersw w rkopisie, napisano w latach osiemdziesitych I wieku n.e., gdy autor by w Rzymie, skd tu wczeniej rozesza si te Ewangelia wedug w. Marka. Chocia Piotr i Pawe zginli za rzdw Nerona, Ewangelie z tego czasu nie byy otwarcie antyrzymskie. Pierwsi chrzecijanie skonni byli za przeladowanie Jezusa potpia raczej ydw anieli Piata. A poniewa powstanie ydowskie z lat 66-70 upado, byli wicie przekonani, e Bg przeszed na ich stron, opuciwszy ydw. Mimo to sytuacja chrzecijan w rozrastajcym si cesarstwie rzymskim bya niepewna; przede wszystkim pozostawali mniejszociow grup bez legalnego statusu. Od ukrzyowania Piotra przez Nerona do edyktu mediolaskiego z 313 roku (oficjalnego uznania chrzecijastwa) nominowano zaledwie trzydziestu biskupw Rzymu. Pierwszym wprowadzonym przez Pawa4 na urzd biskupi jeszcze za ycia Piotra by ksi brytyjski Linus, syn krla Caractacusa. (Linus jest czasem przedstawiany jako niewolnik, jest to jednak pniejsze ujcie Kocioa i powrcimy do tego aspektu, gdy jest on szczeglnie istotny.) Do mniej wicej 120 roku urzdzano wybory, biskupem Rzymu mg zosta czonek wsplnoty, ktry by obywatelem rzymskim. Do czasw biskupa Hyginusa (od 136 r.) zwizki midzy chrzecijanami Pawowymi a nazarejskimi zwolennikami judaistycznej doktryny Jezusa byy nike lub adne. Ci drudzy osiedlili si gwnie w Mezopotamii, Syrii, poudniowej Turcji i Egipcie z dala od uznanych kierunkw obecnych w Brytanii i Galii. Tymczasem chrzecijanie w Rzymie byli stale uciskani, gdy uwaano, i ich wiara podwaa tradycyjny boski kult cesarzy (imperatorw). Z czasem ten ucisk zwiksza si, a za Nerona doszo do masowych przeladowa rzymskich chrzecijan. Mapa 6 Galia Merowingw Panujca religia imperialnego Rzymu bya politeistyczna (uznawaa wielu bogw) i wyonia si gwnie z kultu naturalnych bstw, opiekunw lasw i wd. W miar jak Rzym osign status pastwa, bogowie jego ssiadw, Etruskw i Sabinek, weszli do panteonu. Znajdowali si tam Jupiter (bg niebios) i Mars (bg wojny). Wchonite zostay take greckie kulty do 204 r. odbyway si orgie ku czci Kybele (azjatyckiej bogini ziemi), wkrtce zastpione przez hedonistyczne rytuay ku czci Dionizosa/Bachusa (boga wina). W miar jak cesarstwo rzymskie rozrastao si na wschd, wprowadzono ezoteryczne kulty Izydy, powszechnej matki, a take tajemnicze uwielbienie Mitry (boga wiata, prawdy i sprawiedliwoci). Wreszcie wszystko wchona syryjska wiara w Sol Invictus (Niezwycione Soce). Soce byo wyobraeniem najwyszego dawcy ycia i wszystkie inne kulty musiay mu si podporzdkowa, imperator by wcieleniem najwyszego bstwa. Do poowy II wieku oryginalni nazarejczycy (wyznawcy nauk Jezusa i Jakuba) stali si niepopularni nie tylko w Rzymie, ale byli surowo przeladowani przez chrzecijan Pawowych szczeglnie Ireneusza, biskupa Lyonu (ur. ok. 120 r.). Ireneusz wykl ich jako heretykw za goszenie, e Jezus by czowiekiem, a nie Bogiem, jak nakazyway nowe zasady. Biskup Lyonu ogosi nawet, e sam Jezus praktykowa bdn religi i osobicie wyznawa mylne pogldy! Ireneusz pisa o nazarejczykach, ktrych nazywa ebionitami (biedakami): Oni, jak sam Jezus, a take esseczycy i sadokici dwa wieki temu czerpali z ksig prorockich Starego Testamentu. Odrzucili listy Pawa i jego osob, zwc go apostat Prawa. W odwecie nazarejczycy Kocioa desposynes ogosili Pawa renegatem" i faszywym apostoem", twierdzc, e jego bawochwalcze pisma" powinny by odrzucone w caoci". W 135 r. Jerozolima znowu pada pod ciosami rzymskich onierzy, tym razem dowodzonych przez cesarza Hadriana i ci ydzi, ktrzy przeyli, rozpierzchli si. Ci, ktrzy pozostali w Palestynie, ograniczyli sw dziaalno wycznie (w rozpaczy po tak cakowitej klsce) do prawa rabinicznego i religii. Tymczasem sekta Pawowa (teraz zerwawszy cakowicie ze swoimi judaistycznymi korzeniami) coraz bardziej niepokoia wadze. Rzymskie imperium osignwszy szczyty powodzenia za cesarza Hadriana (117-138), zaczo chyli si ku upadkowi za Kommodu-sa. Nieskuteczne rzdy (180-192) wywoay powane rozamy doprowadzajc do dugotrwaej wojny domowej, popychajc przernych dowdcw wojskowych przeciwko sobie i wadzy centralnej. Powsta konflikt, kto powinien nosi koron, i cierajce si

oddziay zaczy wybiera swoich wadcw. Cesarz Lucjusz Sewer (193-211) zdoa wprowadzi pewien porzdek, rozumnie uywajc pretorianw (osobistej ochrony cesarzy powoywanej spord elitarnych jednostek piechoty), ale wprowadzona dyscyplina nie trwaa dugo. Trwajce spory wewntrzne w II wieku wystawiy granice imperium na atak Sasanidw z Persji i Gotw z rejonw nad Morzem Czarnym. W roku 235 cesarz Maksyminus ogosi, e wszyscy chrzecijascy biskupi i kapani powinni zosta ujci, ich prywatne dobra maj by skonfiskowane, a kocioy spalone. Winiw skazywano na rne kary i niewol, w tym cikie roboty w kopalniach oowiu na Sardynii. Po przybyciu wyupywano im jedno oko, miadono lew stop i prawe kolano, ograniczajc zdolno poruszania si. Poza tym mczyzn kastrowano. Jeeli mimo to nie okazywali posuszestwa, zakuwano ich na stae w kajdany tak, e nie mogli sta prosto. Nic dziwnego, e wikszo nie przeywaa w tych warunkach nawet kilku miesicy. W owych czasach samo bycie chrzecijaninem byo niebezpieczne, a przewodzenie ruchowi byo wrcz wydaniem na siebie wyroku mierci. Do czasw cesarza Decjusza (249 r.) chrzecijanie stali si tak buntowniczy, e ogoszono ich przestpcami, i oficjalnie rozpoczto masowe przeladowania. Kontynuowano to za rzdw Dioklecjana, ktry zosta cesarzem w 284 r. Odrzuci wszelkie pozory demokratycznej procedury i wprowadzi monarchi absolutn. Chrzecijan zmuszano do skadania ofiar na rzecz boskiego imperatora, a za nieposuszestwo groziy im najsurowsze kary. Zarzdzono wyburzenie wszystkich chrzecijaskich domw modlitw. Uczniw, ktrzy organizowali zgromadzenia w innych miejscach, skazywano na mier. Sdziowie nakazywali konfiskat wszelkiej wasnoci kocielnej i wszystkie ksigi, testamenty i zapisy doktryny wiary byy publicznie palone. Wszyscy dobrze urodzeni lub zamoni chrzecijanie nie mogli sprawowa urzdw, a chrzecijaskich niewolnikw pozbawiono moliwoci odzyskania wolnoci. Cofnito ochron ustanowion przez prawo rzymskie, a ci, ktrzy wystpowali przeciwko ustawom, byli smaeni ywcem na wolnym ogniu lub poerani przez dzikie zwierzta podczas igrzysk. Dioklecjan usiowa oprze si upartej agresji najedajcych granice cesarstwa barbarzyskich plemion poprzez decentralizacj wadzy i ustanowienie dwudzielnoci imperium. Od 293 r. Zachd by rzdzony z Galii, a Wschd mia swoje centrum w Bizancjum, obecnej pnocno-zachodniej Turcji. Ataki trway nadal, szczeglnie na zachodzie ze strony germaskich plemion Frankw i Alemanw, dotychczas utrzymywanych na drugim brzegu Renu. Rzymianie nie byli ju agresywn wojujc potg; teraz sami stali si ofiarami natarcia, ktre nastpowao ze wszystkich stron. Jednym z najokrutniej szych przeladowcw za rzdw Dioklecjana by Galeriusz, gubernator wschodnich prowincji. Rozkaza zamczy tych, ktrzy nie czcili cesarza ponad wszystko. Jednake tu przed mierci w 311 r. i ku wielkiemu zdumieniu wszystkich Galeriusz wyda dekret dajcy chrzecijanom prawo do zbierania si we wasnych zborach bez lku przed przeladowaniami". Po dwustu pidziesiciu latach straszliwego lku i ucisku chrzecijanie weszli w now er pewnej swobody. Cesarzem Zachodu w roku 312 zosta Konstantyn (rzdzi wesp z Licyniuszem na Wschodzie). Tymczasem chrzecijastwo pozyskao znaczne iloci zwolennikw i rozkwito w Anglii, Germanii, Francji, Portugalii, Grecji, Turcji i wszystkich zaktkach rzymskiej domeny. Chrzecijascy ewangelici odnosili wiksze sukcesy w podporzdkowywaniu sobie barbarzycw ni rzymskie legiony nawet w rejonach tak odlegych jak Persja i Azja rodkowa. Konstantyn zda sobie spraw, e podczas kryzysu imperium mgby wykorzysta t wielk popularno chrzecijastwa dla swoich celw. Konstantyn jako prawowity nastpca odziedziczy tron po swoim ojcu, mia jednak rywala do najwyszego urzdu, szwagra, Maksencjusza. Ich armie spotkay si w 312 r. przy Mocie Mulwijskim (w pobliu Rzymu), Konstantyn odnis zwycistwo. W czasie tej kampanii Konstantyn ogosi, e mia wizj krzya na niebie, ktremu towarzyszyy sowa: Pod tym znakiem zwyciaj". Na przywdcach chrzecijastwa najwiksze wraenie wywar fakt, e rzymski imperator pokona wroga pod ich sztandarem. Nastpnie Konstantyn wezwa starzejcego si biskupa Milicjadesa. Celem imperatora nie byo przyjcie wiary pod wadz biskupa Rzymu, ale caociowe przejcie Kocioa chrzecijaskiego. Rozkaza wpierw przynie gwodzie z krzya Jezusowego i jeden z nich umocowa w swojej koronie. Owiadczy oszoomionemu Milicjade-sowi, e jego zadaniem jest zmiana struktury chrzecijastwa na wieczne czasy: W przyszoci my, jako aposto Chrystusa, bdziemy pomaga wybiera biskupa Rzymu". Ogosiwszy si apostoem Konstantyn odda wspaniay paac lateraski na rezydencj biskupi.

Milicjades zmar w 314 r.; by pierwszym z dugiej linii biskupw Rzymu, ktrym sdzone byo umrze w naturalny sposb. Nagle chrzecijastwo stao si szanowan, uznawan w caym cesarstwie religi. Konstantyn zosta w 324 r. cesarzem wszystkich Rzymian, znanym od tej pory jako Konstantyn Wielki. Na nastpc Milicjadesa Konstantyn (amic tradycj) wybra swojego wsppracownika, Sylwestra, czynic go pierwszym biskupem cesarstwa rzymskiego. Sylwester zosta koronowany z wielk pomp i ceremoniaem, wstpi na urzd inaczej ni jego poprzednicy, ktrzy byli wywicani podczas ubouchnych potajemnych obrzdw typowych dla wczesnych chrzecijaskich rytuaw. Poszy w zapomnienie czasy lku i przeladowa. Chrzecijastwu przyszo za to zapaci wysok cen: zoono hod imperatorowi. Uczyniono wic to, czego zaoyciele chrzecijastwa z takim trudem starali si unikn. Szeregowi wierni nie mieli w tej sprawie wyboru, kapanom oznajmiono, e ich Koci formalnie poczy si z cesarstwem. By to teraz Koci rzymski. Sylwester by zanadto uniesiony radoci, aby dostrzec zasadzk, w ktr prowadzi uczniw w. Piotra. Widzia jedynie szlak ku zbawieniu oferowany przez Konstantyna. Chocia ten monumentalny krok zyska chrzecijastwu prawo swobodnego funkcjonowania w spoeczestwie, hierarchia uwiza teraz w zocie, gronostajach, klejnotach i wszystkich puapkach, ktre sam Chrystus potpi. Wielu wiernych byo oburzonych, wszak ich przywdcy zostali zwabieni i przekupieni przez reim, z ktrym walczyli ich przodkowie. Cz chrzecijan ogosia, i nowy status w adnej mierze nie jest zwycistwem i oznak nawrcenia. Bya to jedynie grzeszna zasona cakowitej klski, a ponadto profanacja zasad, tak dugo uwaanych za wite. Do owej chwili chrzecijaskie przesanie zyskiwao poparcie we wszystkich warstwach spoecznych. Ludzie goszcy Ewangeli wiedzieli, e Konstantyn i jego poprzednicy na imperatorskim tronie doznali dotkliwego osabienia w obliczu wyranych sukcesw Kocioa. W gruncie rzeczy to by jeden z powodw, dla ktrych ojciec Konstantyna oeni si z brytyjsk chrzecijask ksiniczk Elaine (Helen). Sylwester i jego towarzysze w Rzymie uznali zapewne ten nowy alians za sprytny manewr polityczny, ale emisariusze z terenu rozpoznali jego waciw istot. Uznali to za zaprzeczenie duchowego Przesania w. Piotra samolubna wadza dokonaa aktu samoubstwienia w imi cesarskich ambicji. Nowy reim zlikwidowa najistotniejszy cel chrzecijastwa. Po prawie trzech wiekach wal-ki zaprzepaszczono idea Jezusa podano go na tacy jego przeciwnikom. Poza rnymi kultami Rzymianie czcili cesarzy, uznajc ich za bogw pochodzcych od innych nadludzkich istot, takich jak Neptun i Jupiter. Na synodzie w Arles5 Konstantyn utrzyma boski status, a wszechpotny Bg chrzecijan zosta jego osobistym patronem. Nastpnie upora si z anomaliami doktryny, zastpujc pewne aspekty chrzecijaskiego rytuau znajomymi pogaskimi elementami kultu Soca, wraz z innymi naukami Syryjczykw i Persw. Krtko mwic nowa religia Kocioa rzymskiego bya hybryd majc dogodzi wszystkim wpywowym frakcjom. Dokonujc tego kroku Konstantyn zmierza ku powszechnej i zunifikowanej wiatowej religii (katolicki znaczy powszechny"), a siebie chcia postawi na czele tego Kocioa. DESPOSYNES I CESARZ Z wielu ksig o pierwszych wiekach chrzecijastwa mona by atwo wysnu wniosek, e Koci rzymski to prawdziwy Koci Jezusa, podczas gdy inne chrzecijaskie wyznania s heretyckie i barbarzyskie. Jest to dalekie od prawdy; inne gazie chrzecijastwa byy faktycznie o wiele mniej pogaskie ni przeniknity myl polityczn Koci rzymski. Nienawidziy idolatrii i puapek bogactw rzymskiego ideau, za co zostay bezzwocznie wyjte cesarskim dekretem spod prawa. Szczeglne potpienie spotkao ezoterycznych gnostykw. Uznano ich za pogan, gdy twierdzili z uporem, e duch jest dobry, a materia zbrukana. To rozrnienie wyranie nie odpowiadao wysoce materialistycznej postawie nowego Kocioa. Podobnie potpiono manicheizm (wywodzcy si z gnostycyzmu), gdy naucza, e materializm to zepsucie witego ducha przez zo. A poza tym byli zwolennicy tradycji nazarejskiej, wierzcy w oryginalne racje Jezusa, a nie ekscentryczne i upikszone nauki Pawa, jake skutecznie znieksztacone przez Rzym. Ci judeochrzecijanie ze szkoy tradycyjnej kontrolowali za rzdw Konstantyna wiele zasadniczych kociow Bliskiego Wschodu. A przewodzili im rodowici spadkobiercy Jezusa desposynes (nastpcy Pana). W roku 318 czwarta delegacja desposynes udaa si do Ostii, a nastpnie na osiokach do Rzymu, gdzie w nowo przyznanym paacu lateraskim udzieli im audiencji biskup Sylwester. Gwny przedstawiciel, Joses (podobno potomek brata Jezusa, Judy) argumentowa stanowczo, e centrum Kocioa powinno by prawnie w Jerozolimie, nie w Rzymie. Delegaci utrzymywali, e biskup Jerozolimy powinien by prawnie dziedzicznym krewnym Pana, podczas gdy biskupi innych gwnych

centrw, takich jak Aleksandria, Antiochia i Efez powinni mie przynajmniej zwizki krwi z Jezusem. Nic dziwnego, e ich proby pozostay bez echa, gdy Sylwestrowi trudno byo sprzeciwia si dekretom cesarza. Poinformowa on delegacj, e nie ma dla niej miejsca w nowym chrzecijaskim porzdku. Nauki Jezusa zastpia doktryna bardziej przystosowana do potrzeb imperialnych. Sylwester jednoznacznie da im do zrozumienia, e zbawieniem jest nie Jezus Chrystus, ale cesarz Konstantyn! Do tego, aby cesarze przez wieki mogli odbiera hod naleny bogom na ziemi, i by Konstantyn mg oficjalnie twierdzi, e pochodzi od apostow, pozostao uczyni jeszcze tylko jeden krok. Po wizycie desposynes cesarz poradzi sobie z tym problemem bardzo sprawnie na soborze w Nicei w 325 r. Chrzecijanie Pawowi oczekiwali drugiego przyjcia mesjasza, wic Konstantyn musia unicestwi te oczekiwania. Misja Jezusa zrzucenia rzymskiej dominacji nie udaa si z powodu rozamu wrd sekt ydowskich. Konstantyn wykorzysta t porak siejc ziarna nowej idei by moe Jezus wcale nie by tym, za kogo go uwaano, nie by oczekiwanym mesjaszem! Co wicej, poniewa to cesarz zapewni chrzecijanom wolno na obszarze imperium, ich prawdziwym zbawc nie by Jezus, ale Konstantyn! Przecie jego matka, Helena, pochodzia od Arymatejczyka. Cesarz oczywicie wiedzia, e Pawe czci Jezusa jako syna Boego, lecz nie mona byo pozwoli, by ktokolwiek wierzy w to nadal. Naleao poczy Jezusa i Boga w jedno, tak by Syn by identyczny z Ojcem. Doszo do tego na soborze w Nicei, na ktrym Boga formalnie zdefiniowano jako trzy postaci jednego Boga; Bg mia trzy wspistotne i wspwieczne czci Ojca, Syna i Ducha witego. Te trzy aspekty (postaci) Trjcy nosiy narzucajce si podobiestwo do trzech kapaskich okrelenie Ojca, Syna i Ducha, jakie stosowali esseczycy w Kumran6. Niektrzy biskupi sprzeciwili si temu nowemu dogmatowi. Wielu z uczestnikw soboru naleao do tradycyjnej szkoy chrzecijaskiej, ktra twierdzia, i Jezus by Synem i co wicej, Synem zrodzonym z Boga, ktry sam Bogiem nie by. Gwnym mwc tej frakcji by starszy wiekiem libijski ksidz z Aleksandrii imieniem Ariusz. Ale gdy mia zacz swoje przemwienie, Mikoaj z Myrny uderzy go pici w twarz! Tak oto skutecznie uciszono opozycj soborow. Nicejskie wyznanie stao si podstaw nowego, zreformowanego ortodoksyjnego wyznania chrzecijaskiego. Zwolennicy Ariusza (znani od tej pory jako arianie) zostali wygnani. Niektrzy delegaci, w tym biskup Euzebiusz z Cezarei, byli gotowi na kompromis w tej sprawie, ale okazao si to nie do przyjcia i musieli cakowicie ustpi na rzecz nowej formuy wyznania wiary. I tak gdy Bg zosta okrelony jako Ojciec i Syn, Jezusa zrcznie pozbawiono jakiegokolwiek praktycznego znaczenia. Teraz to cesarza uwaano za mesjaskiego gwnego boga nie tylko od tego momentu, ale z racji dziedziczenia od pocztkw czasu". W ramach tej zreformowanej struktury Koci rzymski mg ze spokojem zaoy, e nie grozi mu pojawienie si alternatywnego chrzecijaskiego przywdcy. W rzeczy samej, gdy Jezusa zepchnito w kulisy, stwierdzono, e chrzecijaska religia przyja miano od czowieka imieniem Chrestus, przewodzcego w 49 roku n.e. zamieszkom, ktre doprowadziy do wygnania licznych ydw z Rzymu. Od tej chwili byy tylko dwa oficjalne obiekty kultu wita Trjca Boa i sam cesarz nowo mianowany zbawca wiata. Kadego, kto w jakikolwiek sposb podwaa ten stan, od razu uznawano za heretyka. Chrzecijan usiujcych zachowa lojalno wobec Jezusa jako Mesjasza Chrystusa (krla) imperialny Koci uznawa za pogan. Do tej pory byo w zwyczaju (przez pokolenia przywdcw od czasw ksicia Linusa), e biskup Rzymu nominowa przed mierci nastpc. Naturalnie i to ulego zmianie, od kiedy Konstantyn ogosi si boym apostoem na ziemi. Cesarz przyzna sobie prawo zatwierdzania wybranych. Wielokrotnie przy tych okazjach dochodzio do fizycznych star midzy kandydatami i ich zwolennikami, przez co przelano wiele krwi. Teoretycznie zachowano apostolskie dziedzictwo papiey, ale praktycznie sprawa wysuwania i zatwierdzania kandydatury zamienia si w fars. Od tej pory biskupi Rzymu byli z reguy nominowani spord wybracw samego cesarza. W roku 330 Konstantyn ogosi Bizancjum stolic wschodniego (bizantyjskiego) cesarstwa i zmieni jego nazw na Konstantynopol. W roku nastpnym zwoa tam sobr powszechny, aby uprawomocni decyzje soboru nicejskiego. Przy tej okazji formalnie ogoszono herezj doktryn Ariusza (ktra tymczasem pozyskaa liczne zastpy zwolennikw). Cesarskie rzdy nad Kocioem miay charakter absolutny, Koci stanowi zaledwie czstk cesarstwa. Sylwester by wprawdzie gwnym kapanem jako biskup Rzymu, ale jego imi rzadko pojawiao si w kontekcie wydarze dyktowanych przez Konstantyna, co na zawsze zmienio natur i cele chrzecijastwa. Gdy tylko rzymskie chrzecijastwo stao si now religi cesarstwa, na dania cesarza Teodozjusza Wielkiego (rzdzi 379-395) wydano jeszcze bardziej totalitarny dekret. W 381 r. zwoano w Konstantynopolu drugi sobr ekumeniczny majcy zakoczy spr z arianami. Teodozjuszowi byo

trudno przypisywa sobie boskie prawo mesjasza, podczas gdy arianie nadal gosili, e Syn (Jezus) by stworzony przez Boga, i e Duch wity przeszed z Ojca do Syna. Ten pogld musia by unicestwiony, Jezus nie by potrzebny w kalkulacjach cesarskich. Dlatego te Koci ogosi, e doktryna Trjcy witej musi by uznana przez wszystkich: Bg by Ojcem, Bg by Synem, Bg by Duchem witym. Dogmat ten nie podlega dyskusji! Dziesi lat pniej Teodozjusz znalaz sposb zakoczenia na dobre sporu z arianami. Uatwio mu to wyzwanie rzucone jego wadzy w macedoskim porcie Tesalonika, w wyniku czego sdy skazay niesusznie na mier 7 tysicy obywateli. Nastpnie w roku 391 pod kar gwn zabroni wszelkich innych religii i odmiennych postaci rytuaw religijnych poza obrzdami Kocioa rzymskiego. Zwaszcza zabroni wszelkich zgromadze nieortodoksyjnych grup chrzecijaskich. ZMIERZCH CESARSTWA Podczas gdy chrzecijastwo rzymskie przechodzio tak burzliwe Przemiany, tradycja nazarejska nadal ya. Od dawnych powsta ydowskich nazarejczycy zachowali swoj religi pod przywdztwem desposynes. Przybywao ich w Mezopotamii, wschodniej Syrii, poudniowej Turcji i Azji rodkowej. Cakowicie oddzieleni od skaonego chrzecijastwa cesarstwa rzymskiego stali bliej czystych nauk Jezusa ni ktokolwiek inny, a ich podstawy wiary byy zasadniczo ydowskie w przeciwiestwie do bawochwalczego zaangaowania w kult Soca czy inne kulty. Nazarejczycy byli najczystszymi z prawdziwych chrzecijan. Nie znali soborowego dogmatu Trjcy, wierzyli, e: Bg by Bogiem, a Jezus czowiekiem mesjaszem, dziedzicem z linii Dawida. Odrzucali ponadto twierdzenie, e matka Jezusa, Maria, bya fizycznie dziewic. Byli jeszcze i tacy, ktrzy chocia gotowi do przyjcia doktryny Trjcy Boej, nadal zachowali wiar w bosko Jezusa. Rnili si zasadniczo od nazarejczykw, gdy wierzyli w to, co powiedzia Pawe e Jezus by Synem Boga. To doprowadzio do powstania jeszcze innego wyznania wiary, ktre pojawio si w 390 r. i stao si znane pod nazw Skadu Apostolskiego. Zaczynao si: Wierz w Boga, Ojca Wszechmogcego i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego Jedynego, Pana naszego". To wysunicie na plan pierwszy Jezusa trudno uzna za korzystne dla zbawczego statusu cesarza, zapewne cesarze zwalczyliby i ten kult, gdyby nie to, e w owym czasie Rzym zupili Goci i cesarstwo zachodnie upado. Wwczas to wyoni si nowy protagonista w dyskusji o Trjcy witej by nim Nestoriusz, patriarcha Konstantynopola (od 428 r.). W zgodzie z nazarejczykami utrzymywa, e spr o to, czy Jezus by Bogiem, czy Synem Boga, jest cakowicie prny, gdy dla wszystkich jest jasne, e Jezus by czowiekiem zrodzonym w sposb naturalny z ojca i matki. Z tej pozycji Nestoriusz sprzeciwia si katolickim kapanom, ktrzy w dobie upadku imperium ponownie zwrcili si do Jezusa. Nazywali Mari Taheotokos (gr. matka boga) lub Dei Genitrix (ac. rodzicielka boga). W rezultacie nazarejskonestoriaska idea, e Maria bya kobiet jak inne, zostaa potpiona przez sobr w Efezie w 431 r. i od tej pory Matk Bosk czczono jako poredniczk (ordowniczk) midzy Bogiem i wiatem miertelnym. Nestoriusza ogoszono heretykiem i potpiono lecz niebawem znalaz si midzy przyjacimi w Egipcie i Turcji, zakadajc Koci nestoriaski w Edessie w 489 r. To wanie tu Juliusz Afrykaski odnotowa celowe zniszczenie przez Rzymian dokumentacji krlewskiego dziedzictwa desposynes i potwierdzi istnienie prywatnych zapiskw rodowodu opisujc, e rodzinna sekta dawidyjska jest kontrolowana drog cisej dynastycznej sukcesji". Od poowy V wieku Koci rzymski funkcjonowa dalej na Zachodzie, podczas gdy wschodni Koci ortodoksyjny wyoni si z orodkw w Konstantynopolu, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimie. Debata nad Trjc wit na stae wbia klin midzy frakcje. Kada z nich twierdzia, e reprezentuje jedyn prawdziw wiar. Koci rzymski zreformowa si pod zarzdem wyznaczanej administracji miejskiej kardynaw. Tytu pochodzi od aciskiego cardo (o). Byo ich 28. Wszyscy zamieszkiwali w Watykanie. Koci rzymski zmieni si i zreformowa, cesarstwo zachodnie tymczasem ostatecznie upado zniszczone przez Wizygotw i Wandali. Ostatniego cesarza, Romulusa Augustulusa, usun germaski wdz naczelny, Odoaker (od 476 r. krl Italii). Zaraz po upadku cesarzy najwyszy biskup, Leon I7, przybra tytu Pontifex Maximus (gwny kapan lub budowniczy mostu). Inaczej uoya si natomiast historia cesarstwa wschodniego Bizancjum kwito jeszcze nastpne tysic lat. Gdy potga Rzymu runa, przycicho te nieco rzymskie chrzecijastwo. Cesarze identyfikowali si z chrzecijaskim Bogiem ale moc cesarza osaba. Zwierzchnictwo nad Kocioem przej gwny kapan. Nie by on jednak zwierzchnikiem caego chrzecijastwa rozdrobnionego ju wwczas na wiele odamw gnostykw, arian, nazarejczykw i powstajcy Koci celtycki. MEROWINGOWIE, KRLOWIE-CZAROWNICY

Najwiksze zagroenie dla Kocioa rzymskiego w ostatnich latach istnienia cesarstwa zachodniego stanowio krlewskie odgazienie desposynes galijskich. Pochodzili oni z dynastii Merowingw mskiej linii wywodzcej si od Krlw Rybakw i odpowiadajcej linii sigambryjskiej po kdzieli. Sigambrowie przyjli swoj nazw od Gambrii, krlowej z okoo 380 roku p.n.e. Pochodzili ze Scytii, lecej na pnoc od Morza Czarnego i nazywano ich Newmage (nowy rd albo lud nowego zgromadzenia"). W Bibliotheque National w Paryu znajduje si przepisana (pirem mnicha Luceriusza) sawna Kronika Fredegara wyczerpujce dzieo historyczne z VII wieku, ktrego skompilowanie zajo 35 lat. Specjalne wydanie manuskryptu Fredegara zaprezentowano na czcigodnym dworze Nibelungw i wadze uznay go za pen oficjaln histori. Fredegar (zm. w 660 r.) by burgundzkim skryb, a Kronika obejmuje okres od najwczeniejszych dni hebrajskich patriarchw do krlw z dynastii Merowingw. Cytuje rozliczne rda i zawiera wiele odsyaczy, w tym pisma w. Hieronima (tumacza Starego Testamentu na acin), arcybiskupa Izydora z Sewilli (autora Encyklopedii wiedzy) i biskupa Grzegorza z Tours (autora Historii Frankw). Prolog Fredegara utrzymuje, e badania rdowe autora byy jeszcze bardziej pracochonne ni cytowanych przez niego pisarzy. Stwierdza: Uznaem za konieczn jeszcze wiksz dokadno [...] i zaczyem [...] [jako materia rdowy do przyszych prac] wszystkich panujcych krlw i ich chronologie. By osign t dokadno Fredegar, majcy wysok pozycj u burgundzkich krlw, uzyska dostp do archiww kocielnych i kronik pastwowych. Opowiada nam, jak sigambryjska linia Frankw od ktrych Francja zyskaa swoje miano sama zostaa tak nazwana od imienia ich wodza Francjona (potomka Noego), ktry zmar w 11 roku p.n.e. Poprzednicy Francjona, zanim pojawili si w Scytii, yli w staroytnej Troi (obecnie pnocno-zachodnia Turcja), po ktrej imi odziedziczyo francuskie miasto Troyes. Miasto Pary (zaoone w VI wieku przez Merowingw) w podobny sposb nosi imi ksicia Parysa (syna krla Troi, Priama), ktrego zwizek z Helen Spartask doprowadzi do wojny trojaskiej. W IV wieku sigambryjscy Frankowie byli nad Renem, skd przybyli z Pannonii (rejonw na zachd od Dunaju) dowodzeni w 388 r. przez Genobada, Markomera i Sunn. Osiedlili si w Germanii, za stolic obierajc Koloni. Przez nastpny wiek ich armie najeday rzymsk Gali i podbiy tereny dzisiejszej Belgii i pnocnej Francji. Wtedy to wanie crka Genobada, Argotta, wysza za Krla Rybaka, Faramun-da (rzdzi w latach 419-430), o ktrym mwi si, e jest prawdziwym zaoycielem francuskiej monarchii. Faramund by wnukiem Boaza (Anfortasa do ktrego jeszcze wrcimy) bdcego w prostej linii sukcesorem syna Jozuego Aminadaba (linia Chrystusa), ktry oeni si z crk krla Lucjusza, Eurgen (linia Arymatejczyka). Jednake Faramund nie by jedynym dziedzicem mesjasza. Sama Argotta pochodzia od siostry krla Lucjusza, Atyldy, ony sigambryjskiego wodza Markomera (smego po Francjonie) od ok. 130 roku n.e. I tak linia Merowingw powstaa z poczenia Faramunda i Argotty, podwjnie dziedziczc krew desposynes. . Ojciec Argotty, Genobad, wadca Frankw, by ostatnim mskim potomkiem ze swojej linii, dlatego te nastpnym Stranikiem Frankw w Galii zosta syn Faramunda i Argotty, Klodiusz. W swoim czasie syna Klodiusza, Meroweusza, ogoszono Stranikiem (panem) w Tournai w 448 r., a po nim ta linia zostaa nazwana mistyczn dynasti Merowingw, gdy wspia si do sawy jako krlowie Francji. Rzdzili nie koronowani lub nominowani, ale dziki uznanej tradycji, ktra przyznaje kolejnym z linii Mesjasza prawa poprzednich generacji na mocy sukcesji Krla Rybaka (kapana-krla) Faramunda. Historia Meroweusza i jego spucizna jest w klasztornych kronikach przedstawiona mglicie. Meroweusz by prawym synem Klodiusza. Tymczasem historyk Priscus twierdzi, e spodziy go morskie stwory, Bistea Neptunis (co bdzie omwione w nastpnym rozdziale). Meroweusz i jego kapascy nastpcy mieli w sobie co nadzwyczajnego, gdy otacza ich wyjtkowy kult i byli szeroko znani ze swojej ezoterycznej wiedzy i umiejtnoci okultystycznych8. Grzegorz z Tours yjcy w VI wieku stwierdzi, e wodzowie frankijscy z eskiej linii sigambryjskiej nie byli szeroko znani ze swojej kultury ascetycznej, niemniej ta wyedukowana dynastia wywodzca si z, jak j nazwa, pierwszej i najszlachetniejszej linii ze swej rasy" (nastpcw Argotty i Faramunda) zgodnie ze staroytn nazyrejsk tradycj staa si dugowosymi krlami-czarownikami".

W Starym Testamencie (m.in. Lb 6, 3-13) nazirejczykami byli tacy ydzi jak Samson i Samuel, ktrych wizay cise reguy: [...] niech powstrzyma si od wina i napoju odurzajcego [...] Przez cay czas swojego nazyreatu brzytwa nie przejdzie po jego gowie. Dopki nie wypeni si dni, na ktre powici si Panu, bdzie powicony. Pozwoli swobodnie r wosom na swojej gowie [...] takie jest prawo dotyczce nazyrejczyka. Przysiga obowizywaa nazirejczykw przez okrelony czas. Zgodnie z tradycj esseczykw stosowano rwnie okresy cakowitej wstrzemiliwoci. Rang gwnego nazirejczyka mia dawidyjski nastpca tronu, ubrany w ceremonialn czer. W tym charakterze krlewska gowa zakonu, brat Jezusa, Jakub Sprawiedliwy, de iure nastpca tronu Judy, zachowa swj status i obowizki. Pomimo ydowskiego pochodzenia Merowingowie nie byli praktykujcymi ydami, ale nie byli te nimi inni nierzymscy chrzecijanie, ktrych wiara miaa ydowskie korzenie. Katolik Grzegorz z Tours opisuje ich jako wyznawcw bawochwalczych praktyk", lecz kapani z Merowingw nie byli poganami w tym sensie, e brakowao im wiedzy. Ich kult nie odbiega daleko od praktyk druidw, cieszyli si niezwykym szacunkiem jako ezoteryczni nauczyciele, sdziowie, uzdrowiciele i jasnowidze. Chocia cile zwizani z Burgundami, Merowingowie nie byli pod wpywem arianizmu, a ich elity nie miay charakteru galijsko-rzymskiego ani teutoskiego. Twierdzi si, e kultura Merowingw bya zjawiskiem cakiem nowym", ktre pojawio si znikd". Krlowie Merowingowie nie zarzdzali krajem, nie byli te aktywni politycznie; funkcje wadzy wykonawczej (jak powiedzielibymy dzisiaj) speniali majordomowie (premierzy). Krlowie zajmowali si raczej sprawami wojskowymi i spoecznymi, gwnie edukacj, gospodark roln i handlem morskim. Gorliwie zdobywali wiedz o stosownych krlewskich praktykach, zgodnie ze staroytn tradycj, ich wzorem by krl Salomon9, syn Dawida. Wiedz czerpali gwnie z pism Starego Testamentu mimo to Koci ogosi ich bezbonikami. Merowingowie nie tylko byli bliscy dawnym nazirejczykom, ale zachowali inne zwyczaje z czasw biblijnych. Zgodnie z tradycj essesk chopcy rodzili si po raz drugi" w wieku 12 lat, kiedy ubrani w prost szat przechodzili rytua Powtrnych Narodzin (tak jak wspomniano wczeniej w zwizku z Jezusem Justusem). Chopiec symbolicznie rodzi si po raz drugi z ona matki" i obejmowa funkcj w spoecznoci. Merowingowie przyjli t tradycj: synowie krlewscy zyskiwali dziedziczne prawa do tronu podczas inicjacji w dniu dwunastych urodzin. Nie byo potrzeby pniejszej koronacji. W tej dynastii nie tworzono krlw, wadcy dziedziczyli w sposb naturalny, automatycznie zyskujc prawo do korony dziki witej nominacji. Jak widzielimy, Merowingowie pochodzili nie tylko od Chrystusa, ale i Jakuba (Jzefa z Arymatei) przez siostr, jak i crk krla Lucjusza10.

Mapa 7 Anglia, Irlandia i Walia ziemie celtyckie i anglosaskie Esseski zwyczaj Powtrnych Narodzin jest powiadczony w Ewangeliach, chocia w bardzo niejasny sposb, na dodatek cakowicie znieksztacony w tumaczeniu. U ukasza (2, 1-12) ceremonia Powtrnych Narodzin Jezusa jest chronologicznie pomylona z faktycznym urodzeniem11. Jak i w innych Ewangeliach ukasz datuje przyjcie na wiat Jezusa na okres pnego panowania Heroda Wielkiego, ktry zmar w 4 roku p.n.e. Ale ukasz stwierdza te, e Cyreniusz (Kwiryniusz) by wwczas namiestnikiem Syrii, i e cesarz August zarzdzi spis powszechny. W rzeczywistoci Cyreniusz za ycia Heroda nie by namiestnikiem Syrii; powoano go na urzd w 6 roku n.e., gdy wedle tego co w Dawnych dziejach Izraela twierdzi Jzef Flawiusz Cyreniusz na danie cesarza przeprowadzi spis powszechny w Judei. Jest to jedyny stwierdzony spis w tym regionie; za czasw Heroda nie byo adnego innego. Spisu dokonano 12 lat po pierwszych urodzinach" Jezusa dokadnie w roku jego Powtrnych Narodzin. Ten bd jest z kolei powodem chronologicznego zamieszania, jakie towarzyszy opowieci o tym, jak Jezusa zatrzymano w wityni, gdy przebywa z rodzicami w Jerozolimie (k 2, 41-50). Twierdzi si, e wydarzenie to nastpio, gdy Jezus mia 12 lat. Faktycznie jednak chodzi o tzw. dwunasty rok", a wic nie o dwunasty rok po przyjciu na wiat, ale o dwunasty rok po urodzeniu si we wsplnocie". Podczas Paschy owego roku Jezus faktycznie mia 24 (lub 23) lata. W tym czasie powinien przej inicjacj i sta si mczyzn, ale zamiast towarzyszy rodzicom na odpowiedni uroczysto, zosta w tyle, by omwi sprawy swojego ojca". Wtedy jego duchowym Ojcem by kapan Eleazar Annasz.

W dziecistwie Jezus mia kontakty ze znakomitymi nauczycielami i astronomami szczeglnie z filozofujcymi magami, ktrych tak podziwiali Merowingowie. Za czasw Merowingw trzej mdrcy obecni przy urodzeniu Jezusa stali si witymi patronami frankijskiej Kolonii, nazwani tymczasem bdnie: Kacper, Melchior i Baltazar. Krlowie Merowingowie byli sawnymi czarownikami na mod samarytaskich magw i gboko wierzyli w ukryt moc plastra miodu. Poniewa plaster miodu jest naturalnie zbudowany z szeciobokw, filozofowie uznaj go za objaw boskiej harmonii w naturze12. Ten ksztat czono z intuicyjn wiedz i mdroci o czym wiadczy Ksiga Przypowieci Salomona (24, 13-14): Synu mj, jedz mid, bo jest dobry [...] Tym te jest wiedza i mdro dla twojej duszy! Jeeli j znajdziesz, masz jeszcze przyszo. Merowingowie uznawali pszczo za najwitsze stworzenie. Ten uwicony emblemat egipskich krlw sta si symbolem mdroci. Gdy w 1653 r. odsonite grb Childeryka I (syna Meroweusza), znaleziono okoo 300 maych pszcz przyszytych do jego paszcza. Napoleon kaza naszy je na swoj szat koronacyjn. Roci sobie do tego prawo twierdzc, e pochodzi od Jakuba de RohanStuardo, Maturalnego syna (uznanego w 1677 r.) Karola II Stuarta, krla Anglii, z Magorzaty, ksienei de Rohan. Stuartowie z kolei rocili sobie prawo do tego oznaczenia, jako e wraz ze swoimi krewnymi hrabiami Bretanii, pochodzili od brata Klodiusza, Fredemunda std (podobnie jak Merowingowie) rwnie od Krlw Rybakw przez Faramunda. Merowisk pszczo adoptowali Stuartowie, wygnani do Europy. Wizerunek pszczoy pojawi si na rodowych zastawach jakobitw. Kiedy syn Meroweusza, Childeryk, zmar w 481 r., nastpi po nim jego syn, Chlodwig, najwybitniejszy krl z dynastii Merowingw i waciwy zaoyciel francuskiej monarchii. Chlodwig (ktrego matk bya turyngijska eks-krlowa Basina) majc lat 15 zastpi ojca w Tournai. Jednake w cigu nastpnych 5 lat prowadzi wojska na poudnie od Ardenw wypychajc stamtd Gallo-Rzymian, tak e do 486 r. jego krlestwo obejmowao takie centra jak Reims i Troyes. Rzymianom udao si utrzyma krlestwo Soissons, ale Chlodwig pokona ich i tamtejszy wadca, Syagriusz, zbieg na wizygocki dwr krla Alaryka II. Chlodwig zagrozi Wizygotom wojn i uciekiniera wydano na mier. Przed osigniciem wieku dwudziestu piciu lat Chlodwig sta si najbardziej wpywow postaci Zachodu, podbi zarwno Rzymian, jak Wizygotw. W tym czasie Koci rzymski wielce obawia si rosncej popularnoci arianizmu13 w Galii. Katolicyzmowi w Europie Zachodniej, gdzie wikszo biskupw ordynariuszy bya arianami, grozio unicestwienie. Chlodwig nie by katolikiem ani arianinem. Std te hierarchia rzymska uznaa, e korzystne dla niej bdzie pozyskanie Chlodwiga w poczet wiernych Kocioa. Tak si zoyo, e Chlodwig oeni si z burgundzk ksiniczk Klotyld. Maestwo zostao zawarte w centrum Czarnej Madonny w Ferrieres14. Chocia Burgundowie tradycyjnie uznawali arianizm, sama Klotyld bya katoliczk i gorliw zwolenniczk idei ewangelizacji w duchu bliskiej jej doktryny. Przez pewien czas Klotyld usiowaa nakoni Chlodwiga do przyjcia jej wiary, lecz bezskutecznie. Przeom nastpi dopiero w 496 r. Wtedy krl i jego armia toczyli zaarty bj z najedcami, Alemanami, w pobliu Kolonii. Po raz pierwszy w swojej wietnej karierze wojskowej krl Merowingw przegrywa. W chwili rozpaczy wezwa imienia Jezusa i wanie wwczas pad zabity krl Alemanw. Utraciwszy przywdc, Alemanowie zawahali si i podali tyy. Klotylda niezwocznie stwierdzia, e to Jezus doprowadzi do wiktorii Merowingw. Chlodwig nie by wprawdzie o tym przekonany, ale jego ona natychmiast wezwaa w. Remigiusza, biskupa Reims i doprowadzia do chrztu Chlodwiga15. Poowa merowiskich wojw posusznie posza za wodzem do chrzcielnicy. Szybko rozesza si wie, e potny wadca Zachodu jest katolikiem, co okazao si mie wielk warto dla papiea Atanazego w Rzymie. Nastpia szeroka fala nawrce i Koci rzymski zosta uratowany przed prawie nieuchronnym upadkiem. Gdyby nie ochrzczenie krla Chlodwiga, powszechn odmian religii chrzecijaskiej w Europie Zachodniej mgby by teraz arianizm, a nie katolicyzm. Chrzest krla Chlodwiga mia oczywicie swoj cen: w zamian wadze Rzymu zoyy przysig wiernoci jemu i jego nastpcom. Obiecay utworzenie nowego witego cesarstwa" pod wadz Merowingw. Chlodwig nie mia powodu wtpi w szczero przymierza Rzymu ale niechccy sta si instrumentem biskupiego spisku przeciwko rodowodowi Mesjasza. Z kocielnym bogosawiestwem Chlodwig mg skierowa armie do Burgundii i Akwitanii. Liczono na to, e tamtejszych arian zmusi si do przyjcia katolicyzmu. Dalekosinym planem Rzymu byo usunicie Merowingw z Galii i 16 objcie tych terytoriw wadztwem papiey . Po serii militarnych zwycistw krl Chlodwig zmar w Paryu w wieku 45 lat. Po nim nastpili synowie Teuderyk, Chlodomir, Childebert i Chlotar. Wtedy, w 511 r., domen Merowingw podzielono na osobne krlestwa. Teuderyk obj Austrazj (od Kolonii do Bazylei), ze stolic w Metzu. Z Orleanu

w Burgundii Chlodomir doglda doliny Loary i zachodu Akwitanii wok Tuluzy i Bordeaux. Childebert zarzdza regionem Sekwany przez Neustri do Armorycji (Bretanii), ze stolic w Paryu, a Chlotar odziedziczy krlestwo midzy Schledt i Somm, z centrum w Soissons. Dziesiciolecia poczonej wadzy byy burzliwe. Trway konflikty z plemionami Gotw, co wreszcie doprowadzio do penetracji we wschodniej Akwitanii, a Burgundia zostaa w peni wchonita przez najedcw. Chlotar umar jako ostatni z wymienionej czwrki, w 561 r., zostawszy wpierw krlem caoci ziem Merowingw. Po nim nastpili synowie Sigebert i Chilperyk. Cztery pokolenia pniej lini Chilperyka rzdzi Dagobert II, krl Austrazji od 674 r. Tymczasem najwybitniejsi biskupi rozszerzyli swoj wadz i immunitet Kocioa rwnoczenie ograniczajc podatki i ogln administracj domu krlewskiego. W konsekwencji zasadnicze prowincje krlestwa Merowingw znalazy si pod bezporednim zarzdem majordomw, blisko sprzymierzonych z katolickimi biskupami. Rzym rozpocz demonta wadzy Merowingw. 12 ELEMENTY WIEDZY ARTURIANSKIEJ ANFORTAS, W. MICHA I GALAAD Sigambryjscy Frankowie, od ktrych po kdzieli pochodzili Merowingowie, byli zwizani z greck Arkadi, zanim wyemigrowali nad Ren. Jak widzielimy, nazywali siebie Newmage lud nowego zgromadzenia", tak jak kiedy mwili o sobie esseczycy z Kumran1. To wanie z Arkadii wywodzi si lad tajemniczej morskiej bestii Bistea Neptunis jak symbolicznie nazywa si j w podaniach o Merowingach2. Panem wd by krl Pallas, bg dawnej Arkadii, a jego poprzednikiem wielki Okeanos. Niemiertelny wadca mrz podobno na wieczno uosabia dynasti staroytnych krlw", ktrych symbolem bya ryba tradycyjny znak Jezusa. Wrd dawnych ydw-hellenisto w na okrelenie ryby uywano greckiego sowa ichthys. Jej wizerunek by akronimem reprezentujcym Iezusa Christosa Theosa (Jezusa Krla, Boga; w grece i acinie litera j" jest identyczna z i"). Ryba, obok lwa Judy, bya emblematem Merowingw. Pod koniec V wieku krl Chlodwig ustanowi znakiem krlewskiego rodu Francji fleur-de-lys [fr. lilia burboska}. Poprzednio znana judaistyczna koniczyna bya umownym emblematem obrzezania. Zarwno stojcego lwa, jak i fleur-de-lys wczono pniej do herbu krlewskiego domu Szkotw. Jak wida na redniowiecznych pieczciach i znakach wodnych, lew i ryba czsto czyy si z fleur-de-lys, co dowodzi Poczenia krlewskich linii Francji i Judy. Wedle mdroci arturiaskiej krlewska linia Dawida bya reprezentowana przez Krlw Rybakw z rodu Graala, a lini patriarchaln oznaczao Anfortas, symboliczne imi, znieksztacone aciskie In fortis (potny; biblijne w Nim moc"). Byo identyfikowane z hebrajskim Boaz (imieniem pradziada Dawida, postaci obecnej w tradycji wspczesnego wolno-mularstwa), podobnie znaczcym potny". Imi Boaz nadano lewej kolumnie wityni Salomona (l Krl 7, 21 i 2 Krn 3, 17). Jej szczyty i szczyty prawej kolumny, Jakin (Jahwe utwierdzi") udekorowano jabkami granatu z brzu (l Krl 7,41-42), symbolem mskiej podnoci, co zawiadcza Pie nad Pieniami 4, 31. Zwrmy uwag, e na sawnych obrazach Botticellego Madonna z owocem granatu i Madonna del Magnificat Dziecitko trzyma dojrzay pknity owoc granatu3. Sandro Botticelli (waciwie Alessandro di Mariano Filipepi) od 1483 do 1510 r. by Sternikiem Klasztoru Naszej Pani z Syjonu, ezoterycznego stowarzyszenia zwizanego z Graalem, nazywanego te Zakonem z Syjonu. Nasza Pani, Notre Dame, to zwykle Maryja, matka Jezusa, ale tu moe rwnie chodzi o Mari Magdalen. Wedle tradycji Graala z czasw Botticellego, arkadyjski wadca mrz, Pallas, objawi si w krlu Pellesie: Imi me Pelle, krl dalekiej krainy i kuzyn bliski Jzefa z Arymatei". Jego crka, Elaine, bya Zwiastunk Graala z la Corbenic (Cors Beneicon, Bogosawione Ciao") i matk Galaada z ojca Lancelota del Acqs. Kaplic w. Michaa w Glastonbury wznis krl Lucjusz na staroytnym pogaskim miejscu kultu. Prowadzi do niego szlak zakonny z St Michael Mount, Marazion, przez koci w. Michaa w Brantor, koci w. Michaa w Burrowbridge Bump, koci w. Michaa w Othery ku Stoke St Michael4. wity Micha, ktremu powicono tyle kociow, nie by tradycyjnym duchownym ani mczennikiem, odpowiada on archanioowi Michaowi, wspomnianemu tylko raz w Nowym Testamencie (Ap, 12, 7). W dziele z I wieku, Wojnie ydowskiej, Jzef Flawiusz potwierdza, e esseczycy z Kumran przysigli zachowa imiona aniow w ramach swojej kapaskiej hierarchii5. Posiadacz anielskiego tytuu Michaa" to kapan z linii Sadoka. W czasach Jezusa nastpc Sadoka z epoki krla Dawida, Michaem", by Jan Chrzciciel, dziedziczcy urzd po ojcu, Zachariaszu6.

Do tego momentu krlowie z linii Dawida zawsze byli de iure tytuowani od anielskich kapanw Michaa", Gabriela", Sariela" i Rafaela". Jednake zarwno linia dawidyjska, jak i sadokicka byy cile dynastyczne. Przypomnijmy, e Jan Chrzciciel zmar, nie zostawiwszy nastpcy. Jezus pragn natomiast zosta uznany kapanem temu miaa suy pewna mistyfikacja podczas, jak to pniej nazwano, Przemienienia Paskiego7. Ale dopiero po Wniebowstpieniu jego kapastwo zostao uznane, gdy zosta zabrany do Krlestwa Niebieskiego" (najwyszego klasztoru) i sta si arcykapanem (Hbr 3,1) w zakonie Melchizedeka (Melchisedeka) (Hbr 5, 6). Obj dynastyczn rol mesjasza-kapana-krla (lub wedle mdroci Graala, Krla Rybaka). Po raz pierwszy od czasw Dawida i Sadoka poczono tytuy krlewskie i anielskie: Jezus sta si zarwno Dawidem", jak i Michaem": [...] jako poprzednik wszed za nas Jezus, stawszy si arcykapanem wedug porzdku Melchisedeka. (Hbr 6, 20) Fragmenty Ksigi Melchizedeka" znalezione wrd rkopisw znad Morza Martwego wskazuj, e Melchizedek (Melchisedek) i Micha byli jedn i t sam osob. Ta wanie posta wystpuje w Apokalipsie w. Jana, gdy archanio Micha (objawiona sadokicka moc mesjaska) walczy z rzymskim smokiem ucisku. List do Hebrajczykw (7, 14) cakowicie rozprawia si z ide dziewiczego poczcia zaszczepion przez Ewangelie, potwierdzajc, e prawdziwym ojcem Jezusa by Jzef. Wiadomo bowiem, e Pan nasz pochodzi z plemienia Judy, o ktrym Mojesz nic nie powiedzia, co si tyczy kapanw". Jest rwnie wyjanione, e prawo dotyczce kapastwa ulego zmianie, aby mona uzna wiee archanielskie wyrnienie Jezusa (Hbr 7, 12). Od tego czasu dynastyczna sukcesja Melchizedeka (Melchi-Sadoka, Melchisedeka) przynaley mskiej linii Jezusa przez Krlw Rybakw. Bya to linia dawidyjskiego Sangrala krlewskiej krwi Judy, znanej pod bardziej romantycznym mianem Rodziny Graala. W dawnych czasach nie byli autentycznymi (de facto) monarchami, ale prawnie (de iure) Krlami Rybakami. Dopiero od V wieku kiedy nastpca Krla Rybaka, Faramund, oeni si z ksiniczk Argott, spadkobierczyni sigambryjskich Frankw Unia Chrystusa wkroczya na imponujc drog ku wietnoci. Nie przypadkiem w Kornwalii okoo 495 r. i w Galii okoo 580 r. odnotowano obecno w. Michaa Kady najstarszy spadkobierca w linii Graala by dynastycznym Michaem", a korawalijskie miasto Marazion miao judajskie korzenie. Jego nazwa Market Zion (targ Syjonu) bya synonimiczna z Jerozolim. Po drugiej stronie grobli Marazion odsanianej w czasie odpywu stoi St Michael Mount miejsce dawnego celtyckiego klasztoru, benedyktyskiego opactwa w VIII wieku i umownego zaoenia opactwa w. Michaa w Bretanii. W tradycyjnych opowieciach o Graalu powtarzaj si imiona ydowskie lub majce zwizek z ydami; Jozefat, Lot, Einant, Galaad, Bron, Urien, Hebron, Pee, Jozeusz, Jonasz, Ban itd. Prawie we wszystkich legendach, rwnie w tej pniejszej sir Thomasa Malo-ry'ego z XV wieku, wyrane s dygresyjne wzmianki o Krlach Rybakach. Dodatkowo jest wiele odwoa do Jzefa z Arymatei, krlw Dawida i Salomona. Wystpuje nawet kapan Juda Machabeusz (zm. w 161 r. p.n.e.). Jego hasmoneascy wojownicy przewodzili w boju Jerozolimy z Syryjczykami. Przez lata wielu uwaao za dziwne, e dobrze urodzony ydowski bohater jest traktowany z takim powaaniem w wydawaoby si schrystianizowanej opowieci o Graalu: Panie rycerzu rzek on do pana Gawaina prosz ci, zechciej spocz i odoy ten puklerz, gdy w innym razie ja bd walczy z tob [...] gdy nalea on do najlepszego rycerza wiary [...] i najmdrszego. Kime on zatem by? spyta pan Gawain. By nim Juda Machabeusz... Prawd rzeczesz powiedzia pan Gawain a jakie jest twoje imi? Panie, imi moje brzmi Jozeusz i jestem z rodu Jzefa z Abarymacji. Krl Pee jest moim ojcem, zamieszkujcy w lesie, a Krl Rybak moim wujem8. Wiadomo, e niektrzy rycerze wystpujcy w opowieciach o krlu Arturze s wzorowani na prawdziwych osobach szczeglnie Lancelot, Bors i Lionel, ktrzy mieli zwizki z gazi del Acqs Rodziny Graala. Ale co z innymi? S wskazwki, e wielu yo naprawd, chocia niekoniecznie w erze arturiaskiej. W wiekach rednich, gdy pisano romanse o Graalu, ydzi nie cieszyli si w Europie wielkim powaaniem. Po wyjciu z Palestyny rozproszyli si. Osiedlili si w rnych miejscach Zachodu, a nie mogc uprawia ziemi, zajli si handlem i bankierstwem. Chrzecijanie nie przyjli

tego przychylnie. Koci rzymski zabroni lichwy. W zwizku z tym krl Edward II wyrzuci ydw z Anglii w 1209 r., wszystkich poza wyszkolonymi medykami. W takiej atmosferze byo oczywiste, e redniowieczni pisarze (czy to w Brytanii, czy w kontynentalnej Europie) nie uwaali za naturalne czy politycznie poprawne uywanie brzmicych z ydowska imion dla miejscowych bohaterw, rycerzy i krlw. A jednak imiona te przetrway, od pierwszych protagonistw takich jak Jozefat do pniejszego Galaada. W dawnych opowieciach o Graalu Galaada identyfikowano z hebrajskim Gileadem. Pierwszy Gilead to syn Michaela, praprawnuk Nahora, brata Abrahama (l Kr 5,14). Gilead znaczy kopiec dowodu"; podgrze zwane Gilead byo Kopcem wiadectwa" (Rdz 31, 21-25) i Galeed by Kopcem wiadectwa" Jakuba (Rdz 31, 46-48). Idc ladami Bernarda z Clairvaux opat Lincolnshire, Gilbert z Holandii, zwiza w cysterskich Sermons of the Canticles bezporedni lini arturiaskiego Galaada z rodzin Jezusa. W rycerskim rodowisku chrzecijascy pisarze nie mogli opiewa ludzi z ydowskim pochodzeniem, jeli ich imiona nie byy ju znane i dobrze utrwalone. Te postaci byy prawdziwe, chocia czasy, w ktrych yy, przemieszczono" zgodnie z wymogami romansw. KAMAALOT I PENDRAGONI Od okoo 700 roku p.n.e. celtyckie plemiona (Keltoi obcy") z Europy rodkowej osiedlay si w Brytanii i w epoce elaza; ich kultura rozwijaa si bez przeszkd, opanowali ca nizinn Brytani. Podczas kolejnych stuleci doczay do nich nastpne fale europejskich Celtw. Ostatnimi osadnikami byy plemiona Belgw, ktre osiedliy si na poudniowym wschodzie. Poprzedni mieszkacy rozpierzchli si na pnoc i zachd budujc takie osady jak Glastonbury w Somerset i Maiden Castle w Dorset. Gdy Rzymianie zjawili si w ostatnich latach p.n.e., Celtw zepchnto bardziej na zachd, mimo oporu stawianego przez takich znakomitych przywdcw jak Caractacus i Boadicea (Victoria). Rzymianie nazywali staroytnych Brytw Pretani, imieniem pochodzcym z jzyka Cymric dawnych Walijczykw, w ktrym caa gwna wyspa bya nazywana B'rith-ain, co znaczyo ziemia porozumienia"9.

Rzymianie odnieli znaczny sukces podczas podbojw Brytanii, ale nigdy nie zdoali pokona Celtw z Kaledonii dalekiej pnocy. Z tego powodu cesarz Hadrian (rzdzi 117-138 n.e.) zbudowa wielki wa przez terytorium caego kraju. Wa ten oddziela od siebie dwie kultury. Wikszo Celtw na poudnie od wau przyja rzymski styl ycia, ale ich zawzici pnocni kuzyni walczyli dalej. Grzyste przestrzenie i wyspy Kaledonii zamieszkiwali Piktowie (ac. Picti, pomalowani ludzie"), pnoc Irlandii za bya wtedy prowincj szkockich Gaelitw. W Walii dawni wadcy Powys i Gwyneddu pochodzili od Avalacha w linii Beli Mawra (czasem nazywanego Bili, Billi lub Heli). Beli Wielki (Mawr) naczelny wdz Brytw z I wieku p.n.e. jest jedn z tych postaci, ktrej czas ycia bywa czsto mylnie podawany ze wzgldu na legendy, ktre powstay wok niej. Jego wnukiem by arcykapan Bran Bogosawiony (zi Jakuba/Jzefa z Arymatei). Dziki temu historycznemu powizaniu Beli i Bran s czsto myleni z wczeniej yjcymi brami Balinusem i Brennusem (synami Porrexa), ktrzy walczyli o wadz w pnocnej Brytanii okoo 390 roku p.n.e. (w starej celtyckiej tradycji byli uwaani za bogw). Jeszcze wicej pomyek powstaje w zwizku z tym, e Bran Bogosawiony jest czsto nazywany ojcem" Caractacusa. Rzeczywicie yli oni w tym samym czasie, w I wieku n.e., ale ojcem Caractacusa by Cymbelin z Camulodu. Bdna interpretacja zaowocowaa w ksigach zajmujcych si genealogi wczesnego redniowiecza. My jednak z atwoci wyjanimy przyczyn tego zamieszania. Ojcem Brana, pochodzcym od Beli Mawra, by krl Llyr (Lear). Kilka pokole po krlu Lucjuszu te imiona powtarzaj si w III i IV wieku. Pniejszy walijski wdz, Llyr Llediath, by ojcem innego Brana, ojca Caradawca (wariant imienia Caractacus lub Caratacus). Mylca bya jeszcze i ta okoliczno, e jako arcykapan Bran by umownym patriarchalnym" Ojcem. Bran by wic ojcem" Caractacusa, tak jak Eleazar Annasz i Szymon Zelota byli duchowymi ojcami" Jezusa w Judei. Londyska Billingsgate czciowo pochodzi od imienia Beli" lub ,Billi". Jego potomek, Avallach, by wnukiem Anny, crki Jzefa z Arymatei, ony arcykapana Brana Bogosawionego. ona Jzefa te miaa na imi Anna (aska)10. Avallach"11 byo okreleniem tytularnym, podobne znaczenie miao imi Beli" suwerenny wadca". Jako takie powtarzao si. Innym potomkiem Beli Mawra by krl Llud (ktremu czciowo zawdzicza miano londyska Ludgate). By zaoycielem krlewskich domw Colchesteru, Sylurii i Strathclyde, a jego rodzina zyskaa wyszy status dziki znakomitym maestwom z potomkami Jzefa z Arymatei (w. Jakuba Sprawiedliwego). Z walijskich ksit z linii arymatejskiej pochodz zaoyciele i lokalni wadcy Bretanii (Maej Brytanii), regionu frankijskiego poprzednio nazywanego Armo-ryk (ziemia pooona nad morzem"). Inna bardzo dawna dawidyjska

linia, ktra rozwina si dziki Ugaine'owi Marowi (IV wiek p.n.e.), zyskaa wadztwo Irlandii jako najwysi krlowie (Ard Ri) Tary. Wnuk krla Lluda, potny Cymbelin (ojciec Caractacusa), by za czasw Jezusa pendragonem z gwnej wyspy brytyjskiej. Pendragon (Pen Draco Insularis), czyli Gwny Smok Wyspy (ang. dragon, smok"), by krlem krlw i Stranikiem celtyckiej wyspy". Tytu ten nie by dynastyczny; pendragonw wybieraa z krlewskiej rodziny celtyckiej druidyjska rada starszych. Cymbelin rzdzi belgijskimi plemionami Catuvellauni i Trinovantes ze swojej siedziby w Colchester. By to najpotniejszy fort epoki elaza. Colchester nazywano wtedy Camulod (lub w wersji zlatynizowanej Camulodunum) od celtyckiego camu lot, zakrzywione wiato". Ta ufortyfikowana osada staa si pniej wzorem podobnie nazwanego dworu Kamaalot w romansach arturiaskich12. Na pnoc od domeny Cymbelina, w Norfold, ludem znanym jako Icenowie rzdzi krl Prasutagus, ktrego on bya sawna Boudicca (lub Boadicea). W 60 roku n.e. stana ona na czele wielkiego powstania przeciwko rzymskiej dominacji wznoszc swj synny okrzyk wojenny Y gwir erbyn y Byd (Prawda przeciwko wiatu"). Powstanie zostao stumione. Wkrtce po tych wydarzeniach przyby z Galii Jzef z Arymatei, wbrew rzymskim najedcom wznis koci w Glastonbury. Smok pojawi si w celtyckiej mitologii jako pochodna hodu oddawanego witemu krokodylowi (Messeh) w staroytnym Egipcie13. Faraonw namaszczano sadem krokodylim, przez co zdobywali hart ducha Messeha (std mesjasz namaszczony"). Wizerunek nieustraszonego Messeha w drodze ewolucji sta si smokiem, wyobraajcym z kolei potg krlewsk. Rzymianie w okresie cesarstwa nieli obraz smoka na sztandarach. Ten symbol opisuje Apokalipsa w. Jana, gdy Micha staje twarz w twarz ze smokiem o siedmiu gowach". Jak widzielimy wczeniej14, smok by w tym wypadku Rzymem, znanym w historii jako miasto siedmiu krlw" (lub gw ilo krlw w przedrepublikaskim miecie).

Mapa 8 Dawna Szkocja Kaledonia, Dalriadia i Gwyr-y-Gogledd Wedle staroytnych poda o Messehu, celtyckich krlw Brytanii, nieustraszonych stranikw, nazywano smokami". Ale w tamtych czasach byo wiele osobnych krlestw, zanim Anglia zyskaa jednego saksoskiego monarch. Std te koniecznoci by wybr krla krlw wielkiego krla, ktry przewodniczyby wszystkim pozostaym i prowadzi poczone armie z rnych obszarw i plemion. Pierwszym pendragonem (gwnym smokiem/wielkim krlem) by Cymbelin. Po wycofaniu si Rzymian w 410 r. regionalna wadza powrcia do wodzw plemion. Jednym z nich by Vortigern z Powys w Walii, ktrego ona bya crk poprzedniego gubernatora rzymskiego Magnusa Maximusa. Przejwszy w 418 r. pen wadz nad Powys Vortigern zosta wybrany pendragonem Isle w 425 r. i przyj za swj znak czerwonego smoka, ktry zosta umieszczony na narodowej fladze Walii. Tymczasem z arymatejskich linii Anny i Brana Bogosawionego wyszy inne krlewskie odgazienia. Wrd najwybitniejszych z lokalnych krlw by Cunedda, pnocny wadca Manau przy Zatoce Forth. Z podobnej rodzinnej gazi by mdry Coel Hen, ktry wid za sob Ludzi pnocy" (Gwyr-y-Gogledd). Znany jest powszechnie z dziecicego wierszyka jako stary krl Cole"; rzdzi pnocnymi regionami Rhegedu ze swojej cumbriaskiej siedziby w Carlisle. Innym wybitnym przywdc by Ceretic, nastpca krla Lucjusza15. Ze swojej bazy w Dumbarton rzdzi regionami Clydesdale. Obok Vortigerna ci trzej krlowie byli najpotniejszymi wadcami Brytanii w V wieku. Z ich rodzin wyszli te najsawniejsi celtyccy wici, std stay si znane jako wite rodziny Brytanii". W poowie V wieku Cunedda i jego synowie poprowadzili swoje oddziay do Walii Pnocnej, by na danie Vortigerna wyrzuci niechcianych irlandzkich osadnikw. Czynic to Cunedda zaoy krlewski dom Gwyneddu w walijskim przybrzenym zachodnim regionie Powys. Piktowie w Kaledonii na pnocy wykorzystali nieobecno Cuneddy i zaczli seri najazdw poza granic wyznaczon Waem Hadriana. Sprowadzono szybko najemn armi germaskich Jutw, dowodzon przez Hangesta i Horsa, by usun napastnikw ale najemnicy po rozprawieniu si z najedcami zwrcili uwag na odlege poudnie i zajli dla siebie krlestwo Kentu. Nastpnie inne germaskie plemiona Sasw i Anglw dokonay inwazji z kontynentu. Sasi zajli poudnie, rozwijajc krlestwa Wessexu, Essexu, Middlesexu i Sussexu. Anglowie okupowali reszt ziem od ujcia Severn do Wau Hadriana, w tym Nortumbri, Mercj i wschodni Angli. Wszystkie te ziemie zaczto nazywa Angli" (ziemia

Anglw, Angle-land England), a nowi okupanci ochrzcili zachodni celtycki pwysep Wali" (ziemia obcych Weallas, Wales). Jako e Irlandia bya oddzielona morzem od burzliwej gwnej wyspy brytyjskiej, staa si idealnym schronieniem dla zakonnikw i uczonych. (Eireland podobno oznaczao ziemia pokoju" ale staroytne miano Irlandii pochodzi od Eire-amhona, ojca Eochoida I z Tary, ktry oeni si z crk krla Sedekiasza z Judy okoo 586 r. p.n.e.) Rozwina si tam wyjtkowa, lokalna kultura celtycko-chrzecijaska. Pochodzia z Egiptu, Syrii i Mezopotamii, a jej zasady byy nazarejskie. Obowizywaa liturgia aleksandryjska, a poniewa nauki Jezusa uznano za podstaw wiary, utrzymano mojeszowe zasady starotestamentowe. Zachowano stare ydowskie prawa maeskie, obchody sabatu i Paschy, natomiast bosko Jezusa i rzymski dogmat Trjcy witej nie byy obecne w doktrynie. Koci celtycki nie mia diecezjalnych biskupw, by w zasadzie pod zarzdem opatw (klasztornych starszych). Cao oparto na strukturze klanowej, natomiast aktywno skupiano na pogbianiu wiedzy i nauce. Cunedda pozosta w pnocnej Walii i po mierci Vortigerna w 464 r. zastpi go jako kolejny pendragon, zostajc te najwyszym dowdc wojskowym Brytw. Posiadacz tego ostatniego stanowiska by zwany guletykiem". Gdy Cunedda zmar, zi Vortigerna, Brychan z Brecknock sta si pendragonem, a Ceretic ze Strathclyde sta si wojskowym dowdc guletykiem. Tymczasem wnuk Yortigerna, Aureliusz m o wielkim militarnym dowiadczeniu powrci z Bretanii niosc pomoc w walkach z najedcami saskimi. Bdc kapanem druidyjskim Aureliusz mia tytu ksicia witego przybytku". Tym przybytkiem bya wita komnata zwana Ambriusz", symbolicznie wzorowana na staroytnej ydowskiej Arce Przymierza (Wj 25, 8, I wystawi mi wityni, abym zamieszka pord nich"). Stranikw Ambriusza nazywano Ambrozjuszami", nosili oni szkaratne opocze (paszcze). Ze swojego fortu w Snowdonii Aureliusz Ambrozjusz kierowa wojskow obron Zachodu i zosta guletykiem po mierci Brychana. W. KOLUMBA I MERLIN Na pocztku VI wieku syn Brychana (rwnie Brychan) uda si do Zatoki Forth jako ksi Manau. Tu zaoy kolejne posiadoci Brecknockw w Forfarshire, o ktrych Walijczycy mwili od tej pory Breichniog Pnocy". Siedziba jego ojca pozostaa w Brecon w Walii, pnocn fortec podobnie nazwano Brechin". Crka Brychana II wysza za ksicia Gabrana16 ze szkockiej Dalriadii (Zachodnich Wyyn), w rezultacie czego Gabran sta si panem Forth, dziedziczc zamek w Aberfoyle. Usunity z Gwyneddu krl pnocnej Irlandii Cairill z Antrim ruszy w 514 r. w odwecie na szkockie Manau. Inwazja bya udana i okrg Forth znalaz si pod panowaniem irlandzkim. Brychan niezwocznie wezwa na pomoc zicia, ksicia Gabrana, i guletyka Aureliusza. Zamiast usun Irlandczykw z Manau dowdcy zdecydowali si na bezporedni wypraw przez morze na Antrim. W 516 r. szkocka flota Gabrana wyruszya z cieniny Jura z oddziaami guletyka. Celem by zamek krla Ceirilla, wspaniay fort grski w Dun Baedan (Badon Hill). Oddziay guletyka odniosy zwycistwo: Dun Baedan pad17. W 560 r. kronikarz Gildas III (516-570) pisze o tej bitwie w De Excidio Conquestu Britanniae (Upadek i podbj Brytanii") i wielkiej bitwie zapisanej w historii zarwno Szkotw, jak i Irlandczykw18. Kilka lat po bitwie o Dun Baedan, w 537 r., Gabran zosta krlem Szkotw. Jego dwr na Zachodnich Wyynach mieci si w Dunadd, w pobliu Loch Crinan. W owym czasie pendragonem by prawnuk Cunnedy, walijski krl Maelgwyn z Gwynedd. Zastpi go na tym stanowisku syn krla Gabrana, Aedan z Dalriadii. Aedan w 574 r. zosta krlem Szkotw i by pierwszym brytyjskim krlem, ktrego namaci kapan, w tym wypadku w. Kolumba. Urodzony w irlandzkiej rodzinie krlewskiej w 521 r. Kolumba mg obj tron Irlandii, ale zrezygnowa z nalenych honorw i zosta zakonnikiem. Uczszcza do klasztornej szkoy w Moville, hrabstwo Down. Zaoy klasztory w Derry i okolicy, ale najwikszego dziea mia dokona na Zachodnich Wyynach i wyspach szkockiej Dalriadii, po tym jak w 563 r. wygnano go z Irlandii. Poprzednio zebra armi przeciwko niegodziwemu krlowi Sligo, za co osadzono go w Tarze, a potem skazano na wygnanie w wieku 42 lat. Z dwunastoma uczniami poeglowa do Iona i zaoy tam sawny klasztor swojej reguy. Pniej, dalej na pnoc, w Kaledonii, krlewskie pochodzenie Kolumby zostao wysoko ocenione przez krla Piktw, Bruide'a, i Kolumba na druidyjskim dworze sta si wybitnym mem stanu. Majc do dyspozycji flot odwiedzi wysp Man i Islandi, zakada wszdzie szkoy i kocioy nie tylko w Kaledonii i na wyspach, ale i w angielskiej Nortumbrii. W owym czasie szkockie niziny (poniej Forth) podzielone byy na trzynacie niezalenych krlestw. Ssiadoway z Nortumbri na poudniu i domen Piktw na pnocy. Mimo e pod wzgldem geograficznym regiony Galloway, Lothian, Tweeddale i Ayrshire byy poza Wali, wszystkimi rzdzili walijscy ksita. Jednym z tych dynastycznych regionw nad Waem Hadriana by Gwyr-y-Gogledd (Ludzie Pnocy), rzdzony przez krla Gwenddolaua.

Niebawem po namaszczeniu Aedana przez Kolumb krl Rhydderch z Strathclyde zabi krla Gwenddolaua w bitwie w pobliu Carlisle. Pole bitewne rozcigao si midzy rzek Edk i Liddel Water, powyej Wau Hadriana. (To tu, przy fosie Liddel toczya si akcja arturiaskiej legendy Fergus i Czarny Ksi.) Gwnym doradc Gwenddolaua (merlinem) by Emrys z Powys, syn Aureliusza. Po mierci Gwenddolaua merlin w zbieg do Hart Fell Spa w Lesie Kaledoskim, a nastpnie szuka schronienia na dworze krla Aedana w Dunnadzie. Tytu merlina krlewskiego jasnowidza naley do starej druidyj-skiej tradycji. Przed Emrysem stanowisko merlina mia Taliesin Bard, m Viviany I del Acqs. Po jego mierci w 540 r. tytu przeszed na Emrysa z Powys, tego merlina (Merlina), uwiecznionego w tradycji arturiaskiej. Emrys by starszym kuzynem krla Aedana i std mia prawo zada od nowego monarchy dziaa przeciwko zabjcy Gwenddolaua. Aedan wyrazi zgod i niezwocznie zniszczy zamek Alcut Rhyddercha w Dumbarton. W tamtych czasach najwaniejszym miejskim centrum na pnocy gwnej wyspy brytyjskiej byo Carlisle, liczce si rzymskie miasto garnizonowe, od 369 r. jedna z piciu brytyjskich stolic prowincji. W Life of St Cuthbert Beda wspomina o gminie chrzecijaskiej w Carlisle na dugo przed anglosask penetracj tego regionu. Nieco na poudnie od Carlisle, w pobliu Kirkby Stephen w Cumbrii znajduj si ruiny zamku pendragonw. W czasach arturiaskich Carlisle nazywano rwnie Cardeol lub Caruele i to wanie tu autorzy opowieci o Graalu, jak np. Chretien de Troyes, umiecili drugi dwr Artura. The High History of Holy Grail wspomina o dworze Artura w Cardoil". Carlisle wystpuje we francuskiej Suit de Merlin i w brytyjskich opowieciach Sir Gawain and the Carl of Carlisle i The Avowing of King Arthur. Najwyszy urzd pendragona przetrwa 650 lat ale tak si zoyo, e jedyny pendragon z tego okresu, bdcy tworem fantazji, to Uter Pendragon, legendarny ojciec krla Artura. Bowiem prawdziwy ojciec Artura z pewnoci nie posugiwa si tym mianem, chocia, jak si przekonamy, by sawnym pendragonem. HISTORYCZNY KRL ARTUR Czsto spotyka si twierdzenie, e pierwsza wzmianka o Arturze pochodzi od IX-wiecznego walijskiego mnicha Neniusza, ktrego Historia Brittonum wymienia tego bohatera przy okazji rozlicznych dajcych si zidentyfikowa bitew. Ale o Arturze pisano na dugo przed Neniuszem w VII-wiecznym Life of St. Columba (ywot w. Kolumby"). Jest rwnie wspomniany w celtyckim poemacie Gododdin, spisanym okoo 600 r. Gdy krl Aedan z Dalriadii (Zachodnich Wyyn) zosta namaszczony przez Kolumb w 574 r., jego najstarszym synem i nastpc (urodzonym w 559 r.) by Artur. W Life of St Columba opat Adamnan z lony (627-704) pisze, jak to wity przepowiedzia, e Artur umrze, zanim zastpi ojca. Adamnan potwierdza dalej prawdziwo przepowiedni, gdy Artur poleg w bitwie, kilka lat po mierci w. Kolumby w 597 r. Powszechnie uznaje si, e imi Artur" pochodzi z aciskiego Artorius, ale jest to cakowicie bdne. Imi to jest czysto celtyckiego pochodzenia, wywodzi si z irlandzkiego Artur. Synami yjcego w III wieku krla Arta byli Cormac i Artur. acina nie inspirowaa tworzenia irlandzkich imion; rdosowu imienia Artur naley szuka w V wieku p.n.e., gdy Artu mes Delmann by krlem Lagainu. W 858 r. Neniusz wymienia rne bitwy, w ktrych Artur odnis zwycistwo. Miejsca tych zmaga to Las Kaledoski na pnoc od Carlisle (Cat Coit Celidon) i gra Agned fort Bremenium w Cheviots, z ktrego wyparto Anglosasw. Neniusz rwnie wspomina bitw Artura przy rzece Glein (Glen) w Nortumbrii, gdzie ufortyfikowany grd by orodkiem operacji Nortumbrian od poowy VI wieku. Inne pola bitewne Artura to kwatera legionu Carlisle i dystrykt Linnuis stary region Novantae na pnoc od Dumbarton, gdzie Ben Artur stoi nad Arrochar u pnocnej odnogi Loch Long. Umieszczenie Artura we waciwym mu kontekcie jest konieczne do zrozumienia, e takie, wydawaoby si, imiona wasne jak Pendragon" i Merlin" faktycznie s tytuami, ktre byy przekazywane z pokolenia na pokolenie. Ojciec Artura, krl Aedan mac Gabran nazwany Szkockim, sta si pendragonem dziki temu, e by wnukiem ksicia Brychana. W tej linii matka Aedana, Lluan z Bre-cknock, pochodzia od Jzefa z Arymatei. Nigdy nie byo Utera Pendragona, chocia pniej zosta umieszczony w angielskich drzewach genealogicznych tego okresu. Imi Uter Pendragon wymyli XII-wieczny twrca romansw Geoffrey z Monmouth (pniejszy biskup St Asaph). Gaelickie uther (lub utir) jest po prostu przymiotnikiem, ktrzy znaczy straszliwy". Pendragonowi urodzi si tylko jeden jedyny syn, Artur Artur mac Aedan z Dalriadii. W dniu swoich szesnastych urodzin w 575 r. Artur sta si samodzielnym guletykiem (dowdc). Celtycki Koci uzna jego matk, Ygern del Acqs za najwysz krlow celtyckich krlestw. Z kolei

jej matk bya (pochodzc od Jezusa) Viviana I, dynastyczna krlowa Awalonu. Kapani namacili Artura na najwyszego krla Brytw, po tym jak jego ojciec zosta krlem Szkotw19. W czasie gdy Ygerna (czasem nazywana Igrain) za spraw Aedana pocza Artura, nadal bya on Gwyr-Llewa, duxa Carlisle. W Historia Regum Britanniae (Historii krlw Brytanii") Geoffreya z Mnmouth (ok. 1147 r.) Gwyr-Llew, dux Caruele (Carlisle) zosta dosownie przeniesiony do Zachodniego Kraju i sta si Garloisem, diukiem Kornwalii20. To poprawianie faktw byo konieczne, jako e normaskim patronem Geoffreya by Robert, earl Gloucester. Histori napisano na normandzkie zamwienie, chodzio o to, by wpisa krla Artura w tradycj Anglii, mimo e nie wystpowa w angielskiej AngloSaxon Chronicle. Chocia dzieo Geoffreya miao pozr autentycznego opisu faktw, wiadomo, e w wielu aspektach rozmija si z prawd. Historyk William z Malmesbury nazywaj wtpliwym materiaem", a William z Newburgh poszed nawet dalej stwierdzajc: Wszystko, co z takim mozoem ten czek naskroba o Arturze i jego poprzednikach, zostao zmylone". Szczeglnie zdumiewajcy jest opisany przez Geoffreya diuk Gorlois z Kornwalii, jako e w Anglii VI wieku nie byo diukw. Wczesny tytu dux ma cakiem inne znaczenie ni pniejszy diuk"; by to tytu wycznie militarny, nie oznaczajcy feudalnego posiadania ziemi. Inn zadziwiajc rzecz byo stwierdzenie Geoffreya, e Artur z VI wieku urodzi si w zamku Tintagel. W Tintagel nie byo zamku. Dopiero pierwszy earl Kornwalii zbudowa go na pocztku XII wieku. Poprzednio w tym miejscu znajdoway si jedynie ruiny celtyckiego klasztoru. W Walii mylnie nazywano rne osoby krlem Arturem, synem pendragona" i ta tradycja cignie si do dzisiaj. Faktycznie by pewien Artur w VI wieku w Walii (zreszt jedyny inny Artur krlewskiego rodu owej epoki). Ale nie by on synem pendragona i nie by Arturem z historii Graala. Tego innego Artura w. Dubricjusz wynis w 506 r. na urzd ksicia Dyfedu, chocia zarwno on, jak i jego przodkowie byli wrogami Walijczykw. Pochodzi z krlewskiego rodu Deisi, wygnanego z Irlandii pod koniec IV wieku. Gdy rzymskie oddziay opuciy poudniow Wali w 383 r., przywdcy Deisi zjawili si z Leinster, by osiedli si w Dyfedzie (Demetia). Artur, ksi Dyfed, jest sportretowany jako nieznony tyran w The Lifes of the Saints opowieciach o Carannogu i innych, gdzie przypisano mu cechy kopotliwego miejscowego mciwody. W romansach arturiaskich pomieszanie szkockich i walijskich Arturw powstao gwnie z powodu terminu merlin". Jak widzielimy, merlin Emrys by synem Aureliusza. Ale on Aureliusza bya siostra Artura z Dyfed, Niniane. Aureliusz oeni si z ni, by w ten sposb powstrzyma inwazj Deisi na Powys. Strategia ta jednak nie przyniosa spodziewanych efektw w duszej perspektywie. Merlin Emrys by kuzynem pendragona, Aedana mac Gabrana, i wyznaczono go na stranika syna Aedana, Artura z Dalriadii21. Wedle X-wiecznych Annales Cambriae (kronik walijskich) Artur poleg w bitwie pod Camlann. Ale ktry Artur? Ot roczniki te powstay wiele lat po opisywanym wydarzeniu, faktycznie przedstawiaj zlepek" wielu Arturw posta zoon" zarwno z ksicia Dyfedu, jak i ksicia Dalriadii. XV-wieczna Red Boog of Hergest (zbir walijskich legend) stwierdza, e bitwa pod Camlann odbya si w 537 r. Jeli mowa o Maes Camlan, lecym na poudnie od Dinas Mawddwy, jest cakiem moliwe, e walczy tam Artur z Dyfed. Wsawi si wyprawami zarwno do Gwyneddu, jak i Powys. Jest jednak pewne, e Artur z Dalriadii walczy pniej w bitwie pod Camelon, na zachd od Falkirk. Chronicie of Picts and Scots pisz o pnocnym konflikcie jako bitwie pod Camelyn". Walczy rwnie pod Camlanna (lub Camboglanna) pod Waem Hadriana w bitwie, ktra doprowadzia do jego upadku. Co do Geoffreya z Monmouth, to zignorowa on wszelkie geograficzne wskazwki, umieszczajc swoje zmylone bitwy przy rzece Camel w Kornwalii. Geoffrey zwiza rwnie irlandzk bitw pod Badon Hill (Dun Baedan) z bitw pod Bath, poniewa to drugie miejsce kiedy nazywano Badancaster. W The Life of Saint Columba opat Adamnan twierdzi, e pod koniec VI wieku krl Szkotw, Aedan, zapyta w. Kolumb o rad w sprawie swojego nastpcy w Dalriadii: Ktry z moich trzech synw bdzie rzdzi Artur, Eochaid Find czy Domingrat?" Kolumba odpar: aden z tych trzech nie bdzie wadc, bo padn w bitwie pod ciosami nieprzyjaci, ale jeli masz jakich modszych synw, przylij ich do mnie. Wezwano czwartego syna, Eochaida Buide'a i wity pobogosawi go, mwic Aedanowi: Oto ten, ktry ci przeyje". Dalszy cig opowieci Adamnana:

I tak to pniej, w swoim czasie, wszystko sprawdzio si co do sowa; jako e Artur i Eochaid Find padli zaraz jeden po drugim w bitwie z Miathi. Domingrata zabito w Saksonii, a Eochaid Buide przej krlestwo po swoim ojcu. Wspomniani przez Adamnana Miathi to plemi Brytw, ktre osiedlio si w dwch osobnych grupach na pnoc od Wau Antoninusa i Wau Hadriana. Wa Antoninusa rozciga si midzy Zatok Forth a ujciem Clyde. Wa Hadriana przecina niziny midzy Zatok Soloway i Tynemouth. W 559 r. Anglowie okupowali Deir (Yorkshire) i zepchnli lud Miathi na pnoc. Do 574 r. wypchnli rwnie nortumbriaskich Bernici. Niektrzy z Miathi zdecydowali si pozosta przy niszym Wale godzc si z losem, podczas gdy inni wyruszyli dalej na pnoc, osiedlajc si przy grnym. Gwnym punktem oparcia pnocnych Miathi byo Dunmyat, przy granicy wspczesnego Clackmannanshire, w dystrykcie Manau przy Forth. Tu spletli swj los z irlandzkimi osadnikami, co nie przydao im popularnoci wrd Szkotw i Walijczykw. Mimo klski krla Cairillii w roku 516 pod Antrim Irlandczycy nadal wywoywali konflikty w Manau. Siy guletyka dokonay nastpnie wyprawy do Ulsteru w 575 r. Ten drugi atak w Dun Baedan jest wanie wspomniany przez Neniusza, ktry susznie opisuje obecno Artura, podczas gdy relacja Gildasa odnosi si do wczeniejszej batalii z 516 r. i poprawnie wskazuje Ambrozjusza Aureliusza jako dowdc. Neniusz przypisuje Arturowi wicej chway ni ten na to zasuy, gdy tym razem Szkoci zostali pobici i ojciec Artura, krl Aedan, by zmuszony podda si ksiciu Baedanowi mac Cairill przy Rosna-Rig na Belfast Lough22.

Mapa 9 Szlak handlarzy metali w I w.

Po mierci krla Baedana w 581 r. Aedanowi, krlowi Szkocji wreszcie udao si wygna Irlandczykw z Manau i Forth. Pniej, w 596 r. konnica Artura wypara Irlandczykw ze szkockiego Brecknock. Krl Aedan przey bitw, ale modsi bracia Artura, Bran i Domingrat polegli na rwninie Circinn. Stajc do walki z Irlandczykami w Manau, oddziay guletyka miay przeciwko sobie rwnie Brytw Miathi. Udao im si przepdzi wielu z powrotem na poudniowe tereny, ale ci, ktrzy pozostali po odejciu wojsk guletyka musieli walczy z Piktami, ktrzy wkrtce potem wtargnli na ich ziemie. Pod koniec wieku Piktowie i Miathi tworzyli wsplny front przeciwko Szkotom, z ktrymi starli si podczas bitwy pod Camelon, na poudnie od Wau Antoninusa. Kolejny raz Szkoci byli gr i Piktowie zostali zepchnici na pnoc. Pobliskie kunie nazwano Furnus Arthuri" (kunie Artura) na pamitk tego wydarzenia. Zabytek ten uleg zniszczeniu dopiero podczas rewolucji przemysowej w XVIII w. Trzy lata po Camelon Szkoci starli si z poudniowymi Miathi i nortumbryjskimi Anglami. By to wyczerpujcy bj odbywajcy si na dwch polach do drugiego starcia doszo po szybkim wycofaniu si Szkotw z pierwszego. Oddziay najpierw stary si pod Camlanna, starym rzymskim fortem na wzgrzu przy Wale Hadriana. W przeciwiestwie do poprzednich walk ta okazaa si niefortunna dla Szkotw. Pokonani zwodniczym manewrem Miathi Szkoci pozwolili Anglom okry si i zepchn poczonym siom wroga na pnocny zachd w kierunku Galloway i Strathclyde. Na pamitk tego nieszczsnego wydarzenia Cath Camlanna (manewr camlaski") sta si odtd symbolicznym okreleniem wielu przegranych bitew. Zaledwie kilka miesicy pniej krl Anglw, Aethelfrith (Ethel-frith) z Bernicji, pokona krla Rhyddercha pod Carlisle zdobywajc nowe terytoria wzdu Solway, std oddziay dalriadyjskie dowodzone przez Aedana i Artura byy zmuszone zwiza i odeprze siy Anglw napierajce na pnoc. Podobno zebray si potne wojska wezwane na pomoc z hrabstw walijskich i nawet pozyskano wsparcie Maeluma mac Baedana z Antrim, syna dotychczasowego nieprzyjaciela. Tymczasem sami Irlandczycy stanli wobec inwazji anglosaskiej. MORDRET I KOCI CELTYCKI Krl Aedan nalea do chrzecijaskiego Kocioa celtyckiego Uwiconej Rodziny w. Kolumby. Dalriadczycy przewanie byli zwizani z Uwicon Rodzin, wyranie zakorzenion w tradycji nazarejskiej, ale czcej pewne elementy zwyczajowego rytuau druidyjskiego.

Jednake obsesja rzymskiego chrzecijastwa do tego stopnia opanowaa Artura, e zacz uwaa swoj konnic guletyka za wit armi. Dziwne to przekonanie stao si przyczyn powanych zaburze w onie Kocioa celtyckiego. Naley w tym miejscu przypomnie, e Artur mia przeznaczony tron krla Szkotw. Szczeglnie starszyzn zaniepokoia wizja wprowadzenia przez niego rzymskiego katolicyzmu do Dalriadii. Artur popad wic w konflikt i sta si wrogiem wasnego syna Mordreta, arcykapana Uwiconej Rodziny23. Mordret by towarzyszem saskiego krla Ceredika z Elmet (Zachodniego Pobrzea Yorkshire), a Ceredik z kolei zawiza sojusze z Aethelfrithem z Bernicji. Nie byo wic trudno przekona Mordreta, by stawi czoo ojcu na polu bitwy i zwiza si z Anglami ratujc szkockie krlestwo przed utrat staroytnego dziedzictwa druidyjskiego. Dlatego te, gdy w 603 r. pod Camlanna Szkoci stanli do walki z Anglami i Miathi, Aedan i Artur mieli przeciwko sobie nie tylko krla Aethelfritha, lecz i swojego przyszego wadc, Mordreta. Pierwsza potyczka pod Camlanna trwaa krtko; celtyckie oddziay musiay ciga Anglw, ktrzy rozpierzchli si przed nimi. Starli si znw pod Dawston nad Solway (nazywanym wtedy w Liddesdale Degsastan Kroniki Holyrood i Kroniki Melrose pisz o miejscu bitwy Dexa Stone"). Pojawienie si ksicia Mordreta wrd najedcw powanie osabio ducha Celtw i wanie tam Artur (majc 44 lata) poleg obok Maeluma mac Baedana. Ta bitwa, ktra zacza si w Camlanna i skoczya w Dawston, bya jedn z najbardziej krwawych w historii Celtw. Tigernach Annals nazywaj j dniem, w ktrym polega poowa mw Szkocji". Chocia Aethelfrith odnis zwycistwo, wszyscy ponieli cikie straty. Jego braci Theobalda i Eanfritha usieczono wraz ze wszystkimi wojami, a krl Aedan uciek z pola straciwszy dwch synw, Artura i Eochaida Finda, a take wnuka, arcykapana Mordreta. Aethelfrith nigdy nie osign Strathclyde, ale sukces pod Dawston sprawi, e terytoria nortumbriaskie rozcigny si na pnoc do Zatoki Firth, obejmujc ludno zamieszkujc Lothian. Dziesi lat pniej Aethelfrith oblega Chester i w peni podporzdkowa terytorium Cumbrii Anglom. To na zawsze wbio geograficzny klin midzy Wali i Brytw w Strathclyde. Od tej pory Anglowie z Mercji parli na zachd spychajc Walijczykw za lini Wau Offy, jak go z czasem nazwano. Sasowie z Wessexu podporzdkowali sobie nowe ziemie, a w kocu opanowali poudniowo-zachodni pwysep. Z czasem zczone niegdy celtyckie ziemie Walijczykw, Strathclyde i Dumnonii (Devonu i Kornwalii) zupenie oddzieliy si od siebie Rodzina w. Kolumby odpowiedzialnoci za to obciya Artura. Nie sprosta wszak obowizkom guletyka i najwyszego krla. Jego ojciec, krl Aedan z Dalriadii, zmar pi lat po klsce pod Camlanna, ktra, jak si twierdzi, umoliwia ostateczny podbj Brytanii przez Anglosasw. Po z gr szeciu wiekach tradycji skoczyy si dni celtyckiego wadztwa. Cadwaladr z Walii (26. w linii od Jzefa z Arymatei) by ostatnim pendragonem. W przededniu poraek Artura pod Camlanna i Dawston (nazywanych cznie di Bellum Miathorum Bitwy Miathi) stare krlestwa pnocne przestay istnie. Szkoci, fizycznie oddzieleni od dawnych sojusznikw w Walii, widzieli jedyn drog ratunku ziem Alba (Szkocji) w aliansie z Piktami Kaledonii. Osignli to w 844 r., gdy sawny potomek Aedana, krl Kenneth MacAlpin, poczy Szkotw i Piktw w jeden nard24. Zapis koronacji Kennetha utwierdza jego icie znakomit pozycj w rodzinnej linii, nazywajc go potomkiem krlowych Awalonu. Gdyby Mordret przey, niewtpliwie zostaby pendragonem, gdy by popierany przez druidw i Koci celtycki. Matka Artura, Ygerna, bya starsz siostr Morgausy, ktra wysza za Lota z Lothien, wadcy Orkadw. Lot i Morgausa byli rodzicami orkadzkich braci, Gawaina, Gaheriesa i Garetha. Morgausa bya te, podobnie jak Ygerna, modsz siostr Viviany II, konkubiny krla Bana le Benoic25 (Bana Bogosawionego Ciaa jednego z desposynes, potomka Faramunda i Krlw Rybakw). Viviana i Ba byli rodzicami Lancelota del Acqs. Po mierci pierwszego ma, duxa Carlisle, Ygerna wysza za Aedana z Dalriadii, przez co doprowadzia do legitymizacji tytuw Artura, zanim mu je przyznano. Dziki temu zwizkowi linie Jezusa i Jakuba (Arymatejczyka) po raz pierwszy od 350 lat poczyy si w osobie Artura. Prababka ze strony matki Artura, Viviany l, bya dynastyczn krlow Awalonu, krewn Merowingw. Jego ciotka, Viviana II, to oficjalna Straniczka Celtyckiego Mistycyzmu. Ten spadek w stosownym czasie przypad crce Ygerny, Morganie26. Artur oeni si z Gwenhwyfar z Bretanii, ktra nie urodzia mu dzieci. Ale spodzi Mordreta z Morgan. Takie rejestry jak Promptuary of Cromarty sugeruj, e Artur mia rwnie crk imieniem Tortolina, ale faktycznie bya jego wnuczk (crk Mordreta). Morgan (zwana te Morgann lub Morgan le Faye) wysza za m za Uriena, krla Rhegedu i Gowrie (Goure)27, ktry w romansach arturiaskich bywa nazywany Urien z Gore. Ich synem by Ywain, zaoyciel bretoskiego domu de Leon d'Acqs (mia tytu hrabiego lub earla). Morganie przysugiwa tytu witej Siostry Awalonu i najwyszej kapanki Celtw.

Pisarze czasem kwestionuj seksualne zwizki Artura z jego przyrodni siostr, Morgan, nazywajc je kazirodczymi ale stosunek brytyjskich Celtw do takich relacji by odmienny. W owym czasie przewaa staroytny pogld na natur Boga28, jak rwnie prawieczna zasada witej siostry narzeczonej" czczonej w witym rytuale staroytnej Mezopotamii. Modlitwa Celtw zaczynaa si: Ojcze nasz i Matko, ktrzy jestecie w niebie". Majc to na wzgldzie wykonywano niezwyke rytuay na cze miertelnego wcielenia podwjnej msko-eskiej istoty". Morgan jak i ziemskie wcielenie bogini Cerridwiny (Ceridweny) przedstawiaa kobiecy aspekt tej dwjni. Artur by na mocy praw jej partnerem wedle krlewskiej tradycji faraonw29. Podczas wita Bekane (wiosennego zrwnania dnia z noc) Artur by uznawany za boga w ludzkiej postaci i zobowizany do uczestniczenia w rytuale witego obcowania z bliniaczym aspektem wcielenia Ojca-Matki. Ze wzgldu na bosko Artura i Morgany kadego mskiego potomka, spodzonego podczas tego rytuau, z gry uznawano za Celtyckiego Chrystusa" i niezwocznie namaszczano. W taki oto sposb nie Artur, ktry sta si wan postaci romantycznej historii, ale jego syn, Mordret mia najwysz pozycj pod wzgldem duchowym jako tzw. Chrystus Brytanii, arcykapan Uwiconej Rodziny i namaszczony Krl Rybak. W latach dojrzaoci Artur, jak ju wspomnielimy, wspiera aktywnie rzymski katolicyzm, natomiast arcykapan Mordret dy do poczenia starej celtyckiej nauki i nauki Kocioa chrzecijaskiego, traktujc druidyjskich i chrzecijaskich kapanw na rwni. Sprzecznoci te doprowadziy ojca i syna do ostrego konfliktu. Artur opowiedzia si jednoznacznie po stronie Kocioa rzymskiego, podczas gdy Mordret uznawa tolerancj religijn w duchu prawdziwego krla Graala. W pocztkowych latach sprawowania rzdw Artur odnis sukces jako wadca, potem jednak jego katolicki fanatyzm doprowadzi go do sprzeniewierzenia si Celtyckiej Przysidze Posuszestwa. Jako wszechmocny krl Brytw powinien by Obroc Wiary, zamiast tego narzuci rzymskie rytuay swojemu ludowi. Gdy wraz z Mordretem zginli w 603 r., Koci celtycki nie opakiwa mierci ojca. Krlestwo Artura upado, poniewa zdradzi on regu lojalnoci i suby. Jego wiaroomne postpowanie umoliwio Sasom dokonanie podboju. Rycerze Artura za zostali skazani na wieczn wdrwk po pustkowiach a do powrotu Graala. Wbrew temu, co twierdz wszelkie mity i legendy, to wanie umierajcy arcykapan Mordret (nie Artur) zosta uniesiony z pola przez wite Siostry jego matki, Morgany. WYSPA AWALON Jak wskazuje romans pira Geoffreya z Monmouth, Awalon tradycyjnie wizano z magicznym Tamtym wiatem. To wanie tam, w wiecznym miejscu pobytu legendarnego Artura, opiekoway si nim panny. Morgan le Frey obiecaa uleczy rany Artura, jeli pozostanie na wyspie, i nie syszano o jego mierci. Dlatego wierzono, e Artur pewnego dnia moe powrci. Gdy Geoffrey spisywa swoje dzieo, by wiadomy wrzawy, jak spowoduje. Pozwoli sobie bowiem pod wieloma wzgldami na odstpstwa od prawdy, ponadto zasugerowa, e nastpi drugie przyjcie krla". To, wraz ze witymi mocami przypisywanymi kobietom, byo nie do przyjcia dla Kocioa rzymskiego. Pniej Thomas Malory poszed na pewien kompromis: kaza Bedeverowi umieci rannego krla na nawie penej niewiast, ktra zawioza go do Awalonu. Nastpnie Bedever idzie przez las i napotyka kaplic, w ktrej zoono ciao krla. Avalon Geoffreya z Monmouth bya oparta na celtyckiej tradycji Tamtego wiata (A-val lub Avilion), miaa te wiele wsplnego z tradycj klasycznych przekazw o Wyspach Szczliwych, na ktrych wszystko owocowao samo, a ludzie byli niemiertelni. Wedle mitologicznych okrele takie miejsca pooone byy za zachodnimi morzami". aden z dawnych pisarzy nie wskazywa lokalizacji mitycznej wyspy, gdy nie musiaa by w adnym szczeglnym miejscu zwaszcza nie spodziewano si jej odnale na ziemiach ludzi miertelnych. Jej czar polega na tym, e bya wiecznym rajem. Wszystko to ulego zmianie w 1191 r., gdy wysp Awalon zaczto identyfikowa z Glastonbury w Somerset. T now lokalizacj na ldzie staym tumaczono tym, e Glastonbury stao pord bagien, a pobliskie wioski na jeziorach Godney i Meare datuje si na okoo 200 r. p.n.e. Jednake z powodu tej geograficznej anomalii bardziej popularn alternatyw staa si Dolina Awalonu". Poprzednio nie wskazywano na zwizek Artura z Glastonbury, poza przelotn wzmiank u Cardoca z Llancarfan30, ktry w 1140 r. pisa, e opat z Glastonbury zasuy si podczas uwolnienia krla Melwasa z Somerset. Ale nie sugerowa, e Glastonbury to Awalon. Faktycznie w 1191 r. mnisi z Glastonbury wykorzystali arturiask tradycj stosujc manewr, ktry wzbudziby uznanie wspczesnych specjalistw od marketingu. Niektrzy badacze nazwali wczesne dziaania zwykym oszustwem, podczas gdy inni usiowali dowie, e samych mnichw wprowadzono przypadkowo w bd. Bez wzgldu na to, jak wygldaa prawda, mnisi nie tylko uratowali opactwo od ruiny, ale dali pocztek nowej tradycji glastonburiaskiej. Poar 1181 r. w znacznym stopniu zniszczy zabudowania. Krl Henryk II wspomaga wwczas prace renowacyjne.

Ale gdy zmar w 1189 r., jego syn, Ryszard I, zoto ze skarbca przeznaczy na wypraw krzyow do Ziemi witej i fundusze na Glastonbury ulegy wyczerpaniu. Opat i mnisi zostali pozbawieni rodkw do ycia, nie pozostao im wic nic innego jak tylko wykopa wielk jam midzy ruinami kilku saskich budowli na poudnie od kaplicy Matki Boskiej i (ku zdumieniu wszystkich) znale szcztki krla Artura i krlowej Ginewry! Jakie 5 metrw pod ziemi w wypalanym dbowym cznie znaleziono koci wysokiego mczyzny oraz drobniejsze koci i warkocz zotych wosw. Takie znalezisko samo w sobie byo pozbawione znaczenia, ale mnisi tu nad trumn odkryli oowiany krzy osadzony w kamieniu. Na krzyu by wyryty napis Hic lacet Sepultus Inclytus Rex Arthuris In Insula Avallonia Cum Vxore Sua Secunda Wenneveria (Tu spoczywa sawny krl Artur na wyspie Awalon i jego druga ona Gin wr). Nie tylko odnaleziono grb Artura, ale pisany dowd, e Glastonbury byo wysp Awalon! Dostojnicy kocielni byli niezadowoleni z tego, e Ginewr nazwano drug on krla, i stwierdzili, e napis jest z pewnoci bdny31. Niebawem legenda ulega cudownej przemianie. Zmienia si wymowa i dugo inskrypcji, znikna cakowicie wzmianka o Ginewrze. Tym razem napis brzmia tak, jak powinien: Hic lacet Sepultus Inclytus Rex Arthurius In Insula Avallonia (Tu spoczywa sawny krl Artur na wyspie Awalon). Nie jest jasne, czemu mnisi zaczli kopa w tym wanie miejscu. I jeli nawet zgodnie z tym, co twierdzili, znaleli koci, nic nie wskazywao na to, e s to szcztki krla Artura. Identyfikacj umoliwi dopiero napis na oowianym krzyu, acina bya natomiast wyranie redniowieczna, rnica si tak od aciny arturiaskiej jak wspczesna angielszczyna od angielszczyzny Tudorw. Nikt wwczas nie analizowa tych folderw i mnisi osignli swj cel: pielgrzymi zaczli masowo napywa do Glastonbury. Opactwo znacznie wzbogacio si dziki datkom, co umoliwio odbudowanie caego obiektu zgodnie z planem. Co do domniemanych koci Artura i Ginewry, to zoono je w malowanych skrzyniach i umieszczono w czarnych marmurowych grobowcach przed gwnym otarzem. Szcztki okazay si tak wielk atrakcj, e mnisi postanowili jeszcze bardziej wykorzysta nowo odkryt puapk na turystw". Ich rozumowanie wygldao zapewne tak: skoro koci Artura wywoay takie poruszenie, to relikwie kilku witych mogyby spowodowa prawdziwy wstrzs. Chwycono wic znowu za opaty i niebawem ogoszono o dokonaniu nowych odkry: koci w. Patryka i w. Gildasa, wraz ze szcztkami arcybiskupa Dunstana, ktry, co byo powszechnie wiadome, spocz w katedrze Canterbury 200 lat wczeniej! Do czasw Henryka VIII, kiedy rozwizano klasztory, opactwo Glastonbury szczycio si posiadaniem kilkunastu relikwii, w tym nici z szaty Maryi, drzazg z laski Aarona, kamieniem, ktrego Jezus nie chcia zamieni w chleb. Jednake po rozwizaniu ttnice yciem opactwo opustoszao, wszystkie relikwie za przepady bez ladu. Od tamtej pory nikt nie widzia domniemanych szcztkw Artura i Ginewry; wszystko, co pozostao, to opis lokalizacji grobowca. Niemniej wielu ludziom Glastonbury zawsze bdzie kojarzy si z Awalon. Niektrzy akceptuj koncepcj Geoffreya z Tintagel, podczas gdy inni stawiaj na Berdsey lub wit Wysp. Jednake jest jasne, e celtycki Tamten wiat by mitycznym krlestwem z tradycj starsz ni lady pisane. Jeli mistyczna wyspa istniaa w planie miertelnym, byaby pokrewna wiecznemu rajowi, ktry przedgoidelickie plemi Fir-Bolg zwao Arunmore. W staroytnoci Fir-Bolg przenioso swojego krla, Oengusa mac Umira, z Connacht w Irlandii do bezczasowego wyspiarskiego raju. To tam wojownicy zbiegli po klsce z rk Tyatha De Dananna podczas legendarnej bitwy pod Magh Tuireadh32. Zaczarowana Wyspa podobno leaa na morzu midzy Antrim i Lethet (pas ldu midzy Clyde i Form). Arunmore bya wysp Arran, tradycyjnym domem Manannana, boga mrz. Arran zwano te Emain Ablach (miejsce jabek)33 i ten wtek pojawia si w ywocie Merlina pod postaci Insula Pomorum (wyspa jabek). MORGANA I KOCI W Historii Geoffreya z Monmouth Morgana le Faye jest przywdczyni witych Sistr, straniczek wyspy Awalon. Ju w I wieku geograf Pomponiusz Mela wspomina o dziewiciu tajemniczych kapankach yjcych w czystoci na wyspie Sein, przy bretoskim wybrzeu Carnac. Mela opowiada o ich mocy leczenia i przepowiadania przyszoci, opis ten pasuje do Morgany del Acqs, najwyszej kapanki Kocioa celtyckiego, obdarzonej proroczymi i uzdrowiciel-skimi siami. Jednake Koci rzymski nie zamierza tolerowa takich umiejtnoci u kobiety i z tego powodu cystersi byli zobligowani zmieni w arturiaskiej Wulgacie wizerunek Morgany le Faye. Cystersi byli blisko zwizani z rycerskim zakonem templariuszy z Jerozolimy, a mdro Graala zrodzia si wprost w rodowisku templariuszy. Hrabiowie Alzacji, Szampanii i Leon (z ktrymi byli

zwizani tacy pisarze, jak Chretien de Troyes) mieli powizania z tym przymierzem, ale Koci katolicki nadal rzdzi yciem publicznym. By mc opublikowa ksik w Europie, naleao speni pewne wymagania. Prophecies of Merlin figuroway na czarnej licie i sobr trydencki z 1545 r. zakaza ich. Kobiety nie miay adnych praw do penienia funkcji kapaskich ani nie mogy zajmowa urzdw. Od XII wieku Morgana (dynastyczna dziedziczka i celtycka wita Siostra z Awalonu) bya przedstawiona jako za czarownica. W angielskim poemacie Gawain and the Green Knight (napisanym okoo 1380 r.) to wanie zazdrosna Morgana zamienia sir Bercilaka w Zielonego Giganta, aby przerazi Gin wr. Na wzr matriarchalnej praktyki Piktw honorowa awaloska linia Morgany jest prowadzona w linii eskiej. Rnica polegaa na tym, e to crki krlowej miay najwysz pozycj, a nie synowie std honor by w zamyle spraw kobiet. Matk Morgany bya Ygerna, crka krlowej Viviany I del Acqs. Pochodzce z linii Jezusa celtyckie krlowe Awalonu wyoniy si obok Merowingw. Inne wane genealogiczne odgazienia to linia krlw Septymanii i Burgundii. Syn Morgany, Ywain (Egain), zaoy w Bretanii szlachetny dom Leon D'Acqs, a pniejsze herby Leonu miay dawidowego czarnego lwa na zotym polu (w terminologii heraldycznej lwa stojcego") Nazw prowincji wywodzi si od Leon w jzyku septymasko-hiszpaskim, co oznacza lew". Angielskie lion (lew) pojawia si w XII wieku jako anglo-francuskie liun. A do XIV wieku szkocki lord Lyonu, wysoki dygnitarz w kolegium heraldycznym, by te nazywany Leon Heraud". Niektre ksiki sugeruj, e syn Ywaina, hrabia Withur de Leon d'Acqs (czsto znieksztacone na d'Ak) by identyczny z Uterem Pendragonem. Wynika to z podobiestwa imion. Ale faktycznie Withur" to imi baskijskie zaczerpnite z irlandzkiego Witur", a jego kornwalijskim ekwiwalentem byo Gwythyr". Comite (hrabstwo) Leon utworzono okoo 530 r., w czasach bretoskiego krla Hoela I. Pochodzi on z walijskiej linii arymatejskiej, a jego siostra Alienor bya on Ywaina. W owym czasie byy dwa poziomy wadzy w Bretanii. Podczas przeduajcej si imigracji z Brytanii w 520 r. zaoono bretosk Dumnoni, ale nie byo to krlestwo w penym sowa znaczeniu. Pojawiaa si linia krlw takich jak Hoel ale nie byli to faktyczni krlowie Bretanii, ale gubernatorzy. Podczas tego okresu region pozosta prowincj merowisk, a lokalni wadcy byli podporzdkowani wadzy Frankw za porednictwem nominowanych hrabiw Comites non regis. Najwyszym frankijskim panem Bretanii w latach 540-544 by Chonomore, urodzony w obrbie pastwa frankijskiego z mandatem merowiskim do dogldania rozwoju Bretanii przez osadnikw. Przodkowie Chonomore'a byli majordomami Neustrii, a on sam dziedzicznym hrabi Pohor. Z czasem potomkowie ciotki Ywaina, Viviany II, stali si hrabiami caej Bretanii. . Bretania pojawia si gwnie na kartach arturiaskich romansw. W Pampont, okoo 50 km od Rennes jest zaczarowany Las Broceliandy. Od tego miejsca cignie si Dolina Bez Powrotu, na ktr Morgana skazywaa swoich kochankw. Znajduje si tu rwnie magiczne rdo Barentona i Ogrd Rozkoszy Merlina. Jednak faktycznie wikszo opowieci o Broceliandzie przeniesiono z duo wczeniejszych historycznych relacji o Merlinie Emrysie w Kaledoskim Lesie Szkocji. 13 INTRYGI PRZECIW RODOWODOWI WIEK WITYCH Po schizmie wschodniej, zerwaniu z Kocioem bizantyjskim, Koci rzymski okoo 600 r. rozwin Skad Apostolski. Wczono fragmenty nadal dzisiaj znane: Bg sta si stworzycielem nieba i ziemi" i wedle starannego niebiblijnego ujcia Jezus (umczon pod Ponckim Piatem") zstpi do piekie", zanim zmartwychwsta dnia trzeciego. Rwnie w tym czasie Skad rozwin pojcie witego Kocioa powszechnego i witych obcowania". W VI i VII wieku rozszerzya si heretycka, jak twierdzono w Rzymie, wiara nestoriaska1. Obja Persj, Irak i poudniowe Indie nawet Chiny, gdzie w 635 r. misjonarze pojawili si na dworze cesarza T'ai-tsunga z dynastii Tang. Nowa doktryna zrobia na nim takie wraenie, e kaza przetumaczy nestoriaskie wyznanie wiary na chiski i zezwoli na wzniesienie kocioa i klasztoru upamitniajcego t ide. Prawie ptora wieku pniej, w 781 r., wzniesiono w Sian-fu pomnik w wyrazie hodu dla Nestoriusza. Tymczasem arianie zaprzeczajcy boskoci Jezusa uzyskali bardzo silne oparcie wrd spoecznoci europejskich. Historia zakorzeniona w tradycji katolickiej uywa sowa barbarzycy" na okrelenie takich arian jak Goci, Wizygoci (Goci Zachodni), Ostrogoci (Goci Wschodni), Wandalowie (Wenedowie), Lombardowie i Burgundowie. Nie oznacza ono jednak, e ci ludzie byli pogaskimi barbarzycami. Otwarta wrogo tzw. barbarzycw wzgldem Rzymu i Bizancjum bya nie bardziej barbarzyska ni rzymskie rozpasanie w budowaniu imperium. Chocia niegdy w peni pogaskie (to

okrelenie mona by zastosowa i wobec samych Rzymian) te plemiona w duej mierze stay si w IV wieku zwolennikami Ariusza. Od Hiszpanii i poudniowej Francji po ziemie Europy rodkowej wikszo obszarw germaskich bya w VII wieku ariaska. Inna doktryna, ktr do pewnego stopnia czono z nestorianizmem i arianizmem, to pozostaoci IV-wiecznego kultu Pryscyliana. Jego alternatywny ruch chrzecijaski rozwin si w pnocno-zachodniej Hiszpanii i zyska powane wpywy w Akwitanii. Fundamentalnym przekonaniem pryscylianizmu zrodzonego w Egipcie, Syrii i Mezopotamii bya wiara w zwyczajn miertelno Maryi w przeciwiestwie do jej na poy boskiego wizerunku w Kociele rzymskim. Pryscyliana stracono w 386 r. w Trewirze, na pnoc od Metzu; jego ciao po pewnym czasie przewieziono, by je pochowa w Hiszpanii2. Z tego pobienego wyliczenia wynika, e wwczas istniao kilka alternatyw kocielnej ortodoksji; jest oczywiste, e Kocioowi katolickiemu daleko byo do panowania nad chrzecijaskim Zachodem. Katolicyzm uleg wpywom rnych postaci chrzecijastwa, z ktrych wiele nioso sekciarskie sztandary. Odamy te najczciej opieray si raczej na judaistycznych ni Pawiowych pogldach, przyjtych i zrewidowanych przez Rzym. Z wyjtkiem pewnych frakcji ruchu gnos-tycznego czerpicych z tradycji spirytualnej, ich wiara bya pokrewna tradycji desposynes, goszcej nazyrejsk doktryn autentycznego, swoicie pojmowanego humanizmu Jezusa i jego przesania, nie oddajc mu jednak czci boskiej. Rwnolegle z ceremonialn struktur Kocioa rzymskiego na obrzeach chrzecijastwa rozwina si pewna uczona sekta ruch monastyczny, yjcy poza obrbem wadzy biskupiej i oparty na staroytnych egipskich i innych wschodnich ideach. Esseska wsplnota kumraska prowadzia powan, usystematyzowan egzystencj podporzdkowan religijnej dyscyplinie utrwalonej w pustynnych regionach. Surowe ustronne ycie, bdce podstaw monastycyzmu i obejmujce czy to mae spoecznoci, czy samotnych eremitw miao na celu gwnie studia i kontemplacj. Pionier monastycymu, w. Marcin (ok. 316-397) w powszechnej opinii znany jest jako ten, ktry podzieli si paszczem z nagim ebrakiem. Urodzony w Panonii Marcin by przykadnym onierzem w cesarskiej armii, zanim osiedli si w Poitiers i zbudowa w Galii pierwszy wielki klasztor w Marmoutier. Okoo 371 r. mianowano go biskupem Tours, ale nadal prowadzi klasztorny ywot. Sdzone mu byo zosta patronem Francji. Jednym z pierwszych misjonarzy europejskich przybyych na Wyspy Brytyjskie by w. Germanus z Auxerre, ktry odwiedzi Brytani w V wieku i by nauczycielem w. Patryka, misjonarza Irlandii. Syn diakona Kocioa celtyckiego, Patryk, jako chopiec zosta porwany przez piratw. Po okresie niewoli uciek do Galii, gdzie by szkolony na misjonarza w klasztorach Lerins i Auxerre. W 431 r. powrci do Brytanii i zacz misj w Nortumbrii. Nauki Patryka w wielu aspektach rniy si od przykaza Rzymu, a jego pisma cechuje wyrana skonno do tradycji ariaskich i nestoriaskich. Patryk nie cieszy si popularnoci w Kociele katolickim; jego wychowawcy w pewnym okresie stwierdzili stanowczo, e nie nadaje si on do stanu kapaskiego. Patryk w naukach opiera si wycznie na Biblii. Odrzuca pokrtne wskazwki rzymskich biskupw, o wiele wicej uwagi powica zakonom Kocioa celtyckiego. Jedn z gwnych postaci monastycyzmu w Europie by w. Benedykt (ok. 480-544). Urodzony we woskim Spoleto Benedykt zamieszka w odlegej grocie lenej w pobliu Rzymu. Pniej znalaz o wiele bardziej odpowiednie schronienie na piknym wyniosym wzgrzu midzy Rzymem i Neapolem Monte Cassino, ktre w istocie byo miejscem starej wityni Apolla. Wybr pogaskiego miejsca kultu nie spodoba si katolickim biskupom, ale do Benedykta niebawem doczya spora grupa uczniw, z ktrej wywodzi si Grzegorz Wielki, biskup Rzymu (590-604)3. Grupa Benedykta zyskaa znaczcy wpyw na polityk zwaszcza jeli chodzi o prby pogodzenia Gotw z wojowniczymi Lombardami woskimi. Zakon w. Benedykta gosi gbok nabono, cise trzymanie si wyznaczonych pr modlitwy i wspln wasno owocw pracy i nauki. Klasztorna regua przyznawaa nadrzdn wadz przebywajcemu z mnichami opatowi. Benedykt wznis dwanacie klasztorw, z ktrych kady mieci dwunastu mnichw, i jest powszechnie uwaany za ojca monastycznych zakonw zachodniego chrzecijastwa. Benedyktyni od najwczeniejszych czasw dbali o wysoki poziom edukacji, sakralnej sztuki i muzyki w Europie. Czas tworzenia zrbw zakonu benedyktyskiego wyznacza pocztek okresu nazywanego wiekiem witych", okresu, ktry w oczach rzymskiego katolicyzmu nadal jest w fazie rozwojowej.

Podczas gdy Koci rzymski pracowicie zajmowa si dogmatami i biskupi struktur wadzy, Koci celtycki okazywa zainteresowanie sercami i umysami zwykych ludzi. Do 597 r. chrzecijastwo celtyckie byo tak popularne, e biskup Rzymu, Grzegorz, posa benedyktyskiego mnicha, Augustyna, do Anglii, aby ten wzmocni tam Koci rzymski. Jego przybycie celowo nastpio w rok po mierci wybitnego ojca Uwiconej Rodziny, agodnego witego Celtw, Kolumby. Augustyn rozpocz prac w poudniowo-wschod-niej Anglii, dokadnie w Ken, gdzie ona miejscowego krla Aethel-berta (Ethleberta) bya ju katoliczk. W 601 r. Augustyna ogoszono pierwszym arcybiskupem Canterbury, a dwa lata pniej usiowa on take zosta zwierzchnikiem Kocioa celtyckiego. Jednake takie starania z gry byy skazane na niepowodzenie, hierarchia celtycka bowiem bardziej bya przywizana do idei nazarejskich ni rzymskich. W rzeczywistoci Augustynowi nie chodzio o zjednoczenie Kociow, ale o podporzdkowanie Rzymowi tradycyjnego Kocioa celtyckiego, uwaanego za heretycki w mniejszym czy wikszym stopniu. Dopiero w 664 r. podczas synodu w Whitby w pnocnym Yorkshire Rzym odnis pierwsze doktrynalne zwycistwo nad Kocioem celtyckiem. Gwna debata dotyczya daty Wielkanocy. wczesny biskup Rzymu zdecydowa, i nie powinna ona by duej czona z ydowsk Pasch. Wbrew zwyczajom i celtyckiej tradycji katoliccy biskupi postawili na swoim rozrywajc historyczne zwizki ydw i Celtw. Jednake tradycyjne angielskie wito Wielkiej Nocy nie bjo obchodami Paschy w stylu ydowskim nie miao te adnego odniesienia do Jezusa. Wielkanoc faktycznie dotyczya celtyckiej bogini wiosny, Eostre, ktrej dzie obchodzono na dugo przed jakimikolwiek witami majcymi zwizek z chrzecijastwem. Po synodzie w Whitby Koci katolicki umocni si w Brytanii ale Kocioa celtyckiego nie dao si zniszczy bez wydania otwartej wojny Irlandii. Po upadku imperium rzymskiego Koci nie dysponowa jednak odpowiednimi rodkami do prowadzenia takiej wojny, siy, ktre mg wezwa Koci rzymski, nigdy nie pobiyby walecznych oddziaw irlandzkich krlw. W nastpstwie tego Koci celtycki pozosta bardzo czynny w Brytanii, a Uwicona Rodzina w. Kolumby staa si biskupi (duchow) siedzib" krlw Szkocji. Podporzdkowanie krlewskich domw celtyckiej Brytanii nadal byo wic najwikszym problemem biskupa Rzymu. Rzym odnis na krtko pewien sukces dziki cudownemu nawrceniu" krla Artura, lecz Artur zosta zabity i druidyjsko-nazaretaskie dziedzictwo utrzymao si pewnie dziki potomkom jego przyrodniego brata, Eochaida Buide'a. Niebawem po wstpieniu na tron Eochaida biskup Bonifacy IV w 610 r. przyj nowy rzymski tytu papiea" (ojca), stosowany wymiennie z tytuem budowniczego mostu" (angielskie pontiff, papie", pochodzi z aciskiego pons facere budowniczy mostu"). Bya to wyrana i wyzywajca prba wspzawodnictwa z dugotrwa celtyck godnoci Ojca odziedziczon z esseskich i nazyrejskich tradycji. Gdy Dianothus, opat Bangor, zosta powiadomiony o nowym papieskim zakresie wadzy, odpar, e ani on, ani jego towarzysze jej nie uznaj. S gotowi, rzek, uzna Koci Boga, ale jeli chodzi o posuszestwo, nie znamy nikogo, ktrego ty kaesz nazywa papieem (lub biskupem biskupw)". Celtycki list napisany do opata lony w 634 r. wyranie nazywa w. Patryka (wczesnego Ojca) naszym papieem". Przez wieki usiowano na rne sposoby zaprzeczy kapaskiemu i patriarchalnemu dziedzictwu Kocioa celtyckiego (ktry cieszy si na tyle wielkim szacunkiem, by wzbudzi trosk Watykanu4). wite nakazy Kocioa rzymskiego byy jakoby oparte na zasadzie dziedzictwa apostolskiego. Faktycznie jednak trudno byoby to dowie, gdy aposto Piotr (od ktrego caa ta sukcesja zaleaa) nigdy nie by biskupem. Pierwszym biskupem Rzymu by brytyjski ksi Linus (syn Caractacusa pendragona) i, jak zapisano w Apostolic Constitutions, Linus rozpocz prawdziw sukcesj biskupw Rzymu, mianowany przez Pawa za ycia Piotra w 58 r. W 180 r. Ireneusz, biskup Lyonu, pisa: Apostoowie zaoywszy i zbudowawszy koci w Rzymie powierzyli jego kapastwo i nadzr Linusowi". Usiujc zatrze prawdziwe krlewskie dziedzictwo Linusa czsto przedstawia si go jako niewolnika. W istocie, aby wzmocni autorytet nowej formuy papieskiej, konieczne byo uznanie nieomylnoci papiey. Bez tego caa idea strukturalnej cigoci najwyszych biskupw od Piotra nie wytrzymuje krytyki, jako e Piotr nigdy nie by biskupem Rzymu ani adnego innego miasta. Biskup Teodozjusz usiowa stworzy apostolsk cigo w 820 r., gdy ogosi, e szcztki w. Jakuba Boanergesa (w. Jakuba Wielkiego) odnaleziono w Compostela w Hiszpanii. Zwizana z tym witynia (pod wezwaniem Sant lago, w. Jakuba) staa si wielk katedr, zniszczon przez Maurw w 997 r. i odbudowan w 1078. Ale z Nowego Testamentu powszechnie wiadomo, ze Jakub Boanerges (brat Jana) zosta stracony w Jerozolimie przez Heroda z Chalkis w 44 r. (Dz 12,2). Tak wic jeli koci, ktre odkryto, rzeczywicie naleay do Jakuba", to bardziej prawdopodobne wydaje si, e byy szcztkami Jakuba Kleofasa, przybyego z Zachodu z on, Mari Jakubow, towarzyszc Marii Magdalenie. Jednake nawet i taka identyfikacja jest wysoce wtpliwa, z du

doz prawdopodobiestwa stwierdzono bowiem, e relikwie i pniejsze dziedzictwo Santiago raczej nale do Pryscyliana ni ktregokolwiek z wymienionych Jakubw. SCHIZMA W CHRZECIJASTWIE Ostateczne zerwanie Rzymu z wschodnim Kocioem ortodoksyjnym nastpio w 867 r., gdy ten drugi ogosi, e trzyma si autentycznej apostolskiej cigoci papiey. Pierwszy synod watykaski nie zgodzi si z tym i Focjusz, patriarcha Konstantynopola ekskomunikowa papiea Mikoaja I. Doprowadzio to do nowego sporu o definicj Trjcy witej. Katolicy z Zachodu zdecydowali si ratyfikowa tzw. artyku o filioque, wprowadzony na synodzie w Toledo w 598 r. Ogoszono tam, e Duch wity pochodzi od Ojca i Syna" (ac. filioque). Wschodni Koci ortodoksyjny twierdzi przeciwnie, e Duch pochodzi od Ojca przez Syna" (gr. diua, tou huiou). By to raczej nierozwizywalny i kontrowersyjny punkt sporny teologicznej dysputy. Jak wida, okaza si wystarczajcym powodem rozamu w onie formalnie uznawanego chrzecijastwa. W rzeczywistoci bya to trywialna wymwka do przecigania sporu, czy Koci powinien by rzdzony z Rzymu, czy z Konstantynopola. W kocu powstay dwa Kocioy rnice si od swojego rda5. Koci ortodoksyjny przechodzc kolejne etapy rozwoju historycznego zmienia si stosunkowo niewiele. Zarzdzany z Konstantynopola nadal cile trzyma si nauk wyraonych w Pimie witym, a najwaniejszym obiektem kultu bya Eucharystyczna (dzikczynna) Komunia udzielana pod postaci chleba i wina. Katolicyzm natomiast przeszed liczne przemiany: dodawano nowe doktryny, a stare idee zamieniano lub wzbogacano. Wprowadzono na przykad dyscyplinujce pojcie czyca, majcego obrazowo posta miejsca lub (stanu), w ktrym dusze byy trzymane po mierci, zanim oczyciy si przed wstpieniem do nieba. Czas, ktry dusze spdzay w czycu, by bezporednio zaleny od posuszestwa wobec Kocioa za ycia danej osoby nieposuszni byli bezwarunkowo skazani na pieko! W XII wieku wprowadzono siedem sakramentw majcych wyrazi oddziaywanie aski Boga na fizyczny ywot danej osoby (chocia nie wszystkie byy konieczne do zbawienia). Oto one: chrzest, komunia wita, bierzmowanie, spowied i pokuta, wicenia kapaskie, sakrament lubu i namaszczenie ciko chorych i umierajcych (ostatnie namaszczenie). Nastpnie ogoszono, e po konsekracji nastpowao przemienienie chleba i wina w ciao i krew Chrystusa (doktryna transsubstancjacji). Koci rzymski Konstantyna by struktur hybrydaln, tak te pozosta w wiekach pniejszych. Wprowadzano nowe metody i ideologie, by utrzyma rzd dusz w rozwijajcym si katolickim spoeczestwie. Tak oto Koci rzymski ewoluowa bdc cay czas pod starann kontrol. Doktryny, ktre dzisiaj wydaj si odwieczne, zostay wprowadzone cakiem niedawno. Niektre aspekty wiary katolickiej uznano dopiero w czasach wiktoriaskich, a nawet znacznie pniej. Np. dogmat niepokalanego poczcia zosta sformuowany w 1854 r. papie Pius IX stwierdzi, e Maryja, matka Jezusa, urodzia si wolna od grzechu pierworodnego". Za dogmat o wniebowstpieniu Maryi ogosi dopiero w latach pidziesitych XX w. papie Pius XII, natomiast papie Pawe VI uzna j Matk Kocioa" w 1964 r. Niektre dekrety stay si moliwe dziki najwyszej wadzy papiea, wyraonej doktryn papieskiej nieomylnoci. Ten dogmat zosta ogoszony na soborze watykaskim I w 1870 r.: papie jest niezdolny do bdu, gdy ze swojego tronu okrela sprawy nauki Kocioa i dotyczce rzeczy miertelnych"! KONTROLA NAD SZTUK RELIGIJNA Koci rzymskokatolicki nie tylko zajmowa si kontrolowaniem historycznych zapiskw6 i literatury romantycznej7. Biskupi wzili pod lup wszystko, co wydawao si sprzeczne z ich doktrynalnymi pogldami. W tym celu wprowadzono ortodoksyjn poprawno, regulowan w caej sferze twrczoci. Wspominalimy ju o tym, e Madonna powinna by pokazywana jedynie w bkicie i bieli8, ale byy jeszcze inne zasady generalnie rzdzce sztuk. Niektrzy artyci, tacy jak Botticelli i Poussin, z powodzeniem wprowadzali do swoich prac elementy symboliczne takie, ktrych niewtajemniczeni nie byli w stanie poj, ale oglnie biorc sztuk przewaajcej czci Europy trzymano w elaznych watykaskich karbach. Od pierwszych dni Kocioa rzymskokatolickiego mscy krewni i potomkowie Jezusa stanowili zagroenie dla struktur kocielnych. Dlatego musieli by zepchnici na drugi plan kocielnej tradycji. Na pierwszy plan hierarchowie kocielni wprowadzili Maryj, matk Jezusa. Nieszczsny Jzef, ojciec Jezusa i Jakuba faktycznie prawdziwe ogniwo w krlewskiej cigoci rodu zosta celowo

pominity, podczas gdy kult Matki Dziewicy rozwin si do wprost kuriozalnych rozmiarw. Ta przemylna strategia pozwolia ukry wiedz o rodowodzie Judy. Koci ustala zasady, kto ma by portretowany w sztuce i jak9. Anna, matka Marii, bya rzadko przedstawiana na obrazach wraz z crk, gdy jej obecno staa w sprzecznoci z boskim statusem Marii. Jeli ta obecno bya konieczna, Anna przyjmowaa pozycj osoby podporzdkowanej. wita Anna i Madonna Franceski de San Galio jest tego dobrym przykadem ukazujcym owo podporzdkowanie matka siedzi za crk. Widzenie witej Anny Cesiego pokazuje Ann klczc przed wizerunkiem Marii. Dziewica i Dzieci ze wit Ann Leonarda da Vinci to dzieo sprytnie pomylane; oto dorosa Maria siedzi na kolanach matki, przez co Madonna jest na pierwszym planie. Anna posusznie stoi za crk na obrazie Rodzina Dziewicy Pietra Peruginiego. Z obrazu Taddea Gaddiego Joachim wyrzucony ze wityni" M Marii, Jzef, i jej ojciec, Joachim, byli generalnie pokazywani w sztukach piknych jako postaci drugorzdne lub cz ta. Obaj stwarzali problem, gdy ich ojcowskie funkcje stay w sprzecznoci z domniemanym niepokalanym poczciem i dziewiczym poczciem. Ju na XIVwiecznym fresku Taddea Gaddiego (zm. 1366 r.) status Joachima obniono, ukazujc go w upokarzajcej sytuacji; odtd czsto przedstawiano w malarstwie scen wyrzucania Joachima ze wityni przez najwyszego kapana Izzachara, po tym jak usiowa zoy w ofierze jagni, chocia nie by jeszcze ojcem. W witej rodzinie Michaa Anioa Maryja zajmuje miejsce na tronie, podczas gdy jej maonek, Jzef, wspiera si na balustradzie z tyu, jak gdyby rozwaa jaki nieistotny problem. Z obrazu Lorenza di Crediego Narodzenie Jezusa" Koci chtnie stwierdziby, e Maryja nigdy nie bya zamna, ale artyci nie mogli uciec od wyranych sformuowa Ewangelii. Niemniej jednak nie byo miejsca na jakiekolwiek sugestie fizycznych kontaktw Jzefa i Maryi. Z tego powodu Jzef by przewanie przedstawiany jako osoba znacznie starsza ni ona, ysiejcy i niezbyt zainteresowany reszt rodziny jak na Pokonie pasterzy Ghirlandaia (ok. 1485 r.). Na sawnym Doni Tondo Michaa Anioa (1504 r.) widzimy biaobrodego Jzefa, podobnie na obrazie Caravaggia Odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu. Jzef czsto jest ukazywany wrcz jako kaleka, umczony i wspierajcy si na lasce, podczas gdy Maryja zawsze jest pikna i promieniejca radoci, jak na obrazie wita Rodzina Paolo Veronese. Gdy w XVI-wiecznej Hiszpanii Jzefa uznano za witego, zaczto ukazywa go w lepszym wietle. Nadal posugiwano si jednak odpowiednim zestawem symbolu" Jzef by portretowany jedynie jako wychowawca Jezusa, co wicej dziery bia lili, by wyrazi czysto zwizkw z Maryj. Sawne Lo Sposalizio Rafaela mieci si w tej kategorii chocia umieszcza lili na zakoczeniu laski Jzefa, przedstawiajc go jako mczyzn modszego ni zwykle. Tak jak lilia bya uznanym symbolem dziewictwa Maryi, tak ra symbolizowaa jej urod. Czsto malowano jaz r lub w ranym ogrodzie, jak w obrazie Madonna Cesarego de Seso i Madonna wrd krzeww r Martina Schoena. Te dwa pomysy wziy si z Pieni nad pieniami (2, 1): Jam jest ra Saronu i lilia dolin" [tum. za Bibli krla Jakuba]. Od bardzo dawna lili nazywano kwiatem Maryi" i z tego powodu lilia gladiolus (w judaistycznej formie fleur de lys) zostaa przyjta przez Merowingw jako symbol ich mesjanistycznego pochodzenia we Francji. Obecno Jzefa przy narodzeniu Jezusa sprawiaa artystom wiele trudnoci. Ale problem ten mona byo obej: Jzefa przedstawiano jak starego czowieka wspartego na lasce, tak jak na obrazie Narodziny Jezusa Alessandro Moretto z XVI w. Inni malarze posuwali si jeszcze dalej: ukazywali go jako zdziecinniaego lub picego staruszka, jak na obrazie Lorenzo di Crediego. Na wielu wizerunkach Jzef, potomek krlewskiego domu Dawida, by przedstawiany jako dodatkowy widz, a nie jako penoprawny uczestnik wydarze (jak na obrazie Pokon magw Hansa Memlinga). Co wicej, na takich obrazach jak Odpoczynek w Egipcie Van Dycka Jzef zdaje si ledwo zdolny do jakiegokolwiek czynu bardziej gotowy upa Maryi do stp i przyczy do jej ojca Joachima, by w ten sposb znale si na waciwej drodze ku zbawieniu. OD MEROWINGW DO KAROLINGW W 655 roku Rzym rozpocz kampani majc na celu demonta merowiskiej cigoci wadzy w Galii. W owym czasie majordom Austrazji znajdowa si pod kontrol papiea. Kiedy zmar krl Sigebert II, jego syn, Dagobert, mia zaledwie pi lat. Majordom Grimoald najpierw porwa Dagoberta i wysa go na wygnanie do Irlandii, gdzie mia y midzy szkockimi Gaelitami. Nastpnie nie

spodziewajc si, e kiedykolwiek ujrzy modego nastpc tronu, oznajmi jego matce, krlowej Immachildzie, e jej syn nie yje. Ksi Dagobert otrzyma edukacj w klasztorze Siane, w pobliu Dublina i w wieku 15 lat oeni si z celtyck ksiniczk Matyld. Nastpnie uda si do Yorku pod opiek w. Wilfreda. Po mierci Matyldy Dagobert zdecydowa si powrci do Francji. Zjawi si tam ku wielkiemu zdumieniu swej matki. Tymczasem Grimoald umieci na tronie Austrazji swojego syna. Wilfred z Yorku i inni rozgosili jednak wie o knowaniach majordoma i dom Grimoalda zosta niezwocznie zdyskredytowany. Oeniwszy si z Gizelle de Razes, kuzynk wizygoc-kiego krla, Dagobert wstpi na tron w 674 r., po niemal 20 latach nieobecnoci w ojczynie. Tym razem intryga si nie powioda. Nastpna okazja miaa si jednak nadarzy ju wkrtce10. Rzdy Dagoberta II byy krtkie, ale owocne; jego gwny sukces to scentralizowanie wadzy Merowingw. Ruch katolicki w tym czasie wyjtkowo stanowczo dy do zanegowania dziedzictwa Mesjasza, jako e przymiewao ono wadz papiea. Wrd zazdrosnych nieprzyjaci Dagoberta by jego potny majordom, Pepin redni z Heris-tal (Herstal). Dwa dni przed Boym Narodzeniem Dagobert polowa w pobliu Stenay w Ardenach, gdy drog zastpi mu jeden z ludzi Pepina i przygwodzi kopi do drzewa (wedug innych rde krl zosta przebity kopi podczas snu). Koci rzymski szybko usankcjonowa skrytobjstwo i natychmiast przekaza wadztwo Merowingw w Austrazji ambitnemu majordomowi. Nastpc Pepina redniego by jego syn z nieprawego oa, znany jako Karol Mot, ktry wsawi si odpierajc najazd Maurw w pobliu Poitiers w 732 r. Nastpnie wspiera usiowanie Rzymu podporzdkowujc sobie inne terytoria merowiskie. Gdy Karol umar w 741 r., jedynym Merowingiem cieszcym si jakimkolwiek uznaniem by kuzyn Dagoberta II, Childeryk III. Syn Mota, Pepin Krtki, by majordomem Neustrii. Do tego momentu (wyjwszy incydent z Gri-moaldem) monarchia merowiska bya cile dynastyczna dziedziczna sukcesja bya witym niepodwaalnym prawem, spraw, w ktrej Koci formalnie nie mia nic do powiedzenia. Tradycja ta jednak zostaa przerwana, Rzym za wykorzysta moliwo tworzenia krlw moc wadzy papieskiej. W 751 r. Pepin Krtki, w przymierzu z papieem Zachariaszem zapewni poparcie Kocioa dla swojej koronacji na krla Frankw w miejsce Childeryka. Dugo oczekiwany idea Kocioa zici si i od tego czasu krlowie byli uznawani i koronowani tylko za porednictwem samozwaczej wadzy Rzymu. I tak Pepin zosta krlem z penym bogosawiestwem papiea, a Childeryka odsunito. Przysiga wiernoci zoona przez Koci rzymski w 496 r. krlowi Chlodwigowi i jego nastpcom zostaa zamana. Dwa i p wieku pniej Koci by ju odpowiednio przygotowany do uzurpacji staroytnego dziedzictwa merowiskiego rodu i kontrolowania krlestwa frankijskiego wyznaczajc wasnych krlw. Biskupi publicznie upokorzyli Childeryka. Obcito mu dugie wosy, utrzymywane wedle tradycji nazirejskiej i osadzono go w klasztorze, gdzie zmar cztery lata pniej. I tak zacza si nowa dynastia frankijskich krlw, Karolingw, nazwana tak od imienia ojca Pepina, Karola Mota11. Nic zaskakujcego w tym, e oficjalne" relacje z owych czasw byy kompilowane przez watykaskich skrybw lub innych kronikarzy dziaajcych pod okiem Watykanu. Co nieuniknione, opowieci o yciu Dagoberta wyrugowano z kronik. Dopiero tysic lat pniej wyszy na jaw autentyczne fakty dotyczce jego ywota. Wtedy dopiero stao si wiadome, e Dagobert mia syna imieniem Sigebert, ktry zosta uratowany z rk majordoma w 679 r. Po morderstwie ojca zosta umieszczony w domu matki w Rennes-le-Chateau w Langwedocji. Gdy zmar Childeryk Sigebert (faktycznie Sigebert III), zosta hrabi Razes, po babce ze strony matki, Wizygotce, Berze II. Wrd nastpcw zoonych z tronu Merowingw by te sawny krzyowiec, Gotfryd z Bouillon, obroca Grobu witego. KRL YDW Po klsce zgotowanej przez Karola Mota w latach trzydziestych VIII wieku Maurowie wycofali si do miasta Narbonne w poudniowej Francji, ktre stao si ich twierdz, gdzie stawiali dalej opr militarny. Byo to trudne, acz wielce pocigajce wyzwanie dla Pepina Krtkiego, ktry stara si uzyska pomoc u zamieszkujcych Narbonne ydw. Wreszcie otrzyma j - ale za son cen. ydzi zgodzili si udzieli t wsparcia, jeli Pepin zagwarantuje ustanowienie ydowskiego krlestwa w obrbie terytorium Burgundii; krlestwa, ktrego gow bdzie uznany nastpca krlewskiego domu Dawida12. Pepin zgodzi si na ten warunek, a ydzi pokonali Maurw i wygnali ich z miasta.

ydowskie krlestwo Septymanii stworzono w 786 r. Rozcigao si od Nimes do granicy hiszpaskiej, z Narbonne jako stolic. Poprzednim zarzdc regionu by Merowing, Teuderyk IV (Thier-ry), pozbawiony wadzy w Neustrii i Burgundii przez Karola Mota w 737 r. Teuderyk (znany Maurom pod imieniem Makira Teodory-ka) oeni si z siostr Pepina Krtkiego, Ald. To wanie ich syn, hrabia Tuluzy, Wilhelm, w 786 r. wstpi na nowy tron Septymanii. Nie tylko pochodzi z Merowingw, ale by Uznanym Potentatem Judy, noszcym w patriarchalnym ukadzie wadzy tytu Izaaka". Syn Pepina, Karol, to wadca, ktry zasyn pod imieniem Karola Wielkiego. Krl Frankw od 771 r. i cesarz Zachodu od 800 r. z penym przekonaniem potwierdzi prawo Wilhelma do dynastycznego panowania w Septymanii. To nadanie uzna rwnie kalifat w Bagdadzie i, acz niechtnie, take papie Stefan w Rzymie. Wszyscy potwierdzili, e krl Wilhelm z domu Judy jest prawdziwym nastpc krla Dawida. Wilhelm cieszy si szczeglnie dobr opini na dworze Karolingw; zrobi te byskawiczn karier wojskow. By zwolennikiem monastycznego ascetyzmu w. Bernarda, ufundowa klasztor w Gellone. W 791 r. zaoy sawn Judaistyczn Akademi w Gellone pod wezwaniem w. Wilhelma, co odkry kronikarz witego Graala, Wolfram von Eschenbach. Najstarszy syn i nastpca Wilhelma z ony Guibourgii to Bernard, ksi Septymanii; pozostali potomkowie to Herybert, Bera i Teodoryk. Bernard zosta cesarskim szambelanem i pozycj ustpowa tylko cesarzowi z linii Karolingw. Od 829 r. by najwaniejszym mem stanu Frankw, oeni si z crk Karola Wielkiego, Dhuad, w cesarskim paacu w Aix-la-Chapelle w czerwcu 824 r. Mieli dwch synw: Williama (ur. w grudniu 826 r.) i Bernarda (ur. w marcu 841 r.). William zosta wybitnym dowdc wojskowym, a Bernard II kontrolowa Akwitani, rywalizujc z krlem Ludwikiem II o wadz i wpywy w regionie. Ponad 300 lat pniej linia dawidyjska nadal istniaa na hiszpaskim poudniu, chocia krlestwo stracio status niezalenego pastwa w pastwie. W 1144 r. mnich z Cambridge, Teobald, zezna (wnoszc oskarenie o rytualne morderstwo przeciwko ydom z Norwich): Najznakomitsi mowie i rabini ydowscy, ktrzy zamieszkuj w Hiszpanii, zbieraj si w Narbonne mieszczcym rezydencje krla i gdzie s w wielkiej estymie. W 1166 r. kronikarz Beniamin z Tudela przekaza, e gwni potomkowie Dawida nadal wadaj znacznymi dobrami: Narbonne jest staroytnym miastem Tory13... S tam mdrcy, magnaci i ksita, a gow ich jest Kalonymos, syn wielkiego ksicia Todrosa, bogosawionej pamici, potomka domu Dawida, co potwierdza drzewo genealogiczne. Ma on spucizny i inne dobra ziemskie od wadcw kraju i nikt nie moe go ich pozbawi. WITE CESARSTWO RZYMSKIE Krl Karol Wielki znacznie poszerzy terytoria Frankw i pokonawszy Sasw sta si rwnie krlem Lombardw. W 800 r. papie Leon III koronowa go na cesarza Zachodu. Dziki temu manewrowi Koci Rzymu zainaugurowa nowe imperialne wadztwo kontrol nad terytoriami obejmujcymi wiksz cz zachodniej i rodkowej Europy. Nastpc Karola Wielkiego by Ludwik I (Pobony), po mierci ktrego w 840 r. jedno Europy zostaa zagroona przez jego buntowniczych synw. Po trzech latach niepokojw krlestwo rozbio si na trzy czci, co potwierdzi traktat z Verdun (843). rodkowe krlestwo obejmowao Itali, Lotaryngi i Prowansj, na zachodzie bya Francja, na wschodzie Niemcy. Poza Karolem Wielkim ktry uczyni z Francji agresywny pod wzgldem politycznym i kulturalnym obszar Karolingowie byli przewanie wadcami niekompetentnymi. Ich moni zyskali znaczn niezaleno. Pozwolono Normanom najecha pnocn Francj i stworzy Normandi. Ostatnim krlem z dynastii Karolingw by Ludwik V (Piegowaty). Po nim nastpi Hugo Kapet, diuk Francji w 987 r., i da pocztek nowej dynastii dynastii Kapetyngw ktra miaa rzdzi a do 1328 r. Gdy Kapetyngowie objli tron Francji, obieralny tytu cesarza przeszed na niemieckich krlw z linii saskiej; od XI wieku cesarzami byli gwnie czonkowie linii Hohenstaufenw. W swoim czasie osignli oni tak potg, e wspzawodniczyli z papieem o supremacj w Europie. Gwna dysputa wybucha w 1075 r. przyjmujc posta sporu o inwestytur. Spr toczy si o to, kto ma prawo do mianowania biskupw w zamian za przysig lojalnoci.

Podczas dugotrwaej walki przeciwko watykaskiej dominacji stronnicy antyrzymskich Hohenstaufenw stali si znani jako Gibelini (od zamku w Waiblingen). Ich prorzymscy rywale to Gwelfowie (po Welfie, diuku Bawarii). Gibelinowie utrzymywali przewag, a Hohenstaufenw pobia w polu w 1268 r. papieska koalicja. Od tego czasu cesarstwo zyskao miano witego Cesarstwa Rzymskiego, a kolejnymi cesarzami byli niezmiennie Habsburgowie rodzina pochodzca z Xwiecznej Szwajcarii. Od 1278 r. Habsburgowie stali si wadcami Austrii, a w 1516 r. odziedziczyli rwnie tron hiszpaski. Przez pi wiekw byli najwybitniejszym domem Europy i rzdzili witym Cesarstwem Rzymskim niemal nieprzerwanie a do jego obalenia w 1806 r. 14 WITYNIA GRAALA SPADEK WITEJ RELIKWII Wtek witego Graala jest najbardziej romantyczny w caej literaturze arturiaskiej. Tradycja Graala jest wiekowa, dlatego trudno umiejscowi j w czasie. Zwolennicy Graala byli opisani w I w., w okresie arturiaskim i w redniowieczu. Sam Graal w swej istocie jest bezczasowy. Symbolizowao go wiele rzeczy: talerz, misa, kielich, kamie, hem, aura, klejnot i winorol. Jest poszukiwany przez jednych, widziany przez innych. Czasami jest konkretnym przedmiotem, ma przydzielonych stranikw i opiekujce si nim panny, ale czsto bywa eteryczny, pojawia si pod wieloma postaciami, w tym samego Chrystusa. Ma autentyczny cel i dziedzictwo, ktre przetrwao w Rodzinie Graala. Rzadko bywa samotny, towarzyszy mu przewanie skrwawiona lanca. Dziaa midzy innymi leczniczo, edukacyjnie, opiekuczo; tak jak Jezus by uzdrowicielem, nauczycielem i opiekunem. Jego imi byo Graal", Saint Graal", Seynt Grayle", Sangral", Sankgreal", Sangrail", Sank Ryal" i wity Graal" ale bez wzgldu na nazw jego duch wyraa si poprzez istot bohaterskiego czynu. Spadek po Graalu to relikwia wczesnego judeochrzecijastwa, ale Koci chrzecijaski nigdy go nie uzna. Mimo przeszoci jednoczenie romantycznej i witej, mdro Graala jest uznawana za herezj. czyo si j z tradycj pogask, blunierstwem i bezbonymi misteriami. Co wicej, Koci rzymski otwarcie potpi Graala, poniewa by zwizany z pierwiastkiem kobiecym szczeglnie wyraonym w redniowieczu przez dworn mio (Amour Courtois). Romantyczne pojcie rycerskoci i pieni trubadurw byy znienawidzone przez Rzym, poniewa wynosiy kobieco na piedesta uwielbienia, przeciwnie ni w doktrynie katolickiej. Lecz najwikszy opr Kocioa budzia tradycja Graala oparta na mesjaskim pochodzeniu Rodziny Graala. wity Graal w najbardziej popularnej roli to kielich uywany przez Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy. Po Ukrzyowaniu Jzef z Arymatei mia napeni go krwi Jezusa. Ta idea narodzia si w XII wieku. Duo pniej zostaa uwieczniona przez Alfreda Tennysona w Holy Grail (1859) i w operze Ryszarda Wagnera Parsifal (1882). To sir Thomas Malory pierwszy uy sformuowania Holy Grayle w XV-wiecznej adaptacji francuskiego le Saint Graal. Mia na myli wite naczynie", ale pisa te o Sankgrealu jako o bogosawionej krwi Chrystusa" i obie definicje pojawiaj si w tej samej opowieci. Poza tymi wzmiankami Malory nie opisuje Graala tyle e pojawi si w Kamaalocie okryty biaym brokatem" (doskonaym jedwabiem). Lancelot mia wizj Graala, a dotar do niego wreszcie Galaad. W relacji Malory'ego ordownikami Graala s Bors, Percewal, Lancelot i jego syn Galaad. Ten ostatni jest okrelony jako mody rycerz z krlewskiego rodu i potomek Jzefa z Arymatei, wnuk krla Pellesa". Mapa 10 redniowieczna Francja redniowieczna tradycja mwi, e Jzef z Arymatei przywiz witego Graala do Brytanii. Wedug wczeniejszych europejskich wiadectw, to Maria Magdalena pierwsza przywioza Sangrala do Prowansji. Zwrmy uwag na to, e przed XV wiekiem wikszo romansw o Graalu pochodzi z kontynentalnej Europy. Nawet takie opowieci jak walijski Peredur wywodz si z tekstw europejskich. Celtyckie legendy o Irlandii i Walii wspominaj o magicznych kotach i czciowo dlatego przyjo si uwaa, e Graal to misa albo kielich. Interpretacj t mona uzna za w peni poprawn, gdy chodzio jedynie o to, e krlewska krew musiaa by przeniesiona w jakim naczyniu. Najwczeniejsze zapiski o Le Seynt Graal pochodz z 717 r., gdy brytyjski pustelnik imieniem Waleran mia wizj Jezusa i Graala. O manuskrypcie Walerana wspomina okoo 1200 r. Heliand, francuski mnich z opactwa Fromunda i Jan z Glastonbury w Cronica sive Antiquitates Glastoniensis

Ecclesie, a pniej Wincenty z Beuvais w Speculum Historiale z 1604 r. Kady z tych tekstw opowiada, jak Jezus zoy ksig w donie Walerana. Oto pierwsze wersy: Oto Ksiga twego Rodu; Oto zaczyna si Ksiga Sangrala. Najwczeniejsze wzmianki o Graalu pojawiaj si w pismach dopiero w latach osiemdziesitych XII wieku. Wtedy pisze si o nim po prostu graal; nie jest wit relikwi, nie kojarzy si z krwi Jezusa. W Le Conte del Graal Roman de Perceval Chretien de Troyes stwierdza: Z giermkami wesza panna trzymajca w doniach graala [...] a gdy wesza [...] rozbyso tak jasne wiato, e wiece straciy blask [...J Za ni wesza panna trzymajca w doniach pmisek ze srebra. Graal by z czystego zota, wysadzany wieloma drogimi kamieniami [...] Modzieniec [Percewal] widzia je, lecz nie mia zapyta o graala ani o to, komu w nim podawano1. Przy tej pierwszej okazji, na dworze rannego Krla Rybaka, graal nie ma postaci kielicha i nie wie si go z krwi. Ale pniej Chretien wyjania: Wierz mi, i bogaty Rybak jest synem krla, ktry kale sobie podawa w graalu. Nie sd wszake, e bierze z niego szczupaka, minoga czy ososia. wity m poywia si i orzewia jednym opatkiem. Graal jest tak wity, on sam za tak uduchowiony, i nie potrzebuje innego poywienia jak tylko opatek podawany w graalu2. Jeli graal Chretiena by na tyle duy, e mieciby spor ryb, wyranie nie by to kubek, ale spory pmisek. Jego tajemnica ley w fakcie, e podawano na nim jeden opatek". W innym miejscu u Chretiena jest wzmianka o stu niedwiedzich bach podawanych na graalach" i opat Freidmont (okoo 1215 r.) opisuje graala jako gboki pmisek uywany przez monych. A do tej chwili nie pisano o zwizku midzy graalem Krla Rybaka i znanym z tradycji Sangralem. Jednake w latach dziewidziesitych XII wieku burgundzki pisarz, sir Robert z Boron, zmieni ten stan, tworzc poemat Joseph d'Arimathie Roman de l'Histoire du Saint Graal. Przemieni Chretienowego Krla Rybaka (poprzednio wspczesnego krlowi Arturowi) w Brona, skoligaconego poprzez maestwo z Jzefem z Arymatei i zamieni graalowy talerz/pmisek na Saint Graala kielich ze wit krwi". Wedug Borona Jzef otrzyma paschalny kielich od Piata i zebra do niego krew Jezusa podczas zdjcia z krzya. Uwiziony przez ydw jednak zdoa przekaza kielich szwagrowi, Hebronowi, ktry uda si w podr do dolin Avaronu". Tu sta si Bronem, Bogatym Rybakiem. Bron i jego ona, Enygeus (siostra Jzefa) mieli dwunastu synw. Jedenastu oenio si, podczas gdy dwunasty, Alain, pozosta bezenny. Tymczasem Jzef poczy si za granic z rodzin i zrobi honorowy st na cze Graala. Przy tym stole byo szczeglne miejsce, nazywane stolcem niebezpieczny m". Symbolizowao siedzisko Judasza Iskarioty (Sikarioty) i byo zarezerwowane dla Alaina.

W pniejszych opowieciach stolec niebezpieczny" przy Okrgym Stole w Kamaalocie zarezerwowany by dla dziewiczego rycerza Galaada. Mniej wicej w tym samym czasie pojawio si dzieo podobne do Josepha d'Arimathie. Jego autorem by pisarz Wauchier. Kontynuowao ono opowieci Chretiena, a Graal przyj tam odmienn posta. Wtenczas Gawain ujrza, i przez drzwi wszed wspaniay graal, ktry zacz usugiwa rycerzom i chyo pooy chleb przed kadym. Peni rwnie obowizki podczaszego, nalewa wino do duych pucharw z czystego zota i ustawia na stoach. Gdy tylko si z tym upora, postawi natychmiast na kadym stole jado na duych srebrnych pmiskach. Sir Gawain patrzy na to wszystko i dziwi si, jak wiele jada graal podawa. Zdumiewa si bardzo, nie spostrzeg bowiem adnego innego sucego, niemal nie tkn jada3. Pod pewnymi wzgldami wersja Wauchiera zblia ku sobie opowieci Chretiena i Borona. Obecni s rycerze krla Artura, ale autor wspomina rwnie o tradycji Jzefa z Arymatei. Wyjania, e potomkiem Jzefa by Guellans Guenelaus, nieyjcy ojciec Percewala i e w zgodzie z poprzednimi tekstami matka rycerza bya wdow. Opowie, znana rwnie jako Perlesvaus czy te High History of the Holy Grail, jest frankobelgijskim dzieem datowanym na okoo 1200 r. Bardzo konkretnie mwi o znaczeniu rodowodu Graaa, potwierdzajc, e Sangral jest skarbcem krlewskiego dziedzictwa przez co powtarza wag dynastycznej zasady VIlI-wiecznego manuskryptu Walerana. W Perlesvausie Graal nie jest obiektem

materialnym, ale mistyczn aur lc rozliczne obrazy o chrzecijaskim znaczeniu. W tym dziele Corpus Christi Chretienowego opatka nabiera znaczenia staej obecnoci Chrystusa. Jeli chodzi o symbolizm pucharu, Perlesvaus stwierdza: Sir Gawain spoglda na Graaa i wydaje mu si, e widzi w rodku kielich, chocia jednoczenie nie ma go tam. Gawain, Lancelot i Percewal, wszyscy wystpuj w Perlesvausie i gwne pytanie brzmi: Komu suy Graal?" Tylko stawiajc je moe uleczy ranne ldwie Krla Rybaka i przywrci podno nagim Pustkowiom. W Perlesvausie Krl Rybak (kapan-krl) jest nazywany Messios", co wskazuje na status mesjanistyczny. Inne relacje wspominaj o Krlu Rybaku Anfortasie (Anfortas" znaczy to samo co Boaz", potny" przez co identyfikuj dawidyjskie pochodzenie). Dla odmiany Krl Rybak jest czasem nazywany Pelles (od Pallasa, staroytnej Bistea Neptunis z pocztkw linii Merowingw)4. Swoj wag maj ewidentne odwoania do rycerzy templariuszy. Na Wyspie Wyzbytych Wieku" Percewal wchodzi do Szklanego Holu, gdzie spotykaj si z nim dwaj Mistrzowie. Jeden z nich potwierdza krlewskie pochodzenie Percewala. Obaj klaszcz w donie i pojawia si trzydziestu trzech mw odzianych w biae szaty", kady z czerwonym krzyem na piersiach". Percewal rwnie ma czerwony krzy templariuszy na tarczy. Opowie jest z gruntu arturiaska, ale osadzona w pniejszych realiach, kiedy Ziemia wita bya w rkach Saracenw. Rwnie z pocztku XIII wieku pochodzi najwaniejszy romans o Graalu, Parzival, dzieo bawarskiego rycerza Wolframa von Eschenbach. Kolejny raz znajdujemy w tym dziele wyrane nawizania do templariuszy, gdy rycerzy z Templeise ukazano jako stranikw wityni (ang. Temple, ac. templum) Graala znajdujcej si na Grze Zbawienia (Munsalvaesche). Tu Krl Rybak odprawia Msz Graaa i jest opisany jako kapan-krl w stylu Jezusa, Merowingw i krlw Szkotw. Munsalvaesche od dawna czono z grsk fortec Montsgur w Langwedocji (poudniowa Francja). Wolfram stwierdza, e opowie Chretiena o Graalu jest bdna. Jako swoje rdo podaje Kyota Prowansalczyka: templariusza, ktry natrafi na dawny manuskrypt z Arabii traktujcy o Graalu. Jego autorem by wiaty Flegatanis uczony z ducha, potomek Salomona i urodzony w rodzinie z dawna izraelickiej, a chrzest sta si nasz tarcz przeciwko ogniu pieka. Podobnie jak Perlesvaus, rwnie Parzival Wolframa kadzie wielki nacisk na znaczenie rodowodu Graaa. Wolfram wprowadza take syna Percewala, Lohengrina, Rycerza abdzia. Zgodnie z tradycj lotarysk Lohengrin by maonkiem ksinej Brabancji (Dolnej Lotaryngii). Parzival wyjania, e ojcem Percewala by Gahmuret (Guellens w opowieci Wauchiera) i e Krlem Rybakiem z czasw Percewala by Anfortas, syn Frimutela, syna Titurela. Siostra Krla Rybaka, Herzeydla, bya matk Percewala wedle tradycji pani-wdowa. Tekst opisuje wyczerpujco rne mistyczne atrybuty Graala i jako straniczk wymienia krlow z Rodziny Graala, Repanse de Schoye: [...] odziana bya w jedwabie i niosa na zielonej jedwabnej tkaninie najwysz doskonao ziemskiego raju w caej okazaoci. Ludzie zw j Graalem, ktry przewysza wszystkie ziemskie piknoci5. Graal ma by kamieniem modoci i zastrzykiem si". Jest nazywany lapsit exiliisi (czasem lapis elixis lub lapis elixir), to alchemiczny kamie filozoficzny. Wolfram tumaczy: Dziki mocy tego kamienia feniks spala si na popi, wszelako one popi przywraca mu ycie. Feniks zrzuca tak pira i wskutek tego wydziela jasne wiato, stajc si tak pikny, jak przedtem6. Podczas sakramentu Eucharystii sprawowanego przez Krla Rybaka Kamie Graala uwiecznia imiona tych, ktrzy dostpili tej aski. Ale nie wszystkim dane jest odczyta te imiona: Wok brzegu kamienia napis z liter podaje imiona i rodowd tych, dziewczt czy chopcw, ktrych wezwano, by wyruszyli do Graala. Nie trzeba wymazywa napisu, bowiem skoro tylko go przeczytaj, on znika7. W bardzo podobnym duchu stwierdza Nowy Testament (Ap 2, 17): Zwycizcy dam nieco z manny ukrytej [boskiego pokarmu, jak w Eucharystii] i kamyk dam mu biay, a na kamyku tym wypisane nowe imi, ktrego nikt nie zna, jak tylko ten, ktry je otrzymuje. Wolfram (ktry pisa take o Wilhelmie z Gellone, krlu Septymanii) powiada, e oryginalny manuskrypt Flegatanisa chowano w domu Andegawenii, szlachetnym rodzie, cile zwizanym z templariuszami. Twierdzi te, e sam Percewal by z krwi Angevina. W Parzivalu dwr krla Artura

jest osadzony w Bretanii, w innym dziele Wolfram umieszcza Zamek Graala w Pirenejach. Wspomina rwnie z nazwy o hrabinie Edynburga (Tenabroku), krlowej opiekunce Graala. Cysteriaska Wulgata z okoo 1220 r. zawiera Estoire del Graal, Queste del Saint Graal i Liveres des Lancelot jak rwnie inne opowieci o Arturze i Merlinie. Opisy Graala s tam pod silnym wpywem Chretiena i Borona. W Estoire opowie o Jzefie z Arymatei rozciga si na czas jego pobytu w Brytanii,,; podczas gdy jego nastpca, Jozefat, biskup Saraz, jest uznany za gow bractwa Graala. Bron (Bogaty Rybak" Borona) pojawia si jako Krl Rybak". Tymczasem Graal staje si cudownym escuele (pmiskiem) paschalnego jagnicia. Zarwno w Estoire, jak i Queste Zamek Graala zwie si symbolicznie le Corbenic" (Bogosawionego Ciaa)8. W Queste Galaad jest potomkiem czcigodnego rodu krla Dawida", co waniejsze, Queste podkrela jego pochodzenie od krla Salomona. Ksiga Lancelota (ktra pocztkowo opisuje Gawaina) opowiada obszernie o Galaadzie, nazywajc go synem Lancelota z crki Pellesa. Ona jest ksiniczk Graala, Elaine le Corbenic. Rwnie tu Pee jest synem rannego Krla Rybaka (podczas gdy w pniejszej opowieci Malory'ego Pee sam jest Krlem Rybakiem). Oczywicie krl Artur jest wspominany we wczesnej literaturze o Graalu, ale zadomawia si na dobre dopiero w XIII-wiecznej Wulgacie. Jednake po tym jak w 1291 r. Ziemia wita znw dostaa si w rce pogan, legendy o Graalu przestay przyciga uwag ogu. Dopiero w XV wieku sir Thomas Malory oywi ten temat, piszc The Sangreal the blessed blood of Our Lord Jesus Christ. RDKA ISAJEGO Odwoania do witego Graala s cile symboliczne. Nawet pomysowi mnisi z Gastonbury nie stworzyli niczego majcego zwizek z Graalem. Warto przypomnie, e przed ich wykopaliskowymi rewelacjami Graala nie uznawano za relikwi chrzecijask. Chocia Boron niebawem okrzykn witego Graala kielichem ostatniej Wieczerzy, mnisi nigdy nie syszeli o takiej interpretacji. Biblii ani w adnym innym ortodoksyjnym witym dokumencie nie wspomina si o Graalu. Co wicej, poniewa legendy o Graalu pochodziy gwnie spoza Anglii, nie byo adnego konkretnego zwizku midzy nim a Glastonbury... poza osob Jzefa z Arymatei. Ambitni mnisi ogosili znalezienie ampuek, podobno pogrzebanych wraz z Jzefem. Poprzednio (ok. 540 r.) wspomina o nich krl Maelgwyn z Gwyneddu, wuj w. Dawida, ktry pisa: Jzef mia w swoim sarkofagu dwie biao-srebrne ampuki z krwi i potem proroka, Jezusa. Ampuki przedstawiano w witraowym oknie kocioa pod wezwaniem w. Jana, Glastonbury, w kociele Langport w Somerset i na krucyfiksie w Plymetree, Dewon. Natomiast nigdy nie wystawiono ich na widok publiczny. Kilka wiekw pniej w Glastonbury podano do wiadomoci bardziej strawn dla ogu ni historia z cudownymi ampukami tradycj zaczarowanych krzeww9. W 1520 r. w lokalnej literaturze opisano krzew na Wearyall Hill, ktry obsypuje si wieymi limi i kwitnie zarwno na Boe Narodzenie, jak i w maju. Krzew zniszczono podczas cromwellowskiej wojny domowej (1642-1651), ale pdy zasadzono powtrnie i rozkwitay jak dawniej. Botanicy stwierdzili, e krzew nie pochodzi z Anglii, ale raczej z Lewantu. I tak z Somerset rozprzestrzeni si nowy mit. W 1716 r. miejscowy karczmarz stwierdzi, e niezwyky kolczasty krzew wyrs z pastorau Jzefa z Arymatei, ktry ten zasadzi, aby zakwit podczas Boego Narodzenia (przy czym wito grudniowe nie byo obchodzone w czasach Jzefa. Konstantyn dopiero 300 lat pniej zmieni dat urodzenia Jezusa). Pomys o tak nagym zakwitniciu rdki" Jzefa pochodzi z prorockich wersw Ksigi Izajasza (11, 1): I wyronie rdka z pnia Isajego (ojca Dawida), a pd z jego korzeni wyda owoc". Na niektrych kocielnych malowidach i w apokryficznych pismach Jzef, ojciec Jezusa, trzyma w doniach zakwitajcy pastora krlewskiego rodowodu. Dopiero w XIX-wiecznych Idylls of the King Alfreda Tennysona Glastonbury poczono ze witym Graalem. Niezwyka czerwonawa woda Kredowej Studni w Glastonbury (zabarwiona tak z powodu obecnoci tlenku elaza) atwo daa si skojarzy z krwi Jezusa. rdo niezwocznie przemianowano na Studni Kielicha i stwierdzono, e kolor wody jest spowodowany zawartoci kielicha Graala, ktry Jzef zakopa nieopodal. Sawn elazn pokryw szybu studni w stylu celtyckiem zaprojektowa architekt Frederick Bligh Bond po I wojnie wiatowej. Niezalenie od rozlicznych witych i arturiaskich pamitek Glastonbury (niektrych prawdziwych, innych spreparowanych) osobiste zwizki Jzefa z Arymatei z Brytani zostay o wiele lepiej potwierdzone. By to temat obrad wielu europejskich synodw, jako e Anglia potrafia potwierdz czno z chrzecijastwem na dugo przed Rzymem. Na synodzie w Pizie w 1409 r. by nawet spr, czy Jzef lub Maria Magdalena w ogle przybyli na Zachd. Byoby zdumiewajce, gdyby w tamtych czasach Koci przyzna racj zwolennikom tego pogldu.

TRADYCJA DRUIDYJSKA I KAMIE FILOZOFICZNY Widzielimy ju, e modszy syn Jezusa i Marii Magdaleny, Jzefat, ksztaci si w druidyjskim kolegium10. Instytucje edukacyjne tego rodzaju miay midzynarodow renom; w Europie byo zaledwie 60 takich kolegiw i uniwersytetw, mogcych si w sumie pochwali liczb 60 tysicy uczniw. Kapani druidyjscy nie naleeli do Kocioa celtyckiego, ale byli utrwalonym, zwartym elementem w strukturze celtyckiej spoecznoci w Galii, Brytanii i Irlandii. Opisa ich w I wieku p.n.e. niejaki Strabo mwic, e ucz si natury i filozofii moralnej"11. Dalej stwierdzi: S uwaani za najbardziej sprawiedliwych z ludzi i std te skada si w ich rce decyzje dotyczce zarwno jednostek, jak i caego ogu. Dawniej byli arbitrami podczas wojen, zdolnymi do takiego uspokojenia przeciwnikw, e ci zatrzymywali si w bitewnym szyku; czsto powierzano im rozsdzenie spraw o zbrodnie. Sycylijczyk Diodor, inny pisarz z tego okresu, opisywa druidw jako wielkich filozofw i teologw, traktowanych z wyjtkowym szacunkiem". Poza tym uwaano ich za znakomitych mw stanu i boskich przepowiadaczy przyszoci12. Pewien staroytny tekst stwierdza: Druidowie s ludmi nauki, ale te ludmi Boga, rozkoszujcymi si bezporednimi kopulacjami z boginkami i zdolnymi przemawia w ich imieniu. Mog rwnie wpywa na los ludzi, kac konsultujcym postpowa wedle odpowiednich wskazwek czy rytualnych tabu lub wskazujc dni stosowne bd nie na dane dziaanie. W pniejszych czasach Koci rzymski szuka najmniejszej sposobnoci, by potpi kapanw druidyjskich i mnichw Kocioa celtyckiego, znajdujc lad grzechu nawet w ich fryzurach. Zarwno kapani, jak i mnisi nosili dugie wosy z tyu, za golili na przodzie czasami zostawiajc wski pas nad czoem. Tworzcy si kler rzymskokatolicki mia inn tonsur: rwn opask krtkich wosw na wygolonej gowie, co symbolizowao wit koron. Wedug Rzymu celtycka fryzura bya heretyckim symbolem magw, zostaa potpiona jako tonsura Szymona Maga"13. Gdy Diodor pisa w I wieku p.n.e. o Brytach, odwoywa si do pracy greckiego pisarza Hekatajosa yjcego trzy wieki wczeniej i w zwizku z ni nazywa ich Hyperborejami" (ludmi mieszkajcymi dalej, ni siga Pnocny Wiatr [Boreasz]). Opowiada, jak bg Apollo odwiedza wityni hyperborejsk co 19 lat czas potrzebny gwiazdom na powrt na to samo miejsce". Ten astronomiczny 19-letni okres suy druidom do oblicze kalendarzowych, co potwierdza kalendarz z Coligny, znaleziony we francuskim departamencie Ain, na pnoc od Lyonu, w 1897 r. Kalendarz pokawakowana tabliczka z brzu datowana na I wiek n.e. jest najduszym dokumentem znalezionym w Galii. Na tabliczce s 62 kolejne miesice (ok. piciu lat wedug kalendarza sonecznego), z ktrych kady ma 29 lub 30 dni. Jest tam te wpleciony kalendarz ksiycowy. Trzynacie miesicy ksiycowych przypada na rok soneczny. Dni kadego miesica rnych cykli wi si ze sob, s okresy jasnoci i mroku, korzystne i niekorzystne. Kalendarz z Coligny wskazuje na znaczn kompetencj w astronomii, pokrewnej wiedzy staroytnych Babiloczykw. Astronomia miaa najistotniejsze znaczenie dla druidw, ktrzy podobno posiadali wielk wiedz o gwiazdach i ich ruchach, rozmiarach wszechwiata i Ziemi, a take o filozofii natury". Wierzyli te w reinkarnacj (wdrwk dusz) element staroytnego pitago-reizmu. Ju w VI wieku p.n.e. Pitagoras zaoy jedn z najwczeniejszych szk mistycyzmu. Tam powsta model wszechwiata oparty na heliocentryzmie, susznym zaoeniu, e Ziemia obraca si wok Soca. Ale jeszcze dugo potem, w XVI wieku, polski astronom Mikoaj Kopernik, by zagroony ekskomunik, a nawet powaniejszymi konsekwencjami za wiar w t ide. Prezentujc swoj teori sta si ofiar ataku Kocioa katolickiego, ktry gosi niepodwaalny pogld, e Ziemia jest centrum wszechwiata. Dla dawnych druidw dysponujcych zaawansowan wiedz o ciaach niebieskich sama idea wszechwiata skupionego wok Ziemi bya nie do pomylenia. Podobnie jak samarytascy magowie z epoki Kumran, druidowie praktykowali uzdrawianie i zaawansowan numerologi. W czasach Ewangelii esseczycy z Kumran interesowali si zwaszcza matematyk rzdzc prawami Kosmosu. Ich kultur zdominowaa myl pitagorejska, odziedziczona dziki magom, Zachodnim Manassytom sekcie zaoonej przez Menahema w 44 roku p.n.e. Jak widzielimy, nastpc Menahema by bliski Marii Magdalenie Szymon (Mag) Zelota, majcy wedug gnostykw wyjtkow ezoteryczn wiedz (sapientia), wykraczajc poza chrzecijastwo. Gnostyczny dokument znaleziony w Chenoboskion w Egipcie i znany jako Traktat Hermesa Trismegistusa (Trimegistosa) stwierdza:

I tak adepci stopniowo poznaj niemiertelno i wiedz o Ogdoadzie, ktry z kolei ukazuje si pod postaci Enneadu. Ogdoad (omiokrocie) to niebo gwiadziste, poza poszczeglnymi niebiosami planet, a Ennead (dziewiciokrocie) to jeszcze potniejsze niebo wszechwiata. Oddzielne niebiosa samej Ziemi nosz nazw Hebdomad" (siedmiokrocie). Wedug gnostykw niebiosa to precyzyjnie podzielone sfery otaczajce Ziemi, planety i gwiazdy. Chocia niebo byo tematem osobnej mitologii, logiczne mylenie gnostykw miao niewielki zwizek z kosmologicznymi zasadami Kocioa rzymskiego, ktry przez stulecia gosi niezmiennie, e Ziemia jest paska, a Niebo po prostu na grze"15. (Niektre szkoy sugeroway nawet, e niebo rwnie paskie jest podtrzymywane z Ziemi niewidzialnymi kolumnami.) Hermes Trismegistos to greckie neoplatoskie imi Tota, egipskiego boga, czczonego ojcazaoyciela alchemii i geometrii. Idc za naukami Platona (429-347 p.n.e.) neoplatoczycy16 utrzymywali, e ludzka myl nie wie si ze wiatem materialnym i duchowo jednostki ronie wraz z pogard ziemskich wartoci. Znaczenie Hermesa polega na tym, e jego wyjtkowa wiedza reprezentowaaby zagubion mdro Lameka" (Lamek by sidmym z kolei potomkiem Adamowego syna Kaina Ksiga Rodzaju 4, 18-22). Tak jak Noe uratowa przerne formy ycia z wielkiego potopu, tak trzej synowie Lameka, Jabal, Jubal i Tubal-Kain zachowali staroytn mdro twrczych rzemios, wyryt na dwch kamiennych kolumnach przedpotopowych filarach. Pierwszy syn by matematykiem, drugi murarzem, trzeci kowalem. Hermes odnalaz jeden z filarw i przepisa wit nauk na szmaragdow tabliczk, odziedziczon potem przez Pitagorasa, ktry odkry te drugi filar. Zwizek witej wiedzy o Kosmosie ze szmaragdow tabliczk odnajdujemy u Wolframa w Parzivalu. Graal jest kamieniem porwnywanym do szlachetnego szmaragdu". Co wicej, napis ze szmaragdowej tabliczki Hermesa widnieje na niektrych kartach tarota: Odwied wewntrzne strony ziemi; oczyciwszy si, znajdziesz ukryty kamie. Poprzez wi z tajemniczym Kamieniem Graal sta si czci alchemii nauki koncentrowania yciowych prdw i si. W czasach katolickiej inkwizycji alchemicy starannie ukrywali swoj sztuk utrzymujc, e staraj si zamieni podstawowe metale w zoto. W pojciach filozoficznych i metafizycznych alchemicy usiowali raczej dokona transformacji osoby wiatowej (oowiu) w osob owiecon duchowo (zoto). Tak jak zoto prbuje si i sprawdza w ogniu, tak ludzki duch jest prbowany w tyglu ycia a za rodek do tej iluminacji uwaano Ducha witego17 . Nic dziwnego, e t doktryn uzyskiwania przez ludzi doskonaoci za pomoc owiecenia" Koci uzna za heretyck, bowiem zastpowaa jego nauki. Tradycj Graala wywodzc si z kultury judeochrzecijaskiej porwnywano z alchemi i traktowano jako herezj. Ukryty kamie" opisano w alchemicznym Rosarium Philosophorum manier geometrii: Uczy krg z ma i niewiasty, i wycignij z tego kwadrat, a z kwadratu trjkt. Uczy okrg i bdziesz mia kamie filozofw. Graala podobnie jak kamie filozoficzny uznawano za klucz wiedzy i sum wszystkich rzeczy. W warstwie jzykowej Graal" ma rdo w celtyckim sowie gar (kamie), tak e gar-al to puchar z kamienia"18. Jak widzielimy, kapastwo Jezusa jest wzorowane na Melchizedeku (Hbr 6, 6 7)19, ktrego wizerunek znajduje si na pnocnych drzwiach katedry w Chartres. Tam, przy Drzwiach Nowicjuszy, Melchizedek jest gospodarzem Abrahama, w zgodzie z Ksig Rodzaju (14,28-20) i niesie kielich ze witego kamienia, ktry zawiera ukryt mann (duchowy pokarm/chleb powszedni). Gildia murarzy, ktra zbudowaa Chartres i inne francuskie katedry, bya nazywana Dziemi Salomona". Hiram Abiff, architekt wityni krla Salomona by hermetycznym alchemikiem, sztukmistrzem metali". Jego staroytnym poprzednikiem by Tabul-Kain (Rdz 4, 22), syn Lameka i nauczyciel wszystkich nastpnych. W wolnomularstwie Hiram Abiff jest nazywany Synem Wdowy, a w mdroci Graala ten sam epitet stale nosi Percewal. Pierwsz Wdow z rodu Graala bya Moabitka Rut (bohaterka Ksigi Rut), ktra wysza za Boaza i zostaa prababk Dawida. Jej nastpcy zwali si Synami Wdowy". Podstawowa zasada Hermesa Trismegistosa brzmi Jak na grze, tak i na dole", co wskazuje, e harmonia ziemskich proporcji reprezentuje element uniwersalny innymi sowy, e ziemskie proporcje s miertelnym wizerunkiem struktury kosmologicznej20. Od najmniejszej komrki do najrozleglejszej przestrzeni galaktycznej rzdz te same powtarzajce si prawa geometrii i rozumiano to od najdawniejszych czasw. NACZYNIE I WINOROL SANGRALA

Przedstawiony w kamieniu czy klejnocie wity Graal jest skarbnic duchowej mdroci i kosmologicznej wiedzy (oznaczajcej peni). Jako pmisek (escuele) czy drewniany talerz na chleb suy do przenoszenia eucharystycznego opatka lub Baranka Paschalnego i symbolizuje idea suby. Jako kielich zawierajcy krew Jezusa jest czysto eskim symbolem, zapisywanym pod postaci znaku naczynia, V. Chocia Graal wspiera ide chrzecijastwa, to wanie koncepcja witego naczynia sprawia, e Koci usun Graala z centralnego planu. W ujciu Kocioa wite naczynia budz pogaskie skojarzenia, hierarchowie Kocioa ku wasnej wygodzie woleli usun wszelkie wzmianki o Graalu z oficjalnych doktryn, Graal mg istnie wycznie w mitologii. W pogaskiej tradycji Graal czy si z mistycznymi kotami celtyckiej wiedzy ludowej Rogami Obfitoci, ktre wyraay tajemnic staej obfitoci pokarmw i powtrnych narodzin. Ojciec irlandzkich bogw, Dagda z Tuatha De Danaan, mia kocio, w ktrym gotowa tylko dla bohaterw. Podobnie rg Caradoka nie gotowa misa dla tchrzy. W kotle bogini Ceridweny warzono napar wielkiej wiedzy, a walijscy bogowie Matholwch i Bran mieli podobne naczynia21. Czsto zwraca si uwag na podobiestwo imienia Bran" i Bron" (Bogatego Rybaka) i sugeruje rwnoczenie, e by moe jeden pochodzi od drugiego. Naczyniem tajemnicy" staroytnych Grekw by krater wulkanu (crater to take kamienna czara do mieszania wina z wod22). W terminologii filozoficznej krater zawiera ywioy ycia; wedug Platona wiato soca. Podobnie alchemicy mieli wasne naczynie, z ktrego urodzi si Merkury, filius philosophorum (syn filozofw), boskie dziecko symbolizujce mdro naczynia macicznego, gdy samo hermetyczne naczynie nazywano onem wiedzy". Wanie ten maciczny" element tajemniczego naczynia jest tak wany w mdroci Graala. redniowieczna Litania z Loretto opisuje matk Jezusa, Mari, jako vas spirituale (naczynie duchowe). W wiedzy ezoterycznej ono jest identyfikowane z naczyniem ycia" i reprezentowane przez symbol kobiecoci V kielich. Prehistoryczne witynie z okoo 3500 roku p.n.e. cz znak V z onem Bogini Matki23. Odwrotny symbol, mskoci, to klinga lub rg, zwykle ukazywany jako miecz, chocia jego najpotniejszym wyobraeniem bya bajeczna posta Jednoroca. W Psalmie 92 (10) czytamy: Wywyszye mj rg jak u jednoroca" [tum. za Autorem]. Wraz z Lwem Judy legendarny Jednoroec pozostaje synonimiczny z namaszczon krlewsk lini Judy by pojawi si w heraldyce Szkocji. wity Graal zostaje skojarzony z naczyniem, poniewa ma zawiera wit krew Jezusa. Tak jak kratery i koty miay swoje rne tajemnice, tak i krew Jezusa (Sangral) miaa by przetrzymywana w pucharze. Ale to wanie kielich (V) Marii Magdaleny przechowa Sangrala in utero. To wanie ona zainspirowaa powstanie Dompny (Wielkiej Pani) trubadurw, ktrzy nazywali j Graalem wiata. W Parzivalu jest powiedziane o krlowej Graala, e przechowaa najwysz doskonao ziemskiego raju w caej okazaoci". W Ewangelii wedug w. Jana (15, 5) Jezus rzecze: Ja jestem krzewem winnym, wy jestecie latorolami". Psalm 80 (9) stwierdza: Winorol z Egiptu przeniose, wygnae narody, a zasadzie j"24. Lini rodow Merowingw nazywano winorol". Wedug Biblii potomkowie Izraela to winorol, linia Judy jest czsto opisywana jako ulubiony krzew Pana (Iz 5, 7). Pewne redniowieczne obrazy Jezusa pokazuj go w toczni, czemu towarzyszy napis Ja jestem prawdziwym krzewem winnym" (J 15,1). Niektre emblematy i znaki wodne Graala to kielich z kici winogron owocami i limi winoroli25. Z winogron jest wino a wino Eucharystii jest wiecznym symbolem krwi Jezusa. W oryginalnej legendzie o Graalu znajdziemy wiele odwoa do Rodziny Graala, dynastii Graala i opiekunw (lub stranikw) Graala. Rycerze templariusze z Jerozolimy byli Stranikami Sangrala. Zwizany z nim Klasztor Naszej Pani z Syjonu (patrz roz. XII) szczeglnie popiera lini merowisk i to wanie potomek Merowingw, Gotfryd z Bouillon, diuk Dolnej Lotaryngii zosta mianowany w 1099 r. Obroc Grobu witego i krlem Jerozolimy. Prawdziwa waga i znaczenie Graala polegaj na tym, e uznano go za Sangrala. Z tego wynika cig San Gral = San Graal = Saint Grail = wity Graal. Sang Ral Krlewska Krew zawarta w macicznym kielichu Marii Magdaleny. Zgodnie ze redniowieczn literatur, Graala identyfikowano z rodzin i dynasti. To wanie desposynowa winna latorol Judy" pojawia si na Zachodzie za porednictwem krwi Mesjasza. W linii Jezusa s Krlowie Rybacy i Lancelot del Acqs. Kontynuowali j Merowingowie, krlowie Francji i Stuarci, krlowie Szkocji, a byy w niej takie sawne postaci, jak Wilhelm z Gellone i Gotfryd z Bouillon. Pochodzca od brata Jezusa, Jakuba (Jzefa z Arymatei) Rodzina Graala zaoya dom Camulodu (Colchester) i ksicy dom Walii. Szczeglnie w tych liniach odznaczyli si krl Lucjusz, Coel Hen, cesarzowa Helena, Ceredik Gweldig i krl Artur. Boska spucizna Sangrala przewijaa si w krlewskich i najbardziej arystokratycznych domach Brytanii i Europy i yje do dzi.

Z tego, e winna latorol reprezentuje mesjaski rd, wynika, i winnica to miejsce bujnego rozwoju latoroli. W dwa wieki po soborze w Konstancji w 1417 r. arcybiskup Ussher z Armagh (XVIIwieczny kompilator biblijnej chronologii) komentowa ustalenia soboru. Cytowa: Natychmiast po mce Chrystusa Jzef z Arymatei... zacz uprawia Winnic Pana, to jest Angli"26. Z annaw witej genealogii i bardyjskich rodowodw wynika, e mesjaska linia Sangrala przysza do Brytanii z Galii w I wieku n.e. Rozkwita w Winnicy Pana" zostajc ksicym domem Walii, a z tego pierwszego korzenia wyroli wodzowie Gwyr-y-Gogleddu, Pnocnych ziem. Rwnolegle inna Winna Latorol" poczya si z potnymi krlami Camulodu i Silurii. Nieprzypadkowo Linus, syn Caractacusa, zosta pierwszym biskupem Rzymu. I nie jest te zbiegiem okolicznoci, e Helena (Elaine, ksiniczka Camulodu), crka brytyjskiego Coela II, wysza za m za cesarza Konstancjusza27. W ten sposb Rzym przyczy si do krlewskiej linii Judy, ktr tak bardzo chcia zdawi. Synem w. Heleny by Konstantyn Wielki. Majc w osobie matki28 celtyck chrzecijank z linii desposynes Konstantyn niebawem ogosi si prawdziwym mesjaszem, chocia przodkowie jego ojca okrutnie przeladowali ruch chrzecijaski. WITOCI GRAALA I TAROT Tajemnicza, pokryta krwi biaa wcznia, ktra zwykle towarzyszy Graalowi, ma by orem, ktre przeszyo uda Krla Rybaka. Jest identyfikowana z biblijn wczni Longinusa, ktra przebia bok Jezusa i sprawia, e spyn krwi. Ta wcznia, wraz z kielichem, mieczem i pmiskiem to witoci Zamku Graala29. Stosujc si do pierwszej katolickiej inkwizycji papiea Grzegorza IX z 1231 r. Koci potpi mdro Graala. Nie od razu otwarcie uznano j za herezj, ale wszelkie dokumenty z ni zwizane utajniono. W wyniku tego, wiedza zwizana z Graalem musiaa by wyraana w sposb skryty, zaszyfrowany, symboliczny. Signijmy do kart tarota30. Pojawiy si w XIV wieku w pnocnej Italii, Marsylii i Lyonie. Najbardziej odkrywcze prace z ostatnich lat dotyczce tarota i jego symbolicznej grafiki s gwnie dzieem amerykaskiej autorki, Margaret Starbird. Symbolika kart tarota bliska jest tradycji Graala. Cztery gwne kolory Minor Arkanw tarota (56 kart, w tym cztery figuralne, czyli dworne: krl, krlowa, rycerz i giermek) to Miecze, Kielichy, Denary i Buawy. Odpowiadaj one mieczowi, kielichowi, pmiskowi i wczni witociom Graala. Po jakim czasie przybray posta pikw, kierw, kar i trefli, czyli kolorw talii kart powszechnie uywanych dzisiaj do gry. Pik przedstawia Ostrze (mski symbol ), kiery to Kielich alternatywnego Kocioa (kobiecy symbol V), karo to znak suby (pmisek czy drewniany talerz na chleb), a trefl (symbol trwaoci rodu Dawida) uznawano za puszczajc pdy rdk Isajego. Od najdawniejszych czasw symbol i V uywano do wskazania witej jednoci alkowy pastwa modych. Mskie Ostrze i Kobiecy Kielich (sprzeczno pci) przedstawiano razem (jedno nad drugim) za pomoc znanego znaku X. Taki by pierwotny wity Znak Krzya, symbol chrztu i inicjacji, uywany na dugo przed Jezusem. Jak potwierdzaj to rkopisy znad Morza Martwego, umieszczano go na czoach osb opakujcych Jerozolim (Ez 9, 4) i symbolizowa w sanktuarium najwyszy stopie wtajemniczenia czonka wsplnoty. Pod pniejszym rzymskim wpywem wykoncypowano nowy krzy wyprostowany krzy aciski Kocioa Piotrowego, z wysoko umieszczon poprzeczn belk. Jednak chrzecijanie uprawiajcy praktyki ezoteryczne zachowali swj dawny symbol, X, traktujc krzy aciski jako oznak rzymskich tortur. I tak pierwotne X stao si w oczach Rzymu znakiem herezji. Ten heretycki znak uywany jest i dzi, wyraajc zwizek z cielesnoci i diabem. W rzeczywistoci jego znaczenie skierowane przeciw wadzy wpojono ludziom ju w szkoach, iksujc" bdy31. Chocia krzy w. Piotra uleg latynizacji, tradycja brata Piotra, Andrzeja, zachowaa oryginalne X tak wyglda krzy w. Andrzeja. Andrzeja ukrzyowano w Patras nad Morzem Czarnym, gdzie pracowa wrd Scytw, zanim ruszyli na zachd ku Kaledonii. Zosta patronem Szkocji, a jego krzy to sawny narodowy Saltire. Rzym wcale nie by uradowany tym pojawieniem si staroytnego ezoterycznego znaku, dlatego wymylono i wpojono wiernym opowiastk, jak to Andrzej zgin na krzyu w ksztacie X. Pniej stworzono kompromis znany, nie majcy zwizku z Ukrzyowaniem, nieezoteryczny, przecinajcy si w rodku krzy. Nazwano go krzyem w. Jerzego". Kult tego witego przynieli na Zachd krzyowcy. Po podpisaniu w 1846 r. konwencji genewskiej krzy w. Jerzego sta si symbolem organizacji Czerwonego Krzya jego kolory to odwrcone barwy Szwajcarii. Moc inkwizytorw papieskich wzrosa w 1252 r., gdy zezwolono na stosowanie tortur, tajne rozprawy i palenie ywcem. W Hiszpanii od 1478 r. przeladowania skierowano szczeglnie przeciwko apostatom: ydom i muzumanom. Rzymska inkwizycja papiea Pawa II przeciwko protestantom zacza si z 1542 r. Chrzecijaski podziemny strumie zachowa tosamo stosujc

tajne znaki wodne 1 symbole konturowe. Ze wzgldu na prostot znaku symbol X by szeroko uywany czasem otwarcie, a czasem w sposb zawoalowany. Na obrazie Botticellego Madonna z owocem granatu anio nosi X wyszyte na piersi. Jego Madonna z ksig ma czerwone X na piersiach, podczas gdy Dziecitko Jezus trzyma trzy miniaturowe strzay. S to ezoteryczne symbole Trzech Promieni Owiecenia" motyw hermetycznych alchemikw.

Karty tarota Sekrety tarota tkwiy w 22 kartach Major Arkanw. Karty te zwano z francuska trumfami (atutami). Sowo trumf pochodzi ze starofrancuskiego trompe, czyli 'trba', ktra obrazowo mwic rozdzielia Koci Piotrowy. Trumfy nazywano Ksig Tota", co symbolizowao sekretn wiedz. Koci rzymski potpi nisze kolory, ale wyranie zakaza trumfw, jako e uzna je za bluniercze. W kartach do gry trudno doszukiwa si aspektw antychrzecijaskich, chocia niewtpliwie byy one skierowane przeciwko krgom wadzy. Chrzecijaskie aspekty tarota wywodziy si z mdroci Graala, nie z katolicyzmu. To, e Cyganie nastpnie uywali kart tarota do wrenia, byo cakiem przypadkowe. Koci wykorzysta jednak ten drugorzdny fakt w swojej propagandzie, dziki czemu utrwalono grony image talii tarota. Wspczesne popularne karty do gry zachoway tylko jedn figur z talii tarota Gupca, czyli dokera. Nie jest to figura powana, a jednak zawsze zwycia. Signijmy do treci Pierwszego Listu do Koryntian: Pan zna myli mdrcw, e s marne. A zatem niechaj nikt z ludzi si nie chlubi; [...] (3, 20-21) Mymy gupi dla Chrystusa [...] (4, 10). Literackim przedstawieniem Gupca jest Percewal, prosty czowiek, ktry dochodzi do celu, gdy nie udaje si to wyksztaconym. Inn z waniejszych kart tarota jest Sprawiedliwo, ugwiedona Panna z dwusiecznym mieczem i szalkami wagi. To ujcie jest blisze idei dyskryminacji ni sprawiedliwoci z jednej strony demonstruje rwnowag i harmoni natury, z drugiej ostrze wadzy sdowniczej. Pierwotnie ta karta pokazywaa sabo Kocioa Graala w porwnaniu z surowoci rzymskiej inkwizycji i bya znana jako Karta Magdaleny. Inne karty zwizane z Mari Magdalen to Wiea, wiat i Moc. W tradycji Graala Wiea (lub Dom Boga) reprezentowaa Magdal-eder (Wie Trzody, jak w Ksidze Micheasza 4,8), przypominaa szachow wie. Uderzenie pioruna lub inny rodzaj niepojtego nieszczcia symbolizowao cikie pooenie ezoterycznego Kocioa wobec bezlitosnej rzymskiej hierarchii. Duch Marii przejawia si te w wiecie. Stojca lub taczca w obrbie wieca, naga lub odziana kobieta trzyma bero lub inny symbol monarchy. Ten wizerunek przywodzi na myl unoszc si wysoko, okryt wosami Magdalen w Ksidze godzin Sforzy z 1490 r. Sia to kobieta poskramiajc lwa lub podtrzymujca pknit kolumn. Niektre karty maj dwa wizerunki. Pierwszy z nich to Lew Judy, drugi Kolumna Boaza (potnego) ze wityni Salomona. I tu, i tam kobieta bya zarzdc i gwnym oparciem krlewskiej sukcesji:

I trwa bdzie twj dom i twoje krlestwo na wieki przede mn; tron twj te utwierdzony bdzie na wieki. (2 Sa 7, 16) W niektrych taliach wizerunek Graala znajdowa si na licu karty, a kobiet identyfikowano z Mari Magdalen. To obrazowao kontynuacj linii Dawida w zgodzie z Psalmem 89 (5): Na wieki utwierdz rd twj, zbudowaem na cae pokolenia tron twj"32. 15 STRANICY GRAALA RYCERZE KRZYOWCY Przez blisko 300 lat, do normandzkiego podboju Brytanii w 1066 r., francuscy Merowingowie byli formalnie spychani w niebyt. Ich linia jednak nie wymara. Natomiast o cisz wok Merowingw postara si Koci i jego posuszni historycy. Dziaali oni na rzecz pozbycia si ich z gwnej sceny. Podczas panowania Merowingowie ustalili wiele zwyczajw, ktre przetrway, mimo e zatracono gwny sens sprawowania wadzy. Jedn z merowiskich innowacji by system regionalnych wysokich urzdnikw zwanych comites (hrabiowie). Sprawowali oni wadz jako zastpcy krla. Byli kanclerzami, sdziami i dowdcami wojskowymi. Przypominali celtyckich earlw z Brytanii, chocia natura tych dwch tytularnych grup podlegaa zmianie w czasach feudalnych i obja nadanie ziemi. W XI wieku hrabiowie Flandrii i Boulogne wybili si na czoo spoecznoci flandryjskiej. Gotfryd z Bouillon (brat hrabiego Eusta-chiusza III z Boulogne) dziki powinowactwu z Merowingami (a wic z krwi Dawida1), po pierwszej krucjacie zosta tytularnym krlem Jerozolimy. Po zajciu Jerozolimy przez muzumanw zawizaa si wyprawa zainspirowana przez Piotra Eremit, ktry poprowadzi krucjat chopsk. Uczestnikami wyprawy Piotra byy rwnie kobiety i dzieci. Wikszo nie dotara do Ziemi witej. Uczestnicy tej wyprawy padli ofiar bandytw i najemnikw cesarstwa bizantyjskiego. W ezoterycznych kartach tarota Eremita (aluzja do Piotra) jest przedstawiony z latarni wskazujc drog. Po fiasku wyprawy Piotra papie Urban II zebra znakomit armi pod dowdztwem najwybitniejszych rycerzy Europy. Czuwa nad caoci mia biskup Ademar Le Puy, a na czele armii stanli Robert, diuk Normandii wraz ze Stefanem, hrabi Blois i Hugonem, hrabi Yermandois. Flamandzki kontyngent poprowadzi Robert, hrabia Flandrii. Byli tam te Eustachy, hrabia Boulogne ze swoimi brami, Gotfrydem z Bouillon i Baldwinem. Poudnie Francji reprezentowa Rajmund z Saint-Gilles, hrabia Tuluzy. W owym czasie Gotfryd z Bouillon by diukiem Dolnej Lotaryngii. Otrzyma ten tytu po sawnej matce, w. Idzie, ktra przebudowaa wielk katedr w Boulogne. Od Idy Gotfryd otrzyma zamki i ziemi Bouillon, ale zastawi cay spadek biskupowi Liege, aby mie fundusze na kampani w Ziemi witej. Zanim pierwsza wyprawa krzyowa wyruszya, Gotfryd zosta jej naczelnym wodzem i po sukcesie w 1099 r. ogoszono go krlem Jerozolimy. Wtedy wola nie uywa tytuu krla wybierajc miano Stranika Grobu witego. Z omiu krucjat, ktre cigny si a do 1291 r. i osigny Egipt, Syri i Palestyn, tylko wyprawa Gotfryda bya do pewnego stopnia skuteczna. Ale nawet i j zbrukaa krew muzumanw wyrnitych przez zwyrodniaych odakw na ulicach Jerozolimy. Jerozolima bya miastem wanym nie tylko dla ydw i chrzecijan, ale staa si trzecim witym miastem islamu (po Mekce i Medynie). Podzia i przynaleno Jerozolimy do dzisiaj jest powodem zaartych sporw. Druga wyprawa krzyowa do Edessy, prowadzona przez Ludwika VII, krla Francji i cesarza niemieckiego, Konrada III, zakoczya si fiaskiem. Sto lat po sukcesie Gotfryda Jerozolima staa si upem potnego Saladyna w 1187 r. To spowodowao trzeci wypraw prowadzon przez Filipa Augusta, krla Francji i Ryszarda Lwie Serce, krla Anglii, ale chrzecijaskim krlom nie udao si odbi witego miasta. Krucjaty czwarta i pita skupiy si na Konstantynopolu i Damiecie. Po szstej krucjacie cesarza Fryderyka II na krtko odzyskano Jerozolim, ale w 1244 r. ostatecznie utracono j na rzecz sutana Egiptu. Nastpnie Ludwik IX poprowadzi sidm 1 sm krucjat. Niewiele brakowao, by odmieni sytuacj. W 1291 r. Palestyna i Syria znalazy si pod wadz muzumanw i krucjaty si skoczyy. Podczas wypraw 2 krzyowych powstay rne zakony rycerskie, w tym Zakon z Syjonu , zaoony przez Gotfryda z Bouillon w 1099 r. Inne to Zakon Obrocw Grobu witego i templariusze. Gotfryd zmar w 1100 r., wkrtce po swoim jerozolimskim triumfie, a po nim krlem zosta modszy brat, Baldwin z Boulogne. Po osiemnastu latach Baldwina zastpi w 1118 r. kuzyn, Baldwin II (Baldwin z Le Bourg). Wedug ortodoksyjnych relacji, w tym roku powstali templariusze, jako Ubodzy Rycerze Chrystusa i wityni Salomona. Podobno zaoycielami byo dziewiciu francuskich rycerzy, ktrzy zoyli luby ubstwa, czystoci i posuszestwa. Zaprzysigli strzec Ziemi witej.

Historyk Frankw, Guillaume z Tyru napisa w szczytowym momencie krucjat (ok. 1180 r.), e zadaniem templariuszy byo strzec pielgrzymw na gocicach. Ale biorc pod uwag ogrom obowizkw jest nie do pomylenia, by dziewiciu ubogich mw mogo tego dokona nie majc do dyspozycji nowych rekrutw przed powrotem do Europy w 1128 r. W rzeczywistoci zakon wyznaczy sobie znacznie szerszy zakres obowizkw, ni przekaza Guillaume. Ci rycerze dziaali przez kilka lat, zanim, jak si uwaa, zostali zorganizowani przez Hugona z Payens i z pewnoci nie zajmowali si patrolowaniem drg. Byli to czoowi dyplomaci krlewscy w rodowisku muzumaskim i z tej racji zaprowadzali stosowne porzdki po dziaaniach niesfornych krzyowcw przeciwko bezbronnym poddanym sutana. Ju w 1114 r. biskup Chartres piszc o templariuszach nazwa ich Milice du Christi (onierze Chrystusa). Wtedy rycerze mieszkali ju w paacu Baldwina, ktry znajdowa si w meczecie na miejscu wityni krla Salomona. Gdy Baldwin przenis si do przykrytej kopu cytadeli wiey Dawida, templariusze przejli kwatery na wasno. Hugon z Payens, pierwszy wielki mistrz templariuszy, by kuzynem i wasalem hrabiego Szampanii. Jego zastpc by flamandzki rycerz Gotfryd z Saint Omer, do templariuszy nalea rwnie inny sawny rycerzem Andre z Montbard, krewny hrabiego Burgundii. W 1120 r. hrabia Andegawenii (ojciec Geoffreya Plantageneta) rwnie przyczy si do zakonu, a po nim w 1124 r. Hugo, hrabia Szampanii. Rycerzom oczywicie daleko byo do ubstwa i nie ma adnych zapiskw wiadczcych o tym, e ci wietni panowie z korzyci dla pielgrzymw patrolowali gocice nawiedzane przez Beduinw. Krlewski kronikarz, Fulko z Chartres, z pewnoci nie pokaza ich w tym wietle. Zadanie opieki nad pielgrzymami w rzeczywistoci wzio na siebie bractwo szpitala od w. Jana z Jerozolimy, joannici, pniejsi kawalerowie maltascy. Dziaajcy osobno rycerze templariusze to starannie dobrana i wyjtkowa formacja. Zoyli szczegln przysig posuszestwa nie krlowi, nie swojemu przywdcy, ale opatowi cystersw, w. Bernardowi z Clairvaux (zm. 1153 r.)3. w. Bernard by spokrewniony z hrabi Szampanii i przez niego z Hugonem z Payens. To wanie na ziemi bdcej legatem hrabiego, w Clairvaux, Bernard w 1115 r. wznis cysterski klasztor. Matk Bernarda bya Aleth, siostra wspominanego powyej Andre z Montbard, a inni rycerze zakonu, Flamandzi, zostali przez niego osobicie wybrani. Byli wrd nich: Archambaude z Saint Armand, Geoffrey Bisol, Rosal, Gondemare, Gotfryd i Payen z Montdidier. To wanie w. Bernard uratowa upadajcy szkocki Koci celtycki i odbudowa klasztor kolumbaski w Iona4. To wanie w. Bernard pierwszy tumaczy (1128 r.) wit geometri" murarzy krla Salomona i wanie on wygosi w Yezelay kazanie przed drug wypraw krzyow dla krla Ludwika VII i stu tysicy wiernych. W Yezelay staa wielka bazylika w. Marii Magdaleny i przysiga w. Bernarda skadana przez templariuszy wymagaa posuszestwa bretaskiego z zamku Marii i Marty"5. To nie przypadek, e dwunastowieczne dzieo Chretiena z Troyes, Le Conte del Graal, zadedykowano Filipowi z Alzacji, hrabiemu Flandrii. I to nie przypadek, e Chretien znalaz si pod opiek i by zachcany do swojego przedsiwzicia przez hrabin Mari i dwr Szampanii. Mdro Graala zrodzia si bezporednio w tym rodowisku pierwszych templariuszy i Parlesvaus ukazywa rycerzy jako wartownikw wielkiego witego sekretu. Parzival Wolframa uznawa !ch za Stranikw Rodziny Graala. TAJEMNICE ARKI Gboko pod jerozolimsk wityni znajdoway si wielkie stajnie Salomona, zapiecztowane i nietknite od czasw biblijnych. Niezmierzone podziemne schronienie byo opisywane przez krzyowcw jako stajnia o tak cudownych moliwociach i rozmiarach, e pomieciaby z gr 2000 koni"6. Znale i otworzy te przestronne magazyny byo pierwotn misj templariuszy, gdy wedle tego, co wiedzia w. Bernard, zawieray Ark Przymierza, ktra z kolei chronia najwikszy skarbiec Tablice wiadectwa7. Mona zapyta, dlaczego relikwie z czasw Mojesza byy obiektem takiej pilnie ukrywanej misji cysterskiego opata i kwiatu flamandzkiej szlachty. Dzisiejsze, aprobowane przez Koci pisma stwierdzaj, e tablice Mojesza zawieray dziesicioro przykaza wyrytych w kamieniu przez samego Boga jednake trudno powiedzie, by istota tych dobrze znanych zasad dyscypliny moralnej bya jak tajemnic. W rzeczywistoci tablice poszukiwane przez rycerzy zawieray duo wicej ni znane przykazania. Byy na nich Tablice wiadectwa kosmiczne rwnanie: boskie prawo liczb, miar i wag. Do mistycznej umiejtnoci odczytu tych napisw suy szyfrowy system Kabay. Dziesicioro przykaza byo czym cakiem innym. To boskie zasady dla Mojesza i caego ludu, dostarczone przez Niego samego na gr Synaj (Wj 20-30). Towarzyszya im seria ustnych zalece. Wtedy Bg rzek Mojeszowi (Wj 24, 12):

Wstp do mnie na gr i zosta tam, a dam ci tablice kamienne, zakon i przykazania, ktre napisaem, aby ich pouczy. S tu wyliczone trzy cakiem osobne pozycje: kamienne tablice, zakon, przykazania. Bg mwi: Do tej skrzyni woysz wiadectwa, ktre ci dam" (Wj 25, 16). Dalej z Ksigi Wyjcia dowiadujemy si, e gdy Mojesz zszed z gry Synaj do ludu, rozbi tablice, ktre otrzyma od Pana (Wj 32, 19). Nastpnie Bg rzek Mojeszowi (Wj 34, 1): Wyciosaj sobie dwie tablice kamienne takie jak poprzednie, a J a w y p i s z na tych tablicach sowa, ktre byy na poprzednich tablicach, ktre potuke. (podkr. Autora) Nastpnie Bg ustnie poda przykazania i rzek Mojeszowi: Sp i s z s o b i e t e s o w a ", na co Mojesz spisa... sowa przymierza dziesicioro sw" (Wj 34, 27-28) (podkr. Autora). Jest wyrana rnica midzy Tablicami wiadectwa, napisanymi przez Boga i dziesiciorgiem przykaza, spisanych przez Mojesza. Przez stulecia Koci twierdzi, e przymierze dziesiciorga przykaza byo wan czci caoci umowy, przez co prawdziwe istotne Tablice wiadectwa rozmylnie ignorowano. Od rozdziau 25 Ksigi Wyjcia s podane dokadne polecenia szczegowej budowy Arki (skrzyni). Podobnie wskazane s sposoby transportu wraz z zalecaniami co do ubioru i obuwia tragarzy i kapanw. Projekt i materiay Miejsca Najwitszego, w ktrym Arka miaa by trzymana, s dodatkowo starannie opisane, jak i budowa otarza wewntrz. Ksiga Wyjcia od rozdziau 37 do 40 podaje ponadto, jak wykonano te instrukcje, powtarzajc wszystko raz jeszcze. Nie byo miejsca na pomyk ani na odstpstwo od planu. Wszystkie roboty budowlane powierzono Besalelowi, synowi Uriego (Uriasza), synowi Chura z plemienia Judy. Gdy zbudowano Ark dokadnie wedug starotestamentowego opisu, okazao si, e bya nie tylko wycyzelowan starannie skrzyni, ale elektrycznym kondensatorem zbudowanym z drzewa akacji i wyoonym wewntrz i zewntrz zotem. Te fakty potwierdzili wielokrotnie zarwno naukowcy, jak i teologowie. Poszczeglne pytki naadowano ujemnie i dodatnio, mogy wic emitowa prd o napiciu kilkuset woltw wystarczajcym, by zabi czowieka. Uzza przekona si o tym, gdy dotkn Arki (2 Sm 6, 6-7 i i Kr 13, 9-10). Co wicej, Arka z dwoma magnetycznymi cherubami i przebagalni midzy nimi, gdzie Mojesz porozumiewa si z Bogiem (Wj 25, 22), okazuje si skutecznym urzdzeniem do transmisji dwiku. Dziesicioro przykaza byo i jest zapisane, czytane, omawiane 1 wpajane. Nigdy nie byy dla nikogo tajemnic w przeciwiestwie do Tablic wiadectwa. Te cenne tablice umieszczono w wietnie zabezpieczonej Arce, strzeonej przez Lewitw. Po obfitujcym w dramatyczne wydarzenia transporcie Arki przez Jordan i Palestyn zabra j do Syjonu (Jerozolimy) Dawid. Jego syn, krl Salomon, kaza mistrzowi murarskiemu, Hiramowi Abiffowi zbudowa wityni. Ark umieszczono w Miejscu Najwitszym. Wstp tam by zabroniony, poza rytualnymi odwiedzinami najwyszego kapana raz w roku. Z wyjtkiem przelotnych wzmianek, Biblia po raz ostatni wspomina wtedy o Arce (Skrzyni) Przymierza. Wedug pogosek Ark przeniesiono do Etiopii (Abisynii). Apokalipsa (11, 19) jednak wskazuje, e pozostaa w wityni Boga. Arka i Tablice byy uwaane w Jerozolimie za cenny skarb ale gdy Nabuchodonozor zniszczy wityni (ok. 586 r. p.n.e.), nie znalazy si na licie upw. Przed 1127 r. templariusze zakoczyli poszukiwania. Odzyskali nie tylko Ark i jej zawarto, ale i bajeczne bogactwa (zoto w sztabkach i inne ukryte skarby). Dopiero niedawno, w 1956 r., wiadectwo o jerozolimskich skarbach ujawniono w uniwersytecie w Manchesterze. Wtedy wanie zakoczono odszyfrowanie Miedzianego zwoju z Kumran. Odczytano ze, i nieprzeliczone skarby" wraz z wieloma sztabkami zota i precjozami zakopano pod wityni. Po sukcesie templariuszy w. Bernard wezwa Hugona z Payens, by stawi si na soborze w Troyes. Przewodniczy mu wysannik papiea, kardyna legat Francji. Hugon w towarzystwie rycerzy niezwocznie opucili Ziemi wit wraz ze swym znakomitym znaleziskiem. w. Bernard ogosi, e misja templariuszy zostaa uwieczona powodzeniem. Napisa: Dzieo dokonao si z nasz pomoc i rycerzy wysano w podr pod opiek hrabiego Szampanii, przez Francj i Burgundi, gdzie mona zapobiec wszelkim zaczepkom wadzy wieckiej i biskupiej8. Dwr Szampanii w Troyes by dobrze przygotowany do przyszej pracy deszyfratorskiej. Dwr od dawna sprawowa piecz nad szko bada Kabay i wiedzy ezoterycznej. Synod w Troyes odby si zgodnie z planem w 1128 r., a w. Bernard zosta oficjalnym patronem i protektorem templariuszy. Jego osobistym emblematem by ul. W owym roku templariusze na mocy krlewskiego rozkazu zyskali status zakonu midzynarodowego, a ich jerozolimska kwatera staa si urzdem stoecznego

miasta. Koci uzna templariuszy za zakon religijny, a Hugon z Payens sta si pierwszym wielkim mistrzem. Zakonny Krzy Krwi rycerzy templariuszy Na znak szczeglnego wyrnienia templariuszy uznano wojownikami mnichami. Przyznano im prawo noszenia biaych paszczy czystoci przywilej, ktrego nie otrzymaa adna inna grupa zbrojna i zobowizano do zapuszczenia brd, by odrni ich od mniejszych bractw, w ktrych rycerze golili si gadko. W 1146 r. templariuszy nagrodzi sawnym zakonnym Krzyem Krwi papie Eugeniusz III, cysters. Odmienny barw od krzya templariuszy (czerwonego na biaym) by krzy bractwa szpitala w. Jana, joannitw (srebrny na czarnym), ale tego samego ksztatu. Ich jerozolimski szpital dla pielgrzymw zosta zaoony w 1050 r., jeszcze przed krucjatami. Po upadku Akry w 1291 r., co pooyo kres wyprawom krzyowym, joannici byli zmuszeni opuci Palestyn. Udali si na Rodos i Cypr, wzbogaciwszy swe dziaania o przedsiwzicia wieckie, w tym wojskowe. Od 1530 r. stanowili zakon maltaski. Odam, ustanowiony w 1888 r., stworzy Brytyjskie Stowarzyszenie Ambulatoryjne pod wezwaniem w. Jana. Nadal uywa tej samej odznaki. Po synodzie w Troyes templariusze szybko osignli midzynarodowe znaczenie. Zaangaowali si w polityk wysokiego szczebla 1 dyplomacj wiata Zachodu, doradzali zarwno monarchom, jak 1 zgromadzeniom. Zaledwie 11 lat po synodzie, w 1139 r., papie Innocenty (kolejny cysters) uwolni ich od wszelkich zobowiza wobec jakiejkolwiek wadzy, poza posuszestwem wobec niego samego. Niezalenie od krlw, kardynaw i rzdw jedynym zwierzchnikiem zakonu by papie. Jednake jeszcze wczeniej przyznano im rozlege terytoria i znaczne tytuy wasnoci ziemi od Brytanii do Palestyny. Anglo-Saxon Chronicle stwierdza, e gdy Hugon z Payen odwiedzi angielskiego krla Henryka I, ten przywita go z wielkimi honorami i da bogate podarunki". Krl Hiszpanii, Alfons Aragoski przekaza zakonowi jedn trzeci krlestwa. Cae chrzecijastwo byo u ich stp. NOTRE DAME Wkrtce rozeszy si wieci o niewiarygodnym znalezisku templariuszy. Rycerze-zakonnicy cieszyli si powszechnym szacunkiem. Mieli jerozolimskie bogactwa, a poza tym ze wszystkich stron sypay si na nich szczodre dary. Ci, ktrzy chcieli si blisko zwiza z templariuszami, gotowi byli za to zapaci kad cen; w dziesi lat po powrocie do Europy tworzyli oni by moe najpotniejsz organizacj, jak kiedykolwiek zna wiat. Zakon wada bajecznymi wprost posiadociami, ale poszczeglni rycerze byli zobowizani do lubw ubstwa. Bez wzgldu na zajmowan pozycj kady templariusz mia obowizek zrzec si pisemnie osobistego majtku. Uczyni to nawet wielki mistrz, Hugon z Payens. A jednak synowie szlachetnych rodzin cigali zewszd, by przyczy si do zakonu, czy to jako wojownicy podczas krucjat, czy jako podrujcy ambasadorowie i polityczni doradcy. Dziki rozlegym majtnociom i bogactwom templariusze stworzyli pierwsz midzynarodow sie bankow, stali si najwikszymi finansistami Lewantu i niemal wszystkich dworw europejskich. Templariusze zapewniali sobie coraz wyszy status spoeczny, rosy rwnoczenie majtnoci i zasig dziaania cystersw. Sw. Bernard zbudowa klasztor w Clairvaux w 1115 r., a w nastpnej dekadzie powstay kolejne zaoenia cysterskie. W 25 lat po synodzie w Troyes cystersi mogli si poszczyci ponad 300 opactwami. Ale to nie koniec, bo oto lud Francji sta si wiadkiem najbardziej zdumiewajcego przejawu templariuszowskiej wiedzy o uniwersalnym rwnaniu. Horyzont miast zacz si zmienia, gdy pojawiy si wielkie katedry Notre Dame z ich majestatycznymi gotyckimi ukami. Architektura bya fenomenalna nieprawdopodobna, mwiono. Spiczaste ostrouki, jakby unoszce si nad ziemi przypory i cienko ebrowane sklepienia wzbijay si na zawrotne wysokoci, obejmujc wielkie wolne dotychczas przestrzenie. Budowle byy wysokie, ogromne, kamienne, cao natomiast sprawiaa wraenie magicznej lekkoci. Gwiazdozbir Panny i katedry Notre Dame. Na podstawie diagramu Louisa Charpentiera Wykorzystujc Tablice wiadectwa, Kosmiczne Prawo i wit geometri templariuszowscy budowniczowie wznieli najdoskonalsze wite pomniki, jakie kiedykolwiek ozdobiy chrzecijaski wiat. Przy pnocnych drzwiach Notre Dame w Chartres (Bramie Nowicjuszy) na drobnej kolumnie wyrzebiono obraz podrujcej Arki Przymierza. Napis gosi: Hic amititur Archa cedris: Tu sprawy bior bieg masz pracowa, jak stanowi Arka"9.

Idea Notre Dame" bya wycznie domen templariuszy i cystersw. Sowo gotycki" uywane w odniesieniu do stylu architektonicznego nie ma adnego zwizku z Gotami, ale pochodzi od greckiego goetik magiczne [dziaanie] (co by moe jest pokrewne staroceltyckiemu goatic wiedza botaniczna). Wszystkie katedry zbudowano mniej wicej w tym samym czasie, chocia ich wykoczenie trwao w pewnych wypadkach wiek10. Notre Dame w Paryu zaczto w 1163 r., w Chartres w 1194 r., Reims w 1211 r. i Amiens w 1221 r. Inne katedry tej samej epoki powstay w Bayeux, Abbeville, Rouen, Laon, Evreux i Etampes. W zgodzie z hermetyczn zasad jak na grze, tak i na dole"11 wszystkie plany fundamentw katedr Notre Dame powtarzaj ukad gwiazdozbioru Panny12. Mwi si, e katedra Notre Dame w Chartres stoi na najwitszym gruncie. W badaniach historii katedry najwicej zasug ma Louis Charpentier, ktrego prace i pisma w wielkim stopniu przyczyniy si do zrozumienia gotyckiej architektury. W Chartres telluryczne ziemskie prdy s najsilniejsze i ju w czasach druidyjskich uznawano bosk atmosfer tego miejsca. Chartres jest otaczane tak czci e aden krl, biskup, kardyna, kanonik, nikt nie zosta pochowany na wzgrzu katedralnym. Byo to miejsce pogaskiego kultu, prze znaczone odwiecznej Bogini Matce miejsce, do ktrego przybywali pielgrzymi na dugo przed czasami Jezusa. Pierwszy otarz wzniesiono nad Grotte des Druides, kryjc witego dolmena13 i uznawan za ono Ziemi. Jedn z najwikszych tajemnic cysterskiej architektury gotyckiej jest barwione szko okien katedr. Pojawio si na pocztku XII wieki i rwnie nagle znikno w poowie XIII. Nie widziano czego takiego nigdy przedtem i potem14. Gotyckie szko barwione nie tylko jest bardziej wietliste ni wszelkie inne, ale ma nieporwnywaln zdolno wzmocnienia blasku. Bez wzgldu na to, czy wiato na dworze jest mocne czy przygaszone, efekt wewntrz jest ten sam; takich moliwoci nie daje barwione szko pochodzce z innych szk architektonicznych. Nawet o zmierzchu gotyckie szko zachowuje swj blask. Gotyckie szko barwione ma wyjtkow moc. Zmienia szkodliwe promienie ultrafioletowe na wiato dobroczynne. Nigdy nie odkryto tajemnic jego wyrobu. Wiadomo tylko, e jest produktem hermetycznej alchemii, i nie poddao si nowoczesnym badaniom naukowym ani analizie chemicznej. Idealne szko gotyckie wykorzystywali m.in. perscy filozofowie matematycy, tacy jak Omar Khayyam. Utrzymywali, e ich metoda barwienia szka wykorzystuje Spiritus Mundi kosmiczny oddech wszechwiata. W nowoczesnym jzyku odpowiada to promieniowaniu radioaktywnemu o wysokiej energii. W gotyckich katedrach znajduje si wiele dzie sztuki opowiadajcych historie biblijne i opowieci ewangeliczne, w ktrych wiele uwagi powicono yciu Jezusa. Niektre z malowide, ktre dzi moemy oglda w katedrach, dodano po roku 1300, ale w okresie prawdziwego gotyku nie malowano Ukrzyowania. Na podstawie przedewangelicznych pism znalezionych w Jerozolimie templariusze odrzucali tak sekwencj Ukrzyowania, jak zapisano w Nowym Testamencie, i dlatego te nigdy nie przedstawiali tej sceny. W XII--wiecznym oknie z zachodniego frontonu Chartres umieszczono medalion przedstawiajcy Ukrzyowanie, ale przeniesiono go skdind i znacznie pniej zapewne z St Denis, pnocnej czci okolic Parya. Inne katedry Notre Dame odziedziczyy" okna w podobny sposb. Oprcz sztabek zota templariusze znaleli te w Jerozolimie wiele staroytnych manuskryptw po hebrajsku i syryjsku. Jak wspomniano wyej, wiele z nich napisano przed Ewangeliami, dostarczyy one relacji z pierwszej rki nie ocenzurowanych przez adn biskupi wadz. Przyjmuje si powszechnie, e wiedza tych rycerzy wykraczaa poza ortodoksyjne chrzecijastwo. Dziki tej niereglamentowanej" wiedzy mogli by pewni, e Koci bdnie interpretuje zarwno narodziny z dziewicy, jak i Zmartwychwstanie. Nie przeszkodzio to uznaniu ich za nabonych mw, cile zwizanych z cysterskimi papieami epoki. Jednak w nastpnym okresie cieszca si dotd szacunkiem wiedza templariuszy sprowadzia na nich przeladowania XIV-wiecznej inkwizycji, ktrej przewodzili wrogo wobec templariuszy nastawieni dominikanie. Wtedy to wanie chrzecijastwo rozstao si z ostatnimi pozostaociami wolnej myli. Ani wyjtkowa wiedza, ani dostp do prawdy w najmniejszym stopniu nie liczyy si dla nowych twardo-gowych aparatczykw" Rzymu. Znikny te wszelkie lady kobiecego pierwiastka w Kociele; jedyn reprezentantk tego aspektu pozostaa Maryja, matka Jezusa. Jednak poprzez przyznanie jej na wp boskiego statusu dziewicy Madonny, ktry by tak daleki od rzeczywistoci, sprowadzono j do abstraktu, nie reprezentujcego nikogo. Kocioowi nie udao si jednak cakowicie unicestwi pierwiastka kobiecego, gdy inne kobiece wiato lnio z katedr Notre Dame. Wiekowy kult Marii Magdaleny, ucielenienie Pistis Sophia, pozostaje gwnym elementem tej wiary. Pikne okno Magdaleny w Chartres ma napis goszcy: Dar nosicieli wody" (Wodnikw). Maria bya

opiekunk witego Graala i niewtpliwie tym bardziej staa si now Inspiratork Ery Wodnika wieku odnowionego intelektu, mdroci i Powszechnego Prawa Arki. BRATERSTWO TRZECIEGO STOPNIA Katedry Notre Dame i gwne budowle gotyckie byy przede wszystkim dzieem Dzieci Salomona gildii muratorw wiernej instrukcji cysterskiego zakonu w. Bernarda. wity Bernard przetumaczy tajn geometri murarzy krla Salomona, posusznych swojemu mistrzowi, Hiramowi Abiffowi i klasyfikowanych wedle wiedzy i biegoci. Salomon prosi osobicie krla Hirama z Tyru o Hirama Abiffa, architekta i kowala biegego w witej geometrii15. I chocia Tyr by sawnym centrum kultu Bogini, Hiram Abiff sta si gwnym projektantem i mistrzem murarskim przy wityni Jehowy. Dziki temu byo mu przeznaczone zosta kluczow postaci w symbolice pniejszej masonerii. Inne murarskie bractwa redniowiecznej Francji to Dzieci Ojca Soubise'a i Dzieci Mistrza Jakuba16. Gdy w XIV wieku inkwizycja pod przywdztwem dominikanw przypucia atak na templariuszy, rwnie te gildie znalazy si w niepewnej sytuacji. Praktycy sztuki muratorskiej posiadali uprzywilejowane informacje o dziaaniu witej geometrii i Powszechnego Prawa, stosownie do osignitych stopni wtajemniczenia: Ucze Towarzysz, Wyzwolony Towarzysz i Mistrz Towarzysz, co odpowiadao trzem stopniom gwnego nurtu nowoczesnego spekulatywnego wolnomularstwa. To dlatego od czasw inkwizycji i procesw templariuszy cikie przesuchania, suce wydobyciu najwaniejszych lub najtajniejszych informacji, nazywa si przesuchaniami trzeciego stopnia". Nowoczesne wolnomularstwo jak si przypuszcza ma pochodzi od redniowiecznych gildii Europy. Ma ono jednak znacznie dawniejsz proweniencj. Napisy na egipskim obelisku w Central Parku w Nowym Jorku uznano za murarskie symbole z czasw faraona Tutmozisa III (ok. 1468-1436 r. p.n.e.)17 prapradziada Mojesza. Tutmozis (potomek Tota) zaoy wpywowe tajne stowarzyszenie naukowcw i filozofw, ktrych celem byo kontynuowanie tajnych misteriw. W pniejszych czasach czonkami zakonu, zwizanymi z egipskimi terapeutami, ascetyczn spoecznoci w Kumran, byli samarytascy magowie. To wanie z Egiptu Mojesz (Echnaton18) przyj ide kultu witynnego i wpoi j Izraelitom, budujc w Syjonie Ark Przymierza. Podobnie egipskie byo samo pojcie kapastwa odziedziczone ze staroytnego Sumeru. Przed Ark Przymierza Mojesza ydowscy patriarchowie skadali hod i ofiary na prostych kamiennych otarzach na dworze podobnych do tych, ktre wznieli Noe (Rdz 8, 20) i Abraham (Rdz 22, 9). Drugi egipski obelisk ze wityni Soca (z niewiadomego powodu nazywany Ig Kleopatry przywoujc pami Kleopatry VII chocia poprzedza j o ponad tysic lat) stoi nad Tamiz w Londynie. Ma okoo 21 m wysokoci19 i way 186 ton. Oba granitowe obeliski pierwotnie byy kolumnami przy wejciu do wityni w Heliopolis, ale przeniesiono je do Aleksandrii w 12 roku p.n.e., potem do Londynu i Nowego Jorku; jeden w 1878 r., drugi w 1881 r. W zgodzie z egipsk praktyk umieszczania wolno stojcych kolumn u wejcia do wityni, Hiram Abiff wprowadzi podobne rozwizanie przed wityni Salomona w Jerozolimie. Te kolumny o okrgych kapitelach byy pokrewne elementom architektonicznym wyraajcym kult bogini Tyru i przypominay symbole podnoci powicone Asztarte w Kanaan. Kolumny jerozolimskie nazwano Jakin i Boaz (l Krl 7, 21, 2 Krn 3, 17). Puste w rodku, suyy za miejsce przechowywania zwojw archiwalnych i statutowych murar-stwa. Co wicej, chocia wityni powicono Jehowie i przeznaczono gwnie na Ark Przymierza, jej konstrukcja nie ograniczaa si do hebrajskiego pierwiastka mskiego Boga; w duej mierze wzniesiono J zgodnie z trdy ej i zawieraa jednoczenie energi mskiej i eskiej geometrii. wityni stworzono w siedem lat. Pod koniec budowy zamordowano i pochowano Hirama w pytkim grobie. Podobno mistrza niuratorw zgadzono, gdy odmwi podzielenia si tajemnicami z nieowieconymi budowniczymi. Dzisiaj symboliczne zamordowanie Hirama ma znaczce miejsce w ceremonii Trzeciego Stopnia wolnomularstwa; kandydat jest powalany i wynoszony z ciemnoci grobu przez mistrza muratorw, ktry stosuje tajny chwyt. Wspczesne wolnomularstwo dziaa raczej w sferze spekulatywnej ni czynnej, ale nawet w czasach Hirama spoeczno rzemielnikw, do ktrej nalea, miaa swoje loe, symbole i hasa. Jednym z takich symboli bya ascia, masoska kielnia, emblemat Pitagorejczykw i esseczykw. Bywa te znajdywana w rzymskich katakumbach, a wyobraenia masoskich inicjacji s uwiecznione na grobach przeladowanych Innocenti. RZE W LANGWEDOCJI Na pnocny zachd od Marsylii, nad Zatok Lwa, rozciga si stara cz Langwedocji, ktrej lud zosta w 1208 r. upomniany przez papiea, Innocentego III, za niechrzecijaskie praktyki. Nastpnego roku papieska armia w sile 30 tysicy onierzy uderzya na region. Armi dowodzi

Szymon z Montfort. Nosia ona dla niepoznaki czerwone krzye rycerzy odbywajcych krucjaty do Ziemi witej. Ale cel tej wyprawy by diametralnie rny od wypraw krzyowych. Szymon z Montfort otrzyma zadanie wytracenia ascetycznej sekty katarw, mieszkajcej w Langwedocji i bdcej wedle papiea i Ludwika III, krla Francji heretykami. Rze trwaa 35 lat i pochona dziesitki tysicy ofiar. Kulminacj wyprawy Szymona z Montfort staa si koszmarna masakra seminarium w Montsgur, gdzie ponad 200 zakadnikw wbito na pal i spalono ywcem w 1244 r.20 Wedle religijnej terminologii doktryna katarw to gnoza. Ci niezwykle uduchowieni ludzie wierzyli, e duch jest czysty, a materia zbrukana. Chocia ich przekonaniom daleko byo do ortodoksji skpego Rzymu, koszmarne obawy papiey dotyczyy czego o wiele groniejszego. Uwaano katarw za stranikw wielkiego witego skarbu, czcego si z fantastyczn, staroytn wiedz. Region langwedocki tworzy rdze ydowskiego krlestwa Septymanii z VIII wieku, rzdzonego przez potomka Merowingw, Wilhelma z Gellone. Cay obszar Langwedocji i Prowansji by wtajemniczony w dawne podania o azarzu (Szymonie Zelocie) i Marii Magdalenie, a mieszkacy uwaali Mari za Matk Graala" prawdziwego chrzecijastwa Zachodu21. Katarzy, jak templariusze, dawali wyraz swojej tolerancji wobec ydowskiej i muzumaskiej kultury i uznawali rwnouprawnienie pci22. Dlatego byli potpieni i z pasj atakowani przez katolick inkwizycj (formalnie zaoon w 1233 r.) oraz oskareni o wszelkie odmiany blunierstwa. Wbrew oskareniom osoby wezwane do zoenia zezna mwiy tylko o Kociele mioci katarw i o ich nieugitej wierze w Jezusa. Wierzyli w Boga i Ducha witego, odmawiali modlitw Pask i tworzyli wyjtkow spoeczno z wasnym systemem opieki spoecznej, szkoami dla ubogich i szpitalami. Przetumaczyli nawet Bibli na swj jzyk lange d'oc (std nazwa regionu) a niekatarska populacja rwnie korzystaa z ich altruistycznych stara. Katarzy nie byli heretykami, byli po prostu nonkonformistami, goszcymi sowo Boe bez papieskiego certyfikatu i nie potrzebowali wywiconych ksiy ani bogato zdobionych kociow katolickich ssiadw. w. Bernard orzek: adne kazania nie s bardziej chrzecijaskie ni ich, a ich przekonania s czyste". A jednak papieska armia przybya, by pod paszczykiem witej misji zetrze t spoeczno z powierzchni ziemi. Nakaz likwidacji odnosi si nie tylko do samych mistykw katarw, ale wszystkich, ktrzy ich wspierali a bya to wikszo ludu Langwedocji. Dla wspomoenia witej inkwizycji dominikascy mnisi oskaryli obywateli regionu o sprzeczne z natur praktyki seksualne. Ten zarzut doprowadzi pniej do przernych zgadywanek co do natury owych dewiacji. W istocie, owieceni mieszkacy Langwedocji praktykowali po prostu regulacj urodze. Wedle wikszoci standardw ludzi ogadzonych i owieconych katarzy byli prawdopodobnie najbardziej cywilizowanym spoeczestwem Europy, w ktrym chopcy i dziewczta mieli rwny dostp do edukacji. W owym czasie prowansalska Langwedocja nie bya czci Francji, ale niezalenym pastwem. Politycznie w najwikszym stopniu wizaa si z granic hiszpask, a wadca Tuluzy by jej zwierzchnikiem tak wyraaa si pami krlestwa Septymanii. Uczono si klasycznej literatury, filozofii i matematyki. Region by bogaty i stabilny pod wzgldem handlowym ale wszystko to miao si zmieni w 1209 r., gdy onierze papiescy pojawili si u podna Pirenejw. W zwizku z nazw langwedockiego centrum, Albi, okrutna kampania zyskaa krucjaty przeciwko albigensom". Ze wszystkich kultw religijnych rozkwitych w redniowieczu kataryzm by najmniej grony. Fakt, e katarzy znali szczegln staroytn wiedz, sam w sobie nie by rewelacj; wadcy Septymanii23 zaoyli Akademi Judaistyczn ponad cztery wieki wczeniej. Lecz katarzy byli te znanymi adeptami okultystycznego symbolizmu Kabay, sztuki majcej znaczenie dla templariuszy, ktrzy wedle przekazw przetransportowali Ark i swoje jerozolimskie mienie do tego regionu. W Rzymie kwito przekonanie, e katarzy s w posiadaniu wielkiego skarbu znaczcego wicej pod wzgldem historycznym ni korzenie chrzecijastwa, std wyprowadzono wniosek, e Tablice wiadectwa i jerozolimskie manuskrypty z epoki Ewangelii musz by ukryte w Langwedocji. Ponadto prowansalskie legendy z I wieku zawieraj mdro Graala. Koci w Rennes-leChateau powicono w 1059 r. Marii Magdalenie, a lud regionu uzna rzymsk interpretacj Ukrzyowania za oszustwo. Podobnie jak templariusze katarzy nie zamierzali uzna za prawdziwe twierdzenia, e Jezus umar na krzyu. Chocia rytua katarw sam w sobie nie stanowi adnego zagroenia, w Rzymie zakadano jednak, e sekta ma dostp do wanych wiadomoci, ktre mog rozbi w puch podstawowe zaoenia ortodoksyjnego Kocioa rzymskiego. Dla zdesperowanego, fanatycznego reimu istniao tylko jedno rozwizanie. Pado haso: Zabijcie ich wszystkich!" [w penym brzmieniu: Zabijcie ich wszystkich, a Bg rozpozna swoich"].

Rennes-de-Chateau spyno krwi, zginy tysice mieszkacw, miasto zrwnano z ziemi. Skarbu jednak nie odnaleziono. Koci zastanawia si, czy przeniesiono go w trakcie napaci, czy moe nadal spoczywa gdzie, nie odkryty. Tak czy inaczej jego kltwa zawisa nad papieem i niebezpieczestwa nie udao si zaegna. Rycerze templariusze znali odpowied i po rzezi w Langwedocji ich przeznaczeniem byo sta si ofiarami podobnego ataku. PRZELADOWANIA TEMPLARIUSZY Pseudokrucjata zakoczya si w 1244 r. Szedziesit dwa lata pniej papie Klemens V i krl Filip IV mogli podj kampani przeciwko templariuszom, by dotrze do tajemniczego skarbu. Do 1306 r. Zakon Jerozolimski sta si niekwestionowan potg, tak e Filip IV, krl Francji spoglda na z obaw. Obawy potgowa fakt, e krl by zaduony u rycerzy zakonnikw, by bankrutem. Poza tym lka si ich ezoterycznej i politycznej potgi, zdajc sobie spraw, e jest znacznie wiksza ni jego wasna. Uzyskawszy poparcie papiea Filip rozpocz przeladowania rycerzy we Francji, udao mu si te wyeliminowa zakon w innych krajach. Rycerzy aresztowano we Francji, lecz przy pnocnej granicy ze Szkocj papieska bulla bya nieskuteczna, a to dlatego e krl Robert Bruce I i cay szkocki nard oboono ekskomunik za wystpienie zbrojne przeciwko ziciowi Filipa, Edwardowi II, krlowi Anglii24. Do 1306 r. templariusze dziaali bez papieskich ingerencji w wewntrzne sprawy zakonu, ale Filipowi udao si to zmieni. Po watykaskim edykcie zabraniajcym opodatkowania kleru francuski krl doprowadzi do porwania i morderstwa papiea Bonifacego VIII. Jego nastpca, Benedykt XI, zosta niebawem zgadzony w bardzo tajemniczych okolicznociach. W 1305 r. zastpi go kandydat Filipa, Bertrand z Goth, arcybiskup Bordeaux, jako papie przyj imi Klemensa V. Majc podporzdkowanego, zalenego finansowo papiea Filip IV przedstawi list oskare wobec templariuszy. Najatwiej byo zarzuci im herezj, gdy powszechnie wiedziano, i rycerze zakonni nie wyznaj ortodoksyjnego pogldu na Ukrzyowanie i nie nosz prostego aciskiego krzya. Poza tym wiedziano, e dyplomacja i interesy cz ich z ydami, gnostykami i muzumanami. W pitek 13 padziernika 1307 r. oprawcy Filipa uderzyli. Templariuszy pojmano w caej Francji. Winiw przesuchiwano, torturowano i palono na stosie. Opaconych wiadkw wzywano do zoenia zezna przeciwko zakonowi i pozyskano doprawdy niesychane wprost wiadectwa. Templariuszy oskarono o wiele praktyk, uznanych za ohydne, w tym nekromancj, homoseksualizm, aborcje, blunierstwa i czarn magi. Po zoeniu zezna, bez wzgldu na to, czy byy wynikiem przekupstwa czy wymuszenia, wiadkowie znikali bez ladu. Pomimo zastosowania takich rodkw krl nie osign gwnego celu, gdy Arka i skarb pozostay poza jego zasigiem. ^ego sugusi przeczesywali Szampani i Langwedocj wzdu i wszerz ~~ tymczasem obiekt ich poszukiwa przez cay ten czas by ukryty w Podziemiach skarbca w Paryu. W owym czasie wielkim mistrzem Zakonu by Jakub z Molay. Spodziewajc si zdrady papiea Klemensa V, ktry by pionkiem krla Filipa, Molay wysa skarb na osiemnastu galerach z La Rochelle. Wikszo popyna do Szkocji25, Filip nie wiedzia o tym, pochonity by bowiem negocjacjami z innymi monarchami w sprawie cigania templariuszy poza Francj. Krl w 1312 r. zmusi papiea Klemensa V do wyjcia Zakonu spod prawa, w dwa lata pniej Jakub z Molay zosta spalony na stosie. Edward II nie chcia przeladowa templariuszy poza Francj, ale jako zi Filipa by w trudnej sytuacji. Otrzymawszy jednoznaczne instrukcje od papiea postpi zgodnie z zasadami inkwizycji. Wielu templariuszy aresztowano we Francji, ich ziemi i wasno skonfiskowano i nastpnie przekazano joannitom. Jednake w Szkocji sprawy przybray inny obrt. Tam cakowicie zignorowano papiesk bull. Na dugo wczeniej, w 1128 r., Hugon z Payens spotka si po raz pierwszy z krlem Szkocji, Dawidem I, niebawem po synodzie w Troyes, a w. Bernard z Clairvaux poczy Koci celtycki ze swoim zamonym zakonem cystersw. Krl Dawid nada Hugonowi i jego rycerzom ziemie Ballantradoch, przy Zatoce Forth (obecnie wie Tempie), a potem ustanowi ich siedzib przy South Esk. Zakon cieszy si opiek i wsparciem nastpnych krlw, szczeglnie Williama Lwa. Znaczne posiadoci przekazano rycerzom zakonu zwaszcza wok Lothians i Aberdeen templariusze dostali te na wasno posiadoci w Ayr i zachodniej Szkocji. Liczna formacja rycerzy-zakonnikw walczya pod Black-burne w 1314 r., po czym zyskali na znaczeniu w Lorne i Argyll. Od czasw Roberta Bruce'a I kady Bruce i nastpca Stuartw by od urodzenia templariuszem, przez co szkocka linia krlewska miaa nie tylko kapanw-krlw, ale rycerzy-kapanw-krlw. Dzisiejsze podrczniki historii i encyklopedie prawie jednogonie stwierdzaj, e templariusze wyginli w pierwszej dekadzie XIV wieku. Myl si. Rycerski Bojowy Zakon wityni w Jerozolimie (w

odrnieniu od zaoonych pniej masoskich templariuszy) nadal kwit zarwno w kontynentalnej Europie, jak i w Szkocji. 16 POWSTANIE DOMU STEWARTOW PROTOPLASCI: BANKO I LADY MAKBET Niebawem wkroczymy w wiat krlewskiego domu Stewartw, od czasw Merowingw najbardziej znaczcej dynastii w linii desposynes. Wczeniej jednak naszkicujemy pokrtce to historyczne. Pochodzenie Stewartw byo czciowo szkockie, czciowo bretoskie. Jedn z najwaniejszych postaci w historii szkockiej linii by Bako, tan Lochebar z XI wieku. Od czasw, w ktrych Kenneth Mac Alpin zjednoczy Piktw i Szkotw w 844 r., krlowie Szkotw hodowali piktyjskiej tradycji dziedzictwa tanw. Chocia Szkoci dziedziczyli tytuy krlewskie w Unii mskiej, tradycja Piktw stanowia o przyznawaniu korony w linii eskiej: piktyjska ksiniczka wychodzia za m za szkockiego krla. W ten sposb utrzymywano status quo. Dziedziczenie nie ograniczao si do jednej linii. Krlw wybierano z gry spord synw, bratankw i kuzynw z rwnolegych linii wychodzcych ze Wsplnego rda. Owym rdem by krl Kenneth. Tablica 15, "Pierwsi krlowie Szkotw", wskazuje, jak dziaa system tanistyczny, i tytu krla zyskiway na przemian to jedna, to druga linia. Wielk korzyci tego wybirczego ustalenia byo to, e nieletni nigdy nie zyskiwali korony, co miao miejsce pniej (ku uszczerbkowi Szkocji), s y zaniechano stosowania tego systemu. Po prawie 200 latach naprzemiennego krlowania potomkw dwch linii szkockich, zgodnie z zasadami tanistycznego dziedziczenia, wybuch zaarty spr, gdy tradycj zama Malcolm II. Zamiast przekaza koron modszemu kuzynowi, Boede'owi z Duff (Dubh), zdecydowa, e to jego potomek powinien odziedziczy tytu. Problem polega na tym, e Malcolm nie mia synw. Ale mia trzy crki. Bethoc, najstarsza, bya on Crinana, arcykapana Uwiconej Rodziny w. Kolumby1. Jak i sam w. Kolumba, Crinan pochodzi z krlewskiej rodziny irlandzkiej, Tir Conaill. Druga crka Malcolma, Donada, bya on Findlecha MacRory'ego, mormaera z Moray; podczas gdy Olith, najmodsza, wysza za Sigurda II, ksicia nordyckiego i j aria (earla) Orkadw. Dodatkowa komplikacja polegaa na tym, e siostra krla Malcolma, Dunclina, bya on Kennetha z Lochaber, ktry dziki tanistycznej strukturze by drugim w szeregu do korony jako kuzyn Boedego z linii Kennetha MacAlpina. Wszyscy synowie z wymienionych maestw ubiegali si o koron po mierci Malcolma w 1034 r. Najwicej praw do sukcesji mia syn Duncliny, Bako, tan Lochaber. Niemniej jednak w zgodnie z yczeniem Malcolma na tron jako krl Duncan I wstpi syn jego najstarszej crki, Bethoki. Bdc rwnie synem i dziedzicznym nastpc arcykapana Crinana (zamordowanego przez wikingw w 1045 r.) Duncan sta si pierwszym kapanem krlem Szkocji, w stylu wczeniejszych Merowingw galijskich. Ta idea monarchy, rwnoczenie suzerena i religijnego patriarchy, stanowia od tej pory rdze kultury Szkotw. Przed mierci Malcolma wybucha rewolta przeciwko planowanej sukcesji, wzniecona przez Gruoch, crk tana Boedego z Duff. Krl Malcolm zabi Boedego, za jego spadkobierczyni, lady Gruoch, miaa znaczce prawo do tronu, zgodnie z zasadami tanistycznymi. Utworzya zaciek opozycj przeciwko krlowi, ten nakaza wic zgadzi J^j maonka, Gillacomgena z Moray. Gruoch (brzemienna w owym czasie) schronia si pod opiek swojego kuzyna, Makbeta, syna Gonady i Findlaecha. Wkrtce potem, w 1032 r., wysza za m za swojego opiekuna, stajc si w ten sposb lady Makbet. Kiedy Malcolm II zmar w 1034 r., lady Gruoch przekonaa Makbeta, by zada sukcesji po kuzynie, Duncanie. Nie ona jedna Przeciwna bya Duncanowi. Ju wczeniej wybuchay zamieszki, na ktrych czele stawali wodzowie klanw. Nawet Bako, kapitan w subie Duncana, nie potrafi zdusi wrzenia. Zwoano wic rad wojenn, na ktrej Makbetowi przyznano wadz nad wojskami krla i tam gdzie inni zawiedli, on osign powodzenie zmusiwszy uczestnikw rebelii do posuchu. Dziki temu Makbet zyska wiksz popularno ni krl. Podsycio to ambicje lady Makbet, ktra twierdzia, e korona jest w zasigu rki maonka. Ale co si stao z krlem Duncanem? Brak jednoznacznych danych ustpi w 1040 r., ale nie jest wci jasne, w jakich okolicznociach. Wedug niektrych rde historycznych zabito go w burdzie w Bothnagowan (Pitgaveny, ok. Elgin), podczas gdy w literaturze romantycznej znajdujemy opis jego morderstwa w zamku Makbeta. Tak czy inaczej, Makbet zosta krlem ziem pooonych na poudnie i zachd od Tay, podczas gdy jego kuzyn, Thorfinn z Caithness (syn Olith i Sigurda), wada reszt Szkocji.

Przez 17 lat Makbet rzdzi sprawiedliwie krlestwem, a jego ona bya pani tumnie odwiedzanego dworu. Jednake wczeniej tan Bako z Lochaber usiowa odzyska koron dla syna Duncana, Malcolma Canmore'a, ksicia Cumbrii. Podczas ktni Makbet ci dwch synw Baka, potem urzdzi zasadzk na samego Baka i jego najstarszego syna, Fleance'a. Wybucha walka, w ktrej zgin Bako, ale Fleance uciek do zamku ksicia Gruffyda ap Llewelyna z Gwyned-du (pnocno-zachodnia Walia). Tam zosta mem crki Gruffyda, Nesty, z ktr przez jaki czas przebywa w Walii. Po jego mierci Nesta wysza za m za Osberna Fitza Richarda z Leon. Podczas rzdw Makbeta Malcolm nie rezygnowa ze swoich roszcze. Zyska wsparcie Thorfinna i w 1057 r. ich poczone armie zmusiy do odwrotu Makbeta pod Lumphanan. W obliczu cakowitej klski lady Gruoch Makbet popenia samobjstwo. Wkrtce potem zosta zabity Makbet. Thorfinn rwnie zgin w bitwie i wdowa po nim, Ingibjorga, bya zmuszona wyj za Malcolma Canmore'a. Mimo zwycistwa Malcolm nie wstpi natychmiast na tron, gdy stronnictwo Makbeta utrzymao wadz i umiecio na tronie syna lady Gruoch, Lulacha (z jej pierwszego maestwa z Gillacomgenem). Jednake kilka miesicy pniej Lulach zosta zabity pod Strathbogie i w 1058 r. ogoszono krlem Szkotw Malcolma II Canmore'a2. Relacje o Makbecie, lady Makbet i Banku z rzadka budziy zainteresowanie historykw. Natomiast dziki znakomitej sztuce Williama Szekspira opartej na Chronicles of Englande, Scotlande i Irleande pira Rapheala Holinsheda (zm. 1580 r.). bohaterowie tych wydarze znani s do dzi na caym wiecie. Makbet Szekspira zosta napisany sze wiekw po historycznych wydarzeniach. W przepowiedni trzech wiedm, otwierajcej utwr, dramatopisarz zawar opis tego, co nastpio, a co on sam zna z przekazw historycznych. W sztuce wiedmy informuj Makbeta, e bdzie krlem. Mwi te Bankowi, e chocia nigdy nie bdzie rzdzi, spodzi przyszych krlw. Tak si te stao. PIERWSI STEWARCI Imi Stewart" pochodzi od tytuu steward (marszaek dworu krlewskiego) uywanego w XIIIwiecznej Szkocji. Dawni Stewar-towie zostali krlami Szkocji w 1371 r. i krlewska ga przyja francuskie znieksztacenie imienia Stuart" (podobnie jak pozostae gazie rodu). Stewartowie wywodzili swe pochodzenie od Baka z Lochaber, a poprzez tego szlachetnego tana od krla Alpina (ojca Kennetha I) i s wymieniani we wszelkich genealogiach (powrcimy do tej sprawy w pniejszym rozdziale). Wiadomo te, e Stuarci to potomkowie XI-wiecznych seneszeli Dol z Bretanii3. Szkocka linia szczyci si pochodzeniem od Arymatejczyka, a linia bretoska jest dziedzicem samego Chrystusa, przez Krlw Rybakw. Przedszkockim antenatem linii bretoskiej by Alan, seneszel Dol i Dinan, wspczesny Bankowi i Makbetowi w pierwszej poowie XI wieku. Synami Alana byli Alan i Flaald (dziedziczni marszakowie stewardowie dworu Dol) i Rhiwallon (wadca Dol). Pierworodny syn, Alan (Alanus Siniscallus) by dowdc podczas pierwszej krucjaty i pojawia si w Cartulary of St Florent jako dobroczyca tego opactwa. Jego brat, Flaald (Fledaldus) by baronem St Florent i oeni si z Avelin, crk Arnulfa, pana Hesdin z Flandrii. Trzeci brat, Rhiwallon, sta si opatem St Florent de Saumur w 1082 r. Niektre rejestry herbowe uznaj Avelin za on syna Flaalda, Alana, ale jest to niezgodne z prawd4. Alanowi Fitz Flaaldowi z urodzenia nalea si tytu z Hestin", odziedziczony po matce, Avelinie (Avie). W Cartulary of St George stwierdzono, e bya ju w wieku odpowiednim do zampjcia, gdy jej ojciec podarowa angielskie dobra temu klasztorowi w 1094 r. Gdy Arnulf (brat hrabiego Enguerranda z Hestin) przyczy si do wyprawy krzyowej w 1090 r., Aveline zostaa jego zastpczyni i spadkobierczyni w Anglii. Przybraa miano Domina de Norton, a jej syn to Alan Fitz Flaald z Hestin, baron Oswestry za rzdw krla Henryka I. Alan oeni si z Adeliz,crk szeryfa Warine'a z Shropshire5, przez co w stosownym czasie odziedziczy ten urzd. Zaoy te klasztor Sporle w Norfolk jako komrk St Saumur. Mapa 11 - Szkocja

Synami seneszela byli William i Jordan Fitz Alan. William otrzyma tytuy Oswestry i Shropshire po mierci kuzyna, Alana; po nim nastpili Fitzalanowie, earlowie Arundel. Jordan przej dziedziczny tytu marszaka dworu Dol, a take ziemie Tuxford, Burton i Warsop w Anglii. Alan mia te crk, Emm, ktra wysza za m za Waltera, tana Lochaber syna Fleance'a (syna Baka) i ksinej Nesty z Gwyneddu. Ich syn, Alan z Lochaber, oeni si z kuzynk, Adelin z Oswestry, crk Alana Fitza Flaalda. Oni z kolei byli rodzicami Waltera Fitza Alana (zm. 1177 r.), ktry sta si pierwszym najwyszym marszakiem dworu Szkocji.

Niektre publikowane tablice genealogiczne Stewartw mylnie identyfikuj Waltera, najwyszego marszaka dworu, z jego dziadkiem, Walterem, tanem Lochaber. Bd powsta z powodu alternatywnej formy imienia Alana, Flan", std skojarzenie z Fleance'em, synem Baka6. W rzeczywistoci to Walter Fitz Alan zosta mianowany wielkim marszakiem dworu krla Szkotw, Dawida I (1124-1153). Walter pojawi si w Szkocji koo 1138 r. i krl Dawid I nada mu ziemi w Renfrewshire i Wschodnim Lothian. Zostawszy wielkim marszakiem dworu Szkocji Walter uzyska najwysz z nadawanych godnoci i sta si rwnie kanclerzem podatkw skarbowych. To std wanie w herbie Stuartw pojawi si Fess Chequey (szachownica w rodkowej partii herbu). Szachownica reprezentuje blat stou uywanego do obliczania pienidzy, z czego pochodzi termin Exchequer, jakim okrela si angielskie Ministerstwo Skarbu. Podczas rzdw wnuka Dawida, Malcolma IV, Walter zaoy klunicki klasztor w Paisley i zosta mianowany dowdc krlewskiej armii. W 1164 r. wybrzee Renfrew stao si miejscem inwazji 160 okrtw wojennych budowanych na wzr odzi wikingw, a nalecych do potnego Somerleda, tana Isles (wysp szkockich). Na pokadach byo ponad 6000 dnych podboju wojownikw, lecz gdy tylko zeszli na brzeg, zostali pobici przez znacznie skromniejsze siy rycerzy domu Waltera. W bibliotece kolegium Corpus Christi, Cambridge, jest manuskrypt mnicha Williama z Glasgow, ktry by naocznym wiadkiem bitwy pod Renfrew w 1164 r. Stwierdza on, e Somerled pad w piewszej fazie walki, po czym najedcy zostali wytraceni w bez rzezi. Bitwa ta jest rwnie opisana w Chronicles of Man, Chronicles of Holyrood i Chronicles of Melrose. Ze wszystkich szkockich krlw mody Malcolm IV (znany jako Bezenny) by najsabszy, co udowodni wydajc z dawna cenione terytoria Cumbrii Henrykowi II, krlowi Anglii. Nastpnie w wieku 14 lat uda si zagranic i spdzi tam wikszo pozostaych 10 at ycia. Z korzyci wic dla Szkocji marszaek Walter kierowa sprawami politycznymi, wojskowymi i finansowymi w zastpstwie krla. Malcolma IV zastpi w 1165 r. jego brat William (Wilhelm); mia znacznie silniejszy charakter i zyska przydomek Lew. Wkrtce po koronacji, w 1174 r., usiowa odzyska od Henryka II pod Alnwick Nortumberland i Cumberland. Tymczasem krl Anglii zosta mem Eleonory Akwitaskiej (byej ony Ludwika VII, krla Francji). Ich synowie (z aprobat Eleonory) stanli w sporze po stronie Williama, krla Szkocji, a przeciwko ojcu. W bitwie William zosta pobity i wzity do niewoli, po czym by zmuszony podpisa traktat z Falaise, uznajcy krla Anglii za Lorda Paramounta (pierwszego lorda) Szkocji. Od tej pory William przebywa w areszcie. Ster rzdw po raz kolejny znalaz si w rkach marszaka Waltera. Herb wielkiego marszaka Szkocji Walter Fitz Alan zmar w 1177 r. Zastpi go syn, Alan, drugi wielki marszaek dworu. W 1189 r. Alan przyczy si do drugiej krucjaty z synem i nastpc Henryka II, Ryszardem Lwie Serce. Przed wypraw do Ziemi witej krl Ryszard ogosi, e uwaa traktat z Falaise za niewany i przyzna Szkocji prawo do niepodlegoci. Marszaek Alan zmar w 1204 r., a jego syn, Walter, zosta trzecim wielkim marszakiem dworu u boku syna i nastpcy Williama, Aleksandra II. Ten Walter pierwszy uy miana Stewart" i wynis klasztor Paisley do godnoci opactwa w 1219 r. Do 1230 r. by kanclerzem i najwyszym sdzi na pnoc od Form. W owym czasie nordyccy najedcy kolejny raz zagrozili Szkocji. W 1263 r. flota norweskiego krla Haakona pojawia si w Cludeside. Zostaa pobita podczas bitwy pod Larges przez szkockie wojska dowodzone przez Aleksandra Stewarta, ktremu w nagrod nadano lordostwo Galloway. Krl Aleksander III oeni si z Magorzat, crk Henryka III Plantageneta i aby utrzyma pokj z krlem Norwegii, ich crka, ksiniczka Magorzata Szkocka, wysza za przyszego krla Eryka II. Na nieszczcie umara niebawem w trakcie poogu dwa lata przed mierci ojca, ktry nie pozostawi po sobie synw. Znaczyo to, e jedyn dziedziczk krlestwa Szkocji bya wnuczka Aleksandra, Dziewica Norwegii majca wtedy zaledwie 3 lata. I tak pity wielki marszaek dworu, sir James (syn Aleksandra Stewarta) zosta regentem Szkocji. Szkoci obawiali si wtedy, e ich lud moe znale si pod panowaniem Norwegii. Biskup Glasgow uda si do wuja Dziewicy Norwegii, Edwarda I, krla Anglii, po rad w tej sprawie ale biorc pod uwag zakusy Plantagenetw wobec Szkocji, odpowied mona byo atwo przewidzie. Edward zasugerowa, e Dziewica Norwegii powinna wyj za jego syna, Edwarda Caernavrona i nastpnie wychowywa si na dworze angielskim. Od tego momentu Edward I uwaa swoj sugesti za rwnoznaczn z zarczynami. Szkoci jednak nie uwaali tego rozstrzygnicia za ostateczne. Cztery lata pniej zdecydowano na Wszelki wypadek przywie z powrotem mod dziedziczk do Szkocji. We wrzeniu 1290 r. Magorzata, siedmioletnia krlowa Szkocji wyruszya statkiem do swojej domeny lecz zmara nagle, w tajem-Uczych okolicznociach, gdy tylko dotara do Orkadw. Pomimo stara

sir Jamesa Stewarta na rzecz utrzymania pokoju po niespodziewanej mierci Magorzaty wybucha wojna o sukcesj i niepodlego, tora pustoszya Szkocj przez wiele lat. ROBERT BRUCE I Trzema gwnymi konkurentami do schedy po Magorzacie byli John Comyn (potomek krla Donalda Bana), John Balliol (pochodzcy od ksicia Dawida, earla Huntingdonu) i Robert Bruce, pan Annendale (rwnie potomek ksicia Dawida). Bruce by pocztkowo faworytem, ale Edward II ogosi si Lordem Paramountem Szkocji ze wzgldu na planowany lub syna. Uzyska od kilku szkockich panw prawo rozstrzygania sporw i po politycznych manewrach przej kontrol nad kluczowymi fortecami kraju. Potem ze specjalnie wyznaczonym komitetem, ktry nazwa najmdrszymi w Anglii", dokona wyboru. Rada Plantagenetw upieraa si, e nowy krl Szkocji musi by posuszny wobec krla Anglii. Robert Bruce zosta wysunity przez samych Szkotw, ale odmwi podporzdkowania si Edwardowi, stwierdzajc: Jeli potrafi posi to krlestwo moc mego prawa i wiernej przysigi, to zacnie i sprawiedliwie. Ale jeli nie, to sigajc po ono krlestwo dla siebie, nigdy nie zni si do niewolnictwa. John Balliol natomiast przysta na proponowane warunki, uczyniono go wic krlem. Zoy wymagan przysig: Ja, John, krl Szkocji, bd tobie wierny i posuszny, Edwardzie, z aski Boga krlu Anglii, szlachetny i najwyszy panie krlestwa Szkocji, ktre przyjmuj dziki twojej asce. Balliol zyska tron w 1292 r. Wielkim marszakiem dworu by wwczas nadal sir James Stewart. Sir James by zwolennikiem Roberta Bruce'a i zagorzaym przeciwnikiem krla Edwarda i Johna Balliola. Edward nakaza Balliolowi dostarczy pienidzy i onierzy dla angielskiej armii. To posunicie popchno wielu do zbrojnego oporu. Na czele zbuntowanych stan urodzony w Paisley rycerz, sir William Wallace. Pocztkowo dziki poparciu Jamesa Stewarta Wal-lace osiga sukcesy. Edward zoy Balliola z tronu i sam zacz rzdzi krajem. Wallace zwyciy w 1297 r. pod Stirling. Po tym zwycistwie ogoszono go Stranikiem Szkocji. Rok pniej pod Falkirk ucznicy Edwarda pokonali Williama Wallace'a. W 1305 i zosta pojmany i stracony przez Anglikw, ktrzy wbili jego gow na pal przy Mocie Londyskim, a pokawakowane ciao rozesali do szkockich miast i i ziem na pnocy. Na czele niepokornych Szkotw stan nowy przywdca. By nim pniejszy Robert Bruce I, najstarszy syn Roberta Bruce'a. Wbrew Plantagenetom Szkoci w 1306 r. doprowadzili do koronacji Roberta Bruce'a syna. Gdy w 1314 r. Edward najecha Szkocj, Bruce pobi go pod Bannockburn i ogosi niepodlego kraju? KRLEWSKI DOM STEWARTW Sir James Stewart zmar w trzy lata po koronacji Bruce'a I. Na stanowisku zastpi go syn, Walter Stewart, szsty wielki marszaek dworu. Walter dowodzi lewym skrzydem szkockiej armii pod Bannockburn i zosta pasowany na rycerza na polu bitwy. W 1315 r. Walter Stewart oeni si z crk krla Bruce'a I, Marjorie. Kilka miesicy potem Robert uda si do Irlandii, zostawiajc Waltera jako regenta Szkocji. Marjorie zmara na skutek wypadku podczas jazdy konnej, zaledwie w rok po lubie. Bya brzemienna, jej syna, Roberta uratowano stosujc cesarskie cicie. Robert zosta sidmym wielkim marszakiem dworu. Do dziewitnastego roku ycia by regentem syna Bruce'a, krla Dawida II. Dawid osign odpowiedni wiek w 1341 r. Niebawem Edward III Plantagenet rozpocz wojn stuletni z Francj. Dawid stan po stronie Francji, ale zosta pokonany i pojmany przez Anglikw pod Nevill's Cross w 1346 r. By przetrzymywany w areszcie przez jedenacie lat. Przez ten czas wielki Marszaek Robert rzdzi Szkocj. Krl Dawid zosta uwolniony w 1357 r., po tym jak zoy Edwardowi III pewne obietnice. Zwracajc si do szkockiego parlamentu Dawid owiadczy, e w razie gdyby zmar bezpotomnie, korona Szkocji przejdzie na krlw Anglii. Odpowied czonkw zgromadzenia bya jednoznaczna: Tak dugo jak ktokolwiek z nas zdoa udwign bro, nigdy nie pozwolimy Anglikom rzdzi nami". Od tej pory Dawid by w pogardzie Szkotw i gdy zmar w 1371 r. nie zostawiajc dziedzica, lud zdecydowa si sam wybra jego nastpc. Tylko jeden czowiek mg nim zosta czowiek, ktry rzdzi Szkocj od lat, a ktrego antenaci byli zastpcami krlw przez sze generacji. By to Robert Stewart, szsty wielki marszaek dworu. 26 marca 1371 r. krl Robert II zaoy krlewski dom Stewartw. Po raz pierwszy od szstego wieku, od Artura mac Aedana z Dalriadii, kluczowe linie Brytanii i Europy sploty si w szkockim domu krlewskim i staroytne dziedzictwo Stewartw spenio si. 17 WIEK RYCERSTWA

WOJNA I CZARNA MIER Wiek czternasty to okres wielkich zaburze i oglnego bezadu w Brytanii i kontynentalnej Europie. Bya to epoka nie tylko dugotrwaych i wyniszczajcych wojen, ale te epidemii, z ktrych jedna zabraa ycie prawie trzydziestu procent populacji Anglii. W drugiej poowi XIII wieku Szkoci byli stale nkani przez dom Plantagenetw, ale w 1314 r. Robert Bruce I pokona angielskich najedcw pod Bannockburn. W nastpstwie tego wydarzenia Edward II w 1328 r. uzna formalnie niepodlego Szkocji podpisujc traktat z Northampton. Wkrtce potem Anglia znalaza si w stanie wojny z Francj. Iskr, ktra rozniecia poar, by spr midzy Edwardem II i francuskim krlem, ktrego Edward (rwnie diuk Akwitanii) by wasalem. Edward odmwi uznania wadzy francuskiej korony nad swoimi dobrami we Francji, na co krl, Karol IV, zaj mu w 1324 r. pewne ziemie w Gaskonii. W odwecie Edward zagrozi zerwaniem stosunkw handlowych z Flandri i zawiza sojusz z diukiem Burgundii. Edward I by mem siostry francuskiego krla, Izabelli, ktra z powodu tego sporu staa si tak niepopularna w Anglii, e w 1325 r. bya zmuszona powrci do Francji. Tam wraz ze swoim angielskim Kochankiem, Rogerem Mortimerem, earlem March, spiskowali w celu falenia i zamordowania Edwarda II w 1327 r. Rok pniej zmar ostatni z Kapetyngw Karol IV. Tron obj jego kuzyn, diuk Walezjusz, ktry jako Filip VI, zapocztkowa now dynasti. Ale do spadku Filipa roci sobie prawo nowy krl Anglii, Edward III. Gdy jego ojciec zgin z rki skrytobjcy (kierowanego przez matk nastpcy tronu), Edward ogosi, e bdc wnukiem ojca Izabelli, Filipa V, sam jest prawowitym krlem Francji. W 1330 r. Edward III rozkaza straci Mortimera, a Izabell odesa do klasztoru. W 1346 r. zabra swoich ucznikw do Crecy, gdzie zwarte szeregi francuskiego rycerstwa zginy pod gradem strza. Tak zacza si wojna stuletnia. Na domiar zego Angli w 1348 r. spustoszya czarna mier. To wanie wwczas, w dobie chaosu wojny i zarazy zrodzi si wiek rycerstwa". Wedle podania, pewnego razu w 1348 r. krl Edward zauway, e dworzanie miej si z hrabiny Salisbury, ktra zgubia w ich obecnoci podwizk. Edward podnis zgub i zaoy sobie na nog mwic: Honi soit qui mai y pense (Haba temu, kto widzi w tym co zego"). Ten epizodzik przyczyni si do powstania Orderu Podwizki, a przypadkowy komentarz krla sta si jego dewiz (bywa te bdnie tumaczony: Zo temu, kto le myli"). Edward, ktrego turniejowe eskapady zyskay szerok saw, wybra dwudziestu czterech rycerzy, stali si oni czonkami Kapituy Orderu. Romantyczne podania o Okrgym Stole krla Artura byy dla niego wzorem rycerskiej rwnoci. Ustalono kodeks, wedug ktrego rycerze byli zobowizani do suenia Bogu i krlowi, do walki o swoje dobre imi i honor dam. Najstarszym synem Edwarda III by ksi Walii, nazwany pniej przez historykw Czarnym Ksiciem z powodu koloru zbroi. Pod Crecy zdoby trzy pira wraz z dewiz Ich dien (su), ktra od tej pory staa si zawoaniem ksit Walii. Przez osiem lat Czarny Ksi zarzdza Akwitani. Sprawowa rzdy silnej rki i wzbudza strach. Natomiast w Anglii cieszy si opini wzorowego rycerza, uwaano go za wzorzec do naladowania, jego postawa wniosa powiew czystego romantyzmu w ponury okres dugotrwaych wojen i chorb. ROMANSE ARTURIASKIE Legendy o krlu Arturze, na ktrych wzorowa si wiek rycerskoci", maj niewiele wsplnego z historycznym Arturem celtyckim rd Ri (najwyszym krlem) i warlordem ktrego wojownicy zdobyli gron reputacj w VI wieku. To mdro Graala wprowadzia Artura w wiata rampy" redniowiecza, w legendach przypisano jego rycerzom prowadzenie poszukiwa witego naczynia. Wic gdy zaoono kapitu Orderu Podwizki, rycerzy Artura uwspczeniono" i stali si opancerzonymi" galantami i bohaterami dnia. Wielki dbowy Okrgy St z ery Plantagenetw (5,5 metra rednicy i tona wagi) znajduje si obecnie w wielkim holu winchesterskiego zamku. Badania radiochronologiczne pozwoliy ustali, e pochodzi on z okresu panowania Henryka III (1216-1272), za jego symboliczne arturiaskie malunki s pniejsze, zapewne powstay z epoce Tudorw (Henryka VIII). W poprzednim rozdziale1 przedstawilimy ju historycznego Artura. Obecnie zajmiemy si legend Artura. To wanie w legendarny Artur tak zainspirowa wiek rycerskoci"; znamy wic raczej tego Artura, ktry narodzi si okoo 1147 r. wraz z romansow Historia Regum Britanniae Geoffreya z Monmouth. Geoffrey przenis Artura mac Aedana z Dalriadii w rodowisko West Country, zamieni Gwyr-Llewa, duxa Caruele w Gorloisa, diuka Kornwalii, wymyli Utera Pendragona i wprowadzi przerne wtki, by odpowiaday wymogom epoki feudalnej. Jednym z najbardziej romansowych elementw by magiczny miecz Artura, Caliburn, wykuty na wyspie Awalon. W 1155 r. poeta z Jersey, Robert Wace, stworzy Roman de Brut (romans o Brutusie). Bya to wierszowana wersja Historii Geoffreya, oparta na ludowym podaniu. Wedug niej cywilizacj w Brytanii

zaoy w 1130 r. p.n.e. Brutus2 i garstka uchodcw z Troi. Egzemplarz poematu Wace'a, w ktrym znalaza si pierwsza wzmianka o rycerzach Okrgego Stou, przedstawiono Eleonorze Akwitaskiej. W tym znaczcym dziele Geoffreyowa krlowa Guanhumara3 przybiera bardziej odpowiednie imi Gwynefry (z celtyckiego Gwen-hwyfar, jasny duch), a or Artura, Caliburn, nazwany jest Ekskalibor"4. Okoo 1190 r. ksidz z Worcestershire, Layamon, skompilowa angielsk wersj poematu Wace'a, ale wczeniej Francja wydaa bardziej ekscytujcy romans. Jego autorem by Chretien z Troyes, ktrego protektork bya Maria, hrabina Szampanii. Chretien dokona transformacji barwnej legendy o Arturze w utwr pod wszelkimi Wzgldami romantyczny i da Gwynefrze bardziej poetyczne imi Ginewra". Cykl piciu poczonych ze sob tematycznie opowieci pojawi si okoo 1175 r., a w opowieci o Lancelocie le Chevalier de la Charrette Kamaalot po raz pierwszy staje si krlewskim dworem. Chretien obraca si w arystokratycznych krgach i taka opowie jak jego Yvain le Chevalier au Lion byy oparte na wielu szlachetnych postaciach z Leon yjcych midzy VI a XI wiekiem. Herb hrabiw Leon d'Acqs (lub d'Ak) mia czarnego lwa na zotym polu, std rd ten zwano Rycerzami Lwa". W tym wanie stadium pisarze kontynentalnej Europy zaczli czy literatur arturiask z mdroci witego Graala. Na yczenie hrabiego Alzacji, Filipa, Chretien rozpocz synn opowie o Percewalu, le Conte del Graal (historia Graala). Chretien umar podczas pracy nad tym dzieem, dokoczyli je inni. Nastpnym na arturiaskiej scenie by burgundzki poeta Robert z Boron. Do jego poematw z lat dziewidziesitych XII wieku zalicza si Joseph d'Arimathie Roman l'Estoire dou Saint Graal. Jednake w przeciwiestwie do opowieci Chretiena o Sangralu akcja romansu autorstwa Roberta nie bya wspczesna krlowi Arturowi. Zasadniczo toczya si w okresie ycia Jzefa z Arymatei. Mniej wicej z tej samej epoki pochodzi anonimowy manuskrypt pod tytuem Perlesvaus. To dzieo ma rdo templariuszowskie i gosi, e Jzef z Arymatei by stryjecznym dziadkiem Percewala. Wtedy okoo 1200 r. pojawia si opowie Parzival, szczegowa i szeroka relacja o Rodzinie Graala, napisana przez bawarskiego rycerza, Wolframa von Eschenbach. Krl Artur zosta peniej sportretowany w serii piciu opowieci z okresu 1215-1235 znanej jako Wulgata. Napisane przez cysteria-skich mnichw dzieo powicone byo synowi Lancelota, Galaadowi, ktrego matk bya crka Krla Rybaka, Elaine le Corbenic. Postaci centraln tego utworu by take najwspanialszy rycerz Artura Percewal. W Wulgacie Ekskalibor tak jak u Wace'a jest mieczem Artura, przetrwa te wtek otrzymania ora od Pani Jeziora. W tym stadium opowie o Arturze wycigajcym miecz z kamiennego kowada nie ma adnego zwizku z Ekskaliborem. To z kolei wtek zaczerpnity z cakiem innego wtku Merlina Roberta z Boron. Dopiero w XIX wieku Ekskalibor i kamie spotykaj si ze sob. W tym okresie krl Artur nie cieszy si wielkim rozgosem w Brytanii Pojawia si na kartach takich dzie jak XIIl-wieczna Black Book of Carmarthen. Geoffrey z Monmouth utrzymywa, e walijskie miasto Carmarthen zostao nazwane po Merlinie (Caer Myrddin siedziba Merlina). W rzeczywistoci nazwa nie ma adnego zwizku z Merlinem, ale pochodzi od rzymskiego miana osady, Castra Maridunum. Angielski poemat Arthour and Merlin pojawi si pod koniec pierwszej dekady XIII wieku. Z Walii (ok. 1300 r.)v pochodzi Book of Taliesein, w ktrej Artur przedstawiony jest w scenerii nadnaturalnego Tamtego wiata. Pojawia si on te w White Book of Rhydderch (ok. 1325 r.) i Red Book of Hergst (ok. 1400 r.). Walijskie Triads odwoyway si kilkakrotnie do Artura, jak i Four Branches of the Mabinogi, ktre w XIX wieku przetumaczya na angielski lady Charlotte Guest pod zmienionym tytuem The Mabinogion. Dopiero w XV wieku okoo 800 lat po czasach historycznego Artura wszystkie legendy przyjy oglnie znany dzisiaj ksztat. Nastpio to w zbiorze utworw sir Thomasa Malory'ego z Warwick-shire. Wydrukowano je w 1485 r. pod tytuem Le Morte d'Arthur. Jedna z pierwszych ksiek wydrukowanych przez Williama Caxtona to arturiaski cykl Malory'ego, standardowe dzieo chocia naley stwierdzi, e w adnym wypadku nie bya to oryginalna opowie. Zamwia j Magorzata Beaufort z Somerset, matka krla Henryka VII. Rwnie w tym samym okresie Uter i Artur zaczli pojawia si w nowo sporzdzonych genealogiach a by ku temu pewien wany powd. Gdy Henryk VII (syn Edmunda Tudora z Richmond) zagarn bezprawnie tron Plantagenetw Ryszarda III, jego jedynym tytuem do sukcesji byo pochodzenie matki, praprawnuczki Edwarda III. By ukaza swoje tudorowskie pochodzenie w korzystnym wietle, Henryk zamwi nowe genealogie demonstrujce imponujcy rodowd, sigajcy ksicego domu Walii. Jednake szykujc te tablice specjalici d

genealogii postarali si zamieci w nich co niezwykego, nadzwyczajnego, to dlatego nagle w przewietnej linii kornwalijskiej Pojawili si Uter Pendragon i Artur. Sawne opowieci Malory'ego byy kompilacj najbardziej popular-nych poda z rnych rde. Wprowadzono na scen wszystkie znane Postaci i by zadowoli Henryka Tudora, Kamaalot zlokalizowano w Winchester, w Hampshire. Stare opowieci znacznie rozwinito 1 dodano wiele nowych wtkw. Jednym z najistotniejszych by miosny zwizek Lancelota z Ginewr. Rycerskie zasady odgryway wiodc rol w utworze Malory'ego, chocia on sam by znanym przestpc, wizionym za kradzie, gwat, przywaszczenie byda, dugi, wymuszanie i usiowanie zabjstwa diuka Buckingham. W latach 1451-1470 kilkakrotnie przebywa w wizieniach Coleshill, Colchester, Ludgate, Newgate i londyskiej Tower. Malory umieci Artura w gbokim redniowieczu, a wszystkie postaci utraciy swoje celtyckie jestestwo na rzecz lnicych zbroi. Dzieo nosio tytu The Whole Book of King Arthur and his Noble Knights ofthe Round Table (tak zatytuowana bya ostatnia opowie cyklu). Na ca ksig skadao si osiem legend: Opowie o krlu Arturze, Szlachetne opowieci o krlu Arturze i cesarzu Lucjuszu, Szlachetna opowie o sir Lancelocie z Jeziora, Opowie o sir Garecie, Opowie o sir Tristramie z Lyonesse, Opowie o Sangralu, Opowie o sir Lancelocie i krlowej Ginewrze, Najaoniejsza opowie o mierci Artura. Od czasw Thomasa Malory'ego legendy arturiaskie stay si integraln czci brytyjskiego dziedzictwa. Przeyy wielki renesans w epoce z XIX-wiecznego romantyzmu, ktry by nurtem nacjonalistycznym, wynikajcym z wiktoriaskiej nostalgii za utraconym zotym wiekiem. Poeta lord Tennyson napisa sawne Idylls of the Kings, a tematy arturiaskie pojawiy si w znakomitych malowidach prerafaelitw. WESOA ANGLIA Niespokojne czasy czsto nazywano wiekiem, ktry widzia rozkwit, jak mwiono, wesoej Anglii". To okrelenie przetrwao mimo surowych warunkw ycia owej epoki. W rzeczywistoci trudno nazwa Angli tego okresu weso". cilej biorc to okrelenie [ang. Merrie] wie si z Mari [ang. Mary] Jakubow (w. Mari Cygank), ktra przybya w 44 roku n.e. do zachodniej Europy wraz z Mari Magdalen. W Anglii w czasach redniowiecza obok uwielbienia Magdaleny rozwin si szeroko kult Marii Cyganki. Angielski wariant jej imienia Mary (oparty na greckiej odmianie) pochodzi od hebrajskiego Miriam, i, jak widzielimy, ma zwizek z morzem (ac. mare) i generalnie z wod. W rezultacie Mari Cygank identyfikowano z bogini Afrodyt, zrodzon z piany morskiej". w. Maria Jakubow (ona Kleofasa w Ewangelii wedug w. Jana _ 19, 25) bya kapank z I wieku i czasami okrelano j jako Mari Egipcjank. Jej przysiga lubna bya nazywana Merrie co czciowo jest nawizaniem do egipskiego imienia Mery (ukochana). Std prawdopodobnie pochodzi angielski czasownik to marry = bra lub. Poza doktryn katolick uwaa si, e Duch wity jest rodzaju eskiego i zawsze kojarzono go z wod. Czsto symbolizowana znakiem rybiego ogona w. Maria bya pierwotnie merri-maid (syren) i przypisywano jej znaczce imi Marina (z morza, morska). Jest portretowana obok Marii Magdaleny (la Dopmna delAquae) w oknie kocioa w. Marii w Paryu. Jako Marianna (Maid Marian) jest wielbiona w legendach o Robin Hoodzie, podczas gdy wcielenie Marii Magdaleny pojawia si w celtyckiej tradycji jako Morrigana (Wielka Krlowa), wadczyni Losu (ang. Fate) Morgana le Faye. Czsto postacie Marii s mylone, jako e obie maj bliskie zwizki z Prowansj i morzem. Na pocztku chrzecijastwa cesarz Konstantyn zabroni czczenia Marii Cyganki, ale jej kult przetrwa i przenikn do Anglii przez Hiszpani. Maria Jakubow (Kleofas) wyldowaa w Ratis (pniejsze Saint Maries de la Mer) wraz z Mari Magdalen i Mari (Helen) Salome co opisuj Dzieje Magdaleny i staroytna MS History of England w archiwach watykaskich. Jej najbardziej znaczcym elementem bya muszla, przedstawiona wyrazicie jako podkrelenie statusu Afrodyty w Narodzinach Wenus Botticellego. Nawet dzisiaj pielgrzymi udajcy si do Compostela, do domniemanego grobu w. Jakuba w Santiago, nios muszelki, ktre uwaane s za afrodyzjaki. Maria Cyganka wita nierzdnica i obiekt kultu mioci bya rytualnie portretowana przez Anglosasw jako Majowa Krlowa", a jej tancerze, Mary's Men (ludzie Marii) nadal wykonuj swoje rytuay podczas wiejskich wit angielskich (nosz znieksztacone miano Morris Men). Inn pozostaoci po Mary's Men to Merrie Men (weseli zbje) z angielskich lasw. SZKOCJA I GRAAL Wiele szkockich rodzin, ktrym czsto przypisuje si pochodzenie norrnandzkie, faktycznie wywodzi si z Flandrii5. Ich przodkw zachcano do emigracji do Szkocji w XII i XIII wieku za rzdw Dawida I, Malcolma IV i Williama (Wilhelma) Lwa. Prowadzono polityk celowego osadnictwa,

poniewa Flamandowie mieli dowiadczenie w handlu, rolnictwie i budowie miast. Zupenie nie przypominao to wrogiej inwazji Normanw na Angli. Takie rodziny jak Balliol, Bruce, Comyn, Douglas, Fleming, Graham, Hay Lindsay i wiele innych maj swoje korzenie we Flandrii. W ostatnich latach znakomite dogbne badania na tym polu przeprowadzi historyk heraldyki, Beryl Platts. W redniowiecznej Szkocji byo niewiele liczcych si Normanw, a rodzin, ktra dosza tam do wielkich zaszczytw od XI wieku, byli St Clairowie. Henri z St Claire bra udzia w wyprawie krzyowej z Gotfrydem z Bouillon (dlatego nazwany jest Henrykiem Krzyowcem). Ponad dwa wieki pniej jego potomek rwnie Henri z St Claire by dowdc rycerzy templariuszy podczas bitwy pod Bannockbum. St Clairowie (ktrzy z czasem przybrali miano Sinclairowie, earlowie Caithness) pochodzili z dwch stron od wikingw przez diukw Normandii i jarlw (earlw) Orkadw. Po zniszczeniu przez inkwizycj templariuszy i ich siedziby w Szkocji St Clairowie zostali ambasadorami Szkocji w Anglii i we Francji. Henri z St Claire (syn Henryka Krzyowca) by tajnym radc. Jego siostra Richilda wesza w rodzin Chaumontw, spokrewnion z Hugonem z Payens, pierwszym wielkim mistrzem templariuszy6. Spucizna templariuszy wrd St Clairw jest szczeglnie widoczna w Rolin, poudniowych okolicach Edynburga, w pobliu dawnego templariuszowskiego centrum w Ballantradoch. Tu we wsi Rolin stoi XV-wieczna kaplica Rosslyn. Na pierwszy rzut oka przypomina miniaturow gotyck katedr, ze spiczasto zakoczonymi oknami i wspinajcymi si przyporami, zakoczonymi ozdobnymi sterczynami. Jednake po bliszej lustracji dostrzega si dziwne poczenie stylw normandzkiego, celtyckiego i gotyckiego. St Clairowie otrzymali w 1057 r. baronostwo Rolin od Malcolma III Canmore'a, a w nastpnym wieku zbudowali w pobliu zamek. Powiada si, e w gbi zapiecztowanych komr nadal spoczywaj niektre skarby templariuszy sprowadzone z Francji podczas katolickiej inkwizycji7. Gdy flota templariuszy w 1307 r. odbia od brzegw Bretanii, wikszo statkw i ich cenne adunki popyny do Szkocji przez Irlandi i zachodnie wyspy8. Niektre uday si do Portugalii, gdzie templariusze zostali Zakonem Chrystusowym. Sawny portugalski eglarz Vasco da Gama, ktry pierwszy opyn Przyldek Dobrej Nadziei w drodze do Indii w 1497 r., by rycerzem Chrystusowym. Wczeniej ksi Henryk eglarz. (1394-1460) by wielkim mistrzem zakonu. Szkocja przyja te templariuszy uciekajcych z Anglii. Ich kwater gwn byo Tempie, na poudnie od Fleet Street, w Londynie. Od XIV wieku w tym miejscu mieciy si dwie izby sdu Inner Tempie i Middle Tempie. W pobliu stoi XII-wieczny okrgy koci templariuszy. Tempie Bar, przejcie z Westminsteru do City, znajduje si midzy Fleet Street i Strandem. Od kiedy Rolin stao si wasnoci St Clairw, chowano tam wybinych czonkw tej rodziny poza Rosabelle, on barona Henryka Krzyowca. Rosabelle utona w morzu, pozostawiwszy ponure wspomnienie. Utrwali je sir Walter Scott w XIX wieku. W Pieni ostatniego minstrela zapisa: I kady Sinclair tu spoczywa, Ze wiec, ksig, biciem w dzwon, Lecz morskie tonie hucz wci I dzikie wichry pie zawodz O mierci piknej Rosabelle. Za dawnych czasw baronowie St Clair z Rolin zaliczani byli do najznakomitszych rodw szlacheckich Szkocji, byli najbliszymi wsppracownikami krla. W XIII wieku sir William St Claire by szeryfem Edynburga, Lothian, Linlithgow i Dumfries, zosta ponadto mianowany najwyszym sdzi Galloway. Poza tym krl Aleksander III wyznaczy go do roli opiekuna nastpcy tronu Szkocji. Po mierci Roberta Bruce'a I w 1329 r. pniejszy sir William St Clair, biskup Dunkeld wyruszy z sercem Bruce'a w srebrnej szkatuce9. Wraz z sir Jakubem Douglasem i dwoma innym rycerzami mia pochowa szkatuk w Jerozolimie. Jednake gdy rycerze dotarli do Andaluzji w poudniowej Hiszpanii, drog zagrodzia im kawaleria Maurw. Dzielni rycerze niewiele mylc runli na przewaajce siy potnego wroga, walka nie trwaa dugo, rycerze polegli. Jednak Maurowie pozostali pod tak wielkim wraeniem rycerskiej odwagi, e odesali szkatuk do Szkocji. Serce Bruce'a pochowano w opactwie Melrose, ktre ma wielkie templariuszowskie i cysterskie tradycje. Wanie potomek Williama Sinclaira, earl Caithness, wielki admira i kanclerz Szkocji, zbudowa kaplic Rosslyn w 1446 r. Rodzina St Clair (przyja nazwisko Sinclair pod koniec XIII wieku) zyskaa tymczasem godno stranikw krlw Sangrala (krlewskiej krwi) w Szkocji. Pi lat wczeniej krl Jakub II Stewart wyznaczy te Williama na stanowisko dziedzicznego patrona i protektora szkockich muratorw. Nie byli to wolnomularze spekulatywni, ale dziaajcy, pracowali w kamieniu,

korzystajc z matematyki i geometrii architektonicznej. Dziki temu William mg pozyska najlepszych rzemielnikw i budowniczych w kraju. Fundamenty pod Rosslyn pooono w 1450 r. Kaplic ukoczy w 1486 r. syn Williama, Olivier. Miaa ona by czci wielkiej kolegiaty, ale reszty budowli nigdy nie wzniesiono (zachoway si jedynie fundamenty). Kaplica jest dzi w znakomitym stanie i nadal jest uywana zgodnie z przeznaczeniem. Budynek ma 10,7 na 21 m, a dach siga 13,4 m wysokoci. Kilkaset kamiennych rzeb zdobi ciany i sklepienie. Przedstawiaj biblijne opowieci, zawieraj wiele murarskich symboli i elementw ikonografii templariuszy. Jest tam do woli mieczy, kompasw, kielni, ktownikw, motkw, a take przerne wizerunki wityni krla Salomona. Kaplica Rosslyn jest niezwykym wizualnym i duchowym doznaniem dla zwiedzajcych. Historyk i biograf, Andrew Sinclair, napisa wiele o historii Rosslyn i Sinclairw, w tym szczegow relacj o transatlantyckiej podry floty nalecej do tej rodziny w 1398 r. na dugo przed tzw. odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Rzeby w kaplicy poza sfer odniesie ezoterycznych i judaistycznych maj te przesanie chrzecijaskie odnajdujemy tu wiele chrzecijaskich znakw i symboli. Ale to jeszcze nie wszystko: stale trafiamy i na lady islamskie. Cao jest za zagadkowo ujta w pogaskie ramy wijcych si wy, smokw i gstych drzew. Wszdzie spoza kamiennego poszycia kolumn i ukw wyglda dzikie oblicze Zielonego Czowieka symbol wiecznych si ziemi i cyklu ycia. A wszystko to spowija niezliczona rozmaito owocw, zi, lici, przypraw, kwiatw, latoroli i herbowych rolin tego rajskiego ogrodu. Przebadawszy centymetr po centymetrze Rosslyn moemy stwierdzi, e kaplica jest prawdopodobnie najbardziej ekstrawagancko ozdobionym kocioem w kraju przy czym aden z kamiennych wizerunkw nie jest okazem sztuki dla sztuki. Kada rzeba ma swj cel. Wszystkie cz si ze sob w harmonijn cao, pomimo tylu tak rnych wtkw i konotacji. Odnosimy wraenie, e kompozycj rzdzi magia. Rosslyn jest idealn kaplic witego Graala, a idea mistycznych poszukiwa jest wszechobecna w jej wystroju. Rycerze templariusze byli Stranikami Rodziny Graala, a tarcza St Clair ma obkowany czarny krzy na srebrnym polu, co znaczy, e ten, kto j nosi, jest rycerzem Graala. Nazwa SaintClair" pochodzi od aciskiego Sanctus Clarus (Ziemia wita). Jak widzielimy wczeniej, ezoteryczny kobiecy symbol V reprezentuje Kielich ycia, podczas gdy jego mski odpowiednik symbolizuje Ostrze mskoci. Poczone jeden nad drugim (X) wskazuj Jedno, a ich karbowane lub obkowane linie oznaczaj Pokolenie. Std te obkowany (engrailed) krzy wskazuje wite Pokolenie. obkowany krzy St Clair W symbolice Graala dziedzictwo Mesjasza jest oznaczone eskim Kielichem, ktremu towarzyszy mskie Ostrze. W Rosslyn i w innych miejscach w Szkocji rzebienia na murach i grobowce rycerzy Graala nosz podwjny emblemat. Ma on posta Kielicha na wysokiej nce z czark skierowan ku grze. Znak rokrzyowcw obecny w czarce (pod postaci fleur-de-lys) wskazuje, e vas-uterus zawiera krew Jezusa. Obok figuruje Ostrze w postaci miecza. KAMIE PRZEZNACZENIA Rycerze Graaa i templariusze nie tylko byli Stranikami Sangrala Stewartw w Szkocji, ale stali si te opiekunami Kamienia Przeznaczenia (Kamienia ze Scone). Ten najwitszy ze szkockich skarbw sprowadzi do Szkocji z Irlandii Fergus Mr mac Erk, pierwszy krl Dariadii (V wiek), a do Irlandii dotar z Judei okoo 586 r. p.n.e. wita relikwia podobno jest Kamieniem Przymierza znanym jako poduszka Jakuba" (Rdz 28, 18-20), na ktrej w Betel Jakub zoy gow i ujrza drabin sigajc do nieba. We nie Bg obieca Jakubowi, e jego nasienie wyda licznych krlw ktrzy z czasem utworz lini idc do Dawida.

Miecz i Kielich witego Graala Gdy ydzi byli przeladowani przez Nabuchodonozora, wadc Babilonii, Mataniasz, syn krla Jozjasza (i nastpca Dawida w bezporedniej linii) zosta krlem Judei. W 589 r. wstpi na tron pod imieniem Sedecjasza. Dwa lata pniej Jerozolima pada pod naporem wojsk Nabuchodonozora, a Sedecjasza zabrano do Babilonu i olepiono (Jr 39, 6-7; 52 10-11). Jego synw zamordowano, ale crka Tamar przedostaa si do Irlandii (przez Egipt i Hiszpani) przy pomocy proroka Jeremiasza. Sprowadzi on te namaszczony Kamie Przymierza, ktry sta si znany jako Lia Fail (Kamie Przeznaczenia)10. Po acinie nazwano go Saxum Fatale.

Ksiniczka Tamar (Teamhair) daa imi Tarze, siedzibie najwyszych krlw Irlandii, i wysza za m za Ard Ri (najwyszego krla) Eochaida, przodka Ugaina Mar (Ugaina Wielkiego). W cigu tysica lat potomkowie Eochaida byli koronowani przed witym Kamieniem. Spucizna irlandzka nastpnie przeniosa si do Szkocji, gdzie relikwia Judei staa si znakiem krlw Dariadii. Krl Kenneth I MacAlpin (844-859) przenis Kamie do opactwa Scone, gdy zczy Szkotw i Piktw. Od czasw krla Sedecjusza do czasw Williama Lwa (zm. 1214) przed Kamieniem Przeznaczenia odbyo si blisko sto koronacji. Ogosiwszy si w 1296 roku najwyszym wadc Szkocji Edward I ukrad kamie bdcy w jego mniemaniu Kamieniem Przeznaczenia. Faktycznie zabra blok piaskowca z drzwi klasztoru, ktry od tamtej pory spoczywa pod tronem koronacyjnym w opactwie westminsterskim. Blok ma wymiary 66 x 28 cm i way okoo 152 kg. Krlewska piecz dawnych Szkotw wiadczy o innych rozmiarach gazu koronacyjnego. Blok w Westminster nie moe wic by witym Kamieniem Przeznaczenia to nic wicej jak tylko zabytek redniowiecznej murarki z czasw krla Edwarda I. Prawdziwy Kamie Przeznaczenia jest pono mniejszy, zaokrglony przez natur i ma to by czarny bazalt pokryty inskrypcjami, a nie rcznie ciosany piaskowiec. Zosta ukryty przez cysterskiego opata Scone w 1296 r. i od tamtej pory spoczywa w nieznanym miejscu. Kolumbaska tradycja powiada, e ukrywajc Kamie opat przepowiedzia, i pewnego dnia Micha" otrzyma z powrotem swoje dziedzictwo. 11 Naley z uwag odnotowa, i znak X, tak znienawidzony przez Koci rzymski , by identyfikowany 12 od czasw starotestamentowych z archanioem Michaem (Melchizedekiem) . Spadek w. Michaa to kapaska dynastia sadokitw13 majca znaczcy udzia w kontynuacji linii Mesjasza14. Zwizek w. Andrzeja z saltire jest spraw pniejsz. Nic dziwnego, e szkockie wadze nigdy nie usioway odzyska faszywego kamienia z Anglii. Nawet Robert Bruce I odmwi przyjcia go w traktacie z Northampton w 1328 r. A gdy pewni modzi Szkoci na Boe Narodzenie 1950 r. wyjli kamie z Westminsteru i przewieli przez granic, niezwocznie zwrcono go do Londynu bez adnych sprzeciww. W zwizku z prawdziwym Kamieniem wielebny J. MacKay Nimmo z kocioa Sw. Kolumby w Dundee stwierdzi: Gdy Szkocja odzyska samorzdno, Kamie powrci... Do tej pory bdziemy strzegli tego staroytnego symbolu naszej narodowej tosamoci"15. JOANNA D'ARC Na pocztku XV w., gdy budowano kaplic Rosslyn, Wielkim Sternikiem Zakonu Syjonu by Rene z Andegawenii (Rene d'Anjou ur. 1408 r.). Rene by rwnie hrabi Bar, Prowansji, Piemontu i Guise, a take diukiem Kalabrii, Anjou i Lotaryngii. By tytularnym krlem Jerozolimy jako potomek domu Lotaryngii Gotfryda z Bouillon. Jako Sternik zosta zastpiony przez crk, Jolant, ktra bya protektork Sandro Botticellego i Leonarda da Vinci. Inna crka Rene to Magorzata, ona krla Anglii, Henryka VI. Wanie od Rene z Andegawenii pochodzi znany krzy lotaryski. Ten krzy z dwiema poziomymi poprzeczkami sta si trwaym symbolem wolnej Francji i emblematem francuskiego ruchu oporu podczas II wojny wiatowej. Wrd najbardziej cennych przedmiotw nalecych do Rene by wspaniay egipski puchar z czerwonego krysztau, otrzymany z Marsylii. Podobno suy podczas zalubin Jezusa i Marii Magdaleny w Kanie i mia napis: Ten, kto pocignie tgo, ujrzy Boga. Ten, kto wypije do dna jednym haustem, ujrzy Boga i Magdalen16. Literackie dzieo Rene z Andegawenii, zatytuowane Battles and the Order of Knighthood, and the Government of Princes, istnieje dzisiaj w przekadzie z Manuskryptu Rosslyn-Hay w bibliotece lorda Williama Sinclaira. Jest to najwczeniejszy ocalay przykad szkockiej prozy. Oprawiona w skr i db okadka ma napis Jhesus Maria Johannes (Jezus Maria Jan). Podobny napis jest na opactwie Melrose: Jhesus Mari Sweet Sanct John17 (Jezus Maria sodki wity Jan). witego Jana (ukochanego ucznia" Jezusa) czcili rycerze Graala i templariusze. By inspiracj dla joannitw i pniejszego Stowarzyszenia Ambulatoryjnego w. Jana. Jest znaczce, e Ewangelia wedug w. Jana (skompilowana ok. 37 r.) nie wspomina w ogle o narodzeniu z dziewicy, a jedynie o pochodzeniu Jezusa z rodu Dawida. Co waniejsze, jako jedyna w Nowym Testamencie, opisuje znaczce pod wzgldem historycznym wesele w Kanie (J 2, 1-12). Manuskrypt z Rosslyn oznacza Jana symbolem gnostyckiego wa i emblematem Graala. Wrd poddanych Rene z Andegawenii bya sawna Dziewica z Orleanu, Joanna d'Arc. Urodzona w 1412 r. bya crk wieniaka z Domrmy w ksistwie Bar. Rok pniej Henryk V zosta krlem Anglii. Zapewne najbardziej optany dz wadzy ze wszystkich angielskich monarchw Henryk by opisywany przez swoich dworzan jako zimny, pozbawiony serca podegacz wojenny chocia

historyczna propaganda od jego czasw upia na nim paszcz patriotycznego bohatera. W czasie jego wstpienia na tron wojna Plantagenetw przeciwko Francji osaba, ale Henryk zdecydowa si ponownie podnie pretensje Edwarda III do krlestwa Francji (matka Edwarda bya crk Filipa IV). Henryk V z dwoma tysicami zbrojnych i szecioma tysicami ucznikw przetoczy si przez Normandi i Rouen, pograjc w 1415 r. Francuzw pod Azincourt. Na podstawie traktatu z Troyes proklamowano go regentem Francji. Z poparciem zdradzieckiej francuskiej krlowej Isabau Henryk oeni si z crk francuskiego krla, Katarzyn Valois, podj dziaania majce na celu usunicie z drogi jej brata, Delfina, onatego z siostr Rene Andegaweskiego, Mari. Henryk V zmar dwa lata pniej. Umar rwnie krl Francji, Karol VI. W Anglii nastpc tronu by nieletni syn Henryka, ktrego wujowie diukowie Bedford i Gloucester stali si zarzdcami Francji. Lud francuski by przeciwny angielskim wadcom. W takich oto okolicznociach pojawia si natchniona Joanna d'Arc. W 1429 r. przybya do fortecy Vaucouleurs, w pobliu Domrmy, owiadczajc, e wici kazali jej oblega Anglikw w Orleanie. Siedemnastoletnia Joanna wyruszya z krlewskiego dworu w Chi-non. Towarzyszy jej szwagier Delfina, Rene Andegaweski. W Chinon nad Loar ogosia, e jej bosk misj jest uratowa Francj od najedcw. Pocztkowo dwr nie chcia wspiera wojskowych ambicji Joanny, ale zyskaa ona poparcie Jolanty Aragoskiej, teciowej Delfina i matki Rene. Joannie powierzono dowdztwo nad siedmioma tysicami onierzy, w tym nad liczc si Szkock Gwardi Krlewsk, Gendarmes Ecossais, najbitniejszymi wwczas rycerzami. Z Rene u boku Joanna oraz jej oddziay przeamay obron Orleanu i pokonay angielski garnizon. W cigu kilku tygodni dolina Loary powrcia we francuskie rce i 17 sierpnia 1429 roku Karol Delfin zosta koronowany w katedrze w Reims przez arcybiskupa Reagnaulta z Chartres. Niecay rok po sukcesie Dziewica Orleaska zostaa pojmana podczas oblenia Parya. Diuk Bedford postara si, aby sdzi j Pierre Cauchon, biskup Beauvais. Ten skaza Joann na doywotnie wizienie o chlebie i wodzie. Gdy odmwia oddania si swoim oprawcom, biskup ogosi j czarownic i heretyczk i skaza na spalenie ywcem na stosie na targu w Rouen 30 maja 1431 roku. Kiedy Delfin by koronowany w Reims, dzielna pasterka z Lotaryngii staa obok nowego krla ze sztandarem. Byy na nim imiona Jhesus Maria, te same, co w kaplicy Glastonbury (Jezus Maria)18, jak i powtarzajce si (wraz z imieniem w. Jana) w Manuskrypcie Rosslyn-Hay (Jhesus Maria) i wyryte w opactwie Melrose (Jhesus Mari) imiona, ktre odnosz si do zalubin w Kanie i wiecznego rodowodu witego Graala. 18 HEREZJA I INKWIZYCJA MOT NA CZAROWNICE Po przeladowaniach templariuszy i ich sojusznikw wite Oficjum, katolicka inkwizycja, kontynuowaa dziaalno gwnie we Francji i Woszech. Nominowani przez papiea inkwizytorzy wywodzili si gwnie z dwch zakonw: franciszkanie szare habity i dominikanie czarne habity. Mieli znaczn wadz, a okruciestwo sprawio, e zyskali ponur saw. Na podstawie papieskiego rozkazu mogli od 1252 r. stosowa tortury. Wszystkie procesy toczyy si tajnie. Ofiary, ktre przyznay si do herezji, wiziono i palono; wobec tych, ktrzy nie przyznali si do winy, orzekano dokadnie tak sam kar za nieposuszestwo. Na pocztku XV wieku inkwizycja zaniechaa stosowania przeladowa na wielk skal, ale nowego impetu nabraa w Hiszpanii po 1480 r., gdzie skierowaa swj gniew gwnie przeciwko ydom i muzumanom. Wielkim inkwizytorem by brutalny Tomasz Torquemada, spowiednik Ferdynanda II i krlowej Izabelli. Hiszpaska inkwizycja pilnie tropia rwnie innych apostatw. Podjte w Hiszpanii wysiki na rzecz ich wyeliminowania miay trwa ponad dwiecie lat z czasem podobne dziaania prowadzono nie tylko w Hiszpanii, ale w caej chrzecijaskiej Europie. Niczego nie podejrzewajce ofiary zostay przez inkwizytorw opisane jako najbardziej diaboliczne heretyczki spiskujce przeciwko Kocioowi rzymskiemu. W 1484 r. dwaj dominikanie, Heinrich Kramer i James Sprenger opublikowali ksig pt. Malleus Maleficarum (Mot na czarownice). W dziele tym niewtpliwie pobudzajcym wyobrani przedstawiono szczegowo najohydniejsze zagroenie, jakie pojawio si ze strony tych, ktrzy oddawali si praktykom czarnej magii. Ksika bya tak sugestywna i przekonywajca, e dwa lata pniej papie Innocenty III wyda bull, nakazujc starcie z powierzchni ziemi tej blunierczej sekty1. A do tego momentu wiejski kult nazywany czarnoksistwem naprawd nie zagraa nikomu; opiera si gwnie na pogaskim rytuale i rytach podnoci. Skaday si na pozostaoci

prymitywnych wierze w bosk moc si natury, skupionych przede wszystkim w Panu zoliwym arkadyjskim boku pasterzy. Pana tradycyjnie przedstawiano z kopytkami, uszami i rkami koza. Ale autorzy przeomowego dziea czujni dominikanie mieli inne wyobraenie grajcego na piszczace Rogatego". Tak spotwornili jego wizerunek, e uznano go za odpowiednika samego diaba. Bracia zakonni przywoali nakazujcy ustp z Ksigi Wyjcia (22, 18-19): Czarownicy nie zostawisz przy yciu. Kto spkuje ze zwierzciem, poniesie mier. Twrcza" interpretacja dominikanw doprowadzia do bdnego odczytania tekstu, wskutek czego potpili oni wyznawczynie Pana najpierw jako czarownice, a nastpnie te, ktre bior udzia w rozpasanych hulankach z wiadomym" zwierzciem. Wszyscy inkwizytorzy byli mczyznami, ustalono wic, e czaraoksistwo moe dotyczy tylko kobiet istot nienasyconych i rozwizych! Angielskie sowo witch (czarownica, wiedma) pochodzi od staroytnej formy willow (wierzba), z ktrej zapewne bierze si withy, wicker (ozina, wiklina) i niewtpliwie wicked (grzeszny). Wierzba bya drzewem potrjnej bogini ksiyca" (panny, kobiety i jdzy). Witchers (czciciele wierzby) mieli posiada nadnaturalne zdolnoci wrenia (co obrazowo opisa w Makbecie Szekspir). Koci mg zatem do grupy czarownic" zaliczy wszelkiego rodzaju wrki i wrce Cyganki. Definicja czarownicy wedug inkwizji bya tak pojemna, e o uprawianie czarnej magii mona byo zgodnie z jej liter podejrzewa kadego, kto nie odpowiada dokadnie ortodoksyjnemu dogmatowi. Walka z czarnoksistwem bya bardzo wygodn metod walki z przeciwnikami wadz i Kocioa. Zamiast trudnych i skomplikowanych procesw kryminalnych czy politycznych stosowano wobec niewygodnych ludzi or inkwizycji. Oskarenia o czarnoksistwo czsto uywano, aby omin rozpraw sdow. Poza tym polowania na czarownice stosowano take jako metod podporzdkowania bezbronnych wieniakw. Nieszczsne ofiary wieszano, topiono lub palono ywcem po oskareniu o skadanie hodu diabu podczas nocnych orgii i oddawanie si zym duchom. Osoby z klas uprzywilejowanych, ktre miay prawdziwe umiejtnoci ezoteryczne i wiedz hermetyczn, byy zmuszone do prowadzenia dziaalnoci w ukryciu w loach lub tajnych sprzysieniach. BUNT PROTESTANTW W czasie, gdy inkwizycja kada podwaliny swej dziaalnoci, pewien dominikaski mnich, Johann Tetzel, stworzy instytucjonalne ramy lukratywnego projektu majcego napeni watykaski skarbiec. Chodzio o odpuszczenie grzechw. Na og pokut za grzechy byy posty, modlitwy racowe czy inne szczere akty skruchy. Fortel Tetzela polega na zastpieniu tych tradycyjnych kar odpustami formalnymi deklaracjami gwarantowanego odpuszczenia grzechw, dostpnego za pienidze (o czym wspomnia Geoffrey Chaucer w Opowieciach kanterberyjskich napisanych pod koniec smej dekady XIV wieku). Za aprobat papiea sprzeda odpustw staa si wkrtce rdem znacznych dochodw Kocioa. Przez wieki ortodoksyjny kler i klasztorne zakony cierpiay wskutek posuni chciwej, coraz bardziej skorumpowanej hierarchii. Niemniej jednak przez cay ten czas znosili kolejne watykaskie nakazy i lojalnie je wykonywali ale handlowanie zbawieniem chrzecijaskim za pienidze okazao si ponad siy czci z nich. Otwarcie sprzeciwiono si tej praktyce. W padzierniku 1517 r. augustiaski mnich i wykadowca teologii na uniwersytecie wirtemberskim, w Niemczech, przybi swj protest do drzwi lokalnego kocioa. By to formalny wyraz sprzeciwu; zapocztkowa on podzia Kocioa Zachodu. Gdy augustianin otrzyma papiesk reprymend, spali j publicznie i zosta ekskomunikowany. Nazywa si Marcin Luter, a jego protestujcych braci nazwano protestantami". Wysiki Lutra naTzecz zreformowania jednej z kocielnych praktyk stay si w efekcie bodcem o wiele szerszego ruchu reformatorskiego. W wyniku podziaw powstaa alternatywna spoeczno chrzecijaska poza kontrol Watykanu. W Anglii najbardziej znaczc konsekwencj reformy byo formalne odrzucenie wadzy papiea i wyniesienie na urzd zarzdcy Kocioa angielskiego Tudora, krla Henryka VIII. W nastpstwie tego kroku powsta niezaleny Koci anglikaski pod zwierzchnictwem krlowej Elbiety I, ekskomunikowany przez Rzym w 1560 r. Wyamanie si Szkocji spod wadzy papiea nastpio w 1560 r., pod wpywem protestanckiego reformatora, Johna Knoxa. Protest Marcina Lutra zyska poparcie w pewnych bardzo wpywowych krgach, gdy Rzym mia wrogw zajmujcych wysokie stanowiska. Do najznaczniejszych pord nich zaliczali si rycerze templariusze i podziemne hermetyczne spoecznoci, ktrych ezoteryczne umiejtnoci potpia katolicka inkwizycja. Wystpienie Marcina Lutra byo jakby sygnaem dla ju istniejcego ruchu, zamierzajcego zrzuci sztywn midzynarodow dominacj papiea. Protestancki rozam z Rzymem poparo rodowisko demokratycznych wolnomylicieli, ktrego najdoskonalszym ucielenieniem byo brytyjskie Towarzystwo Krlewskie. Dziki jego wysikom

nastpio prawdziwe kulturalne i intelektualne odrodzenie. W istocie przesanie schykowego renesansu w latach 1500-1520 stworzyo idealne warunki Lutrowi, ktry mg stawi czoo uprawiajcym polityk biskupom. By to wiek indywidualnoci i ludzkiej godnoci; wiek, w ktrym Leonardo da Vinci, Rafael i Micha Anio rozwinli sztuk klasyczn do najdoskonalszej postaci; wiek, w ktrym ywotna, wywodzca si jeszcze z pogaskich rde nauka zyskaa nowy wymiar, nowe prdy pojawiy si w architekturze i sztukach piknych. Reformacja przede wszystkim zadaa cios aspiracjom tych, ktrzy zamierzali odtworzy najwysz wadz imperialnego Rzymu. Od kiedy Koci katolicki odsun w VIII wieku Merowingw, dy z wyrachowaniem do wskrzeszenia dawnej chway, wykorzystujc w swych hegemonistycznych celach pomysowy wynalazek, jakim byo wite Cesarstwo Rzymskie. Ale protestantyzm przekreli te rachuby. Narody Europy spolaryzoway si i podzieliy. Na przykad Niemcy rozpady si na protestanck pnoc i rzymskokatolickie poudnie. W rezultacie hiszpaska inkwizycja cigajca ydw i muzumanw otrzymaa nowe zadanie przeladowania protestantw. Pocztkowo byli tropieni gwnie w Niderlandach, ale w 1542 r. papie Pawe II stworzy oficjaln rzymsk inkwizycj, ktra miaa za cel zwalczanie wszystkich protestantw. Nic dziwnego, e ci signli po bro. Potni katoliccy Habsburgowie, rzdzcy Hiszpani i Cesarstwem, przyjli gwny impet protestanckiego odwetu. Dowiadczyli skutkw niszczcego uderzenia, gdy w 1588 r. wiatry zatopiy hiszpask armad Filipa II. Dodatkowo nkaa ich od 1568 r. dugotrwaa rebelia protestancka w Niderlandach i wojna trzydziestoletnia w Niemczech od 1618 r. konflikt rozpoczty buntem czeskich protestantw przeciwko Habsburgom rzdzcych z Austrii. Czesi zaproponowali koron Fryderykowi V, elektorowi Palatynatu Reskiego, bratankowi przywdcy francuskich hugenotw, Henrykowi de la Tour z Owernii, diukowi Bouillon. Gdy Fryderyk przyj zaszczyt oferowany przez Czechw, papie i wite Cesarstwo Rzymskie zawrzeli gniewem rozpocza si dugotrwaa wojna. Po czeskiej stronie stana Szwecja wraz z protestantami francuskimi i niemieckimi. Z czasem terytoria cesarskie powanie si uszczupliy do tego stopnia, e cesarz jedynie nominalnie sprawowa wadz nad niemieckimi pastewkami. W 1562 r., niedugo po wojnie z Niemcami, francuscy protestanci (hugenoci) powstali przeciwko wasnej katolickiej monarchii. W zasadzie zwolennicy reformatora Jana Kalwina, hugenoci, zyskali swoje miano w wyniku francuskiego znieksztacenia sowa eidgenosse, znaczcego konfederacja w szwajcarskiej niemczynie. Francuska wojna domowa (trwajca do 1598 r.) zyskaa miano wojen religijnych". Rzdzi wtedy dom Walezjuszw, ale regentk Francji bya Florentyna Katarzyna Medycejska, bratanica papiea Klemensa VII, gwnie odpowiedzialna za haniebn masakr w dniu w. Bartomieja, 24 sierpnia 1572 r. Owego fatalnego dnia zamordowano w Paryu ponad trzy tysice hugenotw, a dwanacie tysicy innych zabito w caej Francji. Wyranie uradowao to papiea Grzegorza XIII, ktry przesa osobiste gratulacje na francuski dwr! W czasie wojen religijnych znaczc rol odgrywaa francuska arystokratyczna rodzina Gwizjuszw (de Guise). Gwizjusze byli przywdcami katolickiej witej ligi, jednak nie uwaali si za przyjaci Walezjuszy, a nawet podawali w wtpliwo ich prawo do sukcesji, sami do niej pretendujc, jako e za porednictwem domu Lotaryngii2 pochodzili od cesarza Karola Wielkiego. Stawiao to w niezrcznej sytuacji szkockie oddziay we Francji, ktre po zwycistwie Joanny d'Arc pod Orleanem przez jaki czas tworzyy elitarn ochron domu Walezjuszy. Gwardia Szkocka, Compagnie Gendarmes Ecossais, nie miaa religijnych obowizkw wobec katolikw ani protestantw, ale czua si zobowizana do suby Walezjuszom z powodu formalnego wcielenia w szeregi francuskie3. Trudna sytuacja Szkotw wynikaa z faktu, e krl Jakub V Stewart by onaty z Mari de Guise i wczesna krlowa Szkocji, Maria, by owocem tego zwizku. Ale Maria w 1558 r. wysza za m za najstarszego syna Katarzyny Medycejskiej, Delfina Francji. I tak nieszczni szkoccy onierze znaleli si w rodku konfliktu honor zobowizywa ich do wspierania domu Walezjuszy przeciwko Gwizjuszom, chocia poprzednio prowadzili armi brata Marii de Guise, Franciszka, zamierzajcego odzyska Calais z rk angielskich w 1558 r. Jako stra przyboczna Walezjuszy byli rwnie tradycyjnymi poplecznikami senioralnego domu Lotaryngii, nalecego do Gwizjuszy. Problem ten rozwiza si sam, gdy dynastia Walezjuszy przestaa sprawowa wadz. Z rokiem 1589 Francj zacz rzdzi dom Burbonw, od ktrego gwardia szkocka nie bya formalnie uzaleniona. Od czasw krlw Frankw administratorzy papiescy potrafili usun kad potn instytucj, ktra zagraaa rozwijajcemu si witemu Cesarstwu Rzymskiemu. Tymczasem zupenie nieoczekiwanie Watykan musia stawi czoo zreformowanemu i oglnie bardziej akceptowanemu wizerunkowi samego Kocioa, a wic niezalenemu Kocioowi chrzecijaskiemu. Co wicej, ten

opozycyjny ruch zyska poparcie tych ofiar przeladowa i gosicieli domniemanych herezji, ktrych Watykan uwaa za ostatecznie pokonanych. W nowym owieconym wieku rozumu protestanci wyonili si zjednoczeni pod sztandarem Czerwonego (Ranego) Krzya emblematu obecnego nawet na osobistej pieczci Marcina Lutra. Rokrzyowcy (jak ich nazywano) gosili wolno, braterstwo i rwno, byli przeciwni tyraskiemu uciskowi. Z czasem mieli si sta pomocni zarwno amerykaskiej, jak i francuskiej rewolucji. Po reformacji Zakon Rokrzyowcw doprowadzi do powstania nowego, wiadomego duchowo rodowiska. Ludzie odkryli, e apostolska historia rzymskich biskupw jest zwykym faszerstwem i Koci celowo znieksztaci fakty z ycia Jezusa. Rokrzyowcy (jak przed nimi katarzy i templariusze) mieli dostp do staroytnej wiedzy, bliszej prawdy ni wszelkie teorie goszone przez Rzym. Rzym wysun przeciw ich wakim zarzutom sprawdzone ju oskarenia o herezj. Kademu, kto sprzeciwia si katolickiej doktrynie, groono uyciem siy. Musiano wymyli nowe pomwienia, a ich kaliber musia by znacznie powaniejszy ni zwyke oskarenie o herezj, ktre wystarczao w przeszoci. Std te przeciwnikw katolicyzmu, kimkolwiek byli, nazywano czcicielami diaba". Inkwizycja, wykorzystujc zasuony Mot na czarownice, uderzya w wyimaginowany spisek kierowany przez czarownikw i wiedmy. Poniewa nikt tak naprawd nie wiedzia, kim byy te czarownice", wymylono szereg niedorzecznych i tragicznych prb i sdw, ktre miay uatwi pozbycie si ich z ziemskiego padou. Tymczasem sekta purytanw zwizaa si politycznie z rzymsk strategi, przeprowadzajc wasne polowania na czarownice w Anglii i Ameryce. Przez blisko 250 lat wadni przedstawiciele poszukiwaczy czarownic zamordowali okoo miliona niewinnych mczyzn, kobiet i dzieci. ZAKON ROKRZYOWCW W latach 1624 i 1625 w Niemczech ukazay si dwa traktaty znane jako Manifesty rokrzyowcw. Byy to Fama Fraternitatis (Sawa bractwa) i Confessio Fraternitatis (Spowied bractwa). Po nich w 1616 r. pojawi si zwizany z nimi romans, zatytuowany The Chemical Wedding (Chemiczne wesele), pira luteraskiego pastora, Jana Walentyna Andrei, wysokiego urzdnika Zakonu Naszej Pani z Syjonu. Te publikacje wyznaczaj nowy wiek owiecenia i hermetycznego wyzwolenia, podczas ktrego pewne tajemnice, majce uniwersalne znaczenie, wydobyto z ukrycia i ujawniono. W chwili pojawienia si te przepowiednie miay posta alegorii, ale kilka dekad pniej stuartowskie Towarzystwo Krlewskie potwierdzio ich suszno. Pisma skupiay si na podrach i naukach tajemniczej postaci imieniem Krystian Rosenkreutz czonku Bractwa Ranego Krzya. Jego miano wyranie wskazywao na rokrzyowcw, a strj by identyczny z odzieniem templariuszy. Akcja The Chemical Wedding ma miejsce w magicznym Zamku Panny Modej i Pana Modego paacu penego wizerunkw lwa i dworzan bdcych uczniami Platona. W otoczeniu godnym romansu o Graalu Dziewica Latarnik doglda, by wszyscy zostali zwaeni na szalach wagi, podczas gdy zegar mwi o ruchach niebios, a Zote Runo syci oczy goci. Wszdzie rozlegaj si dwiki skrzypiec i trbek i wszystko spowija atmosfera rycerskoci, podczas gdy czonkowie witych Zakonw siedz u szczytu stou. Poniej zamku stoi tajemniczy grobowiec pokryty dziwnymi napisami, a w porcie czeka dwanacie okrtw Zotego Kamienia, z ktrych kady ma bander z innym znakiem zodiaku. Podczas tego przyjcia odbywa si niesychane przedstawienie odgrywana jest porywajca opowie o bezimiennej ksiniczce, ktra zostaa wyrzucona na brzeg w drewnianej skrzyni, ksiniczka wychodzi za m za ksicia o rwnie niejasnym pochodzeniu, dziki czemu odradza si krlewskie dziedzictwo zagarnite przez uzurpatorw. Kiedy porwna si The Chemical Wedding z dwiema wczeniejszymi publikacjami, wszystko jednoznacznie nabiera sensu w wietle historii Graala. Dlatego te Koci niezwocznie potpi z ca moc Manifesty. Akcj opisywanych zdarze umieszczono w miejscu mitycznym, ale dla zilustrowania sceny z udziaem rokrzyowcw wykorzystano realny zamek, Heidelberg, miejsce zamieszkania Lwa Palatynatu to dom rodzinny ksicia Fryderyka Reskiego i jego ony, ksiniczki Elbiety Stuart, crki krla Szkotw Jakuba VI (angielskiego Jakuba I). Bractwo Zakonu Ranego Krzya miao staroytn histori, sigajc egipskiej szkoy misteriw faraona Tutmozisa III (ok. 1468-1436 p.n.e.)4. Staroytne nauki (przedstawione w Mdroci Lameka i na Tabliczce Hermesa) rozwinli Pitagoras i Platon. Pniej dotary one do Judei przez egipski zakon ascetycznych terapeutw, ktry przebywa w Kumran przed Chrystusem. Z terapeutami zwizani byli magowie z Zachodniego Menasseh, ktrych gow by gnostyczny przywdca Szymon (Mag) Zelota, wieczny sprzymierzeniec Marii Magdaleny, majcej godno jego Siostry. Samartyscy magowie, ktrych przedstawiciele stawili si podczas narodzin Chrystusa, to stowarzyszenie zaoone w 44 roku

p.n.e. przez Menachema, esse-czyka z diaspory i dziadka Marii Magdaleny. Menachem pochodzi z kapaskiego rodu Hasmoneuszy rodziny Judy Machabeusza, ktry jest wielce czczony w legendzie arturiaskiej i mdroci Graala, jak widzielimy w opowieci o Gawainie. Ukochany ucze" Jan Marek (patron Ewangelii wedug w. Jana, znany rwnie jako Bartomiej) by uzdrowicielem, zwizanym z egipskimi terapeutami. To dlatego Jan sta si uwielbianym witym rycerzy joannitw z Jerozolimy. Janowi Markowi Jezus na krzyu powierzy opiek nad swoj matk; I od owej godziny wzi j w ucze do siebie" (J, 19, 27). Tumaczenie wzi j do siebie" czy spotykane w innych wersjach wzi j do swojego domu", naley uzna za bdne. Zwrmy uwag na to, e sowo dom (zwykle zapisywane kursyw) nie jest uyte w oryginalnej wersji Ewangelii. Jan zosta wyznaczony na paranymphosa (osobistego sucego) Marii. Zabra j do siebie to znaczy do sistr terapeutek. Symbolem terapeutycznych uzdrowicieli by w taki sam, jaki jest pokazany (wraz z emblematem Graala, Ranym Krzyem) w manuskrypcie z Rosslyn-Hay Rene z Andegawenii i oznaczajcy w. Jana. Gnostyczny w mdroci jest czci kaduceusza5, insygnium Brytyjskiego Towarzystwa Medycznego. Jan z racji wyjtkowej bliskoci z rodzin Jezusa by w stanie poj prawdziwe znaczenie witego wesela w Kanie. Krlewska dynastia, z ktrej pochodzi Jezus, miaa wielkie znaczenie, ale nie mniejsz wag miao i hasmoneaskie krlewskie pochodzenie Marii Magdaleny. Ona bya prawdziw Notre Dame des Croix (Nasz Pani Krzya), nosicielk mesjaskiego naczynia, Pani wiata i to w jej Kielichu zawsze znajdywany jest Rany Krzy Sangrala. Wrd znaczcych wielkich mistrzw rokrzyowcw by woski poeta i filozof, Dante Alighieri, autor Boskiej komedii, napisanej ok. 1307 r.6 Jednym z najpilniejszych uczniw Dantego by Krzysztof Kolumb, ktry, korzystajc z ask dworu hiszpaskiego, znajdowa si te pod patronatem Leonarda da Vinci, czonka Zakonu Pksiyca Rene z Andegawenii (kontynuacji wczeniejszego zakonu, zaoonego przez Ludwika IX). Innym liczcym si wielkiem mistrzem by Johne Dee, astrolog, matematyk, szpieg i osobisty doradca krlowej Elbiety I. Rwnie prawnik, filozof i pisarz, sir Franciszek Bacon, wicehrabia St Albans, by na pocztku XVII wieku wielkim mistrzem. Za panowania Jakuba VI (I) Stuarta Bacon zosta prokuratorem generalnym i lordem kanclerzem. Z powodu dziaajcej wci katolickiej inkwizycji by wielce zaniepokojony perspektyw masowego hiszpaskiego osadnictwa w Ameryce dlatego zaangaowa si szczeglnie w brytyjsk transatlantyck kolonizacj, w tym sawn podr Mayflower w 1620 r. Wrd towarzyszy rokrzyowcw Bacona bya sawny oksfordzki fizyk i filozof teolog Robert Fludd, ktry wspomaga prace nad angielskim tumaczeniem Biblii (autoryzowanej wersji krla Jakuba). Za Stuartw rokrzyowcy byli nierozcznie zwizani z pierwszymi wolnomularzami i Towarzystwem Krlewskim. Std te tacy akademicy jak Robert Boyle i Christopher Wren zajmowali najwaniejsze pozycje w Zakonie Ranego Krzya. Cele i ambicje zakonu byy jasne i oczywiste zastosowanie bada i staroytnej nauki, numerologii i kosmicznego prawa. Rokrzyowcy rwnie gosili ideay egipskich terapeutw, popierajc midzynarodow pomoc lekarsk wrd biedoty. Nie jest bynajmniej przypadkiem, e wspczesna najbardziej wpywowa agencja na polu niesienia nagej pomocy na arenie midzynarodowej (utworzona na mocy konwencji genewskiej z 1864 r.) jest rozpoznawana dziki znakowi czerwonego krzya. Do czasw krla Karola I zakon rokrzyowcw zakorzeni si w wielu krajach Brytanii, Francji, Niemczech i Holandii. Przez jaki czas zakon prowadzi dziaalno przynoszc znakomite rezultaty, nie dosigay go potpiajce dekrety papieskie sane z Watykanu. Jednake przeciwko postpowi, przeciwko braterstwu uczonych powsta nowy nieprzyjaciel, ktrego niszczycielskie przedsiwzicia miay powstrzyma rozwj duchowy i techniczny na przestrzeni wielu, wielu lat. Na scen wkroczyli purytanie. Jest smutn prawidowoci, e gdy zdawi si dziaania jednego jadowitego reimu, natychmiast w lad za nim rodzi si inny o rwnie szkodliwym charakterze. Tak byo, gdy Koci angielski Henryka VIII oddzieli si od Rzymu. Henrykowi niewiele czasu zabrao zamknicie klasztorw i sprzedanie ich ziem warstwie kupieckiej ale o wyksztaconych angielskich mnichach nie da si powiedzie, by wizao ich jakie autentyczne pokrewiestwo z biskupami Kocioa katolickiego. Tymczasem Elbieta I tworzc protestancki Koci anglikaski niezwocznie narzucia swoj absolutn wadz katolikom irlandzkim. Sprzedaa Ulster londyskim gildiom i kupcy postawili Irlandczykw przed wyborem suba Anglikom albo opuszczenie rodzinnego kraju. Wbrew temu, co si czsto sugeruje, sam Henryk VIII nie zosta protestantem; prawd powiedziawszy, wyranie potpia w swoich pismach Marcina Lutra. Natomiast pozbawi papiea wadzy nad angielsk gazi Kocioa. Umoliwio to krlowi rozwd z Katarzyn Aragosk (crk

Ferdynanda i Izabelli, krlw Hiszpanii). Uatwio mu to te dostp do bogactw i ziem Kocioa w Anglii. Gdy po jego mierci wadz przeja Rada Protestanckich Reformistw, lud nie by wcale tym uradowany ale okaza jeszcze mniejszy zapa, gdy Maria Tudor wysza za Filipa Hiszpaskiego i przystpia do palenia na stosie angielskich protestantw. Krwawa Maria zmara, zanim doszo do wielkiej rewolty, a jej przyrodnia siostra, Elbieta, uspokoia wrzenie tworzc protestancki Koci anglikaski. Lkajc si, e Irlandia moe by hiszpask odskoczni dla inwazji na Angli, przypieszya swoje dziaania w tym kraju. Osigna dorane korzyci, za to smutne reperkusje agresji Elbiety odczuwane s do dzisiaj. Bez wzgldu na motywacje Henryka i Elbiety ich wysiki znacznie zwikszyy potg klasy kupieckiej, ktra zczya siy z holenderskimi protestantami, aby zniszczy midzynarodowe zakusy handlarzy hiszpaskich. Odpowiedzi krla Filipa II bya Wielka Armada, ale z tym argumentem skutecznie rozprawia si fatalna pogoda. Anglia wyonia si jako religijnie niepodlegy kraj, w ktrym Koci anglikaski pewnie dziery ster ale wiele si zmienio, od czasu kiedy Marcin Luter przybi do drzwi kocioa swoje synne tezy. Mino sto lat, sytuacja bya zupenie inna. Koci anglikaski ze swoj hierarchi okaza si tak samo nietolerancyjny wobec innych wyzna, jak i Koci rzymski. Do czasw Karola I (rzdzi w latach 1625-1649) sta si otwarcie wrogi wobec kadego, kto omieli si zakwestionowa jego dogmaty. Katolicy darzyli czci przynajmniej jaki ostatni lad kobiecoci w postaci uwielbienia dla matki Jezusa, Maryi. Protestanci natomiast odegnali si nawet od tej resztki pierwiastka kobiecego w religii. Jak na ironi powtrzya si historia templariuszy, gdy rokrzyowcy naukowcy, astronomowie, matematycy, nawigatorzy i architekci stali si ofiarami niechtnej im hierarchii protestanckiej. Anglikaski kler podobnie jak wczeniej Koci rzymski obwoa ich poganami, okultystami i heretykami. Dlatego upadek krla Karola I mia o wiele cilejszy zwizek z jego tolerancj religijn i zwizkami z tymi wielkimi mami zaawansowanej wiedzy ni Potrafi to przyzna ortodoksyjne podrczniki historii. Jeli okultystyczni naukowcy z wyszych klas spoecznych byli Przeladowani przez wasny Koci narodowy, zostao mao nadziei dla praktykw starej wiedzy z niszych warstw tych, ktrych inkwizycja nazywaa czarnoksinikami i czarownicami. Czarownice yy w lku przed protestanckimi ekstremistami, tak jak yy w lku przed katolikami. A sekta protestancka, ktra najbardziej zbliya si do fanatyzmu inkwizycji, to wanie purytanie odam wiernych, ktrzy sprzeciwili si anglikaskiej hierarchii, by osign wiksz religijn czysto (ang. purity). Purytanie byli skrajnie nietolerancyjnymi bigotami, pozbawionymi jakichkolwiek duchowych horyzontw. Byli zalepieni. Ich przywdca okaza si brutalnym despot, ktry swym fanatyzmem i okruciestwem przymi nawet Tomasza Tor-quemad. To wanie za protektoratu szalejcego Oliviera Cromwella, od 1649 r., Towarzystwo Krlewskie byo zmuszone zej do podziemi jako Niewidzialne Kolegium. Dopiero po restauracji Stewartw w 1660 r. znw mogli zacz dziaa genialni rokrzyowcy, a krl Karol II zosta patronem Towarzystwa: 19 DOM JEDNOROCW UNIA DYNASTYCZNA Szkocki krlewski dom Stewartw powsta z maeskiej unii dziedzicznych nastpcw Jezusa i jego brata Jakuba Merowingw i celtyckich krlw Brytanii. Stewartowie byli jedyn dynasti wywodzc si spod znaku Graala. Ich dom z dawien dawna zwano domem jednorocw". Widzielimy ju, e w mdroci Graala Rg by ekwiwalentem Ostrza i oba symbole oznaczano mskim znakiem. Wraz z dawidyjskim lwem Judy i franko-judaistycznym fleur-de-lys jednoroec desposynes wczono do krlewskiego herbu Szkocji. Jednoroec mia odpowiada mskiemu Jezusowi i wiza si z przedstawieniem namaszczonego (mesjasza) w Psalmie 92 (10). Mistyczne zwierz zajmowao poczesne miejsce u albigensw (katarw), ktrzy zostali unicestwieni przez inkwizycj. W redniowiecznej legendzie jednoroec zawsze czy si z podnoci i uzdrawianiem, a renesansowe arrasy portretuj go, jak skada eb na onie Panny Modej. Jest w tym aluzja do staroytnego rytualnego tekstu o witym maestwie (Hieros Gamos): Krl z uniesion gow biey ku witemu onu"1, Jak pierwotnie napisano w poetyckim rycie starosumeryjskiej Mezopotamii ziemi Noego i Abrahama. Katarzy wierzyli, e tylko chrzecijaski rg jednoroca moe oczyci faszywe doktryny, pynce z rzymskiego Kocioa i z tego Powodu czsto pokazywano czczone stworzenie z rogiem zanurzonym ruczaju lub zdroju. Jednoroca nierzadko ukazywano w zamknitym 'grodzie by uwiziony, ale bardzo ywotny. Siedem dywanw ciennych nazywanych Dama z jednorocem w Museum Cluny w Paryu pochodzi ze redniowiecznego Lyonu. Siedem flamandzkich paneli Polowanie na jednoroca

w Metropolitan Museum w Nowym Jorku pochodzi z XVI-wiecznej Langwedocji i ukazuje jednoroca ciganego i przeladowanego. Pochwycony jest zoony na ofiar, ale potem oywa i pojawia si w ogrodzie Panny Modej. Jest to niewtpliwie replika opowieci o Jezusie. Mitologiczna symbolika jednoroca zajmowaa centralne miejsce w tzw. herezjach prowansalskich, kategorycznie potpionych przez Koci. Nie przypadkiem owo bajkowe fantastyczne stworzenie, zwizane z rodowodem Graala, znalazo swoje miejsce jako stranik lwa w herbie Szkocji, wraz z dawnym chrzecijaskim znakiem jednoci pierwiastka mskiego i eskiego (+V = X) dobrze znanym Saltire'em, powszechnie identyfikowanym z krzyem w. Andrzeja. Kiedy Robert II Stewart (wnuk Roberta Bruce'a I) zaoy szkocki dom krlewski w 1371 r., o sukcesji jego potomkw zdecydowa szkocki parlament. Domy Plantagenetw, Yorkw i Lancasterw walczyy dugo o wadz w Anglii, ale przegray na rzecz Tudorw. We Francji dynastia Walezjuszy toczya stae batalie o tron z rywalami, po upadku tej dynastii tron przypad Burbonom. Stewartowie natomiast przez cay ten czas utrzymywali krlewsk pozycj. Zanim wielcy marszakowie dworu zostali krlami Szkocji, ich krewni posiadali ju wysokie tytuy szlacheckie i z czasem pozyskali nowe w Lorne, Innermeath, Atholl, Lennox, Doune, Moray i inne. Do koca XVI wieku imi Stewart" przeszo w linii krlewskiej w Stuart", pod wpywem jzyka francuskiego i zwizkw stewartowskich panw z Aubignie i pierwszego maestwa Marii, krlowej Szkocji, z Delfinem. Po tym jak angielska krlowa Elbieta Tudor zmara bezpotomnie, korony Szkocji i Anglii zjednoczyy si. Jakub VI Szkocki by prawnukiem Jakuba IV i siostry Henryka VIII, Magorzaty. By wic najbliszym yjcym krewnym Elbiety i poproszono go o przyjcie bera. Prawd powiedziawszy, Anglia miaa odpowiedniego nastpc tronu w osobie Edwarda Seymour, lorda Beauchampa, po crce Henryka VII, Marii. Wielu z radoci uznao prawn sukcesj po Henryku VII, inni jednak nie byli zadowoleni z tego, e krl Szkotw zosta krlem Anglii. Nie sprzeciwiali si zjednoczeniu koron, lecz woleliby sytuacj odwrotn, tzn. angielskiego monarch rzdzcego Szkocj. Niezadowoleni zawizali jeden z najwikszych spiskw w historii, skierowany przeciwko Jakubowi i dynastii Stuartw. Kiedy szkocki Jakub VI przyby do Londynu, aby jako Jakub I, woy koron krla Anglii, stan twarz w twarz z dwoma zasadniczymi problemami. Zarwno Szkocja, jak i Anglia byy ju krajami protestanckimi, ale Jakuba wychowano w prezbiterianizmie, podczas gdy Anglia bya anglikaska. Problem drugi by natury administracyjnej: administracja Westminsteru bya w caoci angielska, a Szkoci przed wstpieniem Jakuba na tron w 1603 r. mieli wzbroniony dostp do urzdw. Po wielu daremnych wysikach zawadnicia Szkocj angielski parlament zastosowa strategiczny manewr w celu zdobycia szkockich ziem manewr, ktry zosta zapewne przygotowany, zanim Jakuba poproszono o objcie tronu. Dziki koronacji Jakuba na monarch zjednoczonych pastw mogy si zici dawne denia Anglii. Po pierwsze, przyszli krlowie Brytanii mieli osi na stae w Londynie, przez co ograniczyby si wpyw Szkotw nawet na sprawy Szkocji; po drugie, Westminster mgby wreszcie rozwiza tradycyjny szkocki parlament trzeciego stanu; po trzecie w odpowiednim czasie mona by zdyskredytowa i zdj z tronu Stuartw; po czwarte marionetkowy krl wybrany przez Westminster zastpiby szkock lini. W wyniku tych dziaa Szkocj poddano by rzdom Anglii co byo nieustannym celem od czasw Edwarda I Plantageneta. I to wanie nastpio, gdy w 1688 r. usunito z tronu i wygnano z kraju krla Jakuba VII (II), pod presj Kocioa i spiskowcw z parlamentu. Wczeniej, w 1560 r., surowy Kirk (Koci prezbiteriaski), administrowany raczej przez starszyzn (prezbiterw) ni biskupw, sta si narodowym Kocioem Szkocji. Na poudnie od granicy Koci anglikaski istnia od czasw, gdy w 1563 r. Elbieta I podpisaa Trzydzieci Dziewi Artykuw doktryny angielskiej. I tak gdy Stuarci objli tron jako powszechni wadcy Brytanii, mieli Popiera dwa wielkie Kocioy, nie obraajc uczu adnego. Byo to nie do zrealizowania szczeglnie e krl mia by gow Kocioa Anglii. Dc do kompromisu Stuarci stworzyli szkocki Koci episkopalny, ktry zakada podobn hierarchi protestanckich biskupw, jak anglikanizm. Ale wtedy krl mia trzeci Koci do Wspierania, co jeszcze bardziej utrudnio sprawy. Ponadto bya jeszcze jedna komplikacja. Stuartowie byli krlami Brytanii, a ponadto zasiadali na tronie Irlandii (wolne pastwo irlandzkie powstao dopiero w 1921 r.), przez co mieli obowizki wobec ludu Irlandii, tradycyjnie katolickiego. Elbieta I rzdzia bez specjalnych konsultacji z parlamentem i znacznie zaduya koron. Krl Jakub musia naoy wysokie podatki, aby dugi spaci. Jednake wyraajc zgod na ten krok parlament domaga si usilnie od krla rezygnacji z autokratyzmu cechujcego rzdy Elbiety. Posowie przyjli postanowienia, ktre w znaczny sposb ograniczay wadz krla. Jakub odpar, i

zgodnie ze szkock tradycj nie odpowiada przed parlamentem, ale przed Bogiem i narodem. Utrzymywa, e jego obowizkiem jest trzymanie si pisanej konstytucji Szkocji z korzyci dla ludu, a przeciwko parlamentowi i Kocioowi, jeliby powstaa taka potrzeba. Lecz w przeciwiestwie do Szkocji Anglia nie miaa pisanej konstytucji (i nadal nie ma), tak e lud nie posiada niczego, co byoby mu tarcz praw i wolnoci. ya jedynie feudalna tradycja, ktra oddawaa wadz nad krajem w rce bogatych klas wyszych. Za Stuartw religijne rnice midzy rywalizujcymi frakcjami Kocioa chrzecijaskiego day o sobie zna z ca moc. Narzucajc Acts of Uniformity (Ustawy o jednolitoci obrzdkw religijnych) w zgodzie z Book of Common Prayer Jakub VI narazi si katolikom i sprowokowa spisek prochowy. A z kolei wprowadzajc swoj Autoryzowan Bibli wszed w konflikt z protestantami, oskarajcymi go o sprzyjanie Rzymowi. Krl Stuart nie by w stanie jednakowo usatysfakcjonowa anglikanw, prezbiterianw, zwolennikw episkopalizmu i katolikw. Mg tylko propagowa ogln tolerancj. Rzecz w tym, e anglikaski parlament nie aprobowa tolerancyjnej postawy krla, zwaszcza e tolerancja dotyczya rwnie ydw. Gdy syn Jakuba, Karol I, wstpi na tron, jego najwiksz trosk sta si parlament, dziaajcy tylko wedle stanowionych przez siebie praw i regu. Ministrowie do tego stopnia byli pochonici sporami religijnymi i terytorialnymi, e zapomnieli o kierowaniu krajem. Karol rozwiza w 1629 r. nieznony parlament i wprowadzi wasn administracj. Czynic to zdoby znaczn popularno; poza tym po raz pierwszy od wiekw udao mu zrwnoway budet kraju. W cigu szeciu lat rzdw by bardziej lubiany ni jakikolwiek inny monarcha od czasw Henryka VII (1485-1509). Tymczasem w si uroli dogmatyczni purytanie, tak e rzdy Karola zaamay si. Doktryny wyniosych anglikaskich biskupw wzbudziy gbok niech wielu grup spoecznych. Ludzie chtnie dali posuch lokalnym purytaskim kaznodziejom potpiajcym w czambu ide Kocioa episkopalnego, opartego na wadzy hierarchii. Krl Karol robi wszystko, co mg, aby uratowa reputacj anglikanw, ale udao mu si tylko zrazi do siebie wielu ewentualnych poplecznikw. W trakcie dugotrwaej wojny w Hiszpani Karol sprzymierzy si z Francj. Oeni si z crk Henryka IV, Henryk Mari. Stao si to przyczyn ostrego protestu zarwno Kocioa anglikaskiego jak i purytanw, jako e Henryka Maria bya katoliczk. WOJNA DOMOWA Po jedenastu latach sprawowania samodzielnych rzdw Karol by zmuszony zwoa parlament w 1640 r. Zapocztkowao to powane kopoty ze szkockim Kirkiem. Nie uznajcy wadzy biskupiej prezbiterianie byli powanie uraeni wysikami arcybiskupa Canterbury, Lauda, ktry stara si narzuci anglikaski Modlitewnik prezbiteria-skiej Szkocji. W Westminsterze purytascy ministrowie oskaryli Lauda o zdrad, zosta city wraz z najbliszym wsppracownikiem krla Karola, wicehrabi Strafford. Nastpnie purytanie postawili sobie za cel obalenie rady krlewskiej, Star Chamber (Izby Gwiadzistej) i sporzdzili Grand Remonstrance (Wielkie Upomnienie) list zarzutw przeciwko samemu krlowi. Zaagodziwszy nieporozumienia ze Szkocj Karol w nastpnym roku stan przed jeszcze powaniejszymi problemami w Irlandii. Katolicy gwatownie wystpowali przeciwko obecnoci brytyjskich protestantw, ktrzy zachcani do emigracji przybywali do Ulsteru tysicami. Krl Karol chcia wyprawi do Irlandii armi majc zdawi powstanie, ale parlament odmwi finansowania przedsiwzicia, mylc, e Karol skieruje wojsko przeciwko samemu zgromadzeniu. Gdy w 1642 r. Karol usiowa aresztowa piciu posw za opr wobec krlewskich postanowie, zamknito przed nim bramy Londynu. Wybucha wojna domowa. W Nottingham Karol zebra oddzia rojalistycznych Kawalerw, Podczas gdy Oliver Cromwell ambitny pose przej komend nad oddziaami parlamentu. Jego kawaleria stara si z rojalistami pod Edgehill, ale bitwa nie przyniosa rozstrzygnicia. W przeciwiestwie do barwnych Kawalerw, stronnictwo Westminsteru wygldao rzeczywicie purytasko, swoim krtko obcitym wosom zawdziczali purytanie ironiczne okrelenie, jakie do nich przylgno Okrge gowy". Ponadto odziane w ppancerze wojska Cromwella dorobiy si przezwiska elazne ebra". Po Edgehill Okrge gowy" zawizay Uroczysty zwizek i pakt (Kowenant) ze szkockim Kirkiem, obiecali wprowadzi prezbiterianizm do Anglii, jeli Kirk dostarczy dodatkowych onierzy. Ta obietnica, a take opata 30 tysicy funtw miesicznie (odpowiednik dzisiejszych 2 min) wystarczyy do uzyskania wsparcia. Posunicia te zapewniy Cromwellowi zwycistwo nad rojalistami pod Marston Moor w 1644 r. Nastpnego roku siy parlamentu, Armia Nowego Wzoru, znowu pobia Karola pod Naseby. Jednake w tej fazie onierze szkockiego Kirku rozpoznali ju prawdziw natur swoich purytaskich

sprzymierzecw. Poprzednio uwaali ich za nieepiskopalnych protestantw, pokrewnych ich wasnej prezbiteriaskiej spoecznoci; poniewczasie spostrzegli swj bd. Doniesiono, e purytanie zamordowali wszystkie Irlandki znalezione w obozie rojalistycznym po bitwie pod Naseby i okaleczyli noami wszystkie Angielki. Szkockim winiom wyupili oczy, odcili uszy i przebili gwodziami jzyki. Na poudniu ludzie gromadnie przystali do purytanw, ale po ujawnieniu tych faktw sekt uwaan dotychczas za agodn zaczto postrzega jako armi fanatycznych przeladowcw, dorwnujc szalejcej katolickiej inkwizycji witego Oficjum. Wkrtce potem ci sami purytascy fanatycy mieli rzuci si ze zdwojon zaciekoci na swoich dotychczasowych zwolennikw, aby rozprawi si ostatecznie z wiedmami i czarownicami! Poddanie si krla Karola byo tylko kwesti czasu, w 1646 r. zosta on oddany pod areszt parlamentu w Newark. W tym samym roku rozpocz negocjacje z gorzko rozczarowanym szkockim Kirkiem. Prezbiterianie przyznali, e stajc po stronie purytanw doprowadzili do upadku ich rodzimej dynastii (w przeciwiestwie do szkockich zwolennikw Kocioa episkopalnego, ktrzy pozostali wierni koronie). Ale byo za pno, eby zmieni bieg wydarze i chocia szkocka armia uderzya na Cromwella, pobi j pod Preston w sierpniu 1648 r. Wczeniej w tym samym roku krl Karol I by sdzony w Westminster Hali i city w Whitehall 30 stycznia 1649 r. Nastpnie purytaska armia przetoczya si przez Irlandi, zabijajc tysice niewinnych ludzi. Irlandczycy win za te okruciestwa obciyli wszystkich Anglikw. Parlament, nie majc adnego kandydata na krla, wprowadzi rzdy Commonwealthu. W 1650 r. Cromwell pobi pod Dunbar syna krla Karola, ksicia Walii. Nie baczc na niekorzystny wynik tego starcia, Szkoci koronowali Karola II w Scone l stycznia 1654 r. Ponownie doszo do bitwy z oddziaami Cromwella pod Worcester. Kolejny raz zosta pokonany, ale udao mu si zbiec do Francji. Po dwch latach, w 1653 r., Oliver Cromwell pozby si zarwno parlamentu, jak i Commonwealthu. Mianowa siebie lordem protektorem i rzdzi sam si armii. Jego protektorat by o wiele bardziej surowy ni jakikolwiek poprzedni reim. Na jego rozkaz zakazano anglikaskiego Modlitewnika, jak rwnie obchodw Boego Narodzenia i Wielkanocy. Dokonywano konfiskat wasnoci, ograniczano edukacj, skoczya si wolno sowa. Cudzostwo karano mierci, a panny z dzieckiem osadzano w wizieniach. Sporty i rozrywki uznano za blunierstwa, zamknito gospody, zabroniono zebra publicznych, a czonkowie armii nakadali grzywny wedle swojego widzimisi. Ludzie, ktrzy w ogle omielali si modli, prosili o szybki powrt pod ochron powszechnego prawa". Gdy Oliver Cromwell zmar w 1658 r., sukcesja despoty przesza na syna, Ryszarda. Na szczcie nie mia on ambicji ojca, tak e niedugo potem Karol II zosta poproszony o powrt do swojego krlestwa. I tak restauracja Karola Stuarta na tron nastpia w 1660 r., 11 lat po egzekucji jego ojca. Karol okaza si zrcznym i popularnym krlem. Zreformowa Koci anglikaski i postara si, aby w spoeczestwe wszystkie odmiany religii byy jednakowo tolerowane. Jednake pomimo tych osigni anglikascy politykierzy i kler zachowali imperialne przekonania. Bez wzgldu na to, pzego pragn krl, oni nie mieli zamiaru wykazywa adnej wyrozumiaoci w stosunku do innych wyzna, szczeglnie ydowskiego i katolickiego. Co wicej, poniewa Karol oeni si z portugalsk ksiniczk Katarzyn Braganza, oskaryli go o to, e sprzyja zanadto Kocioowi rzymskiemu. Dlatego te parlament uchwali w 1657 r. restrykcyjne Ustawy o przysidze", zakazujce jakiemukolwiek nieanglikaninowi piastowania pastwowego lub publicznego urzdu. NIEWIDZIALNE KOLEGIUM Nie jest tajemnic chocia moe umyka to wiedzy powszechnej e rozwj l masoskich w Brytanii bezporednio wiza si z domem Stuartw. Powstay w rodowisku redniowiecznych muratorw, zalenie od skali umiejtnoci, a symboliczne, zrytualizowane murarstwo" rozwino si za rzdw Karola II. Pocztki wolnych (lub spekulatywnych) l masoskich, datuj si na okoo 1640 r. Ruch rozwija si dziki studiom nad wiedz tajemn, chronion w Szkocji od czasw pierwszych templariuszy i cystersw. W Anglii Stuartw pierwsi wolnomularze z czasw Karola I i Karola II to filozofowie, astronomowie, fizycy, architekci i chemicy, oglnie ludzie uprawiajcy nauk. Wielu byo czonkami najwaniejszej naukowej akademii, Towarzystwa Krlewskiego, ktre przybrao nazw Niewidzialnego Kolegium, po tym jak zmuszone byo zej do podziemia za czasw protektoratu Cromwella3. Towarzystwo powstao za Karola I, w 1645 r., a zalegalizowa je Karol II edyktem krlewskim w 1662 r., po restauracji. Pierwsi czonkowie to Robert Boyle, Izaak Newton, Robert Hooke, Christopher Wren i Samuel Pepys.

Wystarczy tylko spojrze na osignicia Towarzystwa Krlewskiego, by zda sobie spraw, e dawni templariusze, jego czonkowie byli obdarzeni wyjtkow wiedz. Filozof natury Robert Boyle (1627-1692) by uznanym alchemikiem, uczniem Nostradamusa i wiodcym autorytetem mdroci Graala. Boyle popiera matematyka i astronoma Galileusza, ktry opowiada si za kopernikask zasad systemu heliocentrycznego. Dokona wielu odkry wasnoci powietrza i sformuowa sawne prawo Boyle'a4. Fizyk Robert Hooke (1635-1703) wymyli zegarowy wychwyt hakowy, podwjn pomp prniow, poziomnic alkoholow i barometr morski. Wrd bractwa by te astronom i matematyk Edmund Halley, ktry oblicza ruchy cia niebieskich i dokadnie przewidzia przysze regularne pojawianie si komety, ktr nazwano jego imieniem. Izaak Newton (1642-1727) by jednym z najwikszych naukowcw wszech czasw, sawnym zwaszcza dziki sformuowanemu przeze prawu cienia i definicji siy odrodkowej. Uznany alchemik, rozwin rachunek rniczkowy i cakowy, okreli zasady dynamiki i wymyli teleskop zwierciadlany. Jedno z najbardziej dogbnych studiw Newtona dotyczyo struktury staroytnych krlestw, w ktrym podkrela wag judaistycznego dziedzictwa, skarbnicy boskiej wiedzy i numerologii. Newton w peni zapozna si w prawem uniwersalnym, wit geometri i gotyck architektur. Chocia by czowiekiem gboko duchowym i autorytetem dawnej religii, otwarcie odrzuca dogmat o Trjcy witej i boskoci Jezusa, utrzymujc, e Koci wypaczy Nowy Testament przed opublikowaniem. By nie tylko prezesem Towarzystwa Krlewskiego, ale i Wielkim Sternikiem Zakonu Naszej Pani z Syjonu. Pierwotny Zakon z Syjonu stworzyli templariusze, by przyj do swojej chrzecijaskiej organizacji ydw i muzumanw i a do 1188 r. mieli wsplnego wielkiego mistrza. Mimo chrzecijaskich korzeni templariusze gosili tolerancj religijn, dziki czemu mogli by wpywowymi dyplomatami zarwno w rodowisku ydowskim, jak i islamskim. Jednake swobodne zwizki z przedstawicielami tych religii zostay uznane przez chrzecijaskich biskupw za herezj" i doprowadziy do ekskomuniki w 1306 r.5 Po 1188 r. Zakon z Syjonu zosta zreformowany, odtd mia suy bardziej konkretnemu celowi by lojalny wobec francuskich Merowingw. Z drugiej strony templariusze interesowali si podtrzymywaniem linii Stewartw. Jedna i druga strona cile ze sob wsppracoway. Zarwno Zakon z Syjonu w subie merowiskiej, jak templariusze wspierajcy Stewartw sprawowali piecz nad tym samym rodem. Innym liczcym si czonkiem Towarzystwa Krlewskiego by sir Christopher Wren (1632-1723) architekt katedry w. Pawa w Londynie, giedy krlewskiej, szpitala Greenwich (Kolegium Krlewskiej Marynarki Wojennej), krlewskiego obserwatorium Greenwich i licznych kociow, budowli i pomnikw. By rwnie uznanym matematykiem i nauczycielem astronomii. Wren to wielki mistrz ezoterycznego Zakonu Rokrzyowcw, podobnie jak Robert Boyle i lord kancjerz, sir Franciszek Bacon. Inni wielcy mistrzowie rokrzyowcw to Benjamin Franklin (1706-1790), ktremu udao si rozrni adunki dodatnie i ujemne, i Tomasz Jefferson, trzeci prezydent Stanw Zjednoczonych Ameryki (okres urzdowania: 1801-1809). Wspczeni historycy maj niefortunny zwyczaj uwypuklania pewnych cnt tych uczonych mw nie zwracajc uwagi na rdo ich mdroci. Nazywa si ich artystami, naukowcami, politykami i tak dalej, ale nikt nie podkrela, e od Leonarda do Newtona i od Newtona do Franklina dzielili oni zainteresowanie hermetyczn alchemi i witym Rzemiosem. Ich wynalazki nie zawsze byy pionierskimi odkryciami; na og wykorzystywali oni w swych badaniach kosmiczne prawa i rwnania o bardzo staroytnym pochodzeniu. Jako zorganizowana grupa mogli dopomaga sobie tumaczeniami, eksperymentami i badaniami. Opowie o Newtonie i spadajcym jabku na pewno jest doskona anegdot o tym, jak sformuowa on prawo cienia, ale Newton przyznawa, e prawdziwym rdem jego inspiracji bya muzyka sfer" Pitagorasa, idea pochodzca z VI wieku p.n.e. W Brytanii i w trakcie pniejszego wygnania Stuarci stali na czele Szkockiego Rytu wolnomularstwa, ktry wyrs ze staroytnych korzeni tajemnej wiedzy i uniwersalnego prawa. Bretoskie pochodzenie dynastii cile wizao j z arystokratycznymi rodzinami Boulogne i Jerozolimy, a jeli chodzi o czasy jeszcze dawniejsze, byli spokrewnieni z templariuszami. Nie ma wic nic zadziwiajcego w tym, e to wanie za czasw Karola I i Karola II (wadcw kopotliwych dla ciasno mylcych purytanw i anglikanw) wyonio si Niewidzialne Kolegium Towarzystwa Krlewskiego kolegium, ktre w krtkim okresie patronatu Stuartw doprowadzio do najwikszych odkry naukowych wszech czasw. JAKOBICI W terminologii religijnej nie da si zaliczy pierwszych Stuartw do konkretnego odamu wiary; byli po prostu chrzecijanami. Jednake jeden po drugim stawali si ofiarami zazdroci Kociow, ktrych

kada frakcja staraa si wywyszy nad drug. Do chwili, w ktrej brat i nastpca Karola II, Jakub VII (II), ogosi si katolikiem, aden krl z linii Stuartw nie okrela si w ten sposb. Pomimo tak kategorycznie i jednoznacznie sformuowanej deklaracji przynalenoci do Kocioa katolickiego krl Jakub by najbardziej tolerancyjnym wadc w historii Brytanii. Nie tylko nie narzuca swoich pogldw innym, ale wyda nawet pisemn Deklaracj swobody sumienia", proponujc idea wolnoci religijnej dla wszystkich: Jest naszym staym przekonaniem, e sumienia nie powinno si krpowa ani lud nie powinien by przymuszany w sprawach wycznie religijnych. Zawsze byo to przeciwne naszemu nastawieniu i mylimy, e nadal jest przeciwne interesom rzdu, ktrego niszczy takie postpowanie hamujc handel, wyludniajc kraj i zniechcajc obcokrajowcw. I wreszcie, nigdy nie doprowadzio to do celu, w ktrym byo stosowane [...] Podobnie ogaszamy, e jest nasz krlewsk wol i przyjemnoci, by od tej pory egzekucj wszelkich karnych praw we wszelkich odmianach (w sprawach kocielnych), za nieuczszczanie do kocioa i nieprzyjmowanie sakramentu lub za jakkolwiek niezgodno ze sprawami uznanych religii, lub te z powodu wyraania uczu religijnych w jakikolwiek sposb natychmiast zawiesi i dalsz egzekucj rzeczonego prawa karnego od tej pory wstrzyma [...] I w tym celu, by od tej pory pokj i bezpieczestwo naszego rzdu nie byy zagroone, uznalimy za stosowne cile wymaga i nakaza wszystkim naszym kochajcym poddanym, niech dziki wolnoci niniejszym gwarantowanej swobodnie spotykaj Boga i su Mu we wasny sposb i wedle wasnego mniemania. Wydajc Deklaracj 4 kwietnia 1687 r. Jakub zamierza poprzez wspieranie tolerancji pozby si wszelkiej bigoterii. Jednake nie wzi pod uwag, e ani on, ani lud nie mieli w tym wzgldzie swobody. W Westminsterze powstay dwie zwalczajce si grupy (partie). Jedn nazwano wigami (koniokradami), drug torysami (zodziejami). Torysi byli naturalnymi spadkobiercami rojalistw. Wigowie reprezentowali bogate ziemiastwo. Gdy Jakub wyda swoj Deklaracj, wigowie stanowili wikszo w parlamencie. Nie tylko potpili krla, ale formalnie zoyli go z tronu za to, e omieli si uzna religie katolikw, prezbiterianw, ydw, kwakrw i innych i pozwoli im swobodnie praktykowa. Gwnie atakowano tolerancj wobec katolikw (chocia logicznie rzecz biorc jego wyrozumiao w stosunku do wiary ydowskiej powinna bardziej rozjuszy zawzity Koci anglikaski). Konflikt parlamentu z krlem nie polega wycznie na sporach religijnych chodzio raczej o to, e Jakub sprzeciwi si narzucaniu ludowi praw ustanowionych przez parlament. Wracamy wic do kwestii, ktr poruszylimy na pocztku niniejszej ksiki do pojcia suby. W istocie krl Jakub dziaa cakowicie w zgodzie z Regu Graala, ktra zobowizuje wadz czy to obieraln, czy dziedziczn do zajmowania si obowizkami, a nie swoimi przywilejami. Usiujc wprowadzi rwno religijn krl Jakub stara si usun restrykcyjne Ustawy o przysidze" z 1673 i 1678 r., zobowizujce osoby zajmujce urzdy do przynalenoci do Kocioa anglikaskiego. Ustawy o przysidze" zniesiono wobec katolikw dopiero w latach 1828-1829. Pniej, w 1858 r., przestay one rwnie obowizywa ydw. W dzisiejszej Brytanii wszystkie wyznania (chrzecijaskie lub inne) maj prawo swobodnego uprawiania kultu spenio si wic nareszcie yczenie krla Jakuba VII (II) ogoszone ponad 300 lat temu. Jakub si nie myli w swoich tolerancyjnych pogldach; po prostu wyprzedza swj czas. Jednake nie caa anglikaska hierarchia bya w opozycji do krla Jakuba. Wrd jego zwolennikw byli arcybiskup Canterbury, Sancroft, biskupi Bath, Wells, Gloucester, Norwich, Peterborough, Worcester, Chichester i Chester. Gdy Jakuba zoono z tronu, wszystkich wymienionych pozbawiono biskupstw i beneficjw. Od tej pory manipulowano wiedz historyczn, sugerujc, e Jakuba usunito, bowiem by katolikiem. Naprawd pozbawiono go tronu, by zagwarantowa wadz parlamentowi, ktry nie by wybrany demokratycznie. Po wyjedzie Jakuba z kraju tron ofiarowano cznie holenderskiemu stadholderowi (gwnemu sdziemu), Wilhelmowi Oraskiemu i jego onie (crce Jakuba), Marii. Ale na tym etapie wprowadzono nowe, cise zasady. Bili of Rights (Deklaracja praw) z 1689 r. stwierdzaa, e przyszli monarchowie mog rzdzi tylko za zgod parlamentu" i e posowie powinni by wybierani swobodnie. Trudno powiedzie, e parlamentarzyci z tej epoki byli wybierani w wolnych wyborach tylko bardzo ograniczona ilo mczyzn, dysponujca odpowiednim cenzusem majtkowym, miaa prawo gosu, a Izba Gmin nie reprezentowaa interesw tych, dla ktrych zostaa ustanowiona. Krlowa Maria bya protestantk, Wilhelm jednak zachowywa cise osobiste zwizki z Rzymem, co byo powodem niepokoju angielskich ministrw. Holandia bya gwn pnocn prowincj wczesnych niezalenych Niderlandw, ale poprzednio naleaa do witego Cesarstwa Rzymskiego. Ponadto armia Wilhelma skadaa si gwnie z katolickich najemnikw. Z tego wanie powodu w 1701 r. uchwalono Act of Settlement (Ustaw porzdkujc), ktra stanowia, e na tronie

Brytanii maj zasiada tylko protestanci i ta ustawa pozostaje wica do dzisiaj, mimo e przesza w Izbie Gmin zaledwie jednym gosem! Po zoeniu z tronu krla Jakuba Izba Lordw uznaa, e z racji prawnego porozumienia midzy krlem i narodem, tron nie jest pusty" (chocia nie by te zajty). Uznano, e regencja to najlepszy sposb utrzymania krlestwa do mierci Jakuba Stuarta. Wilhelm Oraski zwoa jednak na dzie 26 grudnia 1688 r. zgromadzenie narodowe. W obecnoci swoich uzbrojonych oddziaw owiadczy czonkom parlamentu, e ani nie zamierza zosta regentem, ani nie ma zamiaru dzieli si wadz. Jego deklaracja bya kategoryczna i butna. Wywoaa ona popoch, wielu lkao si wybuchu wojny. Parlamentarzyci byli przekonani, e Wilhelm nie przebierajc w rodkach signie po koron. W trakcie popiesznie zwoanej narady obu Izb parlament zmieni swoj poprzedni decyzj i ogosi, e tron jest pusty6! W czasie pisania tej ksiki obecny ksi Walii stoi przed osobistym dylematem w sprawach religii i Kocioa. Od czasw Tudorw angielscy monarchowie byli nazywani Obrocami wiadomej wiary" tj. anglikanizmu. Ksi Karol wyzna jednak, i jako przyszy krl w tych kosmopolitycznych czasach wolaby by nazywany po prostu Obroc wiary" kadej wiary, bez wzgldu na wyznanie. Odnajdujemy w tej wypowiedzi pewne echa Deklaracji swobody sumienia" nieszczsnego Jakuba VII (II). A przy okazji trudno nie stwierdzi z ubolewaniem, e bardzo niewiele zmienio si pod tym wzgldem w cigu ostatnich 300 lat. Brytyjscy monarchowie nadal s koronowani jako gowy Kocioa Anglii, a obecna hierarchia anglikaska jest rwnie zaborcza i ksenofobiczna, jak jej poprzednicy z XVII wieku. Mimo e Stany Zjednoczone Ameryki i inne zachodnie pastwa maj pisane konstytucje, gwarantujce osobiste prawa i wolnoci, Brytyjczycy nie dysponuj tak ochron. Dziki temu parlament i Koci zachowuj cakowit wadz nad monarchi (a przez to nad narodem) tak dugo, jak liczy si bdzie Deklaracja praw i Ustawa porzdkujca. Kiedy Wilhelm III i Maria II wsplnie wstpili na tron Brytanii, krew Stuartw podwjnie dosza do gosu. Maria bya crk krla Jakuba VII (II) z pierwszej ony, Anny Hyde z Clarendon. Wilhelm (ktrego ojcem by Wilhelm z Nassau) by synem crki Karola I, Marii. Jednake mimo tych bliskich zwizkw nowej pary krlewskiej z domem Stuartw Szkoci nie byli zadowoleni z takiego obrotu spraw. Utracili bowiem prawowitego dynastycznego wadc. W 1689 r. (rok po detronizacji Jakuba) wybucho pierwsze powstanie jakobitw. Wicehrabia Graham z Claverhouse, wielki opat rycerzy templariuszy w Szkocji (znany jako Pikny Dundee) poprowadzi 27 lipca w Killiecrankie oddzia highlanderw (grali) przeciwko wojskom rzdowym. Szkoci odnieli zwycistwo, lecz wicehrabia Dundee zosta miertelnie ranny w bitwie pod Dunkeld. 18 sierpnia 1689 roku grale nie mieli ju tyle szczcia. Nastpnie l czerwca 1690 r. oranyci krla Wilhelma pobili oddziay wierne Jakubowi VII w bitwie pod Boyne w Irlandii. Podczas konfliktu j akobitw i oranystw Campbellowie i inne szkockie klany opowiedziay si po stronie nowych monarchw, a nawet zaczy przeladowa jakobitw. Krl Wilhelm nakaza wszystkim wodzom grali zoy przysig wiernoci, ale wikszo zwlekaa. Ich krlowie zawsze przysigali na wierno narodowi", nie odwrotnie. Aby wymusi na opornych zoenie przysigi, sir Johna Dalrymple'a, ministra ds. Szkocji upowaniono do ukarania jednego opornego klanu, by da nauczk innym i w ten sposb zama opr. Sir John Dalrymple wybra MacDonaldw z Glencoe. MacDonaldowie nie dotrzymali ostatecznego terminu skadania przysigi, ktry upyn l stycznia 1692 r. Stary wdz MacDonaldw, Maclain, prbowa wprawdzie zoy przysig w Fort William 30 grudnia 1691 r., ale nie byo tam adnego urzdnika korony, ktry mgby j potwierdzi. Maclainowi udao si speni nakaz dopiero 6 stycznia z prawie tygodniowym opnieniem. W przeciwiestwie do innych klanw MacDonaldowie nie dysponowali si militarn i stanowili atwy obiekt ataku. Ich siedziba znajdowaa si midzy wyniosymi grami Glencoe, tworzcymi raczej puapk ni naturaln fortec, l lutego Dalrymple posa dwie kompanie puku Argyll, pod wodz Roberta Campbella z Glenlynon z rozkazem wycicia w pie niczego nie podejrzewajcego klanu MacDonaldw. Przybywszy pod pozorem pokojowej misji onierze stanli na kwaterach u gocinnych rodzin na wiele dni. Zaatakowali znienacka w mrony poranek 13 lutego, wyrnli wszystkich MacDonaldw, ktrych udao im si dopa, nie oszczdzono kobiet, starcw ani dzieci. Straszliwa masakra w Glencoe miaa skutek przeciwny do zamierzonego. Zamiast podporzdkowa klany nowemu reimowi, pchna je do silnej jakobickiej konfederacji przeciwko bezwzgldnemu Holendrowi i jego rzdom. UKAD UNIJNY W 1702 r. po Wilhelmie III na tron wstpia krlowa Anna. Wikszo Szkotw nie okazaa entuzjazmu, mimo e Anna siostra nieyjcej krlowej Marii naleaa do Stuartw. Anna sprzeniewierzya si swojemu ojcu, krlowi Jakubowi, stajc po strome szwagra, Wilhelma

Oraskiego. Bya kamieniem obrazy dla Stuartw; nigdy nie odwiedzia Szkocji. W 1706 r. ogosia zamiar rozwizania szkockiego parlamentu. Jednake szkoccy ministrowie odpowiedzieli, e takie dziaanie byoby wbrew szkockiemu prawu. Zacytowali pisan konstytucj, Deklaracj z Arbroath" z 1320 r. stwierdzajc, e gdyby monarcha uczyni nas lub nasze krlestwo poddanymi krla Anglii lub Anglikw, winnimy natychmiast wypdzi go, uznawszy za naszego wroga i gwaciciela praw jego wasnych oraz naszych, i uczyni jakiego innego ma, ktry by potrafi nas broni, naszym krlem. Byo jasne, e plan Anny doprowadzi do penego podporzdkowania krlestwa angielskiej dominacji z Westminsteru. Ale chocia Szkoci nie mogli wypdzi" angielskiej krlowej, mieli prawo wprowadzi Bill of Security (Akt Gwarancyjny) (1706 r.). Na mocy tego aktu zgodnie z konstytucj nie byli zobowizani zaakceptowa nastpcy tronu wskazanego przez Ann. Dziki temu zachowali swobod wyboru szkockiego monarchy z linii krlewskiej (niekoniecznie wybranego przez Angli). To, e Anna nie wyda na wiat potomka, a bdzie raczej zmuszona wskaza nastpc, stawao si coraz bardziej oczywiste. Krlowa pocza a osiemnacie razy, ale urodzia jedynie picioro ywych dzieci, z nich tylko jedno przeyo okres dziecistwa, lecz nawet i ten chopczyk zmar majc 11 lat. Wybranym sukcesorem okazaa si niemiecka elektorka, Zofia. Anna nie ogldajc si na Akt Gwarancyjny wprowadzia ograniczenia handlowe wobec Szkocji i zagrozia wojn. W marcu 1705 r. parlament uchwali Alien Act (Ustaw rozporzdzajc) stwierdzajc, e Szkoci musz zgodzi si na nastpczyni Anny, Zofi Hanowersk lub ustanie cay handel midzy pnoc i poudniem; niedozwolony bdzie import szkockiego wgla, ptna i byda do Anglii i zostanie wstrzymany eksport angielskich towarw do Szkocji. Od 1 maja 1707 r. zawieszono w prawach szkocki parlament, a korony Szkocji oraz Anglii stay si jednym, gdy Westminster przej wadz nad wieo poczonym krlestwem Wielkiej Brytanii wedle postanowie Ukadu zjednoczeniowego. Szkoccy prezbiterianie zignorowali narzucony reim; formalnie zdetronizowali krlow Ann i ogosili jej przyrodniego brata, Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta, prawdziwym krlem Szkocji. By synem i nastpc Jakuba VII (II) z jego drugiej ony, Marii d'Este z Modeny. Jakub VIII (jak i jego ojciec) by katolikiem, ale prezbiterianie nie zwaali na wyznanie krla. Odmiennie ni w systemie angielskim szkoccy monarchowie nie byli gowami narodowego Kocioa. Zarwno prezbiterianie, jak i czonkowie Kocioa episkopalnego uwaali za duo waniejsze utrzymanie swojego domu krlewskiego z dala od angielskiej supremacji. Po Ukadzie unijnym Szkotom pozwolono zachowa wasny Kirk, jak i te osobny system prawny. Jednake wprowadzono rne rodki parlamentarne majce utrzyma dominacj Anglikw nad Szkotami7. Nie tylko Szkoci byli zdani na ask rzdzcych. Lud angielski sta si ofiar upieczych podatkw od wiata i powietrza wprowadzonych przez Wilhelma i Mari w 1695 r. Ten podatek wynoszcy ponad pi funtw rocznie od kadego sidmego i nastpnego okna w domu utrzyma si przez 156 lat. Nawet dzisiaj widuje si stare domy z wieloma oknami zabudowanymi cegami, szczeglnie na wsi. Tymczasem jeszcze za ycia krlowej Anny w 1714 r. zmara jej kandydatka, Zofia Hanowerska. Wtedy ministrowie wigowie, mimo gonych protestw torysw, osadzili na tronie Brytanii syna Zofii, Jerzego, elektora hanowerskiego. Ku wielkiej wygodzie oligarchii wigw krl Jerzy I mwi tylko po niemiecku i wikszo czasu spdza poza granicami kraju. Cugle administracji rzdowej dziery gwnie lord skarbu, Robert Walpole. Sta si pierwszym skutecznym premierem i rozwin niedemokratyczn ide gabinetu (wewntrznego krgu ministrw, ktrzy spotykali si poza parlamentem sterujc polityk rzdu). Od tej pory lud nie tylko nie mia nic do powiedzenia w sprawach wasnego rzdu, ale tego samego prawa pozbawiono wikszo posw, ktrymi kierowali whipowie (naganiacze, nazywani tak jak pomocnicy owczych) w zgodzie z wymogami gabinetu (lub gabinetu cieni). Poza Szkocj niektrzy posowie z partii torysw i ich zwolennicy chcieli widzie na tronie nie Ann, a Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta. By on legalnym nastpc tronu Szkocji i tytularnym krlem, Jakubem VIII, od 1707 r. Wigowie jednak ignorowali Jakuba, gdy odmawia zwizania si z Kocioem anglikaskim. Szkoccy i angielscy rojalici podjli w 1715 r. prb odzyskania korony dla Jakuba Stuarta, ale ich ograniczona rewolta upada. Jakub powrci na wygnanie do Francji, do St Germain-en-Laye, w pobliu Parya. KAROL EDWARD W 1727 r. Jerzy II Hanowerski obj tron po ojcu. Nastpne znaczce powstanie jakobitw miao miejsce osiemnacie lat pniej, w 1745 r., kiedy Urodziwy Ksi, Karol Edward Stuart zgosi prawo do sukcesji angielskiej odmawiajc go Niemcom. Szkocki kler popar go cakowicie. W niedziel, 24

wrzenia 1745 r., Koci episkopalny symbolicznie koronowa krla Karola III w opactwie Holyrood House. Na uroczystoci obecni byli te przedstawiciele Kociow katolickiego i prezbiteriaskiego, co byo wiadectwem aprobaty. Jakub VIII formalnie przekaza swoje prawa synowi na mocy Deklaracji z 23 grudnia 1743 r.: Uznajemy, e przysuy to nam i bdzie z korzyci dla naszego krlestwa i dominium, by nominowa i mianowa, jak tu oto nominujemy, uposaamy i mianujemy naszego najdroszego syna, Karola, ksicia Walii, na jedynego regenta naszych krlestw Anglii, Szkocji i Irlandii, oraz wszystkich naszych domw podczas naszej nieobecnoci. Ksi Karol pragn przywrci parlament i konstytucj, podobnie jak by zdecydowany zapewni Anglikom identyczne prawa polityczne i wolno religijn. W swojej pierwszej proklamacji, wydanej w Edynburgu 9 padziernika 1745 r. Karol Edward stwierdzi: Co do zamierzonej unii dwch narodw, krl nie moe jej ratyfikowa, jako e z kadego krlestwa mno si znaki sprzeciwu. Wkrtce po symbolicznej koronacji Karol otrzyma tytu wielkiego mistrza Zakonu wityni Jerozolimskiej. Skadajc przysig zadeklarowa: Moecie by pewni, e gdy prawdziwie wejd w posiadanie mojej domeny, podnios zakon do tej pozycji, jak cieszy si w czasach Wilhelma Lwa. Tymczasem oddziay szkockie po zwyciskiej bitwie pod Prestonpans, maszeroway na poudnie. Szkoci zbliali si w byskawicznym tempie do Londynu, w ktrym wybucha panika. Ogarna ona take dom hanowerski. Jerzy III zaadowa nawet klejnoty koronne na bark na Tamizie, gotw by czmychn do Niemiec. Puszczono w ruch machin propagandow; wadze staray si przekona angielskich i walijskich jakobitw, e Karol nigdy nie dotrze do stolicy i udao im si. Spodziewane posiki nigdy nie nadeszy. Poniewa Szkoci nie starli si jeszcze z gwnymi siami krla Jerzego pod dowdztwem diuka Cumberlandu, lord George Murray przekona wodzw klanw o koniecznoci strategicznego odwrotu. Murray twierdzi, e po powrocie do Szkocji bd mogli si przegrupowa i zetrze z Cumberlandem na wasnym terytorium. Po kilku potyczkach w drodze i sukcesie jakobitw pod Falkirk Szkoci wreszcie napotkali potn armi Cumberlanda pod Cullen Moor, w pobliu Inverness, 16 kwietnia 1746 r. Ale mimo wszystkich poprzednich sukcesw byli zbyt zmczeni i godni, eby walczy. Szkoci ponieli sromotn klsk, drogo zapacili za popenione bdy. Gdyby nie rzdowa propaganda, na poudniu grale dotarliby do Derby i atwo opanowali stolic. Twj przodek myli si rzek pniejszy krl Jerzy V do Murraya, diuka Atholl. Jakobicka armia winna prze prosto na Londyn i Stewart byby dzisiaj krlem Szkocji i Anglii, a kady kraj miaby wasny parlament". ZABJSTWO OSOBOWOCI Dla wikszoci Brytyjczykw cel Jakuba VII, religijna wolno dla wszystkich, by bardzo podan innowacj, niezwykle przemawiajc do poczucia indywidualnej wolnoci. Std te rzecz pierwszej wagi dla wigw byo ponienie pamici krla Jakuba i Stewartw. Zaatakowali najpierw on Jakuba, krlow Mari d'Este. Maria bya crk Alfonsa IV, diuka Modeny. Hanowerczycy rozgosili jednak wszem wobec, e jest ona nieprawym dzieckiem papiea! Ludzie zbyt dobrze pamitali brata Jakuba, Karola II, dlatego wigowie nie z niego, a z Jakuba VI (I) i Karola I uczynili obiekt swej niecnej propagandy. Jakub by znany wszystkim jako brytyjski Salomon", ale wigowie ironicznie nazywali go najmdrzejszym gupcem chrzecijastwa". Jego nieszczsne przypadoci odkowe przedstawiano jako przejaw potwornego obarstwa; ponadto postawiono mu najczstsze ze wszystkich purytaskich oskare wysuwanych podczas polowa na czarownice: zboczenie seksualne. Popularno ksicia Karola Edwarda stanowia niesychane zagroenie dla Jerzego II. Ksi sta si wic gwnym celem hanowerskich atakw. Podczas gdy po Culloden diuk Cumberlandu nadal tward rk podporzdkowywa sobie grali, Urodziwego Ksicia portretowano w Anglii jako zdradzieckiego podegacza wojennego i niebezpiecznego uzurpatora chocia przecie to jego rodzina staa si ofiar uzurpacji. Machina propagandowa pracowaa bezbdnie wrd rozstawionych sprytnie dekoracji skrztnie ukryto tytu krla Szkotw do nalenego mu tronu. Opisywano go jako pijaka i zaprzysigego wroga kobiet; jego mnogie potomstwo wykrelono z angielskich podrcznikw historii (poza Karolin z Albany), jak i liczne towarzyszki ycia poza bezdzietn maonk, ksin Luiz de Stoltenberg i matk Karoliny, Klementyn Walkinshaw. Przeladujce go pniej ataki astmy i epilepsji pozwoliy tylko utrwali jego wizerunek pijaka.

Ustalona przez krgi wadzy historia Anglii nadal ukazuje ksicia jako uciliwego pionka Rzymu, ale z pewnoci nie odpowiada to prawdzie. Jego stosunkom z papieem daleko byo do przyjaznych. Karol Edward formalnie nawrci si na anglikanizm w wieku 29 lat. Napisa wtedy: Aby przyda mojemu rozstaniu z Kocioem rzymskim najwyszej autentycznoci [...], udaem si do Londynu w roku 1750 i w teje stolicy z ca powag wyrzekem si rzymskiej religii, i przystpiem do s Kocioa Anglii. Po mierci Karola Edwarda w 1788 r. dokonano kompilacji jego biografii z przernych hanowerskich rde. Obecnie publikuje si ich bez liku, przekadajc cae garcie faktw" z jednej do drugiej. Celowo bd nie, s przewanie oparte na wymysach propagandowej machiny hanowerczykw. Jednake Szkocja w dalszym cigu jest dumna ze swojego Urodziwego Ksicia. Europejskie rejestry te przekazuj odmienny wizerunek Karola Edwarda i jego prawnych nastpcw; opisuj mny krlewski rodowd, a do niedawna celowo ukrywany przez rzd brytyjski. Anglia oczekuje teraz koronacji JKM Karola, ksicia Walii, ktry ma zosta krlem Karolem III. Wielu Szkotw natomiast z uporem dy ku powtrnej niepodlegoci. Pierwszym krokiem na drodze ku suwerennoci niewtpliwie powinno by przywrcenie szkockiego parlamentu. W szkockiej tradycji yje ju pisana konstytucja, ktra moe znw by wprowadzona w ycie. Daje ona narodowi prawo wyboru wasnego monarchy, jak i odrzucenia wadztwa Anglii. Jeli Karol, ksi Walii, zostanie krlem, nacjonalistycznie nastawieni Szkoci nie zechc zaakceptowa drugiego Karola III. Po koronacji krlowej Elbiety II Szkoci susznie protestowali, e nigdy nie mieli Elbiety I Elbieta Tudor rzdzia w Anglii, nie w Szkocji. Panujcy dom krlewski stoi wic w obliczu powanego dylematu. Tak jak ju zmieni swoje niemieckie nazwisko rodowe z Saxe-Coburg-Gotha na Windsor, aby ugaska brytyjskich poddanych podczas I wojny wiatowej, by moe bdzie zobowizany uczyni dalszy dyplomatyczny krok. Tak jak Albert, diuk Yorku sta si krlem Jerzym VI, moe nastpny krl Brytanii powinien zosta koronowany jako Jerzy VII, a nie Karol III. Co wicej, biorc pod uwag, e parlament i Koci trzymaj atutowe karty, ksi Karol moe zosta cakowicie pominity szczeglnie jeli nie odpowiada anglikaskim wymogom co do stanu maeskiego i statusu Obrocy wiadomej wiary"? S to oczywicie spekulacje, ale... 20 SANGRAL DZISIAJ SPISEK PRZECIWKO RODOWODOWI Obecnie przyjmuje si, e historia wadcw jest przewanie oparta na jak powiedzielibymy dzisiaj materiaach propagandowych. Skompilowano j pierwotnie, aby suya politycznym potrzebom w epoce, w ktrej sowo pisane raczej niedokadnie przechowywao pami przeszoci. Krtko mwic, jest to wypaczony obraz prawdy. Np. historyczna angielska wersja bitwy pod Azincourt z 1415 r. w sposb zrozumiay rni si od przekazw Francuzw. Podobnie chrzecijaski punkt widzenia na kwesti krucjat nie pokrywa si z tym, co uwaaj muzumanie. Wikszo relacji ma co najmniej dwie wersje. W 1763 r. dziennikarz John Wilkes oskary rzd Jerzego III o przekamania w mowie krla. Dzisiaj oskarenia takie nie s odosobnione, ale wwczas Wilkesa pojmano i wtrcono do londyskiej Tower. W tamtych czasach nie byo wolnoci sowa, nie mona byo swobodnie wypowiada opinii, tymczasem to wanie wtedy wyprodukowano" spor cz historii" aprobowanej przez rzd. W wieku XX stopniowo zrewidowano oficjalne rejestry szlachty, korygujc bdy ze starych edycji. Ale wiele z tych bdw to nie pomyki, a celowe przeinaczenia1. Np. bezporednim wynikiem hanowerskiej (georgiaskiej i wiktoriaskiej) polityki by dugotrway pogld, e linia Stuartw wymara na wygnaniu. Angielskie podrczniki historii niemal jednym gosem stwierdzaj, e Karol Edward Stuart umierajc nie mia ony i prawowitego potomka pci mskiej. Ale myl si cakowicie, a kontynentalne archiwa wiadcz o czym przeciwnym. Wedug doktrynalnej angielskiej opinii obecnym nastpc krlewskiego domu Stuartw jest ksi Franciszek Bawarski, ktry miaby odziedziczy prawa do Szkocji na mocy testamentu modszego brata Karola Edwarda, kardynaa Henryka, de iure diuka Yorku. Ten testament nominowa na nastpc Stuartw Karola Emanuela IV Sardyskiego. Za porednictwem maestw w linii eskiej ze strony brata Karola Emanuela, Wiktora Emanuela I, obecny Franciszek Bawarski jest nastpc swojego ojca, ksicia Albrechta, polegajc na do dalekim i dawnym pokrewiestwie z Henryk, crk Karola I. Jednake jest faktem, e testament kardynaa Henryka Stuarta nie wskazuje Karola Emanuela na nastpc. Jest to cakowita fantazja, ktra przedostaa si do podrcznikw historii,

wymylona przez georgiaskich politykw, bya powtarzana przez pniejszych wiktoriaskich ministrw. Od kiedy elektor hanowerski rozpocz w 1714 r. rzdy w Brytanii jako krl Jerzy I, przystpiono do zamazywania i ukrywania pewnych informacji o niektrych rodzinach. Rwnoczenie podkrelano genealogi innych. Dom Stuartw by ofiar wyjtkowego ataku, majcego potwierdzi prawa nowej niemieckiej linii do brytyjskiego tronu. Nawet dzisiaj ksiki do historii powtarzaj wymylony wwczas nonsens, majcy zdyskredytowa szkock dynasti i zwizane z ni rodziny. Te fasze s gboko zakorzenione, a przetrwaj dopty, dopki jedni historycy bd przepisywa od innych. Karol Edward Stuart oeni si w 1772 r. z ksiniczk Luiz Maksymiliana, crk Gustawa, ksicia Stolber-Guerdern. Jednake w 1784 r., po romansie Luizy z woskim poet Wiktorem, hrabi Alfieri, papie udzieli pozwolenia na rozwd. Lekarze uznali Luiz za bezpodn, po kilku latach maestwa opucia ona Karola i na stae zamieszkaa z kochankiem. Ten rozwd bywa czsto opisywany jako koniec maeskiego ycia Karola ale nie jest to prawda. Archiwa Stuartw w Rzymie i Brukseli ujawniaj, e w listopadzie 1785 r. Karol oeni si ponownie z hrabin Massillan u witych Apostow w Rzymie. Hrabina to Magorzata Maria Teresa O'Dea d'Audibert z Lussan kuzynka ze strony brata dziadka Karola, krla Karola II. Do 1769 r. bya pod opiek brata swojego dziadka, Ludwika Jakuba d'Auddiberta, arcybiskupa Bordeaux. Babka Magorzaty ze strony matki, markiza d'Aubignie, bya crk Jakuba de Rohan Stuardo, ksicia Boverii, markiza d'Aubignie. By on naturalnym (uznanym prawnie od 1667 r.) synem krla Karola II i Magorzaty, ksinej de Rohan. Ze strony matki Magorzata de Massillan pochodzia od hrabiw de Lussan.

W listopadzie 1786 r. trzydziestosiedmioletni hrabina urodzia syna, Edwarda Jakuba Stuarta, ktry jest znany jako hrabia Stuarton". Chocia nie bya to tajemnica w Europie, wiadomo o prawym synu Karola Edwarda zostaa natychmiast wyciszona przez Westminster. Od tej pory bya cakowicie pomijana przez akademickich historykw w Brytanii. Rwnie w listopadzie tego roku crka Karola Edwarda, Karolina z Albany (ur. 1753 r. z Klementyny Walkinshaw z Borrowfield) spotkaa si z bratem Jerzego III, diukiem Gloucesteru w domu ksicia Santa Croce w Rzymie. Niespokojna o swoj pozycj prawego" potomka Karola Edwarda poinformowaa Gloucestera o swoim krlewskim pochodzeniu i poprosia o rad. Diuk zapewni Karolin, e jej pozycja jest niezagroona. Jednake gwnym tematem rozmowy z jego strony by list, wysany w 1784 r. do jej ojca przez krla Jerzego III. Zasugerowano w nim, e Karol Edward mgby wrci z wygnania jako hrabia Albany (Szkocji). Karol odrzuci zaproszenie, ale sprawa si teraz skomplikowaa z racji nowo narodzonego syna, ktry w swoim czasie mgby zadecydowa inaczej, stajc si drugim z rzdu hrabi. Kiedy Karol Edward zmar, przemylna zamiana testamentw pozwolia na zatajenie przed ogem Brytyjczykw zarwno drugiego maestwa, jak i urodzenia potomka z tego zwizku. Spraw t trzymano w tajemnicy przez cay okres panowania dynastii hanowerskiej, zostaa ujawniona dopiero w latach siedemdziesitych naszego stulecia. W 1784 r. Karol w testamencie uczyni krlewskim nastpc brata, kardynaa Henryka, de iure diuka Yorku. Karolina z Albany miaa pozosta jedyn spadkobierczyni woci. Jest to dobrze udokumentowane w historycznych biografiach lecz w tych zapiskach nie wspomina si o tym, e nie by to ostatni testament Karola. Przed mierci Stuarta zastpiono go innym dokumentem. Przed georgiaskim parlamentem ukryto nie tylko fakt istnienia pniejszego testamentu, ale rwnie powd jego sporzdzenia. Aby wzmocni pozycj krla Jerzego III, jego doradcy, chcc pooy kres popularnoci Stuartw z Brytanii, ogosili, e szkocka linia rodu wygasa. Jakobici natomiast okazali si nader uytecznym narzdziem w czasie amerykaskiej wojny o niepodlego (1775-1783). Bardzo wielu wygnanych Szkotw wyemigrowao do Ameryki, gdy po Culloden ich kraj utraci niezaleno. Walk o niepodlego ojczyzny kontynuowali po drugiej stronie Atlantyku, pomagajc wspbraciom Amerykanom w ich deniu do wyrwania si spod wadzy hanowerczykw. Dnia 30 stycznia 1788 r. de iure krl Karol III (znany jako Urodziwy Ksi") zmar w wieku 67 lat w Palazzo Mutti w Rzymie. Krtko przed mierci spisa ostatni wol. Testament zosta powiadczony 13 stycznia 1788 r. przez dominikanina ojca O'Kelly'ego i ojca ConsaMego, wyznaczonych na wykonawcw testamentu. Stwierdzono w nim, e potomek Karola, Edward Jakub i Karolina maj pozosta wspspadkobiercami woci; Edward ma przej tytuy krlewskie, gdy ukoczy szesnacie lat, kardyna Henryk tymczasowo zostaje regentem.

Po odejciu Karola Edwarda jego ambitny brat Henryk ogosi si de iure Henrykiem I (IX Angielskim), krlem Szkotw. Dla poparcia swoich roszcze nie przedoy ostatniej woli Karola z 1788 r., ale wczeniejsz z 1784 r. ktra odpowiadaa brytyjskiemi rzdowi. Byo bowiem mao prawdopodobne, aby kardyna mia dzieci, w zwizku z tym dynastia miaa szybko wygasn. Zarwno O'Kelly, jak i ConsaM uczestniczyli w intrydze w zamian za szybki awans w hierarchii kocielnej. Wkrtce potem pierwszy z nich zosta penomocnikiem dominikanw, podczas gdy Consalvi otrzyma kapelusz kardynalski. Karolin z Albany zaopatrzono w dom we Frascati, a Palazzo Mutti zatrzymano dla Magorzaty de Massillan i ksicia Edwarda. Zamieszany w spisek by te ojciec James Placid Waters, penomocnik benedyktynw w Rzymie. Ogaszajc si de iure krlem Henryk dy do zlikwidowania bezporedniej klauzuli o regencji. Tymczasem w styczniu 1789 r. Henryk spisa wasny testament, w ktrym wszystkie swoje posiadoci i dziedziczny status zapisa ksiciu Edwardowi Jakubowi, mojemu kuzynowi, hrabiemu Stuartonowi". Zarwno kardyna Ercole Consalvi, jak i kardyna Angelo Cesarini znali tre testamentu i byli jego wykonawcami, co potwierdzaj w pamitnikach. Historia potoczya si tak, e Henryk straci wiele ze swoich bogactw w trakcie rewolucji francuskiej i napoleoskiego podboju pastwa papieskiego. W 1799 r. przeszed na utrzymanie korony brytyjskiej z roczn pensj 5 tysicy funtw (okoo 250 tysicy dzisiejszych) ale w zamian zadano od niego zmiany zapisw testamentu. Podczas spotkania ksicia Edwarda, hrabiny Magorzaty i papiea ustalono odpowiednie sformuowania. Nowy testament spisano w 1802 r., ale dziedzictwo zostao przy ksiciu Edwardzie. W nowej wersji dokumentu sowa mojemu kuzynowi, hrabiemu Stuartonowi" zastpiono sformuowaniem na rzecz tego ksicia, ktremu nale si z racji de iure zwizku krwi". Gdy Henryk Stuart zmar w lipcu 1807 r., krl Jerzy i brytyjski parlament zignorowali dokument z 1802 r. i przywrcili oryginaln ostatni wol Henryka z 1789 r. Prasa napisaa, e Henryk zapisa spadek swojemu kuzynowi hrabiemu Stuartonowi" (majc oczywicie na myli Edwarda Jakuba). Jednake w Anglii nikt nie zada sobie trudu, by sprawdzi, kim moe by w kuzyn, hrabia Stuarton. Nastpnie ministrowie hanowerczykw ujawnili zmieniony testament Henryka z roku 1802. Pojemn formu na rzecz tego ksicia, ktremu nale si z racji de iure zwizku krwi" zinterpretowano na korzy Karola Emanuela IV, ekskrla Sardynii. Karol Emanuel na krtko przedtem abdykowa i wstpi do zakonu jezuitw, tak e dziedzictwo Stuartw przeszo na bezdzietnego mnicha. Karol Emanuel niezwocznie napisa do parlamentu krla Jerzego, zrzekajc si nominacji, wiedzia bowiem, e rd Stuartw nie wygas. Karol Emanuel zna zarwno Magorzat, jak i jej syna, Edwarda, ktrzy mieszkali na Sardynii od 1797 r., byli rwnie domownikami w jego rezydencji przy Corso w Rzymie. Westminster zignorowa korespondencj i ca spraw ukryto przed opini publiczn. Wedle historycznych zapiskw dziedzictwo przeszo" na Sardyni, potem Moden i Bawari. Prawda wyglda tak, e prawowity krlewski dom Stuartw (Stewartw) yje dzisiaj i od dawna by czynnie zainteresowany "\zgodnym z konstytucj zarzdzaniem Europ. W 1809 r. midzy dwoma synami Jerzego III wybuch spr o lojalno wzgldem krla. Znany jest jako wojna dwch braci". Ksi Edward, diuk Kentu (ojciec krlowej Wiktorii), by wolnomularzem, podczas gdy jego brat, ksi August Fryderyk, diuk Sussexu templariuszem. Problem Edwarda polega na tym, e koledzy templariusze jego brata byli poplecznikami Stuartw. Dlatego usiowa przecign ich na stron rzdzcego domu hanowerskiego. Wtedy mu si to nie udao, ale osign kompromis tworzc wzorowan na templariuszach ga w obrbie istniejcej struktury masoskiej. Przyja ona protektorat Kentu i stosowaa si do angielskiego Rytu Yorku. Rycerscy templariusze stosowali si do Rytu Szkockiego pod protektoratem ksicia Edwarda Jakuba Stuarta, drugiego ksicia Albany. Stuartowie przebywajc na wygnaniu we Francji i Woszech gboko zaangaowali si w oglny rozwj i szerzenie idei masoskich, promujc poza granicami kraju Ryt Szkocki, ktry mia wysze stopnie i gbsze misteria ni jakakolwiek inna hierarchia masoska. Najbardziej liczc si osob w tym ruchu by kuzyn i mentor Karola Edwarda, hrabia St Germain. Zaangaowanie Stuartw byo oparte na ustalonych prawach i przywilejach, poczonych z pragnieniem wprowadzenia braci w prawdziwie staroytn Umiejtno. W Anglii konieczno zachowania tajnoci klubowych l staa si idealnym udogodnieniem dla zamaskowanej intrygi przeciwko wigom i linii niemieckiej. W caym kraju jakobickie towarzystwa i torysowskie loe bardzo si do siebie zbliay w wyniku czego stay si podstawowym celem wywiadu wigw, ktrego wysocy rang funkcjonariusze tajnej suby niebawem przeniknli do bractwa. W pniejszych latach angielska masoneria zaprzestaa politycznych intryg, zajmujc si sprawami alegorycznego przedstawienia wiata, kodeksem braterstwa, wiary i mioci. Jednake w Europie nadal istnieje wiele l w tradycyjnym stylu, opartych na rodowiskach naukowcw-intelektualistw.

W 1817 r. dr Robert Watson naby w Rzymie pewne dokumenty kardynaa Henryka, dotyczce dynastii Stuartw. Zapaci 32 funty szterlingi (odpowiednik okoo 610 dzisiejszych) i przygotowa je do publikacji. Ale zanim mia szans dokoczy dziea, akta zagarnli funkcjonariusze papieskiej administracji. Papiery zostay przekazane do Londynu. Ich tre do dzi pozostaje nieznana. W jaki czas po tych wydarzeniach doktor otrzyma z Westminsteru zapat za odebrane mu akta. Nieusatysfakcjonowany tym dochodzi praw do swoich dokumentw. Jedynym skutkiem tych zabiegw i apelacji byo to, e w 1839 r. znaleziono go martwego po domniemanym samobjstwie. Do tej pory dokumentw nie przedstawiono ogowi spoeczestwa. Razem z kardynaem Henrykiem rwnie ojciec Waters straci swj majtek i przeszed na utrzymanie krla Jerzego. Waters, wykonawca testamentu Karoliny z Albany, by archiwist rnych innych dokumentw Stuartw a ta opieka staa si rdem jego przyszego dochodu czerpanego z kas hanowerczykw. W 1805 r. ojca zobowizano do przekazania ich brytyjskiemu rzdowi. Niektre z nich wreszcie zoono w zamku w Windsorze, gdzie pozostaj do dzi. Los reszty dokumentacji jest nieznany ku wygodzie pewnych krgw. Po skrztnej konfiskacie tych wanych dokumentw ksi Edward wydawa si by pozbawiony wszelkich szans na najskromniejsze choby miejsce w historycznych zapiskach brytyjskich. Na szczcie w krajach kontynentalnej Europy byo inaczej, gdy nad wszystkimi dobrze udokumentowanymi wiadectwami piecz sprawowali mowie zaufania Stuartw. Byy tam pisma wicehrabiego Chateaubrianda, Rene, ojca Jamesa Watersa, Karoliny Murat i innych. Chocia Stuartowie byli ignorowani przez wadze brytyjskie od czasw mierci kardynaa Henryka, spadkobiercy ksicia Edwarda Jakuba, hrabiego Stuartona, drugiego hrabiego Albany, uczestniczyli aktywnie w spoecznych, politycznych, wojskowych i krlewskich wydarzeniach przez minione dwa wieki. Doradzali rzdom w sprawach konstytucyjnych i dyplomatycznych, promujc idea suby publicznej i tolerancji religijnej tak, jak dba o nie ich dom panujcy. Szczeglnie angaowali si w problemy handlu, opieki spoecznej i edukacji. W 1888 r. wnuk ksicia Edwarda, Karol Benedykt Jakub Stuart, czwarty hrabia Albany, mia w planie odwiedziny Brytanii. Zamierza pojawi si na wielkiej Wystawie Stuartw w londyskiej New Gallery. Bya wspierana przez zakon Biaej Ry, a do gwnych organizatorw zaliczali si Bertram, earl Ashburnhamu i Melville Massue, markiz Ruvigny. Ale Wystawa zostaa cakowicie zdyskredytowana przez agentw hanowerczykw, ksicia Karola Benedykta znaleziono martwego (prawdopodobnie zamordowanego) we Woszech. Pokazu 1888 r. cakowicie poniechano. Rok pniej natomiast ^odbya si z gruntu odmienna wystawa. Zamiast jak planowano, uczci Stuartw, zorganizowano obchody dwchsetlecia rewolucji wigw, ktra w 1688 r. usuna Jakuba VII (II) i Stuartw! Now patronk wystawy bya sama krlowa Wiktoria. Cae wydarzenie wykorzystano ponadto jako przykrywk, dziki ktrej pozyskano jeszcze bardziej wartociow dokumentacj dziedzictwa Stuartw. Pozbawieni patronackich funkcji lord Ashburnhamu i markiz Ruvigny skierowali zainteresowanie ku rycerskim stowarzyszeniom w Europie zakonowi Krlestwa Syjonu i Rycerzom Opiekunom Grobu witego, a take Zakonowi Sangrala. Mimo stara krlowej Wiktorii o pomniejszenie popularnoci Stuartw, pod koniec XIX wieku nastpio znaczce odrodzenie jakobickie. Doradcy krlowej tym bardziej starali si wic zanegowa szkockie dziedzictwo domu wielkich marszakw dworu. W wyniku tych zabiegw tan Bako i szkocka linia wywodzca si od krla Alpina znikna z poprawionych rejestrw Stuartw. Lord Lyon, wysoki dygnitarz w kolegium heraldycznym, napisa: Obecnie generalnie zaprzecza si pochodzeniu tej rodziny od Barika, tana Lochaber, a przez niego od dawnych krlw Szkocji". Uwag powica si natomiast bretoskiej linii Stuartw. Dalibg, trudno dociec, czemu ktokolwiek dyskredytuje jedn lini, aby wynosi drug. Kady ma przynajmniej dwie linie przodkw i Stuartowie nie byli wyjtkiem od tej reguy. Pniejsi czonkowie szkockiej rodziny krlewskiej odznaczyli si w belgijskim ruchu oporu podczas II wojny wiatowej. Hubert Pierlot, premier Belgii, by bliskim przyjacielem Stewartw, ktrzy powrcili do oryginalnej pisowni nazwiska w 1892 r. W tym samym roku przenieli si do Chateau du Mulin w belgijskich Ardenach, gdzie mieszkali a do 1968 r. Ten zamek podarowa rodzinie w 1692 r. Ludwik XIV. Cakiem niedawno, w 1982 r. miasto Bruksela uhonorowao Stewartw wielkim przyjciem. Nastpnie w grudniu 1990 r. rejestry brukselskie podpisami i pieczciami uznay autentyczno odnowionej karty krlewskiego domu Stewartw, szczegowo opisujc pochodzenie rodziny od Roberta Bruce'a I do dnia dzisiejszego. Dzisiaj istnieje kilka linii pochodzcych od ksicia Edwarda Jakuba, drugiego hrabiego Albany. Nale do niej diukowie Dernely i diukowie Coldinghamu. Jednake przede wszystkim jest gwna linia prawowitego pochodzenia od Karola Edwarda Stewarta i jego syna, Edwarda Jakuba, obecnie

sidmym hrabi Albany jest ksi Micha Jakub Aleksander Stewart, diuk Akwitanii, hrabia Blois, gowa Uwiconej Rodziny w. Kolumby, rycerz, wielki komandor Zakonu wityni Jerozolimskiej, Zwierzchnik Wielki Funkcjonariusz Midzynarodowego Stowarzyszenia Funkcjonariuszy Komisji Wsplnoty Narodw i prezes Europejskiej Rady Ksit. Ksi Micha pracuje obecnie nad ksik Zapomniana monarchia, szczegow, poprawion histori szkockiej linii krlewskiej. Ta gwna linia szkocka siga wstecz z jednej strony a do ojca krla Artura, krla Szkotw, Aedana, a z drugiej do ksicia Septymanii, Nascjona. Szkocka linia siga jeszcze gbiej przez krla Silurii, Lucjusza, do Brana Bogosawionego i Jzefa z Arymatei (w. Jakuba Sprawiedliwego), podczas gdy linia z Septymanii prowadzi przez msk lini Merowingw do Krlw Rybakw, Jezusa i Marii Magdaleny. Rodowd tych linii siga krlewskiego domu Judy. Jest to prawdziwie wyjtkowa linia monarsza krla Dawida, jeden z kluczowych elementw rodowodu witego Graala. KORONA AMERYKI Pod ulicami Rzymu katakumby z epoki pogastwa kryj szcztki ponad szeciu milionw chrzecijan. Gdyby poczy te korytarze w jedn lini, cignyby si 880 km. Jak na ironi, Rzymianie nie byli jedynymi przeladowcami chrzecijan pniejszy fanatyzm inkwizycji sprowadzi mier na setki tysicy ludzi, co wicej inkwizytorzy twierdzili, ze ich ofiary nie s chrzecijanami! Przez wieki miliony ydw przeladowano i zabijano w myl antysemickiej ideologii wczesnego Kocioa chrzecijaskiego. ydw oskarano o bogobjstwo. Antysemityzm przyczyni si niewtpliwie do powstania zbrodniczego reimu faszystowskiego na pocztku czwartej dekady XX wieku. Antysemityzm jednak nadal trwa. Dziesitki milionw Rosjan stracio ycie w czasach brutalnej dyktatury Stalina, autokratycznego totalitaryzmu, niszczcego wszelkie przejawy religii. Te hekatomby ofiar s wprost nie do ogarnicia wyobrani. Nie moemy dzi jednake ze spokojem stwierdzi, e zdziczae reimy to tylko pie przeszoci. wiatowe podziay religijne trwaj nadal, a etniczne czystki" inkwizycji maj miejsce i dzisiaj. Teoretycznie komunizm wprowadzono, aby speni socjalistyczn utopi, ale to wielkie marzenie niebawem umaro, gdy wojskowe bagnety wyniosy do wadzy gigantyczn machin ucisku. Z drugiej strony kapitalizm jest rwnie bezwzgldny, gdy wielbi ksigi rachunkowe bardziej ni dobro ludu; w rezultacie miliony s skazane na godow mier w biedniejszych regionach, podczas gdy podniebne gry jedzenia skaduje si gdzie indziej. Nawet w Stanach Zjednoczonych, gdzie konstytucja gosi idea wolnoci i rwnoci, widzimy rosnc przepa miedzy grupami uprzywilejowanych i podporzdkowanych. Obecnie bogate spoecznoci barykaduj si w obmurowanych enklawach, podczas gdy systemy opieki spoecznej Zachodu bankrutuj. Historia wiele razy udowodnia, e absolutne rzdy monarchw lub dyktatorw prowadz do spoecznej nierwnoci. Niemniej jednak demokratyczna alternatywa wybieralnego rzdu rwnie czsto okazuje si niesprawiedliwa. Nawet wybieralne parlamenty mog sta si egoistyczne i dyktatorskie w wiecie, w ktrym obdarzeni mandatem suby zaczynaj uwaa siebie za panw. Dodatkowo w krajach o strukturze wielopartyjnej, takich jak Wielka Brytania, ludzie regularnie maj do czynienia z wadz ministrw popieranych przez gos mniejszoci. Kto w takich okolicznociach ma by ordownikiem praw jednostki? Zwizki zawodowe, mona by powiedzie. S to organizacje realizujce wasne cele polityczne, pozostaj one jednak pod kontrol rzdu. Cho rzdy musz si z nimi liczy z uwagi na wielk ilo czonkw, zwizki zawodowe nie maj ostatecznej wadzy dorwnujcej parlamentowi. Jeli za chodzi o system wadzy sdowniczej, to jej celem jest podtrzymywanie sprawiedliwoci prawnej, nie moralnej. Niektrzy twierdz, e w Wielkiej Brytanii krlowa jest straniczk ludu ale Wielka Brytania jest monarchi parlamentarn, w ktrej wadca panuje jedynie za zgod rzdu. A nie majc konstytucji, brytyjscy monarchowie s zupenie bezsilni nie mog efektywnie ordowa za prawami i wolnociami jednostki. Obecny nastpca tronu usiowa omin restrykcje, zabierajc od czasu do czasu gos, ale spotka si tylko z zemst establishmentu. Jak od dziecka w epoce wiktoriaskiej oczekuje si do niego, aby by widziany i nie syszany", podczas gdy bankierzy i przemysowcy kontroluj ycie narodu. Tak czsto syszy si zawodowych politykw twierdzcych, e brytyjska konstytucja faktycznie istniaa w postaci instytucji precedensu ale to nieprawda. Instytucja precedensu to po prostu zbir starych zwyczajw dotyczcych sankcji parlamentarnych, cznie z drobiazgowymi prawami definiujcymi pewne aspekty. Jako e szkocka Deklaracja z Arbroath zostaa zlikwidowana angielskim Ukadem Unijnym z 1707 r., obecnie najstarsz wan konstytucj jest konstytucja Stanw Zjednoczonych. Przyjto j w 1787 r., ratyfikowano w 1788 r. i wprowadzono w ycie 1789 r. W tym samym roku rozpocza si rewolucja francuska, ktra obalia feudalizm i absolutn monarchi we Francji, przez co wpyna na polityk w wikszoci pastw Europy. Po rewolucji Francja i inne

europejskie pastwa (z wyjtkiem Wielkiej Brytanii) przyjy pisan konstytucj, aby chroni prawa i wolnoci jednostki. Nie wida jednak jak dotd ordownikw sprawy ludu. Popularn alternatyw wobec absolutnej monarchii lub dyktatury stanowi republikanizm. Republik Stanw Zjednoczonych stworzono gwnie po to, aby uwolni rodzcy si nard spod despotyzmu domu hanowerskiego. Niemniej jej obywateli nadal fascynuje idea monarchii. Bez wzgldu na ducha republikaskiego pozostaje potrzeba centralnego symbolu. Ani flaga, ani prezydent nie s zdolni do spenienia tej jednoczcej roli, gdy z racji systemu partyjnego prezydenci s zawsze motywowani politycznie. Republikanizm oparto na zasadzie braterstwa, ale idealne bezklasowe spoeczestwo nie moe y w rodowisku promujcym szacunek i hierarchi zalenie od stopnia posiadania. Osobami, ktre przyczyniy si do inspiracji moralnej konstytucji Stanw Zjednoczonych byli rokrzyowcy i wolnomularze, wybitne postaci takie jak Jerzy Waszyngton, Benjamin Franklin, Thomas Jeffer-son, John Adams i Charles Thompson. Ten ostatni, projektant Wielkiej Pieczci Stanw Zjednoczonych Ameryki by czonkiem Franklinowskiego Amerykaskiego Towarzystwa Filozoficznego odpowiednika brytyjskiego Niewidzialnego Kolegium. Symbolika Pieczci wprost odwouje si do tradycji alchemikw odziedziczonej w formie alegorycznej od egipskich terapeutw. Orze, gazka oliwna, strzay i pentagram to okultystyczne symbole przeciwiestw: dobra i za, mskoci i kobiecoci, wojny i pokoju, mroku i wiatoci. Na rewersie (jak i na jednodolarwce) znajduje si ucita piramida, oznaczajca utrat Starej Wiedzy, zmiadonej i zepchnitej w podziemie przez kocielne krgi wadzy. Ale nad tym s promienie wiata wiecznie nioscego nadziej wszystkowidzcego oka", symbolu z czasw rewolucji francuskiej. Tworzc republik Amerykanie nie mogli uwolni si od ideau rwnolegej monarchii centralnego punktu skupiajcego niepolityczne przywizanie. Jerzemu Waszyngtonowi oferowano koron, ale odmwi, gdy nie mia odpowiedniego pochodzenia. Natomiast zwrci si do krlewskiego domu Stuartw. W grudniu 1782 r. czterech Amerykanw przybyo do Palazzo San Clemente we Florencji, miejsca zamieszkania Karola III Stuarta na wygnaniu. By to Galloway z Marylandu, dwaj bracia Sylvester z Pensylwanii i Fish, prawnik z Nowego Jorku. Sekretarz, John Edward, zaprowadzi ich do Karola Edwarda. Rwnie obecny by pose Charles Hervey-Townshedd (pniejszy ambasador Wielkiej Brytanii w Hadze) i przysza ona ksicia, Magorzata, hrabina Massillan. Rozmowa ktra dotyczya wspczesnego transatlantyckiego dylematu zostaa udokumentowana w archiwach Senatu USA i w Manorwater Papers. Tacy ludzie jak sir Compton Mackenzie i sir Charles Petrie rwnie opisali to wydarzenie: podczas tego spotkania Karola Edwarda Stuarta poproszono o przyjcie korony krla Amerykanw". Kilka lat wczeniej Karol otrzyma ju podobn propozycj od mieszkacw Bostonu. Jerzy Waszyngton wysa swoich przedstawicieli, gdy tylko zakoczya si wojna o niepodlego. Byaby to wielka ironia losu, gdyby dom hanowerski utraci kolonie pnocnoamerykaskie na rzecz Stuartw. Ale Karol odrzuci t ofert z wielu powodw, z ktrych brak prawowitego mskiego potomka nie by ostatnim. Wiedzia, e bez odpowiedniego nastpcy Stany Zjednoczone atwo mog znowu przypa hanowerczykom po jego mierci, pograjc cay wysiek niepodlegociowy. PONADCZASOWA REGUA GRAALA Od tamtych czasw miao miejsce wiele radykalnych zdarze: rewolucja francuska, rewolucja bolszewicka, dwie wojny wiatowe i bezlik zmian w poszczeglnych krajach i stylach rzdzenia. A obywatelskie i midzynarodowe spory tocz si, jak toczyy si w redniowieczu. Przykrywkami s handel, polityka, religia i wszelkie inne szyldy, majce usprawiedliwi sta walk o wadz terytorialn i gospodarcz. Zniko wite Cesarstwo Rzymskie, nie powiodo si Rzeszom Niemieckim i upado imperium brytyjskie. Carska Rosja wpada w sida komunizmu, ktry sam si zhabi, i stoczy w ruin, podczas gdy kapitalizm jest ledwie akceptowany spoecznie. Z kocem zimnej wojny status supermocarstwa Ameryki stoi w obliczu nowego zagroenia ze strony pastw Pacyfiku. Tymczasem narody Europy zwary si w dobrze pomylan wsplnot gospodarcz, ktra ju jednak cierpi z powodu naciskw poszczeglnych czonkw, ktrym zaley na zachowaniu odrbnoci narodowej i zwyczajw. Podobne problemy trapiy wite Cesarstwo Rzymskie. Bez wzgldu na to, czy narody s rzdzone przez militarne reimy, czy wybrane parlamenty, przez autokratw czy demokratw, i bez wzgldu na to, czy s uznawane za monarchistyczne, socjalistyczne, czy republikaskie, wynik jest zawsze taki sam: garstka kontroluje ycie rzesz. To rzecz normalna w przypadku dyktatury, ale nie powinno tak by w przypadku demokratycznej instytucji przyjmujcej uchway wikszoci gosw. W prawdziwej demokracji wadza sprawowana jest przez lud i dla ludu, bezporednio lub poprzez przedstawicieli, nie maj w niej znaczenia rnice klasowe, tolerowane s pogldy mniejszoci. Amerykaska konstytucja wyznacza idea, ale tak jak i w

innych spoecznociach, tak i w amerykaskiej istnieje dua grupa ludzi, ktrzy nie maj reprezentacji politycznej we wadzach. Poniewa prezydenci i premierzy s politycznie uzalenieni, i poniewa partie zmieniaj si u steru rzdw, brak jest cigoci dziaa. Niekoniecznie musi oznacza to co zego, ale nie ma takiej godnej zaufania instytucji, ktra by bya ordownikiem praw obywatelskich i wolnoci ludu w warunkach cigle zmieniajcego si przywdztwa. Wielka Brytania przynajmniej zachowaa monarchi, ale jest to monarchia politycznie ograniczona i jako taka nieefektywnie wypenia rol stranika narodu. Stany Zjednoczone w przeciwiestwie do Wielkiej Brytanii maj pisan konstytucj ale brak im kogo, kto by strzeg jej zasad w obliczu kolejnych rzdw, zajadle dcych do speniania wasnych ukrytych politycznych celw. Czy jest jaka nadzieja na to, e stan ten si zmieni, e w przyszoci dojdzie do naprawy porzdku wiata? Z pewnoci tak, ale to nie zaley od rzdw uznajcych si raczej za reprezentantw" spoeczestwa ni tych, ktrzy gotowi s stan na jego czele. We wadz naleaoby wyposay ordownika konstytucji, ktry kontrolowaby naruszenia ustawy zasadniczej. Mona to osign na sposb zaprojektowany przez Jerzego Waszyngtona i ojcw zaoycieli Ameryki. Ich oryginalny plan przewidywa demokratyczny parlament poczony ze sprawn monarchi konstytucyjn, podlegajc nie parlamentowi lub Kocioowi, ale narodowi i pisanej konstytucji. W takim rodowisku lud byby suwerenem, podczas gdy monarcha (Stranik Krlestwa) przysigaby na wierno narodowi" nie odwrotnie, jak jest w Wielkiej Brytanii, gdzie nard skada hod zwierzchnoci parlamentu i monarchii. Niespenion ambicj ojcw zaoycieli Ameryki bya obieralno ministrw przy jednoczesnym ujciu ich dziaa w granice konstytucyjne. Poniewa konstytucja naley do narodu, jej ordownikiem jak widzia to Jerzy Waszyngton powinien by monarcha, podlegy nie polityce czy religii, ale suwerennemu narodowi. Poprzez naturalny system dziedziczenia (urodzonych i wychowanych do tego zadania) tacy konstytucyjni Stranicy zapewnialiby trwa cigo reprezentacji ogu w czasie kolejnych rzdw. Pod tym wzgldem monarchowie i ministrowie byliby sucymi konstytucji na rzecz Wsplnoty Krlestwa. Takie pojcie moralnego rzdzenia spoczywa w samym sercu Reguy Graala i pozostaje w granicach moliwoci kadego cywilizowanego pastwa narodowego. Pewien wiodcy brytyjski polityk stwierdzi niedawno, e nie jest jego zadaniem by popularnym! Nieprawda popularny minister to minister darzony zaufaniem, a zasuone zaufanie elektoratu uatwia demokratyczne rzdzenie. aden minister nie moe szczerze realizowa ideau rwnoci w spoeczestwie, kiedy z gry posiada nad nim jaki rodzaj wadztwa. Struktura klasowa jest zawsze narzucana z gry, nie z dou. Std te od tych, ktrzy zajmuj miejsce na wzniesionych samoistnie cokoach, oczekuje si, e zburz je w interesie harmonii i jednoci. Jezus nie by poniony, kiedy my nogi apostoom, wznis si do krlestwa prawdziwego monarchy Graala krlestwa rwnoci i ksicej suby. Jest to wieczna recepta Sangrala wyraona w mdroci Graala: tylko pytajc Komu suy Graal?" mona uleczy rannego Krla Rybaka i przywrci yzno ugorom. PRZYPISY I RDA Rozdzia 1.
1

rda rodowodu

Wzmiankowane ponadto w: Hugh Schonfield, The Passover Plot, Element Books, Shaftesbury, 1985, s. 245.
2 3

Euzebiusz z Cezarei, Historia kocielna, r. III. [tum. polskie A. Lisiecki, Pozna, 1924]. Martin Malachi, The Decline and Fali of Roman Church, Secker and Warburg, Londyn, 1982, s.

43. Mehdlle Henry Massue, IX markiz Ruvigny i Raineval, The Jacobite Peerage, Baronetage, Knightage and Grant of Honour, 1904, wstp. Rok 4004 wyliczy arcybiskup Armagh, James Ussher, w Annales Veteris Testamenti z 1650 r. Stworzenie Adama ustalono niezalenie za pomoc tekstw aleksandyjskich na rok 5503 p.n.e. i na 5411 p.n.e. na podstawie greckiej wersji siedmioksigu. ydzi za dat Stworzenia uznaj rok 3760 p.n.e. (na tym wyliczeniu opiera si ydowski kalendarz uznanych dat). Obliczenie Usshera jest satysfakcjonujce i czsto stosowane w dzisiejszych chronologiach. Bd Historii powszechnej wynika z pomieszania daty narodzin Adama (por. przyp. 7) z dat stworzenia wiata. Siedmioksig jest efektem pracy siedemdziesiciu dwch tumaczy Starego Testamentu z mniej wicej 270 r. p.n.e.
5 4

Darwin nie pierwszy zasuy si na polu nada ewolucji. Francuski naturalista hrabia Georges de Buffon, stranik ogrodw krlewskich, opublikowa Epochs of Natur (Epoki natury) w 1778 r., szkocki fizyk, James Hutton, (czasem nazywany ojcem geologii") wyda Theory of the Earth w 1785 r., francuski anatom, baron Georges Cuvier (ojciec paleontologii") wyda Tableau elementaire de 1'histoire naturelle des animaux w 1798 r., po czym wiato dzienne ujrzao jego wielkie dzieo Krlest\vo zwierzt, francuski naturalista, kawaler Jean Baptiste de Monet Lamarck, profesor zoologii Uniwersytetu Paryskiego opublikowa Philosophie zoo-logique w 1809 r., a po niej Histoire naturelle des animaux; Szkot, sir Charles Lyell, opublikowa Principles of Geology na pocztku lat trzydziestych XIX wieku. Gdyby Adam pojawi si w okolicach daty wyznaczonej przez Usshera (zob. przyp. 5) 4004 r. p.n.e. naleaby teoretycznie do ktrego z plemion epoki brzu swojego regionu. W tym czasie cywilizacja sumeryjska miaa ju co najmniej 2000 lat. Od okoo 6000 r. p.n.e. istniay tam osiedla ludzkie i zorganizowane spoecznoci rolnicze. Do 5000 r. p.n.e. pojawiy si autentyczne miasta, z radami miejskimi rzdzonymi przez Halafanw z Tel Halaf. W Jordanii Jerycho byo uznanym orodkiem miejskim od okoo 6000 r. p.n.e., a w Chinach istniay zbiorowoci ludzkie nad rzek Jangcy. Wiadomo wic, e od dnia domniemanego pojawienia si Adama, ludzie powszechnie uywali ju sochy, koa i aglowcw. Przed O pochodzeniu czowieka opublikowano w 1859 r. O powstawaniu gatunkw drog naturalnego doboru [przekad polski S. Dickstein i J. Nusbaum, Warszawa 1959, Dziel wybrane, Pastwowe Wyd. Rolnicze i Lene]. Jzyk hebrajski czasw Picioksigu (pierwszej czci Starego Testamentu) mia tylko jeden czas przeszy, ktry opisywa czynnoci, jakie wydarzyy si" i wydarzyy niedawno" i wydarzyy jaki czas temu" nie rozrniano tego, co nastpio tysic lat temu i wczoraj. Co wicej, hebrajskie sowa okrelajce dzie" i rok" byy stosowane z pen swobod, co bardzo utrudniao przekady na jzyki operujce cilejszymi pojciami czasu. Zob.: Mary Ellen Chase, Life and Language in Old Testament, Collins, Londyn, 1956, s. 32-39. Jednym z bardzo moliwych rde imienia Israel" jest ysra: wadca", pan", plus element el Bg" (obecny jako przyrostek wielu imion np. Michael, Elizabeth); std Bg (Jest) wadc" zob. Ahmed Osman, The Uouse of Messiah, Harper Collins, Londyn, 1922, s. 96. Patrz: przyp. 12. Cytaty z Biblii za: Pismo wite. Nowy przekad. Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1982. Jakub zosta Izraelem" (Rdz 32, 28; 35,10) w nastpstwie jego zapasw" z Bogiem. Nowe imi moe, ale nie musi, uwica to wydarzenie, gdy alternatywnym tumaczeniem Izraela jest boy zapanik". Nastpcw Jakuba okrelano: Izraelici.
13 14 15 16 12 11 10 9 8 7

Oxford Concordance to the Bibie, [OCB], Ramzes (2). Ahmed Osman, dz. cyt., s. 11. Tame, s. 67.

Arka Przymierza (rwnie tumaczona jako Namiot Zgromadze lub Skrzynia Przymierza) by to prostoktny namiot z drewnianym rusztowaniem lub skrzynia pokryta materiaem i skrami. Przenone miejsce kultu podczas wdrwki przez pustyni (zob. OCB). Rozdzia 2. Na pocztku Temat w peni opracowa dr Raphael Patai, uznany autorytet w dziedzinie kultury judaistycznej. Hebrew Goddess, Wayne State University Press, Detroit, 1967. Cz Starego Testamentu pochodzi bezporednio z Ksigi Prawa odkrytej w wityni w Jerozolimie (2Krl 22, 8-13) blisko 35 lat przed wygnaniem babiloskim podczas panowania krla Judy Jozjasza (640-609 p.n.e.). Tekst hebrajski Starego Testamentu odpowiada wynikom prac uczonych massoretyckich z mniej wicej roku 900 (chocia jest oparty na duo wczeniejszych manuskryptach, niektrych z I wieku p.n.e.). Eridu (wspczenie Abu Shahrein) byo najwitszym miastem staroytnej Mezopotamii, klejnotem wrd zielonych i yznych terenw, ktry mieszkacom Kanaanu wydawa si istnym rajem. Miasto powicono wodnemu bstwu Enki (Enkidu, Ea) i czsto identyfikowano z ogrodem Edenu. Sir Charles Leonard Woolley (byy dyrektor British Museum i kierownik archeologicznej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Pensylwania do Mezopotamii) w Ur ofthe Chaldess (s. 23-32), pisze, e powd taka, jak opisano w Ksidze Rodzaju, miaa miejsce za czasw Sargona
4 3 2 1

Wielkiego, wadcy Mezopotamii (ok. 2372-2326 r. p.n.e.). Tabliczki klinowe opowiadajce histori Sumeru od ok. 3000 r. p.n.e. i przechowywane w Nippur (dzisiejszy Nuffar) potwierdzaj to. Wie Babel, wielki ziggurat, zbudowano na babiloskiej rwninie Shinar. Takie bogato zdobione, wielopoziome zigguraty (sowo oznacza w babiloskim wzniesienie" lub wiea") byy charakterystyczn cech miast sumeryjskich. Kady z nich wieczya maa witynia ku czci najwikszego bstwa regionu. Wielki ziggurat by umiejscowiony w miecie Uruk (od ktrego nazw wzi wspczesny Irak). wityni powicono bogini Isztar. ydzi wiat podziemia nazywali Szeol". By to odpowiednik grecko--rzymskiego krlestwa Hadesu, infernalnego regionu, w ktrym dusze zamieszkiway w aobnej ciemnoci, oddzielone od ziemskich cia. Pierwsze pi ksig mojeszowych odpowiada pierwszym piciu ksigom Starego Testamentu (zwanych te Picioksigiem): Rodzaju, Wyjcia, Kapaskiej, Liczb i Powtrzonego Prawa. Ksigi prorokw to formalnie biorc pisma autorstwa (lub opisujce) ydowskich prorokw i nazywane ich imionami, w przeciwiestwie do ksig bdcych opowieciami o dziejach, chocia oglna definicja wcza tu niektre ksigi historyczne takie, jak Sdziw, Samuela i obie Krlewskie. Dopenienie Starego Testamentu nosi nazw hagiografia (wite pismo").
9 8 7 6 5

Inne wite pisma ydowskie to Miszna i Talmud.

Miszna (Powtrzenie") to wczesna kodyfikacja prawa ydowskiego, oparta na staroytnych kompilacjach i opracowana w Palestynie przez etnarch (gubernatora) Jud I na pocztku III wieku n.e. Skada si z tradycyjnego prawa (halaka) obejmujcego szeroki zakres tematw, zaczerpnitego czciowo ze starych zwyczajw, a czciowo z prawa biblijnego (tannaim) wedug interpretacji rabinw (nauczycieli). Talmud jest komentarzem Miszny, skompilowanym oryginalnie w hebrajskim i aramejskim. Pochodzi z dwch niezalenych istotnych nurtw ydowskiej tradycji babiloskiej i palestyskiej. Zob.: wielebny John Fleetwood, The Life of Our Lord and Saviour Jesus Christ, William MacKenzie, Glasgow, ok. 1900, vx. l, s. 3, wstp dr G. Redford. Hasmoneusze lub Asmoneusze to wybitna rodzina kapaska w Jerozolimie z II wieku p.n.e. Za czasw Antiocha IV gow rodziny by najwyszy kapan Matatiasz, inicjator powstania ydowskiego. Tu przed mierci nominowa swojego trzeciego syna Jud, przezwanego Machabeusz lub Makabi (namaszczony"), na przywdc wojskowego. Jud z kolei zastpili Jonatan i Szymon. Wszystkich ich zwolennikw od tej pory nazywano Machebeuszami.
12 13 11 10

Zob.: Baigent, Leigh, Lincoln, wity Graal, wita krew, KiW, Warszawa, 1994, s. 290.

Zob.: Baigent, Leigh, Lincoln Zwoje znad Morza Martwego, Wydawnictwo Da Capo, Warszawa 1994, s. 220. Dwanacie ostatnich czci z okresu Starego Testamentu i z nim zwizane to tzw. apokryfy (ukryte sprawy"). S w Septuagincie, niemniej jednak nie wystpuj w kanonie ydowskim. Pochodz z krgw hellenistycznych ydw aleksandyjskich, ale nie s akceptowane przez ortodoksw. Jednake wystpuj w Wulgacie w. Hieronima (ok. 385 r. n.e.) jako przeduenie Starego Testamentu i s uznawane przez Koci rzymskokatolicki, chocia omijane prawie we wszystkich Bibliach protestanckich, za przykadem pierwszego reformatora, Marcina Lutra (1483-1546) i nagminnie ignorowane przez tumaczy. Te dwanacie ksig to: Ezdrasza, Tobity, Judyty, wyjtki z Estery, Mdro Salomona, Ecclestasticus (Jeremiasza), Barucha z Episto Jeremiasza, Pie Trojga witych Dzieci, Historie Zuzanny, Bela i Skoma, Modlitwa Manassesa i Machabeuszy.
15 14

J. T. Milik, Ten Years of Discovery in the Wilderness of Judea, SCM Press, Londyn, 1959, s. 11-

19. W Nowym Testamencie w Drugim Licie w. Pawa do Koryntian 4, 3 i 7 jest podobnie: A jeli nawet ewangelia jest zasonita, zasonita jest dla tych, ktrzy gin [...] Mamy za ten skarb w naczyniach glinianych". Zob.: James Robinson i Coptic Gnostic Project, The Nag Hammadi Library, E. J. Brill. Lejda, Holandia, 1977. Beduin jest form rzeczownika w liczbie pojedynczej, podczas gdy oryginalnie w arabskim jest to liczba mnoga; bedu pustynia, bedu 'een ludzie z pustyni. Jzef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, rozdzia 5 [tum. polskie Z. Kubiak i J. Radoycki, Pozna, 1962].
19 18 17 16

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

J. T. Milik, dz. cyt., s. 51-53. John Allegro, The Dead Sea Scrolls, Penguin, Harmondsworth, 1964, s. 94. Tame, s. 93. Zob.: Barbara Thiering, Jezus mczyzn, Wydawnictwo Al Fine, Warszawa, 1996, s. 36. Eschatologia ga teologii zajmujca si kocem wiata, mierci, sdem ostatecznym. John Allegro, dz. cyt., s. 104. Zwj zwany Pesharim interpretacje. Zob.: Barbara Thering, dz. cyt. Tame, zacznik III. Jzef Flawiusz, dz. cyt., rozdzia 6. Zob.: Barbara Thiering. dz. cyt., s. 79, zacznik III, s. 403.

We wczesnej erze religii politeistycznych, Zoroaster (lub Zaratustra) zmodyfikowa wiar, w ktrej wyrs, i stworzy pierwsze na wiecie autentyczne wyznanie wiary. Sta si arcykapanem i prorokiem Ahura Mazdy (Ormuzda), boga ycia i wiata, ktremu sprzeciwia si Aryman (Angra Mainja), zy pan mierci i ciemnoci. Przeznaczeniem tych staroytnych bstw bya nie koczca si walka wiata przeciwko Ciemnoci, a nastpi Sd Ostateczny. Wtedy Ahura Mazda oywi martwych i stworzy raj na ziemi. W cigu nastpnych stuleci, mimo e tradycje zmieniay si pod wpywem rnych kultur, wiele z tej legendy utrwalio si. Za czasw esseczykw z Kumran (gdy zblia si rok 0) opowie o wojnie dwch sprzecznych pierwiastkw bya bardzo popularna, chocia raczej jako alegoria odnoszona do upragnionego obalenia rzymskiego imperium. Jeszcze pniej chrzecijastwo podtrzymao zasadnicz ide (zaadoptowan przez Rzymian). Chrzecijanie wierzyli, e Sd Ostateczny jeszcze nadejdzie. Rozdzia 3. Jezus, Syn Czowieczy Zob.: John Fleetwood, dz. cyt., s. 21 nast. Co do rnych interpretacji proroctwa zob.: Dr Smiths' Bibie Dictionary. Sugerowano, e pierwszy element imienia Emmanuel" jest w istocie egipski, odpowiadajcy imieniu boga Amuna, Amona (Ukrytego") i e to imi czy elementy hebrajskie i egipskie Amun-u-El, co znaczy Amun jest Bogiem" (lub Ukryty jest Bogiem"). Zob.: Ahmed Osman, dz. cyt., roz. 31, s. 166 i nast.
3 4 5 6 7 2 1

Zob.: A. N. Wilson, Jesus, Sinclair Stevenson, Londyn, 1992, s. 79. Zob.: Nancy Qualls-Corbett, The Sacred Prostitute, Inner City Books, Toronto, 1988, s. 58. Dogmat, e Maria bya wieczn dziewic", ustalono na soborze w Trullo w 692 r. A. N. Wilson, dz. cyt., s. 83.

Stary kompleks klasztorny sta na kracach gminy Kumran. Wrd budynkw by dom, w ktrym rodziy si esseskie nielubne dzieci. Gmina nazywaa ten dom Betlejem judzkie" (w przeciwiestwie do miasteczka Betlejem ma poudnie od Jerozolimy). Mateusz (2, 5) stwierdza, e Jezus urodzi si w Betlejem judzkim". Zob.: Barbara Thiering, dz. cyt., s. 65 i nast. Opowieci w Ewangelii znieksztacono, by zgadzay si z proroctwem Micheasza (5, 1), ktre datuje si na ok. 710 r. p.n.e.: Ale ty, Betlejemie Efrata, najmniejszy jeste z okrgw judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, ktry bdzie wadc Izraela". W Dr Smith 's... jest powiedziane, e hebrajskie sowo przetumaczone jako gospoda" dosownie oznacza miejsce spoczynku"; gospody w naszym rozumieniu byy nieznane na Bliskim Wschodzie, gdzie czciej goszczono wdrowcw w domu, uwaajc to za nabony obowizek.
9 8

A. N. Wilson, dz. cyt., s. 80.

Zob.: Ahmed Osman, dz. cyt., s. 31, z drugiej strony Robinson's Bibie Researches podaj, e arabskie imi brzmiao en-Nusara (zob.: John Fleetwood, dz. cyt., s. 10). W Starym Testamencie te nie ma wzmianki o Nazarecie. Nie odnotowano tego miejsca ani w Talmudzie, ani w Dawnych dziejach Izraela z I wieku, ani w Wojnie ydowskiej (wedug Robinson's Bibie Researches). Nazaret sta si obiektem pielgrzymek dopiero od VI wieku (Ahmed Osman, dz. cyt., s. 30 nast.).
11

10

John Fleetwood dz. cyt., l, 4, potwierdza informacj z Dr Smith's..., e imi Gabriel w tym kontekcie jest tytuem odpowiadajcym urzdowi" anielskiemu.
13 14 15 16 17 18

12

Jzef Flawiusz, dz. cyt., II, rozdzia 8. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 393 i nast. Imi Gabriel znaczy Czowiek Boga". Barbara Thiering, dz. cyt., s. 398. Imi Michal znaczy Kto [jest] jak Bg". k l, 5 Elbieta bya crk z kapaskiego domu Aarona. k 2, 25.

John Fleetwood, dz. cyt., s. 10 i nast., wyjtek z dr Paxtona opisuje zwyczajowe zasady ydowskiego dziedziczenia w linii eskiej, w odrnieniu od bardziej restrykcyjnych zasad dynastycznych.
19 20 21

Barbara Thiering, dz. cyt., s. 26, 193. Jzef Flawiusz, dz. cyt., II, rozdzia 8. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 61, 230.

Dopiero w 314 r. cesarz Konstantyn Wielki arbitralnie zmieni dat urodzenia Jezusa na 25 grudnia, aby zgadzaa si z pogaskim witem soca (por. rozdzia VII i XI). Tymczasem mona zauway, e daty niektrych wydarze z Nowego Testamentu podane w tej ksice nie odpowiadaj tradycyjnym. Np. czsto uwaa si, e rok urodzenia Jezusa to 5 rok p.n.e., gdy tu jest podany 7 rok p.n.e. Podobnie czsto wskazuje si na rok 30 jako dat Ukrzyowania, podczas gdy tu jest rok 33. Pierwsza publikacja dat biblijnych nastpia w 526 r. i byy to wyliczenia mnicha Dionizego Mniejszego. Zgodnie z jego ocenami Jezus urodzi si wedle chronologii rzymskiej w 754 AUC (ab urbe condita od zaoenia Miasta [Rzymu] odpowiednik roku 1). Ale Herod Wielki zmar cztery lata wczeniej w 750 r. AUC (4 r. p.n.e.) Poniewa jednak byo wiadome, e Herod y w czasie urodzenia Jezusa, mnich arbitralnie ustali narodzenie Jezusa na rok przed mierci Heroda czyli rok 749 AUC (5 r. p.n.e.). Ta data x zostaa przyjta i zgodnie z ni zmieniono reszt ustale chronologicznych w Ewangeliach. W wietle obecnie dostpnych informacji staa si moliwa dokadniejsza chronologia. Przy wczesnych ustaleniach nie brano pod uwag rnic kalendarzowych w wczesnych latach (kalendarz soneczny, ksiycowy i juliaski), ale tumacze rkopisw znad Morza Martwego dokonali stosownych zmian. W ostatnich latach najdokadniej chronologi Nowego Testamentu ustalia dr Barbara Thiering (zob. Jezus mczyzn). Interesujcego odkrycia na tym polu dokona David Rohl (zob. A Test of Time).
22 23

Barbara Thiering, dz. cyt., s. 62 i zacznik I.

W 1380 r. reformator z hrabstwa York, John Wiklef (proboszcz Lutterworth i wykadowca Balliol College, Oksford) doglda pierwszego tumaczenia Biblii na jzyk angielski. Ale synod w Blackfriars zakaza wydawania ksiki i w 1382 r. Wiklefa uznano za heretyka. Pierwsze wydanie Nowego Testamentu po angielsku (1525 r.) byo przekadem Willama Tyndale'a, ktry za t prac zosta ujty w Antwerpii i skazany na mier w 1535 r. Miles Coverdale, mnich z Cambridge, opublikowa akceptowan przez Koci Bibli, dziki poparciu Tomasza Cromwella, ktry doglda oddzielenia Kocioa anglikaskiego od rzymskiego na polecenie krla Henryka VIII. To doprowadzio do stworzenia w 1539 r. Wielkiej Biblii, obowizkowej we wszystkich kocioach. Coverdale zosta biskupem Exeteru. Dalszych przekadw na angielski dokonali purytascy wygnacy w Genewie w 1560 r., wprowadzajc ukad wersowy. Po tym byo nastpne wydanie znane jako Biblia Douai (1582-1609) dokonane przez uczonych katolickich zbiegych z Oksfordu do Europy kontynentalnej za rzdw Elbiety I. W 1611 r. pojawio si poczone dzieo, na ktrym opiera si wiele dzisiejszych Biblii autoryzowana wersja krla Jakuba (Jakuba VI, krla Szkocji, Jakuba I, krla Anglii). To pisane podniosym stylem dzieo nie jest bezporednim przekadem, ale uczciwym i dobrze pomylanym kompromisem dotychczasowych translacji. Co do rodowodu Jezusa Mateusz i ukasz nie przytaczaj dokadnie tych samych tablic genealogicznych, ktre wskazywayby na bezporednie pochodzenie od krla Dawida. Mateusz wyprowadza krlewsk lini od Salomona, podczas gdy ukasz podaje szczegy pochodzenia od innego syna Dawida, Atana. Ten fragment genealogiczny u Mateusza zawiera dwadziecia dwa imiona, u ukasza dwadziecia. Jednake obie genealogie wymieniaj Zorobabela, bezporedniego nastpc Salatiela. Nawet to jest jednak tematem dalszych sporw, bowiem gdy starotestamentowe
24

Ksigi Ezdrasza (3, 2) i Ageusza (l, 1) potwierdzaj, e Zorobabel urodzi si w rodzinie Salatiela, moe ich dzieli pokolenie syn Salatiela, Pedajasz, ktry wwczas byby ojcem Zorobabela. Fragment z Pierwszej Ksigi Kronik (3, 19) jest pod tym wzgldem mylcy. Gwna rnica midzy Mateuszem i ukaszem to lista przodkw, generacje od czasw synw Dawida do mniej wicej okresu powrotu z niewoli babiloskiej. Stosowna lista w Pierwszej Ksidze Kronik zgadza si z genealogi Mateusza. Przy Zorobabelu obie genealogie znw si dziel, Mateusz prowadzi rodowd Jezusa przez syna imieniem Abiud, a ukasz kieruje si" przez syna imieniem Reza (co moe by raczej tytuem, poniewa znaczy Wdz"). Dziad Jezusa ze strony ojca nosi imi Jakub (Mt l, 16), ale u ukasza (3, 23) Heli. Jednake obie wersje s prawdziwe, gdy ojciec Jzefa mia tytu Jakuba" w ukadzie patriarchalnym (zob.: Barbara Thiering, dz. cyt., s. 45). Lista genealogiczna u Mateusza, od Dawida do Jakuba-Helego (obejmujca 1000 lat) zawiera wic 25 pokole, po 40 lat kade. Odwracajc liczby ukasz podaje 40 pokole po 25 lat kade. W ten sposb ukasz umieszcza Jezusa w dwudziestym pokoleniu od Zorobabela, podczas gdy Mateusz plasuje go w jedenastym. W trakcie tego ostatniego okresu liczcego okoo 530 lat lista Mateusza zawiera standardowo 53 lata na pokolenie, ukasz jest bardziej szczegowy, podajc standard dwudziestoomioletni. Zob. zacznik I.
25 26 27

Barbara Thiering, dz. cyt., s. 393. Tame, rozdzia 12, s. 79, zacznik I, s. 239.

Pierwszy Sadok by najwyszym kapanem, ktry namaci krla Salomona, syna Dawida okoo 1015 r. p.n.e. (l Kr l, 38-40), jak uwietni to Jerzy Fryderyk Haendel w hymnie piewanym podczas koronacji krlw Anglii ^ od XVIII wieku (Hymny koronacyjne). Rozdzia 4. Misja. Etap pierwszy
1 2 3 4 5 6 7 8 9

Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik II, s. 353. Tame, zacznik I. John Fleetwood, dz. cyt., s. 11 i nast., wyjtek z Dr Smith's... Zob.: Rozdzia II. Samarytanie wierzyli, e Szymon (Zelota) Mag reprezentowa moc Boga" (Dz 8, 9-10). Steve Richards, Levitation, Thorsons, Wellingborough, 1980, s. 66 i nast. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 94. Judasz Galilejczyk zmar w 6 r.

Syryjskie semickie skariot jest odpowiednikiem wspczesnego hebrajskiego sikkarti (dostarcza). Judasz Iskariota by wic Judaszem Dostawc", zdrajc Jezusa (zob. Ahmed Osman, The House of the Messiah, rozdzia 15, s. 81). Jacob jest synonimiczne z Jacobus, z ktrego powsta aciski wariant Jacomus, z ktrego z kolei (przez normandzk francuszczyzn) utworzono form James (ang. Jakub).
11 12 10

Barbara Thiering, dz. cyt., s. 44.

Faryzeusze le traktowali Mateusza. cile ortodoksyjne (ydowskie) podejcie sprawiao, e z maostkow przesad oceniali stosowanie si do Ksig Mojeszowych (Picioksig, zasadnicza cz Tory). Doszo to tego, i za warunek zbawienia Izraela uznawali oczyszczenie ydw". Wedug nich takie dogbnie oczyszczenie byo nie do pogodzenia z prowadzeniem spraw finansowych, takich jak pobieranie podatkw. Osoba uprawiajca polityk bd zajmujca si pienidzmi bya uwaana za grzesznika.
13 14 15

Prozelici to poganie nawrceni na wiar ydowsk. Szem by synem Noego i przodkiem Abrahama, reprezentuje staroytn lini ludw semickich.

Imi Bartomiej pochodzi od Bar-Ptolemeusz (aramejskie suga Ptolemeusza") i std egipskie konotacje. Por. Barbara Thiering, di. cyt., III zacznik. Tomasz urodzi si jako Filip, syn Heroda Wielkiego i Mariamne II. W swoim czasie zosta pierwszym mem wnuczki Heroda, Herodiady (zob. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 95), z ktr mia crk, Salome t sam Salonie, ktra zadaa gowy Jana Chrzciciela od Heroda Antypasa, wadcy Galilei. Dobrze znana z taca z siedmioma zasonami" Salome nie jest wymieniana w Nowym Testamencie, ale wystpuje w Dawnych dziejach Izraela Jzefa Flawiusza, XXIII roz. 5, cz. 5.
16

17 18 19 20 21

Rdz 16, 7-12. Lb 22, 21-35. Sdz 13, 3-19. Sdz 6, 11-22.

Dwanacie tabliczek glinianych z Eposem o Gilgameszu, wadcy Uruk, pochodz z VII wieku p.n.e. Odkryto je wrd resztek po Asurbanipalu z Asyrii (rzdzi w latach 669-629 p.n.e.) w Niniwie. Wrd mnstwa innych wydarze opisanych w eposie jest historia Enkidu, ktry rwnie, jak i prorok Eliasz usysza huk z niebios. Orze o szponach z brzu porwa go i unis, a byskawiczny pionowy wzlot sprawi, e Enkidu poczu si ciki jak gaz. Tego rodzaju wzmianki spotykamy w Apokalipsie Mojesza, w ktrej Ewa widzi wietlisty rydwan cigniony przez lnice ory. W staroytnych dokumentach rwnie regularnie pojawiaj si ponce serafiny. To, e pon, oddaje sowo seraph, ktre odnosi si do staroheb-rajskiego rdzenia znaczcego pomie". Lecz czasem serafiny speniaj straszliwe niszczce zadania jak w Ksidze Liczb (21, 6) dua cz ludu Izraela umara po tym, jak Pan posa midzy niego ponce we (seraphims). Podobne opowieci wystpuj w tradycji wielu plemion afrykaskich, a take na Bliskim Wschodzie. Z tego samego okresu pochodz te przekazy tybetaskie, indyjskie, a nawet skandynawskie i pnocnoamerykaskie. W podaniach tych obecne s rydwany ognia i wielkie ptaki o byszczcych skrzydach.
22 23

Ten temat jest dobrze zbadany przez Ericha von Danikena.

Pierwsza Ksiga Henocha 4,9; rwnie w kumraskim Zwoju wojennym 9, 15-17. Zob. te: A. Dupont-Sommer, The Essene Writings From Qumran, Nasil Blackwell, Oxford, 1961, s. 183 (anielskie tarcze).
24 25 26

Jzef Flawiusz, dz. cyt., II, s. 7. Oznaczenia hierarchii aniow i kapanw dokonaa Barbara Thiering w dz. cyt., zacznik III.

Duchowa energia rde i strumieni jest numerycznie okrelona si soca" jako 1080, zob.: John Mitchell, Dimensions of Paradise, Thames and Hudson, Londyn, 1988, s. 18.
27 28

W rozdziale III. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.

Rozdzia 5. Jezus Mesjasz

1 2 3

Kumraska Regula zrzeszenia (The Scroll ofthe Rule), s 4-5, aneks, 18-20. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 105.

Tame, zacznik III. Faktycznie nie byo pi tysicy ludzi podczas tego symbolicznego nakarmienia; pi tysicy" to nazwa pogan, tubylcw palestyskich (a nie Greko-Rzymian), ktrych mona by nazwa synami Chama" (Cham, syn Noego, uwaany za zaoyciela plemion chamatyckich na tym obszarze). cznikiem" wsplnoty z picioma tysicami" by aposto Jezusa, Jan Boanerges. Nie byo te czterech tysicy uczestnikw, te cztery tysice" (lud Szem) to inna grupa pogan. Razem z prozelitami (nawrconymi na judaizm), nazywanymi trzy tysice", pi tysicy" i cztery tysice", byli czci kosmopolitycznego plemienia Aszera.
5 6 4

Barbara Thiering, dz. cyt. s. 105, zacznik II.

To, czy Jan Chrzciciel, a potem Jezus by oczekiwanym mesjaszem, stao si powodem oglnego zamieszania. Jan zosta namaszczony jako Sadok", przez co posiada status mesjasza (mesjasz, to znaczy namaszczony"). Ale zapytany wprost, czy jest zbawc mesjaszem, wyzna, a nie zaprzeczy, i owiadczy: Ja nie jestem Chrystusem" (J l, 20). Rkopisy z Kumran wskazuj, e wsplnota ya oczekujc dwch wanych mesjaszy. Jeden mia pochodzi z kasty ksicej, nazywano go Nauczycielem Prawoci", drugim mia by ksi z linii Dawida wojownik, majcy odbudowa krlestwo swojego ludu. Jan Chrzciciel da jasno do zrozumienia, e bez wzgldu na to, czy jest namaszczony, czy nie, nie jest krlewskim mesjaszem (J 3, 28): powiedziaem: Ja nie jestem Chrystusem, lecz zostaem posany przed nim". Co do kumraskich pogldw na dwch mesjaszy, zob. te: John Allegro, The Dead Sea Scrolls, s. 167-72.

Hebrajski kalendarz opiera si na cyklu ksiycowym. 12 miesicy w roku czyni w sumie 354 dni, wic by nadrobi brak 11 dni w stosunku do kalendarza sonecznego, dodaje si miesic kalendarzowy (II Adar) przez siedem lat w dziewitnastoletnim cyklu. Hellenici w Palestynie w 44 r. n.e. przyjli rzymski kalendarz juliaski (liczcy sobie 365 dni). System odpowiada samarytaskim magom, ktrzy dokonywali astronomicznych oblicze wedle kalendarza sonecznego, dodajcego 10 dni rocznie do kalendarza ksiycowego. Sugeruje si, e rnice w kalendarzach w cigu wielu stuleci mogy mie zwizek z przesuniciem siedmiu lat w przepowiedniach wybiegajcych odpowiednio daleko w przyszo.
8 9

Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.

Farbiarz zajmowa si take czyszczeniem ubra (uywajc pewnych zi i specjalnej glinki przyswajajcej tuszcz), tak e materia robi si gadki, co dzisiaj osiga si rodkami fabrycznymi. Na biaych ubiorach dawao to efekt piknego poysku.
10 11 12

Jzef Flawiusz, Dawn. dz., XVIII, s. 2. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 110-113.

Nard to nazwa niezwykle kosztownego, sodko pachncego olejku uzyskiwanego z rolin rosncych w tamtych czasach jedynie w Himalajach na wysokoci ok. 4500 m. W Ewangeliach wedug w. Mateusza i Marka wjazd Jezusa do Jerozolimy nastpuje przed namaszczeniem w Betanii. Za t tekstow zmian kryj si motywacje polityczne. U Jana namaszczenie jest zrelacjonowane poprawnie w zwizku ze wskrzeszeniem azarza". Dla Jezusa spraw najwyszej wagi dla zyskania tytuu mesjasza byo wczeniejsze namaszczenie.
14 15 13

Zob. rozdzia III.

Nard by rwnie uywany jako ma podczas rytuaw pogrzebowych; wdowa wkadaa zwyczajowo maonkowi do grobu strzaskan fiolk (zob.: Margaret Starbird, The Woman with Alabaster Jar, Bear, Santa Fe, Nowy Meksyk, 1993, s. 40-1).
16 17 18 19

Zob. poprzedni podrozdzia. Zob. rozdzia II. Margaret Starbird, dz. cyt., s. 35-36.

Z prac naukowych dotyczcych witego maestwa szczeglnie warto poleci Samuela Kramera The Sacred Marriage Rite (zwaszcza s. 63). Jednake z kobiecego punktu widzenia nigdzie opowie o utraconej pannie modej" nie jest opowiedziana z wikszym wspczuciem ni w pismach Margaret Starbird.
20 21 22 23

Zob. rozdzia II. Ahmed Osman, dz. cyt., s. 152. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III.

Sanhedryn to ydowska rada starszych penica najwysze funkcje religijne i sdowniczoadministracyjne; skadaa si z kapanw i uczonych w Pimie. Salome na chrzcie otrzymaa imi Helena". Jako duchowa doradczyni Salome, crki Herodiady, rwnie bya nazywana Salonie", w zgodzie ze zwyczajem. Helena-Salome bya duchow protektork apostow Jakuba i Jana Boanergesa (zob. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III).
25 26 27 28 24

Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III. Morton Smith, The Secret Gospel. Tame, s. 51.

W IV wieku, gdy po raz pierwszy zebrano Nowy Testament, manuskrypt Marka koczy si na obecnym rozdziale XVI, wers 8, przed relacj o Zmartwychwstaniu. Te krtsze rkopisy s czci Codex Vaticanus i Codex Sinaiticus (zob.: Baigent i pozost., dz. cyt., s. 269-271, przypisy, s. 346).
29

Baigent i pozost., dz. cyt., s. 259.

Rozdzia 6. Zdrada i ukrzyowanie

1 2

Zob.: rozdzia II.

Jan Chrzciciel pocztkowo popiera przepowiedni znan jako Proroctwo Enocha, ktra wyznaczaa odnowienie zarwno linii Sadoka jak i Dawida pod koniec smego tygodnia wiata", tj. 3920 lat po domniemanym stworzeniu wiata. Miao to nastpi w roku 21 p.n.e. Ale nie nastpio.

Zmiany kalendarzowe pozwalay na przesunicie daty na rok 29 n.e., a w drodze dalszych rekalkulacji doszo do 31 r. n.e. (zob. Barbara Thiering, di. cyt., s. 82). Caa reputacja Jana i wiarygodno jego mistycznego przesania zaleay od tej przepowiedni. Po egzekucji Jana doszo do kolejnej zmiany oblicze i wyznaczenia daty na 33 r. n.e., na czas przesilenia wiosennego. >
3 4 5 6 7 8 9

Barbara Thiering, di. cyt., s. 118. Jzef Flawiusz, Dawn. dz., XVIII, roz. 1. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I. Zob. rozdzia II. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 118. John Allegro, dz. cyt., s. 131, 164, 168. Regua wsplnoty, aneks II, 17-20. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 114. Tame, s. 122. Baigent i pozost. dz. cyt., s. 270. Barbara Thiering, dz. cyt, s. 119. Baigent i pozost., dz. cyt., s. 270, przypisy 21, s. 347. Apostolic Constitutions, VI, 9.

10 11 12 13 14 15 16

Wedle gnostyczej tradycji Szymon Cyrenejczyk by ukrzyowany w miejscu Jezusa". Nie znaczy to zamiast Jezusa", ale w miejscu, ktre powinien zaj Jezus" gdy biorc pod uwag, e Jezus jest spadkobierc linii Dawida, a Szymon linii kapaskiej (Judasz z kolei prorockiej), umiejscowienie trzech krzyy powinno odpowiada formalnym rangom hierarchii. Wedug tego schematu krl winien znajdowa si na zachodzie (po lewej), kapan w rodku, a prorok na wschodzie (po prawej). Ale Ewangelie stwierdzaj, e krzy Jezusa by w rodku. Jednake gdyby zosta ukrzyowany w tym miejscu zamiast Szymona (kapana), Jezus (krl) winien znale si po stronie zachodniej. Zob. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik II.
17 18 19 20 21

Barbara Thiering, dz. cyt., s. 125-126. Tame, zacznik II. Tame, zacznik II. Tame, zacznik III. Tame, s. 134-135.

Rozdzia 7. Zmartwychwstanie 100 funtw w tym wypadku odpowiada okoo 37 kg jest to znaczny ciar jak na jednego mczyzn.
2 3 4 5 1

Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I. Zob. rozdzia IV. Zob. rozdzia IV.

Chrzecijastwo przetrwao, chocia zdaniem wielu Ukrzyowanie byo ciosem, ktry powinien powali je na dobre. Senator Korneliusz Tacyt (35 r. n.e.) pisze o Ukrzyowaniu: mimo chwilowego pogrenia ten zabjczy przesd [chrzecijastwo] rozkwit na nowo, nie tylko w Judei, gdzie to cae ajdactwo si zaczo, ale nawet w Rzymie" (Tacyt, Roczniki, XIV).
6 7 8 9

Zob. rozdzia V. Baigent i pozost., Testament Mesjasza, KiW, Warszawa, 1997, s. 74 Gladys Taylor, Our Neglected Heritage, Covenant Books, Londyn, 1974, t. l, s. 42.

Termin gnostycy ma swoje rdo w greckim gnosis (wiedza", zwaszcza ezoteryczna). Ruch gnostykw narodzi si w Samarii, gdzie Szymon Zelota znany lepiej w tym kontekcie jako Szymon Mag by gow Magw (mdrcw) Zachodniego Manasseh. Pniej ruch rozkwit w Syrii, gdzie Szymon w dalszym cigu by jego gwnym przedstawicielem. Kult mia szczeglnie zwizek z duchowymi ideaami spoecznoci Samarytan.

Magowie wsawili si wiedz astronomiczn, co bezporednio wypywao z faktu, e pierwsi magowie byli kapanami Zaroastra (Zaratustry), zaoyciela zoroastryzmu, ktrego niektre staroytne teksty uznaj za ucznia Abrahama w przedmiocie astrologii.
10 11 12 13

Nag Hammadi, Codex BG 8502, 1. Zob. rozdzia IV. Nag Hammadi, Codex VII, 3. Nag Hammadi, Codex II, 2.

Rozdzia 8. Dalszy cig rodowodu

1 2 3 4

Barbara Thiering, di. cyt., zacznik I. Tame, zacznik III. Zob. rozdzia III.

Fakt, e Jezus jest wspomniany w zwizku z czasami odnowienia" (Dz 3, 21), wskazuje, e sta si rodzicem i std te by zobligowany (na jaki czas) do wstrzemiliwoci. Nie ma wzmianki, e by to syn, co oznacza, e przysza na wiat dziewczynka. Zob. te: Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I i III. Damaris" jest wspomniana w Dziejach Apostolskich 17, 24.
5 6 7 8 9

Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik I i III. Tame, s. 367. Zob. rozdzia II. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 145. A.N. Wilson, dz. cyt., s. 26. Baigent i pozost., Testament Mesjasza, s. 73. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 151.

10 11 12

Jak widzielimy (zob. rozdzia II) doktrynalnym wtkiem wsplnoty w Kumran bya Droga". Ci, ktrzy szli Drog", byli Dziemi wiatoci". Niechtni doktrynie wsplnoty byli lepi na Drog", jak Szawe (Saul), ktremu Jezus ukaza si w drodze" (Dz, 9, 17). Symbolicznie jego instrukcje wedug hellenistycznych zasad umoliwiay mu ujrze Drog" i zobaczy wiato".
13 14 15

A.N. Wilson, dz. cyt., s. 18-19. Tame, s. 22-23.

Szymon jest czczony na Cyprze jako pierwszy misjonarz kapan. Powicono mu gwny koci w Larnace i jest lepiej znany pod nowotes-tamentowym imieniem w. azarza. Czasami twierdzi si, e by pierwszym biskupem Larnaki.
16 17 18 19 20 21 22

Zob. rozdzia IX. Zob. rozdzia IX. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 155. Tame. s. 153. Tame, zacznik I. Tame, zacznik I.

Od dawna sprawa czarnych strojw osb duchownych bya przedmiotem kontrowersji. Z pewnoci na wybr tej barwy miay wpyw sfery niechrzecijaskie. Wysoki czarny posg Izydy w kociele St Germain w Paryu by uznawany za Dziewic Parysk" a do XVI wieku. Pierwsze opactwo w tym miejscu zbudowano dla Childeberta I na wityni Izydy. Trzymano w nim relikwie Childeberta ze skarbca Salomona i byo tam miejsce pochwku pierwszych krlw z dynastii Merowingw (zob.: Ean C.M. Begg, The Cuh of the Black Yirgin, Arkana, Londyn, 1985, s. 66). Benedyktyni z St. Germain-des-Pres nosili czarne sutanny zgodnie z tradycj nazyrejsk. Posg w. Genowefy wzniesiono w kaplicy benedyktyskiej. Na swj sposb bya we Francji nastpc Izydy i blisk przyjacik krla Chlod-wiga.

Wanie w 62 r. Ananiusz Modszy, brat Jonatana Annasza i sam saduceusz zosta najwyszym kapanem. Z racji takiego pochodzenia mia wszelkie predyspozycje, aby doprowadzi w Sanhedrynie do tym silniejszej opozycji przeciwko Jakubowi i jego nazyrejskim ideaom.
24

23

Ukamienowanie miao miejsce w 62 r. wedle Dawn. dz. Jzefa Flawiusza z I wieku, XX, roz. 9, s. Tacyt, Roczniki, XV.

1.
25 26

Barbara Thiering, dz. cyt., s. 171; w Drugim Licie w. Pawa do Tymoteusza czytamy (2, 9): ...ale Sowo Boe nie jest zwizane".
27 28

Andreas Faber-Kaiser, Jesus died in Kashmir, Abacus/Sphere, Londyn, 1978.

W roku 132 n.e. wojska ydowskie upokorzyy rzymsk dum militarn, gdy wybucho kolejne powstanie, pod wodz Szymona Ben Kochby, ksicia Izraela. Szymon zgromadzi znaczn armi skadajc si z rodzimych ochotnikw oraz zawodowych najemnikw z zagranicy. Plan bitwy zakada wiele przemylnych operacji, w tym uycie licznych tuneli i komr pod powierzchni Jerozolimy. W cigu roku odebrano miasto Rzymianom. Ustanowiono ydowsk administracj i utrzymano Jerozolim przez dwa lata. Ale poza murami trway walki i powodzenie zaleao od wojskowej pomocy z Persji. Lecz gdy oddziay perskie wyruszay na odsiecz, sama Persja staa si ofiar najazdu. onierze musieli pozosta i broni ojczyzny co sprawio, e Szymon i jego dzielni wojownicy nie zdoali powstrzyma natarcia dwunastu rzymskich legionw, ktre przegrupoway si w Syrii pod dowdztwem cesarza Hadriana. ydzi zostali wreszcie pokonani pod Battin, na zachd od Jerozolimy, w 135 r. Juliusz Afrykaski zdoby saw tumaczc na acin seri dzie napisanych przez ucznia z I wieku Abdiasza, nazyrejskiego biskupa Babilonu. Ksigi Abdiasza to dziesi tomw historii apostow spisanych przez naocznego wiadka. Jednake jak wiele innych istotnych wiadectw z tej epoki zostay cakowicie wykluczone z przyszego Nowego Testamentu.
30 31 29

Zob. rozdzia I. Martin Malachi, dz. cyt., s. 44. ,

Rozdzia 9. Maria Magdalena

1 2 3

John W. Taylor, The Corning of the Saints, Covenant Books, Londyn, 1969, s. 138. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 103. Tame, s. 102; rwnie s. 94-95.

Jako gwny uczony w Pimie, Judasz Sikariota mia stanowisko kusiciela". To dlatego Jezus spiera si z Judaszem, kiedy Duch zaprowadzi Jezusa na pustyni, aby go kusi diabe" (Mt 4, 1). W owym czasie Judasz prbowa obj urzd Ojca po Janie Chrzcicielu. Judasz obiecywa, e jeli Jezus pomoe mu uzyska godno kapask, to on wesprze jego starania o zostanie krlem. Dam ci t ca wadz i chwa ich, poniewa zostaa mi przekazana, i daj j, komu chc. Jeli wic Ty oddasz mi pokon, caa ona twoja bdzie" (k 4, 6-7). Zob. te rozdzia II.
4 5 6 7 8 9

Tame, zacznik III. Tame, zacznik I. Tame, s. 103. Gladys Taylor, dz. cyt., t. I, s. 17. Ean Begg, dz. cyt., s. 98. Margaret Starbird, dz. cyt., s. 50. Henry Lincoln, The Holy Place, Jonathan Cape, Londyn, 1991, s. 70. Ean Begg, dz. cyt., s. 234. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III. Tame. Ean Begg, dz. cyt., s. 20. Margaret Starbird, dz. cyt., s. 123. Tame, s. 123.

10 11 12 13 14 15 16

17 18 19 20 21 22 23 24 25 2

Ean Begg, dz. cyt., s. 3. Nag Hammadi, Codex BG 8502-1. Elaine Pagels, The Gnostic Gospels, Wedenfeld aad Nicolson, Londyn, 1980,s.65. Nag Hammadi, Codex, II. 2. Tame, II, 3. Zob. podrozdzia: Kobieta w szkaracie Czarna Madonna. Ean Begg, dz. cyt., s. 68. Beryl Platts, Origins of Heraldry, Proctor Press, Londyn, 1980, s. 33. Zob. rozdzia VIII.

6 Cay ten temat zosta na nowo dobrze opracowany w: Beryl Platts, Origins of Heraldry, gdzie rozprawiono si z 'wieloma heraldycznymi mitami.
27 28 29 30 31 32 33 34

Zob. podrozdzia: Maria Magdalena krlewska narzeczona i matka. John W. Taylor, dz. cyt., s. 103. Ojciec Lacordaire, 57. Mary Magdalen, Thomas Richardson, Derby, 1880, rozdzia 106-108. Dictionnaire etymologiue des noms de lieux en France. Zob. rozdzia IV, podrozdzia Kim byli apostoowie Piotr i Andrzej. Zob. rozdzia VIII, podrozdzia Czas odnowienia. Dictionnaire etymologique des noms de lieux en France.

Merowingowie to dynastia francuskich krlw od V do VIII wieku, ktra stworzya i utrwalia monarchi we Francji. Zob. rozdzia XI, podrozdzia Merowingowie, krlowie czarownicy.
35

Zob. rozdzia XIII, podrozdzia Krl ydw.

Rozdzia 10. Jzef z Arymatei Euzebiusz w De Demonstratione Evangelii pisze: Apostoowie pokonali ocean i wyldowali na wyspach znanych jako Brytania". Zob. wielebny Lionel Smithett Lewis, Joseph ofArimathea at Glastonbury, A.R. Mobray, Londyn, 1927, s. 54. Izydor, arcybiskup Sewilli (600-636) pisa: Filip z miasta Betseda, kiedy sta si rwnie Piotrem, gosi Chrystusa Galom i wyprowadzi barbarzyskie narody i ich ssiadw [...] na wiato wiedzy [...], nastpnie zosta ukamienowany i ukrzyowany, i zmar w Hierapolis, w miecie Frygia". T informacj potwierdza Frekalfus, biskup Lisieux w IX wieku.
3 4 5 2 1

Arka Przymierza ydw jest opisana w Ksidze Wyjcia (26 i 36). Wielebny Lionel Smithett Lewis, dz. cyt., s. 15-16.

Piszc okoo 600 r. w. Augustyn stwierdza: Na zachodnich kracach Brytanii jest pewna krlewska wyspa zwana w staroytnym jzyku Glastonia [...] Na niej pierwsi angielscy neofici Kocioa katolickiego Bg ic! prowadzi znaleli koci nie zbudowany ludzkimi domi, ale, twierdz, wzniesiony przez samego Boga dla uratowania rodzaju ludzkiego, ktry to przybytek sam Niebiaski Budowniczy ogosi (wieloma cudami i tajemnicami uzdrowienia) i powici samemu Sobie i witej Marii, Matce Boskiej". Zob.: William of Malmesbury, The Antiquites of Glastonbury, Talbot/JMF Books, Llanerch, 1980, s. 1. Szlak ydowskich handlarzy cyn opisa Diodorus Siculus w czasach cesarza Augusta (63 p.n.e.14 n.e.): Cyna jest transportowana z Brytanii do Galii, handlarze nios j na koskich grzbietach z serca Celtycji do Marsylii i miasta zwanego Narbo(nne)". Nastpnie pyna statkiem przez Morze rdziemne do kilku miejsc przeznaczenia. Zob.: John Taylor, dz. cyt., s. 143. Cyna jest zasadniczym materiaem do produkcji brzu i najwaniejsze kopalnie cyny znajduj si w poudniowo-zachodniej Anglii, okrgu bogatym w mied i ow, na ktre byo wielkie zapotrzebowanie w rozwijajcym si cesarstwie rzymskim. W British Museum s dwa wspaniae okazy oowiu z kopal Mendip w pobliu Glastonbury, datowane na 49 i 60 r. n.e. Jeden ma napis: Brytanik, syn cesarza Klaudiusza", a na drugim jest inskrypcja (po acinie): Brytyjski ow, wasno cesarza Nerona". Naley tu zaznaczy, e kamienowanie nie byo koniecznie metod egzekucji. O wiele czciej suyo przepdzeniu ofiary z jakie dzielnicy lub z miasta.
8 7 6

Wielebny Lionel Smithett Lewis, dz. cyt., s. 15. Po unii Szkocji z Angli i Wali tytu krlewski poczy si z nie tak pobonym sformuowaniem jego brytyjska mo". Jednake naley stwierdzi, e w sowie Glastonbury, wczeniej Glastonia moe jednak znale si wystarczajcy etymologiczny zwizek z niebieskim rolinnym barwnikiem. Starobrytyjska czstka glaist-znaczy urzet bar-wierski" (a we wspczesnym szkocko-irlandzko gaelickim glas znaczy przezroczysty bkit, modro-zielony"). Wielu komentatorw przypuszczao, e Isle of Glas" mogo z czasem przybra bdn posta Isle of Glass" (Wyspa Szka) i z tego powodu zostao przetumaczone w starobrytyjskim (walijskim) jako Ynys Witrin (odnotowano w VII wieku). Jednake brytyj-sko-walijskie witrin (szko) jest ewidentnie pokrewne z aciskim vitrum (szko), ale rwnie urzetem". A by moe wszystkie znaczenia s poczone na tyle, e ludzie dawniej uwaali szko za przezroczyste bkitne, koloru urzetu. Gaelicki termin Scotia (z ktrego pochodz w istocie Scots i Scotland, czyli Szkoci i Szkocja wywodzi si od imienia ksiniczki Scoty, crki faraona Nechonibusa (Nekaua I) (610-555 p.n.e.). Jako ona Galamha Scytyjskiego (znanego te jako Mildih) udaa si z synami do Irlandii, gdy Galamh zmar w Hiszpanii. To wanie Nial Noighiallach i Dal Riata nadali Albie nazw Scota w IV wieku n.e. Zob.: Geoffrey Keating, The History oflreland, Irish Texts Society, Londyn, 1902-1914,1, s. 102, II, s. 44, 46, 58, 78, 372, 374,
12 13 11 10

Zob. rozdzia VI.

Prof. Roger Sherman Loomis w The Grail: From Celtic Myths to Christian Symbolism, University of Wales Press, Cardiff, 1963, zauwaa, e imiona wasne w przekazie manuskrypcyjnym czasem trac pierwsz liter (chocia zmiana pierwszych liter imion jest cech jzykw celtyckich). Z powodu tego procesu Morgana jest czasem Orguein, za Galains (Galaain) staje si Alainem (Alaainem). The Grand Saint Grail potwierdza, e po mierci Alaina seniorat Graala przeszed na Jozuego chocia mwi si o nim raczej jako o bracie Alaina ni kuzynie.
15 16 17 18 19 20 14

Jest to te potwierdzone w Grand Saint Grail. Zob. rozdzia VIII, podrozdzia Ukryte zapisy i desposynes. Zawierajc np. De Sancto Joseph ab Arimathea i Williama Malmesbury'ego De Antiquitate. Prof. W.A.S. Hewins, dz. cyt., s. 18. Sir Thomas Malory, Morte d'Arthur, Ksiga XIII, rozdzia X.

Zasona bya znana jako chusta Weroniki". Podobno w. Weronika otara nim pot z twarzy Jezusa, kiedy szed na ukrzyowanie. Jego wizerunek odcisn si na ptnie. Przez wieki t histori czono z kawakiem ptna znanego jako Caun Turyski (cho caun ten zawiera odcisk caego ciaa). Samo Weronika" wydaje si by znieksztaceniem aciskiego vera icona prawdziwy obraz". Zob. Nancy Qualls-Corbett, dz. cyt., s. 151. Herod Antypas, tetrarcha Galilei, zosta wygnany przez Rzymian do Lyonu w Galii, po tym jak kaza ci Jana Chrzciciela. Rwnie w Lyonie, 28 czerwca 208 r., na osobisty rozkaz Septymiusza Sewera stracono 19 tysicy chrzecijan. Verulam lub Verulamium nazwano St Albans po mczenniku z IV wieku. Rzymski onierz Alban zosta city na rozkaz swoich przeoonych w 330 r. (erze Dioklecjana) za ukrywanie ksidza. Czsto mwi si o nim pierwszy chrzecijaski mczennik" ktrym z ca pewnoci nie by. Wspczesne St Albans to zwarte, kipice yciem miasto targowe w hrabstwie Hertford, z godn obejrzenia katedr na terenie opactwa. Genealogies of Welsh Princes, Harleian MS 3859 potwierdza, e Anna bya crk Jzefa z Arymatei.
24 25 26 23 22 21

Zob. rozdzia XII, podrozdzia Kamaalot i pendragoni. Gladys Taylor, Our Neglected Heritage, s. 33.

Zob. rozdzia II. Piotr nigdy nie by formalnie wyznaczony biskupem Rzymu. Linus zosta mianowany przez Pawa w 58 r. (za ycia Pawa; Apostolic Constitutions) i by pierwszym papieem. Zob. Gladys Taylor, dz. cyt., s. 40-45. Rozdzia 11. Religia i rodowd Odpowied Eletheriusza krlowi Lucjuszowi w 177 r. n.e. jest podana w: John W. Taylor, The Corning of the Saints, zacznik K.
1

Lucjusz zmar 3 grudnia 201 r. i zosta pochowany u w. Marii le Lode w Gloucester. Jego szcztki przeniesiono do w. Piotra (St Peter) w Cornhill. Odwoania w rzymskim martyrologium o pochwku krla Lucjusza w szwajcarskim Chur mijaj si z prawd z dwch powodw: faktycznie maj zwizek z krlem Lucjuszem Bawarskim, nie Lucjuszem Luminarzem Brytyjskim; poza tym Lucjusz Bawarski zmar w Ciri w Niemczech, nie w szwajcarskim Chur. Wzmianka o Jezusie w Dawn. dz. (XVIII, s. 3) jest uwaana przez niektrych komentatorw za pniejsz interpolacj. Zakada si tak w zwizku z faktem, e ten fragment wyraa raczej pogldy chrzecijaskie ni ydowskie. Orygenes, piszc przed 245 r., nie wspomina tego ustpu, przeciwnie ni Euzebiusz w Objanieniach Ewangelii, pisanych ok. 320 r. Std te mona twierdzi, e fragment wczono po Orygenesie, ale przed Euzebiuszem (patrz Ahmen Osman, The House ofMessiah, s. 1920). Ale podstawa takiego twierdzenia jest co najmniej wtpliwa. Charakter ustpu nie jest bynajmniej chrzecijaski; nie uznaje si tam Jezusa za mesjasza, nie ma mowy o jego stosunku do Boga. Stwierdza si jedynie po prostu, e by Chrystusem", mdrcem", cudotwrc" i nauczycielem", a wic zgodnie z pogldami wczesnych ydw (zob. A. N. Wilson, Jesus, s. 89).
4 5 6 7 3

George F. Jowett, The Drama of the Lost Disciples, Covenant Books, Londyn, 1961, s. 125-126. Trzej brytyjscy biskupi uczestniczyli w synodzie w Arles w 314 r.: Londynu, Yorku i Lincoln. Zob. rozdzia IV.

W 452 r. biskup Rzymu, Leon I i nieuzbrojony oddzia mnichw spotka si ze straszliwym Hunem Atyll i jego armi nad rzek w Pad w pnocnej Italii. W owym czasie barbarzyskie imperium Atylli rozcigao si od Renu do Azji rodkowej. Dobrze wyekwipowane hordy byy gotowe run na Rzym z rydwanami, drabinami, katapultami i wszelkim dostpnym podwczas sprztem wojskowym. Rozmowa trwaa nie duej ni kilka minut, ale w jej wyniku Atyll nakaza swoim ludziom zwin obz i cofn si na pnoc. Nigdy si nie dowiedziano, co faktycznie zaszo midzy tymi dwoma ludmi, ale przeznaczeniem Leona Wielkiego bya najwysza wadza. W jaki czas potem wysannik bizantyjskiego cesarza, Teodozjusza II, spotka si w podobnych okolicznociach z budzcymi okropny lk Hunami nad Moraw. Wrczy Atylli odpowiednik dzisiejszego miliona dolarw, kupujc pokj. Ustalenia biskupa Leona byy zapewne bardzo zblione. Zob. Malachi Martin, dz. cyt. Sowo okultyzm czsto kojarzy si dzi ze zowrog magi. Faktycznie znaczy nie wicej ni ukryty, niejasny" (i std ezoteryczny"). redniowieczni okultyci czcili planet Wenus reprezentujc Mari Magdalen, uwaan za medium przekazujce tajne objawienie. Podczas regularnego omiorocznego cyklu Wenus zakrela na nocnym niebie dokadn picioramienn gwiazd. T sam figur tworzy pi grskich wierzchokw centrum Magdaleny w Rennes-le-Chateau w Langwedocji. Zob. Henry Lincoln, The Holy Place, s. 65-70. Ezoteryczna tradycja salomoska cignie si przez wieki do epoki chrzecijastwa gnostycznego poprzedzajcego er Merowingw. Gnostycy, ktrych teksty odnosiy si do Ksigi Mdroci [nazywanej dawniej Mdrociami Salomona] byli spadkobiercami dawnych ydowskich sekt babiloskich; std te ich posta chrzecijastwa bya w znacznej mierze zwizana z metafizycznymi doktrynami Platona i Pitagorasa; wyznanie wiary byo oparte na astrologii i kosmogonii. Poza tym mieli pretensje do szczeglnego wgldu (gnosis wiedza") w nauki Jezusa, nieznane Kocioowi rzymskiemu.
10 11 12 9 8

Zob. podrozdzia Dobry krl Lucjusz. Barbara Thiering, dz. cyt., s. 77.

Szeciokt jest utworzony przez podzia obwodu koa ciciwami rwnymi jego promieniowi, tak e tworzy si figura o szeciu rwnych bokach, jak spotyka si w pewnych organicznych postaciach ycia. Z tego powodu uwaano, e pszczoy maj wyjtkow wiedz geometryczn, kieruj si poczonymi zasadami siy i oszczdnego zagospodarowania przestrzeni. Piecz krla Salomona (utworzona z przenikajcych si trjktw wpisanych w okrg) tworzy naturalny szeciokt. Symbolicznie oznacza jedno (jeli nie harmonie) przeciwiestw: mskoci i kobiecoci, ognia i wody, powietrza i wody, aru i chodu, itd. Uywany gwnie w alchemii pod postaci gwiazdy Dawida symbol jest typowy dla ydw.
13 14

Zob. podrozdzia Deposynes i cesarz.

Miasto Ferriers zniszczy w 461 r. Hun Atylla, ale odbudowali je w znacznej mierze Merowingowie. Zob.: Ean Begg, dz. cyt., s. 21-21. Tradycyjna historia uznaje, e ten chrzest sprawi, e poganin Chlodwig sta si chrzecijaninem; faktycznie chrzecijanin Chlodwig sta si dziki niemu katolikiem.
15

Temat stosunkw midzy Chlodwigiem i Watykanem jest dobrze opisany u Baigenta i pozost. dz. cyt., s. 185 i in. Rozdzia 12. Elementy wiedzy arturiaskiej
1 2 3

16

John Allegro, dz. cyt., s. 110. Zob. rozdzia XI.

Niektrzy historycy sztuki utrzymuj, e owoce granatu na tych obrazach oznaczaj Zmartwychwstanie dziki klasycznej asocjacji z mitem Persefony. Bya to grecka bogini (crka Zeusa i Demeter), porwana do wiata podziemi przez Hadesa. Moga wraca na powierzchni, ale tylko przez cz roku. Jej coroczne pojawienie si jest zwizane z odrodzeniem si natury na wiosn. Opowie jest alegori cyklu narodzin i mierci rolinnoci i nie ma adnego zwizku z cielesnym zmartwychwstaniem. Tak konotacj narzucia obrazowi wystraszona hierarchia kocielna pragnc ukry fakty. Botticelli by uczniem mdroci Graala, wiodcym ezoteryst i projektantem kart tarota. Jego ziarna granatu reprezentuj podno, jak granat z Pieni nad Pieniami i zwieczenie kolumn wityni Salomona, wzniesionej okoo tysic lat przed ukrzyowaniem Jezusa.
4 5 6 7 8

Geoffrey Ashe, Avalonian Quest, Methuen, Londyn, 1987, s. 126. Zob. rozdzia III, podrozdzia Dynastyczny lub. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III. Zob. rozdzia V, podrozdzia Krl i jego osio.

Z The High History of the Holy Gra/7, skompilowanej okoo 1220 r. z wczeniejszego manuskryptu przez mnicha Jozafata.
9

George F. Jowett, dz. cyt., s. 45-46.

XIII-wieczne francuskie dzieo, Sone de Nansai, podaje, e ona Jzefa bya nordyck ksiniczk.
11 12

10

Zob. rozdzia X, podrozdzia: Tarcza najgodniejszego.

Historyk Henryka VIII, John Leland, w 1542 r. identyfikuje grski fort z epoki elaza w South Cadbury w Somerset z Kamaalotem (Camelot) gwnie na tej podstawie, e kilka pobliskich wsi ma w nazwie imi rzeki Camel. Wykopaliska w Cadbury w latach szedziesitych XX wieku ujawniy resztki sali biesiadnej z epoki elaza, ale co byo ciosem dla przemysu turystycznego nie znaleziono niczego zwizanego z Arturem. W rzeczywistoci w samej poudniowo-zachodniej Anglii znaleziono ponad 40 konstrukcji zblionych wiekiem i charakterem, a w caym kraju jest ich o wiele wicej. Zob. Michael Wood, In Search of the Dark Ages, BBC Books, Londyn 1981, s. 50.
13 14 15

Zob.: rozdzia V, podrozdzia Oblubieniec i oblubienica. Zob. podrozdzia Anfortas, w. Micha i Galaad.

Zob.: rozdzia XI, podrozdzia Dobry krl Lucjusz. Lucjusz by wnukiem crki Brana, Penerdum z Sylurii. Czasami uwaano j za crk Beli Mawra lub jego siostr. Jednake bya siostr pniejszego Beliego, syna Brana. Penerdum bya protegowan krlowej Boudikki. Gabran by wnukiem Fergusa mac Erca, urodzonego w aelickiej szkockiej rodzinie krlewskiej, pochodzcej od najwyszego krla Irlandii, Conaire'a Mora. Fergus opuci Irlandi pod koniec V wieku, by skolonizowa Zachodnie Wyyny zabierajc ze sob braci Loarna i Angusa. Rodzina Loarna zajmowaa region pn. Argyllu, znanego od tej pory jako Loarna (czy Lorne), z centrum w Dunoline, Oban. Annay cytuj rne nazwy tego konfliktu i/lub jego lokalizacj. Mowa jest o Mount Badon, Mons Badonicus, Dun Baedan i Cath Badwyn (mount, rnontio wzgrze, dun to wzgrze lub fort grski, cath warownia), podczas gdy nazwy bitwy to Belum Badonis i Obessio Badonica (pierwsza sugeruje wojn, a druga oblenie). O bitwie jest mowa w manuskrypcie Bodleiana, Book of Leinster, Book ofBallymote i Chronicles ofthe Scots; wszystkie podaj rok 516. Szkocki dowdca to zwykle Aedan mac Gabran z Dalriadii lecz Aedana nie byo wtedy jeszcze na wiecie. Faktycznie przywdc by jego ojciec, Gabran, krl Dalriadii od 537 r. Aedan i jego najstarszy syn, Artur, walczyli w drugiej bitwie pod Dun Baedan, ktra miaa miejsce w 575 r. Mimo zgodnej daty wymienianej w kronikach 516 r. byo wiele spekulacji co do tej (pierwszej) bitwy, powstaych std, e badacze mylnie odsyali do historyka Gildasa. Gildas II bardzo czsto jest bdnie identyfikowany jako autor De Excidio. Ale y w latach 425-512, zmar przed przyjciem na wiat Gildasa III, ktry urodzi si w 516 r. roku bitwy, jak twierdzi ten ostatni.
18 17 16

Inne wybrane pisma na temat Brytanii w okresie wczesnego redniowiecza to: Mye Dillon i Nora K. Chadwick, The Celne Realms, Hector Munro Chadwick i wsppr., Studies in Early British History; Hector Munro Chadwick, Early Scotland; W. F. Skene, Celtic Scotland; R. Cunliffe Shaw, Post-Roman Carlisle and the Kingdoms of the Norht-West; Eoin Macneill Celtic Ireland; Peter Hunter Blair, The Origins of Northumbria.
19 20

Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby; szkocka krlewska siedziba biskupia.

W czasach Artura poudniowo-zachodni pwysep kontynentu brytyjskiego zwano Dumnoni (od czego pochodzi nazwa Devon); nazwa Kornwalia pojawia si dopiero w IX wieku.
21 22 23 24

Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby. Tract on the Tbutes Paid to Baedan, King ofUlster w Chronicles of the Picts and Scots. Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby.

Byo to w okresie przed zjednoczeniem narodu angielskiego. Dopiero w 927 r. wikszo ugrupowa Anglosasw uznaa za powszechnego krla Aethelstana, wnuka Alfreda Wielkiego.
25 26 27

Le Benoic" pochodzi od aciskiego Ule benedictum, bogosawiony. Dogmat Uwiconej Rodziny w. Kolumby.

Najsawniejszym osigniciem Uriena byo doprowadzenie do koalicji wadcw Strathclyde'u przeciwko nortumbraskim Anglom Bernicji.
28 29 30 31

Zob. rozdzia II, podrozdzia Jehowa i bogini. Zob. rozdzia I, podrozdzia Pocztek rodowodu. Geoffrey Ashe, cfe. cyt., s. 48.

Podanie, e Artur mia dwie ony, jest kolejn pomyk, spowodowan naoeniem si w mitologii dwch rnych Arturw, a opisanych jako jeden w Annales Cambridge. Artur z Dalriadii i Artur z Dyfedu obaj mieli ony. Thomas F. O'Rahilly, Early Irish History and Mythology, Dublin Institute for Advanced Studies, 1946, s. 145. William J, Watson, The History of the Celtic Place Names of Scotland, William Blackwood, Edynburg 1926, s. 97. Rozdzia 13. Intryga przeciwko rodowodowi
1 2 33 32

Zob. rozdzia I, podrozdzia Zmierzch imperium. Pewne uyteczne informacje o Pryscylianie mona znale u Baigneta i pozost., dz. cyt., s. 102-

104. To Grzegorz w 600 r. zdecydowa, e acina bya i pozostaa jedynym oficjalnym jzykiem Kocioa rzymskokatolickiego co odwoano dopiero na pocztku lat szedziesitych XX wieku. Co do dalszych informacji o Kociele celtyckiem zob.: Nora K. Chadwick, The Ag of Saints in the Celtic Church, Oxford University Press, 1961; Dom Louis Gougand, Christianity in Celtic Lands', E. G. Bowen, The Settlements of the Celtic Saints in Wales, University of Wales Press, Cardiff, 1956. Niezalenie od praktycznych skutkw zerwania midzy Rzymem i Konstantynopolem fakt powstania dwch oddzielnych i niezalenych Kociow znalaz odbicie w rytuale do 1945 r.
6 7 8 9 5 4 3

Zob. rozdzia XII, podrozdzia Anfortas, w. Micha i Galaad. Zob. rozdzia XII, podrozdzia Morgana i Koci. Zob. rozdzia IX, podrozdzia Maria i Koci. Anna Jameson, Legends of the Madonna, Houghton Mifflin, Boston. 1895.

Literatura anglojzyczna o tym ostatnim okresie Merowingw jest bardzo skpa. VI-wieczna Historia Frankw Grzegorza z Tours nie siga tej epoki. Jest w peni opisana w The Long-Haired Kings J. M. Wallace'a Hadrilla. Ale najlepszy przegld historii Dagoberta II zapewniaj rne rozdziay witej krwi, witego Graala Baigenta i pozost. Rwnie w: A Medieval History of Europ 476 to 911, Margaret Deanesley, Methuen, Londyn, 1956, 15, dobrze opisano sytuacj ostatnich Merowingw. Przekazanie wadzy Merowingw Karolingom jest dobrze zrelacjonowane u R. H. C. Davisa, A History of Medieval Europ, Longmans Green, Londyn, 1957, s. 123-150. W przeciwiestwie do intrygi Dagoberta, nie bdcej obiektem zainteresowania konwencjonalnych ksiek historycznych, powstanie Karolingw jest szeroko udokumentowane jako teatr historyczny sam w sobie.
11

10

Najbardziej treciw relacj o krlestwie Septymanii znajdziemy u Arthura J. Zukermana, A Jewish Princedom in Feudal France, Columbia University Press, Nowy Jork, 1972. ydowska wiara jest tu reprezentowana przez kolektywne pojcie (Tora), obejmujce pierwszych pi ksig ydowskiej Biblii. Rozdzia 14. witynia Graala Cyt. za: Roger Sbertnan Loomis, Graal. Od celtyckiego mitu do chrzecijaskiego symbolu, Znak, Krakw, 1998, s. 43.
2 3 4 5 6 7 8 1 13

12

Tame, s. 53. Tame, s. 75. Zob. rozdzia XII, jwdtozdzia Aofortas, w. Micha i Galaad. Tame, s. 201. Tame, s. 208. Tame, s. 209.

Corbenic = Cors Beneicon = corpus benedictum ciao bogosawione", std Bogosawione Ciao. Podobnie Chateau du Corbenic" = zamek Powiconego Ciaa.
9

Geoffrey Ashe, dz. cyt., s. 93-97.

Ponadto: Sebastian Evans, In Quest of the Holy Grail; Roger Sherman Loomis, dz. cyt. John Matthews, The Grail: Quest for the Eternal; David Nutt, Studies on the Legend of the Holy Grail; D. D. R. Owen, The Evolution of the Grail Legend; Arthur E. Waite, The Hidden Church of the Holy Grail.
10 11

Zob. rozdzia VIII, podrozdzia Ukryte zapisy i desposynes. Mye Dillon i Nora K. Chadwick, The Celtic Realms, Weidenfeld and Nicolson, Londyn, 1967, Henri Hubert, The Greatness and Decline ofthe Celts, Kegan Paul, Londyn, 1934, III, s. 229.

s. 7.
12 13

Dom Louis Gougard, Chstianity in Celtic Lands (tum. Maud Joynt), Four Courts Press, Dublin, 1932. 6, s. 204.
14 15

Mye Dillon i Nora K,. Chedwick, dz. cyt., s. 15.

Jeszcze w 1632 r. Galileusz by wezwany do Rzymu, aby wyrazi publiczne poparcie dla heliocentryzmu; jego tumacze nie przyjto i zosta potpiony przez inkwizycj.
16 17 18

Neoplatonizm pojawi si okoo 250 r. Margaret Starbird, dz. cyt., s. 102.

Louis Charpentier, The Mysteries of Chartres Cathedral, Research into Lost Knowledge Organization/Thorson Wellingborough, 1992, s. 112. 19 Zob. rozdzia IX, podrozdzia Pani Jeziora.
20

Nigel Pennick, Sacred Geometry, Tursten, Wellingborough, 1980, s. 8.

Ponadto: John Michell, The Dimensions ofParadise i Ancient Metrology, Henry Lincoln, The Holy Place.
21 22 23 24 25

John Matthews, dz. cyt., s. 8. Tame, s. 9. Riane Eisler, The Chalice and the Blade, Harper nad Rowe, Nowy Jork, 1987, s. 72. Tumaczenie Czesawa Miosza. Ksiga psalmw, Wydawnictwo Literackie, Krakw, 1998.

Harold Bayley, The Lost Langueage of Symbolism, Williams and Norgate, Londyn, 1912. Ksika zawiera szczegowy opis redniowiecznych znakw wodnych w Prowansji.
26 27 28 29 30 31

Lionel Smithett Lewis, dz. cyt., s. 35. George F. Jowett, dz. cyt., s. 212. Gladys Taylor, dz. cyt., II, s. 47^8. John Matthews, dz. cyt., s. 6. Margaret Starbird, dz. cyt, s. 104-116; znakomity opis Major Arkanw. Tame, s 128-129.

32

Tumaczenie Czesawa Miosza, dz. cyt.

Rozdzia 15. Stranicy Graala

1 2

Zob. rozdzia XIII, podrozdzia Krlowie ydw.

Pierwotny Zakon Syjonu zosta utworzony w tym celu, eby chtni muzumanie, ydzi i inni mogli wej do chrzecijaskiego zakonu, ktry przeksztaci si w zakon templariuszy. Ideay cysterskie znacznie odbiegay od zainteresowa Watykanu: obejmoway edukacj, rolnictwo i sztuki wite. Siedzib misji Kolumby na ona zniszczyli nordyccy piraci w 807 r. Nowy klasztor w. Bernarda na tym miejscu by raczej cysterski ni kolumbaski.
5 6 7 8 4 3

Ean Begg, dz. cyt., s. 103. Louis Charpentier, dz. cyt., s. 55. Tame, s. 56. Tame, s. 69.

Inne wybrane materiay na temat templariuszy i krzyowcw to: John C. Andressohn, The Ancestry and Life of Godfrey de Bouillon; Baigent i Leigh, witynia i loa; Desmond Seward, The Monks of War i Steven Runciman, Historia wypraw krzyowych.
9

Louis Carpentier, dz. cyt., s. 70.

Plan fundamentw Notre Dame wykorzystywa ukad warstwowy gruntu i miejsca ukrycia Matek Ziemi", gdzie siy magnetyczne wzmacniay si z racji oddziaywania podziemnych jaski i rde.
11 12 13

10

Zob. rozdzia XIX, podrozdzia Tradycja druidyjska i kamie filozoficzny. Louis Charpentier, dz. cyt., s. 29.

Dolmen zwykle skada si z dwch prostych kamieni poczonych u gry poziomym nadproem", jak w Stonehenge. Od czasw prehistorycznych dolmeny suyy za gigantyczne rezonatory (zupenie jak gowice akustyczne su do wzmocnienia akustyki instrumentw muzycznych), by wzmc waciwoci prdw tellurycznych Ziemi.
15 16

Louis Charpentier, di. cyt., s. 137-143.

Wartoci liczbowe czsto ukryway wykorzystanie witej geometrii jak w Starym Testamencie przy opisie wityni krla Salomona (l Krl 6 i 2 Krn 3, 6).
16 17 18

Louis Charpentier, dz. cyt., s. 144-151. Michael Howard, The Occult Conspiracy, Rider/Century Hutchinson, Londyn, 1989, s. 9-10. Zob. rozdzia I, podrozdzia Pierwsze krople witej krwi.

Ponadto: R.F. Gould, Gould's History of Freemasonery; Alexander Horne, King Salomon 's Tempie in the Masonie Tradition. Adepci witej geometrii i miernictwa zwykli uwaa ukad metryczny za modne gupstwo", poniewa nakazuje stosowa dziesitki i setki. Podstawowa jednostka miary podzielna przez 10 prowadzi do nieuniknionych niedokadnoci i takich nonsensw jak powtarzajce si uamki dziesitne. Miara Uniwersalna jest o wiele dokadniejsza i ma w podstawie 12, jest podzielna przez pi z jego szeciu pierwszych liczb i zapewnia o wiele bardziej gitk podstaw do oblicze matematycznych ni 10. Geometria oparta na dziesicioboku jest rwnie chwiejna. Gwne czynniki w witej matematyce to 3, 4 i 12. (Zob.: John Michell, dz. cyt.). Temat jest dobrze opracowany w: Baigent i pozost, dz. cyt., s. 35-37. Podobnie Baigent i Leigh, witynia i loa, s. 55-60 i 63-72 dostarcza sporo informacji o dziaaniach inkwizycji wobec templariuszy i o flocie tych ostatnich.
21 22 20 19

Dobre omwienie Prowansji jako kolebki przebudzenia": Margaret Starbil dz. cyt., s. 67-78.

Eleonora Akwitaska jest znakomitym przykadem kobiecego rwr uprawnienia w tym regionie. Jej znaczenie i wpywy byy staym rdem zakopotania dla biskupw Kocioa rzymskiego.
23

Zob. rozdzia XIII, podrozdzia Krl ydw.

Ponadto: Zoe Oldenburg, Masscacre at Montsggur, J. Sumption The Albigensian Crusade. Ekskomunik caego narodu szkockiego odwoano dopiero w 1323 r. po tym jak Robert Bruce I pobi Edwarda II pod Bannockburn w 1314 r. i sze lat pniej spisano szkock konstytucj
24

Deklaracj z Arbroath. Nastpnie w 1328 r. traktat z Northampton potwierdzi niepodlego Szkotw pod berem Roberta I.
25

Zob. rozdzia XVII, podrozdzia Szkocja i Graal.

Rozdzia 16. Powstanie domu Stewartw Ksia w Kociele celtyckiem mogli mie ony (cho istniay enklawy bezennych mnichw). Ich wicenia kapaskie byy cile dziedziczne, przechodziy z ojca na syna. Przodkowie Crinana utrzymywali dziedziczne kapastwo Duli przez ponad pi pokole (od ok. 850 r.). Pod koniec X wieku Crinan by seneszelem (marszakiem) Isles, opatem Duli (Dule, w pobliu Aberfeldy, Perthshire) i opatem Dunkeld. W czasie wstpienia na tron Malcolma III Canemore'a Koci celtycki przewaa. Ale miao si to zmieni. ona Malcolma, Magorzata (ostatnia saska spadkobierczyni i prawnuczka Aetheralda Niegotowego) zostaa wychowana w katolicyzmie przez dziadka, Stefana, krla Wgier. Spdzia take nieco czasu na dworze Edwarda Wyznawcy, krla Anglii. Wychodzc za Malcolma nie znaa gaelickiego, uywanego przez celtyckich ksiy, ale jej syn zosta krlem Szkocji, Dawidem I, i w zwizku z tym gow Uwiconej Rodziny w. Kolumby. Magorzata (pniejsza w. Magorzata) zignorowaa celtyckie dziedzictwo i posza za swoim katolickim wychowaniem, tak e dwie kultury poczyy si nierozerwalnie. Historyczna zawarto tego podrozdziau ma rdo w rodzinnych archiwach krlewskiego domu Stewartw i zapiskach gowy Uwiconej Rodziny w. Kolumby. Klasztor w Dol zaoy celtycki wity, Samson, ktry pierwszy przy-eglowa do Bretanii z Kornwalii na pocztku VI wieku, w okresie panowania krla Childeberta, Merowinga. Dol znajduje si na wybrzeu Bretanii, w pobliu Dinan, niedaleko Saint Michel. Noszcy dzid Samson, dugowosy i z druidyjska tonsur z przodu by wychowany przez walijskiego opata Illtyda. Biskupem Dol zosta koo 530 r. Biskupstwo wyniesiono do rangi arcybiskupstwa w 845 r. Jeszcze pniej staroytne miasto Dol, ktrego gwn ulic nazwano pniej Grade Rue des Stuarts odznaczy si w historii suwerenw. Std wyonili si blisko spokrewnieni po kdzieli majordomowie linii krlewskiej seneszelowie Dol i Dinan tworzc w Szkocji krlewski dom Stewartw.
4 5 6 3 2 1

Ten bd ma swj pocztek w The History of Shropshire, 1858. To maestwo jest waciwie odnotowane w Caledonii Chalmersa, 1807.

Ten bd jest czci ksiki J. K. Hewisona z 1895 r., The Isle of But in the Olden, w ktrej autor bdnie zarcza, e Walter, syn Flaedan, syna Banchu, jest identyczny z Walterem, synem Alana". Historyczn zawarto tego podrozdziau zaczerpnito z Jakobickiego Archiwum Krlewskiego Domu Stewartw w Saint Germain. Rozdzia 17. Wiek rycerstwa
1 2

Zob. rozdzia XII.

Brutus (zm. 1103 r. p.n.e.) by wnukiem Askaniosa Juliusza, syna Eneasza i Kreuzy (crki Priama, krla Troi). Po upadku Troi (ok. 1184 r. p.n.e.) krlewski dom Dardanosa upad. Trojan Cycle, cytowany przez Proklusa w II wieku n.e., stwierdza, e Eneasz uda si do Italii z 88 tysicami Trojan na 332 statkach. Brutus poprowadzi inn grup do Brytanii, gdzie wedug Historii Nenniusza zaoy Londyn, nazywajc go Trinovantium. Kamie Brutusa, z ktrego tradycyjnie ogaszano imi nastpcy tronu, znajduje si w Totnes, Devon. Zob.: Gladys Taylor, di. cyt., s. 28-29. Guanhumara z Irlandii bya on Artura z Dyfedu, podczas gdy Gwenyh-wyfara z Bretanii wysza za m za Artura z Dalriadii. Historyczny miecz Awalonu przeszed na Lancelota za porednictwem jego matki, Viviany del Acqs. Mia go przechowa dla syna dynastycznej dziedziczki Morgany. Tym synem by Mordret, arcykapan celtyckiej Rodziny. Ale Lancelot da go synowi Mordreta, Arturowi, przez co jak si okazao doprowadzi do upadku krlestwa. W zwizku z tym zarwno Artur, jak i Lancelot zostali potpieni przez Koci celtycki (archiwum Rodziny Kolumby).
5 6 7 8 4 3

Beryl Platts, Scottlsh Hazard, Proctor Press, Londyn, 1985-1990, liczne wzmianki w caoci. Archiwum Sinclairw w Rolin. Przyjaciele kaplicy Rosslyn i badacz genealogii Sinclairw H. S. Pete" Cummings, jr. Zob. rozdzia XV, podrozdzia Przeladowania templariuszy.

Baigent i Leigh, dz. cyt., s. 106. Andrew Sinclair, The Swordand the Grail, Crown, Nowy Jork, 1992, s. 72. Zob. rozdzia XIX, podrozdzia witoci Graala i tarot. Barbara Thiering, dz. cyt., zacznik III. Zob. rozdzia III, podrozdzia Dynastyczne zalubiny. Zob. rozdzia XII, podrozdzia Anfortas, w. Micha i Galaad. Dundee Courier", 12 kwietnia 1991. Baigent i pozost., dz. cyt., s. 101. Andrew Sinclair, dz. cyt., s. 77-78. Zob. rozdzia X, podrozdzia Seniorat Graala.

10 11 12 13 14 15 16 17 18

Rozdzia 18. Herezja i inkwizycja

1 2 3 4 5

Michael Howard, dz. cyt., s. 43. Nazwa Lotaryngia pochodzi od krla z dynastii Karolingw, Lotara II. U Baigenta, Leigha, dz. cyt., s. 97-104 jest bardzo pouczajcy rozdzia o gwardii szkockiej. Michael Howard, dz. cyt., s. 44.

Kaduceusz odpowiada zakrzywionej lasce Merkurego, oznaczajcej, e ten, kto j nosi, jest posacem bogw.
6

Michael Howard, dz. cyt., s. 73-74.

Ponadto: Frances A. Yates, The Rosicrucian Enlighteta^uatt;. Arthur E Waite, The Real History of Rosicrucians. Rozdzia 19. Dom Jednorocw Cytowane wersy odnosz si do maestwa sumeryjskich bogw Inanny i Dumuziego (Tammuza): Samuel Kramer, The Sacred Marriage Rite, Indiana University Press, Bloomington, 1969, s. 84. Przydomek elazne ebra" nada onierzom Cromwella genera ro-krzyowiec Rupert, ksi Heidelbergu, syn Fryderyka z Palatynatu i Elbiety Stuart. .
3 4 5 6 7 2 1

Zob. rozdzia XVIII, podrozdzia Zakon rokrzyowcw. Prawo Boyle'a: przy staej temperaturze objto gazu zaley od jego cinienia. Zob. rozdzia XV, podrozdzia Przeladowania templariuszy. Relacj z tych wydarze zda markiz Ruvigny i Raineval w dz. cyt., zacznik III.

Podatek naoony na manufaktury tkackie jest tu dobrym przykadem; nie mia znaczenia na poudniu, ale ptno byo gwnym produktem przemysowym Szkocji. Historyczna zawarto tego podrozdziau jest czciowo zaczerpnita z Jakobickiego Archiwum Krlewskiego Domu Stewartw w Saint Germain i archiww Rycerskiego Wojskowego Zakonu wityni Jerozolimskiej. Rozdzia 20. Sangral dzisiaj J. Horace Round w Studies in Peerage and Family History, Constable, Londyn, 1901, odnoszc si do tych wzmianek w 1902 r. stwierdza: Co do rde [...], musimy sign poza Burke'a, do autorw tych fabrykacji czonkw kolegiw heraldycznych i zbieraczy staroytnoci". Zawarto tego podrozdziau jest zaczerpnita z Jakobickiego Archiwum Krlewskiego Domu Stewartw w Saint Germain, zapiskw Melville'a Henry'ego Massau, markiza Ruvigny i Raineval 1868-1921, dokumentw Rodziny Stewartw w Edynburgu i Brukseli, archiwum kustoszy Stewartw w Rzymie i akt prezesa Europejskiej Rady Ksit.
1

ZDJCIA

Rys. 1 Lilith ulubienica Adama przed Ew (sumeryska terakota, ok. r. 2000 p.n.e.). Opucia Adam, poniewa prbowa j zdominowa.

Rys. 2 Bogini Astarte (zoty wisiorek z Syrii, ok. r. 1450 p.n.e.). Sumerowie nazywali j Isztar.

Rys. 3 Daem wam bowiem przykad, abycie i wy tak czynili, jak Ja wam uczyniem. (XIX-wieczna rycina). Jezus obmywa stopy apostoom podczas ostatniej wieczerzy.

Rys. 4 Swita alegoria Jana Provosta (XV-wieczny obraz Jezusa i Marii Magdaleny). Jezus trzyma miecz, Maria Magdalena ma na gowie koron i nosk czarn sukni nazareskiej kapanki.

Rys. 5 Rodowy sygnet krla Childeryka (gipsowy odcisk sygnetu z V w. n.e.)

Rys. 6 Nazarejski biskup Jozefat przekazuje Graala krlowi Alainowi (ilustracja ze redniowiecznego manuskryptu francuskiego). Strategiczne posunicie czarnego biskupa zapewnia dziedzictwo witego Graala.

Rys. 7 Krl z dynastii Merowingw, Chlodwig i krlowa Klotylda (posgi z Notre Dame de Corbeil pod Paryem). Chlodwig by wadc Galii w latach 481-511 n.e.).

Rys. 8: Madonna del maginificat Botticelliego (1445-1510)

Rys. 9 Narodziny Wenus Botticelliego (ok. 1486)

Rys. 10. Maria Magdalena unoszona przez anioy Giovanniego Lanfranco (1582-1647). Ten szesnastowieczny obraz odnosi si do opowieci z Ksigi Objawie o ucieczce brzemiennej Marii na wygnanie

Rys. 11. Maria Magdalena dzierca czerwone jajo podnoci i nowych narodzin. (wizerunek z Rosyjskiego Kocioa Switej Marii Magdaleny w Jerozolimie). XIX wieczny mural Siergieja Iwanowa przedstawia Mari pokazujc jajo cesarzowi Tyberiuszowi. Kolorowe jaja od dawna kojarzono ze staroytn bogini wiosny.

Rys. 12. Ruiny Wielkiej Synagogi w Kafarnaum. Synagog rzdzi ojciec Marii Magdaleny.

Rys. 13 Podr morska Lucasa Mosera, ok. 1432 (w Katolisches Pfrramt St Maria Magdalene, Tieofenbronn, Black Forest). Fragment otarza przedstawia przybycie Marii Magdaleny do Prowansji. Jest to istotne, gdy artysta, za zgod Kocioa, umieci to wydarzenie w czasach sobie wspczesnych.

Rys. 14. Maria Magdalena z Ksigi godzin Sforzw z 1490 r. (rysunek przedstawia przybycie Marii do Prowansji w 44 r. naszej ery).

Rys. 15. Porywy wiary Petera Robsona

Rys. 16. Prawda przeciwko wiatu Petera Robsona.

Rys. 17. Ruiny zamku Pendragonw koo Kirkby Stephen

Rys. 18. Zamek Carlisle w czasach arturiaskich by centrum operacji w pnocnej Brytanii

Rys. 19. Sophia (z XVI-wiecznej Ksigi Cudw). Niemiertelny Duch Wiary i Mdroci przynosi wiato ciemnociom Chaosu.

Rys. 20. Czarna Madonna z Verviers

Rys. 21. Wntrze kaplicy Rosslyn, poudnie i wschd. Sciany i sufit ozdabiaj setki kamiennych rzeb, pord symboli templariuszy i masonw.

Rys. 22. Kaplica Rosslyn z zewntrz, poudnie. (Koci Swita Graala templariuszy, koo Edynburga). Kaplic zbudowali w XV wieku baronowie Sinclair of Roslin.

Rys. 23. Kielich jakobitw z emblematem Merowingw, pszczo. Jeszcze w czasach przed Salomonem pszczoa bya symbolem mdroci krlewskiej.

Rys. 24. Kamie Jezus Maria (na poudniowej cianie kaplicy Pani w Glastonbury).

Rys. 25. Przed Sangralem (Aubrey Beardsley, ilustracja z Narodzin, ycia i czynw krla Artura, r. 1893).

ZACZNIK I TRZY STOY GRAALA [Tum. dr Marek Kur, Zesp Tumaczy Przysigych SIGILLUM, Krakw]. Tradycja podaje, e Trzy Stoy dwigay Graala; okrgy, kwadratowy oraz prostoktny. Kady mia ten sam obwd, a liczba Trzy bya Dwa-Jeden". Ten niejasny opis Stow [tablic] suy do uwiecznienia obrazu Graala bdcego pewnym przedmiotem, rodzajem pucharu lub tacy. Owe Stoy byy kojarzone z krlem Arturem, Zamkiem Graala oraz Ostatni Wieczerz. Jednake owo sprecyzowanie 2-1 jest naturaln proporcj tabelaryczn zotego podziau. Zoty podzia jest pewnym postpem geometrycznym, ktrym posugiwa si matematyk grecki, Euklides, w I wieku p.n.e. W rzeczywistoci jednak pochodzi on z okresu znacznie poprzedzajcego Euklidesa, bo sigajcego Platona. Tene zoty podzia bywa uywany jako norma w architekturze suca do ustalania proporcji, a take jest uywany dzisiaj do tworzenia wyszukanego materiau ilustracyjnego, szkieletw konstrukcji oraz wzorw projektowych. Jest to proporcja 5:8, ale dokadniej stosunek matematyczny wynosi 0,618:1. Temat ten jest wyczerpujco opisany w ksice Nigela Pennicka, Sacred Geometry, s. 25-28. Zoty podzia opiera si na podziale obszaru przez pochodne prostokta pierwiastkowego i nie wymaga on adnej formy pomiaru. Prostokty pierwiastkowe mog by tworzone z kwadratu przy uyciu wycznie cyrkla. Kwadrat jest po prostu prostoktem ?1. Prostokt ?2 tworzony jest z kwadratu przez ustawienie rozwartoci cyrkla na dugoci przektnej [tego kwadratu] i przedueniu jego linii podstawy, a do przecicia z ukiem [przektnej]. Z kolei ?3 jest tworzony z przektnej tego drugiego [kwadratu] i tak dalej. Prostokt ?5 (podwjny kwadrat) ma proporcj Graala rwn 2:1. Jakkolwiek nie mierzone przy pomocy liczb, tego typu prostokty nie s irracjonalne, poniewa mog by mierzone w kategoriach kwadratw, ktre daj si z nich utworzy. Obliczenie w kategoriach powierzchni zamiast dugoci byo podstaw staroytnej geometrii. Twierdzenie Pitagorasa daje si zrozumie jedynie w kategoriach miary kwadratowej. Na przykad, powierzchnia kwadratu ?1 jest dokadnie jedn pit powierzchni kwadratu zbudowanego na dugim boku jego przeduonego prostokta z ?5. Std zaleno pomidzy kocem a bokiem prostokta ?5 moe by uyta jako pewien sposb wyraenia powierzchni.

Zoty podzia. Na podstawie wykresu podanego przez Nigela Pennicka Prostokty cechujce si dokadnymi stosunkami wielkoci liczbowych takimi jak 3:2, 5:4 itd. zostay zdefiniowane jako statyczne", ale prostokty pierwiastkowe s dynamiczne". Zaprowadzaj jak szczegln harmoni na mocy ich spokrewnionych proporcji. Atrybuty statyczny" i dynamiczny" s w sposb naturalny spenione zarwno w kwadracie (1 = 1:1 = ?1:1) jak w przeduonym podwjnym kwadracie (2 = 2:1 = ?4:1). Przektna tego podwjnego kwadratu (ktra sama rwna jest ?5) bya szeroko uywana przy konstruowaniu wity oraz sakralnych miejsc wydzielonych. Zwizana jest bezporednio z proporcj zotego podziau wynoszc ?5+ 1 + 2= 1.618. Zoty podzia istnieje, gdy stosunek wikszej wielkoci do mniejszej wielkoci jest rwny stosunkowi sumy obydwu tych wielkoci do wielkoci wikszej. Zota liczba 1,618 jest matematycznie symbolizowana prze greck liter . Numerycznie posiada ona wyjtkowe wasnoci matematyczne: 1,618-0,618 = (1 + 1,618) = (1,618 x 1,618) = 2,618 tak wic 2. W dowolnym wzrastajcym postpie [geometrycznym], gdzie O jest stosunkiem dwch kolejnych wyrazw tego cigu, kady wyraz jest rwny sumie dwch poprzednich. Osobliwo ta pozwala na proste obliczanie dowolnego cigu. Z dowolnych dwch kolejnych czonw wszystkie mog by zdefiniowane przy uyciu cyrkla. To addytywne nastpstwo zostao po raz pierwszy udowodnione w kategoriach arytmetycznych przez XVII-wiecznego [matematyka] Leonardo Fibonacciego z Pizy. Zjawisko znane jest powszechnie jako cigi Fibonacciego, z kad kolejn liczb bdc sum dwch poprzednich tj. 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89 itd. Cig ten jest wany nie tylko w kategoriach praktycznych, ale zosta rozpoznany jako fundamentalna zasada w strukturze organizmw rolinnych i zwierzcych. Trzy stoy Graala

Jako pewn konsekwencje zotego obliczenia mona uzyska niewymiern liczb : 2,618 [2] x (12/10) = 3,1416 =. Jest to stay czynnik, ktry uatwia obliczanie obwodu majc sta rednic. Std te okrgy st Graala moe by wyliczony na podstawie jego kwadratowych i prostoktnych odpowiednikw posiadajcych rwne obwody: Poowa boku kwadratu x ?1.618 = promie. Dlatego (promie x 2 ) x = obwd. Louis Charpentier wyjania rozmaite aspekty oblicze tabelarycznych w The Mysteries of Chartres Cathedral, s. 83-90, 91-111 i 118-127. Symboliczny Okrgy St Graala ma swj pocztek w kole, staroytnej reprezentacji caoci. Synny wizerunek Promienistego, to koo obejmujce czowieka symbolizowanego jako picioramienna gwiazda. Z niej za pomoc kwadratu i cyrkla wyprowadza si wszelkie inne figury geometryczne, kada w precyzyjnej relacji wzgldem innych. Od najwczeniejszych czasw krgi chaup, czarodziejskie piercienie oraz megalityczne witynie byy Okrgymi Stoami jednoci kosmicznej. Alegorycznie Okrgy St jest stoem intuicji, Kwadratowy intelektu, a Prostoktny oznacza mistycyzm. To nie przypadkiem rycerze templariusze stawiali swoje kocioy na fundamentach majcych kolisty ksztat. ZACZNIK II MUZYKA GRAALA Najwiksze wraenie i podziw budzi uycie geometrii Graala w architekturze gotyckiej. Okrelenie gotycki nie ma adnego zwizku z Gotami, pochodzi z dwch rde, z greki goetic, czyli dziaanie magiczne" i celtyckiego goatiqu prawo rolinne stosujce si do ywych organizmw". Gwnym wizualnym aspektem budowli gotyckich jest sklepienie krzyowe, ktre po raz pierwszy pojawio si ok. 1130 r., zaraz po powrocie templariuszy z krucjaty do Ziemi witej. Templariusze i sprzymierzeni z nimi cystersi pod przywdztwem Bernarda z Clairvaux, przyczynili si do wprowadzenia i rozwoju konstrukcji gotyckich. Jeli chodzi o lokalizacj, jednoznacznie wykorzystywali siedziby Bogini Ziemi, gdzie oddziayway mocno siy telluryczne (ziemskie). W czasach megalitycznych takie siedziby wzmacniano budujc sztuczne kamienne groty zwane dolmenami (kolumny przykryte poziomym gazem, jak w Stonehenge). Jako naturalne baterie i wzmacniacze dwiku adoway si" tellurycznymi wibracjami. Muzyczne interway w architekturze. Oparte na diagramie Louisa Charpentiera W architekturze gotyckiej sklepienie krzyowe stanowi dynamiczny wzmacniacz. W przeciwiestwie do innych stylw konstrukcyjnych jego kosmiczne siy pr w gr, niosc strumie telluryczny pionowo Przez ludzi stojcych poniej. Mona regulowa dziaanie fal dwikowych pod ostroukiem, jak dwik piszczaek organowych rnej dugoci lub rnych pytek ksylofonu. Stopie rezonansu zmienia si zalenie od konkretnego sklepienia i budynki gotyckie byy czsto strojone podobnie jak, powiedzmy, fortepian. Temat ten jest szerzej rozwinity w Mysteries of Chartres Cathedral Louisa Charpentiera (s. 128-136). Sklepienia ebrowe wykorzystujce uki przyporowe kieroway energi budynkw w gr, co w sumie pozwalao ludziom przyj jeszcze bardziej wyprostowan postaw. W tak doskonale skonstruowanej budowli dwiki muzyki mogy wydwign siy ziemskie, tak jak chry gregoriaskie suyy identycznemu celowi w ciszych pomieszczeniach, o niniejszym napiciu konstrukcyjnym. Biorc pod uwag e geometria Graala jest obecna w 2 konstrukcji katedr, warto zauway, e mnonik 12/10 (zastosowany przy phi , by osign K, jest te interwaem tercji (6/5) interwaem midzy odpowiednimi gamami (np. a-dur i c-moll). Muzyka to w zasadzie geometria w postaci dwikw. S w niej te same zwizki, co w witych proporcjach architektonicznych. Podziaom w geometrii odpowiadaj gamy w muzyce. Mona je stworzy budujc trjkty prostoktne, w ktrych przeciwprostoktna przecina w odpowiednim miejscu przyprostoktn zalenie od wysokoci dwiku. Przeoenie takich zalenoci jest moliwe w architekturze, co najlepiej ilustruje rysunek obok. Std te wntrze moe by skonstruowane muzycznie" w zgodzie z danym interwaem i waciwoci dwikowe znajd odzwierciedlenie w ksztatach. T ide dawno temu podkrela Pitagoras. Twierdzi, e interway, ktre ciesz ucho, s tym samym, co rozkosze oka i umysu. Dla Platona muzyka bya przykadem harmonijnych proporcji wszystkiego pod niebem. ZACZNIK III KARTY GRAALA MAJOR ARKANW TAROTA W rozdziale XIV omwiono znaczenie kart tarota w wietle mdroci Graala i szczegowo opisano pewne karty Major Arkanw. By to Eremita, Gupiec, Sprawiedliwo, Wiea, wiat i Moc. Wspomniawszy te kilka kart warto umieci je w kontekcie caej talii, omwi ich znaczenie wedle

mdroci Graala. Znakomicie jest to przedstawione w Women With the Alabaster Jar Margaret Starbird, s. 104-116. Nr VIII; SPRAWIEDLIWO symbol tej Kobiecej Cnoty jest dobrze znany poza tarotem. Jest to panieska gwiazda, Panna, z obosiecznym mieczem i szalami Wagi. To obrazowanie suy raczej rozrnieniu ni sprawiedliwoci. Oznacza, e rwnowaga i harmonia natury to jedno, ale ostrze sdziowskiej wadzy to drugie. Pocztkowo karta ta oznaczaa sabo Kocioa Graala wobec surowoci inkwizycji. W koach ezoterycznych jest znana jako Karta Magdaleny. Nr II; KAPANKA (Papieyca) wskazuje na wyszy aspekt pierwiastka kobiecego i odnosi si do statusu takich kobet jak Helena--Salome w Kociele gnostycznym. czona z Izyd, dawniej czsto ulegaa konfiskacie. Nr III; CESARZOWA najczciej ciarna kobieta; karta per-sonifikowaa mio Wenus. Rwnie ta karta bywaa konfiskowana i uznawana za heretyck przez krgi wadzy. Piecz krla Salomona Nr XI; MOC ta niewiecia karta zwykle pokazuje kobiet ujarzmiajc lwa lub podtrzymujc zaman kolumn. Niektre karty maj oba wizerunki. Pierwszy z nich to Lew Judy, a drugi to Kolumna Boaza (Mocy) ze wityni Salomona. Tu i tam kobieta jest opiekunk i wsparciem krlewskiej linii: I trwa bdzie twj dom i twoje krlestwo na wieki przede mn" (2 Sm 7, 16). W niektrych dawnych taliach by rysunek Graala, a kobiet identyfikowano z Mari Magdalen. Karta reprezentuje kontynuacj linii Dawida jak w Psalmie 89. Nr XXI; WIAT duch Marii Magdaleny przejawia si raz jeszcze stojcy lub taczcy wewntrz wieca. Czasami naga, czasem odziana kobieta dziery bero lub inn oznak monarsz. Niektre karty ukazuj j nad okrgym pejzaem, inne opisuj fizyczny wiat sowami Ezechielowych ywych Istot Wou, Czowieka, Lwa i Ora (Ez l, 5-10). Kobieta ma zawsze na twarzy wyraz zadowolenia. Jako ostatni atut informuje o ostatecznym zwycistwie. Przypomina unoszc si, dugowos Magdalen z Ksigi godzin Sforzw z 1490 r. Nr XVII; GWIAZDA nag Gwiazd-kobiet otacza kult Marii Cyganki. Koronowana gwiazdami Sophia leje wody ycia i prawdy z dwch naczy do strumienia podkrelajc znaczenie kobiecych rde podnoci i mdroci. Zjednoczenie reprezentuje ezoteryczny Strumie, zepchnity do Podziemia. Nr XIV; UMIARKOWANIE (Wstrzemiliwo) osoba, ktra personifikuje t Kobiec Cnot miewa czsto skrzyda. Jest niebiask alchemistk, przelewajc rt z jednego naczynia do drugiego. Czasami dwa strumienie pyn w przeciwnych kierunkach. Wizerunek ten bywa kojarzony z jedni wszystkich przeciwiestw. W pewnych przypadkach wylewa ona wod na Lwa (dom Dawida) i ogie na Ora (Rzym). Karmi jeden Koci zwalczajc zacieko drugiego. Jest to karta Kocioa Graala przeciwstawionego katolicyzmowi. Nr VI; KOCHANKOWIE (Dwie Drogi) ta karta symbolizuje aspekty mski i kobiecy. Jest na niej para lub pary, wizerunki Adama i Ewy, i innych zakochanych. Przewanie pojawia si Kupido. Czasami mczyzna stoi midzy dwiema kobietami jedn starsz od drugiej. To matka i narzeczona. Pierwotne znaczenie karty jest wyrane, ale wskazuje ona te na Dwie Drogi mioci Grzech i Cnota. W terminologii Graala karta wskazuje partnerstwo i prokreacj. Jej ezoteryczne imi: Latorol. Nr XIX; SONCE soce wieci mocno zza muru lub rzdu sonecznikw. Na pierwszym planie dwoje nagich dzieci cauje si lub swawoli. Czasem jedno dziecko bawi si ze zwierzciem. Panuje oglny nastrj radoci i swobody. Niektre dawne karty ukazyway Dzik R (pic Krlewn z wrzecionem, ktrym ukua si w palec. Zasna, a pojawi si Ksi i zdj czar). Jest to Karta Wolnoci. Nr 0; GUPIEC (Bazen) gupiec jednak zawsze zwycia. Niesie dziedzictwo z Pierwszego Listu do Koryntian Bo gupstwo Boe jest mdrsze ni ludzie [...] Aby aden czowiek nie chepi si przed obliczem Boym" (l, 25, 29). Wizerunek ten wedug tradycji Graala wskazuje Percewala, prostego czowieka, ktry dochodzi do celu tam, gdzie zawodz uczeni. Nr I; MAG jest tu iluzjonista i matematyk, wykonujcy swoje niezwyke sztuczki na oczach widza. Czsto wszystkie rekwizyty pochodz z pracowni alchemika. Bywa czony z Hermesem Trismegistusem, ktry zawsze potrafi dokona niespodziewanej sztuczki, taki jest zwinny. Nr V; PAPIE reprezentuje mski Koci rzymski. Temat plastycznie bywa identyfikowany ze znakiem Barana.

Nr IV; CESARZ inna mska karta przedstawiajca rzymsk wadz. Tu obrazek jest identyfikowany z Bykiem. Nr IX; EREMITA (Mdrzec) jest czowiekiem szukajcym prawdy czsto dodaje mu si latarni, a czasem piecz Salomona. Jest Piotrem Eremit, ktry nawoywa do pierwszej wyprawy krzyowej, uosabia eremit Trevrizenta. Przekaza Percewalowi tajemnice Graala, doradzajc mu, by zastpi dum pokor ducha. Nr XII; WISIELEC Trevrizent opowiedzia rwnie o okaleczonym Krlu Rybaku, ktrego lubowanie jest wyraone symbolicznie. Wisi w d gow przywizany za nog, co oznacz fizyczne wizy. W kadej rce trzyma spczniaa sakw, ktrej nie wypuszcza mimo cikiego pooenia. Jest to wizerunek Kocioa Graala trwajcego przy swoim celu mimo przeladowa. Nr VII; RYDWAN (Sfinksy) cigniona przez par koni lub sfinksw kwadryga, jest to raczej udrapowana trumna ni wz. Samotny wonica to przewanie rycerz lub krlewska posta, na obrazku pojawiaj si te rne emblematy ezoterycznej geometrii. Jednym z waniejszych pierwszych symboli byo judaistyczne fleur-de-lys Merowingw. Wedle mdroci Graala oznacza triumf nad przeciw-nociami losu. Nr XV; DIABE ta mska karta pokazuje szkaradnego diaba lub gigantycznego olbrzyma ludoerc. Odwrotnie ni Mag uywa swoich sztuk do niegodziwych celw. Jest budzcym zgroz wyobraeniem nikczemnego reimu. Nr XIII. MIER rwnie mska karta, generalnie w postaci szkieletu (czasami odzianego i w zbroi) na koniu. Dziery kos lub maczug. W sawnej talii Karola IV jedziec kociotrup depta papiea i kardynaw. Karta oznacza zgniecenie represyjnej hierarchii. Nr X; KOO FORTUNY karta o nieoznaczonej pci i oczywistej symbolice. Koo oznacza los lub fortun, wymierzone przeciwko ezoterycznemu Kocioowi za czasw watykaskiej lub hiszpaskiej inkwizycji. Templariuszy ekskomunikowano w 1307 r., bo ich ezoteryczna wadza bya wiksza ni wadza papiea. Nr XVI; WIEA (Dom Boy) chocia nie ma na niej postaci ludzkiej, karta reprezentuje pierwiastek eski, Magdalen (Magdal--eder Wie Zgromadzonych). Wizerunek przypomina wie, szachow figur. Trafiona piorunem lub zaatakowana inn tajemnicz moc symbolizuje trudne pooenie Kocioa Graala pod naporem bezlitosnej rzymskiej hierarchii. Nr XX; SD (Dzie Sdu) dmcy w trb anio (lub anioy) unosi si nad grup nagich ludzi wstajcych z grobw. Nie jest to Sd Ostateczny Apokalipsy w. Jana, ale Dzie Przebudzenia. Ludzko przenika wzrokiem mrok ortodoksji i wkracza w wiato prawdy. Nr XVIII; KSIYC (Kryzys) przewanie ksiyc w nowiu. Ta karta bezzasadnie nabraa zowieszczego znaczenia. To efekt skojarzenia w powieci gotyckiej ksiyca z mroczn stron okultyzmu, co jednak jest sprzeczne z pocztkiem tego skojarzenia. Ksiyc tradycyjnie kojarzy si z Wielk Bogini Matk. Niektre karty ukazuj wyjce psy i skorpiona lub raka oraz ksiyc nad tafl spokojnej wody. Talia z wczeniejszej epoki (XIV w.) demonstruje inn scen dwch geometrw z cyrklami i busolami przekada skal ksiycow na swj architektoniczny plan w dole. Ma to hermetyczne przesanie oparte na zasadzie: jak na grze, tak na dole" tj. we waciwym porzdku rzeczy miertelna natura odbija natur kosmosu. Dziki tej zasadzie stworzono wielkie wite budowle od Stonehenge do gotyckich katedr Europy, a kocioy Notre Dame pnocnej Francji s ziemsk replik konstelacji Panny i towarzyszcych jej gwiazd. ZACZNIK IV AMERYKA PRZED KOLUMBEM W rozdziale XVIII jest wzmianka, e Krzysztof Kolumb by finansowany i wspierany przez Leonarda da Vinci, ktremu kontakty z wybitnymi rodzinami, takimi jak Medyceusze, uatwiay patronat. W ksikach niewiele znajdziemy wzmianek o historii rodziny Kolumba, a warto wiedzie wicej. Kolumb jest najlepiej znany jako odkrywca Ameryki. Ale nie on pierwszy odby podr przez Atlantyk. Kolumb (syn Dominika Kolumba i Zuzanny Fontanarossa) urodzi si w Genui w 1451 r. Rozpoczwszy sub w kapitanacie portu na Maderze oeni si w 1478 r. z crk zwierzchnika, Filipin Perestrello. Przyby na dwr portugalski z propozycj dotarcia do Azji drog na zachd. Krl Jan II odrzuci jego prob i zawar umow z Fermanem Dulmonem, ktry mia zbada Atlantyk zgodnie z sugestiami Kolumba. Dobry opis historii rodziny Kolumba jest przedstawiony w znajdujcej si w Kaplicy Rosslyn The Silclair's Genealogist H. S. Pete'a" Cummingsa, jra. Kolumb sprbowa zainteresowa swoim projektem monarchw hiszpaskich, Ferdynanda II Aragoskiego i Izabell Kastylijsk. Znw spotka si z odmow. Dulmo powrci w 1492 r., ale bez

wieci o nowych ldach. Wtedy Kolumb jeszcze raz stan przed Ferdynandem i Izabell i tym razem zdoby ich poparcie. 3 lipca 1492 r. wyruszy z Palos z trzema maymi statkami Nin", Pint" i Santa Mari". Osiem miesicy pniej wrci do Barcelony, ale nie z oczekiwanymi jedwabiami i korzeniami Wschodu. Zamiast tego przywiz szeciu brzowoskrych tubylcw ubranych w pery, a prcz nich dziwne owoce, zoto i egzotyczne ptaki. Odkry po drugiej strome oceanu ekscytujcy Nowy wiat. Papie ogosi, e te bogate ziemie nale do Hiszpanii. Nazwa Ameryka" pojawia si dopiero pi lat pniej. Pochodzi od florenckiego eglarza Amerigo Vespucciego, ktry dopyn do poudniowego kontynentu. Po powrocie Kolumb opowiedzia, e wyldowa na Wyspie Watlinga (obecnie San Salvador na Bahamach). Odwiedzi rwnie Hispaniol (Haiti), a take Kub. Ferdynand i Izabella byli zachwyceni, a bohaterowi zaoferowano miejsce na hiszpaskim dworze. Druga podr (1493-1496) zawioda go do Gwadelupy, Antigui, Puerto Rico i Jamajki. Podczas trzeciej, w 1498 r. dotar na Trynidad i do Ameryki Poudniowej. W 1499 r. kolonici na Haiti wzniecili bunt przeciwko jego wadzy. Wtedy rzdy obj nowy hiszpaski gubernator i Kolumb zosta przewieziony do Europy w kajdanach. Ostatnia podr, 1502-1504, powicona bya badaniom wybrzea Hondurasu i Nikaragui. Kolumb zmar w zapomnieniu i ndzy w Yalladolid. Pochowano go w Sewilli w 1542 r., a szcztki przewieziono na Hispaniol. Ten ekscytujcy epizod historii poznania mrz jest dobrze znany. Nie tak dobrze wiadomy jest fakt, e odkrycie Nowego wiata nie byo przypadkiem. Kolumba przed wypyniciem zaopatrzono w szczegowe mapy nawigacyjne. Sporzdzono je podczas poprzedniego przekraczania Atlantyku, a za ich dokadno zarczy na dworze hiszpaskim John Drummond, ktrego dziad by w Ameryce w 1398 r. Drummond by krewnym Drummondw, earlw z Perth, archiwa potwierdzaj, e by u Ferdynanda i Izabelli w 1492 r. Zarwno Kolumb, jak i Drummond mieszkali na Maderze. Ojciec Drummonda, John (Szkot) Drummond osiedli si tam w 1419 r. wraz z teciem Kolumba, Bartomiejem Perestrello. Ojcem Johna Szkota by sir John Drummond ze Stobhall, najwyszy sdzia Szkocji. Siostra sir Johna, Anabella, to ona Roberta III Stewarta, krla Szkotw. on sir Johna bya Elizabeth Sinclair, ktrej kuzyn, Wilhelm Sinclair wznis kaplic Rosslyn. Ojciec Elbiety, Henry Sinclair, baron Rolin, earl Orkadw, powid udan transatlantyck ekspedycj prawie sto lat przed Kolumbem a nawet on nie by pierwszy. Przodkowie Sinclaira Nordyckiego zbadali Atlantyk ju w X wieku. W Icelandic Saga, Hauk's Bood [Ksidze Hauka Islandzkiej Sagi] (istniejcy egzemplarz jest datowany na 1320 r.) mwi si o Leifie Ericssonie, ktry w 999 r. pokona Atlantyk i dotar do Winnic Wspaniaych. Faktycznie eglarze z Orkadw dotarli za ycia Henryka do ziem pooonych na Zachodzie. Z ich opowieci wynika, e tubylcy z odlegych terenw nazywanych Estotildans uprawiali kukurydz i sprzedawali futra i siark na Grenlandi. Estotildans to miejsce w Kanadzie, ktre z czasem nazwano Nowa Szkocja. eglarze z Orkadw mwili te o poudniowym kraju nazywanym Drogio. Tubylcy z Drogio biegali nago smagani gorcymi wiatrami, ale okazali si znakomicie wyszkolonymi ludmi morza. Ich ziemia bya bogata w zoto, mieli wielkie miasta, a ich bogowie wielkie witynie. Te wszystkie opowieci potwierdziy si, kiedy podrnicy udali si na Karaiby i dalej, na Floryd i do Meksyku ojczyzny Aztekw. Tradycja lekcewac te pierwsze odkrycia, gosi, e krlestwo Aztekw zbada dopiero hiszpaski konkwistador, Heman Cortez, ktry przyby tam w 1519 r. Od 1391 r. admiraem floty Sinclaira by Wenecjanin, Antonio Zeno. Zenowie to jedna z najstarszych rodzin weneckich, uznani admiraowie i ambasadorowie od VIII wieku. Zanim Sinclair i Zeno sami pokonali Atlantyk, Henry zawar umow z crk i ziciem, sir Johnem Drummondem. Podpisano j w Rosslyn 13 maja 1396 r. Upowaniaa sir Johna i Elizabeth do zgoszenia prawa do norweskich terenw Henry'ego, jeli ten zginie wraz z synami w ekspedycji. Jak podano w rozdziale XVII, relacj z podry Sinclaira i Zeno mona znale w The Sword and the Grail Andrew Sinclaira. W maju 1398 r. flota Sinclaira postawia agle. Liczya sobie dwanacie okrtw bojowych i stu wojownikw z ktrych cz odbya ju t podr. Pierwszym portem przeznaczenia bya Nowa Szkocja, gdzie wyldowano na przyldku Blomidon w Zatoce Funday. Nawet dzisiaj Indianie Micmac opowiadaj o nadpywajcych statkach wielkiego boga, Goolscapa, ktry nauczy ich wiedzy o gwiazdach, i jak owi ryby sieci. Po powrocie do domu Antonio Zeno napisa, e widzia strumienie smoy spywajce do morza i gr, ktra dyszaa u podstawy dymem. Nowa Szkocja jest z pewnoci bardzo bogata w wgiel i s tam na wybrzeu powierzchniowe pokady smoy. W pobliu podziemne

zoa czsto dymi pod wzgrzami przyldka Smokey. W Louisburgu, przy przyldku Breton, jest prymitywne dziao, znalezione w 1849 r., weneckiego typu uywanego przez Zeno, a zapomnianego cakowicie w czasach Kolumba. Z Nowej Szkocji Sinclair uda si na poudnie, do ziem Drogio. wiadectwa znale mona w Massachusetts i Rhode Island. W West-fordzie, Massachusetts, gdzie zmar jeden z rycerzy Henry'ego, nadal mona wyrni resztki grobowca. W skalnej pce jest wyryta wysoka na siedem stp posta XIV-wiecznego rycerza noszcego lekki stalowy hem, kolczug i paszcz. Posta nosi miecz z XIV wieku, a na tarczy ma elementy heraldyczne Pentlandu (wschodnia cz Wielkiej Brytanii). Miecz jest pknity poniej rkojeci co wskazuje na zwyczajowo amany miecz pochowanego rycerza taki sam, jaki wedle mdroci Graala spocz przed Percewalem. W Newport, Rhode Island, jest dobrze zachowana redniowieczna dwupitrowa wiea. Jej konstrukcja (omiokt ujty w koo i osiem ukw wok) jest oparty na koowym modelu templariuszy. Podobne szcztki mona znale w XI-wiecznej kaplicy Orphir na Orkadach. Architektura Newport jest szkocka, a jej wzorce powtarzaj si w kociele w. Klary w Corstorphine, gdzie pochowano matk Henry'ego Sinclaira. Rhode Island zaoono oficjalnie dopiero w 1636 r., ale akt erekcyjny nie by dzieem przypadku. W londyskim Archiwum Publicznym tekst o cztery lata wczeniejszy opisuje okrg kamienn wie" w Newport. Proponuje si tam osadzenie w wiey garnizonu onierzy sir Edmunda Ploudena, ktry skolonizowa tamten teren. Ponad pidziesit lat po ekspedycji Sinclaira, w szczytowym momencie wieku odkry przyszed na wiat w Europie Krzysztof Kolumb. W Portugalii sta si Rycerzem Chrystusa w odnowionym Zakonie Templariuszy, jak sawni wspczeni Yasco da Gama, Bartomiej Diaz i Ferdynand Magellan. Nalea rwnie do Zakonu Pksiyca (zaoonego przez Rene Andegaweskiego) znanego jako Zakon Statku. Rycerze Pksiyca szczeglnie interesowali si zagadnieniami nawigacji, ale Koci potpi ich za to, e uparcie powtarzali, i Ziemia jest okrga! Dziki Drummondowi i innym Kolumb dokadnie wiedzia, dokd poda wiedzia, e nie pynie do Azji. Mapy Nowego wiata funkcjonoway ju w krgu templariuszy. Kolumb mia dostp do nowego wiatowego Globusa zakoczonego w 1492 r. dokadnie w roku, w ktrym wyruszy. Globus by dzieem norymberskiego kartografa Martina Behaima. By on wsppracownikiem mistrza nawigacji Jana Alfonsa Escorcio lepiej znanego jako John Drummond.

ZACZNIK V Dodatkowe drzewa genealogiczne

KRLOWIE PIKTW Wadcy kaledoscy 555- 843 BRUDE (syn Maelchona) 555-584 GARTNAIT (syn Domelcha) 584-601 NECHTAN (syn Verba) 601 -621 KENNETH (syn Luchterna) 621 -633 GRATNAIT (syn Foitha) 633-637 BRUDE (syn Foitha) 637-642 TALROCK (syn Foitha) 642-653 TALORCAN (syn Eanfritha) 653-657 GARTNAIT (syn Donalda) 657-663 DRUST (syn Donalda) 663-672 BRUDE (syn Beliego) 672-693 TARAIN (syn Ainfechta) 693-697 BRUDE (syn Derilego) 697-706 NECHTAN (syn Derilego) 706-724 DRUST (syn Derilego) 724-726 ALPIN (syn Derilego) 726-728 NECHTAN (syn Derilego) 728-729 ANGUS (syn Fergusa) 729-750 BRUDE (syn Maelchon)750-752 ANGUS (syn Fergusa) 752-761 BRUDE (syn Fergusa) 761-763 KENNETH (syn Feradacha) 763-775 ALPIN (syn Wroida) 775-780 DRUST (syn Talorcana) 780 TALORCAN (syn Drostana) 780-782 TALORCAN (syn Angusa)782-784 CONALL (syn Tade'a) 784-789 KONSTANTYN (syn Fergusa) 798-820 ANGUS (syn Fergusa) 820-834 DRUST (syn Konstantyna) + TALORCAN (syn Wthila) 834-836 EOGANAN (syn Angusa) 836-839 WRAD (syn Bargoita) 839-842 BRED(synEogaina)842-843 KENNETH (SYN ALPINA SZKOCKIEGO) WSTPI NA TRON SZKOTW l PIKTW W 844

KRLOWIE NORTUMBRII Bemicji i Deirii 547-873 Bernicja Forth do Tess IDA 5547-559 CLAPPA 559-560 (syn Idy) ADDA 560-568 (syn Idy) AEDILRIC 568-572 (syn Idy) TEODORYK 572-575 (syn Idy) FRITHWEALD 575-581 (syn Idy) HUSSA 581 -588 (wnuk Idy) AETHELRIC 588-593 (wnuk Idy) AETHELFRITH 593-617 (syn Aethelryka) EANNFRITH 633-634 (syn Aethelfritha) OSWALD (wity) 634-642 (syn Aethelifritha) OSWIU 642-670 (syn Aethelifritha) ^ Deira Tess do Humber AELLE Crka Aellega, Acha, ona Aethelfritha z Bernicji AETHELRIC z Befnicji 588-593 AETHELFRITH z Bernicji 593-617 EDWIN 617-633 (syn Aelle'a) OZRYK 63-634 (syn Edwina) OSWALD (wity) z Bernicji 634-6421 OSWINE 642-651 AETHELWEALD 651 -655 (syn Oswalda) EALHFRITH 655-664 (syn Aethelwealda) OSIWU z Bernicji 664-670 ^

Caa Nortumbria ECGFRITH 671 -685 (syn Oswiu) EALDWFRITH 685-704 (syn Oswiu) EADWULF704-705 OSRED 705-716 (syn Ealdfritha) COENERD 716-718 OZRYK 718-729 (syn Ealdfritha) COELWULF 729-737 (syn Coenreda) EADBEORHT737-758 OSWULF 758-774 (syn Eadeorhta) AETHELWEALD MOLL 759-765 EALHRED 765-774 AETHLRED l 774-779 (syn Aethelwealda Molla) AELFWOLD l 779-789 (syn Oswulfa) OSRED II 789-790 (syn Ealhreda) AETHELRED l (powtrnie) 790-796 OSBEALD 796 EARDWULF 796-806 AELFWOLD II 806-808 EARDWULF (powtrnie) 808-810 EANRED 810-841 (syn Eardwulfa) AETHELRED II 841 -844 (syn Eanreda) REDWILF (uzurpator) 844 AETHELRED II (powtrnie) 844-848 OSBEORTH 848-863 AELLE II (uzurpator) 863-868

(wadza duska od 873)

BISKUPI RZYMU I PAPIEE OD KONSTANTYNA 336-1061 biskup/papie okres Marek Juliusz I Liberiusz Damazy l Syrycjusz Anastazy l Innocenty l Zozym Bonifacy l Celstyn l Sykstus III Leon l Hilary Simplicjusz Feliks III [II] Gelazy l Anastazy II Symmach Homizdas Jan l Feliks IV [III] Bonifacy II Jan II Agapit [l] Sylweriusz Wigilusz Pelagiusz l Jan III Bendykt l Pelagiusz II Grzegorz l Sabinian Bonifacy III Bonifacy IV Adeodat Bonifacy V Honoriusz l Seweryn Jan IV Teodor l 336 337-352 352-366 366-384 384-399 399-401 401-417 417-418 418-422 422-432 432-440 440-461 461 -468 468-483 483-492 483-496 496-498 498-514 514-523 523-526 526-530 530-532 533-535 535-536 536-537 537-555 556-561 561-574 574-579 579-590 590-604 604-606 607 (pierwszy tytuowany papieem") 607-614 615-618 619-625 625-638 640 640-642 642-649 Marcin l Eugeniusz l Witalian Adeodat II Donus Leonii Benedykt II JanV Koron Sergiusz l Jan VI Jan VII Syzyniusz Konstantyn l Grzegorz II Grzegorz III Zachariasz Stefan (II) Stefan II (III) Pawe l Stefan III (IV) Hadrian l Leon III Stefan IV (V) Pachalis l Eugeniusz II Walentyn Grzegorz IV Sergiusz II Leon IV Benedykt III Mikoaj l Hadrian II Jan VII Marynus [l] Hadrian III Stefan V [VI] Formozus Bonifacy VI Stefan VI [VII] Roman 649-655 655-657 657-672 672-676 678-681 682-683 684-685 685-686 686-687 687-701 701-705 705-707 708 708-715 715-731 731-741 741 -752 752 752-757 757-767 768-772 772-795 795-816 816-817 817-824 824-827 827 827-844 844-847 847-855 855-858 858-867 867-872 872-882 882-884 884-885 885-891 891-896 896896-897 897 Teodor II Jan IX Benedykt IV LeonV Sergiusz III Anastazy III Landon JanX Leon VI Stefan VI [VII] Jan XI Leon VII Stefan VIII [IX] Marynus II Agapit II Jan XII Leon VIII Benedykt V Jan XIII Benedykt VI Benedykt VII Jan XIV Jan XV Grzegorz V Sylwester II Jan XVII Jan XVIII Sergiusz IV Benedykt VIII Jan XIX Benedykt IX Sylwestr III Benedykt X Grzegorz VI Klemens II Benedykt XI Damazy II Leon IX Wiktor II Stefan IX [X] Mikoaj II 898 898-900 900-903 903 903-911 911-913 913-914 914-923 928 928-931 931 -935 936-939 939-942 942-946 946-955 955-964 963-965 964-966 965-972 973-974 974-983 983-984 985-996 996-999 999-1003 1003 1003-1009 1009-1012 1012-1024 1024-1032 1033-1044 1045 1045 1045-1046 1046-1047 1047-1048 1048 1049-1054 1055-1057 1057-1058 1059-1061

KRLEWSKIE DOMY STEWARTW l WSPCZESNE Szkocja, Anglia i Francja 1371-1603 ANGLIA PLANTAGENECI RYSZARD II 1377-1399 (z Bordeaux) syn Czarnego Ksicia i wnuk Edwarda II zm. bezpotom. HENRYK IV 1399-1413 (Bolingbroke) (dom Lancasterw) syn Johna O'Gaunta (diuka Lancaster) i wnuk Edwarda III = Maria z Bohun HENRYK V 1413-1422 (Monmouth) (dom Lancasterw) syn Henryka IV = Katarzyna Walezy, crka Karola VI, krla Francji HENRYK VI (Windsor) 1422-1461 (dom Lancasterw) syn Henryka V = Magorzata, crka Raynera, diuka Andegawenii, tytularnego krla Jerozolimy, (zdetronizowany przez Edwarda, diuka Yorku) EDWARD IV 1461-1483 (dom Yorkw), syn sir Ryszarda Plantageneta, w linii od brata Johna O'Gaunta, Lionela, diuka Clarence = Elbieta, crka Ryszarda Widville'a, earla Rivers EDWARD V 1483 (dom Yorkw) syn Edwarda IV, zamordowany przed koronacj wraz z bratem, Ryszardem, zm. bezpotom. SZKOCJA STEWARCI FRANCJA WALEZJUSZE

ROBERT II 1371-1390 KAROL V 1364-1380 syn Waltera, 3. marszaka dworu i (Mdry), syn Jana Dobrego = Magorzaty Bruce = Elbieta, Joanna Burboska crka sir Adama Mure'a z Rowallan ROBERT III 1390-1406 (John, earl Carrick) syn Roberta II = Anabella, crka Jana Drummonda ze Stobhall JAKUB l 1406-1460 syn Roberta III = Joanna Beaufort z Somerset wnuczka Jana 0'Gaunta JAKUB II 1437-1460 syn Jakuba l = Maria, crka Arnolda, diuka Guelders KAROL VII 1422-1461 (Dobrze Obsuony), syn Karola VI = Maria Andegaweska KAROL VI 1380-1422 (Szalony), syn Karola V = Izabela Bawarska (ich crka, Katarzyna, polubia Henryka V, krla Anglii)

JAKUB III 1460-1488 syn Jakuba II = Magorzata, crka Chrystiana Duskiego

LUDWIK XI 1461-1483 syn Karola VII = Karolina Sabaudzka

KAROL VIII syn Ludwika XI = Anna Bretoska

1483-1498

RYSZARD III 1483-1485 (dom Yorkw), zabi pod Bosworth Field synw sir Ryszarda Plantageneta i brat Edwarda IV = Anna, crka Ryszarda Melville'a, earla Warwick

JAKUB IV 1488-1513 syn Jakuba III = Magorzata Tudor, crka Henryka VII, krla Anglii

LUDWIK XII 1498-1515 (diuk Orleanu) wnuk brata Karola VI = 1. Joanna Walezy = 2. Anna Bretoska

TUDOROWIE HENRYK VII 1485-1509 syn Edmunda Tudora, earl Richmond (w linii od Katarzyny Walezy, wdowy po Henryku Vi jej 2. mu, Owenie Tudorze i po Magorzata Beaufort, wnuczce Johna 0'Gaunta) = Elbieta z Yorku, crka Edwarda IV HENRYK VIII 1509-1547 syn Henryka VII = (1) Katarzyna, crka Ferdynanda V Aragoskiego i Kastylijskiego = (2) Anna, crka sir Thomasa Boleyn, earla Ormonde = (3) Jane, crka sir Johna Seymour i siostra Edwarda, diuka Somerset EDWARD VI syn Henryka VIII i Jane Seymour (nieonaty) 1547-1553 JAKUB V 1513-1542 syn Jakuba IV = (2) Maria de Guise Lotaryska, crka Klaudiusza, diuka Aumale FRANCISZEK l 1515-1547 kuzyn Ludwika XII = 1. Klaudyna Francuska, crka Ludwika XII = 2. Eleonora Austriacka \ MARIA KRLOWA SZKOTW HENRYK II 1547-1559 crka Jakuba V 1542-1587 syn Franciszka l i Marii de Guise Lotaryskiej = Katarzyna Medycejska = (2) Henry Stewart, lord Darnley, syn Matthewa, earla Lenno*

FRANCISZEK II 15591560 syn Henryka II (jako delfin i krl Franciszek byt pierwszym mem Marii Stuart, krlowej Szkotw]

JANE GREY 1553-1554 crka Henryka Grey, diuka Suffolku i wnuczka Henryka VII (odziedziczya koron na mocy testamentu Edwarda VI) (cita) MARIA l 1553-1558 crka Henryka VIII i Katarzyny Aragoskiej = Filip II, krl Hiszpanii, zm. bezpotom. ELBIETA l 1558-1603 JAKUB VI 1567-1625 crka Henryka VIII i Anny Boleyn syn Marii, krlowej Szkotw i (niezamna) lorda Darnleyu, JAKUB l, krl Anglii 1603 KAROL IX 1560-1574 syn Henryka II i brat Franciszka II, zm, bezpotom. HENRYK III 1574-1589 syn Henryka II i brat Franciszka II zm. bezpotom.

PAPIEE OD PODBOJU NORMANDZKIEGO Do traktatu lateraskiego 1929 papie Aleksander II Grzegorz VII Wiktor III Urban II Paschalis II Gelazy II Kaliksl II Honoriusz II Innocenty II Celestyn II Lucjusz II Eugeniusz III Anastazy IV Hadrian IV Aleksander III Lucjusz III Urban III Grzegorz VIII Klemens III Celestyn III Innocenty III Honoriusz III Grzegorz IX Celestyn IV Innocenty IV Aleksander IV Urban IV Klemens IV Grzegorz IX Innocenty V Hadrian V Jan XXI Mikoaj III Marcin IV Honoriusz IV okres 1061-1073 1073-1085 1086-1087 1088-1099 1099-1118 1118-1119 1119-1124 1124-1130 1130-1143 1143-1144 1144-1145 1145-1153 1153-1154 1154-1159 1159-1181 1181-1185 1185-1187 1187 1187-1191 1191-1198 1198-1216 1216-1227 1227-1241 1241 1243-1254 1254-1261 1261-1264 1265-1268 1271-1276 1276 1276 1276-1277 1277-1280 1281-1285 1285-1287 papie Mikoaj IV Celestyn V Bonifacy VIII Benedykt XI Klemens V Jan XXII Benedykt XII Klemens VI Innocenty VI Urban V Grzegorz XI Urban VI Bonifacy IX Innocenty VII Grzegorz XII Marcin V Eugeniusz IV Mikoaj V Kalikst III Pius II Pawe II Sykstus IV Innocenty VIII Aleksander VI Pius III Juliusz II LeonX Hadrian V1 1 Klemens VII Pawe III Juliusz III Marceli III Pawe IV Pius IV PiusV okres 1288-1292 1294 1294-1303 1303-1304 1305-1314 1316-1334 1334-1342 1342-1352 1352-1362 1362-1370 1370-1378 1378-1389 1389-1404 1404-1406 1406-1415 1417-1431 1431-1447 1447-1455 1455-1458 1458-1464 1464-1471 1471-1484 1484-1492 1492-1503 1503 1503-1513 1513-1521 1522-1523 1523-1534 1534-1549 1550-1555 1555 1555-1559 1559-1565 1566-1572 papie Grzegorz XIII Sykstus V Urban VII Grzegorz XIV Innocenty IX Klemens VIII Leon XI Pawe V Grzegorz XV Urban VIII Innocenty X Aleksander VII Klemens IX Klemens X Innocenty XI Aleksander VIII Innocenty XII Klemens XI Innocenty XII Benedykt XIII Klemens XII Benedykt XIV Klemens XIII Klemens XIV Pius VI Pius VII Leon XII Pius VIII Grzegorz XVI Pius IX Leon XIII PiusX Benedykt XIV Pius XI okres 1572-1585 1585-1590 1590 1590-1591 1591 1592-1605 1605 1605-1621 1621-1623 1623-1644 1644-1655 1655-1667 1667-1669 1670-1676 1676-1689 1689-1691 1691-1700 1700-1721 1721-1724 1724-1730 1730-1740 1740-1758 1758-1769 1769-1774 1775-1799 1800-1823 1823-1829 1829-1830 1831-1846 1846-1878 1878-1903 1903-1914 1914-1922 1922-1939

RZDZCY MONARCHOWIE OD REWOLUCJI WIGW Brytania i Francja, 1688 do czasw dzisiejszych WIELKA BRYTANIA DOM ORASKI l STUARTOWIE FRANCJA BURBONI dalsze rzdy LUDWIKA XIV a do 171 5 (zob. tablica V Krlowie Stuartw i wspczeni)

WILHELM III diuk Oranu, syn Wilhelma, ksicia Nassau i Marii Stuart, crki Karola l i = MARIA II (Stuart) crka Jakuba VII (II) i 1. ony Anny Hyde, zm. bezpotom.

1689-1702

1689-1694

ANNA (Stuart) crka Jakuba VII (II) i Anny Hyde z Clarendon zm. bezpotom. DYNASTIA HANOWERSKA

1702-1714

JERZY l 1714-1727 (dom Gwelfw), diuk Brunszwiku-Luneburga, syn elektora Hanoweru (Niemcy) = Zofia Dorota, crka Jerzego Wilhelma, diuka Celle

LUDWIK XV 1715-1744 prawnuk Ludwika XIV, syn Ludwika, diuka Burgundii (zm. 1712), syn Ludwika, Delfina (zm. 1711), (rzdy kardynaa Fleury do 1743) = Maria Leszczyska, Polka, kochanki (1) Jeanne, pani Pompadur (2) Maria, pani du Sarn/ Francuskie kolonie (Kanada/Indie) stracone podczas wojny siedmioletniej 17561763

JERZY II 1727-1760 diuk i elektor Hanoweru, syn Jerzego l = Wilhelmina Karolina, crka Jana Fryderyka, margrabiego Branderburg-Ansbach

JERZY III krl Hanoweru, syn Jerzego II = Zofia Karolina, crka Karola, diuka Mecklenburg-Sterlitz

1760-1820

LUDWIK XVI 1774-1793 wnuk Ludwika XV, syn Ludwika, Delfina (zm. 1765) = Maria Antonina, crka cesarza Franciszka 1 i Marii Teresy, oboje. Ludwik i Maria Antonina zgilotynowani (1793) podczas rewolucji

FRANCUSKA REWOLUCJA 1789-1799 OBALIA WE FRANCJI MONARCHI ABSOLUTN. NAJWYSZY SD PARLAMENTU PARYSKIEGO OBALONY W 1792 WRAZ Z PROKLAMOWANIEM PIERWSZEJ REPUBLIKI

JERZY IV krl Hanoweru, syn Jerzego III = (2) Karolina Amelia, crka Karola Ferydynanda diuka Brunszwiku-Wlfenbuttel przedwczesna mier crki, brak mskich potomkw

1820-1830

LUDWIK XVII nominalny krl Francji, syn Ludwika XVI, zmar w wizieniu

1793-1795

LUDWIK XVIII hrabia Prowansji, nominalny krl Francji, wuj Ludwika XVII, brat Ludwika XVI, y na wyganiu do 1814 WILHELM IV krl Hanoweru, brat Jerzego IV = Amelia Adelajda, crka Jerzego Fryderyka, diuka Saxe-Meiningen, przedwczesna mier crek, brak mskiego potomka 1830-1837

1795-1824

ZAMACH STANU NAPOLEONA BONAPARTEGO ZAKOCZY REWOLUCJ W LISTOPADZIE 1799. KONSUL OD 1802 l NAPOLEON l, CESARZ FRANCJI 1804-1815, WPROWADZI KODEKS NAPOLEOSKI, PODSTAW PRAWA FRANCUSKIEGO. zm. 1821

WIKTORIA 1837-1901 (Aleksandria Wiktoria) krlowa i cesarzowa, kuzynka Wilhelma IV, crka jego brata, Edwarda, diuka Kentu i ksiniczki Wiktorii Marii, crki Franciszka Fryderyka, diuka Saxe-Coburg-Saalfeld = Franciszek Albert, ksi Saxe-Coburg-Gotha, Syn Ernesta l, ksicia Saxe-Coburg-Gotha

KAROL X 1824-1830 hrabia Artois, brat Ludwika XVI i XVIII, wygnaniec w Wielkiej Brytanii podczas rewolucji, powrt do Francji 1824, abdykowa1830

LUDWIK FILIP 1830-1848 (Krl Obywatel), syn diuka Orleanu w linii od Filipa Orleaskiego, brata Ludwika XIV. Pocztkowo popiera rewolucj przeciwko monarchii Burbonw, nazywa siebie krtem Francuzw" (nie Francji), abdykowa zm. (w Anglii) 1850 DYNASTIA SAXE-COBURG-GOTHA

EDWARD VII (Albert Edward) syn krlowej Wiktorii = ksiniczka Aleksandra, crka Chrystiana IX, krla Danii DYNASTIA WINDSOR

1901-1910

1848 REWOLUCJA. PROKLAMACJA DRUGIEJ REPUBLIKI. 44 KOLEJNE RZDY 1918-1940

RODZINNE MIANO ZMIENIONE NA WINDSOR" PODCZAS I WOJNY WIATOWEJ (1917), BY UKRY NIEMIECKIE POCHODZENIE. WINDSOR" TO CZ IMIENIA KRLA EDWARDA III (ZM. 1377)

Po abdykacji w 1830 krla KAROLA X, dom Burbonw utrzyma de iure spadek, mimo politycznej wadzy Ludwika Filipa. Nominowanym nastpc Karola X by jego wnuk, diuk Chambord - HENRYK V 1830-1833. Po nim nastpi jego kuzyn, Ludwik, diuk Akwitanii - LUDWIK XIX 1833-1918. Ludwik zmar nie pozostawiwszy syna, ale nominowa nastpc hiszpaskiego Burbona. l tak Jakub, diuk Segowii, 2. syn Alfonsa III, sta si JAKUBEM l FRANCUSKIM 1919-1975. Jego syn, diuk Andegawenii i Kadyksu, sta si ALFONSEM 1 1975-1989. Obecnym nastpc jest jego syn, Ludwik Alfons, diuk Andegawenii i Kadyksu, de iure krl LUDWIK XX od 1989.

JERZY V 1910-1936 syn Edwarda VII = ksiniczka Maria Teck EDWARD VIII 1936 diuk Windsor, 1 . syn Jerzego V = Wallis Simpson, abdykowat JERZY VI 1936-1952 (ksi Albert), 2. syn Jerzego V = Elbieta Bowes-Lyon, crka Klaudiusza, earla Strathmore
FRANCJA PRZEGRAA Z NIEMCAMI PODCZAS II WOJNY WIATOWEJ

ELBIETA II 1952 crka Jerzego VI = (1947) Filip (ksi Edynburga), syn ksicia Alberta, wnuk Jerzego l, krla Grecji, prawnuk Chrystiana IX, krla Danii. Po kdzieli, przez matk, Alicj , ksiniczk Battenburg, pochodzi z niemieckiego domu Hesji i krlowej Wiktorii.

OSWOBODZONA W 1944. DE GAULLE TWORZY RZD TYMCZASOWY. OGOSZENIE CZWARTEJ REPUBLIKI 1946

DE GAULLE WYBRANY PREZYDENTEM PITEJ REPUBLIKI 1958. REZYGNUJE 1969.

Kiedy podczas l wojny wiatowej dom Saxe-Coburg-Gotha przyj imi Windsor", BATTENBURG" rwnie zmienio si na Mountbatten". Filip przyj nazwisko MOUNTBATTEN" po przyjciu obywatelstwa brytyjskiego w 1 947 r.