You are on page 1of 259

Ludzie i dinozaury yli jednoczenie, epoki kamiennej nie byo, a teoria ewolucji jest bdna!

HANS-JOACHIM ZILLMER
4

NAJWIKSZE POMYKI
W DZIEJACH ZIEMI

Kontrowersyjne prby wyjanienia najwikszych tajemnic dziejw ludzkoci


MARKANTONACCI ZMARTWYCHWSTANIE CAUNU ALAN F. ALFORD BOGOWIE NOWEGO TYSICLECIA ZAGADKA DWUNASTEJ PLANETY ZAGADKA ATLANTYDY ROZWIZANA MICHAEL BAIGENT LADY SPRZED MILIONW LAT MICHAEL BAIGENT & RICHARD LEIGH ELIKSIR I KAMIE CHRIS BARBER & DAVID PYKITT LEGENDA CAMELOTU BRIAN BATES ZAPOMNIANA MDRO WYRDU ROBERT BAUVAL & ADRIAN GILBERT PIRAMIDY - BRAMA DO GWIAZD ROBERT BAUVAL & GRAHAM HANCOCK STRANIK TAJEMNIC HOWARD BLUM ZOTO MOJESZA JOHANNES VON BUTTLAR PODRE W CZASIE JONATHAN CAMPBELL ZWOJE ZNAD MORZA MARTWEGO ROZSZYFROWANE HOWARD CARTER & ARTHUR C. MACE ODKRYCIE GROBOWCA TUTANCHAMONA ANDREW COLLINS BOGOWIE EDENU MAURICE M. COTTERELL SUPERBOGOWIE MIKEDASH GRANICE POZNANIA RICHARD ELLIS ATLANTYDA - NAJWIKSZA LEGENDA WIATA LAURENCEGARDNER POTOMKOWIE DAWIDA I JEZUSA ADRIAN G. GILBERT MAGOWIE. TRZEJ KRLOWIE NAUCZYCIELAMI JEZUSA ADRIAN G. GILBERT ALAN WILSON & BARAM BLACKETT WITE KRLESTWO TIMOTHY GOOD Z TAJNYCH ARCHIWW. UFO-ZAGROENIE DLA WIATOWEGO BEZPIECZESTWA RODERICK GRIERSON & STUART MUNRO-HAY ARKA PRZYMIERZA GRAHAM HANCOCK LADY PALCW BOGW ZWIERCIADO NIEBA PETER JAMES & NICK THORPE NIEWYJANIONE TAJEMNICE PRZESZOCI NAJWIKSZE ZAGADKI PRZESZOCI JOHN E. MACK UPROWADZENIBLISKIE SPOTKANIA IV STOPNIA TERENCEMEADEN STONEHENGE CHRIS MORTON & CERIL. THOMAS TAJEMNICA KRYSZTAOWYCH CZASZEK GUY PATTON & ROBIN MACKNESS WITY SKARB NICOLAS REDFERN UKRYTE ARCHIWA DAVID M. ROHL FARAONOWIE I KRLOWIE RICHARD RUDGLEY ZAGINIONE CYWILIZACJE EPOKI KAMIENIA IAN WILSON KREW I CAUN PRZEDPOTOPEM HANS-JOACHIM ZILLMER NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

w przygotowaniu

GRAHAM HANCOCK TAJEMNICE PODWODNYCH MIAST

NAJWIKSZE POMYKI
W DZIEJACH ZIEMI

HANS-JOACHIM ZILLMER
Przekad

Roman Kosiski

AMBER

Tytu oryginau IRRT MER DER ERDGESCHICHTE Redaktor serii ZBIGNIEW FONIOK Redakcja stylistyczna KATARZYNA MAKARUK
Redakcja techniczna ANDRZEJ W ITKOW SKI Korekta RENATA KUK M A GDALENA KWIATKOWSKA DOROTA PIEKARSKA M ONIKA SZWABOWICZ Ilustracja na okadce TIME LIFE Opracowanie graficzne okadki STUDIO GRA FICZNE WYDAWNICTWA AM BER Skad W YDAW NICTW O AM BER

KSIGARNIA INTERNETOWA WYDAWNICTWA AMBER


Tu znajdziesz informacje o nowociach i wszystkich naszych ksikach! Tu kupisz w szystkie nasze ksiki! h ttp ://w w w .am be r.sm .pl

Copyright 2001 by Langen M ller in der F.A. Herbig Verlagsbuchhandlung G m bH, Miinchen. A ll rights reserved.

For the Polish edition Copyright 2002 by W ydawnictwo Am ber Sp. z o.o.

ISBN 83-241-0104-7

Spis treci

Przedmowa Wstp Rozdzia 13

1 Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie Galapagos: cmentarzysko ewolucji Porozrywana tektonika Kosmiczny chaos 86 121 50 43

17

Rozdzia 2

Rozdzia 3

Rozdzia 4 Rozdzia 5

Zmylona epoka kamienna? 6 Chwiejna Ziemia Ziemia przecieka 142 169

Rozdzia

Rozdzia 7 Rozdzia

8 Elektryczny Ukad Soneczny?


Epilog

192

207 209 213 223

Wykaz terminw Bibliografia Wykaz skrtw

Przedmowa

W naturze nie ma przeskokw? A w ludzkim myleniu s! O eksperymentalnym opisie dziejw Ziemi H.-J. Zillmera
ze milionw czytelnikw Bildu nie moe si myli - stwierdzia re dakcja gazety. Miao to chyba znaczy, e ci, ktrzy kupuj Bild, zga dzaj si z jego doniesieniami, przypuszczeniami i wiatopogldem. Zdaje si, e w oficjalnej nauce panuje podobne przekonanie. Trzydzieci tysicy geologw, paleontologw, fizykw, biologw i innych uczonych, ktrzy od czasw Lyella i Darwina starali si pozna dzieje naszej planety i ycie na niej, nie moe si myli. Przecie to oni tworz nasz obraz wiata, my za powszechnie go akceptujemy. Ciekawe jednak, e czytelnicy Bildu zachowuj si - np. podczas wyborw zupenie inaczej, niby to wynikao z lansowanego przez gazet wiatopogldu. Rwnie klientom oficjalnej nauki przedstawiany przez ni obraz wiata jest po trzebny po to, eby si od niego odci. Jest to zupenie zrozumiae, bo odci mo na si tylko od czego, co si zna. Chodzi o to, by wyciga wnioski z niepodwaal nych faktw - wnioski, dziki ktrym fakty nabieraj nowego znaczenia. Podobne wnioski wycigali tacy klienci oficjalnej nauki, jak Velikovsky (ktrego Einstein pod koniec ycia czyta z fascynacj i irytacj) czy Tollmann. Ten ostatni miaoci swoich przemyle nie by wrcz w stanie znie. Do grupy takich alternatywnych mylicieli naley H.-J. Zillmer, trzewo zapatrujcy si na rzeczy inynier budownictwa. Zarwno Zillmer, jak i wielu jem u podobnych nie stworzyli adnej nowej nauki, prywatnej mitologii, ktr mona by zlekceway jak spirytyzm spod znaku New Age. Alternatywni myliciele, tacy jak Zillmer, z duym szacunkiem odnosz si do odkry naukowych przedstawicieli rnych

8 NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

dyscyplin. Nie zaprzeczaj - jak to czyni spirytyci - ich ustaleniom ani zebra nym faktom, ale na nich wanie opieraj sw oj argumentacj. Dlaczego jestem y skazani na takich autorw, ja k Velikovsky, Tollmann czy Zillmer, kiedy szukamy alternatywnych interpretacji? Dlaczego oficjalna nauka sama ich nie tworzy, skoro jej ustalenia stanow i dla tych autorw punkt wyjcia? Problem ten obszernie i system atycznie opisa m.in. Edward de Bono. Po wszechnie znane jest jego studium* na tem at m ylenia kom binatorycznego, w ktrym de Bono porwnuje m ylenie pionowe i poziome. M ylenie pionowe to logiczne wywodzenie interpretacji pojedynczych zjawisk z nadrzdnych poj albo podstaw owych hipotez. M ylenie poziom e za oznacza drog o k rn m ylenie przeskokam i, na pozr nieusystem atyzowane. Dzi term in m ylenie poziom e zastpiy term iny fuzzy logic lub strange revelations. Trzeba jednak pamita, e m ylenie pionowe i poziom e nie w ykluczaj si nawzajem , lecz si uzupeniaj i warunkuj. N a poparcie swojej tezy de Bono podaje liczne przykady:
Kiedy Marconi zw ikszy moc i wydajno swojej aparatury, stwierdzi, e bez przewodw m oe w ysya fale na coraz w iksze odlegoci. W kocu om ie li si nawet pom yle o tym, eby przesa sygna przez Atlantyk. Uwaa, e wystarczy m ie tylko odpowiednio silny nadajnik i czuy odbiornik. Specjalici, ktrzy w iedzieli lepiej, wym iali jego pomys. Zapewnili go, e fale elektryczne, ktre tak jak wiato rozchodz si prostoliniowo, nie pobiegn wzdu krzywi zny Ziemi, tylko ulec w kosmos. Z logicznego punktu widzenia mieli racj, Mar coni jednak by uparty, eksperymentowa dalej i odnis sukces. Ani on, ani w czeni specjalici nie wiedzieli, e istnieje naadowana elektrycznie grna warstwa atmosfery, jonosfera. Odbija ona wysane fale, ktre w innym wypadku - jak to przewidzieli specjalici - uleciayby z Ziemi.

Zatem ani specjalici, ktrzy swoje wnioski wyprowadzali logicznie z pod stawowych zaoe, ani M arconi, ktry to w nioskowanie zignorowa, nie znali praw dy . Jednak prace M arconiego zm usiy w kocu wczesnych naukowcw do porzucenia interpretacji, zgodnie z ktr oddziaywanie fal na wielkie odlego ci byo niezrozum iae. Podobnie Velikovsky, Tollmann czy Zillm er nie znaj praw dy na tem at hi storii ewolucji Ziemi i ycia. Eksperym entuj jednak z pojciami i teoriam i tak, ja k M arconi z falami. N ie przeprow adzaj eksperym entw na samej naturze, tyl ko na myleniu naukowym i wpywie logiki jzyka na to m ylenie. W kocu na wet pojcia z naukowego punktu w idzenia bez zarzutu m usz m ie form jzyko w. Moe si przy tym zdarzy, e logika jzyka oddziaa na nie deform ujco. Kiedy badacz dziejw Ziemi tw ierdzi, e nasza planeta bya kiedy rozarzo n k u l ktra powoli stygnie, posuguje si przy tym porwnaniem : grzysta po w ierzchnia Ziemi powstaa niczym zmarszczki na skrce pieczonego jabka. Wy daje si, e to przekonujca analogia, spraw ia ona jednak, e traci si z pola
* Edward de Bono Mylenie rwnolege, Warszawa 1998.

Przedmowa

widzenia to, co do tego obrazu nie pasuje. Aby si przed t strat broni, w ym yla si inne porwnanie - przyrwnuje si Ziem i do balonu, ktry powoli pcznieje. Obraz ten uwzgldnia wprawdzie wiele z tego, co ginie w modelu pieczonego jabka, jednoczenie jednak pom ija pewne aspekty, ktre ten model ujmowa. I nie pom oe tu poczenie obu m odeli, bo ani nie nadm uchuje si pieczonych jabek, ani nie piecze balonw. W latach 20. C arnap sform uow a zakaz uywania obrazw przez naukow cw - m iao to znie fatum, jakie jzyk rzuca na m ylenie pojciow e . Jak tego jednak uczy przykad judaizm u, zakazy tego rodzaju przyczyniaj si do pow sta nia jeszcze wikszych problem w - do paradoksw. Ten, kto wci myli o tym, eby wystrzega si obrazowych porwna, jest od nich uzaleniony tym bar dziej, im bardziej stara si przestrzega zakazu. W kocu naw et najbardziej abs trakcyjnym wnioskowaniom trzeba nada form sow n - trzeba przedstaw i je w sposb ewidentny, przekonujcy. Psychologiczne eksperym enty do w o d z e w rwnym stopniu przekonuje nas praw da ja k i fasz. Ludzie ogldajcy te same zdjcia znajdowali w nich potwierdzenie zarwno tego, e przedstaw iaj one prze stpcw, ja k i tego, e pokazuj ich ofiary. Estetycy, badacze sztuki i kultury wci borykaj si z problem em ew ident nych dowodw. Zarwno oni, jak i wielu wspczesnych artystw, poszukuj odpowiedzi na pytanie, ja k uciec przed kuszc jednoznacznoci jzyka i obrazu i mimo to by zrozum iaym dla innych. Zastanaw iaj si, czy nie lepiej byoby, gdyby kom unikacja nie opieraa si na oczywistociach. Rwnie i ja zaliczam si do tej grupy, dlatego tak bardzo interesuj mnie prace takie, ja k Zillmera. Pokazuj one bowiem, e czsto upieranie si przy rzekom o przekonujcych in terpretacjach prowadzi do wnioskw, ktre dla niespecjalisty w danej dziedzinie wcale przekonujce nie s. Zillm er eksperym entuje z przyjtymi teoriam i dotyczcymi dryfu kontynen tw i tektoniki pyt, wielokrotnych przesuni osi ziem skiej i biegunw czy elektrograwitacji. Robi to w taki sposb, by uwypukli ich niezgodno z faktami. Pokazuje, e uznaw ane za niepodw aalne koncepcje lyellistw i darw inistw m ona oceni waciwie, dopiero gdy uwzgldni si ich niecisoci. To pozwala mu udowodni, e koncepcje te m ona podway i obali bez negowania faktw. Zillm er kwestionuje przede wszystkim gwne zaoenie lyellistw i darw i nistw: obserw ow ana ewolucja Ziemi i ycia pociga za sob wniosek o staym rozwoju, trwajcym cae eony. Zgadza si to z przekonaniem , e natura non facit saltus, w naturze nie ma przeskokw. Pikna (bo oczywista) koncepcja er w dzie jach Ziem i, a zw aszcza teoria epoki lodowcowej, nie zostaw ia m iejsca dla opisy wanych przez Velikovskyego czy Tollmanna procesw impaktowych (teoria nag oci). W efekcie rne znaleziska (szczeglnie skam ieliny, ktre przecz tej chronologii) s po prostu pom ijane albo traktowane jako wyjtki, przykady lo kalnego m etam orfizm u potwierdzajce przyjte zaoenia. To jednak musi pro wadzi do bdnych interpretacji, ja k to pokazuje Zillmer:

10

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

N a Zachodnim Wybrzeu USA, w stanie Waszyngton, 18 maja 1980 roku wybuch wulkan Saint Helen. W cigu nocy potoki bota i wody uformoway war stwy geologiczne o gruboci do 50 metrw. W przyszoci geolodzy bd dato wa t warstw na w iele tysicy lat, nie byli bowiem naocznymi wiadkami jej powstania. Dzisiejsi geolodzy te nie wiedz, czy warstwy geologiczne odkaday si wolno, ziarnko po ziarnku (jak twierdz), czy te szybko, w wyniku katastrof.

N a zakoczenie Zillm er daje dow cipn puent. Zw raca uwag, e w utw orzo nych w arstw ach uwizione zostay te samochody. W przyszoci archeolodzy, trzym ajc si przyjtej chronologii, bd m usieli uzna, e sam ochody istniay ju przed tysicam i lat, a pniej wymary, bo w wyszych, m odszych form a cjach ju si ich nie spotyka. Dla wszystkich m odeli procesw pow staw ania (Ukadu Sonecznego, Ziemi, ycia) podstaw owe znaczenie m a czynnik czasu. Ju baniowe Dawno, dawno te m u ... pokazuje, e gdy mamy do czynienia z przeszoci tak o d leg e prze rasta nasze dowiadczenie i wyobrani, gubim y w otchaniach czasu wszystkie te problemy, ktre ujaw niaj nasze m odele mylowe. To perspektywa icie ba niow a i dlatego tak lubiana przez najw ikszych bajarzy naszych czasw - na ukowcw zajm ujcych si dziejami Ziemi i ycia. Lubili j tak samo wielcy epi cy, poczw szy od Homera, i tw rcy m itw we wszystkich kulturach i epokach, skoczyw szy na zbieraczach bani, braciach Grimm. W czasach braci Grimm, ktrzy zajm owali si take ew olucj jzykw i kul tur, yli dwaj bracia Charles - Charles Lyell i Charles Darwin. Oni sprezento wali wiatu rwnie udane opowieci ja k badacze kultury, epicy czy tw rcy mitw. Tyle e polem ich bada byy dzieje Ziemi i ycia. I bracia Charles odnieli sukces tak wielki, e naw et dzi m ao kto om iela si przyjm owa inne opowieci czy - tak ja k Zillm er - z nimi eksperym entowa. Lyell ju w 1840 roku ustali geologiczn chronologi, ktra do dzi traktow ana jest ja k wito, cho stan wczesnej wiedzy o Ziemi wydaje si nam po prostu mieszny. Po co w ogle zajm owa si dziejami Ziemi, skoro 150 lat bada nie wprowadzio adnych ko rekt do podstaw owych zaoe przyjtych w 1840 roku? Geologiczna chronologia w arunkuje jednak bezporednio biologiczn bo da tow anie szcztkw istot yw ych albo ich ladw uzalenione je st od datowania warstw, w ktrych si je znajduje. M a ona rwnie w pyw na interpretacj tego, w jaki sposb zachow ay si lady ycia. Dobrym przykadem pow izania w y obrae dotyczcych dziejw Ziemi i dziejw ycia jest powszechne bezreflek syjne stosowanie geologicznej koncepcji kam ienienia, by wyjani, ja k zacho w ay si lady ycia. Tym czasem aden geolog ani biolog nie je s t w stanie wytum aczy - powoujc si na proces pow staw ania skamielin - ja k to m oliwe, e m im o dugoci tego procesu, tak dobrze zachow aa si pow ierzchnia ciaa da nego organizmu. Autorzy tacy ja k Zillm er w ielk przyjem no znajduj w w yszukiw aniu w t pliwych w ytum acze, ktre oficjalna nauka wynajduje po to, eby tylko utrzy m a tradycyjne m odele m ylowe - za w szelk cen stara si dopasowa rezultaty

Przedmowa

11

swoich bada do obowizujcych dogmatw, zamiast tworzy nowe modele. Szcze glnie przykre jest, kiedy lyellici i darw inici, oburzajc si na dogm atyzm kreacjonistw (w kocu badania zaprzeczyy biblijnej historii stworzenia), zapom i naj doda, e wyniki tych samych bada nie pasuj do ich teorii. Absurdy, do jakich prowadzi nieliczenie si z faktam i, Zillm er pokazuje w w ielu m iejscach swojej analizy bajek braci Charles :
Pewien paleontolog, kurczowo trzymajcy si geologicznej chronologii i po wizanej z ni typologii istot ywych, uwaajcy epok lodow cow za pewnik, znajduje szcztki, ktre stoj w sprzecznoci z koncepcj zlodowace. Z opresji ratuje si, stwierdzajc, e te typowe zwierzta okresu zlodow ace (wrd nich lwy i nosoroce!) po prostu przetrway tysice, a m oe i dziesitki tysicy lat w temperaturze poniej zera. Byoby to m oliwe jedynie wtedy, gdyby si na ty sice lat zdematerializoway - sztuczka rodem z bajki. Znaleziska jednoznacznie temu zaprzeczaj.

N iektre aspekty zillm erowskiej eksperym entalnej historii Ziemi i ycia cie sz si szczegln popularnoci. Zostay one uw zgldnione ju w Darwins Irrtum (Pom yka Darwina), tu za interesujco rozwinite. Koncepcje Zillm era to swego rodzaju kuracja odm adzajca dla naszej planety. W skazujc na przypusz czalne wspistnienie dinozaurw i ludzi, Zillm er zasadniczo skraca czas ew olu cji ycia. Posuguje si przy tym obrazowym przykadem : ni czasu jest ja k gum ka - rozciga si albo kurczy. To obraz dobrze znany w kulturze, o czym wiadczy choby popularna piosenka Puppet on the String (M arionetka na sznurku). M ona go twrczo przeksztaci, zakadajc, e nie ma nikogo, kto by pociga za sznur ki - jest tylko ruch wielu poczonych ze sob m arionetek, ruch wzajem nie po wizany w odpowiedzi na oddziayw ania si zewntrznych. Takie rzeczywicie istniej i zm uszaj gumki czasu do tego, by m aksym alnie rozcigay si albo kur czyy, by przyspieszay i zwalniay, np. podczas kolizji naszej planety z innymi ciaami niebieskim i. Za ich spraw ziem ska chronologia zostaje w czona do ko smicznej i tworzy wraz z ni struktur czasow opart na zdarzeniach nagych impaktach. To ju jednak obrazy skrcajce w stron oczywistoci, a w ic takie, z ktry mi - zdaniem Zillm era - wolno tylko eksperym entowa. Uzna je za prawdziwe oznaczaoby zastpi stary dogm at nowym . N a szczcie przed tym chroni nas twrcy alternatywnej historii Ziem i i ycia, ktrym winnim y wdziczno za to, e otworzyli przed nami nowe obszary twrczego mylenia.
prof. Bazon Brock, dr nauk cisych i technicznych, dr honoris causa Bergische Universitat Wuppertal

Wstp

a ksika m oe odm ieni wasze pogldy, zgrom adzony w niej m ateria podwaa bowiem podstawy naukow ego obrazu wiata. W szystkie zo one zalenoci zostay tu przedstaw ione w sposb zrozum iay dla laikw. A utor posuy si faktami z zakresu w ielu dyscyplin. Lektura tej ksiki pozwoli czy telnikom odby podr w przeszo, pozna kosm ologiczne aspekty historii Z ie mi i nakreli perspektywy na przyszo. Ta ksika to herezja, jeli uzna, e powszechny dzi wiatopogld oparty na kosmicznej m echanice N ew tona i teorii ewolucji Darwina jest suszny. Prom ow a ne przez te teorie wartoci - harm onia i stao (zarwno w odniesieniu do Ziemi, ja k i do kosm osu) - wspiera geologiczna teoria Charlesa Lyella. Zgodnie z n i przem iany powierzchni Ziemi s wynikiem dziaania, tylko i wycznie, niew iel kich staych si. W dogm at ten geolodzy wierzyli a do roku 1980, kiedy to Luis Alvarez w in za wyginicie dinozaurw obarczy meteor. M im o to w dalszym cigu w zasadzie nie bierze si pod uwag hipotezy o globalnych katastrofach, ktr w 1821 roku przedstaw i Georges Cuvier. N ie zm ieni tego naw et fakt, e prof. dr A lexander Tollmann, do niedaw na kierow nik wydziau geologii uniwer sytetu w W iedniu, dowid, e okoo 9500 lat tem u (wedug oficjalnej chronolo gii) m ia m iejsce oglnow iatowy kataklizm - globalny potop. Tego (prawie) koca w iata nie da si przecie pogodzi z powolnym , ewolucyjnym rozwojem. Ksika ta przedstaw ia po kolei katastrofy (np. potop), ktre miay miejsce w czasach historycznych (byy one ju om aw iane w ksice Darwins Irrtum). Po kazuje ich wpyw na nasz obraz wiata, wskazuje, e stoj one w sprzecznoci z obowizujcym i pogldam i, i przedstaw ia teorie alternatywne. Stanowi swego rodzaju pogrzeb teorii ew olucji, ja k to okreli w licie do autora dr Heinrich Kruparz, byy w ykadow ca geologii na uniwersytecie w Ouro Preto w Brazylii. Zdaniem K ruparza je s t to jed n a k pogrzeb w tpliw y, bow iem przedstaw iona w ksice argum entacja jest sprzeczna z zasadami geologii. D r Kruparz zapom i na, e przy tego rodzaju pochw ku grzebie si czsto take zasady, dotd dla

14

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

naukowcw niepodwaalne. Podobnie opinie naukowe zmieniaj si te wtedy, kiedy nowy profesor obejmuje katedr. Naukowe dogmaty to nic innego ni wnioski albo zaoenia teoretyczne opie rajce si na dowiadczeniu i eksperymencie. Musz one zgadza si z faktycz nym stanem rzeczy, a nie odwrotnie! Tymczasem bardzo chtnie - niekiedy jest to rozmylne oszustwo - myli si przyczyny ze skutkami. Wszystkie przedstawione w tej ksice odkrycia s nie do pogodzenia z panujcymi dogmatami. Dlatego te obok wynikw rozlegych bada terenowych autora i jego ustale zamiesz czono tu nowe ciekawe teorie oparte na najwieszych doniesieniach naukowych. Rozpowszechniona jest bdna opinia, e nowe wyniki bada naukowych s automatycznie akceptowane. Tymczasem w Dar wins Irrtum zwrciem uwag na to, e ze wzgldu na rnice morfologiczne ptaki nie mog pochodzi od teropodw (dinozaurw), jak si powszechnie uwaa. Moje ustalenia zostay potwier dzone przez badania prowadzone niezalenie w Ameryce i w Chinach. Inne bada nia dowiody mylnoci przypuszcze biologw (blisze informacje na ten temat mona znale w Internecie: www.zillmer.com). Odkrycie nielotnego praptaka (Longisuama insignis), starszego o 70 000 000 lat od uwaanego dotd za przod ka ptakw archaeopteryksa, dowodzi, e ptaki nie mog pochodzi od dinozau rw, bo te byy wspczesne praptakom (BdW, 27 czerwca 2000 r. i Focus, 26/2000 r.). Mimo to w czasopismach popularnonaukowych w dalszym cigu za mieszcza si barwne plansze obrazujce pochodzenie ptakw od dinozaurw, nie opatrujc tego najmniejszym zastrzeeniem. Takie postpowanie utrwala pewne opinie. Laicy nie zdaj sobie sprawy, e aby dotrze do szerszej publicznoci, kada nowa idea musi przej przez gste sito akademickiej nauki. Alternatywne prace naukowe s rozpowszechniane i akceptowane, tylko jeli znalazy uznanie w oczach czasopism naukowych. Dlatego w rozpowszechnianiu nowinek naukowych kluczow rol odgrywaj media. Prasa musi jednak bra pod uwag to, jak publikowane doniesienia wpyn na sprzeda, czy bd do przyjcia dla wikszoci czytelnikw. Tymczasem powtarzane na okrgo teorie ksztatuj czytelnika. Okrelone sformuowania - np. proces powstawania skamielin same starczaj za dowd, ktrego nikt nie prbuje podway. Media wic nie mog sobie pozwoli na prezentowanie zbyt kontrowersyjne go materiau. Artykuy przysyane do czasopism naukowych s najpierw spraw dzane i oceniane przez ekspertw. Jaki ekspert za zgodzi si na to, eby dzieo jego ycia - lub choby jego opinia - zostao podane w wtpliwo? Nawet auto rzy z tytuem naukowym publikujcy kontrowersyjne artykuy z zakresu innej dyscypliny ni ich wasna nazywani s ekscentrykami, blagierami, fantastami, kamcami albo po prostu ignorantami. Poniewa naukowcy musz dba o swoj pozycj i karier, sensacyjne odkry cia przechodz przez akademickie sito. Laicy nic o tym nie w iedz - zdaje im si, e wszystko (tzn. konwencjonalne idee) zostao ju dawno dowiedzione i potwier dzone. Tak wic wiele XIX-wiecznych odkry (pochodzcych zatem z czasw, kiedy teoria ewolucji nie bya jeszcze powszechnie akceptowana), i to dobrze udokumentowanych odkry, po prostu pomija si milczeniem, poniewa stoj

Wstp

15

w sprzecznoci z obowizujcymi dzi dogmatami i mogyby posuy do ich oba lenia. Stare teorie naukowe ignoruje si, jeeli nie pasuj do panujcego wiatopo gldu. W Darwins Irrtum przedstawiem teori nieorganicznego pochodzenia ropy naftowej i jej analiz w wietle modelu globalnych katastrof. Tymczasem w pew nym niemieckim czasopimie popularnonaukowym ukaza si artyku obszernie i barwnie omawiajcy faworyzowan ide organicznego pochodzenia ropy. Gdy zwrciem uwag, e w wielostronicowym artykule mona byo choby jedno zdanie powici teorii alternatywnej, otrzymaem tak oto odpowied: redakcja zna t teori, ale w ni nie wierzy, dlatego nie zostaa ona uwzgldniona. Czytel nicy nie dostali wic wcale wyczerpujcych informacji. Ani sowem nie wspo mniano, e w ogle istnieje jaka alternatywna, oparta na naukowych podstawach teoria - teoria, ktra mogaby si wyda im bardziej przekonujca. Nowym, by moe wartociowym koncepcjom brakuje poparcia. Dlatego nie zalenym naukowcom (a take zainteresowanym dyletantom) przypada wana rola. Ta ksika, wykorzystujc nowe, pozornie kontrowersyjne wyniki bada, przedstawia pewien alternatywny scenariusz, ktry wprawdzie na pierwszy rzut oka moe si wydawa fantastyczny, ale za to pozwala zdemaskowa sprzeczno ci w naszym obrazie wiata. Autor nie oczekuje, e czytelnicy zaakceptuj wszystkie przedstawione w ksice teorie. Wierzy, e sami zdecyduj co przyj, a co odrzuci.

Ksika ta posuwa si dwoma torami: z jednej strony przedstawia fakty, ktre nie mieszcz si w obrbie konwencjonalnych teorii, z drugiej za szkicuje alter natywne modele mylowe. Modele te nie roszcz sobie pretensji do tego, by by cakowite i ostateczne. S to raczej pewne przemylenia uwzgldniajce pomija ne dotd fakty; rwnoczenie burz one skostniae konstrukcje mylowe, ktrych szkielet stanowi ortodoksyjne teorie rwnomiernego rozwoju. W ten sposb oczyszczaj przedpole dla nowych, rewolucyjnych idei.

Rozdzia 1

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

Teoria ewolucji zostaa wymylona w X IX wieku, mimo e brak byo na ni jakichkolwiek dowodw i do dzi nie udao si je j udowodni. Liczne wewntrzne sprzecznoci i wiele odkry przemawiaj przeciwko darwinizmowi. W Ameryce odnaleziono bardzo stary rysunek naskalny, ktry przedstawia prehistorycznych Indian i dinozaury.

yjcy uznani za wymarych


siemnastego lutego 1928 roku podczas prac remontowych prowadzo nych w ratuszu w Eastland (Pensylwania) rozebrano mur. Robotnicy bardzo si zdziwili, gdy za murem odkryli dwie zabiedzone, ale - ku powszechne mu zaskoczeniu - ywe aby (IIW, 8/1998, s. 61). Okazao si, e celowo za murowano je podczas budowy w 1897 roku, eby rozwiza pewn zagadk. Od wiekw przyrodnikw nurtuje problem abich dziur. Najwczeniejsze opisy ab, ktre w zamkniciu przeyy wiele lat, pochodz z XII wieku. Do dzi na caym wiecie odnotowano okoo 300 podobnych przypadkw. Ot zdarza si, e aby, czsto wysuszone i - zdawa by si mogo - bez otworu gbowego, wiele lat yj zamknite np. wewntrz skay. Tak ab, uwizion w geodzie (bblu powietrza w skale), mona podziwia w angielskim Booth Museum o f Natural History (il. 1). Obecnie sdzi si, e aby uwizione w abich dziurach wlizny si tam przez szczelin, odywiay si maymi owadami i rosy, a nie mogy ju przecis n si z powrotem. Szczelina z czasem wypenia si piaskiem albo wapieniem, tak e znaleziska takie mog sprawia wraenie cudw, jak to opisuje IIW . Jest to jednak wyjanienie mao prawdopodobne. Dawniej sdzono, e aby zo stay uwizione w piaskowcu przed milionami lat, w czasie gdy dopiero powsta wa z piasku. To wydaje si bardziej logiczne. Oczywicie nikt nie wierzy w to, e mogy tyle czasu przey. Z pewnoci jest to nieprawdopodobne. Jeliby jednak wikszo ska powstaa wskutek rozlicznych katastrof, np. podczas potopu sprzed

18

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

kilku tysicy lat, teoria ta byaby duo bardziej prawdopodobna. Jak stare s w isto cie skay?

Doniesienia IIW przeczytaem, kiedy latem 1999 roku jechalimy razem z on wynajtym samochodem w stron Utah. Salt Lake City byo tylko przy stankiem w drodze do celu, zostaem bowiem zaproszony do Kolorado na wyko paliska, by obejrze szcztki dinozaura. Na przedmieciach stolicy stanu oczeki waa nas ju pani Mabel Meister. W 1968 roku wraz z nieyjcym ju dzi mem Williamem, dokonaa niezwykego odkrycia. Podczas poszukiwa skamieniaych trylobitw - wymarych skorupiakw, morskich stawonogw z pancerzykiem na grzbiecie - okoo 70 km na pnocny zachd od Delta (Utah) odkryli oni dwa odciski podeszwy buta. Na jego obcasie wyranie wida byo rozdeptanego trylobita. Bya to prawdziwa sensacja, bowiem te prehistoryczne stworzenia wymary jeszcze przed nastaniem ery dinozaurw, czyli - zgodnie z przyjt chronologi najpniej 250 000 000 lat temu. Odkrycie to zatem nie powinno mie miejsca, kwestionuje bowiem teori ewolucji. W Darwins Irrtum zamieciem jedynie archiwalne zdjcie tego odcisku, po niewa nie udao mi si skontaktowa z pani Meister. yje ona na uboczu, z dala od wiata, nie ma te telefonu. Nic wic dziwnego, e kiedy wreszcie mogem wzi do rki skamielin z odciskiem, przeyem chwil euforii. Znalezisko zo stao tymczasem oprawione. Wbrew niektrym opisom nie s to odciski dwch butw, prawego i lewego, ale jeden i ten sam lad. Na dole znajduje si waciwy, oryginalny odcisk, na grze za negatyw powstay w wyniku wypenienia orygi nalnego odcisku. Grube na okoo 5 cm pyty upka, na ktrych zachoway si te lady, m aj z geologicznego punktu widzenia, okoo 570 000 000 lat, s wic bardzo stare (il. 2). Ludzie nosz buty dopiero od kilku tysicy lat. Zapytaem pani Meister, czy nie wydaje jej si, e wszyscy zainteresowani powinni mie

1. aba. We wntrzu kamieni mona czasem znale aby, nawet yw e. Prezentowany tu okaz mona obejrze w Booth Museum o f Natural History

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

19

2. Odcisk buta. Mabel Meister i autor trzymaj oprawiony w ramki orygina skamieniaego odcisku buta. Na obcasie w idoczny jest rozgnieciony trylobit (zob. powikszenie), ktry mia wymrze przed er dinozaurw!

moliwo obejrzenia tego kluczowego dowodu przemawiajcego przeciwko teorii ewolucji. Poniewa zgodzia si ze mn, poradziem mojemu przyjacielowi, dr. Car lowi E. Baughowi, dyrektorowi Creation Evidence Museum w Glen Rose, eby odwiedzi pani Meister. Na rezultaty nie trzeba byo dugo czeka: ju wkrtce kady bdzie mg obejrze odcisk buta z rozdeptanym trylobitem w nowym muzeum w Teksasie. Kiedy jednak czowiek, ktry zostawi ten lad, mg rozdepta trylobita? Na pocztku ery trylobitw, przed prawie 600 000 000 lat, gdy wymieray, przed 250 000 000 lat, czy moe cakiem niedawno? Te prastare stworzenia su jako punkty orientacyjne przy datowaniu ska. Geologiczny wiek skay okrela si na podstawie znajdujcych si w niej skamie lin. Czy ta metoda jest pewna? Czy co i rusz nie znajduje si ywych zwierzt, ktre zostay uznane za wymare? Ku mojemu zaskoczeniu Evan Hansen z Utah przesa mi dwa zdjcia ywego jeszcze pono trylobita. Czy rzeczywicie s to fotografie przedstawiajce to prehistoryczne stworzenie? Podobiestwo jest zdu miewajce - czyby rzeczywicie chodzio o yw skamieniao (zob. fot. 1 i 2) ? Podobnie wyglda przypadek latimerii (ryby trzonopetwej), ktr jeszcze dzi traktuje si jako skamieniao uyteczn w datowaniu ska i ktra wymara pono 70 000 000 lat temu. Jednak w 1938 roku na Komorach (niedaleko Mada gaskaru) odkryto yjcego osobnika, a w roku 1998 kolejne latimerie zauwaono

20

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

3. Oko trylobita. To sfotografowane przy uyciu mikroskopu skaningowego fasetkowe oko trylobita, zwierzcia wymarego jakoby przed setkami m ilionw lat, zachowao si z najdrobniejszymi szczegam i. Ile czasu trzeba, eby takie oko zdyo skamienie, nie ulegajc rozkadowi? Jak to m oliw e, e zachoway si tkanki mikkie, skoro proces kamienienia postpuje tak wolno?

w pobliu wyspy Menado Tua nalecej do archipelagu Celebes (Indonezja). W ci gu 400 000 000 lat latimerie wcale si nie zmieniy. Samo to przemawia ju prze ciwko teorii ewolucji, z jej zaoeniem staego dostosowania i rozwoju. Skd wic wiadomo, jak stara jest skaa zawierajca yw skamieniao? Poniewa latimerie jednak nie wymary, trudno wykorzystywa je do datowania. Podobnego problemu dotyka pytanie, kiedy czowiek rozdepta wymarego trylo bita? Zamy, e stao si to przed kilkoma tysicami lat. Nasuwa si wic wnio sek, e trylobity nie wymary przed 250 000 000 lat, ale cakiem niedawno, by moe nawet yj gdzie jeszcze dzi, czekajc na odkrycie tak jak latimeria. Po ciga to za sob bardzo powane konsekwencje: skaa, w ktrej zachowa si odcisk, nie moe pochodzi z czasu ziemskiej staroytnoci, paleozoiku. Mu siaa powsta dopiero wtedy, kiedy czowiek rozdepta trylobita lub nieco p niej, na skutek szybkiego procesu twardnienia. Gdyby bowiem proces ten prze biega powoli, odcinity w mule lad po krtkim czasie zostaby zniszczony przez czynniki erozyjne. Stoi to w sprzecznoci z naszym, uksztatowanym przez szko , obrazem wiata, nie zgadza si z teori, w myl ktrej skay osadowe powstaj (zgodnie z fundamentem geologii, dogmatem Charlesa Lyella) niezauwaalnie wolno, w cigu bardzo dugiego czasu. Datowanie geologiczne jest wic moe z zaoenia bdne, a skay i grotwory s znacznie modsze, ni si uwaa. Zasa dy datowania trzeba by wic na nowo przemyle. Zanim wyruszylimy do Kolorado, pani Meister pokazaa nam jeszcze jedno zaskakujce znalezisko. Pierwszy raz zdarzyo mi si oglda koci dugie dino zaurw z widocznym skamieniaym szpikiem kostnym. Ile czasu potrzeba, eby skamienia szpik? Wszyscy wiemy, jak szybko psuje si biako. Jak dugo trwa proces kamienienia? I czy w istocie moe skamienie cae oko (il. 3)?

Takie myli przebiegay mi przez gow po drodze na wykopaliska w okoli cach miasteczka Dinosaur w Blue Mountains. Na ogromnym obszarze od Wyoming po poudniowy Nowy Meksyk i od Utah po Kolorado oraz Teksas mona napotka mnstwo koci dinozaurw. Le obok siebie, albo jedne na drugich, czsto na powierzchni, tak e atwo je dostrzec. Znaleziska liczce po 150 000 000

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

21

lat, w takim zagszczeniu i do tego na wierzchu - to zupenie niespotykane. Dla czego skamieniae szcztki rzekomo duo modszych od dinozaurw ludzi znaj duje si stosunkowo rzadko? W 1999 roku wykopaliskami kierowa dowiadczony badacz terenowy Joe Taylor z Crosbyton w Teksasie. Swoimi dowiadczeniami podzieli si w pracy Fossils, Facts & Fantasies (Skamieniaoci, fakty i zmylenia). Opisuje tam spo tkanie z pewn kobiet, ktra w lutym 1995 roku odwiedzia jego prywatne Mt. Blanco Fossil Museum w Crosbyton. Kiedy zobaczya skamieniae trylobity, stwier dzia, e w 1975 roku jako dziewicioletnia dziewczynka wraz z koleank wi dziaa na wybrzeu w Kalifornii czarne zwierz z dugimi czukami przypomina jce trylobity. Czy rzeczywicie by to trylobit? Stworzenie miao podobno 30 cm dugoci i poruszao si. Moe wic zdjcia Hansena faktycznie przedstawiaj trylobita - yw skamieniao? Mamy w kocu dwa niezalene od siebie wia dectwa. Czy to tylko przypadek? Tak czy inaczej, Baugh i Taylor pokazali mi stanowisko wykopaliskowe i wy janili, czym bd si zajmowa dalej. Trwajce od 1996 roku wykopaliska przy niosy dotd znaleziska skamieniaych koci allozaurw, ankylozaurw i stegozaurw oraz prawdopodobnie jeszcze czterech innych niezidentyfikowanych gatunkw, a take koci krokodyla. Wszystkie znaleziono na przestrzeni 100 m2. Wyglda to jak maa mogia zbiorowa tu pod powierzchni ziemi. Pomieszanie koci wskazuje na jakie gwatowne, katastrofalne wydarzenie. W mojej obecno ci odkryto bardzo cienki kawaek skry dinozaura. Cz skamieniaoci odkry to w twardej skale, z ktrej trzeba je ostronie wydubywa, a cz w atwym co usunicia muowcu. Skaa i lekko tylko stwardniay mu powstay najwyraniej w tym samym okresie i nale do formacji M orrison (Jura).

Zagadka skamieniaych drzew


Moj uwag przycign jednak przede wszystkim skamieniay pie drzewa lecy pasko na powierzchni, okoo 30 m ponad szcztkami dinozaurw. By dugi na 10 m, szeroki na okoo 1,30 m i wysoki na 0,95 m. Z pewnoci nie by to pie o pierwotnie podunym (nie okrgym) przekroju. Czy zosta zdeformowa ny przez jak gwatownie dziaajc si? Musiaaby by naprawd potna, eby spaszczy ogromny pie. A moe pie by pierwotnie pusty w rodku? Pie by poamany na kilka mniejszych czci. Krawdzie pkni czsto przy bieray gboko czarny odcie, ale wntrze lnio kobaltowym bkitem. Nie byo te wida adnych ladw soi. Jak drzewo mogo skamienie w sposb tak jed norodny? W jaki sposb z drzew powstaj skamieniaoci w formie masywnych blokw agatu, jaspisu albo chalcedonu, tak e nie pozostaje lad struktury drew na? Sdzi si, e puste przestrzenie, pory, stopniowo wypeniaj si mineraami drzewo zostaje wypreparowane. Takie przypadki rzeczywicie maj miejsce. Celem wizyty, jak w 1999 roku zoyem w parku narodowym Yellowstone (Wyoming), by relikt, na ktry mao kto zwraca uwag. Chodzi o skamieniae

22

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

4. Gazy narzutowe. Wiele ogromnych, zaokrglonych gazw narzutowych (z lewej obok autora) oraz cae pola mniejszych mona spotka w grach w parku narodowym Yellowstone oraz w Kalifornii. W ystpuj one rwnie na poudniowym zachodzie USA - na terenach poza granic zlodowace w wielkiej epoce lodowcowej.

drzewo na zachd od Tower Junction. W wypadku tego drzewa proces kamienie nia nastpi podobno okoo 50 000 000 lat temu. Ku mojemu zdumieniu bya to sekwoja. Te olbrzymie drzewa nie rosn dzi w Yellowstone, poniewa jest tam za zimno, tymczasem one potrzebuj ciepego i wilgotnego klimatu. W przeszo ci musiaa tam zatem nastpi zasadnicza zmiana klimatu. Park znajduje si na wysokoci 2150-2450 m n.p.m. Mao prawdopodobne, eby na takiej wysokoci panowa kiedy tropikalny klimat. Istnieje te inna moliwo: drzewa zostay wypitrzone na t wysoko wraz z caym masywem grskim - niedaleko, na niej pooonych obszarach (mniej wicej na poziomie morza), w cieplejszym klimacie Kalifornii rosn lasy sekwojowe. I to rosn, jak si zdaje, od najdawniej szych czasw. Procesy grotwrcze, w wyniku ktrych powstay Gry Skaliste, rozpoczy si wedug oficjalnej nauki 75 000 000-60 000 000 lat temu (Bonechi, 1996, s. 8). To skamieniae drzewo jest jednak sporo modsze. Czy w tym czasie, po wypitrzeniu gr, nie byo ju za wysoko i - co za tym idzie - za zimno dla sekwoi? Na tabliczce informacyjnej podano, e drzewo skamieniao in situ, a wic dokadnie w tym miejscu. Czy wic tu, gdzie teraz panuj dugie i cikie zimy, by kiedy klimat tropikalny? To mao prawdopodobne. Ciekawe, e zaledwie par kilometrw dalej paskowy gsto pokrywaj ogromne gazy narzutowe. Czy s to gadko wypolerowane pozostaoci powodzi, ktra nastpia, zanim rwnina zosta a wyniesiona do gry (il. 4)? Poniewa owalne gadkie bloki skalne le na po wierzchni ziemi, sfadowanie gr musiao nastpi przed kilkoma tysicami, a nie milionami lat, inaczej bowiem gazy narzutowe na wysokoci ponad 2 km ulegyby dziaaniu mrozu i innych czynnikw erozyjnych i powoli zamieniyby si w mae odamki. Czyby wic te gazy znalazy si tam stosunkowo niedawno? Jak w ogle drewno zamienia si w kamie? Pono rozpuszczone w wodzie krzemiany powoli impregnuj pnie drzew. Mikroskopijne krysztay kwarcu rosn zastpujc w drewnie powietrze i wod. Ten proces kamienienia albo krzemienienia wymaga bardzo dugiego czasu. Zastpujc drewno i przenikajc do pustych

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

23

przestrzeni, kwasy krzemianowe albo roztwory mineraw tworz np. opal albo kwarc. Czy taki powolny, prawie niedostrzegalny proces (zgodny z lyellistyczno-darwinowskim obrazem wiata) rzeczywicie ma miejsce? Czy drewno nie zgnije czciowo, zanim zdy skamienie (il. 5)? Aby taki stopniowy proces kamienienia mg nastpi, konieczny jest stay dopyw krzemianw (mineraw). Popi wulkaniczny dostarcza krzemianw w duej iloci. Z tablicy informacyjnej w Yellowstone wynika, e po silnym wy buchu wulkanu nastpowao potne osunicie ziemi. Zastanowio mnie od razu, e mimo tak radykalnych przeksztace terenu, wypitrze i zapadni, drzewo wci znajduje si na pierwotnym miejscu, na zboczu gry, tak jak 50 000 000 lat temu, jak gdyby w pobliu nie zaszy adne zmiany. Z dalszego opisu dowiadujemy si, jak mieszanina popiou, wody i piasku pogrzebaa pradawny las. Jest to jasne i dobrze pasuje do katastroficznego sce nariusza! Dziki temu krzemiany mogy w ogle przenikn do wntrza drzewa, zanim zdyo zgni. Krzemionka wypenia komrki i tak powsta kamienny las. Tylko czy mieszanina popiou, wody i piasku moga utrzyma si w grach do dugo, eby cay ten proces zdy zaj? Czy drzewo nie roso raczej na rwninie w tropikalnym klimacie? Czy nie byo tak, e najpierw huragan powyry wa z korzeniami i poama drzewa, pniej nastpi potop i dopiero w tych oko licznociach pnie zostay szybko zaimpregnowane pod cinieniem mocno zmineralizowan wod? Wreszcie potne pknicia i przesunicia skorupy ziemskiej, jakie miay miejsce podczas potopu, mogy wynie ten teren na wysoko, na ktrej drzewa nie mogyby przey. Jak to si jednak ma do pnia drzewa w Blue Mountains? Natychmiast wida istotn rnic: jednolicie zabarwiony pie, na ktrego przekroju nie wida ad nych soi, wymaga innego wyjanienia. Przed globalnym potopem, czyli zgodnie z oficjaln chronologi, w wilgotnym i ciepym karbonie (390 000 000-290 000 000 lat temu), na Ziemi rosy zupenie inne ni dzi drzewa. Lasy, z ktrych powsta

W oda Piasek

5. Kamienienie drzewa. Uwaa si, e w procesie sylifikacji (krzemienienia) drzewo, komrka po komrce, przez dugi czas zamienia si w kamie. Pie musi zosta pogrzebany pod bogat w mineray warstw popiow i pod w o d ktra bdzie nanosia w ci nowe mineray (krzemiany) do wntrza w szystkich komrek. Czy zanim dotr do nich mineray, drzewo nie ulegnie rozkadowi?

Woda Popi Rozpuszczone krzemiany M u

Pie drzew a

24

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

wgiel kamienny, skaday si w wikszoci z drzewiastych widakw, a ich kora miaa bardzo charakterystyczn faktur. Dlaczego nie ma ich dzisiaj? Dlaczego cay ekosystem zosta pogrzebany? Pierwsze drzewa iglaste pojawiy si podobno dopiero pod koniec karbonu. W muzeach czsto mona spotka skamieniae pnie drzew. Fossil Grove w Glasgow wyglda jak prawdziwy las skamieniaych pni. Ale pozory myl mamy tu (i nie tylko tu) do czynienia z klasycznym przykadem mylnej interpreta cji. W tym wypadku, podobnie jak w opisanym wyej, mamy do czynienia nie ze skamieniaym drzewem, lecz z jego form. Drzewiaste widaki skaday si z cienkiego centralnego cylindra, ktry po czony by z kor tylko na czubku pnia. Pomidzy tymi dwiema czciami pie by pusty. Potny kataklizm poama drzewa, oderwa korony lub nawet czci pni.

6. Pradziejowe drzewa. Drzewiaste widaki (lepidodendrony) tworzyy gwn cz biomasy lasw karboskich. Do grupy tej nale te sigillarie. Rekonstrukcja pokazuje, e drzewa te byy puste w rodku. Centralny cylinder czy si z kor na szczycie pnia (epidodendron) albo w gaziach (sigillaria). Odkryta w 1886 roku w Piesberg koo Osnabr ck dolna cz pnia sigillarii (z prawej u dou) nie jest wic skamieniaym drewnem, tylko odlewem powstaym w wyniku wypenienia przestrzeni midzy rdzeniem i kor piaskowo-glinianymi osadami, ktre stwardniay, tj. skamieniay. Odlew wyglda tak, e mona odnie mylne wraenie, i mamy do czynienia ze skamieniaym drewnem.

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

25

7. To skamieniae drewno z Madagaskaru ma wedug oficjalnej nauki 90 000 000 lat. N a przekroju nie wida soi, drewno bowiem nie skamieniao - wypeniony zosta tylko pusty pie (z kolekcji skamielin autora).

Teraz pie by od gry otwarty, za kora stanowia tylko otoczk. Pust przestrze podczas potopu szybko wypeni naturalny beton (mieszanka krzemianw i/lub wapnia z piaskiem) (il. 6). Dlatego wiele skamieniaych drzew - np. te na urwi stych wybrzeach Nowej Szkocji w Kanadzie - to w zasadzie czysty piaskowiec. Kora ulega rozkadowi i pozosta tylko skalny blok, ktry wyglda jak drzewo, z odcinitym na powierzchni negatywem kory. Podobnie mona wyjani poziome pooenie skamieniaego pnia drzewa, ktry znalazem w twardej warstwie wapienia na pnoc od Moab w stanie Utah (fot. 25). Czy najpierw skamieniao drzewo, czy te wczeniej otaczajcy je mu zamieni si w wapie? Czy postpujce twardnienie muu nie utrudniao dopy wu mineraw do drzewa? A moe raczej oba te procesy przebiegay jednocze nie i w dodatku szybko? Wyranie wida, e masa piaskowcowa, pierwotnie pla styczna i elastyczna, wypenia drzewo od razu, a nie odkadaa si stopniowo, milimetr po milimetrze, brak jest bowiem warstwowania. Z tych podanych powodw na zdecydowanej wikszoci skamieniaych drzew w ogle nie wida soi (il. 7), a sposb, w jaki skamieniay, nie stanowi zagadki. Wydaje si te jasne, e musiay by to procesy szybkie, zachodzce w drama tycznych okolicznociach. Podobnie mona rozwiza inny niechtnie dyskuto wany problem. Nie tylko w Nowej Szkocji skamieniae pnie drzew przecinaj wiele warstw geologicznych, ktre licz sobie pono miliony lat. Czy to moliwe, by drzewo zachowao si na tyle dugo, eby powoli skamienie (fot. 8)? Czy to moliwe, e 76 poziomw kolejnych warstw o gruboci 4700 m na wybrzeach Nowej Szkocji odpowiada 76 lasom, ktre rosy w tym samym miejscu (Credner, 1912, s. 470)? To bardzo mao prawdopodobne. Wyjanienie jest nastpujce: fale potopu pogrzebay poamane pnie drzew w naniesionych przez wod war stwach muu i piachu, te za rnie si poukaday - wzdu i w poprzek, ale najczciej cikim korzeniem w d.

26

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

8. Pie drzewa. To liczce sobie rzekomo 30 000 000 lat drzewo (oligocen), skamieniae wraz z korzeniami, znaleziono we Fremont County (Wyoming). Nie wyroso ono jednak w tym miejscu. Zostao przyniesione z masami bota przez powd i ustawione pionowo w przypominajcym moren zou. Na tym obszarze nigdy nie doszo do zlodowace, poza tym epoka lodowcowa nastpia duo pniej. Wielometrowa warstwa osadw powstaa zaledwie w kilka godzin. Z jednej strony grubo warstw skalnych nie wiadczy o tym, e powstaway przez dugie lata, z drugiej za moreny nie dowodz epoki lodowcowej. Oba te zjawiska s wiadectwami katastrofalnej powodzi.

Podobny proces mona byo zaobserwowa w 1980 roku podczas wybuchu wulkanu Saint Helen w stanie Waszyngton. Pnie drzew zepchnite do jeziora Spirit ustawiy si pionowo i wyglday, jakby rosy tam in situ. Masy bota i popiou prdko je pogrzebay. Jeli doda do tego szybkie stwardnienie tych warstw, oka e si, e sytuacja wyglda znajomo. Gdyby geolodzy z dalekiej przyszoci nie wiedzieli o wybuchu wulkanu, o byskawicznie powstaych warstwach skalnych, zgodnie z dogmatami lyellizmu i darwinizmu, mwiliby, e wytworzyy si w cigu milionw lat (il. 8). Caa wyyna Kolorado przed 70 000 000 lat bya pask rwnin skadajc si z wielu warstw osadw naniesionych przez wod i wiatr, jeszcze zanim zacz si proces fadowania. Dinozaury - w wikszoci zwierzta wodne i botne - a take ryby, wie i krokodyle nie zostay pogrzebane na wysokoci 2000 m. Podczas potopu znajdoway si na poziomie morza. Po potopie rwniny wypitrzyy si w gry i wyyny. Dlatego rzadko obok szkieletw dinozaurw znajduje si pozo staoci po ludziach i ssakach. S jednak wyjtki.

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

27

Dowd na wspistnienie
Prowadzeni przez Carla Baugha, po omiu godzinach jazdy samochodem, dotarlimy do poudniowo-wschodniego Utah, celu naszej wyprawy. Miaem na dziej, e znajd tu niepodwaalny dowd na wspistnienie dinozaurw i ludzi. Skoro w bardzo dawnych czasach czowiek narysowa dinozaura, to musia go widzie na wasne oczy. Dzi wydaje si nam, e wiemy, jak wyglday te prehistoryczne olbrzymy, bo naukowcy zrekonstruowali je na podstawie znale zionych koci. Nikt z nas nie widzia jednak ywego dinozaura. Odkd znamy wygld zewntrzny tych gadw? Wielkie koci ludzie znajdowali od zawsze. Prawdopodobnie pierwsza praca opisujca takie znalezisko zostaa napisana w 1676 roku przez dziekana Oksfordu Roberta Plota. Pocztki rekonstrukcji dinozaurw datuj si jednak dopiero na rok 1822. Wtedy to wiejski lekarz Gideon Mantell (1790-1852) zbada odkryte w Anglii zby iguanodonta i napisa rozpraw (po cztkowo ostro krytykowan) o iguanozbowcu, ktry mia by gadem, a nie ssakiem. Po wielu kolejnych odkryciach i publikacjach w 1841 roku, na pierwszej konferencji towarzystwa naukowego w Plymouth, dr Richard Owen (1804-1892) zaproponowa, eby iguanodonta, megalozaura i hyleozaura obj wspln na zw: dinozaury (straszliwe jaszczury). Znany ju wwczas cetiozaur zosta przez Owena zaliczony do krokodyli. Dopiero w 1854 roku, zgodnie ze wskazwkami Owena, wykonano z betonu, kamienia i ceramiki podobizny dinozaurw i udo stpniono je publicznoci. Przedstawiay one jednak dinozaury - wbrew temu, co si dzisiaj sdzi - jako czworonogi. Mona std wycign wniosek, e nasze dzisiejsze wyobraenia o dinozau rach powstay dopiero 150 lat temu, zatem naprawd stare realistyczne podobizny wiadcz o tym, e artysta widzia swj model na wasne oczy albo skd zna jego wygld. To niezaprzeczalnie potwierdzaoby, e dinozaury i ludzie yli jed noczenie. Czy taki dowd istnieje? To pytanie zadawaem sobie, zjedajc stromo do kanionu w parku narodowym Natural Bridges. Nazwa parku pochodzi od trzech naturalnych mostw z piaskowca liczcych sobie 250 000 000 lat. Naszym celem by Kachina Bridge, drugi co do wielkoci most w parku, szeroki na 63 i wyso ki na 64 m. Czy taki naturalny most mg przetrwa miliony lat? Czy skalne mo sty istniay ju przed wypitrzeniem wyyny Kolorado przed 70 000 000 lat? Po stworzonym przez natur wielkim mocie w najbliszej okolicy (czy wrcz pod nim) powinno pozosta mnstwo wikszych i mniejszych odamkw. Gdzie si podziay? Zostay zabrane przez potok, w ktrym woda siga kostek, i zaniesione w gb pustyni? Ale nawet w dolnym biegu potoku nie znalazem adnych istot nych pozostaoci. Za to na cianach kanionu jest wiele ladw wody. ciany zbu dowane s z piaskowca o krzyujcych si warstwach (taki efekt powstaje np. wtedy, kiedy mieszanin piasku i wody szybko wieje si do jakiego pojemnika, np. do akwarium; gdyby doda do tego troch wapna albo cementu, powstanie i to bardzo szybko - piaskowiec krzyowo warstwowany). Wyranie pyny tdy, podobnie jak w parku narodowym Canyon de Chelly w Arizonie, ogromne masy

28

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

wody. Tylko kiedy to byo? W zasadzie w caej zachodniej czci USA prawie zupenie nie ma zerodowanych mas skalnych. Czy z tego pustynnego dzi ob szaru zostay one usunite przez mae potoki, czy te raczej przez wielkie masy wody? Kiedy caa wyyna Kolorado zostaa wypitrzona z poziomu morza na obec n wysoko, powstay doliny, gry i kotliny. Woda morska zostaa zamknita w nieckach i wyniesiona na wysoko 2000 m. Pniej spyna, tworzc wodo spady i znoszc wszystko na swojej drodze. Jeziora utworzone podczas wypi trzania si gr nagle si oprniy i woda wyrya gbokie rynny w twardniej cych osadach. D latego praw ie w szystkie ciany kanionw w ygldaj jak wypolerowane. Powoli wrzynajce si w ska rzeki, niosce niewielkie masy wody, zostawiyby inne lady, przypominajce lady po pile. Po wypitrzeniu wyyna Kolorado staa si sucha i jaowa. Woda w nieckach musiaa pochodzi z poziomu morza - to na tej wysokoci byo wwczas wilgot no, rosy palmy, sekwoje i inne roliny tropikalne. W takim rodowisku na wyso koci poziomu morza yy miliony dinozaurw. Zmiana warunkw z subtropikal nych w pustynne nie moga nastpi powoli, prawie niezauwaenie, bo wwczas wielkie iloci wody nie wypeniyby ogromnych niecek i nie mogyby spowodo wa takiej niesamowitej erozji. Geolodzy potwierdzaj, e cay obszar zosta wy niesiony w gr. Poszczeglne obszary ich zdaniem wypitrzay si w rnych okresach. To wyobraenie jest jak najbardziej suszne i zasadniczo zgadzam si z pogldami geologw. Pozostaje jednak pytanie, kiedy to nastpio? Jeszcze wa niejsze jest, by ustali, czy by to proces powolny, czy te szybki. Gdyby zapo mnie o wprowadzonych przez Lyella i Darwina urojonych epokach, wiek Ziemi zmalaby - skurczyby si, tak jak kurczy si rozcignita gumka, kiedy pucimy jej jeden koniec. Niektre dinozaury mogy przey taki niewyobraalny kataklizm na wzgld nie rwnomiernie wyniesionych obszarach. Nie miay jednak szans na przetrwa nie, bo podobnie jak sekwoje w grach Yellowstone znalazy si w zimnym, nie przyjaznym rodowisku. Problemem tych wielkich gadw by krwiobieg niektrzy naukowcy sdz, e zwierzta te musiay mie drugi misie sercowy (BdW, 3 maja 1999) - zatem dua wysoko i rozrzedzone powietrze oznaczay dla nich mier. Dlatego dinozaury nie zamieszkiway gr ani wyyn, cho dzi znajdujemy tam ich koci.

W parku narodowym Natural Bridges znajduj si rysunki naskalne wykona ne przez prehistorycznych Indian Anasazi. Nikt nie wie, kim waciwie byli, skd przyszli i co si z nimi stao, bo zniknli bez ladu. Dotarlimy do celu. Rezultat przeszed moje oczekiwania. Rysunki wielkoci 2 na 3 m, znajdujce si jakie 3 m nad ziemi, przedstawiaj dwch typowych Anasazi. Nikt nie wtpi w auten tyczno tych rysunkw. Tu obok jednak przedstawiono dinozaura przypomina jcego apatozaura (wczeniej zwanego brontozaurem), cho ze zbyt dugim ogo nem. Mgby to by diplodok, ktry osiga dugo 27 m.

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

29

Ju samo to przedstawienie robi wraenie, czekaa nas jednak jeszcze jedna niespodzianka: obok znajduje si troch mniejszy i pocztkowo trudno rozpozna walny stegozaur. Niesamowite: wsplny portret dwch ludzi i dwch dinozau rw! Wedug oficjalnej chronologii stegozaur y w tym samym czasie co diplo dok, 150 000 000 lat temu. Stegozaury osigay dugo okoo 7 m. Czyby rysu nek oddawa nawet waciwe proporcje? Oba dinozaury zostay zidentyfikowane dopiero w latach 1877-1878. Jest to w kadym razie jednoznaczny dowd wiadczcy przeciwko teorii D arw ina-zgodnie z n i czowieka od dinozaura dzieli co najmniej 60 000 000 lat. Tylko czy rysunek jest autentyczny? Moe kto pniej dorysowa dinozaury obok postaci Anasazi? Pierwsi mieszkacy pojawili si na tym terenie midzy 700 a 1500 rokiem n.e. Jeeli rysunki pochodz z tego okresu, ich wymowa jest jednoznaczna. Jak pamitamy, rekonstrukcje dinozaurw to dopiero produkt na szej epoki. Kiedy odwiedziem Indian Nawaho w pobliu Tuba City (Arizona), potwier dzili, e istnieje wiele starych naskalnych rysunkw dinozaurw. Opowiedzieli te swoj wersj mitu stworzenia wiata. Na pocztku bogowie mieli stworzy Nawahw i dinozaury i yli razem. Zapytaem, jak dugo istniej wic Nawahowie - od 150 000 000 czy dopiero od kilku tysicy lat? Do Ameryki Indianie przywdrowali przecie stosunkowo niedawno. Jakkolwiek byo, rysunki naskalne mog by stare, ale prawdopodobnie nie da si ustali daty ich powstania. Natomiast w wypadku rysunkw Anasazi rzecz przedstawia si inaczej: pokrywa je ciemny nalot, ktry Amerykanie nazywaj desert varnish (pustynny werniks). Kady, kto by na wyynie Kolorado, widzia ten naturalny werniks - cienk, byszczc, niebiesko-czarn warstewk tlen kw elaza i magnezu (fot. 10). Geolodzy zgodni s co do tego, e pustynny wer niks powstaje bardzo powoli. W swojej ksice Pages o f Stone (Kamienne stroni ce) Halka Chronik pisze tak: Pustynny werniks powstaje powoli, trwa to setki lat. Wytwarzaj go stopniowo przesikajce przez kamie mineray albo zawarty w pyle rozpuszczalny materia, ktry woda deszczowa rozprowadza kolejnymi cienkimi warstwami po powierzchni skay (Chronik, 1988, s. 1). Wane jest tu stwierdzenie, e trzeba wiekw, aby powsta w werniks. W wy padku rysunku Anasazi jest on chroniony przed deszczem przez skalny nawis. A zatem czy ten pustynny werniks, ktry bardzo grub warstw pokrywa wszyst kie cztery postacie, nie jest szczeglnie stary? Niemoliwe te wydaje si, by do uznanych za autentyczne rysunkw Anasazi dinozaury dodano pniej. Albo wszystkie rysunki powstay niedawno, czemu przeczy obecno nalotu, albo te wszystkie s stare i tym samym autentyczne. Waciwie chodzi tylko o to, by ustali, czy pustynny werniks ma nie mniej ni 150 lat - i ten warunek, zgodnie z nasz geologiczn wiedz, zosta speniony. Mona zatem uzna za dowiedzione, e artysta namalowa dwa rne dinozaury, ktre widzia na wasne oczy. A wic dinozaury i ludzie w tym samym czasie. Tylko kiedy? Anasazi jak ju wspo mniaem - t o lud yjcy midzy 700 a 1500 rokiem n.e. Czy dinozaury yy jeszcze

30

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

w tym okresie? Jeeli odrzucimy twierdzenie, e wyginy pod koniec kredy, pad nie najwaniejsza podpora teorii ewolucji, a wraz z ni przekonanie o dugoci dziejw Ziemi. Te rysunki naskalne najwyraniej nie s przypadkiem odosobnionym. Istnieje jeszcze przynajmniej jeden rysunek pokryty pustynnym werniksem. Profesor Vine Deloria z University o f Colorado w Boulder pisze o ekspedycji, ktra w padzier niku i listopadzie 1924 roku badaa Havasupai Canyon w pnocnej Arizonie (De loria, 1995, s. 224). Ekspedycj kierowali Samuel Hubbard, kustosz dziau arche ologicznego m uzeum w O akland, i C harles W. G ilm ore, kustosz dziau paleontologii krgowcw w United States National Museum. Wedug raportu z eks pedycji, przechowywanego w Peabody Museum na Harvardzie, naukowcy zna leli rysunek przedstawiajcy dinozaura (Hubbard, 1924, s. 9), a niecae 5 m dalej mamuta razem z czowiekiem. W czasach dinozaurw yli nie tylko ludzie, lecz take wielkie ssaki, co po twierdzaj genetyczne badania znalezisk (Natur, 392/1998) i co przeczy do gmatom teorii ewolucji.

Dinozaury i Nawahowie yli w tym samym czasie


W okolicach Tuba City w pnocnej Arizonie widziaem wiele skamieniaych ladw dinozaurw. Znajduj si one na terenie rezerwatu Nawahw. Ten paski teren dosownie usiany jest skamieniaymi odciskami ng rnych dinozaurw. Z twardej, ale cienkiej warstwy skalnej wystaj te pojedyncze skamieniae ko ci. Zastanawiajce, e wszystkie lady znajduj si na powierzchni ziemi. Nikt nie usuwa std adnych warstw, osunicia zboczy te tu si raczej nie zdarzaj. Miaem wraenie, e te lady znajduj si tam od zawsze. Po 150 000 000 lat tyle pono licz - nie powinno by po nich znaku, zwaszcza e caa pyta skalna zachowaa si w stanie nienaruszonym. Pamitam, jak podczas podry przez Australi w Sydney Morning Herald przeczytaem doniesienie o odkryciu cieki dinozaurw. cieka znajduje si na zachodzie kraju, na wyynie Kimberley, ma 80 km dugoci i skada si z wielu tysicy skam ieniaych ladw. Czy tak duga cieka m ogaby przetrwa 150 000 000 lat pomimo dziaania czynnikw erozyjnych? Podobnie, cho w mniejszej skali, wyglda obszar na terenie rezerwatu Na wahw. Po obejrzeniu ladw zapytaem swojego indiaskiego przewodnika Willyego, czy znajduj te skamieniae lady ludzkich stp. Bez sowa odwrci si i zaprowadzi nas - moj on, crk i mnie - w miejsce, gdzie znajdowa si odcisk ludzkiej stopy czy raczej buta. Pojedynczy odcisk to adne wiadectwo mg tu si pojawi przypadkiem. Willy jednak opowiedzia nam, e metr dalej znajdowa si drugi odcisk z widocznymi picioma palcami, ale jakie pi lat temu zosta przez kogo wycity ze skay. Nasz przewodnik na wasne oczy widzia wiele ludzkich ladw, jednak wikszo z nich zniszczyli robotnicy, ktrzy budo wali poblisk autostrad. Zaczem przeszukiwa najblisz okolic i znalazem

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

31

wiele podobnych ladw. Cz miaa ukad regularny - znajdoway si w odle goci kroku jeden od drugiego. Czyby to te by przypadek? Moja kwerenda biblioteczna pokazaa, e w okolicy znaleziono wiele ladw stp ludzkich, co udokumentowali midzy innymi Paul O. Rosnau, J. Auldaney, G. Howe i W. Waisgerber (1990). Z raportw wynika, e w tych samych war stwach geologicznych znajdowano te skamieniae lady ssakw. A przecie we dug teorii ewolucji w czasach dinozaurw yy tylko mae, prymitywne ssaki wielkoci szczurw. Dopiero nisza ekologiczna, ktra powstaa po gwatownym wyginiciu olbrzymich gadw, pozwolia ssakom si rozwin. Dlatego znaleziska, ktre dowodz, e wiksze ssaki yy w erze dinozaurw, w okresie redniowiecza Ziemi, s odrzucane i traktowane jak bajki. Jednak w Glen Rose (Teksas) znaleziono siedem odciskw ap wielkiego kota - tygrysa szablozbego? - w tych samych warstwach geologicznych co odciski dinozau rw. Te i podobne znaleziska spotkay si z gwatown krytyk Glena J. Kubana (1992), ktry swj artyku opublikowa te w Internecie. Zdaniem Kubana odci ski rzekomo ludzkich stp to po prostu lady trjpalczastych dinozaurw, ktre ulegy erozji. Trudno zaprzeczy, e w ten sposb mog powsta formy zarysem bardzo przypominajce ludzk stop. Nie da si jednak w ten sposb wyjani, skd wobec tego wida nie tylko zarys, ale take na przykad odcisk jednego, kilku lub nawet wszystkich palcw (zdjcia w: Zillmer, 1999). To chyba za wiele jak na przypadek, zwaszcza e takich ladw jest duo i w dodatku ukadaj si w regularny wzr - s od siebie oddalone na dugo kroku. W Ameryce istnienie skamieniaych ladw ludzkich stp, ktrych wiek szacu je si na 150 000 000-600 000 000 lat (a wic przypuszcza si, e pochodzz okresu staroytnoci Ziemi, sprzed ery dinozaurw), zostao udokumentowane w wielu stanach. Tego typu skamieniaoci odkryto w Kentucky i opisano w 1938 roku (Science News Letter, 10 grudnia 1938, s. 372). O podobnych znaleziskach w Mis souri w American Journal of Science and Arts (5/1822, s. 223) pisali Henry Schoolcraft i Thomas Benton. Science News Letter z 29 padziernika 1938 roku (s. 278 n.) zamieci artyku pod tytuem Human-Like Tracks in Stone are Riddle to Scientists (Skamieniae lady stp przypominajcych ludzkie stanowi zagadk dla naukow cw), ktry informuje o dalszych odkryciach w Pensylwanii. W 1983 roku Moskowskije Nowosti (nr 24, s. 10) doniosy o znalezisku w Turkmenii: w skale liczcej 150 000 000 lat odkryto odcisk stopy - rzekomo ludzkiej - tu obok ladu ogromnego trjpalczastego dinozaura. Profesor Amannijazow, czonek korespondencyjny Turkmeskiej Akademii Nauk, przyzna, e odcisk przypomina lad ludzkiej stopy, nie uzna jednak go za dowd na wspist nienie ludzi i dinozaurw.

Przemieszane szcztki
Jeeli ludzie i dinozaury yli w jednym czasie, powinno si znajdowa razem ich skamieniae koci. Takie przypuszczenie jest uzasadnione. Trzeba jednak

32

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

pamita, e dinozaury zamieszkiway prawdopodobnie bagna, jeziora i ich brze gi. Dobrym przykadem jest bogaty w znaleziska ladw dinozaurw obszar roz cigajcy si na poudniowy zachd od Dallas i sigajcy Eagle Pass na granicy meksykaskiej. Glen Rose, ktre w jurze znajdowao si na wschodnim kracu tego bagnistego terenu, w kredzie zostao cakowicie zalane przez wod (il. 9), dlatego nie znajduje si tam adnych modszych ladw dinozaurw, tylko licz ce okoo 140 000 000 lat. Kiedy wic obszar ten, ktry teraz ley 200 km w gb ldu, graniczy z Atlantykiem. Cay pas zachowanych skamieniaoci by zatem w jurze miejscem odkadania si przybrzenych osadw Atlantyku. Znajdoway si tu bagna, nie byo wic sprzyjajcych warunkw dla ludzi. Dlatego te szczt ki ludzkie rzadko znajduje si razem z komi dinozaurw, podobnie jak z komi krokodyli. W pobliu Moab znaleziono szcztki prehistorycznych ludzi. Prace wykopa liskowe prowadzi tam Joe Taylor, ktry kierowa te badaniami skamieniaoci dinozaurw w Kolorado. Okoo 15 m pod powierzchni ziemi znaleziono frag menty ludzkiego szkieletu. Znajdoway si w piaskowcu Dakota - warstwie,

Kanada

Ameryka Pnocna

m m Ld Jura Morze (210 000 000-140 000 000) Kreda (140 000 000-65 000 000)

9. Rozkad ldw i mrz. Mapy Ameryki Pnocnej pokazuj, e nieumiejcym pywa dinozaurom nie byo atwo przedosta si z kontynentu na kontynent. Krzyykiem zaznaczono miasteczko Glen Rose, ktre w jurze znajdowao si na skraju Atlantyku (z lewej). Znaleziono tam liczne lady dinozaurw, a obok nich odciski ludzkich stp. Na poudniowym zachodzie USA (najwiksze zagszczenie w Kolorado) szkielety i skamieniae lady dinozaurw wystpuj szczeglnie czsto. Obszary te znajdoway si na skraju jurajskiego morza kontynentalnego. W kredzie (z prawej) zostay w wikszoci zalane, dlatego te pozostaoci z tego okresu znajduje si bardzo niewiele. Z map jasno wynika, dlaczego w pewnych rejonach znajduje si skamieniae koci dinozaurw, a w innych nie (za: Carlson, 1993).

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

33

w ktrej napotyka si jurajskie skamieniaoci dinozaurw. W piasku zawieraj cym zwizki miedzi odkryto koci czterech osobnikw (Taylor, s. 62). Maj one dzi kolor szmaragdowozielony, std nazwa malachitowy czowiek (fot. 14). Czy jest to tylko niezwyky, odosobniony przypadek? Nawet jednak jedno auten tyczne odkrycie dowodzioby ostatecznie, e dzieje Ziemi i ludzkoci wyglday zupenie inaczej, ni sdzilimy albo chcielimy sdzi. W 1862 roku w czasopimie Geologist ukaza si interesujcy artyku. Do tyczy odkrycia ludzkich szcztkw w zou wgla w hrabstwie Macoupin w sta nie Illinois. Znajdujce si na gbokoci 28 m koci, pokryte byy warstw upka grub na 60 cm (Cremo/Thompson, 1997, s. 346): Koci byy pokryte (...) sko rup twardego, lnicego materiau, czarnego jak wgiel. Same jednak byy biae i miay naturalny wygld. Wgiel, ktry w poowie XIX wieku wydobywano w hrabstwie Macoupin, datowany jest na 286 000 000-320 000 000 lat. Kierownik wydziau geologii w Berea College w Berea (Kentucky), prof. W.G. Burroughs, pisa w Berea Alumnus (listopad 1938, s. 46 n.) o:
.. .stworzeniach, ktre na pocztku grnego karbonu chodziy na dwch no gach, miay stopy podobne do ludzkich i pozostawiy lady na play w hrabstwie Rockcastle w Kentucky. Bya to epoka pazw. Zwierzta chodziy na czterech apach albo - rzadziej - skakay, ch stopy w ogle nie przypominay ludzkich. Mimo to w Rockcastle, Jackson i wielu innych miejscach od Pensylwanii po Mis souri yy stworzenia o stopach zadziwiajco przypominajcych ludzkie, i w do datku chodzce na dwch nogach. Autor tych sw dowid istnienia tych stwo rze w Kentucky. Dziki pomocy dr. C. W. Gilmorea, kustosza dziau paleontologii krgowcw w Smithsonian Institution, udao si wykaza, e podobne istoty yy te w Pensylwanii i Missouri.

Naukowcy ustalili rwnie, e ziarna piasku wewntrz odciskw uoone s gciej ni na zewntrz. To efekt dziaania ciaru ciaa na podoe. Najwicej ziaren piasku jest w miejscu pity, tam bowiem nacisk by wikszy ni w przed niej czci stopy. Wiek warstwy geologicznej, w ktrej znaleziono lady, ocenio no na 250 000 000 lat. To oznacza, e ludzie musieliby istnie ju na pocztku ery dinozaurw. W wydawanym w Kraju Saary czasopimie Heimatliche Plaudereien aus Neunkirchen - ktre przesa mi Manfred R. Homig - mona znale tak infor macj: 1908 - Wizyta midzynarodowej komisji naukowej powoanej w celu zbadania prehistorycznej koci ludzkiej znalezionej we wschodnim zou Braun (pokad 2, chodnik 3). 1909 - Przekazanie znaleziska ze zoa Braun do pruskiego muzeum pastwowego w Berlinie (tajne) (1975, s. 40). Ca spraw trzeba byo potraktowa jako tajn, bo 300 000 000 lat temu, w karbonie, ludzie nie mogli istnie. Jeeli jednak wgiel jest owocem globalnego potopu, znalezisko to staje si zrozumiae i mao tajemnicze. Wgiel, podobnie jak wikszo innych ska osadowych, nie byby wwczas prastary. Wrcz przeciwnie, oznaczaoby to, e powsta szybko, w wyniku katastrofy, przed kilkoma tysicami lat. Wystarczy po

34

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

prostu przyj do wiadomoci fakt, e w czasach historycznych Ziemia przeya globaln katastrof... Latem 2001 roku miaa si odby w Wiedniu midzynarodowa wystawa kon trowersyjnych znalezisk. W ramach przygotowa do tej wystawy wraz z dr. Willibaldem Katzingerem, dyrektorem muzeum miejskiego w Linzu, pisarzem Reinhardem Habeckiem oraz Klausem Donem, organizatorem wystaw, podrowalimy po Ameryce Poudniowej i odwiedzalimy rne muzea. Podczas wizyty w prywat nym muzeum w Ica (Peru) dr Javier Cabrera Darquea poinformowa nas o pew nym niezwykym odkryciu w okolicach zatoki Yupanque. Poniewa wci znaj duje si tam rozmaite szcztki dinozaurw, odkrycie skamieniaego gada nad brzegiem morza nie byo niespodziank. Sensacj byo co, co znajdowao si na grzbiecie skamieliny: przytwierdzona do szcztkw dinozaura skamieniaa ludz ka czaszka - jednoznaczny dowd na wspistnienie dinozaurw i ludzi. By moe z tego powodu kto t czaszk odupa (fot. 13).

Folsom i Clovis
W 1998 roku, podczas jednej z wypraw badawczych, po drodze z Salt Lake City trafiem przypadkiem do maego miasteczka Folsom na pnocny wschd od Nowego Meksyku. Miejsce to stao si znane dziki tzw. ludziom z Folsom. W 1926 roku podczas prowadzonych w pobliu wykopalisk obok koci bizonw znalezio no charakterystyczne podwjnie obkowane groty strza. Znajdoway si one jed nak w zbyt starych warstwach geologicznych i oficjalnie nie zostay uznane. w czeni archeolodzy byli przekonani, e na bezludnym kontynencie amerykaskim dopiero 4000 lat temu osiedlili si syberyjscy owcy, ktrzy przebyli Cienin Beringa. Przy takim zaoeniu znaleziska te musiay zosta uznane za faszerstwa. Poniewa (wedug teorii zlodowace) pomost czcy Syberi z Alask mg zo sta zasiedlony dopiero po stopnieniu pokrywy lodowej, dzi jeszcze uwaa si, e ludzie przywdrowali do Ameryki nie wczeniej ni 12 000 lat temu. Moe jednak ludzie przybyli do Ameryki wczeniej, na odziach, albo moe istniay inne ldowe pomosty czce kontynenty? Nie tylko jednak w Folsom znaleziono lady prehistorycznych myliwych. Niedaleko Clovis w stanie Nowy Meksyk odkryto tzw. myliwych z Clovis. Rw nie to znalezisko traktowano pocztkowo jako faszerstwo, bo wydawao si zbyt stare. Dzi jednak mwi si ju o kulturze Clovis i spr dotyczy tylko prawido wego jej datowania. W Patagonii bowiem, a wic na najdalszym poudniu Ame ryki Poudniowej, te natrafiono na lady myliwych z Clovis liczce 10 500 lat (Cremo/Thompson 1997, s. 191). Ci koczownicy musieliby w icw cigu 1500 lat przewdrowa kontynent amerykaski od kraca pnocnego a po poudniowy, a przy okazji wytpi ponad 70% ssakw yjcych w Nowym wiecie, takich jak np. wielbdy i konie, ktre wymary w tym okresie. Uwaa si, e to masowe wymieranie byo efektem koca epoki lodowcowej. Pytanie jednak, czy zwierzta wymieraj pod koniec epoki lodowcowej, czy raczej na jej pocztku? W Ameryce

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

35

Pnocnej zlodowacenie sigao maksymalnie na poudnie od Wielkich Jezior. Czy wic zwierzta nie mogy si przystosowa - cho wedug teorii ewolucji powinny - do wikszej przestrzeni yciowej i lepszych warunkw klimatycznych po ustpieniu lodowca? Zwaszcza e wczeniej jako przystosoway si do ocho dzenia klimatu. Alexandre Dorozynsky wskazuje na podobiestwa midzy paleolitycznymi narzdziami krzemiennymi z poudniowo-zachodniej Europy (kultura solutrejska) i Ameryki (kultura Clovis) (Dorozynsky, 1997, por. Sarre, 1999, s. 83). Czy w paleolicie istniao poczenie ldowe przez Atlantyk? Kultur Clovis dzi po wszechnie si ju uznaje, spr jednak rozgorza na nowo, bowiem w caej Amery ce znajduje si lady ludzi pre-Clovis. Jak podaje Science News (1977, s. 196), na wyspie Santa Rosa - niedaleko wybrzea Santa Barbara - znaleziono paleni sko. Badanie pochodzcego z niego wgla drzewnego przeprowadzone przez Rai nera Bergera z University o f California w Los Angeles wykazao, e ma on ponad 40 000 lat, zostaa przekroczona granica datowania radiowglowego. W El Cedral w meksykaskim stanie Sinaloa w nienaruszonych warstwach, ktrych wiek okrela si na 33 000 lat, znaleziono ludzkie artefakty. Odkryto te koci soni, ktre tymczasem zdyy wymrze na caym kontynencie ameryka skim (Cremo/Thompson 1997, s. 192). W Ameryce dokonano wielu tego typu odkry. Zostaa ona zasiedlona praw dopodobnie duo wczeniej, ni si dotd przyjmowao. Ludzie przedostali si albo przez istniejce wwczas pomosty ldowe, albo na odziach. Potop wyczy ci jednak szczeglnie Ameryk Pnocn, zniszczy te staroytne kultury. Wy pitrzyy si Gry Skaliste, wiele gatunkw zwierzt i rolin znikno, podobnie jak - z nielicznymi wyjtkami - ludzie. Nastpnie prawie cakiem wyludniony kontynent zosta zasiedlony na nowo, prawdopodobnie znowu przez ludzi przy byych na statkach, natomiast trasa przez Cienin Beringa bya tylko drugorzd nym szlakiem. W kadym razie przed globalnym potopem istnia inny wiat, kt ry - j a k si wydaje - uleg cakowitej zagadzie.

Rozmylajc podczas dugiej podry o tym wszystkim, niepostrzeenie zbli ylimy si do Folsom, gdzie w budynku z 1896 roku rzeczywicie zgromadzono spor liczb obiektw, wycinkw z gazet, czasopism i innych publikacji na temat myliwych z Folsom. Spytaem dyrektork muzeum o stare fotografie i lady di nozaurw w okolicy. W odpowiedzi daa mi album ze zdjciami. Ku mojemu zdumieniu wrd niezliczonych ladw dinozaurw zobaczyem wiele odciskw ludzkich stp. Czy rzeczywicie byy to ludzkie lady? Dyrektorka muzeum po wiedziaa, e wiele niewtpliwie ludzkich ladw znaleziono m.in. w okolicach pobliskiego Clayton. Na pnoc od Clayton znajduje si park stanowy Clayton Lake z jeziorem Clayton. Na brzegu jeziora na do niewielkim obszarze odkryto okoo 500 skamie niaych ladw piciu rnych gatunkw dinozaurw. lady z Clayton zachoway si w piaskowcu Dakota i ich wiek ocenia si na 98 000 000-120 000 000 lat.

36

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Znalazem wrd nich odcisk podobny do ladu z Tuba City: czy by to lad buta? Wydawa si jednak zbyt wski. Zauwayem, e po jednej stronie odcisku jest wybrzuszona skaa - wygldao to tak, jakby boto zostao wycinite i dopiero potem stwardniao i zamienio si w wapie. Odcisk (podobnie jak ten z Tuba City) by wielkoci mniej wicej ladu mojej stopy - nr 45. Postawiem wic na nim stop - pasowaa idealnie. Czyby kto, idc po bocie, zachwia si i prbo wa zapa rwnowag? Byem o tym przekonany, bo wybrzuszenie skay odpo wiadao porcji bota wycinitej przez stop. Ale moe te podobiestwa to tylko przypadek? Pojedynczy lad to aden dowd. Czy istniejjeszcze inne? Postawi em lew stop na odcisku i zaczem si rozglda za miejscem dla prawej. Tam, gdzie chciaem j postawi, odkryem na skale ostre wybrzuszenie, do dokad nie odpowiadajce zewntrznej krawdzi mojego buta (tzn. zwajce si w stro n pity). Teraz miaem pewno, e to nie przypadek. Powierzchnia podeszwy bya gadka w przeciwiestwie do nierwnej skay. Jak dugo moe si zachowa w wa pieniu takie ostre wybrzuszenie, wysokie tylko na kilka milimetrw? Poniewa za chowane s na tej samej skale, lady dinozaurw powinny liczy 100 000 000 lat, wybrzuszenie musi by rwnie stare. Moe jednak w gr wchodzi znacznie krtszy okres? Krytycy powiedz, e natura - czynniki erozyjne - uksztatowaa to wybrzu szenie tak, e przypomina zarys buta, cakiem przypadkowo... Nastpny odcisk odkrya moja ona. Znajdowa si przed pierwszym, na trasie przemarszu'. By gorzej widoczny, w poowie ukryty w maej kauy. Ale mia ten sam ksztat i mniej wicej rozmiar mojego buta. Wszystko pasowao: trzy odciski tej samej wielkoci oddalone od siebie dokadnie na dugo kroku. Moja crka Larissa uznaa jednak, e gdzie s trzy, tam znajdzie si i czwarty. Wybraa rkami wod z kauy i naszym oczom ukaza si kolejny wyrany odcisk, o podobnej wiel koci i w odlegoci kroku od trzeciego ladu. Czy by to tylko przypadek? Czy to moliwe, e te lady powstay w wyniku erozji jeden w odlegoci kroku od drugie go? A moe ktry dinozaur mia apy przypominajce buty (fot. 44-53)? Odciski ludzkich butw w czasach redniowiecza Ziemi? Niemoliwe, prze cie ludzie nosz buty od niedawna. Sjednak inne podobne znaleziska. W Fisher Canyon w hrabstwie Pershing (Nevada) w zou liczcym 160 000 000-195 000 000 lat w 1927 roku rwnie znaleziono odcisk buta. Podeszwa odbia si tak wyranie, e wida nawet lady szycia. lady czowieka z okresu redniowiecza Ziemi nie s wic przypadkiem odosobnionym. Take w pobliu Carson City (Nevada) znale ziono odcinite w upku skamieniae lady ludzkich stp zarwno w butach, jak i bez. Na pustyni Gobi dokonano podobnego odkrycia, tym razem w skale liczcej sobie tylko 2 000 000 lat. Nawet ten jednak mody - z geologicznego punktu widze nia - wiek znaleziska to za duo dla ludzi noszcych buty.

Odchody dinozaurw
W 1998 roku Karen Chin z Kalifornii, specjalistka w dziedzinie paleontolo gii, przeprowadzia badania skamieniaych odchodw (koprolitw) tyranozaura.

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

37

Wyniki tych bada wywoay due poruszenie wrd jej kolegw. Znalezione w Seskatchewan w formacji Frenchman koprolity misoernych dinozaurw s (w przeciwiestwie do odchodw dinozaurw rolinoernych) trudne do odr nienia od odchodw prehistorycznych krokodyli i wielkich ryb. Dlatego te, kie dy okazao si, e koprolity tyranozaura nawet w 40% skadaj si z rozdrobnio nych na m ilim etrow e fragm enty koci, w zbudzio to ogrom ne zdum ienie. Tyrannosaurus rex uchodzi dotd za arocznego drapiec, ktry - podobnie jak wspczesne gady - poyka wielkie kaway poywienia, ono za ulegao rozdrob nieniu dopiero w przewodzie pokarmowym. Tyranozaur nie mia zbw trzono wych. Wedug brytyjskiego magazynu naukowego Natur rwnie prehisto ryczni m isoercy mogli mie kam ienie odkowe (gastrolity) suce do rozdrabniania pokarmu, do tej pory sdzono bowiem, e mieli je tylko rolinoercy (Geo, 9/1998, s. 170). Muzea chtnie je eksponuj. Skamieniae odchody kryj w sobie jeszcze jedn tajemnic. Ile czasu potrze buje kupa odchodw, eby skamienie? Dlaczego dzi nie tworz si koprolity? Zadaem sobie te pytania, kiedy w Tuba City obok wielu skamieniaych tropw dinozaurw zobaczyem te ich odchody. Byo ich mnstwo, rozrzuconych po caej okolicy, niektre zostay rozbite przez wandali. M oj uwag zwrcio to, e wszystkie koprolity maj gadk, zaokrglon form. Jak dugo trwa proces ich kamienienia? Ile czasu kupa moe nie zmienia swojego ksztatu? Czy nie byo deszczy albo innych czynnikw erozyjnych, ktre doprowadziyby do zmiany for my odchodw albo do cakowitego ich zniszczenia? Z geologicznego punktu widzenia na powierzchni nie moe dochodzi do powstawania skamielin (z wyjtkiem skamieniania biologicznego, ktrego przy kadem s korale). Zdaniem geologw materia biologiczny musi podlega dzia aniu czynnikw geochemicznych, takich jak cinienie i wysoka temperatura. W modelu lyellistowsko-darwinowskim to dziaanie nie moe mie zasigu wia towego, bowiem wyklucza on globalne katastrofy - np. potop - i, co za tym idzie, szybkie przemiany w skrajnych warunkach. Dlatego odpowied geologw na

10. Powstawanie skamieniaoci. W wyniku globalnych katastrof kontynenty zostay zalane botem. Cz naniesionego materiau szybko stwardniaa, tworzc skay osadowe, w ktrych uwizione zostay szcztki rolin i zwierzt. Zdjcie z prawej obrazuje to na podstawie wspczesnego przykadu - wybuchu wulkanu Saint Helen.

38

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Salt Lake City |

Jezioro

11. Pradziejowe jeziora. Po wypitrzeniu wyyny Kolorado potne masy wody znalazy si nagle na wysokoci ok. 2000 m n.p.m. Powstae w ten sposb wielkie jeziora oprniy si, wypywajc m.in. przez Wielki Kanion. Pozostaa po nich pustynna wyyna.

pytanie o przebieg procesu kamienienia brzmi: jest to metamorfizm regionalny. Oznacza to, e powstawaniu skamieniaoci towarzysz czynniki o zasigu naj wyej regionalnym. Skamieniaoci jednak znajduje si wszdzie na wiecie. Aby powstay, trzeba wic byo nieskoczenie wielu metamorfizmw lokalnych. Tym czasem moe naleaoby raczej mwi, ze wzgldu na to, e znaleziska maj miej sce na caym wiecie, o metamofizmach globalnych, czyli o globalnych katastro fach? To jednak byoby sprzeczne z geologicznym dogmatem Lyella, podstaw naszego obrazu wiata i szacunkowego wieku Ziemi. Zgodnie z teori metamorfizmu regionalnego geolodzy i paleontolodzy s dz, e ciao, ktre ma zamieni si w skamieniao, musi znale si gboko w skorupie ziemskiej. Panujce tam cinienie (efekt nacisku znajdujcych si wyej mas skalnych) oraz wysoka temperatura stwarzaj zdaniem geologw warunki, by zaszed proces skamienienia. Teraz jeszcze tylko skamieniao musi jako wydosta si z tych gbin na powierzchni. Zgodnie z teori metamorfizmu re gionalnego potne procesy erozyjne lub przesunicia tektoniczne mog dopro wadzi do odkrycia skamieniaoci. Czy rzeczywicie wystarczy to, by tysice szkieletw znalazy si na powierzchni (albo tu pod ni) na tak olbrzymim ob szarze, sigajcym od Teksasu po Arizon i od Wyoming po Nowy Meksyk? Trudno w tym wypadku mwi o metamorfizmie regionalnym! Na tym obszarze koci zatopione s w skale obok ladw dinozaurw. Tak wic olbrzymia pyta skalna, ze wszystkimi ladami i komi, musiaaby pogr y si gboko w skorupie ziemskiej i pniej w nienaruszonym stanie powrci na powierzchni Ziemi. Pyta ta ma jednak mniej ni metr gruboci i nawet nie wielkie przesunicia sprawiyby, e by popkaa. Takich pkni jednak nie w i da. Czy wic lady, wraz ze skamieniaymi komi, nie powstay jednak na

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

39

powierzchni Ziemi? Jak ju jednak wspomniaem, nasz naukowy wiatopogld nie zna adnego modelu, adnej teorii, ktra tumaczyaby powstawanie skamie niaoci na powierzchni Ziemi lub tu pod ni. Oczywiste jest przecie, e kamie nienie moe zachodzi tylko przy cakowitym odciciu dopywu tlenu, inaczej bowiem ciaa organiczne ulegyby rozkadowi. Takie warunki zdarzaj si jednak tylko wyjtkowo, a nie normalnie. Zatem podstaw wyniesionego przez nas ze szkoy naukowego obrazu wiata okrelonego przez lyellistyczno-darwinistyczne dogmaty, stanowiaby sytuacja wyjtkowa. I to w dodatku taka, ktra nie moga mie miejsca. Jeszcze raz podkrelam, e aby szcztki dinozaurw albo innych

12. M etamorfizm regionalny. Tablice z objanieniami w parku narodowym Dinosaur pokazuj, ja k powstae w zakolu rzeki (A) cmentarzysko dinozaurw (F) musiao zagbi si na wiele kilometrw w skorup ziemsk (B), eby koci mogy skamienie. W kocu szcztki powrciy na powierzchni (C -E) i jako skamieliny m og by dzi zbierane lub odkuwane (F).

40

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

zwierzt zamieniy si w skamieniaoci, nie wystarczy, e zostan przysypane przez osuwiska ziemi czy warstwy piasku. Taki pogld, wyznawany czsto nie tylko przez laikw, jest, oglnie rzecz biorc, absolutnie bdny. Zwaszcza jeli uzna - zgodnie z teoriami rwnomiernego rozwoju - e zachodziyby jedynie bardzo powolne procesy ewolucyjne. Wbrew konwencjonalnym wyobraeniom powstawanie skamieniaoci musiao przebiega szybko, tak, eby ciaa organiczne nie ulegy rozkadowi (il. 10). Z t myl jeszcze raz krytycznie przyjrzaem si skamieniaym odchodom dinozaurw. Przede wszystkim le one na powierzchni tu obok ladw dino zaurw i skamieniaych koci (fot. 22). Jak to jest wic moliwe, e po liczcej rzekomo wiele kilometrw podry do wntrza Ziemi i z powrotem cigle le obok ladw i koci? Dlaczego nie trafiy gdzie indziej? Czy nie jest tak, e leay tu zawsze, obok ladw? Odwrciem jeden wielki koprolit i przyjrzaem si bliej jego chropowatej powierzchni. Zauwayem, e ziarna wiru lecego obok s te w koprolicie (fot. 21). Ponadto spodnia cz skamieliny to dokadny odcisk powierzchni zie mi znajdujcej si pod ni, ze wszystkimi jej wypukociami i wgbieniami. Wy ranie wskazuje to na to, e dinozaur zaatwi si w tym wanie miejscu, obok swoich ladw. Niemoliwe, eby koprolit w tym miejscu i w takiej formie zna laz si w wyniku metamorfizmu regionalnego. Czy kupka mikkich odchodw przetrwaaby podr w gb Ziemi niesprasowana przez skay? Dlaczego na ad nych z widzianych przeze mnie koprolitw nie ma rys, zadrapa ani innych la dw mechanicznych? Odpowied jest jasna: odchody dinozaurw skamieniay na powierzchni ziemi i zawsze si na niej znajdoway. Nie mogy jednak powsta 150 000 000 lat temu, wtedy bowiem musiayby si znale gboko pod po wierzchni. lady dinozaurw na powierzchni ziemi odnalazem w wielu miejscach na wiecie. Na przykad okoo 37 km na pnoc od Moab (Utah) na grze, z ktrej roztacza si widok na ca okolic, zobaczy mona liczce 150 000 000 lat lady zauropodw (fot. 29). Z kolei na skalnej pycie przy autostradzie nr 279 znajduj si lady dinozaurw, ktre licz pono 200 000 000 lat. Nie trzeba ich byo odko pywa - odkryem je po prostu na pycie skalnej na zboczu gry (fot. 30 i 31). lady dinozaurw 8 km na zachd od Tuba City i 104 km na pnoc od Flagstaff w Arizonie znajduj si na brzegu dawnego jeziora (fot. 23). W chwi li, gdy powstay lady, skaa musiaa by mikka. Moje pniejsze badania do wiody, e rzeczywicie a do tego miejsca mogo siga prehistoryczne jezioro Hopi (il. 11).

Dinozaury zatopione w skale


Na granicy Utah i Kolorado znajduje si park narodowy Dinosaur. Siedemna stego sierpnia 1909 roku znaleziono tu pierwsze koci dinozaurw, wystajce ponad tward skaln powierzchni. Dzi szeroka na 183 i wysoka na 24 m ciana skalna

Ludzie z dinozaurami na wsplnym portrecie

41

znajduje si wewntrz specjalnej hali. W tej stromej cianie zatopione s w skale przemieszane szcztki setek dinozaurw. Skamieniae koci wydobywa si ze skay za pomoc motw pneumatycznych - zwiedzajcy m og to zobaczy. Jak to si stao, e tyle koci dinozaurw znalazo si w tej skalnej pycie cinitych jak sardynki? Tabliczki informacyjne daj jednoznaczne wyjanienie:
Przed wieloma laty meandrujca rzeka spukaa niezliczone zwoki dinozau rw i osadzia je na piaszczystym brzegu. Rozproszenie szcztkw spowodowa prd wody i padlinoercy. Piasek stopniowo pokrywa koci, a utworzy warstw gruboci 2-3 m. Jeszcze duej trwao odkadanie si nad nimi tysicy metrw muu i piasku pochodzcych z jezior. Osady i koci powoli zamieniay si w ka mie. Ruchy skorupy ziemskiej wypchny w gr pasko lece warstwy, a przy bray posta gr. Jednoczenie erozja zacza niszczy wierzchoki tych gr. Po stpujce wietrzenie dotaro w czasach nowoytnych do warstwy, ktra (teraz wysoko wyniesiona) kiedy bya piaszczystym brzegiem. W ten sposb niektre koci znalazy si na powierzchni i mg je odnale Douglas.

Ten opis nikogo nie dziwi. Dlaczego nikt nie zada sobie pytania, jak setki szkieletw dinozaurw mogy przetrwa w caoci mimo dziaalnoci padlino ercw? Dlaczego tyle dinozaurw, m.in. apatozaur, diplodok, kamptozaur, allozaur i kamarazaur, zgromadzio si akurat w zakolu rzeki? Dlaczego uwaa si, e nie mogo to by wynikiem jakiej katastrofy - co atwiej byoby zrozu mie - tylko bardzo powolnego procesu zachodzcego w cigu bardzo dugiego czasu, zgodnie z twierdzeniem Lyella, e Ziemia zmienia si w sposb niezau waalny. Opis z tablicy informacyjnej (il. 12) nie tumaczy, jak powstay skamieniae odchody dinozaurw. Czy takie mikkie twory przetrwayby w nienaruszonym stanie wielokilometrow podr w gb skorupy ziemskiej? Nawet gdyby dino zaury rzeczywicie duszy czas leay pogrzebane gboko w ziemi, ich koci i tak ulegyby rozkadowi. Po prostu nie byby odcity dopyw powietrza, co jest konieczne do zakonserwowania koci. Dlatego te dzi adne zwierz nie ulega skamienieniu. W Afryce miliony zwierzt wymary, nie pozostawiajc po sobie przez miliony lat adnych ladw. Na preriach Ameryki w XIX wieku z okien pocigw zastrzelono miliony bizonw. Ani jedna ko tu nie skamieniaa i nie skamienieje, nie do bowiem, e nie zosta odcity dopyw powietrza, to brak jeszcze innych warunkw geofizycznych: wysokiej temperatury i cinienia.

Chwiejcy si dogmat
Po chisku dinozaur to straszliwy smok. Wskazywaoby to na zwizek smokw z dinozaurami. Podczas wielu wypraw do Azji mojuwag zawsze zwra cay wszechobecne i wielce rnorodne podobizny smokw. Rwnie odzie wikin gw zdobione byy smoczymi gowami. W Pergamon Museum w Berlinie znajduje

42

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

si rekonstrukcja babiloskiej bramy Isztar piknie zdobiona kolorowymi glazuro wanymi cegami. Krl babiloski Nabuchodonozor (okoo 605-562 p.n.e.) kaza wyry na niej nastpujc inskrypcj: Nieposkromione byki i straszliwe smoki umieciem na jej [Isztar] bramie i ozdobiem t bram bogato, aby zachwyci wszystkie ludy . Czy obok byka znajduje si przedstawienie ywego smoka? W kadym razie smoki zdobice bram s tej samej wielkoci co byki. Zosta y przedstawione ze wszystkimi detalami i bardzo realistycznie. Smok, zwany sirrusz, przypomina troch dinozaura: wprawdzie przednie apy ma kocie, ale tyl ne przypominaj apy latajcych dinozaurw. Czy jest to tylko wytwr fantazji? Dlaczego jednak przedstawiono smoka razem z bykiem, zwierzciem istniejcym naprawd? Z tym, e byk ( reem) w tym czasie y jeszcze tylko w Europie, w Me zopotamii zwierzta te ju wymary. Willy Ley (1953), zoolog, napisa: Dla Babiloczykw byo to zwierz z przeszoci; to samo mona powiedzie o sirruszu . Czy zatem przedstawiono istniejce zwierz podobne do nieznanego nam dinozaura? Przytoczone wyej przykady przemawiaj za tym, e ludzie i dinozaury yli w tym samym czasie. Oznacza to, e kilka spraw trzeba na nowo przemyle. Trud no uwierzy, by moga przetrwa pami o wydarzeniach sprzed 65 000 000 lat. A zatem naley wnioskowa, e dinozaury yy jeszcze stosunkowo niedawno i np. jako smoki zasiedliy nasz wyobrani. Oto jak upadaj podstawy teorii ewolucji. Chwia si te zaczynaj gwne filary geologicznej i biologicznej chronologii. redniowiecze Ziemi zblia si do teraniejszoci. Ma to ogromne konsekwencje dla wyniesionego przez nas ze szkoy obrazu wiata. Czas wyginicia dinozaurw to jeden z filarw teorii ewo lucji. Wiek warstw geologicznych okrela si na podstawie zawartych w nich szcztkw rnych dinozaurw. Gdyby te giganty yy stosunkowo niedawno, wiek Ziemi znacznie by si skurczy. Jeeli Ziemia jest modsza, ni si sdzi, ten fakt ma ogromne znaczenie np. dla kwestii warunkw klimatycznych w czasach prehistorycznych i okresach wielkich zlodowace albo geofizycznych rozwaa na temat dryfu kontynentw (o czym bdzie jeszcze mowa).

Rozdzia 2

Galapagos: cmentarzysko ewolucji

Geologiczna chronologia Ziemi nie zostaa ustalona - j a k mona by przypuszcza - na podstawie wynikw nowoczesnych bada naukowych. Zadaj sobie pytanie, ilu z nas zdaje sobie spraw, e obowizujca dzi chronologia powstaa ju w roku 1840... Jaki by stan wiedzy geologicznej w 1840 roku? Znano troch Europ Zachodni (cho nie najlepiej), jeszcze mniej wschodni skrawek Ameryki Pnocnej. Caa Azja, Aftyka, Ameryka Poudnio wa i wikszo Ameryki Pnocnej byy praktycznie nieznane. Jak pionierzy geologii mogli zakada, e ich podziay dadz si zastosowa do formacji skalnych na tych ogromnych obszarach? Te krytyczne uwagi Edmunda Spiekera, przedstawione w referacie wygoszo nym w American Association o f Petroleum Geologists (Cremo/Thompson, 1997), stawiaj pod znakiem zapytania nasz obraz wiata.

Panujca opinia
yspy Galapagos znajduj si okoo 1000 km na zachd od pnocno-zachodniego wybrzea Ameryki Poudniowej i nale do Ekwadoru. Ciekawe, e prawie zupenie nie ma tam ssakw. Archipelag zamieszkuj przede wszystkim liczne gatunki gadw, z ktrych zdecydowana wikszo to gatunki endemiczne, tzn. wystpujce tylko na tych wyspach. Charles Darwin przyby do tej krainy wi olbrzymich i legwanw w roku 1835 na pokadzie statku Beagle. Odosobniony archipelag Galapagos przypo mina laboratorium' - wydawao si, e wiele gatunkw zwierzt i rolin rozwi no si tylko na tych wyspach. Temu zapewne zawdziczamy darwinowsk ide powstawania nowych gatunkw, ktra w cigu dziesicioleci osigna status dogmatu. Wraenia, jakie wywara na nim egzotyczna przyroda, Darwin opisa w wydanym w 1845 roku dzienniku The Yoyage o f the Beagle (Rejs na pokadzie Beagle). W egzaltowany sposb pisze tam, e na Galapagos mona si znale,

44

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

zarwno w przestrzeni, jak i w czasie, bliej wielkiej sprawy, tajemnicy tajemnic - pojawienia si na Ziemi nowych istot . Krlestwo niezdarnych olbrzymich wi i rzekomych pozostaoci po daw nych erach geologicznych, morskie jaszczury i ldowe legwany - wszystko to silnie oddziaao na wyobrani Darwina. Mogo si wydawa, e ycie na Gala pagos rozwijao si osobno, niczym w getcie, dlatego przetrway tu relikty ery dinozaurw (takie jak jaszczury morskie przypominajce mae smoki), niewidziane nigdzie indziej od milionw lat. Dzi na przykad legwan morski yje tylko na Galapagos i nigdzie indziej. Dr Gunnar Heinsohn, profesor na uniwersytecie w Bremie, zauway w Zeitensprunge (4/1995), e: Bliscy krewni legwanw morskich istnieli ju w czasach dinozaurw i wymarli w poowie kredy, przed okoo 100 000 000 lat. Dotychcza sowe znaleziska wiadczyyby o tym, e w trzeciorzdzie (wedug konwencjonal nej chronologii 65 000 000-2 000 000 lat temu) nie byo legwanw m orskich... (Hutchinson, 1992, s. 456). Wydaje si, e te zwierzta wymary jeszcze w erze dinozaurw i przetrway tylko na Galapagos. Potwierdzaby to fakt, e skamieniaoci jaszczurw mor skich znajduje si na caym wiecie w warstwach geologicznych z okresu re dniowiecza Ziemi, natomiast w warstwach modszych dotd ich nie spotkano. Cho odkrycie skamieniaoci potwierdzajcych istnienie gatunku w danym okresie moe zalee od przypadku, to jednak brak odpowiednich znalezisk w warstwach powstaych na przestrzeni dziesitkw milionw lat raczej nie pozwala sdzi, e gatunek ten rozwija si i istnieje po dzi dzie. Pojawia si wic pytanie o wiek archipelagu Galapagos. Opierajc si na przed stawionych wyej rozwaaniach, naleaoby przypuszcza, e istnia ju w erze dinozaurw, tzn. co najmniej od 100 000 000 lat. Z biologicznego punktu widze nia z faktu, e dinozaury i jaszczury morskie yy w tym samym czasie, wynikao by, e wyspy s bardzo stare. Ze statku Glomar Challenger przeprowadzono w dnie morskim odwiert g boki na 1076 m. Odwiert, oznaczony symbolem 504-B, znajduje si na Grzbiecie Kostarykaskim, w pobliu Galapagos. Wiek skorupy oceanicznej oceniono na zaledwie 6 000 000 lat (Francheteau, 1988, s. 118). W 1928 roku W.D. Dali oceni wiek skamieniaoci pochodzcych z wysp Baltra i Santa Cruz, wypitrzonych z morza i uwizionych w lawie, na 3 000 00011 000 000 lat. Z kolei profesor Wyatt Durham w swojej pracy opublikowanej w 1964 roku utrzymuje, e skamieniaoci znalezione w okolicach Cerro Collorado na pnocnym wschodzie wyspy Santa Cruz maj 12 000 000-15 000 000 lat (Balazs, 1975, s. 165). wiadczyoby to o tym, e wyspy Galapagos s stosunko wo mode. W Science wiek najstarszej spord wystajcych ponad powierzchni mo rza wysp oceniono na najwyej 5 000 000 lat; modsze miayby sobie liczy zale dwie kilkaset tysicy (Hickmann/Lipps). M o d y -z geologicznego punktu widze nia - wiek wysp stwarza powany problem: Poniewa legwany morskie wystpuj tylko na Galapagos, nie jest jasne, gdzie ten gatunek mg przetrwa 95 000 000

Galapagos: cmentarzysko ewolucji

45

lat dzielcych wyginicie ich przodkw w kredzie i pojawienie si wysp (Hein sohn, 1995, s. 374). Nasuwaj si tu pewne ciekawe podobiestwa. Jeli przyj, e dinozaury i ludzie yli w tym samym czasie, absurdalne wydaje si przypuszczenie, e dzia o si to ju 100 000 000 lat temu. Podobnie wyglda sprawa Galapagos. Brak skamieniaoci jaszczurw morskich z okresu obejmujcego 90 000 000 lat po zwoli wysun Heinsohnowi nastpujcy wniosek (1995, s. 376):
Skoro gatunek ten istnieje do dzi, niemoliwe jest, by acuch pokole uleg zerwaniu. Dlatego prosta biologiczna logika zmusza nas po prostu do skrelenia brakujcych 95 000 000 lat. Ze wzgldu na legwany morskie z Galapagos rodek kredy trzeba datowa nie na 100 000 000, ale najwyej na 5 000 000 lat. W sp czesne przodkom legwanw z Galapagos dinozaury wymary 95 000 000 lat p niej, ni si obecnie przyjmuje.

Gdyby trzyma si teorii ewolucji, trzeba by zaoy, e przez 95 000 000 lat legwany morskie pyway sobie po Oceanie Spokojnym, dopki nie wynurzyy si wyspy Galapagos. Tymczasem zwierzta te yj wycznie w pobliu wybrzey. Geolodzy prbujjako wypeni t luk w chronologii. Zbyt bolesne byoby bowiem, gdyby synne laboratorium natury i miejsce narodzin teorii ewolucji okazao si przyczyn bdu, gdyby stanowio wrcz dowd przeciwko darwi nowskiej teorii o powstawaniu gatunkw. Geolodzy doszli do wniosku, e odizolowany od wiata archipelag Galapagos istnia ju przed 14 000 000 lat. Znajduje si on w obszarze tektonicznie aktyw nym, nad tzw. gorcym punktem, czyli miejscem, gdzie strumienie magmy z gbi paszcza Ziemi docieraj w poblie litosfery. Litosfera obejmuje zarwno skorup ziemsk, jak i grne czci paszcza ziemskiego, ktre ze wzgldu na swj stan stay tworz jedn cao. Pojawianie si i znikanie wysp Galapagos obrazuje ponisze porwnanie: To tak, jakby blach do pieczenia ciasta (pyt skorupy ziemskiej, powierzchni Zie mi) powoli, ale nieustannie przesuwa nad pomieniem. W ten sposb powstaj acuchy wulkanw: starych, ju wygasych i zatopionych, oraz aktywnych. Cz sto wie si z tym powstawanie wysp, np. Galapagos czy Hawajw (BdW, 16 lipca 1999). Tak wic na tej gorcej blasze zwierzta musiayby przeskakiwa z zatapianych wysp na te, ktre si wanie wynurzaj. Legwany ldowe i wie olbrzymie nie potrafi jednak pywa. Jak wic udao im si przedosta na inn wysp, gdy ta, na ktrej mieszkay, zatona?

Zwierzta, ktre nie pywaj


Na wyspach Galapagos yj wic gatunki zwierzt, ktre nie umiej pywa. Dawniej wie olbrzymie zamieszkiway 11 wysp archipelagu. Te wace do p tony zwierzta rni si ksztatami skorup, co oznacza, e nie mogy po prostu

46

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

kursowa midzy wyspami. Jak te nieumiejce pywa zwierzta przedostay si na wyspy? Czy kiedy midzy wyspami Galapagos istniao poczenie ldo we? Ciekawe, e najstarsze znane szcztki wi olbrzymich pochodz pono z po cztku eocenu (55 000 000-36 000 000 lat temu). Skamieniaoci tego typu znale ziono w USA (Nebraska, Wyoming), Francji, Indiach, Brazylii, Libanie i na Mal cie, a wic na kilku kontynentach. Pytanie, jak zwierz, ktre nie pywa, dostao si na Malt? Pomidzy wymarciem tych kolosw a wynurzeniem si wysp Galapagos mia oby upyn co najmniej 30 000 000 lat. Gdzie w tym czasie yy? Skd, a przede wszystkim jak nieumiejce pywa wie przybyy na wysp oddalon od konty nentu okoo 1000 km? Dryfujc na pniu albo na zielonej wysepce spltanych rolin? Pamitajmy, e woda morska jest sona; co zatem piy? Jak dugo jedno zwierz mogoby przey na samotnym pniu? Czy udaoby mu si wyldowa na maej wyspie porodku wielkiego oceanu? Nawet jednak gdyby dotaro do Gala pagos, nie rozwizuje to kwestii rozmnaania. Biorc to wszystko pod uwag, wgierski zoolog Denes Balazs znalaz nast pujce wyjanienie (Balazs, 1975, s. 169):
...m ogo by tylko dzieem niezwykle szczliwego przypadku, gdyby wie na takiej zielonej wysepce przebyy ocean i rzeczywicie wyldoway na Galapagos. Zniowu musz si odwoa do czasu, ktrego w wypadku Galapagos nie mona mierzy ludzk skal. Kiedy zdamy sobie spraw, e chodzi o miliony lat, okae si cakiem prawdopodobne, e dziki takim niezwykym zbiegom okolicznoci jaka liczba wi przebya ocean.

Podczas wizyty na Galapagos w listopadzie 2000 roku stwierdziem, e na wyspach yj te inne nieumiejce pywa zwierzta: pewne gatunki szczurw, mij, jaszczurek i skorpionw. Przypadek i dugie odcinki czasu wci pojawiaj si w naukowych uzasadnie niach. Pamitajmy, e tak morsk odysej musiao przey wiele wi, tylko to bowiem gwarantuje moliwo rozmnaania. Czy to przekonujce wytumaczenie? Na wyspach Galapagos yj dwa gatunki wielkich legwanw: morski i ldo wy. Ten drugi jest wprawdzie bliskim krewnym legwana morskiego, unika jednak wody. Linie rozwojowe obu gatunkw rozdzieliy si tu, na Galapagos. Mogoby si wydawa, e darwinowska teoria pochodzenia gatunkw znalaza ewidentny dowd: dwa gatunki zwierzt rozwiny si na odcitym od reszty wiata archipe lagu Galapagos. To zrcznie sformuowane, oparte na biogenetyce stwierdzenie o zasadniczym znaczeniu dla caej teorii przez ponad 100 lat byo niekwestiono wane. Nowsze badania z zakresu biologii molekularnej nie potwierdziy go jed nak. Analiza DNA wykazaa natomiast, e linie rozwoju obu gatunkw rozeszy si 20 000 000 lat temu, tymczasem wyspy maj dopiero 14 000 000 lat. Wyod rbnienie si legwanw morskich i ldowych nie mogo mie wic miejsca na G alapagos... (BdW, 15 lipca 1999).

Galapagos: cmentarzysko ewolucji

47

To wanie te zwierzta miay by najlepszym przykadem na powolny prze bieg rozwoju gatunkw w warunkach izolacji. Nowe ustalenia okazay si powa nym ciosem dla gloryfikowanego dotd zoo ewolucji. Gdyby Darwin zna bio logi molekularn i prawdziwy wiek Galapagos, jego pogldy na temat tamtejszej fauny wygldaoby pewnie inaczej. Czy w takiej sytuacji w ogle powstaaby teoria ewolucji (na poparcie ktrej wci brak dowodw)?

Doktrynerskie pogldy
Wyspy Galapagos kryjjednak dalsze niespodzianki. Dawniej na przykad uto samiano miejscowego lwa morskiego z poudniowym lwem morskim (Eumetopias jubata). Gdy jednak Erling-Sievertsen zbada gow lwa morskiego z Galapagos znajdujc si w zbiorach muzeum w Oslo, okazao si, e naley ona do odrbnego gatunku. Na cze Wollebaeka gatunek ten zosta nazwany Zalophus wolebaeki. Lew morski z Galapagos nie pochodzi wic od poudniowego lwa morskiego, lecz raczej od pnocnego, zamieszkujcego Kaliforni. Przez 100 lat w wielu ksikach (ktrych autorzy zawsze powoywali si na wczeniejsze publikacje) powtarzano bdne przypuszczenia na temat lww morskich z Galapagos. Odkrycie Erling-Sievertsena wywoao wrd biologw niemae poruszenie. Z powodu kontrowersyjnych tematw, ktre poruszam, czsto sysz pytanie: czy tak wielu naukowcw moe si od tak dawna myli? W tym wypadku odpo wied jest jednoznacznie twierdzca. Nie trzeba za kadym razem na nowo wy myla koa - naukowcy czsto powouj si na opinie uznanych autorytetw. W ten sposb jednak bdne interpretacje utrwalajsi i rozpowszechniaj. W ko cu kto chciaby polemizowa ze sawnym badaczem, zwaszcza gdyby miao to zagrozi jego karierze naukowej? Wgierski profesor zoologii Endre Dudich w swojej pracy Darwin und die Galapagos (Darwin i Galapagos) (Balazs, 1975, s. 36) pisze tak:
Bogactwo odmian pewnych gatunkw ptakw na wyspach, w poczeniu z ograniczonym zasigiem ich wystpowania, sprowokowao Darwina do rozmy la nad powstaniem ras i gatunkw. Tak pojawi si istotny dla wspczesnej biologii problem gatunkw. Galapagos jest wic kolebk nauki o pochodzeniu gatunkw - tu narodzia si myl, z ktrej rozwina si teoria ewolucji. Tu Dar win wpad na pierwsze, jeszcze niesprecyzowane pomysy, ktre pniej nabray wyraniejszych ksztatw i stay si podstaw teorii, ktra cakowicie zrewolu cjonizowaa sposb pojmowania biologii. Pobyt Darwina na Galapagos to pocz tek nowego, potnego nurtu mylowego.

Trafniej nie daoby si tego sformuowa. O wiele, z geologicznego punktu widzenia, za mode wyspy Galapagos stanowi jakoby naturalne laboratorium ewolucji . S te jednoczenie kolebk fatalnej teorii Darwina. Trudno zmyli pikniejsz bajeczk.

48

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Ldowy pomost
eby wypeni kopotliw luk w historii rozwoju fauny Galapagos, biolodzy wci zadaj sobie pytanie, czy przypadkiem archipelag Galapagos nie by kiedy poczony z kontynentem. Poczenie takie musiaoby by bardzo stare, bo 65 000 000 lat temu, po wymarciu dinozaurw, na kontynentach pojawiy si pierw sze wielkie ssaki, podczas gdy wczeniej istniay tylko mae, wielkoci szczura. Przeciw powstaemu pniej pomostowi ldowemu przemawiaj badania mineralogiczne: Skad chemiczny przebadanych laboratoryjnie prbek ska przede wszystkim brak krzemu - wiadczy o tym, e pochodzca z wielkich g bokoci lawa moga przebi si tylko przez dno oceaniczne. Nigdzie nie zetkna si z granitem, gwnym budulcem kontynentw (Balazs, 1975, s. 163). A jednak jaki pradawny pomost ldowy stanowiby rozwizanie wielu wspo mnianych problemw. atwiej byoby wyjani obecno na poszczeglnych wyspach rnych gatunkw wi oraz legwana ldowego. W ktrym momencie poziom oceanw si podnis i zwierzta, uciekajc przed wod, wspiy si na

13. Galapagos. Archipelag ten mg by kiedy poczony z ldem pomostem (jasne partie), pod warunkiem, e poziom morza by wwczas duo niszy ni dzi. W obrbie Pyty Kokosowej i Pyty Nazca teoretycznie wystpuj ruchy o bardzo zrnicowanych kierunkach (zaznaczono je strzakami); waciwie powinny one te pyty rozerwa. Z kolei w myl teorii tektoniki pyt wyspy Galapagos powinny byy ju dawno znikn w strefie subdukcji .

Galapagos: cmentarzysko ewolucji

49

gry. Ich szczyty to widoczne dzi wyspy. Dno Pacyfiku pomidzy wyspami Gala pagos a ldem staym ley jednak (wedug naszych dzisiejszych wyobrae) za gboko, eby uzna je za niegdysiejszy pomost ldowy. Gdyby jednak zaoy, e poziom morza kiedy by o wiele niszy, mona by przyj, e istnia kiedy pkolisty pomost czcy si na pnocy z Ameryk rodkow (Panama), a na poudniu z Ameryk Poudniow (Ekwador), przez ktry jaszczury i wie mo gy przej such stop (il. 13). T niemieszczc si w naszym obrazie wiata teori przyj K. W. Vinton i inni naukowcy. Trzeba jeszcze tylko odpowiedzie na pytanie, czy - wbrew powszechnej opinii - poziom oceanw by niegdy zdecy dowanie niszy ni obecnie.

Rozdzia 3

Porozrywana tektonika

acuch Andw biegnie wzdu caego zachodniego wybrzea Ameryki Poudniowej i stanowi prawdziwy krgosup" kontynentu. Andy, a take G iy Skaliste, wypitrzyy si szybko dopiero kilka tysicy lat temu, wynoszc w gr zamieszkujcych je ludzi i ich miasta.

Wybrzee na wysokoci tysicy metrw


adacz i podrnik Alexander von Humboldt (1769-1859) wraz z francu skim botanikiem A. Bonplandem prowadzi w latach 1799-1804 dokadne pomiary geodezyjne, mierzy temperatur prdu morskiego, nazwanego pniej Pr dem Humboldta. Humboldt zwrci uwag na kredowobiay pas na skaach Kordylierw. Ten pas to lad dawnej linii brzegowej. Kiedy znajdowa si na poziomie morza, dzi za mona go dostrzec na wysokoci 2500-3000 m n.p.m. Czy cae wybrzee zostao powoli wyniesione w gr, czy te szybko i gwatownie wypitrzone? Podczas podry po Ameryce Poudniowej w latach 1834-1835 Darwin zapi sa w swoim dzienniku: ...ale podziemne siy znowu zadziaay i widziaem dno morza, ktre jest teraz acuchem gr o wysokoci 2134 m ... Cho takie zmiany wydawa si musz niesamowite i niepojte, zaszy one w cigu okresu, ktry w porwnaniu z histori Kordylierw musi si wydawa niedawny; a same Kor dyliery te trzeba uzna za mode, jeli si je porwna z wieloma zawierajcymi skamieniaoci warstwami w Europie i Ameryce (Darwin, 1835). Darwin potwierdzi wic mody (z jego punktu widzenia) wiek procesw fado wania gr. By zaskoczony, kiedy w Valparaiso (Chile) na wysokoci 400 m n.p.m., przy dawnej linii brzegowej znalaz muszle morskie, ktre nie ulegy jeszcze erozji. Te odkrycia wiadcz o tym, e cay obszar bardzo niedawno zosta wypitrzony ponad poziom Oceanu Spokojnego, i to w cigu okresu, podczas ktrego wynie sione w gr muszle, bdc na powierzchni, nie zdyy ulec erozji (Geological

Porozrywana tektonika

51

Observations on the Yolcanic Islands and Parts o f South America, Obserwacje geo logiczne wysp wulkanicznych i czci Ameryki Poudniowej, cz II, rozdzia 15). Ile czasu trzeba, eby erozja kompletnie zniszczya muszle? Milionw lat? A moe bardziej realne byyby tysice lub jeszcze mniej? Obnianie si poziomu morza te nie mogo nastpowa powoli i stopniowo, bo pomidzy poziomem dzisiejszym a lini widoczn na wysokoci 400 m jest tylko kilka ladw stadiw porednich. Ostatnie wypitrzenie Andw nastpio (zgodnie z oficjaln chronologi) przed 1 000 000 lat. Ruiny twierdzy Tiahuanaco, znajdujce si na poudniowym brze gu jeziora Titicaca, niedaleko granicy boliwijsko-peruwiaskiej, na wysokoci 3810 m n.p.m., maj tylko kilka tysicy lat. Miasto zajmowao du powierzch ni; zbudowane byo z ogromnych blokw skalnych, tak e mona by je nazwa megalitycznym. Jego budowniczowie pozostaj jednak nieznani. Prawdziwa za gadka pojawia si jednak, gdy wzi pod uwag niegocinno wyyny: jak miesz kacy tego wielkiego miasta mogli y w tak trudnych warunkach klimatycz nych? Jak zauway Clemens Markham (1910, s. 21): Tutejsza ziemia moe wyywi tylko nieliczn spoeczno. Podobnie sdzi A. Posnansky(1945,s. 15): Dzi ta wyyna w Andach jest niegocinna i nieurodzajna. Nie mogaby posu y za miejsce schronienia dla wikszej liczby ludzi . Staroytny lud, ktry tu y, zbudowa wiele tarasw pod uprawy, ale znajduj si one na wysokoci 5600 m n.p.m. i wyej. Ciekawe jednak, e np. kukurydza na tej wysokoci nie dojrzewa. Dlatego Leonard Darwin, przewodniczcy Royal Geographical Society, wyrazi przypuszczenie, e gry wypitrzyy si ju po zbudowa niu miasta (Velikovsky, 1980, s. 103). Podkrelmy raz jeszcze: moliwe, e Andy wypitrzyy si dopiero po zbudowaniu miasta. Przy zaoeniu, e kilka tysicy lat temu Andy byy duo nisze, istnienie tarasw jest uprawnione, bo w lepszych wa runkach klimatycznych mona by byo uprawia na nich kukurydz. Alexander Agasizz zauway w jeziorze Titicaca morskie skorupiaki (Proceedings o f the American Academy o f Arts and Sciences, Akta Amerykaskiej Akademii Sztuk i Nauk, 1876). Skd jednak wziy si na wysokoci 4000 m n.p.m.? Najprostsza wydaje si odpowied, e wyyna znajdowaa si kiedy na poziomie morza. Ponadto na poudniowym brzegu Titicaca znaleziono pozostao ci Cuvieronius i Toxodons. Te przypominajce sonie albo hipopotamy zwierzta yy jednak najwyej na terenach o wysokoci 1000-2000 m (Hancock, 1995). Osady w znajdujcym si jeszcze wyej wyschnitym jeziorze zawieray charak terystyczne miczaki (Posnansky, 1945, s. 23), ktre z geologicznego punktu widzenia dowodz, e te osady powstay stosunkowo niedawno. Na podstawie tych znalezisk, dalszych bada i analiz chemicznych Posnansky dochodzi do na stpujcego wniosku: Titicaca i Poop, jezioro i osady solne w Coipaga i Uyuni: wiele z tych jezior i pokadw soli ma waciwoci chemiczne takie jak ocean. Tiahuanaco najwyraniej zostao wyniesione na obecn wysoko wraz z jezio rami i caym acuchem Andw. I stao si to w czasach historycznych, a nie przed wieloma milionami lat. Wedug panujcej wrd geologw opinii (zgodnej z hi potez Lyella) powstawanie gr to proces powolny i cigy. Wyniesienie Tiahu anaco jednak nie mogo nastpi w wyniku dugotrwaego procesu, bowiem jego

52

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

wiadkami byli ludzie. Oczywicie, proces ten mia kilka etapw. Tiahuanaco znajdowao si kiedy na brzegu Titicaca, ktrego lustro wody sigao wwczas 30 m wyej, czego dowodzi stara linia brzegowa. Gdzie indziej jednak linia ta znajduje si 120 m powyej obecnego poziomu jeziora. Innymi sowy: biegnie ukonie. Czy to znaczy, e pierwotnie paskowy by ukony? Jest jednak wiele wysoko wynie sionych linii brzegowych, ktre wygldaj bardzo modo i ktrych mody wiek po twierdzaj te wystpujce w nich skamieniaoci (Moon, 1939, s. 32).

rdo Amazonki na Saharze


Z dala od oceanu, w grnym biegu Amazonki, tubylcy owi pewien gatunek paszczek. Ryby te zamieszkuj zwykle sone wody, a nie sodkie. Dzi yj 4000 km od wybrzea, porodku kontynentu poudniowoamerykaskiego. Skd si tu wziy? Czy te i inne ryby na tym obszarze to niemi wiadkowie ogromnej katastrofy? Zagadka ta nie zostaa jeszcze rozwizana. Karl Brugger, od 1974 roku korespondent ARD w Rio de Janeiro, napisa ksik Die Chronik von Akakor (Kronika Akakoru). Zwrci mi na ni uwag Horst Glaze. Brugger uchodzi za specjalist od spraw Indian. Wielokrotnie przeprowadza wywia dy z wodzem Tatunca Nara. W swojej ksice zamieci opowie przekazywan z pokolenia na pokolenie przez yjcych w Amazonii (Brazylia) Indian. Stoi ona w sprzecznoci z naszym obrazem wiata. Ot wedug tej opowieci wiele tysicy lat temu bogowie nagle okazali swoj potg -zesali na Ziemi dwa wielkie kataklizmy. Pierwszy mia miejsce w 10 468 roku p.n.e. i jego skutki byy straszliwe (Brug ger, 1976, s. 48 n.):
Czerwone soce i czarna droga skrzyoway si... Nie widzieli ju soca ani ksiyca, ani gw iazd... Zapada ciemno. Nad ich gowami przelaty way nie zwyke istoty. Z nieba laa si ywica, a ludzie w pmroku szukali poywienia.

Nie bya to tylko lokalna katastrofa (tame, s. 52 n.):


Pierwsza wielka katastrofa nadaa obliczu Ziemi nowy ksztat. Naraz wyda rzyy si rzeczy niepojte: zmieni si bieg rzek, wysoko gr i sia sonecznych promieni. Kontynenty zostay zatopione. Woda wielkiego jeziora z powrotem wlaa si do morza. Wielka rzeka zostaa przecita przez nowy acuch gr. Szerokim nurtem pynie teraz na wschd. Na jej brzegach wyrosy olbrzymie lasy. We wschod nich rejonach krlestwa zapanowaa duchota i upa. N a zachodzie, gdzie powsta y wielkie gry, ludzie zamarzali na wielkich wysokociach.

Opis ten brzmi niewiarygodnie. acuch grski na zachodzie - czyli Andy miaby powsta 10 000 lat temu? Wielka rzeka (Amazonka?) zostaa podzielona i zmienia bieg? Czyby nachylenie terenu zmienio si tak bardzo, e rzeka popy na w przeciwn stron? Opowie Indian potwierdza hipotez o przechyleniu si

Porozrywana tektonika

53

poudniowoamerykaskiej pyty kontynentalnej i wypitrzeniu si Andw na ludz kich oczach. Te zdarzenia najwyraniej gboko wryy si w pami praludzi. Podobnie niewiarygodny wydaje si opis, jak ludzie zamarzali, bo znaleli si na wielkich wysokociach. Ale czy nie znaleziono ostatnio dobrze zachowanych cia zamarznitych Indian wysoko w grach? W sumie opis ten odpowiada przebiegowi wielkiej katastrofy naturalnej, ko ca wiata, ktry obszernie opisaem w Darwins Irrtum. Rne dowody wskazuj na to, e w czasach historycznych miay miejsce dwie katastrofy: jedna mniej wicej 10 000 lat temu, druga (biblijny potop) kilka tysicy lat pniej. Take o tej drugiej katastrofie wspomina indiaska legenda. Miaa ona jako by miejsce 6000 lat po pierwszej (tame, s. 60):
I bogowie zesali na ludzko zagad pod postaciolbrzymiej gwiazdy, kt rej czerwony lad zasoni cae niebo. I zesali ogie janiejszy ni tysic soc... Przez trzynacie ksiycw padao. Trzynacie ksiycw nieustannego deszczu. Woda w morzach wezbraa. Rzeki popyny wstecz. Wielki nurt zamieni si w ol brzymie jezioro. I ludzie zostali zgadzeni. Utonli w straszliwym potopie.

Jak ktokolwiek mg przey tak katastrof? Legenda mwi, e znaleli schro nienie w podziemnych siedzibach ich wczeniejszych wadcw i obserwowali ze zgroz spustoszenie Ziemi. Amazonka wpadaa kiedy do Pacyfiku, a nie do Atlantyku? Niewiarygodne. A jednak wieloletnie badania zmuszaj mnie do wycignicia takiego wanie wniosku. Gdy miaem ju odda rkopis tej ksiki do druku, telewizje ORF i ZDF wyemitoway bardzo starannie zrobiony dokument (Der Uramazonas, Pra-Amazonka, 24 wrzenia 2000, godz. 19.30). Po wielu wyprawach do Ameryki Pou dniowej i Afryki, Gero Hillmer, pracownik Instytutu Nauk Geologicznych uni wersytetu w Hamburgu doszed do niezwykych wnioskw. Na podstawie bada geologicznych i paleontologicznych ustali jednoznacznie, e pra- Amazonka, ktra miaa kiedy swoje rdo porodku Sahary, przepywaa przez jezioro Czad i wpa daa do Pacyfiku. W ten sposb niewiarygodny przekaz mieszkacw Amazonii znalaz potwierdzenie. Wnioski Hillmera bynajmniej nie s zgodne z wczeniej szymi naukowymi ustaleniami, pytanie wic, skd Indianie o tym wszystkim wie dzieli. Z pewnoci ich wiedza nie bya niczym oczywistym. Dopiero teraz moe my wyranie dostrzec znaczenie ich relacji. Jeeli ludzie mogli przekaza opis tej straszliwej katastrofy, to musieli by jej wiadkami. Jak dugo istniej ludzie? Czy katastrofa miaa miejsce stosunkowo niedawno, przed kilkoma tysicami lat, jak twierdz Indianie i jak ja sam uwaam? A moe racj ma raczej Hillmer, ktry sdzi, e wydarzya si 130 000 000 lat temu? Wwczas jednak nie byo ludzi, ktrzy mogliby j zapamita. eby nie byo wtpliwoci: wszystko, co ustali Hillmer, jest suszne i zgadza si z moj wersj. Rnimy si zasadniczo jedynie w kwestii datowania. Pewne jest, e Amazonka pyna kiedy w przeciwnym ni dzi kierunku - niewiarygodne, ale prawdziwe. Kiedy jednak wypitrzyy si Andy i zmusiy Amazonk, eby zmienia bieg?

54

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Ekipa telewizyjna znalaza morsk kred ponad 1000 km na pnoc od dzi siejszego brzegu jeziora Czad, na wysokoci 80 m nad poziomem morza, porod ku Sahary. Hillmer odkry tam - w osadach prehistorycznego jeziora, w bloku skalnym lecym tu przy powierzchni (!) - skamieniae szcztki mezozaura. To zwierz yo pono 250 000 000 lat temu w rzekach pradawnego poudniowego kontynentu Gondwany. Natrafiono na nie te w Ameryce Poudniowej. W ten spo sb rozwizaa si te zagadka paszczek - ryb, ktre wydaj si nie na swoim miejscu, to pozostao po czasach pradawnych. W jeziorze o dugoci 200 m, w ktrym upatruje pozostaoci pierwotnych rde Amazonki, Hillmer odkry pi krokodyli pustynnych, yjcych porodku Sahary. W wielu oddalonych od siebie miejscach na Saharze - w Nigrze, pou dniowej Mauretanii i w Czadzie - wystpuj wielkie gady (do lat 30. yy te w poudniowej Algierii). S to krokodyle nilowe, osigajce do 2,2 metra dugo ci, ywe relikty tropikalnej przyrody (BdW, 25 stycznia 2000). Jak dugo tych kilka zwierzt mogo przetrwa w maych jeziorach albo w podziemnych zbior nikach wodnych, tzw. gueltach, porodku zabjczej pustyni? Miliony lat czy tyl ko kilka tysicy? Jak przez miliony lat miayby zdobywa pokarm, nawet jeeli nie s wybredne? Tak czy inaczej, Sahara bya kiedy, jak tego dowodz licznie skamieniaoci, wielkim morzem oraz rdem Amazonki. W owym czasie Afry ka i Ameryka Poudniowa stanowiy jeszcze jedn cao. Pytanie, kiedy konty nenty si rozdzieliy i ile lat temu Sahara bya morzem? Czy dziao si to wszyst ko przed zaledwie kilkoma tysicami lat?

Wtpliwa hipoteza tektoniki pyt


Przechylenie si kontynentu poudniowoamerykaskiego, o ktrym wspomi naj indiaskie legendy, pozostawio te inne, geologiczne lady. Przyjrzyjmy si zachodniej krawdzi Ameryki Poudniowej: w centralnej czci Andw grubo skorupy ziemskiej wynosi 70 km. Zupenie inaczej wyglda wschodnie wybrzee, gdzie stok kontynentalny schodzi agodnie do morza (dopiero dalej opada stromo a na gboko okoo 8 km). Na zachodnim wybrzeu stok kontynentalny opada do morza bardzo stromo, a wzdu brzegu, rwnolegle do gr, cignie si gboki rw. Czci tego cigncego si wzdu prawie caego wybrzea amerykaskie go rowu jest Rw Peruwiasko-Chilijski (il. 14).
W okolicach Antofagasty, w niewielkiej odlegoci od siebie (mierzonej w po ziomie) w Rowie Peruwiasko-Chilijskim znajduj si: gbina liczca 8000 m i gra o wysokoci prawie 7000 m (wulkan Ojos de Salado w Wysokiej Kordylie rze). Te rnice w wysokoci s wynikiem potnych ruchw pionowych w sko rupie ziemskiej (Zeil, 1986, s. 72).

Nasuwa si przypuszczenie, e wielkie wypitrzenie stromego poudniowo-zachodniego stoku kontynentalnego Ameryki Poudniowej ma zwizek z lecym

Porozrywana tektonika

55

14. Rw Peruwiasko-Chilijski. Przekrj zachodniego wybrzea Ameryki Poudniowej pokazuje rw oceaniczny sigajcy 8 km w gb i stromo wznoszce si stoki Andw.

bezporednio przed nim gbokim rowem oceanicznym. Zakadajc, e skorupa oceaniczna zderzya si kiedy ze skorup ldow albo e si pod ni wsuna, wypitrzenie stoku kontynentalnego doprowadzioby w strefie przejciowej (mi dzy kontynentem a dnem oceanu) do powstania pknicia. Do poowy XX wieku panowao przekonanie, e kontynenty s nieruchome. W 1910 roku niemiecki geolog Alfred Wegener (1880-1930), przygldajc si mapie wiata, zauway, e znajdujce si naprzeciwko siebie wybrzea Afryki i Ameryki Poudniowej pasuj do siebie ksztatem. Wysun wic teori, e wszyst kie kontynenty s czciami jednego pierwotnie ldu. Dwiecie milionw lat temu (wedug nowszych bada - 180 000 000 lat temu - otoczony praoceanem prakon tynent, Pangea, podzieli si, a jego czci zaczy si od siebie oddala. W stre fach podziaw powstay Ocean Indyjski i Atlantycki. Czoa dryfujcych kon tynentw fadoway si do postaci gr (Wegener, 1915). Ta prosta teoria, zwana teori dryfu kontynentw, zostaa w kocu w latach 60. XX wieku uznana przez nauk, cho za ycia Wegenera jego pomysy byy wymiewane. Teoria dryfu kontynentw mwi, e kontynenty pywaj (dryfuj) po elastyczno-plastycznym podou. Na podstawie pomiarw echolokacyjnych w oce anach i gbokich odwiertw zostaa ona rozwinita w teori tektoniki pyt. We dug tej teorii kontynenty nie pywaj oddzielone od oceanw (jak przypuszcza Wegener), ale razem z oceanicznymi czciami skorupy ziemskiej tworz sze wielkich i wiele mniejszych pyt, ktre si wzgldem siebie przesuwaj (il. 15). Co si jednak dzieje, kiedy dwie pyty kontynentalne odpywaj od siebie? Powstaje szczelina. Wdziera si w ni od spodu roztopiona magma - lawa bazal towa - ktra po stwardnieniu tworzy wzdu grzbietw rdoceanicznych (pod wodnych acuchw grskich przecinajcych oceany) now skorup oceaniczn. Jeeli jest to proces trway, dno oceaniczne rozszerza si po obu stronach grzbie tu. Te szwy w skorupie ziemskiej nazywa si strefami rozprzestrzeniania si (spredingu). Niczym na gigantycznym tamocigu w strefach rozprzestrzeniania si stale tworzca si skorupa oceaniczna rozsuwa kontynenty. Nowo powstaa skorupa ziemska rozsuwa si rzekomo milimetr po milime trze, a wreszcie trafia na krawd kontynentu. Wwczas wsuwa si pod konty nent i ginie w gbi Ziemi. Ten cigy proces zwany jest subdukcj. Poniewa pyt tektonicznych ze rdoceanicznymi grzbietami jest wiele, musi wystpowa obok siebie wiele obiegw. Schematyczne rysunki przekonujco tumacz ten proces. Jest to jednak oszustwo, bowiem rysunki przedstawiaj w proces w sposb

56

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

P. Pnocnoamerylcaska Pyta fiurazjatycka P. A natolijska

Pyta Filipiska Pyta K okosow a Pacyficzna Pyta A frykaska P. K araibska P. A rabska

60

4Q#vdToJ

Pyta Indo-australijska

i2.4.

<

^9.0

P y ta N t N azca > ^ 3-5

Pyta Poudniowoam erykaska ...^

9 .0 lf = = .--

'

2.3

Pyta A ntarktyczna

15. Pyty. Skorupa ziemska skada si z wielu wikszych i mniejszych pyt tektonicznych, ktre poruszaj si w rnych kierunkach i z rn prdkoci (liczon w centymetrach na rok).

uproszczony i dwuwymiarowy, nieodpowiadajcy rzeczywistoci. Ot kraw dzie ssiednich pyt to nie proste, rwnolege linie - pocite s one rozpadlinami. Pyty poukadane s jak kamyki w mozaice, zazbiaj si o siebie niczym tryby maszyny. Oznacza to, e kierunki ruchu pyt nie mog by takie same (il. 15).

Uskoki transformacyjne
Dawniej zakadano, e grzbiety oceaniczne odpowiadaj cigym szczelinom w dnie oceanicznym. Jest to jednak przekonanie bdne. W nieregularnych odst pach grzbiety te przecinaj liczne uskoki - poszczeglne odcinki grzbietw r ni si od siebie dugoci. Ot owe odcinki s wzgldem siebie przesunite nieraz o setki kilometrw (Rona, 1988, s. 141). Miejsca przesuni okrela si mianem uskokw transformacyjnych. Innymi sowy, nie ma adnych dugich, liniowych stref rozprzestrzeniania si szwy skorupy ziemskiej podzielone s na wiele stosunkowo maych odcinkw, kt re czsto s wzgldem siebie rwnolegle przesunite (il. 16). Skoro jednak owe odcin ki s przemieszczone o setki kilometrw, to zaoenia teorii stref rozprzestrzeniania si wydaj si wtpliwe: wydobywajcy si z gbin Ziemi gorcy strumie magmy musiaby czsto pojawia si w coraz to innym miejscu. Prbuje si ten problem rozwiza w ten sposb, e od jakiego czasu mwi si o komrkach spredingu.

Porozrywana tektonika

57

Pomidzy uskokami transformacyjnymi znajduj si pono niewielkie gry (o wy sokoci do 500 m), ktrym towarzysz acuchy kopu (skalnych pcherzy). Jean Francheteau (1988, s. 115), fizyk z uniwersytetu w Paryu, twierdzi:
...prawdopodobnie kady pcherz to osobna komrka spredingu, tj. nie wielki obszar, gdzie niezalenie powstaje nowa skorupa ziemska. Grzbiet rdo ceaniczny nie byby wic jedn w ielk fabryk, tylko sieci maych warszta tw, w ktrych produkowana jest skorupa ziemska.

Zgodnie z t teori dugie, jednorodne strefy rozprzestrzeniania si w ogle nie istniej. Jak atwo mona zobaczy na zdjciu satelitarnym (il. 16), uskoki transforma cyjne nie biegn rwnolegle do siebie (Morgan, 1968)! Jak na tej podstawie mona wyciga wniosek o rwnomiernym ruchu dna oceanicznego? Przekonanie o ist nieniu dugich stref rozprzestrzeniania si jest cakowicie bdne. Jeli tak, to jak w ogle pyty mog si przesuwa w kierunku przebiegu uskokw - uskokw, ktre wystpuj nieregularnie i ktre nie s wobec siebie rwnolege? Czy pocig moe jecha po nierwnolegych szynach? Dno oceaniczne, przesuwajc si w poziomie, musiaoby zosta rozdarte na kawaki. Innymi sowy, poniewa krawdzie, wzdu ktrych pyty miayby si przesuwa, nie s rwnolege, niemoliwe jest, aby si przesuway, spowodowaoby to bowiem ich popkanie.

16. Uskoki transformacyjne. Grzbiety rdoceaniczne (G) nie tworz cigych ryftw - ich odcinki poprzesuwane s wzgldem siebie wzdu uskokw transformacyjnych (T). Wielko przesunicia wydaje si zalee od szerokoci geograficznej - najwiksza jest przy rwniku. Ilustracja po prawej pokazuje cz rzeczywistego dna oceanicznego (obraz wygenerowany na podstawie pomiarw satelitarnych): linie uskokw zostay zaznaczone mocniej.

58

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Skorupa dna oceanicznego nie jest jednak porozbijana na mae kawaki. Do wodz tego ustalenia profesora Johna F. Deweya (1987, s. 29): Profile odbi fal sejsmicznych pokazuj, e rwnie stare osady tworz poziome, niezakcone warstwy. Teoria komrek spredingu opiera si wic na wyidealizowanym, prze starzaym modelu, ktry jest niezgodny z rzeczywistoci, jak tego dowodz nowe pomiary sejsmiczne i zdjcia satelitarne. Model tektoniki pyt nie uwzgldnia nie tylko dwuwymiarowych waciwoci skorupy ziemskiej, ale te zakrzywienia powierzchni Ziemi. W zasadzie moliwe s tylko niewielkie wzajemne przesunicia pyt, tak jak w wypadku puzzla w ukadan ce, ktry chcemy rozcign w rne strony. Puzzel - w zalenoci od elastycznoci materiau i dokadnoci pocze troch ustpuje. To samo moemy zaobserwo wa w wypadku p\yttektonicznych."Na te} zasadzie rozmaite radry ptyt - zmierzo no te podobno ruchy wsteczne - wydaj si cakiem naturalne. M og one jednak by te ladem wielkiego, nagego procesu przesuni, ktry nastpi w wyniku globalnego potopu lub wczeniej, zaledwie kilka tysicy lat temu. Te sprzecznoci w teorii tektoniki pyt pokazuj, e nie potrafi ona spjnie wyjani tego, co zachodzi we wntrzu Ziemi, ani tego, jaki wpyw ma to na procesy na jej powierzchni. Tymczasem sprzecznoci, ktre wiadcz o tym, e caa teoria opiera si raczej na fantazji ni na rzeczywistoci, jest wicej.

Strefy zazbiania si grzbietw rdoceanicznych


W rzeczywistoci sytuacja w strefach rozprzestrzeniania si jest duo bardziej skomplikowana. W wielu miejscach na dnie Atlantyku i Pacyfiku grzbiety rdoceaniczne zazbiaj si ze sob na dugoci okoo 16 km, jak donosz Ken MacDonald i P.J. Fox (1983) na amach Natur (nr 135, 13 maja 1983). Innymi sowy, dwie strefy rozprzestrzeniania si (ryfty oceaniczne) znajduj si obok siebie (il. 17). O takich zazbiajcych si strefach rozprzestrzeniania si praktycznie w ogle si nie wspomina, nie pasuj one bowiem do klasycznego modelu tektoniki pyt. Gdyby pyty w tych miejscach odsuway si od siebie, odlegoci midzy zazbiaj cymi si strefami rozprzestrzeniania si zwikszayby si. Strefy te musiayby si od siebie oddala, poniewa z obu ryftw wydobywa si magma. Poza tym zazbiajce si strefy rozprzestrzeniania si nie s wobec siebie rwnolege, tylko ukowato wygite. To jeszcze bardziej komplikuje cay problem, bo kierunek rozprzestrzenia nia si w obu strefach jest rny. Innymi sowy, odpowiednie fragmenty rzekomo nowo powstajcego dna oceanicznego powinny odsuwa si w rnych kierunkach, take w kierunku innych komrek spredingu. Tymczasem dno oceaniczne ma si rwnomiernie przemieszcza w stron strefy subdukcji, gdzie powinno ulec znisz czeniu. Tej koncepcji nie da si pogodzi z faktem istnienia zazbiajcych si stref rozprzestrzeniania si (grzbiety rdoceaniczne i strefy subdukcji nie le zreszt rwnolegle do siebie). Gdyby rzeczywisto wygldaa tak, jak si to opisuje, pro wadzioby to do napre i pkni oceanicznej skorupy ziemskiej. Zdjcia sateli tarne do wodz jednak, e dno oceaniczne jest paskie i nienaruszone.

Porozrywana tektonika

59

O grzbietu rdoceanicznego Strefa zazbiania

Kierunek przesuwania si dna morskiego zgodnie z teori tektoniki pyt Strefa zazbiania O grzbietu rdoceanicznego

17. Strefy zazbiania si. Strefy rozprzestrzeniania si czciowo si zazbiaj. Zgodnie z teori tektoniki pyt powinna istnie jedna ciga taka strefa. Mapa topograficzna (z prawej) pokazuje rzeczywist struktur grzbietu rdoceanicznego.

Zbyt lekka skorupa ziemska?


Czy kontynent moe zaton? Przecie caa skorupa ziemska jest duo lej sza ni to, po czym prawdopodobnie pywa. Jeeli strefy subdukcji nie istniej, to caa teoria tektoniki pyt jest po prostu bdna, poniewa rzekomo cigle na nowo tworzce si dno oceaniczne nie miaoby gdzie ulec zniszczeniu. Pyn std zu penie nowe wnioski. Informacji na temat struktury wntrza Ziemi dostarczaj nam powstajce pod czas trzsie ziemi fale sejsmiczne, a konkretnie - sposb, w jaki si odbijaj. Amerykascy naukowcy wykorzystuj specjaln technik fotograficzn, ktra pozwala na tworzenie komputerowych symulacji wntrza Ziemi. W taki sposb na gbokoci 2900 km zidentyfikowano struktury, ktre zinterpretowano jako pozostaoci dawnego dna morskiego. Zadziwiajce jest to, e nie zatrzymay si one na strefie niecigoci (warstwie oddzielajcej grny paszcz Ziemi od dolne go), znajdujcej si na gbokoci 670 km, tylko dotary a do gbiej lecego jdra, na gboko ponad 2000 km (I1W, 4/1998, s. 25). Powstaje pytanie, czy czci skorupy ziemskiej nie zostay zepchnite do wn trza Ziemi w wyniku katastrofy? Amerykascy naukowcy z Southern Methodist University w Dallas (Teksas) odnaleli w paszczu ziemskim olbrzymi skalny oda mek. Ilena Madalina Tibuleac opublikowaa w Science raport (BdW, 23 mar ca 1999), z ktrego wynika, e na gbokoci 800 km pod powierzchni Ziemi odkryto kolosa o rednicy 130 i wysokoci 600 km (il. 18). Wydaje si, e powoli

60

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

opada on w kierunku jdra Ziemi. Jest jednak nie do koca jasne, jak si poru sza (I1W, 4/1998, s. 25). Badacze sdz, e odamek pochodzi z tak zwanej strefy subdukcji w pasz czu Ziemi. Jest to zaoenie zgodne z teori tektoniki pyt. Jeli jednak odrzuci moliwo katastrofy, aden znany albo choby tylko teoretyczny proces nie tu maczyby obecnoci tak wielkiej skay we wntrzu Ziemi. Skd w ogle ta skaa pochodzi? Nie moe pochodzi ze strefy rozprzestrzeniania si, bo powstaje tam (o ile w ogle) dno oceaniczne o gruboci najwyej 8 km. Trzeba pamita, e ten kolos - tak jak caa skorupa ziemska - jest lejszy ni paszcz Ziemi, w ktrym si zanurzy i zaton! Oceaniczna skorupa ziemska, ktra w strefach subdukcji jakoby stale wsuwa si pod pyty kontynentalne, ma tylko kilka kilometrw gruboci. Tymczasem ta olbrzymia skaa jest kilka razy grubsza

Pynne jdro zewntrzne

Pynne jdro zewntrzne

18. Konwekcja. Model tektoniki pyt zakada istnienie wielu zamknitych obiegw konwekcyjnych, ktre musiayby tworzy uporzdkowane szeregi. Gdyby prdy konwekcyjne sigay jdra Ziemi (z lewej), to cay paszcz Ziemi (GP i DP) ulegaby nieustannemu mieszaniu i nie wystpowayby w nim strefy o rnym skadzie. Takie strefy m og istnie tylko, jeeli w dolnym i grnym paszczu wystpuj oddzielne ukady prdw (z prawej). Niecigo (N), o ktrej wiadczy zmiana prdkoci fal sejsmicznych, znajduje si na gbokoci 670 km i stanowi granic midzy skaami o rnej gstoci. Jej obecno przemawia za tym, e istnieje kilka obiegw jedne nad dmgirni. Gorcy materia wydobywa si na powierzchni przez grzbiety rdoceaniczne (G), tworzy skorup morsk, ktra wsuwa si (strzaki) pod kontynenty (K) i w strefach subdukcji (S) schodzi w d, gdzie jest ponownie przetapiana. Proces ten nie tumaczy jednak faktu wystpowania lejszych od otaczajcego je materiau fragmentw skorupy ziemskiej w dolnym paszczu (DP). Na gbokoci 800 km odkryto np. odam skalny (O) o dugoci 600 km. W niezmiennych warunkach mg on zosta wcignity w gb Ziemi tylko przez potny prd konwekcyjny. Takie prdy (z lewej) w tej formie jednak nie wystpuj. Czy fragmenty skorupy ziemskiej takie jak w odam skalny (O) zostay wepchnite do wntrza Ziemi przez potny kataklizm?

Porozrywana tektonika

61

i przede wszystkim bardzo duga. Czy - mwic obrazowo - strefa subdukcji nie zadawiaby si takim kskiem? Czy w tej sytuacji nie lepiej byoby przyj stosun kowo proste rozwizanie: ten monolit zosta wepchnity do wntrza Ziemi w wyni ku potnego uderzenia, np. kosmicznej kolizji? Z drugiej strony, dlaczego tak ogrom ny blok cigle jeszcze tonie, skoro jest lejszy od otaczajcego go paszcza? Inny zatopiony kawaek litosfery znajduje si gboko pod jeziorem Bajka, porodku ziemskiego paszcza. Dwiecie milionw lat temu stanowi pono dno nieistniejcego ju morza. Rob Van der Voo, profesor geologii na uniwersytecie w Michigan, opublikowa w 'Natur artyku, w ktrym dowodzi, e ten kawaek skorupy ziemskiej stanowi pierwotnie fragment Oceanu Mongolsko-Ochockiego oddzielajcego niegdy dzisiejsz Syberi od Mongolii (Natur, 21 stycznia 1999): Kiedy midzy 200 000 000-150 000 000 lat temu pyty kontynentalne, syberyjska i mongolska, poczyy si, materia ten zosta zepchnity w d, w gb Ziemi i wci opada z przecitn prdkoci 1 cm na rok (SpW, 23 marca 1999). Oczywicie nie wiadomo, z jak prdkoci pyta opadaa kiedy. By moe bar dzo szybko, zwaszcza jeli uwzgldni, e skaa najwyraniej nie ulega jeszcze pro cesom mieszania zachodzcym w paszczu i nie zostaa zniszczona przez potne cinienie oraz wysokie temperatury. Jednak porodku azjatyckiej tarczy kontynental nej nie ma adnej strefy subdukcji, w ktrej dno oceaniczne mogoby ulega zniszcze niu. Dlatego do mojej hipotezy procesu szybkiego tonicia dobrze pasuje takie oto stwierdzenie (SpW, 23 marca 1999): Fakt, e znaleziona pyta skalna wci jest w tym samym miejscu, w ktrym zostaa wchonita, wskazuje na to, e pyta syberyj ska w cigu ostatnich 150 000 000 lat w ogle si nie poruszaa. Istotne jest, na ile szacuje si wiek zatopionej pyty: okoo 200 000 000 lat. Najstarsze czci obecnego dna oceanicznego maj jednak tylko 180 000 000 lat. Oznacza to, e skaa musiaa zaton zaraz na pocztku dryfu kontynentw albo nawet jeszcze wczeniej. Ciekawe jest te to, e dinozaury zaczy si rozwija 230 000 000 lat temu. Kiedy przed 200 000 000 lat skaa zatona we wntrzu Ziemi i Ocean Mongolsko-Ochocki znikn (czy moe raczej zosta zniszczony?), dinozaury i inne gady ju istniay. Czy moliwe jest, by mimo tych wielkich zmian powierzchni naszego globu i mimo dryfu kontynentw (ktry zacz si pono 200 000 000 lat temu) przetrway, a potem nagle 65 000 000 lat temu wymary?

Ruchome ryfty
Teoria pyt tektonicznych przynosi dalsze istotne sprzecznoci. Nowe dno morskie powinno si rozchodzi na obie strony Grzbietu rodkowoatlantyckiego - nie tylko na zachd, w stron wschodniego wybrzea Ameryki Poudniowej, ale i na wschd, w stron Afryki. Tu te powinna si znajdowa strefa subdukcji. Ale pyta afrykaska, podobnie jak powizana z ni pyta somalijska otoczone s wy cznie ryftami (strefami rozprzestrzeniania si). Na wschd od pyty afrykaskiej znajdujsi grzbiet Carlsberg i Grzbiet rodkowoindyjski, na poudnie - Grzbiet Atlantycko-Indyjski, a na zachd - Grzbiet

62

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

*Pyta*ATrykai

G rzbiet1 1 Carlsberg

G rzbiet

rodkowoatiantycki Inioafiy kaskich

Grzbiet Atlantycko-Indyjski

19. Afryka si rozpada. Pyt afrykask otaczaj szwy w skorupie ziemskiej - strefy rozprzestrzeniania si. Nie ma tu miejsca na stref subdukcji, ktra zgodnie z teori tektoniki pyt powinna niszczy nadwyk skorupy ziemskiej. Gdyby taka strefa istniaa, Afryka znajdowaaby si w czym w rodzaju imada i byaby zgniatana ze wszystkich stron. Dzieje si jednak odwrotnie: pyta afrykaska powiksza si (za: Francheteau, 1988).

rodkowoatiantycki; od pnocy styka si ona z pyt eurazjatyck. Nigdzie tam nie wystpuj strefy subdukcji. N a wielu rysunkach pyt tektonicznych nie zazna cza si strzakami kierunku ruchu pyty afrykaskiej. Gdyby je narysowa (il. 19), od razu staoby si widoczne, e dno morskie praktycznie ze wszystkich stron napiera na kontynent i waciwie powinno go zgnie. Z drugiej strony, gdyby geologiczny obraz powstawania acuchw grskich by prawdziwy, w wyniku tych potnych procesw zgniatania powstay wysokie gry. Gr takich jednak nie ma. Afryka powinna bya zosta zgnieciona jak w imadle, tymczasem dzieje si co zupenie innego: podmorska cz kontynentu powiksza si. Ten, przeczcy teorii tektoniki pyt, stan rzeczy zosta potwierdzony przez Johna Deweya (1987, s. 29), profesora geologii na State University o f New York

Porozrywana tektonika

63

w Albany: Konsekwencj rozprzestrzeniania si pyty afrykaskiej jest stae od dalanie si od siebie grzbietu Carlsberg na Oceanie Indyjskim i Grzbietu Srodkowoatlantyckiego. Kontynent afrykaski nie jest wic ciskany, tylko rozszerza si w kierunku komrek spredingu. Na pytanie, dlaczego tak si dzieje, znalezio no jakoby odpowied: w ruchu s nie tylko pyty tektoniczne, ale i ryfty. Grzbiety rdoceaniczne oddalaj si od Afryki. Konsekwencje tego twierdzenia dobrze pokaza Klaus Jakob (BdW, 3/1999, s. 19): Jeeli ryfty s ruchome, to bdny jest standardowy model obiegu kon wekcyjnego: niemoliwe, by pod grzbietem rdoceanicznym wznosi si do gry prd konwekcyjny, ktry rozchodzi si w obie strony. John Woodhouse i Adam Dziewoski (Uniwersytet Harvarda) opracowali mapy tomograficzne obrazujce szybkoci rozchodzenia si fal powierzchniowych (Anderson/Dziewonski, 1988, s. 70). (Pamitajmy, e w gorcym materiale paszcza Ziemi fale rozchodz si szybciej, za w zimnym - wolniej). Oto wyniki ich bada: Pod pnocnym i poudniowym Atlantykiem na gbokoci 150 km znajduje si gorcy materia, podczas gdy pod caym kontynentem poudniowoamerykaskim prawie wycznie zimny. Wntrze Ziemi pod Wzniesieniem Wschodniopacyficznym - zgodnie z oczekiwaniami - okazao si gorce.

SZ GP N

DP

N Pynne jdro zewntrzne Pynne jdro zewntrzne

20. Turbulencje. Rysunek z lewej przedstawia model strumieni magmowych oparty na teorii tektoniki pyt. W dolnym (DP) i grnym (GP) paszczu Ziemi wystpuje szereg obiegw konwekcyjnych jeden obok drugiego. Dlatego pod skorup powinny pojawi si skierowane w przeciwn stron prdy rozchodzce si od grzbietw rdoceanicznych (G) (z lewej). Prdy podpowierzchniowe rozchodz si jednak bez przeszkd w rnych kierunkach gwnie w poziomie - i przypominaj troch prdy morskie (z prawej). Przebiegaj pod grzbietami rdoceanicznymi (GS) i strefami subdukcji (S) na krawdzi kontynentw (K) rozmaicie, a nie prostopadle do ich osi, jak wymagaaby tego teoria tektoniki pyt. W niektrych jednak ograniczonych strefach gorcy materia skalny tworzy pod skorup ziem sk (SZ) prdy pionowe.

64

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

*
Ekspansja Pierwotna skorupa ziemska

Ekspansja

Skorupa ziemska po ekspansji

Ekspansja

Ekspansja 21. Ekspansja. Rozszerzanie si Ziemi powodowaoby pozorne przesuwanie si kontynentw (PK). Kontynenty (K) oddalaj si od siebie - punkt P przesuwa si w stron punktu P I .

Natomiast na gbokoci 350 km prdkoci sejsmiczne i struktury na po wierzchni gorzej do siebie pasuj (Anderson/Dziewonski, 1988, s. 72). Innymi sowy, w gbszych warstwach obszary gorce staj si coraz rzadsze. Obszary gorce wystpuj jeszcze tylko pod pnocnym Atlantykiem, midzy Hiszpani a Grenlandi, i pod Atlantykiem poudniowym, midzy Afryk Poudniow a p nocnym wybrzeem Antarktydy oraz w pewnych miejscach Pacyfiku. Na gbokoci 550 km zdarzaj si jeszcze obszary mniej gorce, ale - wbrew oczekiwaniom - w ogle nie ma bardzo gorcych. Pod ca pyt poudniowo amerykask i pod Atlantykiem a do wysokoci Hiszpanii znaleziono wycznie zimny materia (fot. 15-17). Te nowe ustalenia maj powane konsekwencje dla modelu tektoniki pyt. Gdzie si podziay obszary krcej gorcej magmy, ktrych powinno przybywa

Fot. 1 i 2. Evan I lansen znalaz to stworzenie w Utah. Czy jest to trylobit, zwierz, ktre wymaro pono 250 000 000 lat temu?

Fot. 3. Joe Taylor przygotowuje ko dinozaura do transportu.

Fot. 4. Zbocze wzgrza z cmentarzyskiem dinozaurw (D). Powyej skamieniae drzewo (B).

Fot. 5. Joe Taylor, Carl E. Baugh i autor (z prawej) obok odsonitych koci dinozaura podczas wykopalisk w Kolorado. Z tyu wida zbocze, z ktrego wydobyto szcztki. Koci czciowo tkwi w litej skale, a czciowo w znajdujcym si wyej stwardniaym mule, ktry kiedy przysypa zwierzta.

Fot. 6. Skamieniay pie drzewa (zob. fot. 4), ktry zosta spaszczony, pierwotnie bowiem by pusty w rodku. Jego wntrze szybko jednak wypeniy mineray. Fot. 7. Na przekroju nie wida sojw, tylko jednolit niebiesk m as mineraw.

Fot. 8. Skamieniay rzekomo 50 000 000 lat temu in situ, na wysokoci ponad 2000 m pie sekwoi w parku narodowym Yellowstone. Ze wzgldu na warunki klimatyczne to drzewo nie mogo tu wyrosn. Sekwoje rosn w wilgotnym i ciepym klimacie, takim na przykad, jak na kalifornijskim wybrzeu.

Fot. 9. Dno Pacyfiku w czci zachodniej jest starsze i bardziej urzebione, natomiast w czci wschodniej mode, modsze nawet ni era dinozaurw (Galapagos), i ma niezaburzon struktur. Wyranych pasm wiekowych, takich jak na Atlantyku, nie wida. Cyfrowa mapa wieku dna oceanicznego (Scripps Institution o f Oceanography).

'***

Fot. 10. Dinozaury (A, B) i prehistoryczni Indianie (C, D) pod grub warstw pustynnego werniksu. Fot. 11. Autor wskazuje rysunki naskalne. Fot. 12. Powikszenie wikszego dinozaura.

h W :

Gowa

Tuw

o < f

Fot. 13. Javier Cabrera Daruea pokazuje czaszk przypominajc ludzk, ktra skamieniaa razem ze szcztkami dinozaura. Szcztki te, podobnie jak otaczajce je klify, miayby pochodzi z czasw ziemskiego redniowiecza. Fot. 14. Koci znalezionego w pobliu Moabu czowieka m aj kolor szmaragdowozielony. Ten malachitowy czowiek zosta znaleziony 15 m pod powierzchni ziemi, w jurajskim piaskowcu Dakota.

Fot. 15 i 16. Mapy tomograficzne Woodhousea/Dziewonskiego. Na czerwono zaznaczono gorce, a na niebiesko zimne obszary w grnym paszczu Ziemi. Fotografia 15 pokazuje rozkad temperatur na gbokoci 150 km. Z wyjtkiem rejonu Morza Czerwonego na gbokoci 550 km (fot. 16) nie m a - wbrew teorii tektoniki pyt - adnych stref prdw wstpujcych. Fot. 17. Przekrj kuli ziemskiej do gbokoci 350 km. Pionowe kreskowanie odpowiada prdom pionowym, a poziome - poziomym. Tylko w rejonie Morza Czerwonego mona dostrzec cig pionow anomali. Pozostae obszary zasilane s prdami bocznymi, a nie wznoszcymi si pionowo w gr (fot. 17,42, 43: Nataf/Nokanischi/Anderson, Caltech, opis autora). Ameryka Pnocna

/
*'

ffiji h

Azja

Australia Paszczyzna przekroju *

r .

Afryka Antarktyda

Y \#

Fot. 18. Black Canyon w parku narodowym Gunnison (Kolorado) zosta pono utworzony przez m a rzeczk Gunnison. Strome, wysokie na 610 m ciany kanionu (prosz zwrci uwag na drzewa na jego skraju) przecinaj yy pegmatytu. Jakie siy tu dziaay? Fot. 19. Ten blok skalny zbudowany jest z zaokrglonych przez wod ziaren piasku, zawiera te warstw jasnoszarego piaskowca. Ziarna kwarcu pozlepia naturalny cement, tzw. ziemia krzemionkowa. Jest ona trwalsza od czciej spotykanego w innych piaskowcach cementu kalcytowego. Mineray te pochodz z erupcji wulkanw w zachodnim Utah i zostay przyniesione przez wiatr wraz z popioem wulkanicznym. Zgadza si to z teori szybkiego formowania si piaskowca w katastroficznych okolicznociach (woda i wybuchy wulkanw), potwierdza te, e skaa powstaa w wyniku procesu betonowania pierwotnie wilgotnej mikkiej mieszaniny piaskowej. Ten przypadek nie jest niczym wyjtkowym w ten sposb powstaway skay osadowe zgodnie z teori naturalnego betonu autora.

r ^

Porozrywana tektonika

65

wraz z gbokoci? Jeeli model komrek konwekcyjnych jest trafny, to musia yby si one znajdowa gdzie pod Ameryk Poudniow. Poza tym im bliej jdra Ziemi, tym powinno by gorcej. Zatem model pyt tektonicznych, ktrego integraln czci jest proces konwekcyjnego obiegu magmy, wydaje si w tej sytuacji co najmniej wtpliwy. Don L. Anderson, profesor geofizyki w Califomia Institute o f Technology (Caltech) i kierownik laboratorium sejsmologicznego, oraz Adam Dziewoski, profesor geologii na Harvardzie, po przeprowadzeniu analizy tomografii sejsmicz nej (mapy sporzdzone na podstawie wynikw bada Henri-Claudea Natafa, Ichiro Nakanishiego i Dona L. Andersona; Caltech) doszli do zaskakujcego wniosku (1988, s. 77):

22. Piropusze magmowe. Ten trjwymiarowy model opracowany na Uniwersytecie Harvarda pokazuje mieszanie si materiau w grnym paszczu Ziemi. Nie wida tu jednorodnych stref prdw wznoszcych wzdu grzbietw oceanicznych ani prdw zstpujcych wzdu stref subdukcji. Ciemne obszary to wznoszcy si w gr gorcy materia skalny, tzw. piropusze, natomiast janiejsze to strefy stosunkowo chodne. W sumie mona stwierdzi, e transport materiau, zarwno gorcego, jak i chodniejszego odbywa si w paszczynie poziomej; tylko gdzieniegdzie paszczyzn t przerywaj pionowe piropusze.

66

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Pod innymi odcinkami grzbietw, np. pod rodkow czci Grzbietu rodkowoatlantyckiego czy pod Grzbietem Atlantycko-Indyjskim, wbrew oczekiwa niom nie wystpuj adne szczeglnie gorce strefy. Jak to pokazuje mapa, na gbokoci 100 km obszary te zasilaj raczej napywajce z boku gorce prdy (...). Najwyraniej system grzbietw rdoceanicznych nie jest po prostu ladem wznoszcych si pionowo prdw wewntrz Ziemi. Wydaje si raczej efektem nielicznych, rozlegych anomalii termicznych, ktre z boku (a nie od dou) do starczaj gorcy materia.

Anomalie jako zjawisko wystpujce powszechnie zaprzeczaj hipotezie rw nomiernie rozmieszczonych komrek konwekcyjnych, zwaszcza e wbrew teorii pyt gorcy materia jest dostarczany nie od dou, ale z boku. Anderson i Dzie woski stwierdzili (1988, s. 78):
Zarwno gorcy, jak i zimny materia rozpywa si na boki w wielu rnych kierunkach; podpowierzchniowy prd biegncy wzdu osi grzbietu i prd po wrotny w paszczu nie przebiegaj wcale w tej samej pionowej paszczynie. Cho anomalie termiczne pod grzbietami rdoceanicznymi, ryftami kontynentalnymi i obszarami wulkanicznymi mona obserwowa nawet na duych gbokociach,

23. Prdy. Prdy w grnym paszczu, na gbokoci 200- 400 km, wbrew zaoeniom tektoniki pyt prawie nigdy nie przebiegaj prostopadle (strzaki) do osi krawdzi pyt tektonicznych. Midzy A fiyk a Ameryk Poudniow biegn nawet rwnolegle (gruba przerywana linia) do Grzbietu rodkowoatlantyckiego, s wic obrcone o okoo 90 wzgldem kierunku dryfu kontynentw (D). Kierunek ruchu prdw moe rni si o 180 (wiadomo, e prdy pyn, ale nie wiadomo, w ktr stron). Jednoczenie po obu stronach stref rozprzestrzeniania si prdy powinny pyn w przeciwnych kierunkach, jak to pokazuj czarne strzaki. Tymczasem nie rozdzielaj si one w strefach rozprzestrzeniania si, tylko spokojnie pod nimi (tj. pod grzbietami oceanicznymi [cienkie przerywane linie]) przepywaj.

Porozrywana tektonika

67

s one czsto przesunite wzgldem powierzchniowych struktur i nie stanowi prostych, pionowo wznoszcych si prdw magmy.

Moe grzbiety rdoceaniczne wcale nie s miejscem narodzin nowego dna oceanicznego? Moe s to tylko szwy, przez ktre wydobywa si gorca pynna lawa zalepiajca istniejc szczelin (il. 20)? Wyniki pomiarw w kadym razie przecz klasycznej teorii tektoniki pyt. Pod znakiem zapytania staje nawet prze konanie, e im bliej rodka Ziemi, tym materia staje si gortszy. Z drugiej strony, dlaczego tylko na wskim pasie grzbietw rdoceanicznych dno oceaniczne jest popkane (pocite uskokami transformacyjnymi), roz bite na mae fragmenty i spitrzone w gry? Dlaczego na prawo i lewo od grzbie tw jest pasko, dlaczego prawie nie ma tam oznak zniszcze, ktre powinny powsta podczas wytwarzania si nowej skorupy i ktre z czasem powinny posu wa si coraz dalej? Gdyby w obszarze grzbietw rdoceanicznych stale miao powstawa nowe dno morskie, wytumaczenie musiaoby by inne. Moe Ziemia wci nieznacznie si powiksza - gdyby narysowa na balonie dwa punkty i gdyby go nadmucha, w miar jak balon rsby, punkty oddalayby si od siebie (il. 21). Z tego punktu widzenia dryf kontynentw rzeczywicie ma miejsce - konty nenty oddalaj si od siebie, ale w istocie wcale nie dryfuj. Grube pyty konty nentalne s wzgldnie stabilne i poruszaj si tylko tak jak puzzel: w niewielkim zakresie i z ma wzgldem siebie prdkoci. Przyjrzyjmy si jeszcze raz kontynentowi afrykaskiemu, ktry zgodnie z mo delem tektoniki pyt powinien si kurczy, w rzeczywistoci za si powiksza. Poniewa dotychczasowe prby wyjanienia tego stanu rzeczy nie znajduj po twierdzenia w wynikach bada tomograficznych, trzeba szuka nowych rozwi za. Dlatego du popularno zdoby ostatnio inny scenariusz: gboko z wn trza Ziemi wypywaj strumienie roztopionych ska - tzw. piropusze - ktre docieraj a do skorupy ziemskiej i j rozmikczaj. Na jakiej gbokoci powsta j piropusze? Czy racj ma Klaus Jacob, kiedy zgodnie z rozpowszechnionym mniemaniem stwierdza: Roztopione jdro Ziemi i rozpad radioaktywny dostar czaj do ciepa, eby mocno podgrza pokryw skaln (SpW, 3/1999, s. 18). Geofizycy wci zastanawiaj si, jak gboko sigaj anomalie termiczne. Tomografia sejsmiczna dostarczya nam trjwymiarowych obrazw paszcza Zie mi, ktre dowodz, e bardzo gorca magma wystpuje tylko do gbokoci okoo 400 km (Anderson/Dziewonski, 1988, s. 74 n.). Czy nie powinna siga gbiej, eby mc rozgrzewa skay paszcza tak, e zaczynaj wrze niczym kaszka na gorcej kuchni (SpW, 3/1999, s. 18)? Co ciekawe, anomalie termiczne, ktre sigaj400 km w gb Ziemi, sczsto wzgldem swoich przejaww na powierzchni znacznie przesunite (Anderson/ Dziewoski, 1988, s. 75). Potne piropusze nie s wic pionowo wznoszcymi si prdami gorcego materiau skalnego i nie mog stanowi punktu wyjcia dla zamknitego obiegu konwekcyjnego, przebiegajcego wzdu grzbietw rd oceanicznych (il. 22).

68

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Trzysta pidziesit kilometrw pod powierzchni Ziemi system grzbietw oceanicznych nie stanowi ju caoci - rozpada si na pojedyncze segmenty. Cen traln cz Grzbietu rodkowoatlantyckiego przecina nawet szybki [zimny uwaga autora] materia (...). N a gbokoci 550 km struktury paszcza w jeszcze mniejszym stopniu odpowiadajtym na powierzchni (Anderson/Dziewonski, 1988, s. 76).

Jeeli te niezwyke wyniki bada tomograficznych s prawdziwe, stawia to pod znakiem zapytania model tektoniki pyt i istnienie obiegu konwekcyjnego magmy. Zwaszcza e Anderson i Dziewoski stwierdzaj, e gorcego materia u dostarcza kilka rozlegych anomalii termicznych, i to z boku, a nie od dou. Magma wic nie moe pochodzi z pynnego wntrza Ziemi. Masa skalna staje si pynna, dopiero gdy dociera do skorupy ziemskiej (Boschke, 1985). Mapa grnego paszcza Ziemi (il. 23) na gbokoci 200-400 km (sporz dzona w Caltech przy uyciu fal Rayleigha o okresie 200 sekund) pokazuje prd poziomy (!). Jak ju mwilimy, rwnie te pomiary dowiody, e wbrew twier dzeniom teorii tektoniki pyt kierunek prdw nie jest prostopady do osi stref rozprzestrzeniania si i stref subdukcji . Pomiary nie pokazuj zreszt, w ktr stron pynie prd - rwnie dobrze moe by odwrcony o 180 stopni. Autorzy tych bada jednak w ierz w teori tektoniki pyt i dlatego zakadaj, e prdy pyn zasadniczo od stref subdukcji (...) do grzbietw (Anderson/Dziewonski, 1987, s. 79).

Czy Afryka si rozpadnie?


J. W. Gregory, badacz wschodnioafrykaskiego systemu roww tektonicznych (il. 19), stwierdza w Geographical Journal (1894, s. 290):
Od Libanu prawie po Przyldek Dobrej Nadziei rozciga si (...) gboka i stosunkowo wska dolina o niemal pionowych cianach. Znajdujsi w niej i mo rze, i sawanny, i stare niecki jezior, i nawet acuch 20 jezior, z ktrych tylko jedno ma poczenie z morzem. To osobliwo w skali caej Ziemi.

B. Willis (1936) stwierdzi: Najbardziej oczywista myl bya taka, e Afryka zostaa rozerwana na dwie czci. Uchodzcy za autorytet niemiecki naukowiec E. Krenkel w 1922 roku w swoim dziele Die Bruchzonen Ostafrikas (Strefy usko kw Afryki Wschodniej) przedstawi nastpujc opini (s. 169):
Tektoniczny podzia wschodnioafiykaskiej strefy uskokw pozwala na tyl ko jedn interpretacj: to obszar rozerwania skorupy ziemskiej powstay przez ukierunkowane rozciganie (...). Nigdzie nie daje si zaobserwowa dziaania si fadujcych.

Porozrywana tektonika

69

W geologii to wyjtek, przyjmuje si bowiem, e prawie wszystkie znaczce formy topograficzne, takie jak gry czy doliny, powstay w wyniku si ciskaj cych, a nie rozcigajcych. Geolodzy przypuszczali, e rw powsta wskutek poziomego nacisku. Taki pogld odpowiadaby koncepcji tektoniki pyt. Pytanie tylko, jak ciskanie moe w ogle doprowadzi do powstania gbokich dolin, nie tworzc przy tym wyso kich gr. Jednak profesor Eduard Suess, geolog z przeomu wiekw, da pocztek nowemu pogldowi. Uwaa mianowicie, e powstanie tak wielkich szczelin mona wyjani tylko dziaaniem si rozcigajcych skierowanych prostopadle do prze biegu pknicia (Velikovsky, 1980, s. 110). Dla mnie, inyniera budownictwa, to najnaturalniejsze wyjanienie na wiecie, szerokie pknicia powstaj bowiem zwykle w taki wanie sposb. J.W. Gregory (1920, s. 31) doszed do nastpujcego wniosku: Ten rozlegy system roww najwyraniej nie jest wynikiem lokalnych pkni. Jego dugo to mniej wicej 1/6 obwodu Ziemi. Musia powsta w wyniku zdarze o zasigu wiatowym. Na lad tych zdarze moe naprowadzi czas powstania roww. Wane jest tu stwierdzenie, e chodzi o zdarzenia o zasigu wiatowym. Globalne scenariusze nie pasujjednak do hipotezy powoli zmieniajcego si wiata. Czy ludzie byli wiadkami rozerwania Afryki? Wszdzie wzdu tej linii tubylcy przechowuj pami o wielkich zmianach w wygldzie okolicy. Swiadczo tym rwnie pewne formy geologiczne: stoki roww s tak nagie i ostre, e musiay powsta niedawno... moe nawet w epoce czowieka. Czy zatem pot ne geodynamiczne procesy miay miejsce stosunkowo niedawno? Gregory podziela przekonanie Suessa, e system roww ma zwizek z ostat nim wielkim wypitrzeniem gr w Europie, Azji i Ameryce. Gdyby udao si usta li czas ostatniego wypitrzenia, wiadomo by te byo, kiedy w Afryce miao miej sce wielkie pknicie. Jeeli poczymy te zdarzenia ze wiatowym potopem, to moemy przypuszcza, e ostatnie gry powstay przed kilkoma tysicami lat. Z kolei R.F. Flint (1947, s. 523) pisze:
Ziemia podlegaa dziaaniu wielkich si i jej skorupa pka poudnikowo przez prawie ca dugo Afryki (...). acuchy gr na dnie Atlantyku mogy powsta w wyniku tych samych wydarze. Czas powstania pknicia i fadowania musi by zbieny z ktrym z okresw wypitrzania si gr w Europie i Azji. Te gry osigny obecn wysoko ju w czasach czowieka; wschodnioafrykaski sys tem roww te w wikszoci uksztatowa si w czasach czowieka, pod koniec epoki lodowcowej.

Czy wic ludzie byli naocznymi wiadkami uformowania si gr, grzbietw rdoceanicznych i wschodnioafrykaskiego systemu roww, ktry w zwizku z tym nie jest klasyczn stref rozprzestrzeniania si? Moe zreszt rdoceaniczne grzbiety te nie s klasycznymi strefami rozprzestrzeniania si w rozumieniu geofizykw. Na wiecie s trzy wielkie poudnikowe pknicia w skorupie ziem skiej: Grzbiet rodkowoatlantycki, Wzniesienie Wschodniopacyficzne i Grzbiet

70

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

rodkowoindyjski (jego przedueniem jest grzbiet Carlsberg), ktry jako Grzbiet Wschodnioafrykaski cignie si prawie do Morza rdziemnego. Czy u rde tego do regularnego ukadu rwnolegych pkni nie ley jaka jedna, nie do koca wyjaniona przyczyna? Jak to ju stwierdzono, pknicia po wstaj najczciej w wyniku dziaania si rozcigajcych skierowanych prostopadle do paszczyzny pknicia. W wypadku kuli ziemskiej sia rozcigajca musiaaby dziaa wzdu rwnolenikw, szczeglnie za wzdu rwnika. Wanie w pobli u rwnika mona znale dalsze pknicia - np. system Roww Wschodnioafrykaskich. Poniewa kula ziemska, spaszczona na biegunach, najwikszy obwd ma wanie na rwniku, mona si domyla, e tam wanie panuj najwiksze napicia. Czy wic Ziemia powoli powiksza si jak nadmuchiwany balon? Poniewa Afryka jest rozrywana, pyta afrykaska powiksza si i zwikszaj si odlegoci midzy otaczajcymi kontynent grzbietami rdoceanicznymi, po wikszanie si caej skorupy ziemskiej byoby najprostszym wyjanieniem. Czy przyczyn rozerwania skorupy ziemskiej bya jaka katastrofa (a moe dwie lub wicej)? A moe pknicia ju istniay i katastrofy znaczco je powik szyy? Jaki kataklizm, jaka gigantyczna sia byaby w stanie rozerwa taki konty nent jak Afryka i utworzy wielkie pknicia w oceanicznej skorupie ziemskiej?

Fikcyjna subdukcja?
Czy rowy oceaniczne rwnie nale do obrazu skorupy ziemskiej podzielo nej pkniciami? Moe wcale nie s strefami subdukcji, jak to zakada tektonika pyt? Jeeli uznamy je za zwyke pknicia, zyskamy kolejne szwy uoone mniej wicej poudnikowo: - Rw Mariaski na wschd od Filipin powizany z biegncym na poudnie od rwnika rowem Tonga i dalej z rowem Kermadec koo Nowej Zelandii, - rowy na zachodnim wybrzeu Ameryk, z Rowem Peruwiasko-Chilijskim i Rowem rodkowoamerykaskim. Prawie zawsze w pobliu tych gbokich na wiele kilometrw roww znajduj si wysokie gry kontynentalne, np. Andy wzdu Rowu Peruwiasko-Chilijskiego na zachodnim wybrzeu Ameryki Poudniowej. Model tektoniki pyt wyjania ten stan rzeczy nastpujco: na zachodnim wybrzeu Ameryki Poudniowej - miejscu cierania si dwch pyt tektonicznych - cisza oceaniczna pyta Nazca wsuwa si (subdukuje) pod lejsz kontynentaln pyt Ameryki Poudniowej. Gdyby pro ces ten trwa wiele milionw lat, to rowy byyby wypenione osadami. Poniewa jednak w rowach oceanicznych na Pacyfiku wystpuje tylko 400 m sedymentw (Zeil, 1986, s. 127), wydaj si one raczej geologicznie mode. Poniewa pomiary sejsmiczne pokazuj, e mode osady w rowie le pasko i nie nosz ladw ad nych deformacji tektonicznych, pojawiaj si nowe, po czci sprzeczne opinie na temat tych stref (tame, s. 68). Pasko lece warstwy osadw w rowie oceanicz nym nie wskazuj w kadym razie na cig subdukcj, ktra musiaaby wywoa zaburzenia geologiczne; wiadcz raczej o tym, e odkaday si w spokoju.

Porozrywana tektonika

71

Z tej perspektywy przekonujce staj si wywody przedstawione przez Heinza Kroha w jego ksice Es werde Licht (I staa si wiato) (1980): Szczegl nie godny uwagi jest rw oceaniczny wzdu zachodniego wybrzea Ameryk. Moje przypuszczenia stojw sprzecznoci z zaoeniami sejsmologw (specjalistw od trzsie ziemi), wedug ktrych w rowach oceanicznych nasuwaj si na siebie czci skorupy ziem skiej... (por. Markus, 1990, s. 194). Jeeli jeszcze raz przyjrzymy si cigncym si z pnocy na poudnie grzbie tom i rowom, zauwaymy pi ukadw pkni w niemal rwnych odstpach. Zamy teraz, e Ziemia troch si rozszerza albo przynajmniej kiedy si roz szerzaa. Jasne jest, e w takiej sytuacji skorupa ziemska musiaa rozpa si na wiele czci - pyt tektonicznych. Przez powstae pknicia z wntrza Ziemi wy pyna magma i utworzya podmorskie acuchy gr wzdu spka: grzbiety rdoceaniczne. Nie s to jednak strefy rozprzestrzeniania si, jak to rozumie teo ria tektoniki pyt, cho nieznaczne przesunicia m og tam nastpowa. Dokadne pomiary pokazay, e nasz glob (geoida) nie jest kul, tylko raczej spaszczon na biegunach elipsoid - to skutek dziaania si odrodkowych wy woanych ruchem obrotowym Ziemi (Keller, 1994, s. 52). W gruncie rzeczy Zie mia ma raczej ksztat gruszkowaty.
N a skutek ruchu wirowego Ziemi strefa rwnikowa wci rosa i deformo waa si; rwnoczenie spaszczeniu ulegy bieguny. W sabszych punktach sko rupy ziemskiej - w dnie morskim i na kontynentach - powstay wic rysy. To rzeczywicie mogo nasili proces rozszerzania si roww oceanicznych. Prze mawia to te przeciw subdukcji (Kroh, 1980, s. 146).

Jeeli uznamy, e nasz glob si rozszerza, atwo bdzie wyjani pochodzenie strefy roww. Jak ju wspomniaem, grzbiety rdoceaniczne nie przebiegaj jed nak liniowo. S porozrywane przez prostopade uskoki transformacyjne, a poszcze glne fragmenty s czsto bardzo przesunite wzgldem siebie. Powstay w ten sposb mae rowy, a nawet cae poprzeczne grzbiety, ktre dziel Atlantyk na baseny mor skie. Te uskoki transformacyjne, tj. pknicia i grzbiety podmorskie prostopade do gwnych ryftw, mogy powsta w wyniku ekspansji (powikszania si objtoci) globu ziemskiego. Rozszerzaby si on we wszystkie strony niczym balon i dlatego powstawayby na nim rysy biegnce w dwch kierunkach: wzdu grzbietw rdoceanicznych i prostopadle do nich, wzdu uskokw transformacyjnych. Oznacza oby to jednak, e dryf kontynentw to w wikszoci wypadkw efekt pozorny. Bo jeeli Ziemia si rozszerza, to kontynenty si rzeczy oddalaj si od siebie jak dwa punkty na nadmuchiwanym balonie (il. 21)! W czasach historycznych Ziemia przesza wielkie przemiany. Potwierdza to Biblia: O Boe... Wstrzsne i rozdare ziemi: ulecz jej rozdarcia, albowiem si chwieje*...
* Biblia Tysiclecia, Pallottinum, Pozna-W arszawa 1980, Ps 60, 3 4. Wszystkie dalsze cytaty pochodz z tego wydania.

72

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Co za na temat wygldajcego fantastycznie modelu rozszerzajcej si Zie mi mwi geologia? W swojej ksice Die Ozeane (Oceany) Karl Turekian z Yale University pisze: Rozsuwanie si dna oceanicznego musi za sob pociga albo rozszerzanie si Ziemi, ktra musi gdzie pomieci nowo powstajc skorup, albo - jeeli rozmiary Ziemi s stae - pochanianie gdzie skorupy (Turekian, 1985, s. 189). Innymi sowy, na rozszerzajcej si Ziemi kontynenty oddalaj si od siebie si rzeczy i aby to wytumaczy, niepotrzebna jest koncepcja stref subdukcji.

Wiek dna oceanicznego


Dr David Howell (1988, s. 80), profesor geologii na Stanford University twier dzi, e tempo rozprzestrzeniania si dna oceanicznego w cigu ostatnich dwch miliardw lat musiao wynosi rednio 5 cm na rok. Obecnie Atlantyk rozszerza si co roku o niecae 3 cm, podczas gdy w najbardziej aktywnych obszarach wschod niego Pacyfiku dno morskie przyrasta rocznie o okoo 16 cm . Przy takim tempie wyspy Galapagos dawno ju powinny byy ulec zniszczeniu w strefie subdukcji u zachodniego wybrzea Ameryki Poudniowej. A jednak cigle jeszcze istniej, i to w bezporednim ssiedztwie strefy rozprzestrzeniania si. Mona przeprowadzi obliczenia. Jeeli model tektoniki pyt jest suszny, tem po przyrostu caej skorupy oceanicznej powinno by mniej wicej stae podczas kolejnych epok w dziejach Ziemi. Tymczasem Howell (1988, s. 96) stwierdza: Jeli przemnoy przecitne tempo rozprzestrzeniania si przez cakowit du go systemu grzbietw, okae si, e rocznie powstaje okoo 2,8 km2 nowej sko rupy oceanicznej. Oceany zajmuj dzi powierzchni 310 000 000 km2. Z proste go rachunku wynikaoby wic, e powstay w cigu zaledwie 110 000 000 lat. Dryf kontynentw mia si jednak zacz 200 000 000-180 000 000 lat temu. Z pewnoci w gr nie moe wchodzi jednostajnie przebiegajcy proces. To stwierdzenie Howella jest nie bez znaczenia, dawniej bowiem uwaano oceany za najstarsz cz Ziemi. Jednak wedug dzisiejszych ustale kontynenty s by moe 20 razy starsze od najstarszych czci dna oceanicznego. To fakt niezwyky, znany prawie wycznie uczonym. Czy wyliczony tak wiek skorupy oceanicznej jest zgodny z oficjaln chronologi geologiczn?
Dziki analizie prbek skorupy oceanicznej, pozyskanych w wyniku projek tu Deep Sea Drilling, wiemy dzi, e oceany s rzeczywicie zaskakujco mo de. Skorupa oceaniczna najmodsza jest na szczytach podmorskich grzbietw, a wic bezporednio przy centrach spredingu, najstarsza za - do 180 000 000 lat - na wschodnim Pacyfiku, w rejonie najbardziej oddalonym od stref rozprzestrze niania si (Howell, 1988, s. 96).

Jeeli chodzi o najstarsze rejony dna oceanicznego, stwierdzenie to zgadza si z opracowan przez Sripps Institution o f Oceanography cyfrow map chro

Porozrywana tektonika

73

nologii dna oceanicznego (nr 93-30). Nie zgadza si natomiast, jeeli chodzi o struktur wieku (fot. 9). Przed okoo 200 000 000 lat dzisiejszych oceanw w ogle nie byo. Zakada si, e istnia jeden prakontynent, zwany Pange, ktry midzy 160 000 000140 000 000 lat temu mia si podzieli na dwie czci. Powstay rzekomo w ten sposb kontynent pnocny nazywa si Laurazj (Ameryka Pnocna, Europa, Azja), a poudniowy - Gondwan (Antarktyda, Ameryka Poudniowa, Afryka, Australia, Indie). Oba te superkontynenty, mimo pniejszego rozpadu, mniej wi cej pozostay w tym samym miejscu. Jak w takim razie wyjani np. obecno skamieniaych korali na Grenlandii? Poniewa dzi korale rosn tylko w pobliu rwnika (nie ma ich nawet w Morzu rdziemnym), te masy ldowe musiay si kiedy znajdowa przy rwniku, o ile nasz szkolny obraz wiata jest prawdziwy. Istnieje jednak inna moliwo. Jeeli przed globalnym potopem panoway zu penie inne warunki atmosferyczne i o ziemska nie bya nachylona, nie byo te pr roku. Przy tym zaoeniu na caej Ziemi panowaby jednorodny ciepy klimat. Korale, ktre obumieraj w wodzie o temperaturze niszej ni 20C, mogy si wic znale w zimnych dzi albo wrcz lodowatych wodach bez udziau dryfu kontynentw. Kiedy bowiem byy to wody ciepe: dopiero na skutek katastro ficznych wydarze klimat gwatownie si ozibi. Przy takim zaoeniu nie trzeba przyjmowa, e poszczeglne kontynenty musiay kiedy przeby rwnik. Odkd rozpocz si znany nam dryf kontynentw, tj. od okoo 180 000 000 lat (wedug oficjalnej chronologii), Grenlandia na pewno nigdy nie znajdowaa si w pobliu rwnika. Oznacza to, e od 250 000 000 lat nie mogy tam rosn korale. Jest to stwierdzenie zgodne z modelem, wedug ktrego wiele dryfw kon tynentw nastpowao po sobie kolejno, tworzc odwieczny cykl dryfu i tworze nia superkontynentu. Wynikaoby std, e Grenlandia moga (a waciwie musia a) znale si na rwniku podczas ktrego z wczeniejszych dryfw kontynentw, inaczej bowiem nie mona by wyjani pochodzenia grenlandzkich raf koralo wych. Tymczasem przypomnijmy, e wiek dna oceanicznego szacuje si maksy malnie na 200 000 000 lat. Czy teoria dryfu kontynentw Wegenera jest w ogle moliwa z punktu wi dzenia logiki? Midzy dzisiejszym a zakadanym wczeniejszym dryfem konty nentw upyny setki milionw lat spokoju. Albo proces zachodzi stale, albo w ogle. Wyraenie to jest sprzeczne z faktami. Teoria nastpujcych po sobie dryfw kontynentw powstaa w wyniku bd nie zinterpretowanych pomiarw. Bd mwi o tym jeszcze dalej. Na razie pozo stamy przy problemie oddalania si od siebie kontynentw w pnym okresie ziem skiego redniowiecza. Wedug teorii dryfu, Afryka i Ameryka Poudniowa oddzieliy si od siebie dopiero okoo 125 000 000 lat temu. Przypuszczenie, e linie brzegowe obu kontynentw pasuj do siebie, nie do koca odpowiada praw dzie. Naleaoby raczej stwierdzi, e ich podmorskie szelfy dokadnie pasuj do Grzbietu rodkowoatlantyckiego. Z tego miejsca Afryka i Ameryka Poudniowa zostay odcignite jak na tamocigu. Pytanie: dziao si to szybko czy powoli. Jeeli kontynenty odsuway si od siebie powoli, rodz si nastpne pytania. W strefie

74

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

grzbietw rdoceaniczny ch powstaje rzekomo z pynnej lawy nowe dno oce aniczne, ktre zastyga i jest transportowane w dwie przeciwne strony. Wynika std, e dno oceanu wzdu grzbietu oceanicznego musi by mode, im za dalej od grzbietu, tym musi by starsze. Kiedy przygldamy si cyfrowej mapie chronologii dna oceanicznego, w wy padku Atlantyku hipotezy tektoniki pyt mniej wicej si potwierdzaj: im dalej od grzbietu, tym dno oceanu jest starsze. Jednak w rejonie Wzniesienia Wschodniopacyficznego obraz pokazuje co innego (fot. 9). Wschodnia cz Pacyfiku, ktra li czy okoo 60 000 000 lat, jest stosunkowo moda i wzgldnie jednorodna pod wzgl dem wieku. Brak tu zrnicowania, jakie wystpuje na obszarze Atlantyku.

Czy istniej pasma magnetyczne?


Koncepcja dryfu kontynentw Wegenera dugo nie zyskiwaa sobie zwolen nikw, bo nie byo przekonujcych pomysw, co mogoby by tu mechanizmem napdowym. Na pocztku lat 60. Harry H. Hess, geolog z Princeton, wystpi z hipotez rozszerzania si dna morskiego. Podczas tzw. sea-floor spreading dno morskie miaoby - jak to opisaem - rozsuwa si po obu stronach wskich pk ni biegncych pod grzbietami rdoceanicznymi. Profesor Dewey zauwaa (1987, s. 26):
T odwan koncepcj trudno byoby udowodni, gdyby nie pewne nowe, dotd nieznane zjawisko: pole magnetyczne Ziemi zmienia, w mniej lub bardziej regularnych odstpach, swoj polaryzacj. Podczas systematycznych pomiarw magnetometrycznych dna morskiego zaobserwowano pasma o zmieniajcym si nagle namagnesowaniu, jedne obok drugich niczym paski zebry, rwnolege do najbliszego grzbietu oceanicznego.

Magnetycznie paskowane dno morskie uchodzi za dowd podwjny: z jed nej strony jest to dowd w teorii sea-floor spreading, z drugiej - dowd na czst zmian polaryzacji ziemskiego pola magnetycznego. Jeeli jednak uznamy, e pasma magnetyczne wcale nie dowodz zmiennej polaryzacji Ziemi, wwczas teoria tektoniki pyt straci podstawy, jak susznie zauway Dewey. Twierdzi si, e wzdu osi grzbietw oceanicznych stale wypywa i zastyga magma bazaltowa. Podczas stygnicia i twardnienia, w temperaturze Curie (dla bazaltu wynosi ona okoo 578C) skaa ulega namagnesowaniu zgodnie z kierun kami aktualnego pola magnetycznego Ziemi. Przy zastosowaniu odpowiednich pomiarw paleomagnetycznych mona okreli kierunek takiego zamroonego w skale magnetyzmu. Kierunki magnetyzmu w prbkach o tym samym wieku, pobranych w rnych miejscach jednego kontynentu, mimo pewnego rozprosze nia, wskazuj zasadniczo na to samo pooenie biegunw (Berckhemer, 1997, s. 155). To rozproszenie by moe naley interpretowa jako wynik burzy magne tycznej. Wektorowy charakter magnetyzmu ska utrudnia interpretacj ilociow.

Porozrywana tektonika

75

24. Burza magnetyczna. Obrazy dostarczone przez satelit Image pokazuj burzowe otoczenie Ziemi pod postaci zjonizowanego przez promieniowanie ultrafioletowe helu. Nieregulamoci w atmosferze helowej na skraju kuli ziemskiej (jasny obszar) to burza magnetyczna.

Ziemia

Z tego wzgldu trudno wytumaczy zakcenia magnetyczne, powstae m.in. na skutek burz magnetycznych. W Grundlagen der Geophysik (Podstawy geofizyki) Berckhemer pisze: Burze magnetyczne s prawie idealnie skorelowane z wyst powaniem plam na zwrconej ku Ziemi stronie Soca. Satelita Image, wystrzelony 25 marca 2000 roku, po raz pierwszy dokona pomiarw elektromagnetycznego otoczenia Ziemi przy uyciu anteny dipolowej. Na podstawie nieregulamoci w zjonizowanej przez promieniowanie ultrafioleto we atmosferze helowej (ktra znajduje si w odlegoci 2-3 promieni Ziemi od naszego globu) po jednej stronie kuli ziemskiej udao si stwierdzi wystpowanie burz magnetycznych (il. 24) (BdW, 8/2000, s. 8). Ziemia bombardowana jest przez Soce strumieniem protonw i elektronw, ktry odpowiada za zakcenia pola magnetycznego. Nasilenie tych zakce zmienia si wraz z aktywnoci pro cesw erupcyjnych na Socu. Wielkie kataklizmy mog takie anomalie znaczco nasila. W kadym razie aktywno soneczna wpywa na si ziemskiego pola magnetycznego i zapewne w przeszoci wywoywaa potne burze magnetyczne. Innymi sowy, nie wiadomo, w jakim stopniu anomalie magnetyczne byy ksztato wane przez rozmaite czynniki. Istotny wpyw mogy wywiera np. efekt dnia i no cy, siy pywowe Soca i Ksiyca, zmienno aktywnoci sonecznej czy aktyw no jonosfery (Lexikon derPhysik, t. 3, s. 424). Jakie byo kiedy ich oddziaywanie, do jakiego stopnia nakaday si na normalne pole magnetyczne Ziemi, nie wia domo. Dlatego nie jest te pewne, jak silne w danym momencie byo waciwe pole magnetyczne Ziemi i jaki w rzeczywistoci miao kierunek. Przyjrzyjmy si teraz rzekomemu dowodowi na wielokrotn zmian polary zacji pola magnetycznego i na dryf kontynentw. Skd podczas pomiarw paleo magnetycznych wiadomo, gdzie w danym czasie znajdowa si biegun pnocny? Mona zmierzy si namagnesowania, ale skd wiadomo, w ktr stron zwr cony jest kierunek linii pola: ku pnocy czy ku poudniowi? Klasyczne pomiary przy uyciu magnetometru podaj rozmaite wartoci absolutne - nie okrelajc,

76

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

+ A 'U c G a c I X u 2 2c fi a

Normalne namagnesowanie

> VJ o *
-

HU
I I I

i i

vy

U
I

Przecitna intensywno namagnesowania O zera bezwzgldnego Spreding dna morskiego

Anomalie magnetyczne wywoane odwrceniem biegunw?

Spreding dna morskiego,

I I

II

Litosfera

Litosfera

Powikszenie obszaru D

25. Pasma magnetyczne. Przez grzbiety rdoceaniczne dostarczana jest pono stale nowa magma, w zwizku z czym dno oceaniczne rozsuwa si w dwie strony niczym na gigantycznym tam ocigu (spreding dna morskiego). Po obu stronach grzbietu pow staj w ten sposb rwnolege pasm a o zmiennej polaryzacji magnetycznej. Pasm a te nie m aj jednak rwnych krawdzi, tylko poszarpane (powikszenie obszaru D). Nie da si zmierzy, czy nastpio cakowite odwrcenie biegunw; pomiary m og pokaza tylko ich przemieszczanie.

w ktr stron biegy linie pola - ktre maj jakoby pokazywa symetryczny pa smowy wzr po obu stronach grzbietw rdoceanicznych. Pasma te jednak nie maj (jak mona by oczekiwa) charakteru liniowego ani wyranych granic - to tylko postrzpione, poprzerywane obszary. Ich symetryczny ukad udao si potwierdzi jedynie w wyjtkowych przypadkach (il. 25). W jaki sposb ustala si, zaznaczane czsto na schematycznych rysunkach (il. 25), wartoci dodatnie i ujemne, czyli zmiany polaryzacji? Karl K. Turekian z Yale University pisze (1985, s. 188):
Przesuwajc (umieszczony w samolocie czy na statku) wysokoczuy magneto metr - mierzcy si ziemskiego pola magnetycznego - nad jakim obszarem, mo emy wychwyci najmniejsze nawet zmiany siy tego pola w podou, np. w skaach bazaltowych. Jeeli mineray namagnesowane s zgodnie z dzisiejszym kierunkiem

Porozrywana tektonika

77

ziemskiego pola magnetycznego, magnetometr odnotowuje wiksz si pola. Je li jednak w chwili krystalizowania si mineraw pole skierowane byo odwrot nie, pomiar wykae niewielkie osabienie dzisiejszej jego siy. Oba efekty wywo uj tzw. anomalie magnetyczne.

Rnice s wic bardzo mae, za wpyw wspomnianych okresowych anoma lii nie jest znany. Dzisiejsze pole uznaje si za wzorzec, stan normalny - za arbi tralnie wybran o 0 . Jeeli zmierzone wartoci s mniejsze, interpretuje si je jako ujemne, jeeli wiksze - jako dodatnie (zob. il. 25). Te wartoci to jednak liczby absolutne, ktre nic nie mwi o orientacji pola. Na podstawie takiej inter pretacji pomiarw ogoszono, e pooenie biegunw zmieniao si wielokrotnie. Na tej podstawie okrelono te wiek dna oceanicznego i stwierdzono przemiesz czanie si kontynentw. Wreszcie na tej podstawie ustalono nawet rzekom prd ko dryfu, bo dziki datowalnym zmianom kierunku pola magnetycznego na ldzie rozkad tych anomalii mona byo uj w ramy chronologiczne (Turekian,
N amagnesowany Ryft bazalt W znoszca si osiowy / gorca woda

Krca woda

578 C Bazalt nienamagnesowany Przecitne namagnesowane (nie o zera bezwzgldnego) +Wo

/ \ / * / ^
+Wu

\ ..........Aj,

'

O zera bezwzgldnego w odniesieniu do wynikw pomiarw 26. Pomiar magnetometryczny. Bazalt magnesuje si tylko, jeeli jego temperatura jest nisza ni punkt Curie (dla bazaltu jest to okoo 578C). Rozmaite pknicia wzdu Grzbietu rodkowoatlantyckiego powoduj ochadzanie magmy, co prowadzi do zrnicowania stopnia namagnesowania. Wykazaby to pomiar magnetometryczny na linii prostopadej do osi grzbietu (zob. il. 25). W adnym wypadku nie mona uzna tego za dowd na odwracanie si biegunw, bo najnisze zmierzone wartoci (W) pozostaj dodatnie! Niektre obszary dna oceanicznego nie w ykazuj adnego namagnesowania (rejon Azorw), zastyga tam bowiem bardzo gorca magma.

78

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

27. Namagnesowanie. Wyniki pomiarw dna morskiego podaje si ze znakiem + lub cho mierzy si tylko wartoci bezwzgldne. Linia graniczna G ma ostro oddziela dwie strefy skorupy ziemskiej o odwrotnej polaryzacji magnetycznej. Oznaczaoby to, e odwrcenie biegunw nastpio bardzo szybko. Poudniowy biegun magnetyczny dla ciemnego obszaru znajdowa si rzekomo na pnocy (MN), a dla jasnego, tak jak obecnie, na poudniu (MS). Co dziwne, na ciemnym obszarze wystpuje wiele wartoci dodatnich (za: M acDonald/Luyendyk, 1987).

1995, s. 186). Jest to interpretacja poprawna, pod warunkiem, e w przeszoci wszystko byo tak jak teraz i nigdy nie zaszy adne wielkie albo nage zmiany. Jednak zasady jednostajnoci (aktualizmu) w tym wypadku z pewnoci nie mo na przyjmowa bez zastrzee, dlatego co do tego typu interpretacji mona mie powane wtpliwoci, zwaszcza jeli wzi pod uwag globalne katastrofy w cza sach ziemskiej nowoytnoci. Wtedy bardzo niejednorodne co do kierunku i in tensywnoci pole magnetyczne okazuje si czym normalnym. Jak susznie stwier dzi Dewey: Jeeli pasma magnetyczne nie stanow i dowodu na zm ienn polaryzacj Ziemi, to teoria tektoniki pyt traci podstaw y... Artur D. Raff opisuje w Scientific American (padziernik 1961, s. 146-156) ukad pasm magnetycznych (anomalii) biegncych prostopadle do grzbietw rdoceanicznych, tj. rwnolegle do uskokw transformacyjnych, a wic w kierunku, w ktrym jakoby dno oceaniczne przesuwa si niczym na gigantycznym tamoci gu. To odkrycie wyranie przeczy klasycznej teorii tektoniki pyt. Dno oceaniczne nie moe si jednoczenie rozszerza we wszystkie strony, bo po prostu brakuje potrzebnych do tego stref subdukcji, szczeglnie na osi wschd-zachd. Rnice w sile pola magnetycznego mona wyjani cakiem prosto na podsta wie pewnych waciwoci szczelin zarwno rwnolegych do grzbietw oceanicz nych, jak prostopadych do nich (uskokw tnasformacyjnych). W rowach - czy te

Porozrywana tektonika

79

w szczelinach - woda kry szybciej dziki tzw. efektowi komina. W ten sposb ich ciany stygn szybciej ni paskie rejony dna oceanicznego. Tak powstaj obszary stygncej magmy o rnych temperaturach (rnych wzgldem temperatury Curie), nie ma to jednak nic wsplnego z rnicami wieku (il. 26). Skaa w temperaturze powyej punktu Curie w ogle nie ulega namagnesowaniu. Tak jest na przykad w okolicach Azorw, gdzie nie ma adnych pasm namagnesowania. Poniewa wiek okrela si za pomoc polaryzacji magnetyzmu (Berckhemer, 1997, s. 176), usta lenia dotyczce wieku dna oceanicznego naley odrzuci. Magnetyzm pasmowy nie jest zjawiskiem jednorodnym, nie jest nawet zjawi skiem powszechnym. Po obu stronach Wzniesienia Wschodniopacyficznego nie ma rwnomiernych pasm o rnym wieku przypominajcych te z Atlantyku. Jeeli biegun magnetyczny i geograficzny biegun pnocny znajdoway si kiedy gdzie indziej, np. na poudnie od Grenlandii, a nastpnie przesuny si w stron dzisiejszego bieguna pnocnego (por. il. 46), to uchodzca za niepod waaln teoria tektoniki pyt zostaje podana w wtpliwo. Przesunicie konty nentw ustala si na podstawie zamroonych w skaach linii kierunku pola ma gnetycznego. Zrnicowanie kierunkw pola pozwala zrekonstruowa pooenie kontynentw w poszczeglnych okresach. Rwnie dobrze mona by jednak po stpi odwrotnie: zaoy, e kontynenty pozostaway wzgldnie nieruchome, zmie niao si za pooenie magnetycznego bieguna pnocnego i, co za tym idzie, kierunek linii pola utrwalony w skaach. Moe zreszt w przeszoci byo wiele dipoli (biegunw pnocnych i poudniowych). Mao kto wie, e nawet dzi w za chodnich Chinach znajduje si dodatkowy biegun poudniowy, ktry sprawia, e w Europie rodkowej iga kompasu wskazuje prawie dokadnie geograficzny bie gun pnocny, cho geomagnetyczny biegun pnocny znajduje si w pnocnej Kanadzie. Lokalne anomalie s efektem budowy geologicznej, m.in. obecnoci wielkich z rud (np. w pnocnej Szwecji) (Lexikon der Physik, t. 3, s. 424). Wyniki pomiarw dna morskiego przy uyciu magnetometru (ktre, z punktu widzenia teorii katastrof, bdnie zinterpretowano) uzupeniaj wyniki bada od wiertw. W ramach programu Ocean Drilling przebadano kilkaset rdzeni wiert niczych z rnych czci wiata. Dr J. Lauterjung z GeoForschungsZentrum Potsdam (GFZ) na moje pytanie udzieli oficjalnej odpowiedzi: Na podstawie porwnania geograficznej orientacji rdzenia i orientacji magnetyzmu w rdzeniu mona jednoznacznie okreli, gdzie wedug wspczesnych wsprzdnych lea np. biegun pnocny w momencie namagnesowania. GFZ nie pozostawia adnych wtpliwoci co do jednoznacznoci wynikw pomiarw, bliszych informacji jed nak nie udziela. Tymczasem w Geowissen kompakt (Geologia w piguce) Turekian dowodzi (1986, s. 94): Poniewa klasyczna technika odwiertw nie pozwa la na pewne ustalenie poziomej orientacji rdzenia, polaryzacj mona ustali tylko wtedy, gdy linie pola magnetycznego maj do strom skadow pionow (...). Jeeli wektor pola, zmierzony wzgldem poziomych warstw rdzenia, skierowany jest ku grze, to gdy w tym samym rdzeniu mamy rwnie wektor skierowany w d, wiadczy to o odwrceniu polaryzacji. Jak atwo zademonstrowa na przykadzie magnesu otoczonego opikami elaza, skadowa pionowa linii pola

80

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Geograficzny biegun pnocny Ziemi (N) = magnetyczny biegun poudniowy (MS)

Prdy we wntrzu Ziemi

Geograficzny biegun poudniowy Ziemi (S) = magnetyczny biegun pnocny (MN)

28. Sprzecznoci ziemskiego magnetyzmu. Pnocny biegun magnetyczny Ziemi (MN) z pewnoci znajduje si na pkuli poudniowej (Lexikon der Physik, 1999, t. 3, s. 424). Wedug reguy Am perea (reguy pywaka), biegun pnocny pola magnetycznego znajduje si na lewo od wycignitego ramienia pywaka (Lexikon der Physik, t. 2, s. 86). W zwizku z tym, e prdy wewntrz Ziemi w wyniku ruchu wirowego kr jakoby z zachodu na wschd (krg strzaek), pnocny biegun magnetyczny powinien teoretycznie (MNt) znajdowa si na geograficznym biegunie pnocnym, a nie poudniowym, czyli odwrotnie, ni jest w rzeczywistoci. Oto jaskraw a sprzeczno! Przy tych zaoeniach (model dynama) nieprawdopodobne jest, by w przeszoci bieguny si odwrciy, oznaczaoby to bowiem, e musiayby rwnie zawrci prdy wewntrz Ziemi i popyn w przeciwn stron. Zmieni si zatem musia te (co jest niewyobraalne) kierunek ruchu wirowego Ziemi! Jeli o to chodzi, bezwadno masy jest jednak zbyt wielka. Ziemskie pole magnetyczne musiao wic powsta na cakiem innej zasadzie, bo te koncepcje przecz prawom fizyki.

najwiksza jest na duych szerokociach (przy biegunach), przy rwniku za spada do zera. Dlatego pomiary na rednich szerokociach geograficznych musz zacho wywa duy margines bdu, mierzony kt jest bowiem bardzo may albo prawie zerowy. Jak stwierdza Turekian, sjeszcze inne wtpliwoci: Metoda ta nie moe by stosowana, jeeli istniejjakiekolwiek wtpliwoci co do cigego ukadu warstw

Porozrywana tektonika

81

w materiale rdzenia albo jeli brakuje istotnych kryteriw paleontologicznych. Chodzi tu bowiem o cig zdarze, w ktrym jedno warunkuje nastpne. Innymi sowy, kada metoda pomiaru, wzgldnie ocena serii pomiarw, opiera si na jakim z gry przyjtym zaoeniu. W tym wypadku punktem wyjcia jest teoria rwnomiernego, powolnego rozwoju. Moja koncepcja globalnych katastrof w czasach historycznych (i, ewentualnie, wczeniej) pozwala jednak na inn inter pretacj: zgodnie z niosady nie odkaday si ani powoli, ani rwnomiernie. Okre sowe anomalie magnetyczne w przeszoci i towarzyszce globalnym katastrofom burze magnetyczne mogy mie - i z pewnoci miay - decydujcy wpyw na dzi siejsze anomalie. Teoria tektoniki pyt i przemieszczania si biegunw miaaby sens tylko przy uwzgldnieniu aktualizmu i wykluczeniu globalnych katastrof. Z tego punktu widzenia bardziej zrozumiae staje si te owiadczenie GFZ (faks z 31 lipca 2000): Poniewa stwierdzono rne orientacje mineraw, nasuwa si wnio sek, e ziemskie pole magnetyczne wielokrotnie zmieniao swojpolaryzacj. Mamy wic nasuwajcy si wniosek, nie za niezaprzeczalny fakt. Ja w ten wniosek wtpi, cho moe odwrcenie biegunw rzeczywicie miao miejsce. W takim razie jednak trzeba by zrewidowa geofizyczne wyobraenia na temat powstawania ziemskiego pola magnetycznego i zakwestionowa tzw. model dynama (il. 28).

Mobilici i perm anencjonici


Pod koniec XIX wieku wierzono jeszcze w tzw. teori kontrakcji. Jej korze nie tkwi w myli francuskiego filozofa Rene Descartesa (1596-1650), a sfor muowa j w 1829 roku francuski geolog Elie de Beaumont. Teoria kontrakcji zakada, e Ziemia bya kiedy pynnym (roztopionym) ciaem niebieskim. P niej stopniowo styga i kurczya si. Ta postpujca kontrakcja (zmniejszanie si objtoci) miaa doprowadzi do pofadowania i popkania stwardniaej ju sko rupy ziemskiej. Oznaczaoby to, e ruchy tektoniczne powinny si odbywa za sadniczo wzdu osi pionowej. Ta koncepcja - okrelana mianem permanencyjnej - zakada jednoczenie, e ldy nie ulegaj przesuniciom: skorupa ziemska jako cao (albo jej czci) jest zwizana ze swoim podoem. Wedug teorii kontrakcji, powstawanie gr przypomina pieczenie jabka. Pod wpywem wysokiej temperatury jabko kurczy si i marszczy si jego skrka. Jeszcze mj nauczyciel geografii sdzi, e w ten sposb mona wyjani powstawanie gr. Niestety, ten przykad - jak wiele innych tego typu - jest po prostu bdny. Ziemia raczej rozszerza si, a nie kurczy. Nasuwa si wic pytanie, czy wyobraanie Ziemi jako rozarzonej pynnej kuli w ogle ma sens. Poza tym skrka jabka jest elastycz na, a skorupa ziemska raczej sztywna. Wypitrzanie si wikszoci gr nie mogo przebiega ani tak, jak sugeruje to porwnanie, ani tak, jak twierdz wspczeni geolodzy, przeczyoby to bowiem temu, co wiemy o wytrzymaoci materiau. Chcia bym tu pokrtce odnie si do popularnego argumentu mwicego o pyniciu materiau skalnego. Zjawisko takie wprawdzie wystpuje, ale eby z kruchego ma teriau wypitrzy pozbawion spka formacj skaln, tj. gry, materia musiaby

82

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

pyn nie w jednym kierunku, lecz we wszystkich, a wic take prostopadle. Inaczej bowiem kruche masy skalne popkayby. W zdecydowanej wikszoci wy padkw takich spka jednak nie ma. Oznaczaoby to, e pierwotnie materia skal ny, z ktrego powstay gry, by elastyczny i plastyczny. Jak ju mwiem, powolna wdrwka kontynentw wydaje si logicznie niemoliwa. Z drugiej strony jednak, niezaprzeczalne dowody wskazuj, e istniao niegdy ldowe poczenie midzy kontynentami - rozwaano moliwo istnienia przesmykw ldowych lub poszu kiwano na dnie oceanw zatopionych kontynentw. Problem dryfu kontynentw podzieli geologw: permanencjonici uwaaj, e nic takiego nie ma miejsca, mobilici za utrzymuj, e kontynenty w rny sposb si przemieszczaj. Nie ma wic w tej sprawie jednomylnoci, cho od lat 60. teoria tektoniki pyt bardzo zyskaa na znaczeniu. Zwolennicy teorii permanencji nie mog zgodzi si ze zwolennikami teorii mobilistycznej co do tego, czy przy dziaajcych poziomo siach zewntrzna skorupa ziemska pozostaje twar da, czy te powolne przemieszczanie j rozmikcza. Istniej dowody przemawia jce zarwno za teori permanencji, jak i za teori mobilistyczn. Moe jednak istnieje trzecia moliwo, ktra czy trafne przypuszczenia obu teorii?
Dzi wiadomo, e w cigu ostatniego miliarda - dwch miliardw lat Zie mia moga si ochodzi jedynie w niewielkim stopniu. Pomiary paleomagne tyczne pokazay, e jej promie w tym czasie si nie skrci; przeciwnie, niewy kluczone, e si nawet powikszy (Closs/Giese/Jacobshagen, 1987, s. 47, por. SpW, 10/1980).

Dr J. Lauterjung w odpowiedzi na moje zapytanie 1 sierpnia 2000 roku napi sa: Z tego, co wiem, nie ma adnych przesanek przemawiajcych za tym, e Ziemia stale si rozszerza. W GFZ nikt nie zajmuje si tego typu problemem . A szkoda.

Zgnieciona kula ziem ska


Moje rozwaania za punkt wyjcia bior fakt obecnoci tych samych gatunkw dinozaurw na rnych kontynentach, a nawet na wyspach (np. na Spitsbergenie). Czy midzy kontynentami istniay pomosty, czy te przysuway si one, przewo c dinozaury? Jak ju powiedziaem, do niedawna wierzono, e w miar stygnicia kula ziemska si kurczya. Zamiast tego wyobramy sobie Ziemi powikszajc si jak nadmuchiwany balon. Skutkiem tego procesu byyby potne napicia prowa dzce do rozcignicia skorupy ziemskiej. Poniewa jest ona raczej sztywna, nie za elastyczna, musiayby w niej powsta wielkie pknicia. Jeeli kula ziemska si rozszerza, to kontynenty rzeczywicie odsuwaj si od siebie, cho jednocze nie pozostaj na swoim miejscu. Wedug tej koncepcji powikszaj si oceany Atlantycki i Spokojny, a skorupa oceaniczna posiada struktur chronologiczn.

Porozrywana tektonika

83

Ewidentne sprzecznoci w obu konkurencyjnych teoriach - permanencji i mobilizmu - zostaj zlikwidowane. Posumy si jeszcze jednak krok dalej i przyjrzyjmy si dokadniej ksztato wi kuli ziemskiej: rzucaj si tu w oczy spaszczone bieguny. Czy takie byy za wsze? Prawdopodobnie nie. Ze wzgldu na si odrodkow towarzyszc rucho wi wirowemu Ziemi obszar okoorwnikowy powinien si rozszerza, bieguny natomiast spaszcza. W sabych punktach skorupy ziemskiej powinny powsta wa pknicia, i to nie tylko w cienkim dnie oceanicznym, ale take na kontynen tach. Poza tym powinny si te pojawi charakterystyczne rowy oceaniczne, ktre rozszerzanie si Ziemi ogromnie by poszerzyo i pogbio. Niewiarygodne strefy subdukcji nie byyby ju potrzebne, bo powstajca w wy niku odsuwania si kontynentw (bdnie zwanego dryfem kontynentw) dodat kowa skorupa dna oceanicznego nie musiaaby zosta zniszczona (co byo ko nieczne przy zaoeniu, e Ziemia ma sta objto). Nie znaczy to, e w miejscu niektrych pkni skorupy ziemskiej dwie czci nie mogyby si na siebie nasu wa albo te si zaklinowa. W tym modelu byoby to jednak zdarzenie wyjtko we, wynik katastrofy, a nie stay proces. Zdaniem wspczesnych geofizykw, kiedy Ziemia obracaa si duo szyb ciej ni dzi. Oznacza to, e dziaaa wwczas wiksza sia odrodkowa - naj wiksza na rwniku, a najmniejsza na biegunach. Dlatego te najwicej pkni w skorupie ziemskiej powstao w obszarze okoorwnikowym. Wiadomo, e niegdy Ksiyc znajdowa si znacznie bliej Ziemi i e du go doby wynosia tylko 16 godzin lub nawet jeszcze mniej (co wiadczy o wik szej prdkoci ruchu wirowego Ziemi). To za pocigao za sob oczywicie sil niejsze spaszczanie biegunw i poszerzanie rwnika, a zatem szybsze - pozornie
Kontrakcja 29. Kontrakcja. Ziemia nie jest k u l -je st spaszczona na biegunach. Na skutek ruchu wirowego masy z okolic bieguna przemieszczaj si w stron rwnika. Z tego wzgldu w okolicach rwnikowych obserwujemy ekspansj Ziemi. Powoduje ona pknicia (P) w dnie oceanicznym midzy kontynentami; pknicia te cign si wok obszarw podbiegunowych. Ukad pkni pasuje do obrazu zgniatanej z dwch stron kuli. Na Ziemi zachodzi jednoczenie kontrakcja i ekspansja.

Kulista Ziemia

Ekspansja

Ekspansja

Kontrakcja

84

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

- odsuwanie si kontynentw. Gwne pknicia w skorupie ziemskiej powinny wic przebiega z pnocy na poudnie i znajdowa si w sabych punktach: na dnie oceanw pomidzy kontynentami. I tak wanie jest. Grzbiety rdoceaniczne w Atlantyku, Pacyfiku i w Oceanie Indyjskim tak wanie s zlokalizowane, natomiast pknicia w skorupie ziemskiej w okolicach Antarktydy otaczaj ten ukryty pod lodem ld, a nie przecinaj go. Naprenia, jakim podlegaj zewntrzne warstwy Ziemi, zale od prdkoci liniowej podczas ruchu obrotowego: ona okrela siy odrodkowe, cinajce, roz cigajce i ciskajce. Najwiksze s na rwniku, a najmniejsze na biegunach, nic wic dziwnego, e skorupa ziemska popkaa bardziej w okolicach rwnika ni biegunw. Nie wspomniaem dotd o prawdziwym zwikszeniu objtoci kuli ziemskiej - zajem si wycznie przemieszczaniem si masy z obszarw biegu nowych do obszaru rwnikowego. To tak, jakby wzi pik i cisn - spaszczy si wtedy z dwch stron - na biegunach - za to rozszerzy na rwniku. Podob nie ma si rzecz z kul ziemsk (il. 29), ktra jednoczenie ulega kontrakcji i po wiksza si.

Czy Ziemia si powiksza?


Rozarzona pynna kula musiaaby si podczas stygnicia skurczy - to wy nika ze znanych praw fizyki. Czy wic Ziemia moe si w ogle rozszerza? Do pierwszych znaczcych prac badawczych zwizanych z hipotez ekspansji naley studium z 1927 roku niemieckiego uczonego B. Lindemanna. Z kolei w 1933 roku niemiecki geofizyk O. Hilgenberg przedstawi teori, zgodnie z ktr przed ponad 100 000 000 lat Ziemia znaczco zwikszya swoj objto. Zdaniem Hilgenberga proces ten trwa nieustannie i w cigu ostatnich milionw lat promie Ziemi zwikszy si dwukrotnie. To w wyniku rozszerzenia si Ziemi jej skorupa podzielia si na kontynenty, a pomidzy nimi powstay oceany. Rosyjski geolog i dziennikarz Wadimir Abramowicz Drujanow pisze (1984, s. 69): Argumentw dostarczaj te astronomowie. Za pomoc zegarw atomowych ustali li, e niektre europejskie stacje pomiaru czasu przesuwaj si na zachd, inne za na wschd. Najprostszym tego wyjanieniem jest rozszerzanie si Ziemi. Za hipotez ekspansji Ziemi opowiedziao si swego czasu kilku naukowcw, np. rosyjscy geolodzy W.M. Bukanowski i M.M. Tetjajew w 1934 roku czy wgier ski geofizyk L. Egyed w 1946. Zyskaa ona pewien rozgos, jednak w latach 60. zastpia jzapomniana teoria dryfu kontynentw. Stao si tak, poniewa geolodzy stanli nagle przed problemem powstania oceanw. Jak ju wspominaem, dno oce anw jest bardzo mode i nie mogo powstawa powoli przez miliony lat, w miar jak Ziemia si rozszerzaa. Tej sprzecznoci nie umiano wwczas usun i nie mo na jej te usun dzi, jeeli si zakada jednostajny rozwj Ziemi. Przyjrzyjmy si teraz scenariuszowi, ktry zaproponowaem w ksice Dar wins Irrtum. Sugerowaem tam, e Ziemi w krtkim czasie spotkay przynajmniej dwa nastpujce po sobie globalne kataklizmy oraz wiele pomniejszych lokalnych

Porozrywana tektonika

85

katastrof. Wszystkie one miay miejsce zupenie niedawno, kilka tysicy lat temu. Ta sugestia moe na nowo oywi niemal zapomnian hipotez ekspansji. Straszliwe siy geofizyczne, ktre sw stanie przechyli kontynent, m og te odsun od siebie bloki kontynentalne, i to w stosunkowo krtkim czasie. Jedno czenie Ziemia wci si te rozszerza - proces ten mia miejsce zarwno przed kataklizmami, jak i w ich trakcie. Ziemia zwiksza swoj objto po dzi dzie. Jak wspomniaem wyej, ekspansja Ziemi wcale nie bya przez naukowcw wykluczona, rnie jednak szacowano jej wielko: uwaano, e zwikszya swj promie o 2-20% , a w ekstremalnym wypadku nawet 100%. Zdaniem autorw Geotektoniki oglnej (Chain/Michajlov, 1974): Dane paleomagnetyczne dowo dz, e zmiany dugoci promienia Ziemi od pnego paleozoiku wynosiy nie wicej ni 1%. Tempo ekspansji nie jest znane, bo nie jest ono przedmiotem powanych bada. Sama jednak ekspansja jest brana pod uwag - przynajmniej w ograniczonym zakresie - jako moliwa teoretyczna alternatywa, cho dzi nikt nie traktuje jej powanie. Hipoteza ekspansji staa si znw przedmiotem dyskusji dziki australijskie mu geologowi S.W. Careyowi (1976), ktrego popar E.E. Milanovsky (1983). Poniewa z jednej strony uznaje si istnienie stref rozprzestrzeniania si, z drugiej za niektrzy odrzucaj kontrowersyjne strefy subdukcji (bo przy podanych zao eniach teoretycznie wcale nie s one potrzebne), hipoteza ekspansji Ziemi rw nie dzisiaj znajduje uznanie czci geologw i geofizykw. Sabym punktem tej hipotezy jest problem powstawania gr (model tektogenezy). Powikszajca si Ziemia raczej wygadza gry, ni je tworzy! Dlatego te niektrzy naukowcy - np. Milanovsky (1983) - odwouj si do teorii pulsacji: przyjmuj istnienie naprzemiennych faz ekspansji i kurczenia si (kontrakcji). Ziemia yje, oddycha. Ta teoria wydaje si jednak wtpliwa, bo brak ladw na kurczenie i rozszerzanie si litosfery w kolejnych epokach (Chain/Michajlov, 1974). Jeeli jednak zamiast przyjmowa, e fazy kurczenia si i rozszerzania nastpo way po sobie w czasie, uzna si, e wystpoway jednoczenie, wrcimy do obrazu Ziemi jako ciskanej z dwch stron piki: spaszczanie i rozszerzanie si skorupy ziem skiej odbywa si rwnoczenie w rnych obszarach. Gdy poczymy moj teori katastrof z hipotez ekspansji, otworz si przed nami zupenie nowe perspektywy. W myl tej koncepcji dzieje Ziemi mona by podzieli na dwa gwne etapy: 1. Pierwotnie jednorodna skorupa ziemska popkaa w wielu miejscach w wy niku przemieszczania si mas i ekspansji Ziemi na rwniku. 2. Na skutek wielkiego kataklizmu (potopu) i jednoczesnej ekspansji Ziemi ktra, cho coraz wolniejsza, trwa do dzi - kontynenty odsuny si od siebie; pocztkowo proces ten przebiega do szybko. Pytanie tylko, jak to si stao, e kontynenty odsuny si od siebie w tak szybkim tempie?

Rozdzia 4

Kosmiczny chaos

IV naszym Ukadzie Sonecznym znajduje si jeszcze jedna wielka wci nieodkryta planeta. Ju 6000 lat temu pisali o niej Sumerowie. Jej wizerunek znajduje si te na akadyjskiej pieczci cylindrycznej. Najnowsze badania astronomiczne potwierdzaj to niewiarygodne przypuszczenie.

Staroytna mapa nieba


Pergmon Museum na berliskiej Wyspie Muzew, przechowywany jest zabytek, na ktry prawie nikt ze zwiedzajcych nie zwraca uwagi. Pod sygnatur VA/243 kryje si najstarsza znana mapa gwiazd. Wykryto j na liczcej okoo 4500 lat akadyjskiej pieczci cylindrycznej. Piecz stanowi niezwyke zna lezisko, zaznaczone s bowiem na niej wszystkie planety naszego Ukadu So necznego, cznie z odlegym Plutonem. Skd przed tysicami lat znano wszyst kie planety? Teleskopw przecie wtedy podobno jeszcze nie byo. W redniowieczu, a nawet w dobie renesansu znano tylko sze planet, bo tylko pi mona zobaczy goym okiem. Uran zosta odkryty w 1781, Neptun w 1846, a Pluton dopiero w 1930 roku. A jednak 4000 lat przed Mikoajem Ko pernikiem (1473-1543) akadyjscy astronomowie byli w stanie zaznaczy wszyst kie planety z uwzgldnieniem dzielcych je odlegoci. Map traktuje si jak ku riozum i pomija w oficjalnych badaniach. Dlaczego? Bo zaznaczono na niej dodatkow planet. Zostaa umieszczona w miejscu pasa planetoid midzy Mar sem a Jowiszem. T planet Sumerowie nazywali Tiamat, Grecy za Faetonem. Grecki filozof Platon (427-347 p.n.e.) przytacza histori, ktr do Grecji z Egiptu przywiz Solon. Egipski kapan z Sais, wielkiego miasta w delcie Nilu, powiedzia Solonowi:

Kosmiczny chaos

87

.. .wielu ludzi byo i jeszcze bdzie zniszczonych na nieprzeliczone sposoby (...) jeszcze u was si opowiada, e raz Faeton, syn Soca, zaprzg konie do wozu swojego ojca, a poniewa nie umia nim kierowa, po drodze spali wszyst ko na ziemi i sam zgin raony piorunem (...). Prawda jest taka: ciaa, ktre kr po przestrzeni niebieskiej okoo Ziemi, zbaczajze swej drogi*.

To niewtpliwie wiadectwo apokaliptycznych skutkw zboczenia z orbi ty ciaa niebieskiego. W krlewskiej bibliotece A surbanipala (krl asyryjski, 669-626 p.n.e.) w Niniwie (Mezopotamia) znaleziono 25 000 tabliczek z pismem klinowym, na ktrych zapisano m.in. dokadne dane astronomiczne oraz epos o Gilgameszu. Dokadny opis i analiz tego babiloskiego mitu o stworzeniu wiata przedstawi w swoich ksikach Zecharia Sitchin (1995). Przed kilkoma tysicami lat ludzie wiedzieli o dwunastej planecie (do pla net zaliczano te Soce i Ksiyc). Babiloczycy nazywali j Marduk, a Sumero wie Nibiru (Panna ycia). Miaa si porusza w prawo, tj. w przeciwn stron ni pozostae planety Ukadu Sonecznego. Ksiyc tej nieznanej nam (jeszcze) planety zderzy si pono z zaznaczon na akadyjskiej mapie planet Tiamat (Faeton) na wysokoci pasa planetoid. Tiamat podzielia si na dwie czci. Jedna cz rozpada si na drobne kawaki i z niej powstay planetoidy, asteroidy oraz komety. Ciekawy jest los drugiej cz ci: ot zostaa wypchnita na inn orbit i nosi nazw Ziemia. Sumerowie wie rzyli, e ta kosmiczna katastrofa - czyli stworzenie naszej planety - doprowadzia do powstania gr, dolin i rzek: Kiedy Gowa Tiamat [Ziemia] zaja swoje miej sce, stworzy na niej gry (Sitchin, 1996). Pierwsze sowa Biblii (Rdz 1,1: Na pocztku Bg stworzy niebo i ziemi) nie zostay dokadnie przeoone, tymczasem tekst oryginalny jest wiadectwem niezwykej wiedzy. Walter-Jorg Langbein twierdzi, e zamiast Na pocztku powinno by Z tego, co byo na pocztku (Langbein, 1996). To pozwala do strzec podobiestwa z babilosk histori stworzenia. Ziemia powstaa wpraw dzie od nowa, ale wczeniej co jednak istniao: poprzedniczka naszej planety, by moe krca po orbicie pasa planetoid. To niezwyka historia, znajduje jednak potwierdzenie w strukturze Ukadu Sonecznego. Czy to moliwe, e kilka tysicy lat temu kto t histori po prostu zmyli? Skd znano liczb planet, jeeli goym okiem mona zobaczy tylko pi? Kiedy w XIX wieku przetumaczono teksty sumeryjskie, uznano je za fanta styczne, wymieniay bowiem zbyt du liczb planet - Pluton zosta oficjalnie odkryty dopiero w 1930 roku. Pniej jednak mezopotamska historia stworzenia wiata znalaza potwierdzenie. Dlaczego wic miaaby si nie zgadza informacja o dwunastej planecie? Ju w 1857 roku Heinrich Karl Brugsch znalaz w Egipcie, w jednym z tebaskich grobw, wieko sarkofagu, na ktrym zostaa przedstawiona mapa nieba ze

* Platon Timajos 27 c-d, prze. Pawe Siwek, PWN, Warszawa 1986.

88

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

wszystkimi planetami, cznie z Plutonem. Poniewa Pluton zosta odkryty do piero 73 lata pniej, nie zwrcono na t map uwagi. Zwaszcza e zaznaczono na niej jeszcze jedn, wiksz planet, ktrej nie znamy do dzi: dwunast plane t. Wiedzieli zatem o niej rwnie Egipcjanie.

Dwunasta planeta
Astronomowie cigle szukaj dodatkowej planety w Ukadzie Sonecznym. Nazywa si j planet X, dziesit planet (nie dwunast, dzi bowiem za planety nie uznajemy Soca ani Ksiyca). Odkrycie Plutona w 1930 roku nie byo przypadkowe. Z zakce orbit Urana i Neptuna wywnioskowano o istnieniu planety, ktra wpywa na ruch innych. Od krycie maego Plutona byo wic tylko kwesti czasu i swego rodzaju wiczeniem w cierpliwoci. Dopiero w 1978 roku stwierdzono, e Pluton jest o wiele mniej szy, niby to wynikao z oblicze. Poza tym okazao si, e wok planety kry nieznany dotd ksiyc: Charon. Te nowe ustalenia pozwoliy wysnu wniosek, e w naszym ukadzie jest jeszcze jedna planeta, bo wielko i masa Plutona nie tumacz zakce orbit innych planet. Jaki niewidzialny hamulec w niewytumaczalny sposb spowalnia wysy ane w kosmos sondy. Wystrzelony w marcu 1972 roku Pioneer 10 jako pierw szy przekroczy pas planetoid i przelecia obok Jowisza, kierujc si w stron gwiazdozbioru Byka. Dzi sonda znajduje si ju okoo 11 miliardw kilometrw od Ziemi, na obrzeach Ukadu Sonecznego, i wci si oddala. smego grudnia 1992 roku odnotowano pierwsz zmian kursu sondy - Pioneer opuci przewi dzian tras na 25 dni. Giacomo Giampieri wraz z zespoem wsppracownikw z Queen Mary Westfield College w Londynie oraz ich koledzy z Jet Propulsion Laboratory (JPL) w Ka lifornii uwaaj, e za t zmian kursu i wyhamowanie odpowiedzialny jest nie znany obiekt na obrzeach Ukadu Sonecznego. Czy chodzi o planet X? Stwierdzono, e obiekt ten znalaz si ju kiedy w pobliu jakiej planety i zosta przez ni wypchnity z Ukadu Sonecznego (BdW, 2 padziernika 1999). Bierze si pod uwag przynajmniej okresow obecno nieznanej planety w naszym ukadzie; za moliwe uwaa si te zblienie czy nawet kolizj planet. Czyby Sumerowie mieli racj? John Anderson, astronom z JPL, stwierdzi, e take siostrzana sonda, Pioneer 11, nieco zwolnia, zanim wysaa ostatni sy gna w listopadzie 1995 roku. Podobnie rzecz si miaa z sondami Galileo i Ulysses wysanymi na Jowisza (SpW, 30 wrzenia 1999). Wielu astronomw zga dza si, e w Ukadzie Sonecznym musi istnie dodatkowa nieznana planeta. Poszukiwania dwunastej planety uwaaj jednak za zbdne, sdz bowiem, e jest to tylko krcy po obrzeach naszego ukadu zlodowaciay kawa skay. Astronomowie rni si od Sumerw co do ksztatu orbity hipotetycznej planety: przypomina orbit komet czy jest lekko eliptyczna? Orbity planet nieko niecznie musz by prawie okrge albo lekko eliptyczne. Pluton kry po do

Kosmiczny chaos

89

niezwykej orbicie - zdarza si, e znajduje si bliej Soca ni Neptun. Sitchin wspomina o konferencji prasowej NASA z 13 lipca 1987 roku. Newsweek do nis po niej: W ubiegym tygodniu na konferencji NASA ogosia, e by moe Soce okra ekscentryczna dziesita planeta. smego padziernika 1999 roku w internetowym wydaniu Spektrum der Wis senschaft ukazaa si niepozorna notatka zatytuowana Besuch am Rande des Sonnensystems? (Odwiedziny na obrzeach Ukadu Sonecznego?):
Jest ogromne. Way wicej ni Jowisz. Porusza si powoli na obrzeach Uka du Sonecznego. Zmienia orbity komet. Ale nikt nie wie, czym to waciwie jest. Niezalenie od siebie dwch astronomw stwierdzio istnienie tego obiektu. Przypuszczaj, e chodzi o obcplanet, ktra w swojej wdrwce przez wszech wiat wpada w pole grawitacyjne Soca.

Jon B. Murray twierdzi, e jego badania dowodz, e to ciao niebieskie poru sza si pod prd, tzn. w kierunku przeciwnym ni pozostae planety okrajce Soce. Dokadnie tak, jak w mezopotamskiej historii stworzenia! Czy taki szcze g mona tak po prostu zmyli? Istnienie dodatkowej planety uwaa si wic za moliwe. Sumerowie znali j najwyraniej ju 6000 lat temu. Tom Van Flandern (1993) z obserwatorium w Waszyngtonie w artykule za tytuowanym Dawna planeta jako rdo planetoid (Icarus) przyzna racj popularnej XIX-wiecznej teorii goszcej, e asteroidy i komety s pozostao ciami planety, ktra kiedy eksplodowaa. Mj wniosek jest taki, e komety powstay w obrbie Ukadu Sonecznego w wyniku eksplozji. Prawdopodobnie powsta te wwczas pas asteroid oraz wikszo obserwowanych dzi mete orw (Sitchin, 1991, s. 92). Rwnie to przypuszczenie zgadza si z sumeryjsk kosmologi. Czwartego maja 2000 roku JPL zamiecio w Internecie (www.jpl.nasa.gov) informacj o odkryciu midzy Marsem a Jowiszem, w gwnej czci pasa plane toid, podunej asteroidy (216 Kleopatra) z metalu, wielkoci New Jersey. Ju samo istnienie takiego gigantycznego kawau metalu nasuwa wiele pyta. Dr Steven Ostro uwaa, e w przypadku tej i innych asteroid mamy do czynienia z pozo staociami po niewiarygodnej kosmicznej kolizji. Wysana przez NASA sonda Deep Space 1 zbadaa asteroid Braille, obiekt dwukilometrowej dugoci, ksztatem przypominajcy orzeszek ziemny. Skada si ona ze skay wulkanicznej, ktra musiaa ju by kiedy przetopiona (BdW, 4 sierpnia 1999). Braille jest zatem czci wikszego ciaa kosmicznego.

Bkajca si Ziemia
Mezopotamska historia stworzenia opowiada o rozpadzie planety Tiamat/Faeton. Wiksza cz planety-matki bkaa si po Ukadzie Sonecznym, a w kocu powoli ustabilizowaa si na nowej orbicie: tak powstaa Ziemia. Na

90

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

trasie wdrwki stany jej inne planety: Mars, Wenus, Merkury, a moe te Jo wisz. Jeeli dziao si to nie przed miliardami, ale przed tysicami lat, w czasach historycznych, nasi przodkowie musieli obserwowa te zajcia na niebie. Zblienia planet mogy powodowa wyadowania elektryczne, ktrym towa rzyszyy niezwyke zjawiska wietlne oraz procesy fizyczne, jakie my znamy tyl ko z laboratoriw. O wielkich wyadowaniach elektrycznych i piorunach wspo minaj wszystkie mitologie. Immanuel Velikovsky pisze (1994, s. 99):
Pami o tych wielkich wyadowaniach midzyplanetarnych si zachowaa si w podaniach, legendach i mitologiach wszystkich ludw wiata. Bg - Zeus u Grekw, Odyn na Islandii, Ukko u Finw, Perun na pogaskiej Rusi, Wotan u staroytnych Germanw, Mazda u Persw, Marduk u Babiloczykw, Sziwa u Hindusw - przedstawiany by z piorunem w rku, jako bg, ktry miota pioru ny na pogrony w wodzie i ogniu wiat.

Podobne przekazy zachoway si wrd mieszkacw zachodniej Brazylii (Bellamy, 1938, s. 80):
Pioruny waliy, grzmoty ryczay, ludzie si bali. Pniej rozpado si niebo, jego szcztki spady i wszystkich zabiy. Niebo i ziemia zamieniy si miejscami. Nic, co yo, nie przetrwao.

Poniewa ciao niebieskie nadlatujce z kosmosu (Nibiru, planeta X) musiao si wydawa wielkie jak Soce, znajdujemy w dawnych przekazach wyobrae nie dwch soc. I wanie z obszaru Mezopotamii mamy liczne akadyjskie stele i kudurru (kamienie graniczne), na ktrych wyryto dwa wielkie soca i ksiyc. Na synnej akadyjskiej steli Naramsina (2300 p.n.e.) przechowywanej w Luwrze przedstawiono dwa soca tej samej wielkoci, za na redniobabiloskim kudur ru (1100 p.n.e.) dwa soca i ksiyc. Nie dziwi wic, e w fiskiej Kalewali mowa jest o tym, jak podpory nieba puciy i ognisty bysk zapali nowe soce i ksiyc (Velikovsky, 1994, s. 102). Skoro nie byo to prawdziwe drugie Soce, musi to by opis zblienia planet. Pierwotna planeta Tiamat/Faeton, krca w obszarze pasa asteroid (nie wyklu cza si, e istnieje tam ycie), znajdowaa si w obrbie Ukadu Sonecznego. Tiamat bya odbiciem Ziemi - z wod, lasami, zwierztami, by moe te z lud mi. Podczas wdrwki Ziemi (po eksplozji Tiamat/Faetona) przez Ukad Sonecz ny, obserwatorowi na powierzchni Ziemi zdawao si, e gwiazdy si poruszaj, cho w rzeczywistoci byo odwrotnie. W ten sposb zrozumiay staje si nie wiarygodny opis z Apokalipsy w. Jana (6,13): I gwiazdy spady z nieba na zie mi, podobnie jak drzewo figowe wstrzsane silnym wiatrem zrzuca na ziemi swe niedojrzae owoce. Rwnie w Ksidze Izajasza (24, 18-20) opisano kata klizm:

Kosmiczny chaos

91

...i podwaliny ziemi si zatrzs. Ziemia rozpadnie si w drobne kawaki, ziemia pkajc, wybuchnie, ziemia zadrgawszy, zakoysze si, ziemia si mocno bdzie zatacza jak pijany i jak budka [na wietrze] bdzie si chwiaa...

Teksty egipskie wielokrotnie jednoznacznie stwierdzaj, e poudnie stao si pnoc i ziemia si pochylia albo e gwiazdy na zachodzie zniky i pojawia j si teraz jako nowe na wschodzie. Rwnie w starej chiskiej kronice Shu King na nowo wyznaczono kierunki wiata, na nowo obliczono i przedstawiono ruchy Soca, Ksiyca i zwierzcych znakw zodiaku; na nowo ustalono te dugo pr roku i sporzdzono nowy ka lendarz. Immanuel Velikovsky tak podsumowuje te chiskie przekazy:
To, e wkrtce po potopie konieczne byo odnalezienie na nowo kierunkw wiata, ustalenie ruchw Soca i Ksiyca, ponowne ustalenie zwierzcych zna kw zodiaku, uporzdkowanie kalendarza i nauczenie nowego nastpstwa pr roku, pozwala przypuszcza, e podczas katastrofy zmienia si orbita Ziemi, a wraz z ni dugo roku, orbita Ksiyca i co za tym idzie, dugo miesica.

Nie dowiadujemy si, co byo przyczyn tego zburzenia porzdku wiata. Jed nak w starych annaach zapisano, e za panowania Yahou pojawia si na niebie jasna gwiazda w gwiazdozbiorze Yin. W Elektrze greckiego dramatopisarza Eurypidesa (okoo 480-406 p.n.e.) mowa jest o gwiazdach poruszajcych si wstecz i o podobnej zmianie ruchu Soca. W Orestesie za mona znale takie oto sowa: ...Zm ieniajc zmierzajc ku zachodowi tras sonecznego rydwanu po niebieskim sklepieniu, tam, gdzie ro wa wstawaa jutrzenka. Z kolei Platon w Pastwie wspomina o zmianie wschodw i zachodw So ca oraz innych cia niebieskich. Cay kosmos zmieni swj kierunek. Jak ju wspo mniaem, obserwator na Ziemi nie dostrzeg ruchu planety, tylko sdzi, e poru szaj si gwiazdy i wszechwiat. Rwnie w Koranie mowa jest o dwch wschodach i dwch zachodach. Tal mud oraz inne stare rda informuj o zakceniach ruchu Soca w czasie exodusu, tj. wyjcia ydw z Egiptu. Natomiast grecki historyk Herodot (okoo 485 okoo 425 p.n.e.) w drugiej ksidze Dziejw opisa swoje rozmowy z egipskimi kapanami, z ktrych wynikao, e Soce cztery razy wschodzio po przeciwnej stronie nieba. Mapa nieba z zaznaczonymi znakami zodiaku i innymi gwiazdozbiorami znaj duje si na suficie grobu Senenmuta, budowniczego grobowca krlowej Hatszepsut. Przedstawiony na niej poudniowy widnokrg znajduje si na pnocy, a gwiaz dozbir Oriona na wschodzie zdaje si porusza w niewaciw stron. Wschd i zachd, pnoc i poudnie na mapie zamieniy si miejscami. Najwyraniej przed stawia ona obraz nieba przed odwrceniem si biegunw.

92

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Zbuntowane planety
Informacje, na ktre bd si powoywa w tym rozdziale, pochodz z ksiki Welten im Zusammenstofi (Zderzajce si wiaty, 1994) Immanuela Velikovskyego. Ju chiski filozof Konfucjusz (551-479 p.n.e.) wspomina o interesujcych kosmicznych wydarzeniach, ktre miay miejsce 23 marca 687 roku p.n.e. (we dug oficjalnej chronologii). Velikovsky komentuje: Annay donosz, e przy czyn tego zjawiska byy zakcenia wrd planet (...). Niebo byo bezchmurne, tak e gwiazdy powinny byy by widoczne - a nie byy. Dalej za, w odniesieniu do publikacji Ronalda Stratha dodaje: Pewna inskrypcja Majw podaje, e jaka planeta przesza tu obok Ziemi (Bellamy, 1938, s. 258). Z jednej strony w Chi nach nie widziano adnych planet, z drugiej mwi si, e doszo niemal do zde rzenia Ziemi z innplanet. Wdrwka planet w Ukadzie Sonecznym na podsta wie tych przekazw wcale nie wydaje si a tak nieprawdopodobna. Rzeczywicie musiay mie miejsce jakie niewyobraalne kosmiczne wydarzenia. Trudno przy puszcza, e Ziemia nie braa w tym udziau. Rzymski poeta Owidiusz (43 p.n.e. -1 7 lub 18 rok n.e.) opisuje zdarzenia, ktre towarzyszyy mierci Romulusa (Velikovsky, 1994, s. 246): Oba bieguny si zachwiay, Atlas przesun ciar nieba (...). Soce znikno i uniosy si chmury, ktre zasoniy nieboskon (...). Niebo przecinay pomieniste promie nie. Lud uciek, a krl [Romulus] na rumakach swego ojca [Marsa] wznis si ku gwiazdom - wyrana wskazwka: mowa o niezwykej orbicie Marsa! Babiloczycy planet Mars nazywali Nergal. Opierajc si na publikacjach Bollenruchera ( Gebete und Hymnen an Nergal, Modlitwy i hymny do Nergala, s. 9) i Langdona (Sumerian and Babylonian Psalms, Psalmy sumeryjskie i babi loskie, s. 85), Velikovsky pisze (1994, s. 250):
Szukamy jednak wyranego potwierdzenia, e to Mars-Nergal by bezpo redni przyczyn globalnej katastrofy w VIII i VII wieku p.n.e., kiedy to wedug sw Izajasza ziemia drgaa, koysaa si i zataczaa i kiedy trzsy si jej podwa liny. Taki wanie wpyw przypisywano Marsowi-Nergalowi: Zamroczy on nie bo i dwign ziemi z jej posad, oraz Nergal (...) tam, wysoko w grze, uspo kaja niebo (...), sprawia, e ziemia dry.

Mars Rzymian by tosamy z greckim Aresem. O czynach Aresa wspomina Iliada. Ta historia jest starsza od Odysei i podobnie jak ona zostaa spisana praw dopodobnie przez najstarszego europejskiego poet Homera, ktry y zapewne midzy 750 a 650 rokiem p.n.e. Jak ju wspomniaem, zdaniem Velikovskyego 23 marca 687 roku p.n.e. Mars by gwnym aktorem pewnego kosmicznego spek taklu. Homer mg by naocznym wiadkiem tych wydarze. Przypominamy, e Iliada opowiada histori wojny trojaskiej, przy czym bogini Atena wystpuje jako sojuszniczka Grekw, za bg Ares walczy po stronie Trojan. To midzy bstwami toczy si wojna. Atena uosabia planet Wenus. W tak zwanych hym nach homeryckich Ares nazywany jest planet. Homerycki hymn do Aresa brzmi:

Kosmiczny chaos

93

Wszechmocny Aresie (...), bohaterski ksi, ktry podasz przez eter ogni stym szlakiem pomidzy siedmioma wdrujcymi gwiazdami (planetami), gdzie twoje ogniste rumaki unosz ci ponad trzecim rydwanem. Lukian (okoo 120-180 n.e.) w swoim dziele O astronomii w komentarzu do homeryckich eposw napisa: Wszystko, co [Homer] powiedzia o Wenus i Mar sie, i o ich wciekoci, pochodzi nie skdind, tylko z tej nauki [astrologii], W grun cie rzeczy to koniunkcja Wenus i Marsa jest tematem poezji Homera. Analizujc odpowiednie ustpy, Lukian dowodzi, e chodzio o zdarzenia przekraczajce ziem sk batali, a mianowicie o wojn bogw, ktrzy uosabiali planety. Rwnie chiskie przekazy wspominaj o zakceniach orbit planet oraz o wal czcych gwiazdach. Immanuel Velikovsky powoujc si na Textes Historiues (Tek sty historyczne) L. Wiegera (wyd. 2,1922-1923), o zdarzeniach, ktre miay miejsce za panowania cesarza Kwei (Koei-Kie), 18. wadcy po Yahou, pisze (1994, s. 261):
W tym czasie mona byo oglda na niebie dwa soca, ktre ze sob wal czyy. Pi planet byo niespokojnych, poruszay si w niezwyky sposb.

Dwie walczce gwiazdy Velikovsky zidentyfikowa jako Marsa i Wenus.


Eratostenes, aleksandryjski uczony z III wieku p.n.e., przedstawia to zdarze nie w taki oto sposb: Na trzecirrf miejscu znajduje si gwiazda [stella] Marsa (...). Podao za ni ciao niebieskie [sidus ] Wenus; pniej Wenus dogonia Marsa i rozpalia pomienn namitnoci (Velikovsky, 1994, s. 262).

W prawie wszystkich dawnych przekazach - czy to chiskich, indyjskich, islandzkich, czy te Majw - zadziwiajco zgodnie mwi si o kosmicznym za groeniu. Meksykaskie mity podaj e w czasach Aztekw ubstwiany wadca krlestwa Toltekw Quetzalcoatl zaatakowa Soce, ktre przez cztery dni si nie pokazywao. Warto wspomnie, e Quetzalcoatl uosabia wanie Wenus. Na podstawie tych dawnych przekazw Immanuel Velikovsky rekonstruuje dwa zasadnicze zdarzenia: zblienie si Ziemi i Wenus w XV wieku p.n.e. oraz koniunkcj Marsa i Wenus w VIII wieku p.n.e. (wedug oficjalnej chronologii). Koncepcja, zgodnie z ktr planety Ukadu Sonecznego od miliardw lat spokojnie kr po niezmienionych orbitach wok swoich osi, na podstawie tych przekazw okazuje si po prostu mrzonk. To wielkie katastrofy sprawiy, e zna czco zmieni si klimat, ld i morze zamieniy si miejscami, powstay gry i wul kany, Ziemia pka na wielkie kaway, a wiele gatunkw zwierzt wymaro. Na podstawie mitologii i staroytnych przekazw moemy doj do wniosku, e mi dzy Ziem i Marsem a Wenus dochodzio do zblie, ktrym towarzyszyy gigan tyczne wyadowania elektromagnetyczne. Tak oto wiele niewiarygodnych staroytnych opisw pewnych zjawisk niebie skich ukazuje si nam w cakiem nowym wietle. Ziemia jako pozostao po praplanecie Tiamat/Faeton bkaa si po Ukadzie Sonecznym. Orbity planet byy wwczas niestabilne, tote dochodzio do zblie midzy planetami, co bardzo

94

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

obrazowo opisali nasi przodkowie. Podczas tuaczki Ziemi raz po raz uderzay w jej powierzchni odamki, ktre powstay w wyniku kolizji. Jedn z takich kata strof o globalnym zasigu by biblijny potop. Oprcz niego miao miejsce wiele innych lokalnych katastrof, ktre bdnie byy uwaane za przyczyny potopu. Rwnie dzi mog si zdarza uderzenia asteroid, bdce spnionym echem tamtych wydarze. Ziemi otacza bowiem chmura szcztkw zwanych NEA (Near Earth Asteroid) - Bliskie Ziemi Asteroidy.

Pacyfik - blizna po zderzeniu?


Ju w 1878 roku angielski astronom George Howard Darvin (1845-1912) postawi hipotez, e z obszaru dzisiejszego Pacyfiku zosta oderwany od naszej planety olbrzymi fragment granitu, z ktrego powsta Ksiyc. Grzbiet rdoceaniczny na Pacyfiku nie biegnie - jak w innych wypadkach przez rodek oceanu, lecz jest przesunity daleko na zachd: znajduje si w pobli u zachodniego wybrzea Ameryki Poudniowej. Autorzy Geotektoniki oglnej stwierdzaj:
W ostatnich czasach pojawi si nowy wariant starej hipotezy J. Darvina/V. Pickeringa, wedug ktrej Ocean Spokojny jest blizn pozosta po utworzeniu Ksiyca. Wedug tej hipotezy, Ksiyc uformowa si z materiau pochodzcego z ogromnego krateru, ktry powsta w wyniku uderzenia w Ziemi asteroidy (Chain/Michajlov, 1974).

W czasopimie naukowym P.M. (6/1998) znalaza si opinia potwierdzaj ca ten scenariusz: Ogromne ciao niebieskie spado na Ziemi i zniszczyo du cz naszej planety. Sformuowano j na podstawie symulacji komputerowej przeprowadzonej przez Glena Stewartsa z uniwersytetu w Boulder w Kolorado. Szcztki krce nad rwnikiem pod postaci skalistej chmury w czasie krtszym ni rok zagciy si i utworzyy Ksiyc. Planeta, ktra zderzya si z Ziemi, musiaa by dwa razy wiksza od Marsa (11W, 5/1998, s. 26). Kwestia powstania Pacyfiku to problem szczeglny, bo biorc pod uwag jego zarys, ocean wydaje si zbyt mody. Pacyfik otacza geologicznie mody ma teria bazaltowy, aktywne wulkany i niespokojna strefa trzsie ziemi, zwana pa sem ognia . Jak to pokazuje cyfrowa mapa wieku dna morskiego, przy zachod nim wybrzeu Ameryki Poudniowej dno jest o 60 000 000 lat modsze ni przy wybrzeu wschodnim. Due obszary Oceanu Spokojnego s mode i niezrnicowane wiekowo w przeciwiestwie do Atlantyku, gdzie podobne obszary znale mona w stosunkowo wskich pasach po obu stronach grzbietu rdoceanicznego. Na tej podstawie mona wnioskowa, e w wypadku Atlantyku mamy do czynienia z rozsuwaniem si dna morskiego, podczas gdy na zachodnim Pacyfiku za powstanie dna oceanu odpowiada inny proces, ktry zaszed stosunkowo nie dawno.

Kosmiczny chaos

95

Kataklizm ten mg te doprowadzi do wspomnianego wczeniej zatopienia dna morskiego pod jeziorem Bajka. Na podstawie danych paleotektonicznych W. Rjabow zrekonstruowa dwie wielkie czci skorupy ziemskiej. Ich obrzea znajduj si w zachodniej i wschodniej Syberii.
Pnocna granica metalononej strefy Zabajkala jest w stosunku do podob nej strefy koo Irkucka przesunita o okoo 500 km. Gdyby przesun wschod ni Syberi wzdu biegu Jeniseju o 500 km na pnoc, obie czci idealnie by si do siebie dopasoway. Warstwy skalne na Tajmyrze okazayby si przedueniem warstw z Nowej Ziemi, a metalonone strefy Zabajkala i rejonu Irkucka poczy yby si (Drujanow, 1984, s. 96).

Cho z geologicznego punktu widzenia ustalenia te s kontrowersyjne, wyda je si, e Syberia bya scen katastroficznych wydarze. W kwietniu 1995 roku Europejska Organizacja Kosmiczna wystrzelia na or bit okooziemsk kilka satelitw. Europejski Satelita Radarowy ERS-1 przepro wadzi badania powierzchni Ziemi. Analiza danych wywoaa ma sensacj, oka zao si bowiem, e Ziemia ma ksztat nerkowaty, kartoflowaty, a nie kulisty. Wbrew oczekiwaniom okazao si, e w rejonie Oceanu Spokojnego znajduje si gboka dziura, ktrej od czasu kosmicznej katastrofy nie zdoay jeszcze zatrze czynniki erozyjne. Jeeli uwanie przyjrzymy si mapie wieku dna Pacyfiku, dostrzeemy wy rany podzia. Zachodnia, starsza cz, powstaa okoo 180 000 000 lat temu, natomiast cz poudniowa wyglda jak zatopiony kontynent, brak jej bowiem struktury wiekowej. Im dalej na wschd, tym dno caego Pacyfiku staje si coraz modsze, tak e na wybrzeu ma nie wicej ni 60 000 000 lat. Najwyraniej mamy tu do czynienia z dwiema odrbnymi fazami rozwoju. Potwierdzaoby to te pooenie grzbietu oceanicznego, ktry nie ley porodku, tylko jest przesu nity na wschd. Gdyby granic midzy obszarami poprowadzi wzdu 150 du goci geograficznej zachodniej - mniej wicej przez rodek Pacyfiku - to Wznie sienie Wschodniopacyficzne znajdowaoby si porodku modszej, wschodniej czci oceanu (fot. 9). Z kolei, caa starsza, zachodnia cz byaby bardziej jed norodna, bo struktura dna oceanicznego jest tu znacznie bardziej uporzdkowana. Czy wic zachodnia cz Pacyfiku jest blizn po kosmicznej katastrofie? Wrae nie to wzmacnia fakt, e brakuje czci dna oceanicznego w wieku 120 000 000150 000 000 lat albo te znajduje si je pomidzy obszarami modszymi. W ka dym razie starsze czci dna oceanicznego nie tw orz jednorodnej struktury wiekowej, jak to zakada teoria tektoniki pyt. Rwnie struktura wiekowa dna Atlantyku nie jest jednorodna. Afryka i Ame ryka Poudniowa oddzieliy si pono od siebie 125 000 000 lat temu. Linia po dziau cignie si do rwnomiernie take przez pnocny Atlantyk, a po Gren landi. Jednak przy wybrzeu afrykaskim (mniej wicej na pnoc od Gwinei) i w pobliu Pwyspu Iberyjskiego z jednej, za przy wybrzeu pnocnoamery kaskim od Karaibw po NowFundlandi z drugiej strony znajduje si znacznie

96

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Czy w paleozoiku (lub wczeniej) Afryka leaa na biegunie poudniowym a Spitsbergen (S) na rwniku? Gdyby nasz obraz wiata mia by trafny, musiaby ju wwczas mie miejsce wczesny dryf kontynentw. Od okoo 250 000 000 lat kontynenty znajduj si mniej wicej w tych samych szerokociach geograficznych. 900 000 000-250 000 000 lat 250 000 000 lat (trias)

200 000 000 lat (jura)

150 000 000 lat (jura/kreda)

65 000 000 lat (kreda/trzeciorzd)

Czasy wspczesne

30. Dryf kontynentw. Podczas zakadanego dryfu kontynentw (3-5) Afryka nigdy nie znalaza si w pobliu bieguna. Rzekome lady zlodowace musz wic pochodzi z czasw wczeniejszego dryfu kontynentw (1). Podobnie Spitsbergen (S) musiaby si kiedy znale koo rwnika, inaczej bowiem nauka nie potrafi wyjani znalezisk skamieniaych korali na dzisiejszych obszarach podbiegunowych. Skamieniae korale musiayby wic pochodzi z czasw ziemskiej staroytnoci (1).

Kosmiczny chaos

97

starszy obszar, ktry, podobnie jak wschodni Pacyfik, liczy sobie okoo 180 000 000 lat. Take tu brakuje 20 000 000 30 000 000 lat. Podobnie ma si rzecz w rejonie pomidzy Afryk a Madagaskarem. Rwnie niewielki obszar przy pnocno-zachodnim wybrzeu Australii i przy pnocnym wybrzeu Antarktydy pochodzi z pocztkowego stadium ksztatowania si dna morskiego. Reszta dna oceanicznego na caym wiecie ma, jak si zdaje, nie wicej ni 125 000 000 lat. Niezalenie od tego, kiedy miao miejsce, formowanie si dna morskiego prze biegao najwyraniej w dwch etapach (fot. 9). Pierwsze rozsunicie nastpio szybko, bo starsze obszary s do jednorodne wiekowo. Czy potem nastpia faza oddzielania si kontynentw, ktra moga trwa duej? Pocztkowo musia istnie jeden do zwarty kontynent, zwanym Pange i jeden tylko wielki ocean, zwany Panthalass(il. 30). Wyobramy sobie teraz, e w rejonie zachodniego Pacyfiku w Ziemi uderza inne ciao niebieskie. W efekcie Ameryka Pnocna musi si przesun dalej na pnoc, obracajc si przy tym nieco w kierunku zachodnim. W wyniku procesw geodynamicznych powstaje pnocny Atlantyk (moliwe, e dryf zosta tu przy spieszony przez upadek jakiej mniejszej planetoidy). W tym czasie Ameryka Poudniowa i Afryka znajduj si jeszcze blisko siebie, dzieli je tylko wska cie nina. Nastpnie Ameryka Poudniowa zaczyna dryfowa na wschd. Oczekiwa libymy raczej, e bdzie si przemieszczaa na zachd, skoro ma si oddali od Afryki. Czy istniej dowody na to, e pierwotnie - wbrew teorii tektoniki pyt najpierw dryfowaa na wschd, a dopiero pniej, w drugiej fazie, na zachd?

Patagoski lad dryfu


Wyobraenie Wegenera, e pyty kontynentalne pywaj, niczym gry lodo we, w wodzie, jest - jak ju wykazalimy - bdne. Zamiast wody trzeba sobie wyobrazi gst, plastyczna mas. Kiedy pyta tektoniczna porusza si, tarcie jest tak ogromne, e ju przy niewielkich ruchach w skorupie ziemskiej powstajpknicia. Poza tym krawdzie pyt podczas dryfu ulegaj starciu. Odkruszaj si przy tym czasem mniejsze lub wiksze odamki, ktre pozostaj w plastycznym podou. Tak powstaj trasy dryfu, ktre mona ledzi na mapach dna oceanicz nego sporzdzonych na podstawie zdj satelitarnych. Ju Otto Muck zwrci uwag na lad dryfu Patagonii pomidzy poudnio wym kracem Ameryki Poudniowej a Antarktyd. lad ten wyznaczaj wyspy Sandwich Poudniowy, Orkady Poudniowe i Archipelag Palmera lece naprze ciw Ziemi Grahama na Pwyspie Antarktycznym, a od pnocy ponadto Falklan dy i Georgia Poudniowa. Te skay nie s pozostaociami zatopionego pomostu ldowego, tylko drogowskazami wyznaczajcymi tras, ktrdy dawniej przesu wa si ld'. Przygldajc si tym geologicznym wiadectwom, mona wyobrazi sobie, jak roztopiona magma nadgryzaa blok kontynentalny i atakowaa brzegi pyty kontynentalnej J a k odrywaa od niej fragmenty i je zatrzymywaa, podczas

98

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

31. Patagoski lad dryfu. Midzy poudniowym kracem Ameryki Poudniowej a Antarktyd w dnie oceanu mona zaway lady pradziejowych przesuni ldw. Wyranie wida, e pierwotnie dryf przebiega od Archipelagu Palmera na wschd. Dalej na pnocy zauway mona te inny lad w ksztacie litery U pozostawiony przez dryf skierowany w przeciwn stron, tj. na zachd. lady te s pozostaoci dwch przeciwnie skierowanych impulsw dryfu (por. il. 32).

gdy ciki blok sialowy [czyli skorupa kontynentalna] dryfowa dalej (Muck, 1976, s. 159 n.). Wyranie mona rozpozna pierwotny wschodni kierunek dryfu od Antarkty dy (Ziemia Grahama) do wysp Sandwich Poudniowy (il. 31). Ale zauway te mona inne drogowskazy, wskazujce odwrotn stron i ukadajce si w ksztat litery U. Mona je znale pomidzy przyldkiem Adare nad Morzem Rossa a grzbietem Macuarie przy poudniowym wierzchoku Nowej Zelandii (fot. 9). Trasa w ksztacie litery U wiadczy o dziaaniu dwch rnych impulsw dryfu. To oznacza, e na skorup ziemsk z ogromn si musiay oddziaa dwie katastrofy. Wedug prof. Vincenta E. Courtillota z paryskiego Instytutu Fizyki Ziemi ba zalty pokrywy jamajskiej zostay wytworzone przez gorcy punkt koo wysp Galapagos. To wiadczy o poczonym z obrotem przesuniciu na zachd konty nentu poudniowoamerykaskiego (Spektrum der Wissenschaft, numer specjalny, 5/1997, s. 116). Ten obrotowy ruch stoi w sprzecznoci z teori tektoniki pyt, ktra zakada wzgldnie rwnomierne i powolne przesuwanie si pyt kontynentalnych.

Kosmiczny chaos

99

32. Obrt Ameryki Poudniowej. Bazalt trapowy Parana ma rzekomo 130 000 000 lat i powsta w wyniku dziaalnoci gorcego punktu (Hot Spot) Tristan da Cunha (T) znajdujcego si na Grzbiecie rodkowoatlantyckim. Wedug profesora Vincenta E. Courtillota, bazalty Pokrywy Jamajskiej powstay w wyniku dziaalnoci gorcego punktu koo wysp Galapagos. Oznaczaoby to, e kontynent przesun si na wschd, w stron Grzbietu Srodkowoatlantyckiego (strefy rozprzestrzeniania si), przy czym obrci si w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara (por. il. 13). Najwyraniej na skutek tego ruchu poudniowy kraniec Ameryki Poudniowej nabra opywowych ksztatw (za: Courtillot, 1997).

Wydaje si, e opywowe ksztaty poudniowego cypla Ameryki Poudniowej s efektem tego ruchu. Rzeba dna oceanicznego to wymowne wiadectwo tych rewolucyjnych zmian. adna z si, ktre moemy dzi obserwowa, nie byaby w stanie ich spowodo wa. A z pewnoci nie mogaby ich spowodowa adna niewielka, stale dziaa jca sia, jak chcieliby tego lyellici. Nie mae, tylko ogromne siy mog zmieni pooenie kontynentw. Zatem musiay mie w historii Ziemi miejsce przynaj mniej dwie wielkie rewolucje, przy czym pierwsz mogo by zderzenie si Ziemi z jakim wielkim ciaem kosmicznym, a drug globalny potop. Doprowa dziy one do zmiany oblicza Ziemi olbrzymie obszary pokrya gruba warstwa lawy i osadw, czemu towarzyszyo stosunkowo szybkie fadowanie si gr.

Za stare skay
Przyjrzyjmy si raz jeszcze wystajcym z dna oceanu wyspom. Wraz z odsu waniem si dna morskiego od grzbietw rdoceanicznych powinny si one prze suwa stale w kierunku kontynentw, a dokadniej w kierunku stref subdukcji.

100

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Wyspy znajdujce si po obu stronach grzbietu powinny si od siebie oddala, a ich odlego od stref subdukcji (roww oceanicznych) powinna male. Jeeli teoria tektoniki pyt miaaby by suszna, wyspy te musiayby kiedy wreszcie zosta przywleczone do roww oceanicznych przez skorup oceaniczn i wraz z ni musiayby w kocu znikn pod pyt kontynentaln. Wyspy Galapagos, ta kolebka teorii ewolucji, powinny wic ju dawno znik n w oddalonym o zaledwie 1000 km rowie oceanicznym u wybrzey Ameryki Poudniowej. Przy prdkoci dryfu okoo 15 cm na rok zajoby to niecae 7 000 000 lat. Na wschodnim Pacyfiku nie ma praktycznie miejsca, ktre liczyoby wicej ni 60 000 000 lat. Cae dno oceaniczne na wschd od Wzniesienia Wschodniopacyficznego powstao wic po wymarciu dinozaurw, ktre miao miejsce przed 65 000 000 lat. Podczas rejsu na Beagle, Charles Darwin odwiedzi kilka maych niego cinnych wysepek, ktre ledwie wystaj nad poziom morza - wysp St Paul. Le one porodku Atlantyku, niedaleko na pnoc od rwnika. Darwin stwierdzi, e wyspy te odrniaj si od innych, nie s to bowiem wyspy wulkaniczne. Potwier dziy to nowsze badania przeprowadzone przez Williama G. Melsona i Mary K. Roden (SpW, maj 1994 r.). Uwaa si, e licz one 150 000 000 lat (Bonatti, 1994). I tu pojawia si problem, poniewa oznaczaoby to, e wyspy St Paul istniay ju 25 000 000 lat przed oddzieleniem si Ameryki Poudniowej od Afryki. Istniej

Dawny kontynent

Stara wyspa

G ra n it

oo
Modszy bazalt

Modszy bazalt

Rzekomy tamowy ruch dolnej skorupy (tektonika pyt)

33. Stare wyspy. Gdyby model tektoniki pyt by trafny, dno oceaniczne powinno przemieszcza si niczym na tamocigu od grzbietw rdoceanicznych w stron stref subdukcji. Jak wic moliwe jest, e porodku oceanu znajduj si wyspy wielokrotnie starsze od materiau skalnego, ktry je otacza? Powinny byy ju dawno wraz z doln skorup ziemsk zosta zniszczone w strefie subdukcji. Czyby fragmenty dawnych cokow kontynentalnych oderway si podczas szybkiego dryfu i zostay uwizione w twardniejcej masie skalnej?

Kosmiczny chaos 101

te inne wyspy, ktre s duo starsze od otaczajcej je skorupy oceanicznej (Wil son, 1987)! Dlaczego jednak wci jeszcze znajduj si porodku Atlantyku? Czy s po zostaoci szybko dryfujcych pyt kontynentalnych, ktre utkwiy w gstej mag mie, i tak zostao ju po dzi dzie (por. powstanie patagoskiego ladu dryfu)? Koncepcja, wedle ktrej pyty kontynentalne poruszay si bardzo szybko, moga usun niezgodno wieku wysp i dna oceanicznego (il. 33). Problem starszych ni dno wysp w kadym razie przeczy teorii pyt tektonicznych i rwnomiernemu ruchowi caej skorupy oceanicznej. Czy magma tak po prostu wypywa na powierzchni przez mae pknicia i szczeliny w skorupie ziemskiej? Odpowied - wbrew oczekiwaniom - musi by przeczca. Gorca magma nie moe swobodnie wydostawa si na powierzchni przez mae rysy i szczeliny, bo ochadzaj j skay i gstnieje. W ten sposb sko rupa ziemska jest od dou atana i uszczelniana. Zbudowane z bazaltu dno oce aniczne przemawia jednoznacznie na rzecz niszczycielskiej katastrofy: bazalt musia wydoby si w stanie pynnym i by bardzo gorcy (Kaiser, 1971, s. 39).

Drugie uderzenie
Kiedy kosmiczna katastrofa ju si skoczya, a kontynenty si przesuny, na Ziemi spad grad kosmicznych odamkw rnej wielkoci. Wynikiem tego gra dobicia by biblijny potop. Zwierzta ldowe, ryby, roliny i drzewa zostay po rwane przez fale - ich szcztki osadziy si w wielu miejscach w postaci grubych warstw (il. 34). W rnych miejscach na wiecie znale mona podobne przekazy na temat potopu; bardzo dokadnie opisuj one jego przebieg. Przedpotopowe ycie zosta o zniszczone przez krtk seri katastrof: uderzenia planetoid i odamkw rnej wielkoci oraz przechy osi Ziemi o co najmniej 20. Wbrew powszechnemu mniemaniu globalny potop nie oznacza wic tylko niszczycielskiej powodzi, ale obejmowa te wiele innych katastrof. wiatowej sawy geolog Alexander Toll mann, do niedawna wykadowca na uniwersytecie w Wiedniu w katedrze, ktr kierowa kiedy synny geolog Eduard Suess, tak opisuje chronologiczny prze bieg globalnego potopu: uderzenie (impakt) komety (asteroidy/planetoidy), impaktowe trzsienie ziemi, rozbudzony wulkanizm, globalne poary, fale waci wego potopu, noc impaktowa, zima impaktowa, ulewy, nieyce i wrzcy ocean, wytwarzanie si trujcych dla rodowiska substancji, zanik warstwy ozonowej i promieniowanie, efekt cieplarniany i masowe wymieranie (Tollmann, 1999). Dawniej zdarzenia tego typu uznawano za lokalne, izolowane, niezalene od siebie katastrofy.
Wanie taka kombinacja trzsie ziemi, poarw, powodzi, ciemnoci i mro zu, a wic wydarze, ktre w wikszoci opowieci o potopie przedstawiane s jako blisko ze sob powizane, dostarcza nam, geologom, logicznej podstawy dla ich naturalnego wyjanienia. To dziwne poczenie na pozr sprzecznych zjawisk

102

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

naturalnych zostao dobrze poznane w latach 80. podczas bada nad impaktem, ktry zabi dinozaury (Tollmann, 1999).

Na przykad, wedug mitw Indian Hopi yjemy obecnie w czwartym wie cie. Pierwszy wiat zniszczy ogie. Drugi wiat zniszczyo przechylenie osi ziem skiej, ktre sprawio, e wszystko pokryo si lodem. Powd wreszcie zniszczya trzeci wiat. Jeeli poczy te opisy w sekwencj, powstanie trafny opis global nego potopu. Przechylenie osi Ziemi, o ktrym mowa, oraz zapanowanie w wyni ku tego zdarzenia zimy impaktowej doprowadzio do wymarcia mamutw. To pozwala nam rozwiza jedn z najwikszych zagadek naszych czasw. Oprcz impaktu na pnocnym wybrzeu Jukatanu (tego, ktry zgadzi dino zaury), na podstawie wskazwek geologicznych i mitologicznych Tollmann zlo kalizowa miejsca uderze siedmiu innych wielkich meteorytw. Okoo 9500 lat temu spady one, w krtkich odstpach, na wschodnim Pacyfiku na wschd od Meksyku; na poudniowym Pacyfiku na wschd od Ziemi Ognistej; na poudnie od Tasmanii; na poudnie od Indii na Oceanie Indyjskim; na Morzu Poudniowochiskim; na rodkowym Atlantyku w pobliu Azorw; i na pnocnym Atlanty ku. Odnotowa te trzeba wielkie uderzenie w pobliu Koffels w Austrii. Tym czasem znaleziono kolejne wielkie kratery.

34. Przekrj Ameryki Pnocnej. Na gbokoci 740 m (F) podczas wierce znaleziono czaszk prymitywnego ssaka (Anisonchinafortunatus) liczc 55 000 000 lat. Jednoczenie w rodkowym Teksasie szcztki i lady dinozaurw znajduj si tu pod powierzchni. Przypuszcza si, e warstwy z ery dinozaurw lejeszcze gbiej ni punkt F, jak to pokazuje przekrj kontynentu od rodkowego Teksasu po wybrzee Zatoki Meksykaskiej. lady dinozaurw i ludzi powstae w tym samym czasie (rzekomo 140 000 000 lat temu) w okolicach Glen Rose (krzyyk) znajduj si na skraju prehistorycznego oceanu, tu pod powierzchni. Czy rzeczywicie osady powstaway powoli, milimetr po milimetrze, jak to zakada tradycyjna nauka? Moe raczej grube warstwy pod Zatok Meksykask wiadcz o potnych powodziach, podczas ktrych spywajca woda spukaa do morza masy ziemi i kamieni? To znaczyoby, e powstay bardzo szybko, a nie w cigu milionw lat.

Kosmiczny chaos 103

Obok ladu w pobliu Antarktydy, niedawno znaleziono podobny take na pnocnym Atlantyku. Geologowie z IKU Petroleum Research znaleli w Mo rzu Barentsa, u wybrzey Norwegii, gigantyczny krater meteorytowy o rednicy 40 km (SpW , 5 maja 1999). Zesp naukowcw z uniwersytetu w Oslo oraz z innych instytutw szuka odpowiedzi na pytanie, jak ycie na Ziemi mogo przetrwa takie zdarzenie. W owym czasie bowiem temperatura musiaa wzro sn do 10 000C, musiao te panowa straszliwe cinienie, czego dowodz znieksztacone przez fal uderzeniow mineray. To wane, bo zgodnie z moj teori cinienie i wysoka temperatura - ewentualnie te mrz i promieniowanie elektromagnetyczne - odpowiadaj za powstanie skamieniaoci na powierzch ni Ziemi. Ju to niewielkie uderzenie doprowadzio do swego rodzaju potopu:
Powstae fale sigay od Kanady po Rosj; muy i skay z dna morza zostay wyrzucone do atmosfery. Kiedy ywioy si uspokoiy, zrobio si zimno: cz steczki pyu przesoniy niebo i nastpio co w rodzaju atomowej zimy. Wik szo wczesnej przyrody odczua skutki katastrofy(BdW, 5 maja 1999 roku).

Jak donosi Science (kwiecie 1999 r.) kosmiczn katastrof w pradziejach Ziemi potwierdzaj najnowsze badania. Zakrojone na szerok skal studia nad genami prowadzone przez zesp naukowcw pod kierownictwem Pascala Gagneux z uniwersytetu w San Diego wykazay, e ludzko przynajmniej raz znala za si na krawdzi wymarcia. Kiedy i jak do tego doszo, naukowcy nie potrafi jednak stwierdzi (BdW, 28 kwietnia 1999 r.). Przywodzi to na myl obecn w mitologii niemal wszystkich ludw opowie o nielicznych, ktrzy przeyli po top. Oficjalnie nie wiadomo, dlaczego wymary mamuty. Znaleziska zamarzni tych osobnikw z zachowan skr, wosami, nawet z otwartymi oczami, niestrawionym pokarmem w odku i z nasionami rolin w dugiej, gstej sierci, pr buje si tumaczy katastrofami o zasigu regionalnym. Nie dostrzega si ich ewidentnie globalnego charakteru. Od 1693 (a najpniej od 1723 roku) dokona no co najmniej 50 udokumentowanych odkry zamarznitych mamutw. Nie mog tu wic wchodzi w gr odosobnione miertelne wypadki. Zachowane w caoci mamuty znajduje si na obszarze wiecznej zmarzliny o dugoci 5000 km, od Syberii po Alask, w do wskim pasie ldu u wybrzey Morza Arktycznego. Zmiana klimatu odpowiedzialna za masowe wyginicie mamutw i wielu innych zwierzt miaa nastpi okoo 10 000 lat temu. Wiemy, e ludzie polowali na te zwierzta, dlaczego wic nie znajdujemy tam rwnie ich zamarznitych szczt kw? Ten argument suy czsto jako dowd przemawiajcy przeciwko koegzy stencji dinozaurw i ludzi. Pamitajmy jednak, e dzi na przykad praktycznie nie znajduje si szcztkw ludzkich razem ze szcztkami soni! Czy zabjczy dla mamutw kataklizm nie wydarzy si pniej? Istniejprzesanki pozwalajce sdzi, e zwierzta te yy jeszcze 4000 lat temu na Wyspie Wrangla, gdzie by moe polowali na nie tubylcy (BdW, 22 wrzenia 1999 roku,

104

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

s. 2). Na tej lecej na Morzu Arktycznym - 200 km na pnoc od Syberii - wyspie rosyjscy naukowcy w 1993 roku znaleli w tundrze oraz w pytkim rzecznym wi rze czciowo zerodowane ky, zby i koci. Naleay one do zwierzt, ktre miay 1,8 m wysokoci. Za pomoc wgla 1 4 C oceniono wiek tych skamieniaoci na 70003700 lat (Lister, 1997, s. 34 n.). Jak to moliwe, e na tak dzi niegocinnej wyspie yy mamuty? A moe datowanie jest po prostu nieprawidowe? Ile czasu mog przetrwa na powierzchni tundry koci, zanim kompletnie zeroduj? By moe mamuty yy te duo pniej, i to nie tylko na Wyspie Wrangla? Najstarsze dowody na obecno czowieka na tej Wyspie maj tylko okoo 3400 lat (Lister, 1997, s. 137). Z drugiej strony, na pewnym egipskim malowidle nagrobnym, liczcym okoo 3500 lat, przedstawiono bardzo maego wochatego sonia, ktry zdaniem niektrych badaczy mg by karowatym mamutem. Ostatnio naukowcy coraz bardziej skracaj czas dzielcy nas od momentu wymarcia mamutw i koca epoki lodowcowej. Dzi przyjmuje si, e nastpio to najdalej przed 12 000 lat (wedug oficjalnej chronologii), a moe nawet p niej. Wspomniane znaleziska (i wiele innych) dowodz, e odlego t naley jeszcze bardziej skrci. Tak wic wiatowy kataklizm, ktry do tego doprowa dzi, musia mie miejsce przed kilkoma tysicami lat. Mamuty w lodach Syberii s w kadym razie tak dobrze zachowane, e od co najmniej 1600 lat su tubylcom jako rezerwa pokarmowa. Zamarznite na ko miso nie psuje si. Cigle jeszcze znajduje si dobrze zakonserwowane mamu cie miso! Czsto rwnie dobrze zachowane jest dugowose czerwonawe futro. A w odkach zwierzt znajduje si niestrawione roliny rosnce tylko w klima cie umiarkowanym. To oznacza, e w tym rejonie klimat musia by kiedy duo cieplejszy. Najlepiej zachowane mamuty miay w odkach kaczece, dzik fa sol, igy modrzewia i wierka. Zaskakujce jest wic twierdzenie, e wymieranie dinozaurw byo zapewne skutkiem ocieplenia klimatu po ostatnim zlodowace niu (BdW, 22 wrzenia 1999 roku). Dlaczego mamuty wymary pod koniec, a nie na pocztku epoki lodowcowej? Na podstawie opisanych znalezisk mona jednoznacznie stwierdzi, e zamieszkiway strefy umiarkowane, a nie arktyczne, ktre zamieniy si nagle w prawdziwe zamraarki. Razem z mamutami na Syberii znaleziono zwierzta, ktre nie zamieszkuj na stae zimnych obszarw: nosoroce, krliki, nornice, konie, wiewirki, roso maki, tygrysy szablozbe i inne. Michael Zimmermann i Richard Tedford wspo minaj o znalezieniu szcztkw rysia (Science, 8 padziernika 1976 r.). Dwa dziecia siedem lat wczeniej, we wrzeniu 1949 roku, w Natural History Harald Anthony donosi o odkryciu bizona. Lista tych zwierzt dowodzi, e wspomniana interpretacja masowego wymierania jest bdna, bo wymienione gatunki z pew noci nie zamieszkuj dzi obszarw arktycznych, podobnie jak nie zamieszki way ich kiedy mamuty. Znaleziska zamarznitych mamutw doprowadziy ewolucjonistw do fa szywych wnioskw. Teoria rwnomiernego rozwoju nie potrafi wyjani odkry cia dokonanego na Wyspach Nowosyberyjskich. Podczas prac pomiarowych pro wadzonych przez badacza Arktyki Eduarda von Tolla znaleziono wysokie na 27 m

Kosmiczny chaos 105

drzewo owocowe. Drzewo wraz z dojrzaymi owocami, zielonymi limi, korze niami i nasionami zostao zakonserwowane w lodzie (Brown, 1995); dzi na tym obszarze znale mona tylko poce si krzewy. W kadym razie owo drzewo musiao zamarzn bardzo szybko. Dawniej, przed 12 000 lat (wedug oficjalnej chronologii), najwyraniej nie byo tam lodu, na obszarze wiecznej zmarzliny panowa klimat umiarkowany. Jaki kataklizm doprowadzi do tej katastroficznej zmiany? Czy - jak twierdz Hopi - przechylenie si osi Ziemi? Wwczas strefy klimatyczne przesunyby si o okoo 3500 km (Muck, 1976). Najwyraniej na pkuli poudniowej zaszed podobny proces. Antarktyda rwnie zostaa pokryta lodowym pancerzem, cho przebiegao to w kilku eta pach. Na biegunie poudniowym znaleziono pozostaoci flory, ktra nie wyst puje w klimacie arktycznym. Ld Antarktydy musia si pierwotnie znajdowa okoo 3200 km dalej na pnoc, w strefie klimatu umiarkowanego (Hapgood, 1970). W czasach dinozaurw Antarktyda prawdopodobnie wcale nie bya pokryta lodem. Znaleziono tam dotd pi rnych gatunkw dinozaurw, w tym - w 1999 roku - szcztki iguanodonta liczce jakoby 74 000 000 lat. Ju wczeniej na An tarktydzie znaleziono koci mozazaurusa, hypsilofodonta, ankylozaura i hadrozaura (BdW, 22 lipca 1999). Szcztki znalezionego w 1998 roku hadrozaura dowodz, e midzy Antarktyd i Argentyn istniao kiedy poczenie. W Siidwest Presse z 11 maja 1994 roku podano informacj, e zaledwie 650 km od geograficznego bieguna poudniowego na wysokoci 4000 m odkryto szcztki dinozaura. Obok mozazaurw w wodach antarktycznych znaleziono tak e szcztki plezjozaurw, o czym podczas konferencji w Wellingtonie (Nowa Ze landia) poinformowa Jim Martin z Museum o f Geology w Poudniowej Dakocie (BdW, 14 lipca 1999). Skamieniae szcztki pywajcych dinozaurw datuje si na 80 000 000 lat. Czy mozazaury i plezjozaury mogy y w lodowatych arktycznych wodach? Moe byy one wwczas duo cieplejsze ni dzi? W owym czasie Antarktyda leaa w ciepej strefie klimatycznej (BdW, 14 lipca 1999). Poniewa jednak wedug teorii tektoniki pyt ju przed 180 000 000 lat, czyli na pocztku oddzielania si kontynentw, Antarktyda znajdowaa si tam, gdzie znajduje si teraz, klimat na biegunach musia by ciepy. To oznacza oby, e na caym wiecie byo cieplej. Wynika std, e o Ziemi musiaa by pionowa i e nie miao miejsca nastpstwo pr roku. Tylko przy odchyleniu osi ziemskiej - tak jak obecnie - bieguny mog by pokryte lodem. Ciepego, a nawet tropikalnego klimatu na caym wiecie dowodz znaleziska w Arktyce. Na Spits bergenie znaleziono licie palm i korale oraz yjce daleko na poudniu skorupia ki. Korale potrzebuj do ycia wody o temperaturze co najmniej 20C. Przypusz cza si, e Spitsbergen musia si kiedy znajdowa przy rwniku, a dopiero potem podryfowa na pnoc. Jak dowodzi jednak cyfrowa mapa wieku dna oceaniczne go, takie przesunicie nie miao miejsca, w kadym razie nie po rozpadniciu si prakontynentu Pangei przed okoo 200 000 000 lat. Przeciwnie, w cigu ostatnich 60 000 000 lat, jak to pokazay badania prowadzone w 1999 roku na statku badaw czym Polarstem, Spitsbergen przesun si o 400 km na poudniowy wschd (BdW, 15 wrzenia 1999). Zgodnie z wynikami tych bada Spitsbergen znajdowa si pod

106

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

koniec kredy (okoo 65 000 000 lat temu) dalej na pnoc ni obecnie, w jeszcze bardziej niegocinnych okolicach. Mnstwo skamieniaoci pokazuje jednak, e we wczesnym okresie dziejw Ziemi od bieguna do bieguna panowa klimat tropikalny. Na pnocnym kracu archipelagu Spitsbergen znaleziono grube na wiele metrw zoa wgla kamienne go (Heer, 1868). Sosny, cyprysy, pinie, figowce, a nawet znane z Kalifornii olbrzy mie sekwoje rosy na obszarze od Cieniny Beringa po pnocny Labrador (Velikovsky, 1980, s. 61 n.). Prawdziwe rafy koralowe znale mona praktycznie na caym wiecie, m.in. w Niemczech, w okolicach dolnego i rodkowego Renu, w Szwecji, na pnocnych wybrzeach Ameryki Pnocnej i od Alaski po Grenlandi, na Sybe rii oraz w Australii (Vollmer, 1989). Z kolei Antarktyd porastay w przeszoci wielkie lasy - podczas ekspedycji w latach 1907-1909 E.H. Shackleton odkry tam, obok pokadw wgla, rwnie drewno skamieniae w piaskowcu morenowym (Velikovsky, 1980, s. 62). Jeli odrzuci si hipotez radykalnej zmiany osi Ziemi, trudno wytumaczy, skd w rejonach polarnych wzia si tropikalna rolinno. W 1961 roku w artykule zatytuowanym A Continentfo r Science (Kontynent naukowcw) Richard Lewis donis o znalezieniu na biegunie poudniowym w gla i skamieniaych pni drzew o rednicy okoo 60 cm (Lewis, 1991). Odkryto tam poza tym 30 warstw antracytu (bardzo czystego wgla kamiennego), z ktrych kada miaa 90-100 cm gruboci.

Antarktyda bez lodu


Pamitajc o tym, e dinozaury byy zwierztami ldowymi i nie mogy prze bywa wielkich mrz, na podstawie skamieniaych szcztkw poszczeglnych gatunkw moemy odtworzy ukad kontynentw w ich czasach. lady dinozau rw nalecych do tego samego gatunku znaleziono na obszarach oddzielonych dzi od siebie oceanami: w Argentynie i na Madagaskarze, w Albercie (Kanada) i w Mongolii. Natrafiono na nie rwnie a pokrytym obecnie lodem Spitsberge nie, na Alasce oraz - jak ju wspomniaem - w wiecznych (?) lodach bieguna poudniowego. To rozproszenie pozwala sdzi, e w okresie ziemskiego re dniowiecza ldy byy ze sob w jaki sposb poczone. Na podstawie ladw wystpowania dinozaurw mona si pokusi o rekon strukcj klimatu wczesnych kontynentw. Wspomniane skamieniaoci z An tarktydy wiadcz o tym, e w czasach dinozaurw nie bya ona pokryta lodem. Przeciwko czciowemu zlodowaceniu w okresie ziemskiego redniowiecza przemawiaj warunki klimatyczne - wydaje si, e do koca kredy na caej Ziemi panowa ciepy klimat. W ksice Das Klima der Yorzeit (Klimat w pradziejach) M. Schwarzbach pisze, e mona odnie wraenie, i okresy zlodowace (w jed nym z takich okresw yjemy i my) s wyjtkami, podczas gdy normalnie na Ziemi nie ma lodu (Schwarzbach, 1993, s. 255). Oto, co dzi sdzi si na temat warunkw klimatycznych na Ziemi w przeszoci:

Kosmiczny chaos 107

Pnocny obszar okoobiegunowy lodowiec pokry stosunkowo pno, do piero w pliocenie (5 000 000-1 700 000 lat temu); przez cae ziemskie rednio wiecze, a take w pniejszym trzeciorzdzie (a po pliocen) klimat by znacz nie cieplejszy (Schwarzbach, 1993, s. 261). Przez okres ziemskiego redniowiecza na Antarktydzie panowa klimat co najmniej umiarkowany. Dziki Cape-Roberts Project ustalono, e zlodowace nie nastpio duo pniej, po wymarciu dinozaurw, przed okoo 30 000 000 lat (SpW, 22 grudnia 1999, por. Schwarzbach, 1993). Pionowa o Ziemi tumaczyaby ciepy klimat na caym globie, bowiem pory roku s wynikiem nachylenia osi pod ktem 23,5. T zmian pooenia ziem skiej osi (obszernie omwion w Darwins Irrtum) potwierdzaj np. Gripenberg (1933), Obuljen (1963) i inni. Szczeglnie obszernie i przekonujco pisze na ten temat G.E. Williams (1972). Pionowa pozycja (...) nie prowadzi do zlodowace nia. Uwaa tak rwnie prof. dr Martin Schwarzbach (1993, s. 279) z Instytutu Geologicznego na uniwersytecie w Kolonii. eby jednak wyjani - bdnie interpretowane - lady zlodowace, ktre znajduje si na przykad w Afryce, lansuje si koncepcj (zgodn z teori dryfu kontynentw), wedug ktrej pierwotny superkontynent lub jego czci wielo krotnie musiay przesun si przez obszar biegunowy. Miaoby to tumaczy np. istnienie gadko wy szlifowanych pyt skalnych. Uwaam t koncepcj za z gruntu nieprawdziw. Dno oceaniczne ma bowiem tylko 180 000 000 lat i nie mona znale ladw wczeniejszego dryfu. Musiao wic mie miejsce jakie wcze niejsze przesunicie kontynentw,'poprzedzajce to, ktre znamy, bo od poczt ku ziemskiego redniowiecza (a wic od 250 000 000 lat) Afryka z pewnoci nigdy nie znalaza si na biegunie, za Spitsbergen czy Antarktyda na rwniku. Pierwszy dryf kontynentw musiaby by wic wczeniejszy i dopiero w jego rezultacie musiaaby powsta Pangea. Ten prakontynent z kolei rozpad si i na stpi znany nam dryf kontynentw. W ziemskim redniowieczu, tj. w czasach dinozaurw, powstay najpierw dwa superkontynenty - Laurazja na pnocy i Gondwana na poudniu (zob. il. 30). Pamita naley, e zgodnie z ustaleniami geofi zycznymi od czasw ziemskiego redniowiecza Antarktyda zawsze leaa na poudniu, w pobliu bieguna, i swego czasu nie byo na niej lodu. Antarktyda nie tylko nie bya oblodzona - panowa na niej klimat ciepy, wrcz subtropikalny. Na grze Weaver, 3000 m n.p.m., znajduj si bogate pokady skamieniaoci, odciski lici i skamieniae drewno. Czterysta kilometrw od bie guna poudniowego znaleziono skamieniay las liciasty. Prbne odwierty w dnie Morza Rossa przyniosy odkrycie drobnoziarnistych osadw, na podstawie kt rych mona wnioskowa, e przed zlodowaceniem wpaday tu rzeki (Hancock, 1995). Opisy zmiany klimatu na biegunie poudniowym przypominajopisy zmiany klimatu na Syberii. Czy w owym czasie o ziemska bya pionowa i dlatego An tarktydy nie pokrywa ld? Jak i kiedy zielon Antarktyd pokrya lodowa skoru pa?

108

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Kiedy zm ierzono Antarktyd?


Biegun poudniowy oficjalnie zosta odkryty dopiero w 1818 roku. Od pocztku XVI wieku Antarktyd zaznacza si na mapach i to jako obszar niepokryty lodem! Mapa wiata Oranteusa Finaeusa z 1531 roku powstaa na podstawie rnych starszych map. Zaznaczono na niej wybrzea Antarktydy i inne szczegy tego ldu jako niepokryte lodem. Holenderski geograf Gerhard Kremer (Mercator, 1512-1594) w 1569 roku wyda swoje mapy w formie atlasu. Na wielu z nich przedstawiona jest Antarktyda, mimo e nie zostaa jeszcze odkryta. Atlas zawiera te map Finaeusa. W XVIII wieku geograf Philippe Buache opublikowa map Antarktydy kom pletnie pozbawionej lodu! Przedstawiaa ona topografi ldu ukrytego dzi pod lodem, a take cienin, ktra dzielia kontynent na dwie czci (il. 47). Jeszcze raz podkrelam: Antarktyda w chwili opublikowania tej mapy w 1737 roku ofi cjalnie nie bya jeszcze odkryta, a i potem nie wiedziano, e pod lodem kryje si ld. To na biegunie pnocnym nie ma staego ldu (z wyjtkiem Grenlandii i mniej szych wysp), tylko gry lodowe. Wydaje si, e wzorami dla wspomnianych map byy mapy starsze (Hapgood, 1996). Spord starych map najbardziej znane s mapy wiata sporzdzone w 1513 roku przez tureckiego generaa i kartografa Piri Reisa. Dwa fragmenty tych map odkryto w paacu Topkapi w Stambule dopiero w 1929 roku. W chwili odkrycia musiay si wydawa wytworami fantazji, nie dysponowano bowiem wwczas wiedz, jak posiadamy dzi. Skoro wic mapy przedstawiaj wicej, ni ludzie wiedzieli, wiadczy to, e s autentyczne. Ich autentycznoci zreszt nie podaje si w wtpliwo. Na mapach tych, oprcz linii brzegowych Ameryki Poudnio wej i Pnocnej, zaznaczono te pewne szczegy wewntrz tych kontynentw, np. Andy oraz rda Amazonki. Falklandy odkryto oficjalnie dopiero w roku 1592, sjednak zaznaczone na waciwej szerokoci geograficznej na mapie z 1513 roku. Co ciekawe, na mapach Piri Reisa zaznaczono te z niewiarygodn dokad noci zarysy ldu, gry, zatoki, wyspy i linie brzegowe Antarktyki. Dzi wszyst ko to skrywa ld. My moglimy si przekona, jak wyglda uksztatowanie An tarktyki dopiero w 1958 roku (Midzynarodowy Rok Geofizyki) dziki zdjciom satelitarnym! Skd 500 lat temu wiedziano o istnieniu kontynentu wok bieguna poudniowego? I skd w dodatku znano przebieg ukrytej pod lodem linii brzego wej? Czyby korzystano z nieznanej nam techniki pomiarowej i niezwykle precy zyjnych instrumentw? Tylko e wedug naukowego wiatopogldu nauka tkwia wtedy jeszcze w epoce kamiennej . .. Czy przed potopem na biegunie poudniowym (i ewentualnie pnocnym) w ogle by ld? Czy te pojawi si nagle, jako efekt towarzyszcy kataklizmom, o ktrych np. mwipodania Eskimosw? Syberia i Antarktyda najwyraniej bar dzo szybko znalazy si pod grub warstw lodu. Jeeli kiedy o Ziemi bya pio nowa, nie mogy wystpowa epoki lodowcowe! Na obu pkulach w pewnym momencie strefy klimatyczne przesuny si stosunkowo szybko o okoo 3500 km. Na Syberii i Alasce zamarzy mamuty,

Kosmiczny chaos 109

nosoroce, bizony, konie i inne zwierzta yjce w klimacie umiarkowanym, nie ktre wrcz na stojco. Jednoczenie ycie ulego zagadzie te na Antarktydzie, czego dowodz skamieniaoci rozmaitych dinozaurw. Czy o Ziemi przechylia si o okoo 20? Jeeli katastrofy na obu pkulach potraktuje si cznie, a nie w oderwaniu od siebie, wyda si to nam logiczne. Towarzyszyy temu przesuni cia kontynentw - Ameryka Poudniowa podryfowaa nieco na pnoc, a Atlan tyk ogromnie si rozszerzy. Jeeli nasze domysy s suszne, powinnimy si spodziewa, e istniej te mapy przedstawiajce woln od lodu Syberi. Rzeczywicie, na swojej mapie bieguna pnocnego z 1595 roku Gerhard Mercator zaznaczy w zachodniej Sybe rii wiele drzew i rzek. Podczas podry do Ameryki we wrzeniu 2000 roku do wiedziaem si o istnieniu jeszcze starszej mapy: na weneckiej mapie braci Niccola i Antonia Zeno (ktrzy podrowali po pnocnym Atlantyku) przedstawiono w 1380 roku Grenlandi jako zielon krain z grami i rzekami. Tymczasem uwa a si, e od 250 000 lat jest ona skuta lodem. Profesor Charles H. Hapgood (1996) z Keene State College w Keene (New Hampshire) stwierdzi, e rzeba terenu pod lodem Grenlandii odpowiada przedstawionej na XlV-wiecznej mapie. Mapa braci Zeno z pewnoci zostaa skopiowana z jakich starszych rde, w 1380 roku ewentualnie j tylko uzupeniono. Pytanie, kiedy sporzdzono pierwotn map? Przed 250 000 lat czy cakiem niedawno? Jeeli niedawno, to jeszcze w cza sach historycznych Grenlandia musiaa by niepokryta lodem. Hapgood - podob nie jak ja - zakada, e byo tak kilka tysicy lat temu. Pewne jest, e obszary skute wiecznym lodem - Antarktyda, Syberia i Grenlandia - byy przedstawia ne na mapach jako nieoblodzone i e mapy te s niewtpliwie autentyczne. Nieyjcy ju Immanuel Velikovsky, ktrego teoria powtarzajcych si kata strof w dziejach Ziemi wywoaa w latach 50. spore poruszenie, w swojej ksice Welten im Zusammenstoji (1994) pisa tak:
Bieguny nie zawsze znajdoway si tam, gdzie teraz, a ich przesunicie nie byo wynikiem stopniowego procesu. Lodowce w okresach zlodowace byy po prostu lodowcami okoobiegunowymi, za okresy zlodowace koczyy si na gle. Raptem w cigu niewielu godzin obszary o agodnym klimacie znajdoway si na kole podbiegunowym. Pokrywy lodowe Ameryki i Europy zaczy si to pi. Ogromne iloci unoszcej si nad powierzchnimorza pary wodnej skraplay si, co prowadzio do zwikszonych opadw i utworzenia si nowej skorupy lo dowej. To ogromne fale, przetaczajce si przez kontynenty, a nie przesuwajcy si lodowiec, naniosy materia morenowy i gazy narzutowe, ktre zostay osa dzone w obcych warstwach ska. Jeeli przyjrzymy si granicom zlodowace na pkuli pnocnej, zauway my okrg, ktrego rodek wypada na wschodnim wybrzeu Grenlandii albo na morzu pomidzy Grenlandi a Ziemi Baffina, w pobliu obecnego bieguna ma gnetycznego. Okrg ten, o rednicy okoo 3600 km, wyznacza obszar pokiywy lodowej podczas ostatniego zlodowacenia. Pnocny wschd Syberii znajduje si poza tym okrgiem, natomiast dolina Missouri, a po 39 szerokoci geograficznej

110

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

pnocnej, w jego obrbie. Obejmuje on rwnie wschodni cz Alaski i Euro p pnocno-zachodni. Za Uralem granica okrgu skrca na pnoc i przecina dzisiejszy krg polarny. Nasuwa si wic pytanie, czy biegun pnocny nie by przypadkiem w prze szoci przesunity o okoo 20 wzgldem obecnego pooenia i nie znajdowa si w Ameryce. Z kolei biegun poudniowy, rwnie przesunity o 20, znajdowa si na Antarktydzie, w rejonie Ziemi Krlowej Maud.

Naley doda, e wielokrotne przesunicia linii lodowcw odpowiaday wie lokrotnym wahniciom osi ziemskiej. Jak ju wspominaem, odpowiedzialne za to wydarzenia miay rny zasig. Warstwy lodu nie tworzyy si wic przez mi liony lat, lecz powstay w stosunkowo krtkim czasie przed kilkoma tysicami lat podczas impaktowej zimy w okresie potopu. Gbsze warstwy syberyjskiej pokrywy lodowej zostay dokadniej przebada ne przez O.F. Herza (1904) i E.W. Pfitzenmayera. Okazao si, e im gbiej, tym ld jest bielszy i bardziej kruchy. Jeli jednak wystawi go na dziaanie powietrza, nabiera barwy tobrzowej. Czasami zawiera czstki rolin i cienkie warstewki piasku albo gliny. Na podstawie tych zanieczyszcze w gbokich warstwach lodu mona wnioskowa, e powsta on nagle. Na wikszych gbokociach syberyjski ld nie przyrasta powoli, zima po zimie, lecz powsta szybko. Dlatego datowanie na podstawie rdzeni lodowych jest bdne, zakada si bowiem, e ld odkada si powoli rok po roku. Za tym, e ld powsta szybko, przemawia te jego ziarnista struktura: mona go rozetrze midzy palcami, jak stwierdzi L.S. Quackenbush (1908) podczas jednej z ekspedycji. To tumaczy dlaczego W.H. Dali (1881) porwna ld, ktry znalaz obok zamarznitych mamutw i ponad nim, do sprasowanego gradu (Ame rican Journal o f Science, 21/1881, s. 107). Dali wspomina, e jeden mamut zo sta znaleziony pord takiego ziarnistego lodu. Wycign std wniosek, e dro biny wody, zanim zmieniy si w ziarnisty ld, musiay porusza si w zimnych warstwach powietrza, a moe nawet znalazy si w kosmosie. W pcherzykach powietrza w takim lodzie znajduje si wicej dwutlenku wgla i mniej tlenu ni w normalnych blokach lodu. Uwaa si, e mamuty i dinozaury nie yy jednoczenie. Pytanie wic, kie dy wspomniane wydarzenia miay miejsce. 1 kto, na dugo przed Kolumbem (1451-1506), tak dokadnie zmierzy Antarktyd, i to w dodatku pozbawion lodu? Stare mapy niezaprzeczalnie dowodz, e Antarktyda w czasach historycznych, za ycia naszych przodkw, przed kilkoma tysicami lat, musiaa nie mie lodo wej pokrywy! By moe kiedy w wiecznym lodzie na biegunie poudniowym znajdziemy pozostaoci ludzkich osad albo inne artefakty. Wwczas nie bdzie mona utrzymywa duej, e od 30 000 000 lat Antarktyda skuta jest lodowym pancerzem (chyba e 30 000 000 lat temu istniay ju rozwinite kultury...). Jee li kiedy pod lodami Antarktydy zostan odkryte lady dziaalnoci czowieka, bdzie to jednoznaczny dowd na prawdziwo teorii globalnych kataklizmw.

Kosmiczny chaos 111

Kiedy oddzielia si Ameryka Poudniowa?


Wegener uwaa, e pod wpywem wirowego ruchu Ziemi 250 000 000 lat temu prakontynent Pangea zacz si rozpada na czci i tak powstay kontynen ty w obecnym ich ksztacie. Cho dzi sdzi si, e Pangea rozpada si dopiero 200 000 000, a moe nawet 180 000 000 lat temu, z ilustracji 30 wynika, e po midzy tworzcymi si kontynentami istniay cieniny morskie. Zakadajc, e kontynenty rozsuway si powoli, stajemy przed powanym problemem zwizanym z ewolucj dinozaurw. Dinozaury mogy zamieszkiwa bagna, stawy czy pytkie laguny, pyway jednak (np. hadrozaur, czyli dinozaur kaczodzioby) na krtkich dystansach. Kiedy wic prakontynent podzieli si na dwa superkontynenty, ewolucja di nozaurw na obu nie moga przebiega jednakowo. Innymi sowy, jeeli w Ame ryce Pnocnej i Afryce znajduje si te same gatunki, to musiay istnie midzy kontynentami pomosty ldowe albo innego rodzaju poczenia. Jeszcze 30 lat temu panowao przekonanie, e oba superkontynenty powstae z Pangei: Laurazj na pnocy (Ameryka Pnocna, Europa, Azja) i Gondwan na poudniu (Ameryka Poudniowa, Afryka, Arabia, Madagaskar, Indie, Australia, Nowa Zelandia i Antarktyda), zamieszkiway odmienne gatunki. Oba kontynenty oddzielone byy nieprzekraczaln barier - Pramorzem Tetydy. Potwierdzay to skamieniaoci dinozaurw inne na pnocy i inne na poudniu. Przekonanie to jednak zostao dawno ju zakwestionowane. Jeszcze co najmniej w grnym triasie (230 000 000-180 000 000 lat) dinozaury mogy wdrowa midzy kontynentami, ktre leay wtedy jeszcze blisko siebie. W adnym miejscu na Ziemi dno oceaniczne nie ma wicej ni 180 000 000 lat. Istotne jest te, e wystpowanie dinozaurw na caym wiecie wiadczy o braku barier klimatycznych. Jeeli si to uwzgldni, ciekawe moe si okaza przeledzenie zasigw wystpowania tych gatunkw dinozaurw, ktre zaczy si rozwija po podziale Pangei i po podziale Laurazji oraz Gondwany. Szcztki gigantycznego zauropoda barozaurusa, ktry osiga dugo 27 m, znaleziono zarwno w Dakocie Poudniowej i Utah (USA), jak i w Tendaguru (Tanzania) (Paturi, 1996, s. 254). Zwierzta te pojawiy si okoo 154 000 000 lat temu, w pnej grnej jurze. Czy istniao wtedy jeszcze ldowe poczenie z Ame ryk Pnocn i A fryk via Europa? Przecie przed 165 000 000 lat...
.. .pnocne kontynenty oddaliy si od Afryki i Ameryki Poudniowej, tak e powstao miejsce dla modego pnocnego Atlantyku i Morza Karaibskiego. Sto dwadziecia pi milionw lat temu pnocny Atlantyk mia ju w niektrych miejscach 4000 m gbokoci... (Sclater/Tapscott, 1987, s. 125).

By moe jednak na pnocy, przez Angli, Skandynawi i Labrador albo Grenlandi, istniao jeszcze przejcie, z ktrego te olbrzymy skorzystay, eby przedosta si przez Atlantyk. Odkrycie w 1998 roku szcztkw hadrozaura na

112

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Antarktydzie rzuca nowe wiato na dryf kontynentw (BdW, 22 lipca 1999, por. BdW, 14 lipca 1999). To i inne odkrycia umacniaj teori, wedug ktrej przed okoo 80 000 000 lat istniao ldowe poczenie midzy Antarktyd, Ame ryk Poudniow i Indiami/Madagaskarem. Nie byo za to poczenia midzy An tarktyd i Afryk - donosi Bild der Wissenschaft z 26 padziernika 1999 roku. Jednak znalezienie koci hadrozaurw w Ameryce Pnocnej, Poudniowej i na Antarktydzie wiadczy o tym, e musiao te istnie poczenie midzy oddzielo nymi pramorzem superkontynentami. Do niedawna jeszcze uwaano (podkrela to w swojej ksice Dinosaurier Alan Charig), e hadrozaury yy tylko w Laurazji, tj. od Ameryki Pnocnej po Azj. Teza ta jest bdna. Takie pojedyncze znalezisko rzuca te cakiem nowe wiato na przebieg dryfu kontynentw i na teori tektoniki pyt. Okazuje si, e kontynenty stanowiy jedn cao duej, ni dotychczas sdzono. Oznacza to, e cay proces ich rozsuwania musia przebiega szybciej. Co by si stao, gdyby kiedy hadrozaur zosta znalezio ny w Afryce albo nawet na Madagaskarze? Datowanie dna oceanicznego i teoria powolnego, postpujcego milimetr po milimetrze dryfu kontynentw okazayby si wwczas bdne. Podobnie czas trwania kolejnych epok musiaby zosta skr cony. W rezultacie okazaoby si, e Ziemia jest modsza, ni si sdzi. Rwnie tyranozaury, najwiksi misoercy wszech czasw, przez dugi czas uchodziy za mieszkacw wycznie Laurazji. Podstaw tego przekonania byy znaleziska w Mongolii i w Ameryce Pnocnej. W Die Chronikder Erde (Kronice Ziemi) czytamy, e tyranozaury, gatunek, ktrego osobniki osigay dugo 15 m, wyksztaci si stosunkowo pno, w grnej kredzie (80 000 000-66 000 000 lat), a wic na krtko przed przypuszczaln zagad dinozaurw (Paturi, 1996, s. 304). Jednake Lawrence Witmer z Ohio University w Atenach w 1998 roku, znalaz czaszk tyranozaura na Madagaskarze. Fakt wystpowania tego dinozaura na wyspie i w innych miejscach na wiecie - w Azji i w zachodniej czci Ameryki Pnocnej - dowodzi, e pomidzy Madagaskarem a Azjameryk oraz/lub mi dzy Antarktyd, Ameryk Poudniow a Pnocn. Madagaskar by kiedy cz ci ogromnego kontynentu poudniowego Gondwany, ktry w erze dinozaurw zacz si rozpada (BdW, 18 maja 1998). Madagaskar oddzieli si od Afryki ju okoo 150 000 000-180 000 000 lat temu i nie by poczony z Azj. Tyranozaury musiay wic wdrowa z Madaga skaru przez Antarktyd do Ameryki Poudniowej, a potem do Pnocnej, a na stpnie dopiero przez pomost ldowy do Azji (kierunek wdrwki mg by te odwrotny). Niedawno znaleziono szcztki przodka tyranozaura. Licz sobie 110 000 000 lat i odkryto je w Ameryce Poudniowej, na pnocno-wschodnim wybrzeu Brazylii. Do koci przyklejone byy bardzo dobrze zachowane resztki wosw, skry, mini i nerww. Czy resztki te, skoro nie zdyy si rozoy, skamieniay szybko czy powoli? Cho co do charakteru i dokadnej chronologii dryfu kontynentw opinie s podzielone, to jednak uznaje si, e Madagaskar w okresie kredy (140 000 00065 000 000 lat) by w ysp (Paturi, 1996, s. 270 i 284) poczon moe z Indiami, ktre rwnie byy wtedy wysp (il. 35). W wietle wspomnianego odkrycia ta

Fot. 20. Jeden z niezliczonych koprolitw ley na powierzchni nieuszkodzony, jakby dopiero si tu znalaz. Fot. 21. Powierzchnia, na ktrej lea koprolit, odbia si na nim od spodu. Wybrzuszenie (Am) na Ziemi dokadnie odpowiada wgbieniu (Ab) w koprolicie. Luny wir z podoa przyklei si do mikkiej masy i skamienia razem z ni (S), dlatego pod koprolitem prawie nie ma wiru.

Fot. 22. Obok skamieniaych ladw dinozaurw ze ska wystaj skamieniae koci. Z lewej rozbity koprolit. Fot. 23. Jeden z wielu podunych odciskw przypominajcych lad ludzkiej stopy. Cz z nich tworzy cigi ladw oddalonych na dugo kroku. Dla porwnania stopa Renate Zillmer (rozmiar buta 39).

Fot. 24. Gaz z twardego zlepieca. Wyglda jak le wymieszany beton. Mona rozpozna mieszanin wiru i piasku oraz zabetonowany kawaek skamieniaego drewna. Czy ten gaz powstawa szybko, czy powoli?

Fot. 25. Autor pokazuje skamieniay pie drzewa porodku masywnej skay w Mili Canyon na pnoc od Moab (Utah). Czy skaa otaczaa pie powoli, milimetr po milimetrze, warstwa po warstwie, czy te szybko, momentalnie?

Fot. 26. Skamieniae pnie drzew zatopione kiedy w mule dzi, po 200 000 000 lat, rozbite na kawaki. Gdzie na tej pustyni podzia si zerodowany stok wzgrza? Fot. 27 i 28. Obok lecych na powierzchni ziemi pni liczcych sobie pono 200 000 000 lat, mona znale te inne, wystajce pod rnymi ktami z ziemi. wiadcz o potnej powodzi botnej.

Fot. 29. Ogromne lady dinozaurw na szczycie wzgrza na pnoc od Moab (Utah). W tle widoczna plaska wyyna, kiedy dno jeziora lub morza. Na jego brzegu albo w pytkiej wodzie dinozaury zostawiy lady, ktre szybko skamieniay.

Fot. 30 i 31. W najbliszym ssiedztwie Moab lady dinozaurw znajduj si na pycie skalnej (S) na zboczu gry, na ktr wspina si autor (A). Tam, w grze, gdzie dzi jest pustynia, kiedy byo dno morza. Potne masy wody spowodoway erozj dawnego dna morskiego. Skd wzia si woda? Gdzie podzia si zerodowany materia?
'a ^

Fot. 32 i 33. Ten wielki okrgy obiekt w skale powsta w sposb naturalny, podobnie jak obok kule. S to konkrecje, czyli utwardzony mineraami piasek otaczajcy mae jdro. Skd takie kule bior si w litej skale? Czy kule i skaa przyrastay szybko, czy powoli? Jeeli by to proces dugotrway, to dlaczego kula nie jest zerodowana? Podobne piaskowo-cementowe kule powstaj w betoniarce, kiedy miesza si zbyt such zapraw. Fot. 34. Cay szkielet dinozaura: zachoway si wszystkie koci, mimo e zaszy tu procesy metamorficzne, do ktrych potrzebne jest wysokie cinienie i temperatura? Fot. 35. ciana skalna w parku narodowym Dinosaur z setkami skamieniaych szkieletw dinozaurw.

Fot. 36. Szkielet desmatosuchusa, ktry y w triasie, przed okoo 230 000 000 lat, na poudniowym zachodzie Stanw Zjednoczonych. Na wysokoci przednich ng wida dwa rogowe wyrostki na grzbiecie. Fot. 37. W parku narodowym El Morro (Nowy Meksyk) znajduje si ten chroniony od 1906 roku rysunek, wykonany przez prehistorycznych Indian Anasazi. Autor zwrci uwag na wyrostki. Czy rysunek przedstawia desmatosuchusa?

Fot. 38. Ten odsonity w 1996 roku lad pozostawi prawdopodobnie hadrozaur. Polizgn si na botnistym podou i wyldowa na boku (na biodrze). Pozostawi odciski skry. Czy przypadkiem mu nie skamienia szybko? Czy rzeczywicie, jak chce tego hipoteza Lyella, proces ten przebiega powoli przez bardzo dugi czas?

Fot. 39. W pobliu Morrison (Kolorado) zachoway si lady dinozaurw (S) oddalone od siebie na dugo kroku (dinozaurzego). Dinozaur uton w istniejcym tu wwczas bagnie, ktre szybko stwardniao na kamie podobnie jak znajdujca si poniej warstwa i naniesiony do wntrza odcisku mu. Warstwy skalne twardniay wic jednoczenie, a nie powoli, m ilimetr po milimetrze, jedna po drugiej.

Kosmiczny chaos 113

35. Madagaskar. Tyranozaury yy te na Madagaskarze (10), ktry 150 000 00 0 180 000 000 lat temu oddzieli si pono od Afryki (9), a 140 000 000-65 000 000 lat temu tworzy jedn wysp z Indiami. Tyranozaury miay si pojawi dopiero okoo 80 000 000 lat temu. Ich lady znajdowano pocztkowo w Ameryce (1) i Azji (4). Nowe znaleziska na Madagaskarze (10) i w Ameryce Poudniowej (8) wiadcz o tym, e kontynenty te byy ze sob znacznie duej poczone, ni zakadano. Mapa pokazuje ukad kontynentw w grnej kredzie, w czasach, kiedy y Tyrannosaurus rex: Grenlandia (2), Europa (3), Nowa Gwinea (5), Australia (6), Antarktyda (7), Ameryka Poudniowa (8), Pwysep Arabski (12).

opinia jest nie do utrzymania. Cyfrowa mapa wieku dna oceanicznego pokazuje, e midzy Madagaskarem a Antarktyd znajduje si duy jednorodny obszar, kt rego wiek wynosi co najmniej 80 000 000 lat. Nie jest to jednak dostateczny do wd na to, e istnia tam pomost ldowy. Kade odkrycie dinozaura nalecego do gatunku, ktry nie powinien wyst powa na danym kontynencie, sprowadza teori powolnego dryfu kontynentw do absurdu. Im wicej dinozaurw jednego gatunku znajduje si na rnych kon tynentach, tym janiejsze si staje, e dryf kontynentw musia przebiega szyb ciej, ni to dotd zakadano. Prowadzone na caym wiecie poszukiwania skamie niaoci dinozaurw przynios pewnie rezultaty, ktre zasadniczo zmieni nasz

1 14

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

obraz wiata i dowiod, e do momentu wielkiego kataklizmu kontynenty stano wiy mniej lub bardziej jednolit cao albo przynajmniej leay bardzo blisko siebie, tak e przez dzielce je cieniny prowadziy ldowe pomosty. James Kirkland, paleontolog z Utah, na konferencji w Cleveland Museum of Natural History ogosi, e wieloletnie badania skamieniaych koci doprowadzi y go do odkrycia dwch nowych gatunkw dinozarw (Ancylosaurus i Nodosaurus). Te nalece do grupy ancylozaurydw dinozaury miay przywdrowa do Ameryki Pnocnej z Azji przez istniejcy wwczas pomost ldowy. Kenneth Carpenter z Denver Museum o f Natural History uwaa, e odkrycie tych znacz cych skamieniaoci kae przesun datowanie istnienia pomostu czcego kon tynenty o 20 000 000 lat naprzd (BdW, 28 kwietnia 1999). Wyniki tych bada nie mog pozosta bez wpywu na teori dryfu kontynen tw. Daje si zauway ogln tendencj, by datowanie procesw geologicznych przesun do przodu. Wydaje si bowiem, e kontynenty byy ze sob duej po czone, ni dotd przypuszczano. Jeeli szcztki jednego gatunku dinozaurw znaj dziemy po obu stronach Atlantyku, moe to zrewolucjonizowa nasze pogldy na temat podziau Laurazji i powstania pnocnego Atlantyku. Jeeli ten sam gatu nek wystpowa w Europie i Ameryce, to w erze dinozaurw musiao istnie l dowe poczenie midzy obydwoma kontynentami. Paleontolog Othniel C. Marsh w 1877 roku znalaz w Kolorado pierwsze szcztki nielotnego dinozaura Allosaurus fragilis. Najwicej skamieniaoci tych osigajcych do 12 m dugoci misoercw, yjcych w pnej jurze, mona znale w formacji Morrison na obszarze od Nowego Meksyku po Montan. Ska mieniaoci allozaurw przypominaj skamieniaoci z Tendaguru w Tanzanii datowane na ten sam okres (Paturi, 1996, s. 254). Allozaury yy nie tylko w Ame ryce i Afryce. Timothy F. Flannery i Thomas H. Rich w artykule Dinosaur Digging in Yictoria (Dinozaur odkopany w Wiktorii) donosz, e allozaury znalezio no rwnie w Australii (Baugh, 1987, s. 127 n. oraz www.enchantedlearning.com). Nie udao si jednak jednoznacznie okreli stopnia pokrewiestwa allozau rw ze znalezionymi poza Ameryk egzemplarzami (czyby ze strachu przed kon sekwencjami, jakie miaoby to dla naszego obrazu wiata?). Jeeli szcztki takich samych dinozaurw znajduje si na kontynentach oddzielonych pono oceanami, jest to swego rodzaju sensacja. Fragmenty szkieletu z gatunku Allosaurus fragilis, znalezione w 1988 roku w piaskowcu na pnocny wschd od Lizbony (Portugalia), udao si jednoznacz nie zidentyfikowa dopiero 11 lat pniej (BdW, 29 kwietnia 1999). To niezwy ke odkrycie ma wielkie znaczenie dla naszych wyobrae o powstawaniu konty nentw. Wedug dotychczasowych modeli paleogeograficznych Europa Zachodnia i region Grand Banks koo Nowej Fundlandii (Kanada) ju w jurze - czyli w okre sie, z ktrego pochodz w Portugalii i Ameryce Pnocnej szcztki dinozaurw oddzielone byy od siebie gbokimi kanaami. Nowe odkrycia pokazuj e oba kontynenty byy ze sob poczone duej. A co bdzie, jeeli si okae, e znale ziska z Afryki i Australii take nale do tego samego gatunku? Ju 160 000 000 lat temu kontynenty miay by od siebie oddzielone gbokimi rowami, a rozpad

Kosmiczny chaos 115

36. Rowy. Sto szedziesit pi milionw lat temu Afryk i Europ oddzielay od obu Ameryk gbokie rowy. Od tego czasu nie byo ju pono pomostu ldowego pomidzy Ameryk i Europ. Odkrycie w Portugalii allozaura, ktry y pniej, dowodzi, e pomost midzy Europ i Ameryk musia istnie znacznie duej, ni si dotd przyjmowao. Znaleziska allozaurw w Tanzanii (Afryka) i Australii zadaj kam faworyzowanym przez teori tektoniki pyt scenariuszom, przynajmniej jeeli chodzi o dugo trwania i przebieg epok w dziejach Ziemi (mapa za: Sclater/Tapscott, 1987).

Gondwany mia si posuwa dalej. Nieumiejce pywa dinozaury miayby w tej sytuacji kopot z przedostawaniem si z kontynentu na kontynent (il. 36). Oglnie rzecz biorc, dla zakadajcych powolne przemieszczanie si konty nentw modeli paleogeograficznych i geotektonicznych, znaleziska dinozaurw wystpujcych dopiero pod koniec kredy stanowi powany problem. Jeeli przed okoo 70 000 000 lat na (prawie) wszystkich kontynentach yy te same gatunki dinozaurw, to teoria powolnego dryfu kontynentw jest po prostu bdna. W dalszej konsekwencji naleaoby zakwestionowa dugo trwania poszcze glnych epok w dziejach Ziemi oraz jej wiek, ktry do arbitralnie oszacowano ju w ubiegym stuleciu. Tytanozaury naleay do agodnych rolinoernych olbrzymw o soniowatych nogach, dugim ogonie i wyduonej szyi, na ktrej osadzona bya bardzo maa gowa. Te zauropody przypominay dobrze znane brontozaury, ktre dzi nazywa si jednak apatozaurami. Zmiana nazwy bya konieczna: dawniej szkielety

1 16

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

tych gadw znajdowano bez gw. Dlatego w muzeach caego wiata wystawiano je z gowami hipotetycznymi. Nowe odkrycia dowiody, e byy to nie te gowy. Rwnie tytanozaury znajdowano dotychczas bez gw. Niedawno w Argentynie znaleziono prawie kompletny szkielet - chyba najlepiej dotd zachowany. Koci tytanozaurw odkryto w Argentynie, Brazylii, Indiach, Malawi (Afryka) i Ameryce P nocnej. Prawie kompletny szkielet, nawet z czci czaszki, znaleziono te na Mada gaskarze (BdW, 13 kwietnia 1999). Tak wic tytanozaury znaleziono zarwno w Afryce, jak i na Madagaskarze (BdW, 13 kwietnia 1999): ,JSAalawisaurus, naj starszy afrykaski tytanozaur, ma 100 000 000-140 000 000 lat'. I tu pojawia si problem, bowiem wedug wszystkich modeli geotektonicznych Afryka od co najmniej 150 000 000 lat nie ma poczenia z Madagaskarem, a zatem z poudniowym konty nentem Gondwany. Jak wic nieumiejce pywa tytanozaury przedostay si z Afryki na Madagaskar (Paturi, 1996, s. 270 i 284) lub odwrotnie? Jak to moliwe, e wsp czesne sobie osobniki odkryto w Afryce, Ameryce Poudniowej i Pnocnej? Dotych czas wikszo tytanozaurw znajdowano na pkuli poudniowej, sdzono wic, e tam si rozwiny. Wiek znalezisk w obu Amerykach oceniono na 70 000 000100 000 000 lat. Tymczasem o nowym odkryciu w Utah sdzi si, e liczy 100 000 000-150 000 000 lat, jak o tym donosi Brooks Brit z Eccles Dinosaur Park w Odgen. To mogoby oznacza, e drzewo genealogiczne tych niezwykych dinozaurw wy gldao cakiem inaczej, ni zakadano (BdW, 13 kwietnia 1999). Jeszcze powaniejsze konsekwencje niesie ze sob fakt, e egzemplarze zna lezione w Afryce i w Ameryce Pnocnej s mniej wicej w tym samym wieku. Znaczy to, e tytanozaury szybko rozprzestrzeniy si na obszarze tysicy kilome trw. Nie da si z tym pogodzi koncepcji superkontynentw oddzielonych gbo kimi cieninami czy wrcz morzem. Na wspomnianej mapie braci Zeno z 1380 roku obszar od Grenlandii po Nor wegi przedstawiono jako ld z cig lini brzegow. Czyby by to dowd na istnienie w czasach historycznych ldowego poczenia (niepokrytego lodem?) sigajcego prawie kontynentu amerykaskiego? Przyjrzyjmy si raz jeszcze warunkom klimatycznym panujcym na kuli ziem skiej do momentu wyginicia dinozaurw. W 1999 roku na antarktycznej Wyspie Rossa odkryto rolinoernego dinozaura, ktrego wiek ocenia si na 74 000 000 lat (BdW, 22 lipca 1999). Znalezione skamieniaoci naleay do rodzaju Iguanodon. Szcztki wielu gatunkw z rodziny lguanodontidae znaleziono te w Ame ryce Pnocnej, Europie, Afryce, a nawet w Azji (w Mongolii). Znalezisko z Au stralii nie zawsze jest uwzgldniane w publikacjach. Edwin H. Colbert w swojej ksice The Great Dinosaur Hunters and Their Discoveries (Wielcy owcy dinozaurw i ich odkrycia) opisuje, jak 3 sierpnia 1960 roku zesp naukowcw pod kierownictwem prof. Anatola Heintza (z uniwersytetu w Oslo) odkry skamieniae lady iguanodonta na zachodnim Spitsbergenie (Col bert, 1984, 2057 n.). Znalezisko to, prawie zawsze pomijane w literaturze facho wej, znalazo obecnie potwierdzenie w postaci nowo odkrytych w Antarktyce ska mieniaych szcztkw iguanodonta (il. 37). W czasach dinozaurw w okolicach obu dzisiejszych biegunw panowa tropikalny klimat. wiadcz o tym znalezione

Kosmiczny chaos 117

37. Iguanodont. W dolnej kredzie (140 000 000-97 000 000 lat) liczne gatunki z rodziny Iguanodontadiae yy na wszystkich kontynentach (na mapie przedstawiono je w obecnym pooeniu). lady na Spitsbergenie i Antarktydzie dowodz, e pokryte dzi lodem obszary w okresie ziemskiego redniowiecza byy zielone. W jaki sposb iguanodonty mogy w kredzie, pomimo rzekomo zaawansowanego ju rozsunicia kontynentw rozprzestrzeni si na cay wiat, a po Australi?

na Spitsbergenie pnie palm i korale. Rwnie na Grenlandii w grnej kredzie (97 000 000-65 000 000 lat) rosy palmy (Paturi, 1996, s. 284). Podobnie na pustyn nych dzi obszarach poudniowo-zachodniego USA. Dzisiejsze pustynie w okresie ziemskiego redniowiecza byy terenami, na ktrych kwito ycie. Odnosi si to zarwno do mongolskiej pustyni Gobi, jak i do terenw wok Winton w zachodniej Australii, gdzie znaleziono tysice skamie niaych ladw dinozaurw. Musiaa tu nastpi radykalna zmiana klimatu, dino zaury bowiem musiay mie co je. Zesp naukowcw badajcych pustyni Gobi stwierdzi, e Dinozaury z Gobi zostay zabite przez wydmy (BdW, 8 stycz nia 1998). Zwalanie winy za mier dinozaurw na masowo osuwajce si wydmy wydaje si jednak mieszne. Tysice dinozaurw nie mogy zosta po grzebane przez przypadkowo osuwajce si wydmy. Nawet kilka metrw pod po wierzchni takiej wydmy jest jeszcze do tlenu, eby materia organiczna moga ulec rozkadowi. Skamieniaoci powstajtylko przy cakowitym odciciu dopywu tlenu! Piasek pustyni albo zosta naniesiony przez fale potopu, albo te znajdowao

118

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

si tu wczeniej morze, z ktrego - tak jak na Saharze - w niezwykych okolicz nociach odpyna woda. Gdyby jednak przyj to wyjanienie, jak wytuma czy, e skamienia dinozaur wysiadujcy jaja? Tysice, jeeli nie miliony, tych gadw yy kiedy na z rzadka tylko przez deszcze nawiedzanej pustyni? Czym si ywiy? Rolinnoci porastajc wydmy? Sdzi si, e dinozaury (...) nie yy na pustyni, tylko na terenie wydmowym, gdzie wystpoway zarwno roliny, jak i opady deszczu (SpW, Im Brennpunkt, 7 czerwca 1998). A wic bya to ppustynia, taka, jak moemy dzi spotka w Kolorado? Temu, kto odwiedzi t okolic, trud no sobie wyobrazi, by mogy tam y miliony dinozaurw. Kiedy kilka lat temu byem na Spitsbergenie, trudno mi byo sobie wyobrazi, aby rosa tam kiedy bujna rolinno, wrd ktrej pasyby si dinozaury, e ju nie wspomn o ciepym morzu z tropikalnymi rybami i rafami koralowymi. Nie mo gem sobie tego wyobrazi, cho byem tam latem. Rwnie trudno przyj, e: Zna leziska dowodz: na Alasce istniay kiedy wielkie stada dinozaurw (BdW, 16 wrzenia 1998). W pobliu bieguna pnocnego musia wic panowa ciepy kli mat, bo we wczesnej kredzie ywice si rybami i rolinami dinozaury byy na terenie obecnej Arktyki bardzo liczne i bardzo rnorodne gatunkowo. Istotne jest stwierdzenie, e w czasach dinozaurw Spitsbergen i Antarktyda, zgodnie ze wszystkimi omwionymi modelami tektonicznymi, znajdoway si w pobliu biegunw. Przy osi ziemskiej nachylonej pod ktem 23,5 tropikalny klimat w pobliu biegunw jest nie do pomylenia, poniewa przez wiele miesi cy panuje tam polarny dzie albo polarna noc. Korale nie wytrzymayby nawet kilku tygodni bez wiata, podobnie zreszt jak palmy.

Raj utracony
W jakich okolicznociach palmy i korale mogy wystpowa w okolicy bie gunw? O ziemska musiaa by wwczas, tj. przed gigantyczn globaln kata strof pionowa. To jednak za mao, eby palmy i korale rozwiny si na obsza rach arktycznych. Na biegunach musiao by przy tym stosunkowo jasno. By moe wic istniaa tarcza rozpraszajca wiato. Niemiecki satelita badawczy Christa-Spas w grnych warstwach atmosfery odkry lady pary wodnej. Nie jest jasne, skd wzia si ta woda. Przypuszcza si, e przyniosy j ze sob wdzierajce si w atmosfer komety. Jest to w ka dym razie wskazwka, e na Ziemi istniay kiedy inne warunki atmosferyczne. Jeeli nasza planeta otoczona bya atmosfer wzbogacon w wod, to wiato rozpraszao si w niej i midzy dniem a noc nie byo wyranej granicy. Dziki temu na caym wiecie w tropikalnym klimacie mogy si bujnie rozwija roliny. Podobny efekt rozproszenia wiata w atmosferze mona zaobserwowa krtko po zachodzie soca, kiedy jest janiej, ni byo krtko przed zachodem. W kocu rozmiar dinozaurw oraz wielu innych zwierzt i rolin wiadczy o tym, e na Ziemi panoway wwczas zupenie inne warunki. Czy dinozaur o du goci 58 m i masie 100 t (taki jak ten, ktrego koci wystajce z ziemi znaleziono

Kosmiczny chaos 119

w poudniowej Patagonii) mgby y w obecnych warunkach (BdW, 21 stycznia 2000)? Czy przypadkiem ju sonie w proporcji masy ciaa i jej powierzchni nie osigny granicy moliwoci yciowych na ldzie? Nie bez przyczyny zwierzta te najczciej stoj; kad si tylko, kiedy s chore albo umieraj. Podobnie nogi zauropodw poddane byy ogromnemu naciskowi. Balansujce na dwch nogach di nozaury - ja k czsto si je przedstawia w muzeach - t o jedynie produkt fantazji. Przy zaoeniu, e na pewnej wysokoci Ziemi otacza wodny piercie, a o ziemska ustawiona bya pionowo, uzyskujemy warunki niezbdne dla istnienia ko rali, palm i dinozaurw na Spitsbergenie, Grenlandii, Alasce i Antarktydzie (szcze gowo omawiam to w Darwins Irrtum). Ziemia, a wraz z ni wszystkie organizmy ywe, chroniona bya ten sposb przed szkodliwym promieniowaniem kosmicz nym. W wyniku efektu cieplarnianego wysze byy temperatury. Nasz glob przypo mina wielki ogrd zimowy. Klimat nie ulega radykalnym zmianom, a przy nie wielkim promieniowaniu istniay idealne warunki dla bujnego wzrostu ycia. Powoka z pary wodnej powstaa na skutek kosmicznej katastrofy. Wrzca magma wdzierajca si przez gbokie rany, jakie odnis nasz glob, doprowa dzia do odparowania oceanw. Czy podczas globalnego potopu woda z atmosfe ry spada na Ziemi? W Apokalipsie w. Jana powstaej prawdopodobnie w 96 ro ku n.e. czytamy (6, 12-15):
I ujrzaem: gdy otworzy piecz szst, stao si wielkie trzsienie Ziemi i soce stao si czarne jak wosienny wr, a cay ksiyc sta si jak krew. 1gwiazdy spaday z nieba na ziemi, podobnie jak drzewo figowe wstrzsane silnym wia trem zrzuca na ziemi swe niedojrzae owoce. Niebo zostao usunite jak ksiga, ktr si zwija, a kada gra i wyspa z miejsc swych poruszone.

Wspomniane odkrycia, zwaszcza odkrycia szcztkw dinozaurw (mona si spodziewa nastpnych), coraz bardziej zbliaj w czasie istnienie i moment zagady dinozaurw. W tym kontekcie inaczej wyglda te koncepcja koegzystencji dinozaurw i lu dzi. Wyjciowe zaoenie jest takie: wspczeni ludzie (Homo sapiens) pojawili si nie miliony, lecz tysice lat temu. Jeeli zaoymy, e wci z nimi yy dinozaury, uznamy, e wyginy one cakiem niedawno w wyniku wielkiej katastrofy. To ozna czaoby, e i dryf kontynentw odby si zaledwie kilka tysicy lat temu (il. 38). Na weneckiej mapie braci Zeno midzy przyldkiem Farewell na Grenlandii a przyldkiem Lindesnes w Norwegii odlego wynosi tylko 30 (o ile zaznaczone linie oznaczaj 1). Dzi ta odlego jest wiksza i wynosi 49,5. Czy to tylko bd w pomiarach? Koordynaty okrelonych punktw na linii pnoc-poudnie (sze roko geograficzna) - w przeciwiestwie do koordynatw na linii wschd-zachd (dugo geograficzna) - zostay na mapie braci Zeno zaznaczone prawie bez bdnie. By moe przedstawia ona dawniejszy ukad kontynentw? Jakkolwiek by byo, przysze odkrycia skamieniaoci dinozaurw dowiod z pewnoci, e hipoteza powolnego, rwnomiernego i niedostrzegalnego prze mieszczania si kontynentw to intelektualna lepa uliczka.

1 20

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

RR
Teoria rw nom iernego rozw oju:

Kta
n
wspczesne
65 000 000 , p
C z 3 S y 7M

Ktz

M od ele katastroficzne:

ZN

_ _
EK
'

Rozwj ssakw Gady i dinozaury, pocz tek tektoniki pyt, brak pokrywy lodowej na bie gunach i innych zlodo wace, globalny klimat tropikalny Powstawanie gr, pierw sze roliny, ryby i zwie rzta; pradryf kontynen tw, w ktrego wyniku powsta prakontynent Pangea Powstanie skorupy ziem skiej i prakontynentw, pierwsze zlodowacenia i wczesna tektonika pyt Powstanie Ziemi jedno czenie ze Socem (mo liwa kolizja planet)

" " " " G P

G P

lat tem u \ f l / | 7 6

4,6 miliarda lat temu

38. Ery w dziejach Ziemi. Lece u podstaw tradycyjnego wiatopogldu teorie rwnomiernego rozwoju (RR) zakadaj, e rozwj Ziemi i ewolucja ycia postpoway powoli, malutkimi kroczkami. Dzieje Ziemi dzieli si na ery: archaik (okres archaiczny, OA), prekambr (okres protohistoryczny, OP), paleozoik (ziemska staroytno, ZS), mezozoik (ziemskie redniowiecze, Z) i kenozoik (ziemska nowoytno, ZN). Od niedawna w nauce przyjmuje si pogld, e Ziemia zderzya si z nieznan planet (PL). Po dugim wahaniu od 1980 roku uznaje si, e koniec mezozoiku i zagada dinozaurw wi si z uderzeniem asteroidy (IP). Z tym modelem konkuruj modele katastroficzne (Kta); w przeciwiestwie do teorii rwnomiernego rozwoju uznaj one za geologicznie dowiedzione, e w przeszoci miay miejsce liczne globalne katastrofy, m.in. globalny potop (GP). Zmodyfikowany model katastroficzny autora (Ktz) zakada, e przed kilkoma tysicami lat nastpi globalny potop, ktremu towarzyszyo masowe wymieranie zwierzt. Wczeniej, okoo 10 000 (najwyej 30 000) lat temu doszo do kolizji planet (PL). W wyniku tej kolizji z fragmentu pierwotnej planety, ktra istniaa prawdopodobnie tam, gdzie dzi znajduje si pas planetoid, powstaa Ziemia. Ziemia ma wic swoj prehistori, cho cakiem inn, ni si dotd uwaao. Skorupa ziemska jest moda, ale sama kula ziemska duo starsza.

Rozdzia 5

Zmylona epoka kam ienna?

Dinozaury i ludzie yli razem a do potopu (a moe i duej). Kiedy wic bya epoka kamienna? Prawdopodobnie w ogle je j nie byo.

Hipopotam - typowe zwierz epoki lodowcowej


atrzc na maksymalny zasig zlodowace w epokach lodowcowych (we dug oficjalnej chronologii skoczyy si okoo 10 000 lat temu) w stre fach polarnych, mona zauway, e lodowiec kontynentalny dotar tylko do Eu ropy rodkowej i do Wysp Brytyjskich (il. 39). Lodowce powstay ponadto w: Wogezach, Alpach, Pirenejach i Schwarzwaldzie. Reszta Europy - Hiszpania, Francja i Wochy - nie zostaa pokryta lodem. Pokrywa lodowa w Ameryce te sigaa tylko do Wielkich Jezior, do wysokoci Nowego Jorku. Na pkuli poudniowej zlodowaceniu ulegy tylko poudniowe krace Afryki i Ameryki Poudniowej. Innymi sowy, tylko okoo 11% powierzchni Ziemi znalazo si wwczas pod lodem, podczas gdy dzi ld pokrywa 3% naszej planety (Meyers Lexiko). XVIII- i XIX-wieczni uczeni stworzyli malowniczy, ale zupenie faszywy obraz czowieka epoki lodowcowej: krpy, ubrany w skry jaskiniowiec siedzi przy sabym ogniu i obgryza udziec upolowanego zwierzcia, podczas gdy na zewntrz szalej niene burze. Do tych wyobrae niezbyt pasuj reprezentujce wysoki poziom artystyczny wyraziste i ywe malowida skalne, ktre przedsta wiaj wczesne zwierzta - mamuty, niedwiedzie, lwy, hieny czy gazele. Zwie rzta te zwykle zamieszkuj cieplejsze rejony. Epoka kamienna to ten okres w dziejach ludzkoci, kiedy to jakoby nie znano jeszcze metali. Przyjo si dzieli j na trzy okresy: Starsza epoka kamienia (paleolit): zacza si przed 2 000 000 lub 3 000 000 lat, a skoczya 10 000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii), czyli mniej wi cej wraz z kocem ostatniego zlodowacenia.

122

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Linia brzegowa w epoce lodowcowej Ldold Polarna granica lasu Tundra na rumowiskach mrozowych

Tundra lessowa a Lasotundra


..'.V.'j

r-ry , Stepy przechodzce na [ ____ j pnocy w lasotundr r |T O Las subpolamy (sosny, brzozy, wierzby) Las mieszany z drzewami liciastymi Rolinno rdziemno morska (las, step)

Stepy lessowe

Lesowe obszary stepowo1 -lene

39. Pokrywy lodowe. Strefy klimatyczne podczas zlodowacenia Wiirm (skoczyo si okoo 10 000 lat temu) pokazuj, e w rodkowej Europie, Skandynawii i Anglii w pobliu lodowcw panowa nieprzyjazny klimat. Obszary te porastaa tundra (czciowo rumowiska mrozowe, czciowo lessy), nie byo tu natomiast adnych drzew - polarna granica lasu (linia ciga) biega bardziej na poudnie. W grnym paleolicie te bezdrzewne obszary byy jednak zamieszkane przez ludzi. Dlaczego yli tu, a nie w rejonach cieplejszych, bogatszych w zwierzyn, nieco dalej na poudnie? Jeli przyjrze si dokadniej obszarom zlodowace, mona odnie wraenie, e biegun znajduje si gdzie w Skandynawii. Rzeczywicie w erze dinozaurw biegun przez jaki czas umiejscowiony by na Morzu Pnocnym (zob. il. 46). Niejasne jest natomiast, skd wziy si moreny na terenach, na ktrych nigdy nie byo ldolodu.

Zmylona epoka kamienna? 123

- rednia epoka kamienia (mezolit): okres przejciowy midzy starsz a mod sz epok kamienia, ktry skoczy si okoo 7000 lat temu (wedug oficjalnej chro nologii). Charakterystyczna dla niego jest produkcja maych narzdzi kamiennych. - Modsza epoka kamienia (neolit): pocztek tego okresu datuje si rnie. Skoczya si 3800 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) wraz z nastaniem epoki brzu. Pod wzgldem archeologicznym charakterystyczne dla tego okresu s narzdzia z kamienia szlifowanego, a pod wzgldem ekonomicznym wiksze osady, pocztek uprawy rolin i hodowli zwierzt. Epoka kamienna obejmuje prawie cae dzieje czowieka, przy czym zdecydo wanie najduszym okresem (w ktrym nie doszo do znaczcego rozwoju) miaa by by starsza epoka kamienna. Czy prymitywni jaskiniowcy tego czasu mogli wyda artystw wadajcych subteln technik malarsk? Poziom malowide na skalnych wcale nie odbiega od poziomu wspczesnego malarstwa. Czy te dziea sztuki mona jako pogodzi z naszym wyobraeniem prymitywnych ludzi epoki kamienia? Jak wygldao ycie codzienne jaskiniowcw? Przypominao prawdopodob nie ycie wspczesnych spoecznoci tradycyjnych. Mczyni wytwarzali bro, chodzili na polowania, zastawiali prymitywne sida, podczas gdy kobiety zbieray w pobliu jaskini jagody i pilnoway dzieci. Czy przy tej cikiej walce o prze trwanie pozostawa im jeszcze czas i ochota na twrczo artystyczn? A moe raczej we wsplnotach dziaali zawodowi artyci? Czy ci artyci mieli w ogle czas, eby regularnie chodzi na polowania? Kiedy chce si malowa, trzeba mie pdzle, a przede wszystkim zapas odpowiednich farb. Artyci epoki kamiennej musieli najpierw wyszuka, a potem umiejtnie przechowywa rzadkie mineray i roliny. W czym 30 000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) przechowywa no farby? W kamiennych naczyniach? Ceramiki pono jeszcze wtedy nie byo. No i wreszcie farby musiay zosta sporzdzone - znalezione barwniki trzeba byo rozdrobni w kamiennym naczyniu. Dalej, techniki malarskiej nie wysysa si z mle kiem matki. Malowida naskalne odkryto w wielu jaskiniach. Wydaje si wic, e w owym czasie musia istnie systematyczny podzia i planowanie pracy. Czy pasuje to do obrazu prymitywnej epoki kamiennej? W rozgazionym systemie jaski w Niaux w poudniowej Francji znaleziono dowody na to, jak ubierali si ludzie w starszej epoce kamiennej: odkryto tam dobrze zachowany w gliniastym podou lad stopy. Jean Clottes, wiatowej sa wy prehistoryk, w swojej ksice o malowidach naskalnych w Ariege pochodz cych ze starszej epoki kamienia, pisze (1997, s. 21): Stopa bya zreszt obuta w mikki m ateria-to jedyny przykad obuwia z paleolitu. System jaski w Niaux by zamieszkany 14 850-11 850 lat temu. Clottes stwierdza: Ludzie w tamtych czasach szyli ubrania; nie byy to dzikusy okryte zwierzcymi skrami, jak to pokazuj popularne ilustracje (Clottes, 1997, s. 9). Zamy, e 30 000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) istnieli ludzie, ktrzy wytwarzali narzdzia z metalu i ubierali si podobnie jak my. Powstaje pytanie, ile z przedmiotw codziennego uytku przetrwaoby do dzi? Czy z bie giem czasu nie ulegy one korozji, rozpady si w proch, rozpyny w powietrzu?

124

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Moe tak dugi czas s w stanie przetrwa tylko narzdzia kamienne? Jak dugo metal, bez specjalnych zabezpiecze, moe przetrwa w przyrodzie? To, e w star szych warstwach geologicznych nie znajduje si metalowych narzdzi, nie zna czy, e ich wwczas nie byo. Moliwe, e przetrwa bya w stanie tylko szlachetna stal. W lutym 1961 roku w pobliu Olancha w Kalifornii znaleziono geod (kulisty twr mineralny wystpujcy w skaach) ze skamieniaymi muszlami na powierzchni. Jej wiek oszacowano na co najmniej 500 000 lat. Zdjcia rentgenowskie powek przepi owanej geody ujawniy w jej wntrzu niezidentyfikowany przyrzd techniczny z lnicego metalu. Obie czci byy pierwotnie poczone metalowym prtem albo osi (Steiger, 1989). Wedug niektrych interpretacji artefakt ten mg by wiec zaponow. Czymkolwiek jest, lnicego metalu przed setkami tysicy lat, przed er neandertalczykw, w ogle by nie powinno... We wrzeniowym numerze czasopisma Archaeology (2000), wydawanego przez Amerykaski Instytut Archeologii, na stronie 50 znalazem zdjcie elazne go piercienia, ktry znaleziono 100 km na poudniowy wschd od Parya w war stwie datowanej na 35 000 lat (wedug oficjalnej chronologii). Odziani w skry, pochrzkujcy neandertalczycy wyrabiali elazne piercienie 30 000 lat przed tzw. epok elaza? Podobne zabytki odkryto na rnych stanowiskach w Europie. Dla czego wic epok t nazywa si kamienn, skoro obrabiano wtedy metale? Czy nie naley zrewidowa w kocu XIX-wiecznej chronologii? Przyjrzyjmy si teraz treci malowide skalnych z epoki kamiennej. W poudnio wej Francji i Hiszpanii przedstawiano nagich, bosych ludzi z bizonami, komi, kozio rocami, jeleniami, remferam \ kuv\amv albo asicami. W jaskini Chauvet-Pont-dArc (Francja) obok sowy namalowano panter, niedwiedzia jaskiniowego oraz noso roca. Czy te zwierzta mogy w ogle wystpowa w okolicy w epoce lodowco wej? A moe yy tam, ale adnego lodowca nie byo? Czy myliwi z dzidami mogli chodzi na polowanie nadzy i bosi, pomimo panujcego wwczas chodu? Czy na malowane zwierzta nie wskazuj na cieplejszy klimat? Jak w epoce lodowcowej mogy zdobywa poywienie, szczeglnie w zimie? Czy pantery (leopard) mogy y na skutej lodem ziemi? Clottes pisze, e apogeum zimna przypado 20 000 lat temu, ale take pniej, do 13 000 lat wstecz, klimat by zimny, temperatura kilka stopni nisza ni obecnie (Clottes, 1997, s. 14). Czy rzeczywicie 90% wszystkich zwierzt wymaro (w tym niektre gatunki - np. jele olbrzymi, tygrys szablozby, niedwied jaskiniowy, mamut i inne - w caoci) pod koniec ostatniego zlodowa cenia? Dlaczego zwierzta (a moe i ludzie) miayby wymrze pod koniec epoki lodowcowej? Dlaczego nie na pocztku albo po pewnym czasie? Zamy, e nie byo adnych epok lodowcowych, a lodowce i gry lodowe powstay dopiero podczas zwizanej z potopem tzw. zimy impaktowej. Globalny potop oznaczaby sekwencj zdarze odpowiedzialnych za wymieranie zwierzt w rnym czasie i daby pocztek prawdziwemu okresowi lodowcowemu kilka tysicy lat temu. Poniewa midzy pocztkiem i kocem okresu lodowcowego nie upyno wiele czasu i waciwie zlay si one w jedno zdarzenie, nic dziwne go, e w tamtym wanie momencie nastpio masowe wymieranie.

Zmylona epoka kamienna? 125

Pomijajc szczegowy opis przebiegu potopu, przyjrzyjmy si najpierw try bowi ycia ludzi epoki kamiennej. Dlaczego mieliby y na obszarach pokrytych lodem lub w ich pobliu? Jak wspomniaem, take w epoce lodowcowej due obszary Ziemi nie byy pokryte lodow skorup i mona byo do nich dotrze po krtkiej wdrwce na poudnie. Dlaczego myliwi epoki lodowcowej mczyli si na arktycznych, niegocinnych terenach? - pyta Armin Naudiet (1996, s. 11) w swojej ksice Paradies, Sintflut, Eiszeit (Raj, potop, epoka lodowcowa). W drujce stada zwierzt, za ktrymi mogliby poda, wcale nie zapuszczay si na te pozbawione poywienia tereny. Co mogoby skoni myliwych epoki lodow cowej do zapuszczania si w niebezpieczne, grzyste i oblodzone rejony? W poudniowo-zachodniej Finlandii archeolodzy odkryli kamienne narzdzia i lady ognia, ktrych wiek szacuje si na 70 000 lat (wedug oficjalnej chronolo gii). Jak donosi norweska gazeta Aftenposten (1997) kolonizacja Skandynawii rozpocza si duo wczeniej, ni dotd sdzono. Uwaano bowiem, e pierwsi osadnicy pojawili si tu dopiero 10 000 lat temu, po cofniciu si lodowcw (BdW, 22 padziernika 1997). To przypuszczenie wydawao si logiczne. Skan dynawia znajdowaa si w centrum pnocnego lodowca kontynentalnego, w miejscu, skd podobno wci wychodziy na poudnie nowe lodowce. Grzysta Norwegia naturalnie musiaa pokry si lodem jako pierwsza. Nie oznacza to jed nak wcale, e take lece poniej rwniny skuwa ld. W kadym razie dopiero pono 9500 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) ld szybko i ostatecznie cof n si na wyyn skandynawsk (Schwarzbach, 1993, s. 233). Czy w takich wa runkach moliwe byo w ogle osadnictwo? Mapy osadnictwa w modszej epoce kamienia s na obszarach Skandynawii i pnocnej Anglii zupenie puste. Czy rzeczywicie w epoce kamiennej pnocna cz Europy pokryta bya lodem, czy te moe powsta on dopiero 10 000 lat temu? Co zmusio praludzi do opuszczenia ciepych siedzib w Afryce i wdrwki na zimn pnoc? Z pewnoci przyczyn nie byo przeludnienie. Opinie w rodzaju: Dla Homo erectus by to duy sukces, kiedy ze swojej ciepej ojczyzny we wschodniej Afryce wyruszy na pnoc i zasiedli obszary o klimacie umiarkowa nym, gdzie pory roku wyranie si od siebie rniy brzm ijak art. Niestety, nie jest to art, tylko powszechna opinia, ktrej w swojej ksice Auf den Spuren des Urmenschen (Na tropach praczowieka) (1990, s. 207) daje wyraz Dietrich M a nia. W kadym razie 300 000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii), w cieplej szym okresie interglacjalnym, na skraju Kotliny Turyskiej w pobliu Bilzigleben yli ludzie. Czy do naszego obrazu prymitywnych jaskiniowcw pasuje odkrycie w Bilzigleben brukowanych placw (zebra?), wyoonych trawertynowymi ka mieniami wielkoci pici, rzadziej muszlami i resztkami koci (tame, s. 270)? Dlaczego w jaskiniach, ktre prawdopodobnie suyy za mieszkania, znajduje si czasem w wyschnitej glinie odciski stp, ale nie ma tam praktycznie adnych koci, ani innych odpadkw? Zdaje si, e ludzie z epoki kamiennej lubili porz dek. Jeeli mieszkali w pobliu wej do jaski, koci i odpady suce do pro dukcji narzdzi powinny znajdowa si przed jaskiniami. Na terenie obozowiska czy moe raczej wioski? - w Bilzigleben znaleziono wiele zbw, koci i rogw,

126

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

w tym take koci soni lenych. W ksice Die Friihgeschichte der Menschheit (Wczesna historia ludzkoci) P. Marchand stwierdza (1992, s. 10): Wyobraenie, e prehistoryczni ludzie mieszkali w jaskiniach, jest bdne. Na pewno duo cz ciej zakadali osady, pozostaoci po nich jednak zachoway si w gorszym stanie. Jak to moliwe, by w nieprzyjaznym klimacie epoki lodowcowej yy takie zwierzta, jak nosoroce lene i stepowe, sonie lene, bizony, tury, bawoy wod ne, jelenie, daniele, niedwiedzie, dziki, sarny, lwy, rysie, dzikie koty, wilki, lisy, bobry, borsuki i inne wielkie ssaki? Co miaoby powodowa okresowe ocieplenia pomidzy zlodowaceniami? So i nosoroec to typowi przedstawiciele fauny epoki lodowcowej w Eurazji - to musi by prawda, skoro pisze tak archeolog zajmujcy si tym okresem i kierownik wykopalisk w Bilzigleben (Mania, 1990, s. 181). Ci pono typowi (!) przedstawiciele epoki lodowcowej niewtpliwie yli w Europie rodkowej, pytanie tylko, czy panowaa wtedy epoka lodowcowa. Doktor Ralf-Dietrich Kahlke, paleontolog z uniwersytetu w Jenie napisa, e nosoroce wochate, mamuty, woy pimowe i bizony, a take wielkie drapieniki - lwy i niedwiedzie - zamieszkiway ogromne obszary midzy pnocn Hiszpa ni i dalekowschodnim wybrzeem Pacyfiku, a take Ameryk Pnocn (inter netowe wydanie Informationsdienst Wissenschafit, 26 wrzenia 1999):
Zwierzta te znosiy brak wody i minusowe temperatury ze stoickim spoko jem (...). Wieczna zmarzlina sigaa setki metrw w gb ziemi. Decydujce dla charakteru ekosytemu znaczenie mia czas oddziaywania zimna: tysice albo dzie sitki tysicy lat.

Ze stoickim spokojem zwierzta wegetoway na mrozie mimo braku poy wienia? Czy - jak uwaa Kahlke - zwierztom udao si wypracowa idealn metod pozwalajc im przetrwa, czy te po prostu jest to czysty nonsens? By moe pojedynczym osobnikom udaoby si przetrwa w takich warunkach jaki czas, cae stada jednak nie miay adnych szans. Lene sonie i nosoroce yy - jak na to wskazuje ich nazwa - w lasach. Potrzeboway ogromnej masy rolinnej. Podobnie lwy yj raczej w ciepym kli macie. W sumie fauna tego okresu przywodzi na myl raczej Serengeti w Afryce ni epok lodowcow. Tre odkowa mamutw zamarznitych na Syberii rw nie wskazuje na klimat co najmniej umiarkowany. W epoce lodowcowej w Europie byo duo cieplej ni dzi, na terenie dzisiej szych Niemiec i Anglii yy hipopotamy (Schwarzbach, 1993, s. 70). Co ciekawe, w podstawowej literaturze przedmiotu rzadko wspomina si o wystpowaniu tam tych zwierzt w epoce lodowcowej. Powd jest oczywisty: nie mona ich sobie wyobrazi w rejonach mronych, gdzie zamarzaj nawet rzeki. Tymczasem hipo potamy yy w rodkowej Europie w okresie wielkich zlodowace! Co sdzi o tym ojciec teorii rwnomiernego rozwoju i nowoczesnej geologii Charles Lyell?

Zmylona epoka kamienna? 127

Geolog moe tu snu przypuszczenia na temat czasw, gdy stada hipopota mw z rzek pnocnoafrykaskich, np. z Nilu, wyruszay latem wzdu wybrzey Morza rdziemnego na pnoc; trzymay si blisko brzegu i tylko od czasu do czasu odwiedzay pobliskie wyspy. Inne z kolei pyny w gr rzek poudniowej Hiszpanii albo poudniowej Francji i docieray do Sommy, Tamizy czy Sevem [w Anglii], skd wracay jeszcze przed nastaniem zimy (Lyell, 1864, s. 129 n.).

Hipopotamy, uciekajc przed afrykaskimi upaami, wdroway wic sobie na urlop na pnoc, gdzie pozostaway przez lato. Przed nastaniem zimy jednak wracay, eby nie zamarzn. Tak uwaa nie tylko wielki badacz Charles Lyell, ale te kady, kto (czsto bezrefleksyjnie) przyjmuje konieczno istnienia wiel kiej epoki lodowcowej! Ja tymczasem sdz, e jest to tylko zmylona bajeczka. Mamy do wyboru: albo wierzy w teori turystw, albo uzna hipopotamy za typowych przedstawicieli fauny okresu lodowcowego. Tylko te dwa rozwizania nie kc si z naszym naukowym wiatopogldem . Oba jednak s bdne, nie byo bowiem adnej epoki lodowcowej. Nie istniay wic przeszkody, eby cie polubne zwierzta pozostay w rodkowej Europie przez cay rok. Nie byo ad nych mronych zim, ktre oznaczayby dla nich brak poywienia. Zanim wymy lono epok lodowcow, geologowie uwaali, e rodkow Europ zamieszkiwao

c 20*

Eocen

Oligocen

Miocen

Pliocen

Czwartorzd

c.

il* (10 50 443


2() a0 Mili ony lat

H >

40. Spadek temperatur. Nie tylko w ziemskim redniowieczu, erze dinozaurw, ale nawet 20 000 000 lat temu w umiarkowanych szerokociach geograficznych byo bardzo ciepo. Drastyczny spadek temperatury i due jej wahania zaczy si rzekomo niespena 2 000 000 lat temu. Modele, ktre przyjmuje nauka, nie tumacz tego zjawiska w przekonujcy sposb, kategorycznie bowiem odrzucaj globalne katastrofy. Tymczasem gwatowne zmiany temperatur atwo mona by wyjani, gdyby przyj, e o ziemska wielokrotnie ulega zachwianiu. Tak wic wahania temperatur mogy mie miejsce kilka tysicy lat temu. Wtedy rwnie masowo zaczy wymiera zwierzta, nastaa bowiem (a nie zakoczya si) epoka lodowcowa (za: Mania, 1990; na podstawie Woldstedt, 1954).

128

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

mnstwo tropikalnych zwierzt. A potem wydarzya si katastrofa - mia miejsce globalny potop. Poniewa globalne katastrofy, ktre miayby si wydarzy w cza sach historycznych, stoj w sprzecznoci z teoriami rwnomiernego rozwoju i na szym naukowym wiatopogldem, 150 lat temu wymylono epok lodowcow. Przedstawione wyej sprzecznoci to przejawy blw porodowych towarzysz cych powstawaniu nowego arbitralnego schematu mylowego. Hipopotamy to jed noznaczny dowd na absurdalno koncepcji dugotrwaego zlodowacenia w rod kowej Europie. Trzeba si wic poegna z t koncepcj, w myl ktrej hipopotamy, leopardy i ludzie epoki kamiennej znosili mrozy ze stoickim spokojem. Na podstawie bada geologicznych i paleontologicznych mona stwierdzi, e neandertalczycy yli w ciepych czasach, twierdzi Erwin Rutte (1992, s. 29), ekswykadowca geologii i paleontologii na uniwersytecie w Wiirzburgu. Rutte uwaa, e w rod kowej Europie panowa klimat podobny do klimatu dzisiejszego Libanu. Jeeli dobrze rozumiem, to wbrew obiegowym opiniom w czasach zlodowace byy dusze okresy, podczas ktrych w rodkowej Europie byo tak ciepo jak dzi na Bliskim Wschodzie. Kiedy w listopadzie 1999 roku odwiedziem Liban, tamtej sza zima bya tak ciepa jak niemieckie lato. Klimat wczesnych interglacjaw by w rodkowej Europie duo cieplejszy ni obecny, twierdzi Dietrich Mania. Jeeli - jak sdz naukowcy - chodzi tu tylko o krtkie okresy ocieplenia podczas epoki lodowcowej, to nasuwa si pytanie o przyczyny tak ekstremalnych zmian klimatu na obszarze ssiadujcym z lodowcem kontynentalnym pono wci za legajcym w Skandynawii. A moe przed katastrof na Ziemi wszdzie stale byo ciepo, take na pnocny? I by moe nastpia ona zaledwie kilka tysicy lat temu (il. 40).

Groby puapki
Wydaje si, e na obszarach graniczcych od pnocy z lodowcem istnia dziw ny sposb pochwku. Znajduje si tam ludzkie szkielety z podcignitymi pod brod kolanami, lece na boku, niektre nawet siedzce. Cze zmarych miaa zosta pochowana w jamach mieszkalnych. Obok szkieletw znaleziono narz dzia, ktre ludzie z epoki kamiennej mieli zawsze pod rk. Szybko uznano je za dary grobowe. Znaleziska te okrela si mianem pochwkw kucajcych (Hockergrab er). W jaskini Grimaldi koo Monaco znaleziono szkielet chopca przytulonego do plecw starej kobiety. Zmarli posypani byli ochr, obok nich leay ozdoby i inne przedmioty codziennego uytku. Zinterpretowano to znalezisko jako wzru szajcy pochwek. Dziwne tylko, e podcignite pod brod nogi kobiety bardzo cile przywieraj do tuowia. Ciekawie do sprawy podchodzi Karl H. Marien (1997, s. 142 n.). Zastanawia si mianowicie, czy kobieta przypadkiem nie zamar za i nie skulia si, tak jak robi to ludzie, kiedy chc si ogrza. Chopiec przywar do jej plecw, jakby chcia schroni si przed jakim niebezpieczestwem albo ogrza

Zmylona epoka kamienna? 129

j wasnym ciepem. Czyby wic kucajce pochwki nie byy adnymi po chwkami. tylko po prostu miejscami zgonu? Czy ci ludzie zamarzli na skutek nagego spadku temperatury? To tumaczyoby, dlaczego kucajce pochwki spotykamy nie tylko wrd ludzi z Cro-Magnon, ale i wrd neandertalczykw. Neandertalczycy pojawili si w Europie i Azji by moe 300 000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii). Wbrew dotychczasowym koncepcjom nie stanowioni etapu przejciowego w roz woju wspczesnego czowieka. Wykazay to badania DNA przeprowadzone przez Suante Paabo z uniwersytetu w Monachium (Focus, 29/1997, s. 108). Kucajce pochwki wydaj si zjawiskiem ponadkulturowym, rozpowszech nionym w pobliu rzekomego czoa lodowca. Ludzie na malowidach w jaski niach najczciej s nadzy, co wiadczy wyranie, e yli w ciepym klimacie, a nie podczas zlodowace. Przykucnite szkielety potraktujmy jak znaleziska za marznitych mamutw i innych ssakw na Syberii oraz Alasce. Potop przynis impaktow zim, ktrej towarzyszya fala lodowatego chodu. Na skutek prze chylenia si osi ziemskiej przetoczya si ona byskawicznie na poudnie. Ludzie nie mieli jeszcze ciepej odziey, a znaleli si nagle na obszarach arktycznych, na przedpolu lodowcw szybko przemieszczajcych si na poudnie. Zamarznite olbrzymie akweny promienioway dodatkowo zabjczym zimnem, za niene burze szalay nad ldem. Ludzie uciekali do jaski, kulili si z zimna i w tej pozy cji zamarzali. Obok nich pozostaway przedmioty codziennego uytku, bdnie uwaane za dary grobowe... Ciaa zmarych pokrywa to-czerwony less. Czy jest to wynik aktu symbo licznego, czy raczej wiadectwo kataklizmw zwizanych z potopem? Niewarstwowany less - w przeciwiestwie do warstwowanego - jest zbudowany z ziaren niezaokrglonych przez wiatr. Jego warstwy znale mona na caym wiecie na wszystkich wysokociach, nawet daleko powyej 2000 m. Od wybrzea atlantyc kiego po Morze te cignie si pas lessw. Jego pochodzenie stanowi zagadk, ktrej nauka dotd nie rozwizaa. Jedna z teorii mwi, e uwolniony przez top niejcy ld py morenowy wiatr ponis na poudnie. W wielu wypadkach przeczy temu jednak przebieg odoonych warstw. Czy mokry less mg wyschn a tak, e sta si suchym pyem unoszonym przez wiatr na wielkie odlegoci tak jak py na Saharze? Na pewno tylko w wyjtkowych wypadkach. To wytumaczenie nie moe obejmowa tysicy metrw szeciennych niewarstwowanego lessu w Chi nach, gdzie warstwa osadu ma grubo setek metrw. Zgadzam si ponadto z Gunnarem Heinsohnem (1995, s. 79), e Py skalny produkowany przez tarcie mas lodowych ma zreszt inn struktur ni less. Wytumaczenia pochodzenia lessu trzeba szuka w kontekcie potopu. Asteroida (lub kilka jej czci) przebia si przez skorup ziemsk do warstwy magmy, w wyniku czego powstay ogromne iloci popiow, ktre stanowiy materia bu dulcowy dzisiejszych lessw. Te popioy wulkaniczne zostay wyrzucone w wy sze warstwy atmosfery i naniesione nad Europ i Azj. Tam opady i zostay osadzone na skraju fali potopowej. W ksice Alles iiber Atlantis (Wszystko o Atlantydzie) Otto Mucka (1976) mona przeczyta:

130

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

W tym ujciu less nie jest wic flegmatycznie odkadajcym si produktem wietrzenia ssiadujcych ze sob lokalnie gr wapiennych i kwarcowych. To przy bysz z daleka. Krople magmy, ktre zamieniy si w popi wulkaniczny, i wyrwa ne z dna Atlantyku bogate w wapie osady morskie, pdzone tornadami i wichu rami, mieszay si wysoko w stratosferze. Tak wygldaaby receptura na produkcj lessu. Zawarto wapienia zawdzicza morskim osadom, a bogactwo kwarcu kwa nej magmie przypowierzchniowej. Jest to wic zwietrzaa magma zmieszana z morskim szlamem. Zwietrzenie posunite jest tak daleko, e nawet w badaniach mikroskopowych w strukturze ziaren nie da si dostrzec ich wulkanicznego po chodzenia. wiadczy o nim jednak skad chemiczny. Ta koncepcja pozwala nam atwo wyobrazi sobie powstanie warstwowanych pokadw lessu. Na ziemi spa dy ulewy przekraczajce wszelkie pojcie.

Oto dobre wytumaczenie tego, skd wzi si zarwno warstwowany, jak i niewarstwowany less. Kucajce szkielety s czasem pokryte naniesionymi przez wichry czerwonymi czsteczkami lessu. Ciekawe, e puca i odki zamarzni tych mamutw s czsto zanieczyszczone maymi gliniastymi albo piaszczystymi czstkami. Brak te naukowego wyjanienia dla faktu, e wiele ze znalezionych mamutw najwyraniej si udusio. Uwolnione podczas impaktu masy lotnych popiow i czstek lessu tumaczyyby te zjawiska. A zatem: kucajce pochw ki s prawdopodobnie wiadectwem globalnej katastrofy, a nie specyficzn cechjakiej kultury.

Nowy pocztek
Pod koniec starszej epoki kamienia, okoo 10 000 lat temu, w dziwny sposb wymara wikszo gatunkw zwierzt. Pocztek rodkowej epoki kamienia (me zolitu) naznaczony by do gwatownymi zmianami klimatu, wiata rolinnego i zwierzcego. By to okres, ktry wystawi na prb ludzk zdolno przystoso wywania si (Meyers Lexikon). Ale dlaczego, skoro po zakoczeniu epoki lo dowcowej powinny byy zapanowa lepsze warunki? rodkowa epoka kamienia trwaa okoo 3000-4000 lat (wedug oficjalnej chro nologii). W tym czasie nastpi dalszy rozwj ludzi starszej epoki kamienia. W Me yer s Lexikon okres ten charakteryzuje si nastpujco:
Rybowstwo i zbieractwo zyskiwao na znaczeniu wzgldem mylistwa; wrd narzdzi kamiennych dominoway mikrolity i rozmaite formy siekier; zna leziska wskazuj na to, e istniay narzdzia i trzonki narzdzi z koci, rogu oraz drewna.

Rwnie oficjalna nauka przyznaje, e jako narzdzi ze rodkowej epoki kamienia wyranie si pogorszya w stosunku do jakoci narzdzi ze starszej epo ki kamiennej. Mona by oczekiwa, e z czasem technika i jako wykonania

Zmylona epoka kamienna? 131

przedmiotw bd si polepsza. Dlaczego tak si nie stao? Dlaczego narzdzia z pocztku mezolitu byy prymitywniejsze ni starsze? Dlaczego nastpi regres zamiast postpu? Jeeli koniec epoki lodowcowej i moment wymarcia wielu gatunkw zwie rzt poczymy z potopem, stanie si to zupenie zrozumiae. Przed potopem czo wiek by stosunkowo nowoczesny. Po globalnej katastrofie jednak niewiele pozo stao, przetrway tylko pojedyncze metalowe przedmioty (wymiewane dzi jako osobliwoci). W Darwins Irrtum wspominaem o motku uwizionym wraz z trzon kiem ze skamieniaego drewna w piaskowcu liczcym sobie 140 000 000 lat (we dug oficjalnej chronologii). Uwaam, e tak jak wiele innych artefaktw pocho dzi on z czasw potopu. Datowanie je st (take) tutaj bdne - m otek jest stosunkowo mody . To pozostao tzw. starszej epoki kamienia. Katastrofy potopu doprowadziy do zerwania cigoci kulturowej, rewolu cyjnych zmian w krajobrazie i stosunkach klimatycznych. Po potopie najpierw zrobio si zimniej (impaktowa zima), a nastpnie zacz dziaa efekt cieplarnia ny. Ten koniec wiata przetrwali tylko pojedynczy ludzie lub najwyej mae grupy. Straszliwe spustoszenia zepchny przedpotopow ludzko z wyyn roz winitej kultury w prymitywizm. Nagle ludzie nie mieli niczego - ani domw, ani narzdzi, ani ubra. Nie byo te prawie rolin i zwierzt. Czy i my nie znaleliby my si w epoce kamienia, gdyby nagle zabrako prdu i nie mielibymy do dyspozycji adnej innej energii? Musielibymy wtedy wytwarza swoje narzdzia z kamienia i koci... Ta koncepcja pozwala zastpi wielk epok lodowcow okresem powta rzajcych si straszliwych kataklizmw. Dugo trwania tego okresu trzeba by jednak znacznie skrci (moe nawet tysickrotnie), a zatem odmodzi Ziemi. Prymitywne narzdzia (np. piciaki) byyby w myl tej teorii pochodn prymi tywnych warunkw ycia. Dlaczego uwaa si, e po ustpieniu lodowcw czowiek zacz prowadzi coraz bardziej osiady tryb ycia i najpniej w neolicie zacz uprawia ziemi, zamiast polowa? Przecie musiaa mu si znacznie zwikszy przestrze ycio wa. By moe jednak w wyniku potopu wymara wikszo zwierzt i ludzie byli zmuszeni zaj si rolnictwem. Przed potopem na caej Ziemi panowa ciepy klimat i byo w nadmiarze owocw dla wszystkich. Ogromne stada zwierzt gwa rantoway atwy dostp do wieego misa. Sytuacj t mona chyba porwna do sytuacji pnocnoamerykaskich Indian, ktrzy korzystali z hojnych darw natury. Dlaczego yjcy w krainie mlekiem i miodem pyncej ludzie mieliby mczy si przy uprawie roli? Zmiany trybu ycia day pocztek wojnom. Teraz trzeba byo broni swoich pl przed wasajcymi si hordami rabusiw. wiadczy o tym fakt, e dopiero w mezolicie zaczto wytwarza bro. Dopiero w tym czasie pojawiy si geome tryczne mikrolity (krzemienne czci ostrzy), ktre - jak si zdaje - stanowiy element broni.

1 32

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Wtpliwa rodkowa epoka kam ienia


Czy w ogle istniaa wyranie odrbna rodkowa epoka kamienia? Dr Heribert Illig (1988, s. 145 n.) w swojej ksice Die veraltete Vorzeit (Postarzona prehistoria) na podstawie dowodw etnologicznych i paleograficznych zapropo nowa, by znacznie skrci okres od pojawienia si Homo sapiens do dzi. We dug jego bardzo przekonujcego uzasadnienia okres ten trwa tylko kilka tysicy lat. Dla naszych rozwaa tysic lat wicej czy mniej nie ma waciwie adnego znaczenia. Podzia historii Ziemi na bardzo dugie okresy jest pochodn ewolucjonizmu, teorii powolnego rozwoju. Ten niedostrzegalny goym okiem rozwj rzeczywicie potrzebuje dugiego czasu. Znaleziska archeologiczne trzeba jako dopasowywa do istniejcej chronologii, przez co zmniejsza si zagszczenie zna lezisk na jednostk czasu. Innymi sowy, brakuje znalezisk, ktre pozwoliyby wypeni yciem tysice lat. Gdyby porzuci pogld o powolnym, rwnomier nym rozwoju i przyj nowoczesn teori katastrof, ktrej pocztek da francuski badacz przyrody i paleontolog Georges Cuvier (1769-1832), otrzymalibymy obraz szybko - czasami wrcz byskawicznie - tworzcych si warstw geologicznych (Cuvier, 1821). Skd waciwie pochodzi rnorodny materia, z ktrego zbudo wane s warstwy skalne? Skd pochodzi musi - np. z innych czci wiata albo z morza. Przyrost Ziemi na skutek odkadania si pyu kosmicznego nie tumaczy powstawania osadw, czego dowodzi cienka warstwa pyu na powierzchni Ksi yca. Zreszt warstwy skalne, ktre powstawayby w taki sposb, byyby wsz dzie jednorodne. Oznacza to. e musiay powsta na skutek potnych przemiesz cze w obrbie skorupy ziemskiej. Na Zachodnim Wybrzeu USA, w stanie Waszyngton, 18 maja 1980 roku wybuch wulkan Saint Helen. W cigu nocy potoki bota i wody uformoway war stwy geologiczne o gruboci do 50 m. W przyszoci geolodzy bd datowa t warstw na wiele tysicy lat, nie byli bowiem naocznymi wiadkami jej powsta nia. Dzisiejsi geolodzy te nie wiedz, czy warstwy geologiczne odkaday si powoli, ziarenko po ziarenku (jak twierdz), czy te szybko, w wyniku katastrof. eby da jakie wyobraenie o panujcych w nauce opiniach na tenaat szyb koci przyrastania warstw geologicznych, przytocz fragment ksiki Die Erde (Ziemia) A. Beisera (1970):
Kada skaa osadowa ma w asn prdko odkadania si (...). upek (...) potrzebuje okoo 3000-3500 lat, by powsta jeden metr, wapie - okoo 20 000 lat. Wapie jednak potrzebuje wicej czasu, poniewa powstaje przede w szyst kim z muszelek i szkieletw stworze, ktrych wzrost jest wolniejszy ni do pyw osadw z rzek.

Rwnie prof. Gunnar Heinsohn (1995, s. 85) proponuje, by czas pomidzy pojawieniem si Homo erectus a dzi skrci z 800 000 lat (wedug oficjalnej chro nologii) do zaledwie 5000. To bardzo miay postulat, ale zgadza si z moimi wnio skami. Heinsohn swj przekonujcy dowd opiera na stratygraficznej chronologii

Zmylona epoka kamienna? 133

prehistorii, tj. na badaniach cigw warstw kulturowych z ostatnich dziesitkw tysicy lat. Materialn podstaw do rekonstrukcji dziejw czowieka od ich pocztkw okoo 4 000 000 lat temu (Australopithecus afarensis) - do pojawienia si nean dertalczyka (w tym czasie musiao y okoo 250 000 pokole ludzi), stanowi nieco ponad 300 fragmentw koci, ktre mona przypisa mniej ni 50 osobni kom. Oznacza to, e jedno znalezisko przypadaoby na okoo 3000 pokole. Jak przy tak racej dysproporcji mona w ogle rekonstruowa linie rozwojowe i hi potezy o pochodzeniu przedstawia jako pewne fakty naukowe? Opiera si to wszystko raczej na wierze ni na wiedzy. Kade nowe znalezisko przeczy istniej cemu acuchowi przodkw. Dzi chtnie przesuwa si pocztki ludzkoci jesz cze gbiej w mrok dziejw, a do ery dinozaurw. Tylko e w ten sposb i tak luny acuch znalezisk jeszcze bardziej si rozrzedza. Chciabym wic powtrzy tu swoje pytanie: dlaczego znajduje si duo wi cej koci dinozaurw (nawet kompletne szkielety) ni hominidw, cho te pierw sze yy pono wczeniej? Do dzi znaleziono skamieniae szcztki co najmniej 1400 dinozaurw. Michael A. Cremo i Richard L. Thompson w swojej bardzo solidnej pracy Forbiden Archaeology (Zakazana archeologia) przytoczyli niezliczone dowody z caego wiata dowodzce istnienia czowieka ju w trzeciorzdzie, w ziem skim redniowieczu, a nawet w karbonie. Znaczyoby to, e czowiek musia istnie ju 300 000 000 lat temu (Cremo/Thompson, 1993). W przeciwiestwie do mnie Cremo i Thompson trzymaj si klasycznej chronologii geologicznej. Jednak na podstawie niepodwaalnych faktw i znalezisk dowodz (podobnie jak ja w Darwins Irrtum ), e dinozaury i ludzie yli razem. Jeeli teori ewolucji i lyellistowsko-darwinowskie dogmaty uznamy za bdne, dugo dziejw Ziemi znacznie si skurczy, a dua liczba znalezisk szcztkw dinozaurw stanie si bardziej zrozumiaa. Rwnie w acuchu rozwoju czowieka ogniwa bd si czciej zazbia. Z tej perspektywy opinie Illiga, Heinsohna, Toppera (1977), Crema, Thompsona i moje s ze sob zasadniczo zgodne. Take dr Horst Frie drich (1998, s. 61) jest zdania, e naley moe skreli dwa albo trzy zera. Era dinozaurw skoczyaby si wtedy zaledwie 64 000 lat temu. Gernot Geise, au tor wielu ksiek popularnonaukowych, w artykule Das Problem mit den Sauriern (Problem z dinozaurami) zamieszczonym w czasopimie Efodon-Synesis (16/1996, s. 28) pyta: Co jest nie tak z tym datowaniem? Czy dinozaury wymary dopiero niedawno?

Za mao piciakw
Za skrceniem czasu przemawia te liczba znalezionych narzdzi z epoki ka miennej. W muzeach przechowywane s piciaki, skrobacze i przekuwacze, kt rych uywano do polowania, oprawiania zwierzt, do budowy, przygotowywania posikw, produkcji narzdzi czy obrabiania skr. Poniewa kamienne narzdzia,

134

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

w przeciwiestwie do metalowych, nie ulegaj rozkadowi ani erozji, przetrway do dzisiaj. Na podstawie liczby znalezionych narzdzi mona oszacowa liczb wczesnej ludnoci (o ile nie posugiwaa si ona narzdziami z metalu). Liczb mieszkacw wspczesnego kraju mona wyliczy w przyblieniu na podstawie liczby domw, samochodw czy niezbdnych do ycia przedmio tw. Naturalnie bdzie to tylko liczba szacunkowa. Zalenie od metody bd moe wynosi nawet 200 lub 300%. Mimo to moemy ustali, z jakim rzdem wielkoci mamy do czynienia. Ju Robert Charroux w swojej ksice Ksiga zdradzonych tajemnic zwrci uwag na zwizany z tym problem (Charroux, 1994). Punktem wyjcia swoich rozwaa uczyni 60 000 znalezionych na ob szarze Francji narzdzi krzemiennych lub ich fragmentw. Jeli podzieli t liczb przez 4000 pokole, okae si, e na jedno pokolenie w caej Francji przypada o 15 narzdzi. Dokadne badania na stanowisku Comb Grenal (Dordogne), przeprowadzo ne przez amerykaskich archeologw Louisa i Sally Binfordw, pokazay, e uy wano co najmniej 14 rnych zestaww narzdzi, a w skad kadego zestawu wchodzio 4-12 pojedynczych narzdzi (Binford, por. Heinsohn, 1995). Nawet jeli przyjmiemy, e takich zestaww byo tylko sze i kady z nich skada si z omiu narzdzi, otrzymamy okoo 50 narzdzi, ktre byy w uytku w tym sa mym czasie. Co najmniej kada rodzina (jeeli nie kady osobnik) miaa jeden taki zestaw, ktry by moe by uywany przez cae ycie. We Francji rednio 15 narzdzi przypada na pokolenie. Podzielmy t liczb przez 50, a okae si, e na terenie Francji mniej ni jeden zestaw przypada na pokolenie. Ta proporcja jest ewidentnie nieprawidowa, obliczenia z pewnoci s niedokadne. Jeli nawet jednak uwzgldnimy margines bdu, nie otrzymamy wcale zadowalajcego roz wizania. Binfordowie pisz, e warstwy w Comb Grenal nale niewtpliwie do naj lepiej datowanych na wiecie. W sumie znaleziono tam 19 000 kamiennych na rzdzi. Jaskini, w ktrej wydzielono 55 warstw kulturowych w cigu 60 000 lat (okoo 4000 pokole) 90 000-30 000 lat temu zamieszkiwao pono jednoczenie 35 40 osb. Oznacza to, e na wszystkich yjcych tam jednoczenie neandertal czykw przypadao jedno nowe narzdzie raz na trzy lata. Zastanwmy si, ile narzdzi rzeczywicie byo tam potrzebnych. Jeeli w ja skini mieszkao 4000 pokole po 40 osb kade, a kada osoba potrzebowaa jedne go zestawu 50 narzdzi, wszystkie razem potrzeboway 800 000 narzdzi. Znalezio no ich 19 000! Nawet jeli liczb zamieszkujcych jaskini ludzi zmniejszy do 20 albo wprowadzi inne modyfikacje, rnica i tak bdzie bardzo wyrana. A moe epoka kamienna to tylko wytwr fantazji naukowcw? Jeeli zaoy my, e znano ju w tym czasie obrbk metalu, przestanie nas dziwi maa liczba narzdzi krzemiennych. Moe narzdzi z kamienia uywali tylko ci, ktrych nie sta byo na narzdzia metalowe? Niektre ludy do dzi w pewnym sensie yj w epoce kamienia i uywaj kamiennych narzdzi. Czy to znaczy, e wszyscy yjemy w epoce kamienia? Czy nazwy starsza i modsza epoka kamienia nie s mylce?

Zmylona epoka kamienna? 135

Pidziesit pi warstw kulturowych w Comb Grenal ma przecitnie tylko 6-7 centymetrw gruboci. Kada z nich reprezentuje przecitnie ponad 1000 lat (wedug oficjalnej chronologii). Czy taka tworzca si dugi czas warstwa nie powinna by podzielona na ciesze podwarstwy, moe nawet po jednej powin no przypada na rok? Czy jednolita warstwa nie powstaje w wyniku pojedyncze go zdarzenia? Heinsohn pyta (1995, s. 92): Czy 55 warstw z Comb Grenal za miast 55 000 lat nie mogoby raczej odpowiada 55 latom? Przemawia za tym fakt, e wszystkie warstwy s czystymi warstwami letnimi (powstay latem) (Pfeiffer, 1978, s. 177). Jeli przyj to zaoenie, okae si, e jaskinia Comb Grenal zamieszkiwa na bya 55 lat, a kada warstwa kulturowa to jeden rok. Nawet jeli ktrego lata jaskinia nie zostaa zalana, to i tak okres jej zamieszkiwania obejmowa bdzie kilkadziesit lat. Z drugiej strony, jednak moliwe jest, e w cigu roku powsta way dwie warstwy naniesione przez dwie powodzie. Tumaczyoby to ma licz b kamiennych narzdzi. Istnieje stara metoda datowania, zwana metod iw warwowych. Opiera si ona na zaoeniu, e rwno odkadajce si warstwy iu (warwy) odpowiadaj kolejnym latom. Przyjmuje si, e w cigu roku powstawaa jedna warwa. Meto da ta wychodzi wic z podobnego zaoenia, co my w datowaniu warstwy w Comb Grenal: kada odpowiada przecitnie jednemu rokowi, a nie tysicowi lat. Oczy wicie, w wyniku katastrofy w krtkim czasie mogo powsta wicej warstw, co kwestionowaoby trafno datowania warwowego.

41. Sztylet. Ju ponad 100 lat przed epok elaza sztylety o stalowych klingach znajdoway si w posiadaniu egipskiego faraona Tutanchamona.

1 36

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Najwyraniej starsza, rodkowa i modsza epoka kamienia to krtkie, szybko po sobie nastpujce (a moe nawet po czci wspczesne) okresy. Wtpliwy te wydaje si dalszy podzia na epoki brzu i elaza. Skoro ju w epoce kamiennej obrabiano elazo, to musiano je obrabia take w epoce brzu. Cho adne ela zne zabytki z tego czasu nie zostay oficjalnie uznane, nieoficjalnie jest ich kilka. wiadczyoby to o tym, e obrbk elaza znano jeszcze przed tzw. epok elaza. Brz by z pewnoci w pewnym okresie modny, tak jak dzi modne s rzeby z brzu, bo nie korodujjak elazo. elazne zabytki liczce ponad 3000 lat spoty ka si wic jedynie wyjtkowo, poniewa ulegaj korozji i z czasem znikaj. Sto sunkowo nowe przecie miecze z czasw wikingw s dzi prawdziw rzadko ci. Wytop elaza mieli okoo 1200 roku p.n.e. zapocztkowa we wschodniej Anatolii Hetyci, stamtd rozprzestrzeni si w basenie Morza rdziemnego. W li stopadzie 1999 roku podczas mojej ostatniej wizyty w Muzeum Egipskim w Ka irze, dokadnie obejrzaem sobie pewien obiekt z grobu Tutanchamona. To rodzaj sztyletu z lnic stalow kling(il. 41). Tajemnicza sprawa: uwaa si, e Tutanchamon umar w 1337 roku p.n.e. Jak to moliwe, e nim rozpocza si epoka elaza, w posiadaniu faraona znalaz si stalowy sztylet? Sztylet ten wiadczy o zaawansowanej technice obrbki metalu - nie wykuwa si z dnia na dzie cien kiej klingi, ktra w dodatku po ponad 3300 latach wci lni. Niewtpliwie nasze wyobraenia o prehistorii i wczesnej historii musz ulec gruntownym zmianom. Jeeli zgodzimy si, e epoka kamienna nigdy nie istniaa, stanie przed nami otworem brama do nowego poznania. Wejdziemy przez ni do ogromnej sali nie znanej przeszoci - nieznanej, bo zasnuwaa j mga niewiedzy i dymy bitew toczonych przez naukowcw. Naszym oczom ukae si fantastyczna przeszo, w ktrej yli ludzie posugujcy si wysoko rozwinit technik. Jednoczenie nieskoczenie dugie dzieje Ziemi skurcz si do sensownych rozmiarw. Z mi lionw lat zrobi si tysice, a tysice stopniej do dziesitkw. W ten sposb era dinozaurw znacznie przybliy si do wspczesnoci.

Pim ienni ludzie epoki kamiennej


Wbrew panujcej opinii ludzie epoki kamiennej - przynajmniej w niektrych regionach - potrafili pisa. Spustoszenia dokonane przez potop sprawiy, e za bytki ich pimiennictwa prawie si nie zachoway. Wyjtek stanowi teksty wyry te w kamieniu, na glinianych tabliczkach, naczyniach czy rzebach. Napisy wy konane na materiaach organicznych nie mogy oprze si niszczcemu dziaaniu czasu. W latach 1924-1930 na polu w pobliu Glozel, na poudniowy wschd od Vichy, francuski rolnik Emile Fradin znalaz niezwyke przedmioty. Znalezisko liczce 3000 glinianych tabliczek, naczy, kamieni i obrobionych koci - na wielu tych przedmiotach znajduj si napisy - niektrzy naukowcy datuj na 15 000-17 000 lat p.n.e. Odkrycie to wywoao, oczywicie, gwatowne spory

Zmylona epoka kamienna? 137

wrd naukowcw przybyych z caego wiata. Istnienie tak zaawansowanej kultury w epoce lodowcowej - kultury, ktra znaa moe pismo! - byo nie do pogodzenia z panujcymi przekonaniami. Pismo uchodzi za wynalazek stosunkowo niedawny - miao powsta okoo 6000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) w Mezopotamii albo w dolinie In dusu. Pismo ze starszej epoki kamienia uznano wic za faszerstwo. W okreleniu wielu znalezisk moe pomc przedstawiony na jednym z nich wizerunek pantery - te wielkie koty rzeczywicie yy w Europie w epoce lo dowcowej (podczas potopu), ale nie pniej. Prawdziw zagadk stanowi jed nak pismo z Glozel. Swoj geometryczno-linearnformznaki przypominaj sym bole z tabliczek czy inskrypcji naskalnych znalezionych w Portugalii, Peru, Illinois (USA) i na Wyspach Kanaryjskich (Fuerteventura). Odkrycia te wymienia w swo jej ksice Ais das Raumschiff Athena die Erde kipte (Kiedy statek kosmiczny Atena wywrci Ziemi) Kurt Schildmann (1999), przewodniczcy Studiengemeinschaft Deutscher Linguisten (Towarzystwa Uniwersyteckiego Niemieckich Lingwistw). W 1994 roku udao mu si odczyta pismo z doliny Indusu, a potem te odkryte w 1982 roku teksty z Burrows Cave w Illionois (USA) oraz z Glozel we Francji. Do tej pory dyskusyjne byo nawet to, czy w ogle w obu wypadkach mamy do czynienia z pismem. Schildmann nie znalaz uznania w wiecie nauko wym, przyjcie bowiem, e te bardzo stare teksty, w ktrych czsto mowa jest o katastrofach, s autentyczne, oznaczaoby konieczno porzucenia dotychcza sowego obrazu prehistorii. Skutki bomby Kurta Schildmanna trudno przewidzie. Teksty z Glozel s prawdopodobnie wspczesne czowiekowi z Cro-Magnon. Prawdziw sensacjjest jednak co innego (Schildmann, 1999, s. 9): Teksty z Glozel/M asdAzil/Cro-Magnon we Francji (...) zostay zapisane tym samym pismem, co teksty z Burrows Cave! Po obu stronach Atlantyku w rodkowej epoce kamie nia posugiwano si wic najwyraniej tym samym pismem! Jak ludziom epoki kamiennej udao si przeby Atlantyk? Na statkach? A moe istniay wwczas pomosty ldowe i trasa wioda na przykad przez zielon Grenlandi? Na kontynencie amerykaskim pismo odkryto w rnych miejscach. W Para gwaju znaleziono inskrypcj iberyjsko-punick, w Tennessee hebrajsk, w Okla homie dwujzyczn inskrypcj po celtycku i punicku, w Vermont inskrypcj cel tyck a na Rhode Island iberyjsk inskrypcj naskaln. Ciekawe, e ceramika z obszaru pnocno-zachodniej Rosji przypomina raczej pnocnoamerykask ni wschodniosyberyjsk. Moglibymy si spodziewa cze go przeciwnego (Ridley, 1960, s. 46 n.). Czyby jeszcze niedawno z Europy przez Grenlandi wioda ldowa droga do Ameryki? Myl, e pomost grenlandzki poczenie ldowe midzy Ameryk i Europ - istnia co najmniej do czasu pierw szej globalnej katastrofy, ktra wywoaa pierwsz faz dryfu kontynentw. Johan nes Walther, profesor geologii i paleontologii z uniwersytetu w Halle, pisze (1908, s. 31): Na obszarze (...) obejmujcym Europ i Ameryk (...) atwo moemy prze ledzi (...) rozwj ssakw. A wic po obu stronach Atlantyku rozwj ssakw przebiega jednakowo. Bez ldowego poczenia, na ktre moe te wskazywa mapa braci Zeno, co takiego byoby nie do pomylenia.

138

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

lady bogatej fauny, ktre w 1878 roku odkryto w Cernay koo Reims (Lemoine, 1878), znaleziono te w warstwach Puerco w Nowym Meksyku. Jej szero kiego zasigu dowodz pniejsze znaleziska w Niemczech, Szwajcarii, Anglii oraz w Stanach Zjednoczonych (Utah i Wyoming). Dziesi gatunkw zwierzt wystpuje zarwno w Europie, jak i w Ameryce. Pozostae lady wskazuj na to, e ju wwczas istniaa odrbno fauny na obu kontynentach, pisze Walther. I dalej: Mona by uzna, e ssaki eocenu [55 000 000-36 000 000 lat] dzieli od kredy czasowa luka, ktr mogy spowodowa sugerowane przez Cuviera kata strofy. Oto wiatowej sawy uczony bierze pod uwag moliwo (a nawet widzi konieczno) katastrofy jako przyczyny rozdzielenia si kontynentw. Ameryka miaa si pono oddzieli od Grenlandii najpniej w paleocenie (66 000 00055 000 000 lat temu) (Paturi, 1996, s. 310): W kocu Atlantyk rozszerzy si na pnoc i wcisn pomidzy Ameryk Pnocn i Grenlandi. Wikszo modeli geofizycznych zakada, e Europa i Ameryka Pnocna oddzieliy si duo wcze niej. Skoro datowanie dryfu kontynentw jest coraz pniejsze, musia on te przebiega duo szybciej. Powolne procesy zgodne z lyellistowsko-darwinowskimi dogmatami nie pozwalaj wyjani tych zjawisk. Na istnienie pomostu ldowego wskazuj odkrycia tych samych gatunkw dinozaurw w Ameryce Pnocnej i Europie. Kiedy jednak to byo? Znaleziska ceramiczne przemawiayby za tym, e pomost w istnia w czasach historycz nych, bo garncarstwo powstao najwczeniej w rodkowej epoce kamienia. Pod ajc tym tropem, mona zada pytanie, czy - wbrew modelom geotektonicznym -w te d y rwnie nie nastpi dryf kontynentw. Alternatywnym wytumaczeniem znalezisk ceramicznych mogaby by transatlantycka wymiana kulturowa prowa dzona przez ludzi epoki kamiennej eglujcych przez Atlantyk lub przez Pacyfik. To jednak nie wyjania, dlaczego ceramika z obszarw wschodniej Syberii jest niepodobna do pnocnoamerykaskiej. Kanadyjski antropolog Alan Lyle Bryan (1978, s. 309 n.) zwrci uwag na fragment czaszki znaleziony w Lagoa Santa na atlantyckim wybrzeu Brazylii. Fragment ten przypomina czaszki neandertalczykw. Szkieletw ze starszej epo ki kamienia w Ameryce w zasadzie by nie powinno, uwaa si bowiem, e pierwsi ludzie pojawili si tam dopiero po cofniciu si lodowca kontynentalnego z Ala ski 12 000 lat temu (wg oficjalnej chronologii). Jeszcze w latach 40. XX wieku uwaano, e w Ameryce czowiek pojawi si przed 4000 lat (wedug oficjalnej chronologii). W 1982 roku Mario Beltrao odkry w brazylijskim stanie Bahia cig jaski z malowidami ciennymi. Podczas wykopalisk w latach 1986-1987 znale ziono narzdzia kamienne i skamieniae szcztki ssakw, ktrych wiek trzy rne instytuty badawcze okreliy za pomoc metody uran-toror na 204 000-259 000 lat (wedug oficjalnej chronologii) (Cremo/Thompson, 1997, s. 199 n.; por. de Lumley, 1988, s. 241). Nowych przesanek dostarczya pewna kobieca czaszka, ktr wier wieku temu znaleziono w Brazylii. Dopiero teraz za pomoc nowoczesnych metod badaw czych Ricardo Ventura Santos z uniwersytetu w Rio de Janeiro okreli jej wiek na II 500 lat. Czaszka pochodzi wic z okresu, kiedy to grupy zamieszkujcych Azj

Zmylona epoka kamienna? 139

ludzi wyruszyy do Ameryki przez Cienin Beringa. Jest to sprzeczne z naszym naukowym obrazem wiata! Ludzie ci musieli przecie przewdrowa z dale kiej Alaski przez ca Ameryk Pnocn, rodkow i poow Poudniowej. Praw dziw sensacj stanowi jednak fakt, e ta pra-Amerykanka wykazuje podobie stwo do najstarszych mieszkacw Afryki i Australii (BdW, 24 wrzenia 1999). Czyby wic zamieszkujce te kontynenty plemiona 15 000 lat temu (wedug ofi cjalnej chronologii), czyli w starszej epoce kamienia, przebyy ocean? Moe ist nia jeszcze inny pomost, np. bezporedni midzy Afryk i Ameryk Poudniow lub poredni - przez Madagaskar i Antarktyd. Na starej mapie Piri Reisa zazna czono Antarktyd bez lodu poczon pomostem z Ameryk Poudniow. A moe czowiek epoki kamiennej potrafi eglowa po penym morzu? Przekonanie o syberyjskim rodowodzie pierwszych Amerykanw jest bardzo mocno zakorzenione w naszej wiadomoci. Moe faktycznie pojedynczy w drowcy przebyli Cienin Beringa, ale zasiedlanie kontynentu amerykaskiego nastpowao najwyraniej od wschodu i od zachodu. Negroidalne cechy (grube wargi) synnych kolosalnych gw olmeckich w Meksyku stanowi wymowny dowd. Z drugiej strony wydaje si, e przodkowie Majw podlegali wpywom kultury chiskiej. Znajdowane na jadeitowych, kamiennych i glinianych zabyt kach symbole przypominaj chiskie hieroglify sprzed 3000 lat. Szkielet znalezionego w stanie Waszyngton czowieka z Kennwick naley do najlepiej zachowanych w Ameryce. W raporcie opublikowanym w 1999 roku przez amerykaski Departament Spraw Wewntrznych i naukowcw, Josepha Powella i Jeromea Rosea, czytamy (BdW, 20 padziernika 1999): Czowiek z Kennwick wykazuje bliskie pokrewiestwo z mieszkacami Polinezji i pou dniowej Azji, a nie z amerykaskimi Indianami czy Europejczykami. Wiek szczt kw oceniono na 9500 lat (wg oficjalnej chronologii). Wyglda na to, e w Ame ryce epoki kamienia doszo do spotkania wielu kultur. Czy nie powinnimy wic zrewidowa naszego obrazu prehistorii? Pnocna i rodkowa Europa, podobnie jak kontynent pnocnoamerykaski, kilka tysicy lat temu zostaa najwyraniej spustoszona i zupenie si wyludnia. Czy zagad na wczesn ludno sprowadziy gigantyczne katastrofy? Ich skutki musiay by duo bardziej dotkliwe na pnocy ni na poudniu - znacznie wicej meteorytw uderzyo w skorup ziemsk na pnocnym Atlantyku i w jego pobliu. Ameryka Pnocna i Europa zostay ponownie zasiedlone. Stare znaleziska pochodz z cza sw przedpotopowych, kiedy jeszcze na caym globie panowa ciepy klimat.

Mode szcztki dinozaurw


Dwa niezalene zespoy amerykaskich naukowcw pod kierownictwem H.R. Millera postanowiy okreli wiek skamieniaych koci Arcocanthosaurus znale zionych w rejonie rzeki Paluxy w Teksasie. W tym celu posuyy si metod wgla l4C i przeprowadziy pomiary spektroskopem masowym. Wiek koci ocenio no na 36 500-32 000 lat. Powtrne pomiary skorygoway te ustalenia: ostatecznie

1 40

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

ustalono, e koci licz 23 700-25 750 lat (Ivanov/Kouznetsov/Miller, cytowani w Factum, 2/1993, s. 46). Poniewa dinozaury wymary pono okoo 65 000 000 lat temu, datowanie to, gdyby zyskao oficjalne potwierdzenie, oznaczaoby zmian paradygmatu: e gnaj teorio ewolucji! eby rozwia wszelkie wtpliwoci, poproszono o pomoc badaczy rosyjskich. Za pomoc innej metody dla porwnania okrelono wiek ko ci dinozaurw z pnocno-zachodniej Syberii, koci wspczesnych wi, koci ludzi z Cro-Magnon znalezione we wschodnim Kazachstanie oraz wspomniane koci dinozaurw z Teksasu. Potwierdzono przy tym ponownie fakt koegzystencji dinozaurw i jaskiniowcw, gdy wyniki uzyskane na podstawie stosunku izo topw w obu skamieniaociach dinozaurw praktycznie nie rni od wynikw, ktre uzyskano w wypadku szczki czowieka z Cro-Magnon. Oznacza to, e praw dopodobnie istoty te yy w tym samym czasie (Factum, 2/1993, s. 48). Co waciwie przemawia przeciwko przypuszczeniu, e dinozaury wymary dopiero niedawno? Jak donosi International Herald Tribune (22 czerwca 1995), Blair Hedges i John R. Horner znaleli koci tyranozaura (Browne, 1995), ktre jakoby przetrway, nie zamieniajc si w skamieniao, 80 000 000 lat. Jeszcze raz postawmy pytanie, ile czasu mog przetrwa nieskamieniae koci, zanim nie rozpadn si w proch. S jednak znaleziska jeszcze bardziej zadziwiajce. W 1994 roku Science opublikowao artyku, ktry waciwie przeszed bez echa (Woodward/Weyand/ Bunnel, 1994). Z koci dinozaurw liczcych 80 000 000 lat, znalezionych w gr nej czci lecego pytko pod powierzchniziemi pokadu wgla, Scott R. Woodward pobra fragment DNA! Jak dugo moe przetrwa DNA? Biako psuje si po kilku dniach, a materia genetyczny miaby przetrwa miliony lat?! Najwyraniej nie jest to jednak odosobniony wypadek, bo w notatce z kwietnia 2000 roku (BdW, 17 kwietnia 2000) moemy przeczyta, e naukowcom z University of Alabama udao si prawdopodobnie wyizolowa materia genetyczny liczcego 65 000 000 lat triceratopsa, ktrego koci znaleziono w Dakocie Pnocnej. Po niewa koci nie byy mocno zmineralizowane, naukowcom udao si wyizolo wa sekwencj 130 par genw. 1 to - jakoby - po 65 000 000 lat! Przypomnijmy w tym miejscu o znalezisku koci dinozaurw ze skamienia ym szpikiem (fot. 54 i 55). Jak donosi Science, amerykascy uczeni pod kie rownictwem Paula Fishera zN orth Carolina State University zbadali thescelozaura znalezionego w 1993 roku w Dakocie Poudniowej. Po raz pierwszy natrafili przy tym na serce, minie i cigna gada (BdW, 26 kwietnia 2000; por. Bild, 22 kwietnia 2000). Serce, jak si przypuszcza, miao cztery komory. Znaleziono tylko dwie - podobno dolne - i rurkowat struktur, najwyraniej gwn aort. Badania trwaj, bo zachoway si podobno te inne organy. Zwykle znaleziska obejmuj tylko skamieniae koci bez tkanek mikkich, ktre - zanim zakoczy si proces kamienienia - ulegaj rozkadowi. Dlaczego w wypadku dinozaurw jest inaczej? Czy ma to co wsplnego z okolicznociami ich mierci? Co waciwie przemawia przeciwko udowodnionej przecie koegzystencji dinozaurw i ludzi? Czy smoki z naszych bajek nie s ladem tych wielkich

Zmylona epoka kamienna? 141

gadw? Przypomnijmy sobie Tristana zabijajcego smoka albo Zygfryda, ktry kpie si we krwi zabitego przez siebie potwora, albo wreszcie witego Jerzego. Czy s to tylko twory wyobrani, czy te echa spotka z dinozaurami? Gdyby prawdziwe byo drugie przypuszczenie, oznaczaoby to, e te giganty nie wymar y 65 000 000 lat temu, tylko stosunkowo niedawno. W dalszej konsekwencji znaczyoby to, e tropikalny klimat na Ziemi pano wa wcale nie tak dawno, a okresy zlodowace przypadyby dopiero na czasy historyczne. Obecno dinozaurw na Spitsbergenie, Alasce i Antarktydzie po twierdza to na pozr niewiarygodne przypuszczenie. Z faktu, e na wszystkich kontynentach wystpoway te same gatunki niepywajcych dinozaurw, w spo sb oczywisty wynika, e dryf kontynentw przebiega bardzo szybko, a nie przez miliony lat. Wiele zaley od tego, kiedy wymary dinozaury. Nawet bardzo wiele: cay nasz obraz wiata. Nic wic dziwnego, e tak ostro broni si hipotezy, e wielkie gady wyginy pod koniec kredy. Gdyby obali ten filar naszego nauko wego wiatopogldu, a wraz z nim teori ewolucji, rozpadby si model mylo wy, ktry dotd wydawa si nienaruszalny. wiatowej sawy paleontolog Edgar Dacque (1931) w swojej ksice Urwelt, Sage undMenschheit (Prahistoria, legenda i ludzko) opisa wspistnienie ludzi i dinozaurw. Skutek by taki, e straci katedr i zosta zmuszony do odejcia na wczeniejsz emerytur. Buszmeni w poudniowej Afryce dzi jeszcze maluj na cianach swoich chat fantastyczne stworzenia z rogami czy skrzydami. Czy to echo czasw wielkich jaszczurw? Legendy Indian Zuni z Nowego Meksyku mwi, e: Na ziemi yy kiedy olbrzymie potwory ze straszliwymi zbami i szponami. Prawie wszystkie indiaskie legendy wspominaj o budzcych groz monstrach yjcych w jezio rach i na ldzie. W swojej ksice Die Steine von Ica (Kamienie z Ica) Cornelia Petratu i Bernard Roidinger (1994) przedstawiaj dalsze dowody na koegzysten cj dinozaurw i ludzi i stawiaj pytanie: Czy czowiek kiedy udomowi dino zaury?

Rozdzia 6

Chwiejna Ziemia

Morze rdziemne byo kiedy pustyni, Sahara za dungl albo morzem. Przed kilkoma tysicami lat nastpiy niewiarygodne zmiany. Dinozaury i ludzie byli naocznymi wiadkami gigantycznego spektaklu -przesunicia si biegunw.

Zwodnicze rdzenie lodowe

eeli globalne katastrofy miay miejsce, to datowanie bezwzgldne i sza cunkowy wiek Ziemi musz by faszywe. U ich podstaw ley bowiem zaoenie, e kiedy warunki byy w zasadzie takie jak dzi, tymczasem w owym czasie panowa kompletny chaos (na ten temat zob. Zillmer, 1999, s. 73 n.). O zawodnoci metod datowania niech zawiadczy przykad: w Science (141/1963, s. 634 n.) przedstawiono datowanie muszli pewnego miczaka. Na podstawie metody radiowglowej ustalono, e liczy ona 2300 lat. Problem w tym, e oszacowano w ten sposb wiek egzemplarza jeszcze yjcego. Do datowania wykorzystuje si te rdzenie lodowe. W ramach projektu GreenlandIcecore (GRIP) z lodowca grenlandzkiego wydobyto rdze lodowy o du goci 3028 metrw (gbiej bya ju tylko skaa). Oceniono, e najstarsza warstwa lodu pochodzi sprzed 250 000 lat. Oznaczaoby to, e jeden rok to okoo 1,2 cm lodu. W grnej czci rdzenia wida wyrane warstwowanie (wydzielono 14 500 w arstw ), przy czym kada w arstw a miaaby odpow iada jednem u rokowi (Science, nr 260, 18 czerwca 1993). Czy jednak nie mona zaoy, e kiedy w cigu roku powstao wicej warstw, bo po prostu opady niegu byy intensyw niejsze? Ile lat w rzeczywistoci powstaway grne warstwy? Ze wzgldu na nacisk mas lodu w niszych partiach rdzenia nie da si wyod rbni adnych warstw. Jak w takim razie szacuje si wiek tego lodu, skoro nie jest on warstwowany? Ot su do tego celu pewne modele mylowe. Oto jak przedstawia to Heinsohn (1994, s. 76):

Chwiejna Ziemia 143

Zgniatanie si lodu pod wasnym ciarem i jego rozpywanie na boki ustala si na podstawie obserwacji zachowania lodowca w rnych miejscach. N a tej podstawie przeprowadza si wyliczenia, ktre pozwalaj ustali wiek rdzenia na 235 000-237 000 lat. W wypadku najstarszych (najgbszych) warstw w wieku 100 000 lat grubo rocznej warstewki lodu ocenia si na 1 mm.

Czy te wyliczenia s prawidowe? Ile w rzeczywistoci lodowy pancerz Gren landii ma lat? Wspomniane szacunki wcale nie uwzgldniajzmian klimatu. Moe w jakim okresie opady niegu byy bardziej intensywne ni kiedy indziej. Mogo si tak zdarzy na przykad podczas potopu, impakt bowiem mg spowodowa wzrost temperatury, co w konsekwencji mogo doprowadzi do wyparowania wody z oceanu, ktra po skropleniu zalaa Ziemi. Wedug mezopotamskich tekstw zapisanych pismem klinowym, przy ude rzeniu kosmicznego pocisku widoczne byo suche dno oceanu. Znaczne zwik szenie si iloci pary wodnej w atmosferze doprowadzio do opadw niegu i utwo rzenia si lodu na zimniejszych obszarach. W takich warunkach lodowiec mg powsta stosunkowo szybko. Z tej perspektywy widoczny jest take podstawowy bd wszystkich teorii zlodowace, wedug ktrych na Ziemi robio si coraz chod niej. Spadek temperatury nie prowadzi jednak do powstania lodowca! Nie two rzy si on przecie na zamarznitym stawie. eby powsta, musi pada nieg. Nawarstwiajc si, zamarzajcy nieg tworzy w kocu lodowiec. W ten sposb jasno moemy dostrzec problem: powstawanie lodowca uzalenione jest od wysokich temperatur w innych czciach wiata, np. na rwniku. Przeczyoby to jednak teorii globalnego ozibienia. Wniosek jest prosty: bez upaw nie ma lodowcw. To kolejny dowd na to, e lodowce powstaway szybko w wyniku potopu. Przy bardzo niskich temperaturach niebo czsto jest bezchmurne, nie pada wic nieg. Taka pogoda jest w zachodniej Europie, kiedy wiatr wieje ze wscho du. Jak pisze Schwarzbach (1993, s. 225): wielkie susze przypadaj na okresy ochodzenia. Kiedy robi si zimniej, nieg nie pada i lodowce powstaj wtedy najwolniej! Wyranie wida wic, e wikszo teorii zlodowace to wyssane z palca bajeczki. Profesor Schwarzbach podkrela (tame s. 309):
Dla zlodowacenia konieczne jest - cho moe to zdumiewa - nieskute lo dem morze, tylko ono bowiem moe spowodowa opady potrzebne, aby powstay wielkie lodowce (...). Morze Polarne nie byo skute lodem, dopki nie utworzyy si wielkie lodowce na ldach. Dopiero pniej Arktyk pokry ld.

Dla okresw zlodowace (przynajmniej w pocztkowej fazie) charakterystycz ne jest wic nieskute lodem morze. Co wic rni wczesny klimat od dzisiejsze go? Gdyby rzeczywicie w przeszoci temperatura po prostu coraz bardziej spa daa, oznaczaoby to coraz mniejsze opady niegu czy gradu potrzebnego do utworzenia lodowca.

1 44

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Pamitajmy, e powolne zlodowacenie jest niemoliwe. Przecie i w lodw ce ld nie powstaje bez dopywu energii! Energia, ktra sprawia, e woda oce anw wyparowaa i okolice biegunw pokry ld, musiaa pojawi si nagle i by rezultatem potnej katastrofy. Najwiksze kawaki lodu padaj z nieba w rodku lata. Wtedy to ciepe wil gotne powietrze unosi si w gr (gdzie ju na wysokoci 10 km panuje tempera tura -50C). Tam powstaj ziarna lodu, ktre mog osiga wielko gobich jaj. W Biblii (Ap 16, 20 21) czytamy:

I pierzcha kada wyspa, i gr ju nie znaleziono. I grad olbrzymi o wadz jakby talentu spad z nieba na ludzi.

Ju w latach 60. XX wieku teoria zlodowace wydawaa si nie do obronie nia. W liczcych 20 000 lat (wedug oficjalnej chronologii) warstwach wiru na przedgrzu alpejskim - warstwach, ktre powinny byy powsta przed ostatnim zlodowaceniem - znaleziono rzymskie cegy i pnie drzew z czasw polodowcowych. W innej nienaruszonej warstwie wiru, ktra miaa jakoby pochodzi z epoki lodowcowej, znaleziono przerdzewia cz roweru, jak to opisuje Windsor Charlton (1983). To znalezisko powinno oznacza ostateczny koniec koncepcji epok lodowcowych. Czyby nasi praprzodkowie jaskiniowcy umieli jedzi na rowe rach? Tymczasem teoria epok lodowcowych rozkwita na nowo, bowiem teoria ewolucji nie pozostawia adnej alternatywy. Gdyby zrezygnowa z koncepcji zlodowace, dugo epoki lodowcowej z 700 000 lat (wg oficjalnej chronologii) skurczyaby si niemal do zera, za plej stocen (1 700 000-10 000 lat) naleaoby w ogle skreli, a w kadym razie grny plejstocen, ktry rozpocz si podobno 720 000 lat temu. Wspomniany rdze lodowy, pobrany z najbardziej stabilnego i najwyszego miejsca na lodowcu grenlandzkim, ma 3028 m dugoci. Skoro jego wiek szacuje si na 250 000 lat, powstaje pytanie, co byo wczeniej. Przecie epoka lodowco wa zacza si pono setki tysicy, a moe i miliony lat wczeniej. Odpowied moe brzmie: wczeniej na Grenlandii nie byo lodu. Czy oznacza to, e gren landzkie lodowce podczas wielkiej epoki lodowcowej kompletnie si stopiy? Grenlandia znaczy zielona ziemia. Jak wspomina saga o Eryku Czerwo nym, t odkryt okoo 900 roku n.e. najwiksz wysp wiata nazwano zielonym ldem . Dlaczego? Jeszcze raz trzeba si odwoa do rysunku Grenlandii, na kt rej nie ma lodu, na mapie braci Zeno. Przed 250 000 lat na Grenlandii najwyraniej nie byo lodu. Ile lat ma zatem lodowy pancerz, ktry j pokrywa? Heinsohn szczegowo opisuje wypadek, ktry dowodzi, jak niewiarygodne jest datowanie na podstawie rdzeni lodowych (Hayes, 1994; Heinsohn, 1994). Pitnastego lipca 1942 roku sze myliwcw P 38 i dwa bombowce B 17, wchodzce w skad dwch eskadr (Tomcat Green i Tomcat Yellow), leccych z Kanady do Szkocji musiao ldowa na lodzie na wschodnim wybrzeu Grenlandii. Zaogi uratowano, ale maszyny pozostay tam, gdzie wyldo way. We wrzeniu 1989 roku - 47 lat po przymusowym ldowaniu - postanowiono

Chwiejna Ziemia 145

wydoby jeden myliwiec i jeden bombowiec. Glacjolodzy wyliczyli, e po takim czasie maszyny bd si znajdoway 12 m pod lodem. Sugerowali te, e ze wzgl du na przemieszczanie si lodu - to jedno z zaoe teorii zlodowace - samoloty trudno bdzie znale. Okazao si to jednak nieprawd. Maszyny znajdoway si dokadnie tam, gdzie wyldoway. Bdne rwnie okazao si przypuszczenie, e samoloty zostan zgniecione przez ld. Rozbite zostay tylko pleksiglasowe szyby w kabinach. Delikatne wsporniki i skrzyda byy nienaruszone. Najwikszym za skoczeniem okazaa si jednak grubo warstwy lodu nad maszynami. Zamiast na 12 natrafiono na 54 m lodu i 24 m twardego firnu (Hayes, 1994, s. 101 i 131). W sumie wic 78 m osadu - ponadszeciokrotnie wicej, ni szacowano. Poniewa wbrew przypuszczeniom ld wcale nie by sprasowany, datowanie wspomnianego rdzenia lodowego trzeba uzna za bardzo wtpliwe. Jeden mili metr lodu miaby odpowiada jednemu rokowi? Nad samolotami rocznie tworzy a si warstwa o gruboci 1,65 m. W rdzeniu lodowym warstwy musiayby zosta cinite 1650-krotnie. Tymczasem ld na gbokoci 80 m nie zdoa nawet lek ko zgnie samolotw. Skoro wic te zaoenia byy bdne, nie jest jasne, dlacze go w dolnej czci rdzenia nie mona wydzieli adnych warstw. Czyby ta cz lodowego pancerza powstaa nie rok po roku, tylko szybko, jako jedna zwarta masa? A 14 500 warstw w grnej czci te wcale nie musiao odkada si co roku. Moim zdaniem s to pozostaoci kolejnych nieyc. Przeprowadmy teraz pewne obliczenie: dugo liczcego jakoby 250 000 lat (wedug oficjalnej chro nologii) rdzenia podzielmy przez przecitn grubo rocznej warstwy lodu, ktra wynosi 1,65 m. Wiek rdzenia dugiego na okoo 3000 metrw wynosiby wic 1818 lat. Te wyliczenia, oczywicie, nie s precyzyjne, wynik jednak zaskakuje. Jestem przekonany, e lodowce powstay podczas potopu 5500 (maksymalnie 10 000) lat temu i od tamtej pory topniej. Kjrtko po potopie klimat by - ze wzgldu na efekt cieplarniany - duo gortszy, co powodowao te szybsze tempo topnienia.

42. Zasig lodowca. Zdjcia satelitarne dowodz, e skorupa lodowa Arktyki w latach 1979-1999 dramatycznie si skurczya (ciemne obszary). Jasny obszar pokazuje zasig dzisiejszego lodowca.

146

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Impakty Zderzenie planet

c u u
CC

_o
'C

o -o

5 : N
<D

Planeta-matka Ziemi (Faeton/ Tiamat)

Topnienie lodowcw polarnych

'5. o

Z?
Wiek pra-Ziemi - ?

43. Model epoki niegowej. Wedug sumeryjskich poda, Ziemia powstaa w wyniku kosmicznej katastrofy okoo 10 000-30 000 lat temu. O planecie-matce (Z?) wiemy niewiele ponad to, e znajdowaa si w miejscu dzisiejszego pasa planetoid. Pocztkowo o ziemska bya pionowa (ZP) i - co uwzgldniaj te modele geofizyczne dla mezozoiku (ery dinozaurw) - na naszej planecie nie byo lodu. W wyniku deszczu meteorytw okoo 4500-6500 lat temu Ziemi spotkaa druga, rozcignita w czasie globalna katastrofa (potop). N a skutek procesw geoelektrycznych o ziemska moga si w tym czasie nieco odchyli (ZO). Wprawiona w ruch wahadowy o ziemska przyczynia si do powstania kolejnych faz zlodowace raz w Ameryce Pnocnej, raz w Europie. Epoki lodowcowe (a dokadniej niegowe) i okresy cieplejsze (interglacjay) nastpoway po sobie na tych obszarach przez dziesiciolecia. Po globalnych katastrofach nastpia faza topnienia lodu (ZT), ktra trwa do dzi. Za kilka tysicy lat, jak przewiduj prognozy naukowe, na biegunach nie bdzie lodu, podobnie jak za czasw dinozaurw.

Wbrew teorii zlodowace lodowce normalnie nie wdruj. M og si najwy ej nieco rozszerza, np. w wyniku osuwania si lodu na czole lodowca. Donie sienia o lodowcach, ktre pokonuj dziennie 30 m, odnosz si, oczywicie, do lodowcw grskich (BdW, 30 kwietnia 1999 oraz Rheinische Post Online, 8 sierpnia 1999). Pochye zbocza pod lodowym pancerzem stanowi naturaln powierzchni lizgu, po ktrej ld ju pod wpywem wasnego ciaru musi si osuwa. Natomiast na paskiej powierzchni lodowiec moe si nieco rozszerza, ale nie wdruje. Dlatego te antarktyczny lodowiec szelfowy (i nie tylko on) dramatycznie si kurczy od momentu powstania przed kilkoma tysicami lat. Dzienniki pokadowe

Chwiejna Ziemia 147

norweskich i brytyjskich wielorybnikw z lat 1920-1987 (wtedy zakazano poo ww wielorybw koo Antarktydy) dowodz, e w latach 1954-1972 znikna 1/4 lodowca szelfowego Antarktydy. Mimo dyskutowanego powszechnie efektu cie plarnianego przecitna temperatura w cigu minionego wieku nie podniosa si tak znacznie, aby przez 18 lat doprowadzi do zniknicia 5 650 000 m3 lodu (11W, 5/1998, s. 24). W ksice Das Klima des Vorzeit (Klimat w pradziejach) Schwarzbach (1993, s. 260) twierdzi, e 5000-8000 lat temu (wedug oficjalnej chronolo gii) byo cieplej ni dzi. Z kolei magazyn P.M. (6/1998, s. 11) donosi, e 6000 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) przecitna temperatura bya nawet o 2C wysza ni obecnie. Z drugiej strony w XX wieku znowu zrobio si troch cie plej (Rheinische Post Online, 28 grudnia 1999): Przecitna temperatura pod koniec tego stulecia jest okoo 0,7C wysza ni 100 lat temu . Zakadajc nawet duo wolniejsze ni dzi tempo topnienia Antarktydy, wt pliwe wydaje si, by ld mg przetrwa w sumie 10 000 lat. Tymczasem kilka tysicy lat temu temperatury byy wysze. W padzierniku 1999 roku Science opublikowao wyniki kilku rnych specjalistw. Wynikao z nich, e caa pyta lodowa zachodniej Antarktydy powinna si roztopi w cigu zaledwie 7000 lat (Science, 8 padziernika 1999). Howard Conway zwrci uwag, e proces ten ulegnie przyspieszeniu, jeeli dalej bdzie rosa temperatura atmosfery i oce anw. W artykule Dramatische Eisschmelze auf der Erde (Dramatyczne topnienie lodw na Ziemi), opublikowanym w Bild der Wissenschaft, twierdzi si, e w latach 1978-1996 lodowiec arktyczny zmniejszy si o 6%. To znaczy, e jego powierzchnia zmalaa o 3400 km2 (obszar wielkoci Pnocnej Nadrenii-Westfalii). Od pocztku lat 70. przecitna grubo lodu morskiego zmniejszya si z 3,1 do 1,8 m, czyli o 40% w cigu mniej ni 30 lat. Niektrzy obawiaj si, e do roku 2050 moe znikn wier, a do 2100 nawet poowa obecnej masy lodow cw. Wiksze obszary pod lodem pozostan tylko na Alasce, w Patagonii i w Hima lajach (BdW, 8 marca 2000). Wedug innych szacunkw do roku 2050 ld w Arktyce zupenie stopnieje (Focus, 29/2000, s. 16; zob. il. 42). Wedug depe szy Deutsche Presse Agentur z 21 sierpnia 2000 roku w pobliu bieguna pnoc nego naukowcy odkryli pas nieoblodzonej ziemi dugi na 2 km. Obarczanie odpowiedzialnoci za topnienie mas lodowych powstaego w XX wieku efektu cieplarnianego jest bdem. Mamy tu do czynienia z naturalnym procesem roztopw, ktry najwyej w bardzo niewielkim stopniu moe zosta przyspieszony przez ludzi. Poniewa wbrew powszechnemu mniemaniu tempe ratury w dawnych czasach byy wysze ni obecnie, a po potopie efekt cieplarnia ny dodatkowo znacznie je podnis, powstaje pytanie, dlaczego w ogle jest jesz cze ld na biegunach. Ld pokrywa Antarktyd podobno ju od milionw lat. Dlaczego topi si wanie teraz, chocia dawniej byo duo cieplej? A moe epo ka lodowcowa miaa miejsce pniej, zaledwie 5500 czy maksymalnie 10 000 lat temu, i jestemy dzi wiadkami kocowej fazy topnienia lodw?

148

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Faszywe wiadectwa
Nizin na pnocy Niemiec pokrywaj ogromne warstwy piasku i gliny usia ne mnstwem wikszych i mniejszych skalnych blokw. Przed wynalezieniem epoki lodowcowej uwaano, e ten krajobraz jest wynikiem dziaania fal potopo wych. Dlatego dawniej na okrelenie plejstocenu uywano terminu dyluwium (czyli potop). Gazy narzutowe i moreny uchodz za wiadectwa epoki lodowcowej. Pot ne, owalnie zeszlifowane odamy skalne pochodzce z odlegych terenw znale mona na caym wiecie (il. 44). Jaka sia przeniosa te ogromne bloki ze Szwecji do podna Karkonoszy, Harzu i w okolice Lasu Turyskiego? Uwaa si, e przynis je ze sob przesuwajcy si lodowiec. Charles Lyell naucza, e tereny te pokry lodowiec, ktry zostawi na nich swj kamienny baga. Po ustpieniu lodowca kamienie zostay. W wielu miejscach jednak - np. w Berkshires (Massa chusetts) - gazy narzutowe uoone s w rzdy, co waciwie jest wyranym la dem powodzi. Jeeli rzdy gazw narzutowych miaby jednak pozostawi (naj wyraniej inteligentny...) lodowiec, to dlaczego rwnie w Kalifornii, Afryce i Australii, a wic na obszarach, do ktrych podczas ostatniej epoki lodowcowej lodowiec z pewnoci nie dotar, take znajduje si takie gazy!

44. Kamienne kule. Co robi te kwarcyty, skay wulkaniczne i wapienne na terenie zbudowanym z piaskowcw i upkw na pustynnej wyynie Kolorado? N a tym obszarze nie byo zlodowace. Kamienie s prawie niezerodowane, nie m og wic lee tu od dawna. Uwaa si, e zostay tu przetransportowane w czasach, kiedy koryto rzeki Kolorado znajdowao si 150 m wyej ni obecnie, prawdopodobnie podczas wielkiej powodzi przed setkami tysicy lat. Czy kamienie mogyby przez tak dugi czas opiera si dziaaniu czynnikw erozyjnych, zwaszcza mrozowi w zimie? Czy nie powinny byy rozpa si ju dawno w py? Te gazy narzutowe nie le tu od najdawniejszych czasw. Skd wzia si woda, ktra zalaa pustynn wyyn?

Chwiejna Ziemia 149

W niedalekiej przeszoci lodowce tworzyy si tylko w pnocnej Europie, zachodniej Syberii, na pnocy Ameryki Pnocnej, na poudniowych kracach Ameryki Poudniowej, w Australii i Nowej Zelandii - a wic na obszarach znaj dujcych si w pobliu biegunw. Na pozostaych terenach lodowce wystpoway tylko w wysokich grach. Zgadza si to z teori potopu. Na wszystkich pozosta ych obszarach od co najmniej 300 000 000 lat nie byo epoki lodowcowej, spada tam najwyej temperatura. Jak pisze Schwarzbach (1993, s. 238): Zlodowacenie plejstoceskie w Afryce (na Kilimandaro i innych wysokich grach), w Australii (Gra Kociuszki) oraz na Tasmanii nie objo duego obszaru . A wic jak gazy narzutowe znalazy si tam, gdzie lodowiec nigdy - take w okresie ziemskiego redniowiecza, erze dinozaurw - nie dotar? Twierdzi si, e w Afryce byo jednak zlodowacenie. 1 odpowiednio si to uzasadnia od strony geofizycznej. Dlaczego? Bo inaczej nie sposb wytumaczy, skd wziy si gazy narzutowe i gadko wyszlifowane wyyny, skoro nie uznaje si potopu i towarzyszcych mu zjawisk. Jeszcze raz powtarzam, e w okresie ziemskiego redniowiecza i ziemskiej nowoytnoci w Afryce nie byo zlodowace. Zajmijmy si teraz ulubionym scenariuszem geofizykw. Pojawiaj si tu dwa wielkie problemy: korale na obszarach arktycznych i zlodowacenia w tropikach. Jak ju nieraz powtarzaem, oba zjawiska moe wyjani teoria potopu. Geofizy cy wiedz, e od koca ziemskiego redniowiecza pooenie kontynentw nie ulego znaczcym zmianom, na pewno za Afryka nie znalaza si od tego czasu na biegunie, a Grenlandia na rwniku. eby teoria epok lodowcowych pozostaa wiarygodna i eby wyjani obecno gazw narzutowych w tropikach, trzeba jednak jako te kontynenty poprzesuwa. Poniewa dane geofizyczne nie pozwa laj sdzi, by w cigu ostatnich 250 000 000 lat przesunicia kontynentw miay miejsce, wymyla si dodatkowe (i to nawet wielokrotne) dryfy kontynentw, ktre miay nastpi wczeniej. Znaczyoby to, e jeden albo i wiele dryfw kontynen tw miao miejsce, zanim utworzy si prakontynent Pangea, ktry potem znw si rozpad (il. 30). Podkrelam, e oficjalnej nauce koncepcja wielu kolejnych dryfw kontynentw jest absolutnie niezbdna. Towarzyszy im miay fazy glo balnego ocieplenia klimatu - taki tropikalny klimat mia panowa przez cae ziem skie redniowiecze. Zlodowacenie konieczne do wyjanienia obecnoci gazw narzutowych na caym wiecie miao mie miejsce w grnym proterozoiku (900 000 000-590 000 000 lat temu). Kontynenty pyway wtedy pono w t i z powrotem, raz na biegun, raz na rwnik. To miaoby tumaczy korale pod biegunem i gazy narzutowe w tropi kach. Dalsze wyjanienia s zdaniem naukowcw niepotrzebne, bo w kocu mu siay kiedy wystpi zlodowacenia, skoro zostay po nich gazy narzutowe i inne lady... Oto klasyczne bdne koo: objaniane zjawisko traktuje si jako dowd teorii, ktra je objania. Obowizujca chronologia grub zason pokrywa wszyst kie zagadki w historii naszej planety. W ten sposb logiczne wytumaczenia staj si zbdne. Czytelnikowi zostawiam ocen hipotezy wielokrotnych przesuni kontynentw w t i z powrotem. Jedno pytanie tak czy inaczej pozostaje bez odpo wiedzi: czy gazy narzutowe w Kalifornii i innych ciepych rejonach przetrwayby

150

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

setki milionw lat, jakie miny od rzekomego zlodowacenia, nietknite na po wierzchni? Czy tymczasem nie byo potnych wypitrze gr albo innej aktyw noci geologicznej, czy nie dziaaa erozja i takie czynniki klimatyczne jak np. mrz? Czy wskutek ich dziaania gazy narzutowe nie powinny byy zosta roz bite, pokawakowane czy te w inny sposb zmielone w arnach czasu? A moe powinna pogrzeba je gboko pod ziemi aktywno tektoniczna? Gazy narzu towe na obszarach, ktre podczas ostatniego zlodowacenia nie byy pokryte lo dem, nie mog liczy setek milionw lat (zob. il. 4), nie mog by wic reliktami epoki lodowcowej. A moreny, ktre te uwaa si za wiadectwo epoki lodowcowej? W tej kwe stii Velikovsky (1950, 1951) zauwaa: Skaniamy si ku pogldowi, e gazy narzutowe (eratyki) i glina morenowa zostay naniesione nie przez ld, ale przez potne fale potopu, ktre powstay na skutek zmian w ruchu obrotowym Ziemi. W ten sposb znalelimy wyjanienie obecnoci moren, ktre wdroway od rw nika na pnoc albo na poudnie.

Doy po martwym lodzie i kliny lodowe


Za wiadectwa epoki lodowcowej uwaa si te tak zwane doy po martwym lodzie - olbrzymie wypeniska spotykane np. w morenach czoowych lodowcw alpejskich. Miay on powsta w miejscu po odkruszonym od lodowca bloku lodu, ktry powoli topnia - powsta w ten sposb przestrze wypeniy masy wiru i piasku. By moe tak to wanie wygldao, ale nie jest to wcale dowd na teori epok lodowcowych. Scenariusz katastroficzny pozwala te wyjani, skd si wziy te doy i to moe nawet bardziej wiarygodne. Potne fale potopu niosy nie tylko piasek, wir, kamienie i gazy, ale rwnie ld z powstaych na skutek katastrof gr lodowych. Szybkie ocieplenie klimatu po potopie powodowao, e te lodowe bloki gwatownie topniay. Utworzone w ten sposb doy musiay wy peni si szybko, a nie powoli, co wida w warstwach dobrze posortowanego materiau w ich wntrzu. Kolejnym jednoznacznym dowodem na istnienie epoki lodowcowej maj by tzw. kliny lodowe. Podobne kratery powstaj te jednak na skutek silnych trzsie ziemi. Tego rodzaju struktury, utworzone w wyniku prehistorycznych katastrof, znaleziono take na obszarach, na ktre zdaniem glacjologw nie siga lodowiec kontynentalny. W kamienioomach odkryto tam struktury o charakterystycznym przekroju pionowym (il. 45). Amerykaski geolog Robert M. Thorson (1986, s. 464 n.) i jego zesp znaleli w Connecticut (USA) zarwno studniowat roz padlin, jak i konieczne, aby powsta klin, pynne podoe, ktre stanowiy nas czone kiedy wod rzeczne wiry i piaski; ich wygite warstwy mona byo zaob serwowa w dolnej czci tej struktury. Kliny lodowe mog by wic - wbrew temu, co si powszechnie gosi - nie reliktami epoki lodowcowej, ale ladem katastrof, ktrym towarzyszyy potne trzsienia ziemi; nazywa si je studnia mi sejsmicznymi (Tollmann, 1999, oraz Friedrich, 1997, s. 29).

Chwiejna Ziemia 151

45. Studnia sejsmiczna. Przekrj skamieniaej studni sejsmicznej z pynnym podoem, odkrytej w Connecticut, na obszarze, ktrego nigdy nie objo zlodowacenie. Gdy takie studnie znajduj si w obrbie obszaru wystpowania ldolodu, nazywa sije klinami lodowymi i traktuje jako lady epoki lodowcowej.

Jednostki stratygraficzne

Wypenisko studni (szczeliny) Strefa niewar-

Za kolejne wiadectwo wielkiej epoki lodowcowej uwaa si glin moreno w moreny dennej. Z tym przekonaniem polemizuje Crispoth Sandberg (1937), ktry nauk o zlodowaceniach nazywa czyst spekulacj, lekkomylnie rozdmu chan bak mydlan (Friedrich, 1997, s. 60). Ot teza ta, jego zdaniem, suy wycznie temu, by wesprze teorie rwnomiernego rozwoju. Chodzi o to, eby lepiej sprzeda je publicznoci. Nie troszczy si o bezsporne, jednoznaczne do wody, nagina si natomiast fakty. Globalne katastrofy s bowiem nie do pogo dzenia z teori ewolucji. Sandberg pisze (1937, s. 9 n.):
Problem istnienia gliny morenowej (...) ma zasadnicze znaczenie, poniewa caa koncepcja glacjalna oparta jest, koniec kocw, na zaoeniu, e glina ta to pozostawiona przez lodowiec kontynentalny morena denna. Na podstawie tego zaoenia tworzy si mapy przypuszczalnego zasigu lodowcw w pnocnej Eu ropie i Ameryce. Gdyby si okazao, e jest to zaoenie bdne, koncepcj epok lodowcowych trzeba by odrzuci. M orena denna stanowi jedyny dowd na to, e w tym miejscu musia by kiedy ld. Innego dowodu nie ma i trudno byoby go sobie nawet wyobrazi.

Moreny denne i czoowe bardzo czsto spotyka si na zachodzie USA. Szcze glnie wyranie wida je tam, gdzie przecinaj je szosy. Ot obszary te, podob nie jak Kalifornia, od pocztku ziemskiego redniowiecza ani razu nie znalazy si pod lodowcem kontynentalnym. Mamy wic do czynienia nie z reliktami zlo dowace, lecz potopu. Ojciec zaoyciel nowoczesnej geologii Charles Lyell przypuszcza, e wiel kie gazy narzutowe w rodkowej Europie zostay przywleczone przez dryfujce

152

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

lodowce. Te teorie dryfu dawno ju porzucono, pisze Schwarzbach (1993, s. 34). Jak pokazaem, gazy narzutowe wystpuj te (a moe nawet zwaszcza) na ob szarach, gdzie zlodowacenie nie sigao. Tymczasem opinia, ktrej wyrazicielem jest Schwarzbach, nie zyskaa uznania w wiecie nauki. By moe stao si tak dlatego, e obecnoci gazw narzutowych nie da si wytumaczy, jeeli nie uwzgldni si globalnych katastrof. Tylko e koncepcja potopw stoi w sprzecz noci z teorijednostajnego rozwoju, a wic z dogmatem ewolucji. Rwnie wiele innych zjawisk uwaa si za dowody dziaania lodowcw: doliny cyrkowe w Alpach, zagbienia utworzone przez wiry spadajcych z lo dowca wd, fiordy na norweskim wybrzeu, doliny w ksztacie litery U, masy wiru i kamieni w suchych dolinach na pustyni, zmiany poziomu wody w jezio rach bezodpywowych czy wystpowanie enklaw zimnolubnych rolin i zwierzt. Za relikt epoki lodowcowej uwaa si te pofadowanie rwnin, cho ta akurat struktura bardziej przypomina paskie dno morskie. Jeliby te i inne jeszcze zja wiska uzna za dowody zlodowacenia, trzeba by przyj, e kiedy caa Ziemia musiaa by pokryta lodem! Rwnie suche pustynie i gorce tropiki. Lodowce musiayby dotrze nawet do ciepych oceanw (Walther, 1908, s. 497). Kiedy stwierdzono, e wszystkie te zjawiska przybieraj rozmaite formy i wy stpuj na rnych obszarach, naukowcy doszli do wniosku, e nie byo jednej epoki lodowcowej, tylko cay cig zlodowace, poprzedzielanych interglacjaami (epokami midzylodowcowymi). Podczas gdy jednemu badaczowi wystarcz trzy epoki lodowcowe, inny przyjmuje, e byo ich sze czy dziesi. Gdy jednak chce si dopasowa do tej koncepcji take inne zjawiska, takie jak wystpowanie okrelonych gatunkw zwierzt i rolin oraz czowieka, powstaj powane, wa ciwie nierozwizywalne problemy. Zainteresowany laik nie jest ju w stanie le dzi tej tematyki, a i specjalista musi bardzo si stara, eby jako wyjani sprzecz noci. Jednym z przykadw moe by wystpowanie hipopotamw w rodkowej Europie i na Wyspach Brytyjskich.

Model okresu niegowego


Powstaje wic wiele pyta, na ktre przy zaoeniu dugiego okresu zlodowa ce - wielkiej epoki lodowcowej - nie da si znale odpowiedzi. Mj alterna tywny scenariusz rwnie przewiduje okres znacznego ochodzenia, tylko e moim zdaniem temperatura spada szybko na kilka dziesicioleci, najwyej na kilka stu leci, ale nie na setki tysicy lat. Przechyy osi ziemskiej spowodoway znaczne wahania klimatyczne - najpierw temperatura spada, a potem znacznie si pod niosa. Eskimosi plastycznie opisuj zdarzenia z czasw potopu (Tollmann, 1993):
Woda pyna ponad szczytami gr i niosa ze sob ld. Kiedy wody si cof ny, ld osiad na szczytach i utworzy tam czapy lodowe.

Chwiejna Ziemia 153

Opowieci Eskimosw s jednoznaczne: ld pojawi si nagle wraz z poto pem. Z pewnoci cay wiat nie zosta zalany jednoczenie i w rwnym stopniu zaleao to od odlegoci od epicentrum (np. miejsca uderzenia asteroidy). Z glo balnego punktu widzenia potop mg trwa latami. Niezwykle istotne jest, e nie udao si potwierdzi istnienia wielkiej, cigej pokrywy lodowej we wschodniej Syberii i we wschodniej Azji. Przeczy to po wszechnemu mniemaniu, e powstawaniu lodowcw kontynentalnych sprzyjaj wielkie przestrzenie. 1 nie ma tu znaczenia, e na Ataju i w rejonie Bajkau dzi istniej lodowce. Na caym wiecie - rwnie w tropikach - wysokie gry szybko pokryy si lodem na skutek istotnego ochodzenia si atmosfery po potopie. Na tomiast temperatura oceanu, ktry ma ogromn pojemno ciepln, pozostaa wzgldnie staa; jedynie przy powierzchni moga przejciowo spa. Dlatego wiele zwierzt miao szans przey w morzu - moliwe, e jeszcze dzi plezjozaury albo inne pywajce dinozaury nurkuj sobie w otchaniach prawie nieznanych nam oceanw. Mgby tego dowodzi potwr zowiony przez japoski kuter rybacki u wybrzey Nowej Zelandii w 1977 roku (zdjcia w Zillmer, 1999). Niewtpliwie lady zlodowacenia wystpuj na Nizinie Niemieckiej. Zlodo wacenie nie objo tam szerokiego na mniej wicej 300 km pasa midzy Dunajem a Sredniogrzem Niemieckim. Zamiast wczeniejszych traw stepowych pojawia si tam nagle rolinno tundrowa, na przykad karowata brzoza. Koo Schussenried wyrosy pochodzce z dalekiej pnocy mchy, ktre utworzyy warstw dwu metrowej gruboci. Gniazdujcy dzi w Laponii i na Spitsbergenie abd krzykli wy lata w owym czasie nad kami z mchu, na ktrych pasy si renifery (znaleziono szcztki co najmniej 200 egzemplarzy). Zawiadczone jest te wyst powanie polarnych niedwiedzi i lisw (Walther, 1908, s. 512). redniogrze za mieszkiway kozioroce i kozice, a polarne morsy rozpowszechnione byy a po dzisiejszy Hamburg. Jak pogodzi wystpowanie morsw z istnieniem potnych, skuwajcych ziemi lodowcw? Rozszerzajcy si ze Skandynawii lodowiec nie mgby chy ba pozostawi otwartych zbiornikw wodnych na Nizinie Niemieckiej. A moe bya tam niezamarznita woda z kr, wrd ktrej pyway morsy? Jednoczenie lodowce alpejskie schodziy daleko w doliny. Ten proces rozpocz si nagle i za chodzi szybko. Tym mona by tumaczy odkrycie koo Grazu (Austria) jamy wistakw z czterema szkieletami w rodku. Wielokrotne ochodzenia waciwie przecz tezie o globalnym ochodzeniu na Ziemi czy tylko na obszarach okoobiegunowych. Tak zwana epoka lodowco wa to niezaleny epizod klimatyczny, ktry by prawdopodobnie jedn z oznak potopu. W swojej ksice Geschichte der Erde und des Lebens (Historia Ziemi i ycia) profesor J.W. Walther (1908, s. 515 n) pisa:
Przesunicie bieguna pnocnego o okoo 10 w stron Spitsbergenu byoby wystarczajc przyczyn rozprzestrzenienia si europejskiej i pnocnoameryka skiej pokrywy lodowcowej. Stanowioby jednoczenie zadowalajce wytumacze nie faktu, e kontynent azjatycki nie pokry si lodem. W tej sytuacji biegun

154

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

poudniowy przesunby si w stron Nowej Zelandii, na ktrej (podobnie jak na Tasmanii i w poudniowej Australii) te byy wielkie lodowce. N aN owej Zelandii wystpuje take prawdziwy less pokrywajcy stare moreny, co wskazuje na to, e panowa tam kiedy podobny interglacjalny klimat jak w Europie i Ameryce P nocnej. Dowodzioby to, e o ziemska przechylia si nastpnie przejciowo w przeciwn stron. To doprowadzio do tropikalnej erozji u poudniowego pod na Alp, podczas gdy w Niemczech mg panowa suchy klimat stepowy.

Koncepcja Walthera wspiera omwion przeze mnie w Darwins Irrtum hipo tez, wedug ktrej o ziemska nie tylko si przechylia, ale wrcz ulegaa wielo krotnym wahaniom. To zaoenie doskonale tumaczy pozornie sprzeczne znale ziska z Europy rodkowej, ktre wiadcz o wielokrotnych zmianach klimatu z tropikalnego na arktyczny. Mona wic powtrzy za Waltherem:
Wielkie przemieszczenia w skorupie ziemskiej, ktre pocigny za sob zmiany rozmieszczenia ldw, mrz, prdw morskich i ukadw barycznych, w poczeniu z przesuniciem si biegunw, doprowadziy do tego, e na obsza rach nad pnocnym Atlantykiem zacz gromadzi si nieg. Dziki wyprawie Nansena [na statku Fram] wiemy, e obecnie wikszo obszaru okoobiegunowego stanowi gbokie morze. Jednak liczne muszle limaka Yoldia arctica (...) oraz szcztki ryb yjcych w pytkim morzu, ktre znaleziono na gbokoci 10002500 m midzy wysp Jan Mayen a Islandi, dowodz, e w tej czci Morza Arktycznego dno obniyo si niedawno o 2000 m. Skoro zaszy tam tak istotne zmiany w litosferze, oznacza to, e inaczej te musiaa si rozoy masa naszej planety, co nie mogo pozosta bez wpywu na pooenie osi ziemskiej.

Dyluwialna epoka niegowa, podczas ktrej potne skorupy lodowe pokryy wybrzee pnocnego Atlantyku, rzeczywicie miaa miejsce. Jej przyczyny byy kosmiczne (zmiana osi Ziemi), a ich dziaanie wzmocniy lokalne czynniki geo graficzne. Tylko skumulowanie rozmaitych czynnikw sprawczych mogo spo wodowa tak niezwyke skutki w Europie i Ameryce Pnocnej. Innymi sowy, Walther uznaje, e do gbokich przemian Ziemi, szczeglnie na obszarach polarnych i ssiadujcych z nimi, doszo w wyniku oddziaywania zarwno czynnikw kosmicznych, jak i ziemskich. Ten katastroficzny scenariusz uzupeniaj zjawiska lokalne, takie jak tworzenie si lodowcw w wysokich g rach nawet w tropikach. Jednoczenie potwierdza si, e cakiem niedawno za szy powane zmiany geofizyczne, bo obnienie si dna Morza Arktycznego o 2000 m nie mogo nie oddziaa na pobliskie kontynenty. Powsta przy tym musiay fale potopowe, a przechylenie si ziemskiej osi sprawio, e zapanowa nagle arktyczny klimat. Europa zostaa zalana a po redniogrze, przy czym w niskich temperaturach odkadajce si warstwy piaskw i gliny zamarzy. Za marzli te lekko odziani ludzie epoki kamiennej (skuleni z zimna, co bdnie in terpretuje si jako kucajce pochwki), podobnie jak mamuty, nosoroce oraz

Chwiejna Ziemia 155

drzewa wraz z dojrzaymi owocami. Wszystko zamarzo nagle, zostao jakby za trzymane w stop-klatce. Ten proces nie mg przebiega powoli. O ziemska przechylia si te w inn stron, co spowodowao zlodowacenie Ameryki Pnocnej a do wysokoci Nowego Jorku. Jednoczenie w rodkowej Europie zapanowa klimat tropikalny, taki, jaki by przed zlodowaceniem. Ta zmia na nie trwaa kilkadziesit tysicy lat - nastpia stosunkowo szybko. yjcy tu niegdy tropikalni mieszkacy, ktrzy przetrwali na skraju strefy zlodowace, po wrcili znw do rodkowej Europy. Cz obszarw bya jednak teraz niedostp na, bo topniejcy ld zamieni je w bagna. Tak powstay warstwy geologiczne, ktre uwaa si dzi za lady po przysypanych przez moreny soczewkach lodw, ktre powoli topniay. W rzeczywistoci chodzi tu o odoone przez fale potopu masy kamieni, wiru i piachu, wrd ktrych znajdoway si te kry oceaniczne. Kry te w kocu stopniay i pozostaa po nich charakterystyczna rzeba terenu. Jasne jest wic, e o ile w grach moreny rzeczywicie powstaj w wyniku osuni mas lodu, nie mogo si to wydarzy w wypadku terenw rwninnych. Moreny na Nizinie Niemieckiej (oraz gdzie indziej) to pokady naniesione przez fale potopu, ktre z powodu arktycznych temperatur szybko zamarzy. Tumaczy to te fakt, e foki i morsy yy na obszarze, ktry wedug teorii epok lodowco wych powinien by pokry kilometrowej gruboci ld. Jeeli uznamy, e warunki zmieniay si szybko, a przyczyna zmiany bya kosmiczna, pocztkowe sprzecznoci znikn. Profesor Martin Schwarzbach (1993) pisze:
Znaczne zmiany nachylenia osi Ziemi prowadziyby do istotnych zmian ziem skiego klimatu. Zakadali to ju pierwsi twrcy hipotez klimatycznych sprzed 200300 lat (Hooke, Herder i in.). Inne pooenie biegunw stanowioby proste wytu maczenie tropikalnego klimatu w naszej szerokoci geograficznej albo powstania czwartorzdowych zlodowace.

Przesunity biegun
Gdyby o Ziemi bya pionowa, wystarczyoby to, eby korale mogy rosn na Spitsbergenie. atwo byoby te wyjani obecno zimnokrwistych dinozau rw w pobliu bieguna poudniowego albo tropikalnych lasw karboskich na obszarach podbiegunowych. Naukowcy jednak nie maj pomysu, co mogoby wywoa przechy osi ziemskiej, dlatego kategorycznie zaprzeczaj, e co takie go miao miejsce. Sensacyjne wyniki najnowszych bada potwierdzaj jednak powysz hi potez. By moe opublikowane 21 stycznia 2000 roku w Science wyniki bada geologw Williama W. Sagera z Texas A&M 'University i A nthonyego A.P. Koppersa ze Scripps Institution o f Oceanography zapocztkuj now dys kusj na ten temat (Sager/Koppers, 2000). Na podstawie bada lawy podmor skich wulkanw, w ktrej zostao zapisane dawne pole magnetyczne, ustalili

156

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Chwiejna Ziemia 157

oni, e 86 000 000-82 000 000 lat temu nasza planeta miaa dwa bieguny magne tyczne oddalone od siebie o 16-21:
Na podstawie innych wdrwek biegunw mona stwierdzi, e zjawisku temu towarzyszya naga zmiana osi obrotu Ziemi wzgldem paszcza (efektywna wdrwka biegunw), globalne zmiany ruchu pyt tektonicznych, wielkie wybu chy wulkanw i zmiana polaryzacji pola magnetycznego (il. 46).

Te ustalenia potwierdzaj, e miao miejsce stosunkowo szybkie przesunicie biegunw magnetycznych i osi Ziemi, i to w czasach dinozaurw. Czy to moliwe, e takie wielkie zmiany - przemieszczenie biegunw oraz masowe wymieranie zwierzt na skutek impaktu - dzielio 20 000 000 lat? Dinozaury przetrway przesu nicie biegunw magnetycznych i osi ziemskiej o moe nawet 21, eby pniej, 65 000 000 lat temu, wymrze na skutek uderzenia asteroidy? Poniewa oficjalne metody datowania s co najmniej wtpliwe, suszne wydaje si dopatrywanie ci sego zwizku midzy tymi wydarzeniami. Jeli o ziemska si przechylia, to An tarktyd pokry ld, wiemy za, e dinozaury yy na zielonej Antarktydzie a do schyku ich ery 65 000 000 lat temu. Przesunicie biegunw magnetycznych i geo graficznych doprowadzioby do zlodowacenia Antarktydy i czci Europy 20 000 000 lat wczeniej! Tymczasem uwaa si, e pocztek zlodowace kontynentw i zmia ny klimatyczne miay miejsce dopiero 2 000 000 lat temu (o ile oficjalne datowanie jest prawidowe). Jeeli dinozaury wymary (prawie) dopiero podczas globalnego potopu, to naturalnie trzeba ten moment znacznie przesun w czasie. Przypomnijmy, e XVI-wieczna mapa Piri Reisa pokazuje zielon Antarkty d, za XIV-wieczn mapa braci Zeno Grenlandi bez skorupy lodowej (il. 47). Czy mapy te powstay na podstawie rde sprzed 80 000 000-65 000 000 lat, czy te moe sprzed kilku tysicy? Jak tw ierdz Sager i Koppers, kierunek ruchu kontynentw zm ieni si 84 000 000 lat temu (Science, 21 stycznia 2000, s. 455 n.). Wspominaem ju o tym w rozdziale Patagoski lad dryfu. Najnowsze badania potwierdzaj wic przedstawione tu teorie.
46. Wdrwka biegunw. W kredzie (okoo 60 000 000-65 000 000 lat temu) biegun magnetyczny Ziemi gwatownie przemieszcza si wzgldem skorupy. Okoo 84 000 000 lat temu nastpio pono szybkie przesunicie nawet o 16-21, ktre miao doprowadzi do nagego zlodowacenia obszarw tropikalnych. Grny rysunek przedstawia oba pooenia rwnika w tym okresie, przy czym strzaka KP pokazuje kierunek przesunicia. W myl tej teorii, biegun szybko przesun si z wybrzea Grenlandii w stron Anglii lub Skandynawii. Na dolnej ilustracji pokazany zosta przybliony kierunek przesuwania si bieguna - na linii zaznaczono orientacyjne daty w milionach lat. Nage przesunicie bieguna doprowadzioby do zlodowacenia obszarw wok niego. Tymczasem w erze dinozaurw (ziemskie redniowiecze) nie nastpiy adne trwae zlodowacenia kontynentw, co wiadczy o tym, e datowanie wdrwki biegunw jest bdne i trzeba je przesun w stron wspczesnoci. Katastroficzne wydarzenia doprowadziy nie tylko do natychmiastowego zamarznicia mamutw na Syberii rwnie wikszo mieszkacw rodkowej Europy umara z zimna (na podstawie Sager/Koppers, 2000).

158

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Prawie suche oceany


Szelf kontynentalny to zatopiony stok kontynentu. Pod wzgldem cech topo graficznych i geologicznych przypomina pobliski ld. Linia brzegowa Ameryki Pnocnej wyglda na zatopione wybrzee - kiedy zostaa zalana przez wod. Krawd znajduje si 10-500 m pod wod (przecitnie 200 m). Od tej krawdzi stok kontynentalny opada ostro w d (wspczynnik nachylenia przekracza 1:40, stok jest wic bardzo stromy) na wiele kilometrw. Szelf i stok kontynentalny przecinaj liczne kaniony. Te utworzone przez rzeki doliny - np. kanion rzeki Hudson - przecinaj cok kontynentu i peni funkcj szlakw transportowych dla materiaw z gbi ldu (Turekian, 1985, s. 6). Przypominajce fiord ujcie Konga w zachodniej Afryce cignie si jeszcze 100 km pod wod, do gbokoci 800 m (il. 48). Podmorskie koryto rzeki Hudson, gbokie na 800 m, koczy si na gbokoci 2000 m (il. 49). Stare ujcia rzek le wic setki metrw poniej dzisiejszego poziomu morza. Niektre podmorskie ka niony s wielokrotnie dusze i gbsze ni Wielki Kanion. S poza tym w ksztacie

47. Antarktyda. Z lewej: M apa Philippea Buachea (1737) pokazuje Antarktyd, tak jak moga wyglda przed zlodowaceniem. Antarktyda zostaa tu przedstawiona bez pokrywy lodowej. Uwaa si, e lodowa czapa powstaa na tym kontynencie ju 30 000 000 lat temu. Skd kartograf wiedzia, e pod lodem znajduje si ld? My wiemy to na pewno dopiero od 1958 roku, kiedy to zostay zrobione zdjcia satelitarne. Mapa rosyjska z pocztku XIX wieku na biegunie poudniowym pokazuje jeszcze morze, oficjalnie bowiem Antarktyda zostaa odkryta dopiero w 1818 roku, 81 lat po sporzdzeniu mapy Buachea. Kiedy zmierzono zielon Antarktyd - 30 000 000 lat temu, w czasie, kiedy jeszcze pono w ogle nie byo ludzi, czy moe zaledwie kilka tysicy lat temu? Gdyby przychyli si do tego drugiego twierdzenia, oznaczaoby to, e lodowce pojawiy si nagle, a nie e tworzyy si powoli. W takim wypadku nic nie staoby na przeszkodzie, by dinozaury mogy y na biegunie poudniowym jeszcze kilka tysicy lat temu, zanim pokry go ld.

Chwiejna Ziemia 159

48. Ujcie Konga. Ukad poziomic na mapie dna oceanicznego przy ujciu rzeki Kongo w zachodniej Afryce dowodzi, e kiedy rzeka wpadaa do oceanu 180 km dalej na zachd na poziomie o 2000 m niszym od obecnego poziomu morza. Oczywicie, rzeka nie moga wyobi tej rynny w oceanie - powstaa ona razem z reszt doliny, ktra dzi znajduje si ponad poziomem morza, potwierdza Dacque. Dzisiejsze wybrzee Afryki zostao wykropkowane (za: Kapfer, 1921; na podstawie Dacque, 1930).

litery V, prawdopodobnie wic utworzyy je rzeki wrzynajce si w podoe. Dzi prdko przepywu w tych podmorskich dolinach jest zbyt maa, eby doprowa dzi do takiej erozji. Jednoczenie kaniony te nie mogy zosta utworzone przez schodzce z podmorskich stokw lawiny osadw, tzw. mtne prdy (Ericson/Heezen, 1951, s. 961), bo w wyniku takiego procesu powstaj doliny w ksztacie litery U, a nie V. Nie oznacza to oczywicie, e na stoku kontynentalnym nie dochodzio i nie dochodzi - do takich podmorskich osuni, czasem nawet na wielk skal. A zatem te sigajce dzi nawet kilometrw pod poziom morza (czasami do samej podstawy stoku kontynentalnego) doliny musiay kiedy zosta wyrzebio ne przez nurty rzek. Innymi sowy, stok kontynentalny musia kiedy znajdowa si nad, a nie pod wod (il. 49). Poziom oceanw by wic nawet o kilometry niej! To oznacza, e tarcze kontynentalne musiay wyglda jak wyspy o wy sokich, urwistych brzegach, z ktrych wodospadami spyway do oceanu rzeki. Kanion rzeki Hudson cignie si 190 km od wybrzea, a do krawdzi stoku kontynentalnego, i dalej jeszcze 160 km w dnie oceanicznym. Profesor M. Ewing (1949) z Columbia University, odwoujc si do bada dna Atlantyku, stwierdzi (National Geographic Magazine, listopad 1949):
Jeeli caa ta dolina zostaa - jak si wydaje - utworzona przez rzek, oznacza to, e albo wschodnie wybrzee Ameryki Pnocnej leao kiedy okoo 2 mile (3,2 km) wyej ni dzi i pniej si zapado, albo poziom morza by kiedy o tyle niszy.

160

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Szelf kontynentalny Stok kontynentalny Grny obszar podstawy Obecny poziom morza

* (/>

2000
N

O cS

Dolny obszar podstawy Paszczyzna dna / oceanicznego Poziom morza w czasach prehi story cj y eh

4000 & s a 6000 100 200 300 400 500


Mile morskie

Kanion rzeki

1400
49. Kanion rzeki Hudson. U gry: Wiele kanionw wyobionych w szelfie kontynentalnym (takich jak kanion rzeki Hudson) biegnie dalej w stoku kontynentalnym i przecina jego podstaw. Natomiast dno oceaniczne jest sabo urzebione. W wielu miejscach podstawa stoku kontynentalnego przysypana jest osadami naniesionymi przez prehistoryczne rzeki (A). W owym czasie poziom oceanu znajdowa si wiele kilometrw poniej szelfu kontynentalnego. U dou z lewej: Poziomice na mapie fizycznej sporzdzonej na podstawie pomiarw echolokacyjnych z lat 1949-1950, przez Geological Society of America pokazuj, e na obszarze podstawy stoku kontynentalnego daleko w gb oceanu cignie si wwz (por. Turekian, 1985). U dou z prawej: Stok kontynentalny w przeszoci znajdowa si nad wod czy te raczej poziom Atlantyku by o wiele kilometrw niszy od dzisiejszego. Dziki pomiarom satelitarnym (grafika) uzyskalimy obraz stoku kontynentalnego poprzecinanego przez pradawne rzeki; przypomina on zerodowane gry.

1600 1800 2000

2200

K . / r--'
h : ...

2400 iL

Fot. 40. Te rce znaleziono koo Bogoty (Kolumbia) na wysokoci 2000 m. Podobnie jak inne skamieniaoci datowane na 100 000 000-200 000 000 lat zatopione s w ciemnym upku krzemionkowym z domieszkami wglowymi (lidyt), ktry kiedy znajdowa si na poziomie morza. Fot. 41. Koci dinozaurw czsto na caym wiecie znajduje si wewntrz litych ska. W wyniku reakcji chemicznej mikka skala wapienna szybko si utwardzia i utworzya grub warstw przypominajc beton. W niej zachoway si koci. Stanowisko w Rabbit Yalley (Kolorado).

Fot. 42. Meduza skamieniaa w caoci (Creation Evidence Museum, Glen Rose, Teksas). Fot. 43. Skamieniaa m ed u z a -w id o k z gry. Obok rzadkie znalezisko: skamieniaa skra dinozaura odkryta w Ameryce Poudniowej. Jak szybko musia przebiega proces kamienienia, skoro tkanki mikkie nie zdyy si rozoy?

J)

Fot. 44. Setki ladw dinozaurw w rejonie Clayton w Nowym Meksyku. Fot. 45. Odkryty przez autora pierwszy lad. Fot. 46. Wyranie wida, e mu zosta kiedy wypchnity na bok i do gry. Mona std wnioskowa, e w tym wypadku nie mamy do czynienia z produktem erozji. Fot. 47. Autor stoi w miejscu pierwszego i drugiego z czterech odkrytych ladw. M aj one t sam wielko i s oddalone na dugo kroku. Fot. 48. Widoczny drugi lad i trzeci na krawdzi kauy. Fot. 49. Autor stoi w miejscu drugiego i trzeciego ladu.

Fot. 50. Trzy pierwsze odciski butw obok ladw zauropodw.

Fot. 51. Wyrany trzeci lad buta obok wielkiego odcisku nogi dinozaura.

Fot. 52. Larissa Zillmer znalaza czwarty lad po drugiej stronie kauy.

Fot. 53. Koszulka powstrzymuje wod, dziki czemu lad lepiej wida.

Fot. 57. Ten wielki koprolit znaleziono w pustynnych rejonach Kolorado. Nie wida po nim dziaania mrozu. Od jak dawna tu ley?

Fot. 58, 59 i 60. Skay w parku narodowym El Morro zawieraj wiele konkrecji. W tym wypadku najwyraniej mamy do czynienia z materiaem organicznym, takim jak odchody albo jaja dinozaurw. Jak te twory (K I, K) znalazy si w masywnej cianie skalnej? Czyby mikka niegdy masa stwardniaa szybko (wraz z zawartoci), a nie przyrastaa milimetr po milimetrze przez dugi czas?

Chwiejna Ziemia 161

To stwierdzenie absolutnie nie pasuje do naszego obrazu wiata. Dowodem przemawiajcym na jego rzecz jest obecno piasku przybrzenego na gbokoci ponad 3 kilometrw, w miejscach bardzo oddalonych od dzisiejszego wybrze a. Na dnie oceanu panuje wzgldny spokj - nie ma erozyjnego oddziaywania fal morskich. Dlatego gruboziarnisty piasek wystpuje nie tam, tylko na ldzie i stoku kontynentalnym. Jednoczenie po obu stronach Grzbietu Srodkowoatlantyckiego brak jest grubych warstw osadw, co wiadczy o modym wieku dna oceanicznego. Z drugiej strony jednak, w niektrych miejscach na obrzeach grzbie tu warstwy osadw maj kilka kilometrw gruboci. Za pomoc symulacji komputerowej odtworzono warunki, jakie towarzyszy yby uderzeniu asteroidy o dugoci 1,4 km w wybrzee w okolicy Nowego Jorku. Asteroida rozpadaby si przy uderzeniu, a jej szcztki, gorca para wodna i sto pione skay zostayby wyrzucone w atmosfer. Cz spadaby z powrotem na Ziemi jako deszcz, reszta jednak spowiaby nasz glob gst chmur, co dopro wadzioby do znacznego ochodzenia. Na pnocy i w obszarach pooonych wy ej tygodniami padaby nieg, podczas gdy gdzie indziej trwayby ogromne ule wy. Tak wyglda pocztek okresu lodowcowego, ktry ja chciabym nazywa niegowym. Jednak asteroida, ktr obarcza si win za wymarcie dinozaurw, bya sie dem razy wiksza. Co by si stao, gdybymy mieli do czynienia z kilkoma wiel kimi, wieloma rednimi i niezliczon liczb mniejszych uderze na caym wie cie? Z pew noci dayby one pocztek globalnemu okresowi niegowemu i przyczyniyby si do powstania lodowcw grskich oraz ldolodw na biegu nach (BdW, 7/1998, s. 11). Z drugiej strony, obniyby si poziom oceanw, a woda, ktra spadaby na Ziemi, musiaaby gdzie spyn. O wiele potniej sze wczesne rzeki niosyby ze sob duo materiau, ich rwce nurty za ryyby gbokie kaniony w lecym wwczas nad poziomem morza stoku kontynental nym. Musiayby przy tym powsta potne wodospady, ktrymi masy wody ka skadowo spadayby do znajdujcego si kilka kilometrw niej oceanu. Oceany jako jeziora midzy kontynentami? Niewyobraalna wizja, w ktr trudno uwierzy. Oczywicie musiaoby wtedy istnie znacznie wicej pomostw ldowych midzy kontynentami. Przy tak niskim poziomie wody dinozaurom znacznie atwiej byoby przemieszcza si z kontynentu na kontynent, nawet gdy by dzieliy je ju wtedy cieniny. To rozwizywaoby te problem fauny Galapa gos. Teori par niepywajcych zwierzt, ktre przypadkiem przedostay si na wyspy, naley uzna za darwinistyczn bajeczk, prb zatuszowania sprzeczno ci. Jeeli poziom oceanw by kiedy duo niszy, to zwierzta mogy przedo sta si na wyspy po zalanych dzi przez wod pomostach. Moe zreszt yy na zatopionych dzi obszarach i w miar, jak wody si podnosiy, uciekay wyej na wyspy Galapagos, ktre s szczytami gr.

162

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Pustynne Morze rdziemne


W 1970 roku Glomar Challanger przeprowadzi seri odwiertw na dnie Morza rdziemnego. Walter Pitman i William Ryan, amerykascy geofizycy z Lamont-Doherty Earth Observatory (Pasadena), sensacyjne wyniki tych bada przed stawili w ksice Potop Noego. Rdzenie wiertnicze dostarczyy jednoznacznych dowodw na to, e w rejonie Morza rdziemnego miay miejsce niezwyke wydarzenia. Wydobyto prawie zupenie przezroczyste rdzenie z halitu, czyli soli kamiennej - minerau skadajce go si z chlorku sodu, wzbogaconego o magnez i potas (Pitman/Ryan, 2001). Ozna cza to, e na dnie Morza rdziemnego, na gbokoci 3600 m istniej potne zoa soli, ktre s pozostaoci po dawnych sonych jeziorach (I1W, 1/1998, s. 24). Przez krtki czas w niecce Morza rdziemnego byy tylko bardzo sone jeziora, ktre wyschy. Morze rdziemne byo wic kiedy suche - byo wrcz pustyni (HsU, 1984). Na jego obszarze znaleziono te warstwy anhydrytu, bez wodnego siarczanu wapnia, ktry powstaje tylko w temperaturze powyej 43C (Pitman/Ryan, 2001). Morze rdziemne byo wic kiedy pustyni, gdzie jeziora i bagna stopnio wo wysychay w gorcym socu. Nie mogo mie te wtedy adnego poczenia z Atlantykiem. Przez naturaln grobl czasami tylko mogy si przelewa mor skie fale, ktre zatapiay rozarzone pustynne pieko, znajdujce si 30 razy niej od poziomu oceanu ni Death Valley w Kalifornii. Te odkrycia zostay uzupenione przez badania rosyjskich naukowcw pro wadzone przy okazji budowy tamy asuaskiej w Egipcie. eby znale odpo wiednie miejsca dla zakotwiczenia tamy, w dolinie Nilu przeprowadzono prbne odwierty. Jak donosi I.S. Chumakov, pod Nilem odkryto bardzo gbok i wsk zatok. Porodku rzeki na twarde granity natrafiono 300 m gbiej, ni si spo dziewano. Pomidzy muem nilowym a granitem podoa znajduj si warstwy gbokomorskiego iu, ktre datuje si na ten sam okres co sedymenty znalezione w Morzu rdziemnym przez Glomar Challenger. Wedug oficjalnej wykadni pogrzebana pod Nilem dawna rzeka to wziutka zatoka Morza rdziemnego sprzed 5 000 000 lat. W tym oddalonym o 1000 km od dzisiejszego wybrzea punkcie znaleziono nawet zby rekinw. Chumakov uwaa wic, e poziom mo rza musia by kiedy o 1500 m niszy ni dzisiaj (tame). Ta ogromna szczelina w dolinie Nilu przypomina podmorskie kaniony w szelfie kontynentalnym, o kt rych mowa bya wczeniej. Dlaczego poziom Atlantyku i Morza rdziemnego by kiedy duo niszy ni dzi? Czy po globalnych katastrofach Atlantyk znowu napeni si wod i ww czas pka tama, ktra oddzielaa go od Morza rdziemnego? Gdyby przez ostat nie 5 000 000 lat Atlantyk mia mniej wicej ten sam poziom co dzi, Cienina Gibraltarska otworzyaby si duo szybciej i Morze rdziemne nie miaoby cza su, eby wyschn. W ktrym momencie jednak tama gibraltarska zostaa prze rwana i napierajce masy wody pogbiy wyrw a do okoo 300 m pod pozio mem oceanu (tam e). To spraw io, e niektre gatunki gbokom orskich

Chwiejna Ziemia 163

skorupiakw zostay porwane z pnocnego Atlantyku i wraz z zimn son wod przedostay si do gwatownie napeniajcego si basenu Morza rdziemnego. Ten niezwyky spektakl rozegra si w stosunkowo krtkim czasie, porwny walnym do dugoci ycia czowieka (tame). Poniewa skorupiaki znaleziono w osa dach tu nad wysuszonymi warstwami, niecka Morza rdziemnego musiaa si wypeni szybko, bowiem zwierzta te yj tylko w gbokim morzu. Skorupiaki znaleziono te jednak gbiej pod warstwami wyschnitymi. Najwyraniej Morze rdziemne wyscho ju kiedy, a potem znw nagle napenio si wod. Kiedy takie ogromne masy wody paruj, przynajmniej ich cz musi wrci na Ziemi w postaci opadw. Czy wtedy wanie utworzy si ld na Antarktydzie? Ju 5 000 000 lat temu wiksza cz Antarktydy znajdowaa si pod lodem (Paturi, 1996, s. 414). Rwnie fauna morska wiadczy o globalnym ochodzeniu, no i rafy koralowe przesuny si w stron rwnika (tame, s. 390). Arktyk, Grenlan di i Alask zaczy pokrywa lodowce. Jeszcze 2 400 000 lat temu w Holandii oraz midzy Renem a Menem rosy roliny subtropikalne. Potem jednak nadesza epoka lodowcowa (okres lodowcowy pre-Tegelen albo Biber) (tame, s. 414). Naley wic przypuszcza, e pustynia na Morzu rdziemnym znika wraz z globalnym zlodowaceniem. Wyranie wida zwizek midzy parowaniem i po wstawaniem lodowcw ze niegu. Uwaam, e te wanie procesy, zwizane z ude rzeniem w Ziemi obiektu kosmicznego, s odpowiedzialne za powstanie lodow cw. Mwi o tym zreszt mity Eskimosw i innych pierwotnych ludw. Mogy one powsta, tylko jeli ludzie byli wiadkami tych wydarze. Lodowce nie utwo rzyy si wic miliony lat temu. Z drugiej strony, para powstaa po wyparowaniu Morza rdziemnego i oceanw nie moga w takim steniu dugo pozostawa w atmosferze. To oznacza, e zlodowacenie musiao nastpi w cigu kilku dzie sicioleci. W kadym razie na pewno bardzo mao prawdopodobne jest, by nast powao powoli. Gdyby bowiem klimat - jak zakada oficjalna nauka - ochadza si powoli, midzy zlodowaceniem obszarw arktycznych a zlodowaceniem Eu ropy rodkowej upyn by musiao 2 000 000-3 000 000 lat. To nieprawdopo dobne, zwaszcza jeli pamitamy, e w tamtym czasie na terenach dzisiejszej Anglii i Niemiec yy hipopotamy.

Uciekajce zwierzta
Na podstawie map zgromadzonych w bibliotece aleksandryjskiej Ptolemeusz (okoo 100-168 r. n.e.) sporzdzi map odnalezion potem w XV wieku. Na mapie tej pnocn Europ zalegaj lodowce. Nie znamy adnej kultury, ktra 10 000 lat temu, w rodkowej epoce kamienia, sporzdzaaby mapy i przeprowadzaa ko nieczne do tego pomiary. Znaczenia tej i podobnych map si nie docenia, a pro blemy z nimi zwizane ignoruje, przecz one bowiem naszemu naukowemu wia topogldowi. Mapa (Portolano) Jehudi Ibn Ben Zaraz 1487 roku pokazuje, e lodowiec si ga Anglii. Jednoczenie w Egei byo duo wicej wysp ni obecnie. Gdyby zaoy,

1 64

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

50. Hipopotamy karowate. Na paleolitycznym stanowisku archeologicznym Akrotiri-Aetokremnos (Cypr) odkryto szcztki hipopotamw (zdjcie obok). Leay one kilka metrw pod poziomem paskiej wyyny (zob. strzaka na zdjciu poniej), ktra kiedy bya dnem morskim. Dzi tarasowata wyyna znajduje si znacznie powyej poziomu morza.

e mapa ta (a raczej rdo, na podstawie ktrego zostaa sporzdzona) pochodzi z koca epoki lodowcowej, czyli wedug oficjalnej chronologii z okoo 12 000 roku p.n.e., wszystko by to tumaczyo. Katastrofalne zdarzenia towarzyszce potopowi doprowadziy do podniesienia si poziomu oceanw i wyspy zostay zalane. Na wielkich wyspach Morza rdziemnego - Cyprze i Krecie - znaleziono szcztki soni i hipopotamw. W Muzeum Archeologicznym w Limasol (Cypr) widziaem czaszki hipopotamw, ktre miay wymrze 10 000 lat temu (il. 50), pod koniec epoki lodowcowej. Na Cyprze nie byo jednak zlodowace, najwyej troch spada temperatura. Kiedy ogldaem te koci, wci zastanawiaem si, jak soniom i hipopota mom udao si przedosta na wyspy? Umiej one wprawdzie pywa, jednak nie na tak dugie dystanse. Dla Charlesa Lyella zagadk byo to, w jaki sposb na Sycylii, Sardynii i Malcie pojawio si nagle mnstwo ssakw (Azzaroli, 1981). Naley przyj, e Morze rdziemne prawie wyscho, a w jego okolicach pa nowa gorcy, pustynny klimat. Wwczas obecno hipopotamw, leopardw, gazeli i innych tropikalnych zwierzt przestanie dziwi. Zwierzta te wykorzystyway fakt, e w zagbieniach istniay jeszcze wielkie jeziora. Pamitajmy, e wedug

Chwiejna Ziemia 165

oficjalnej interpretacji 10 000 000-5 000 000 lat temu Morze rdziemne byo odcite od oceanu (Paturi, 1996, s. 395). Zwierzta mogy wic bez przeszkd wdrowa po wyschnitym dnie morza lub po istniejcych by moe jeszcze wte dy w zachodniej czci pomostach ldowych midzy Afryk i Europ. Mogy na wet dotrze do Anglii, ktra wwczas stanowia jeszcze cz kontynentu. Widzimy wic, jak absurdalna jest koncepcja Lyella, zgodnie z ktr w okre sach interglacjalnych hipopotamy z afrykaskich rzek urzdzay sobie co roku wypraw na tereny dzisiejszych Niemiec i Anglii. One po prostu yy tam na stae, bo przed epok lodowcow klimat tropikalny panowa te w rodkowej Europie i nawet w tzw. okresach interglacjalnych byo tam bardzo ciepo rwnie w zimie. Hipopotamy musiay uciec z jezior i bagien na obszarze Morza rd ziemnego, przepdzia je bowiem stamtd woda wdzierajca si przez przerwan tam gibratarsk. Uciekay wyej, w gry, ktre dzi s wyspami. To tumaczy nage pojawienie si pewnych gatunkw ssakw na Krecie, Malcie czy Cyprze. Na Gibraltarze przewodnik mwi mi, e nikt nie wie, skd wziy si tam mapy. By moe rozwizanie tej zagadki jest bardzo proste: ucieky na skay Gibraltaru, kiedy wody Atlantyku przerway zapor i zalay rejony, w ktrych wczeniej mieszkay. Od tamtej pory yj oddzielone od swoich afrykaskich krew niakw. Kiedy jednak to si stao? Czy to moliwe, e mapy przetrway na Gi braltarze 5 000 000 lat, czy moe raczej 6000 (il. 51)? Franois de Sarre (1999) potwierdza moje obserwacje w ksice Ais das Mittelmeer trocken war (Kiedy Morze rdziemne byo suche). Fakt, e w basenie

51. Rozmieszczenie map. Na ilustracji zaznaczono obszar wystpowania magotw (Macarus sylvanus ) w M aroku i Algierii oraz na skaach Gibraltaru. Czyby cz populacji tych nieumiejcych pywa map zostaa oddzielona w wyniku zalania Morza rdziemnego i dlatego magoty yj teraz na dwch kontynentach?

166

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Morza rdziemnego sonie wystpoway do dugo, wiadczy jego zdaniem o ist nieniu lasw sigajcych od rodkowej Afryki po poudniow Europ (Kalabri). Poza tym rne typowe gatunki motyli, pazw, ryb sodkowodnych oraz ssakw yj po obu stronach Cieniny Gibraltarskiej. Rozdzielenie tych obszarw nie mogo nastpi dawno, zwaszcza e niektre gatunki nie zdyy si jeszcze da lej rozprzestrzeni.

Morze rdziemne byo wic kiedy pustyni. Walter Pitman, William Ryan i inni geofizycy ustalili na podstawie bada porwnawczych i pomiarw radio metrycznych, e dziao si to 5 000 000 lat temu. Cho ich zdaniem Morze rd ziemne wypenio si w odw czasie porwnywalnym z dugoci ludzkiego ycia (tj. poniej 100 lat), nie wi tego wydarzenia z potopem. Naga zmiana fauny, flory i warstw geologicznych dowodzi jednak, e rwnoczenie zmieniy si wa runki klimatyczne, szczeglnie w rejonie Morza rdziemnego. Podobnie zlodo wacenia nie mogy postpowa powoli - trwao to tylko kilka dziesicioleci. Jeli uznamy, e zmiany klimatu zachodziy nagle, nie bdziemy mogli poprzesta na czynnikach ziemskich. Musimy wzi pod uwag niezwyke wydarzenia kosmicz ne, takie jak uderzenia meteorytw. To jednak oznacza, e epoki w dziejach Ziemi trway znacznie krcej, ni si uwaa. Pliocen i cay czwartorzd kurcz si w czasie tak, e obejmuj 10 000 albo i nawet 5500 lat i s powizane z potopem. Tak wic Morze rdziemne byo pustyni najwyej 10 000 lat temu.

Przeom na Bosforze
Glomar Challanger przeprowadzi te odwierty w Morzu Czarnym. Rwnie tu rdzenie ujawniy nieoczekiwan tajemnic: w przeszoci Morze Czarne take prawie wyscho. Oficjalnie stwierdzono, e poziom wody musia by o co najmniej 120 m niszy ni dzi. Due obszary morza jeszcze 7500 lat temu (wedug oficjalnej chronologii) byy suchymi rwninami i stepami (Pitman/Ryan, 2001). W pewnym momencie jednak napr wd Morza rdziemnego sta si tak wielki, e istniejca dotd tama bosforska'' pka i fala wdara si do Morza Czarnego. Pitman i Ryan uwaaj, e Morze rdziemne i Morze Czarne napeniy si niezalenie od siebie. Moe jednak nastpia reakcja acuchowa: najpierw w cigu 100 lat wypenio si Morze rdziemne, a potem w wyniku naporu wody tama bosforska pucia? Czy - j a k zakadaj Pitman i Ryan - moga ona wytrzyma a 5 000 000 lat? Tak czy inaczej, rnica poziomw doprowadzia do powstania wodospadu 200 razy potniejszego od Niagary. Poziom morza mg si dziennie podnosi o 15 cm. yjcy na brzegach ludzie musieli si codziennie przenosi o 400 m, eby uciec przed wod. To niewyobraalne widowisko rozegrao si - jak tego dowodz odwierty - ju w czasach historycznych. Jednoczenie zwierzta, roli ny i ludzie stanli wobec innej tragedii - sodka woda Morza Czarnego wymie szaa si ze son z Morza rdziemnego.

Chwiejna Ziemia 167

W Morzu Czarnym odkryto lady raf koralowych. Dzi na tych szerokociach geograficznych rafy nie wystpuj, pozostaoci te wiadcz wic o tym, e kie dy na tym obszarze panowa klimat tropikalny (Baker, 1985). Rafy miay tam istnie od czasu ziemskiego redniowiecza do 20 000 lat temu, tj. do szczyto wego punktu zlodowace. Jak to moliwe, e niedaleko skutej lodem Rosji w Mo rzu Czarnym rosy korale? To rwnie niepojte jak obecno hipopotamw na terenach dzisiejszej Anglii i w rodkowej Europie w czasie tzw. epoki lodowco wej. Najwyraniej wic stosunkowo niedawno panowa nad Morzem Czarnym i w rodkowej Europie klimat tropikalny. Czy w czasach potopu, ktry zala Mo rze Czarne, zaszy jeszcze jakie radykalne zmiany klimatyczne?

Dungla na Saharze
Porodku dzisiejszej Sahary znaleziono stare rysunki naskalne przedstawiaj ce cignite przez konie rydwany i wymare gatunki zwierzt. Odkryto te wize runek egipskiego boga Seta. Niektre z narysowanych krw przypominaj egip skie, przedstawiono je bowiem z dyskiem midzy rogami. Przypuszcza si, e kiedy (w czasach historycznych) zamiast piasku na Saharze bya yzna ziemia. Przemiana Sahary z sawanny, na ktrej yy hipopotamy, krokodyle i sonie, w piaszczyst pustyni nastpia zaledwie 5000-6000 lat temu. wiadcz o tym analizy pykw rolinnych i koci. Potsdamer Institut fur Klimaforschung w 1998 roku zrekonstruowa panujce tam wwczas warunki klimatyczne. Przeprowa dzono te symulacje, ktre miay pokaza, jak powstaa ta najwiksza na wiecie pustynia (BdW, 12 lipca 1999 i 16 wrzenia 1999). Nage zmiany klimatu i ro linnoci s pochodn na przykad zmiany kta podania promieni sonecznych. Te zmiany z kolei wynikajz niewielkich okresowych zakce orbity ziemskiej i nachylenia ziemskiej osi. Zakcenia te doprowadziy do tego, e w cigu tysi cy lat na obszarze pkuli pnocnej lato stawao si coraz chodniejsze . Niewia rygodnie zrazu brzmice stwierdzenie, e Sahara powstaa nagle (BdW, 15 lipca 1999), ju nie zaskakuje. Wraz z hipopotamami i soniami zniknli z Sahary polujcy na nie myliwi i rolnicy. Profesor Helmut Ziegert z uniwersytetu w Ham burgu odkry na Saharze lad osady sprzed 400 000 lat (wedug oficjalnej chrono logii) oraz liczce 200 000 lat pozostaoci okrgych domw stojcych na brzegu prehistorycznego jeziora o wielkoci Niemiec (BdW, 4/1998, s. 18 n.). Na du go przed pojawieniem si neandertalczyka mieszkacy tych terenw (podobno Homo erectus) wytwarzali ju wyspecjalizowane narzdzia. Ci wczeni ludzie pywali odziami i owili ryby, polowali na strusie i nosili skrzan odzie . Dla tego Ziegert stwierdza: przeciwiam si rekonstrukcjom, ktre przedstawiaj ich pnagich albo okrytych tylko jakimi futrami. Sahara to wyrazisty przykad nagej przemiany krajobrazu wywoanej czyn nikami zewntrznymi, takimi jak zakcenia nachylenia osi ziemskiej. Krtkie dziaanie czynnika sprawczego i wywoana przez w czynnik naga zmiana rze czywicie wic miay miejsce w czasach historycznych. Czy jednak wyschnicie

168

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Morza rdziemnego i powstawanie pustyni na Saharze nastpiy w tym samym czasie? Pamitajmy, e oba obszary stanowi czci jednego regionu. Naukowcy uwaaj, e pustynia na Saharze powstaa okoo 5500 lat temu, a wic w czasie, kiedy moim zdaniem mia miejsce globalny potop. Wedug mitologii tubylcw gry Atlas zostay rozerwane na p, wielkie je zioro (Sahara) si oprnio i kraina dostatku zamienia si w pustyni (Velikovsky, 1951, s. 115). Rwnie w tym wypadku mitologie maj racj. Istniejjeszcze inne dowody zmian, jakich w krajobrazie dokonay spywaj ce z kontynentw masy wodne. Niagara w Ameryce Pnocnej w cigu ostatnich 200 lat przesuwaa si okoo 1,5 m rocznie w stron jeziora Erie. Zakadajc stae tempo erozji, atwo na tej podstawie obliczy, e Niagara musiaa powsta okoo 7000 lat temu. Jeli jednak przyjmiemy, e na pocztku masy wody byy znacznie wiksze, erozja intensywniejsza, trzeba bdzie uzna, e jest modsza - jej wiek czsto szacuje si na zaledwie 5000-6000 lat. To czasy popotopowe. Rodz si wanie staroytne kultury - sumeryjska, egipska, chiska czy te kultura doliny Indusu. Czy to tylko przypadkowa zbieno?

Rozdzia 7

Ziemia przecieka

Przed potopem wewntrz Ziemi znajdowaa si warstwa wody. Katastro ficzne wydarze nia doprowadziy do je j uwolnienia. Powstay wwczas cuda przyrody, takie ja k Wielki Kanion, Black Canyon czy Ayers Rock. Te zdarzenia spowodoway szybkie rozsunicie si kontynentw.

Woda we wntrzu Ziemi


ak to moliwe, e poziom oceanw by kiedy znacznie niszy ni dzi, a Morze rdziemne byo such dolin? Czy mogy by za to odpowie dzialne inne procesy ni tylko parowanie? Czy masy wody nie przedostaj si powoli do wntrza Ziemi? Japoscy naukowcy z profesorem Shigenorim Murayam z Tokyo Institute o f Technology na czele twierdz, e za miliard lat na Ziemi w ogle nie bdzie wody. Znajdujca si 100 km pod powierzchni ziemi magma ochadza si, pobierajc przy tym okoo miliarda ton wody rocznie. Z tego tylko 230 000 000 ton powraca na powierzchni. Poniewa zdaniem japoskich naukow cw proces ten zacz si jakie 750 000 000 lat temu, oceany zniknyby wic w cigu 1 750 000 000 lat. Pojawia si zatem pytanie, dlaczego oceany w ogle jeszcze istniej. Uwaa si przecie, e praocean powsta znacznie wczeniej. Czy caa woda nie powinna bya ju dawno znikn? Gdzie si podziewa woda z wyschnitych mrz? Cz wyparowuje, ale co z reszt? Wycieka? Dlaczego wybuchy wulkanw wypychaj do atmosfery tak duo wody? Skd pochodzi okoo 1000 m3 wody, jak w 1815 roku wyrzuci wulkan Tambora (In donezja)? Wybuchy wulkanw uwalniajznaczne iloci wody w postaci pary wod nej. Rwnie magma dostarcza wody - obok rnych mineraw 4% jej skadu stanowi woda. Poniewa s to ogromne iloci, trzeba sobie zada pytanie, czy wewntrz Ziemi nie ma przypadkiem czego w rodzaju rda wody.

170

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Amerykaski geolog Joseph Smyth z uniwersytetu w Boulder (Kolorado) na konferencji amerykaskiego stowarzyszenia geofizycznego stwierdzi, e wn trze Ziemi zawiera tyle wody ile 3 5 oceanw. Nie wystpuje tam ona jednak w stanie wolnym, tylko w formie krystalicznej. Smyth uwaa, e ta uwiziona w mineraach woda moga odegra znaczn rol w wyrwnywaniu poziomu oce anw na powierzchni naszej planety'( - 3 d W, 16 grudnia 1997;SpW, 18 wrze nia 1999). Shigenori Maruyama i jego wsppracownicy uwaaj, e corocznie okoo 1,12 biliona ton wody wsika w stref przejciowmidzy warstwami ziem skiego paszcza. Tyko 0,23 biliona ton powraca do oceanw (SpW, 18 wrzenia 1999). Sensacyjne wyniki bada opublikowa Tetsuo Irifune z Ehime University w Matsuyamie. Odkry on, e z maych okruchw skalnych pod cinieniem 290 000 kg/cm2 cigle mona uzyska wod. Dotd fizycy przypuszczali, e pod dana dziaaniu cinienia skaa nie powinnaju wydziela wody, bo wszystkie szcze liny zostay ju tak cinite, e nie moga w nie wnikn adna ciecz. Irifune doszed do wniosku, e (BdW, 27 kwietnia 1998) 600 km pod powierzchni Ziemi istniej prawdopodobnie ogromne zasoby wody. Skoro jednak im dalej w gb Ziemi, tym gorcej, woda ta musiaaby wyparowa. Na pnocy Rosji i w Niemczech (do roku 1994 w pobliu Windischeschenbach w Grnym Palatynacie) prowadzono wiercenia w skorupie ziemskiej do g bokoci ponad 11 km (Kerr, 1984, 1993, 1994; Monastersky, 1989). W odwiercie rosyjskim na duej gbokoci znaleziono pynn wod mineraln w rysach sp kanego granitu (Kozlovsky, 1982). Dlaczego granit na takiej gbokoci jest po pkany? Przy panujcym tam cinieniu nie powinien mie adnych rys, i to w do datku wypenionych wod, bo nacisk warstw z gry powinien by zamkn wszystkie pory. Na gbokoci ponad 10 km nie powinno by te pynnej wody, poniewa wraz z gbokoci ronie pono (na skutek cinienia) temperatura. Nie powinno by wic tam pynnej wody, a zwaszcza wody sonej, tylko najwyej para wodna. W Niemczech zaobserwowano podobne zjawisko. Odwierty jednak musiay zosta przerwane z powodu zbyt wysokich temperatur panujcych w g bi Ziemi. Dlaczego rnice temperatur w skorupie ziemskiej na tych samych gboko ciach sigaj czsto kilkuset procent (Brown, 1995, s. 82)? Czy skorupa ziemska nie powinna by nagrzana mniej wicej rwnomiernie, skoro Ziemia jest - jak si uwaa - bardzo stara? Albo wic nie jest stara, albo spotkaa j kiedy potna katastrofa, ktra sprawia, e skorupa ziemska zostaa przemieszana, stopiona i utworzona na nowo. Gdyby stao si to przed kilkoma tysicami lat, oznaczao by to rozwizanie prawie wszystkich zagadek. Powstaa 150 lat temu arbitralna chronologia, ktra wydua wiek naszej planety ponad miar, prowadzi do mn stwa sprzecznoci! Ziemia moe by stara, ale jej wieku nie da si na razie okre li. W kadym razie trzeba stwierdzi, e wbrew obowizujcym teoriom geofi zycznym jeszcze na bardzo duych gbokociach wewntrz Ziemi wystpuje pynna, sona woda. Nic wic dziwnego, e na gbokoci 5278 m, mimo nie sprzyjajcych warunkw: wysokiej temperatury i cinienia, znaleziono bakterie.

Ziemia przecieka 171

Przypuszcza si, e takie jednokomrkowce wystpuj nawet na gbokoci 8-12 km (Focus, 34/2000, s. 109-111).

Podziem ny drena?
A do pocztku nowoytnoci zakadano, e wewntrz Ziemi istnieje wodna powoka albo system jaski wypenionych wod (Tollmann, 1999). Faktem jest, e wicej wody przedostaje si do wntrza Ziemi, ni si z niego wydostaje. Gdzie w gbi woda osiga krytyczn temperatur (zalen od cinienia), w ktrej za mienia si w par. Zamy, e jest to 374C. Poniewa woda gbinowa jest bogata w mineray, ta krytyczna temperatura bdzie nieco wysza, np. 425 450C. Woda spywa w d, kiedy wic wreszcie dociera do warstwy, w ktrej panuje krytyczna temperatura. Powstajca tam para rozszerza si i prze do gry. Kiedy dotrze do mniej zwartych warstw o niszej temperaturze, z powrotem zamienia si w ciecz. Gdy rozpuszcz si w niej mineray, znowu moe przesikn do warstw o temperaturze krytycznej - i tak w kko. Poniewa duo wicej wody przedostaje si w gb Ziemi, ni powraca do oceanw, we wntrzu globu musi rosn cinienie. Wspominaem ju, e by moe Ziemia powoli si rozszerza. Czy przyczyn tego procesu moe by wzrost cinie nia?
Ekspansja Ziemi? Zbyt due cinienie = wybuchy wulkanw Ewentualne globalne katastrofy

a 11 a S & O o N K .a g 1 * E N

Wytrcanie s l kwasw krzemo wych Powstawan ie nowej wody min eralnej w temperatu rze 374C i

-g ci g 8 * 0 3 * < L > c E
N

Granit Skaa kwana Grna skorupa

a e -o o 'I f S 2 Wytrcanie si elaza, wapnia i magnezu w temp eraturze _ _ 425 < t50C
N

Powstajce cinienie 1 ; ,

Niecigo Conrada 2 Baza[t Skaa zasadowa Dolna skorupa | -2 o

f aniesi Wytr mine raw

Niecigo Mohoroviicia Grny paszcz

Moho

52. Powoka drenau. Pomidzy niecigoci Conrada a Moho (= dolna skorupa) paruje woda przeciekajca z powierzchni w gb Ziemi. W ten sposb wytwarza si cinienie, ktre dziaa na grna skorup. Przebieg tego procesu przedstawiono od lewej do prawej.

172

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Ameryka Pnocna PacYfik Atlantyk

Europa

Azja Pacyflk

C -N iecig o Conrada M -N ie c i g o M oho

E3 E3

Dolna skorupa Grny paszcz

53. Skorupa ziemska. Przekrj przez skorup ziemsk wzdu 45 szerokoci geograficznej pnocnej na podstawie pomiarw sejsmicznych. Pokazuje on, e przesuwanie si w poziomie rzekomo wci powstajcej nowej skorupy ziemskiej wcale nie byoby takie proste ze wzgldu na powane przeszkody fizyczne (tarcie, skrcanie). Skorup morsk wyrnia brak sialowej grnej skorupy (granit), pod oceanami nie ma wic niecigoci Conrada, czyli granicy midzy kw an grn (granitow) a zasadow doln (bazaltow) skorup. Niecigo M ohoroviicia stanowi zapewne granic oddzielajc doln skorup od znajdujcego si niej ultrazasadowego paszcza. Midzy obiema niecigociami moe si znajdowa powoka drenau, w ktrej panuje podwyszone cinienie pary wodnej. Wszystkie te granice zaznaczaj si wyranie wzrostem szybkoci fal sejsmicznych: 5,6-6,3 km/h w grnej skorupie; 6,4-7,4 km/h w dolnej skorupie; wreszcie 8,0-8,3 km/h w paszczu (na podstawie Berckhemer, 1968/1997).

Zdaniem S. Grigorjewa, w obiegu wody ma swj udzia wiele atwo rozpusz czalnych zwizkw chemicznych, zwaszcza takich, w ktrych skad wchodz magnez, elazo i wap. Kiedy podczas wdrwki w gb ziemi woda osiga kry tyczn temperatur, pierwiastki te wytracaj si i odkadaj, a wznoszca si para wodna transportuje w gr kwas krzemowy. Kiedy w wyszych warstwach para zamienia si w wod, kwas krzemowy si wytrca. Magnez, wap i elazo s transportowane do dolnej, a kwas krzemowy do grnej granicy (il. 52). Przestrze midzy tymi dwiema warstwami Grigorjew nazywa powok drenau. W uproszczeniu Ziemia skada si z trzech powok: skorupy, paszcza i jdra. Poszczeglne powoki oddzielone s od siebie paszczyznami niecigoci. Gra nic midzy skorup a paszczem geofizycy nazywaj - na cze jej odkrywcy niecigoci Mohoroviicia, w skrcie Moho. Powyej znajduje si niecigo Conrada, nazwana tak dla upamitnienia austriackiego geofizyka Victora Conra da. Jest to sejsmiczna granica midzy grn i doln skorup ziemsk (Lexikon der Physik, 1998). Prdko rozchodzenia si fal sejsmicznych w strefach nieci goci ronie, co wiadczy o wikszej gstoci tamtejszych ska. W przeciwie stwie do Moho niecigo Conrada nie zawsze jest jednak wyrana (il. 53). W tradycyjnym modelu dwuwarstwowym (Chain/Michajlov, 1974) warstwa Conrada stanowi granic pomidzy lejszym granitowym cokoem kontynentalnym

Ziemia przecieka 173

(tj. warstw granitw i gnejsw) a lec poniej cisz warstw bazaltw (war stwa granulitowo-zasadowa). Pod dnem oceanicznym pierwszej warstwy nie ma, poniewa jest ono zbudowane tylko z warstwy bazaltw. Moho natomiast pod oceanem znajduje si na gbokoci 5-8 km, za pod kontynentami na gbokoci nawet ponad 70. Grubo tej warstwy wynosi od kilkuset metrw do wielu kilo metrw. Tak wic Moho stanowi doln, natomiast niecigo Conrada grn gra nic powoki drenau. Granity to skay kwane, o duej zawartoci kwasu krze mowego i maej zwizkw wapnia, magnezu i elaza. Bazalty za to skay zasadowe z maym udziaem kwasu krzemowego, natomiast z duym zwizkw wapnia, magnezu i elaza. Niecigo Conrada jest zatem stref graniczn. Wszystko, co powyej, zamienia si w granit, wszystko, co poniej - w bazalt. Z kolei powyej niecigoci Moho bazalty przeksztacaj si w skay grnego paszcza, poniej za ma miejsce proces odwrotny. Poniewa zawarto siarki w skorupie ziemskiej jest duo mniejsza ni w me teorytach skalnych, gdzie we wntrzu Ziemi musz tworzy si dalsze niecigo ci - gbiej, bo dla tego pierwiastka temperatura krytyczna to 1440C. Podobnie jest w wypadku rtci. Poniewa to jednak nie ma znaczenia dla problemw geofi zycznych, ktre nas interesuj, zajmiemy si tylko procesami zachodzcymi w po woce drenau, cho rozwizanie kwestii innych pierwiastkw mogaby da so lidne podstawy teorii ekspansji Ziemi. Na podstawie tego, co do tej pory powiedzielimy, moemy odpowiedzie na pytanie, dlaczego wybuchy wulkanw wyrzucaj do atmosfery potne iloci pary wodnej. Wulkany s dziemi powoki drenau i przez szczeliny cz j z po wierzchni Ziemi. Warstwa drenau jest zatem naturalnym kotem parowym. In nego wytumaczenia, skd pochodzi by miay masy wody i bogate w rne pier wiastki zwizki chemiczne, nie ma. Gdyby udao nam si dotrze do powoki drenau, mielibymy do dyspozycji kocio parowy nieustannie dostarczajcy nam energii. Te zasoby energii s tysic razy wiksze od wszystkich z kopalnych surowcw energetycznych. Dlaczego nie rozwaa si tej kwestii, skoro pod oceanami powoka drenau znajduje si bar dzo pytko pod powierzchni Ziemi? Na przeszkodzie stoi sceptycyzm geologws oni przekonani o nieprzepuszczalnoci skorupy ziemskiej na gbokoci, gdzie skaa rozgrzana jest do co najmniej 300C. Uwaaj, e ze wzgldu na panujce tam cinienie skaa jest jak stal i bardzo sabo przewodzi ciepo. Zdaniem geologw skaa nie oddaaby gorcej wody. Jak jednak wspomniaem, nowe, sensacyjne do niesienia dowodz, e nawet przy niesamowicie wysokim cinieniu 290 000 kg/cm2 mineray cigle jeszcze mog przechowywa wod (BdW, 27 kwietnia 1999).

Pknicie w powoce drenau


Geofizyka ze swoimi teoriami powolnego rozwoju nie daje przekonujcych wyjanie. Dlatego chciabym przedstawi inn teori, zgodnie z ktr dryf kon tynentw nastpi szybko. Musiao tak by, skoro ludzie i dinozaury yli razem

174

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

kilka tysicy lat temu na Ziemi, na ktrej panowa tropikalny klimat. Jeli wic dryf kontynentw mia miejsce, to z tych wzgldw musia przebiega szybko. Temu problemowi mona by powici ca ksik, postaram si jednak moli wy przebieg wydarze przedstawi skrtowo. W swoich rozwaaniach wykorzy stam teori Walta Browna (Hydroplate Theory) przedstawion w ksice In the Beginning (Na pocztku) (1995, s. 75 n.). Scenariusz, ktry przedstawi, stanowi jedynie punkt wyjcia do dyskusji - jej celem byaby prba wyjanienia faktw sprzecznych z naukowym wiatopogldem". Wyobramy sobie, e jedna lub kilka planetoid wdziera si w skorup ziem sk i dociera a do powoki drenau (albo nastpuje inny kataklizm o podobnych skutkach). Na powok drenau dziaa cinienie niczym w kotle parowym. W efek cie skorupa ziemska wydyma si jak balon. W sabszych miejscach pka. Praw dopodobnie w tym czasie kontynenty byy ju od siebie oddzielone szczelinami albo rowami. Istnia te pnocny pra-Atlantyk, ktry utworzy si w wyniku ja kiej wczeniejszej katastrofy. Midzy Ameryk Pnocn a Europ istnia jednak pomost biegncy przez Grenlandi. Takich pomostw byo zreszt wicej - dzi ki nim dinozaury mogy wdrowa z kontynentu na kontynent. Szczeliny midzy pytami tektonicznymi znacznie si teraz rozszerzyy. Powstay te nowe, przypo minajce szwy na pice do bejsbolu. Z tego okresu pochodzi szew w Afryce i Morzu Czerwonym, ktry moim zdaniem naley uzna za grn cz pknicia Ziemi. Stanowi on tzw. stref rozprzestrzeniania si i cigle jest aktywny. Przez szczeliny i pknicia powstajce na skutek przesuni w atmosfer wy strzeliy fontanny wody. W wielu miejscach na powierzchni wdara si te magma. Zdarzeniom tym towarzyszyy uderzenia cia kosmicznych. Erupcje wyrzuciy masy wody i muu w atmosfer, a nawet w kosmos. Spadajc, pokryy one Syberi szybko zamarzajcym caunem. Jednoczenie niektre obszary zalane zostay szybko mar zncymi falami potopu. Temu straszliwemu spektaklowi w wysokich grach i w Ark tyce towarzyszyy ogromne opady niegu, a w innych rejonach - ulewy. Strumienie wody lejce si z nieba poryway ze sob wszystko - roliny, zwierzta i ludzi po grzebay w odkadajcych si warstwach muu, wapienia, piasku i lessu. Zgroma dzony wewntrz Ziemi (w powoce drenau) wap zosta wypukany na powierzch ni. Tam, wymieszany z wod, wapieniem i piaskiem, stworzy co w rodzaju naturalnego betonu. Kiedy ta mieszanka odkadaa si na kontynentach, bardzo szybko twardniaa, a na obszarach arktycznych zamarzaa. Wszystkie obiekty or ganiczne, zanim zdyy si rozoy, zostawiy w tym betonie (dzisiejszych ska ach wapiennych i piaskowcowych) swoje lady. Cz z nich zamarza. To wyja nia, dlaczego wiele stworze zachowao si w caoci razem ze skr i wosami. Zdaniem paleontologw, ktrzy zakadaj, e proces powstawania skamielin za chodzi bardzo wolno, nie jest moliwe, aby powstay one jednoczenie na caym wiecie, bo tkanki organiczne nie ulegaj rozkadowi, jeeli nie ma do nich dost pu tlen. Skamieniaoci tworz si tylko przy odcitym dopywie powietrza. Pozostamy jednak przy procesach geofizycznych. Ogromne cinienie we wntrzu Ziemi wypychao na powierzchni masy piasku i wiru. W ten sposb w cigu niewielu dni powsta w Australii potny masyw Ayers Rock (opisywaem

Ziemia przecieka 175

to ju w Darwins Irrtum). Wystpujcy w Moho wap, ktry na skutek katastrof wdrowa na powierzchni, przyczynia si do szybkiego powstawania twardego piaskowca, bdcego czym w rodzaju naturalnego betonu (Zillmer, 1999). Gdy ogldaem Ayers Rock, zauwayem, e powierzchnia tej ogromnej skay wygl da jak gadki beton, miejscami ma nawet szaroniebieski kolor cementu.

Malownicze skay Black Canyon


Black Canyon w parku narodowym Gunnison w zachodniej czci Kolorado to mao znany cud natury. Byem tam w 1998 roku i miejsce to wywaro na mnie ogromne wraenie. Na pnocny zachd w stron Grand Junction pynie przez park rzeka Gunnison, ktra wrzyna si w tward ska w tempie 30 cm rocznie. Powsta w ten sposb kanion o prawie pionowych, wysokich na rednio 600 m cianach, ktre prawie nie wpuszczaj promieni sonecznych do wntrza. ciany skalne s ciemne - std nazwa Black Canyon (Czarny Kanion); jest on nie mniej imponujcy ni Wielki Kanion Kolorado. Z geologicznego punktu widzenia Black Canyon - ktry liczy sobie 2 000 000 lat - jest bardzo mody. Strome ciany wwozu zbudowane s z granitopodobnej skay wulkanicznej. Ciemn ska przecinaj liczne jasne pasma (yy pegmatytu). Jak powsta taki ukad? Uwaa si, e pierwotnie skaa rodzima bya bardzo spkana. Wysokie cinienie wtoczyo w te szczeliny pynn ska, ktra powoli si ochadzajc, krystalizowaa. Cho proces ten mg tak przebiega, rodzi jed nak wiele wtpliwoci. Po pierwsze, pod caym pierwotnym masywem musiao istnie do pynnej skay, tymczasem kanion cignie si na dugoci ponad 80 km. Na caym tym obszarze na ska rodzim musiaa dziaa od dou wielka jedno rodna sia. Zeby to wyjani, nie wystarczy wyobrazi sobie ma komrk mag mow czy y mineraw wewntrz Ziemi. Rwnie ska rodzim Wielkiego Kanionu - oraz wielu innych obszarw pokrytych ogromnymi warstwami osadw - przecinaj podobne jasne yy. Czy ma to jaki zwizek z dawn powok drenau, znajdujc si pod grani tem i nasycon wod? Jak szybko pknicia w skale macierzystej wypeniy si pynn ska? yy maj rn grubo. Jeeli proces ten przebiega powoli, to najstarsze szczeliny powinny by wypenione cakowicie. Tymczasem na caym dugim na 80 km obszarze nie ma adnych niewypenionych szczelin. Skania to do przyjcia wniosku, e cay proces zaszed nagle w wyniku pojedynczego zda rzenia. Pierwotna skaa musiaa popka szybko, a nie stopniowo, jednoczenie za na caym obszarze musiaa istnie stopiona masa skalna, ktra zostaa wto czona w szczeliny w skorupie ziemskiej. Pynna skaa musiaa te szczeliny wype ni w krtkim czasie, inaczej bowiem wychodziaby si szybko na ich powierzchni i zatkaa je, zanim dotaraby we wszystkie puste miejsca. Gdyby proces ten trwa dugo i zachodzi powoli, z powodu zmieniajcego si cinienia doszoby do uszczelnienia dolnych partii skay i przedwczesnego wstrzymania wypeniania szczelin. Gdyby geologiczna koncepcja powolnego stygnicia bya suszna, to przez

176

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Piaskowcowa gra (Ayers Rock)

54. Rozerwane tarcze kontynentalne. Przekrj przez litosfer pokazuje jej stan obecny. Niecigo (Moho) miedzy doln skorup (bazaltow) a grnym paszczem pod oceanami znajduje si zaledwie kilka kilometrw pod powierzchni, natomiast pod grami - do 100 km. Sona zmineralizowana woda dawnej powoki drenau pomidzy doln (bazaltow) a grn (granitow) skorup zostaa wtoczona pod ogromnym rwnomiernym cinieniem w rysy powstae w pytach kontynentalnych. Po stwardnieniu mineraw powstay pasiaste granity i inne skay. Typowym przykadem jest Black Canyon rzeki Gunnison (zob. fot. 18). Rwnie dzi midzy warstwami granitu i bazaltu powinny wystpowa resztki wody (W) pierwotnej powoki drenau.

dugi czas musiaoby si utrzymywa wysokie cinienie, co jest raczej mao praw dopodobne. Poniewa rysy bardzo rni si gruboci, cinienie cieczy zarwno we wn trzu, jak i na powierzchni musiao by jednakowe, niczym w zamknitym naczy niu. Skdind porwnanie z systemem naczy poczonych, w ktrych ciecz roz chodzi si rwnomiernie, jest niewystarczajce. Trzeba sobie raczej wyobrazi ogromn pras hydrauliczn pracujc bardzo rwnomiernie. Podobne formy pasiastych ska wystpuj na caym wiecie. Pytanie wic, czy wszdzie powstay one w wyniku lokalnego oddziaywania gigantycznych si, czy te raczej w wyniku jednego zdarzenia o zasigu globalnym. Powoka drena u, gdyby zostaa przerwana, byaby w stanie wytworzy wysokie cinienie (ni czym w wielkim naczyniu) na caym globie. To tumaczyoby fakt rwnomierne go wtoczenia pynnej skay (magmy) w szczeliny w skaach skorupy ziemskiej, jej zastygnicia, a zatem proces intruzji (il. 54 i fot. 18).

Ziemia przecieka 177

Wysady solne
Hipoteza wodnej powoki moe te tumaczy istnienie potnych supw (wysadw) solnych, zbudowanych z czystej soli kamiennej. S one niewytuma czalne w wietle teorii lyellistowsko-darwinowskich. Wedug tych teorii, woda w pytkich lagunach, czciowo oddzielonych od penego morza zaporami, po winna bya wci odparowywa. Przedostajca si stale przez barier woda odpa rowywaa i w ten sposb odkaday si kolejne warstwy soli (teoria zaporowa, il. 55). Czy ten proces stanowi dostateczne wyjanienie wystpowania wysadw solnych, ktre maj nieraz grubo wielu kilometrw i powierzchni wielu tysi cy kilometrw kwadratowych? Czy istniay tak ogromne morza i laguny, w kt rych milimetr po milimetrze mogy si odoy warstwy soli gruboci wielu kilo metrw? Tego typu procesy s dzi nie do pomylenia. Poprzerywane przez wysad solny warstwy skalne wygite s ku grze i siga j czasem a do powierzchni (il. 56). Lejsza sl zostaa wic wypchnita z dou, niczym korek zanurzony w wodzie, ktry wypywa na powierzchni. Woda pra dawnej powoki drenau bya nasycona sol. W powoce istniay te wiksze pod ziemne komory. Panujce tam ogromne cinienie wypychao sl do gry i wciska o j midzy skay skorupy. W ten sposb powstay rne formy wysadw, zalenie od gruboci i typu ska (il. 57). Istniej ponadto powierzchniowe warstwowe zoa soli, utworzone przez son wod potopu. Sl moe si wytrci z roztworu nie tylko przez odparowanie, ale te
Parowanie

Dopyw wody

Basen Pokady: sl potasowa sl kamienna anhydryt kreda

Otwarte morze

55. Teoria zaporowa. Schematyczny rysunek objania powstawanie pokadw soli zgodnie z klasyczn teori zaporow. Zakada ona, e zoa soli powstaway w zatokach i lagunach, ktre miay tylko pytkie, powierzchniowe poczenie z otwartym morzem. Woda morska, ktra wielokrotnie wlewaa si do zatok i lagun, a potem wysychaa, moga w szczeglnych przypadkach utworzy zwarte pokady soli, czy jednak bya to sytuacja typowa? Czy mogy w ten sposb powsta majce do 900 m gruboci zoa soli kamiennej i potasowej w pnocnych Niemczech?

178

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

56. Wysad solny. Przekrj warstw otaczajcych wysad solny w Wienhausen-Eiklingen wyranie pokazuje, e sl przebia si przez nie od dou niczym wypywajcy na wierzch korek (otaczajce j skay zostay wybrzuszone i porwane do gry). [Warstwy te] s poprzecinane licznymi uskokami, wzdu ktrych due partie osadw zostay przemieszczone na znaczne odlegoci przez przedzierajce si do gry solne jdro. Teoria zaporowa z pewnoci nie tumaczy tego zjawiska.

Ks - kopuy solne Ss - kolumny solne Ws - way solne Gc - pierwotna grubo solnego cechsztynu 57. Struktury solne. Zalenie od gruboci warstwy solnego cechsztynu (Gc) i ska nadkadu podczas wznoszenia si soli z powoki drenau powstaj rne struktury solne: kopuy (Ks), kolumny (Ss) i way (Ws).

Ziemia przecieka 179

przez zamroenie. Odparowywanie wymaga 7-8 razy wicej energii ni zamraa nie, zamarzanie moe wic prowadzi do powstania znacznie wikszej iloci soli. Obserwowane w zoach soli zgodne warstwowanie te mona wytumaczy proce sem zamraania. Podczas potopu kolejne fale powodziowe zamarzay w zimnych strefach klimatycznych - np. w pnocnych i rodkowych Niemczech - tworzc kolejne warstwy. Sl, ktra si przy tym wytrcaa, miaa sj - niekoniecznie odpowiada on jednak rocznemu przyrostowi osadu, lecz raczej jednej fazie powo dziowej (Fischer, 1923, s. 134). Temu ciekawemu mechanizmowi (ktry wykazuje pewne podobiestwa z procesem powstawania z wgla), nie moemy tu powi ci wicej uwagi. Waniejszy jest dla nas inny proces - dryf kontynentw.

Szybki dryf kontynentw


Potne strumienie lawy utworzyy pyty bazaltowe - stanowi one lady po tnych i gwatownych procesw (il. 58). Obszary, w ktrych wystpuj, powizane

Wyspy Bouveta,'

D a ty w m ilio n a c h ia t

Antarktyda 58. Strumienie lawy. W wyniku kataklizmw geologicznych powstay kiedy potne strumienie lawy, ktrych pozostaoci s wielkie pokrywy bazaltowe. Kada z nich powizana jest z gorcym punktem (linie przerywane). Te gorce punkty pozostaway w jednym miejscu, podczas gdy pyty kontynentalne si przesuway. Uwaa si, e przesunicia te zachodziy w rnych okresach i kade z nich prowadzio do wielkiego wymierania. Zbieno czasowa wskazuje, e powstanie wyyny Dekan (Indie) ma zwizek z wymieraniem dinozaurw. Przesunicie pnocnoamerykaskie nastpio pono 200 000 000 lat temu, podczas gdy impakt na pnoc od Jukatanu w Meksyku (wyrnione na szaro pole z dat), ktry zabi dinozaury, nastpi 135 000 000 lat pniej, tj. 65 000 000 lat temu. Zagadk pozostaje zwizek midzy gorcym punktem Jan Mayen i Syberi na pocztku mezozoiku.

180

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Pradziejowa powierzchnia Ziemi

Deszcz

Woda Para wodna

nieg na wikszych wysokociach, powstawanie lodowcw w grach i wok biegunw

III

nieg na wikszych wysokociach, powstawanie lodowcw w grach i wok biegunw Erupcje . f Deszcz f] Lotny popi y

G rz b ie t!^ rodkowoatlantycki

Ziemia przecieka 181

sztzw. gorcym punktem (Hot Spot). Owe gwatowne procesy doprowadziy podob no do masowego wymierania rozmaitych gatunkw zwierzt (SpW, numer spe cjalny 5,1997, s. 116). Dlaczego wiele rnych gatunkw zwierzt wymaro jedno czenie na caym wiecie, skoro dryf kontynentw odbywa si pono w limaczym tempie? Czy nie nastpiy raczej w skorupie ziemskiej ogromne zmiany w wyniku katastrof? Gdy porwnujemy przesunicie Islandii i wyspy Jan Mayen w stron Syberii, czy nie dostrzegamy jak bdne jest proponowane datowanie tego procesu (il. 58)? Jan Mayen, naga skalna wysepka w pobliu Grenlandii, trwa samotnie na Atlantyku jako pomnik katastroficznych wydarze w dziejach Ziemi. Szczeliny midzy kontynentami, zwaszcza midzy Ameryk Poudniow i Afry k, nie otwieray si powoli, lecz byskawicznie. Erozja w obrbie szwu nasilia si. Przy wtrze wybuchw na powierzchni pojawia si gorca magma, tworzc szerokie rozarzone pasmo - zacztek Grzbietu rodkowoatlantyckiego. Zerodowany materia osadowy, bazalt oraz najrniejsze mineray i lawa zostay wepchnite na pyty kontynentalne i rozniesione po nich przez wody potopu. Tym sposobem oceaniczne bazalty znalazy si na niskich jeszcze wtedy grach. W wyniku katakli zmw zwikszya si masa kontynentw i ten dodatkowy ciar wgnit je gbiej w paszcz Ziemi. Podziemna warstwa drenau bya zgniatana tak dugo, a wreszcie zanika ciga warstwa wody - woda wydostaa si na powierzchni przez powstae w strefie grzbietw oceanicznych szczeliny. Same grzbiety wypitrzyy si wiele kilometrw w gr ze wzgldu na napr magmy (il. 59). Cienka jeszcze w owym czasie skorupa ziemska zacza si zsuwa z obu sto kw coraz wyszego grzbietu. Kontynenty podryfoway na wschd i na zachd. Tumaczyoby to te dlaczego niektre wyspy na Atlantyku s z geologicznego punktu widzenia zbyt stare. S to fragmenty pierwotnych kontynentw, ktre podczas szyb kiego dryfu oderway si i utkny w mikkim jeszcze wwczas dnie oceanicznym. Coraz cisze kontynenty wyciskay coraz wicej wody z powoki drenau i granitw znajdujcych si pierwotnie nad warstw wody na lecy poniej ba zalt. W wyniku tarcia wytworzyo si ciepo, ktre porozrywao granity. Powstay liczne rysy i szczeliny wypenione sona wod. Na nie wanie natknito si pod czas odwiertw. W wyniku tego procesu powsta te Black Canyon w Kolorado. Ogromny ar rozgrza skay, w wyniku czego ulegy wielu przeksztaceniom. Podobnie osady zostay przeksztacone przez wysokie cinienie i temperatu ry. Z muowca powsta upek, z wapienia marmur, z piaskowca kwarcyt, a z torfu
59. Wodna powoka. Pierwotnie istniaa podziemna warstwa wody tworzca zamknity system, w ktrym panowao podwyszone cinienie (C) (1). Woda bya nasycona mineraami i dwutlenkiem wgla. Uderzenia meteorytw i/lub ekspansja Ziemi doprowadziy do rozerwania powoki. Woda pod cinieniem wystrzelia w atmosfer przez szczeliny w skorupie ziemskiej (2): biblijne studnie gbin wylay si. Ze wzgldu na mae tarcie czci skorupy, lizgajc si na warstwie wody, szybko si rozsuny, zanim woda wyparowaa do atmosfery - nastpi dryf kontynentw (DK). Powstay grzbiety oceaniczne (3), a skorupa kontynentalna (granitowa) osiada na znajdujcych si poniej bazaltach. Ta strefa styku (brak jej pod oceanami), ktra zastpia pradziejow powok wodn, to niecigo Conrada.

182

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Grna skorupa Dolna skorupa


*x*

Grny paszcz

60. Powstawanie gr. Pocztkowo pyta kontynentalna przesuwaa si po powoce wodnej, ktra w kocu znika zupenie. Coraz silniejsze tarcie spowodowane kontaktem z doln skorup, a jednoczenie opr, jaki pycie kontynentalnej stawiaa skorupa Pacyfiku (W), sprawiay, e grna skorupa coraz bardziej si rozgrzewaa. Jako plastyczna masa wypitrzaa si w gr (G), przez powstajce szczeliny w skay wdzieraa si magma (intruzje). Dynamiczne procesy powodoway jednoczenie, e grna i dolna skorupa wgniatane byy w d, przez co od spodu kontynentw powstay wielkie gry (czy raczej antygry; GN), wielokrotnie wysze (gbsze) ni te, ktre w ystaj nad poziom morza. Z tego punktu widzenia tzw. strefy subdukcji (S) z chodniejszym materiaem skalnym to nic innego ni bazaltowe jzory (J) pierwotnej skorupy oceanicznej sigajce pod pyt kontynentaln. Jest ona kamiennym dowodem na to, e nasunicie pyty kontynentalnej na skorup oceaniczn Pacyfiku nastpio szybko - to co w rodzaju skamieniaej fali przed dziobem pdzcego statku.

wgiel. Te same procesy zaszy w pobliu miejsc kosmicznych katastrof. Na ca ym wiecie miay miejsce rnorodne, czsto zachodzce na siebie procesy geo chemiczne. W szybkim tempie powstaway nowe warstwy, ktre zaraz niszczyo tarcie - magma wdzieraa si szczelinami i kanaami do gry i tam zastygaa. Po zerodowaniu otaczajcego mikkiego materiau osadowego powstay m.in. cuda przyrody takie jak np. Monument Valley. W wyniku impaktu, ktry zabi dinozau ry pod koniec ziemskiego redniowiecza, powstaa wyyna Dekan (500 000 km2) - utworzyy j potne wylewy bazaltu (Tollmann, 1999). Jednoczenie powstay te wysokie gry. Biegn one w zasadzie rwnole gle do grzbietw oceanicznych (np. Andy i Gry Skaliste lub te z zachodu na wschd jak Himalaje). Na przedzie (patrzc w kierunku ich ruchu) pyty konty nentalne rozgrzeway si. Gorca skaa szybko bya wypitrzana do gry i for mowana jeszcze jako plastyczna masa (il. 60). Nadbrzene miasta, ludzie i zwie rzta, wszystko to znalazo si na wysokoci wielu kilometrw. Tak wic gry wypitrzyy si szybko, a nie powoli. To tumaczy znaleziska skamieniaych

Ziemia przecieka 183

kotwic na wysokoci 4000 m na grze Ararat w Turcji. Zostay tam wyniesione przez wypitrzajce si gry, podobnie jak kiedy znacznie niej pooone Tiahuanaco w Andach. Czy jest to rwnie rozwizanie zagadki zamarznitych Indian? W kwietniu 1999 roku ekspedycja National Geographic Society znalaza w Andach argenty skich, na wysokoci 6279 m n.p.m. najlepiej dotd zachowane zwoki na wiecie. Badania przeprowadzone za pomoc tomografu komputerowego wykazay, e wszystkie organy wewntrzne przetrway w nienaruszonym stanie, a w sercu i pu cach zmarych znajduje si nawet krew. Amerykaski archeolog Johann Reinhard potwierdzi, e znalezieni ludzie zmarli nag mierci, uwaa jednak, e przy czyn ich zgonu byo uderzenie pioruna. Dlaczego jednak potem Indianie zamar zli? Znalezione przy ciaach zote i srebrne poski, tkaniny, mokasyny i cerami k potraktowano jako dary grobowe. Czy nie przypomina to jednak kucajcych pochwkw i znalezisk zamarznitych mamutw? Jak ju wspominaem, Andy podczas potopu przykrya lodowa czapa. Jednoczenie bardzo szybko wypitrzy y si w gr. Czybymy wic mieli tu do czynienia nie ze ladami ceremonii pogrzebowej (przeciwko czemu przemawia zreszt krew w ciaach), tylko z ofia rami strasznego kataklizmu? Rzekome dary mona by po prostu uzna za naprd ce zebrany dobytek tych ludzi.

Tonce kontynenty
Fale potopu naniosy na kontynenty bogat w wap cementow mas, w kt rej znajdoway si te szcztki zwierzt i rolin. Procesy hydrauliczne, a po czci i geochemiczne, doprowadziy do byskawicznego stwardnienia tej masy. Dodat kowa materia zwikszya mas kontynentw i spowodowaa ich izostatyczne osia danie. Z kolei dno oceaniczne wypychane byo jednoczenie do gry. Wyobramy sobie dwie cikie rwnolege ciany stojce na grubym gbczastym podou. Elastyczne podoe wybrzusza si midzy nimi. Podobnie rzecz si miaa z dnem oceanu. W ten sposb powstay tzw. strefy rozprzestrzeniania si, tj. pknicia w dnie oceanu mniej wicej porodku midzy stokami kontynentalnymi. Przez t szczelin wydobywaa si rozarzona pynna skaa. Ju wczeniej wspomniaem o faktach przeczcych teorii tektoniki pyt - o zazbiajcych si strefach rozprze strzeniania si oraz o ich przesuniciach na uskokach transformacyjnych nawet 0 setki kilometrw. Teoria powoki wodnej te sprzecznoci usuwa: pknicia oka zuj si po prostu wynikiem dziaania zbyt duych si zwizanych z rozciganiem 1 wybrzuszaniem si dna oceanicznego. Cay proces przypomina powstawanie pkni w betonowej pycie poddawanej dziaaniu zbyt wysokich obcie. Woda, ktra podczas potopu strumieniami laa si z nieba na kontynenty, spy waa do oceanu ogromnymi korytami rzek. Pozostaoci po tym s olbrzymie rynny erozyjne - podmorskie kaniony w szelfie kontynentalnym, w stoku i jego podstawie. Dno oceanu podnioso si, zwikszya si te ilo wody i gdy wreszcie

184

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

osigna krytyczny poziom, woda z Atlantyku przelaa si do Morza rdziem nego, a stamtd przez Bosfor do Morza Czarnego. Doliny w ksztacie litery V stanowi lady tego katastroficznego spektaklu. Moliwe, e najpierw, we wczeniejszej fazie dryfu kontynentw, wody Mo rza rdziemnego przelay si do niej pooonego Atlantyku. Z pozostaej reszt ki - wedug wspomnianej teorii barierowej - powstay pokady soli. Kiedy po ziom wody w Atlantyku si podnis, Morze rdziemne ponownie si napenio.

Wielki Kanion - kana powodziowy


Na tablicy informacyjnej w Yavapai Point Museum w parku narodowym Wiel kiego Kanionu zamieszczono notatk na temat wierze miejscowego plemienia Indian Havasupai. Wedug Havasupai ziemi zalay kiedy wody potopu. Kiedy wreszcie wody ustpiy i wypitrzyy si gry, powstay rzeki; jedna z nich wy rzebia wielki rw, zwany Wielkim Kanionem. Wedug przekazw Indian Wielki Kanion powsta wic w wyniku potopu: czy jest to czysta fantazja, czy te moe niewiarygodna rzeczywisto? Rejon Wiel kiego Kanionu w Arizonie zbudowany jest z upka Vischnu, ktry zosta utworzo ny na poziomie morza podczas czterech wielkich faz zalewowych. Osady z wszyst kich tych faz wyranie odrniaj si barw i typem. Geolodzy sdz, e wyyna Kaibab zacza si wypitrza 65 000 000 lat temu, a wic najwyraniej w czasie wymierania dinozaurw. Jednoczesno obu zdarze zgadza si z moj koncep cj, niezalenie od tego kiedy miay one miejsce. Uwaa si, e rzeka Kolorado wgryzaa si jakoby, milimetr po milimetrze, w mikk ska. Pogld geologw, e wyyna zostaa wyniesiona w gr w kocu epoki dinozaurw, jest suszny. Wypitrzenie caego tego ogromnego obszaru nastpio jednak szybko na skutek izostatycznego wypynicia. Wraz z wypitrzeniem caej wyyny wyniesione zostay te wody przedpoto powych jezior, a moe take pozostaoci potopu. Obok wielu mniejszych, na paskowyu znalazy si te wielkie jeziora. Jedno z nich, lece na poudniowy zachd od Wielkiego Kanionu w pnocno-wschodniej Arizonie to jezioro Hopi. Inne z kolei znajdowao si dalej na pnocny wschd od dzisiejszego koryta rze ki Kolorado na terenie Arizony, Nowego Meksyku, Kolorado i Utah. Ksztat tego jeziora, ktre Walt Brown (1995) nazywa Grand, a Steven A. Austin (1994) Canyoniands, rekonstruuje si w zalenoci od tego, jak przyjmuje si wysoko lustra wody. Pierwsze jego zarysy ustali w przyblieniu Edmond W. Holroyd (1987), ktry przeprowadzi odpowiedni symulacj komputerow. Na oznacze nie jeziora bd uywa nazwy Canyonlands, rwnie dlatego, e w epoce, w kt rej powstao, wystpoway wspaniae kaniony (zob. il. 11). Naturalne granice prehistorycznych jezior w obszarze Wielkiego Kanionu znajdoway si na wysokoci mniej wicej 1800 metrw. Spitrzone wody pokry way powierzchni okoo 80 000 m2. Potne deszcze podczas potopu wedug biblijnego przekazu trway one 40 dni - doprowadziy do przerwania naturalnych

Ziemia przecieka 185

Jezioro Canyonlands

Jezioro Hopi

Grny bieg rzeki Kolorado w Glen Canyon

Rzeka Little Colorado

61. Erozja Wielkiego Kanionu. Wieki Kanion, Marble Canyon i Little Colorado Canyon powstay na skutek nagego odpywu wody z prehistorycznych jezior Canyonlands i Hopi (1; por. il. 11 na s. 38). W ten sposb na dzisiejszej wyynie Kolorado powstay wwozy erozyjne (2). Te katastroficzne wydarzenia miay miejsce po globalnym potopie, zaledwie kilka tysicy lat temu.

186

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

tam i oprnienia kolejnych jezior. W ten sposb w osadach powstay kaniony, woda bowiem przecinaa podoe niczym maso, zwaszcza e naniesione przez powodzie warstwy skalne nie zdyy jeszcze na dobre stwardnie. Jezioro Canyonlands przez Marble Canyon koo Page wlao si do dzisiejszego Wielkiego Kanionu (il. 61). Spyno tam take przez rzek Little Colorado jezioro Hopi (fot. 74). Na stromych, prawie niezerodowanych cianach kanionu wida wyra nie, e powsta on szybko, nie za w wyniku powolnej dziaalnoci erozyjnej mas wodnych. W ten sposb jeden po drugim utworzyy si kaniony. Czy rzeczywicie trzeba milionw lat, eby powsta kanion? Nie, poniewa proces ten zaley od iloci wody, jej prdkoci, aktywnoci sejsmicznej oraz ro dzaju i struktury podoa. Przed 20 laty mona byo przeledzi szybkie powsta wanie kanionu. Podczas wybuchu wulkanu Saint Helen latem 1980 roku lita skaa zerodowaa na gboko okoo 30 m i powsta nowy kanion: Loowit. Za 1000 lat geolodzy nie bd pewnie pamita o tym wybuchu wulkanu i stwierdz, e w wz powstawa powoli, przez bardzo dugi czas. Mona mie jedynie nadziej, e do tej pory globalne katastrofy nie bd ju tematem wykltym i teoria szybko zachodzcych zmian - efektu kataklizmw - przebije si te do konserwatyw nych krgw naukowych. Wtedy te przestanie by zagadk, skd wziy si po kady wgla ze stojcymi pionowo pniami drzew (il. 62, por. il. 8).

Pustynne bajki
W Utah wystpuje ciekawa warstwa geologiczna zbudowana z piaskowca Coconino. Razem z podobnymi formacjami w Nevadzie, Nowym Meksyku i Tek sasie (Glorieta) pokrywa ona obszar ponad 300 000 km2. W Wielkim Kanionie formacja ta jest trzecia, liczc od gry. Charakterystyczne jest dla niej warstwo wanie przektne. Leca powyej formacja Totoweap i upek Hermit poniej war stwowane s zgodnie i uwaa si, e powstay przed wypitrzeniem wyyny Kaibab jako pokady morskie (Bonechi, 1997, s. 13). W Yavapai Point Museum piaskowiec Coconino zosta opisany nastpujco: piaskowiec ten zosta utworzony z nawiewanego przez wiatr piasku, ktry uka da si w wysokie wydmy. W czasie gdy powstawa, okolice Wielkiego Kanionu przypominay dzisiejsz Sahar. Lece powyej i poniej piaskowca Coconino formacje z upka i wapienia powstay w morzu. Musiaa zatem nastpi raptowna przemiana morza w pustyni i zaraz potem pustyni w morze. Przemiana ta musia a by naga, nie ma bowiem adnych warstw przejciowych, same warstwy za s od siebie bardzo ostro odgraniczone, jak si o tym przekonaem podczas wizyty w Wielkim Kanionie. Dlaczego w piaskowcu Coconino tak czsto znajduje si skamieniae lady gadw i pazw? Czyby na tej rzekomo zupenie bezwodnej pustyni wystpowa y ogromne stada tych zwierzt? Poniewa piasek, z ktrego powsta piaskowiec, pokrywa ogromne obszary Stanw Zjednoczonych, pustynia musiaa by naprawd wielka. William Lee Stokes (1998, s. 98) w Geology o f Utah (Geologia Utah)

Ziemia przecieka 187

dowodzi, e piaskowe wydmy zostay utworzone przez wiatry wiejce z pnocy. Gdzie jednak na pnocy miaoby znajdowa si tak wielkie nagromadzenie pia sku? Czyby pocztkowo pustynia bya na pnocy, a dopiero potem przesuna si na poudnie? Nic na to nie wskazuje. Dlaczego oficjalnie nikt nie przyzna, e piaskowiec zosta utworzony rw nie przez morze i w jego skad wchodz rozpuszczone w wodzie mineray? Od powied jest prosta: ta formacja geologiczna, w przeciwiestwie do ska pod ni i ponad ni, jest warstwowana przektnie, tzn. warstewki ukadaj si w rnych kierunkach pod ktami ostrymi. Nie ma mowy o obrceniu si caej warstwy, bo jest ona zakleszczona niczym w kanapce midzy innymi warstwami. Dlatego bu dow tego i wielu innych podobnych piaskowcw prbuje si tumaczy jako efekt zeskalenia piaskw pustynnych uformowanych przez wiatry w wydmy. Tak usiuje to przedstawia dr Ernst Weinschenk (1906, s. 101 n., por. Credner, 1912, s. 164 n.) w Grundziige der Gesteinskunde (Podstawy nauki o skaach): Kiedy rne systemy takich wydm nakadaj si na siebie (...), obserwujemy warstwo wanie zwane warstwowaniem przektnym albo diagonalnym.

62. Las karboski. W piaskowcu wglowym w okolicach St. Etienne (ale nie tylko tam) znajdowano stojce pionowo pnie drzew, ktre przebijay wiele warstw geologicznych i zostay przyniesione skdind. Od dou do gry mona wyrni nastpujce warstwy: wgiel, hipek wglowy z odciskami rolin, zoa wgla z soczewkami iw elazistych, powyej za piaskowiec z pionowo stojcymi pniami. Te warstwy nie ulegy adnym przesuniciom ani pofadowaniu. Rzekomo przyrastay milimetr po milimetrze przez dugi czas. Pozycja pni dowodzi jednak, e fale potopu zerway najpierw korony drzew, pniej za wyrway pnie razem z korzeniami. Porwane przez wod zostay osadzone pionowo wrd naniesionego materiau i szybko przykryte (cigle w pozycji stojcej) osadami nanoszonymi przez kolejne fale potopu. Te warstwy ska i ziemi powstay w krtkim czasie, moe nawet w cigu jednego dnia, narastay jedna nad drug tak szybko, e drewno nie zdyo zgni (na podstawie Fischer, 1923).

188

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Wysoko podwodnych wydm (w metrach)

Prdko wody (w centymetrach na sekund)

63. Piaskowe struktury. Grafiki pokazuj zaleno wysokoci podwodnych wydm od gbokoci morza (z lewej) oraz typu struktury powierzchniowej od prdkoci przepywu wody i gbokoci. Zalenie od warunkw tw orz si zmarszczki, warstwowanie przektne albo paskie warstwowanie piaszczystego dna, ewentualnie warstwy faliste o falach w tej samej fazie (JF). Skamieniae wydmy naley wic uzna za formy dawnego dna morskiego (na podstawie Rubin/McCulloch, 1980).

Piasek moe zamieni si w twardy piaskowiec tylko pod wysokim cinie niem - za przykad niech posuy cega sylikatowa. Inn metod jest zmieszanie go z odpowiednimi mineraami, np. wapniem (czyli wapnem) albo cementem, no i oczywicie z wod. W tym wypadku jednak 300 000 km2 pustyni musiaoby by stale i rwnomiernie nasczanych mieszank wapna i wody, eby powstay jedno rodnie utwardzone warstwy piaskowca. Dlaczego sdzi si, e te ogromne formacje powstay w warunkach pustyn nych? To cakiem proste: wymaga tego dogmat lyellistowsko-darwinowski, zgodnie

Ziemia przecieka 189

z ktrym wszystkie procesy postpuj powoli, flegmatycznie, niedostrzegalnie. Geolodzy do dzi nie przyjmuj do wiadomoci, e grube na setki metrw warstwy osadw mogyby powsta szybko, ich grubo bowiem traktuje si jako przesank do ich datowania, a co za tym idzie - szacowania do okrelania wieku Ziemi. War stwa piaskowca Coconino powstawaa pono przez 20 000 000 lat. Jeeli jednak uznamy, e ten przektnie warstwowany piaskowiec powsta w wyniku potopu, okres jego formowania skurczy si do godzin czy dni! Mona wic spokojnie wykreli miliony lat z dziejw Ziemi i przyj, e jest znacznie modsza...

Podczas wybuchu wulkanu Saint Helen 12 czerwca 1980 roku w cigu kil ku godzin utworzy si wielometrowy pokad delikatnie warstwowanych osa dw. Najnisza warstwa powstaa 18 maja 1980 roku, nastpna za 19 marca 1982 roku (fot. 64 i 65). W krtkim czasie powstao tam kilkadziesit metrw rnorodnych warstw geologicznych. Przyszli geolodzy uznaj te formacje za dowd na to, e proces powstawania ska jest powolny i dugotrway - o ile bd jeszcze wierzy w dogmat lyeliistowsko-darwinowski, ktry przypisuje powstanie warstw utworzonych w katastroficznych okolicznociach dziaaniu czynnikw erozyjnych przez miliony lat. Tylko e o ile w tym wypadku wiemy, e utworzyy si one bardzo szybko, to jacy naoczni wiadkowie kilka tysicy czy wrcz (rzekomo) milionw lat temu mogli obserwowa podobne wydarze nia i zda nam z nich relacj? Piaskowiec Coconino mg powsta rwnie szybko. D.M. Rubin i D.S. McCulloch (1980) przeprowadzili badania piaszczystych fad w zatoce San Francisco. Badali ich zaleno od fal morskich, szybkoci prdw i gbokoci wody. Opu blikowane w Sedimentary Geology (26/1980, s. 207 n.) wyniki ich bada jed noznacznie dowodz, e awice piasku warstwowane przektnie s wynikiem dzia ania prdw wodnych o prdkoci 60-160 cm/s (w zalenoci od tego, na jakiej gbokoci si odkadaj) (il. 63). rodkowy piaskowiec pstry z okresu triasu tworzy w Niemczech warstwy do 300 m gruboci. Czsto wystpuje w nim warstwowanie niezgodne (dyskordancja). Dr Hermann Credner w Elemente der Geologie (Podstawy geologii) (1912, s. 519) pisze: Ukone warstwowanie, czyli struktura wydmowa, wielu warstw piaskowca, oszlifowane przez wiatr krawdzie ziaren (...) w skazujna to, e dol ny i rodkowy piaskowiec pstry powsta na ldzie, a w jego formowaniu istotny udzia miay burze piaskowe. Ziarna piasku zostay zaokrglone przez wiatr czy te przez wod? Dolny trias (250 000 000-243 000 000 lat) uchodzi za epok piaskowca pstre go. Jeeli przyjmiemy, e ten piaskowiec nie powsta na pustyni, tylko w wyniku potnej powodzi, to te miliony lat skurcz si by moe do niewielu godzin, a Ziemia okae si po prostu modsza. By moe naley te przedatowa skay z okresu permskiego, tzw. czerwony spgowiec (290 000 000-270 000 000 lat); jego liczce przecitnie 500 m gruboci warstwy rwnie maj po czci ukad niezgodny (dyskordantny).

190

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

W Darwins Irrtum przedstawiem koncepcj szybkiego betonowania' wik szoci warstw osadw. Jako inynier budownictwa posuyem si porwnaniem z procesem produkcji betonu. W niezwykych warunkach moe si wytworzy naturalny cement - wapie (wapno) i inne mineray wystpuj w przyrodzie jako rodki wice. Hermann Credner potwierdza (1912, s. 515), e w powstawaniu piaskowcw ma swj udzia krzemionkowy cement". Zarwno piaskowiec pstry, jak i piaskowiec Coconino w Ameryce Pnocnej nie utworzyy si przed milio nami lat. Wystpujce na caym wiecie skamieniae tropy zwierzt powstay nie w suchym, pustynnym piasku, lecz w wilgotnym: w suchym piasku nie mona zostawi wyranych ladw. W kadym razie piasek musia stwardnie szybko, w innym wypadku bowiem lady zataryby rne czynniki erozyjne. Kady, kto odwiedzi Beverly Hills, widzia odcinite w betonie odciski stp i rk znanych osobistoci. Podobnie powstay skamieniae odciski. W piaskowcach o warstwowaniu niezgodnym bardzo czsto znajduje si mniej lub bardziej wyrane zmarszczki i obkowania. Przypisuje si je dziaaniu wiatru na powierzchni ldu. Rzeczywicie, na piaszczystych wydmach mona zaobser wowa takie zmarszczki, ale wystpuj one te na dnie morza. Jak podobne zmarszczki mogyby skamienie na terenach pustynnych? Potrzebna jest do tego woda z rozpuszczonymi w niej rodkami wicymi. Wytumaczenie mgby sta nowi tylko potop: podczas straszliwych kataklizmw w wodzie wzrosa zawar to wapnia i innych mineraw wicych. Wyjaniaoby to rwnie problem skamieniaych ladw po deszczu. Badania Rubina i McCullocha dostarczyy dowodu na to, e zmarszczki powstaj w wodzie pyncej z prdkoci 20-60 cm/s (zalenie od gbokoci) (il. 63).

Chronologiczna loteria
Rne metody datowania nie zawsze daj takie same wyniki. Law w za chodniej czci Wielkiego Kanionu uwaa si za jedn z najmodszych formacji, bardzo modo te wyglda. Ska t mona znale wszdzie na wyynie Uinkaret. O wybuchach wulkanw, ktre miay miejsce ju po utworzeniu si Wielkie go Kanionu, wspominaj te stare indiaskie przekazy. Jak donosi Arizona Bureau o f Geology and Minera Technology Bulletin (197/1986, s. 1 n.; Reynolds i in.) wiek skay pewnego wulkanu znajdujcego si na pnoc od rzeki Kolorado w Arizonie zosta oszacowany metod potas-argon na zaledwie 10 000 lat (wedug oficjalnej chronologii) (il. 64). Inn prbk z tego samego strumienia lawy oceniono na 117 (+ /- 3) 000 000 lat (Damon, 1967). To datowanie pasuje do wyobrae geologw o wieku tego wulkanu. W drugim wy padku badano oliwin, byszczcy minera przypominajcy szko, przezroczysty, o barwie zielonej lub tej. Prbka ta zawieraa bardzo mao potasu, duo nato miast argonu. Najwyraniej analiza proporcji obu tych pierwiastkw zawyaa jej wiek. Wedug raportu zamieszczonego w Geological Society o f America Bulle tin (79/1968, s. 133 n.) prbka pobrana z lawy, ktra zalaa wyyn i spyna

Ziemia przecieka 191

( 1) 10 000
do 117 000 000 lat (2) 1 270 000 000 do 1 390 000 000 lat (3) 2 600 000 000 lat (1) 791 000 000 do 853 000 000 lat (2) 980 000 000 do 1 100 000 000 lat

(1) 914 000 000 do 954 000 000 lat (2) 850 000 000 do 1 370 000 000 lat

64. Datowanie. Diagram blokowy przedstawia rozmaite datowania pnocnej krawdzi Wielkiego Kanionu. Metoda potas-argon (1), metoda rubid-stront (2), metoda ow-ow (3).

korytem rzeki Kolorado, zostaa wydatowana na 1,2 (+/-0,2) 000 000 lat (McKee i in., 1968). Metoda rubid-stront daa jednak inny wynik - 134 000 000 lat (Au stin, 1994, s. 126), a jeszcze inna nawet 2 600 000 000 lat. Wyniki tych ostatnich bada oznaczayby, e moda lawa na wyynie Uinkaret musiaaby by duo star sza od znajdujcego si gboko na poziomie rzeki Kolorado bazaltu Cardenas. M etod rubid-stront oceniono wiek tego bazaltu na zaledwie 1 070 000 000 lat (il. 64). Czy zatem lawa ma 10 000, 1 340 000 000 czy te 2 600 000 000 lat? Gdyby pierwsze datowanie byo trafne, to mody wiek Wielkiego Kanionu nawet w wie tle oficjalnej chronologii nie byby utopi. Jego zwizek z potopem byby wic ewidentny, wrcz potwierdzony naukowo.

Rozdzia 8

Elektryczny Ukad Soneczny?

P om idzy wielkim i ciaam i niebieskim i w Ukadzie Sonecznym zachodz oddziayw a nia elektryczne. O degray one ogromn rol w rozwoju w ntrza Ziem i i m iay sw j udzia w globalnych katastrofach sp rzed kilku tysicy lat. C zy zjaw iska geoelektryczne odpow ie dzialne s rw nie za pow stanie skam ieniaoci i wyginicie dinozaurw?

Wapienny kowboj
odczas wyprawy do Ameryki Poudniowej po eksponaty na wystaw w Wiedniu odwiedzilimy wykadajcego na uniwersytecie w Bogocie Jaimea Guitierreza Leg. Pokaza on nam niezwyky obiekt, ktry znalaz w pobliu Bogoty: dwie skamieniae rce zatopione w ciemnym lidycie (upku krzemionkowym z domieszkami wglowymi) (fot. 40). Jaime Guitierrez Lega znalaz razem z rkami skamieniaoci dinozaurw datowane na 100 000 000-130 000 000 lat. Odkrycia do kona na obszarze, ktry kiedy znajdowa si na poziomie morza, ale w pewnym momencie jako cz Andw zosta byskawicznie wyniesiony na wysoko 2000 m n.p.m. W tym czasie Amazonka miaa jeszcze swoje ujcie w Pacyfiku. Na pozr mamy pewno: aby powstaa skamieniao, potrzeba milionw lat. Jest to tak oczywiste, e nie trzeba na to adnego dowodu, tymczasem nikt tego przypuszczenia nie sprawdzi, ludzko bowiem nie istnieje dostatecznie du go. Tak wic twierdzenie powtarza si w kko. W 1980 roku Jerry Stone, pracownik Corvette Oil Company, w suchym kory cie rzeki w pobliu miasta lraan (zachodni Teksas) znalaz but kowbojski z gumo w podeszw. W rodku tkwia skamieniaa ludzka noga zachowana od czubkw palcw po kolano - miso i koci kompletnie zamieniy si w wapie (fot. 78). Innych czci ciaa nie znaleziono. But wyprodukowaa firma M.L. Leddy z San Angelo, ktra model ten zacza wytwarza w 1936 roku. Gayland Leddy, siostrzeniec zaoyciela firmy, ktry

Fot. 61 i 62. Znaleziony koo Werony (Wochy) krab skamieniay 45 000 000 lat temu (kolekcja skamieniaoci autora). Czy zwierz skamieniao szybko, czy powoli? Moe zostao zakonserwowane w katastroficznych okolicznociach (np. zamarzo podczas impaktowej zimy) i skamieniao, zanim zdyo ulec rozkadowi?

Fot. 63. Skamieniay 390 000 000 lat temu trylobit z Oklahomy (kolekcja skamieniaoci autora). To pradziejowe zwierze skamieniao w caoci, razem z oczami. Jak szybko przebieg proces kamienienia?

Fot. 64. Kanion Loowit na pnoc od wulkanu Saint Helen powsta nagle latem 1980 roku. W litej skale w krtkim czasie wyryta zostaa rynna gboka na 30 m. Wodospad po lewej stronie moe sugerowa dugotrwa dziaalno erozyjn maego potoku. Gdyby jednak tak byo, kanion powstawaby miliony lat. Tymczasem wiadkiem jego powstania byli ludzie.

Fot. 65. Grube i/lub pasiaste warstwy skalne powstaj szybko, a nie niedostrzegalnie wolno. 8-metrowa warstwa (W) (dla porwnania czowiek C) powstaa w cigu jednego dnia - 12 lipca 1980 roku. Pasiasta warstwa (P) utworzya si 19 marca 1982 roku w cigu kilku godzin podczas wybuchu wulkanu. Grube lub liczne cienkie warstwy wcale nie musiay powstawa latami. Jeeli warstwy skalne m og przyrasta szybko, podzia dziejw Ziemi na ery (dogmat Lyella) jest najwiksz pom yk drugiego tysiclecia.

Fot. 66. Uwaa si, e ogromna warstwa piaskowca Coconino w Bright Angel Trail to skamieniaa wydma piaskowa. Wyranie widoczne jest przektne warstwowanie. Te skay mogy jednak powsta w wyniku powodzi, gdy prdko w ody dochodzia do 80 cm na sekund (zob. il. 49). Zatem w katastroficznych okolicznociach mogy si wic utworzy w cigu godzin, a nie milionw lat.

Fot. 67. Piaskowiec z warstwami przebiegajcymi w rnych kierunkach. Czy to skamieniaa na pustyni wydma piaskowa, czy te pokad utworzony przez pync z du szybkoci wod?

Fot. 68. Ta skaa w parku narodowym Arches przypomina zamek z piasku. Warstwowany przektnie piaskowiec wyglda tak, jakby kto wyciska materia z wielkiej szprycy i ukada go w faliste wzory. Zanim kolejno stwardnia, tworzc trzy rne formacje skalne (A, B, C), piasek by wilgotn plastyczn mas.

Fot. 69. Grube smugi ciemnego desert varnish (pustynnego werniksu) na piaskowcu Navajo ponad ruinami Keet Seel, osady Anasazi. Pustynny werniks powstaje podobno bardzo powoli i jest bardzo stary. Pokryty jest nim rwnie rysunek dinozaurw (fot. 19-21). Fot. 70. Te skamieniae zmarszczki maj pono 240 000 000 lat (formacja Moenkopi), znajduj si jednak na powierzchni i nie wida na nich adnych ladw erozji. Jak stara w rzeczywistoci jest ta formacja? Czy faktycznie jest to wydma, czy te raczej dno morza? Fot. 71. Ten fantazyjny piaskowiec mial powsta jakoby z piasku nawianego przez wiatr. Czy nie jest to raczej mieszanina piasku, mineraw i wody utworzona podczas jakiej dawnej powodzi i szybko scementowana?

Fot. 72. Warstwowany przektnie piaskowiec z ostro odgraniczonymi warstwami. Warstwowanie poziome jest charakterystyczne raczej dla dna morskiego ni dla pustyni. Gdyby to wiatr utworzy ten piaskowiec, musiaby naoy wiele wydm jedna na drug. Niezbdna do scalenia piasku woda miaaby pochodzi z gruntu i deszczu. Uwaa si, e w czasie, gdy powstawa piaskowiec, na poudniowym zachodzie Stanw Zjednoczonych bya pustynia - musiao by na niej wyjtkowo duo wody! Czy zatem warstwowane przektnie piaskowce powstay w wyniku dziaalnoci wiatru, czy moe raczej rwcej wody? Gdyby przyj to drugie rozwizanie, oznaczaoby to, e w erze dinozaurw nie byo tam adnej pustyni.

Fot. 73. Widoczna na pierwszym planie Spider Rock w parku narodowym Canyon de Chelly ma 244 m wysokoci. Wyranie wida na niej lady wody. Dlaczego po upywie milionw lat skaa jeszcze si nie rozpada? Kiedy 200 m powyej dna doliny pyna tam woda? Niedawno czy w czasach prehistorycznych? Skd na pustyni (na wysokoci 1676 m n.p.m.) wzia si woda?

Fot. 74. W padajca do Wielkiego Kanionu rzeka Little Colorado pynie w gbokim kanionie. W czasach prehistorycznych spyna tdy woda z jeziora Hopi.

Dno jeziora Bonneville Zerodowane dno jeziora

Fot. 75. W pobliu dzisiejszego Wielkiego Jeziora w Utah znajdowao si kiedy znacznie wiksze jezioro Bonneville. Jego wody odpyny na poudniowy zachd. W cigu kilku godzin, a nie tysicy lat, powstay tam nowe, grube warstwy osadw. W ten sposb powstay te moreny, ktre zwykle uwaa si za pozostao epoki lodowcowej. 5dszy kana iwodziowy Fot. 76. W pobliu Littlefield (Arizona) znajduje si szeroki na 800 m kana powodziowy wyobiony w jeszcze starszym i szerszym (1,6 km) kanale.

jio w o d z i

Fot. 77. Wiele przypominajcych moreny pokadw mona znale na zachodzie Stanw Zjednoczonych, np. w Luis Rey Boulder Gravel. Te zway gliny i kamieni to relikty dawnych powodzi i oprniania si jezior. Zostay naniesione przez potne m asy wody pdzce z w ielk prdkoci. Mae rzeki nie byyby w stanie dokona tak wielkiej erozji. Poza tym obszar ten nigdy nie znalaz si w rejonie zlodowace.

.v *'_/>
: s,
*

'TT ^ -Mr:

* f

.&

T -k

' /

t-

t jl . 'iR.

Fot. 78 i 79. Carl E. Baugh i autor ze skamienia nog w kowbojskim bucie. Istniej dowody, e skamienienie to zaszo bardzo szybko w latach 50. W okrelonych warunkach skamieniaoci mog powstawa w bardzo szybkim tempie. To ustalenie kwestionuje potrzeb podziau dziejw Ziemi na dugie okresy, stawia te pod znakiem zapytania jej wiek.

Elektryczny Ukad Soneczny? 193

prowadzi teraz Boot Town w Garland w Teksasie, rozpozna typ szww i na tej podstawie ustali, e but musia powsta w pocztku lat 50. Sam but nie skamienia - skamieniaa jedynie jego zawarto. Pokazuje to, e rne materiay zamieniaj si w kamie z rn szybkoci. Dwudziestego czwar tego lipca 1997 roku koci podudzia i stopy poddano badaniom radiologicznym w Harris Methodist Hospital w Bedford (Teksas). Kompletny zestaw zdj prze chowywany jest w Creation Evidence Museum w Glen Rose. Gdy byem tam w marcu 1999 roku, mj przyjaciel Carl Baugh pokaza mi to niesamowite znalezisko. W okrelonych warunkach proces fosylizacji (powstawania skamieniaoci) wbrew geologicznym koncepcjom Lyella przebiega szybko. Wapienny kowboj to dowd na to, e kamienienie niekoniecznie musi trwa bardzo dugo. Jak jednak doszo do nagego skamienienia nogi? Przypuszcza si, e czowiek, do ktrego naleaa, wypad z samolotu i natrafi na lini wysokiego napicia. Innych wyja nie brak. W Darwins Irrtum przedstawiem swoj teori szybkiego hydraulicznego utwardzania wielu warstw osadw czy nawet caych gr. Wyjania ona wiele zja wisk, ktrych nie tumacz teorie naukowe. Zajmijmy si teraz czynnikiem, ktry przypiesza, a po czci moe nawet wywoywa procesy kamienienia, mianowi cie: promieniowaniem elektromagnetycznym czy te prdem elektrycznym! Hipoteza powoki drenau rozwina si w teori otaczajcej Ziemi (przed potopem) warstwy sonej wody. Sona woda stanowi dobry przewodnik elektryczny -e fe k t jego dziaania mg by szczeglnie silny, kiedy jeszcze istniaa podziem na powoka.

Elektryczne ciaa niebieskie


Na maym ksiycu Jowisza Io (jego rednica wynosi 3630 km, jest wic nieco wikszy od naszego Ksiyca) odkryto wiele czynnych wulkanw. Skd Io czerpie swojenergi? Powinien przecie, tak jak ksiyc Ziemi, zamarzn w lo dowatym kosmosie. Midzy Io a biegunami Jowisza biegnie pono prd elek tryczny, ktry rozarza ten ksiyc (BdW, 31 marca 1999). Zmienne oddziay wania elektrom agnetyczne midzy planetam i? To nie mieci si w naszym wyobraeniu o wszechwiecie. Wysana przez NASA sonda Galileo zmierzya rwnie si pola magne tycznego innego ksiyca Jowisza - Europy. Stwierdzia, e wystpuj tam zmia ny kierunkw pola magnetycznego. Margaret Kivelson z University o f California w Los Angeles stwierdzia, e wyniki bada sprawiaj wraenie, jakby
.. .pochodziy z ksiyca, ktrego powoka zbudowana jest z materiau prze wodzcego elektryczno. Ten warunek speniaby na przykad sony cieky oce an (...). Wyniki te wskazuj na to, e rzeczywicie pod powierzchni Europy wystpuj zoa wody (SpW , 12 stycznia 2000).

194

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Czyby bya to swego rodzaju powoka drenau? Ze wzgldu na zmieniajce si na Europie co pi i p godziny pole magnetyczne, w oceanie tym powinny powsta prdy elektryczne: Te prdy tworz z kolei pole, ktre wci si zmie nia. Dokadnie rzecz biorc, pole magnetyczne co pi i p godziny zmienia swo j polaryzacj . Jeeli przyjmiemy, e w pradziejach Ziemi otaczaa wodna powoka, zrozu miae stan si wystpujce na naszej planecie zmiany polaryzacji, zwaszcza je li rzeczywicie miay miejsce - jak si uwaa - zblienia planet. Odwrcenie kierunku pola magnetycznego mogo zachodzi - ja k sdz geofizycy - tylko w wy padku zmiany kierunku przepywu gorcych strumieni magmy we wntrzu Zie mi. Dla geofizykw jest wielk niewiadom, co wywoywao odwrcenie biegu nw (SpW, 24 wrzenia 1999). Problem jest jednak z pewnoci duo bardziej zoony. Geofizycy odkryli we wntrzu Ziemi warstwy o zwikszonej przewodnoci elektrycznej.
W zwizku z przemiennym ukadem warstw o rnej przewodnoci elek trycznej Popselow zakada, e powoki w skorupie ziemskiej i paszczu tworz elektryczne kondensatory. Ich pytami srnie naadowane warstwy skalne, w kt rych gromadz si adunki elektryczne, a od czasu do czasu rozrywaj je pod ziemne pioruny (Drujanow, 1984, s. 32).

Kondensatorw uywa si do przechowywania adunkw elektrycznych, tj. energii. Kiedy globalne kondensatory rozadowuj si, w skorupie ziemskiej powstaj trzsienia, a w paszczu pknicia. W strefach pkni gromadzi si energia, ktra w pewnym momencie jest gwatownie uwalniana. Skorupa ziem ska koysze si i w falujcej powierzchni ziemi mog powstawa potne szczeli ny. Faktem jest, e przed trzsieniem ziemi obserwuje si czasem wiecenie at mosfery. Z drugiej strony, stwierdzono zwizek midzy aktywnoci soneczn a za chodzcymi pniej procesami sejsmicznymi (Drujanow, 1984, s. 34). Plamy na Socu co 11 lat osigaj swoje maksimum i w tym czasie jest te wicej trzsie ziemi. Soce bombarduje Ziemi wiatrem sonecznym, energi powsta w wy niku sonecznej erupcji oraz energi pl magnetycznych. N a niebie widoczne s wwczas zorze polarne, mog te wystpowa zakcenia w dziaaniu urzdze elektrycznych. Gdyby w Ziemi, w jej bieguny magnetyczne, trafi soneczny piorun, mogoby doj do krtkiego spicia i do odwrcenia biegunw. Podobny efekt mogo wywoa zblienie si planet, na co ju w 1950 roku wskazywa lmmanuel Velikovsky. Wyobramy sobie teraz taki katastroficzny zapalnik - wyadowanie global nego kondensatora: asteroida przebija cienkjeszcze wtedy skorup ziemsk i do ciera do powoki drenau, ktra jest doskonaym przewodnikiem. W wyniku tego zdarzenia zaszaby trudna do opisania gigantyczna reakcja. Potne pioruny roz dzierayby atmosfer, w skorupie ziemskiej zachodziyby potne oddziay wania elektryczne. Wybuchy stworzyyby kominy eksplozyjne. Na ich brzegach

Elektryczny Ukad Soneczny? 195

pod wielkim cinieniem powstayby diamenty - materia nieprzewodzcy prdu (dielektryk). Oddziaywania elektryczne pozwoliyby wyjani ukad kominw diamentowych i kimberlitowych. Hipoteza podziemnych burz stanowi te podstaw przedstawionej w Darwins Irrtum teorii o nieorganicznym pochodzeniu ropy naftowej. Wglowodory po wstaj w gwnej mierze nie z materiau biologicznego, lecz w wyniku reakcji chemicznych towarzyszcych wyadowaniom elektrycznym, zachodzcych nawet w niskich temperaturach. Jeszcze raz rozwamy moliwo, e w ziemski kondensator uderzya asteroida, soneczny piorun albo te oddziaao na nasz planet jakie pole energetycz ne. Mogo to wywoa efekt piezoelektryczny, tj. naadowa elektrycznie powierzch ni krysztaw jonowych, np. krysztaw kwarcu, w wyniku ich mechanicznej deformacji. Wiele trylobitw skamieniao w pozycji obronnej, tj. zwinite w kul k. Podobnie inne zwierzta znajduje si w dziwnych pozycjach. Czy byby to skutek poraenia prdem? Jak na to wskazuje przypadek wapiennego kowboja, wyadowania elektryczne mogy spowodowa skamienienie. By moe w ten spo sb skamieniaa te meduza. Te galaretowate stworzenia prawie w caoci skada j si z wody (il. 40 i 41). Jak w normalnych warunkach mogaby skamienie woda? Czy dzi byoby to moliwe? Poza pewnymi procesami biologicznymi (korale) skamieniaoci powstaj tylko w szczeglnych okolicznociach, tkanki mikkie jednak poza niezwykle rzadkimi wyjtkami nie podlegaj temu proce sowi.

Elektrograwitacja
Czy ziemska elektryczno odgrywa jak rol w grawitacji? Nikt nie wie, czym tak naprawd jest grawitacja, znany jest bowiem tylko jeden jej wymierny efekt. Wedug prawa powszechnego cienia Izaaka Newtona (1643-1727) dwa ciaa przycigaj si z si proporcjonaln do iloczynu ich mas. Od tej koncepcji odchodzi si dzi, bowiem w razie zmiany masy wzajemne oddziaywanie cia musiaoby zachodzi byskawicznie, z szybkoci wiksz od prdkoci wiata. To przeczyoby teorii wzgldnoci Alberta Einsteina (1879-1955). Dlatego dzi mwi si raczej o grawitacji geometrycznej - kade ciao wywiera wpyw na ota czajc je przestrze (zakrzyw iaj), a wpyw ten zmniejsza si wraz z odlego ci: kula pooona na powierzchni gbki swoj mas zakrzywiaj. Czy na Ziemi i we wszechwiecie moe wystpowa elektrograwitacja? Wia domo, e midzy adunkiem elektrycznym a magnetyzmem istnieje zwizek, czy li elektromagnetyzm, natomiast powiza midzy si cienia i elektrycznoci z jednej a magnetyzmem z drugiej strony dotd nie szukano. Nie szukano, wic i nie znaleziono (il. 65). Wykorzystujc elektromagnetyzm, skonstruowano elek tromagnesy. Czy jacy autsajderzy prowadzili badania nad elektrograwitacj? W ksice Ether Technology (Nieziemska technologia) Rolf Schaffranke (1977) opisuje eksperyment Townsenda Browna. Bada on zachowanie swobodnie

196

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Elektryczno

Magnetyzm

Sia cienia

Elektryczno. Podczas gdy zwizek elektrycznoci z magnetyzmem jest znany i wykorzystywany w technice, jej zwizki z si cienia nie byy dotd przedmiotem powanych bada.

65.

zawieszonego kondensatora, ktrego bieguny znajduj si na osi poziomej (il. 66). Jeeli do kondensatora przyoy si napicie, poruszy si on w kierunku bie guna ujemnego. Odwrcenie biegunw powoduje odwrcenie kierunku ruchu. Ten efekt Biefelda-Browna zosta potwierdzony i jest powtarzalny. Czy efekt Biefelda-Browna mg zaj na Ziemi? W Lexikon der Physik (1998) moemy znale potwierdzenie: Formalnie jeden izolowany przewodnik (kon duktor) mona uzna za kondensator, ktrego druga okadzina jest w nieskoczo noci . Potraktujmy pradziejow warstw sonej wody pod skorup Ziemi jako ten jeden dobry przewodnik: zamy, e z jednej strony mamy powok drenau jako naadowan powierzchni, a z drugiej pole elektryczne Soca albo jakiej planety naadowane przeciwnie. Rnice napicia i efekt Biefelda-Browna w ka tastroficznych okolicznociach m og sprawi, e o ziemska si przechyli. To pozwala nam obej si bez siy mechanicznej, ktra w tym wypadku musiaaby by ogromna. Moglibymy te wytumaczy wielokrotne przesunicia osi ziemskiej, zaka dajc, e ich przyczyn byy zmiany napicia. Uznawane za niemoliwe wahania osi ziemskiej (nawet potne uderzenia wielkich asteroid nie byyby w stanie do nich doprowadzi) stayby si w ten sposb wielce prawdopodobne. W konse kwencji mona by uzna potop za rozcignite w czasie zdarzenie powizane z przechyleniem osi ziemskiej. Czy wic Indianie Hopi mieli racj i ich przekazy 0 przechyleniu si osi ziemskiej w czasach historycznych s prawdziwe? Oto jak wygldaby moliwy przebieg wydarze: podczas wdrwki po Uka dzie Sonecznym (o ktrej wspomina sumeryjski mit stworzenia wiata) Ziemia prawdopodobnie wielokrotnie zbliya si do innych planet, moliwe te, e zna laza si duo bliej Soca, ni na to wskazuje jej obecna orbita. W tym czasie wielokrotnie zmieniaa si dugo dnia i roku. Egipcjanie, Babiloczycy i Majo wie, yjcy po dwch stronach Atlantyku, dzielili rok na 360 dni. Podobnie z geo fizycznego punktu widzenia wydaje si moliwe, e w przeszoci dzie by o po ow krtszy ni obecnie. Szybko ruchu wirowego Ziemi maleje take i dzi, 1 to w takim tempie, e mniej wicej co 500 dni trzeba doda jedn sekund (leap

E le k tr y c z n y U k a d S o n e c z n y ? 197

second). Jeeli ta tendencja bdzie si utrzymywaa, to w cigu zaledwie 120 000 lat Ziemia przestanie si obraca wok wasnej osi. Mona postawi prowokacyjne pytanie, dlaczego po 4 600 000 lat w ogle si jeszcze obraca. A moe Ziem iajest modsza? Postpujce od pocztku wiata spowalnianie tempa ruchu wirowego oficjal nie tumaczy si tarciem pyww oceanicznych. Pogld ten jest jednak z matema tycznego punktu widzenia nie do utrzymania, cho przemawiaj za nim pewne argumenty. Czy mog istnie inne przyczyny tego zjawiska? Do spowolnienia ruchu wirowego mogoby prowadzi rozszerzanie si Ziemi, przy zaoeniu, e energia ruchu wirowego jest staa. Przy narodzinach Ziemi w czasie planetarnej kolizji by moe to wanie ude rzenie ciaa niebieskiego wywoao pierwszy dryf poczonej wwczas jeszcze w cao masy kontynentalnej. Po tym jak Ziemia zacza swoj tuaczk przez Ukad Soneczny, uderzay w ni kolejne wiksze i mniejsze ciaa niebieskie. W wyniku tych uderze rne miejsca na wiecie nawiedziy potopy. Wszystko to zdarzyo si, rzecz jasna, niejednego dnia, tylko trwao duszy czas. Uderzenia planetoid, ktrym udao si przebi do podziemnej warstwy wody, oraz powstanie na skutek ekspansji Ziemi grzbietw oceanicznych zapocztkowao zapewne dru g faz dryfu kontynentw. Nastpia ona okoo 5500 lat temu i przebiegaa bar dzo szybko. Podczas ostatniej fazy tego procesu (i pniej) o ziemska na skutek dziaania efektu kondensatora zostaa wprawiona w ruch wahadowy. Zmiana od legoci midzy pytami kondensatora, czyli w tym wypadku midzy Ziemi a So cem lub jak planet, wywoywaa (lub wzmacniaa) efekt Biefelda-Browna.

Obojtny

Naadowany

Naadowany

66. Efekt Biefelda-Browna. Schematyczny rysunek pokazuje, jak porusza si swobodnie zawieszony kondensator, kiedy przyoy si do niego napicie. Kiedy kondensator znajdzie si pod napiciem, bdzie si porusza w stron swojego bieguna ujemnego. Autor poddaje problem pod dyskusj: Jeeli Ziemia stanowia kiedy rodzaj kondensatora, by moe stanowi to rozwizanie problemu przechylania si jej osi. W erze dinozaurw o Ziemi bya jeszcze pionowa (na biegunach nie byo pokrywy lodowej). Wszystkie znane siy mechaniczne (poza kolizj planet) s zbyt mae, eby spowodowa przechylenie kuli ziemskiej.

198 NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

67.

Ko kulszowa. N a rysunku B (opublikowanej w 1896 roku) przedstawiony jest

Claosaurus z nisko opuszczonym ogonem. Ko kulszowa (K) i wyrostki krgw

ogonowych przeszkadzaj sobie nawzajem. N a podobny problem natrafimy przy rekonstrukcji tyranozaura (A). Moemy go unikn, jeli zaoymy, e ogon trzymany by poziomo. W ten sposb przedstawiono iguanodonta na rysunku C. W takiej pozycji znaleziono szkielet tego dinozaura koo Bemissart w Belgii: ogon wraz z krgosupem tworz lini prost. Wiele gatunkw dinozaurw - prawdopodobnie wszystkie z rodziny Ornithischia (ptasiomiednicze) - nie cigno za sob opuszczonego ogona. Zatem przednia cz ich ciaa moga by uniesiona tylko nieznacznie. By moe poruszay one ogonem w poziomie i suy im za co w rodzaju petwy.

Rwnie zmniejszajca si grubo powoki drenau miaa wpyw na kt nachy lenia osi ziemskiej. A zatem im bardziej ciaa niebieskie si do siebie zbliay, tym silniejszy by efekt. Tak naley te tumaczy zmiany klimatyczne pod koniec rzekomej epoki lodowcowej (okoo 10 000 lat temu wedug oficjalnej chronolo gii): wynikay one z waha osi ziemskiej. W mitach mowa jest o tym, e wschd i zachd zamieniy si miejscami. Musiao to nastpi krtko po potopie, przed kilkoma tysicami lat. Potop i zwiza ne z nim kataklizmy trway duszy czas - pozwala nam to powiza przechylenie si osi ziemskiej, pocztek zlodowace i masowe wymieranie zwierzt. Na biegu nach panowa wwczas tropikalny klimat, o czym wiadcz rozmaite znaleziska.

Elektryczny Ukad Soneczny? 199

Epoki lodowcowe (cho naleaoby je raczej nazywa niegowymi) nie zako czyy si wic kilka tysicy lat temu - wtedy wanie si zaczy. Od tamtej pory lody stale topniej i w obecnych warunkach adne zlodowacenia ju nie wystpi. Przeciwnie, temperatury rosn, opady s coraz mniejsze, powstaje coraz wicej pusty, a Ziemia staje si coraz bardziej sucha. W niedalekiej przeszoci na Ziemi yy olbrzymie zwierzta, ktrych roz miary trudno naukowo wyjani. Wraz z kocem rzekomej epoki lodowcowej wiele gatunkw wymaro. Jak podaje Informationsdienst Wissenschaft (wyda nie internetowe z 26 wrzenia 1999 roku) te pradziejowe olbrzymy zamieszkiwa y Eurazj od 1 800 000 do 10 000 lat temu (Hirsch, 1999). Najwiksze hipopo tamy wszech czasw pyway nie po Nilu, ale po Werrze, stwierdza dr Ralf-Dieter Kahlke z uniwersytetu w Jenie (BdW, 14 lutego 1998). A zatem prehistoryczne zwierzta byy wiksze od dzisiejszych i podczas rzekomej epoki lodowcowej wielkie hipopotamy taplay si w niemieckich rzekach. Rwnie nasz rzekomy przodek, czowiek z Cro-Magnon, by znacznie od nas wyszy, mia bowiem ponad 2 m wzrostu. Wreszcie byy te dinozaury wiel koci przypominajce wielopitrowe domy. Czy te olbrzymy mogyby y w dzi siejszych warunkach fizycznych i biologicznych? Zdaniem badacza dinozaurw profesora Paula Serena z uniwersytetu w Chicago (BdW, 10/1999, s. 58) mak symalna wielko dinozaurw, 50 m dugoci, wyznacza absolutn granic. Nie bez powodu najwiksze zwierzta - osigajce 30 m dugoci petwale bkitne yj dzi w morzu, poniewa sia wyporu wody rwnoway si ich cikoci.

68. Brachiozaur. Na podstawie rekonstrukcji (z prawej) mona stwierdzi, e brachiozaur by mieszkacem pytkich mrz. Dlatego te zauropody otwory nosowe miay na czole w ten sposb mogy y zanurzone pod powierzchni wody. Ilustracja z lewej (za: Janesch, 1950) przedstawia dugiego na 23 m brachiozaura ze wschodniej Afryki, cigncego za sob opuszczony ogon. Zauropody skubice licie drzew, czasem nawet balansujce na tylnych nogach, to obraz faszywy, nie pasuje do ich ukadu kostnego. W takiej pozycji wyrostki krgw ogonowych ukadaj si schodkowato, tymczasem krgi musiay tworzy lini prost.

200

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

69. Pywajcy misoerca. Wiele odkrytych w 1980 roku ladw wiadczy o tym, e misoerny megalozaur musia umie pywa. Oznacza to, e dinozaury rolinoerne, gdy czuy si zagroone, wcale nie musiay szuka ucieczki w wodzie. Ilustracja tumaczy pewn zagadk, to mianowicie, dlaczego znajduje si wiele skamieniaych ladw ng, ale praktycznie adnych ladw ogona. Czy dinozaury yy gwnie w jeziorach i bagnach, rwnie (a moe przede wszystkim) ze wzgldu na swe olbrzymie rozmiaiy?

Sia cikoci nie pozwala, by na Ziemi y King Kong o rozmiarach wie owca. Gdyby proporcjonalnie powikszy 10-krotnie goryla, 10-krotnie trzeba by zwikszy zarwno jego dugo, jak i szeroko oraz wysoko. Objto takiego olbrzyma wzrosaby zatem 1000-krotnie (103 ), podobnie jak jego masa. Przekrj koci, ktre dwigayby ten ciar, zwikszyby si jednak tylko 100-krotnie (102). Przy 10-krotnym zwikszeniu wymiarw nacisk rwnie wzrsby dzie siciokrotnie. W rezultacie King Kong nie mgby biega 10 razy szybciej od swojego mniejszego brata, bowiem ju przy pierwszym kroku by si poama.

Jaki czas po napisaniu tych sw (Biihrke, 1999) w Argentynie odkryto dino zaura dugiego na 58 m. Przypomnijmy, e koci dugie dinozaurw byy puste w rodku. Poniewa te gady wayy do 100 ton, na jedn ko dug przypadao obcienie okoo 40 ton lub wiksze, bo przy poruszaniu zawsze jedna noga musiaa znajdowa si w po wietrzu. Dlatego te przynajmniej najwiksze dinozaury yy zapewne w wodzie. A moe przyciganie ziemskie byo wtedy mniejsze ni dzi? Zaskakujce, e apatozaury nie mogy podnie gowy powyej barkw, cho cia ich szyje miay do 12 m dugoci. Do takiego wniosku doszli Michael Parrish i jego koledzy z uniwersytetu w pnocnym Illinois, kiedy stworzyli komputero wy obraz szyi tych gadw, eby zrekonstruowa sposb ich poruszania. Zdaniem Parrisha dinozaury trzymay szyj wycignit poziomo albo miay gow tu nad ziemi, nie wyej ni 3 m nad ni(B dW , 3 maja 1999). Uzasadnienie, e gdy by podniosy gow wysoko, krgi szyjne by si zaklinoway, jest przekonujce. Tak wic wyobraenia apatozaurw (dawniej zwanych brontozaurami) skubicych li cie z wysokich koron drzew to czysta bajeczka i wikszo modeli zbudowanych

Elektryczny Ukad Soneczny? 201

w muzeach jest bdna. Widziaem wiele skamieniaych ladw dinozaurw na caym wiecie. Gdyby chodzce na soniowych nogach zauropody (czy inne ga tunki) cigny za sob ogon, midzy ladami ich ng powinny si byy zachowa lady ogona. Tymczasem z krgami ogonowymi jest podobny problem jak z szyj nymi: jaszczury nie mogy cign za sob ogonw, bo niektre krgi gigantw czciowo si zazbiay (Scheven). le rekonstruowano jednak nie tylko apato zaura ale te stegozaury, hadrozaury i iguanodonty. Krgosupy tych gadw usta wione byy poziomo, a nie pod ktem ostrym do podoa (il. 67). W nowszych filmach dokumentalnych ten fakt ju si uwzgldnia. Dlatego dzi na ekranach ogldamy dinozaury maszerujce ze sztywnymi poziomymi ogonami. Informacj na ten temat znajdziemy te w Biblii w opisie Behemota (Hi 40, 17): Ogonem zawija jak cedrem. Z powyszych wzgldw naley uzna, e zauropody yy gwnie w wodzie. Ich uzbienie skadao si z pojedynczych kokowych zbw tworzcych rodzaj grabi. Zauropody odcedzay pokarm z wody, dlatego nie musiay podnosi gowy powyej linii barkw, ich ogony za unosiy si w wodzie (il. 68). To pozwala nam te wyjani, dlaczego potrzebne im byy wielkie otwory nosowe w najwy szym miejscu gowy. Te giganty wikszo czasu spdzay zanurzone w wodzie a po dziurki nosa. Wbrew wczeniejszym opiniom w wodzie rwnie poruszali si drapiecy (il. 69) - dowodz tego znalezione w 1980 roku lady megalozaura w jurajskich skaach osadowych (SpW, numer specjalny 5, s. 55). Gdyby jednak dugoszyje dinozaury chciay unie gow wysoko ponad ko rony drzew, cinienie krwi w ich czaszce gwatownie by spado. Dlatego potrze bowayby drugiego minia sercowego, ktrego istnienie skdind niektrzy na ukowcy zakadaj. Ukrwienie zreszt i rozprowadzanie tlenu po tak olbrzymich ciaach stanowi powany problem; staje si on jeszcze powaniejszy przy zaoe niu, e dinozaury yy na duych wysokociach, gdzie powietrze jest znacznie rozrzedzone, a nie tylko na poziomie morza. To nie przypadek, e najwikszymi dzi mieszkacami ldw s niewielkie - w porwnaniu z zauropodami - sonie.

70. Elektrograwitacja. Efekt Biefelda-Browna prowadzi do powstania efektu grawitacyjnego, jeeli kondensator zamontuje si pionowo na wadze szalkowej. Zalenie od pooenia bieguna dodatniego powstaje albo (odciajcy) efekt anty grawitacyjny, albo (dociajcy) efekt grawitacyjny. Zdaniem nauki jest to anomalia, bo dziaa te w wysokiej prni. Townsend Brown odkry zwizki midzy adunkiem elektrycznym a grawitacj (analogiczne do znanego zjawiska elektromagnetyzmu).

202

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Wiksze zwierzta dzi by raczej nie przeyy. Czyby wic dawniej wszystko byo inaczej? Sia cienia na Marsie jest podobno trzy razy mniejsza od ziemskiej - tylko w takich warunkach olbrzymie dinozaury mogyby y na Ziemi. Wedug Newto na jednak sia przycigania zaley od masy planety. Wspominalimy ju jednak o tym, e newtonowskie prawo powszechnego cienia jest w swojej klasycznej postaci bdne. By moe staa grawitacyjna jest zalena od innych czynnikw? Z braku miejsca nie moemy zaj si tutaj tym tematem. Uwzgldnijmy tylko jeden z wielu moliwych alternatywnych czynnikw elektrograwitacj. Dziki opisanemu wczeniej efektowi kondensatora zachodz cemu w sonej warstwie wody mg oddziaywa (efekt Biefelda-Browna) dodat kowy czynnik - elektrograwitacja (il. 70). Z jednej strony przebicie przez planetoid wodnej powoki doprowadzio do drugiej fazy dryfu kontynentw, z drugiej za podziemne wody wytrysny na powierzchni Ziemi i wlay si do oceanw. Wodna powoka powoli zanikaa, a wraz z tym rosa sia cienia Ziemi. W efek cie wielkie zwierzta, szczeglnie olbrzymie dinozaury, powoli wymary. To ba jeczka, e wszystkie prehistoryczne giganty wyginy w krtkim czasie. Pojedyn cze gatunki przetrway dugo, a krokodyle yj nawet do dzi. Uderzenie asteroidy mogo by wprawdzie wspodpowiedzialne za zagad dinozaurw, nie mogo jednak doprowadzi do tego, e gady te wymary na caym wiecie, od Alaski czy Spitsbergenu po Antarktyd. Rwnie wszystkie inne om wione przyczyny nie wystarczaj, by wyjani globalne wymieranie zwierzt. Natomiast globalny potop w poczeniu z nagym wzrostem grawitacji wywoa nym efektem elektrograwitacyjnym z pewnoci mogyby da taki skutek. Scenariusz ten zakada jednak, e w polu elektromagnetycznym nastpi skok napicia, ktry by wprost proporcjonalny do zmiany natenia pola magnetycz nego. Prowadzone od 160 lat pomiary pola magnetycznego pokazuj, e napicie osabo w tym czasie w sumie o 15%. Zakadajc stae warunki ramowe - tj. rwne tempo spadku - mona obliczy, e pole elektromagnetyczne najwysze napicie miao 22 000 lat temu. Poniewa zaraz po katastrofie tempo spadku na pewno byo wysze, okres ten z pewnoci by duo krtszy. W Grundlagen der Geophysik (Podstawy geofizyki) znajdujemy potwierdzenie tego przypuszczenia (Berckhemer, 1990, s. 146): Pomiary wskazuj, e w cigu ostatnich 2000 lat natenie pola magnetycznego spado o poow . Geofizycy wierz w gwatowne zmiany natenia ziemskiego pola, ostrzegajjednak, e zbyt miae byoby zao enie, e za 2000 lat ziemskie pole magnetyczne zniknie. Drastyczne zmniej szenie si pola dipolowego zostao jednak udokumentowane (il. 71). To nie jest adne prawo natury, e kada planeta musi mie pole magnetyczne. Podobnie powoka drenau, ktra dziaaa jak przewodnik elektryczny, nie ma ju w pier wotnej formie (moliwe jednak, e po ostatniej globalnej katastrofie odbudowuje si ona znowu). Moe wic natenie pola magnetycznego spadao zawsze po okresie szczytowego napicia wywoanego przez kataklizm? Czy wielkim zwie rztom pooyy kres zjawiska geoelektryczne i nagy wzrost siy cienia (staej grawitacyjnej)?

Elektryczny Ukad Soneczny? 203

Z teori ziemskiego kondensatora wi si zagadnienia ziemskiej elektrycz noci i grawitacji. W wypadku tej ostatniej naley jednak uwzgldnia jeszcze przynajmniej siy dorodkowe i odrodkowe wynikajce z ruchu obrotowego Zie mi. Wbrew twierdzeniu Newtona przyciganie ziemskie nie zaley tylko (a moe nawet w ogle nie?) od niedowiedzionego przycigania si mas. Grawitacji nie tumaczy te wyczerpujco elektryczne oddziaywanie midzy Ziemi i Socem. W gr wchodz tu rozmaite czynniki, na omwienie ktrych brakuje miejsca. Poniewa efekt kondensatora najwyraniej zachodzi midzy Jowiszem i jego ksiycem Europ (moliwe e dotyczy te Io), moja teoria geokondensatora nie jest wcale utopijna. Trzeba tylko uzna, e w Ukadzie Sonecznym dziaaj siy

Zderzenie planet

Impakty

S < D N
o
O J) < D

_o o

D? Planeta-matka' Ziemi (Faeton/ Tiamat) Z? Wiek pra-Ziemi - ?

P ola'd i

\
i"

i
ZP

!'' ! J___ L
ZU

- S

.& ^3 O O . u 3 0 ) N < s > sa Z

!ZW ! -5500 -10 000 i l -> ........ -t..... i-0 4500

~r

zu
+2000 12 000

+/-0
Wiek Ziemi

..........1............ .........! >

10 000

71. Natenie pola dipolow ego. Natenie pola dipolowego (magnetycznego) Ziemi w cigu ostatnich 2000 lat spado o poow. Gdyby takie tempo si utrzymao, za 2000 lat pole to cakiem zniknie. Sdzi si, e pole magnetyczne odwraca swoje bieguny i odtwarza si, ta koncepcja jednak przeczy geofizycznemu modelowi Ziemi-dynama, bo prdy we wntrzu naszej planety musiayby popyn w przeciwn stron. Idealna krzywa DL przedstawia rzutowanie w przeszo mierzonego w cigu ostatnich 160 lat liniowego spadku natenia pola dipolowego. Gdyby przyj to rzutowanie, oznaczaoby to, e 22 000 lat temu pole byo tak silne, e na Ziemi nie mogo istnie adne ycie. Wartoci ekstremalne mogy jednak powsta w wyniku globalnych katastrof (idealna krzywa DK), ktre doprowadziy do masowego wymierania zwierzt (m.in. dinozaurw). ZP = pionowa o Z iem i ZW = wielokrotne wahnicia osi ziemskiej, ZU = ukona o Ziemi.

204

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

elektryczne. W ten sposb prawa fizyki atomowej obowizywayby nie tylko w mikrokosmosie, ale i we wszechwiecie. T analogi do tej pory zdecydowanie od rzucano. Na lekcjach fizyki opowiadano nam jednak, e atomy i Ukad So neczny wygldaj podobnie. Rnica miaa polega jedynie na dziaaniu si elektrycznych. Moe wcale nie ma tej rnicy? Tumaczyoby to, dlaczego kolej ne planety maj orbity w regularnych odstpach, tak jak powoki elektronowe w atomie. Zjawiska tego dzisiejsza astrofizyka wyjani nie potrafi. Ziemia przypomina magnes sztabkowy z jednym biegunem pnocnym i jed nym poudniowym. Wiemy, e w wytwarzanym przez taki magnes polu magne tycznym mona przez indukcj wzbudzi prd elektryczny. Proste dowiadczenie na lekcjach fizyki pokazuje, jak indukowane napicie prowadzi do przepywu prdu. Spotykamy si z tym na co dzie! Dlaczego indukcja nie miaaby zacho dzi take w polu magnetycznym Ziemi? A jeeli nawet nie ma jej teraz, to moe zasza w przeszoci, np. podczas globalnej katastrofy? Oto, co na temat zjawisk geoelektrycznych mona znale w Grundlagen der Geophysik:
Najwysze zagszczenie elektronw w jonosferze wystpuje w tzw. warstwie F na wysokoci okoo 300 km. Powietrze na tym poziomie nie jest ju izolatorem. Jego przewodno elektryczna odpowiada przewodnoci roztworu soli kuchennej w steniu 1 gram soli na litr wody (...). Gdyby przewodzca prd jonosfera (...) wprawiona zostaa w ruch, to pod wpywem ziemskiego pola magnetycznego zo staby w niej wyindukowany prd elektryczny (tame, s. 150).

Jak ju wspomniaem, badania sejsmologiczne pokazuj, e wraz z gboko ci masa pynnej magmy we wntrzu Ziemi maleje, a nie wzrasta. Od pewnego miejsca materia skalny staje si gstszy i chodniejszy. Najwyraniej magma pynna jest tylko w pobliu skorupy ziemskiej. Przeczy to obowizujcemu modelowi geofizycznemu. Przyjrzyjmy si temu bliej. Magnetyzm i elektryczno przejawiaj si w bardzo rnorodnych zjawi skach. Jednym z wielu znanych i wykorzystywanych efektw jest sposb dziaa nia indukcji w cewce wysokiej czstotliwoci, tzw. zjawisko naskrkowe. W cewce prd o wysokiej czstotliwoci pynie zasadniczo tylko przy jej krawdzi. Czy podobnie jest w wypadku wntrza Ziemi, gdzie stopiona skaa pynna jest tylko w pobliu skorupy? Geolodzy zaprzeczaj dziaaniu potnych si elektrycznych we wntrzu Ziemi.
W przeciwiestwie do pola grawitacyjnego i magnetycznego Ziemi nie uda o si stwierdzi istnienia globalnego staego pola elektrycznego w jej wntrzu. Nie wykazay go pomiary rnic potencjau na powierzchni Ziemi (tame, s. 163).

Z jakich powodw preferuje si inne formy energii, np. pierwotne ciepo jeszcze z czasw powstawania naszej planety czy potne cinienia dziaajce wewntrz Ziemi. Po odkryciu radioaktywnoci geolodzy i geofizycy uznali, e moe to ona stanowi rdo energii we wntrzu Ziemi. Inaczej bowiem niejasne

Elektryczny Ukad Soneczny? 205

byoby, dlaczego gboko pod skorup ziemsk cigle jeszcze jest roztopiona magma, cho od powstania planety upyny miliardy lat. Ziemia jako stygnca kula niegdy rozarzonej magmy powinna by ju duo bardziej wychodzona a do najgbszych warstw. Gdyby koncepcja radioaktywnoci we wntrzu Ziemi nie bya suszna, trzeba by szuka innych rozwiza. Elektryczno mogaby tutaj odegra istotn rol. Geoelektryka to dzia geo fizyki - w kocu nie tylko b^rze s wiadectwem dziaania w naturze si elek trycznych. Geolodzy przyznaj jednak ziemskiej elektrycznoci jedynie bardzo podrzdn rol w yciu naszej planety. Wyadowania elektryczne mog pozostawia lady podobne do ladw po pociskach karabinowych. I. Muschketov zaobserwowa takie oto zjawisko (Drujanow, 1984, s. 29): Sidmego grudnia 1883 roku na gbokoci 100 m zerwa si kabel Kerkyra. Przez podmorski teleskop mona byo zaobserwowa w tym miejscu linie uskoku w mikkim dnie wapiennym (...) oraz okrge otwory przy pominajce lady, jakie zostawia przebijajca szko kula. Geolodzy sadz, e stopione i stwardniae krawdzie struktur bazaltowych to efekt dziaania wysokich cinie i temperatur. Dlaczego jednak takie same lady odkrywa si wewntrz mas bazaltowych - przyjmuj one form cienkich y, kt re wygldaj, jakby piorun wypali w ciemnej skale chaotyczny wzr? Znajduje si te punktowe wytopiska. Jak wyglda dopyw energii do takiego wytopiska, skoro wszdzie wkoo nie ma ladw dziaania energii? Czy iskry, ktre powodu j eksplozje i poary w kopalniach, nie pochodz aby z wntrza Ziemi? Na prb kach ska znaleziono lady zniszcze podobnych do tych, jakie wyadowania elek tryczne pozostaw iaj na izolatorach (Drujanow, 1984, s. 36). Wyadowania elektryczne, ktre rozgrzewaj i topi ska, mog by te odpowiedzialne za wy buchy wulkanw. Sigajcy daleko w gb Ziemi kana wulkaniczny moe da pocztek podziemnemu piorunowi. Rozszerzajcy si stopiony materia wypy chany jest do gry przez nacisk z bokw. Piorun zamienia wielkie iloci materiau skalnego w popi, rozdrabnia go i rozgrzewa, zanim rozarzony wypchnity zo stanie na powierzchni.

Nie moemy ju duej zajmowa si rozmaitymi zjawiskami geoelektrycz nymi oraz oddziaywaniami Ziemi z innymi ciaami niebieskimi. Wspomnijmy tylko, e ma w tym swj udzia take czowiek obdarzony elektrycznie reagu jcym ciaem (tzw. aur). Cho oficjalna nauka nie jest jeszcze skonna tego przyzna, czowiek zapewne w jaki nieznany sposb oddziauje na pola si i ich oscylacje. Tym moe daoby si wytumaczy rozmaite zjawiska parapsychicz ne: czytanie w myli, postrzeganie pozazmysowe, dowiadczenia pozacielesne, telepati, telekinez... Bd co bd, amerykaskie tajne suby wysay do Iraku odpowiednio wyszkolonych ludzi, eby po wojnie w zatoce zajli si poszukiwaniami ukrytej tam tajnej broni. Ta akcja, ktr poprzedzio dugie szkolenie, uwieczona zostaa sukcesem potwierdzajcym wystpowanie zja wisk pozazmysowych.

206

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Modele stosowane w naukach przyrodniczych s upraszczajce, przez co po mijaj cay szereg zjawisk. Niepokojce jest jednak, e nowe ustalenia s ignoro wane po prostu dlatego, e nie pasuj do istniejcych teorii; a wysunicie nowych hipotez byoby niewygodne. Wspistnienia ludzi i dinozaurw nie powinno zbywa si wzruszeniem ra mion. Podobnie nie wolno traktowa odkrycia latimerii, ktra miaa podobno wymrze pod koniec ziemskiego redniowiecza, tymczasem pywa sobie dzi jeszcze w pobliu Madagaskaru i Sumatry. Dinozaury yy na caym wiecie, od bieguna pnocnego po poudniowy, w tropikalnym klimacie bez zim, lodu i nie gu. Jak pogodzi to z faktem, e ludzie od czasw Homo erectus albo najpniej od czasw neandertalczyka yli pono w mronej epoce lodowcowej? Gdyby er dinozaurw przybliy znacznie w czasie, trzeba by wykluczy epok lodowco w. Oznaczaoby to, e najdawniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, w tym te dryf kontynentw, miay miejsce nie dziesitki milionw lat temu, ale wczoraj - przed kilkoma tysicami lat, w czasach, kiedy ju istnieli ludzie...

Epilog

a ksika pozwolia nam odby podr przez najdawniejsze dzieje Ziemi. Bya to podr szczeglna - od problemu do problemu, od hipotezy do hipotezy; z gbin skorupy ziemskiej, gdzie zapisane sjej najstarsze dzieje, do odlegych planet i z powrotem do tajemniczego wntrza Ziem: przeoranego przez potne katastrofy. Doprowadzia nas ona do ustale, ktre wci jeszcze nie s powszechnie znane, trudno wic oceni, jaki bdzie ich wpyw na nasz obraz wiata. Staraem si tutaj przedstawi interpretacje odkry sprzecznych z panujcymi w nauce pogldami albo takich, ktrych nauka nie jest w stanie wytumaczy. Jeeli dinozaury i ludzie > li jednoczenie, kwestionuje to nie tylko XlX-wiecznteo ri ewolucji, ale te ca histori rozwoju naszej planety oraz geologiczne i geofizyczne wyobraenia o budowie Ziemi. W wietle tego przypuszczenia gruntownego przemylenia wymagayby rwnie modele astrofizyczne. Cho zajmowalimy si tu waciwie wydarze niami prehistorycznym:, wynik: naszych docieka maj istotne konsekwencje dla naszej teraniejszoci i przyszoci. Podr przez dzieje Ziemi pokazaa wpyw zjawisk geoelek trycznych na niedawn przeszo naszej planety - ich skutki wszyscy odczuwamy do dzi. Nasz wiadomo i pew nie te nasze ciao mona pojmowa jako pole si oddziau jce z elektryczn" Ziemi, a moe wTcz z caym kosmosem. W tym sensie nasze ciao jest zdrowe, jeeli jego energia oscyluje w tym samym zakresie co energia naszej planety, z niej bowiem si wywodzi m\ (Davidson, 1989, s. 49). Dlatego metody leczenia spod znaku New Age m og b> rzeczy-1 , ist alternatyw dla wspczesnej medycyny. Biolo gowie, ktrzy zgodnie z teori ewolucji widz w nas jedynie geny i materi, zabmli w lepy zauek. Ludzie ccdz:a-:_;z Z iem i wszystkimi istotami ywymi, moe te z isto tami dotd nieznammi. na oficjalnie nieuznawanej duchowej, elektrycznej paszczy nie. W kocu przecie wszystko, nawet na pozr tak solidna materia, jest tylko funkcj fal. Nie jestemy adn> m deterministycznymi maszynami, ktre teoria ewolucji sprowa dzia do roli pojemnik; .-, na gen y ... Pola elektryczne i m o e r . ;zne oraz postulowane przez Ruperta Sheldrakea (1985) morfogenetyczne wy-u. ier wp\-vv na procesy yciowe. Bada si je coraz bardziej wnikli wie, zwaszcza w erze pocroz> kosmicznych. Uwaga naukowcw skupia si jednak na ba daniu promieniowa w-. 5 Dkoenergetycznych, tymczasem procesy elektryczne przebiegaj

208

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

z m a czy wrcz minimaln intensywnoci. Otaczajce czowieka pole, tzw. aura, ktr mona wykry detektorami mikrofal, oddziauje na inne organizmy, jednoczenie ulega jc wpywom rozmaitych promieniowa - mikrofal, promieniowania podczerwonego, gamma, potencjau ziemskiego, naadowanego elektrycznie powietrza itd. Promieniowa nie kosmiczne i promieniowanie podoa wywouj reakcje we krwi i wpywaj na stan wody w pynach ustrojowych. Zjawisk p si nie naley wic z gry odrzuca tylko dlatego, e nie ma na nie oficjalnie uznanych dowodw naukowych. Kultury Dalekiego Wschodu m aj w tym wzgldzie zdecydowan przewag nad zachodnimi. Otwrzmy szerzej nasz wiadomo i zajmij my si badaniem sfer natury niematerialnej... Wydaje si, e kultury prehistoryczne posiaday wiedz, ktr mymy utracili. Daw ne budowle sakralne wznoszono np. w miejscach szczeglnych, czsto w pobliu yy wodnej, najczciej w zakolu podziemnej rzeki. Dzi takie podziemne struktury mona odnajdywa nie tylko przy pomocy rdkarzy, lecz take przy uyciu specjalistycznej aparatury. Badania archeologiczne wykazay, e najwaniejsze budowle sakralne staro ytnoci stoj z reguy w miejscach, ktre z powodu uksztatowania terenu wcale najle piej si do tego nie nadaway. S za to idealnie dopasowane do podziemnego cieku wod nego. Podobnie kocioy i katedry w czesnoredniow ieczne zostay zlokalizow ane z uwzgldnieniem struktur podziemnych. Celtyckie miejsca kultu (cho moe raczej na leaoby je nazywa miejscami energii czy miejscami si) znajdoway si w zakolach wd podziemnych - w ten sposb wzmacniano promieniowanie podoa (Geise, 1998). Wiele takich miejsc mocy suy ludziom od wiekw. W dawnych miejscach kultu postawiono np. koci Santa Croce we Florencji, kolegiat w St. Gallen, opactwo Westminster w Londynie czy katedr w Barcelonie. Dowiedziono oddziaywania tych miejsc na ludzkie ciao, np. na gruczoy pciowe. Z tej przyczyny by moe wiele paacw wypoczynkowych umieszczono w miejscach o szczeglnym promieniowaniu, np. Herrenchiemsee, Hohenschwangau czy francuski Wersal. Dziaanie pl energetycznych byo znacznie silniejsze w czasach pradziejowych. By moe to tumaczyoby gigantyzm zwierzt, ktry wedug teorii ewolucji by lep ulicz k wszystkie bowiem olbrzymy ulegy zagadzie. Moja teoria pradziejowej podziemnej powoki wodnej we wntrzu Ziemi, ktra by aby odpowiedzialna za nasilone wystpowanie zjawisk energetycznych, jest jednak sprzeczna z obowizujcymi pogldami geofizycznymi. Wedug doniesie z 17 grudnia 2000 roku amerykaska sonda kosmiczna Galileo odkrya na Ganimedesie son wod, ktra tworzy ocean 200 kilometrw pod powierzchni tego ksiyca Jowisza. Przypusz cza si, e podziemne wody Ganimedesa wydobywaj si przez wulkany na powierzch ni. Przypomn, e podobne zjawisko uznaem za jeden z aspektw potopu. Rwnie dzi podczas erupcji z wulkanw wydobywa si te woda. Inne spojrzenie na przeszo Ziemi otwiera przed nami cakiem nowe perspektywy. Stwarza moliwo rozwoju innych, nowych technik chronicych rodowisko i surowce; odkrywa nowe dziedziny bada naukowych, nowe, naturalne metody leczenia. Moe si te przyczyni do poprawy naszych warunkw ycia oraz do rozwoju naszej wiadomo ci. Nie tylko w tym kontekcie dowiedzione wspistnienie ludzi i dinozaurw odgrywa istotn rol.

Wykaz terminw

aktualizm: hipoteza leca u podstawy naszego obrazu wiata; wedug aktualizmu procesy zachodzce w przeszoci przebiegay w ten sam sposb i w wyniku dziaania tych samych si, co obecnie. Aktualizm zakada, e na podstawie obserwacji dzisiejszych procesw mona odtworzy wierny obraz dawnych zdarze. Autor odrzuca to zaoenie: dzi nie powstaj adne skamieniao ci (z wyjtkiem pewnych procesw biologicznych i mineralogicznych), nie powinny wic te byy powstawa w przeszoci. alochtoniczny: pochodzcy z innego miejsca ni znalezisko. astenosfera: w warstwowej budowie Ziemi strefa poniej litosfery, znajdujca si w grnym paszczu na gbokoci 100-300 km. bazalt: ciemna moda skaa krystaliczna; jej gwne skadniki to: plagioklaz, augit i oliwin; czsto tworzy filarowe ciosy, prostopade do powierzchni zastygania. bazalty trapow e (bazalty plateauj: zbudowane z licznych pokryw lawowych i warstw tufu, rozlege i bardzo grube platformy ska wulkanicznych, czasami przedzielone klasycznymi osadami, datow anie: okrelanie wieku zdarze geologicznych i prehistorycznych znalezisk, diageneza: przeksztacanie lunych osadw w lite skay pod wpywem wysokiego cinienia, wysokiej temperatury i lub czynnikw chemicznych. diapir: struktura geologiczna, ktra ze wzgldu na wasn mniejsz gsto jest wypychana przez paszcz ziemski do gry i tworzy formy kopulaste, filarowe lub grzybiaste (np. wysady solne) w lecych powyej warstwach. dinozaury: wsplna nazwa gadw z okresu ziemskiego redniowiecza majcych dwa okna skro niowe. Rozrnia si dinozaury gadziomiednicze (Saurichia) i ptasiomiednicze (Ornithischia); oba ro dzaje majpochodzi od tekodontw. Nie jest jasne, czy dinozaury byy stao- czy zmiennocieplne. d ry f kontynentw : stworzona przez niemieckiego geofizyka Alfreda Wegenera( 1880 1930) teoria, wedug ktrej kont} nenty przesuway si w poziomie. Siy, ktre wedug Wegenera miayby napdza dryf, okazay si niewy starczajce. Zob. tektonika pyt. ekstruzja: proces, w wy r.;ku ktrego magma jest wypychana na powierzchni, epoka lodowcow a ( epoka zlodow ace, glacja): epoka w dziejach Ziemi (plejstocen), w czasie ktrej rozlege obszary zostay pokryte ogromnymi lodowcami lub ldolodami; powszechnie sdzi si, e lodowce sigay poza obszary polarne. Zdaniem autora obszary te znajdoway si wewntrz krgw polarnych, te jednak zmieniy pooenie wraz ze znacznym przesuniciem osi ziemskiej, erozja: usuwanie z pow erzchni Ziemi materiau skalnego i lunego przez wod, ld lub wiatr, erupcja: proces unoszenia si w gr - z gbi ziemskiego paszcza albo z magmowego pieca - roztopionej magm\ V\y 'Znia si intruzj, ekstruzj i efuzj.

210

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

geosynklina: rozlegy, aktywny przez dugie okresy obszar wgbienia w skorupie ziemskiej, w ktrym gromadz si wielkie iloci ska osadowych. grotw rczo (orogeneza): proces przeksztacania czci skorupy ziemskiej zwizany z po ziomymi i pionowymi przemieszczeniami ska, ich fadowaniem, uskokami tektonicznymi, two rzeniem si pokryw lawowych, wulkanizmem. Teoria dryfu kontynentw wywodzi powstawanie gr ze ciskania pyt podczas aktywnego dryfu kontynentw. granit: skaa gbinowa, najpowszechniejsza skaa w skorupie ziemskiej; jej gwne skadni ki to: skale (ktrego kolor - od czerwonego po szary - decyduje o barwie granitu), kwarc i mika. grzbiet rdoceaniczny: podmorski system grski, ktry cignie si w oceanach na dugoci 60 000 km, tworzc najdusze gry na wiecie. U podstawy grzbiet rdoceaniczny ma szeroko do 4000 km. Jego szczyty wznosz si 1000-3000 m nad poziom dna basenw oceanicznych. Cz z nich wystaje nad powierzchni wody, tworzc wyspy. Porodku grzbietu biegnie szeroka na 20-50 km centralna szczelina. Grzbiet rdoceaniczny stanowi stref rozprzestrzeniania si, w ktrej pyty skorupy ziemskiej s rozsuwane; wystpujca tam aktywno tektoniczna prowadzi do trzsie ziemi i wybuchw wulkanw (wedug Meyers Lexikon). il w stgow y: i warwowy. Zob. w arw a, im pakt: uderzenie meteorytu. in situ: wytworzony w miejscu znalezienia albo tam wystpujcy. intruzja: wdarcie si (i zastygnicie) magmy midzy skay skorupy bez wydostania si na powierzchni. jd ro Ziemi: przypuszcza si, e jest zbudowane ze zwizkw niklu i elaza (NiFe). Ze wntrzne jdro miaoby by pynne, wewntrzne natomiast stae. krzem iany: sole i estry kwasu krzemowego H4S i04 oraz produkty jego kondensacji. Krze miany nieorganiczne s istotnym skadnikiem skorupy ziemskiej (np. miki, kwarc, skalenie, hornblendy, granaty i beryle). Sztuczne krzemiany wystpuj np. w cemencie, porcelanie, szkle wod nym. lotne popioy: pylaste lub drobnoziarniste masy rozdrobnionej magmy albo startego materia u skalnego, ktre podczas wybuchw wulkanw wyrzucane sw powietrze. Unoszone przez wiatr opadaj w kocu jako deszcz popiow i utwardzaj si do postaci porowatej skay osadowej, zwanej tufem. magm a: tak nazywa si stopion ska wystpujc w grnym paszczu Ziemi i w skorupie ziemskiej; po zastygniciu tworzy skay magmowe. Ze wzgldu na skad chemiczny wyrnia si magmy kwane (granitowe, powyej 55% kwasu krzemowego) i zasadowe (bazaltowe, poniej 55% kwasu krzemowego). m asyw tektoniczny: wydzielony uskokami tektonicznymi fragment skorupy ziemskiej, m etam orfizm regionalny. Zob. m etam orfizm . m etam orfizm : przeksztacanie ska osadowych lub magmowych w metamorficzne w wyniku zmian temperatury i cinienia. W wyniku tego przeksztacenia na nowo tworz si lub krystalizuj mineray, zmienia si struktura skay i zachodzi wymiana materii. Podczas metamorfizmu kontak towego unoszca si do gry magma oddziauje na ssiednie skay. W metamorfizmie dyslokacyj nym obok wysokiej temperatury decydujce znaczenie ma wysokie cinienie powstajce przy two rzeniu si gr. Podczas metamorfizmu regionalnego rozlege kompleksy skay przemieszczaj si w gb skorupy ziemskiej. niecigo C onrada: nazwana tak na cze austriackiego geofizyka Victora Conrada (18761962) granica midzy grn i doln skorup ziemsk. niecigo M ohoroviicia (M oho): nazwana na cze chorwackiego sejsmologa A. Mohoroviicia granica midzy skorup ziemsk a paszczem Ziemi, ktra zaznacza si wzrostem prdko ci fal sejsmicznych. orogeneza. Zob. grotw rczo. piaskow iec pstry: dolna seria triasu (250 000 000-243 000 000 lat temu); nazwany tak ze wzgldu na czerwone osady kontynentalne z tego okresu. platform a: cz skorupy ziemskiej zbudowana z niepofadowanych, pasko lecych warstw.

W ykaz terminw 211

plutonizm: powstawanie, przeksztacanie, wdrowanie i osadzanie si naturalnej pynnej skay wewntrz skorupy ziemskiej. paszcz Ziemi: powoka ziemska pomidzy skorup a jdrem. punkt C urie (tem peratura C urie): nazwana tak na cze francuskiego fizyka Pierrea Curie (1859-1906) temperatura, w ktrej na skutek cieplnego ruchu czstek w ferromagnetyku zaamuje si struktura magnetyczna. Po podgrzaniu skay do temperatury powyej punktu Curie nie tworzy si w niej ukad pasm namagnesowania, skaa m agm ow a. Zob. m agm a. skay m etam orficzne: ze wzgldu na sw struktur cz z nich zwana jest upkami krysta licznymi. Powstaj w wyniku metamorfizmu ze ska magmowych i osadowych; np. z granitw powstaj ortognejsy, z muowcw paragnejsy, z wapieni za marmury. Podczas metamorfizmu ska y mog ulec czciowemu stopieniu (anateksis), przy czym powstajmigmatyty (skay mieszane), lub cakowitemu przetopieniu (palingeneza), przy czym powstaje nowa magma. skay osadow e (warstwowe): powstay w wyniku odkadania si ska lunych (piasku, szla mu, wiru) utwardzonych w procesie diagenezy. W zalenoci od miejsca powstania wyrnia si: osady morskie (osady morza pytkiego i gbokiego) i osady kontynentalne (utworzone na ldzie i wodach ldowych). Inny podzia wyodrbnia: skay okruchowe, takie jak less, piaskowiec, upek, glina lodowcowa, niektre wapienie; skay pochodzenia chemicznego, takie jak sl kamienna i gips, niektre wapienie i dolomity; oraz skay organogeniczne, powstae z ywych organizmw. Z rolin powstay np. wgle i kredy, ze zwierzt wapienie koralowe i radiolaryty. skay: okrelenie skupisk mineraw, ktre w mniej lub bardziej staej formie stanowi samo dzielne czci skorupy ziemskiej. W zalenoci od sposobu powstania wyrnia si skay magmo we, osadowe i metamorficzne. skorupa ziem ska: zewntrzna warstwa Ziemi. Rozrnia si granitow kontynentaln skoru p grn (pod grami do 70 km) i bazaltow oceaniczn skorup doln (5-8 km). Poniej jest paszcz Ziemi. strefy rozprzestszeniania si Zob. grzbiety rdoceaniczne subdukcja: lejsza skorupa kontynentalna nasuwa si na cisz oceaniczn, ktr pochania paszcz Ziemi. substancja w ica: materia czcy albo wypeniajcy o charakterze mineralnym, chemicz nym lub organicznym; np. w betonie substancj wic wod i kruszywo jest cement. tektonika: nauka o budowie skorupy ziemskiej i procesach prowadzcych do jej deformacji, teoria tektoniki pyt: rozw inita z teorii dryfu kontynentw. Wedug tej teorii litosfera jest podzielona na kilka wikszych i szereg mniejszych pyt, ktre przesuwaj si (w ten sposb powstajoceany) w wyniku staego wdzierania si lawy bazaltowej przez centralne szczeliny w grzbie tach rdoceanicznych. Przyjmuje si, e rdem energii tego procesu jest zamknity obieg ciepa we wntrzu Ziemi. teorie rw nom iernego rozwoju: podstawa naszego obrazu wiata ugruntowana dogmatami Charlesa Lyella w geologii i Charlesa Darwina w biologii. Dogmaty te wychodz z zaoenia, e Ziemia rozwijaa si w sposb stay i rwnomierny i e w tym rozwoju nie odegray adnej roli globalne katastrofy. Zzob. zasada Lyella i aktualizm . trylobit: grupa yjcych w morzu stawonogw o mocnym pancerzu grzbietowym; rzekomo wymara na pocztku ..ziemskiego redniowiecza. warwa: warstwa iu wstgowego (pasiastego), ktra odoya si w jeziorze wytopiskowym przed czoem lodowca. w glany: grupa mineraw, soli kwasu wglowego. Skay wglanowe mog powstawa przez bezporednie wytrcenie z roztworu wodnego, np. podczas ochadzania si wody z gorcych r de, albo przez spadek poziomu zawartoci CO, w otaczajcym je powietrzu; tak powstaj tarasy kalcytowe albo nacieki jaskiniowe, w ysad solny. Zob. diapir zasada L yella : w edug teorii geologa Charlesa Lyella zmiany na powierzchni Ziemi zachodz wycznie w wyniku dziaania niewielkich si. Ta teoria, obok zasad biogenetyki Ernsta Haeckela,

212

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

stanowi gwny filar teorii ewolucji. Wedug teorii rwnomiernego rozwoju na Ziemi zachodz jedynie bardzo powolne, niedostrzegalne procesy; nie pozostawia ona miejsca na takie katastro ficzne zdarzenia jak globalny potop. ziem ska staroytno : paleozoik (590 000 000-250 000 000 lat temu), era obejmujca okresy kambru, ordowiku, syluru i dewonu. ziem skie redniow iecze : mezozoik (250 000 000-65 000 000 lat temu); era dinozaurw; obejmuje okresy triasu, jury i kredy. zlepieniec: skaa utworzona ze zlepionych kamieni i wiru.

Bibliografia

Agassiz L. Etudes sur les Glaciers, Neuchatel 1840 Andersen J. A. Polsprung, Weilersbach 1998 Anderson D. L. i Dziewoski, A. M. Seismische Tomographie: 3-D-Bilder des Erdmantels, w: Die Dynamik der Erde, Heidelberg 1988 Anthony H. E. Natur 's Deep Freeze , w: Natural History, wrzesie 1949 Arguelles J. Der Maya-Faktor, Monachium 1987 Asimov 1. i J. Frontiers II, Nowy Jork 1993 (wydanie niemieckie: Kosmos und Materie, Mo nachium 1995) Austin S. A. Grand Canyon, Santee 1994 Azzaroli A. Cainozoic Mammals and the Biogeography o f the Island o f Sardinia, Western Mediterranean, w Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology, 36/1981 Baars D. The Colorado Plateau, Albuquerque 1983; wyd. 6, 1994 Balazs D. Galapagos, Lipsk 1975 Barker G. Prehistorie Farming in Europ, w New Studies in Archaeology, Cambridge 1985, 139-147 Barnes F. A. Canyon County Geology, Salt Lake City 1978; wyd. 6, 1996 Baugh C. E. Dinosaur, Orange 1987; wyd. 2, 1991 Beiser A. Die Erde, w serii Life - Wunder der Natur, 1970 Bellamy: Moons. Myths and Man, 1938 Berckhemer H. Grundlagen der Geophysik, Darmstadt 1990; wyd. 2, 1997 Berlitz C. Mysteries From Forgotten Worlds, Nowy Jork 1972 Binford S. R. i L. R. A preliminary analysis offunctional variability in the Mousterian o f Levallois faces, w American Anthropologist, t. 68 Blackstone D. L. Traveller s Guide to the Geology o f Wyoming, Laramie 1988 BIoss C., i Niemitz, H.-U. C 14-Crash, GrSfelfing 1997 Bolsche W. Das Leben der Urwelt, Lipsk 1932 Bonatti E. Der Erdmantel unter den Ozeanen, w Spektrum der Wissenschaft, maj 1994 Bonechi C. E. (red.) Yellowstone and Grand Teton Nationalparks, Florencja 1996 Bonechi C. E. (red.) Grand Canyon Nationalpark, Florencja 1997 Boschke F. L. Die Schpfung ist noch nicht :u Ende, Rastatt 1985 Brown T. How / contro! Gravitation, w: Science and lnvention, 1929

214

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Brown W. In the Beginning, Phoenix 1980; wyd. 6, 1995 Browne M. W. Skepticism Over Dinosaur DNA, w International Herold Tribune, 22 czerw ca 1995 Brugger K. Die Chronik von Akakor, Dusseldorf-Wiede 1976 Bryan A. L. An Overview o f Paleo-American Prehistory from a Circum-Pacific Perspeclive, w: Early Man in America, 1978 Buckland W. Reliuiae Diluvianae or obsemations on the Organie Remains Contained in
Caves, Fissures and Dilmal G rarel and other Geological Phenomena Attesting the Action o f an Universal Deluge, Londyn 1824 Bildel J. Die Klima:onen des Eis:eitalters, EuG 1, 1951; Die Gliederung der Wurmkaltzeit,

Wiirzb. Geogr. Arb. 8, 1960 Biihrke T. King Kong unter Druck, w.Bild der Wissenschaft, 10/1999 Burgel B. H. Die Weltanschauung des modernen Menschen, Berlin 1932 Burgel B. H. Weltall und Weltgefuhl, Berlin 1925 Burgin L. Geheimakte Archaologie, Monachium 1998 Burroughs W. G. Human-Iike Footprints, 250 m illionyears old, w Berea Alumnus, Kentuc ky 1938 Busse F. H. Magnetohydrodynamics o f the Earth 's Dynamo, w Annual Review of Fluid Mechanics, t. 10/1978 Cambridge Encyclopaedia o f Earth Sciences, Cambridge 1982 Carey S. W. The Expanding Earth , Amsterdam 1976 Carlson M. P. Geology, Geologie Time and Nebraska, nr 10, Lincoln 1993 Carpenter K., Hirsch K. F. i Homer J. R. Dinosaur Eggs and Babies, Cambridge 1994 Carrigan C. R. i Gubbins D. Wie entsteht das M agnetfeldder Erde, w Spektrum der Wissen schaft, 4/1979 Ceram C. W. Pierwszy Amerykanin: zagadka studiw prekolumbijskich, prze. Tadeusz Za budowski, PIW, Warszawa 1977 Chain V. E. i Michajlov A. E. Geotektonika oglna, prze. Zbigniew Kotaski, Wyd. Geolo giczne, Warszawa 1974 Charig A. A new look at the Dinosaurs, Londyn (wydanie niemieckie: Dinosaurier, ratselhafte Riesen, Frankfurt/M.-Berlin 1993) Charig A. Dinosaurier, Frankfurt 1993 Charlton W. Eiszeiten, w serii Time-Life, Giitersloh 1983 Charroux R. Ksiga zdradzonych tajemnic, prze. Lech Niedzielski, Pandora, Ld 1994 Chronik H. Pages o f Stone, Grand Canyon and the Plateau County, Seattle 1988; wyd. 4, 1977 Cleophas C. The White River Badlands, Rapid City 1920 Closs H., Giese P. i Jacobshagen V. Alfred Wegeners Kontinentaherschiebung aus heutiger Sicht, w Ozeane und Kontinente, Heidelberg 1987 Colbert E. H. The Great Dinosaur Hunters and Their Discoveries, Toronto 1968, wyd. 2, 1984 Coleman R. G. Ophiolites: Ancient Oceanic Lithosphere?, Berlin 1977 Courtillot V. E. Die Kreide-Tertiar-Wende: verheerender Vulkanismus?, w Spektrum der Wissenschaft, numer specjalny 5/1997 Credner H. Elemente der Geologie, Lipsk 1912 Cremo M. A. i Thompson R. L., Zakazana archeologia, prze. Marcin Rudziski, Arche, Wrocaw 1998 Cuvier G. Discours sur les rerolutions de la surface du globe, et sur les changements q u 'elles ont produits dans le regne animal, Pary 1821 Daber R. Geologie erforscht und erlebt, Lipsk-Jena-Berlin 1965 Dacque E. Die Erdzeitalter, Monachium-Berlin, 1930 Dacque E. Die Urgestalt, Stuttgart 1951

Bibliografia 215

Dacque E. Urwelt, Sage und Menschheit, Monachium-Berlin, 1931 Dali W. H. Extractfrom a Report to C. P. Patterson, Supt. Coast andGeodetic Survey, w Ame rican Journal of Science, 21/1881 Dallmann G. Vorzeitliche Meeresspuren - Die Kalkmergelsand-Flora, LeopoldshOhe 1995 Damon P. E. i in. Correlation andChronology o f the Ore Deposits and Yolcanic Rocks, w U.S. Atomie Energy Commission Annual Report, No. C00-689-76, 1967 Darwin Ch. O powstawaniu gatunkw drog doboru naturalnego, czyli o wytwarzaniu si doskonalszych ras w walce o byt , prze. Szymon Dickstein i Jzef Nusbaum, Warszawa 1955 Darwin Ch. Reise eines Naturforschers um die Weil, 30 marca 1835 Darwin Ch. O wyrazie uczu u czowieka i zwierzt, prze. Zofia Majlert, Krystyna Zawilichowska, red. nauk. Roman J. Wojtusiak, PWN, Warszawa 1988 Davidson J. The Secret ofThe Creative Vacuum, Essex 1989 (wydanie niemieckie: Das Geheimnis des Yakuums, Dusseldorf 1996) Dawkins R. lepy zegarmistrz, czyli ja k ewolucja dowodzi, e wiat nie zosta zaplanowany, prze , i wstpem opatrzy Antoni Hoffman, PIW, Warszawa 1994 Dell R. F. Geology o f Colorado lllustrated, Grand Junction 1994 Deloria V. Red Earth, White Lies, Nowy Jork 1995 Dewey J. F. Plattentektonik, w Ozeane und Kontinente, Heidelberg 1987; zob. te: Scientific American, 5/1972 Dixon D. The Practical Geologist, Nowy Jork 1992 Donald G. J. F. The Deep Structure o f Continents, w Reviews of Geophysics, t. 1, z. 4/1963 Dorozynky A. Le premier Americain etait-il europeen? w Science & Vie, 1997 Dougherty C. N. lalley o f the Giants, Clebume 1971, wyd. 2, 1984 Drujanow W. A. Ratselhafte Biographie der Erde, Lipsk 1984 Du Torr A. Our Wandering Continents, Edynburg 1957 Dunbar C. O. Historical Geology, 1949 Eisbacher G. H. Nordamerika, w serii: Geologie der Erde, Stuttgart 1988 Endros R. Die Strahlung der Erde\ wyd. 6, Tuningen 1998 Erdoes R., i Ortiz, A. American Indian Myths and Legends, Nowy Jork 1985 Ericson M. i Heezen B. i C. Deepsea Sands andSubmarine Canyons, w Geological Society of America Bulletin 62/1951 Erman A. Travels in Siberia, Londyn 1848 Ewing M. New Discoveries o f the Mid-Atlantic Ridge, w National Geographic Magazine, t. XCVI, nr 5, listopad 1949 Feduccia A. The Origin and Evolution o f Birds, New Haven 1996 Fischer H. Ratsel der Tiefe, Lipsk 1923 Fitzhugh E. F. Treasures in the Earth, Caldwell 1936 Flandem T. von Dark Matter, Missing Planets & New Comets, Berkeley 1993 Flint R. F. Glacial Geology and the Pleistocene Epoch, 1947 Francheteau J. Die ozeanische Kruste w Die Dynamik der Erde, Heidelberg 1988 Freyberg B. von Thuringen - Geologische Geschichte und Landschaftsbild, Ohringen 1937 Friedell E. Kulturgeschichte Agyptens und des Allen Orients, Monachium 1936 Friedrich H. Erdkatastrophen und Menschheitsentwicklung, Hohenpeissenberg 1998 Friedrich H. Jahrhundertirrtum E lszeit?, Hohenpeissenberg 1997 Fritz W. J. Roadside Geology o f the Yellowstone County, Missoula 1985 Geinitz F. Die Eiszeit, Brunszwik 1906 Gelse G. Keltenschanzen und ihre verborgenen Funktionen, Hohenpeissenberg 1998 Gelse G. Woher stammt der Mensch wirklich, Hohenpeissenberg 1997 Gentry R. V. Creation's Tiny Mystery, Knoxville 1992 Gish: Wie war das wohl mit den Dinosauriern?, Grafelfing 1982 Gitt W. Logos und Chaos, Neuhausen-Stuttgart, 1985 Gitt W. Wenn Tiere reden konnten, Bielefeld 1997

216

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Goodwin B. How the Leopard Changed Ist Spots, Nowy Jork 1994 Gregory J. W. Contributions to the Geography o f British East Africa, w Geographical Jour nal, 1V/1894 Gregory J. W. The African Rift Valleys, w Geographical Journal, LVI/1920 Greulich W. (red.) Lexikon der Physik in sechs Banden, Heidelberg 1998 Gripenberg W. S. Uber eine theoretisch mgliche Art der Palaothermie, Ark. Keemi 1933 Hackel E. Prinzipien der generellen Morphologie der Organismen, Berlin 1906 Hager M. W. Fossils o f Wyoming, Laramie 1970 Hallam A. A Revolution in the Earth Sciences, Oksford 1973 Hallam A. Revolution in the Earth Sciences. From Continental Drift to Plat Tectonics, Oks ford 1973 Hancock G. Die Spur der Gtter, Bergisch Gladbach 1995 Hansen R. W. The Black Canyon o f the Gunnison in depth , Tucson 1987 Hapgood C. Kiaps o f the Ancient Sea Kings, Nowy Jork 1966, wyd. 2, 1996 Hapgood C. The Path o f the Pole, Nowy Jork 1970 Hartmann F. Das Geheimnis des Leviathan, Bemeck 1994 Haubold H. Die fossilen Saurierfahrten, Wittenberga 1974 Hausel W. D. Minerals and Rocks o f Wyoming, Laramie 1986 Hayes D. Im Eis \erschollen, Berlin 1994 Heer O. Flora fossiles arctica: Die fossile Flora der Polarlander, Zurych 1868 Heinsohn G. Fur wie viele Jahre reicht das Grnlandeis?, w Vorzeit-FrUhzeit-Gegenwart, 4/1994 Heinsohn G. Wann starben die Dinosaurier ans?, w Zeitenspriinge, 4/1995 Heinsohn G. Wie alt ist das Menschengeschlecht?, Monachium 1991 Heinzerling J. Energie aus dem Nichts, Monachium-Essen 1996 Henke W. i Rothe, H. Der Ursprung des Menschen, Stuttgart 1983 Hentze L. F. Geologie History o f Utah, Provo 1988, reprint 1993 Herz O. F. Frozen Mammoth in Siberia, w Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution, Waszyngton 1904 Heuvelmann B. In the Wake o f the Sea-Serpents, Londyn 1968 Hickmann C. S. i Lipps, J. H. Geologie Youth o f Galapagos Islands Confirmed by Marin Stratigraphy and Palaeontology, w Science, t. 227 Hirsch W. Urzeitliche Riesen besiedelten den eurasischen Kontinent, w Informationsdienst Wissenschaft, online z 26 wrzenia 1999 Holroyd E. W. Missing Talus, w Creation Research Society Quarterly, 24/1987 Hones E. W. Der Schweif der Erdatmosphare, w Spektrum der Wissenschaft, 8/1980 Horgan J., Koniec nauki, czyli o granicach wiedzy u schyku ery naukowej, prze. Micha Tempczyk, Warszawa 1999 Horn A. D. Gtter gaben uns die Gene, Gullesheim 1997 Howell G. H. Terrane, w Die Dynamik der Erde, Heidelberg 1988 Hsii K. J. Ais das Schwarze Meer austrocknete, w Spektrum der Wissenschaft, maj 1979 Hsu K. The Mediterranen Was a Desert, New Jersey 1983 Hubbard S. The Doheny Scientific Expedition to the Hava Supal Canyon, Northern Arizona, kopia prywatnego raportu ekspedycji z 1924 roku, przechowywana w Peabody Museum of Ameri can Archaeology and Ethnology na Uniwersytecie Harvarda Humboldt A. Voyage aux regions equinoxiales du nouveau continent, Pary 1805-1834 Hutchinson J. H. Western North American Reptile and Amphibian Recordacross the Eocene/ Oligocene Boundary and its Climatic Implications, w D. R. Prothero, W. A. Berggren (red.) Eocene-Oligocene Climatic and Biotic Evolution, Princeton 1992 lllies J. Der Jahrhundertirrtum, Frankfurt/M. 1983 Illig H. Chronologie undKatastrophismus, Grafelfing 1992 Illig H. Die veraltete Yorzeit, Frankfurt /M. 1988

Bibliografia 217

Isacks B., 01iver J. i Sykes L. R. Seismology and the New Global Tectonics, w Journal of Geophysical Research, t. 73, z. 18, wrzesie 1968 Ivanov A. A., Kouznetsov D. A. i Miller, H. R. Aus den Proceedings des 5. Internat!onalen Kreationisten-Kongresses in E n g la n d cytowane w Lebten Dinosaurier und Menschen :ur selben Zelt?, w Factum, 2/1993 Jacobs J. A. The Earth Core, Nowy Jork 1975 Jordan T. H. Composition and Development o f the Continental Tectosphere, w Natur, t. 274, 10 sierpnia 1978 Junker R. i Scherer S. Entstehung und Geschichte der Lebewesen , Giessen 1986 Kahlke H. D. Das Eiszeitalter, Berlin 1987 Kaiser R Die Ruckkehr der Gletscher, Monachium 1971 Kapfer E. Lehrbuch der Geologie, t. 1-4, wyd. 6 i 7, Stuttgart 1921-1923 Keller H.-U. Astrowissen, Stuttgart 1994 Kelly A. O. Impact Geology, 1985 Kerr R. A. Continental Drilling Heading Deeper , w Science, t. 224, 29 czerwca 1984 Kerr R. A. German Super-Deep Hole Hits Bottom, w Science, t. 266, 28 padziernika 1994 Kerr R. A. Looking-Deeply-into the Earth s Crust in Europ, w Science, t. 261, 16 lipca 1993 Kozlovsky Y. A. Kola Super-Deep: Interim Resulls and Prospects, w Episodes, t. 1982 Kraus E. Die Entstehung der Kontinente und Ozeane, Berlin 1951 Kraus E. Die Entwicklungsgeschichte der Kontinente und Ozeane, Berlin 1971 Krenkel E. Die Bruchzonen Ostafrikas, 1922 Kroh H. Es werde Licht, Monachium 1980 Kuba G. J. Do Huma Tracks Occur in the Kayenta o f Arizona?, w Origins Research, t. 14, 2/1992 Kiihn A. Zoologia oglna, prze. Franciszek Baejewski, Warszawa 1985 Kuhn T. S. Struktura rewolucji naukowych, prze. Helena Ostromcka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001 Laatsch W. Dynamik der mitteleurophischen Mineralbden, Drezno-Lipsk 1954 Lageson D. R. i Spearing, D. R. Roadside Geology o f Wyoming, Misspoula 1988 Lambert D. The Field Guide To Geology, Cambridge 1932, nowe wydanie 1988 Langbein W.-J. Bevor die Sintflut kam, Monachium 1996 Laubscher H. P. Alpen und Plattentektonik: Das Problem der Bewegungsdiffusion an kompressiren Plattengrenzen, w Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft, t. 124/1973 Lewis R. S. A Continent fo r Science, w The Antarctic Adventure, Nowy Jork 1961 Ley W. Drachen, Riesen, Stuttgart 1953 Lister A. Mammoths, Londyn 1994 Lockley M. Auf den Spuren der Dinosaurier, Bazylea 1993 Lyell Ch. Das Alter des Menschengeschlechts, Lipsk 1864 Lyell Ch. The Principles o f Geology: Being an Attempt to explain the Former Changes o f the Earth s Surface, by reference to Causes Now in Operation, Londyn 1830 Maack R. Continentaldrift und Geologie des siidatlantischen Ozeans, Berlin 1969 Macdonald W. J. i Fox, P. J. Overlapping Spreading Centers, w Natur, t. 135, 13 maja 1983 Mania D. A uf den Spuren des Urmenschen, Berlin 1990 Marchant P. Die Fruhgeschichte der Menschheit, Gutersloh-Monachium 1992 Marien K. H. Wie entstanden die Eiszeilen, Frankfurt 1997 Markham C. The Incas ofPeru, 1910 Markus W. Schpfung in neuem Licht, Bergisch-Gladbach 1990 Martin H. The Late Palaeozonic Gondwana Glaciation, w Geologische Rundschau, 70 McKee E. D., Hamblin, W. K. i Damon P. E. K-Ar Age o f Lava Dam in Grand Canyon, w Geological Society of America Bulletin, 79/1968 Milanovsky E. E. Riftogenez v istorii zemli, Moskwa 1983 Monastersky R. Inner Space, w Science News, t. 224, 26 czerwca 1984

218

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Moon P. H. The Geology and Physiography o f the Altiplano o f Peru and Bolivia, The Transaetions o f the Society of Londyn, seria trzecia, t. 1/1939 Moorbath S. The Oldest Rocks and the Growth o f Continents, w Scientific American, t. 236, z. 3, marzec 1977 Moore R. Die Evolution, w Life - Wunder der Natur, 1970 Morgan J. W. i Crustal, B. Rises, Tenches, Great Faults, w Journal of Geophysical Rese arch, t. 73, nr 6,15 marca 1968 Morris J. D. The Young Earth, Colorado Springs 1994 Muck O. Alles iiber Atlantis, Dusseldorf-Wiede 1976 Muller, Roest, Royer, Gahagan i Schlater: Digital Age Map o f the Ocean Floor, w Scripps Institution of Oceanography, nr 93-30 Naudiet A. Paradies, Sintflut, Eis:eit, wyd. 2, Hohenpeissenberg 1996 Niaux J. C. Die altsteinzeitlichen Bilderhohlen in der Ariege, Sigmaringen 1997 Norman D. B. Dinosaurier, Monachium 1991 0 Niens R. K., Hamilton P. J. i Evensen N. M. Die chemische Entwicklung des Erdmantels, w Spektrum der Wissenschaft, 7/1980 Obuljen A. Essai d explication heliogeophysiue des changements paleoclim atiues, w Change o f climates, Proc. Rome Sympos. UNESCO, 1963 Parker E. N. Kosmische Magnetfelder, w Spektrum der Wissenschaft, 10/1983 Parrish J. T., Spicer R. A., Parrish J. T. i in. Continental Climate near the Albian South Pole and Comparison with Climate near the North Pole, w Geological Society of America, Abstracts with Programs, t. 23, z. 5, 1991 Paturi F. R. Die Chronik der Erde, Augsburg 1996 Paturi F. R. Harenberg Schlusseldaten Astronomie, Dortmund 1996 Petersen D. R. The Mysteries ofCreation, El Dorado 1986 Petratu C. i Roidinger B. Die Steine von /ca, Essen-Monachium 1994 Pfeiffer J. E. The Emergence ofM an, Nowy Jork 1978 Pitman W. i Ryan W. Potop Noego: nowe odkrycia naukowe dotyczce wydarzenia, ktre zmienio bieg historii, prze. Jerzy Korpanty, Warszawa 2001 Posnansky A. Tiahuanaco, the Cradle o f the American Man, 1945 Potoni H. Autochtonie von Karbonkohlen-FIzen, w Jahrbuch der koniglich preuBischen Geologen, 1893 Potoni H. Die Entstehung der Steinkohle, Berlin 1910 Quackenbush L. S. Notes on Alaskan Mammoth Expeditions o f 1907 and 1908, w Bulletin American Museum of Natural History, t. 26 Raff A. D. The Magnetism o f the Ocean Floor, w Scientific American, 10/1961 Raup R. The Nemesis Ajfair, Nowy Jork 1986 (wydanie niemieckie: Der Untergang der Dino saurier, Hamburg 1992) Reinsch D. Natursteinkunde, Stuttgart 1991 Repo R. Untersuchungen iiber die Bewegungen des Inlandeises in Nordkarelien, Bulletin Comm. Gol. Finland. 179/1957 Reuter J. P. Die Wissenschaft vom Wetter, Berlin-Heidelberg 1978 Reynolds S. J. i in. Compilation o f Radiometrie Age Determinations in Arizona, w Arizona Bureau of Geology and Minera Technology Bulletin, 197/1986 Ridley F. Transatlantic Contacts o f Primitive Man. Eastern Canada and Northwestern Russia, w Pennsylvania Archaeologist, 1960 Riem J. Die Sintflut in Sage und Wissenschaft, Hamburg 1925 Ringwood A. E. Origin o f Earth and Moon, Heidelberg 1979 RonaP. A. Erzbildunganheifien Quellen im Meer, w,,Die Dynamik der Erde, Heidelberg 1988 Rosnau P. O., Auldaney J., Howe G. F. i Walsberger, W. Are human andmammal iracksfound together with the tracks o f Dinosaurs in the Kayenta o f Arizona?, w Creation Research Society Quarterly, t. 26, 1990

Bibliografia 219

Rubin D. M. i McCulloch D. S. Single andSuperim posed Bedforms: A Synthesis ofSan Fran cisco Bay and Flume Observations, w Sedimentary Geology, 26/1980 Runcorn S. K. Continental Drift, Nowy Jork 1962 Rutte E. Bayerns Neandertaler, Monachium 1992 Sager W. W. i Koppers, A. A. R Late Cretaceous Polar Wander o f the Pacific Plat: Evidence o f a Rapid True Polar Wander Event, w Science, t. 287, 21 stycznia 2000, 455 459 Sandberg C. Ist die Annahme von Eis:eiten berechtigt?, t. 1, Lejda 1937 Sarre F. D. Ais das Mittelmeer trocken war, Russelsheim 1999 Schaffranke R. Ether Technology, druk prywatny 1977 (zmienione wydanie niemieckie jako Sigma, R. Forschung in Fesseln, Oldendorf 1994) Scheven, J. Leben, w Deutsches Schpfungsmagazin 6/1995 Schildmann K. Ais das Raumschiff Athena die Erde kippte, Suhl 1999 Schmidt R. R. Der Geist der Yorzeit, Berlin 1934 Schmidt R. R. Die dilm iale Yorzeit, Stuttgart 1912 Schmitt C. Junger Yulkanismus in der Kordillerenzugen Sudkolumbiens, w Zbl. Geol. Palaont. I, 3/4 Schoolcraft H. R. i Benton T. H. Remarks on the Prints o f Huma Feet, Obserred in the Secondary Limestone o f the Mississippi Yalley, w The American Journal of Science and Arts, 5/1822 Schwarzbach M. Das Klima der Yorzeit, Stuttgart 1993 Sclater J. G. i Tapscott C. Die Geschichte des Atlantik, w Ozeane und Kontinente, Heidel berg 1987 Seibold E. Der Meeresboden, Berlin Heidelberg-Nowy Jork 1974 Shackleton, E. H. The Heart o f the Antarctic, por. Velikovsky 1980, 62 Shaw H. R. Craters, Cosmos and Chronicles, Stanford 1994 Sheldrake R. Das Gedachtnis der Natur, Monachium 1993 Sheldrake R. Das schpferische Universum, Monachium 1985 Sheldrake R. Seven Experiments That Could Change The World, Londyn 1994 (wydanie nie mieckie: Sieben Experimente, die die Welt verhndern knnten, Bern-Monachium-Wiede 1998) Singh M. Die Sonne, Berlin 1997 Sitchin Z. Am Anfang war der Fortschritt, Monachium 1991 Sitchin Z. Dwunasta planeta: ksiga pierwsza Kronik Ziemi, prze. Marcin Pisarski, Warsza wa 1996 Sitchin Z. Stufen zum Kosmos, Frankfurt-Berlin 1996 Steiger B. Mysteries ofTime and Space, West Chester 1989 Stokes W. L. Dinosaur Tour Book, Salt Lake City, 1998; wyd. 2, 1992 Stokes W. L. Geology ofUtah, Salt Lake City 1987; wyd. 2, 1988 Strangway D. W. The Continental Crust and its Minera Deposits, w Special Paper 20. Geological Society of Canada, 1980 Suess E. Das Antlitz der Erde Lipsk 1885/1909, t. 1-4 Supan A. Grundzuge der physischen Erdkunde, Lipsk 1916 Taylor J. Fossils Facts A Fantasies, Crosbyton 1999 Thopmson R. C. The Reports o f the Magicians ans Astrologers o f Ninire and Babylon, II Thorson R. M., Clayton W. S. i Seeber L. Geologie evidence fo r a large prehistorie earthuake in eastern Connecticut, w Geology, 14, Boulder 1986 Toksoz M. N., Sleep N. H. i Smith A. T. Erolution o f the Downgoing Lithosphere and the Mechanisms o f Deep Focus Earthuakes, w The Geophysical Journal of the Astronomical Socie ty, t. 35, z. 1-3, grudzie 1973 Tollmann A. i E. A jednak byl potop: od mitu do historycznej prawdy, przel. Elbieta i Jzef Kamierczakowie, Warszawa 1999 Topfer V. Die Tierwelt des Eiszeitalters, Lipsk 1963 Topper U. Das Erbe der Giganten, Otten 1977 Topper U. Erfundene Geschichte, Monachium 1999

220

NAJWIKSZE POMYKI W DZIEJACH ZIEMI

Turekian K. K. Die Ozeane, Stuttgart 1985 Velikovsky I. Earth in Upheaval, Garden City 1955 (wydanie niemieckie: Erde im Aufruhr, Frankfurt/M. 1980) Velikovsky 1. Worlds in Collision, Nowy Jork 1950 (wydanie niemieckie: Welten im Zusammenstoss, Stuttgart 1951; wydanie kieszonkowe; Frankfurt 1994) Vollmer A. Sintflut und Eiszeit, Obernburg 1989 Wagenbreth O. i Steiner W. Geologische Strelfzuge, Lipsk 1990 Walker J. C. G. O atmosferach, prze. Stanisaw Moszkowicz, PWN, Warszawa 1978 Walther J. W. Geschichte der Erde und des Lebens , Lipsk 1908 Weber H. Einfuhrung in die Geologie Thiiringens, Berlin 1955 Wegener A. Die Entstehung der Kontinente und Ozeane , Brunszwik 1915 Wegener A. Die Entstehung der Kontinente, w Geologische Rundschau, Lipsk 1912 Weinschenk E. Grundziige der Gesteinskunde. cz I, Fryburg 1906 Weinschenk E. Grundziige der Gesteinskunde, cz II, Fryburg 1907 Weig E. Littrow, Wunder des Himmels, Berlin 1886 Wilder-Smith A. E. Herkunft m d Zukunft des Menschen, Hamburg 1994 Wilder-Smith A. E. Wer denkt, muss glauben, Bielefeld 1997 Williams G. E. Geological evidence relating to the origin and secular rotation o f the solar system, w Modem Geology 3/1972 Willis B. East African Plateaus and Rift Yalleys, 1936 Wilson J. T. Kontinentaldrift, w Ozeane und Kontinente, Heidelberg 1987; zob. te: Scien tific American, 4/1963 Woldstedt P. i Duphorn, K. Norddeutschland und angrenzende Gebiete im Eiszeitalter, Stutt gart 1974 Woldstedt P. Das Eiszeitalter, Stuttgart 1954 Woldstedt P. Quartar. Handbuch der stratigraphischen Geologie 2, Stuttgart 1969 Wolf M. Kohlen permokarbonischen Alters im ausserandinen Sudamerika, w Zbl. Geol. PalSont. I, 3/4 Woodward S. R., Weyand, N. J. i Bunnel, M. DNA Seuenz from Cretaceous Period Bone Fragments, w Science, t. 266, 18.11.1994 Wright G. F. Man an the Glacial Period, Nowy Jork 1987 Wuketits F. M. Biologie und Kausalitat, Berlin/Hamburg 1981 Wunderlich H. G. Das neue Bild der Erde, Hamburg 1975 Zell W. Geologie xon Chile, Berlin 1964 Zell W. Sudamerika, Stuttgart 1986 Zillmer H.-J. Darwins Irrtum - Vorsintflutliche Fund beweisen: Dinosaurier und Menschen lebten gemeinsam, Monachium 1998; wyd. 2, 1999 Zilimer H.-J. D er fossile Hammer aus der Zeit der Dinosaurier, Efodon-Dokumentation nr DO-38, Hohenpeissenberg 1998 Zimmermann M. R. i Tedford, R. H. Histologic Structures Pressedfor 21 300 Years, w Science, 8 padziernika 1976

Wykaz skrtw

IiW" - czasopismo IIlustrierte Wissenschaft BdW - czasopismo Bild der Wissenschaft SpW - czasopismo Spektrum der Wissenschaft (wydanie polskie: wiat Nauki) BdW Bild der Wissenschaft online (www.wissenschaft.de) SpW - Spektrum der Wissenschaft (www.spektrum.de)

System/Okres
Era archaiczna (azoik)

Oddzia/Epoka

Zlodowacenia

Datowanie*
4600-4000

Era protohistoryczna (prekambr) Kambr Ordowik Sylur Dolny


P o

Pierwsze zlodowacenia** przed 2000-1900* i 750-650* Bez zlodowace Afryka na oblodzonym biegunie poudniowym** Bez globalnych epok lodowcowych, Ameryka Poudniowa ley na biegunie poudniowym**

4000-590 590-500 500-440 440^110 410-390 390-375 375-360 360-325 325-290 290-270 270-250 250-243 243-230 230-210 210-184 184-160 160-140 140-97

c ^ c < u *
c o

Dewon 410-360

rodkowy Grny

2 C l V
&

T 3
Bez zlodowace, C Antarktyda na oblodzonym T D O biegunie poudniowym** X> O Kurczenie si ldolodu C A poudniowego; klimat suchy i gorcy

Karbon 260-290 Perm 290-250

Dolny rodkowy/grny Spgowiec czerwony Cechsztyn Dolny

Trias 250-210
.2

rodkowy Grny Bez zlodowace, bez lodu na biegunach; na caym wiecie, od bieguna do bieguna klimat ciepy do tropikalnego; wzgldnie nieruchomy prakontynent (Pangea) powoli si rozpada

CL

c d b J ) a cd

S o "O N O 8 2 B
N

Dolna Jura 210-140 rodkowa Grna Kreda 140-65 Dolna Grna Paleocen Eocen Trzeciorzd 65-1,7 Oligocen Miocen Pliocen Czwartorzd 1,7 dzi Dolny plejstocen Grny plejstocen Holocen Przewidywania Przyszo

cd

a.

97-65** 65-55

Bez zlodowace, bez lodu na biegunach Ld na biegunie poudniowym Ochodzenie Pocztek epoki lodowcowej Epoka lodowcowa Ld tylko na biegunach

< D o 4 *

55-36 36-24 24-5 5-1,7 1,7-0,72 0,72-0.01 0,01-dzi

> 'o > N

c d w i* ^
N

2 c c

c < L > c > c o

< * -

Za okoo 5 000 lat bez lodu na biegunach

* Daty w milionach lat. ** Rozbiene opinie (wedug autora bez zlodowace, bo wmezozoikui waieniej o Ziemi ustawiona bya pionowo). *** Przechylenie osi ziemskiej. f

W DZIEJACH ZIEMI

NAJWIKSZE POMYKI

Alternatywne teorie dziejw Ziemi, ktre podwaaj podstawy naukowego" obrazu wiata
L udzie i d in ozaury y li je d n o c z e n ie , a teo ria ew olu cji je s t bdna! A ndy i Gry S k a liste w y p itrzy y s i dopiero kilka ty s i c y la t tem u , w y n o sz c w gr zbudow ane p rzez lu d zi m iasta! W U kadzie S o n e c zn y m znajduje s i je s z c z e jed n a w ielk a n ieod k ryta p lan eta, o ktrej ju 6 0 0 0 la t tem u p isa li Sum erow ie! E poki kam ien n ej n ie byo! Przed p otop em Z iem i o ta cza a p od ziem n a w arstw a wody! P rzyczyn zagad y dinozaurw b yy siy e le k tr y cz n e od d ziau jce p o m id zy p la n eta m i Ukadu S o n eczn eg o !
Ta ksika to herezja - o ile nasz obecny w iatopogld, oparty na kosmicznej m echanice N ew tona, teorii ew olucji D arw ina i geologicznej teorii Charlesa Lyella jest suszny. Ilustrujc swoje tezy rewelacyjnym i zdjciam i, d o kto r Hans-Joachim Z illm e r - znany popularyzator nauki, inynier, doradca Ingenieurkam m er-B au NRW, czonek New York A cadem y o f Science, a u to r gonego bestsellera P om yka D a rw in a - przedstawia ziemskie katastrofy (np. potop) z czasw historycznych i proponuje alternatyw ne teorie, ktre podw aaj podstawy n a u k o w e g o " obrazu wiata. w iatopogld Zillm era wdziera si do wiadom oci czytelnika niczym ogrom ny m eteoryt i niszczy gruntow nie ta k d o t d zdaw aoby si logiczny i uzasadniony w iat D arw ina i Lyella.
T h o m a s H ase lb erg e r

Cena det. zt 29,80

&

AMBER

You might also like