Julia Navarro

GLINIANA BIBLIA

Dla Fermina i Alexa jak zwykle, i dla moich przyjaci, najlepszych, jakich mona sobie wymarzy.

1
Bya dziesita rano. W Rzymie pada deszcz. Takswka zatrzymaa si na placu witego Piotra. Mczyzna poda kierowcy pienidze i nie czekajc, a ten wyda mu reszt, wcisn pod pach gazet i wawo podszed do stojcych przed wityni wartownikw, ktrzy sprawdzali, czy turyci wchodzcy do bazyliki s przyzwoicie ubrani. Nie byo mowy o szortach, minispdniczkach, bluzkach z dekoltem czy bermudach. Kiedy znalaz si w wityni, nawet nie przystan przed Piet Michaa Anioa, jedynym dzieem sztuki wrd wszystkich skarbw Watykanu, ktre go poruszao. Zawaha si przez chwil, starajc si zorientowa w ukadzie bazyliki, po czym skierowa kroki w stron konfesjonaw. O tej porze kapani z rnych krajw spowiadali wiernych przybyych z kadego zaktka wiata w ich ojczystych jzykach. Przystan i opar si o kolumn, czekajc, lekko zniecierpliwiony, a mczyzna, ktry dotar tu przed nim, skoczy si spowiada. Kiedy zobaczy, e tamten wstaje z klczek, podszed do konfesjonau. Tabliczka informowaa, e siedzcy w nim ksidz udziela kapaskiej posugi w jzyku woskim. Na widok szczupej sylwetki mczyzny ubranego w doskonale skrojony garnitur na twarzy ksidza pojawi si lekki umiech. Przybyy mia siwe, starannie zaczesane do tyu wosy i postaw niecierpliwej osoby przywykej do wydawania polece. Niech bdzie pochwalony. Na wieki wiekw. Ojcze, wyznaj, e zamierzam zamordowa czowieka. Niech Bg mi wybaczy. Po tych sowach mczyzna wyprostowa si i nie zwracajc uwagi na oniemiaego spowiednika, szybko oddali si i znikn w tumie turystw. Na posadzce koo konfesjonau leaa pomita, mokra od deszczu gazeta. Ksidz nie mg uwierzy w to, co usysza. Po chwili przez kratk konfesjonau dobieg go szept: Co si stao? le si ksidz czuje? Tak... Nie... Przepraszam... Wychyli si i podnis gazet. Przebieg wzrokiem stron, na ktrej bya otwarta: koncert Rostropowicza w Mediolanie, sukces kasowy filmu o dinozaurach, kongres

-2-

archeologiczny w Rzymie z udziaem najsynniejszych uczonych i archeologw: Clonay, Miller, Smidt, Arzaga, Polonoski, Tannenberg... To ostatnie nazwisko byo obwiedzione czerwonym flamastrem. Zoy gazet, woy j pod pach i czym prdzej opuci konfesjona, nie dajc szansy na wyznanie grzechw mczynie, ktry oczekiwa, klczc, po drugiej stronie kraty.

***

Chciabym rozmawia z pani Barred. Kto mwi? Doktor Cipriani. Prosz chwil zaczeka, doktorze. Starszy pan przeczesa rk wosy i poczu, e nadchodzi atak klaustrofobii. Oddycha gboko, starajc si uspokoi i dla odwrcenia uwagi wdrujc wzrokiem po przedmiotach, ktre towarzyszyy mu przez ostatnie czterdzieci lat. Jego gabinet pachnia skr i tytoniem. Na stole staa ramka z dwoma zdjciami jedno przedstawiao jego rodzicw , drugie trzech synw. Fotografi wnukw postawi na gzymsie kominka. W gbi wida byo kanap i dwa fotele z wysokimi zagwkami oraz lamp z kremowym abaurem. Pod cianami stay regay z mahoniu, ktrych pki udzielay gociny tysicom ksiek. Na pododze perskie dywany... oto jego gabinet. Jak to dobrze znw by w domu. Musi si uspokoi. Carlo! Mercedes, znalelimy go! Carlo, co ty mwisz! Gos kobiety zdradza ogromne napicie. Wydawao si, e tak samo mocno pragnie i boi si usysze, co ma jej do powiedzenia doktor. Wejd do Internetu, poszukaj we woskiej prasie, w jakiejkolwiek gazecie, na stronach powiconych kulturze. Jest tam. Jeste pewny? Tak, Mercedes, nie ma mowy o pomyce. Dlaczego akurat na stronach powiconych kulturze? Nie pamitasz, jakie docieray do nas wieci? Tak, naturalnie... Wic on... Zrobimy to. Obiecaj mi, e si nie wycofasz. -3-

 Nie, nie cofn si. Ty te nie, oni rwnie. Zadzwoni do nich zaraz. Musimy si spotka. Chcecie przyjecha do Barcelony? Wszystko jedno dokd. Zadzwoni do ciebie pniej, teraz chciabym porozmawia z Hansem i Brunonem. Carlo, czy to na pewno on? Jeste pewny? Nie spuszczaj go z oka, nie mona pozwoli, by znw nam si wymkn, koszty nie graj roli. Jeli chcesz, przelej zaraz pienidze na twoje konto, tylko upewnij si, e zatrudniasz najlepszych. Nie moe nam uciec. Mam dobrych ludzi. Nie umknie nam, moesz by spokojna. Zadzwoni do ciebie pniej. Carlo, jad na lotnisko, wsid do pierwszego samolotu odlatujcego do Rzymu, nie mog tu siedzie i czeka z zaoonymi rkami... Mercedes, nie ruszaj si z domu, dopki do ciebie nie zadzwoni, nie moemy popeni bdu. Nie wymknie nam si, zaufaj mi. Odoy suchawk. Udzieli mu si niepokj Mercedes. Dobrze j zna, nie bdzie zdziwiony, jeli za dwie godziny zadzwoni do niego z lotniska Fiumicino. Nie potrafiaby spokojnie usiedzie, zwaszcza w takiej chwili. Wybra numer telefonu w Bonn i niecierpliwie czeka, a kto odbierze. Kto mwi? Poprosz z profesorem Hausserem. Z kim mam przyjemno? Carlo Cipriani. To ja, Berta! Co u pana sycha? Ach, moja kochana Berta! Jak si ciesz, e ci sysz! Jak si miewa m i dzieci? Doskonale, dzikuj. Wszyscy si za panem stsknilimy, wci wspominamy tamte wakacje, trzy lata temu, w pana domu w Toskanii. Nigdy nie odwdzicz si panu za to, e zaprosi nas pan akurat wtedy, gdy Rudolf by na skraju wyczerpania i... Nie ma za co dzikowa, z przyjemnoci znw si z wami zobacz, jestecie zawsze mile widziani. Berto, czy zastaem twojego tat? Kobieta wyczua napicie w gosie przyjaciela swego ojca i nieco zaniepokojona powiedziaa: Tak, ju go prosz do telefonu. Czy co si stao? Dobrze si pan czuje? Nie, kochanie, nic si nie stao, chciabym tylko zamieni z nim sowo. -4-

 Dobrze, ju podchodzi. Do widzenia. Ciao, moja pikna. Po kilku chwilach do Ciprianiego dotar mocny gboki gos profesora Haussera. Carlo... Hans, on yje! Mczyni zamilkli, kady sysza w suchawce przypieszony oddech rozmwcy. Gdzie jest? Tu, w Rzymie. Trafiem na niego przypadkiem, kiedy przegldaem codzienn gazet. Wiem, e nie przepadasz za Internetem, ale jeli wejdziesz na stron jakiejkolwiek woskiej gazety, zwaszcza na strony powicone kulturze, sam si przekonasz. Znalazem agencj detektywistyczn, ktra bdzie go ledzi dwadziecia cztery godziny na dob, gdziekolwiek si uda, jeli przyjdzie mu do gowy wyjecha z Rzymu. Tak czy inaczej, powinnimy si spotka. Rozmawiaem o tym z Mercedes, teraz zadzwoni do Brunona. Przyjad do Rzymu. Nie jestem pewny, czy to najlepszy pomys. Dlaczego nie? On ju jest w Rzymie i musimy to zrobi. O, tak. Nic na wiecie nie moe nam w tym przeszkodzi. Sami tego dokonamy? Jeli nie znajdziemy nikogo, kto by nas wyrczy, owszem. Ja sam podejm si tego z zimn krwi. Mylaem o tym przez cae ycie... jak by to byo, co bym czu... Jestem w zgodzie z wasnym sumieniem. Poznamy to uczucie, przyjacielu, kiedy bdzie po wszystkim. Niech Bg mi wybaczy, albo przynajmniej zrozumie. Zaczekaj, kto dzwoni na komrk... To Bruno. Zadzwoni do ciebie pniej.

Carlo! Bruno, miaem do ciebie zatelefonowa... Mercedes dzwonia... Czy to prawda? Tak. Natychmiast wyruszam do Rzymu. Gdzie si spotkamy? Zaczekaj, Bruno...

-5-

 Nie, nie bd czeka. Czekaem ponad szedziesit lat. Jeli si pojawi, nie bd czeka ani sekundy duej. Chc wzi w tym udzia, Carlo, chc to zrobi... Zrobimy to. Zgoda, przyjed do Rzymu. Zadzwoni jeszcze raz do Mercedes i Hansa. Mercedes jest ju w drodze na lotnisko, a mj samolot wylatuje z Wiednia za godzin. Powiadom Hansa. Czekam na was w domu. Byo poudnie. Pomyla, e ma jeszcze do czasu, by wstpi do kliniki i poprosi sekretark, eby odwoaa wszystkie wizyty zaplanowane na nastpny dzie. Wikszo pacjentw i tak przyjmowa teraz jego starszy syn, Antonino, zdarzali si jednak starzy znajomi, ktrzy nalegali, by to on mia ostatnie sowo w kwestii ich zdrowia. Nie narzeka jednak, bo dziki temu stale by zajty i czu si zobowizany poszerza swoj wiedz na temat tajemniczego mechanizmu ludzkiego ciaa. Wiedzia jednak, e naprawd trzymao go przy yciu bolesne pragnienie, by wyrwna stare rachunki. Wmawia sobie, e nie moe umrze, dopki si z tym nie upora. Tego ranka, w Watykanie, kiedy podchodzi do konfesjonau, dzikowa Bogu za to, e pozwoli mu doy tych dni. Czu w piersi ostry bl. Nie bya to jednak zapowied zawau, tylko smutek, bezgraniczny smutek i gniew na Boga, w ktrego nie wierzy, ale do ktrego modli si i skary w mylach, przekonany, e ten i tak go nie syszy. Na myl o Bogu pogorszy mu si humor. C on ma wsplnego z Bogiem? Nigdy si nim nie przejmowa. Nigdy! Opuci go, kiedy by mu najbardziej potrzebny, kiedy on sam naiwnie myla, e do zbawienia i ucieczki od strasznych przey wystarczy gboka wiara. Ale by gupi! Teraz nachodz go myli o Bogu, bo w wieku siedemdziesiciu siedmiu lat ju si wie, e mier jest blisza ni ycie i w gbi duszy, przed nieuniknion podr do wiecznoci, wczaj si sygnay alarmowe i strach. Zapaci za takswk, tym razem odbierajc reszt. Klinika usytuowana w Parioli, eleganckiej, spokojnej rzymskiej dzielnicy, miecia si w czteropitrowym budynku, w ktrym pracowao dwudziestu specjalistw, nie liczc dziesiciu lekarzy internistw. Bya jego dzieem, owocem jego woli i wysiku. Ojciec byby z niego dumny, a matka... Oczy zaszy mu zami. Matka uciskaaby go mocno, szepczc mu do ucha, e nie ma takiej rzeczy, ktra mogaby mu si nie uda, e wszystko mona osign, jeli si tego bardzo chce, e... Dzie dobry, panie doktorze. Gos portiera przywrci go do rzeczywistoci. Doktor wszed do holu zdecydowanym krokiem, wyprostowany, i skierowa si do swojego gabinetu na pierwszym pitrze. Po -6-

drodze wita si z innymi lekarzami i poda rk kilku pacjentom, ktrzy zatrzymywali go na krtk rozmow, jeli go rozpoznali. W gbi korytarza zobaczy smuk sylwetk swojej crki. Umiechn si. Lara cierpliwie suchaa oddechu drcej kobiety, z caej siy ciskajcej za rk mod dziewczyn. Lekarka pogaskaa nastolatk po ramieniu i poegnaa si z pacjentk. Nie zauwaya go, on za nie stara si odwraca teraz jej uwagi od pracy. Pniej do niej zajrzy. Wszed do sekretariatu znajdujcego si tu koo gabinetu. Sekretarka, Maria, podniosa oczy znad klawiatury. Panie doktorze, ale pan dzi pno przyszed. Byo mnstwo telefonw, a za chwil przyjdzie pan Bersini. Ju mu zrobili wszystkie badania i chocia wyniki wskazuj na to, e jest zdrw jak ryba, upiera si, e to pan osobicie musi go obejrze. I jeszcze... Mario, przyjm pana Bersiniego, gdy tylko si pojawi, po nim jednak prosz odwoa wszystkie wizyty. Moliwe, e przez nastpne dni nie bd przychodzi do pracy. Spodziewam si goci, paru starych przyjaci, musz si nimi zaj. Dobrze, panie doktorze. Do kiedy mam nie umawia pacjentw? Nie wiem, zawiadomi ci. To moe potrwa tydzie, nie wicej ni dwa... Jest mj syn? Tak. Jest rwnie pana crka. Tak, ju j widziaem, Mario, czekam na telefon z agencji detektywistycznej. Prosz poczy, nawet gdyby by u mnie pacjent, dobrze? Tak jest, panie doktorze. Mam pana teraz poczy z synem? Nie, nie trzeba, o tej porze pewnie jest na sali operacyjnej, zadzwonimy do niego pniej. Na stole w gabinecie znalaz gazety uoone w rwny stosik. Wzi pierwsz i poszuka odpowiedniej rubryki na jednej z ostatnich stron. Tytu brzmia: Rzym wiatow stolic archeologii". Artyku mwi o kongresie pod auspicjami UNESCO powiconym pochodzeniu ludzkoci. Na licie uczestnikw znajdowao si nazwisko czowieka, ktrego szukali od ponad p wieku. Jak to moliwe, e znalaz si tu, w Rzymie? Akurat teraz? Gdzie by przez cay ten czas? Czyby wszyscy stracili pami? Nie potrafi zrozumie, e kto taki moe uczestniczy w midzynarodowym kongresie pod patronatem UNESCO. Przyj Sandra Bersiniego, dokonujc nieprawdopodobnego wysiku, by cierpliwie wysucha jego utyskiwa. Zapewni go, e ma doskonae zdrowie, co zreszt byo prawd, ale po raz pierwszy w yciu nie mia ochoty okazywa mu swojej troski duej, ni to byo -7-

konieczne, i grzecznie wyprosi go z gabinetu, usprawiedliwiajc si tym, e czekaj na niego kolejni pacjenci. Na dwik telefonu podskoczy. Szef agencji streci mu wyniki pierwszych godzin ledztwa. Szeciu z jego najlepszych ludzi znajduje si ju w miejscu, gdzie odbywa si kongres. Ale mczyzny o nazwisku Tannenberg tam nie ma. Ta wiadomo zaskoczya Carla Ciprianiego. Musiao doj do pomyki, chyba e... To jasne! Mczyzna, ktrego szukaj, jest od nich starszy, ale na pewno ma dzieci, wnuki, pewnie to kto z jego rodziny... Poczu si rozczarowany. Ogarna go wcieko. Ju uwierzy, e ten potwr znw si pojawi, a teraz okazuje si, e to nie on. Jaki wewntrzny gos podpowiada mu jednak, e s na dobrym tropie, blisko, bliej ni kiedykolwiek. Poprosi wic szefa, by nie zaprzestawa poszukiwa, wszystko jedno, jak daleko bd musieli si posun i ile miaoby to kosztowa. Tato... Nie zauway, kiedy do gabinetu wszed Antonino. Najwikszym wysikiem woli zmusi si do wyprostowania za biurkiem i do przybrania zadowolonej miny, bo widzia, e syn przyglda mu si z trosk. Jak idzie, synku? Dobrze, jak zwykle. O czym mylisz? Nawet nie zauwaye, kiedy wszedem. Od dziecka si tego nie oduczye: nie pukasz do drzwi. Ale tato, nie odgrywaj si na mnie. Za c miabym si odgrywa? Nie wiem, za swoje kopoty... Znam ci zbyt dobrze i widz, e co ci dzisiaj ley na sercu. Co si stao? Nic, naprawd, nic. Wszystko dobrze. Ach, przez par dni moe mnie nie by w pracy, wiem wprawdzie, e nie jestem tu potrzebny, ale uprzedzam ci, gdyby kto mnie szuka. Jak to nie jeste potrzebny? Ach, nie jeste w najlepszym nastroju! A mona wiedzie, dlaczego masz zamiar nie przychodzi do szpitala? Wybierasz si dokd? Przyjeda Mercedes, Hans i Bruno. Antonio si skrzywi. Wiedzia, jak wani s dla ojca przyjaciele, jednak ta trjka budzia w nim niepokj. Wydawao si, e to tylko grupka nieszkodliwych staruszkw, ale byo w nich co dziwnego. -8-

 Powiniene oeni si z Mercedes zdoby si na art. Nie opowiadaj gupstw. Od mierci mamy mino ju pitnacie lat, wydaje si, e dobrze wam z Mercedes, ona te jest samotna. Do artw, Antonio. Wychodz. Bye u Lary? Zajrz do niej przed wyjciem.

***

W wieku szedziesiciu piciu lat Mercedes Barreda zachowaa dawn urod. Wysoka, szczupa, niada, o eleganckich pynnych ruchach, podobaa si mczyznom. By moe dlatego nigdy nie wysza za m. Ona sama twierdzia, e nigdy nie spotkaa mczyzny na swoj miar. Bya wacicielk przedsibiorstwa budowlanego. Dorobia si fortuny wytrwa prac bez najcichszej choby skargi. Pracownicy uwaali j za osob tward, ale sprawiedliw. Nigdy nie odwrcia si plecami do adnego robotnika, pacia tyle, ile si naleao, wszyscy jej pracownicy mieli ubezpieczenie, dbaa, by ich prawa byy przestrzegane. Jej sawa elaznej damy braa si zapewne std, e nikt nigdy nie widzia umiechu na jej twarzy, nie mwic ju o tym, by rozemiaa si na gos. Trudno jednak byo zarzuca jej wadczo albo e kiedykolwiek podniosa na kogo gos. A jednak byo w niej co, co sprawiao, e wszyscy czuli si przy niej mali. Ubrana w beowy kostium, z kolczykami z pere w uszach jako jedyn ozdob, Mercedes Barreda szybkim krokiem przemierzya niekoczce si korytarze lotniska Fiumicino w Rzymie. Gos z megafonu zapowiada, e wyldowa wanie samolot z Wiednia. Mia nim przylecie Bruno. Jeli si spotkaj, mog razem pojecha do domu Carla.

Mercedes i Bruno padli sobie w objcia. Nie widzieli si ponad rok, cho czsto rozmawiali przez telefon i regularnie pisywali do siebie e-maile. Jak si ma twoja rodzina? zapytaa Mercedes. Sara zostaa babci. Moja wnuczka, Elena, urodzia dziecko. -9-

 Zostae pradziadkiem! Niele si trzymasz jak na takiego starucha. A twj syn David? Zatwardziay samotnik, podobnie jak ty. A jak si ma ona? Kiedy wyjedaem, nadal protestowaa. Od pidziesiciu lat kcimy si o to samo. Ona chciaaby, ebym zapomnia, nie rozumie, e nie moemy sobie na to pozwoli. Nie chciaem, eby mi towarzyszya. Cho nie chce si do tego przyzna, boi si, bardzo si boi. Mercedes pokiwaa gow. Nie miaa do Deborah pretensji za jej obawy ani za to, e chce powstrzyma ma. Lubia on Brunona. Bya to dobra kobieta, mia i cicha, zawsze gotowa pomaga innym. Deborah natomiast nie odwzajemniaa tej sympatii. Kiedy przy jakiej okazji Mercedes odwiedzia Brunona w Wiedniu, Deborah przyja j jak przystoi dobrej gospodyni, nie potrafia jednak ukry lku, jaki wzbudzaa w niej ta Katalonka", jak j nazywaa. W rzeczywistoci Mercedes bya Francuzk. Jej ojciec uciek z Barcelony tu przed zakoczeniem wojny domowej. By anarchist i dobrym, serdecznym czowiekiem. We Francji, jak wielu innych Hiszpanw, kiedy nazici wkroczyli do Parya, przyczy si do ruchu oporu. Tam pozna matk Mercedes, ktra bya czniczk. Pokochali si, ich crka przysza na wiat w najgorszym miejscu i w najgorszym czasie na ziemi. Bruno Mller niedawno skoczy siedemdziesit lat. Mia wosy biae jak nieg i bkitne oczy. Utyka, dlatego nie rozstawa si z lask ze srebrn gak. Urodzi si w Wiedniu. By muzykiem, nadzwyczajnym pianist, podobnie jak jego ojciec. Caa rodzina ya dla muzyki. Kiedy zamyka oczy, widzia umiechnit twarz swojej matki, grajcej na cztery rce z jego starsz siostr. Trzy lata temu przeszed na emerytur, ale wci by uwaany za jednego z najlepszych pianistw na wiecie. Rwnie jego syn, David, odda si ca dusz muzyce. Gra na skrzypcach Guarneriego, delikatnym instrumencie, z ktrym si nie rozstawa.

Hans Hausser dotar do domu Carla Ciprianiego p godziny wczeniej. Jak na swoje szedziesit siedem lat profesor Hausser imponowa postaw. Mia ponad metr dziewidziesit wzrostu, by przy tym tak szczupy, e sprawia wraenie, jakby w kadej chwili mg si rozlecie. Nie by jednak kruchym mczyzn. - 10 -

Przez ostatnie czterdzieci lat wykada fizyk na uniwersytecie w Bonn, rozwodzc si nad teoriami powstania materii i zdradzajc studentom tajemnice kosmosu. Podobnie jak Carlo, by wdowcem, pozwala, by troszczya si o niego crka, jedynaczka Berta. Przyjaciele delektowali si wanie kaw, kiedy sucy wprowadzi do pokoju Mercedes i Brunona. Nie marnowali czasu na powitania. Zebrali si, by obmyli, jak zamordowa czowieka. Skoro jestemy w komplecie, opowiem wam, jak si rzeczy maj zacz Cipriani. Rano trafiem w gazecie na nazwisko Tannenberg. Zanim si z wami skontaktowaem, eby nie traci czasu, zadzwoniem do agencji detektywistycznej. Ju dawno zleciem im poszukiwanie ladw Tannenberga, nie wiem, czy pamitacie... Ot waciciel agencji, ktry by kiedy moim pacjentem, zadzwoni do mnie przed paroma godzinami, by potwierdzi, e rzeczywicie kto o nazwisku Tannenberg pojawi si na kongresie archeologicznym w Rzymie, w paacu Brancaccio. Nie jest to jednak osoba, ktrej szukamy. To kobieta, niejaka Clara Tannenberg, narodowoci irackiej. Ma trzydzieci pi lat, jej m rwnie jest Irakijczykiem, zreszt mocno zwizanym z reimem Saddama Husajna. Ta kobieta jest archeologiem. Studiowaa w Kairze i w Stanach Zjednoczonych i mimo modego wieku, z ca pewnoci dziki wpywom maonka, ktry rwnie jest archeologiem, kieruje jednym z niewielu stanowisk archeologicznych, jakie jeszcze utrzymay si w Iraku. Jej m studiowa we Francji, potem zrobi doktorat w Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszka przez do dugi czas. Tam si poznali i pobrali. Jeszcze zanim Amerykanie postanowili zrobi z Saddama demona. To jej pierwsza podr do Europy. Dobrze, ale czy ma z nim co wsplnego? zapytaa Mercedes. Nie jest wykluczone, e to jego crka. A jeli to prawda, to mam nadziej, e nas do niego doprowadzi. Podobnie jak wy, nie wierz, e on nie yje, nawet jeli na cmentarzu ley pyta z jego imieniem i imieniem jego ojca. yje stwierdzia Mercedes. Wiem to na pewno. Przez wszystkie te lata czuam, e ten potwr jest wrd ywych. Carlo ma racj, ta kobieta to moe by jego crka. Albo wnuczka ucili Hans. On musi mie koo dziewidziesitki. Carlo, co teraz zrobimy? zapyta Bruno. Naley jest archeologiem. Studiowaa w Kairze i w Stanach Zjednoczonych i mimo modego wieku, z ca pewnoci dziki wpywom maonka, ktry rwnie jest archeologiem, kieruje jednym z niewielu stanowisk archeologicznych, jakie jeszcze utrzymay si w Iraku. Jej m studiowa we Francji, potem zrobi doktorat w Stanach Zjednoczonych, - 11 -

gdzie mieszka przez do dugi czas. Tam si poznali i pobrali. Jeszcze zanim Amerykanie postanowili zrobi z Saddama demona. To jej pierwsza podr do Europy. Dlaczego? Ton gosu Mercedes zdradza niezadowolenie. eby wybiera si do kraju ogarnitego wojn, naley dysponowa zaog nieco lepiej przygotowan ni prywatni detektywi. Masz racj zgodzi si Hans. Poza tym musimy podj decyzj. Co si stanie, jeli go odnajd, jeli ta Clara Tannenberg rzeczywicie ma z nim co wsplnego? Mwi wam, potrzebujemy zawodowca, kogo, kto zabija bez skrupuw. Jeli on nadal yje, musi umrze, a jeli nie... A jeli nie, niech zgin jego dzieci, jego wnuki, ktokolwiek ma w yach jego krew. Mercedes wypowiedziaa te sowa z gniewem. Nie zamierzaa dopuci do gosu litoci. Zgadzam si doda Hans. A ty, Bruno? Najbardziej podziwiany pianista koncertowy ostatniego trzydziestolecia dwudziestego wieku nie zawaha si i odpowiedzia: Tak. wietnie. Czy znamy jak firm, ktra dysponuje najemnikami do tego rodzaju zada? zapytaa Mercedes, zwracajc si do Carla. Jutro dostan dwa czy trzy nazwiska. Mj przyjaciel, waciciel tej agencji detektywistycznej, zapewnia, e niektre brytyjskie agencje zatrudniaj byych czonkw SAS1 i innych si specjalnych wojsk z poowy wiata. Istnieje te pewna firma amerykaska, midzynarodowa korporacja, zajmujca si bezpieczestwem... c, to bezpieczestwo to taki eufemizm. Maj prywatnych onierzy, ktrych mona posa na koniec wiata, eby walczyli o jakkolwiek spraw, byle tylko dobrze im zapaci. Zdaje si, e nazywaj si Global Group. Jutro podejmiemy decyzj. Dobrze. Tylko czy dla kadego jest jasne, e wszyscy Tannenbergowie musz umrze, wszyscy, rwnie kobiety i dzieci? upewni si Hans. Nie musisz nas o to pyta odpara Mercedes. Przez cae ycie przygotowywalimy si na t chwil. Nie mam nic przeciwko temu, by zabi go wasnymi rkami.

SAS Special Air Service brytyjska jednostka antyterrorystyczna.

- 12 -

Wierzyli jej. Oni czuli tak sam nienawi. Urosa w nich z niepowstrzyman gwatownoci, kiedy caa czwrka przechodzia przez pieko na ziemi.

***

Gos zabierze pani Tannenberg. Dyrektor sekcji powiconej kulturze Mezopotamii ustpi miejsca na podium drobnej energicznej kobiecie, ktra przyciskajc do piersi plik kartek, przygotowywaa si do wykadu. Clara Tannenberg bya zdenerwowana. Wiedziaa, jak wiele zaley od tego wystpienia. Poszukaa wzrokiem swojego ma. Umiechn si do niej, dodajc otuchy. Przez par sekund nie moga si skupi, mylc o tym, jak przystojny jest Ahmed. Wysoki, szczupy, z wosami czarnymi jak noc i jeszcze czarniejszymi oczami. By od niej starszy o cae pitnacie lat, ale nie miao to znaczenia, czya ich mio do archeologii. Panie i panowie, to dla mnie szczeglny dzie. Przybyam do Rzymu, by zwrci si do pastwa o pomoc, by prosi midzynarodow spoeczno naukow o to, eby zabraa gos i zapobiega katastrofie, jaka zawisa nad Irakiem. Przez sal przebieg szmer. Nikt nie mia ochoty wysuchiwa jakiej nieznanej pani archeolog, ktrej gwnym yciowym osigniciem byo wyjcie za m za czowieka, ktry przypadkiem by dyrektorem Departamentu Wykopalisk w reimowym ministerstwie. Na twarzy Ralpha Barry'ego, przewodniczcego sekcji Mezopotamii, wida byo niezadowolenie. Jego obawy najwyraniej si potwierdzaj; wiedzia, e obecno Clary Tannenberg i Ahmeda Huseiniego cignie mu na gow problemy. Stara si temu zapobiec, uciekajc si do wszystkich moliwych rodkw, ktrych mu nie brakowao, gdy pracowa dla wpywowego czowieka, prezesa wykonawczego fundacji wiat Staroytny, ktry finansowa kongres. W Stanach Zjednoczonych nikt, kto zajmowa si archeologi, nie sprzeciwiby si jego szefowi, Robertowi Brownowi. Teraz jednak znajdowali si w Rzymie, gdzie strefa jego wpyww bya nieco ograniczona. Robert Brown by uwaany w wiecie sztuki za guru. Dostarcza unikatowe eksponaty do muzew caego wiata. Kolekcja tabliczek z Mezopotamii, wystawiona w licznych salach siedziby fundacji, uwaana bya za najlepsz na wiecie. Brown uczyni ze sztuki ce swego ycia i dobrze prosperujcy biznes. Pewnego wieczoru, pod koniec lat pidziesitych, kiedy mia trzydzieci lat i dopiero zaczyna karier - 13 -

jako marszand w Nowym Jorku, pozna na przyjciu w domu pewnego awangardowego malarza szczegln posta. Nastpnego ranka mczyzna ten zoy mu propozycj, ktra miaa odmieni jego ycie. Nada on nowy kierunek jego poczynaniom zawodowym i pomg uruchomi niezwykle lukratywne przedsiwzicie przekonywanie wanych firm midzynarodowych, by wspomagay prywatn fundacj, ktra miaa z kolei finansowa wykopaliska i badania archeologiczne na caym wiecie. W ten sposb wielkie korporacje osigay dwojaki cel: odliczay kwoty od podatku i zyskiway szacunek zawsze podejrzliwych obywateli. Kierowany przez swojego Mentora, mczyzn rwnie bogatego, co wpywowego, Brown zaoy fundacj wiat Staroytny. Ustanowili patronat, do ktrego zaprosili bankierw i biznesmenw, a ci wykadali pienidze. Spotyka si z nimi kilka razy w roku, najpierw by zatwierdzili budet, potem za by si z niego rozliczy. Wanie pod koniec wrzenia odbywao si jedno z tych spotka. Robert Brown uczyni Ralpha Barry'ego swoj praw rk. Barry cieszy si dobr opini w wiecie akademickim. Co si tyczy jego Mentora, George'a Wagnera, mczyzny, ktry zawid go na szczyty, by mu wierny jak pies i zazdronie strzeg jego incognito. Przez wszystkie te lata wykonywa jego rozkazy bez szemrania, robi rzeczy, o ktre sam siebie nie podejrzewa, sta si w jego rkach bezwoln marionetk. By jednak szczliwy, bo to, kim by, i wszystko, co mia, zawdzicza jemu. Brown wyda Ralphowi Barry'emu precyzyjne polecenia: mia zapobiec temu, by Clara Tannenberg i jej maonek wzili udzia w kongresie, a jeli nie uda si tego dokona, mia przynajmniej nie pozwoli, by zabrali gos. Barry zdziwi si, syszc takie polecenie, wiedzia bowiem, i szef zna t par, ale nawet przez chwil nie przyszo mu do gowy, by mu si sprzeciwi.

Clara bya wiadoma nieprzychylnego nastawienia audytorium. Poczerwieniaa ze zoci. Wuj" Robert finansowa ten kongres, ona za wchodzia w skad pakietu ofertowego. Przekna lin. Szanowni pastwo, nie przyjechaam tu, eby rozmawia o polityce, tylko o sztuce. Przybywam, by prosi, bymy ocalili dziedzictwo kulturowe Mezopotamii. Tam zacza si historia ludzkoci i jeli dojdzie do wojny, tam moe si ona zakoczy. Przybywam te prosi o jeszcze inny rodzaj pomocy. Nie chodzi o pienidze. Nikogo nie rozmieszy ten art i Clara poczua si jeszcze gorzej. Bya jednak zdecydowana kontynuowa, cho czua narastajc irytacj suchaczy.

- 14 -

 Wiele lat temu, przed pwieczem, mj dziadek, ktry uczestniczy w pracach archeologicznych nieopodal Charanu, znalaz studni zbudowan z kawakw tabliczek. Wiedz pastwo, e do dzi znajdujemy staroytne tabliczki uywane przez wieniakw do budowy domw. Na tabliczkach w tej studni zapisano powierzchni pl uprawnych i ilo zboa zebranego podczas niw w cigu roku. Tabliczek byo bardzo duo, ale dwie rniy si od pozostaych. Nie wskazywaa na to ich tre, ale raczej znaki, jakimi zostay zapisane, jak gdyby ten, kto je stawia, odciskajc rylec w glinie, jeszcze nie opanowa dobrze tego narzdzia. W gosie Clary pobrzmiewao wzruszenie. Za chwil miaa odsoni przed suchaczami cel swojego ycia, co, o czym nie przestawaa ni, dla czego zostaa archeologiem, co byo dla niej waniejsze ni wszystko i wszyscy, waniejsze nawet ni Ahmed. Przez ponad szedziesit lat cigna mj dziadek przechowywa te dwie tabliczki, na ktrych kto, z pewnoci czeladnik skryby, opowiada o tym, e jego krewny Abraham2 opowiedzia mu, w jaki sposb powsta wiat, i inne fantastyczne historie o pewnym bogu, ktry wszystko moe i wszystko widzi i ktry pewnego razu, obraony na ludzi, zatopi ziemi. Czy zdaj sobie pastwo spraw z tego, co to oznacza? Wszyscy wiemy, jak due znaczenie dla archeologii i historii, ale te dla religii, miao odkrycie poematw akadyjskich o dziele stworzenia, eposu Enuma Elisz, opowieci o Enkim i Ninhursag, lub potopie w Eposie o Gilgameszu. Ot wedug zapisu na tabliczkach, patriarcha Abraham doda do tego swoj wasn wizj stworzenia wiata, bez wtpienia niepozbawion wpywu babiloskich i akadyjskich poematw o raju i stworzeniu. Wiemy dzi rwnie, bo dowioda tego archeologia, e Biblia zostaa napisana w sidmym wieku przed nasz er, w chwili gdy wadcy i kapani Izraela pragnli wzmocni jedno narodu izraelskiego. Potrzebowali wic epopei narodowej, dokumentu, ktry mgby posuy do ich celw politycznych i religijnych. W swoim uporze, by zweryfikowa wszystko, co opisuje Biblia, archeologia odkrya prawdy i kamstwa. Do dzi trudno oddzieli legendy od historii, bo wszystko zostao przemieszane. Jasne wydaje si jednak, e opowieci te s wspomnieniami z przeszoci,

W Bibiii patriarcha Abraham nazywa si Abram, jego ona za Saraj. Ich imiona przybieraj formy Abraham i Sara, kiedy Bg obiecuje im potomstwo. Abram i Abraham to dwie formy dialektowe tego samego imienia. Abraham brzmi jak Ab Hamn: ojciec wielu". Przemiana Abrama w Abrahama czy si nie tylko z obietnic licznego potomstwa, ktre posidzie Ziemi Obiecan, Kanaan, lecz take z Przymierzem (synajskim) z Bogiem i obrzezaniem, jako tego Przymierza znakiem na ciele.

- 15 -

starymi historiami, ktre pasterze wdrujcy z Ur do Charanu zanieli nastpnie a do Kanaanu... Clara zawiesia gos w oczekiwaniu na reakcj zebranych, ktrzy suchali jej w milczeniu; jedni z jawn niechci, inni z pewnym zainteresowaniem. Charan... Abraham... w Biblii znajdujemy genealogi pierwszych ludzi", poczwszy od Adama. Ta lista prowadzi do patriarchw z czasw po potopie, synw Sema. Jeden z jego potomkw, Terach, pocz Nachora, Charana i Abrama, ktry potem nazwa si Abrahamem, ojcem narodw. Poza tym szczegowym opowiadaniem w Biblii, w ktrym Bg rozkazuje Abrahamowi porzuci swoj ziemi i dom i wyruszy do Kanaanu, nie udao si dowie, e miaa miejsce pierwsza wdrwka semitw z Ur do Charanu przed dotarciem do celu, czyli do Ziemi Kananejskiej. Spotkanie Boga z Abrahamem musiao nastpi w Charanie, gdzie, jak utrzymuj niektrzy biblici, pierwszy patriarcha mieszka a do mierci swojego ojca, Teracha. Kiedy Terach uda si do Charanu, z pewnoci wyruszy tam nie tylko ze swymi synami: Abrahamem z on, Sar, oraz Nachorem i jego Milk. Towarzyszy im rwnie Lot, syn Harana, ktry modo umar. Wiemy, e w owych czasach rodziny tworzyy plemiona, przemieszczajce si z miejsca na miejsce ze swymi stadami i dobytkiem. Plemiona te osiedlay si na jaki czas, uprawiay ziemi, by zaspokoi swoje potrzeby yciowe. W taki sposb Terach, porzuciwszy Ur, by osi w Charanie, zrobi to w towarzystwie reszty rodziny, bliszych i dalszych krewnych. My pomylelimy... to znaczy mj dziadek, mj ojciec, mj m Ahmed Huseini i ja, pomylelimy, e jeden z czonkw rodziny Teracha, z pewnoci jaki ucze skryby, mg by cile powizany z Abrahamem i e ten opowiedzia mu, jak wyobraa sobie stworzenie wiata, swoj koncepcj jedynego Boga i kto wie co jeszcze. Przez cae lata szukalimy w rejonie Charanu innych tabliczek napisanych rk tej samej osoby. Bez efektu. Mj dziadek powici ycie kopaniu w promieniu stu kilometrw od Charanu. Praca ta nie bya tak zupenie bezowocna, w muzeum bagdadzkim, w muzeum w Charanie, w Ur i w wielu innych znajduj si teraz setki tablic i eksponatw, ktre moja rodzina stopniowo wydobywaa z ziemi, ale nie znalelimy wicej tabliczek z opowieciami Abrahama... Jaki napuszony mczyzna podnis rk i pomacha, co zdekoncentrowao Clar. Czy... chce pan zabra gos? Szanowna pani, twierdzi pani, e Abraham, patriarcha Abraham, Abraham biblijny, ojciec naszej cywilizacji, opowiedzia nie wiadomo komu o swoim wyobraeniu - 16 -

Boga, a ten kto, nie wiadomo kto, zapisa j jak pierwszy z brzegu dziennikarz gryzipirek, i e pani dziadek, ktrego naturalnie aden z nas nie mia przyjemnoci pozna, znalaz na to dowd i zachowa go dla siebie przez ponad p wieku. Owszem, to wanie staram si powiedzie. Rozumiem. A dlaczego dotychczas o niczym pastwo nie informowali? Czy byaby pani tak mia, by mi wyjani, kim by pani dziadek i pani ojciec? Bo o pani mu wiemy co nieco. W tym rodowisku wszyscy si znaj, wic z przykroci musz pani powiedzie, e dla nas jest pani nieznajom, ktr na podstawie pani wystpienia okrelibym mianem niedojrzaej fantastki. Gdzie s te tabliczki, o ktrych pani opowiadaa? Jak dowiedziono ich autentycznoci? Szanowna pani, na kongresy przyjeda si z udokumentowanym dorobkiem, a nie z opowiastkami rodzinnymi amatorw archeologii. Sala zaszemraa. Clara Tannenberg, poczerwieniaa z gniewu, nie wiedziaa, co zrobi: czy wybiec z sali, czy obrzuci inwektywami mczyzn, ktry omiesza j i obrazi jej rodzin. Oddychaa gboko, by si opanowa, i nagle zobaczya, e Ahmed wstaje, patrzc na naukowca wciekym wzrokiem. Szanowny profesorze Guilles... zacz wiem, e w swojej dugiej karierze wykadowcy na Sorbonie mia pan wielu suchaczy. Ja byem jednym z nich. Tak si skada, e przez cae studia zawsze otrzymywaem od pana wysokie oceny. W sumie zaliczyem z wyrnieniem wszystkie przedmioty nie tylko u pana i pamitam, e Sorbona nawet specjalnie odnotowaa mj przypadek bo, jak powiedziaem, przez pi lat zdawaem wszystkie egzaminy na celujcy i zdobyem magisterium cum laude. Potem, profesorze, miaem przywilej towarzyszy panu podczas wykopalisk w Syrii i w Iraku. Pamita pan skrzydlate lwy, ktre odnalelimy niedaleko Nabu? Szkoda, e posgi byy zniszczone... Mielimy jednak szczcie odnale kolekcj cylindrycznych pieczci Asurbanipala... Naturalnie nie posiadam ani pana wiedzy, ani reputacji, ale od lat kieruj Departamentem Wykopalisk Archeologicznych w Iraku. Niestety, obecnie to departament w stanie hibernacji, jest wojna, wojna niewypowiedziana, ale jednak wojna. Od dziesiciu lat znosimy okrutn blokad i program Ropa za ywno" wystarcza nam ledwie na tyle, by utrzyma ludzi przy yciu, a i to z marnym skutkiem. Irackie dzieci umieraj, poniewa w szpitalach brakuje lekw, a ich matki nie maj do pienidzy, by kupi im jedzenie, wic na badanie naszej przeszoci moemy przeznaczy niewielkie fundusze. Wszystkie misje archeologiczne porzuciy swoje stanowiska, czekajc na lepsze czasy.

- 17 -

 Co si tyczy mojej ony, Clary Tannenberg, od lat jest moj asystentk, razem prowadzimy wykopaliska. Jej dziadek i ojciec pasjonowali si przeszoci, swego czasu finansowali misje archeologiczne... Rabusie grobowcw! krzykn kto. Ten gos i salwa nerwowego miechu, zraniy Clar. Ahmed Huseini nie przej si tym jednak i cign: Jestemy pewni, e autor tych dwch tabliczek, ktre przechowywa dotychczas dziadek Clary, zdoa zapisa rylcem historie, ktre, jak zapewnia, opowiedzia mu sam Abraham. Rzeczywicie, moemy mwi o wiekopomnym odkryciu. Sdz, e powinni pastwo pozwoli pani doktor Tannenberg dokoczy wypowied. Claro, prosz... Clara popatrzya na ma z wdzicznoci, wzia gboki oddech i drc, przygotowaa si do dalszej czci wystpienia. Nie pozwoli si zdepta, jeli jeszcze raz jaki stary belfer jej przerwie i sprbuje j obrazi. Jej dziadek byby rozczarowany, gdyby widzia, co si tu dzieje. Nie chcia, by prosia o pomoc midzynarodow wsplnot. To stado aroganckich skurczybykw, ktrym wydaje si, e zjedli wszystkie rozumy", uprzedza j. Ojciec rwnie nie pozwoliby jej przyjecha do Rzymu, ale ju od dawna nie y, a dziadek... Przez lata koncentrowalimy si na Charanie, szukajc pozostaych tabliczek. Jestemy przekonani, e istniej. Nie znalelimy jednak ani jednej. Jak mielibymy je rozpozna? Ot dokadnie na grze tych, ktre odnalaz mj dziadek, pojawia si imi Szamas. W niektrych przypadkach skrybowie umieszczali swoje imi na grnej krawdzi tabliczki, podobnie jak imi osoby, ktra sprawowaa nad ni piecz. W przypadku tych dwch pojawia si tylko imi Szamas. Kim wic jest Szamas? Odkd Stany Zjednoczone uznay Irak za swojego najwikszego wroga, czsto dochodzio do naruszania naszej przestrzeni powietrznej. Jak sobie pastwo przypominaj, przed paroma miesicami amerykaskie samoloty latajce nad Irakiem doniosy o tym, e zostay zaatakowane pociskami z ziemi, na co odpowiedziay zrzuceniem bomb. Ot na bombardowanym obszarze, midzy Basr a starym Ur, w wiosce o nazwie Safran, lej po bombie odsoni pozostaoci budowli oraz muru, ktrego obwd szacujemy na ponad piset metrw. Biorc pod uwag sytuacj w Iraku, nie byo moliwe zajcie si tym odkryciem, chocia wraz z mem i niewielk ekip robotnikw przystpilimy do wykopalisk, majc do dyspozycji wicej zapau ni rodkw. Sdzimy, e w budynku mg si mieci magazyn domu tabliczek lub inna przybudwka wityni. Nie wiemy tego na pewno. Znalelimy pozostaoci tabliczek, i ku naszemu zaskoczeniu, wrd ich resztek natrafilimy na jedn z imieniem Szamas. Czy to Szamas zwizany z Abrahamem? - 18 -

Nie jest to wykluczone. Abraham wyruszy w podr do Kanaanu wraz z plemieniem swojego ojca. Istnieje przekonanie, e patriarcha zosta w Charanie a do dnia, w ktrym ojciec zmar, a wtedy ruszy w podr do Ziemi Obiecanej. Czy Szamas nalea do plemienia Abrahama? Czy wybra si z nirn do Kanaanu? Chc pastwa prosi o pomoc. Naszym marzeniem jest zorganizowanie midzynarodowej misji archeologicznej, ktra zbada t spraw. Gdybymy znaleli tabliczki... Przez cae lata zastanawiam si, kiedy Abraham przesta by politeist, jak jemu wspczeni, i uwierzy w Boga jedynego. Profesor Guilles znw podnis rk. Stary wykadowca z Sorbony, jeden z najwybitniejszych specjalistw na wiecie z dziedziny kultury Mezopotamii, najwyraniej postanowi nie uatwia zadania Clarze Tannenberg. Szanowna pani, nalegabym, by pokazaa nam pani tabliczki. W przeciwnym razie prosz pozwoli zabra gos tym, ktrzy maj co do powiedzenia. Clara miaa do. W jej niebieskich oczach pojawi si grony bysk. Co si stao, panie profesorze? Nie moe pan znie tego, e kto inny poza panem wie co na temat Mezopotamii, a nawet dokonuje odkry na tym obszarze? Tak bardzo cierpi na tym paskie ego? Profesor Guilles wsta z ociganiem i ruszajc w stron wyjcia, powiedzia do publicznoci: Wrc, kiedy zaczniemy rozmawia powanie. Ralph Barry uzna, e powinien interweniowa. Odchrzkn i zwrci si do zebranych: Przykro mi z powodu tego, co si stao. Nie rozumiem, dlaczego nie potrafimy by nieco skromniejsi i z odrobin pokory wysucha tego, co ma nam do powiedzenia pani doktor Tannenberg. Podobnie jak my, jest archeologiem, skd wic te uprzedzenia? Przedstawia pewn teori. Najpierw posuchajmy, a potem wydamy opini, ale dyskwalifikowanie kogo z gry nie wydaje mi si naukowym podejciem. Profesor Renh z uniwersytetu w Oksfordzie, kobieta w rednim wieku, o twarzy spalonej socem, podniosa rk. Ralph, w tym krgu wszyscy si znaj... Pani Tannenberg opowiada o tabliczkach, ktrych nikt nie widzia. Nie omieszkaa przy tym wspomnie o sytuacji politycznej Iraku, nad ktr ja osobicie ubolewam. Teori majc dowie istnienia Abrahama przedstawia w taki sposb, e brzmi raczej jak owoc fantazji ni pracy naukowej. Przyjechalimy na kongres, i w czasie gdy w innych salach nasi koledzy, naukowcy innych specjalnoci, dziel

- 19 -

si swym dorobkiem i wnioskami, my... odnosz wraenie, e tracimy czas. Przykro mi, ale podzielam opini profesora Guillesa. Chciaabym, abymy przystpili do pracy. Przecie to wanie robimy! krzykna oburzona Clara. Ahmed znw podnis si z fotela i poprawiajc krawat, powiedzia: Przypominam pastwu, e wielkie odkrycia archeologiczne s dzieem ludzi, ktrzy potrafi sucha i szuka ziarna prawdy wrd legend. Pastwo natomiast nie chc nawet rozway tego, co tu przedstawiamy. Czekaj pastwo na to, co si wydarzy, na chwil, gdy Bush zaatakuje Irak. Spastwo wybitnymi wykadowcami i archeologami z cywilizowanych" krajw, wic niezalenie od poziomu swojej sympatii do Busha, nie bd pastwo naraali swojej skry w obronie projektu archeologicznego, ktry wie si z obecnoci w Iraku. Potrafi to zrozumie, nie pojmuj jednak, skd bierze si ta zamknita postawa, ktra nie pozwala pastwu wysucha nas ani stara si sprawdzi, czy co z tego, o czym mwimy, jest lub moe by prawd. Profesor Ruth podniosa rk. Profesorze Huseini, nalegam, prosz nam przedstawi dowd na prawdziwo swoich sw. Niech nas pan przestanie osdza, a przede wszystkim prowadzi tu agitacj polityczn. Jestemy doroli, przyjechalimy tu, by rozmawia o archeologii, nie o polityce. Prosz darowa sobie te puapki socjotechniczne, jakie pan na nas zastawia, robic z siebie ofiar. Prosz o konkrety. Clara Tannenberg zacza mwi, nim Ahmed zdy odpowiedzie kobiecie. Nie mamy tu tych tabliczek. Wiedz pastwo, e w obecnej sytuacji nikt nie pozwoliby nam wywie ich za granic. Mamy kilka zdj, nie s najlepszej jakoci, ale na ich podstawie mog si pastwo przekona, e tabliczki istniej. Prosimy pastwa o pomoc, pomoc przy wykopaliskach. Nie dysponujemy wystarczajcymi funduszami. W dzisiejszym Iraku archeologia jest wadzom zupenie obojtna, mamy ju dosy kopotw, walczc o przeycie. Tym razem jej sowom towarzyszya cisza. Po kilku chwilach zebrani podnieli si z miejsc i wyszli z sali. Ralph Barry podszed do Ahmeda i Clary. Przykro mi powiedzia zrobiem wszystko co w mojej mocy, ale uprzedzaem pastwa, e to nie jest odpowiedni moment na zabieranie gosu. Dokona pan rzeczy niewyobraalnych, by nam w tym przeszkodzi odpowiedziaa Clara wyzywajcym tonem.

- 20 -

 Pani Tannenberg, midzynarodowa koniunktura ma wpyw na nas wszystkich. Wie pani, e w wiecie archeologii zawsze staramy si trzyma z daleka od polityki. W przeciwnym razie istnienie misji archeologicznych w pewnych krajach byoby nie do pomylenia. Ahmedzie, wiesz, e teraz uzyskanie wsparcia jest niemoliwe. Biorc pod uwag klimat polityczny, fundacja nie moe nawet rozwaa przeprowadzenia wykopalisk w Iraku. Prezes zostaby za to upomniany, a zarzd fundacji nigdy by na to nie pozwoli. Wyjaniem wam, e biorc pod uwag okolicznoci, najlepiej bdzie, jeli wasza obecno na kongresie bdzie dyskretna. Uparli si pastwo jednak postpi odwrotnie. Mimo to mamy nadziej, e to, co si dzisiaj stao, nie skoczy si skandalem... Nie zaley nam na poprawnoci politycznej, cho zdaje si, e zatruwamy powietrze sykna roztrzsiona Clara. Ale prosz! Powiedziaem pani szczerze, jakie s okolicznoci. Mimo wszystko nie naley traci nadziei. Zauwayem, e profesor Picot sucha pani z uwag. To do szczeglna posta, ale zarazem autorytet w tej dziedzinie. Ralph Barry natychmiast poaowa, e wymieni nazwisko Picota. Nie byo jednak wtpliwoci, e ten ekscentryczny naukowiec z zainteresowaniem wysucha wystpienia Clary i biorc pod uwag karier Picota, jego zainteresowanie miao charakter nie tylko akademicki.

Dotarli do hotelu wyczerpani. Clara spodziewaa si burzy. Ahmed broni jej, jak potrafi, ale bya pewna, e by zdegustowany sposobem, w jaki przedstawia ich spraw. Prosi j przecie, by nie wspominaa ani o swoim dziadku, ani ojcu, by przedstawia odkrycie wycznie w kontekcie wspczesnym i naukowym. Biorc pod uwag sytuacj w Iraku, nikt nie wybierze si teraz do tego kraju, by weryfikowa kade jej sowo. Ona jednak chciaa zoy hod swojemu dziadkowi i ojcu, ktrych wielbia i ktrzy wszystkiego jnauczyli. Gdyby nie zaznaczya, e jej dziadek by odkrywc tabliczek, mgby zosta posdzony o ich przywaszczenie. Weszli do pokoju, w ktrym zastali pokojwk. Poczekali, nie odzywajc si ani sowem, a dziewczyna skoczy cieli ka i wyjdzie. Ahmed sign do lodwki i nala sobie szklank whisky z lodem. Jej nie zaproponowa niczego, wic sama przygotowaa sobie campari. Usiada w oczekiwaniu na pierwszy grzmot.

- 21 -

 Omieszya si oznajmi Ahmed. Bya patetyczna, mwic o swoim ojcu, dziadku i o mnie. Na Boga, Claro, jestemy archeologami, a nie bawimy si w archeologw. To nie byo zakoczenie roku akademickiego w szkole i rozdanie wiadectw, kiedy wypada podzikowa tatusiowi za to, e jest dobry! Przecie mwiem ci, eby nie wspominaa o dziadku, powtarzaem ci, ty jednak musiaa zrobi to, na co miaa ochot, nie zastanowiwszy si nad konsekwencjami, nie zdajc sobie sprawy z tego, co moe si rozpta. Ralph Barry poprosi nas o dyskrecj, powiedzia nam jasno, e jego szef, Robert Brown chce, bymy przystpili do wykopalisk, ale nie mog nam pomc bezporednio. Nie moe powiedzie swoim przyjacioom z zarzdu, e interesuje go pewna nieznana archeolog, wnuczka starego przyjaciela, ona Irakijczyka cieszcego si askami reimu, i e chce jej pomc. Ralph Barry powiedzia to gono i wyranie: Robert Brown w ten sposb wykopaby sobie grb. Co chciaa osign? Nie zamierzam okrada wasnego dziadka! Dlaczego nie mog mwi o nim i o moim ojcu? Nie mam si czego wstydzi. Byli znawcami antykw i wydawali fortuny na finansowanie wykopalisk w Iraku, Syrii, Egipcie... Obud si, Claro, otwrz oczy! Twj dziadek i ojciec to zwykli handlarze. adni z nich mecenasi sztuki. Doronij wreszcie, bde kobiet, przesta wspina si dziadkowi na kolana. Ahmed zamilk. By zmczony. Gliniana Biblia, tak nazywa j mj dziadek. Ksiga Genezis opowiedziana sowami Abrahama mwia Clara. Tak, Gliniana Biblia, Biblia spisana na glinianych tabliczkach tysic lat wczeniej ni na papirusie. Wiekopomne odkrycie, kolejny dowd na istnienie Abrahama. Nie sdzisz chyba, e si mylimy? Ja rwnie chc odnale Glinian Bibli, ale dzisiaj, Claro, zmarnowaa najlepsz okazj, jaka si nadarzaa. Ci ludzie nale do elity wiatowej archeologii, a my musimy postpowa tak, by zechcieli wybaczy nam to, kim jestemy. A kim jestemy, Ahmedzie? Ty jeste nieznan archeolog, on dyrektora departamentu wykopalisk w kraju rzdzonym przez dyktatur, ktrego przywdca zosta skazany na obalenie, bo ju nie suy interesom monych tego wiata. Przed laty, kiedy mieszkaem w Stanach, bycie Irakijczykiem nie byo ujm, wrcz przeciwnie. Saddam walczy z Iranem, bo suyo to interesom Waszyngtonu. Mordowa Kurdw broni kupion od Amerykanw, uywa broni chemicznej zakazanej przez Konwencj Genewsk, tej samej broni, ktrej teraz szukaj. Wszystko to jedno wielkie kamstwo, Claro, dlatego trzeba przestrzega norm. Ciebie jednak nie wzrusza - 22 -

nic, co dzieje si dookoa, wszystko ci jedno, obojtny ci Saddam, Bush i wszyscy, ktrzy mog zgin z ich winy. Twj wiat ogranicza si do twojego dziadka. Po czyjej stoisz stronie? Co to znaczy? Napadasz na reim Saddama, sprawiasz wraenie, jakby rozumia Amerykanw, potem znw mwisz o nich ze wstrtem. Po czyjej stoisz stronie? Po niczyjej. Jestem sam. Ta odpowied zaskoczya Clar. Bya pod wraeniem szczeroci Ahmeda, a jednoczenie bolaa j jego postawa. Ahmed by zbyt zachodni jak na Irakijczyka. Przewdrowa p wiata i straci korzenie. Jego ojciec by dyplomat, czowiekiem przywizanym do reimu Saddama, wynagradzanym stanowiskami w kolejnych ambasadach: w Paryu, Brukseli, Londynie, Meksyku, w waszyngtoskim konsulacie... Rodzina Huseinich wioda wygodne ycie, za dzieci ambasadora wyrosy na kosmopolitw, koczyy najlepsze europejskie szkoy, nauczyy si mwi wieloma jzykami i studioway na najbardziej ekskluzywnych uczelniach amerykaskich. Jego trzy siostry wyszy za ludzi z Zachodu, nie zniosyby myli o powrocie do Iraku. Wychoway si w poczuciu wolnoci w demokratycznych krajach. On, Ahmed, rwnie karmi si demokracj w kadym kolejnym kraju, do ktrego trafia jego ojciec, nic dziwnego, e w Iraku si dusi. Mimo to, kiedy wraca, cieszy si przywilejami przynalenymi dzieciom reimu. Zostaby w Stanach Zjednoczonych, ale pozna Clar, a jej dziadek i ojciec chcieli, by wrcia do Iraku. Postanowi wic, e i on wrci. Co teraz zrobimy? zapytaa Clara. Nic. Teraz ju nic nie moemy zrobi. Jutro zadzwoni do Ralpha, niech mi przynajmniej powie, jakie rozmiary ma klska, ktr cigna na nasze gowy. Wracamy do Bagdadu? Czyby miaa inny genialny pomys? Nie musisz by taki uszczypliwy. Zrobiam to, co uwaaam za stosowne, byam to winna dziadkowi. Zgoda, jest tylko biznesmenem, ale kocha Mezopotami jak nikt inny i wpoi to mnie i mojemu ojcu. Mg zosta wielkim archeologiem, ale nie mia do szczcia, by pj za swoim powoaniem. Jed nake to on i tylko on odkry te dwie tabliczki, to on przechowa je przez ponad p wieku, to on wydawa pienidze, by inni kopali w poszukiwaniu ladw Szamasa... Przypominam ci, e muzea Iraku pene s eksponatw i tabliczek z wykopalisk finansowanych przez mojego dziadka. - 23 -

Na twarzy Ahmeda pojawi si wyraz pogardy. Clara a podskoczya z oburzenia. Nagle jej m wyda jej si obcym czowiekiem. Twj dziadek jest bardzo mdry, Claro, podobnie jak twj ojciec. Twoje dzisiejsze wystpienie tylko by ich rozczarowao. Nie tego ci uczyli. Wpoili mi zamiowanie do archeologii. Raczej obsesj na punkcie Glinianej Biblii. Zapada cisza. Ahmed jednym haustem dopi whisky i zamkn oczy. adne nie miao ochoty cign tej rozmowy. Clara pooya si do ka z gow wypenion mylami o Szamasie. Wyobraaa go sobie z cienkim trzcinowym rylcem w doni, ktrym rysowa co na glinianej powierzchni...

- 24 -

2
Kto stworzy pierwsz koz? On. A dlaczego akurat koz? Dla tego samego powodu, dla ktrego stworzy wszystkie istoty zamieszkujce ziemi. Chopiec ju dawno zna odpowiedzi na te pytania, ale lubi drani si ze swoim wujem Abramem3. Ten drugi bardzo ostatnio si zmieni. Zdziwacza, szuka samotnoci i czsto oddala si od swoich bliskich, twierdzc, e musi pomyle. Nie rozumiem, c to za powd. Po co mu kozy? Po co je hodujemy? A my, po co my jestemy? eby pracowa? Ciebie stworzy po to, eby si uczy. Szamas zamilk. Wuj przypomina mu, e o tej porze powinien by w domu tabliczek, czyli szkole pisarzy, i odrabia swoje zadanie. Jego drugi wuj, um-mi-a4, moe poskary si na niego ojcu i chopak znw dostanie bur. Tego ranka, idc z domu tabliczek, widzia, jak wuj Abram idzie ze stadem kz, szukajc bardziej zielonych k. Bez namysu ruszy jego ladem, chocia wiedzia, e wuj woli by sam i nie ma ochoty z nikim rozmawia. Wiedzia jednak i to, e wuj ma do niego duo cierpliwoci. W rzeczywistoci nie by on bliskim wujem, tylko dalekim krewnym jego matki, ale naleeli do tego samego plemienia; wszyscy uznawali wadz Teracha, ojca Abrama, a e szacunek dla syna szed w parze z szacunkiem dla ojca, wielu ludzi z plemienia przychodzio wanie do Abrama, szukajc rady i przewodnika. Terach nie mia o to alu, by ju stary i spor cz dnia po prostu przesypia. Po jego mierci to Abram mia przej wszystkie jego obowizki. Nudz si bkn chopiec na swoje usprawiedliwienie. Ach tak? A co ci tak nudzi? Dub-sar5, ktry nas uczy, nie jest zbyt wesoy, na pewno dlatego, e on sam jeszcze nie panuje nad trzcink tak, jak by sobie tego yczy ses-gal6 albo um-mi-a Ur-Nisaba.
3 4

W rozmowach Szamasa z Patriarch autorka uywa pierwszej wersji imienia: Abram. Um-mi-a mistrz, nauczyciel.

- 25 -

Dub-sar Ili, ktry si nami zajmuje, nie lubi dzieci, szybko traci cierpliwo i kae nam pisa te same wyrazy tak dugo, a wedug jego wasnego osdu, stan si doskonae. Potem, kiedy w poudnie kae nam, bymy na gos powtrzyli lekcj, gniewa si, kiedy si na czym potkniemy, i niecierpliwi, kiedy pokazujemy mu wiczenia z pisania i rachunki. Abram si umiechn. Nie chcia, by may Szamas jeszcze bardziej si rozzuchwali, jeli on wysucha ze zrozumieniem jego skarg na wymagajcego nauczyciela. Szamas by najbardziej inteligentnym dzieckiem w plemieniu, mia za zadanie si uczy, by zosta skryb lub kapanem. Potrzebni im mdrzy ludzie, ktrzy wykonywaliby obliczenia do budowy kanaw nawadniajcych such ziemi i ktrzy potrafiliby uporzdkowa spichlerze, pilnowali rozdziau pszenicy, udzielali poyczek, ludzie ktrzy przechowaliby wiedz o rolinach i zwierztach, umieli przeprowadza obliczenia matematyczne i ktrzy czytaliby z gwiazd, a wic tacy, ktrzy potrafi myle o czym innym ni tylko o napenieniu odkw swojego potomstwa. Ojciec Szamasa by wielkim skryb, mistrzem, za chopiec, jak wielu mczyzn w ich rodzinie, odziedziczy po nim inteligencj. Nie moe jej zmarnowa, albowiem inteligencja to dar, ktry On zesa niektrym ludziom, by uatwiali ycie innym i by walczyli z tymi, ktrzy mimo i rwnie inteligentni, dawali posuch podszeptom zego. Lepiej, eby wrci, bo zaczn ci szuka i matka bdzie si martwia. Moja matka widziaa, e za tob poszedem. Nie niepokoi si, wie, e przy tobie nic mi nie grozi. Co nie znaczy, e bdzie zadowolona. Dobrze wie, e marnujesz czas przeznaczony na nauk. Wuju, dub-sar kae nam modli si do Nidaby, bogini zb, i zapewnia, e to od niej pochodzi znajomo pisma. Musisz si uczy tego, o czym opowiada wam dub-sar. Tak, ale czy ty te uwaasz, e to Nidaba nas inspiruje? Abram nie odpowiedzia. Nie chcia miesza chopcu w gowie, ale te nie chcia zataja tego, co dawno ju przeczuwa, a teraz nabra co do tego pewnoci. Doszed do przekonania, e bogowie, ktrych czcili, nie byli natchnieni adnym duchem, byli po prostu poskami z gliny. On o tym wiedzia, bo jego ojciec, Terach, wyrabia glin i dostarcza do wity i paacw bstwa, bdce dzieem jego rk.

5 6

Dub-sar skryba, pisarz. Ses-gal wielki brat.

- 26 -

Abram wci wspomina bl, jaki sprawi swojemu ojcu w dniu, gdy porozbija wieo zrobione figury, zamieniajc je w kup skorup, nim jeszcze zdyy wyschn i przeobrazi si w bogw. Nie rozumia, dlaczego tak postpi, ale kiedy wszed do warsztatu ojca, poczu niepohamowany impuls, by zniszczy te kawaki gliny, przed ktrymi gupi ludzie pochylali czoa, przekonani, e to te figury, stworzone rkami jego ojca, zsyaj nieszczcia i aski. Strca je na ziemi i depta, potem usiad, czekajc na skutki swojego postpku. W tych posgach nie byo nic, gdyby rzeczywicie byy bogami, natychmiast skierowayby przeciwko niemu swoj furi, ukarayby go. Nic takiego jednak nie nastpio, a jedyna furia, jakiej sta si ofiar, bya furi jego ojca, kiedy ten zobaczy, e owoce jego pracy zamieniy si w kup skorup. Ojciec zgani go za ten witokradczy postpek, lecz Abram odpowiedzia mu zuchwale, e kto jak kto, ale Terach sam najlepiej wie, e w figurach, ktre wyrabia, nie ma niczego poza botem. Potem spokornia nieco, przeprosi Teracha, zmit skorupy, a nawet przyczy si do mieszania gliny, by pomc ojcu robi nowe figurki. Szamasie, musisz umie to, czego uczy ci Ili, po to pomoe ci odrnia prawd od kamstwa. Przyjdzie dzie, kiedy sam bdziesz oddziela ziarno od plew, dopki to jednak nie nastpi, nie gard adn wiedz. Kiedy opowiedziaem o Nim i Ili si rozgniewa. Powiedzia, e nie wolno mi obraa bogw Isztar, Isin, Innama... A po co im o Nim opowiedziae? Poniewa cay czas myl o tym, co mi opowiadasz. Wiesz, nie wierz, e w rodku figury Isztar jest jaki duch. Jego za nie widz, wic z pewnoci istnieje. Abram by zaskoczony takim rozumowaniem. Chopiec wierzy w to, czego nie wida, wanie dlatego, e tego nie widzia! Wiedzia, e may patrzy na niego z nabonym podziwem, bo Terach by ju tak stary, e to on by rzeczywistym przywdc plemienia, za jego sowo byo sowem krla. Ucz si, Szamasie, ucz. A teraz wracaj do szkoy i pozwl mi troch pomyle. Czy on do ciebie przemawia? Czuj, e tak. Ale czy przemawia do ciebie sowami, tak jak my rozmawiamy? Nie, nie tak, ale sysz go tak wyranie, jakbym sucha ciebie. Tylko nikomu o tym nie mw. - 27 -

 Nie powiem. To wprawdzie nie jest adna tajemnica, trzeba jednak nauczy si powciga jzyk. No ju, zmykaj, biegnij do szkoy i nie zo si wicej na Iliego. Chopiec wsta z kamienia i pogaska po szyi bia koz, ktra, obojtna na to, co si wok niej dzieje, z wyran przyjemnoci skubaa traw. Szamas zagryz warg i z umiechem poprosi Abrama: A opowiesz mi, jak On nas stworzy i dlaczego to zrobi? Ja to wszystko spisz, kocianym rylcem, ktry podarowa mi ojciec. Uywam go tylko wtedy, gdy nauczyciel kae nam napisa co wanego... Nabrabym wprawy... Abram popatrzy uwanie na Szamasa. Chopiec ma dziesi lat. Czy potrafi zrozumie, jak zoony jest Bg, ktry mu si objawia? Opowiem ci wszystko zdecydowa. Zapiszesz to na tabliczkach i dobrze je ukryjesz. Pokaesz je dopiero wtedy, kiedy ci o to poprosz. Twj ojciec musi wiedzie, czym si zajmujesz, twoja matka rwnie, ale nikt wicej. Porozmawiam z nimi, ale pod warunkiem, e nie bdziesz opuszcza zaj. Nie dyskutuj z nauczycielem, suchaj si i ucz. Uszczliwiony chopiec popdzi do szkoy. Ili bdzie si na niego zoci, e si spnia, ale on si tym nie przejmowa. Abram zdradzi mu tajemnice swojego Boga, Boga, ktry wcale nie jest z gliny.

Ili skrzywi si na widok spoconego Szamasa, ktry wpad do klasy, zmczony biegiem. Poskar si twojemu ojcu zagrozi i wrci do prowadzenia lekcji. Zamierza pokaza dzieciom tabliczki do rachunkw, chcia, by zrozumiay magi cyfr i skrty, za pomoc ktrych zapisuje si tuziny. Szamas prowadzi trzcin po glince, notujc wszystko, co mwi Ili, by potem, w domu, przeczyta to ojcu i zadziwi matk.

Tato, daby mi kilka takich tabliczek? zapyta Szamas. Ojciec podnis gow znad tabliczki, zaskoczony prob syna. Notowa akurat obserwacje nieba, ktre prowadzi od lat. Spord jego omiorga dzieci Szamas by ulubiecem, cho ojciec martwi si o niego, poniewa chopiec by niezwykle rozgarnity jak na swj wiek. Jego krewny, Abram, bardzo go chwali. - 28 -

 Ili zada ci co do domu? Nie, nie o to chodzi. To wuj Abram ma mi opowiedzie, po co On stworzy wiat. Ach tak! Powiedzia, e porozmawia z tob na ten temat. Jeszcze tego nie zrobi. Pozwolisz, ojcze? Mczyzna westchn. Wiedzia, e na nic zda si zakazywanie synowi suchania opowieci Abrama, ktrego chopak traktowa z ogromnym szacunkiem. Abram by mczyzn o czystym sercu, zbyt inteligentnym na to, by wierzy, e w kawaku wysuszonej gliny jest bg. On te w to nie wierzy, cho milcza. Byo mu wszystko jedno, dopki mg spokojnie oddawa si studiom nad nastawaniem po sobie dnia i nocy, prdami rzecznymi, gstoci ziemi... Abram wierzy w Boga, ktry jest pocztkiem i kocem wszystkiego. Wola, by Szamas pozna tego Boga, ni miaby uwierzy, e kawaek gliny obdarzony jest bosk moc. Powiedziae o tym Iliemu? Nie, po co miaby o tym wiedzie? To jak, mog, ojcze? Tak. Spisz wszystko, co ci opowiada Abram. Schowam te tabliczki. Nie chcesz ich zanie do szkoy pisarzy? Nie, ojcze, Ili nie zrozumiaby nic z opowieci Abrama. Jeste pewny? Ili jest bystry, cho nie starcza mu cierpliwoci do uczenia. Nie zapominaj o tym, Szamasie, i szanuj go. Szanuj go, ojcze, ale Abram powiedzia, e to on decyduje, komu i w jaki sposb opowiada o Bogu. W takim razie rb to, co ci kae Abram. Dzikuj, ojcze. Poprosz mam, eby pilnowaa moich tabliczek i eby nie pozwolia nikomu ich dotyka. Chopiec wybieg w podskokach z domu, by poszuka matki. Potem pjdzie po glink do niewielkiego zbiornika, przy ktrym jego ojciec wyrabia tabliczki. Nie mg si doczeka, kiedy zacznie pisa. Nastpnego dnia spotka si z Abramem. Ten zawsze wypdza owce na pastwisko przed witem, bo jak mwi, o tej porze najlepiej mu si myli. Szamas nie lubi wczenie wstawa, nie mia jednak nic przeciwko temu, jeli oznaczao to spotkanie z Abramem.

- 29 -

Chopak nie mg si doczeka, kiedy zacznie, wicie przekonany, e wuj wyjawi mu wielkie tajemnice. Czasem nie mg w nocy zasn, zastanawiajc si, skd wzi si pierwszy mczyzna i pierwsza kobieta, pierwsza kura, pierwszy w, kto wyjawi tajemnic chleba i w jaki sposb rachmistrzowie odkryli magi liczb. Zdesperowany szuka odpowiedzi we wasnym umyle, a w kocu zasypia wyczerpany, ale niespokojny, bo wci ich nie zna.

Mczyni siedzieli przed drzwiami domu Teracha. Staruszek wezwa ich do siebie, cho to waciwie Abram chcia przemwi do ojcw rodzin. Wodzem plemienia wci by Terach, wic tylko on mg zwoa mczyzn na narad. Musimy wyj z Ur powiedzia Terach. Mj syn, Abram, wytumaczy wam dlaczego. Nachorze, synu, usid u mego boku, kiedy twj brat bdzie przemawia. Szepty ucichy, tymczasem Abram, ktry wsta ju z miejsca, popatrzy na zebranych. Nastpnie, nie potrafic ukry wzruszenia, oznajmi, e Terach poprowadzi ich do Kanaanu, ziemi bogosawionej przez Boga, na ktrej osid i urodz im si dzieci i dzieci ich dzieci. Radzi ju teraz rozpocz przygotowania, by mona byo wkrtce wyruszy w drog. Najwicej wtpliwoci mia Nachor. Nieatwo im bdzie opuci ziemi Ur, mwi. Tu urodzili si ich ojcowie i ojcowie ich ojcw. Tu wypasali swoje stada. Kanaan jest tak daleko. Kady jednak mia nadziej na lepsze ycie na ziemi obfitujcej w owoce, gdzie nie brak pastwisk, a rzeki nigdy nie wysychaj. W Ur walczyli z pustyni, kopic kanay, by przekierowa wody Eufratu i nawodni gleb, ktra dawaa im pszenic na chleb. Wiedli tu niepewn egzystencj, cho mieli w swoim plemieniu wyksztaconych skrybw i cieszyli si opiek wityni i askami paacu. Byli wrd nich dobrzy rzemielnicy, a ich stada byy liczne. Owce i kozy daway mleko i miso, jednak ycie upywao im na patrzeniu w niebo, w oczekiwaniu, e bogowie zel deszcz, ktry nawodni grunt i wypeni zbiorniki na wod. Spakuj wic swj dobytek i gnajc przed sob stada, wyrusz w podr, idc z biegiem Eufratu na pnoc. Przygotowania i poegnania z rodzin i przyjacimi potrwaj wiele dni. Nie wszyscy mog wyruszy w drog; ludzie chorzy i starzy, ktrzy nie znieliby dalekiej wdrwki, zostan pod opiek najmodszych czonkw rodzin, ktrzy pewnego dnia rwnie zostan wezwani do Kanaanu, ale teraz pozostan w Ur. Kada rodzina musi zdecydowa, kto wyruszy na wdrwk, a kto zostanie.

- 30 -

Jadin, ojciec Szamasa, wezwa swoj on, dzieci i ony swoich synw, wujw i synw wujw, ktrzy z kolei przyprowadzili swoje dzieci. Caa rodzina zgromadzia si o wicie w jego domu z cegie adobe, suszonej na socu mieszanki gliny i somy. Pjdziemy z Terachem a do Kanaan. Cz z was musi tu jednak zosta, by pilnowa dobytku. Zaopiekujecie si te chorymi i niedonymi. Ty, Chosenie, pod moj nieobecno zostaniesz gow rodziny. Chosen, najmodszy z braci Jadina, przysta na to z ulg. Nie chcia odchodzi. Mieszka przy wityni, gdzie zajmowa si pisaniem listw i umw handlowych, nie pragn niczego wicej, tylko nadal zgbia tajemnice liczb i cia niebieskich. Nasz ojciec przemawia Jadin jest zbyt stary, by z nami wdrowa. Ledwie trzyma si na nogach, czasami zamyla si, bdzi wzrokiem za horyzontem i nie udaje mu si wymwi ani sowa. Ty, Chosenie, bdziesz si stara, by niczego mu nie zabrako. Zostanie z tob nasza siostra Jamisal. Jest wdow i nie ma dzieci, moe wic opiekowa si ojcem. Zafascynowany Szamas sucha sw ojca. Czu askotanie w odku, niecierpliwi si. Gdyby to od niego zaleao, ju wdrowaby w poszukiwaniu ziemi, o ktrej mwi Abram. Nagle co go zaniepokoio: jeli odejd, nie bdzie mg napisa historii wiata, ktr obieca mu opowiedzie wuj. Jak dugo bdziemy wdrowali? To pytanie zaskoczyo Jadina. Wtrcanie si do spraw dorosych byo zuchwalstwem. Pod karccym spojrzeniem ojca chopiec obla si rumiecem i spuci wzrok, mamroczc pod nosem przeprosiny. A jednak Jadin nie zlekceway niepokojw syna. Nie wiem, jak dugo bdziemy wdrowali do Kanaanu. By moe zatrzymamy si gdzie po drodze. Kto wie, co moe nas spotka? Szykujcie si, by mc wyruszy, gdy tylko Terach da znak.

Szamas dostrzeg krzepk sylwetk Abrama i wybieg mu na spotkanie. Od dwch dni szuka okazji, by spotka si z wujem, i oto si nadarzaa. Abram umiechn si na widok chopaka, spoconego, z zarumienion od upau i wysiku buzi. Wbi w ziemi kij pasterski i zaczeka, a dzieciak go dogoni. Rozglda si te za jakim drzewem, pod ktrym mogliby schroni si przed ostatnimi palcymi promieniami soca. Odpocznij powiedzia do chopca. Chod, usidziemy pod tym figowcem, przy studni. - 31 -

 Kiedy zaczniesz mi opowiada histori wiata? A, wic to ci tak martwi! Jeli wyruszymy w drog, nie bdzie mona miesza gliny na tabliczki. Ojciec nie pozwoli mi, bym zabiera ze sob co wicej ni tylko najpotrzebniejsze rzeczy. Szamasie, napiszesz histori stworzenia, albowiem Pan sobie ciebie upodoba. Nie martw si. On zdecyduje, kiedy i jak. Chopak nie potrafi ukry rozczarowania. Nie chcia duej czeka, przepeniaa go ochota, by napisa t histori, zrozumie, dlaczego On postanowi komplikowa sprawy stwarzaniem wiata. Bo cho Szamas myla o tym i na rne sposoby prbowa zrozumie, nie pojmowa po co to wszystko, chyba e z nudw, albo dlatego, e Bg chcia bawi si ludmi tak samo, jak jego bracia i siostry bawili si koralikami i lalkami. Czy Ili te pjdzie? zapyta. Nie. Bd za nim tskni. Czasem myl, e ma racj, kiedy si na mnie gniewa, bo nie sucham, jak tumaczy i... Chopak zawaha si, czy powinien dalej mwi. Abram nie zamierza cign go za jzyk, czeka. Pisz najgorzej w caej szkole, na moich tabliczkach roi si od bdw. Dzisiaj pomyliem si w rachunkach. Obiecaem ojcu i Iliemu, e si poprawi, e nigdy wicej nie bd musieli mnie upomina. Postanowiem ci o tym powiedzie, bo by moe chcesz, eby kto inny napisa histori wiata, kto, kto nie robi bdw, posugujc si trzcinowym rylcem. Szamas zamilk, czekajc na wyrok Abrama. Nerwowo zagryza warg, aujc, e nie przykada si bardziej do nauki. Ili wyrzuca mu, e traci czas na fantazjowanie i dziwne pytania. Poskary si jego ojcu i ten udzieli synowi reprymendy, a co gorsza, przyzna, e jest rozczarowany. Teraz Szamas ba si rozczarowa Abrama, bo to mogo oznacza koniec jego marze o napisaniu historii wiata. Nie do mocno si starasz skwitowa Abram. To prawda odpowiedzia cicho chopiec. A jednak wierzysz, e gdy ci opowiem histori stworzenia, napiszesz j bez bdw? Tak, no... na pewno si postaram. Pomylaem sobie, e najlepiej bdzie, jak mi bdziesz dyktowa po trochu, a potem w domu przepisz wszystko powoli i starannie. Co dzie bd ci pokazywa, co napisaem, i jeli dobrze mi pjdzie, bdziesz opowiada dalej... Abram przyjrza mu si uwanie. Nie niepokoio go, e chopak robi bdy i e w jego bystrym umyle rodz si pytania, na ktre Ili, nauczyciel, nie potrafi udzieli odpowiedzi. - 32 -

Szamas mia wiele zalet, ktre rwnowayy niedostatki, a najwiksz z nich bya inteligencja. Kiedy zadawa pytanie, oczekiwa logicznej odpowiedzi, nie zadowalay go wyjanienia, jakich udziela si dzieciom. Oczy chopca byszczay. Abram pomyla, e spord wszystkich czonkw jego plemienia, to Szamas najlepiej zrozumie zamysy Boga. Opowiem ci histori stworzenia. Zaczn od dnia, w ktrym On postanowi oddzieli wiato od ciemnoci. Teraz jednak wracaj do domu. Wezw ci, kiedy nadejdzie czas.

- 33 -

3
W Sewilli panowa nieznony upa. Termometry wskazyway czterdzieci stopni. Mczyzna pogadzi si rk po ysej gowie. Jego gboko osadzone niebieskie oczy, byszczce chodno jak metal, patrzyy na monitor komputera. Chocia skoczy ju osiemdziesit lat, Internet go pasjonowa. Drgn na dwik telefonu. Sucham. Enrique, przed chwil dzwoni do mnie Robert Brown. Stao si to, czego si obawialimy, dziewczyna przemawiaa na kongresie w Rzymie. Czy powiedziaa... Tak... Rozmawiae ju z Frankiem? Przed minut. George, co teraz zrobimy? Postpimy zgodnie z planem. Alfred wie o wszystkim. Czy ju podje jakie kroki? Tak. Robert bdzie umia to zaatwi? Robert? Jest bystry i bardzo posuszny. Wypenia polecenia bez zbdnych pyta, robi, co mu ka. Jako dziecko najlepiej manipulowae sznurkami marionetek, ktre dostawalimy na gwiazdk. Nieco trudniej manipuluje si ludmi. Ty akurat nie masz z tym problemw. W kadym razie nadszed czas, by postawi kropk nad i". Nie moemy sobie pozwala na sentymenty. Teraz nie ma innego wyjcia, jak depta po pitach jego wnuczce. Nie moemy pozwoli, by przywaszczy sobie to, co do nas naley. Masz suszno, ale nie chciabym konfrontacji z Alfredem. Musi by jaki sposb, eby nabra rozsdku. Po tylu latach postanowi gra solo. To zdrada.

- 34 -

 Trzeba bdzie z nim porozmawia. Sprbujmy. Rozczy si i usysza na korytarzu szybkie kroki. Do pokoju wpad jak huragan mody, wysoki, szczupy i przystojny chopak, ubrany w strj do konnej jazdy. Cze, dziadku, spociem si jak mysz. Zauwayem. Nie wydaje mi si zbyt mdre w taki upa wybiera si na przejadk. Alvaro chcia mi pokaza swoje nowe tryczki. Chyba nie sprawdzae na nich postpw w kuciu szpad? Nie, dziadku, przecie ci obiecaem. Jakby umia dotrzymywa sowa... Gdzie ojciec? W gabinecie. Pozwolisz mi teraz popracowa? Ale dziadku, w twoim wieku ju si nie powinno pracowa! Zostaw t robot i chodmy na obiad do klubu. Sam wiesz, e ci z klubu mnie mier. Jak si nad tym gbiej zastanowi, okazuje si, e mierzi ci caa Sewilla. Nigdzie nie dajesz si wycign. Babcia ma racj, jeste nudziarzem i odludkiem. Babcia zawsze ma racj. Jestem nudziarzem, a ci wszyscy ludzie przyprawiaj mnie o mdoci. To dlatego, e odebrae brytyjskie wychowanie. Moliwe. Teraz jednak zostaw mnie, prosz, w spokoju, musz pomyle. Gdzie jest twoja siostra? Wyjechaa do Marbelli, Khollowie j zaprosili. Nawet si ze mn nie poegnaa. Z kadym dniem macie gorsze maniery. Ale, dziadku, nie bd taki starowiecki. Zreszt Elena nie lubi siedzie na wsi. Tylko ty, ojciec i ja lubimy takie wiejskie ycie. Ani babci, ani mamie, ani Elenie si ono nie podoba. Dusz si wrd tych wszystkich bykw i koni. Idziesz ze mn do klubu? Nie. Nie mam ochoty wychodzi, za gorco dzisiaj. Kiedy staruszek zosta sam, umiechn si do siebie. Jego wnuk to dobry chopak, nie taki trzpiot jak wnuczka. Jedyne, co mona mu byo zarzuci, to nadmierne zamiowanie do ycia towarzyskiego, w czym siostra mu nie ustpowaa. On sam zawsze dba o to, by nie nawizywa zbyt wielu znajomoci. Jego ona, Roco, bya pod tym wzgldem bogosawiestwem. Poznali si w niezwykych okolicznociach... To ona upara si, by si pobrali. Pocztkowo nie podobao si to jej ojcu, potem jednak zrozumia, e nie ma odwrotu. - 35 -

Zreszt Enrique Gmez Thomson by niez parti. Poj wic za on crk najwyszego dygnitarza prowincji rzdzonej przez reim Franco. Te, ktry wzbogaci si po woj nie, spekulujc na czarnym rynku, wprowadzi go do biznesu, wkrtce jednak Enrique si usamodzielni, zaj eksportem i importem, i szybko sta si bogaty. Zawsze stara si by dyskretny i nie zwraca na siebie uwagi bardziej, ni to byo niezbdne. Zaoy rodzin, ktra cieszya si szacunkiem w caej Sewilli, a jej czonkowie nie dostarczali tematw do plotek. Zawsze by wdziczny swojej onie. Bez niej nie poradziby sobie tak dobrze. Pomyla o Franku i George'u. Im te si powiodo, cho nikt im niczego nie da za darmo. Okazali si po prostu zdolniejsi ni caa reszta.

***

Robert Brown uderzy pici w st i natychmiast poczu w rce przeszywajcy bl. Od ponad godziny nie odkada suchawki telefonu. Najpierw zadzwoni do niego Ralph i opowiedzia o przemwieniu Clary, doprowadzajc go do silnego ataku blu brzucha. Nastpnie Brown musia poinformowa o wszystkim swojego Mentora, George'a Wagnera, ktry wyrzuci mu, e nie potrafi zapobiec wystpieniu dziewczyny. Clara zawsze robia, co chciaa. Jak to moliwe, e jest wnuczk Alfreda? Helmut by zupenie inny. Nigdy nie przysporzy Alfredowi kopotw. Szkoda, e tak modo umar. Helmut, syn Alfreda, by inteligentnym mczyzn; niezwykle dyskretny, ojciec nauczy go, jak by niewidzialnym i chopak dobrze przyswoi sobie t lekcj, ale Clara... Clara zachowywaa si jak rozpieszczona smarkula. Alfred jednak pozwala jej na wszystko. Gdy o niej myla, na jego twarzy pojawia si umiech. Helmut oeni si z Irakijk o ciemnych wosach i cerze w kolorze koci soniowej. Alfred zgodzi si na ten oenek, wydawa mu si on nawet korzystny, poniewa jego syn sta si czci starej irackiej rodziny. Bya to rodzina bogata i wpywowa, powizana z najwaniejszymi ludmi w Iraku, Kairze, Ammanie. Cieszya si szacunkiem, a jej czonkowie byli podejmowani na caym wiecie. W dodatku Ibrahim, ojciec Nur, ony Helmuta, by wyksztaconym czowiekiem o wyrafinowanym gucie.

- 36 -

Zamyli si nad Nur. Nigdy niczym si nie wyrniaa, najwyej urod, Helmut za by ni najwyraniej oczarowany. Cho moe ta kobieta bya inteligentniejsza, ni si wydawao? Jeli chodzi o muzumanki, nigdy nie wiadomo, co o nich sdzi. Alfred straci syna i synow, kiedy Clara bya nastolatk. le wychowa swoj wnuczk. Robert nigdy nie by zachwycony Clar. Przeszkadzao mu to, e nazywa go wujkiem Robertem, irytowaa go jej pewno siebie graniczca z bezczelnoci i nudzia paplanina, ktr zamczaa go przy kadym spotkaniu. Kiedy Alfred wysa j do Stanw Zjednoczonych, proszc go, by si ni opiekowa, Robert nie wyobraa sobie nawet, jak mczca moe by ta opieka, a przecie i tak postara si, by dziewczyna znalaza si jak najdalej od Waszyngtonu. Nie mg jednak sprzeciwia si Alfredowi, ktry by jego wsplnikiem i bardzo szczeglnym przyjacielem jego Mentora, George'a Wagnera. Zapisa j wic na jeden z kalifornijskich uniwersytetw. Na szczcie zakochaa si w tym Ahmedzie, inteligentnym mczynie, z ktrym mona byo doj do porozumienia. Wydanie jej za m za Huseiniego byo strzaem w dziesitk.. Z nim dao si prowadzi interesy. Alfred i on rozumieli si z Ahmedem doskonale. Problem stanowia Clara. Rozmowa, jak wanie odby z Ralphem Barrym, zatrua mu dzie. Przed lunchem z prezesem i grup przyjaci rozbolaa go gowa. Wszyscy ci biznesmeni byli ywo zainteresowani poznaniem daty ataku powietrznego na Irak. Jednak rozmowa, jak odby ze swoim Mentorem, posza jeszcze gorzej. Czowiek ten nalega, by Brown zapanowa nad sytuacj, a jeli bdzie to konieczne, to nawet by pomg tej parze. Skoro ju zosta ujawniony fakt istnienia Glinianej Biblii, nie mogli pozwoli, by Alfred i jego wnuczka j zatrzymali. Rozkazy byy jasne: przej Glinian Bibli, jeli rzeczywicie si odnajdzie. Smith, pocz mnie jeszcze raz z Ralphem Barrym. Dobrze, panie Brown. Wanie dzwonia asystentka senatora Millera, eby upewni si, czy bdzie pan na pikniku zorganizowanym przez on senatora w ten weekend. Jeszcze jedna gupia baba, pomyla Brown. Co roku organizuje tak sam fars, wiejsk imprez w swojej posiadoci w Yermoncie, gdzie zmusza nas do picia lemoniady i jedzenia kanapek na kaszmirowych kocach rozoonych na ziemi. Brown jednak wiedzia, e musi si tam uda, poniewa Frank Miller jest kim wicej ni senatorem. Jest Teksaczykiem zaangaowanym w interesy naftowe. Na ten przeklty piknik przyjd sekretarze obrony i sprawiedliwoci, sekretarz stanu, doradczyni do spraw bezpieczestwa narodowego, szef CIA... a nawet jego Mentor. Nadarzaa si jedyna okazja, by nie zwracajc niczyjej uwagi, porozmawia z nim. Najgorsze byo to, e wszyscy maj lee na trawie, - 37 -

opychajc si kanapkami i udajc, e si wietnie bawi. Co roku ten synny wrzeniowy piknik stawa si jego najwikszym koszmarem. Z rozmyla wyrwa go dzwonek telefonu i gos Ralpha Barry'ego. Sucham, Robercie. Ralph, czy kto kojarzy z nami osob pani Tannenberg? Nie, w adnym wypadku. Ju ci powiedziaem, eby si nie martwi. Mimo protestw niektrych wykadowcw nie sposb byo zapobiec ich przyjazdowi. Przez lata Ahmed Huseini mia do czynienia z wieloma archeologami. Nie mona byo rozpocz adnych wykopalisk w Iraku bez jego zgody. Tym lepiej, ale powiniene by im tego zabroni. Robercie, nie byo to moliwe. Nikt nie mg zabroni im zgoszenia referatu o Mezopotamii i wystpienia z nim. Nie potrafiem jej przekona. Zapewnia mnie, e ma zgod dziadka i e tobie powinno to wystarczy. Alfred dziecinnieje na staro. Moliwe. W kadym razie jego wnuczka ma obsesj na punkcie Glinianej Biblii. Naprawd uwaasz, e ona istnieje? Tak. Clara nie powinna jednak wyjawia jej istnienia, zwaszcza teraz. Tak czy inaczej, znajdziemy Bibli i bdzie nasza. W jaki sposb? Nie mamy innego wyjcia, musimy pomc im j odszuka, a kiedy j znajd... Wobec tego, co si zdarzyo, pozostaje nam tylko zmiana planw. Czy uda im si zebra ekip archeologw, by poprowadzi wykopaliska? Musimy znale jaki sposb, eby dostali dofinansowanie. Musimy co wymyli. Robercie, sytuacja w Iraku nie sprzyja organizowaniu wykopalisk. Wszystkie europejskie rzdy, z naszym na czele, odradzaj podre w ten rejon. Pakowanie si tam w takiej chwili to samobjstwo. Musimy zaczeka. Czy dobrze usyszaem? Wanie teraz jest najlepszy czas na podr do Iraku. Bdziemy tam, ale na swj sposb. Irak sta si ziemi moliwoci, tylko gupcy tego nie widz. Profesor Yves Picot sprawia wraenie jedynego zainteresowanego tym, co opowiedziaa Clara. Chce porozmawia z Ahmedem, co mam robi? Niech rozmawiaj. Ufam Ahmedowi. Wie, co ma robi, ale popro go najpierw, eby wysa swoj on do Bagdadu albo do diaba, ale niech si ta baba std zabiera, zanim nas wszystkich wykoczy. - 38 -

Ralph zachichota. Mizoginizm Roberta Browna by niemal zaraliwy. Ten czowiek nie znosi kobiet, le si czu w ich towarzystwie. Nigdy si nie oeni i nikt nigdy nie sysza, by by w jakim zwizku. Z trudem udawao mu si by uprzejmym nawet wobec on swoich przyjaci. Nie mia sekretarki, jak wszyscy, tylko tego Smitha, szedziesicioletniego poliglot i zarozumialca, ktry pracowa dla niego od zawsze. Zgoda, Robercie, zobacz, co da si zrobi. Porozmawiam z Ahmedem. Nie jest to jednak atwa kobieta, dumna i uparta jak osio. Jak jej ojciec i dziadek, pomyla Brown. Szkoda tylko, e zabrako jej inteligencji ich obydwu.

***

Wiedzia, e doradca prezydenta lubi hiszpask kuchni, zaprosi go wic na obiad do hiszpaskiej restauracji nieopodal Kapitolu. Robert Brown przyjecha pierwszy. Zawsze by bardzo punktualny. Irytowao go czekanie. Mia nadziej, e doradcy prezydenta nie zatrzyma adna wana sprawa. Powoli zjedali si wszyscy zaproszeni na obiad: Dick Garby, John Nelly i Edward Fox. Czowiek z Biaego Domu dotar ostatni i byo wida, e jest w podym humorze. Wytumaczy im, e komplikuj si negocjacje z Europejczykami w sprawie udzielenia przez Rad Bezpieczestwa ONZ poparcia dziaaniom wojennym przeciwko Irakowi. Gupcy s wszdzie westchn. Francuzi cign w swoj stron, wierz, e jeszcze co znacz, a w rzeczywistoci gwno maj do powiedzenia, Niemcy to zdrajcy, maj obowizek moralny nas wspiera, ale ten czerwono-zielony rzd bardziej troszczy si o oklaski liberalnej prasy ni o wypenianie swoich zobowiza. Zawsze moemy liczy na Wielk Brytani wtrci Dick Garby. Tak, ale to nie wystarczy odpowiedzia z powan min doradca Busha. Mamy te Wochy, Hiszpani, Portugali i Polsk, ale te kraje si nie licz, powikszaj statystyki, ale si nie licz. Meksykanie rwnie protestuj, a Rosjanie i Chiczycy zacieraj rce, widzc, jakie mamy problemy. Kiedy uderzamy? zapyta Brown.

- 39 -

 Przygotowania ju s w toku. Jak tylko chopaki z Pentagonu zawiadomi nas, e s gotowi, przystpimy do powanego bombardowania Iraku. Zakadam, e najdalej za pi, sze miesicy. Teraz jest wrzesie, powiedzmy, e na wiosn. Uprzedz was. Naleaoby zacz organizowanie Komitetu na Rzecz Odbudowy Iraku odezwa si Edward Fox. Tak, ju o tym pomylelimy. Zadzwoni do was za trzy lub cztery dni. Ciastko jest due, ale trzeba by pierwszym, eby zapa najlepsze kski odpowiedzia doradca. Powiedzcie mi teraz, czego oczekujecie, i zabierzemy si do tego. Jedzc dorsza po baskijsku, typowe danie z pnocnej Hiszpanii, czterej mczyni ustalali podstawy przyszego podziau interesw w Iraku. Wszyscy mieli udziay w firmach budowlanych, naftowych, dostarczajcych wyposaenie... Zniszczenia wojenne bd due, sporo trzeba bdzie odbudowa. Lunch okaza si dla caej czwrki niezwykle owocny. Zobacz si w weekend na pikniku u Millerw. Bd kontynuowali rozmowy, jeli tylko uda im si wyrwa z ramion on.

Robert Brown wrci do siedziby fundacji, mieszczcej si w budynku ze stali i szka nieopodal Biaego Domu. Z okien rozciga si przyjemny widok, jednak Brown nigdy nie polubi Waszyngtonu. Wola Nowy Jork, gdzie fundacja nadal utrzymywaa niewielki budynek w Village. Bya to willa z koca osiemnastego wieku, zbudowana przez niemieckiego imigranta, ktry wzbogaci si na sprzeday tkanin importowanych z Europy. Miecia si tam pierwsza siedziba fundacji i cho obecnie willa nie suya ju celom reprezentacyjnym, nie chcia jej sprzedawa. Kiedy przebywa w Nowym Jorku, przyjmowa wanych goci w gabinecie w swoim domu, w okolicach Central Parku. Parter zaadaptowa na biuro, za na grze urzdzi salon i sypialni. Ralphowi Barry'emu rwnie podobaa si willa w Village, korzysta z niej, gdy przyjeda do Nowego Jorku. Dla Browna bya to wietna wymwka, by nie rozstawa si z tym domem. Barry by jego zastpc, motorem napdowym caej fundacji. Smith, pocz mnie z Paulem Dukaisem. Natychmiast. Zanim upyna minuta, usysza w suchawce ochrypy gos Dukaisa. Paul, przyjacielu, chciabym umwi si z tob na kolacj. Jasne, Robercie, kiedy? Dzi wieczorem. - 40 -

 Hmm, to niemoliwe. Musz i z on do opery. Moe jutro? Nie zostao duo czasu, Paul. Za chwil zacznie si wojna, daj sobie spokj z operami. Wojna nie wojna, musz i. eby myle o wojnie, musz zapewni pokj na froncie domowym, a Doris cigle narzeka, e nigdzie z ni nie chodz. Obiecaem jej to. Jej i naszej crce, tak wic nawet wypowiedzenie trzeciej wojny wiatowej nie odwiedzie mnie od wyjcia do opery. Moemy si umwi na kolacj jutro. W porzdku, zapomnijmy o kolacji, spotkajmy si rano. Zapraszam ci do siebie na niadanie. Bdzie wygodniej ni w moim albo w twoim biurze. Moe by sidma rano? Nie przesadzaj. Bd o smej. Brown zamkn si w gabinecie. O wp do smej Smith niemiao zapuka do drzwi. Bdzie mnie pan potrzebowa, panie Brown? Nie, Smith, moesz i. Do jutra. Zosta, by jeszcze popracowa. Obmyla szczegowy plan dziaania na najblisze miesice. Wojna bya tu-tu, chcia by przygotowany na wszystko.

***

Ralph Barry min w drzwiach Paacu Kongresw modego czowieka o kasztanowych wosach, szczupego, o ruchach zdradzajcych pewn nerwowo, ktry przekonywa stranika, e powinien wpuci go do rodka. Barry zwrci uwag na upr i determinacj modzieca. Nie by ani archeologiem, ani dziennikarzem, ani historykiem. Stanowczo odmawia zdradzenia, kim jest, ale twierdzi, e musi wej. Podjechaa zamwiona takswka, wic Barry nie mia ju okazji zobaczy, jak skoczya si potyczka midzy stranikiem a modym czowiekiem. Soce owietlao obelisk na Piazza del Popolo. Ralph Barry i Ahmed Huseini jedli lunch w La Bolognesa. Jak zwykle restauracja bya pena turystw. Prosz mi wyjani, gdzie dokadnie mieszcz si pozostaoci tych budowli? Pan Brown nalega, by mi pan poda wsprzdne. Chciabym rwnie wiedzie, jak due rodki bd wam potrzebne, by zrobi to wasnymi siami. Oficjalnie nie moemy si wtrca. Doszoby do skandalu, gdyby pnocnoamerykaska fundacja zainwestowaa cho dolara w

- 41 -

wykopaliska w Iraku. Inna kwestia to paska ona, Clara. Moe j pan jako kontrolowa? Jest... prosz wybaczy, e uyj tego sowa, ale jest zbyt niedyskretna. Ahmed poczu si nieswojo. Pod tym wzgldem by typowym Irakijczykiem. O kobietach si nie rozmawia. Zwaszcza o onach. Clara jest bardzo dumna ze swojego dziadka. To si chwali, ale najwiksz przysug, jak moe wywiadczy dziadkowi, jest niestawianie go w wietle reflektorw. Alfred Tannenberg opar sukces swoich interesw na dyskrecji, dobrze pan wie, jak bardzo jest na tym tle przewraliwiony. Dlatego nie rozumiem, czemu ogasza istnienie Glinianej Biblii w takiej chwili. Za kilka miesicy, kiedy Stany Zjednoczone uporaj si z Irakiem, moemy zorganizowa misj archeologiczn. By moe, gdyby pan poprosi Alfreda, eby porozmawia z Clara i wytumaczy jej par spraw... Alfred jest chory, nie zamierzam nuy go list pana wymwek. Ma osiemdziesit pi lat i lekarze wykryli u niego guza na wtrobie. Nie wiadomo, jak dugo poyje. Na szczcie jego gowa pracuje doskonale. Trzyma biznes tward rk. Clara natomiast to maa dziewczynka i cokolwiek powie, jemu to nie przeszkadza. Postanowi, e wydobdzie na wiato dzienne Glinian Bibli. Wiem, e George Wagner i Robert Brown po raz pierwszy si z nim nie zgadzaj, ale pan go zna, trudno jest zama jego wol. Ach, Ralph, niech pan myli, e amerykaska obecno w Iraku to tylko parada wojskowa. Nie trzeba myle tak pesymistycznie. Sam pan zobaczy, jak si wszystko zmieni. Saddam stanowi problem dla wszystkich-Pastwu nic si nie stanie. Pan Brown zadba o to, eby mogli pastwo wrci do Stanw. Prosz porozmawia z Alfredem. Nic by to nie dao. Dlaczego nie porozmawia pan Wagner albo pan Brown? Tannenberg prdzej ich wysucha. Pan Brown nie moe rozmawia z Irakiem. Wie pan, e telefony s na podsuchu, a wszystkie rozmowy z Irakiem s rejestrowane. A co do George'a Wagnera... To Bg, ja za nie wchodz w skad jego niebiaskiego orszaku. Jestem tylko pracownikiem fundacji. W takim razie nie musi si pan przejmowa Clara. Ona nie stanowi adnego zagroenia w Iraku. Powiem jej, czego potrzebujemy, ale pytam, czy bdziemy mogli kopa. Dla Saddama odkrycie kolejnych tabliczek z pismem klinowym to teraz ostatnie zmartwienie. Nie wiadomo, czy znajdziemy do ludzi do pracy, a tym, ktrych zatrudnimy, bdziemy zmuszeni paci. Prosz powiedzie, o jak sum chodzi. Zadbam o to, by j pan dosta. Sam pan wie, e nie pienidze s naszym problemem. Potrzebujemy wicej archeologw. Sprzt i materia moe kupi Alfred, ale eksperci s tylko w Europie i Stanach. - 42 -

Mj kraj jest bankrutem, z trudem udaje nam si utrzyma dziedzictwo kulturowe zgromadzone w muzeach. Alfred nie powinien finansowa tej misji, przynajmniej nie bezporednio. Od razu zwrci na siebie uwag. W Iraku s setki szpiegw. Praktyczniej bdzie znale finansowanie zewntrzne, najlepiej patronat jakiego europejskiego uniwersytetu. Profesor Yves Picot chce z panem porozmawia. Pochodzi z Alzacji, to do szczeglny czowiek. Wykada w Oksfordzie i... Wiem, kim jest Picot. Oczywicie nie jest to mj ulubiony archeolog, jest zbyt heterodoksyjny, poza tym ze jzyki donosz, e zosta skoniony do poegnania si z Oksfordem z powodu zwizku z pewn studentk, co jest zakazane w tej szacownej instytucji. To czowiek bez zasad. Nie powie mi pan chyba, e w takiej sytuacji przejmowaby si pan zasadami. Picot ma poparcie grupy dawnych suchaczy, ktrzy go uwielbiaj. Poza tym jest bogaty. Jego ojciec ma bank na wyspach Kanau, ktry w rzeczywistoci nalea do rodziny matki Picota, tam te pracuje caa jego rodzina. Oprcz niego Owszem, jest nieznony, straszny z niego pedant i despota. Ja bym powiedzia, e to archeolog-szczciarz, a szczcie polega na poparciu bogatej rodziny. Tak, wiem, e to nie aden autorytet w wiecie nauki, ale jako jedyny wykaza zainteresowanie tabliczkami. Pan zdecyduje, czy chce z nim rozmawia. Picot jest jedyn osob wystarczajco szalon, by wybra si teraz na wykopaliska do Iraku. Porozmawiam z nim, ale nieszczeglnie podoba mi si ten pomys. Ahmedzie, nie ma pan innego wyjcia. Przykro mi, e musz to powiedzie. Oczywicie Robert chce, ebym dostarczy jego list Alfredowi. Kto go przywiezie z Waszyngtonu, wrczy mi, ja za przeka go panu. Sam pan wie, e obydwaj zawsze woleli zwyk poczt. Odpowied od Alfreda odbierzemy tym razem w Ammanie, nie w Kairze. Wie pan co? Zastanawiam si, dlaczego wanie teraz Alfred postanowi ujawni istnienie tych tabliczek i dlaczego pan Brown najpierw si gniewa, a potem postanawia nam pomc. Nie umiem panu odpowiedzie na to pytanie. Wiem tylko, e oni nie pozwalaj sobie na popenianie bdw.

- 43 -

4
Jedz, Mercedes. Nie jestem godna, Carlo. Postaraj si jednak co przekn nalega Carlo. Mam dosy tego czekania. Powinnimy co zrobi! wykrzykna

zdenerwowana Mercedes. Powinna nauczy si cierpliwoci orzek Hans Hausser. Nie myl sobie, e z biegiem lat nie staam si cierpliwsza. Ludzie, ktrzy ze mn pracuj, powiedzieliby, e jestem wrcz niewzruszona odpowiedziaa Mercedes. Nie mieli szansy dobrze ci pozna! rozemia si Bruno Mller. Czworo przyjaci jado kolacj w domu Carla Ciprianiego. Czekali na informacje z agencji detektywistycznej. W kadej chwili mg zabrzmie dzwonek do drzwi, a w chwil potem sucy wejdzie do jadalni, by wrczy im szar kopert, jak ta, ktr dostali rano. Ju od godziny nowa koperta powinna lee przed nimi. Mercedes zaczynaa si niepokoi. Carlo, zadzwo do niego, moe co si stao. Mercedes, nic si nie stao, musz tylko przedstawi na Pimie prac caego dnia. To wymaga czasu. Mj przyjaciel chciaby si temu przyjrze, zanim nam to wyle. Przesyka zaraz przyjdzie. W kocu usyszeli daleki dwik dzwonka i kroki w korytarzu. Nie przychodzi sama stwierdzia pewnym tonem Mercedes. Trzej mczyni popatrzyli na ni zdziwieni. Dwie sekundy pniej sucy otworzy drzwi i zaprosi do rodka jakiego mczyzn. Waciciel agencji trzyma w rku kopert. Carlo, przepraszam za zwok, wyobraam sobie, jak si niecierpliwicie. Owszem odpowiedziaa zimno Mercedes to prawda. Mio mi pana pozna. Mercedes Barreda wycigna rk do Luki Mariniego, zadbanego, elegancko ubranego szedziesiciolatka z tatuaem na nadgarstku, dyskretnie ukrytym pod zegarkiem ze zota i stali. Ten garnitur jest na niego za ciasny, pomylaa Mercedes. To jeden z tych mczyzn, ktrzy sdz, e jeli bd nosili ubrania o rozmiar mniejsze, bd szczupej wygldali. Ma waki tuszczu na bokach. Siadaj, Luca. Jade kolacj? zapyta Cipriani.

- 44 -

 Nie, nie jadem, przyszedem prosto z biura. Owszem, chtnie co przeksz, ale najlepiej mi zrobi szklaneczka czego mocniejszego. Doskonale, zjesz z nami kolacj. Przedstawiam ci moich przyjaci: profesor Hausser i profesor Mller. Panie Mller, podejrzewam, e jest pan przyzwyczajony do suchania takich rzeczy, ale jestem pana wielbicielem. Podziwiam pana powiedzia Marini. Dzikuj szepn Bruno Mller, nieco skrpowany. Sucy przynis talerz i sztuce i podsun Mariniemu pmisek cannelloni. Detektyw naoy sobie spor porcj makaronu, nie zwracajc uwagi na zniecierpliwienie Mercedes, ktra nie moga zrozumie, e on zasiada do kolacji, zamiast poinformowa ich o zawartoci szarej koperty. Uznaa, e Marini jej si nie podoba. W gruncie rzeczy nie podoba jej si nikt powolny i flegmatyczny, a on taki wanie by. Wydawao jej si szczytem lekcewaenia, e pozwala im czeka, paaszujc cannelloni jak gdyby nigdy nic. Carlo Cipriani da popis cierpliwoci. Zaczeka, a przyjaciel skoczy je, rozmawiajc na tematy oglne sytuacja na bliskim Wschodzie, walka w parlamencie midzy Berlusconim a lewic, pogoda... Kiedy Marini upora si z deserem, Carlo zaproponowa przejcie na drinka do gabinetu, gdzie bd mogli swobodnie porozmawia. Suchamy ponagli go Carlo, gdy wszyscy zajli miejsca na kanapie i fotelach. Wszystko dobrze, ta dziewczyna nie przysza dzisiaj na obrady kongresu. Jaka dziewczyna? zapytaa Mercedes, zirytowana tonem ni to macho, ni to paternalistycznym, jaki przybra Marini. Clara Tannenberg odpowiedzia Marini, rwnie zirytowany. Ach, chodzi panu o pani Tannenberg! wykrzykna Mercedes, udajc, e dopiero teraz zrozumiaa. Tak, pani Tannenberg uznaa dzi, e lepiej zaj si zakupami. Wydaa ponad cztery tysice euro na odcinku midzy Via Condotti i Via de la Croce. Zakupy to jej nag. Zjada lunch w kawiarni Il Greco. Kanapk, co sodkiego i cappuccino. Nastpnie udaa si do Watykanu i zwiedzaa muzeum, dopki go nie zamknli. Kiedy wybieraem si do was, powiadomiono mnie, e wesza do hotelu Excelsior. Jeli dotychczas do mnie nie zadzwoniono, to dlatego, e jeszcze stamtd nie wysza. A jej m? zapyta profesor Hausser.

- 45 -

 Pno wyszed z hotelu i spacerowa bez celu po Rzymie do czternastej, kiedy to spotka si na lunchu w La Bolognesa z Ralphem Barrym, dyrektorem fundacji wiat Staroytny, wpywow postaci w wiecie archeologii. Barry wykada na Harvardzie i cieszy si szacunkiem w krgach akademickich. Chocia ten kongres by zorganizowany pod auspicjami UNESCO, to fundacja wiat Staroytny wraz z innymi fundacjami i paroma przedsibiorstwami pokryy jego koszty. A dlaczego panowie Barry i Huseini jedli dzi razem? dopytywa si Bruno Mller. Dwaj moi ludzie zdoali ulokowa si nieopodal nich i udao im si usysze kilka zda. Pan Barry by najwyraniej zdruzgotany zachowaniem Clary Tannenberg, a jej m by po prostu wcieky. Rozmawiali o niejakim Yvie Picocie, jednym z profesorw obecnych na kongresie, ktry, jak si wydaje, moe by zainteresowany tabliczkami wymienionymi w porannym raporcie. Wydaje si jednak, e Ahmed Huseini mu nie ufa. W tej kopercie znajd pastwo yciorys tego czowieka oraz informacje o jego przygodach. Kobieciarz z niego i aferzysta. Ahmed Huseini zapewni pana Barry'ego, e nie ma problemw finansowych, brakuje mu tylko archeologw. Najciekawsze ze wszystkiego byo to, e Ralph Barry oznajmi Huseinie-mu, e jutro lub pojutrze wrczy mu list od Roberta Browna, prezesa fundacji wiat Staroytny, by ten dorczy go pewnej osobie, niejakiemu Alfredowi. Zdaje si, e to dziadek tej dziewczyny i... To on! wykrzykna Mercedes. Mamy go! Uspokj si, Mercedes, daj panu Mariniemu dokoczy, podyskutujemy pniej. Cipriani powiedzia to tak stanowczo, e Mercedes zamilka jak niepyszna. W tym raporcie jest wszystko, ale moi ludzie zrozumieli, e ten Alfred i pan Brown od lat wysyaj listy przez umylnych i e odpowied tego Alfreda odbior w Ammanie. Na jutro Huseini umwi si na niadanie z Picotem. Nastpnie, jeli nie bdzie adnych zmian, maestwo uda si do Ammanu. Maj rezerwacj na lot jordaskimi liniami lotniczymi na trzeci po poudniu. Pastwo musz zdecydowa, czy chc, ebym wysa moich ludzi tym samolotem, czy zamykamy spraw. Trzeba ich ledzi uzna Cipriani. Polij dobry zesp, chc wiedzie wszystko o tym Alfredzie: czy to rzeczywicie dziadek Clary Tannenberg, gdzie mieszka, z kim, czym si zajmuje. Potrzebne bd zdjcia, to wane, eby zdoby zdjcia i w miar moliwoci nagranie wideo, eby go byo jak najlepiej wida. - 46 -

 To bdzie was kosztowao fortun stwierdzi Marini. Prosz si nie martwi o nasze portfele ucia Mercedes tylko stara si nie straci z oczu Clary Tannenberg i jej ma. Rb, co chcesz, Luca, tylko ich nie zgub. Powany ton Carla Ciprianiego wywar due wraenie na detektywie. By moe bd musia wynaj ludzi tam, na miejscu uprzedzi. Rb, co uznasz za stosowne. Ju raz to powiedzielimy. Teraz za, drogi przyjacielu, jeli nie masz nic przeciwko temu, chcielibymy przeczyta twj raport... Zgoda, Carlo, ju wychodz. Jeli potrzebujesz dodatkowych wyjanie, dzwo do mnie bez wahania, bd w domu. Cipriani odprowadzi Mariniego do drzwi, tymczasem Mercedes, zniecierpliwiona, otwieraa kopert i zaczynaa czyta raport, nie poegnawszy si z gociem. Nawet drogi garnitur i zegarek nie zmieni go w czowieka z klas mamrotaa. Mercedes, jeste uprzedzona zwrci jej uwag Hans Hausser. Uprzedzona? To nowobogacki w garniturze szytym na miar, nic poza tym. Tyle e garnitur ma za may. To inteligentny czowiek powiedzia Carlo, ktry w tej wanie chwili wrci do gabinetu. By dobrym policjantem, przez wiele lat walczy z mafi sycylijsk, widzia, jak ginli jego ludzie i przyjaciele, w kocu ona postawia mu ultimatum: albo zostawi policj, albo ona zostawi jego. Przeszed wic na wczeniejsz emerytur i zaoy t firm. Bardzo dobrze zarabia. I w Paryu nie zrobi z owsa ryu, soma i tak wyjdzie z butw... obstawaa przy swoim Mercedes. Co takiego? zapyta Bruno, ktry nie zrozumia jej docinkw. Nic. To takie przysowie. Znaczy ono, e nawet jeli kto si wystroi i bdzie udawa wielkiego pana, i tak nie ukryje swojego pochodzenia. Mercedes! skarci j Hans. Dobrze, nie mwmy wicej o Luce uci Carlo. Jest skuteczny, dla nas tylko to si liczy. Zobaczmy, co napisali w tym raporcie. Luca Marini przygotowa cztery kopie. Mercedes pierwsza przerwaa milczenie. W jej gosie pobrzmiewaa powaga i poruszenie. To on. Znalelimy go.

- 47 -

 Tak zgodzi si Carlo. Ja rwnie tak sdz. Zastanawiam si, dlaczego ujawnia si po tylu latach. Na pewno nie z wasnej woli orzek Bruno Mller. Sdz, e wanie tak upiera si Carlo. To nie przypadek, e jego wnuczka przyjeda na kongres i stara si o midzynarodow pomoc w wykopaliskach w Iraku. Skierowa na ni wiata reflektorw, a ona nazywa si ni mniej, ni wicej, tylko Tannenberg. Podejrzewam, e nie mia takiego zamiaru wczy si Hausser. Dlaczego? zapytaa Mercedes. Skd mamy wiedzie, o co chodzi jego wnuczce, kiedy si tak wystawia? Zgodnie z tym raportem, Ahmed Huseini zapewnia, e Alfred Tannenberg uwielbia swoj wnuczk odpar Mller. Musi wic mie jaki znaczcy powd, by si tak odsoni. Przez ostatnie pidziesit lat by niewidzialny. Owszem, musi by jaki powd popar przyjaciela Carlo. Mnie jednak intryguje jego zwizek z tym Robertem Brownem, na pierwszy rzut oka szanowanym, przyzwoitym Amerykaninem nalecym do elity, przyjacielem prawie wszystkich czonkw administracji Busha, prezesem fundacji o midzynarodowym prestiu. Co tu nie gra. Nie wiemy te, czym zajmuje si Tannenberg zauway Mller. Antykami, jak wynika z raportu odpowiedzia Hausser. To brzmi wieloznacznie... Jak jednak udawao mu si przez tyle lat by niewidocznym, skoro wrd jego przyjaci s takie figury? zastanawiaa si gono Mercedes. Nie zaszkodzi dowiedzie si wicej na temat tego Roberta Browna. Podejrzewam, e Luca mgby znale dla nas troch danych. Teraz jednak musimy zdecydowa, co zrobimy. Zgodzili si z Carlem. Nadesza chwila, by zdecydowa, jakie kroki powinni podj. Postanowili, e Mercedes, Hans i Bruno zostan jeszcze na dwa czy trzy dni w Rzymie, oczekujc wieci z Ammanu. Mogliby te poprosi Mariniego, by jego firma, lub jaka inna przez niego polecona, sporzdzia raport na temat Roberta Browna. Dobrze, zamy, e to on jest czowiekiem, ktrego szukamy. W jaki sposb i kiedy go zabijemy? chciaa wiedzie Mercedes. Luca wspomnia o istnieniu pewnych agencji, zdaje si, e nie gardz takimi zleceniami... ju wam o tym mwiem przypomnia Carlo. Poszukajmy wic jednej z nich i kogo wynajmijmy nalegaa Mercedes. Musimy by gotowi, kiedy tosamo Tannenberga zostanie potwierdzona. Im wczeniej - 48 -

skoczymy, tym lepiej. Cae ycie czekalimy na t chwil. W dniu, kiedy ten potwr umrze, po raz pierwszy zasn spokojnie. Zabijemy go, Mercedes, co do tego nie ma wtpliwoci zapewni Bruno Mller. Musimy jednak by ostroni. Podejrzewam, e nikt nie zgasza si do tych agencji i nie owiadcza od progu, e przyszed wynaj patnego morderc. Wydaje mi si, Carlo, e to Luca Marini powinien nami pokierowa i podpowiedzie, w jaki sposb wynaj kogo odpowiedniego. Rozmawiali tak a do witu. Nie chcieli pomin adnego szczegu, wszystko musiao zosta przedyskutowane. Czuli, e zbliaj si do celu, wreszcie zrobi to, co obiecali sobie zrobi przed wieloma laty. Nikomu z nich nie przyszo do gowy, e okazja do zemsty nadesza zbyt pno. Podzielili si zadaniami i uzgodnili, e wyo fundusze na wynagrodzenie dla Luki Mariniego i najemnika, ktry zgodzi si zamordowa Tannenberga.

***

W kawiarni Il Greco na Via Condotti byo prawie pusto. Carlo Cipriani i Luca Marini pili cappuccino. Byo bardzo ciepo jak na wrzesie, a turyci nie okupowali jeszcze placu Hiszpaskiego. Eleganckich butikw przy Via Condotti jeszcze nie otwarto. O tej porze Rzym dopiero si budzi. Carlo, przed laty ocalie mi ycie. Tamten guz... Nie zamierzam robi ci wyrzutw, ale powiedz mi, prosz, co si za tym wszystkim kryje? Przyjacielu, pewnych rzeczy nie da si wyjani. Potrzebuj tylko kontaktu do agencji, ktra ma ludzi do wszystkich zada. Co masz na myli, mwi do wszystkich zada? Chcemy, eby by to kto, kto umie si broni, bo moliwe, e trzeba bdzie wej w paszcz lwa. Podr na Bliski Wschd w takiej chwili to nie wycieczka do Eurodisneylandu. W zalenoci od tego, co uda ci si ustali, kierunek moe oznacza Irak. Jak sdzisz, ile warte jest dzisiaj ludzkie ycie w Iraku? Zwodzisz mnie. Jeszcze nie straciem policyjnego wchu.

- 49 -

 Luca, skontaktuj mnie z jedn z takich agencji, tylko tyle. Licz na twoj dyskrecj. Sam powiedziae, e jeli dojdzie do wojny, nie moesz tam posya swoich ludzi. Wynajcie jednej z tych firm to by twj pomys. S agencje zaoone przez byych komandosw SAS. Brytyjczycy to zawodowcy, wol ich od Amerykanw. W mojej ocenie najlepsza jest Global Group. Prosz. Poda Ciprianiemu kartonik. Masz tu adres i numery telefonw. Centrala mieci si w Londynie. Moesz zapyta o Toma Martina. Poznalimy si jaki czas temu. Porzdny z niego facet, twardy, nieufny, ale porzdny. Zadzwoni do niego i uprzedz, e si z nim skontaktujesz. propos, sono sobie liczy za usugi. Rozumiem. Dzikuj, Luca. Nie dzikuj. Martwi si o ciebie. Nie wiem, jakie macie zamiary, ty i twoi przyjaciele. Najbardziej niepokoi mnie tak kobieta, Mercedes Barreda. W jej oczach nie ma ani odrobiny litoci. Mylisz si, le j oceniasz. To fantastyczna osoba. Mam przeczucie, e moesz si wpakowa w kopoty. W kadym razie pomog ci, w czym tylko bd mg, mam jeszcze kontakty w policji. Staraj si by rozsdny i nikomu nie ufaj. Nawet twojemu przyjacielowi, Tomowi Martinowi? Nikomu, Carlo, nikomu. C, wezm pod uwag twoj rad. Teraz chc ci poprosi o jeszcze jedno sprawozdanie, tym razem do szczegowe, ma dotyczy Roberta Browna. Chcemy wiedzie wszystko na temat tego mecenasa sztuki. Zgoda, nie widz przeszkd. Na kiedy jest ci potrzebne? Natychmiast. Tak sdziem. Umwmy si, e dostarcz ci ten materia za trzy, cztery dni, co ty na to? Skoro nie da si szybciej... To minimum.

O tej samej porze, w kawiarni hotelu Excelsior, Ahmed Huseini i Yves Picot zasiadali do niadania. Byli prawie rwienikami. Archeolodzy, kosmopolici, skazani na los pariasw w swoich rodowiskach. - 50 -

 Pastwa referat by bardzo interesujcy zacz uprzejmie Picot. Ciesz si, e pan tak uwaa. Panie Huseini, nie lubi traci czasu, podejrzewam, e pan myli podobnie, przejdmy wic do rzeczy. Prosz mi pokaza, jeli jeszcze pan je ma, fotografie tych niezwykych tabliczek. Ahmed wyj zdjcia ze starej skrzanej teczki i poda je Picotowi, ktry przyglda im si uwanie, milczc przez dusz chwil. Co pan o tym sdzi? zapyta niecierpliwie Ahmed. Wygldaj interesujco, musiabym jednak zobaczy je na wasne oczy, eby powiedzie co wicego. Czego pastwo oczekuj? Oczekujemy, e midzynarodowa misja archeologiczna pomoe nam odkopa resztki tego budynku. Odnosimy wraenie, e mg si w nim mieci przywitynny dom tabliczek lub te cz samej wityni. Potrzebny jest nam nowoczesny sprzt i dowiadczeni archeolodzy. Oraz pienidze. Tak, naturalnie, sam pan wie, e bez pienidzy nie da si prowadzi takich wykopalisk. A co w zamian? W zamian za co? Za zesp dobrych ludzi, maszyny i pienidze. Chwaa. artuje pan? parskn z niesmakiem Picot. Wcale nie. Jeli znajdziemy tabliczki, na ktrych zapisana jest Ksiga Rodzaju podyktowana przez Abrahama, odkrycie Troi lub Knossos wypadnie przy tym jak pecata minuta. Prosz nie przesadza. Wie pan lepiej ni ja, jaka byaby waga takiego odkrycia. Bdzie mie znaczenie historyczne, polityczne i religijne. A co pastwo na tym zyskaj? dry Picot. Jestem pod wraeniem pana uporu, jeli wzi pod uwag sytuacj w paskim kraju. Powiedziabym, e brzmi to wrcz lekkomylnie. Chcecie rozpocz wykopaliska, kiedy lada moment na Irak posypi si bomby. Zastanawiam si rwnie, czy paski zwierzchnik, Saddam Husajn, pozwoli, by midzynarodowa misja archeologiczna przystpowaa do wykopalisk, czy te zastosuje jedno

- 51 -

ze swoich typowych zagra i na przykad aresztuje nas wszystkich pod zarzutem szpiegostwa? Niech mi pan nie kae powtarza czego, co do czego jest pan przekonany nie mniej ni ja: bdzie to najwaniejsze odkrycie archeologiczne stulecia. Co do Saddama, to nie bdzie utrudnia wjazdu do Iraku europejskim archeologom, wykorzysta to zdarzenie do swojej propagandy. Nie przewiduj adnych problemw. Tyle tylko, e Amerykanie zaczn bombardowa, a nie sdz, by troszczyli si o archeologi. Pewnie nawet nie wiedz, gdzie ley Ur. To pan decyduje, czy wczy si do tego przedsiwzicia. Pomyl o tym. Prosz mi tylko powiedzie, w jaki sposb mona si z panem skontaktowa. Ahmed Huseini da mu wizytwk. Mczyni poegnali si uciniciem doni. Ca rozmow nagrywa mczyzna siedzcy przy ssiednim stoliku.

- 52 -

Robert Brown mieszka w domu na przedmieciach Waszyngtonu, wraz ze sucym, Ramnem Gonzlezem. Dom by duy, skada si z piciu sypialni, trzech salonw, jadalni i gabinetu, nie liczc zaplecza, gdzie mieszka Ramn. Pracowa u Browna od ponad trzydziestu lat. W pracach domowych pomagaa mu kobieta, Latynoska, ktra przychodzia codziennie. By te ogrodnik, zawsze skory do pogawdki Woch urodzony w Stanach. Ramn Gonzlez pochodzi z Dominikany. Do Ameryki przyjecha jako may chopiec razem ze starsz siostr. Obydwoje znaleli prac w domu pewnego brokera przy Pitej Alei. Tam nauczy si fachu sucego. Potem pracowa w kilku innych domach, w kocu trafi na Roberta Browna. Brown by wymagajcym szefem, ale wikszo dnia spdza poza domem. Prawie si nie odzywa, da bezwzgldnej dyskrecji, dobrze paci i zostawia subie sporo wolnego czasu. Gonzlez by mu wierny i lubi t prac, bo troszczenie si o jednego kawalera nie byo specjalnie mczce czy kopotliwe. Nakry do niadania w maym salonie, do ktrego o tej porze wpaday przez okno promienie soca. Bya za dwie sma. Brown mia za chwil zej. Zadzwoni dzwonek u drzwi i Ramn Gonzlez popieszy, by wpuci gocia pana Browna. Dzie dobry, panie Dukais. Dobry, Ramnie, cho chodny. Zaparz mi, prosz, mocn kaw, szatana. Umieram z godu. eby dotrze tu na czas, wyszedem z domu bez niadania. Ramn umiechn si uprzejmie i poprowadzi Paula Dukaisa do salonu. Robert Brown ju na niego czeka. Ramn poda niadanie i wyszed, zamknwszy za sob drzwi. Brown nie lubi marnowa czasu, zwaszcza kiedy mia do czynienia z Dukaisem. Pozna go, kiedy ten by skorumpowanym celnikiem w nowojorskim porcie.

- 53 -

 Potrzebni mi s ludzie do Iraku zacz. Par tysicy ludzi jest ju gotowych. Kiedy wybuchnie wojna, bd potrzebni agenci ochrony. Wczoraj zadzwoni do mnie kto z Departamentu Stanu, chc, by moi ludzie zabezpieczyli pewne miejsca, gdy nasze wojska wylduj w Bagdadzie. Od miesicy prowadz rekrutacj, mam ludzi z caego wiata odpowiedzia Dukais. Wiem, jak to dziaa, nie musisz mi opowiada, Paul. Lepiej posuchaj. Chc, eby posa wiele oddziaw, jedne przez Jordani, inne przez Kuwejt, Arabi Saudyjsk i Turcj. Niektre zostan na granicy, gdzie bd czekay na dalsze rozkazy. Jakie rozkazy? Nie zadawaj gupich pyta. Podejrzewam, e Irakijczycy zamykaj ju granice, a jeli nie oni, to uszczelni je Turcy, Kuwejtczycy, sam nie wiem kto. Ty potrzebujesz ludzi na granice i w samym Iraku. Nie moesz zaczeka, jak wszyscy? Nie powiedziaem, e masz ich tam posa jutro, prosz tylko, eby zorganizowa par grup, maj by gotowe, kiedy wydam ci polecenie. Postaraj si o ludzi, ktrzy mog si stopi z otoczeniem. To ryzykowne posya ludzi przed czasem. Nasi przyjaciele z Departamentu Obrony szykuj nieze fajerwerki za par miesicy. Dowiedziaem si, e caa heca zacznie si na wiosn. Nie popenimy adnych bdw, bo to tylko przeszkodzi nam w interesach. Powtarzam ci, nie trzeba, by jechali tam zaraz. W odpowiednim momencie powiem ci, kiedy powinni si tam znale. Potem wyjad rwnie szybko, jak przyjechali, nie zostan tam duej ni trzy, cztery dni od pocztku bombardowa. Co ze sob zabierzemy? Histori ludzkoci. A c to za bzdury? prychn Dukais. Twoi ludzie oddadz si pod rozkazy innych ludzi, ktrzy bd tam na nich czekali. Nie wkurzaj mnie gupimi pytaniami. Spojrzenie Roberta Browna przestraszyo Dukaisa. Wiedzia, e z tym czowiekiem si nie artuje. Mino par lat, nim poj, co kryje si za nienagannymi manierami, za to, co odkry, przerazio go. Postanowi wic nie zadawa wicej pyta. Chc, ebycie zabrali list do Rzymu, dla Ralpha Barry`ego. Za pitnacie dni spodziewam si odpowiedzi, przywieziecie j z Ammanu. wietnie.

- 54 -

 Paul, nie musz ci chyba mwi, e nigdy nie odbylimy tej rozmowy i e nikt nie moe si dowiedzie o tym zleceniu. Mnie rozlicza zarzd fundacji i jego czonkowie nie powinni mie o tym zielonego pojcia. Uprzedzam ci, bo moe si zdarzy, e spotkasz ktrego z nich i co ci si wypsnie. Niepotrzebnie si martwisz.

***

Mczyzna uzna zebranie zarzdu za zakoczone. Bya pora lunchu, ktr wykorzystywa na drzemk. Haas ulicy nie dociera na dwudzieste pitro budynku, z ktrego zarzdza swoim imperium. Upywajce lata zostawiy swj lad, czu si zmczony. Wstawa o wicie, poniewa nie sypia dobrze, i zabija czas czytaniem ksiek i suchaniem Wagnera. Najlepiej odpoczywao mu si w poudnie. Rozlunia krawat, zdejmowa marynark i wyciga si na kanapie. Jego sekretarka dostaa jasne polecenie o tej porze nie czy adnych rozmw i nie przeszkadza mu w odpoczynku, choby si walio i palio. Tylko jeden telefon mia prawo wyrwa go ze snu. Zawsze mia przy sobie komrk, nawet podczas sjesty. Ledwie uoy si wygodnie, komrka zadzwonia. Zerwa si na rwne nogi. Sucham! George, to ja, Frank. Spae? Prawie. Co si stao? Rozmawiaem z Enrique. Moglibymy pojecha na par dni do niego do Sewilli albo spotka si z nim na wybrzeu, w Marbelli. Tam jest peno takich staruchw jak my. We wrzeniu w Hiszpanii jeszcze jest ciepo. Mam jecha do Hiszpanii? Nie, to nie bdzie konieczne. Zarzucilimy za duo wdek, starajmy si teraz sami nie pokn haczyka. A Alfred? Zdziecinnia na staro, ju nad niczym nie panuje. Nie bd niesprawiedliwy. Alfred dobrze wie, co si dzieje. Nie, ju dawno si w tym pogubi. Przypomnij sobie, co kiedy narobi. Upar si, e pocignie za niewaciwe sznurki i teraz zachowuje si dokadnie w taki sam sposb. - 55 -

 Chodzio o jego syna, ty postpiby tak samo. Nigdy nie miaem dzieci, wic trudno mi si na ten temat wypowiada. A ja, owszem, jestem ojcem, rozumiem wic, dlaczego nie chcia siedzie cicho. Powinien tak wanie zrobi, powinien pogodzi si z rzeczywistoci. Nic nie przywrci ycia Helmutowi. Chopak by za cwany. Alfred zna reguy gry, wiedzia, co si moe zdarzy. Teraz znw zanosi si na to, e popeni bd. Z powodu tej swojej rozkapryszonej wnuczki. Nie wydaje mi si, eby to byo co gronego. On doskonale wie, o co idzie gra, a jego wnuczka to cakiem inteligentna kobieta. Postrada rozum i od jakiego ju czasu popenia mas bdw. Powiedzielimy mu, eby jej wszystko wytumaczy. chcia, woli nadal odgrywa przed ni to przedstawienie. Nie, Frank, nie moemy sta z zaoonymi rkami. Nie przyjechalimy tu, by pozwoli, eby jaki sentymentalny staruch wszystko sobie przywaszczy. My te jestemy starzy. Mnie z tym dobrze i chciabym jeszcze poy. Wanie byem na spotkaniu zarzdu. Musimy przygotowa si do wojny. Zarobimy pienidze, Frank. Pienidze nie maj ju dla nas znaczenia, George. Jasne, masz racj, e nie chodzi o pienidze. Chodzi o wadz, o to, by wiedzie, e jestemy wrd tych, ktrzy pocigaj za sznurki. Teraz za, jeli nie masz nic przeciwko temu, mam ochot si przespa. Ach, bybym zapomnia. W przyszym tygodniu bd w Nowym Jorku. W takim razie, mj drogi przyjacielu, bdzie okazja, eby si spotka. Moe powinnimy powiedzie Enrique, niech te przyjedzie? Masz racj. Wol spotka si z nim w Nowym Jorku ni w Sewilli. Nie lubi tam jedzi, nie czuj si tam swobodnie. Zawsze zachowywae si nieco paranoicznie, George. Po prostu jestem ostrony, dlatego tak daleko zaszlimy. Przypominam ci, e niejeden si potkn, bo pozwoli sobie na bdy. Ja rwnie mam ochot spotka si z Enrique, wol jednak tego nie robi, jeli zagraa to naszemu bezpieczestwu. Jestemy ju starzy, nikt nie wie... Milcz! Powtarzam ci, jestem stary i dobrze mi z tym, z przyjemnoci poyj jeszcze par lat. Dam ci zna, co z naszym spotkaniem w Nowym Jorku.

- 56 -

Frank dopi whisky, odkadajc telefon. George, ten ostrony i nieufny George, jak zwykle dowid, e ma racj. Poruszy srebrnym dzwoneczkiem stojcym na biurku w gabinecie. Po chwili stan przed nim mczyzna w biaym uniformie. Potrzebuje mnie pan? Jos, czy moi gocie ju s? Jeszcze nie, prosz pana. Wiea kontrolna powiadomi nas, kiedy awionetka bdzie podchodzi do ldowania. To dobrze, daj zna. Dobrze, prosz pana. A moja ona? Odpoczywa, bolaa j gowa. A crka? Pani Alma wyjechaa wczenie rano ze swoim mem. Faktycznie... Przynie mi jeszcze jedn whisky i co do jedzenia. Tak jest. Sucy wyszed bez sowa. Frank lubi go. Jos by dyskretny, pracowity i maomwny. Troszczy si o niego lepiej ni jego rozkapryszona ona. Emma bya zbyt bogata. To jej najwiksza wada, cho dla niego, na pewnym etapie ycia, stanowio to duy atut. Nie grzeszya urod. Bya niska i niada. Z wyran skonnoci do tycia i zbyt ciemn, matow cer w niczym nie przypominaa Alicii. Alicia bya czarna. Czarna i pikna. Nieprawdopodobnie pikna. Byli razem od pitnastu lat. Pozna j w barze w jakim hotelu w Rio, czekajc na jednego ze wsplnikw. Dziewczyna oddaa mu si, jakby podano mu j na tacy. Zatrzyma j na zawsze. By jego, naleaa do niego, i wiedziaa, jaki los moe j spotka, jeli odway si go zdradzi. On by stary, owszem, dlatego tak duo jej paci. Kiedy umrze, Alicia moe wyda na co zechce fortun, jak zamierza zapisa jej w spadku. Nie liczc piknego poddasza w dzielnicy plaowej Ipanema i klejnotw, ktrymi j obdarowywa. Kiedy si poznali, Alicia miaa dwadziecia lat, bya prawie dzieckiem o dugich nogach i smukej szyi. On by siedemdziesicioletnim mczyzn, ktry nie pogodzi si ze staroci. Mg sobie pozwoli na tak dziewczyn, mia do pienidzy, by skoni niektre kobiety do odgrywania komedii majcej mu udowodni, e nadal liczy si jako mczyzna. Zadzwoni do Alicii i odwiedzi j w Rio. Niech si przygotuje. - 57 -

W gruncie rzeczy nie przepada za opuszczaniem swojej bezkresnej hacjendy, pooonej na skraju tropikalnej puszczy. Czu si tu bezpiecznie, kiedy jego ludzie dzie i noc patrolowali kilometry obwodu posiadoci, dodatkowo chronionej wyszukanym systemem czujnikw i innych gadetw, uniemoliwiajcych wtargnicie intruzw. Myl o Alicii podziaaa na niego jak zastrzyk si witalnych, a w jego wieku byo to bezcenne. Zreszt i tak musi lecie do Nowego Jorku, moe zahaczy o Rio.

- 58 -

6
Clara Tannenberg i Ahmed Huseini niecierpliwie czekali na takswk przed hotelem Excelsior. adne z nich nie zwrcio uwagi na szczupego szatyna, ktry wysiad z innej takswki, wyranie podenerwowany, i wbieg do hotelowego holu. Ich takswka przyjechaa chwil pniej, wic nie widzieli rwnie, jak ten sam mczyzna wybieg z hotelu i prbowa dogoni takswk, ktr odjedali. Wrci do holu i podszed do recepcjonisty. Mgby mi pan powiedzie, czy tamci pastwo udali si na lotnisko, to znaczy czy wyjedaj dzi z Rzymu? Recepcjonista popatrzy na niego nieufnie, cho mczyzna wyglda cakiem przyzwoicie. Regularne rysy twarzy, krtko obcite wosy, eleganckie sportowe ubranie. Pan wybaczy, nie wolno mi udziela takich informacji. Bardzo mi zaley, eby z nimi porozmawia. Niech mnie pan zrozumie, nie wiemy, dokd udaj si gocie po opuszczeniu hotelu. Jeli zamawiali takswk, musieli powiedzie, dokd bdzie kurs... Bardzo pana prosz, to wane. Sam nie wiem... niech no spojrz... Gdyby by pan tak uprzejmy i powiedzia mi, czy pojechali na lotnisko, tylko tyle... W gosie i spojrzeniu tego mczyzny byo co, co skonio starego recepcjonist do zamania zasad. Niech panu bdzie. Pojechali na Fiumicino. Dzisiaj rano przebukowali bilet na lot do Ammanu. Samolot odlatuje za godzin. Spnili si, pani zabawia duej w... Mody mczyzna nie czeka na dalsze wyjanienia, tylko rzuci si pdem do wyjcia i wskoczy do pierwszej wolnej takswki. Na lotnisko, szybko! Takswkarz, stary rzymianin, popatrzy we wsteczne lusterko. Najwyraniej by to jedyny takswkarz w Rzymie, ktry nie da si zarazi popiechem swoich pasaerw, tylko niewzruszony jecha spokojnie do samego Fiumicino, mimo desperacji, jaka malowaa si na twarzy pasaera.

- 59 -

Kiedy mczyzna znalaz si wreszcie na lotnisku, poszuka monitora wywietlajcego godziny odlotw, i popiesznie skierowa si ku bramce, przez ktr mieli przechodzi pasaerowie odlatujcy do Ammanu. Spni si. Wszyscy pasaerowie byli ju w samolocie. To przyjaciele, nie zdyem si z nimi poegna, to potrwa chwil, niech mnie pan wpuci, na Boga! Karabinier nie okaza wyrozumiaoci i poprosi go, by sobie poszed i nie robi kopotw. Mczyzna krci si bez celu po lotnisku, nie wiedzc, co zrobi ani do kogo si zwrci. Wiedzia tylko, e musi porozmawia z t kobiet, nawet jeli bdzie go to kosztowa fortun. Choby mia jecha za ni na koniec wiata.

***

Na schodkach samolotu poczuli uderzenie ciepa zmieszane z aromatem zi. Zapach Orientu. Ahmed schodzi pierwszy, obadowany torbami od Vuittona. Za Clar szed mczyzna, ktry nawet na moment nie spuszcza z niej wzroku. Przez odpraw paszportow przeszli bez problemu. Paszporty dyplomatyczne otwieray im wszystkie drzwi; Amman, chocia lojalny wobec Waszyngtonu, prowadzi wasn polityk, w ktrej nie byo mowy o przeciwstawianiu si Saddamowi, nawet jeli iracki dyktator nikomu si nie podoba. Wschd to jednak Wschd, za przejawiajca skonno do okcydentalizmu jordaska rodzina krlewska syna z talentw

dyplomatycznych. Samochd czekajcy na nich przed hal przylotw zawiz ich do hotelu. Byo pno, kolacj zjedli w pokoju. Midzy maonkami nadal panowao napicie. Zadzwoni do dziadka odezwaa si Clara. To nie najlepszy pomys. Dlaczego? Jestemy przecie w Ammanie. W ktrym roi si od czujnych Amerykanw. Jutro przekroczymy granic. Nie moesz zaczeka jeden dzie? Wanie o to chodzi, e nie mog. Musz z nim porozmawia. - 60 -

 Wiesz co? Mam ju dosy twoich kaprysw. Czy to naprawd wielki kaprys, e chc porozmawia z wasnym dziadkiem? Powinna by rozsdniejsza, Claro. Dlaczego? Przez cae ycie nic innego nie sysz: Powinna by dyskretna i rozsdna. Dlaczego? Zapytaj dziadka odburkn rozzoszczony Ahmed. Pytam ciebie. Jeste inteligentna, Claro, rozkapryszona, ale inteligentna, i podejrzewam, e przez lata wycigna wasne wnioski, chocia dziadek wci traktuje ci jak ma dziewczynk. Clara milczaa. Waciwie sama nie wiedziaa, czy chce, by kto powiedzia jej wprost to, co ona sama przeczuwaa od jakiego czasu. Byo jednak tyle pyta bez odpowiedzi... Urodzia si, podobnie jak jej matka, w Bagdadzie, dziecistwo upyno jej midzy Kairem a Bagdadem. Przywizana bya do obu tych miast. Z trudem przekonaa dziadka, eby pozwoli jej wyjecha na studia do Stanw. Dobrze wspominaa czas spdzony w Kalifornii. San Francisco to miasto, w ktrym staa si kobiet, wiedziaa jednak, e nie zostanie tam na cae ycie. Tsknia za Orientem, za aromatami, smakami, za tym, e tam nikomu nigdzie si nie pieszy... i za mwieniem po arabsku. Nigdy nie przestaa myle po arabsku, czua po arabsku. Dlatego zakochaa si w Ahmedzie. Amerykascy chopcy wydawali jej si banalni, nawet jeli odkryli przed ni wszystko to, co na Bliskim Wschodzie byo dla niej jako kobiety niedostpne. I tak zadzwoni. Poprosia telefonistk o poczenie z Bagdadem. Fatimo, to ja, Clara! wykrzykna, gdy wreszcie uzyskaa poczenie. Moje dziecko, jak si ciesz! Zaraz poprosz pana. Nie obudz go? Nie, skde, czyta co w gabinecie, ucieszy si, e dzwonisz. Syszaa, jak Fatima woa Alego, sucego dziadka, by ten zawiadomi pana. Claro, moja droga... Dziadku... Jeste ju w Ammanie? Wanie przyjechalimy. Stskniam si za tob i za domem. Czy co si stao? Dlaczego pytasz? Czy to dziwne, e chc ci zobaczy?

- 61 -

 Nie, ale znam ci na tyle dobrze, by wiedzie, e gdy dzieje si co zego, chowasz si w moich ramionach, chocia nie mwisz mi, o co chodzi. Nie najlepiej wypado nam to wystpienie w Rzymie... Wiem. Wiesz? Tak, Claro, wiem. Chcesz mnie o co zapyta? Nie, ale... starzec westchn. A co z Ahmedem? Te tu jest. To dobrze.

O wicie Clara i Ahmed czekali w holu na samochd, ktry mia ich zawie do Iraku. adne nie zdawao sobie sprawy, e czterej mczyni, ktrzy wygldali na hotelowych goci, bacznie ich obserwuj. Poprzedniego wieczoru wysali Mariniemu raport. Nie zdarzyo si nic wartego odnotowania. O ile przekroczenie granicy dla Ahmeda i Clary nie stanowio najmniejszego problemu, o tyle dla ludzi Mariniego nie byo proste. Rozdzielili si na dwjki i zapacili dowiadczonym w tym procederze kierowcom, by przewieli ich na drug stron. Udao im si, bo hojnie wynagrodzili szoferw poleconych przez hotel w Ammanie. Udao si te nie straci z oczu zielonej terenowej toyoty. Na drodze do Bagdadu ruch by niewielki, ale wystarczajco intensywny, by zda sobie spraw, e tym szlakiem wjedaj i wyjedaj najrniejsze towary. Do Bagdadu dotarli po zmroku. Jeden z samochodw pojecha za toyot, drugi za skierowa si do hotelu Palestyna. Powiedziano im, e zatrzymuje si w nim wikszo obcokrajowcw z Zachodu, a w kocu oni sami wygldali jak biznesmeni, nawet jeli mogo si wydawa podejrzane, e w takich okolicznociach kto zamierza robi interesy w Bagdadzie. Toyota zahamowaa przed szlabanem, czekajc, a ten si podniesie. Ludzie Mariniego si nie zatrzymali. Wiedzieli ju to, czego chcieli si dowiedzie gdzie mieszka Clara Tannenberg. Nastpnego dnia rzuc okiem na to miejsce. Pitrowy dom, strzeony przez niewidzialnych uzbrojonych ludzi, sta porodku zadbanego ogrodu. ty Dom, bo pod tak nazw znana bya ta siedziba ze wzgldu na

- 62 -

zotawy kolor cian, sta w dzielnicy willowej. Wczeniej by rezydencj jakiego brytyjskiego handlowca. Fatima czekaa w holu, drzemic na krzele. Obudzio j trzanicie drzwi. Clara od razu wtulia si w jej ramiona. Kobieta bya szyitk, opiekowaa si Clar od dziecka. Dziewczynka pocztkowo baa si czarnych szat Fatimy, wkrtce jednak przyzwyczaia si do nich, a pniej odnalaza w opiekunce sodycz, jakiej brakowao jej matce. Fatima bardzo modo owdowiaa. Po mierci ma musiaa mieszka w domu swojej teciowej, gdzie nigdy nie bya ani mile widziana, ani dobrze traktowana. Znosia jednak bez sowa sprzeciwu swj los, wychowujc jedynego syna. Pewnego dnia teciowa posaa j do domu pewnego cudzoziemca i jego modej ony, Egipcjanki, pani Alii. Fatima zostaa przy nich na zawsze. Suya Alfredowi Tannenbergowi i jego onie, przenosia si wraz z nimi do Kairu, gdzie utrzymywali inn rezydencj, a przede wszystkim opiekowaa si najpierw ich synem Helmutem, a potem jego crk Clar. Teraz bya ju starsz kobiet, ktra stracia syna w tej przekltej wojnie z Iranem. Nie zosta jej nikt oprcz Clary. Creczko, nie wygldasz na zbyt weso. Jestem zmczona. Chyba powinna skoczy z tymi podrami i pomyle o dzieciach, bo zaczynasz si starze. Masz racj, kiedy odnajd Glinian Bibli, natychmiast to zrobi odpowiedziaa Clara ze miechem. Ach, dziecko, eby nie powtrzya mojego losu! Miaam tylko jedno dziecko, a kiedy je straciam, zostaam sama jak palec. Przecie masz mnie. To prawda, mam ciebie. W przeciwnym razie nie wiem, po co miaabym y. No ju, ju, Fatimo, nie bd smutna. Gdzie dziadek? Odpoczywa. Dzi cay dzie by poza domem, wrci zmczony i zatroskany. Powiedzia co Tylko tyle, e nie ma ochoty na kolacj. Zamkn si w swoim pokoju i nakaza, by nikt mu nie przeszkadza. W takim razie zobacz si z nim rano. Ahmed poszed do swojego pokoju, zostawiajc kobiety zajte rozmow. By zmczony. Nastpnego dnia musi wrci do pracy w ministerstwie, gdzie przedstawi - 63 -

sprawozdanie z kongresu w Rzymie. Fatalna wpadka! Ahmed cieszy si duymi przywilejami. Nie zapomina o tym, chocia mdlio go na sam myl. Od lat czu si le w swojej skrze. Najpierw odkry, e jego rodzina naley do elity dyktatury. Nie mia odwagi rezygnowa z licznych przywilejw i wola oszukiwa sam siebie, wmawiajc sobie, e jest lojalny wobec bliskich, nie za wobec Saddama. Potem pozna Clar i Tannenbergw i jego ycie stao si marszem ku przepaci. Nie sdzi, e tak si sprzeda. Nie mg obwinia o to Alfreda. Zgodzi si wej do jego organizacji i sta si jego spadkobierc, doskonale zdajc sobie spraw z tego, co to oznacza. Jeli jego pozycja w reimie Saddama ju przedtem bya stabilna i mg liczy na rodzinne powizania, teraz sta si nietykalny, gdy Alfred mia wpywowych przyjaci w bliskim otoczeniu dyktatora. Ahmedowi yo si z tym coraz ciej, czu, e nie jest uczciwy wobec siebie. Na dodatek Clara nie chciaa przejrze na oczy i zobaczy, co dzieje si dookoa niej, wolaa y w niewiadomoci i nadal kocha tych, ktrych kochaa. On ju jej nie kocha; moliwe, e nigdy nie darzy jej naprawd szczerym uczuciem. Kiedy poznali si w San Francisco, pomyla, e to dziewczyna dobra na przygod. Rozmawiali po arabsku, mieli wsplnych znajomych w Bagdadzie, kade syszao co o rodzinie drugiego, cho sami wczeniej nie mieli ze sob wiele wsplnego. Poczy ich los emigrantw. Clara bya emigrantk luksusow, z wystarczajc iloci pienidzy na koncie. On sam mia do pienidzy, by wynaj wygodny loft, z ktrego roztacza si widok na wschd soca nad zatok San Francisco. Zamieszkali razem, wiele ich czyo: oboje byli Irakijczykami, archeologami, mwili tym samym jzykiem i mieli takie samo poczucie wolnoci w Stanach Zjednoczonych, cho tsknili za swoim krajem. Kiedy ojciec odwiedzi go w San Francisco, ponagla do oenku z Clar. To maestwo mogo przynie rozliczne korzyci, Ahmed mia jednak przeczucie, e w kraju co si zmieni. Wrd dyplomatw kryy zapewnienia, e Saddam Husajn nie jest ju marionetk amerykaskiego rzdu. Trzeba byo pomyle o przyszoci. Ahmed oeni si wic z t obdarowan przez los dziewczyn, bardzo bogat, cho rwnie bardzo rozpieszczon. Clara wpada do pokoju z takim impetem, e Ahmed podskoczy. Ach, tu jeste! wykrzykna. Zrobie mi przykro, nie witajc si z Fatim. Mine j jak powietrze. Powiedziaem dobry wieczr. Co miaem jeszcze powiedzie? Wiesz, ile ona dla mnie znaczy. - 64 -

 Tak, tak, wiem, ile ona dla ciebie znaczy. Ton ma zaskoczy j, cho ostatnio Ahmed czsto zachowywa si tak, jakby co mu przeszkadzao, a ona bya trudnym do udwignicia ciarem. Co si z tob dzieje, Ahmedzie? Nic, jestem po prostu zmczony. Dobrze ci znam i wiem, kiedy co jest nie tak. Popatrzy na ni uwanie. Mia ochot gono i wyranie owiadczy jej, e wcale go nie zna, e w gruncie rzeczy nigdy si nie poznali i e ma ju dosy jej i jej dziadka, ale e za pno na ucieczk. Zamiast tego powiedzia: Lepiej odpocznijmy, Claro. Jutro musimy wrci do pracy. Musz i do ministerstwa, trzeba si te przygotowa do wykopalisk. Jak zrozumiaem w Rzymie, nie unikniemy wojny, cho tutaj nikt w to nie chce wierzy. Owszem, mj dziadek w to wierzy. A tak, twj dziadek, naturalnie. No ju, chodmy spa. Rozpakujemy si jutro.

***

Alfred Tannenberg zamkn si w swoim gabinecie z jednym ze swoich wsplnikw, Mustaf Nasirem. Kiedy wesza Clara, dyskutowali z oywieniem. Dziadku... Ach, ju jeste! Wejd, creczko, wejd. Tannenberg utkwi w Nasirze stalowe spojrzenie, ten za umiechn si szeroko. Moje drogie dziecko, tak dawno ci nie widziaem! Ju nie zaszczycasz nas odwiedzinami w Kairze, moje crki zawsze o ciebie pytaj. Witaj, Mustafo odpowiedziaa Clara chodno, gdy przed chwil syszaa, jak jej dziadek kci si z Egipcjaninem. Pracujemy, Claro, kiedy skocz, poprosz ci do siebie. Zgoda, dziadku. Wyjd teraz na zakupy. Niech ktry z ludzi z tob pjdzie. Naturalnie. Zreszt i tak id z Fatim.

- 65 -

Clara wysza w towarzystwie Fatimy i mczyzny, ktry by jednoczenie szoferem i ochroniarzem. Pojechali zielon toyot do centrum Bagdadu. Miasto byo bladym cieniem dawnej metropolii. Wykluczenie z midzynarodowego rynku, jakiemu Stany Zjednoczone podday kraj pod rzdami Saddama, zuboyo Irakijczykw, ktrzy eby przey, musieli wykaza si nie lada pomysowoci. Szpitale jeszcze dziaay dziki wsparciu kilku organizacji pozarzdowych, ale brak lekw i ywnoci coraz bardziej dawa si we znaki. Clara nienawidzia Busha za to, e zgotowa im taki los. Sama nie przepadaa za Saddamem, ale nienawidzia wszystkich, ktrzy odcinali ich od wiata. Przemierzya bazar wzdu i wszerz, a znalaza prezent dla Fatimy, gdy dzisiaj byy jej urodziny. adna z nich nie zdawaa sobie sprawy, e maj towarzystwo. Tylko ochroniarz zauway obecno kilku mczyzn o wygldzie roztargnionych turystw, na ktrych wpadali na kadym rogu. Nie powiedzia o tym kobietom, eby ich nie niepokoi. Kiedy wrcili do tego Domu, ochroniarz uda si wprost do gabinetu Alfreda Tannenberga. Mustafy Nasira ju nie byo. Czterech mczyzn, chodzili dwjkami oznajmi. Byo oczywiste, e nas ledz. Zdradza ich wygld, rysy twarzy... Jestem pewny, e nie byli to ani Irakijczycy, ani nawet Egipcjanie, ani Jordaczycy. Nie rozmawiali po angielsku, odniosem wraenie, e rozmawiaj po wosku. Jak sdzisz, czego chcieli? Chcieli si dowiedzie, dokd idzie pani Clara. Nie sdz, by chcieli jej zrobi krzywd, chocia... Nigdy nic nie wiadomo. Zadbaj o to, by zawsze towarzyszyo jej dwch uzbrojonych ludzi. Jeli mojej wnuczce co si stanie, nie doyjecie nawet chwili, w ktrej bdziecie mogli mi o tym opowiedzie. Jasir nie mia najmniejszych wtpliwoci, e jeli co zego stanie si Clarze, on zapaci za to yciem i nie bdzie ani pierwszym, ani ostatnim czowiekiem, ktry umrze na wyrane danie Tannenberga. Tak, prosz pana powiedzia tylko. Wzmocnij ochron domu. Chc wiedzie wszystko o kadym, kto tu wchodzi i std wychodzi. Nie ycz sobie adnych nieznanych ogrodnikw zastpujcych chorego kuzyna ani uprzejmych komiwojaerw. Nie chc widzie adnej nieznanej twarzy, chyba e sam sprawdz, kto to jest. Mam ma niespodziank dla naszych enigmatycznych tajniakw. Dowiemy si, kim s, kto ich przysa i po co. - 66 -

 Trudno bdzie ich wszystkich zapa. Niepotrzebni mi s wszyscy, wystarczy jeden. Tak, prosz pana. Ale jeli tak, pani Clara znw musi wyj z domu. Zgoda, bdzie przynt. Staraj si jednak, eby nie zdawaa sobie z niczego sprawy i eby nic jej si nie stao. Odpowiadasz yciem, Jasirze. Wiem o tym, prosz pana. Nic jej si nie stanie. Moe mi pan zaufa. Ufam tylko sobie, Jasirze. Nie popenij bdu. Nie popeni, prosz pana. Tannenberg zawoa do siebie wnuczk. Przez godzin wysuchiwa jej skarg na temat tego, co stao si w Rzymie. Wiedzia, e to nie mogo si uda. Jego przyjaciele chcieli, eby zaczeka, a Saddam zostanie odsunity od wadzy, i dopiero wtedy zorganizowa misj archeologiczn, by wydrze ziemi resztki budowli znalezionej midzy staroytnym Ur i Babiloni. Byaby to misja, podczas ktrej, oprcz Glinianej Biblii, wydobyto by z ziemi inne tabliczki i moe jaki jeden czy dwa posgi. Ale on nie mg czeka. Wiedzia, e doywa swoich dni. Zostao mu trzy, cztery, najwyej sze miesicy ycia. Zada, by lekarz powiedzia mu prawd, a ta brzmiaa tak, e koniec jest ju bliski. Mia osiemdziesit pi lat i wtrob pen niewielkich guzw. Nie miny jeszcze dwa lata, odkd lekarze wycili mu fragment tego niezbdnego do ycia organu. Clar opiekowa si Ahmed, mieli do pienidzy na utrzymanie do koca ycia, ale dziadek chcia jej zrobi prezent, o jaki prosia go, odkd bya nastolatk: chciaa zosta archeologiem, ktry odnajdzie Glinian Bibli. To dlatego wysa j do Rzymu, eby ogosia istnienie dwch tabliczek, ktre znalaz przed laty. By wwczas modszy ni ona w tej chwili. Wsplnota archeologiczna moe mia si ile chce z historii tabliczek Abrahama, ale wie ju o ich istnieniu, choby nawet uznano t histori za fantazje. Nikt nie mg odebra jego wnuczce chway. Nikt, nawet oni, jego najblisi przyjaciele. Gotowy by ju list, ktry jeden z jego ludzi zawiezie do Ammanu, by wrczy go innemu cznikowi, a ten zawiezie go do gabinetu Roberta Browna w Waszyngtonie, by ten wrczy go George`owi Wagnerowi. Tymczasem musi zaj si ludmi ledzcymi Clar. By moe trzeba bdzie wspomnie o tym w licie. Mia nadziej, e wieczorem uda mu si porozmawia z Ahmedem. Rano, kiedy wrcza mu list do Browna, odnis wraenie, e zi jest bardzo spity.

- 67 -

Ufa Ahmedowi, poniewa wiedzia, e ten chce na zawsze uciec z Iraku. A bdzie mg tego dokona tylko dziki jego pienidzom. Pienidzom, ktre odziedziczy Clara i z ktrych bdzie korzysta Ahmed, dopki pozostanie przy niej.

Ludzie Mariniego byli gotowi od witu. Znaleli miejsce, z ktrego roztacza si dobry widok na wszystkie bramy i drzwi do tego Domu kawiarni po przeciwnej stronie ulicy. Waciciel by miy i cho wci dopytywa si, co sprowadzio cudzoziemcw do Bagdadu, punkt okaza si dobry, bo nie widzieli ich ochroniarze tego Domu. O smej zobaczyli, jak Ahmed Huseini wyjeda zielon toyot. Prowadzi on, chocia na siedzeniu pasaera siedzia mczyzna, ktry rozglda si na wszystkie strony. A do dziesitej rano Clara nie opuszczaa domu, a kiedy wysza, towarzyszya jej kobieta od stp do gw spowita w czer. Wsiad te z nimi do samochodu, tym razem terenowego mercedesa, jaki mczyzna. Zesp Mariniego by podzielony, jak poprzedniego dnia, na dwjki, ktre porozumieway si za pomoc krtkofalwek. Ci, ktrzy zostali w kawiarni, powiadomili swoich kolegw, siedzcych w wynajtym samochodzie, zaparkowanym dwie ulice od domu. Mercedes skierowa si na przedmiecia Bagdadu. Dwaj ludzie Mariniego ruszyli za nim. Pozostaa dwjka, po wyjciu z kawiarni, miaa pody ich ladem. Jechali tak ju ponad p godziny, kiedy nagle mercedes skrci w poln drog wysadzan palmami. Mczyni zawahali si, czy zapuszcza si w t okolic, postanowili jednak jecha dalej, utrzymujc bezpieczn odlego. Nie mogli spuci z oka kobiety, ktra miaa ich doprowadzi do starca, bo to on by ich gwnym celem. Nagle mercedes przypieszy, wzbijajc chmur pyu. Sekund pniej pojawio si na rwnolegych ciekach kilka jeepw, ktre najwyraniej zamierzay otoczy pierwszy samochd ludzi Mariniego. Ci zbyt pno uwiadomili sobie, e otaczaj ich obce pojazdy, zmuszajc do hamowania. Drugi samochd woskich detektyww rwnie gwatownie zahamowa, zostajc z tyu, a jego pasaerowie patrzyli bezradnie, jak Arabowie wycigaj ich kolegw z samochodu i zaczynaj bi. Wosi nie byli uzbrojeni. Nie wiedzieli, co zrobi: jeli popiesz im z pomoc, rwnie oberw, nie mogli jednak przyglda si bezczynnie. Postanowili, e wrc na gwn drog i sprowadz pomoc. Tumaczyli sobie, e wcale nie uciekaj, chocia wewntrzny gos mwi im, e to, co robi, jest ucieczk.

- 68 -

Nie zobaczyli, jak jednego z ich kolegw napastnicy rzucaj na kolana i strzelaj mu w ty gowy, za widzcy to wszystko jego towarzysz pochyla si, nie mogc pohamowa wymiotw. Dwie minuty pniej obydwaj leeli martwi w przydronym rowie.

***

Carlo Cipriani ukry twarz w doniach. Mercedes bya blada, ale nieporuszona. Twarze Hansa Haussera i Brunona Mllera zdradzay przeraenie i zdenerwowanie, wywoane relacj Luki Mariniego. Siedzieli w jego dyrektorskim gabinecie. To on ich tam wezwa. Caa firma bya pogrona w aobie. Nastpnego dnia wylduje samolot, ktry przywiezie ciaa dwch zamordowanych detektyww. Zamordowani. Brutalnie pobici i zamordowani. Ich koledzy nie wiedzieli nawet dlaczego. Opowiadali, jak dziesi jeepw zmusio pierwsz dwjk detektyww do zatrzymania si na drodze. Widzieli, jak napastnicy bij ich kolegw, a kiedy nieco pniej wrcili na tamto miejsce z wojskowym patrolem, ktry spotkali na gwnej drodze, znaleli ju tylko dwa trupy. Natychmiast zadali ledztwa w tej sprawie i mao brakowao, a sami zostaliby zatrzymani jako gwni podejrzani. Policja przesuchaa ich, stosujc metody szybkie i skuteczne, po ktrych zostay im pamitki par siniakw i skalecze na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu. Po trwajcym wiele godzin wypytywaniu zostali wypuszczeni na wolno i zachceni do jak najszybszego opuszczenia Iraku. Ambasada Woch zoya oficjalny protest w tej sprawie, ambasador za zada spotkania z ministrem spraw zagranicznych. Odpowiedziano mu, e minister przebywa teraz z oficjaln wizyt w Jemenie. Naturalnie policja zbada to dziwne zdarzenie, ktre wydawao si wybrykiem jakiej bandy rabusi. W kieszeniach zmarych nie znaleziono niczego nie byo dokumentw, pienidzy, nie zostaa nawet paczka papierosw.

- 69 -

Luca Marini przypomnia sobie swoje najgorsze chwile w karierze szefa policji walczcej z mafi na Sycylii, kiedy musia telefonowa do on swoich towarzyszy, by im oznajmi, e ich mowie zginli w akcji. W tamtych okolicznociach mona byo przynajmniej urzdzi oficjalny pogrzeb, na ktry przyjeda minister, na trumnie ukadano medal, a wdowie przysugiwaa wysoka renta. Tym razem jednak pogrzeb bdzie bardzo skromny, bez medali i odznacze, agencja za bdzie si musiaa niele nagimnastykowa, by ca t spraw nie zainteresowaa si prasa.

Bardzo mi przykro, zrywam nasz umow. Jestecie uwikani w jak grubsz afer. Zabito moich ludzi, eby was ostrzec. Macie trzyma si z daleka od tego, kogo szukacie. Chcielibymy pomc rodzinom tych dwch agentw powiedziaa Mercedes. Moe co nam podpowiesz? Wiem, e nie mona przywrci im ycia, ale przynajmniej wesprzemy tych, ktrych osierocili. Marini z niedowierzaniem patrzy na Mercedes. Ta kobieta nie owijaa w bawen i nie tracia czasu na wylewanie ez. To zaley od was odpowiedzia. Francesco Amatore zostawi on i dwuletni creczk. Paolo Silvestre by kawalerem, ale jego rodzicom przydaaby si pomoc, maj jeszcze inne dzieci. Czy milion euro, po p miliona dla kadej rodziny, wystarczy? zapytaa Mercedes. Z pewnoci odpar Marini. Musimy jednak porozmawia o czym jeszcze. Policja dopytuje si, po co moi pracownicy pojechali do Iraku i kto im zapaci. Do tej pory migaem si jak mogem, jutro jednak czeka mnie rozmowa z komendantem policji. Chce usysze odpowiedzi na te pytania, poniewa musi poinformowa o wszystkim ministerstwo. Chocia jestemy starymi przyjacimi i chce mi pomc, musz mu udzieli tych odpowiedzi. Powiedzcie pastwo, jak mam si przed nimi tumaczy, co powinienem powiedzie, a co lepiej zatrzyma dla siebie. Przyjaciele patrzyli na siebie w ciszy, wiadomi, jak delikatna jest sytuacja. Trudno bdzie wytumaczy policji, dlaczego emerytowany lekarz, profesor fizyki, pianista i wacicielka firmy budowlanej zlecaj usug agencji detektywistycznej i wysyaj czwrk wywiadowcw do Iraku. - 70 -

 Moe pan nam podpowie, jak wersj najatwiej przeknie policja zaproponowa Bruno Mller. Pastwo nigdy mi nie powiedzieli, dlaczego chc si czego dowiedzie o tej dziewczynie i kogo szukaj w Iraku. To sprawa, ktra nikogo nie powinna obchodzi ucia Mercedes lodowatym tonem. Szanowna pani, mamy dwa trupy, policja nie zadowoli si tak odpowiedzi. Luca, pozwolisz nam zastanowi si przez chwil bez wiadkw? poprosi Carlo Cipriani. Naturalnie, moecie skorzysta z sali konferencyjnej. Jeli przyjdzie wam co do gowy, zawoajcie mnie. Marini zaprowadzi ich do maej sali przylegajcej do jego gabinetu i wyszed, zamykajc za sob drzwi. Carlo Cipriani odezwa si pierwszy: Mamy dwie moliwoci: albo powiemy prawd, albo musimy wymyli co przekonujcego. adne usprawiedliwienie nie jest przekonujce, jeli si ma do czynienia z dwoma trupami zauway Hans. A zwaszcza z trupami niewinnych ludzi. Jeli powiemy prawd, to wszystko si dla nas skoczy. Zdajecie sobie z tego spraw? W gosie Brunona sycha byo niepokj. Nie zamierzam si poddawa. Zastanwmy si, jak wybrn z sytuacji. To nie jest najtrudniejsza sprawa w naszym yciu, to tylko kolejna z wielu przeciwnoci losu, bolesna i nieoczekiwana, ale nie wiksza ni kada inna trudno, ktr musielimy pokona powiedziaa Mercedes. Na Boga, ale ty jeste twarda, kobieto! wyrwao si Carlowi. Twarda? Ty mi mwisz, e jestem twarda? Cae lata si do tego przygotowujemy, wmawiamy sobie, e pokonamy wszystkie trudnoci, wic prosz bardzo, oto pierwsza z nich. Teraz, zamiast si nad sob uala, pomylmy. Nie potrafi powiedzia cicho Hans Hausser. Nic nie przychodzi mi do gowy. Mercedes przygldaa im si z niesmakiem. Po chwili wyprostowaa si i postanowia wzi sprawy w swoje rce. Suchaj, Carlo, co wymyliam: jestemy starymi przyjacimi. Ja jestem tylko przejazdem w Rzymie, spotkalimy si i wspomniaam ci, i myl, e skoro wojna wydaje si nieunikniona, chc, by moje przedsibiorstwo budowlane znalazo si wrd tych, ktre - 71 -

uszczkn sobie kawaek z tego tortu odbudowy Iraku. Dlatego te, mimo mojego wieku, rozwaaam podr do tego kraju, by z bliska przyjrze si sytuacji i pozna przysze potrzeby. Ty uznae, e to szalestwo, przekonujc, e od takich spraw s agencje wywiadowcze, odpowiednio przeszkoleni ludzie, potraficy oceni sytuacj. Przedstawie mi swojego starego znajomego, Luc Mariniego. Ja miaam wtpliwoci, wolaam zleci to agencji hiszpaskiej, ostatecznie jednak przekonalicie mnie i zdecydowaam si na agencj Luki. Dla dobra ledztwa przyjmujemy wersj Irakijczykw; ludzie Mariniego, ktrych na moj prob wysano do Iraku, zostali napadnici. Nic w tym dziwnego, jeli wzi pod uwag sytuacj w tym kraju. Naturalnie jestem zdruzgotana tym, co si stao, i chc wesprze rodziny niewielkim odszkodowaniem. Mczyni popatrzyli na ni z podziwem. To nieprawdopodobne, w cigu zaledwie paru sekund wymylia wiarygodne usprawiedliwienie. Nie wiadomo, czy policja je kupi, ale brzmi cakiem przekonujco. Zgadzacie si ze mn, czy macie lepszy pomys? Nikt si nie odezwa, przystali wic na koncepcj Mercedes. Kiedy powiedzieli o tym Luce Mariniemu, ten si zamyli. Brzmiao to nie najgorzej, chyba e ktremu z detektyww wypsnie si, e ledzili Clar Tannenberg ju w Rzymie. To nie ma zwizku z tym wypadkiem, bo w Rzymie nic si przecie nie wydarzyo. Problem dotyczy Iraku. Owszem zgodzi si Marini ale problem, jak raczya to pani nazwa, zacz si w Rzymie i ma zwizek z t kobiet. Zreszt nie wiemy, co powiedzieli moi ludzie przed mierci. Jest bardziej ni prawdopodobne, e wyznali, i pracuj w mojej agencji i przyjli zlecenie, by ledzi Clar Tannenberg. Z pewnoci ma pan racj wczy si Hans Hausser ale iracka policja nie wspomniaa ani sowem o paskich pozostaych ludziach, ani, o ile wiem, nie powiedzia o nich ambasador. Co wicej, Irakijczycy zamknli spraw. Nie widz wic powodu, by jej w tym miejscu nie uci. Panie Marini powiedziaa powanie Mercedes zawiadomiono nas o zabjstwie dwch ludzi. Dostalimy makabryczne ostrzeenie. To jest jzyk, jakim posuguje si ten potwr. Jak gdyby chcia nam powiedzie, an co jest gotowy, jeli zbliymy si do niego i jego rodziny. O czym pani mwi, Mercedes? O kogo chodzi? Luca Marini nie potrafi ukry zniecierpliwienia. Mia ju do tych tajemnic.

- 72 -

 Luca, nie przychodzi nam do gowy nic lepszego ni wersja wydarze, jak ci przedstawilimy. Podpowiedz co, jeli uwaasz, e to niezadowalajce alibi dla woskiej policji. Powany ton Carla Ciprianiego poruszy Mariniego. Cipriani by jego lekarzem, starym przyjacielem, ktry uratowa mu ycie, kiedy inni lekarze uznali, e nie warto go operowa. Postanowi wic, e mu pomoe, przymykajc oko na t irytujc kobiet, Mercedes Barred. Powinnicie mi zaufa, opowiedzie, kogo szukacie i po co. To pozwoli mi lepiej zrozumie, co si stao. Nie, Luca, nic wicej ci nie powiemy, przykro mi powiedzia stanowczo Carlo. Zapewniam ci, e nie wynika to z braku zaufania. Zgoda, zadowol si wyjanieniem pani Barredy. Mam nadziej, e moi przyjaciele z policji oka wyrozumiao i nie bd dokrcali ruby bardziej, ni to niezbdne. Rozmawiaem z on Francesca i z rodzicami Paola. Rodziny moich ludzi s zrozpaczone, ale wierz, e ich bliscy zginli z powodu chaosu panujcego w Iraku. Nikt nie wiedzia, po co jad do Iraku, nie mieli w zwyczaju opowiada w domu o swojej pracy. Rodziny nie bd wic dryy tej sprawy, a skoro jestecie gotowi wypaci im odszkodowanie... W porzdku, zadzwoni do was i powiem, jak mi poszo z moimi przyjacimi z policji. Przepraszam, e zapytam ci o to po raz drugi, ale czy na pewno nie powiedziae swoim ludziom , kto jest zleceniodawc? Nie, Carlo, nie. Nie chciae przecie, by ktokolwiek si o was dowiedzia. Dzikuj, przyjacielu powiedzia Carlo ledwie syszalnym gosem. Poegnali si bez sowa. Napijmy si czego zaproponowaa Mercedes. Jestem wykoczona.

Rozszyfrowa nas stwierdzi Bruno, gdy usiedli przy stoliku w starowieckiej kawiarni. Nie, nie udao mu si odpara Mercedes. Ludzie Mariniego nic mu nie powiedzieli, bo sami niczego nie wiedzieli. Nie tramy poczucia rzeczywistoci upomnia ich Hausser. Jestemy doroli, za doroli, eby popada w paranoj.

- 73 -

 Mam nadziej, e Luca zadzwoni, eby nam powiedzie, jak mu poszo na policji westchn Carlo. Teraz za, przyjaciele, musz was zostawi i wraca do kliniki. W przeciwnym razie dzieci zaczn si o mnie martwi. Jeli chcecie, moemy si spotka na kolacji... Carlo przerwaa mu Mercedes myl, e kademu z nas dobrze zrobi odpoczynek. Do zobaczenia jutro. Mercedes ma racj. Powinnimy rozsta si na par godzin, eby spokojnie pomyle i nie rozmawia w kko o tym samym popra j Bruno. Jak chcecie.

Ledwo zdy zaatwi najpilniejsze sprawy ze swoj sekretark, a Lara ju staa w jego gabinecie. W kocu ci zastaam, tato! Gdzie ty si podziewa z tymi swoimi kolekami? Laro, jak ty mwisz o starszych ludziach... Bo prawie ci nie widuj, tato. Zaczynaymy si martwi, prawda, Mario? Tak, pani doktor. Dzikuj, Mario, jutro si wszystkim zajmiemy. Carlo da znak sekretarce, e moe wyj. Mam nadziej, e dzi wieczorem si nie spnisz powiedziaa Lara, gdy zostali sami. A co jest dzi wieczorem? Tato, chyba mi nie powiesz, e zapomniae! Dzi s urodziny ony Antonina i wszyscy idziemy do nich na kolacj. Ach, urodziny! Nie, nie zapomniaem, mylaem, e mwisz o czym innym. Kiepski z ciebie kamca. Co jej kupie? Wiesz, e ta kobieta ma szczeglne podejcie... Wanie miaem zaj do Gucciego. Znw chcesz jej da apaszk? Dobra apaszka zawsze si przydaje. Torebka bdzie lepsza. Pj z tob? Carlo popatrzy na crk i umiechn si. Owszem, spacer dobrze mu zrobi. Chtnie posucha te o tym, co si ostatnio dziao w klinice.

- 74 -

***

Alfred Tannenberg sucha Pukownika nieporuszony. Znali si od wielu lat, Pukownik wywiadcza mu liczne przysugi. By drogi, bardzo drogi, ale wart swojej ceny. Nalea do klanu Saddama, obydwaj pochodzili z Tikritu, by te w zaufanym krgu Departamentu Bezpieczestwa Pastwa, wic dziay niemu Tannenberg zawsze wiedzia, co dzieje si w paacu. miao, powiedz, kto przysa tych ludzi nalega Pukownik. Przysigam, e nie wiem. To byli Wosi z jakiej agencji detektywistycznej, zatrudnieni, by ledzi Clar. Nic wicej nie udao si z nich wydusi, bo te o niczym nie mieli pojcia. Gdyby co wiedzieli, to zapewniam ci, e wszystko by wypiewali. Nie wierz, e kto chcia zrobi krzywd twojej wnuczce. Ja te nie, chyba e zamierza w ten sposb ugodzi we mnie. Ty, stary przyjacielu, masz wielu wrogw. Owszem, ale mam te przyjaci. Licz na ciebie. Wiem, ale wolabym wiedzie nieco wicej. Masz przyjaci wrd wpywowych ludzi, obrazie kogo? Alfred siedzia bez ruchu, na jego twarzy nie drgn najmniejszy misie. Ty rwnie masz wpywowych znajomych. Chociaby George'a Busha, ktry wysya do nas swoich marines, ebymy mogli ich wrzuci do morza. Pukownik wybuchn miechem i zapali aromatyczne egipskie cygaro. Musisz powiedzie mi co wicej, w przeciwnym razie trudno mi bdzie pomc ci ochrania Clar. Zapewniam ci, e nie wiem, kto wynaj tych ludzi. Prosz ci tylko, eby wzmocni ochron wok tego Domu i zachowa czujno. Pom mi te ustali, kto paci tym nieszcznikom. Zrobi to, przyjacielu, obiecuj ci. Wiesz, wydaje roi si, e dojdzie do tej wojny, nawet jeli w paacu udz si, e Bush tylko si odgraa, a w ostatniej chwili si wycofa. Mam wraenie, e bdzie chcia dokoczy dzieo swojego ojca. Mnie te si tak wydaje. Obaj moi synowie su w armii, wic nie mog dla nich wiele zrobi, ale kobiety... martwi si o nie. Zajm si tym. - 75 -

 Dobry z ciebie przyjaciel. Z ciebie rwnie.

Alfred Tannenberg nie mia pojcia, kto i po co kaza ledzi Clar. Detektywi okazali si Wiochami, kto wic zatrudni ich z pewnoci ju w Rzymie i deptali jego wnuczce po pitach a do Iraku. A jeli szukali jego? A moe chcieli go tylko przestraszy, ostrzec, e nie moe ama zasad, e nie pozwol mu, by podarowa swojej wnuczce Glinian Bibli. Tak, pomyla, to z pewnoci o to chodzi, to oni", jego starzy towarzysze. Jednak nie pjdzie im tak atwo. Jego wnuczka odnajdzie Glinian Bibli, on za zatriumfuje. Nie pozwoli, by Clara poniosa porak. Mia zawroty gowy, ale nadludzkim wysikiem doszed do samochodu. Jego ludzie nie mog dostrzec najmniejszego objawu saboci. Bdzie musia odwoa podr do Kairu. Czeka na niego specjalista, by zrobi mu badania i zoperowa go, jeli okae si to konieczne. Alfred nie zamierza jednak znowu da si zamkn w szpitalu, zwaszcza teraz. Podczas operacji mog go upi na zawsze. S do tego zdolni. Nie dlatego, e go nienawidz, nie, kochaj go, ale nie daruj mu, e amie zasady. Zreszt, pomyla, nawet jeli lekarze bd si bardzo starali, to przecie nie przedu mu ycia. Jedyne, co ma do zrobienia, to sprawi, by Clara moga jak najszybciej przystpi do kopania. Poprosi, by zawieli go do Ministerstwa Kultury. Musi porozmawia z ziciem. Ahmed zajty by rozmow przez telefon. Alfred czeka cierpliwie, a skoczy, Dobre wieci, to profesor Picot powiedzia Ahmed, odoywszy

suchawk. Niczego nie obiecuje, ale na pewno przyjedzie rzuci okiem. Jeli to, co zobaczy, bdzie przekonujce, wrci z zespoem, eby mona byo zacz kopa. Zadzwoni do Clary. Kiedy przyjedzie ten Picot? Jutro. Przylatuje z Parya. Zamierza natychmiast pojecha do

Safranu, chce te zobaczy dwie tabliczki... Bdziesz musia nu je pokaza. jeli nie musz. z innymi nie. Nigdy nie zdoaem poj, co tob kieruje. Z jednymi si spotykasz, Nie, nie spotkam si z nim. Wiesz, e nie spotykam si z ludmi,

- 76 -

To nie twoja sprawa. Zajmiesz si wszystkim. Chc, eby ten

archeolog wam pomg. Daj mu wszystko, czego bdzie potrzebowa. Alfredzie, Picot jest bogaty, nie moemy mu wiele zaoferowa. Jeli

przekona si, e ruiny w Safranie s warte zachodu, przyjedzie, w przeciwnym razie nic go nie przekona. A gdzie s iraccy archeolodzy? Co si z nimi stao? Wiesz, e nigdy nie mielimy wybitnych archeologw, Jest nas

niewielu, a kto mg, ju dawno wyjecha za granic, Dwaj najlepsi wykadaj na uniwersytetach w Stanach, s bardziej amerykascy ni Statua Wolnoci. Nigdy tu nie wrc. Przypomnij sobie, e ju od paru miesicy urzdnicy pastwowi pobieraj tylko poow wynagrodzenia. To nie Ameryka, gdzie s fundacje, banki, firmy gotowe finansowa wykopaliska. To Irak, Alfredzie, Irak. Nie znajdziesz wicej archeologw ni ja i jeszcze paru, ktrzy nam z wielkim powiceniem pomog. Dobrze im zapacimy za to powiecenie. Porozmawiam z

ministrem, potrzebny wam bdzie samolot, ktry przewiezie was do Safranu. A moe lepiej helikopter? przyjeda ten Picot? teraz najlepiej. Sam Irak te nie. Bdziemy cywilizowani na sposb europejski. W Jutro po poudniu. Zawiecie go do hotelu Palestyna. A nie moglibymy zaprosi go do domu? Hotel nie prezentuje si Moglibymy pojecha do Basry, a stamtd... Nie tramy czasu, Ahmedzie. Porozmawiam z ministrem. Kiedy

Europie nikt nie zaprosi ci do domu, jeli dobrze ci nie zna, a my tego Picota nie znamy. Zreszt nie chc, eby mi si kto szwenda po tym Domu. W kocu bymy na siebie wpadli, a jak ci ju powiedziaem, dla Picota nie istniej. Ahmed skin gow. Jak zwykle bdzie tak, jak yczy sobie te. Nikt nie sprzeciwi si Alfredowi Tannenbergowi. Czy Pukownik wspomnia ci co o ludziach, ktrzy ledzili Clar? Nie, wie mniej ni my. Trzeba ich byo zabi? Alfred cign brwi. Nie podobao mu si pytanie Ahmeda. Owszem. Ten, kto ich wynaj, teraz przynajmniej wie, w jak gr gramy. - 77 -

 Szukaj ciebie, prawda? Tak. Chodzi o Glinian Bibli? Musz to jeszcze sprawdzi. Nigdy ci o to nie pytaem i nikt nie ma odwagi o tym rozmawia, ale czy to prawda, e twj syn zosta zamordowany? Mia wypadek, w ktrym zgina take Nur. Kto go zabi, Alfredzie? Ahmed patrzy twardo na starca, ten jednak wytrzyma to spojrzenie. Nawet nie mrugn. Helmut i Nur nie yj. Niczego wicej nie musisz wiedzie. Ahmed spuci wzrok, nie mogc znie spojrzenia stalowych oczu tecia, ktry z kadym dniem wydawa mu si straszniejszy. Wahasz si, Ahmedzie? Nie. To dobrze. Byem z tob szczery. Znasz natur biznesu. Pewnego dnia ty go przejmiesz, prawdopodobnie szybciej, ni to sobie wyobraasz i ni ja sam bym sobie tego yczy. Nie osdzaj mnie jednak, Ahmedzie, nikomu na to nie pozwol, tobie rwnie. I Clara przed niczym ci nie ochroni. Wiem o tym, znam rodzaj ludzi, do jakich naleysz. Ahmed nie wypowiedzia tych sw z pogard, lecz ze spokojem czowieka, ktry wie, i pracuje dla samego diaba.

- 78 -

Przechodzie, ktry o czwartej po poudniu, w porze sjesty, znalazby si na osiedlu Santa Cruz w Sewilli, nie zobaczyby ywego ducha. Ta dzielnica o wskich uliczkach i opustoszaych placach jest jak adna inna esencj tego miasta. Okiennice na balkonie pitrowego domu pastwa Gmezw byy zamknite. Wrzeniowe soce niestrudzenie nagrzewao powietrze do czterdziestu stopni i mimo e klimatyzacja w mieszkaniach bya czym normalnym, nikt przy zdrowych zmysach nie zostawiby uchylonych okiennic. Posaniec po raz trzeci nacisn dzwonek, zaczyna si ju denerwowa. Kobieta, ktra w kocu stana w drzwiach, rwnie nie bya w najlepszym humorze. Wida byo, e spaa, a dzwonek wyrwa j z popoudniowego letargu. To koperta dla pana Enrique Gmeza. Do rk wasnych. Don Enrique odpoczywa. Prosz zostawi, oddam przesyk. Niestety, musz mie pewno, e adresat odebra kopert? osobicie. Nie sysza pan? Przecie powiedziaam, e mu j dam. Niestety, powiedziaem, e albo sam mu j wrcz, albo przyjd pniej. Takie dostaem polecenie. Niech mi pan wywiadczy przysug i da mi ten list! Powiedziaem, e nie! Kobieta podniosa gos, posaniec za nie pozosta duny. Co si stao, Pepo? Nic takiego, prosz pani. Posaniec upar si, e osobicie kopert naszemu panu, a ja go przekonuj, e sama mog to zrobi. Prosz mi to da rzucia kobieta. Przykro mi, prosz pani, nie mog. Albo dam to panu Gmezowi, albo sobie pjd. Roco lvarez popatrzya wyniole na posaca, gotowa zatrzasn mu drzwi przed nosem. Zrobiaby to, gdyby nie szsty zmys, ktry kaza jej si powstrzyma. Wiedziaa, e

- 79 -

musi by rozsdna we wszystkich kwestiach dotyczcych ma. Zagryzajc wic warg, niezadowolona, posaa Pep na pitro, by zawoaa pana Gmeza. Enrique Gmez zszed natychmiast i przyjrza si uwanie posacowi. Moje drogie, ja zajm si tym panem. Przecign sowo pan", by wprawi posaca w zakopotanie. Ten za, cay spocony, ujc wykaaczk, spoglda na niego zadziornie. Sorry, szefie, nie chciaem panu psu sjesty, robi, co mi ka, a kazali mi dorczy panu t kopert do rk wasnych. Kto kaza? A bo ja wiem? Jeli chce si pan dowiedzie czego wicej, niech pan dzwoni do szefa. Enrique nie zawraca sobie gowy dalsz dyskusj. Podpisa pokwitowanie, wzi kopert i zamkn drzwi. Odwrci si i zobaczy Roco, ktra staa na ostatnim stopniu schodw, Przygldajc mu si z napiciem. Co si stao, Enrique? A c si miao sta? Nie wiem, ale czuj, e w tej kopercie s jakie ze wieci. Co ty opowiadasz, Roco? Posaniec to prostak, kazali mu dorczy przesyk do rk wasnych, wic si upar. No ju, id odpocznij, najlepiej przespa te upay. Zaraz do ciebie docz. Ale jeli to co... A c to moe by, kobieto! Id ju, zostaw mnie w spokoju! Usiad za stoem w gabinecie i z przejciem otworzy wypchan kopert wielkoci teczki. Nic mg powstrzyma grymasu niesmaku i obrzydzenia na widok zdj, jakie z niej wyj. Poszuka w kopercie listu i nie zdziwi si, widzc drobne pismo Alfreda Tannenberga. Kim s ci zamordowani ludzie? Jeszcze raz popatrzy na zdjcia. Przedstawiay dwch mczyzn o twarzach tak zmasakrowanych, e nie daway si rozpozna . Na drugiej serii zdj wida byo wyranie otwr po kuli w czaszkach ich obu. Na kartce napisane byy tylko trzy sowa: Tym razem nie". Podar papier na mae kawaeczki, ktre wsun do kieszeni marynarki, by wyrzuci je potem do toalety. Nie wiedzia, co zrobi ze zdjciami, postanowi, e zamknie je w sejfie. Kiedy wrci do sypialni, ona czekaa na niego zniecierpliwiona. Co to byo, Enrique? - 80 -

 Jakie bzdury, Roco, niepotrzebnie si przejmujesz. No ju, odpocznijmy sobie, nie ma nawet pitej.

***

Odwierny podszed do dwch mczyzn, ktrzy rozmawiali z oywieniem, jedzc niadanie w rogu hotelowego baru, za ktrego oknem rozcigaa si plaa Copacabana. Starszemu wrczy wypchan kopert formatu A4. Przepraszam pana, ale przed chwil to przynieli, recepcjonistka powiedziaa mi, e znajd pana tutaj. Dzikuj, Tony.Nie ma za co, prosz pana. Frank Dos Santos woy kopert do aktwki, nie przerywajc rozmowy ze swoim wsplnikiem. W poudnie przyjdzie Alicia i wybior si dokd na obiad, potem spdz razem cale popoudnie i wieczr. Dawno nie by w Rio. Za rzadko tu przyjedaa pomyla. ycie na skraju tropikalnej puszczy sprawio, e straci poczucie czasu. Tu przed dwunast wrci do swojego apartamentu. Przejrza si w duym lustrze i stwierdzi, e jak na osiemdziesicioletniego starca wci ma niez sylwetk. Zreszt wszystko jedno, Alicia bdzie si zachowywaa, jakby by Robertem Redfordem. Za to jej paci.

***

Kiedy postawi stop na stopniu prywatnego samolotu, zobaczy, e przez pyt lotniska biegnie w jego stron jeden z jego sekretarzy. Panie Wagner, niech pan zaczeka! Co si stao? Kurier przynis przed chwil t kopert. Z Ammanu. Zdaje si, e to co pilnego. - 81 -

George Wagner wzi kopert i nie dzikujc, wsiad do samolotu. Opad na wygodny fotel, a kiedy stewardesa nalewaa mu whisky, rozerwa kopert. Ze wstrtem przyglda si zdjciom i z wciekoci zmi papier, na ktrym Alfred napisa trzy sowa: Tym razem nie". Da znak stewardesie, by podesza. Prosz powiedzie kapitanowi, e na razie nie lecimy. Musz wrci do biura. Tak jest, prosz pana. Wagnera rozsadzaa wcieko. Wyj telefon komrkowy i wybra numer kogo, kto by bardzo daleko.

***

Przeklta pani Miller! Robert Brown zorzeczy w duchu onie senatora. Bolay go plecy, bo siedzia bez oparcia na kocu rozoonym na trawniku przed rezydencj Millerw. Jakby nie do byo niewygody, nie spotka Mentora. Mieli porozmawia podczas pikniku, ale tamten si nie pojawi. Poczu ulg, kiedy zobaczy, e podchodzi do niego Ralph Barry. On uwolni go od tego babsztyla, ony senatora, ktra usiuje nakoni go do ofiarowania sporej sumy na rzecz przyszych sierot wojennych w Iraku. Sam pan wie, kochany panie Brown, e wojna pozostawi lady. Niestety, dzieci najmocniej odczuj jej skutki, wic ja i moje koleanki zaoyymy komitet pomocy sierotom. Oczywicie, e moe pani liczy na moje osobiste wsparcie, pani Miller. Kiedy tylko uzna pani, e nadszed stosowny czas, prosz poda mi numer konta, a przelej odpowiedni kwot. Ale pan hojny! Nie mog jednak sugerowa panu adnej sumy, pozostawiam to paskiej ocenie. Moe dziesi tysicy dolarw? Fantastycznie! Dziesi tysicy bardzo nam pomoe. Podszed do nich Ralph Barry. Trzyma w rku wypchan kopert, ktr mu wrczy. To nadeszo przed chwil z Ammanu. - 82 -

Robert Brown podnis si, przepraszajc on senatora, i ruszy w stron domu, by poszuka spokojnego zaktka. Barry poszed za nim, umiechnity i wypoczty. Dla byego wykadowcy zadawanie si ze mietank towarzysk Waszyngtonu oznaczao, e zaszed wysoko. Usiedli w niewielkim saloniku. Brown otworzy kopert i wyj z niej zdjcia. Na jego twarzy pojawi si grymas niechci. Skurczybyk! sykn. Kawa skurwysyna! Nastpnie przeczyta krtk wiadomo: Tym razem nie". Ralph Barry czeka, a szef sam pokae mu zdjcia. Jednak Brown najwyraniej nie mia takiego zamiaru. Schowa je do koperty. Poszukaj Paula Dukaisa rzuci gniewnie. Co si stao? Nic takiego, chocia jak si zastanowi... Dobrze, powiem ci. Mamy kopoty. Z Alfredem. Nie zabawi dugo na tym gupim przyjciu. Zamieni sowo z Paulem i znikam. Ralph Barry powstrzyma si od komentarza i uda si na poszukiwanie prezesa Planet Security.

***

Helikopter przelecia nad Tall al-Mukajjar, dawnym Ur, a niedugo potem w oddali zarysoway si zabudowania Safranu. Po wyldowaniu wzbi obok tego kurzu, ktrego szafranowy odcie wiadczy o tym, i to nie przypadek, e wioska tak si wanie nazywa. Wspczesny Safran skada si zaledwie z trzech tuzinw domw zbudowanych z cegie adobe, o ponadczasowym, niezmiennym od wiekw wygldzie, chocia anteny na niektrych dachach zdradzay, e i tu czas nie zatrzyma si w miejscu. W odlegoci mniejszej ni kilometr od osady wyania si za barykad supkw i tam z tabliczkami: Wstp wzbroniony" i Teren pastwowy", staroytny Safran. Wieniacy nie zastanawiali si nad tym, w jaki sposb yli ich przodkowie. Mieli wystarczajco duo zmartwie i trosk, byprzey we wspczesnoci. Owszem, dziwio ich, e odkd spada ta przeklta bomba, oddzia onierzy biwakuje w pobliu leja w ziemi, w ktrym, jak mwiono, znajduj si pozostaoci starej wioski lub moe jakiego paacu. By - 83 -

moe znalazby si tam jaki skarb, ale obecno czterech onierzy zniechcaa do poszukiwa. Pukownik mg posa tylko czterech udzi do tej odlegej osady pooonej midzy Ur a Basr, to jednak wystarczyo, by miejscowi trzymali si z daleka od leja w ziemi. Teraz, kiedy znw rozleg si ryk helikoptera, wieniacy podnosili gowy ze zdziwieniem i lkiem. Yves Picot przyglda si spod oka Clarze Tannenberg. Miaa stalowobkitne oczy i niad twarz okolon dugimi kasztanowymi wosami. Nie bya klasycznie pikna, nie zachwycaa na pierwszy rzut oka, dopiero przygldajc jej si przez jaki czas, mona byo doceni harmoni jej rysw i inteligentne, niespokojne spojrzenie. W Rzymie uzna j za rozkapryszon histeryczk, by moe Jednak zanadto popieszy si z tym osdem. Bez wtpienia ycie traktowao j nie najgorzej, wystarczyo tylko spojrze, jak bya ubrana, wyjtkowo dobrze jak na Irak, kraj coraz bardziej nkany bied. W dodatku rozmowa, ktr odbyli wieczorem przy kolacji w hotelu, a potem kontynuowali, przy wtrze silnikw helikoptera, coraz wyraniej uwiadamiaa mu, e Clara jest kim wicej ni tylko rozkapryszon bogaczk. Z kadym dniem nabiera przekonania. e ma do czynienia ze zdoln archeolog, chocia co do tego upewni si w terenie. Jeli w tym towarzystwie kto by powanym archeologiem to jej m, Ahmed Huseini. Nigdy nie mwi wicej, ni bylo to konieczne, za w kadym jego sowie pobrzmiewa zdrowy rozsdek i gboka znajomo Mezopotamii. Wojskowy helikopter wyldowa niedaleko namiotu, w ktrym czekali ju na nich czterej onierze Pukownika. Pasaerowie wyskoczyli na ziemi, zasaniajc sobie usta, Po chwili trzeszcza im w zbach drobny ty piasek, zawsze unoszcy si w powietrzu nad tym dalekim, zapomnianym zaktkiem, a garstka mieszkacw podesza bliej, by dowiedzie si, kim s gocie. Wjt osady rozpozna Ahmeda Huseiniego i zbliy si do niego, nastpnie skin gow w stron Clary. Wszyscy razem udali si obejrze miejsce przyszych wykopalisk. Picot wraz z Ahmedem wlizgnli si w obrb ogrodzonego leja przez przerw w ogrodzeniu, przez ktr ci, ktrzy zostali na grze, widzieli pozostaoci zabudowa. Z braku rodkw ledwie zdoano oczyci z ziemi i gruzu otwr o obwodzie dwustu metrw. Yves Picot sucha z uwag wyjanie Ahmeda, ten za odpowiada na wszystkie pytania francuskiego archeologa. Udao im si odkopa pomieszczenie zbudowane na planie kwadratu, z pkami, na ktrych leay szcztki tabliczek. - 84 -

Clara nie moga duej znie bezczynnego przygldania si jak dwaj mczyni przechadzaj si po stanowisku archeologicznym, i przysuchiwania si, jak Ahmed wyjania, e te ze znalezionych tabliczek, ktre zachoway si w nienaruszonym stanie, zostay przewiezione do Bagdadu. Zniecierpliwiona poprosia onierzy, by pomogli jej zej na d. Zabawili tam ponad trzy godziny, ogldajc, skrobic, mierzc, podnoszc z ziemi potuczone tabliczki, z ktrych z dawao si cokolwiek odczyta. Kiedy wyszli z leja, ich ubrania i wosy pokrywaa warstwa tawego pyu. Ahmed rozmawia z oywieniem z Picotem, nie zwracajc uwagi na Clar. Ci dwaj mczyni zdawali si dobrze ze sob dogadywa, co Clarze nie bardzo si podobao. Obz mona by zaoy nieopodal wioski. Moglibymy wynaj paru miejscowych, eby pomogli nam w najbardziej podstawowych pracach. Potrzebni nam s jednak eksperci, przygotowani ludzie, ktrzy nie zniszcz tej budowli. Zreszt, sam widziae, cakiem moliwe, e odnajdziemy wicej takich budynkw, nawet cay staroytny Safran. Mgbym postara si o wojskowe namioty, chocia nie s najwygodniejsze, i sprowadzi jeszcze kilku onierzy dla bezpieczestwa. Nie lubi krccych si wszdzie onierzy stwierdzi Picot tonem nieznoszcym sprzeciwu. W tej czci wiata okazuj si niezbdni odpar Ahmed. Ahmedzie, szpiegowskie satelity przeczesuj Irak, jeli wykryj obz wojskowy, to w dniu, w ktrym Amerykanie zdecyduj si na zrzucenie bomb, zrwnaj to miejsce z ziemi. Wydaje mi si, e inaczej musimy si zabra do rzeczy. adnych namiotw wojskowych ani onierzy, W kadym razie nie wicej ni ta czwrka, ktra wystarczy do odstraszenia rabusiw. Jeli zdecyduj si tu kopa, to tylko w towarzystwie cywilw i korzystajc ze sprztu cywilnego. A zdecyduje si pan? zapytaa z niepokojem Clara. Jeszcze nie wiem. Chc zobaczy te dwie tabliczki, o ktrych mi pastwo opowiadali, i oczywicie pozostae, ktre pono zostay ju znalezione, z podpisem tego Szamasa. Dopki ich nie zbadam, nie wyrobi sobie zdania. Wszystko to wydaje si interesujce; uwaam, podobnie jak pani m, e mamy do czynienia ze starym paacemwityni i e poza e poza tabliczkami moemy znale co wicej. Nie odwaybym si jednak tego stwierdzi z ca stanowczoci. Musz sobie tylko udzieli odpowiedzi na pytanie, czy to, co tu widz, warte jest przyjazdu dwudziestu lub trzydziestu osb, i czy warto ponosi tak wysokie koszty. Okolicznoci nic nale do najbardziej sprzyjajcych. Ktrego - 85 -

piknego dnia pojawi si tu bombowce Wujka Sama i zaczn nam dokucza. Zrwnaj Irak z ziemi i nie widz powodu, dlaczego nie mieliby zacz od nas, skoro sami wpadniemy im w rce. Wtpi, by zdoa powstrzyma ich fakt, e staramy si ocali ruiny wityni-paacu pochodzcej sprzed wielu wiekw przed narodzeniem Chrystusa. Do czego zmierzam: przyjazd do Iraku w takiej chwili oznacza naraanie si na ryzyko. Moe po wojnie... Nie moemy zostawi tego w takim stanie! Wszystko obrci si w py! wykrzykna Clara. Ma pani racj. Samoloty nie zostawi kamienia na kamieniu, wszystko zmieni si w ty piasek. Pytanie brzmi: czy chc nadstawia karku, nie wspominajc o wykadaniu pienidzy na tak przygod. aden ze mnie Indiana Jones i musz obliczy, ryzykujc, e popeniam bd w rachunkach, ile czasu moe zabra jankesom decyzja o rozpoczciu bombardowania, jak dugo bd formowali swoje bataliony, by je tutaj przemieci, ile czasu potrzebujemy, eby osign jakie rezultaty. Wojna wybuchnie najdalej za sze lub osiem miesicy. Poczytajcie sobie gazety. Ju jaki czas temu odkryem, e w gazetach wszystko jest napisane, ale ilo informacji jest tak dua, a informacje tak sprzeczne, e w kocu nie wida rzeczy oczywistych. Czy sze miesicy wystarczy, by co osign? Moim zdaniem to za krtko. Wiedz pastwo, e wykopaliska o takim zasigu wymagaj lat pracy. Co oznacza, e decyzja zostaa ju dawno podjta. Przyjecha pan tylko z ciekawoci stwierdzia z gorycz Clara. Tak, przyjechaem, bo byem ciekawy. A co do decyzji, jeszcze jej nie podjem. Sam dla siebie jestem adwokatem diaba. Tabliczki, ktre chce pan zobaczy, znajduj si w Bagdadzie. Pokaemy je panu. Wczeniej jednak wolelibymy, eby wyrobi pan sobie jakie zdanie na temat tego miejsca powiedzia Ahmed. Wjt zaprosi ich na herbat i zaproponowa co do zjedzenia. Przyjli zaproszenie, dokadajc do poczstunku prowiant, ktry ze sob przywieli. Ahmed i Clara ze zdziwieniem usyszeli, e Picot rozmawia po arabsku, Dosy dobrze zna pan arabski. Gdzie si pan nauczy? chcia wiedzie Ahmed. Zaczem uczy si tego jzyka w dniu, w ktrym odkryem, e moim powoaniem jest archeologia. Gdybym chcia kopa, to w duej mierze robibym to w krajach arabskojzycznych, a e nigdy nie lubiem korzysta z pomocy porednikw, w tym tumaczy, postanowiem nauczy si tego jzyka. Nie mwi bezbdnie, ale wystarczajco dobrze rozumiem i inni te mnie rozumiej. - 86 -

 Czy rwnie czyta pan i pisze w tym jzyku? dociekaa Clara. Owszem, nauczyem si rwnie tego. Wjt okaza si bystrym czowiekiem i by zachwycony, e moe ich u siebie goci. Jeli zdecyduj si rozpocz wykopaliska, sprowadz dobrobyt na ludzi w okolicy. Zna Clar i Ahmeda, gdy prowadzili tu ju prace, przerwane z powodu braku rodkw. Wjt zaprasza nas na noc do swojego domu. Moemy spa rwnie w namiocie, ktry przywielimy. Jutro moglibymy zwiedzi okolic. Moemy dotrze nawet do Ur, albo jeszcze dzi wrci do Bagdadu. Pan decyduje. Yves Picot nie zwleka z podjciem decyzji. Uzna, e najlepiej bdzie spdzi noc w Safranie, by nastpnego dnia lepiej pozna okolic. Ta podr nabierze dla niego nowego wymiaru. Lot helikopterem z Bagdadu, bezkresna samotno tej ziemi, trud i niewygoda to wszystko pachniao przygod. Pomyla, e by moe nigdy nie wrci w to miejsce, a jeli nawet wrci, przyjedzie z nim przynajmniej dwadziecia osb, nie bdzie wic cieszy si spowijajcym wszystko spokojem. Ahmed liczy si z tym, e zostan na noc. Pukownik wyda rozkaz onierzom, ktrzy stanowili ich eskort, by zabrali namioty i porcje suchego prowiantu, on za i tak poprosi Fatim, by przygotowaa co do jedzenia. Postaraa si jak zwykle, nakadajc do kilkunastu plastikowych pojemnikw saatki, humus, smaonego kurczaka, kanapki i owoce. Clara protestowaa na widok takiej gry jedzenia, ale Fatima nie zamierzaa wypuci ich z domu bez tych wszystkich zapasw. onierze rozbili dwa namioty nieopodal obozu swoich kolegw, ktrzy pilnowali ruin. Picot mg mieszka z nimi, drugi namiot zajm Ahmed i Clara. Jednak wjt upar si, by Clara z Ahmedem nocowali w jego domu, i tak te postanowiono, ku radoci Picota, ktry dosta do swojej dyspozycji cay duy namiot. Wypili herbat, pogryzajc orzeszki pistacjowe, wraz z innymi ludmi, ktrzy zebrali si w domu wjta. Miejscowi zaproponowali, e bd pracowali przy wykopaliskach. Chcieli od razu umwi si na dzienn stawk. Ahmed, ktremu sekundowa Picot, rozpocz dugie targi. O dwudziestej drugiej wie pogrona bya w ciszy. Clara i Ahmed odprowadzili Picota do jego namiotu, po czym udali si do ruin, ktre tak ich oczaroway. Usiedli na piasku, opierajc si o mury paacu sprzed kilku tysicy lat, z cegie lepionych z suszonej gliny zmieszanej ze som. Ahmed zapali papierosa i poda ogie Clarze. Oboje palili, jednak codziennie obiecywali sobie, e to ich ostatni papieros. W Iraku - 87 -

kobiety pal w domach i innych pomieszczeniach, ale nigdy na ulicy. Clara przestrzegaa tej zasady. Pod rozwietlonym gwiazdami przejrzystym niebem noc bya coraz chodniejsza. Clara drzemaa, prbujc sobie wyobrazi, jak wygldao to miejsce dwa tysice lat temu. Przez otulajc wszystko cisz zaczy do niej dociera gosy. Wieniacy, skrybowie, krlowie, byli tam wszyscy, przesuwajc si przed jej zamknitymi oczami, rwnie realni jak noc. Szamas. Jaki by Szamas? Abrahama, ojca wszystkich ludzi, wyobraaa sobie jako pasterza, koczownika, ktrym rzeczywicie by, mieszkajcego w namiocie, wdrujcego skrajem pustyni ze stadem kz i owiec, picego pod goym niebem w noce rozgwiedone jak ta. Abraham mia pewnie dug siw brod oraz gste i popltane wosy. By wysoki, owszem, widziaa, e jest wysoki, imponujcy, gdziekolwiek si pojawi, budzi szacunek. Biblia przedstawiaa go jako mczyzn sprytnego i twardego, wodza ludzi, nie tylko przewodnika stad owiec. Tylko dlaczego Szamas poszed za plemieniem Abrahama a do Charanu, a potem zawrci? Mona to byo wywnioskowa z treci resztek znalezionych w Safranie tabliczek. Obud si, Claro, ju pno. Nie pi. Owszem, zasna. Chod, czas na nas. Id sam, Ahmedzie, ja zostan jeszcze chwil. Jest pno. Dopiero jedenasta. Zreszt onierze trzymaj wart, nic mi si nie stanie. Claro, prosz ci, nie zostawaj tu sama. Moesz zosta ze mn, posiedzie w ciszy. Chce ci si spa? Nie bardzo. Zgoda, wypal jeszcze jednego papierosa i idziemy, dobrze? Clara nie odpowiedziaa. Nie zamierzaa rusza si z tego miejsca, chciaa nadal czu pod opatkami chd twardej cegy.

- 88 -

Ili obj Szamasa. Chopiec wyrusza w drog wraz ze swoim plemieniem, nauczyciel czu wic ukucie alu, ale jednoczenie ulg. Tego chopca nie sposb byo utrzyma w ryzach. Owszem, by inteligentny, ale jednoczenie nie potrafi skupi si na niczym, co go nie interesowao. Na pewno ju go wicej nie zobaczy, chocia nie pierwszy raz plemi Teracha wypuszczao si na pnoc w poszukiwaniu pastwisk, wiozc towary na sprzeda. Sysza, jak mczyni mwili, e by moe tym razem przekrocz Tygrys, by dotrze a do Aszuru, a stamtd do Charanu. Ktrdykolwiek by szli, z pewnoci upynie duo czasu, zanim znw si zobacz. O ile wrc wszyscy. Bd pamita twoje nauki obiecywa Szamas. Ili mu nie wierzy. Dobrze wiedzia, e wiele z tego, czego uczy dzieci, rozpywa si w powietrzu, a podczas niejednej lekcji Szamas wcale go nie sucha. Klepn wic tylko ucznia po ramieniu i poda mu gar rysikw z trzciny i koci. By to dar dla ucznia, ktrego nigdy nie zapomni, poniewa przey przez niego niejedn slodko-gorzk chwil. Wstawao soce. Ponad pidziesit osb przygotowywao si do marszu wraz ze swymi zwierztami. Szamas poszuka Abrama, ktry szed na przedzie obok Jardina i innych mczyzn. Nie mogli ustali, ktrym ruszy szlakiem. Zmczony Terach zakoczy te dyskusje, nakazujc, by nie oddalali si od Eufratu, tylko zbliyli do Babilonii, minli Mari, a stamtd pomaszerowali do Charanu, zanim w kocu skieruj si na Kanaan. Chopiec zrozumia, e musi upyn par dni, zanim bdzie mg poprosi Abrama, by zacz snu swoj opowie o stworzeniu wiata. Pewnego popoudnia, kiedy kobiety grzay wod, a mczyni liczyli owce i kozy, Szamas zobaczy, jak Abram oddala si ciek wzdu rzeki. Szed tak duszy czas, nastpnie usiad na duym paskim kamieniu nad rzek, do ktrej w roztargnieniu wrzuca kamyki.

- 89 -

Szamas uwiadomi sobie, e Abram pogrony jest w medytacji, siedzia wic cicho jak mysz pod miot, by mu nie przeszkadza. Zaczeka, a bdzie wraca do obozu, i wtedy z nim porozmawia. Po chwili usysza, e Abram go wzywa. Chod, usid tu obok mnie powiedzia, wskazujc chopcu kamie. Wiedziae, e tu jestem? Tak. Szede za mn od samego obozu, wiedziaem jednak, e nie bdziesz mi przeszkadza, dopki nie skocz rozmyla. Rozmawiae z Nim? Nie, dzisiaj nie chcia ze mn rozmawia. Szukaem go, ale nie czuem Jego obecnoci. By moe dlatego, e ja byem blisko... By moe. Ale moe nie mia mi nic do powiedzenia. Szamas uspokoi si, syszc tak odpowied. Wydawao mu si to naturalne, e Bg nie bdzie mwi po to tylko, eby mwi. Przyniosem rylce. Dostaem je od Iliego. Pogodzilicie si w kocu? Staraem si by lepszym uczniem, wiem jednak, e nie odrabiaem lekcji tak starannie, jak wszyscy tego po mnie oczekiwali. Nie o to chodzi, e nie chciaem si nauczy, ale.. Wolisz wdrowa z plemieniem? Przez reszt moich dni? Tak, zawsze. A mog nauczy si wszystkiego tego, co wie Ili, wci bdc w drodze? S inne miejsca, w ktrych mog ci czego nauczy. Wanie dlatego za tob id. Chc ci prosi, eby zacz mi opowiada, w jaki sposb On stworzy wiat i dlaczego. Tak zrobi. Ale kiedy? Moglibymy zacz ju jutro. A dlaczego nie teraz? Poniewa si ciemnia i twoja matka bdzie si martwia, bo nie wie, gdzie jeste. Masz racj. Jutro. O jakiej porze? Powiem ci w odpowiedniej chwili. Chodmy. - 90 -

Nie zaczli jednak ani nazajutrz, ani dnia nastpnego. Dugie wdrwki, pilnowanie stad, ktnie z wieniakami w miejscach, gdzie rozbijali obz, uniemoliwiay Abramowi znalezienie spokoju niezbdnego, by wytumaczy Szamasowi, dlaczego On stworzy wiat. Chopak jednak nieustannie pyta go o tego Boga potniejszego ni Enlil, Ninurta, a nawet Marduk, tak wic podczas dugiej wdrwki w stron Charanu Szamas sysza, jak Abram opowiada, e jest tylko jeden Bg, a reszta to tylko gliniane figury. W takim razie Marduk nie walczy przeciwko Tiamat? Tiamat, bogini chaosu... odpowiada Abram, umiechajc si. Wierzysz, e istnieje Bg odpowiedzialny za chaos, inny za wod, a jeszcze inny zajmuje si zboem, owcami, kozami? Tak mwi Ili. Widzisz, Marduk walczy przeciwko Tiamat i j przepoowi, z jednej powki zrobi niebo, z drugiej za Ziemi. Z jego oczu wytrysny Tygrys i Eufrat, a z krwi maonka tej bogini, czyli boga Kingu, uformowa czowieka. Marduk powiedzia do Ei: Bd miesza krew i ksztatowa koci. Stworz dzik istot, jej imi za brzmie bdzie czowiek. Stworz byt ludzki, czowieka, ktry zajmie si kultem bogw, by byo im dobrze i eby byli zadowoleni. Szamas powtarza wiele razy sowa syszane z ust Iliego, ktry nalega, by jego uczniowie nauczyli si Enuma Elisz, poematu o stworzeniu czowieka. Niezgorzej ci to wychodzi, najwyraniej zostao ci co w gowie z nauk Iliego. Owszem. Powiedz mi jednak prawd, czy Marduk istnieje? Nie, me istnieje. Istnieje tylko twj Bg? Istnieje tylko Bg. W takim razie wszyscy inni ludzie, poza tob, si myl? Ludzie usiuj wytumaczy sobie wszystko, co dzieje si dookoa, i patrz w niebo, mylc, e jest tam jaki bg od kadej sprawy. Gdyby zamiast tego zajrzeli do swoich serc, znaleliby odpowied. Ja staram si zaglda do swego serca, tak jak mi mwisz, niczego tam jednak nie znajduj. Owszem, znajdujesz. Znalaze drog do Boga, bo pytasz o Niego i chcesz go spotka. Czy to prawda, e zniszczye warsztat, w ktrym Terach wyrabia z gliny figury bogw?

- 91 -

 Nie zniszczyem, chciaem tylko pokaza, e zrobione s z gliny, a wewntrz tej gliny niczego nie ma. Mj ojciec robi bogw. Czy Terach jest moe bogiem? Chopiec si rozemia. Nie, z pewnoci Terach nie jest bogiem. Staruszek, ojciec Abrama, z gst brod, w niczym nie przypomina boga. Krzycza gniewnie, kiedy dzieci przeszkadzay mu w odpoczynku w najbardziej upalnej porze dnia, za o wicie doi kozy. Bogowie nie doj kz, tumaczy sobie Szamas. W miar jak posuwali si na pnoc, pogoda zmieniaa si niezauwaalnie. Pewnego popoudnia niebo zabarwio si na szaro i na obz Teracha spady miliony kropli deszczu. Skupieni w namiotach mczyni rozmawiali, kobiety za szykoway wieczerz, a dzieci bawiy si, wymykajc si z bezpiecznej kryjwki skrzanych namiotw. Jaki staruszek obwieci, e znajduj si nieopodal pastwisk Charanu, Terach zdecydowa wic, e urzdz tu krtki postj, gdy na tej ziemi mieli krewnych i on sam std pochodzi. Szamas si ucieszy. Mia ochot poby duej w jednym miejscu. To cige wdrowanie nie podobao mu si ani troch. Tskni nawet za domem tabliczek i naukami Iliego. Jeli nie liczy rozmw z Abramem, w caym klanie nikt nie wydawa si szczeglnie zainteresowany rozmow o czymkolwiek innym ni zdrowie byda i zdarzenia mijajcego dnia. Tego wieczoru, kiedy la deszcz, Terach tumaczy wszystkim, e najlepiej bdzie osi w Charanie. Szamas zapyta ojca, czy mog znale tu jaki dom tabliczek, w ktrym mgby nadal uczy si na pisarza. Jadin zdziwi si, syszc z ust syna podobn prob. Mylaem, e szkoa to dla ciebie najwiksza kara. Myliem si, ojcze, wol si uczy ni maszerowa. Takie jest ycie nas wszystkich, nie lekcewa tego, kim jestemy. Ale nie, ojcze, wcale tego nie lekcewa. Lubi spa pod goym niebem i bawi si od wczesnego ranka. Nadaem imiona wszystkim naszym kozom i owcom, nauczyem si dojenia. Mimo to tskni za nauk. Ojciec Szamasa zamyli si. Wiedzia, jak inteligentny jest jego syn i jak ta podr na pnoc go zmienia. Musi porozmawia z Terachem i Abramem. Wsplnie zdecyduj o losie chopca. Plemi osiado nieopodal murw Charanu. Terach znw miesza glin, w czym pomagali mu synowie Abram i Nachor. Ich rce potrafiy nada ksztat bogom, formowali rwnie cegy i lepili naczynia. Nie brakowao im pracy, a tym samym nie grozi gd, zreszt mieli jeszcze stada owiec, kz i osw. - 92 -

Jadin poprosi Teracha, by zastanowi si, w jaki sposb Szarnas mgby znw wrci do nauki. Pewnego popoudnia, kiedy soce skaniao si ku zachodowi, Abram wyszed poszuka Szamasa. Znalaz go, bawicego si z innymi dziemi, ale may mia wyranie nadsan min. Szamasie! zawoa Abram. Chopiec popieszy w jego stron. Pomylaem, e by moe teraz, kiedy tu dotarlimy, mgbym ci opowiedzie histori wiata. Naleaoby te wyrobi glin i przygotowa tabliczki, a skoro zabrae ze sob rylce, moglibymy skorzysta z okazji i napisa, dlaczego Bg nas stworzy. Wiesz, e ze wszystkich widzialnych rzeczy tylko pisma nie pokona czas? On ci tak powiedzia? Czuj to. Synowie naszych synw poznaj prawdziwe historie bogw, bo przed nimi inni ludzie zapisywali je na suszonej glinie. eby wic mogli pozna Jego i dowiedzie si, jakich dokona czynw, my, Szamasie, im to opowiemy. My? Tak, ja ci bd opowiada, ty za bdziesz wszystko zapisywa. Sam na to wpade, zanim wyszlimy z Ur. Tak te zrobimy odpowiedzia wesoo chopak, uwiadomiwszy sobie donioso swojego zadania. Kiedy moemy zacz? Jutro, zanim soce zacznie chyli si ku zachodowi, bdziesz mia gotowe tabliczki. Spotkamy si wrd palm, nieopodal namiotw, i tam opowiem ci histori wiata. Przejty Szamas pobieg do namiotu. Dawno nie prowadzi trzcinki po powierzchni tabliczki, moe zapomnia, jak to si robi? Poprosi wic rodzicw, by pozwolili mu naszykowa tabliczki do wicze. Nie chcia rozczarowa Abrama, ale przede wszystkim nie chcia rozczarowa siebie samego. Kiedy tabliczki byy ju gotowe, wykaligrafowa, tak jak nauczy go Ili , na szczycie kadej z nich swoje imi: SZAMAS. Zapisz wkrtce histori wiata. Opowie mi j Abram. W ten sposb ludzie dowiedz si, po co On nas stworzy". May skryba popatrzy na nakrelone znaki, nie do koca zadowolony z ich ksztatu. Straci pynno w prowadzeniu trzcinki, pismo byo kolawe. Postanowi, e bdzie wiczy, dopki to, co napisze, mu si nie spodoba.

- 93 -

Marduk jest tylko glinian figurk. Bogowie z gliny to nic innego ni glina. Boga, o ktrym mwi Abram, nie wida, dlatego jest Bogiem. Nie mona go uksztatowa rkami ani rozupa. Ponownie przyjrza si tabliczkom krytycznym okiem. Co piszesz, Szamasie? spyta ojciec, zagldajc mu przez rami. Tylko wicz, ojcze. Nie przejmuj si a tak poradzi mu Jadin. Przecie nie mog napisa historii wiata takimi kulfonami! Sam siebie nie potrafi odczyta skary si chopiec. Cierpliwoci, uda ci si. Jest tylko jeden Bg na Niebie i Ziemi i nie dzieli si swoj wadz z nikim innym", pisa Szamas. Nie przerywa tego zajcia, dopki wiato soneczne nie zgaso na horyzoncie i jedyne, co mg zrobi, to pooy si spa. Rano, gdy tylko wstao soce, Szamas prosi ojca, by przygotowa dla niego nowe tabliczki. Zamierza nadal wprawia si w pisaniu. Nie chcia, by Abram si za niego wstydzi, kiedy zabierze si do czytania tego, co mu opowiada. Jadin pomg synowi w przygotowaniu caej sterty tabliczek. Pniej musi wybra si do miasta, by porozmawia z kapanami, ktrzy by moe podjliby si dokoczenia edukacji Szamasa. Terach obieca, e z nim pjdzie, gdy by znany w caym miecie. eby rozmawia z Bogiem, musimy znale go w naszym sercu. Abram mwi, e On nie przemawia sowami, ale e kae ludziom czu to, co chce, by robili. Ja szukam w swoim wntrzu, ale nie jestem jeszcze godny Go sucha. Wydaje mi si, e spord nas wybra tylko Abrama". Tak pisa Szamas przez cay dzie, a gdy soce skryo si za horyzontem, szybko skierowa si do gaju palmowego, gdzie czeka na niego wuj. Szamas pokaza tabliczki, Abram za nie da po sobie pozna, czy jest zadowolony, czy te nie. Starae si, a to duo, Szamasie. Postaram si zrobi to lepiej. Wiem o tym. Chopiec usiad, opierajc si plecami o pie palmy, z tabliczk na kolanach, a poniewa by leworczny, z trzcink w lewej rce. Abram zacz mwi, a jego sowa wydaway si z samego nieba.

- 94 -

Na pocztku stworzy Bg niebo i ziemi. A ziemia bya chaosem i pustkowiem, ciemno bya nad otchani, a Duch Boy unosi si nad powierzchni wd. I rzek Bg: Niech stanie si wiato!". I staa si wiato. Bg, widzc, e wiato bya dobra, oddzieli j od ciemnoci. I nazwa Bg wiato dniem", a ciemno nazwa noc". I nasta wieczr i nasta poranek dzie pierwszy. Potem rzek Bg: Niechaj powstanie sklepienie pord wd i niechaj oddzieli wody od wd!". Uczyni wic Bg sklepienie, i oddzieli wody pod sklepieniem. A gdy tak si stao, Bg nazwa to sklepienie niebem". I nasta wieczr, i nasta poranek dzie drugi. Rzek Bg: Niech si zbior wody spod nieba na jedno miejsce i niech ukae si suchy ld!". A gdy tak si stao, Bg nazwa t powierzchni ziemi", a bezmiar wd nazwa morzem". Bg, widzc, e to byo dobre, rzek: Niech si ziemia zazieleni: traw, wydajc nasienie, i drzewem owocowym, rodzcym wedug rodzaju swego owoc, w ktrym jest jego nasienie na ziemi". I tak si stao. A Bg widzia, e to byo dobre. I tak nasta wieczr, i nasta poranek dzie trzeci. Potem rzek Bg: Niech powstan wiata na sklepieniu niebios, aby oddzielay dzie od nocy, aby wyznaczay pory roku, dni i lata. Niech bd wiatami na sklepieniu niebios, aby wieci nad ziemi". I tak si stao. I uczyni Bg dwa wielkie wiata: wiksze wiato, aby rzdzio dniem, i mniejsze, aby rzdzio noc, oraz gwiazdy. I umieci je Bg na sklepieniu niebios, aby wieciy nad ziemi, aby rzdziy dniem i noc, i oddzielay wiato od ciemnoci. I widzia Bg, e to byo dobre. I nasta wieczr, i nasta poranek dzie czwarty. Potem rzek Bg: Niechaj zaroj si wody mrowiem istot ywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemi pod sklepieniem nieba!". Tak stworzy Bg wielkie potwory i wszelkie ywe istoty, ktrymi zaroiy si wody, wedug ich rodzajw, nadto wszelkie ptactwo ruchliwe skrzydlate wedug rodzajw. I widzia Bg, e to byo dobre, i pobogosawi je tymi sowami: Rozradzajcie si i rozmnaajcie si, i napeniajcie wody w morzach, a ptactwo niech si rozmnaa na ziemi. I nasta wieczr, i nasta poranek dzie pity. Rzek Bg: Niech wyda ziemia istot yw wedug rodzaju jej: bydo, pazy i dzikie zwierzta wedug rodzajw ich!. I tak si stao. I uczyni Bg dzikie zwierzta wedug rodzajw ich, i bydo wedug rodzaju jego. I widzia Bg, e to byo dobre. Wreszcie rzek Bg: Uczymy czowieka na obraz nasz, podobnego do nas. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem niebios, nad bydem i nad ca ziemi, i nad wszelkim pazem pezajcym po ziemi!.

- 95 -

I stworzy Bg czowieka na obraz swj. Na obraz Boga stworzy go. Jako mczyzn i niewiast stworzy ich. I bogosawi im Bg i rzek do nich: Rozradzajcie si i rozmnaajcie si, i napeniajcie ziemi, i uczycie j sobie poddan. Panujcie nad rybami morskimi, nad ptactwem niebios i nad wszelkimi zwierztami, ktre si poruszaj po ziemi. I rzek Bg: Oto daj wam wszelk rolin wydajc nasienie na ziemi i wszelkie drzewa, ktrych owoc ma w sobie nasienie, niech bdzie dla was pokarmem. A wszystkim dzikim zwierztom i wszelkiemu ptactwu niebios, i wszelkim pazom, w ktrych jest tchnienie ycia, daj na pokarm wszystkie roliny", I tak si stao. I Bg spojrza na wszystko, co uczyni, a byo to bardzo dobre. I nasta wieczr, i nasta poranek dzie szsty. Tak zostay stworzone niebo i ziemia, i wszystko, co na ziemi yje. I ukoczy Bg w sidmym dniu dzieo swoje i odpocz dnia sidmego po caym swym trudzie, jaki podj, i pobogosawi Bg dzie sidmy i powici go, bo w nim odpocz po caej swej pracy, ktr wykona, stwarzajc wiat. Oto jak zosta stworzony wiat.

Abram siedzia w ciszy, kiedy Szamas stawia ostatnie znaki na tabliczce. Chopiec nie podnis wzroku i Abram zda sobie spraw z wysiku, jakim byo dla niego napisanie kadej linijki w pionowych kolumnach, bez popenienia najmniejszego bdu. Szamas poda Abramowi tabliczki. Niektre znaki byy troch niewyrane, ale chopcu udao si wiernie zapisa histori stworznia wiata. Teraz schowaj te tabliczki w bezpiecznym miejscu, eby twoi bracia nie mogli ich potuc i eby nie przeszkadzay twojej matce. Zapytaj ojca, on ci podpowie gdzie. A teraz sucham, co mylisz o tym, co ci opowiedziaem? Myl, e... Powiedz, czego si obawiasz? Nie chc ci obrazi, Abramie, ale stworzenie wiata przez Boga przypomina stworzenie wiata przez innych bogw. Owszem, ale s liczne rnice. Jakie? Chociaby takie, e w poemacie Enuma Elisz, ktrego recytowania nauczy ci Ili, Marduk stwarza czowieka, mordujc bogini Tiamat i jej ma, boga Kingu. Ale Marduk przecie take musia zosta stworzony. Jednake bogowie niczego sami nie tworz, czyni - 96 -

czowieka z tego, co maj, kto zatem stwarza to, co maj? Bg tworzy, bo tak postanawia, i tworzy z niczego, albowiem nie potrzebuje niczego stwarza. Jednake jest jakie podobiestwo midzy tym, co opowiadasz mi ty i co opowiada Ili. Owszem, co czy te dwie historie. Ludzie dawno przeczuwali, jakie byy pocztki stworzenia, i wyobrazili sobie historie bogw, by je wyjani. A dlaczego po prostu nie posuchali Jego? Bo nie jest atwo Go sucha. Zanadto przejmujemy si sami sob. Bg nas ukara, ukara wszystkich ludzi, pierwszych ludzi i tych, ktrzy nastan po nas, kac nam zdobywa rodki do ycia prac wasnych rk, cierpie bl i choroby, wdrowa po ziemi, tak te czowiek ma mao czasu na poszukiwanie Boga. A dlaczego nas ukara? Dlaczego wszystkich ludzi? Ja jeszcze nic nie zbroiem, przynajmniej nic powanego. Masz racj, ale nasi ojcowie zgrzeszyli i wszystkich nas skazali na potpienie. Nie wydaje mi si to sprawiedliwe. Kim jeste, by osdza Boga? Ale dlaczego mam si godzi na kar za niepopenione winy? Jutro ci to opowiem. Przynie tabliczki i trzcink. Byo ju prawie zupenie ciemno, wic Abram wraz z Szamasem skierowali si do obozu, w ktrym wszyscy szykowali si do odpoczynku po dugim dniu. Jadin da znak Abramowi, chcia porozmawia z nim w cztery oczy. Mj syn nie jest szczliwy zacz. Wiem... Tskni za Ur, nawet za Ilim. Chce si uczy. Bylimy z Terachem w wityni. Przyjm go do szkoy, ale boj si, e opowie komu twoje historie i cignie na nas kopoty. Popro go, by nie rozpowiada na prawo i lewo, e istnieje tylko jeden Bg, bo w kocu dotrze to do krlewskich uszu i moe by z nami le. Jadinie, ty wierzysz... Owszem, Abramie, ale musimy by rozsdni. Twj ojciec rwnie bdzie z tob rozmawia.

Plemi zamierzao zosta w Charanie przez jaki czas, zanim podejmie wdrwk ku Ziemi Kananejskiej. Mczynie zabrali si do wznoszenia domw z gliny mieszanej ze - 97 -

som, w ktrych mieli zamieszka. Jadin zaproponowa Szamasowi, by swoje tabliczki ukry w doku wykopanym w ziemi.

Kadego dnia Szamas niecierpliwie wyczekiwa pory, kiedy zasid z Abramem w cieniu palm. Wiedzia ju, dlaczego Bg ukara ludzi. Adam okaza si niewybaczalnie gupi. Bg stworzy raj, w ktrym czowiek mg mieszka, ogrd obfitujcy we wszelkiego rodzaju drzewa dajce owoce, za porodku tego ogrodu umieci drzewo poznania dobra i za, jedyne drzewo, do ktrego nie wolno byo si czowiekowi zblia, bo jeli zjadby jego owoce, umarby. Nie pojmuj, dlaczego je w kocu zjedli mwi Szamas. Poniewa Bg da ludziom wolno wyboru. Powiedz, Szamasie, pamitasz, jak Ili zabroni wam wyskakiwa ze szkoy przez okno, ebycie nie zrobili sobie krzywdy? Pamitam. Ilu z was go posuchao? C, ja skakaem... Ty i wielu twoich kolegw. Jeden czy drugi, jeli mnie pami nie myli, zama sobie nog. Masz przyjaci, ktrzy ju nigdy wicej nie mogli chodzi tak jak przed skokiem. Prawda, e wiedzielicie, e tak to si moe skoczy? Tak. A mimo to skakalicie. Zama sobie ko to nie to samo co umrze upiera si Szamas. Nie, to nie to samo. Ale Adam i Ewa wierzyli, e jeli zjedz owoc z tego drzewa, to zamieni si w bogw, dlatego nie mogli oprze si pokusie, sprbowali. Kiedy rzucalicie si z okna, aden z was nie myla o tym, e moecie zrobi sobie krzywd; Adam i Ewa rwnie o tym nie myleli. Wczoraj uwiadomiem sobie, e stworzenie Ewy przypomina histori Enki i Ninhursag. Dlaczego? zapyta Abram, bdc pod wraeniem wietnej pamici chopca, ktry musia by jeszcze bardzo may, kiedy sucha tych historii z ust nauczyciela w domu tabliczek. Enki rwnie mieszka w raju odpowiedzia Szamas gdzie kruk nie wydaje z siebie krakania, ptak ittidu nie wydaje z siebie krzyku ptaka ittidu, lew nie zabija, wilk nie - 98 -

porywa...". Zreszt znasz to lepiej ni ja. W tym raju rwnie nie ma miejsca na bl, a Ninhursag bez blu wydaje na wiat inne boginie. Ninhursag stworzya osiem rolin, Enki za jad owoce tych rolin, co rozgniewao Ninhursag, ktra skazaa go za to na mier. Potem, widzc, jak cierpi, stworzya inne bstwa, by wyleczyy go z tych chorb. Przypominasz sobie, jak byo w poemacie? Ninhursag mwi do Enki: Bracie mj, gdzie ci boli? Boli mnie zb". Wydaam na wiat bogini Ninsutu dla ciebie". Potem stwarza Ninti, bogini ebra", by wyleczy go z dolegliwoci w tej czci ciaa. Enki choruje, poniewa zjad roliny, ktrych nie wolno mu byo je, i ponosi za to kar. Adam i Ewa zjadaj owoc z drzewa poznania dobra i za i od tej chwili s skazani na mier. Oni i my. Bdzie z ciebie mdry czowiek, Szamasie. Pragnbym tylko, by nauczy si uywa mdroci, by dotrze do Niego i by rozum nie przesoni ci drogi. W jaki sposb rozum moe mnie oddali od Boga? Bo moesz sobie uwierzy, e rozumiesz ju wszystko, wyobrazi sobie, e wszystko ju wiesz. Moe si tak sta, albowiem jestemy odbiciem Boga. Dlaczego Bg umieci przy wejciu do ogrodu Eden cherubinw z lnicymi mieczami? Ju ci powiedziaem: by przeszkodzi czowiekowi w jedzeniu owocw z drzewa ycia i odzyskaniu niemiertelnoci. Skd wiemy, czym jest niemiertelno? Bo nosimy jej wspomnienie zapisane w sercu.

- 99 -

Kapan, wysoki, szczupy szatyn o ruchach zdradzajcych zdenerwowanie, przechadza si po Bazylice witego Piotra, ale adne miejsce nie wydao mu si odpowiednie, by uklkn i pomodli si w samotnoci i skupieniu. Bazylika wydawaa mu si obca, niczym pomnik potgi i pychy czowieka, a nie dom Boy. Dwa razy przeszed przed Pit Michaa Anioa, ale tylko w bieli marmuru dostrzega lady duchowoci. Ju od wielu dni nie czu upywu czasu, tylko si modli. Nie wiedzia, jak dugo trwa jego rozpacz i desperacja. Boga nie ma, zostawi go sam na sam z jego sumieniem, niemogcego znale sobie miejsca. Wyszed na plac witego Piotra, ale nawet wrzeniowe soce nie zdoao ogrza jego duszy. Nie powiodo mu si poszukiwanie Tannenberga. Nie dotar na czas, by porozmawia z tamt kobiet, ktra odleciaa do Ammanu. Kusio go, eby kupi bilet na nastpny samolot do stolicy Jordanii, lecz ba si, e kiedy si tam znajdzie, nie bdzie potrafi jej odnale. Odchodzi od zmysw. Bezczynno doprowadzaa go do szau. Snu si z kta w kt, nie mg si niczym zaj. Nie chcia z nikim rozmawia, nawet ze swoim ojcem, ktry dzwoni rano. Ksidz nie podszed jednak do telefonu, poprosi, by powiedziano, e go nie ma. Gian Maria... Mody czowiek drgn. Przestraszy si gbokiego gosu ksidza Francesca. Ojcze... Przygldam ci si ju od jakiego czasu. Snujesz si jak grzeszna dusza w czycu. Co si stao? Ojciec Francesco by od ponad trzydziestu lat spowiednikiem w Watykanie. Wysucha i przebaczy wszystkie nieszczcia i saboci, o jakich opowiadali mu ludzie, chcc zrzuci z siebie ich ciar i znale przebaczenie. Ceni tego modego ksidza, ktry

- 100 -

przed paroma miesicami zacz udziela si jako spowiednik w bazylice. Gian Maria emanowa nadziej i dobroci, a jego niezachwiana wiara bya niezwykle krzepica. Ojciec Francesco martwi si, e od kilku dni nie widuje modego ksidza, kiedy za o niego pyta, sysza w odpowiedzi, e chopak nie czuje si najlepiej. Teraz, kiedy go wreszcie zobaczy, uwiadomi sobie, e dolegliwo prawdopodobnie uwia sobie gniazdo w duszy modzieca. Ojcze Francesco, ja... nie mog tego ojcu wyzna. Dlaczego? By moe zdoam ksidzu pomc. Nie mog zama tajemnicy spowiedzi. Starszy kapan nie odpowiedzia. Wzi modszego ksidza pod rami i oznajmi: Zapraszam ci na kaw. Gian Maria opiera si, ale ojciec Francesco nie ustpowa. Tajemnica spowiedzi jest czym witym, nigdy w yciu nie nakaniabym ci, by j naruszy, ale by moe potrafi pomc ci pozby si cierpienia, jakie widz na twojej twarzy. Weszli do kawiarni lecej poza terenem Watykanu, gdzie o tej porze nie byo zbyt wielu goci. Ojciec Francesco poprowadzi rozmow w taki sposb, by nie zmuszajc Giana Marii do wyjawiania tajemnicy, pomc mu oceni skal problemu. Rozmawiali blisko godzin, po czym Gian Maria zapyta wprost: Ojcze Francesco, gdyby wiedzia ojciec, e kto zamierza zrobi co strasznego, staraby si ojciec temu zapobiec? Oczywicie. My, kapani, mamy obowizek zapobiegania zu. Jednak eby to zrobi, by moe bd musia wyjecha, a i tak nie mam pewnoci, czy mi si uda... Musisz to jednak zrobi. Nie wiem, od czego zacz... Jeste inteligentny, Gian Mario, wiesz, e musisz podj decyzj, a gdy ju to zrobisz, bdziesz wiedzia, w jaki sposb stawi czoo zu, ktremu chcesz zapobiec. Czy mj przeoony zgodzi si, ebym wyjecha? Nie wiem, jak dugo mnie nie bdzie... Porozmawiam z ojcem Pio. To mj stary przyjaciel, razem studiowalimy w seminarium. Poprosz go, by udzieli ci dyspensy na wyjazd.

- 101 -

 Dziki, ojcze. Naprawd ojciec to zrobi? Gdy si z ojcem porozmawia, wszystko wydaje si atwiejsze. Jestem pewny, e nie jest atwo pogodzi si z tym, co ci przygnbia, ale musisz si przynajmniej postara. Uspokj si i przemyl wszystko jeszcze raz. P godziny pniej ojciec Francesco wrci do swojego konfesjonau, Gian Maria za nadal spacerowa, szukajc rozwizania. Kongres archeologiczny ju si skoczy, a Gian Maria prawie niczego si o niej nie dowiedzia. To jaka nieznana badaczka", mwili jedni. Nikt wany", kwitowali inni. Znalaza si tu dziki swojemu mowi, Ahmedowi Huseiniemu. Nagle zda sobie spraw, e moe j odnale. Tak duo o niej myla, e nie dostrzega oczywistoci. A przecie od pocztku wiedzia, gdzie tej kobiety szuka. Poczu si gupi, ale zarazem szczliwy. Tak, mimo wszystko szczliwy. Jak mg wczeniej na to nie wpa? Opar si o jedn z kolumn na placu witego Piotra. Wiedzia, e musi podj decyzj i e nie moe upada na duchu. Jej m, jak mu powiedzieli, jest szefem wydziau wykopalisk w Iraku. Dlatego te, eby si z ni spotka, powinien po prostu pojecha do Iraku. Ta nieplanowana podr miaa wszelkie cechy pielgrzymki. Musi j odby, sytuacja go do tego zmusza. Poszed prosto do biura podry mieszczcego si nieopodal Watykanu i poprosi niepewnym gosem o bilet do Bagdadu. Niestety, nie ma biletw do Bagdadu. Nieatwo teraz dolecie do Iraku. Dlaczego ksidz chce lecie wanie tam? Nie wiedzia, co odpowiedzie. Jego przyjaciele pracuj w jakiej organizacji pozarzdowej i chce im pomc, skama. Pracownicy biura popatrzyli na niego podejrzliwie, ale obiecali, e zobacz, co da si zrobi. Dwie godziny pniej wyszed z agencji z biletem lotniczym do Ammanu. Uda si do stolicy Jordanii, tam spdzi noc i drog ldow dotrze do Bagdadu. A gdy ju si tam znajdzie... niech Bg ma go w swojej opiece. Wrci na plebani i przemkn si dyskretnie do swojego pokoju. Nie chcia z nikim rozmawia ani udziela adnych wyjanie. Zaczeka, a ojciec Francesco porozmawia z jego przeoonym, ojcem Pio. Jeli chodzi o rodzin, siostra bdzie si niepokoia, by tego pewny, ale mimo wszystko nie chcia si z ni egna, bo na pewno zmusiaby go do mwienia, a tego chcia unikn. Zamkn si w swoim pokoju, a kiedy wezwali go na kolacj, wymwi si, twierdzc, e wcale nie jest godny i chce troch odpocz. Nikt nie nalega. Napisa list do rodzicw, w - 102 -

ktrym tumaczy, e wybiera si na krtkie wakacje, musi odpocz i pomyle. Bd niezadowoleni, ale nie moe zrobi nic lepszego. Zdy jeszcze do nich zadzwoni, eby powiedzie, e nie czuje si najlepiej. Obudzio go wiato dnia. Zapomnia zasoni okna. Kiedy otworzy oczy, przypomnia sobie swoje postanowienie i zachciao mu si paka. Wczoraj wszystko wydawao si takie proste... Ale w wietle nowego dnia poczu, e osacza go bezmiar wtpliwoci. Popatrzy przez okno na niebo i po raz pierwszy zada sobie pytanie, gdzie jest Bg.

***

Zmierzchao, kiedy helikopter wyldowa w bazie lotniczej pod Bagdadem. Jest pan bardzo zmczony? Czy zechce zje pan z nami kolacj? zapyta Ahmed. Jestem troch zmczony, ale nie widz przeszkd, by razem zasi do stou. Czy pokae mi pan tabliczki? Wydaje mi si, e lepiej bdzie, jeli przyjdzie pan jutro rano do mojego biura. Tam moe je pan do woli studiowa. Zgoda, jutro stawi si w pana gabinecie. Gdzie bdziemy jedli? Jeli pan pozwoli, za godzin po pana zajd. Mimo blokady znajdzie si w Bagdadzie jaka czynna restauracja. Rano Clara nie posza do biura swojego ma. Intuicja podszeptywaa jej, e midzy Ahmedem a Picotem nawizaa si ni sympatii i e ona nie jest na razie potrzebna. Postanowia wic spdzi poranek na zakupach, przechadzajc si z Fatim po uliczkach bazaru. Nad ich bezpieczestwem czuwao czterech uzbrojonych mczyzn. Fatim robia Clarze wyrzuty, e ta nie ma jeszcze dzieci. wiat si zmieni, Fatimo tumaczya Clara. Ludzie chc czego wicej, nie tylko dzieci, a ja jestem o krok od spenienia marze. Teraz nie mog pozwoli sobie na ci, nie mogabym pracowa na wykopaliskach. Od lat powtarzam to samo: dla ciebie nigdy nie bdzie odpowiedniego momentu, eby zosta matk. Creczko, ludzie s tylko ludmi, niech ci si nie wydaje, e czym si od

- 103 -

siebie rni, bo jedni chodzili do szkoy, a inni nie, albo dlatego, e mieszkaj w krajach, w ktrych panuj inne zwyczaje. Krew woa o krew, raz, eby dawa ycie, kiedy indziej, by si zemci i zada mier. Ale zew krwi wszyscy czujemy w tym samym miejscu. Fatima pooya sobie rk na brzuchu, nie zraajc si rozbawionym spojrzeniem Clary. Tak, dziecko, wiem, wydaje ci si, e ze mnie starucha i e nic nie wiem o reszcie wiata, o tych wszystkich miejscach, w ktrych bya, niech ci si jednak nie wydaje, e tara jest inaczej. Zreszt twj m jest Irakijczykiem. Ahmed jest inny, on si tu nie wychowa. Ale jest Irakijczykiem tak jak ty. Niewane, skd pochodzi twj dziad i wuj. Urodzia si w tym kraju, chocia twoja matka i babka byy Egipcjankami. Koo poudnia Clara pojechaa do Ministerstwa Kultury, a Fatim, obadowana zakupami, wrcia do tego Domu. Kiedy Clara dotara do gabinetu ma, Ahmed i Picot wanie wychodzili. Mao brakowao, a wyszlibycie, nawet na mnie nie zaczekawszy. Mielimy do ciebie zadzwoni, eby przysza prosto do restauracji usprawiedliwia si Ahmed.

Clara nie miaa odwagi pyta Picota, czy podj decyzj. Zaczekaa wic cierpliwie, a kelner przyjmie zamwienie. To najlepszy humus w caym Oriencie zapewni Ahmed. Owszem, bardzo smaczny przyzna Picot. Mczyni rozprawiali o humusie, nie wspominajc o tabliczkach ani o decyzji Picota. Co pan sdzi o tabliczkach, profesorze? spytaa w kocu Clara. Picot nie by zaskoczony. Jakby na to czeka. Niezwyke! By moe to wcale nie jest szalestwo, prbowa powiza biblijnego Abrahama z tym skryb Szamasem. Byoby to odkrycie o ogromnym znaczeniu. Zarwno dla naszej wiedzy historycznej, jak i dla religii. Naprawd warto zaryzykowa. W takim razie zamierza pan przyjecha? dopytywaa si niemiao Clara. Powiedzmy, e znajduj wakie argumenty, by si tego podj. Ju powiedziaem pani mowi, e udziel mu odpowiedzi najdalej za tydzie. Jutro musz wraca do kraju, ale wkrtce do pastwa zadzwoni. Po poudniu sfotografujemy tabliczki. Chc zabra te zdjcia, by je przeanalizowa. auj, e wyjedam, nie poznawszy pani dziadka. - 104 -

 Troch choruje, nie jest w najlepszej formie. Albo ley w szpitalu, albo w domu. Przykro mi, on te z przyjemnoci by pana pozna. Byoby interesujce usysze, w jaki sposb i w jakich okolicznociach znalaz pierwsze tabliczki. Ju to panu opowiedzielimy przypomniaa Clara. Owszem, ale to nie to samo. Prosz wybaczy, e nalegam, ale jeli dziadek kiedy poczuje si lepiej, chciabym si z nim spotka. Przekaemy mu paskie sowa obieca Ahmed. Jemu i jego lekarzom, bo to oni decyduj. Yves Picot odnosi wraenie, e kopoty ze zdrowiem to tylko wymwka. Postanowi, e jeli tu wrci, bdzie nalega na spotkanie.

Ahmed starannie owija tabliczki w tkanin. Wiedzia, e Tannenberg zada ich zwrotu, gdy tylko wrc do domu. Nie rozstawa si z nimi, kaza nawet zamontowa w swojej sypialni sejf, w ktrym je przechowywa. Tylko Fatima miaa prawo wej do pokoju Tannenberga, bo tylko jej ufa. Wiele lat temu pewien sucy, wanie przyjty do pracy, zebra straszne cigi za to, e wszed do pokoju Tannenberga. Biedak nie mia zych zamiarw, zosta jednak natychmiast odprawiony. Tabliczki byy dla Tannenberga rodzajem talizmanu. Stay si jego obsesj. A t odziedziczya po nim Clara. Owinwszy tabliczki, woy je do metalowej kasetki. Dlaczego Picot tak szybko nas opuci? zastanawiaa si Clara. Wyjeda jutro wczenie rano. Jest zmczony. Jak ci si wydaje, wrci? Nie wiem. Gdybym by na jego miejscu, wolabym nie wraca. Jak moesz mwi podobne rzeczy? Przecie to prawda. Uwaasz, e warto przyjeda do oblonego kraju, eby szuka jakich tabliczek? Tu nie chodzi o tabliczki, tylko o odnalezienie Ksigi Rodzaju wedug Abrahama. To tak, jak gdyby kto powiedzia Schliemannowi, e nie warto szuka Troi, albo Evansowi, eby zrezygnowa z poszukiwa Knossos. Co ci ugryzo, Ahmedzie? Czy ty niczego nic widzisz, Claro? Nie widzisz, co si dzieje w tym kraju? Nie widzisz godu, bo ty nie jeste godna. Nie widzisz alu matek, ktre wiedz, e dla ich synw - 105 -

i mw nie ma ratunku. Brakuje lekarstw, ale twojemu dziadkowi ich nie brak. tego Domu te wszystkie problemy nie dotycz. Dlaczego mnie atakujesz, Ahmedzie? O co chodzi? Zachowujesz si tak, odkd wrcilimy. Widz, e z dnia na dzie jeste coraz bardziej ze mnie niezadowolony, masz mi co za ze. Dlaczego? Przez chwil mierzyli si wzrokiem. Porozmawiamy o tym kiedy indziej. To nie najlepszy moment na takie rozmowy. Tak, masz racj, chodmy. Wyszli z gabinetu. W przedpokoju czekao na nich czterech uzbrojonych mczyzn, tych samych, ktrzy towarzyszyli Cla-rze wszdzie, dokdkolwiek sza. Kiedy dotarli do tego Domu, Clara udaa si do kuchni, do Fatimy, Ahmed za do swojego gabinetu. Nastawi pyt z Eroic Beethovena, nala sobie whisky i siadajc z zamknitymi oczami na fotelu, stara si wzi w gar. Istniao tylko jedno wyjcie: raz na zawsze porzuci ty Dom i wyjecha z Iraku, albo nadal umiera dzie po dniu. Jeli zostanie, bdzie musia bardzo si stara, eby wytrzyma z Clar. Ona nie godzi si na adne poowiczne rozwizania, zwaszcza w kwestii uczu. Tylko czy on potrafi z ni y i udawa, e wszystko jest w porzdku? Otworzy oczy. Alfred Tannenberg przyglda mu si uwanie. Jego spojrzenie byo bezlitosne. Sucham, Alfredzie. Ahmed wyprostowa si gwatownie, Co si stao? A co si miao sta? Nie wiem, o czym mwisz. Gdzie jest kasetka z tabliczkami? Ach, tabliczki! Wybacz, e od razu ich nie odniosem. Boli mnie gowa, jestem zmczony. Jakie problemy w ministerstwie? Cay kraj ma problemy, Alfredzie. To, co si teraz dzieje w Ministerstwie Kultury, nie ma znaczenia. Ale nie, nie mara powanych kopotw, w gruncie rzeczy nie narzekam na nadmiar pracy. Zebrao ci si na krytykowanie Saddama? Wszystko jedno, czy bd to robi, czy nie, chyba e kto zamierza na mnie donie i trafi do wizienia. Nie jest nam na rk, eby Saddam zgin. W naszym interesie jest, eby wszystko zostao po staremu. - 106 -

 To niemoliwe, Alfredzie, nawet ty nie zmienisz biegu historii. Stany Zjednoczone dokonaj inwazji na Irak i zajm kraj, Amerykanie zachowuj si tak jak ty: robi to, co suy ich interesom. Nie, nie odwa si. Bush jest tylko mocny w gbie, to bufon, ktry marnuje energi na pogrki. Mogli przecie wykoczy Saddama podczas wojny w Zatoce, a jednak tego nie zrobili. Moe nie mogli albo nie chcieli? Zreszt niewane, co byo kiedy, teraz na pewno uderz. Mwi ci, e nie upiera si coraz bardziej zirytowany Tannenberg. Zmiot nas z powierzchni ziemi. Bdziemy walczyli, najpierw z nimi, potem przeciwko samym sobie, sunnici przeciwko szyitom, szyici przeciwko Kurdom, Kurdowie przeciwko kadej innej frakcji, wszystko jedno. Wyrok zapad. Jak miesz wygadywa takie bzdury! krzykn Tannenberg. Teraz okazuje si, e masz dar proroczy i wszystkich nas skazujesz na zagad! Wiesz tyle samo co ja. W przeciwnym razie nie nalegaby na rozpoczcie powanych wykopalisk w Safranie. Nie popeniaby tylu bdw. Sam wiesz, e je popeniasz. Nie odsoniby si tak jak teraz. Zawsze podziwiaem twoj inteligencj i zimn krew, nie sprawiaj mi wic zawodu, twierdzc, e nic si nie stanie, e to tylko jeden z wielu kryzysw politycznych. Milcz! Nie, lepiej porozmawia, lepiej powiedzie na gos to, o czym boimy si nawet myle. Tylko w ten sposb uda nam si unikn popenienia kolejnych bdw. Musimy by wobec siebie szczerzy. Jak miesz mwi do mnie w taki sposb? Kim ty waciwie jeste? Tylko tym, kim chciaem, eby zosta. Owszem, czciowo masz racj. Jestem tylko tym, kim ty chciae, ebym zosta, nie za tym, kim ja chc by. Pyniemy jednak na tej samej dce. Zapewniam ci, e nie znajduj przyjemnoci w eglowaniu w niej razem z tob, skoro jednak me ma innej rady, staram si zapobiec zatoniciu. Prosz bardzo, wyrzu to z siebie. To mog by twoje ostatnie sowa w tym domu. Chc wiedzie, jaki jest twj plan. Ty zawsze masz jakie wyjcie ewakuacyjne. Nie rozumiem, do czego zmierzasz. Nawet gdyby Picot przyjecha na wykopaliska, mamy najwyej sze miesicy, a to za krtko, by osign konkretne wyniki. Wiesz o tym rwnie dobrze, jak ja. - 107 -

 Staram si osoni Clar, ratuj jej ycie i buduj jej pozycj na przyszo. Musz to robi, bo widz, e ty nie jeste mczyzn, ktry zapewniby jej bezpieczestwo. Clara nie potrzebuje ochrony. Twoja wnuczka warta jest wicej, ni potrafisz dostrzec. Nie potrzebuje ani mnie, ani nikogo, potrzebuje najwyej wyswobodzi si spod twoich skrzyde, uwolni si ode mnie, od nas wszystkich, wydosta si z tego doka. Ty chyba oszalae. Gos Tannenberga znw by zimny jak ld. Nie, nigdy nie mylaem janiej. Podejrzewam, e chcesz przypieszy bieg spraw, bo wiesz rwnie dobrze jak ja, e Irak ma przed sob tylko kilka miesicy, a przyszo bdzie, mwic delikatnie, niepewna. Dlatego szykujesz si do powrotu do Kairu. Nie zostaniesz tu, kiedy zaczn si bombardowania, kiedy Amerykanie przeczytaj list przyjaci Saddama. Tymczasem jednak urzdzie niez afer, upubliczniajc odkrycie domniemanej Glinianej Biblii. To mj spadek dla Clary. Jeli odnajdzie Glinian Bibli, do koca ycia nie bdzie si musiaa o nic martwi. Zyska midzynarodowe uznanie, o jakim zawsze marzya. A jak widzisz rol dla siebie? Ja ju szykuj si do grobu. Dobrze o tym wiesz. Guz zera mi wtrob. Nie mam ju nic do wygrania i nic do przegrania. Umr w Kairze, moe za sze miesicy, moe szybciej. Zadaem, by lekarze powiedzieli mi prawd. Ot prawda jest taka, e umieram. adna to nowina, niedugo skocz osiemdziesit siedem lat. Nie umr jednak, nie znalazszy Glinianej Biblii. Nawet jeli ten kraj pogry si w wojnie, przekupi kogo tylko bdzie trzeba, eby zdoby ludzi do pracy w Safranie. Nie spoczn, dopki nie odnajd tabliczek, ktrych szukamy. A jeli te tabliczki nie istniej? S tam, jestem tego pewny. Moliwe, e zostay z nich tylko skorupy. Co wtedy zrobisz. Tannenberg zamilk, nie potrafic ukry bezgranicznej nienawici do Ahmeda. Oto, co zrobi: ju teraz zatroszcz si o bezpieczestwo Clary. Nie ufam ci owiadczy i wyszed z pokoju. Ahmed otar pot z czoa. Ta rozmowa go wyczerpaa. Nala sobie jeszcze jedn szklank whisky i wypi jednym haustem. Jeszcze raz napeni szklank, tym razem jednak pi powoli, w zamyleniu.

- 108 -

10

Enrique Gmez spacerowa po parku Marii Ludwiki, szukajc schronienia w cieniu stuletnich drzew. Mia cinity odek. Ze samopoczucie nie opuszczao go, odkd otrzyma zdjcia z egzekucji tych dwch nieszcznikw. Frank nalega na spotkanie, w kocu George, cho niechtnie, si zgodzi. Odkd rozstali si pidziesit lat temu, spotykali si rzadko. Zdawa sobie spraw, e bardzo si postarzeli. Najdziwniejsze, e George zgodzi si, by spotkanie odbyo si w Sewilli. On sprzeciwia si temu pomysowi z ca energi, jak by w stanie z siebie wykrzesa, ale Frank przekona George'a, e w Sewilli nie bd rzucali si w oczy. George od jakiego ju czasu przebywa w Marbelli, grajc w golfa. Frank by w Barcelonie. Jeszcze godzina, a trzej przyjaciele spotkaj si w cieniu baru hotelu Alfons XIII. Emma, ona Franka, upieraa si, e zatrzyma si w najlepszym hotelu Sewilli, tym samym, w ktrym nocowali wszyscy, ktrych nazwiska nie schodziy z pierwszych stron gazet. Roco bya niespokojna. Od wielu ju dni zadrczaa Enrique pytaniami. Na szczcie tego popoudnia sza do swojej siostry, by wzi udzia w przymiarce sukni lubnej siostrzenicy. Enrique nie powiedzia jej, e wczesnym popoudniem ma spotkanie w Alfonsie XIII. George przyjedzie samochodem, potem wrci nim do Marbelli. Frank zostanie par dni, jak przecitny bogaty turysta, bawicy przejazdem w Sewilli. Bd si widzieli tylko tyle, ile bdzie trzeba. Godzin, dwie, najwyej trzy. Wyszed z domu wczeniej, bo chcia troch odetchn. Ten przeklty skurcz odka nie ustpowa. Enrique zjad obiad z Roco i synem Jose. Ich wnuki, Borja i Estrella, przebyway w Marbelli, apic ostatnie dni lata, ktre w Andaluzji przeciga si a do wrzenia. Jose zauway zmartwienie na twarzy ojca, co tylko utwierdzio Roco w najgorszych przeczuciach.

- 109 -

Kiedy po poudniu zostawili go samego na sjest, prbowa si zdrzemn, nie udao mu si jednak zasn, wsta wic i gdy tylko usysza, e Roco zamyka za sob drzwi, on rwnie wyszed z domu. Zostawi za sob wskie uliczki i zaciszne place dzielnicy Santa Cruz, i dotar do parku. Spacerowa, czekajc na spotkanie ze starymi przyjacimi. George siedzia przy jednoosobowym stoliku w rogu baru. Enrique podszed wprost do niego. Nie padli sobie jednak w ramiona, tylko ucisnli rce, cho obaj byli wzruszeni. Widz, e jeste w formie powiedzia George. Ty rwnie. Postarzelimy si obaj, ale ty lepiej si trzymasz. Jestem od ciebie modszy o rok, tylko jeden rok. Wiesz co o Franku? Przypuszczam, e pojawi si lada moment. Zdaje si, e zatrzyma si w tym hotelu. Tak. Powiedzia, e Emma nie daa sobie tego wyperswadowa. Nie szkodzi, i tak musielimy si gdzie umwi. Co mylisz o tym wszystkim? Alfred jest chory, wie, e umiera, e to tylko kwestia miesicy, i jest mu ju wszystko jedno. Jeli co si jeszcze liczy, to jego wnuczka. Zachowuje si wic jak szaleniec, nie dbajc o skutki swoich czynw. Podzielam twoje zdanie. Jak sdzisz, do czego dy? Pragnie tylko, by to jego wnuczka odnalaza Glinian Bibli. Jeli tak si stanie, bdzie naleaa do niej i do nikogo wicej. A niejaki Picot, ktrego prbuje zwerbowa? Nie mona porywa si na takie przedsiwzicie bez profesjonalistw, czyli archeologw z prawdziwego zdarzenia. Alfred moe zatrudni nie wiadomo ilu robotnikw, potrzebni mu s jednak archeolodzy, ktrych w Iraku nie ma. Frank Dos Santos wszed do baru, szukajc ich wzrokiem. Gdy podszed do stolika, nie poda adnemu rki na powitanie. Usiad i skin na kelnera. Ciesz si, e was widz. C, wydaje mi si, e a tak bardzo si nie zmienilimy, mamy tylko szedziesit lat wicej rozemia si. Dobrze, dobrze, nie pocieszaj nas! przerwa mu George Wagner. Co sdzisz o poczynaniach Alfreda? Ach, Alfred! To desperat. Twoi przyjaciele z Pentagonu upiek Saddama ywcem. Za par miesicy Irak moe przesta istnie, Alfred nie ma wic wyjcia: albo odnajdzie teraz Glinian Bibli, albo nigdy jej nie dostanie odpar Dos Santos. - 110 -

 Moglibymy jej poszuka po wojnie niemiao zaproponowa George. Co do wojen, to wiadomo, kiedy si zaczynaj, ale nie wiadomo, kiedy kocz. Stwierdzenie Gmeza ucio dyskusj. Kiedy zaczn si naloty? zapyta Frank. Najpniej w marcu odpar George. Teraz jest wrzesie, zostao wic najwyej sze miesicy. Sze miesicy na odnalezienie Glinianej Biblii westchn Frank. Gdyby przed dwoma miesicami Amerykanie nie zrzucili bomb midzy Tall alMukajjar a Basr, nie odsoniaby si ta budowla. To zrzdzenie losu, znak, by teraz przystpi do dziea stwierdzi z przekonaniem Gmez. Co w takim razie zrobimy? Jeli uda mu si znale tabliczki w jednym kawaku, albo przynajmniej w takim stanie, ktry umoliwi ich rekonstrukcj, trafi do rocznikw archeologicznych. Nie musz dodawa, ile bdzie warta taka tabliczka na rynku. e nie wspomn o presji Watykanu, ktry z pewnoci zechce wej w ich posiadanie, bo dowodz boskiej inspiracji patriarchy Abrahama. Ksiga Rodzaju opowiedziana zostaa ustami Abrahama! To by dopiero byo odkrycie. Ten bawan Bush mgby sprezentowa je Watykanowi na znak dobrej woli, bo przecie papie jest przeciwnikiem wojny. Zapada cisza. Jeli Alfred je odnajdzie przerwa milczenie Frank to nie po to, by je da Bushowi, wic... Wic zrobi co w jego mocy, by wykorzysta ten krtki czas, jaki mu pozosta uzna George. Ale dlaczego ujawni istnienie tabliczek? Odpowiedzi na to pytanie udzieli Enrique Gmez: eby nikt mu ich nie odebra. Teraz ju wszyscy archeolodzy na wiecie wiedz, e w Iraku lokalny zesp pod kierownictwem Ahmeda Huseiniego i jego ekstrawaganckiej ony znaleli pozostaoci wityni czy te paacu, gdzie mog si znajdowa tabliczki, ktrych tre podyktowa sam Abraham. Niech si dzieje co chce, nikt ju nie bdzie mg sobie przypisa tego odkrycia. Po to byo to zagranie w Rzymie. Sporo ryzykuje mrukn Frank. To prawda, ale jak si jest jedn nog w grobie, nie pozostaje wiele moliwoci zauway Gmez. George, czy twoi ludzie dowiedzieli si, kto zatrudni tych pechowcw Wochw? George pokrci gow.

- 111 -

 Nie, nie udao nam si tego dowiedzie. Wiemy, e zamordowani pracowali w agencji detektywistycznej. Kto ich zatrudni, eby ledzili Clar Tannenberg. Jednak moi ludzie niczego nie znaleli w ich archiwach, ani skrawka papieru, adnych odniesie do tej sprawy. Nic. Umowa na t akcj zawarta zostaa pewnie z samym wacicielem, a w kadym razie z kim, kto nie musi udziela wyjanie, tylko wydaje polecenia. Nie moemy bardziej si wtrca. Waciciel agencji to byy policjant z oddziau antymafijnego. Mafia wydaa na niego niejeden wyrok. On nadal ma kontakty w policji. Na kadym szczeblu. Jeeli popenimy jaki bd, jedyne, co osigniemy, to e bdziemy mieli wosk policj na karku. Musimy si jednak dowiedzie, kto zleci to zadanie i po co. Jedno skrzydo mamy nieosonite upiera si Frank. To prawda, dlatego powiedziaem, e musimy wzmocni rodki bezpieczestwa i nie popenia bdw doda George. Tak, jest w tym wszystkim jaka luka, czarna dziura, na tyle maa, e nie moemy jej dostrzec. Enrique Gmez nie ukrywa zaniepokojenia, a raczej niepokj nie dawa o sobie zapomnie, przekadajc si na nieustajcy skurcz odka. Masz racj zgodzi si George. Jest gdzie luka i musimy j znale. Po raz pierwszy stao si co, co wymyka si spod kontroli. Alfred to co innego, jego akurat moemy kontrolowa i bdziemy mieli na niego oko. A propos, sdzicie, e moglibymy liczy na ma jego wnuczki, tego Huseiniego? Ten czowiek wydaje mi si kluczowym elementem ukadanki. Nasi ludzie poinformowali mnie, e Huseini ma dosy Alfreda i swojej ony, e straci szacunek do naszego starego przyjaciela i par dni temu syszano, jak podnis na niego gos. M Clary to wartociowy, inteligentny czowiek. Chyba zaczyna co podejrzewa spekulowa Frank. Przynajmniej tyle mona wywnioskowa z raportu z ostatnich dni w tym Domu, jaki wszyscy dostalimy. Nie ma nic bardziej niebezpiecznego ni kto, kto w ostatniej chwili postanawia zosta przyzwoitym czowiekiem. Zrobi wszystko, by naprawi bdy z przeszoci. W takim razie nie bdziemy mogli na niego liczy. Po prostu go wykorzystamy uzna bez wahania George. Najlepiej bdzie, jeli postpimy wanie w ten sposb. To bez wtpienia nasze ostatnie spotkanie, musimy by wic zgodni co do wszystkich kolejnych krokw. Podejmujemy due ryzyko. Ryzykujemy spokojn mier, kady w swoim domu, kiedy przyjdzie na nas czas odpowiedzia Frank. Enrique Gmez poczu kolejne ukucie w odku. - 112 -

George wrczy kademu teczk z dokumentami. Byo ju po wp do jedenastej w nocy, kiedy uznali rozmow za zakoczon. Wypili niejedn whisky, przegryzajc serem i szynk. Enrique odebra dwa ponaglajce telefony od Roco, ktra pytaa go, gdzie si podziewa i czy wrci na kolacj. Frank zadzwoni do Emmy, by si popieszya i posza obejrze pokaz flamenco, na ktry kupi jej wczeniej bilet. A ja nie musz si przed nikim tumaczy, pomyla George, zadowolony. Broni swojej niezalenoci, cho trudno byo opdzi si od kolegw, ktrzy radzili, by poszuka sobie partnerki. By jednak nieugity. y w otoczeniu caej wity sucych, ktrzy opiekowali si nim, nie zadajc pyta. Nie zamierza tego zmieni, Wyszed pierwszy i uda si do samochodu, ktry wynaj w Marbelli. Agent krci nosem, kiedy zobaczy jego dat urodzenia w prawie jazdy, nie ma jednak rzeczy, ktrej nie daoby si zaatwi za pomoc pienidzy, zwaszcza w miecie takim jak Marbella. Udao mu si wic wynaj wygodnego mercedesa, najnowszy model. Niemiecka technika nadal okazywaa si najlepsza na wiecie. Frank zamwi w recepcji takswk, tymczasem Enrique postanowi, e pjdzie pieszo do domu w dzielnicy Santa Cruz. Dokuczay mu tak silne skurcze odka, e od czasu do czasu traci oddech. Spotkanie ze starymi przyjacimi nie zagodzio blu. Przeciwnie, zdenerwowanie spotgowao si, poniewa stawa teraz twarz twarz ze swoj przeszoci. Przyjaciele przypomnieli mu o tym, o czym jego syn Jose i jego wnuki lekkoduchy nie miay najmniejszego pojcia. Tylko Roco co nieco wiedziaa. J trudno byo oszuka.

- 113 -

11

Carlo Cipriani przeglda gazet, eby nie denerwowa si widokiem Mercedes, spacerujcej w t i z powrotem po poczekalni. Hans Hausser zapali swoj star fajk i bdzi spojrzeniem po oboczkach dymu, ktre rozwieway si wraz z jego mylami. Bruno Mller siedzia bez ruchu, nie patrzc na adnego z kolegw. Luca Marini wyznaczy im spotkanie o pierwszej. Byo ju wp do drugiej i sekretarka odmawiaa udzielania im jakichkolwiek informacji, nie powiedziaa nawet, czy Luca jest ju w biurze. Zbliaa si za kwadrans druga, kiedy byy policjant wreszcie przyszed i z powan min zaprosi ich do swojego gabinetu. Miaem wanie spotkanie z dyrektorem generalnym departamentu

bezpieczestwa. Wolabym, eby si nigdy nie odbyo mrukn. Co si stao? zapyta Carlo. Ot rzd nie przyjmuje irackich wyjanie, ktre dla nas byyby bardzo wygodne. Potrzebuj czego mocniejszego, bo szukaj argumentw, by przekona Wochw, e Saddam jest tym, kim jest, czyli monstrum. Rzd przygotowuje sobie grunt, by zyska poparcie opinii publicznej, jeli zdecyduje si wysa wojska do Iraku. Rzdowi byoby nawet na rk ujawnienie tych morderstw. Przykro mi, przyjacielu wydusi Carlo Cipriani wpakowalimy ci w nieze tarapaty. Gdybymy mogli powiedzie prawd... nalega Luca gdybycie zechcieli mi zdradzi, o co w tym wszystkim chodzi... Prosz, nie naciskaj mrukn przygnbiony Cipriani. Dobrze, powiem wam tylko, jak si sprawy maj. Zanim spotkaem si z dyrektorem generalnym, rozmawiaem z paroma przyjacimi z resortu. Poprosili mnie o to samo, o co ja was prosz: ebym powiedzia im prawd, wtedy bd mogli mnie kry. Podzieliem si wic z nimi wersj, ktr mi przedstawilicie, a oni popatrzyli na mnie, jak

- 114 -

gdybym stroi sobie z nich arty. Naciskali, to oczywiste, ale podtrzymaem moj wersj. Zaartowaem nawet, mwic im, e chocia brzmi to absurdalnie, wanie taka jest prawda. Nie wiem, czy do pani zadzwoni, Mercedes, moliwe, e tak, choby tylko po to, eby zaspokoi ciekawo, bo zachodz w gow, dlaczego osoba w pani wieku posaa do Iraku detektyww. Co si tyczy ciebie, Carlo, dyrektor zna ci ze syszenia, nie sdz wic, by ci niepokoili. Nie popenilimy adnego przestpstwa stwierdzia Mercedes obraonym tonem. Naturalnie, e nie. Ani pastwo, ani ja. Mamy jednak dwa trupy i nikt nie wie, dlaczego ci ludzie zginli. C, przypuszczam, e pastwo to wiedz, albo przynajmniej si domylaj. Z pewnoci moi przyjaciele z woskiej policji ju wystpili do swoich kolegw z Hiszpanii o raport w pani sprawie. Jak si domylam, z Hiszpanii przyjdzie odpowied, e ma pani nieposzlakowan opini, zostawi nas wic w spokoju. Ale, jak powiedziaem, to wcale nie musi si tak skoczy, poniewa dyrektor sub bezpieczestwa powiedzia mi, e minister chce wiedzie wszystko, jest bardzo poruszony. Nigdy nie widziaem, eby polityk by tak poruszony jak spraw. Pewnie sdzi, i uda mu si zbudowa na tym kapita polityczny, potrzebuj tylko dobrej historyjki. Czyli tego, czego w adnym wypadku nie moemy im da stwierdzi profesor Hausser. Myl, e najlepiej bdzie, jak si rozjedziemy odezwa si Bruno Mller. Tak, tak bdzie najlepiej zgodzi si Luca. Nie mam najmniejszych wtpliwoci, e chodz za kadym z nas. Prosz wic, ebycie nie wychodzili pastwo razem z tego budynku. Przykro mi, jedno z was bdzie musiao zosta w sali posiedze, a i tak... Komu z paskich ludzi pan nie ufa? zapytaa Mercedes. Ta synna kobieca intuicja! Ufam moim ludziom. Wielu pracowao ze mn na Sycylii, inni to modzi, dobrze przygotowani, sam ich wybieraem. Wiem jednak, na czym polega ten biznes. Wszyscy si znamy, a moi dawni przyjaciele znaj moich pracownikw. Nie wiem, jak silne wizi przyjani ich cz, nigdy nie mona wykluczy, e kto suy dwm panom. Co pan proponuje? Co teraz zrobimy? Wida byo, e Bruno Mller czuje si nieswojo w tej sytuacji.

- 115 -

 Panie Mller odpar Marini najlepiej bdzie dziaa w sposb naturalny. Sami pastwo zapewniali, e niczego zego nie zrobili. Nie musicie wic robi nic szczeglnego. Zachowujcie si normalnie. Chciabym, ebycie przyszli dzi do mnie na poegnaln kolacj odezwa si Carlo. Przyjacielu, ja bym sobie darowa te poegnalne biesiady. Profesor Hausser i pan Muller powinni rozjecha si kady w swoj stron. Co do pani Barredy, to najlepiej bdzie, jeli przyjdzie do ciebie na kolacj, a nawet zabawi w twoim domu par dni. Niech mi pani powie, Mercedes, jakie informacje otrzymamy na pani temat od wywiadu w Hiszpanii? e jestem star ekscentryczk. Wacicielk przedsibiorstwa budowlanego, ktra wspina si po rusztowaniach i zna wszystkich swoich robotnikw. Nigdy nie miaam z nikim kopotw, nawet nie dostaam mandatu. Osoba cieszca si nienagann opini wymamrota Luca Marini. Zapewniam, e jestem bez skazy. Zawsze obawiaem si takich osb stwierdzi byy policjant. Dlaczego? zainteresowa si profesor Hausser. Bo zwykle co ukrywaj. Na kilka sekund zapada cisza. Przerwa j profesor Hausser: Skoro tak si sprawy maj, najlepiej bdzie stawi im czoo. Pan, panie Marini, nadal bdzie mwi prawd, bo nie wiem, czy pan zauway, e do tej pory cay czas pan si jej trzyma. Nie, nie powiedziaem caej prawdy sprzeciwi si Luca. Owszem, zezna pan wszystko, co pan wie uci profesor. Co si tyczy nas, musimy porozmawia, zanim si rozdzielimy. Wydaje mi si, Bruno, e przesadzasz, twierdzc, e musimy si rozjecha do domw. Naturalnie, musimy wrci, ale nie od razu. Nie moemy ucieka jak szczury. Jestemy zasugujcymi na szacunek staruszkami, gronem przyjaci. Ja te, Carlo, z przyjemnoci przyjd do ciebie na kolacj, jeli mnie zaprosisz, i uwaam, e wszyscy powinnimy tam by. Jeli policja zechce z nami pomwi, powiemy im prawd: jestemy grup przyjaci, ktrzy spotkali si w Rzymie. A Mercedes, majca yk do interesw, uznaa, e Irak to wymarzone miejsce na robienie biznesu, bo gdy tylko skoczy si wojna, trzeba bdzie odbudowa to, co zniszcz Amerykanie. Nie widz nic zego w tym, by ona, jako wacicielka przedsibiorstwa budowlanego, chciaa zarezerwowa dla siebie kawaek tego tortu. O ile wiem, nie staa na czele adnej demonstracji antywojennej z transparentem w rku. A moe si myl, moja droga? - 116 -

 Nie, dotychczas nie, cho, szczerze mwic, zastanawiaam si, czy nie wybra si na demonstracj antybushowsk teraz, w Barcelonie odpowiedziaa Mercedes. C, teraz nie moesz ju tego zrobi stwierdzi profesor Hausser. Przy innej okazji. Zadziwia mnie pan, profesorze stwierdzi Luca. Chyba nie sysza pan, co powiedziaem: dyrektor departamentu bezpieczestwa chce mie spraw, bo ci na grze te chc mie spraw. Wochy s pastwem prawa, jeli wic nie ma adnej sprawy", nikt nie moe jej wymyli upiera si Hausser. Tak si skada, e nie trzeba niczego wymyla: mamy dwa trupy! wykrzykn rozgniewany Marini. Do! Carlo Cipriani wsta. Podzielam zdanie Hansa, nie moemy zachowywa si jak przestpcy, bo nic zego nie zrobilimy. Nikogo nie zabilimy. Jeli to bdzie konieczne, porozmawiam z przyjacimi w rzdzie, s moimi pacjentami. Nie zachowujmy si jednak nieracjonalnie, wymykajc si cichaczem z biura, jakbymy byli przestpcami. Nie, z caym szacunkiem, ale odmawiam czucia si winnym. Widz, e jestecie bardzo pewni siebie... mrukn Marini. C, tym lepiej. Dla mnie sprawa jest zamknita, chyba e zadzwoni do mnie moi dawni koledzy po fachu albo zobaczymy si wszyscy razem w telewizji. Jeli co si wydarzy. zadzwoni do was. Poegnali si. Kiedy znaleli si na ulicy, Carlo ponowi zaproszenie na obiad. Zadzwoni, porozmawia. eby nam co przygotowali. Bdziemy mogli swobodniej

Zjedli, nie odzywajc si ani sowem, nie liczc kilku uwag, gdy sucy podawa im naprdce przygotowany lunch. Kiedy przeszli do salonu, by napi si kawy, Carlo zamkn drzwi i poprosi sub, by nikt im nie przeszkadza. Musimy podj decyzj stwierdzi. Decyzja zostaa ju podjta przypomniaa Mercedes. Trzeba tylko skontaktowa si z jedn z tych agencji i wysa zawodowca, by odnalaz Tannenberga i zrobi to, co trzeba zrobi. To wszystko. Nadal wszyscy si co do tego zgadzamy? zapyta Cipriani. Kady z goci skin gow. - 117 -

 Mam telefon do pewnej agencji, nazywa si Global Group. Waciciel, niejaki Tom Martin, jest znajomym Luki. Mog do niego zadzwoni, powoujc si na Luc. Zastanawiam si, Carlo, czy to dobry pomys, miesza Luc do tej historii. By moe masz racj, Mercedes, nie znamy jednak nikogo innego, kto zajmowaby si takimi sprawami, jestem wic za tym, by zadzwoni do tego Toma Martina. Mam nadziej, e Luca mi wybaczy. Powiniene go uprzedzi, e chcesz zatelefonowa do Martina. Jeli poprosi ci, eby tego nie robi, poszukamy kogo innego. Luca to twj przyjaciel, nie powiniene go naraa. Masz racj, Hans, zadzwoni do niego. I zrobi to natychmiast. Nie bdcie gupi przerwaa im Mercedes zostawcie w spokoju biednego Luc, do ma przez nas kopotw. Moemy zadzwoni do tej agencji, nie chwalc si, e go znamy, eby go do niczego nie zobowizywa. Skoro Luca ci powiedzia, e to odpowiednia firma, nie ma si nad czym zastanawia. Hm, on sam dokadnie nie wie, czego chcemy przypomnia Carlo. Mam nadziej, e mu nie powiedziae, e chcemy zabi czowieka. Postanowili, e do Toma Martina zadzwoni Hans Hausser. Umwi si z nim i pojedzie spotka si z nim w Londynie. Bruno zamierza jak najszybciej wrci do Wiednia. Nie czu si dobrze w Rzymie. Na wszelki wypadek, gdyby kto chcia nam zaoy podsuch, nie powinnimy korzysta z telefonw stacjonarnych powiedzia profesor Hausser. Moglibymy kupi komrki na kart i uywa kadego numeru tylko raz. A w jaki sposb rozpoznamy nasze numery? zapytaa Mercedes. Nie ulegajmy paranoi, prosz. Hans ma racj popar przyjaciela Carlo. Musimy by ostroni. Zamierzamy zamordowa czowieka. Zamierzamy zabi bydl! wykrzykna rozwcieczona Mercedes. W kadym razie pomys z komrkami nie wydaje mi si taki gupi. Znajdziemy sposb, eby podawa sobie numery, moe w e-mailach obstawa przy swoim Carlo. Ale skoro mog podsuchiwa nasze rozmowy, to chyba mog te sprawdza poczt. Internet jest najmniej bezpiecznym miejscem do przechowywania tajemnic. Ale Bruno, nie bd takim tchrzem! upomniaa go Mercedes. O ile wiem, mona zaoy konto pocztowe pod fikcyjnym nazwiskiem. Kade z nas zaoy sobie darmow skrzynk i z tych skrzynek bdziemy przesyali sobie numery telefonw i - 118 -

kontaktowali si. Musimy jednak zachowa ostrono, bo kto moe wama si do naszej poczty. O niczym nie moemy pisa wprost. Przez cz popoudnia uzgadniali, pod jakimi imionami bd wysya do siebie emaile, profesor Hans Hausser za wymyli kryptogram, w ktrym litery miay zastpowa numery telefonw komrkowych. Karty sim do tych ostatnich mieli wyrzuca, uywszy tylko raz.

***

Robert Brown niecierpliwi si, czekajc, a Ralph Barry odoy suchawk. Kiedy zakoczy rozmow, zapyta zniecierpliwiony: Ciekawe, co teraz porabia Picot? Mj czowiek zapewnia, e Picot jest pod ogromnym wraeniem. Cay czas powtarza, e szalestwem byoby wybiera si tam teraz na wykopaliska, e nie ma czasu, e w cigu szeciu czy siedmiu miesicy nie mona liczy na szybkie postpy. Przeklina Busha i Saddama, twierdzc, e jeden jest wart drugiego. Nie odpowiedziae mi, Ralph, czy ostatecznie si tam wybierze. Tego nie powiedzia, ale wydaje si, e nie odrzuca tej moliwoci. Tymczasem wyjecha do Madrytu. Nadal nie odpowiadasz. Bo nadal nie wiem, co zamierza zrobi. Moglibymy zatrudni do tej jego misji ludzi Dukaisa? Ty uwaasz, e goryle Dukaisa przemkn si niezauwaeni jako studenci archeologii? Robercie, zanim co powiesz, zastanw si. Wanie si zastanawiam. I potrzebuj ludzi na te wykopaliska. Dukais bdzie musia dobra ich pod wzgldem wygldu. I znajomoci historii, geografii, geologii... Nie widz tego, Robercie, zupenie tego nie widz. Goryle zwykle nie wiedz, gdzie ley Mezopotamia. Bd musieli przej przypieszony kurs historii, bd si uczyli dzie i noc, musz si tego nauczy. Dostan premi, jeli si postaraj i bd mogli uchodzi za studentw lub profesorw. - 119 -

 Zagalopowae si, Robercie. Sam wiesz, e w wiecie akademickim wszyscy si znaj. Nie mona udawa, e goryl to profesor. To si natychmiast wyda. Robert Brown otworzy drzwi do gabinetu, czym zaniepokoi swego wymuskanego, dyskretnego sekretarza. Czy co si stao, panie Brown? zapyta Smith. Dukais jeszcze nie przyszed? Nie, prosz pana. Natychmiast bym pana powiadomi. Na ktr go pan umwi? Tak jak mi pan powiedzia, na czwart. Ju dziesi po czwartej. Tak, prosz pana. Jest duy ruch, moe stoi w korku. Ten Dukais to dupek. Tak, prosz pana. Potna sylwetka Paula Dukaisa zakoysaa si w progu sekretariatu, zanim Robert Brown zdy wrci do gabinetu. Najwyszy czas! Robercie, o tej porze w Waszyngtonie s piekielne korki. Wszyscy naraz wracaj do domw. Trzeba byo wyjecha wczeniej. Ostatnio nad sob nie panujesz zauway zimno prezes Planet Security. Ralph Barry usiowa zagodzi napicie. Paul, Robert chce mie swoich ludzi w misji archeologicznej, ktr ma zorganizowa Yves Picot. Przel ci jego dossier. Tymczasem niech ci wystarczy, e to Francuz, bogaty czowiek, byy profesor Oksfordu, kobieciarz i awanturnik, zna si jednak na swoim fachu i zna wszystkich ludzi z brany. Nie uatwiasz mi zadania. Wiem. Potrzebni s nam ludzie, ktrzy potrafi co wicej, ni tylko pisa i czyta. Musz to by ludzie z uniwersytetw. Ale nie Amerykanie. Trzeba ich poszuka w Europie, moe w jakim kraju arabskim, ale na pewno nie tu. W dodatku maj si zna na mokrej robocie i by na wszystko gotowi, tak? zapyta z ironi Dukais. Dokadnie. Ton Roberta nie pozostawia miejsca na wtpliwoci. Oczywicie, Robercie, mam brygady ludzi, o jakich ci chodzi. Wyl ich do Iraku, gdy tylko uznasz, e nadszed czas. - 120 -

 Na razie trzeba zaczeka. Niezbyt dugo, ale bd musieli zaczeka. Teraz martwi mnie tylko, w jaki sposb rozwiza ten problem. Nie wiem, Robercie, nie wiem. Nie znam adnego naukowca, ktry w wolnych chwilach chciaby suy jako najemnik. Poszukam w byej Jugosawii, moe taro si kto znajdzie. Masz wietne pomysy! Tam musz by wyksztaceni ludzie, ktrzy stali po jednej albo drugiej stronie barykady, strzelajc do siebie nawzajem i ktrzy chcieliby zarabia pienidze. Tak, Robercie, musz by tacy ludzie. Ralph Barry przysuchiwa im si z mieszanin podziwu i obrzydzenia. Ju dawno temu kupili jego sumienie i wycenili je wysoko. Nie dziwio go to, co syszy, chocia Robert zawsze go zaskakiwa. Sta si Janusem, bogiem o dwch twarzach. Niewielu znao oba jego oblicza. Postronny obserwator powiedziaby, e ma do czynienia z wyksztaconym, wyrafinowanym mczyzn, ktry dotrzymuje zobowiza, reguluje nalenoci i nie potrafiby przej przez ulic na czerwonym wietle. Ralph jednak zna innego Browna, kanali bez skrupuw, ktrego dza bogactwa i wadzy nie miaa granic. Nie udao mu si tylko ustali, jak si nazywa jego Mentor. Robert wspomina o nim czasem, nazywajc go po prostu swoim Mentorem", nigdy jednak nie zdradzi ani czym si w mentor zajmuje, ani nawet jak si nazywa, chocia Ralph przeczuwa, e by moe sam potny George Wagner jest jedynym czowiekiem, przed ktrym Brownowi dr kolana. Nigdy o to nie zapyta, bo wiedzia, e nie otrzyma odpowiedzi, a Robert niczego nie ceni tak wysoko, jak dyskrecji. Umwili si, e Paul zadzwoni do nich, gdy tylko znajdzie odpowiednich ludzi. Jeli oczywicie znajdzie.

***

Picot wrci do slajdw, ktre zrobi z fotografii tabliczek. Przyglda im si krytycznym okiem. Fabin, stojc nieopodal, patrzy na niego spod oka. Wiedzia, e Picot podejmuje decyzj, ktra na pewno nie bdzie dobra, ale jego przyjaciel ju taki by. Znali si z czasw, gdy Picot wykada w Oksfordzie, a Fabin pisa doktorat z pisma klinowego. Od razu przypadli sobie do gustu, poniewa obaj na tej zacnej uczelni czuli si obco. - 121 -

Fabin by wybitnym badaczem i przyby do Wielkiej Brytanii, eby si doktoryzowa, poniewa wanie w Oksfordzie pracowali znani specjalici w interesujcej go dziedzinie. On i Picot byli zakochani w Mezopotamii, miejscu przeksztaconym w Irak za spraw angielskiego kolonializmu. Fabin wspomnia, jakie wraenie wywar na nim Kodeks Hammurabiego, kiedy po raz pierwszy zobaczy go w Luwrze, gdy mia dziesi lat. Trzymajc ojca za rk, spacerowa z nim po muzeum i sucha jego opowieci. Cho obejrza tyle cudownych rzeczy, dopiero wchodzc do sal powiconych Mezopotamii, poczu podniecenie. Z rozdziawion buzi wysucha informacji, e na tych kawakach bazaltowej skay zapisane s pradawne reguy, oparte na prawie talionu7. Ojciec wytumaczy mu, e w regule 196 kodeksu jest napisane, e jeli jaki czowiek wykuje komu oko, jemu te zostanie wykute oko. Tego dnia Fabin zdecydowa, e zostanie archeologiem i wybierze si na dalek wypraw, by odkrywa krlestwo Mezopotamii. Decydujesz si czy nie? To szalestwo odpowiedzia Picot. Z ca pewnoci, to szalestwo, ale albo teraz, albo nigdy. Zobaczymy, co zostanie po wojnie. Jeli wierzy Bushowi, Irak zamieni si w Arkadi. Pojedziemy na wykopaliska, jakbymy jechali na wycieczk ironizowa Picot. Tyle tylko, e aden z nas nie wierzy Bushowi. Jestem przekonany, e ta wojna tylko zlibanizuje Irak. Znasz Bliski Wschd, wiesz, co si tam dzieje, nie bdzie triumfalnego przemarszu amerykaskich chopcw. Irakijczycy nienawidz Saddama, ale nienawidz te Amerykanw. W gruncie rzeczy na Bliskim Wschodzie wszyscy nienawidz Ludzi Zachodu i maj racj. Nic od nas nie dostali, utrzymywalimy skorumpowane reimy, sprzedalimy im to, czego potrzebowali, nie potrafilimy zachci do formowania si klasy redniej i intelektualistw, a teraz z dnia na dzie ludzie biedniej i s coraz bardziej sfrustrowani. Fanatycy religijni wietnie potrafi to wykorzysta: pomagaj mieszkacom najbiedniejszych dzielnic, ucz za darmo w medresach, zaoyli szpitale, by pomaga tym, ktrzy nie mog paci za leki i lekarzy. Cay Bliski Wschd musi kiedy eksplodowa, napicie narasta od lat. Tak, ale tego, o czym mwisz, nie da si odnie do caego Iraku zauway Picot. Problem bierze si z ropy. Stany Zjednoczone, pragnc kontrolowa rda energii,

Prawo talionu, lex talionis prawo karania wedug zasady oko za oko, zb za zb.

- 122 -

doprowadzaj do sztucznych konfliktw, eby nastpnie proponowa pomoc w ich rozwizaniu. Orient jest coraz biedniejszy. Fabinie, nigdy nie przestaniesz by chopakiem lewicy? Jestem za dorosy, eby mnie nazywa chopakiem. A co do reszty, moe i masz racj... Z ca pewnoci nigdy nie przestan trzewo ocenia rzeczywistoci, nawet gdybym patrzy na ni z najwygodniejszej kanapy w moim domu. Co by zrobi na moim miejscu? To, na co miabym ochot, nawet jeli wygldaoby to na szalestwo: pojechabym. Jeli zaczn zrzuca bomby, bdziemy ugotowani. Owszem, to cakiem prawdopodobne. Rzecz polega na tym, by wynie si stamtd pi minut wczeniej. Z kim pojedziemy? Musimy to zrobi sami. Nie sdz, eby na mojej uczelni, ani na jakiejkolwiek innej, kto chcia nam da chociaby centa na to przedsiwzicie. W Hiszpanii wikszo spoeczestwa jest przeciwna wojnie, ale i tak wykopaliska w Iraku bd odbierane jako bardzo lekkomylny pomys. Co oznacza, e ja wykadam pienidze westchn Picot. A ja pomog ci zebra odpowiedni zesp. Na Uniwersytecie Complutense jest mnstwo studentw ostatnich lat, ktrzy wiele by dali za moliwo uczestniczenia w wykopaliskach. Choby w Iraku. Zawsze mnie przekonywae, e w Hiszpanii nie ma specjalistw od Mezopotamii... Bo to prawda, mamy jednak ca mas studentw, ktrzy marz o tym, by mc powiedzie, e pracowali jako archeolodzy. Ty rwnie masz ludzi. Nie jestem pewny, czy znajdziemy kogo skorego do wzicia udziau w tej przygodzie. Zoysz podanie o urlop naukowy na cay rok? Nie jestem tak bogaty jak ty i nie sta mnie na urlop. Porozmawiam z dziekanem i sprbuj si rozezna, w jaki sposb mog sobie zorganizowa ten rok. Kiedy moglibymy rusza? Natychmiast. Kiedy jest natychmiast? Raczej w przyszym tygodniu ni w nastpnym. Nie mamy czasu. - 123 -

 Czy moemy uruchomi w cigu dwch tygodni prace archeologiczne na tak skal? Z pewnoci nie, to czyste szalestwo... Wic skoro to szalestwo, trzeba skaka na gwk. Zobaczymy, co si stanie. miejc si serdecznie, przyjaciele przybili pitk i poszli uczci t decyzj nocn rundk po barach osiedla Las Letras, dzielnicy, w ktrej rozgocili si na dobre i zadomowili studenci, artyci, pisarze i malarze i ktra nie kadzie si spa do samego wiatu. Im te niepieszno byo do ka. Najpierw wczyli si po barach, potem suchali muzyki w klubie, rozmawiali z przygodnie poznanymi ludmi, bo noc uwalnia od konwenansw i sprzyja zayoci, ktra rozpywa si z pierwszymi promieniami soca. Yves obudzi si przed Fabinem. Domyla si, e jego przyjaciel pi jeszcze w ramionach dziewczyny, ktr spotkali w jednym z ostatnich barw, a z ktr, zdaje si, od czasu do czasu si spotyka. Dziewczyna miaa temperament; najpierw zrobia Fabinowi awantur o to, e nie zadzwoni do niej, tak jak obiecywa, ale w kocu si uspokoia i teraz spaa spokojnie w jego ramionach. On sam nocowa przy takich okazjach na poddaszu domu Fabina. Z tarasu rozpociera si widok na dachy miasta. W domu jego przyjaciela by pokj gocinny dla znajomych, ktrzy wpadali do Madrytu, Yves za uwaa ten pokj za swj, bo kiedy tylko mg, ucieka do tego miasta: otwartego i radosnego, gdzie nikt nikogo nie pyta ani skd pochodzi, ani dokd zmierza. Usiad przy stole w gabinecie Fabina i wybra numer telefonu w Iraku. Troch trwao, zanim udao mu si poczy z Ahmedem Huseinim. Ahmed? Kto mwi? Picot. Ach, Picot! Jak si pan ma? Jestem zdecydowany przyjecha, chciabym wic, by wszystko zostao uruchomione, bo nie ma czasu do stracenia. Powiem panu, co mi bdzie potrzebne. Jeli czego nie uda si zdoby, prosz mnie o tym powiadomi. Przez p godziny rozprawiali na temat sprztu niezbdnego do rozpoczcia wykopalisk. Ahmed udziela rzeczowych informacji na temat tego, co uda si znale w Iraku, a co musz cign z Europy. Zaskoczy jednak Picota, kiedy zaproponowa, e sfinansuje cz misji. Chce pan zainwestowa pienidze? - 124 -

 Chcemy ponie wikszo kosztw. My finansujemy misj, pan sprowadza personel i materiay. Umowa stoi? A skd wemie pan pienidze, jeli to nie tajemnica? To bdzie duy wysiek finansowy, ale dla Iraku te wykopaliska s wane. Zwaszcza w tej chwili. Nie przesadzajmy, w to nie uwierz. Lepiej niech pan uwierzy. Intuicja mi podszeptuje, e paski zwierzchnik, Saddam, ani myli wydawa chociaby dolara na poszukiwanie tabliczek, nawet bardzo wanych. Chc wiedzie, kto za to paci, w przeciwnym razie nie przyjad. Cz finansuje ministerstwo, cz Clara. Ma majtek odziedziczony po rodzicach. Jest jedynaczk. To znaczy, e mam si spiera z pask on o prawa do Glinianej Biblii? Jedno musi by jasne: jeli znajdziemy Bibli, naley ona do Clary. To ona dowiedziaa si o jej istnieniu i to ona ma dwie pierwsze tabliczki, ona te chce zainwestowa niezbdne rodki. To cyniczne, wydawa pienidze na misj archeologiczn w obecnej sytuacji Iraku. Panie Picot, tu nie chodzi o ocenianie czyjej postawy moralnej. My nie bdziemy osdzali pana, a pan si powstrzyma od osdzania nas. Biblia w kadym razie naley do Clary, a pan bdzie mg powiedzie, e zostaa odnaleziona podczas wsplnych prac archeologicznych. Wszyscy w Rzymie syszeli, jak Clara referuje spraw tabliczek. No tak, teraz okazuje si, e kto mi stawia warunki. Beze mnie te wykopaliska nie rusz. Bez nas take. Mog zaczeka na upadek Saddama, a wtedy Wtedy nie bdzie ju gdzie kopa. Zastanawia mnie, dlaczego nie powiedzia mi pan tego wszystkiego, kiedy byem w Iraku. Szczerze powiedziawszy, nie spodziewaem si, e si pan zdecyduje. Rozumiem. Co pan na to, ebymy zawarli umow? Sporzdzimy dokument, w ktrym bdzie jasno napisane, jaki jest udzia kadej ze stron. To dobry pomys. Kto si tym zajmie, pan czy ja? Niech pan to zrobi, a ja ewentualnie wprowadz zmiany. Kiedy mi go pan przyle? - 125 -

 Moe by jutro? Nie, w adnym razie. Prosz mi go wysa za kwadrans na adres e-mailowy, ktry panu podyktuj. Albo dogadamy si zaraz, albo po sprawie. Prosz podyktowa adres. Przez pozosta cz dnia wymieniali opinie za porednictwem Internetu i telefonu, ale o pierwszej umowa bya ju gotowa do podpisania. Do tej pory Fabin zdy wyj na uczelni, a jego przyjacika nawet si nie obudzia. W dokumencie byo jasno napisane, e zostaje zorganizowana misja archeologiczna, w ktrej wemie udzia profesor Picot, w celu prowadzenia wykopalisk w starej witynipaacu, gdzie, jak podejrzewaa Clara Tannenberg, mog si znajdowa pozostaoci tabliczek podobnych do tych, ktre zostay znalezione przy okazji prac archeologicznych w Charanie, wiele lat temu. Tabliczki spisa skryba podpisujcy si imieniem Szamas, ktry twierdzi, e Abraham zamierza mu opowiedzie histori stworzenia wiata.

Fabin zadzwoni do Picota ze swojego gabinetu na uczelni, eby umwi si na lunch. Jego nocna towarzyszka jeszcze nie wysza z sypialni, co zaniepokoio Picota. Czy nic jej si nie stao? zapyta Fabina. Nie przejmuj si, straszny z niej pioch. Po lunchu poszli do gabinetu Fabina. Ten zdy ju porozmawia z niektrymi ze swoich najlepszych studentw i paroma wykadowcami, ktrym zarysowa projekt wyprawy do Iraku. Spord dwudziestki zebranych zapisao si omiu studentw, a kilku wykadowcw obiecao porozmawia z dziekanem, czy udzieli im pozwolenia na wyjazd. Uzgodnili, e nastpnego dnia spotkaj si ponownie, by porozmawia o szczegach. Kiedy zostali sami, kady wzi do rki telefon i przystpili do obdzwaniania kolegw za granic. Wikszo z nich odpowiadaa, e to szalestwo, inni obiecywali, e si zastanowi. Wszyscy prosili o troch czasu do namysu. Picot zdecydowa, e nastpnego dnia pojedzie do Londynu i Oksfordu, eby spotka si z niektrymi przyjacimi, wstpi rwnie do Parya i Berlina. Fabin pojedzie do Rzymu i Aten, gdzie zna kilku profesorw. By wtorek. W niedziel mieli znw spotka si w Madrycie, by zobaczy, kogo udao im si zwerbowa. Powinni znale si w raku najpniej pierwszego padziernika.

- 126 -

***

Ralph Barry wszed do gabinetu Roberta Browna, umiechajc si szeroko. Przynosz dobre nowiny. Zamieniam si w such. Przed chwil rozmawiaem z koleg w Berlinie. Picot ju tam pojecha, by zwerbowa naukowcw i studentw gotowych jecha do Iraku. Powiedz to Dukaisowi, by moe uda mu si wmiesza w to towarzystwo paru swoich chopakw, o ile oczywicie znalaz kogo odpowiedniego. Picot by rwnie w Londynie i Paryu i wywoa prawdziwe poruszenie w wiatku naukowym. Wszyscy uwaaj, e to szaleniec, niektrzy jednak przejawiaj niezdrow ciekawo i cignie ich, by wybra si do Iraku i rozejrze. Nie sdz, by udao mu si sprawi, e pojad z nim liczcy si ludzie, ale owszem, jaka grupa naukowcw i studentw si zaapie. Ten zesp bdzie niez zbieranin, wic nie wiem, co bd w stanie zrobi. Nie maj adnego harmonogramu prac ani nawet budetu. Zdaje si, e gwnym wsparciem Picota bdzie Fabian Tudela, profesor archeologii na Uniwersytecie Complutense w Madrycie. To ekspert w dziedzinie Mezopotamii, doktoryzowa si w Oksfordzie i pracowa przy licznych wykopaliskach na Bliskim Wschodzie. Jest kompetentny, ponadto to najlepszy przyjaciel Picota. A wic si zdecydowa... Owszem. To dla niego doskonaa okazja. Wtpi jednak, by zdoali co zdziaa. Sze miesicy to w archeologii nic. To prawda, ale moe im si poszczci. Oby tak si stao. W kadym razie ju rozpoczli przygotowania. To dobrze, nadal uwanie led rozwj wypadkw. Ach, i zadzwo do Dukaisa. Opowiedz mu o poczynaniach Picota. Mam nadziej, e znajdzie ludzi na t wypraw. Nie bdzie to atwe. To nie takie proste zrobi z goryla naukowca. Kiedy Brown zosta sam, wybra numer telefonu. Po chwili usysza gos Mentora. Przepraszam, e ci przeszkadzam, chciaem jednak, eby wiedzia, e Yves Picot kompletuje zesp na wypraw do Iraku. Ach, Picot! Byem pewny, e nie odmwi. Zorganizowae wszystko tak, jak ci powiedziaem? Wanie to robi. Nie mona dopuci do adnego bdu. - 127 -

 Nie bdzie bdw. Brown waha si przez par sekund, zanim odway si zapyta: Wiesz ju, kto posa Wochw? Cisza w suchawce brzmiaa straszniej, ni gdyby Mentor zacz mu czyni wyrzuty. Prezes wykonawczy fundacji wiat Staroytny spoci si, kiedy uwiadomi sobie, jak nieodpowiednie pytanie zada. Postaraj si, by wszystko wyszo tak, jak przewidzielimy. Tymi sowami Mentor da mu do zrozumienia, e uznaje rozmow za zakoczon. Paul Dukais notowa to, co Ralph Barry relacjonowa mu przez telefon. To znaczy, e teraz jest w Berlinie stwierdzi raczej ni zapyta prezes planet Security. Tak, by rwnie w Paryu, a zanim wrci do Madrytu, zahaczy o Londyn. Teraz jest wrzesie, moe jeszcze zdysz zapisa na ktr z tych uczelni swoich goryli, eby mogli zgosi si jako ochotnicy. Przed chwil powiedziae, e szukaj studentw ostatnich lat, jakim cudem mieliby zabra kogo, kto dopiero zaczyna? Nie rozumiem, dlaczego tak si upieracie, eby moi ludzie pojechali na te wykopaliska. Nie mona ich tam przemyci w jaki inny sposb? To rozkazy szefa. Robert jest nieznony. Robert si denerwuje. Chodzi o tabliczki warte miliony dolarw. W gruncie rzeczy s bezcenne, naprawd bezcenne, jeli rzeczywicie uda si wykaza, e ich tre zostaa zainspirowana przez patriarch Abrahama. To byoby rewolucyjne odkrycie: Genezis opowiedziana zostaa przez samego Abrahama. Nie podniecaj si tak, Ralph. Nie mog si opanowa. Musisz myle jak biznesmen. Fascynuje mnie historia. W gruncie rzeczy to moja jedyna pasja. Robisz si sentymentalny, to do ciebie nie pasuje. Zadzwoni, kiedy bd co mia. Bior si do pracy.

- 128 -

***

Mercedes spacerowaa bez celu po uliczkach prowadzcych na plac Hiszpaski. Zrobia zakupy w eleganckich butikach przy Via Condotti, Via de la Croce, Via Fratina Par torebek, kilka jedwabnych apaszek, kostium, bluzka, pantofle. Nudzia si. Nigdy nie bawio jej robienie zakupw, chocia bardzo dbaa o wygld. Znajomi chwalili jej elegancj, chocia ona wiedziaa, e trzyma si stylu klasycznego, eby nie popeni jakiego bdu. Chciaa ju wrci do Hiszpanii, do Barcelony, do swojej firmy, wizytowa budowy i wspina si po rusztowaniach, czujc na plecach przeraony wzrok murarzy, ktrzy uwaali j za star wariatk. Aktywno utrzymywaa j przy yciu. Dziki pracy Mercedes nie musiaa myle o niczym innym ni to, co robia w danej chwili. Przez cae ycie uciekaa od stanicia ze sob twarz w twarz, zmierzenia si ze swoimi lkami. Nie wysza za m, nie miaa dzieci, nie miaa nawet rodzestwa ani siostrzecw, nikt z jej krewnych nie y. Babka, matka jej ojca, umara wiele lat temu. Bya to anarchistka, twarda jak skaa, ktra poznaa koszmar frankistowskich wizie. Faszyci s tacy, jacy s mawiaa wic nie powinno nas dziwi, e robili to, co robili. Staa obiema nogami na ziemi i tego nauczya Mercedes. ya wystarczajco dugo, by pomc wnuczce mierzy si z yciem, patrzc mu w twarz. Gdyby Mercedes bya teraz w Barcelonie, o tej porze rozmawiaaby z architektem na jednej ze swoich budw, dyskutujc o projektach, planujc nastpny budynek. Zwykle jada Lunch samotnie w swoim gabinecie, podobnie jak sama jadaa kolacj, siedzc w domu przed telewizorem. Teraz powinna poszuka jakiego miejsca, gdzie mona usi, odpocz i co przegry, bo ciskao j w odku. Nastpnie wrci do hotelu na piechot i spakuje walizki. Wyleci jutro, pierwszym samolotem. Umwili si, e Carlo podjedzie do hotelu, by zje z ni kolacj i si z ni poegna.

Cipriani zadzwoni do niej do pokoju z hotelowego holu. Kiedy zesza, padli sobie w objcia. W ten sposb mogli rozadowa burz emocji, ktre nimi targay. Rozmawiae z Hansem i Brunonem?

- 129 -

 Tak, zadzwonili do mnie zaraz po przyjedzie. Wszystko u nich w porzdku. Hans ma szczcie, Berta to wyjtkowa kobieta. Twoje dzieci rwnie s udane. Owszem, ale ja mam ich trjk, a Hans tylko jedn crk, ma wic szczcie, e Berta jest, jaka jest. Opiekuje si nim i go rozpieszcza, jakby by dzieckiem. Wszystko dobrze u Brunona? Troch si martwi, widziaam, e jest przybity t sytuacj. A moe si boi? Ja rwnie si boj, Mercedes. Podejrzewam, e ty te. Fakt, e robimy to, co musimy robi, nie oznacza wcale, e jestemy bezkarni. Na tym polega tragedia ludzkoci: nic z tego, co czowiek robi, nie pozostanie bez kary. Na tym polegaa kltwa Boga, kiedy wyrzuci Adama i Ew z raju. propos, kiedy zadzwoni Bruno, syszaem, jak Deborah protestuje. Nasz wsplny przyjaciel opowiedzia mi, e Deborah martwi si o niego i nawet go poprosia, eby nigdy wicej si z nami nie spotyka. Pokcili si, Bruno w kocu powiedzia, e prdzej rozstanie si z ni ni z nami. Biedna Deborah! Rozumiem, e cierpi. Nigdy ci nie polubia, zdecydowanie nie przypada jej do gustu. Ja prawie nikomu nie przypadam do gustu. Tak naprawd sama bardzo si o to starasz. To objaw braku pewnoci siebie. Wiesz o tym? Rozmawiam z lekarzem czy z przyjacielem? Z przyjacielem, ale tak si skada, e jest on rwnie lekarzem. Z pewnoci potrafisz leczy ciaa, ale na dusz nie ma lekarstwa. Mimo wszystko mogaby jednak si wysili i w nieco innych barwach zobaczy to, co ci otacza. Nic innego nie robi. Jak sdzisz, w jaki sposb udao mi si przey tyle lat? Wiesz? Mam na wiecie tylko was. Od mierci mojej babki jestecie jedynym, co trzyma mnie przy yciu. Wy i Tak, zemsta i nienawi stanowi napd historii, w tym rwnie historii osobistych. Wci wspominam twoj babk. To bya niezwykle odwana kobieta. Nie zadowalaa si yciem rozbitka uratowanego z katastrofy, stawiaa czoo wszystkim i wszystkiemu. Kiedy wysza z wizienia, nie zaamaa si, nie zmienia przekona, organizowaa potajemne zebrania, wozia do Francji antyfrankistowskie gazetki i spotykaa si z uchodcami. Co ci powiem: w latach pidziesitych i szedziesitych we - 130 -

wszystkich kinach Hiszpanii przed kadym seansem ukazyway si migawki z dokona Franco i jego rzdu. My mieszkalimy w Matar, nieduym miecie w okolicach Barcelony, gdzie byo kino na wieym powietrzu. Ogldao si filmy pod gwiazdami, dzieci skubay pestki sonecznika. Gdy tylko pojawiao si pierwsze zdjcie Franco, moja babcia chrzkaa, plua na podog i mwia cicho: Wydaje im si, e nas zwyciyli, sami nie wiedz, jak bardzo si myl. Dopki wolno nam myle, dopty jestemy wolni, i pokazywaa na swoj gow, mwic: Tu oni nie rzdz. Przygldaam jej si przeraona, obawiajc si, e w kadej chwili mog nas aresztowa. Nic si jednak nigdy nie stao. Zawsze serdecznie nas przyjmowaa i o nic nie pytaa, kiedy przychodzilimy do ciebie w odwiedziny. Pamitam, e zawsze bya ubrana na czarno, z kokiem, z twarz pooran zmarszczkami. Byo w niej tyle godnoci Wiedziaa, o czym rozmawiamy i co sobie postanowilimy, znaa nasz przysig. Nigdy nie robia mi wyrzutw, wrcz przeciwnie, przypominaa mi tylko, e cokolwiek mamy zrobi, trzeba to zrobi z gow, nie dajc si ponie gniewowi. Nie wiem, czy nam si to uda. Pracujemy nad tym Carlo, pracujemy. Wydaje mi si, e jestemy blisko koca, zbliamy si do Tannenberga. Dlaczego wystawi si po tylu latach? Nie przestaje mnie to zastanawia, Mercedes, i nie znajduj sensownej odpowiedzi. Potwory rwnie maj uczucia. Ta kobieta moe by jego crk, wnuczk lub siostrzenic, kto to moe wiedzie? A z raportu Mariniego wnioskuj, e wysa j do Rzymu, eby kto im pomg odnale te tabliczki, o ktrych dziewczyna mwia na kongresie. Musz by dla nich bardzo wane, tak wane, e narazili si na ryzyko pokazania ich wiatu. Wierzysz, e takie monstra co czuj? Rozejrzyj si, pomyl o najnowszej historii, o wszystkich dyktatorach, ktrych widziae w otoczeniu swoich rodzin, z wnukami na rkach, gaszczcych swojego kota. eby nie szuka daleko Saddam. Nie wzruszao go gazowanie kurdyjskich osad, zabijanie kobiet, dzieci i starcw ani porywanie przeciwnikw reimu, a popatrz tylko, co si mwi o jego wasnych dzieciach. Wday si w niego, ale na wszystko im pozwala, troszczy si o te dwa potworki, jakby to byy ostatnie cuda wiata. I to samo mona powiedzie o Ceauescu, Stalinie, Mussolinim, Franco i caej rzeszy dyktatorw, ktrzy rozpromieniali si na myl o swoich bliskich. Wszystko mieszasz, Mercedes rozemia si Carlo. Pakujesz wszystkich do jednego worka. Widz, e i z ciebie nieza anarchistka! - 131 -

 Moja babka bya anarchistk, podobnie mj dziadek. I mj ojciec. Czy Hans ju zadzwoni do tego Toma Martina? zapytaa Mercedes, chcc zmieni temat. Nie, ale powiedzia mi, e gdy tylko umwi si na spotkanie, powie nam o tym. Podejrzewam, e zaczeka dwa lub trzy dni, zanim cokolwiek zrobi. Dopiero wrci do domu i Berta zacznie co podejrzewa, jeli Hans znw zechce wybra si w podr. Mogabym si tym zaj, w kocu nie mam rodziny i nikt mnie nie bdzie prosi o wyjanienia, dokd si wybieram ani do kogo dzwoni. Pozwlmy, by zrobi to Hans. A twj przyjaciel Luca? Wiem, e go nie polubia, ale to dobry czowiek i bardzo nam pomg, nadal nam pomaga. Akurat przed wyjciem odebraem od niego telefon. Twierdzi, e nie ma niczego nowego, e na razie jego byli znajomi nie przestawili ani klocka w tej ukadance. Nie chcia mnie niepokoi, ale wydaje mu si, e kto myszkowa w archiwach firmy, szukajc informacji o tym, co si stao. Niczego nie znaleli, bo on nigdy nie zaoy adnej teczki do tej sprawy. Osobicie j prowadzi i wydawa polecenia swoim ludziom, nie zdradzajc im, od kogo pochodzi zlecenie. Uwaa, e jego gabinet rwnie zosta przeszukany. Podejrzewa, e zaoono mu podsuch, ale niczego nie znalaz, chocia na wszelki wypadek zadzwoni do mnie z budki. Umwilimy si na jutro. Wstpi do kliniki. Czy to Tannenberg szuka ladw? zastanawiaa si Mercedes. Niewykluczone. On albo policja, albo Bg jeden wie kto jeszcze. Moim zdaniem to on albo policja, nikogo wicej nie moe interesowa ta historia. Pewnie masz racj.

- 132 -

12

Paul, znalazem paru ludzi, ktrzy mog ci si przyda. Gdyby da mi jeszcze troch czasu, znalazbym ich wicej. Jeli czego mi w yciu brakuje, to wanie czasu. Ju rozpoczem odliczanie dni do rozpoczcia tej przekltej wojny. Nie narzekaj, na tej wojnie zarobimy kup szmalu. Masz racj, Tom, wojny to teraz najlepszy interes. Podpisaem cay szereg kontraktw na wysanie ludzi do Iraku, gdy tylko Stany zaatakuj. Podejrzewam, e ty robisz podobnie. Tak, chc ci zaproponowa co, co mona by zrobi razem. Ilu masz ludzi? Obecnie mam umowy z ponad dziesicioma tysicami. Czowieku, to gruba przesada! Mnie daleko do takiej liczby, zreszt nic interesuj mnie partacze, tylko ludzie z dowiadczeniem. Tu nietrudno takich znale. Zaczynam zatrudnia Azjatw. Niewane, skd bd, grunt, eby byli gotowi do walki. Mam sporo byych Jugosowian: Serbw, Chorwatw, Boniakw, twardziele, z takich, co najbardziej lubi pociga za spust. Ci dwaj, ktrych znalazem... bd ostrony, mam nadziej, e uda ci si nad nimi zapanowa. S modzi, ale szaleni. Sami nie pamitaj, ilu ludzi zabili. W jakim s wieku? Jeden ma dwadziecia cztery lata, drugi dwadziecia siedem. Jeden jest Boniakiem, drugi Chorwatem. Zanim w Jugosawii wszyscy zaczli si zabija, studiowali. Udao im si przey, ale obaj stracili rodziny. Ten Chorwat to doskonay strzelec. Poza tym lubi pienidze. Teraz studiuje informatyk, zdaje si, e to may geniusz komputerowy. Boniak jest nauczycielem. W takim razie aden z nich nie studiowa historii ani archeologii. Nie, nie mam najemnikw, ktrzy pasjonowaliby si histori. Ci dwaj si nadaj ze wzgldu na wiek i dlatego e mwi po angielsku. Wiesz, jak to jest, rzdy europejskie, chcc sobie oczyci sumienie, daj stypendia naukowe Jugosowianom, jeli wic si

- 133 -

popieszysz, moesz ich jeszcze zapisa na ktry uniwersytet, taki, ktry ci bdzie pasowa, czy to w Berlinie, czy w Paryu, a tam z pewnoci znajdziesz kogo, kto pozna ich z Picotem. Psiakrew, nie uatwiasz mi zadania. Paul, zastanw si, przecie ci dwaj za pienidze s gotowi na wszystko. Przywykli do tego, e aby przey, trzeba mordowa. Zapiszmy ich na studia w Berlinie lub Madrycie. Hiszpania to kraj, w ktrym zostao jeszcze paru idealistw, gotowi s zaryzykowa dla kadego, kto opowie im smutn historyjk. A ci maj nie tylko smutne, ale wrcz tragiczne historie. Daj mi wsprzdne Picota, a ja ju si postaram, by si do niego zbliyli. Bdzie musia zapaci studentom, ktrych ze sob zabierze, wic ci dwaj mog powiedzie, e potrzebuj pienidzy na studia i na utrzymanie. Jak moesz oczekiwa, e Picot zatrudni informatyka i nauczyciela? Potrzebni mu s archeolodzy i historycy. Decyzj pozostawiam tobie, przyjacielu. Ju ci powiedziaem, czym dysponuj. Wyl kogo, eby si z nimi spotka i wytumaczy, czego od nich oczekujemy. Bdzie tu jutro. Przelij mi faktur. Dobrze. Kiedy przyjedasz do Londynu? Za tydzie. Mam si spotka z paroma klientami, ktrymi mgbym si z tob podzieli. Wyl ci e-mail. W porzdku, porozmawiamy. Tom Martin odoy suchawk. Dobrze mu si wsppracowao z Paulem Dukaisem. Dziaali w tej samej brany, mieli za zadanie zapewni bezpieczestwo jednym, a innych likwidowa. Jego firma si rozrastaa. Dobrodziejstwa globalizacji. No i teraz ta wojna w Iraku... Sytuacja zapowiadaa si obiecujco. Podpisa ju cztery umowy opiewajce na miliony i oczekiwa, e wkrtce podpisze kolejne. Bez wtpienia Global Group bya najwiksz europejsk agencj bezpieczestwa, podobnie jak firma Paula Dukaisa, Planet Security, bya najwiksz w Ameryce Pnocnej. Obie firmy kontroloway ponad szedziesit pi procent rynku na caym wiecie, wszyscy inni w porwnaniu z nimi wygldy jak mrwki przy soniu. Ale w Iraku znajdzie si co dla kadego. Na pewno do niektrych zada trzeba bdzie poczy siy Global Group i Planet. Musi porozmawia o tym z Paulem. Zaprosi go na kolacj i na drinka, kiedy sfinalizuj porozumienie, bo co do tego, e wszystko si uda, nie mia wtpliwoci. W kocu to nie byo ich pierwsze wsplne przedsiwzicie. - 134 -

13

Kolacja przebiegaa w milczeniu. Alfred Tannenberg unika rozmowy z Ahmedem, ktry rwnie nie przejawia zainteresowania rozmow z dziadkiem ony. Gdy tylko skoczyli je, Clara poprosia dziadka, by jeszcze nie odchodzi od stou. Czego chcesz? Chc, ebymy porozmawiali. Nie mog, wytrzyma napicia midzy tob a Ahmedem. Musisz mi powiedzie, co si stao. Mczyni popatrzyli na siebie, nie wiedzc, co odpowiedzie. Cisz przerwa Ahmed: Ja i twj dziadek mamy rne pogldy na pewne sprawy. Aha! I to oznacza, e postanowilicie ze sob nie rozmawia, tak? Przecie pogrycie w ten sposb cay nasz plan! Nie mona niczego zacz, skoro w tym domu panuj takie nastroje. O co chodzi? Na czym polega ta rnica zda, e patrzycie na siebie, jakbycie mieli skoczy sobie do garde? Alfred Tannenberg nie zamierza si tumaczy przed swoj wnuczk, a tym bardziej przed jej mem. Caa ta rozmowa wydawaa mu si poniajca. Claro, nie bdziemy o tym rozmawiali. Zajmij si organizowaniem prac, caa odpowiedzialno bdzie spoczywa na tobie. Gliniana Biblia naley do ciebie, to ty musisz j odnale i przechowa. Caa reszta jest niewana w porwnaniu z tym, co nas czeka. A, prawda, jeszcze ci nie mwiem Wyjedam na kilka dni do Kairu. Jednak zanim wyjad, zostawi ci do pienidzy, by moga zacz dziaa. Bdziesz musiaa je przy sobie nosi i rozsdnie wydawa. Chc, by zawsze bya przy tobie Fatima. Fatima? Ale dziadku, jak mog zabra Fatim na wykopaliska? Co tam bdzie robia? Opiekowaa si tob. Kiedy Tannenberg co postanowi, nikt nie odway mu si przeciwstawi, nawet Clara.

- 135 -

 Zgoda, dziadku, ale czy ty z Ahmedem nie moglibycie si pogodzi? Czuj si niezrcznie w tej sytuacji Dziecko, nie wtrcaj si. Zostaw to tak, jak jest. Ahmed przez cay czas milcza. Kiedy Tannenberg wyszed, popatrzy na Clar z gniewem w oczach. Nie moga sobie darowa? Nie zawsze musi panowa atmosfera jak na imieninach. Suchaj, Ahmedzie, nie wiem, co si stao, widz jednak, e ju od jakiego czasu dziwnie si zachowujesz. Jakby by bez przerwy zy. Dlaczego? Jestem zmczony, Claro, nie podoba mi si sposb, w jaki yjemy. Co masz na myli? Zamknici w tym Domu, na asce Alfreda. On wyznacza nam granice, dyktuje, co mamy robi. Czuj si tu jak wizie. To dlaczego nie odejdziesz? Nie mog ci zmusi, eby ze mn zosta, i nie zamierzam ci o to prosi. Czy to zachta, ebym odszed? Nie przyszo ci do gowy, e moe oboje powinnimy odej? Ja stanowi cz tego Domu, nie mog uciec przed dam sob. Zreszt, Ahmedzie, mnie jest tu dobrze. Chciabym znw zamieszka w San Francisco. Tam bylimy szczliwi. Ja jestem szczliwa tu, w tym kraju. Jestem Irakijk. Wcale nie, urodzia si tutaj, ale to wszystko. Chcesz mi wmwi, e nie jestem obywatelk tego kraju? Urodziam si tutaj, tu si wychowaam i tu byam szczliwa, i chc, eby nadal tak byo. Nie zamierzam nigdzie si wyprowadza, wszystko, czego pragn, jest tu. A ja nie znajduj tu tego, czego pragn, i wiem, e nie ma tego ani w tym domu, ani w tym kraju. Irak nie ma przyszoci. Co chcesz zrobi? Chc wyjecha, Claro. Ruszaj miao, Ahmedzie, ja nie kiwn palcem, by ci zatrzyma. Za bardzo ci kocham, eby ci przekonywa, by zosta, skoro jeste to nieszczliwy. Mog ci w czym pomc? Ahmeda zdziwia reakcja Clary. Poczu si uraony w swojej mskiej dumie.

- 136 -

 Pomog ci znale Glinian Bibli. Wydaje mi si, e moesz potrzebowa mojej pomocy, zwaszcza jeli twj dziadek wybiera si teraz do Kairu. Potem wyjad. Wprawdzie nie wpuszcz mnie do Stanw, ale poszukam schronienia we Francji albo w Wielkiej Brytanii, zaczekam, a przestan traktowa Irakijczykw jak zadumionych i bd mg wrci do San Francisco. Nie musisz tu zostawa, Ahmedzie. Doceniam twoj ch pomocy, ale czy naprawd uwaasz, e to dobry pomys, by przez nastpne miesice y jak gdyby nic, wiedzc, e i tak wyjedziesz? A ty do mnie nie doczysz? Nie, ja zostan w Iraku. Chc tu mieszka. Podobao mi si w Ameryce, tak, bylimy tam szczliwi, ja jednak nigdy nie opuciabym Orientu. Moje ycie upyno midzy Irakiem, Egiptem, Jordani i Syri. Owszem, chciaabym kiedy wpa do Nowego Jorku i San Francisco, ale tylko na chwil. Powtarzam, do koca ycia chc mieszka tutaj. Zdajesz sobie spraw, e to pocztek naszej separacji? Tak. Bardzo mi przykro z tego powodu, bo ci kocham, ale sdz, e adne z nas nie powinno rezygnowa z bycia sob, bo skoczymy, nienawidzc si. Jeli nie chcesz, ebym zosta, postaram si znale jaki sposb, by wydosta si z Iraku. Mj dziadek moe ci w tym pomc. Nie sdz. Zapewniam ci, e to zrobi. Tak czy inaczej, zastanw si nad moj propozycj. Nie mam nic przeciwko temu, by zaczeka jeszcze par miesicy. Wiem, e mog ci si przyda, bardzo chciabym ci pomc. Do ju rozmw na dzi, Ahmedzie, pozwl, e si zastanowi. Gdzie bdziesz dzisiaj spa? Na kanapie w moim gabinecie. To dobrze. Musimy porozmawia o szczegach rozwodu, ale jeli nie masz nic przeciwko temu, zrobimy to jutro. Dzikuj, Claro. Kocham ci, Ahmedzie. Ja te ci kocham. Nie, nie kochasz mnie, ju dawno przestae mnie kocha. Dobranoc.

- 137 -

Przy niadaniu znw siedzieli w milczeniu, dopki Fatima nie wpada do jadalni i nie oznajmia Ahmedowi: Dzwoni do pana profesor Picot. To co pilnego. Ahmed podnis si i wyszed z jadalni. Tak, sucham? Tu Picot. Mam ju wstpn list osb, ktre wezm udzia w wyprawie. Wysaem j do pana e-mailem, eby mona si byo zaj zaatwianiem wiz. Postanowiem te wysa dwie osoby z czci materiau, eby zaczy wszystko urzdza na miejscu. Kiedy dojedzie reszta, chciabym, by cz infrastruktury bya ju gotowa, bo powinnimy jak najszybciej przystpi do pracy. Musi pan niezwocznie zaatwi sprawy celne i wizowe, eby nie byo problemw na granicy. Moe pan na mnie liczy. Co pan wysya? Namioty, ywno, materiay archeologiczne Kiedy tam dojedziemy, chc, by namioty ju stay i by zosta ju wyselekcjowany zesp robotnikw. Zajmie si pan wszystkim? Wszystkim, na co wystarczy mi czasu. Bo, jak si okazuje, najprawdopodobniej nie wezm udziau w tej misji. Czy ja si przesyszaem? Spokojnie, wszystko w porzdku. Wszystkim zajmie si Clara. Ale co si stao? Zamierzamy zainwestowa mnstwo pienidzy w te wykopaliska, nie wyobraa pan sobie, ile mnie kosztowao przekonanie grupy studentw i archeologw, eby pojechali do Iraku, a pan mi teraz mwi, e go tam nie bdzie. Czy to jaki art? To nie art. Fakt, e sam nie zaangauj si w wykopaliska, nie oznacza jednak zmiany warunkw umowy. Moja obecno nie ma znaczenia, dostanie pan wszystko, co bdzie panu potrzebne. Zapewniam pana, e Clara to bardzo zdolny archeolog, nie potrzebuje mojej pomocy przy prowadzeniu wykopalisk, pan rwnie mnie nie potrzebuje. Nie lubi takich niespodzianek. Ja te nie, ale takie jest ycie, przyjacielu. W kadym razie teraz przeczytam paski e-mail i zajm si przygotowaniami. Chce pan zamieni sowo z Clar? Nie teraz, moe pniej. Clara przygldaa si mowi zza uchylonych drzwi. Syszaa cz rozmowy. Picot mi nie ufa stwierdzia.

- 138 -

 Wierzy w stereotypy. Skoro jeste Irakijk, to powinna nosi czarczaf i nie opuszcza domu bez zgody ma. Takie wyobraenie Bliskiego Wschodu pokutuje na Zachodzie. Bdzie mia wiele okazji, by zmieni zdanie. Zmartwi si, e ci nie bdzie? Tak, troch si tym zaniepokoi. Ale ty nie musisz si przejmowa. W gruncie rzeczy do niczego nie bd wam potrzebny. Omawialimy razem a do znudzenia, co trzeba zrobi. Znasz Safran lepiej ni ja, trudno by te byo nauczy si czego wicej o archeologii Mezopotamii. Ponadto myl, e moesz mianowa Karima swoim asystentem. To cakiem zdolny historyk. Z drugiej strony to bratanek Pukownika i bdzie zachwycony moliwoci uczestniczenia w wykopaliskach. Co zamierzasz powiedzie Picotowi? Jak usprawiedliwisz swoj nieobecno na wyprawie? Musimy o tym porozmawia, Claro, musimy zdecydowa, jak bdzie wygldaa nasza separacja, kiedy i jak j ogosimy, co zrobimy dalej. Clara szczerze pragna, by rozstanie odbyo si bez wymwek i scen. Zastanawiaa si tylko, kiedy znajd ujcie wszystkie tumione emocje. O co poprosi ci Picot? Chodmy do gabinetu przeczyta jego wiadomo. Potem moemy wzi si do pracy. Nie ma czasu do stracenia. Musz zadzwoni do Pukownika. Picot wysya cz rzeczy i chce unikn kopotw na granicy. Masz pod rk plan pracy, ktry przygotowalimy? Jest u dziadka. Chciaam, eby rzuci na niego okiem. Przynie go wic, a gdy bdziesz gotowa, pojedziemy razem do ministerstwa i zabierzemy si do przygotowa. Trzeba zacz wysya ludzi do Safranu. Moliwe, e jedno z nas bdzie musiao ju tam pojecha.

Alfred Tannenberg jeszcze nie wyszed z jadalni i wcale nie ukrywa, e jest rozgniewany na Clar. Od kiedy jeste tak le wychowana, e zostawiasz mnie samego przy stole i idziesz zaatwia jakie sprawy? Mona wiedzie, o co tu chodzi? Dzwoni Picot. Tyle zdoaem usysze. Czy wiat musi si zatrzymywa, kiedy on dzwoni?

- 139 -

 Wybacz, dziadku, sam wiesz, jakie to wane, ebymy osignli nasz cel. Zadzwoni, eby powiedzie nam, i wysya cz rzeczy i kilku wsppracownikw. Kiedy przyjedzie, bdzie mona od razu wzi si do pracy. Musimy rozwiza problem ca. Ahmed porozmawia z Pukownikiem. Jedno z nas wybierze si do Safranu, by wszystko byo gotowe, kiedy zaczn nadchodzi przesyki. Musimy dobra robotnikw, dogada si z naczelnikiem wsi co do wysokoci wynagrodzenia sam wiesz, mamy mas spraw. Zgadza si, ale niech ci nie przychodzi do gowy kiedykolwiek zostawia mnie samego przy stole. Nigdy. Nie gniewaj si, prosz, jestemy tak blisko spenienia naszych marze To nie marzenia, Claro, Gliniana Biblia istnieje, jest tu, o krok, musisz j tylko odnale. Odnajd. To dobrze. A gdy ju to nastpi, we tabliczki i wracaj jak najprdzej. Zapewniam ci, e nic im si nie stanie. Daj mi sowo, e nie pozwolisz, by ktokolwiek je zabra. Daj ci moje sowo. Id teraz do pracy. Wanie przyszam ci prosi, eby mi odda plan, ktry napisalimy z Ahmedem. Ley na stole w moim gabinecie. A co do Ahmeda, to im szybciej wyjedzie, tym lepiej. Clara popatrzya na dziadka zdziwiona. Jak to moliwe, e wie, jak maj si sprawy midzy ni a mem? Dziadku Niech si wynosi, Claro, nie jest nam do niczego potrzebny. Niech zobaczy, jak to jest y bez nas. Bez nas jest nikim. Skd wiesz, e Ahmed odchodzi? Wiem o wszystkim, co dzieje si w tym domu. Musiabym by skoczonym gupcem, eby tego nie widzie. Ja go nadal kocham, prosz ci wic, eby go nie krzywdzi. Jeli to zrobisz, nigdy ci nie wybacz. Claro, w tym domu to ja decyduj o losach was wszystkich. Nie mw mi, co mi wolno, a czego nie. Owszem, dziadku, musz ci to czasem przypomnie. Jeli co stanie si Ahmedowi, ja rwnie wyjad. - 140 -

Alfred Tannenberg zda sobie spraw, e jego wnuczka mwi powanie.

Kiedy Clara wysiadaa z samochodu, na jej twarzy malowao si napicie. Co si stao? zapyta Ahmed. Wie o tym, e si rozstajemy. I czym mi grozi? Clara czua si rozdarta midzy tymi dwoma mczyznami. Obu bardzo kochaa. Wrogo midzy nimi bya dla niej nie do zniesienia. Przesta, Ahmedzie, dziadek zawsze dobrze ci traktowa, daruj sobie ten sarkazm. Zbyt dobrze go znam, Claro, dlatego si boj. Boisz si go? Robi wszystko, eby ci pomc, dawa ci wszystko, czego chciae, dlaczego si go boisz? Ahmed milcza. Nie chcia odsania przed Clar mrocznej strony interesw, ktre prowadzi jej dziadek, a w ktrych on sam uczestniczy. Nie kwestionuj szczodroci Alfreda, by rzeczywicie niezwykle hojny, a ja pracowaem lojalnie u jego boku, nigdy nie krytykujc tego, co robi. A dlaczego miaby krytykowa to, co robi dziadek? prychna Clara. Ale, Claro, nie psujmy wszystkiego z jego powodu. Tak dobrze nam si ukadao. Zauwayam, e si nie znosicie. Od jak dawna to trwa? Co si stao? I dlaczego nie widziaam tego wczeniej? Nie zastanawiaj si nad tym. Takie rzeczy zdarzaj si w rodzinach, w firmach, wrd przyjaci. Pewnego dnia przestaje ci si dobrze ukada z ludmi i ju. Tak po prostu? Nie chc by narzdziem w rozgrywce midzy wami. Zostawcie mnie w spokoju. Ahmed prowadzi, nie widzia wic jej twarzy, zdawa sobie jednak spraw, e harmonia, jaka midzy nimi panowaa, lada moment zostanie zaburzona. Za nic w wiecie nie chciabym ci skrzywdzi. Nie zasugujesz na to. Jasne, e na to nie zasuguj! Przestacie wic mnie drczy. Zgoda. Co powiedziaa dziadkowi? Nic, po prostu nie zaprzeczyam, e zamierzamy si rozsta. On chce, eby jak najszybciej wyjecha.

- 141 -

 Co do tego, zgadzam si z nim. Wyprowadz si. Mog zamieszka w domu mojej siostry. Clara poczua niespodziewane ukucie w piersi. Co innego rozmowa o rozstaniu, co innego wprowadzanie sw w czyn. Zrb to, co jest dla ciebie najlepsze powiedziaa cicho. Dla nas obojga, Claro, dla nas obojga. Bya o krok od wyznania mu, e wcale nie chce, by odchodzi, e zaczyna ba si blu, jaki ju teraz czuje na myl o jego odejciu. Nie powiedziaa jednak ani sowa, bya na to zbyt dumna. Wiesz, Ahmedzie, jedyne, czego chc, to ebymy nie urzdzali scen. A przede wszystkim chc ci prosi, eby nie wystpowa przeciwko mojemu dziadkowi. Ja go kocham. Wiem o tym, Claro, wiem, jak bardzo go kochasz. Zrobi to dla ciebie. A przynajmniej si postaram. Kiedy weszli do ministerstwa, zmienili temat. Zastanawiali si, ktre pojedzie do Safranu. Ja pojad, Ahmedzie. To ja bior udzia w wykopaliskach, wic wol by tam od samego pocztku. Nie powiedziaa mu, e wyjazd pomoe jej uwolni si od smutku, jaki zaczyna j ogarnia. Zgoda, by moe masz racj. Ja zostan tu i bd ci pomaga z Bagdadu. Przy okazji spokojnie przygotuj swj wyjazd. Pod jakim pozorem wyjedziesz? Jeszcze nie wiem. Oskar ci o zdrad. Saddam moe posa za tob kogo, eby ci zlikwidowa. Ale musz zaryzykowa. Do obiadu pracowali, nie odrywajc si od telefonu, zaatwiajc zezwolenia i formalnoci. W poudnie Ahmed poszed na lunch z Pukownikiem, Clara za wrcia do domu. Przysza w sam por. Zaraz bdzie obiad powitaa j Fatima. Dziadek jest u siebie, rozmawia z gociem. Clara posza do swojego pokoju, eby si troch odwiey, wczeniej proszc Fatim, by powiadomia j, kiedy dziadek zejdzie do jadalni.

- 142 -

Tannenberg przeczyta ostatni stron. Go patrzy na niego wyczekujco. Starzec schowa dokumenty do teczki, a t wrzuci do najwyszej szuflady w biurku i wbi w Jasira stalowe spojrzenie. Pojad do Kairu oznajmi. Pocz mnie z Robertem Brownem. Zrb to tak, eby nikt nie mg podsucha rozmowy. Nie da si tego zrobi. Amerykaskie satelity nagrywaj wszystko, zwaszcza rozmowy midzy Stanami a tym biednym zaktkiem wiata. Daruj sobie te bajki, chc pomwi z Robertem. To nie bdzie moliwe. Musi by. Chc rozmawia z nim i innymi przyjacimi. Albo znajdzie si jaki sposb, albo zadzwoni do nich bezporednio, prosto do ich biur. Trzeba przedyskutowa plan, ktry mi przysali. Ni znaj si na tych sprawach i powymylali jakie bzdury. Gdyby to robi zgodnie z ich zamysem, skazalibymy si na klsk. Ponadto jak zwykle chc mie nad wszystkim kontrol. Nie zgadzam si, by wysali kogo do kierowania operacj. Dlaczego? A dlatego, e na tym obszarze to ja rzdz, to moje terytorium, nie uda im si mnie std wykurzy. Nikt ci znikd nie wykurza. Wiedz, e nie czujesz si najlepiej, i wysyaj ci posiki. Nie kwestionuj moich moliwoci, Jasirze. By moe wkurzyli si wystpieniem Clary w Rzymie, bo odsonie si, ogaszajc odkrycie ladw Glinianej Biblii. To nie bya ich sprawa. Przeka im, e chc rozmawia bezporednio z nimi. W przeciwnym razie operacji nie bdzie. Co ty opowiadasz? Chcesz nas wszystkich zrujnowa? Nie, chc dokadnie wiedzie, co i kiedy ma si wydarzy. Musimy wszystko starannie przygotowa. Chc, by przyby tu kto od Paula Dukaisa. Sam mu wytumacz, w jaki sposb zrobi to, co mamy zrobi. Paul ma zoo, ale goryle nie do wszystkiego si nadaj. Pokieruj operacj po swojemu. Ludzie Paula zrobi wszystko, co im powiem i kiedy im powiem. W przeciwnym razie, zapewniam ci, e nikt nic nie zrobi, chyba e bd chcieli prywatnej wojny. Co ci si stao, Alfredzie? Sprawiasz wraenie, jakby oszala. Starzec wsta, podszed do swojego rozmwcy i wymierzy mu siarczysty policzek.

- 143 -

 Jasirze, przestae si ywi wielbdzim gwnem w dniu, kiedy mnie poznae. Nie zapominaj o tym. W czarnych oczach Jasira bysn gniew. Znali si prawie cae ycie, ale tej obrazy nigdy Alfredowi nie wybaczy. Id ju i rb to, co ci ka warkn Tannenberg. Jasir wyszed z gabinetu, nie ogldajc si za siebie, nadal czujc do Alfreda na policzku.

Tannenberg znalaz Clar siedzc samotnie przy stole w cieniu palmy, suchajc plusku wody w fontannie. Podniosa si i pocaowaa go lekko w ogolon twarz. Lubia zapach tytoniu, ktry zawsze unosi si nad dziadkiem. Jestem godna, spniasz si, dziadku! powiedziaa na powitanie. Usid tu, Claro. Ciesz si, e jestemy sami, musimy porozmawia. Fatima wanie poustawiaa pmiski z saatkami i ryem do misa, ktre ju parowao na stole, i zostawia ich samych. Co zamierzasz zrobi? zapyta Tannenberg. Nie wiem, o co ci chodzi. Ahmed wyjeda. Czego chcesz ty? Ja zostaj w Iraku. Tu jest moja ojczyzna, tu toczy si moje ycie. ty Dom jest moim domem. Nie mam ochoty na los uchodcy. Jeli obal Saddama, le si to dla nas skoczy. My te bdziemy musieli wyjecha. Nie moemy tu by, kiedy wejd Amerykanie. A wejd? Dostaem raport, ktry potwierdza, e podjli tak decyzj. Miaem nadziej, e Bush si tylko popisuje, ale najwyraniej przygotowania do wojny s w toku. Zdecydowali nawet, kiedy to nastpi. I my musimy zacz si przygotowywa. Jad do Kairu, chc zaatwi par spraw i porozmawia z przyjacimi. Jeste czowiekiem interesw, masz dobre stosunki z Saddamem, to prawda, ale takich jak ty jest wielu. Nie mog represjonowa wszystkich Irakijczykw, ktrym si dobrze wiodo. Jeli zaatakuj, zrobi, co zechc. Nie chc opuszcza Iraku.

- 144 -

 Bdziemy musieli przeczeka za granic, przynajmniej do czasu, a bdzie wiadomo, czego si mona spodziewa. Po co w takim razie zaczyna wykopaliska? Bo jeli teraz nie znajdziemy Glinianej Biblii, to przepadnie na zawsze. To nasza ostatnia szansa. Nigdy nawet sobie nie wyobraaem, e Szamas wrci do Ur. Tak naprawd wrci do Safranu. Wszystko jedno, to tu obok. Patriarchowie byli koczownikami, wdrowali z miejsca na miejsce i osiedlali si na jaki czas. Nie po raz pierwszy udawali si do Charanu czy powracali do Ur. Zawsze jednak sdziem, e jeeli Gliniana Biblia istnieje, to ley w Charanie lub Palestynie, bo przecie Abraham kierowa si do Kanaanu. Kiedy wyjedasz do Kairu? Jutro rano. Ja pojad do Safranu. A Ahmed? zapyta obojtnym tonem Alfred. Potrzebuje jakiej wymwki, eby opuci Irak. Pomoesz mu? Nie, tego nie zrobi. Musimy zakoczy pewne interesy. Gdy wszystko domkniemy, to dla mnie moe i w diaby. Musi jednak wczeniej zrobi to, do czego si zobowiza. C to za interesy? Zwizane ze sztuk, przecie tym si zajmujemy. Wiem o tym, ale do czego jest potrzebny Ahmed? Jest niezbdny, eby uda si ten nowy biznes, ktry wanie uruchamiam. Mylaam, e chcesz, by jak najszybciej wyjecha. Zmieniem zdanie. Bdziesz musia sam z nim pomwi. Umwilimy si, e wyprowadzi si z tego Domu i zamieszka u swojej siostry. Wszystko mi jedno, gdzie bdzie mieszka, chc tylko, eby zosta w kraju do czasu wkroczenia Amerykanw. Nie zechce. Zapewniam ci, e to zrobi. Nie gro mu! Nie gro! Jestemy ludmi interesu. Nie moe teraz ucieka. Nie teraz. Twj m zarobi dziki mnie duo pienidzy i potrzebuje mnie, by std wyjecha. Nie pomoesz mu, jeli nie zechce zosta? - 145 -

 Nie, nie zrobi tego nawet dla ciebie, Claro. Ahmed nie zrujnuje pracy caego mojego ycia. Chc wiedzie, co to za sprawa, dlaczego tylko on moe si tym zaj? Nigdy nie wtajemniczaem ci w moje interesy i nie zamierzam tego robi teraz. Kiedy wic zobaczysz Ahmeda, powiedz mu, e musz z nim porozmawia. Przyjedzie dzi wieczorem, eby zabra swoje rzeczy. Niech mu si nie ni odjeda bez widzenia si ze mn.

***

Nie ufa nam. George Wagner mwi obojtnym tonem, co dla osb, ktre go znay, oznaczao burz. Enrique Gmez zna go akurat bardzo dobrze, wic cho rozmawiali przez telefon i znajdowali si wiele tysicy kilometrw od siebie, z atwoci wyobrazi sobie swojego przyjaciela z kresk zacinitych ust i drgajc powiek prawego oka. Uwaa, e ci Wosi, ktrzy ledzili jego wnuczk, to nasza sprawka odpowiedzia Gmez. Tak, a najgorsze w tym wszystkim jest to, e my nawet nie wiemy, kto ich wynaj. Jasir przekaza, e Alfred chce porozmawia z kadym z nas i e w ogle nie dojdzie do operacji, jeli on nie bdzie mia nad ni kontroli. Chce, by Dukais posa jednego ze swoich ludzi, by przedyskutowa z nim, w jaki sposb bd zaatwiali sprawy, i grozi, e nie dojdzie do operacji, jeli nie bdziemy dziaali tak, jak on tego chce. On zna teren, George. Byoby szalestwem pozostawi operacj wycznie w rkach Dukaisa. Bez Alfreda nie mona tego zrobi. Zgoda, ale Alfred nie moe nam grozi ani narzuca warunkw. My nie chcemy Glinianej Biblii po to, by wystawi j w muzeum, on za chce jej dla swojej wnuczki. W porzdku, tu si rnimy, ale nie moemy przesta ufa Alfredowi ani wyrzuci wszystkiego za burt tylko po to, eby si przekona, czyje bdzie na wierzchu. Jeli zaczniemy si kci, popenimy jaki bd. Jeli zaszlimy tak daleko, to tylko dlatego, e gralimy rwno jak orkiestra. Do chwili, gdy Alfred postanowi zagra nieczysto - 146 -

 Nie przesadzajmy, George, zrozum, e wszystko, co robi z t Bibli, robi dla swojej wnuczki. Ty nie masz rodziny, wic nigdy tego nie zrozumiesz. To my jestemy dla siebie rodzin, my, tylko my, czyby o tym zapomnia, Enrique? Enrique Gmez zamilk, mylc o Roco, synu Jos i wnukach. George, niektrzy z nas zaoyli rodziny, my rwnie mamy zobowizania. Powiciby nas dla tej rodziny, ktr raczye zaoy? Nie zadawaj mi pyta, na ktre nie ma odpowiedzi. To tak jakby pyta dziecko, czy bardziej kocha mam, czy tat. Kocham moj rodzin, a co do was... jestecie jak moje ramiona, moje oczy, nogi... nie mona opisa tego, co znaczymy dla siebie my, nasza czwrka. Alfred kocha swoj wnuczk, chce jej da Glinian Bibli. Znalezisko nie naley jednak tylko do niego, lecz take do nas. Dobrze wic, starajmy si zniweczy jego plany, ale ostronie, i zaufajmy mu, jak zwykle, by przeprowadzi t drug operacj. Jeli wypowiemy mu wojn, podejmie walk i zniszczymy si nawzajem. Nie moe nam nic zrobi. Owszem, George, moe, dobrze o tym wiesz. Co proponujesz? eby opracowa dwie operacje. Na czele tej, ktra bya przewidziana, stanie Alfred. Drug trzeba przygotowa w tajemnicy. Tak wanie robi. Paul znalaz dwch ludzi, wejd do zespou Picota. wietnie, o to chodzi, by mie kogo, kto nie odstpi na krok wnuczki Alfreda, a jeli archeolodzy znajd Bibli, nasi ludzie j przejm. Nikomu nie musi sta si krzywda. Uwaasz, e ta dziewczyna da sobie wyrwa znalezisko? Sdzisz, e Alfred na to pozwoli? Owszem, przewidzia, e moemy wpa na podobny pomys, zna nas, ale my znamy jego. Bdziemy si wic bawili w kotka i myszk, ale jeli ci ludzie od Paula s bystrzy, bd potrafili ukra te tabliczki i uciec. Znasz jakiego bystrego goryla? George, musz tacy by. W kadym razie uycie siy powinno by ostatecznoci. Sam wiesz, jak si czasem wszystko toczy w terenie... Nie bdzie nas tam, eby oceni sytuacj, to ci najemnicy bd decydowali. Mog zrobi dziewczynie krzywd. Dostan od nas jasne instrukcje, jak postpowa, by nie zrobi czego gupiego ju pierwszego dnia.

- 147 -

 Zapytam Franka, jeli si zgodzi, tak zrobimy. By moe przyzna ci racj, on rwnie ma rodzin. Ty te powiniene by j zaoy, George. Nie bya mi do niczego potrzebna. Wszyscy zgodzilimy si, e tak byoby najlepiej. Dla was tak, ja jednak nie czuem potrzeby wleczenia przez ycie ony i dzieci. Wcale nie jest tak le mie rodzin, George. Stajesz si nadwraliwym miczakiem. Nie mwimy ju o tym. Zadzwoni do Franka. Niech Dukais wyle kogo inteligentnego, eby porozmawia z Alfredem. Mam nadziej, e tak wanie zrobi. Alfred nie znisby tego, e kto mu rozkazuje, sam wiesz. Wiem. Zrbmy wic wszystko jak naley. Nie chc, by cokolwiek stao si Alfredowi. Odbierzmy mu Glinian Bibli. On wie, e nie jest jego wasnoci, zrozumie to, chocia bdzie stara si j zatrzyma. Nie moemy zrezygnowa z Glinianej Biblii tylko dlatego, e ta dziewczyna nie chce ustpi. Nie powiedziaem, eby rezygnowa, tylko e wolabym j odebra, nie robic jej krzywdy. Ale Rozumiesz mnie, George, doskonale, nie bd w kko powtarza tego samego. Zrbmy po prostu to, co bdzie konieczne.

- 148 -

14

Jasir zdziwi si, e czowiek tak pospolity jak Dukais moe by tak figur. A jednak by, i dobrze o tym wiedzia. Dukais zdj buty i opar stopy na stole, nie przejmujc si tym, e pokazuje wszystkim przepocone, lepice si do stp skarpetki. Dostaem te buty od ony, ale maltretuj mi stopy usprawiedliwi si, nie przestajc u gumy. Jasir usiad w fotelu, moliwie jak najdalej od skarpet Dukaisa. Od dwch dni przebywa w Waszyngtonie, to miasto go stresowao, na dodatek wyczuwa narastajc wrogo do Arabw. Wychodzi z hotelu tylko na spotkania. Irytowaa go ignorancja Amerykanw. Nawet nie wiedzieli, gdzie ley Egipt, nie mieli te najmniejszego pojcia o tym, co dzieje si na Bliskim Wschodzie. A ju w ogle nie rozumieli, dlaczego nie s tam lubiani. Dziwio go, e w kraju tak bogatym jak Stany Zjednoczone obok wyksztaconych elit jest tylu ignorantw. On sam by biznesmenem, jedyn religi, jak wyznawa, byy pienidze, ale kiedy jecha do Stanw, budzi si w nim nacjonalizm. Nie znosi lekcewaenia. Egipt? To gdzie koo Turcji? A jest tam morze? A yj jeszcze faraonowie? takie pytania sysza wiele razy. Jego kraj by biedny, a raczej zuboay za spraw kolejnych skorumpowanych rzdw, wspieranych nieocenion pomoc mocarstw, dla ktrych kula ziemska ma ksztat szachownicy. Egipt najpierw poddany by wpywom sowieckim, a teraz amerykaskim, i jak mwi jego syn, Abu: Po co nam to byo? Sprzedaj nam to, czego nie potrzebujemy, po kosmicznych cenach, i wiecznie jestemy zadueni. Spiera si czsto z synem, ktry mia do radykalne pogldy, ale w tym przypadku przyznawa mu racj. Nie rozumia jednak, dlaczego jego syn, ktremu niczego nie brakowao, szuka towarzystwa tej bandy fanatykw, ktrzy wierzyli, e islam jest lekarstwem na wszystkie problemy.

- 149 -

Zanim wsiad do samolotu leccego do Waszyngtonu, zdyli si pokci z Abu o brod, ktr ten ostatni zapuci. Dla wielu egipskich chopcw broda staa si symbolem buntu.

Operacj pokieruje Alfred powiedzia Dukais do Jasira. Tak bdzie najlepiej. W gruncie rzeczy to on zna Irak, a nie my, wic oddamy ludzi pod jego dowdztwo. Kiedy wrcisz do Kairu, bdzie ci towarzyszy jeden z moich ludzi, to byy pukownik Zielonych Beretw. niady jak wy wszyscy, bo ma latynoskie korzenie, nie bdzie wic zwraca niczyjej uwagi. Mwi troch po arabsku. On stanie na czele chopakw, wic Alfred powinien go pozna. Nazywa si Mike Fernndez. Zabijaka, ale ma gow na karku. Zostawi dla nas armi, bo ja mu pac wicej, o wiele wicej. Dukais zamia si, otwierajc srebrn cygarnic, z ktrej wyj hawaskie cygaro. Chcia poczstowa Jasira, ale Egipcjanin odmwi. Mog pali tylko w moim gabinecie. W domu mi nie pozwalaj, w restauracjach te nie wolno, w domach przyjaci mam do czynienia z ich onami histeryczkami, zreszt moja niczym im pod tym wzgldem nie ustpuje Ktrego dnia si tu przeprowadz. Alfred jest ciko chory, nie wiadomo, jak dugo poyje. Twj szwagier nadal jest jego lekarzem? Szwagier jest dyrektorem szpitala, w ktrym go lecz. Zoperowali go tam i usunli cz wtroby, ale podczas ostatnich bada wykryli nowe guzki. Wytrzyma jeszcze sze miesicy? Mj szwagier tego nie wyklucza, ale nie ma pewnoci. Alfred nie narzeka i yje jak zwykle. Wie, e umrze i... I? Poza wnuczk nic go nie interesuje. A wic mamy do czynienia z desperatem. Nie, nie jest zdesperowany, wie po prostu, e ma mao czasu, i nie boi si niczego ani nikogo. To le, zawsze trzeba si kogo ba mrukn Dukais. Jedyne, co go obchodzi, to Clara. Nie wystarcza mu, e zostawia jej gr pienidzy. Chce, by odnalaza t Glinian Bibli, ktrej szukacie od tylu lat.

- 150 -

Paul Dukais mg mie braki w wychowaniu, ale by wyjtkowo inteligentny. Dlatego tak daleko zaszed. Doskonale rozumia, dlaczego Alfred Tannenberg zachowuje si w taki wanie sposb. Ta dziewczyna nic o nim nie wie, ale po jego mierci bdzie musiaa stan twarz w twarz z prawd, a jedyny sposb, by jej nie napitnowano, to uczynienie z niej archeologa wiatowej klasy. To do tego potrzebny jest im ten Picot. By doda ich przedsiwziciu prestiu. Mogliby sami szuka Glinianej Biblii, to jednak nie zdejmie z Clary pitna jej dziadka. Jeli odnajd j podczas prac archeologicznych prowadzonych przez

midzynarodowe grono specjalistw, wszystko bdzie inaczej. Zawsze si zastanawiaem, jak to moliwe, e ona o niczym nie wie. Clara to inteligentna kobieta, tyle tylko, e nie chce mierzy si z czymkolwiek, co pooyoby si cieniem na jej przywizaniu do dziadka, woli wic nie widzie i nie sysze. Nie lekcewa jej. Nawet jej nie znam. Mam jej dossier, wiem, co jej si podoba, a co nie, wiem, co robia w San Francisco, znam jej oceny ze studiw, ale wszystko to tak naprawd nic nie mwi o czowieku. Nauczyem si w tym biznesie, e teczki i raporty nie potrafi odzwierciedli niczyjej duszy. Jasir by pod wraeniem sw Dukaisa. Pomyla, e prezes Planet Security wcale nie jest takim prostakiem, za jakiego lubi uchodzi. Daj mi troch czasu, porozmawiam z paroma znajomymi, Daj mi troch czasu, porozmawiam z paroma znajomymi, przygotujemy kilka stron dla Alfreda. Pol z tob jednego z moich ludzi. Powiem mu, eby zadzwoni do ciebie po poudniu, poznacie si. Wspominaem ci ju, e nazywa si Mike Fernndez? Niewane, wszystko jedno, zadzwoni do ciebie. Id, szykuj si do drogi. Opowiedz mu, czego moe tam oczekiwa. Nigdy nie by w Iraku? Owszem, podczas wojny w Zatoce. Nie bya to jednak adna wojna, wiemy o tym wszyscy. To by tylko pokaz, manewry, eby postraszy Saddama oraz wyprbowa par gadetw, ktre chopcy z Pentagonu kupuj za pienidze podatnikw. By te w Egipcie, ale o ile wiem, tylko na urlopie, podczas wakacji, by podziwia piramidy. Kiedy Jasir wyszed, Paul Dukais zadzwoni do Roberta Browna, ale go nie zasta. Powiedziano mu, e Brown jest na obiedzie z rektorami kilku amerykaskich uczelni, z ktrymi omawia plan nastpnego roku akademickiego. Dukais postanowi zadzwoni do niego pniej.

- 151 -

***

Fabin by zdenerwowany. Yves przekona go, by pojecha do Iraku w charakterze forpoczty. Zgodzi si z zapaem, ale od paru dni nie wiedzia, w co woy rce. Organizowa przygotowania i zaatwia wizy do krajw, przez ktre mieli przejecha przed dotarciem do celu. Udao mu si zebra dwudziestoosobowy zesp. To nie wystarczao, nie znaleli jednak nikogo wicej, kto chciaby si naraa, wyjedajc do Iraku w przededniu wojny. On sam twierdzi, e to czyste szalestwo, potrzebowa jednak czego, co ubarwioby jego szare ycie. Przed chwil zadzwonia do niego jedna ze studentek pitego roku, ktra jechaa z nimi, cho tylko na kilka miesicy, do Boego Narodzenia. Chciaa, eby przyj pewnego chopaka, koleg kolegi. To Boniak, powiedziaa, przyjecha do Madrytu na studia. Nie ma grosza przy duszy, wic kiedy si dowiedzia, e garstka szalecw wybiera si do Iraku, i w dodatku dobrze za to pac, zapyta, czy on te mgby pojecha. Przyda si. Mwi, e moe robi wszystko. Co jednak moe robi chopak, ktry jest z wyksztacenia nauczycielem i przylecia do Madrytu, by skoczy dwuletni kurs hiszpaskiego na uniwersytecie? Fabin niczego nie obiecywa, musi porozmawia z Picotem. Zreszt w ekspedycji bierze udzia Chorwat, Fabin wanie si o tym dowiedzia. Poleci go jaki niemiecki profesor, zdaje si, e chopak studiuje informatyk w Niemczech. Przey wojn. Brzydzi si przemoc, jak mu powiedziano, ale najwyraniej nie mia oporw przed wyjazdem do kraju w stanie oblenia, by zarobi troch grosza. ycie w Berlinie bardzo podroao. Picotowi nie wydawao si zym pomysem zabranie do Iraku informatyka, ktry od pierwszego dnia bdzie mg rejestrowa w komputerze wyniki ich pracy. Wemie go, ale Boniak to ju za wiele. Jeszcze nie tak dawno si mordowali, a ostatnie, czego sobie yczy, to awantury wrd czonkw wyprawy. Zreszt po co im nauczyciel? Picot, pogwizdujc, wspi si na poddasze. Cze! Jeste w domu? krzykn. Jestem w gabinecie! odkrzykn Fabin.

- 152 -

 Miaem dobry dzie powiedzia Picot, wyranie zadowolony. - Wszystko poszo po mojej myli. Masz szczcie mrukn Fabin. Ja wychodz z siebie przez te wszystkie formalnoci wizowe i celne. Mona by pomyle, e zamierzamy tam wwie czogi, a nie namioty. I te wszystkie wizy... Niedugo osiwiej. Nie przejmuj si. Wszystko uda si zaatwi. Nie przejmuj si. Wszystko uda si zaatwi. Jestem bliski dopicia umowy z pismem Archeologia. Chc, by w kadym wydaniu, w angielskiej, francuskiej, greckiej, hiszpaskiej, we wszystkich wersjach jzykowych, pojawia si publikacja z wynikami naszej pracy. Wydaje mi si wane, by mie wsparcie najbardziej prestiowego pisma w naszej brany. Wylemy im materiay z artykuami napisanymi przez nas. Wiem, to oznacza, e bdziemy przecieni prac, ale dobrze nam to zrobi. Owszem, bardzo dobrze. Jak ci si to udao? Zadzwoni do mnie dyrektor z Londynu, zainteresowany ekspedycj. Na kongresie w Rzymie widzia wystpienie Clary Tannenberg, kiedy ta owiadczya, e Abraham podyktowa Ksig Rodzaju jakiemu skrybie. Sdzi, e skoro ja si tym zajem, to sprawa jest powana, i chce mie wyczno na publikacje. Nie wiem, czy chc pracowa, czujc oddech dziennikarzy na karku. Podzielam twoje wtpliwoci, ale biorc pod uwag okolicznoci, tak bdzie najlepiej. Nie jestem do koca pewny, w co si pakujemy. Ju chyba za pno, eby si nad tym zastanawia. Nie ufam tym ludziom. Jest w tym co dziwnego, czego nie potrafi okreli. O co ci chodzi? Nie udao mi si pozna tego tajemniczego dziadka Clary Tannenberg. Nie powiedzieli mi te, podczas jakich wykopalisk i kiedy znalaz te dwie tajemnicze tabliczki. Zreszt dziwna z nich para. Kto? Clara i jej m? Wanie. On wydaje si odpowiedzialnym facetem, ktry wie, na czym stoi. Ona za nie przypada ci do gustu od pierwszego dnia dokoczy Fabin. Nie, nie o to chodzi, ale w tej kobiecie jest co dziwnego. Mam wielk ochot j pozna. Jestem pewny, e okae si o wiele bardziej interesujca, ni mi j opisujesz.

- 153 -

 Owszem, jest interesujca, ale dziwna. Bdziesz musia si z ni dogada, bo jak wiesz, jej ma nie wemie udziau w tym przedsiwziciu. Nie wiem, dlaczego si wycofuje. Ciekawe, dlaczego schodzi z okrtu akurat w takiej chwili... Ach, zapomniabym! Dzwonia Magda, studentka pitego roku, ktra pomaga nam w prowadzeniu naboru studentw. Kto jej poleci jakiego chopaka, to Boniak, nauczyciel z wyksztacenia.

Przyjecha na Uniwersytet Complutense, eby studiowa hiszpaski, s takie kursy dla obcokrajowcw. Zdaje si, e nie mierdzi groszem i nie miaby nic przeciwko temu, by si z nami zabra. Moe robi wszystko. Mwi po angielsku. Kurs hiszpaskiego dopiero si rozpocz zauway Picot. Tak, wiem o tym, ale to jego sprawa. W kadym razie mwi ci o nim, bo nie mamy za duo ludzi. Moe pomgby przy inwentaryzacji znalezisk Nie wiem, musz si zastanowi. Nie bdziemy zabierali ludzi bez kwalifikacji. Co innego tamten Chorwat, informatyk bardzo nam si przyda. Przyszo mi te do gowy, e moe Boniak i Chorwat to mieszanka wybuchowa. Sam nie wiem... zastanowi si, ale nie wydaje mi si to najlepszym pomysem. Czy w naszym zespole jest jaki fotograf? zainteresowa si Picot. Po co nam fotograf? eby robi zdjcia dla tego magazynu naukowego. Oni przecie nikogo do nas nie wyl. Sam powiedziae, e s bardzo zainteresowani. Owszem, ale powiedziaem te, e sami wykonamy ca prac. Nie chc naraa si na ryzyko, nie mog posa zespou do kraju takiego jak Irak. Archeologia" to nie gazeta codzienna. Jakbymy mieli mao pracy! prychn Fabin. Przesta, lepiej powiedz, kiedy wyjedasz. Jeli nie bd musia stoczy kolejnej potyczki w urzdzie, za trzy dni. Brakuje nam czci dokumentw, wic to nie jest takie pewne. Kto jedzie z tob, eby ci pomc? Marta. Czy ja si nie przesyszaem? Przesta, nic mnie z ni nie czy. Ale chciaby, eby czyo. Zreszt ja te. I my wszyscy.

- 154 -

 Mylisz si. Nie moesz zrozumie, e to tylko dobra koleanka, nic poza tym? Znamy si od czasw studenckich i czy wierzysz w to czy nie, nigdy do niczego midzy nami nie doszo. To najbardziej interesujca kobieta w twoim otoczeniu. Bez wtpienia, ale to moja przyjacika, najlepsza przyjacika, podobnie jak ty jeste moim przyjacielem. Z tob nie chodz do ka. Marta sprawia wraenie inteligentnej i zdolnej dziewczyny. W dodatku ma niezwyky dar: potrafi rozmawia z kadym, wszystko jedno, czy to minister, czy szmaciarz. Ale to Irak. Marta ju bya w Iraku. Zna kraj, poniewa par lat temu zostaa tam zaproszona wraz z zespoem profesorw na badania subsydiowane przez pewn fundacj bankow. Przebywali tam par miesicy. W dodatku mwi po arabsku. Moe si porozumie z urzdnikami na granicy, z wjtem wioski, z robotnikami, z kimkolwiek bdzie trzeba. Ty te dukasz po arabsku. Wanie, dukam. Ty i Marta mwicie w tym jzyku, ja z trudem si porozumiewam. Ufam jej, jest nie tylko inteligentna, ma te intuicj i zawsze znajduje rozwizanie problemu. Jest bardzo rozsdna. W takim razie dobrze robisz, e j zabierasz. Nie wiem wiele o jej wiedzy archeologicznej, ale skoro twierdzisz, e jest dobra w te klocki... Zapewniam ci, jest bardzo dobra. W ostatnich latach braa udzia w pracach w Syrii i Jordanii, zna obszar staroytnego Charanu, gdzie, jak mi powiedziae, ten tajemniczy dziadek Clary znalaz tabliczki. Wydaje mi si, e lepszej osoby do tej pracy nie znajdziemy. Ale Fabinie, zapewniam ci, e jestem jak najbardziej za tym, by Marta z tob pojechaa. W naszej pracy to wane, eby pracowa w zgranym zespole i z ludmi, ktrych si lubi, a tam nie bdzie atwo. Marta powinna przyj lada moment. To bardzo dobrze, trzeba omwi ca mas spraw.

- 155 -

15

Robert Brown wszed do neoklasycystycznego domu ukrytego w parku penym dbw i bukw. Sipio. Kiedy wysiad z samochodu, sucy czeka na niego z otwartym parasolem. Nie by pierwszy, szmer rozmw, zmieszany ze miechem i brzkiem kieliszkw, dociera a do schodw prowadzcych do wejcia. Jego Mentor sta w drzwiach, witajc goci. Wysoki i szczupy, o niebieskich, zimnych jak ld oczach i biaych wosach, ktre kiedy byy zote, robi imponujce wraenie. Nikt nie wtpi, e ten czowiek, mimo podeszego wieku, ma potn wadz. Ile moe mie lat? zastanawia si Brown. Z pewnoci skoczy ju osiemdziesitk. Wielu sekretarzy stanu, prawie caa obsada Biaego Domu, senatorzy, kongresmani, prokuratorzy i sdziowie, wraz z bankierami i prezesami midzynarodowych korporacji, nafciarze i brokerzy z oywieniem rozmawiali w bogato urzdzonych salonach, ozdobionych obrazami wielkich mistrzw. Ulubionym dzieem Browna by obraz Picassa z okresu rowego, tragiczny drwicy Arlekin, wiszcy nad kominkiem w gwnym salonie, gdzie mona te byo podziwia Maneta i Gauguina. W innym salonie wisiay trzy obrazy z czternastego wieku w jeszcze innym Caravaggio. Paac by waciwie maym muzeum. Obrazy impresjonistw przeplatay si z dzieami El Greca, Rafaela, Giotta. Figurki z koci soniowej i tabliczki z Babilonii, dwie imponujce paskorzeby egipskie z czasw Nowego Imperium, uskrzydlony aryjski lew... Gdzie tylko spojrze, stay i wisiay dziea sztuki, wiele mwice o upodobaniach gospodarza. Paul Dukais podszed do Browna z kieliszkiem szampana w rku. Jestemy w komplecie! Cze Paul!

- 156 -

 Udana impreza! Ju dawno nie udao si nikomu zebra tylu wanych ludzi w jednym miejscu. Dzi w nocy s tu wszyscy, ktrzy pocigaj za sznurki na wiecie. Brakuje tylko prezydenta. To nie jest brak, ktry odczuwamy szczeglnie dotkliwie mrukn Brown. Moemy porozmawia? To najlepsze miejsce na rozmowy. Nikt nie zwrci na nas uwagi, wszyscy rozmawiaj i zaatwiaj interesy. Tylko znajd sobie jaki kieliszek, eby zaj czym rce... Skinli na kelnera i Robert zamwi whisky z wod sodow. Potem poszukali jakiego kta, gdzie mogliby porozmawia na oczach wszystkich, niczym dwaj dobrzy znajomi. Alfred bdzie nam przysparza problemw zacz Dukais. Masz co nowego? Zrobiem to, o co prosie. Jeden z moich najlepszych ludzi, emerytowany pukownik, dawniej w szeregach Zielonych seretw, Mike Fcrnndez, pojedzie z Jasirem do Kairu, by spotka si z Alfredem. Ufam Mike'owi, facet ma gow na karku. Latynos... W wojsku nie zosta ju prawie aden Amerykanin z anglosaskimi korzeniami. Tylko czarni i Latynosi za nas walcz. S wrd nich zdolni ludzie. eby co osign, musieli si bardzo stara. Nic gardzibym nimi. W adnym wypadku nimi nic gardz. Nie wiem tylko, czy Latynos dogada si z Alfredem. Sam wiesz, jaki on jest. Bdzie musia si dogada. Jestem nawet przekonany, e Mike si Alfredowi spodoba. A ten Mike to Dominikaczyk, Portorykaczyk, Meksykanin? chcia wiedzie Brown. Amerykanin w trzecim pokoleniu, urodzi si tutaj, podobnie jak jego rodzice. To dziadkowie przekroczyli Rio Grande. Nie masz si czego obawia. Jako nie mog polubi tych Latynosw... Ty nie moesz polubi nikogo, kto nie jest biay jak mleko! prychn Dukais. Nie gadaj gupstw! Mam dobrych przyjaci wrd Arabw. Owszem, ale dla ciebie Arabowie to co innego, nie wiem dlaczego, ale traktujesz ich do szczeglnie, mimo tego, e teraz niekoniecznie wypada afiszowa si przyjacimi arabskiego pochodzenia. Tylko e moi przyjaciele nie handluj mydem i powidem na bazarach odrzek uraony Brown. - 157 -

 Dobrze, nie tramy czasu na czcze dyskusje. Lepiej powiedz, jak daleko Mike moe posun si z Alfredem? O czym ty mwisz? Jeli Alfred nie bdzie wsppracowa, jeli nie bdzie gra czysto, co zrobimy? Najpierw musz si pozna, uruchomi operacj i wtedy zobaczymy, co nam powie twj czowiek, przede wszystkim jednak chc wiedzie, co mwi Jasir. A co z jego wnuczk? Jeli odnajdzie Glinian Bibli, odbierzecie jej j, starajc si, by tabliczki nie zostay uszkodzone. Te tabliczki nie nale ani do Alfreda, ani do jego wnuczki. Misja polega na tym, by je dosta i przywie tu nietknite. A jeli ta dziewczyna nie zechce wsppracowa? Tym gorzej dla niej. Twoi ludzie musz zrobi to, co ci powiedziaem. Jeli znajd tabliczki, zanim uruchomimy t drug operacj, w kocu stawimy czoo Alfredowi ostrzeg Dukais. Dlatego nie moemy by brutalni wobec Clary, chyba, e nie da si przej tabliczek w inny sposb. Gdyby sytuacja okazaa si trudna, musisz mie gotowy plan, by dokona tego, co i tak musimy zrobi, nie liczc na Alfreda. Jasir ci powie jak i przy czyjej pomocy. Mentor podszed do nich dyskretnie. Drgnli, czujc jego obecno za plecami, a kiedy si odwrcili, zobaczyli na jego twarzy szeroki umiech, a raczej grymas. Ubijamy interesy? spyta. Dopinamy szczegy operacji. Paul chciaby wiedzie, jak daleko moe si posun wobec Alfreda i jego wnuczki. Trudno utrzyma rwnowag mrukn Mentor, patrzc w przestrze. Wanie dlatego domagam si szczegowych instrukcji, nie lubi dostawa reprymend po fakcie stwierdzi Dukais I nie przepadam za nieporozumieniami. Ciesz si, e tu jeste. Nakrel mi granice. Starzec zmierzy go wzrokiem od stp do gw. Wida byo, e nim pogardza. Na wojnie nie ma granic, przyjacielu, liczy si tylko zwycistwo rzuci. Wykona pobrt i odszed, zagadujc do innych goci. Zawsze odnosz wraenie, e mu si nie podobam powiedzia Dukais, ale w jego gosie nie byo skargi. Jemu nikt si nie podoba, doskonale jednak wie, kto jest, a kto nie jest mu potrzebny. - 158 -

 A my jestemy mu potrzebni. W rzeczy samej.

Frank Dos Santos i George Wagner ucisnli sobie donie, nie silc si na dodatkowe gesty przyjani. Przyjcie toczyo si w najlepsze. W tle graa orkiestra smyczkowa. Brakuje tylko Enrique stwierdzi George. Nie ma te Alfreda. Hej, nie bd wobec niego taki twardy. Zdradzi nas. Alfred nie patrzy na to w taki sposb. A w jaki? Rozmawiae z nim? Tak, przed trzema dniami zatelefonowa do mnie do Rio. C za lekkomylno! Jestem pewny, e zachowa wszystkie rodki ostronoci. Byem w hotelu, kiedy zadzwoni. Czego chcia? Chce, ebymy wiedzieli, e jego zamiarem nie byo zdradzenie nas ani doprowadzenie do wojny. Powtrzy swj, ofert: kierowanie i czuwanie nad sukcesem operacji, za co on zrezygnuje ze swojej czci, natomiast w zamian da Glinianej Biblii. To dobra oferta. Dobra? Wiesz, ile bd warte te tabliczki, jeli je znajdzie? Czy wiesz, e ten, kto je dostanie, bdzie mia wadz? Frank, mam nadziej, e nie dasz si nabra. Martwi mnie, e ty i Enrique staracie si usprawiedliwi poczynania Alfreda. Przecie on nas zdradzi. Nie mona nazwa tego zdrad. Zanim jego wnuczka pojechaa do Rzymu, stara si nas przekona, bymy oddali jej Glinian Bibli, jeli j znajdzie, w zamian za poytki z innego biznesu. Odmwilimy mu, wic postanowi dziaa na wasn rk. Owszem, pomyli si. Teraz jednak si wcieka, poniewa sdzi, e to my rozkazalimy, by ledzono jego wnuczk. Przecie to nie my! Powinnimy jednak wiedzie, kto i po co to robi. Nie zasn spokojnie, dopki tego nie sprawdzimy.

- 159 -

 A czego oczekujesz? e porwiemy prezesa woskiej agencji wywiadowczej, eby nam opowiedzia, kto korzysta z jego usug? To byoby czyste szalestwo, nie moemy popeni takiego bdu. Nie rozumiem! Nie rozumiem, dlaczego jeste taki niefrasobliwy. Kto ledzi Clar, to nie jest normalne. Clara jest on urzdnika reimu Saddama, nie przyszo ci do gowy, e kto mg pomyle, i Ahmed Huseini to szpieg? Saddam nie wypuszcza nikogo z Iraku, a tymczasem Huseini wyjeda, kiedy mu przyjdzie na to ochota. Niejeden wiele by da, by dowiedzie si dlaczego. Kto wie, czy to nie woskie tajne suby albo NATO, nie wiadomo. Wielu mogoby mie powody, by ledzi Huseiniego. Tyle tylko, e ledzili nie jego, a jego on. Skd moemy to wiedzie? Wiemy to na pewno, nie ma co do tego wtpliwoci. Musimy by ostroni, na razie nie ma si czym przejmowa. Nie rozumiem ci, George... Nie moecie po prostu mi zaufa, jak zwykle? Niczego innego nie robimy, ale ja i Enrique mamy ze przeczucia, Alfred za jest wcieky. To ja jestem wcieky! Zdradzi nas! Nie moe zatrzyma tabliczek, nie nale do niego! mwi wzburzony Wagner. Czy nie zdajecie sobie sprawy, co oznacza to, czego dopuci si Alfred? aden z nas nie moe podejmowa decyzji, kierujc si wasn wygod czy interesami, aden! Wszyscy czterej mielimy co do tego jasno. Tymczasem Alfred chce nas okra. Jak daleko gotw jeste si posun? spyta Brown. Ja czy my? My, George. Do czego jestemy zdolni? Nie ma wybaczenia dla zdrady. Zamierzasz rozkaza, by go zabito? Nie zgodz si, by skrad co, co naley do nas wszystkich.

***

- 160 -

Clara trzymaa w rku torb. Omiota spojrzeniem pokj, poniewa miaa wraenie, e czego zapomniaa, ale nie moga sobie uwiadomi, co to moe by. Ahmed czeka na ni w drzwiach, by zaprowadzi j do bazy wojskowej, skd helikopter mia j przewie do Tall alMukajjar. Stamtd miaa pojecha do Safranu samochodem terenowym. Odrzucia propozycj Ahmeda, ktry chcia z ni jecha, stanowczo te podzikowaa za towarzystwo Fatimy. Uznaa, e jest bezpieczna z czterema mczyznami, ktrym jej dziadek azal, by nie spuszczali jej z oczu. Ahmed nie mieszka ju w tym Domu. Od wielu dni goci u siostry. Clara wiedziaa, e m przeprowadzi dug rozmow z dziadkiem, zanim ten wyjecha do Kairu, lecz aden nie chcia zdradzi, czego dotyczya. Ahmed powiedzia tylko, e by moe opni swj wyjazd z Iraku do chwili wybuchu wojny. Nie by jednak tego pewny. Ona nalegaa, by wytumaczy jej, czym si kieruje, podejmujc takie decyzje, jednak m milcza. Niewiele lepiej powiodo jej si z dziadkiem. Zadzwo do mnie, gdy tylko dotrzesz na miejsce, chc mie pewno, e nic ci si nie stao poprosi Ahrned. Wszystko bdzie dobrze, nie masz si o co martwi, to tylko par dni. Tak, ale Brytyjczycy wykazuj szczegln skonno do bombardowania tamtego obszaru. Nie przejmuj si, prosz, nic mi si nie stanie. Wsiada do helikoptera i zaoya suchawki. W poudnie bdzie ju w Safranie. Nareszcie sama. Ahmed obserwowa, jak maszyna wzbija si w powietrze i znika. On rwnie poczu co na ksztat ulgi, a nawet wyzwolenia. Teraz musi podj trudn decyzj: albo zgodzi si wzi udzia w ostatniej, ju uruchomionej wsplnej operacji, na co nalega Alfred, albo sprbuje wyjecha, czyli uciec z Iraku. Czu na karku oddech Pukownika. Wiedzia, e Alfred poleci mu, by mieli na niego oko, dlatego wymknicie si z Iraku bdzie trudne. Jeli zostanie, bdzie bogaty. Alfred zapewni go, e dobrze mu zapaci za udzia w operacji i pomoe wyjecha z kraju. Jedynie on moe mu zapewni bezpieczn ucieczk, tylko czy mona mu zaufa? A moe Alfred najpierw go wykorzysta, a potem, w ostatniej chwili, rozkae, by go zamordowano? Przy Alfredzie niczego nie mona by pewnym. - 161 -

Rozmawia ze swoj siostr, jedyn, ktra mieszkaa w Bagdadzie i ktra podobnie jak on marzya o tym, by wyjecha. Wrcia do miasta zaledwie rok temu, kiedy jej m, woski dyplomata, zosta skierowany na placwk w Bagdadzie. Teraz liczya na to, e gdy tylko zabrzmi wojenne bbny, zostan ewakuowani. Tymczasem udzielili mu gociny w swoim przestronnym mieszkaniu w eleganckiej dzielnicy willowej, w ktrej mieszkao wielu zachodnich dyplomatw. Ahmed zaj pokj swojego najmodszego siostrzeca, chopiec musia na czas jego pobytu przenie si do sypialni starszego brata. Siostra radzia mu, by wystpi o azyl polityczny, on jednak wiedzia, w jak trudnej sytuacji postawiby swojego szwagra, gdyby stawi si w ambasadzie Woch, proszc o azyl. Byby to incydent dyplomatyczny i bardzo moliwe, e Saddam nie pozwoliby mu wyjecha, bez wzgldu na to, czy Wosi porczyliby za niego, czy te nie. Nie, to nie jest dobre rozwizanie. Musi znale jaki sposb, by uciec, tak eby nikogo w to nie angaowa i do niczego nie zobowizywa, a zwaszcza swojej rodziny.

Kiedy helikopter wyldowa w bazie nieopodal Tall al-Mukajjar, Clara czua si, jakby za chwil miaa jej eksplodowa gowa. Bolay j skronie, bo huk rotorw by tak duy, e suchawki niewiele pomagay. Dua cz uzbrojenia Iraku nadawaa si na zom, jak chociaby helikopter, ktrym przyleciaa. Pukownik powiedzia jej, e to jedyny, jaki moe odda do jej dyspozycji. Kiedy znalaza si w jeepie, w eskorcie dwch onierzy i jeszcze jednego auta jadcego z tyu, wiozcego czterech ludzi wysanych przez dziadka, poczua si lepiej. Panowa suchy upa, samochody wzbijay chmury tego pyu, wciskajcego si do ust i nosa. Wjt powita j w drzwiach swojego domu i zaprosi na herbat. Wymienili grzecznoci, po czym Clara zdradzia mu powody swojego przyjazdu. Mczyzna wysucha jej uwanie, z umiechem na twarzy, i zapewni, e postpujc zgodnie z poleceniami, jakie dosta przez telefon od Ahmeda, wszystko przygotowa. Zaczto budowa kilka glinianych chat, poniewa gliny byo tu pod dostatkiem. Podobnie jak przed trzema tysicami lat, po oczyszczeniu mieszali glin z wod oraz pocit som, piaskiem, wirem lub popioem. Technika budowania bya prosta: ciany wznosio si etapami, a kiedy scha jedna cz, dostawiano kolejny fragment. Aby zapobiec przeciekaniu cian, dodatkowo pokrywano je som i limi palmy. - 162 -

Skoczyli ju wznosi p tuzina takich chat i jeli uda im si utrzyma tempo robt, sze kolejnych powinno powsta w cigu tygodnia. W rodku domy byy bardzo proste i niezbyt due, Ahmed zadba jednak o to, by wszystkie miay prysznice i podstawowe instalacje sanitarne. Dumny z wykonanej roboty, i to w tak krtkim czasie, wjt zapewni j, e sam dobra ludzi potrzebnych do pomocy przy wykopaliskach. Clara serdecznie mu podzikowaa, po czym delikatnie, by nie obrazi go zbyt bezporednim postawieniem sprawy, wytumaczya mu, e sama chce si spotka ze wszystkimi tymi ludmi, poniewa robotnicy musz mie pewne konkretne umiejtnoci. Zapewnia go, e jest przekonana, i dokona waciwego wyboru, prosi go jednak, by pozwoli jej porozmawia ze wszystkimi ludmi gotowymi podj si pracy przy wykopaliskach. Po dugim targowaniu si Clara, zmczona, wymienia imi Pukownika, by zakoczy te niekoczce si negocjacje, gdy wjt upiera si, e tylko on moe wybra odpowiednich ludzi. Kiedy usysza nazwisko Pukownika, uleg. Nastpnego dnia owiadczy, e Clara moe si spotka, z kim zechce. Znalaza si te grupa kobiet gotowych do odpatnego prania odziey i sprztania obozowiska. Clara przyja zaproszenie wjta, by nocowaa w jego domu, wraz z jego on i crkami, do czasu, gdy do wioski przybd pozostali czonkowie ekspedycji. Wczeniej jednak chciaa obejrze ruiny, eby zastanowi si, jak zorganizowa prac. Idc przez wiosk, pomylaa, e z ca pewnoci zawdzicza ona swoj nazw tej ziemi, spowijajcemu wszystko temu jak szafran pyowi i somkowej barwie kamieni. Podoba jej si ten kolor, miaa wraenie, e pustynny py upiera si, by i to zagubione miejsce, tak bliskie staremu Ur, pozostao monochromatyczne. Poprosia ludzi z obstawy, by trzymali si w pewnej odlegoci od niej. Chciaa poby sama. Odmwili, poniewa otrzymali od Alfreda stanowcze rozkazy: nie wolno spuszcza jej z oczu, a jeli kto zechce zrobi jej krzywd, maj go zabi, chocia wczeniej, w miar moliwoci, powinni wydusi z niego, kim jest i dla kogo pracuje. Nikt na wiecie nie moe podnie rki na Clar i nie zapaci za to yciem. Moga protestowa, ile jej si podobao, osigna tylko tyle, e ochroniarze trzymali si w rozsdnej odlegoci, zawsze jednak mieli j na oku. Przechadzaa si po obwodzie leja, gaszczc kamienie, z ktrych wzniesiony by ten tajemniczy budynek. Przygldaa mu si z wielu stron, strzepujc piasek przyklejony do skay - 163 -

i zbierajc fragmenty tabliczek, ktre starannie chowaa do brezentowego worka. Nastpnie usiada na ziemi i opierajc si o ska, pozwolia wyobrani swobodnie wdrowa po tym miejscu w poszukiwaniu Szamasa.

- 164 -

16

Ale, Abramie, to, co mi opowiadasz, znam ju z Eposu o Gilgameszu zaprotestowa Szamas. Jeste pewny? Jak mam nie by pewny, skoro przerabialimy go z Ilim w szkole? Ju raz ci powiedziaem, czasem ludzie prbuj wytumaczy sobie rne zjawiska za pomoc opowiada i wierszy. Niech ci bdzie, wic jak to byo z tym Noem? Waciwie to wcale nie jest historia Noego, tylko gniewu Boego na ludzi za ich postpowanie. Wszystko, co Bg widzia na ziemi, to tylko zo, dlatego postanowi zgadzi swoj ukochan istot, czyli czowieka. Jednake miosierny Bg wzruszy si dobrym Noem i postanowi go ocali. Dlatego rozkaza zbudowa ark z ywicznego drewna, tak, ju to zapisaem odpowiedzia Szamas, odczytujc jeszcze raz jedn z zapisanych tabliczek pitrzcych si pod palm, o ktr si opierali. Znamy nawet wymiary arki: dugo trzysta okci, szeroko pidziesit, wysoko trzydzieci. Wejcie do niej umieszczone byo na bocznej cianie, ponadto Bg kaza, by miaa trzy pitra. Widz, e skrztnie notujesz wszystko, co ci opowiadam. Oczywicie. Chocia ta historia nie podoba mi si tak, jak ta o stworzeniu wiata. Dlaczego nie? Wiele mylaem o Adamie i Ewie, ktrzy ukryli si przed Bogiem ze wstydu, e s nadzy. I o tym, jak Bg przekl wa, za to, e skoni Ew do nieposuszestwa. Szamasie, nie moesz zapisywa tylko tego, co tobie si podoba. Sam mnie prosie, bym ci opowiedzia histori wiata. Dobrze ju, najwaniejsze, by wiedzia, dlaczego On chcia ukara ludzi i zatopi ziemi. Jeli nie chcesz nadal... Jasne, e chc! Tyle tylko, e przypomniaem sobie Epos o Gilgameszu i chopiec zagryz warg, gdy przestraszy si, e wywoa gniew Abrama. Prosz ci, mw dalej i wybacz mi! - 165 -

 Na czym to skoczyem? Szamas przebieg wzrokiem ostatnie linijki i przeczyta na glos, e On rzek Noemu, by wraz z caym rodem wszed na ark, gdy by on jedynym prawym wrd swego pokolenia. Rozkaza mu rwnie, by ze wszystkich czystych zwierzt wybra siedem par, samca razem ze swoj samic, i ze wszystkich zwierzt nieczystych rwnie po parze, samca i samic. Napisz tak powiedzia Abram. Rwnie i ptactwa po siedem samcw i po siedem samic, aby w ten sposb zachowa ich potomstwo dla caej ziemi. Nastpnie obwieci mu Bg, e rwno za siedem dni sprowadzi na ziemi deszcz, ktry bdzie pada bez przerwy przez czterdzieci dni i czterdzieci nocy i zaleje wszystkie istoty yjce na powierzchni ziemi. Noe za uczyni wszystko tak, jak poleci rnu Jahwe. Noe liczy sobie ju szeset lat, kiedy ziemi zala potop, i wszed do arki, a wraz z nim jego dzieci, ona i ony jego synw, by uratowa si od wd potopu, a wraz z nim czyste zwierzta i zwierzta, ktre nie s czyste, i ptaki, i wszystkie pazy, po parze z kadego gatunku, samica i samiec, jak przykaza Bg. Chopiec szybko przesuwa trzcink po glinie, poruszony wyobraeniem

otwierajcych si bram nieba, przez ktre Bg wylewa deszcz. Skojarzyo mu si to z rozbijajcym si dzbanem z wod. Szamas pisa, nie podnoszc wzroku, to, co dyktowa mu Abram: Wody bowiem podniosy si coraz bardziej nad ziemi, tak e zakryy wszystkie gry wysokie, ktre byy pod niebem wszystkie istoty poruszajce si na ziemi z ptactwa, byda i innych zwierzt, i wszelkich jestestw, ktrych byo mnstwo na ziemi, wyginy wraz ze wszystkimi ludmi... Ale Bg, pamitajc o Noem, o wszystkich istotach ywych i o wszystkich zwierztach, ktre byy z nim w arce sprawi, e powia wiatr nad ca ziemi i wody zaczy opada. Zamkny si bowiem zbiorniki Wielkiej Otchani, tak e deszcz przesta spada z nieba... Wody ustpoway z ziemi powoli, ak nieustannie, i po upywie stu pidziesiciu dni si obniyy. Miesica sidmego, siedemnastego dnia, arka osiada na grze Ararat. Woda wci opadaa a do miesica dziesitego. W pierwszym dniu miesica dziesitego ukazay si szczyty gr. Abram przesta mwi i przymkn oczy. Szarnas skorzysta z okazji, by pozwoli odpocz rce. Waciwie nie rozstawa si z rylcem, zadanie, przy ktrym tak si upiera, nie byo atwe. Kiedy Abram skoczy opowiada histori Noego, Szamas porozmawia z nim o tym, co zakca jego sny. Chcia wrci do Ur, czul si obco w Charanie, mimo e tu przebywali jego rodzice i rodzestwo. Jednake odkd dotarli do miasta, z ich domu ucieko szczcie. Rzadko widywa ojca, a matka zawsze bya w zym humorze. Wszyscy tsknili za - 166 -

domem, ktry zbudowa jego ojciec przy bramach Ur. Przestao im si podoba wdrowanie z miejsca na miejsce. O czym mylisz, Szamasie? O Ur. I co mylisz? e chciabym by z moj babci, a nawet chodzi na lekcje Iliego do szkoy. Nie lubisz Charanu? Tu rwnie si uczysz. Owszem, ale to nie to samo. Co nie jest takie samo? Ani soce nie jest takie samo, ani ludzka mowa, ani nawet figi nie smakuj mi tak samo. Wszystko jest inne! Ach, to nostalgia! A co to jest nostalgia? Wspomnienie tego, co si utracio, a czasem tego, czego nawet si nie zna. Nie chc rozdziela si z plemieniem, ale nie lubi tu mieszka. Nie zabawimy tu dugo. Wiem, e Terach jest ju stary i kiedy go zabraknie, zabierzesz nas do Kanaanu, tyle tylko, e ja nie jestem pewny, czy chc tam i. Moja mama te wolaaby ju wrci. Szamas zawiesi gos, speszony tym, e otworzy swoje serce. Ba si, e Abram powie wszystko jego ojcu, ten za zasmuci si, kiedy si dowie, e jego syn nie jest szczliwy. Abram chyba czyta w jego mylach. Nie martw si, nikomu o tym nie powiem, musimy jednak si postara, by znw by szczliwy. Chopak sign po rylec, by dalej pisa pod dyktando wujka. W ten sposb dowiedzia si, e Noe najpierw posa kruka, a potem gobia, by sprawdzi, czy ziemia ju wyscha, i e potem musia posa drugiego gobia, i trzeciego, a ten ostatni nie powrci. I o tym, jak Bg ulitowa si nad ludmi i powiedzia: Nie bd ju wicej zorzeczy ludziom ze wzgldu na ludzi, albowiem usposobienie czowieka jest ze ju od modoci. Przeto ju nigdy nie zgadz wszystkiego, jak to uczyniem. Bg, tumaczy mu Abram, pobogosawi Noego i jego synw i powiedzia im, eby byli podni, rozmnaali si i zaludnili ziemi. On te darowa ludziom wszystko to, co si porusza i ma w sobie ycie, podobnie jak darowa im zielon traw, ale zabroni im je miso ze swoj dusz, czyli ze swoj krwi. Upomn si o wasz krew przez wzgld na

- 167 -

wasze ycie, upomn si o ni u kadego zwierzcia. Upomn si te u czowieka o ycie czowieka i u kadego o ycie brata. To znaczy, e ludzie wrcili do raju? zapyta Szamas. Niezupenie. Wprawdzie Bg nam wybaczy i znw uczyni czowieka najwaniejsz istot na ziemi, dajc nam wszystko, co stworzy; tyle tylko, e nic nie bdzie darowane nam za darmo. My, ludzie i zwierzta, wszyscy walczymy o to, by przey, musimy pracowa, eby uzyska nasienie z ziemi, kobiety cierpi, by da nam potomkw. Nie, Bg nie oddaje nam raju, zobowizuje si tylko, e nie zmiecie nas z powierzchni ziemi. Nigdy wicej nie otworz si bramy nieba, by zala nas deszcz. Zostawmy to na razie, soce si chowa. Jutro opowiem ci, dlaczego nie wszyscy ludzie mwi jednym jzykiem. Abram mia racj, zrobio si tak ciemno, e ledwie mona byo odrni ksztaty przedmiotw, Szamas jednak chtnie pisaby dalej. Pewnie matka ju od dawna go szuka, a ojciec zechce sprawdzi, czego nauczy si dzisiaj w szkole skrybw. Podnis si wic szybko, pozbiera tabliczki i puci si biegiem w stron glinianej chaty, w ktrej urzdzia swoje domowe ognisko jego rodzina. Nastpnego dnia Abram nie przyszed jak zwykle na spotkanie z Szamasem. Szuka samotnoci, poniewa sysza gos Boy, ktry go wzywa. Tej nocy obudzi si mokry od potu, czujc, e co dusi go w rodku. Podnis si z posania i wyszed z domu. Oddali si od Charanu, idc bez celu a do popoudnia. Wtedy usiad, by odpocz w cieniu palm na mikkiej trawie. Oczekiwa znaku od Boga. Zamkn oczy i poczu ukucie w piersi, suchajc z czystym sercem Jego witego gosu. Abramie, porzucisz swoj ziemi, swoj ojczyzn, dom twojego ojca i udasz si do ziemi, ktr ci wska. Z ciebie uczyni wielki nard i ci pobogosawi. Twoje imi bdzie wielkie, nie bogosawiestwo. Bd bogosawi tym, ktrzy ci bogosawi, i zorzeczy tym, ktrzy przeciwko tobie bd zorzeczyli. Przez ciebie bd bogosawione wszystkie rody na ziemi. Abram otworzy oczy, spodziewajc si ujrze przed sob Boga, ale cienie nocy zawadny palmowym gajem, owietlonym tylko czerwonawym ksiycem i tysicami gwiazd, ktre migotay na sklepieniu nieba. Znw ogarn go niepokj. Bg przemwi do niego tak wyranie, jeszcze czu si jego sw, jeszcze odbijay si echem w jego duszy. - 168 -

Wiedzia, e powinien wyruszy w drog do Ziemi Kananejskiej, tak jak yczy sobie tego Bg. Zanim zdy wyj z Ur, On wyznaczy ju jego los, cho Abram zwleka z odejciem, bo Terach by stary i chcia spocz w Charanie, ziemi swoich przodkw. Dni i noce mijay, a plemi nie ruszao z Charanu, poniewa znalazo tu dobre pastwiska i bogate miasto, w ktrym mona byo handlowa. Osiedli tu, tak jak yczy tego sobie Terach, chocia Abram zawsze wiedzia, e to tylko tymczasowy przystanek, gdy mia nadej dzie, w ktrym Bg ponagli go, by wypeni jego wol. Ten dzie nastpi, Abram czu wic przygnbienie, wiedzc, e musi by posuszny Bogu, mimo i wzbudzi gniew Teracha. Jego ojciec, starzec o zamglonym spojrzeniu, ktry z trudem si porusza, przez wiksz cz dnia drzema, zagubiony we upomnieniach. Jak ma mu powiedzie, e czas rusza w dalsz drog? Bl dusi go w piersi, z oczu pyny zy. Kocha swojego ojca, to od niego nauczy si wszystkiego, co umia, a przygldajc si, jak jego zrczne rce lepi poski, zrozumia, e rce nie czyni Boga. Terach wierzy w Niego, udao mu si posia ziarno wiary wBoga wrd caego plemienia, chocia na razie sprzyja swoim braciom, kiedy oddaj cze figurkom bogw z gliny. Abram szed lekkim krokiem. Musi dotrze do domu swojego ojca, gdzie czeka na niego Sara, nie pic, cho ju dawno zaszo soce. Poczu, e powinien si pieszy ze wzgldu na Teracha. Kiedy by ju blisko Charanu, spotka czowieka ze swego plemienia, ktry czeka na niego, by zaprowadzi go do ojca. Poprzedniego dnia, po poudniu, tumaczy rnu popiesznie, Terach zapad w sen i ju si nie obudzi. Mamrota imi Abrama. Kiedy Abram wszed do domu, nakaza kobietom, by wyszy z izby jego ojca, i poprosi swojego brata, Nachora, by pozwoli mu czuwa przy starcu. Nachor, wyczerpany, wyszed, by odetchn wieym nocnym powietrzem, gdy tymczasem Abram pilnowa Teracha. Kto zosta w domu, sysza szept Abrama, wydawao si te, e sycha rwnie gos starca.

- 169 -

O wicie Terach umar. Niewolnica Sary, ony Abrama, przysza do namiotu zawiadomi Jadina, ojca Szamasa. Przy zmarym czuwa Nachor wraz ze swymi onami, Sar i Milk, i siostrzecem Lotem. Kobiety pakay i rozdzieray szaty, mczyni milczeli, tak wielki by ich smutek. Jadin posa po swoj on, by z pomoc innych kobiet umya ciao Teracha i przygotowaa je do wiecznego spoczynku w ziemi charaskiej. Terach zmar w miejscu, ktre kocha bardziej ni wszystkie inne na ziemi, gdy w Charanie urodzio si niemal tylu jego przodkw, co w Ur. Abram czu dojmujcy bl. Terach by jego ojcem i przewodnikiem, pomg mu spotka si z Bogiem i nigdy nie wyrzuca mu, e mieje si z glinianych figurek, ktre zamieniali w boki na polecenie bogaczy, a nawet samego krla. Terach czu Boga w swoim sercu, tak samo jak czu go Abram. Teraz to jemu przyszo stan na czele plemienia i stara si doprowadzi je do ziem, na ktrych nie zabraknie paszy i bd mogli y bez strachu. Do ziemi obiecanej przez Boga. Ruszamy do Kanaanu obwieci Abram. Przygotujcie si. Mczyni naradzali si, ktr drog pody. Niektrzy woleli osi w Charanie, inni proponowali, by powrci do Ur, ale najwicej ludzi chciao i za Abramem, gdziekolwiek skieruje on swoje kroki. Abramie, my nie pjdziemy z tob do Kanaanu powiedzia Jadin. Wiem o tym. Wiesz? Jak to moliwe, skoro do wczoraj nawet ja o tym nie wiedziaem? Mona byo wyczyta z waszych twarzy, e nie bdziecie nam towarzyszyli. Szamas marzy o tym, by powrci do Ur, twoja ona z alem wspomina miasto, w ktrym zostaa jej rodzina, nawet ty wolisz wdrowa midzy Ur a Charanem, szukajc nowych pastwisk. Nie, nie bd czyni ci wyrzutw. Rozumiem twoj decyzj i ciesz si ze wzgldu na Szamasa. Tak, tsknota, jak widz w oczach mojego syna, sprawia, e pragn wrci. Szamas zosta powoany do tego, by przetrwa w swoich pismach. Bdzie z niego dobry skryba, sprawiedliwy i mdry czowiek. Jego przeznaczeniem nie jest ywot pasterza. Kiedy wyruszysz, Abramie? Nie wczeniej ni za miesic. Mam wiele rzeczy do zrobienia, zreszt nie mog odej, dopki nie skocz historii, ktr opowiadam Szamasowi. Musi tumaczy ludziom z naszego plemienia, pozostajcym w Ur, i kademu, kogo spotka w caym swoim yciu, kim jestemy, skd pochodzimy i jaka jest wola Boa. Nie pojmiemy, dlaczego naraeni jestemy - 170 -

na cierpienie, jeli nie zrozumiemy, po co stworzy nas Pan, i nie pojmiemy istoty bdu popenionego przez pierwszego mczyzn i pierwsz kobiet. Przetrwa tylko pismo, wic zanim wyruszymy, chc, by Szamas zapisa wszystko, co zdoam mu opowiedzie. Tak te si stanie. Powiem synowi, by do ciebie przyszed, i naszykuj dla niego wystarczajco duo tabliczek, by mg utrwali dla potomnych wszystko, co mu powiesz.

Abram czeka na niego w tym samym miejscu co zwykle, poza granicami Charanu. Niewiele rozmawiali od mierci Teracha. Chopiec podszed niepewnym krokiem, na prno szukajc sw, ktre wyraziyby, jak bardzo przygnbia go mier starca i bl Abrama. Nie musia jednak nic mwi, bo Abram cisn tylko jego rk, wskaza mu miejsce obok siebie i rzek: Bdzie mi ciebie bardzo brakowao, chopcze. Wic nigdy nie wrcisz do Ur, ani nawet do Charanu? dopytywa si przejty Szamas. Nie. W dniu, w ktrym wyrusz w drog, odejd na zawsze. Nie zobaczymy si wicej, Szamasie, ale bd ci nosi w sercu i mam nadziej, e i ty mnie nie zapomnisz. Przechowasz tabliczki z histori wiata i opowiesz naszym ludziom to, co ci przekazaem. Musz pozna prawd i zaprzesta adorowania malowanych glinianych figurek. Szamas poczu si przytoczony ciarem, jaki zoy na jego barki Abram, cho by to przecie znak, e mu ufa. Zapyta miao, czy On przemwi do niego ponownie. Tak, zrobi to w dniu, gdy przygotowywa Teracha na przywrcenie go ziemi, z ktrej ulepi pierwszego czowieka. Musz wypeni jego nakazy. Wiedz, Szamasie, e rd z mojego nasienia rozejdzie si po wszystkich zaktkach ziemi i powiedz o mnie, e jestem ojcem wielu. Wwczas nazwiemy ci Abrahamem stwierdzi chopak z umiechem niedowierzania, gdy wiedzia, jak wszyscy, e Sara, ona Abrama, nie daa mu synw. To twoje sowa i pod takim imieniem poznaj mnie dzieci moich dzieci, i ich dzieci, i dzieci tyche, i tak po wsze czasy. Chopak by pod ogromnym wraeniem pewnoci, z jak Abram mwi, i stanie si ojcem wielu narodw. Uwierzy mu, jak zawsze mu wierzy, wiedzc, e Abram nigdy go nie okama i e jako jedyny z nich potrafi rozmawia z Bogiem. Powiem wszystkim, e powinni nazywa ci Abrahamem.

- 171 -

 Tak te bd czyni. Teraz za przygotuj si, poniewa musisz co zapisa. Wielu rzeczy powiniene si jeszcze dowiedzie, zanim si rozstaniemy. Szamas sign po trzcin i pooy tabliczk na kolanach, gotowy do zapisywania sw Abrahama. Noe y dziewiset pidziesit lat i mia trzech synw: Sema, Chama i Jafeta. Oni ponownie zaludnili ziemi swoimi dziemi i dziemi tyche. Wwczas wszyscy ludzie mwili tym samym jzykiem, jzykiem, ktrym mwi Noe. Wdrujc z miejsca na miejsce, ludzie znaleli yzn nizin w kraju Szinear i zaczli wyrabia cegy z gliny i wypala je w ogniu. Jako zaprawy murarskiej uywali smoy i zaczli wznosi miasto, i postanowili wznie wie tak wysok, e bdzie widoczna z kadego miejsca na Ziemi. Byaby to wiea, ktra zbliy ich do nieba, bd mogli zapuka do drzwi boskiego mieszkania. Kiedy j budowali, On zszed na ziemi, by przyjrze si ludzkiemu dzieu, i znw zabolaa go ich pycha, i znw ich ukara. Ale dlaczego? odway si zapyta Szamas. Nie wiem, co zego w tym, e kto chce dosign nieba. W Ur kapani badaj gwiazdy i w tym celu musz zbliy si do firmamentu. W Ur krl zamierza zbudowa ziggurat nieopodal Safranu, by kapani mogli odczyta tajemnice Soca i Ksiyca, pojawianie si i znikanie gwiazd. Wiemy, e Ziemia jest okrga, bo tak wynika z oblicze kapanw obserwujcych niebo Cicho, ju cicho upomnia go Abraham. Musisz napisa to, co ci opowiadam, i nie spiera si z Bogiem. Szamas zamilk. Ba si Boga, tego Boga, ktry by jego Bogiem, albowiem by te Bogiem Abrahama i jego klanu, ktry potrafi czyta w sercach ludzi i czsto si na nich gniewa. Czy ukarze go za to, e myli o nim, i jest niesprawiedliwy? Tamci ludzie cign Abraham chcieli rzuci wyzwanie boskiej mocy, zbudowa wie, w ktrej mogliby si schroni, gdyby On ponownie zesa na ziemi kar tak straszn jak potop. Tym jednak razem Bg postanowi pomiesza jzyki, by ludzie nie mogli si midzy sob porozumie. Od tamtej pory kade plemi ma swj wasny jzyk, a plemiona na pnocy nie rozumiej tych na poudniu ani te na wschodzie tych na zachodzie. Tak te w jednym miecie znajdujemy ludzi, ktrzy w ogle nie potrafi si porozumie, poniewa przybyli z rnych miejsc na ziemi. Pan nie toleruje dumy ani pychy. Nie mona stawia wyzwa Bogu ani stara si zbliy do nieba.

- 172 -

Zmierzch zapad szybko, na nieboskonie ukaza si ksiyc, udali si wic z powrotem do Charanu. Abraham pomaga Szaroasowi dwiga cikie tabliczki. W drzwiach domu spotkali Jadina, ktry zaprosi Abrahama do rodka, by poczstowa go podpomykiem i mlekiem. Rozprawiali o planowanej wdrwce kady udawa si w inn stron wiedzc, e niewielkie jest prawdopodobiestwo, by znw si spotkali. Jadin chcia porzuci pasterskie ycie i osi w Ur, gdzie Szamas mia wyksztaci si na skryb i pracowa w paacu. Ili nauczy go, jak posugiwa si bullas i calculi, w ktrych Szamas ju wykazywa si du biegoci, kiedy uczy si w Charanie. Przez ostatnie lata Szamas sta si modziecem wiadomym tego, i eby si czego nauczy, potrzeba wyrzecze. W dodatku skrybowie w Charanie nie byli wobec niego cierpliwi i nie obchodzili si z nim tak agodnie, jak jego nauczyciel w Ur, chopak musia wic bardzo si przykada, by nadal chcieli go uczy. Jednak by sta si dub-sar, pisarzem, a po wielu latach praktykowania tego fachu dostpi stopnia ses-gal, wielkiego brata, i dokona ywota jako um-mi-a, Szamas powinien powica na nauk prawie cay swj czas. Chopak sucha rozmowy ojca z Abrahamem i rad, jakich sobie udzielali. Zima ju si skoczya i rozkwita wiosna, barwic na zielono ziemi i malujc niebo intensywnym bkitem. Pora bya odpowiednia na wdrwk. Abraham i Jadin uzgodnili, e na poegnanie zo ofiar z jagnicia, z nadziej, i Pan bdzie im sprzyja. Ojcze, kiedy wyruszamy? zapyta chopiec, ledwie Abraham wyszed za prg. Syszae, za miesic ju nas tu nie bdzie. Nie odejdziemy sami, inni czonkowie plemienia powrc z nami do Ur. Nie bdziesz aowa, e nie poszede z Abrahamem? Nie, ojcze, pragn wrci do domu. To jest twj dom. Czuj, e mj dom to ten, w ktrym wyrosem. Bd pamita Abrahama, lecz on powiedzia, e kady powinien i wasn ciek. On musi robi to, co nakaza mu Bg, ja za czuj, i oczekuje On ode mnie, bym wrci na ziemie naszych przodkw. Tam opowiem naszym ludziom wszystko, co wiem o historii wiata, i przechowam tabliczki z opowieciami Abrahama. To twj wybr.

- 173 -

 Nie, ojcze, wierz, e tego wyboru dokona za mnie Bg. Abraham zapyta mnie, co czuj, ja za czuj, e musz wrci. Myl podobnie jak ty, synu, i twoja matka rwnie. Jej serce wypenia tsknota. Twoja matka zacznie si mia dopiero w dniu, kiedy zbliymy si do Ur. Pragnie umrze tam, gdzie urodzili si i zmarli jej bliscy. Tu jest nasz dom, lecz ona czuje si tu obco. Tak, musimy rusza w drog. Zapowied wdrwki sprawia, e Szamas poczu przyjemne askotanie w brzuchu. Tak bardzo nie lubi monotonii! Za dnia bd wdrowali, a noc rozbijali namioty. Kobiety bd mieszay ciasto na chleb i szykoway jedzenie. Wyobrazi sobie kpiel w Eufracie i rozmowy przy ognisku. Pomyla o Abrahamie i poczu ukucie alu. Bdzie za nim tskni. Wiedzia, e Abraham jest kim specjalnym, wybracem Boga, i stanie si ojcem wielu plemion. Nie wiedzia, w jaki sposb do tego dojdzie, gdy Sara nie daa mu dzieci, ale skoro Bg mu to obieca, tak si na pewno stanie. Szamas spisa histori wiata. Stworzenie Ziemi, tak jak opisa mu to wuj. Nie mia wtpliwoci, e tak wanie byo. Stosunki Szamasa z Bogiem byy trudne. Czasem wydawao mu si, e rozumie tajemnic ycia, lecz po chwili jego myli zasnuwaa mga i nie potrafi poj rozkazw Boga, jego gniewu i okruciestwa, z jakim kara ludzi. Nie mg te zrozumie, dlaczego Bg nie znosi nieposuszestwa. Lecz to wszystko nie sprawiao, e wierzy w Niego mniej arliwie. Jego wiara bya niczym skaa. Ojciec zachca go, by postpowa rozsdnie, kiedy dotr do Ur. Nie wolno mu zaprzecza istnieniu Enlila, ojca wszystkich bogw, ani Marduka, ani Tiamat, ani wielu innych bstw. Szamas wiedzia, jak trudno jest opowiada o Bogu, ktry nie ma twarzy, ktrego nie mona zobaczy, tylko poczu w sercu. Postanowi by ostrony, kiedy bdzie o Nim mwi nie moe prbowa narzuci go innym. Bdzie musia posia w sercach swoich suchaczy ziarno i czeka, a wyda plon.

Nadszed dzie poegnania. W chodzie poranka Abraham i jego plemi oraz Jadin wraz ze swoim ludem przygotowywali si do drogi. Kobiety adoway na osy cikie toboki, dzieci za krciy si zaspane pod nogami i tylko przeszkadzay w przygotowaniach. - 174 -

Szamas czeka w napiciu, a Abraham do niego podejdzie. W kocu tamten da mu znak, by odeszli na bok. Chod, zdymy jeszcze porozmawia powiedzia. Teraz, kiedy odchodzisz, ju czuj, e bd ci czsto wspomina wyzna Szamas. Ja te ci nie zapomn. Mam jednak dla ciebie jeszcze jedno zadanie. Poprosiem ci o to ju par dni temu: postaraj si, by nie przepada historia stworzenia. Bg stworzy rzeczy na wiecie wanie tak, jak ci opowiedziaem. My, ludzie, zapominamy, e jestemy tylko kropl jego oddechu, i prbujemy udowodni sobie, e go nie potrzebujemy, a kiedy indziej wyrzucamy mu, e nie ma go przy nas w potrzebie. Tak, ja sam zastanawiam si, dlaczego tak si dzieje. Jak moemy zrozumie Boga? Zostalimy ulepieni z gliny, jak bstwa Teracha, a ja mu w tym pomagaem. Chodzimy, mwimy, czujemy, bo On tchn w nas ycie, a kiedy chce, odbiera nam je w taki sam sposb, w jaki ja niszczyem uskrzydlone byki, ktre inni czcili jak bogw. Byy to bstwa stworzone przeze mnie, a przestaway nimi by za spraw moich rk. Nie, nie moemy Go poj, ani nawet tego prbowa, a zwaszcza osdza jego czynw. Ja nie mog odpowiedzie, Szamasie, na twoje pytania, bo nie znam odpowiedzi. Wiem tylko, e Bg, ktry jest pocztkiem i kocem, stwrc wszystkiego, skaza nas na mier, albowiem pozwoli nam wybiera. Bg bdzie ci towarzyszy, dokdkolwiek si udasz, Abrahamie zapewni chopak. Tobie rwnie, i nam wszystkim. On widzi wszystko i wszystko czuje. Z kim bd teraz rozprawia o Bogu? Z twoim ojcem, Jadinem, ktry take nosi go w sercu. Ze starcem Chaobem, z Zabulonem, z twoimi krewnymi, z ktrymi wyruszasz w drog, i z tymi, ktrzy nigdy nie opucili Ur. A kto mnie poprowadzi? Nadchodzi taka chwila w naszym yciu, kiedy odpowiedzi musimy szuka w sobie. Ty masz ojca, moesz ufa jego mdroci. On bdzie umia ci pomc i udzieli ci odpowiedzi.

- 175 -

Usyszeli gos Jadina, ktry wzywa ich, by si poegna. Szamas poczu ucisk w gardle i z trudem powstrzymywa zy. Pomyla, e jeli si rozpacze, wszyscy bd si z niego miali, bo mczynie nie przystoi roni ez. Abraham i Jadin padli sobie w objcia. Wiedzieli, e nigdy wicej si nie zobacz. Abraham obj Szamasa, a chopakowi popyna za, ktr natychmiast wytar pici. Nie wstyd si blu, jaki czujesz, gdy rozstajesz si z tymi, ktrych kochasz. Ja rwnie mam w sercu zy, cho nie pozwalam im pyn. Zawsze bd ci pamita, Szamasie, i wiedz, e tak jak ja bd ojcem ludzi, jak by nim Adam, tak dziki tobie ludzie poznaj histori wiata i bd j opowiadali swym dzieciom, te za swoim i tak po wsze czasy. Abraham da znak i jego plemi rozpoczo wdrwk. W tym samym czasie Jadin podnis rk, dajc znak swoim, e i oni musz rusza w drog. Niektrzy jeszcze odwracali si, podnoszc donie na znak pozdrowienia. Szamas patrzy na Abrahama, oczekujc, e wuj spojrzy na niego po raz ostatni, lecz ten kroczy ze wzrokiem wbitym w horyzont. Dopiero gdy mija gaj palmowy, w ktrym spdzi tyle wieczorw z Szamasem, zatrzyma si na chwil, by popatrze na to miejsce. Wyczu, e chopak na niego patrzy, i si odwrci. Dzielia ich jednak zbyt dua odlego, by mogli siebie dostrzec. Soce stao wysoko, rozpoczyna si kolejny dzie wiecznoci.

- 176 -

17

Prosz pani! Prosz pani! Co si stao, Ali? spytaa Clara, budzc si z drzemki. Prosz pani, zapada noc, wjt bardzo si gniewa, kobiety czekaj z kolacj. Ju id, bd tam za sekund. Wstaa, strzepujc ty py, ktry klei si do ubra i skry. Nie miaa ochoty z nikim rozmawia, a ju najmniej z wjtem i jego rodzin. Chciaa cieszy si samotnoci, wiedzc, e wkrtce miejsce to nie bdzie wyglda tak jak w tej chwili. Wyobraaa sobie Szamasa, w jej fantazjach mia twarz i potrafia odrni brzmienie jego gosu. Mao brakowao, a syszaaby jego kroki na ciece. Pewnie terminowa u skryby, std te kolawe litery, miaa jednak wraenie, e nie by to przecitny modzieniec. Musia by kim bliskim patriarsze Abrahamowi, skoro ten zdecydowa si opowiedzie mu o dziele stworzenia. Tylko co mg wiedzc Abraham o powstaniu wiata? Czyby te historie byy odbiciem starych legend mezopotamskich? Abraham by koczownikiem, sta na czele plemienia. Kade plemi miao wasne tradycje i legendy, ale podczas wdrwek drogi plemion przecinay si, mieszay si zwyczaje, legendy i bogowie. Wydawao si oczywiste, e historia o potopie, opisana przez Hebrajczykw w Biblii, nawizywaa do Eposu o Gilgameszu. Kiedy Clara dotara w kocu do domu wjta, ten czeka na ni w drzwiach z niezadowolon min, ktrej postanowia nie zauwaa. Pochwalia posiek, a potem zamkna si w pokoju, w ktrym przygotowali dla niej posanie. Zasna jak kamie, po raz pierwszy, odkd odszed Ahmed.

Dom Alfreda Tannenberga w Kairze mieci si w dzielnicy willowej Heliopolis, w ktrej mieszkali dostojnicy reimu.

- 177 -

Z okien gabinetu wida byo alej wysadzan drzewami i stranikw pilnujcych domu. Tannenberg z wiekiem stawa si coraz bardziej nieufny. Teraz nie mia zaufania nawet do swoich przyjaci, za ktrych wczeniej oddaby ycie, przekonany, e oni zrobiliby to samo dla niego. Dlaczego tak si upieraj, eby zagarn Glinian Bibli? Oferowa im wszystko, co mia, w zamian za tabliczki, ktre decydoway o przyszoci Clary. Nie chodzio tu o pienidze; jego wnuczka miaa wystarczajcy majtek, by y dostatnio do koca swoich dni. On pragn dla niej czego wicej: by si z ni liczono, bo wiat, w ktrym dotychczas yli, wanie si koczy. Nie mg si oszukiwa, e jest inaczej, cho oczywicie irytowa si, kiedy kto mu to mwi prosto w oczy. W rzeczywistoci raporty od roku przesyane mu przez George'a nie pozostawiay zudze. Od 11 wrzenia 2001 roku wiat oszala. Stany Zjednoczone musiay jasno okreli, kto jest ich przeciwnikiem, by przej kontrol nad rdami energii, Arabowie za wierzyli, e aby wyj z ndzy i zyska szacunek wiata, naley popisa si si. Obie strony chciay wojny i mieli wojn, a on by jak zwykle gotowy do robienia interesw. Tyle tylko, e teraz zostao mu niewiele miesicy ycia i dra o przyszo wnuczki. Przyszo nie wydawaa si pewna ani w Bagdadzie, ani w Kairze. Ahmed wiedzia o tym dobrze, dlatego wola uciec. Alfred jednak nie chcia, by jego wnuczka dzielia los uciekinierw. Jedyny sposb, by j przed tym uchroni, to zapewni jej respekt wiata nauki. Dlatego tak mu zaleao, by Clara znalaza Glinian Bibli. George jednak nie chcia na to przysta, a Frank i Enrique, chocia obaj mieli rodziny, rwnie nie okazywali zrozumienia. Zosta sam, sam przeciw wszystkim, a na dodatek jego ycie dobiegao kresu. Przejrza orzeczenie lekarskie. Znw chcieli go operowa, by usun guz z wtroby. Powinien podj jak decyzj, cho w rzeczywistoci decyzja ju zostaa podjta. Nie przestpi progu sali operacyjnej, zwaszcza e, jeli wierzy opinii lekarskiej, ma niewielkie szanse na przeycie. Dodatkowym problemem byy skoki cinienia i arytmia. Pragn wic tylko y wystarczajco dugo, by Clara moga prowadzi wykopaliska i zakoczy je, zanim Amerykanie zaczn zrzuca na Irak bomby. Z rozmyla wyrwao go pukanie do drzwi. Sucy oznajmi, e przyszed Jasir wraz z mczyzn, ktry nazywa si Mike Fernndez. Alfred czeka na nich i da sucemu znak, by wprowadzi goci. Wsta z fotela i podszed si z nimi przywita. Jasir skin lekko gow z wymuszonym umiechem. Nie mg darowa Tannenbergowi policzka, jaki ten wymierzy - 178 -

mu podczas ich ostatniego spotkania. Alfred ani myla przeprasza, wiedzc, e po takim afroncie przeprosiny na nic si nie zdaj. Jasir zdradzi go przy pierwszej nadarzajcej si okazji, gdy tylko zabezpieczy swoje interesy. Alfred musi by czujny, by uprzedzi ewentualny atak. Podczas powitania Mike Fernndez uwanie przyjrza si starcowi. Zaskoczya go sia, z jak Alfred ucisn mu do, ale przede wszystkim odnis wraenie, e stoi przed zym czowiekiem. On sam rwnie nie by witoszkiem od dawna uwikany w nieczyste interesy, zawsze gotowy spenia polecenia Dukaisa i robi rzeczy, do ktrych wstydziby si przyzna przed wasn matk. Niemniej, mimo przey ostatnich lat, odrnia jeszcze dobro od za, a ten staruch emanowa czystym zem. Sucy wnis do gabinetu tac z napojami i postawi j na niskim stoliku, wok ktrego usiedli. Kiedy wyszed, Alfred nie traci czasu na uprzejmoci i zwrci si wprost do Fernndeza: Jaki ma pan plan? Zamierzam rozejrze si troch na granicy z Kuwejtem, nie zaszkodzioby te zbada paru miejsc na pograniczu Jordanii i Turcji Chciabym wiedzie, na jak infrastruktur moemy liczy w miejscach, w ktrych zdecydujemy si rozstawi ludzi, a zwaszcza ktrdy przebiegaj drogi ewakuacyjne. Przykrywk bdzie firma eksportujca bawen, wielkie bele baweny z Egiptu do Europy. Co jeszcze? zapyta oschle Alfred. To zaley, ile zechce mi pan powiedzie i pokaza. Pan kieruje operacj, ja bd w terenie, dlatego chc wiedzie wczeniej, na czym stoj. Wska panu miejsca, w ktrych ludzie wjad do Iraku i go opuszcz. Od lat wjedamy i wyjedamy z kraju i nie wiedz o tym ani Turcy, ani Jordaczycy, ani Kuwejtczycy. Znamy teren jak wasn kiesze. Pan zajmie si swoimi ludmi, ale operacj w terenie dowodzi bd moi. Nie tak byo zaplanowane. Mamy dziaa w Iraku, nie rzucajc si w oczy. Obawiam si, e panu trudno bdzie pozosta niezauwaonym, wtpi te, czy uda si to ludziom wysanym przez Paula. My moemy wjeda i wyjeda, poniewa jestemy miejscowi. Uwaam, e powinien pan mie kilku ludzi w paru punktach strategicznych, ktre ja wska. A co do tego przedsibiorstwa bawenianego, znam je, bo naley do mnie, ale nie wydaje mi si najlepszym rozwizaniem. Potrzeba nam czego innego, by nasi przyjaciele w Waszyngtonie udostpnili nam samoloty wojskowe w Kuwejcie i w Turcji. To pascy ludzie musz z panem - 179 -

polecie tymi samolotami, moi nie mog si nawet do nich zblia. Kady powinien porusza si po wasnym terenie. I to pan decyduje, ktry teren do kogo naley. Wie pan co? Kiedy si podruje przez pustyni, zawsze skoczeniem s Beduini. Czowiek jest przekonany, e jest tam sam, a tu nagle... podnosi gow i kogo widzi? Jak tu dotarli, od jak dawna za nim podaj, nigdy si tego nie dowie. Stanowi cz pustynnego krajobrazu, s jak piasek. Mog nas wypatrzy z odlegoci paru kilometrw, my ich natomiast nie zobaczymy, choby stali pi metrw od nas. Czy pascy ludzie to Beduini? Moi ludzie tu si urodzili, wrd tego piasku, i s niewidzialni. Wiedz, co maj robi, dokd i ktrdy i. aden z nich nie wzbudzi niczyjego zainteresowania w Bagdadzie ani w Basrze, Mosulu, Kirkuku czy Tikricie. Bd wjedali i wyjedali tak jak pan wchodzi i wychodzi ze swojego domu. Zawsze tak dziaalimy, to moje terytorium, nie zgadzam si wic na adne zmiany. Chyba e w Waszyngtonie kto oszala? Nie, nikt nie oszala, chc tylko kontrolowa operacj. To ja j kontroluj. Pan ni kieruje, z pewnoci, oni jednak chc mie tu troch swoich ludzi. Obawiam si, e dopki nie stanie si tak, jak mwi, nie dojdzie do adnej operacji. W Waszyngtonie dobrze wiedz, e wy sami nie zdoacie przekroczy ani jednej granicy. W takim razie pomwi z Dukaisem. Prosz, tu stoi telefon. Mike Fernndez nie podnis si jednak z miejsca. Sam sprowokowa t sytuacj, tylko dlatego, e nie chcia by jedynie statyst w planach starca. Wiedzia, e Dukais bdzie wkurzony, jeli do niego zadzwoni, gdy rozkazy byy stanowcze: musi zrobi to, co kae mu Alfred. Porozmawiam z nim pniej powiedzia Mike Fernndez, zaskoczony twardoci Tannenberga. Ma pan woln rk i moe pan robi, co si panu podoba, prosz jednak pamita, e nie lubi by wyzywany na pojedynek, i gdy kto rzuca mi rkawic, to zwykle przegrywa. Tak byo dotychczas i tak bdzie do dnia mojej mierci. Fernndez nie powiedzia ani sowa wicej. Zmierzyli siy i byo jasne, e Alfred nie jest gotowy, by podzieli si wadz.

- 180 -

Pomyla, e najrozsdniej bdzie pogodzi si z taka sytuacj. Koniec kocw, Tannenberg mia racj: to jego teren, a lada dzie moe wybuchn wojna. Zreszt Fernndez nie mia nic przeciwko temu, by to inni ponosili ryzyko. Przez nastpn godzin Alfred robi mu wykad z taktyki i strategii wojskowej. Rozoy map i wskaza, gdzie pwinny si rozlokowa siy wsparcia Mike'a i w jaki sposb powinny si ustawia w stosunku do amerykaskich baz wojskowych w Kuwejcie i Turcji, pokaza drog do Ammanu, a nawet alternatywny szlak do Egiptu. A ktrdy wejd pascy ludzie, panie Tannenberg? zapyta Fernndez. Tego nie zdradz. Jelibym to panu powiedzia, to rwnie dobrze mgbym da ogoszenie w Internecie. Nie ufa mi pan? Ja nikomu nie ufam, ale tu nie chodzi o brak zaufania. Pan podzieli si planem z Paulem Dukaisem, a jeli panu powiem, ktrdy wejd moi ludzie, to logiczne, e przekae mu pan t informacj. Nie mam najmniejszego zamiaru nikomu o tym mwi. Prosz wic przyj to, co ju powiedziaem, i uzna, e dysponuje pan dokadnymi informacjami. Wicej nie musi pan wiedzie. Takiej odpowiedzi oczekiwa Mike; uprzedzono go, e stary bdzie nieugity, on jednak postanowi by uparty. A jednak wskaza mi pan wsprzdne miejsc, w ktrych powinni czeka moi ludzie... Owszem, ale jeli zechce pan wyciga jakie wnioski z tych wsprzdnych, to popeni pan bd. W porzdku, panie Tannenberg, widz, e nie bdzie atwo z panem wsppracowa. Wrcz przeciwnie, to jest bardzo atwe, ja tylko oczekuj, e kady bdzie wiedzia, co ma robi. Pan bdzie robi swoj cz, ja swoj, i po sprawie. To nie wycieczka w celu nawizania przyjani, wic nie musi mi pan mwi, w jaki sposb pascy zwierzchnicy przekonaj chopakw z Pentagonu, by uyczyli im swoich maszyn, a ja te nie zamierzam panu opowiada, ilu moich ludzi wemie udzia w tej operacji, ani ktrdy wjad i wyjad. Owszem, wska panu, ktrych ludzi ma pan uy. Pan mi to powie? zapyta ironicznie Fernndez. Tak, ja, bo pan nie ma bladego pojcia, jak dotrze ze wskazanych przeze mnie miejsc do baz lotniczych Amerykanw. To znaczy, e pascy ludzie bd eskortowani przez paru moich, przede wszystkim po to, by si upewni, e wszystko idzie dobrze. - 181 -

 Ilu ludzi musz sprowadzi? Najwyej dwudziestu, w miar moliwoci mwicych po arabsku. Nie jestem pewny, czy uda nam si zadowoli pana pod tym wzgldem... Prosz si postara. Powiem panu Dukaisowi. On ju wie, jakie warunki powinni spenia ludzie do tej misji, dlatego wybra wanie pana.

***

Ju na schodkach z samolotu uderzya ich sucho i ar pustyni. Marta umiechna si uszczliwiona. Lubia Bliski Wschd. Fabin z trudem apa powietrze, przypieszy wiec kroku, by szybciej znale si w budynku lotniska w Ammanie. Czekali na baga, kiedy podszed do nich wysoki niady mczyzna i odezwa si czystym hiszpaskim: Czy mam przyjemno z panem Tudel? Tak, to ja... Mczyzna wycign do i ucisn mocno rk gocia. Nazywam si Hajdar Annasir. Przysya mnie Ahmed Huseini. Ach tak! Tylko tyle zdoa wydusi Fabin. Marta nie przeja si tym, e Hajdar najwyraniej nie zamierza si z ni wita, i wycigna rk w jego stron, co ten przyj z konsternacj. Profesor Gmez, mio mi pana pozna. Witam, pani profesor odpowiedzia Annasir, lekko si ukoniwszy. Wic pani Tannenberg nie moga przyjecha? zapytaa Marta. Niestety, pani Tannenberg ju wyjechaa do Safranu, czeka tam na pastwa. Wczeniej jednak musimy zaatwi z celnikami spraw wwiezienia caego ekwipunku. Prosz da mi dokumenty, sam si wszystkim zajm i zaraz ka zaadowa baga na ciarwki powiedzia Annasir. Czybymy udawali si prosto z lotniska do Safranu? dopytywa si Fabin.

- 182 -

 Nie, zarezerwowalimy pokj w Marriotcie, eby mogli pastwo odpocz. Jutro przekroczymy granic z Irakiem i udamy si do Bagdadu, a stamtd helikopter przewiezie nas do Safranu. Mam nadziej, e za dwa dni uda si pastwu spotka z pani Tannenberg. Formalnoci celne zaatwili szybko, dziki obecnoci Annasira. Potem pojechali do hotelu. Hajdar oznajmi im, e wrci w porze kolacji, by im towarzyszy, tymczasem mog odpocz. Nastpnego dnia wyrusz o wicie, koo pitej rano. Co sdzisz o tym gociu? zapyta Fabin Mart, kiedy sczyli w barze whisky. Uprzejmy i skuteczny w dziaaniu. I doskonale mwi po hiszpasku. Tak, pewnie studiowa w Hiszpanii. Dzi wieczorem opowie nam, na jakiej uczelni i w jakim miecie. Z pocztku udawa, e ci nie zauwaa. To prawda, zwraca si tylko do ciebie. W kocu to ty jeste mczyzn. Przejdzie mu, kiedy si do mnie przyzwyczai. Zaskoczya mnie, spodziewaem si, e zrobisz mu j ak uwag. Nie mia zych zamiarw. To kwestia kultury i wychowania. Niech ci si nie wydaje, e wy jestecie lepsi odpowiedziaa ze miechem Marta. Chciabym zauway, e przeszlimy transformacj i woylimy wiele wysiku, by dorwna poziomem dziewcztom. To wy jestecie nadludmi. Nietzsche musia myle o swojej siostrze, kiedy snu teorie na temat nadczowieka. Powanie mwic, ju si przyzwyczaiam do podobnych zachowa na Bliskim Wschodzie. Za par dni przyzna, e to ja jestem szefow. Brawo, wanie zagarna wadz, dzikuj, e raczya mnie o tym uprzedzi. artowali tak dobr chwil, czekajc na przyjcie Hajdara Annasira. Pojawi si punktualnie o wp do dziewitej. Niele, pomylaa Marta, mierzc go krytycznym spojrzeniem, kiedy przechodzi przez bar, by si z nimi przywita. Mia na sobie dobrze skrojony ciemnozielony garnitur i krawat w sonie od Hermesa. Wprawdzie sonie s ju troch niemodne, ale i tak wyglda bardzo elegancko, podsumowaa Marta, starajc si nie umiecha i nie peszy tego sztywnego mczyzny. Zabra ich do restauracji pooonej w dzielnicy willowej Ammanu, gdzie przy stoach siedzieli tylko Europejczycy i Amerykanie. Fabin i Marta pozwolili mu zamwi kolacj. Umieram z ciekawoci, gdzie nauczy si pan Hiszpaskiego? zagadn Fabin. - 183 -

Hajdar wydawa si lekko zakopotany tym pytaniem, jednak odpowiedzia grzecznie: Mam tytu magistra ekonomii z Uniwersytetu Complutense w Madrycie. Hiszpaski rzd zawsze hojnie przyznawa stypendia, dziki czemu wielu Jordaczykw studiowao w waszym kraju. Przez sze lat mieszkaem w Madrycie. Kiedy to byo? zapytaa Marta. Od osiemdziesitego do osiemdziesitego szstego roku. To by interesujcy okres. Marta staraa si skoni Hajdara, by opowiedzia im co wicej o latach spdzonych w jej miecie. Owszem, mj pobyt zbieg si z kocwk przemian politycznych i pierwszym rzdem socjalistycznym. Bylimy wtedy tacy modzi! wyrwao si Fabinowi. Prosz nam powiedzie, czy pracuje pan dla pani Tannenberg? zapytaa wprost Marta. Nie, niezupenie. Pracuj dla jej dziadka. Zarzdzam biurami pana Tannenberga w Ammanie odpar Hajdar powcigliwie. Czy pan Tannenberg jest archeologiem? Marta udawaa, e nie dostrzega zakopotania Hajdara. To biznesmen. Ach tak! A ja sdziam, e przed laty przebywa w Charanie, gdzie znalaz tabliczki, ktre wywoay takie zamieszanie w rodowisku archeologw wyzna Fabin. Przykro mi, ale nie wiem nic na ten temat. Pracuj dla pana Tannenberga, ale nie mam pojcia o niczym innym ni jego bieca dziaalno. A czy naduyj paskiej cierpliwoci, pytajc, na czym polegaj interesy pana Tannenberga? Pytanie Marty zaskoczyo Hajdara, nie spodziewa si, e zostanie poddany takiemu przesuchaniu. Pan Tannenberg prowadzi rozmaite interesy, to szanowany i powaany czowiek, ale niczego nie ceni tak jak dyskrecji odpowiedzia Hajdar, okazujc lekkie niezadowolenie. Czy jego wnuczka to znana archeolog? nie poddawaa si Marta. Bardzo sabo znam pani Tannenberg. Wiem, e to osoba powanie traktujca swoj prac, jest te on cieszcego si uznaniem profesora uniwersytetu w Bagdadzie. Ona sama najlepiej odpowie pastwu na wszystkie pytania, kiedy dotr pastwo do Safranu.

- 184 -

Fabin i Marta popatrzyli na siebie. Zrozumieli, e czas przerwa te indagacje. Okazali si wyjtkowo niegrzeczni wobec swojego gospodarza. Znajduj si na Wschodzie, tu nie zadaje si tak bezporednich pyta. Czy zostanie pan z nami w Safranie? zapytaa Marta uprzejmie. Bd do pastwa dyspozycji przez cay czas trwania wykopalisk. Nie wiem jeszcze, gdzie gwnie bd, w Safranie czy w Bagdadzie. Pojad tam, gdzie bd bardziej potrzebny. Kiedy zostawia ich pod drzwiami hotelu, przypomnia, e nastpnego ranka przyjedzie po nich o pitej. Ciarwki z ich rzeczami s ju w drodze do Safranu. Za mocno przyparlimy go do muru stwierdzi Fabin, kiedy egna si z Mart przed wind. Owszem, przez chwil by bardzo zakopotany. Trudno, nie szkodzi. Jestem zaintrygowana. Ciekawe, w jakich okolicznociach i kiedy ten Tannenberg kopa w Charanie, bo jak wiesz, ja te prowadziam badania w tamtym rejonie. Przed wyjazdem przejrzaam listy uczestnikw wszystkich wypraw archeologicznych prowadzonych w Charanie i na adnej z nich nie figuruje aden Tannenberg. Kto wie, czy ten tajemniczy dziadek kiedykolwiek kopa cokolwiek innego ni przydomowy ogrdek. Moe odkupi tabliczki od jakiego zodzieja? Tak, przyszo mi to do gowy. W kadym razie podzielam odczucia twojego przyjaciela Yves'a: ten dziadek Clary Tannenberg to intrygujca posta.

Przybyli do Bagdadu wyczerpani upaem. W miecie wida byo oznaki oblenia. Bieda wypeza na ulice, jak gdyby przez noc znika gdzie klasa rednia i zostali tylko ndzarze. W helikopterze Marta wymiotowaa, mimo stara Fabina, ktry pomaga jej wygodniej usi i pokazywa, jak powinna oddycha. Dotara do Safranu blada i zmczona, wiedziaa jednak, e musi wzi si w gar, bo upynie jeszcze wiele godzin, zanim uda jej si odpocz. Zaskoczya j Clara Tannenberg ciemnowosa, niezbyt wysoka, o cynamonowej skrze i stalowoszarych oczach. Bya bardzo adna. Clara rwnie ocenia Mart jednym taksujcym spojrzeniem. Pomylaa, e pewnie skoczya ju czterdziestk, emanowaa pewnoci siebie kobiet z Zachodu, ktre wszystko zawdziczaj samym sobie i dlatego nie s skonne sucha niczyich rad i polece. Jej uwagi - 185 -

nie uszo rwnie to, e Marta bya bardzo atrakcyjna czarnowosa, wysoka, o brzowych, prawie czarnych oczach. Gste, niezbyt dugie wosy przeczesywaa rk o zadbanych paznokciach. Clara zawsze zwracaa uwag na donie. Szczeglnie u kobiet. Nauczya j tego babka, twierdzc, e po rkach mona pozna, z kim ma si do czynienia. Rce odzwierciedlaj dusz i pozycj spoeczn. Marta miaa szczupe, kociste donie, a paznokcie pocignite bezbarwnym lakierem. Gdy si przywitali, Clara poinformowaa ich, e ciarwki dotary ju do Safranu, cho nie zdono jeszcze rozadowa kontenerw. Mog pastwo nocowa w domu ktrego z mieszkacw, albo skorzysta z namiotw, ktre ju ustawilimy. Zaczlimy budowa rwnie chaty z gliny, bardzo proste, takie same jak przed wiekami w Mezopotamii, w takich zreszt do dzi mieszkaj wieniacy. Niektre s ju gotowe, czekamy tylko na transport materacy z Bagdadu i pozostaych sprztw, bd tu za par dni. W tych chatach bdzie mona umieci jeli nie wszystkich, to na pewno wikszo uczestnikw wykopalisk. Nie obiecujemy luksusu, ale mamy nadziej, e bdzie pastwu wygodnie. Czy moemy si troch rozejrze? zapyta Fabin. Ka ludziom przenie pastwa baga na miejsce noclegu, a my pjdziemy w stron paacu. To niezbyt daleko, dojdziemy tam pieszo, zwaszcza e dzisiaj nie jest zbyt gorco odpowiedziaa Clara. Jeli nie ma pani nic przeciwko temu, wolaabym pojecha tam samochodem poprosia Marta. le zniosam podr i nadal nie czuj si najlepiej. Potrzebuje pani czego? A moe woli pani zosta? Nie, napiabym si tylko wody i nieco odwieya. W miar moliwoci wolaabym nie chodzi zbyt daleko pieszo. Clara wydaa kilka polece i baga podrczny Marty znalaz si w domu wjta, Fabina za poprowadzono do domu jego ssiadw. Marta wykorzystaa czas na to, by ugasi pragnienie i troch odpocz. Kiedy bya gotowa, podjechali jeepem do miejsca, w ktrym mieli pracowa przez najblisze miesice. Fabin wyskoczy z samochodu, zanim onierz siedzcy za kierownic zdy dobrze zahamowa. Szybko przemierza teren wzdu i wszerz, zatrzymujc si co jaki czas, by przyjrze si temu, co odsoni lej po wybuchu bomby. Widz, e zaczli ju pastwo odkopywa w tej strefie zauway.

- 186 -

 Tak, wydaje nam si, e znajdujemy si na dachu budynku i przez ten otwr wida pomieszczenie, w ktrym gromadzono na stertach tabliczki, std tyle ich szcztkw. Uwaamy, e to miejsce byo paacem-wityni powiedziaa Clara. Nie ma nawet wzmianek o tym, by nieopodal Ur kiedykolwiek istniaa jaka witynia zauway Fabin. Rzeczywicie, nie ma, ale pozwol sobie przypomnie, panie profesorze, e na tym wanie polega warto odkrycia: by znale co, o czego istnieniu nikt nie wiedzia. Jeli zdecydowalibymy si przekopa Irak wzdu i wszerz, znalelibymy tuziny witypaacw, gdy stanowiy one orodki administracyjne rozlegych obszarw wyjania Clara. Tymczasem Marta oddalia si od nich, szukajc miejsca, z ktrego mogaby obejrze wszystko z pewnej perspektywy. Czy to paska ona? zapytaa Clara. Marta? Nie, skd. To profesor archeologii, pracuje na tej samej uczelni co ja, Uniwersytecie Complutense w Madrycie. Ma bardzo due dowiadczenie w badaniach terenowych. Wiele lat temu bya bardzo blisko Charanu, gdzie pani dziadek odnalaz tabliczki. Clara skina gow. Dziadek zabroni jej udzielania jakichkolwiek informacji na swj temat. Nie wolno jej powiedzie ani sowa, nawet gdyby nalegali. Trzeba by bardzo odwanym, by w takich czasach przyjeda do Iraku zmienia temat. Mamy nadziej, e wszystko dobrze si uoy. Nie bdzie atwo pracowa pod tak presj. Tak, my w Iraku mamy nadziej, e Bush tylko przekomarza si z Saddamem. Obycie si nie mylili! On jednak wypowiedzia wam wojn i gdy bdzie gotowy, uderzy. Nie sdz, by czekali duej ni sze czy siedem miesicy. Dlaczego Hiszpania wspiera Busha? Prosz nie myli Hiszpanii z naszym rzdem. Wikszo Hiszpanw opowiada si przeciwko tej wojnie. Dlaczego wic si nie przeciwstawicie? Fabin rozemia si gono. Zabawne! Pani mnie pyta, dlaczego si nie zbuntujemy przeciwko naszemu rzdowi, gdy tymczasem wy sami godzicie si na ycie pod butem Saddama. Ja nie zgadzam si z naszym rzdem, jeeli chodzi o udzielanie wsparcia Stanom Zjednoczonym przeciwko - 187 -

Irakowi i w wielu innych kwestiach, ale to rzd wybrany demokratycznie. To znaczy, e moemy go obali tylko drog wyborw. Irakijczycy kochaj Saddama stwierdzia Clara. Nieprawda, wcale go nie kochaj. Przekonacie si, e w dniu kiedy zostanie obalony, a na pewno tak si stanie, tylko nieliczni bd go wspierali. Dyktatorw si znosi, ale nie kocha, dotyczy to nawet tych poddanych, ktrzy bez sowa godzili si na reim. Jedyne, co pozostanie po Saddamie, to wspomnienie jego przemocy i naduy. Powiedzmy sobie wprost nawet przeciwnicy tej wojny nie popieraj Saddama. Saddam reprezentuje wszystko, czego nienawidzi kady demokrata. To dyktator, ma rce splamione irack krwi, krwi ludzi, ktrzy odwayli si mu przeciwstawi, i Kurdw, ktrych masowo mordowa. Nie obchodzi nas Saddam, ani jaki los go spotka. Jestemy przeciwni tej wojnie, bo uwaamy, e nikt nie musi umiera, by jeden jedyny czowiek znikn ze sceny, zwaszcza e motywem tej wojny s pode interesy, ch zawadnicia irack rop. Ameryka chce mie kontrol nad rdami energii, bo ju czuje na karku oddech chiskiego kolosa! Powtarzam jednak, nie ma co si udzi, nawet ci, ktrzy sprzeciwiaj si wojnie, czuj odraz do Saddama. Nie spyta mnie pan, czy ja go popieram. Wszystko mi jedno. C moe pani zrobi? Rozkaza tym onierzom, eby mnie aresztowali? mwi gniewnie Fabin. Wyobraam sobie, e jeli pani tak spokojnie yje sobie w Iraku i niczego pani nie brak, to dlatego, e jest pani oddana reimowi. Nie moglibymy tu kopa, gdyby pani dziadek nie mia wpyww w Iraku, tak wic nie ma si co oszukiwa. O jednym musz jednak pani uprzedziprzyjechalimy tu, ale to nie znaczy, e gotowi jestemy ugi si przed Saddamem i piewa hymny o wspaniaoci jego rzdw. To dyktator i nas to oburza. A jednak pastwo tu s... Jeli uda nam si unikn dyskusji politycznych, wszystko bdzie w porzdku. Niech pani nie sdzi, e decyzja o przyjedzie tutaj bya atwa. Niejeden moe uzna, e popieramy reim. Wydaje nam si jednak, e stoimy przed moliwoci przekonania si, czy to, co ujawnia pani na kongresie w Rzymie, ma jakie podstawy. Jako archeolodzy nie moemy przepuci takiej okazji Czy jest pan przyjacielem Yves'a Picota? Tak, od jakiego ju czasu si przyjanimy. To outsider, ale jeden z najlepszych, i tylko kto taki jak on potrafi przekona nas, bymy tu przyjechali. Fabin zacz si rozglda, by wyowi wzrokiem Mart. - 188 -

 Ilu archeologw wemie udzia w wykopaliskach? Niestety, mniej, ni potrzebujemy. Przybdzie dwch ekspertw od magnetometrii poszukiwawczej, profesor archeozoologii, jeszcze inny od anatolistyki, siedmiu archeologw specjalizujcych si w Mezopotamii, nie liczc Marty, Yvesa i mnie, i jeszcze garstka studentw z ostatnich lat archeologii. Razem okoo trzydziestu piciu osb. Clara nie potrafia ukry rozczarowania. Miaa nadziej, e Picot zdoa namwi wicej specjalistw. Fabin poczu si uraony. W takiej sytuacji wypadaoby skaka z radoci, bo zebranie tych trzydziestu piciu osb zakrawa na cud, a i tak wszyscy robi to tylko ze wzgldu na Yvesa. Pani kraj bdzie zmiadony, zmieciony z powierzchni ziemi, to nie miejsce na przygody z archeologi. Mimo to Yves zdoa nas przekona, porzucilimy nasze zajcia, a niech pani nie sdzi, e atwo powiedzie dziekanowi wydziau, e gdzie sobie wyjedasz akurat w poowie wrzenia, kiedy lada moment maj si zacz wykady. Wszyscy, ktrzy tu przyjechali, dokonali nadludzkiego wysiku, wiedzc, jak trudno bdzie znale co, co naprawd warte jest zachodu i uzasadni zainwestowany czas. Ale prosz tego nie przedstawia w taki sposb, jakby robili mi pastwo wielk ask! zdenerwowaa si Clara. Skoro pastwo tu przyjechali, to znaczy, e wierz, e uda si co osign! Podesza do nich Marta, ktra syszaa ostatni cz rozmowy. Co si stao? Nic wielkiego, wymiana pogldw mrukn Fabin. Clara zbya pytanie milczeniem, odwrcia si i zaczerpna powietrza, eby si uspokoi. Nie moga straci panowania nad sob, zwaszcza teraz, na dzie przed rozpoczciem prac. Tsknia za Ahmedem, on mia instynkt dyplomatyczny, wiedzia, jak traktowa ludzi i w jaki sposb mwi to, co si myli, nikogo przy tym nie ranic. W porzdku westchna Marta. Obejrzaam miejsce, wyglda interesujco. Ilu robotnikw moemy dosta? Koo setki. Tu, w Safranie, mamy okoo pidziesiciu, pozostali przybd z ssiednich wiosek. Potrzeba nam wicej ludzi. Nie mona odsun tego caego piasku bez wystarczajcej liczby rk do pracy. Czy tamte chaty budowane s dla naszego zespou? Wskazaa przed siebie.

- 189 -

 Tak, nie dalej ni trzysta metrw od stanowiska, dla wygody. Bdziemy mieszkali na tyle blisko, by nie trzeba byo codziennie korzysta z samochodw odpowiedziaa Clara. Przywielimy bardzo dobre namioty. Moim zdaniem robotnicy powinni szybko wykoczy chaty, ktre s ju czciowo zbudowane, by nie zostawia rozgrzebanej roboty, ale priorytetem powinno by przystpienie do odkopywania ruin. Marta powiedziaa to tonem niepozostawiajcym miejsca na dyskusj. Ju? Zanim przyjad pozostali uczestnicy wyprawy? zdziwi si Fabin. Tak, szkoda traci czas. Szczerze powiedziawszy, nie wierz, bymy mogli skoczy t prac, majc tak mao czasu, wic bierzmy si do roboty. Jutro zaczynamy. Jeli nie macie nic przeciwko temu, to po powrocie do wioski zbierzemy ludzi, by wyjani im, na czym bdzie polegaa ich praca. Postarajmy si, by ten obszar by w miar moliwoci oczyszczony przed przybyciem Yvesa i reszty zespou. Co o tym sdzicie? Ty rozkazujesz odpowiedzia Fabin. Nie mam nic przeciwko temu dodaa Clara. Doskonale, wyjani wam, jaki plan pracy obmyliam...

- 190 -

18

Hans Hausser zdecydowanym krokiem wszed do ogromnego holu nowoczesnego budynku w sercu Londynu. Na tablicy widniay nazwy dziesitek firm, ktre miay siedziby w tej monumentalnej budowli ze szka i stali. Poszuka nazwy Global Group, chocia wiedzia, e biura firmy mieszcz si na sidmym pitrze. Skierowa si do windy, z niepokoju kuo go w odku. On, wybitny profesor fizyki kwantowej, mia zatrudni patnego morderc, ktry zabije pewnego czowieka i jego rodzin. Nie czu litoci, ale owszem, niepokoi si troch, czy bdzie umia rozmawia z kim takim jak mczyzna, z ktrym za chwil si spotka. Biura Global Group niczym nie rniy si od siedziby kadej innej midzynarodowej firmy: jasnoszare ciany, biae sufity, nowoczesne meble, dobre obrazy abstrakcjonistw, ktrych nazwisk nie sposb zapamita, sekretarki dyskretne, eleganckie i uprzejme. Tom Martin nie kaza mu dugo czeka. Ucisnli sobie donie w drzwiach jego gabinetu, przestronnego pokoju, pod ktrego cianami stay regay pene ksiek. Na jednej ze cian wielkie okno ukazywao widok na stary Londyn z agodnym biegiem Tamizy. W gabinecie stay wygodne skrzane fotele i ani jednego przedmiotu osobistego. Nie byo tam fotografii, na duym stole ze szka i stali nie leay adne papiery, sta jedynie bardzo nowoczesny aparat telefoniczny i komputer. Kiedy rozsiedli si wygodnie w fotelach, popijajc kaw, Tom Martin zacz: Sucham wic pana. Czym mog suy? Wiem, e paska firma wysya ludzi do stref konfliktu. Ma pan ma armi ludzi, ktrzy pracuj w grupach lub samnotnie. Wiem, e pana dziaalno polega na zapewnianiu klientom bezpieczestwa, ale jeli darujemy sobie eufemizmy, to powiemy, e w tym biznesie si morduje. Pascy ludzie zabijaj innych, by ochrania osoby, ktre je zatrudniaj lub broni ich interesw. Martin sucha z mieszanymi uczuciami. Ten roztargniony starszy pan nie wyglda na kogo, kto chciaby wynaj patnego morderc.

- 191 -

 Panie Martin, chc zatrudni jednego z paskich ludzi, by zabi kilka osb. W tej chwili nie wiem ile. Przepraszani, panie Burton, bo zdaje si, e tak si pan nazywa? Prosz tak do mnie mwi powiedzia profesor Hausser. A wic nie nazywa si pan Burton... Prosz pana, musz wiedzie, kim s moi klienci. Pan musi wiedzie tylko to, czy klienci panu zapac i jak duo. Ja za nie jestem skpy. Dlaczego chce pan zamordowa tych ludzi? To nie paska sprawa. Powiedzmy, e jest pewna osoba, ktrej interesy koliduj z moimi i paru moich przyjaci, i ta osoba nie waha si uywa przeciwko nam bardzo radykalnych rodkw. Musimy j wyeliminowa. A pozostae osoby, ktre te chce pan wyeliminowa... To jego najblisi krewni. Wszyscy, jakich odnajdziecie Tom Martin milcza, zdziwiony spokojem, z jakim ten czowiek o agodnym wygldzie zleca popenienie zbrodni. Mwi o tym takim tonem, jakby zamawia kaw w barze lub pozdrawia rano dozorc, grzecznie, ale nie powicajc temu zbytniej uwagi. Moe mi pan powiedzie... Wszystko ju panu powiedziaem. Czy przyjmuje pan zlecenie? Widzi pan, ja nie prowadz agencji mordercw, wic Ale panie Martin, dobrze wiem, kim pan jest! Ludzie z pana krgw twierdz, e jest pan najlepszy i chwal pask dyskrecj. Chciabym wiedzie, kto panu opowiada o mojej firmie. Nasz wsplny znajomy. Kto, kto pana zna, robi z panem interesy i jest z pana bardzo zadowolony. Wic ta osoba opowiedziaa panu, e prowadz agencj mordercw? Panie Martin, nie zna mnie pan, dlatego mi pan nie ufa. Rozumiem. Jak jednak nazywa si to, co robi, pascy ludzie w kopalniach diamentw, kiedy bez zastanowienia strzelaj do biednego Murzyna za to, e wyszed z szeregu, idc do pracy? Co pan powie o brygadach ochroniarzy biznesmenw, ktrzy nie wahaj si przed pocigniciem za spust na skinienie szefa? Musz wiedzie, kim pan jest, potrzebuj referencji...

- 192 -

 Przykro mi, nie dostanie ich pan. Jeli obawia si pan, e to puapka, moe pan by spokojny. Jestem stary, wkrtce umr, ale pki yj, chc pospaca stare dugi. Dlatego oczekuj, e pascy ludzie zabij pewnego czowieka. Tom Martin milcza, przygldajc si uwanie mczynie. Nie, to nie policjant, co do tego mia pewno. Przyjmuje pan zlecenie? powtrzy pytanie Hausser. Prosz powiedzie, o kogo chodzi i gdzie on jest. Ile to bdzie kosztowa? Najpierw musimy zebra troch informacji, a dopiero potem zdecydujemy jak i kiedy. Tu wchodz w gr powane sumy. Milion euro za czowieka i drugi milion za jego rodzin? Prezes Global Group by pod wraeniem. Albo starzec blefuje, albo nie ma pojcia o cenach za takie usugi. A ma pan tyle pienidzy? Teraz mam przy sobie trzysta tysicy euro. Jeli dobijemy targu, dostanie je pan. Reszta po wykonaniu zlecenia. Kogo chce pan zabi, Saddarna Husajna? Nie. Kim jest ten czowiek? Ma pan jego aktualne zdjcia? Nie mam. To czowiek starszy ode mnie, ma koo dziewidziesitki. Mieszka w Iraku. W Iraku? Martin by coraz bardziej zdziwiony. Tak, tak mi si wydaje, a w kadym razie tam jedna z jego krewnych ma dom. Niech pan spojrzy na zdjcia tego domu. Nie wiem, czy on sam tam jeszcze jest, ale ten, kto tam mieszka, jest czonkiem jego rodziny, to kobieta. Ona rwnie musi umrze, przedtem jednak ma doprowadzi nas do celu. Tom Martin obejrza zdjcia tego Domu wykonane przez ludzi z ekipy Luki Mariniego. Na niektrych wida byo atrakcyjn kobiet w zachodnim stroju, w towarzystwie innej kobiety, starszej i ubranej w tradycyjny strj arabski. Czy to Bagdad? zapyta. Tak, Bagdad. Ta kobieta...

- 193 -

 Sdz, e to krewna tego mczyzny. Nosz takie samo nazwisko. Ona moe was do niego doprowadzi. A jakie to nazwisko? Tannenberg. Prezes Global Group sysza je nie po raz pierwszy. Nie tak dawno jego przyjaciel Paul Dukais wynaj u niego ludzi, ktrzy, udajc archeologw, mieli wzi udzia w wykopaliskach zorganizowanych przez t wanie kobiet, ktra najwyraniej chciaa odnale co, co zdecydowanie do niej nie naleao. Wszystko wskazywao na to, e Tannenbergowie maj wszdzie wrogw gotowych bez wahania usun ich ze swojej drogi. Czy siedzcy przed nim mczyzna chcia tego samego co Dukais, czy chodzi o co innego? Przyjmuje pan zlecenie? Hausser zaczyna traci cierpliwo. Tak. To wietnie, podpiszmy umow. Panie panie Burton, nie tak zawiera si tego typu umowy. Nikt ich nie podpisuje. Nie zobaczy pan ani euro, jeli nie dostan jakiego pokwitowania. Sporzdzimy standardow umow, ledztwo w sprawie pewnego osobnika w okrelonym miejscu... W porzdku, ale nie wymieniajc jego nazwiska. Domagam si dyskrecji. Ma si rozumie. I jeszcze jedno, panie Martin. Wiem, e jest pan najlepszy w brany, a przynajmniej tak si o panu mwi. Jeli pac tak wysok cen, to dlatego, e nie chc pomyek ani zdrady. Jeli pan mnie zdradzi, moi przyjaciele i ja mamy wystarczajco duo pienidzy, by pana znale i nauczy rozumu. Prosz mi nie grozi, bo uznam t rozmow za skoczon wycedzi Martin. To nie s adne pogrki. Chc tylko, by od pocztku wszystko byo jasne. W moim wieku nie wydam ju wszystkich pienidzy, jakie mam, ani nie zabior ich ze sob do grobu. Inwestuj je wic w wypenienie mojej ostatniej woli, ale za ycia. Panie Burton, czy jak tam pan si nazywa, w naszej brany nie zdradza si klientw. Kto to zrobi, musi zwin interes. Hans Hausser podzieli si z nim wszystkimi informacjami, jakie posiada. Nie byo ich wiele, gdy Tannenberg wykry ludzi Mariniego, zanim zdyli zebra dane o mieszkacach domu o tych cianach. - 194 -

Dwie godziny pniej profesor wychodzi z Global Group. By zadowolony, godzina zemsty zbliaa si nieuchronnie. Poniewa podejrzewa, e Martin kaza go ledzi, dugo spacerowa bez celu. Wszed do hotelu Claridge i skierowa kroki do restauracji, gdzie zjad lunch. Nastpnie wyszed do holu, by poszuka windy. Jeli kto za nim idzie, pomyli, e nocuje w tym hotelu. Wsiad do windy i nacisn guzik z cyfr cztery. Wysiad i poszuka schodw przeciwpoarowych, by zej na drugie pitro. Tam przywoa wind i zjecha ni garau. Zaskoczony parkingowy zapyta go, gdzie stoi jego samochd, na co Hausser nawet nie odpowiedzia, tylko umiechn si bezradnie, co miao oznacza: nie rozumiem po angielsku. Przeci gara i wyszed z niego po rampie podjazdowej dla samochodw. Skrci na pierwszym rogu i oddali si od hotelu, szukajc takswki. Gdy podjechaa, poprosi o kurs na lotnisko. Jego samolot do Hamburga odlatywa za kilka godzin. Tam przesidzie si na lot do Berlina, a stamtd pojedzie do domu, do Bonn. Nie wiedzia, czy udao mu si zmyli szpiegw Toma Martina, ale przynajmniej nie uatwi im zadania.

To ja. Carlo Cipriani rozpozna gos przyjaciela. Czeka na ten telefon, gdy otrzyma od Haussera zaszyfrowany e-mail, na ktry odpowiedzia wiadomoci z numerem telefonu komrkowego. By to numer jednorazowego uytku. Karta sim miaa wyldowa w Tybrze. Wszystko dobrze poszo. Zgodzi si i natychmiast wemie si do roboty. Nie mia adnych zastrzee? Owszem, by zaskoczony, ale pan Burton ma dar przekonywania rozemia si Hausser. Kiedy da ostateczn odpowied? Za par tygodni. Musi zebra ekip, wysa ich tam... to potrwa jaki czas. Mam nadziej, e nam si uda! westchn Carlo. Robimy to, co naley, i by moe w jakim momencie si potkniemy, ale najwaniejsze to prze do przodu, nie zatrzymywa si. W tle da si sysze beznamitny gos wzywajcy pasaerw odlatujcych do Berlina. Zadzwoni do ciebie, kiedy si czego dowiem. Skontaktuj si z reszt rzuci Hausser. Dobrze odpowiedzia Cipriani. Hausser rozczy si. - 195 -

Powtrzono zapowied lotu do Berlina. Stamtd zadzwoni do Berty. Jego crka niepokoia si tymi podrami i coraz czciej dopytywaa si, co si dzieje. Kama, twierdzc, e spotyka si z emerytowanymi profesorami, takimi jak on, jednak Berta mu nie wierzya. Naturalnie nigdy nie przejdzie jej przez myl, e jej ojciec staruszek zleca patne zabjstwo.

Mercedes wpada do sypialni. Zostawia na ku torebk, a w niej komrk, t, na ktr mia do niej zadzwoni ktry z przyjaci. I wanie dzwoni. Baa si, e nie zdy wygrzeba komrki z torebki. Nie denerwuj si usyszaa gos Carla. Musiaam biec. Spokojnie, wszystko idzie po naszej myli. Udao mu si? Bez problemw. Za par tygodni bdziemy wiedzieli co wicej. Tak dugo? Nie bd niecierpliwa. Taka ju jestem. Nieatwo jest osign to, czego chcemy... Wiem o tym, czasem jednak boj si, e umr i nie uda mi si... wiesz... Tak, mnie te przeladuje taki koszmar, ale jestemy ju na ostatniej prostej. Mercedes rozczya si i opada na kanap. Bya zmczona. Przez cay dzie wizytowaa budowy, potem jeszcze musiaa spotka si z architektami i technikami, by omwi pewne plany. Pomylaa, e cay zgromadzony przez lata pracy majtek zostanie dobrze spoytkowany. Zainwestuje go w patnych mordercw, ktrzy zlikwiduj Tannenberga. Pienidze nigdy jej nie interesoway. Zarabiaa je, ciko pracujc, to prawda, ale tak naprawd nie byy jej potrzebne. Spisaa ju testament: po jej mierci pienidze trafi do kilku organizacji pozarzdowych, wrd nich takiej, ktra troszczy, si o zwierzta, za akcje przedsibiorstwa zostan po rwno rozdzielone wrd pracownikw, ktrzy od wielu lat jej towarzysz. Nikomu o tym nie powiedziaa, bo nie wykluczaa, e zmieni zdanie. Gosposia zostawia dla niej na stole saatk i filet z kurczaka. Mercedes ustawia talerze na tacy i zasiada przed telewizorem. Tak wyglday jej wieczory od mierci babci przed wieloma laty. - 196 -

Dom by dla niej schronieniem, nigdy nie zapraszaa tu nikogo oprcz najbliszych przyjaci: Hansa, Carla i Brunona.

Bruno koczy kolacj, kiedy poderwa go dzwonek komrki, ktr nosi w kieszeni marynarki. Jego ona Deborah nastawia uszu. Wiedziaa, e od jakiego czasu, a dokadnie od powrotu z Rzymu, m kupuje i wyrzuca kolejne komrki i nie chce jej wyjani, dlaczego ten tak nieskomplikowany przedmiot wci mu si psuje. Miaa ze przeczucia. Doskonale wiedziaa, e ma yje przeszoci. Dla Brunona Mllera nic nie liczyo si bardziej ni to, co stao si przed szedziesiciu laty. Deborah zagryza warg, by powstrzyma si od uwag. Dzi byli u nich na kolacji Sara i Daniel. Nieczsto si zdarzao, by rodzina zasiadaa do stou w komplecie. Ich dzieci zwykle si mijay Daniel najczciej by na turne z najlepszymi orkiestrami smyczkowymi. Przepraszam na chwil... mrukn Bruno, wychodzc z jadalni i kierujc si do swojego gabinetu. Ale ojciec dzisiaj tajemniczy zauwaya Sara. Nie potrafisz uszanowa czyjej prywatnoci? prychn Daniel. Przestacie, nie trzeba si od razu sprzecza, to tylko jeden telefon wtrcia si Deborah. Wszystko dobrze odezwa si Carlo. Och, kamie spad mi z serca odetchn Bruno. Ju zaczynaem si martwi. Jest ju w drodze i za dwa tygodnie powie nam co wicej. Przyj zlecenie? Oczywicie. Jak wiesz, poszedem do niego z tak ofert, e nie mona byo powiedzie nie. Spotkamy si? Moe kiedy ju bdziemy wiedzieli co konkretnego. Teraz nie widz takiej potrzeby. Masz racj. Rozmawiae z ni? Przed chwil. Wszystko w porzdku, niecierpliwi si, jak kady z nas. Dugo czekalimy... Ju wkrtce. Mam nadziej. - 197 -

Bruno wyj kart sim z aparatu, przeci j, a nastpnie wszed do azienki i wrzuci do ubikacji.

Luca Marini czeka, a powiadomi Carla Ciprianiego. Cay ranek przeznaczy na wykonanie bada lekarskich, jakim zwykle poddawa si co roku w klinice swojego przyjaciela. Nie pozna wynikw przez najblisze par dni, musi zaczeka a wyda mu je Antonino, syn Carla, oczywicie wczeniej skrupulatnie sprawdzone przez ojca. Teraz pjd z Carlem na lunch, byli umwieni od dawna. Carlo wszed do gabinetu syna i uciska przyjaciela. Syszaem, e jeste w wietnej formie, prawda, Antonino? Na to wyglda odpar syn. Nie widz adnych powodw do zmartwie. A to zmczenie? zapyta zaniepokojony Marini. Nie przyszo ci do gowy, e to sprawa wieku? zaartowa Carlo. Tak mwi Antonino, kiedy si skar. Dopiero w restauracji Carlo Cipriani zapyta Luc wprost, co go niepokoi. Miae jakie wiadomoci od kolegw z policji? Przed paroma dniami jadem kolacj z kilkoma z nich, przy okazji przejcia jednego z kolegw na emerytur. Pono nie umorzyli jeszcze tego ledztwa, ale odoyli je na bok. Po paru pierwszych dniach gorczki przestali na nich naciska, by zajmowali si tym tak intensywnie, wic kolega, ktry prowadzi ledztwo, postanowi zrobi sobie przerw. Jeli bd na niego naciskali, zawsze moe powiedzie, e si tym zajmuje. To wszystko? To duo, Carlo, to najwicej, o co mona poprosi. Wywiadczaj mi przysug. Jeli politycy bd na nich naciskali, dadz mi zna, ale w kadym razie s wiadomi, e dopki nie powiem im, jak byo naprawd, nie bd nawet wiedzieli, od czego zacz. Mog zechcie porozmawia z Mercedes, przecie podae jej nazwisko jako osoby, ktra domagaa si raportu o sytuacji w Iraku, by dowiedzie si, czy s jakie moliwoci prowadzenia tam interesw po zakoczeniu wojny. Ale to przecie nie jest przestpstwo, cho mog tego nie kupi: kataloska biznesmenka wynajmuje ludzi z woskiej agencji detektywistycznej, eby zbierali informacje na temat sytuacji w Iraku, poniewa gdy skoczy si wojna, zamierza tam inwestowa. A wszystko to z polecenia przyjaciela. - 198 -

 Jakie to wydumane... mrukn Carlo. Przez co historia zyskuje na wiarygodnoci odpar Marini. Zreszt jestem urodzonym aktorem zaartowa. Masz dobrych przyjaci, to nam pomaga. Naturalnie, e mam dobrych przyjaci. Sam jeste jednym z nich. Czy mog sobie pozwoli na pewn uwag? Ta Mercedes Barreda to straszna kobieta. To nadzwyczajna osoba i bardzo odwana, nie wyobraasz sobie jak. To najodwaniejsza osoba, jak znam. Widz, e naprawd j cenisz. Bardzo j lubi. Wic dlaczego si z ni nie oenisz? To przyjacika, nikt wicej. Kiedy jestecie razem, wida, jak nawizuje si midzy wami niezwyke porozumienie. Nie prbuj doszukiwa si czego, czego nie ma. Dla mnie Mercedes znaczy wicej, ni gdyby naleaa do mojej rodziny. Zawsze nosz j w sercu, ale tak samo jest z Brunonem i Hansem. Od jak dawna si znacie? Od tak dawna, e gdy o tym myl, uwiadamiam sobie, jaki jestem stary.

- 199 -

19

atwo byo zauway, kto rzdzi t barwn grup. Nawet nieszczeglnie lotny umys zrozumiaby, e wysoki mczyzna o niadej karnacji i ciemnoblond wosach wiedzie prym wrd modych ludzi, ktrzy nie przestawali si przekomarza i mia podczas dugiego oczekiwania na odbir bagau. Zastrzygl uszami, kiedy usysza, e rozmawiaj o archeologii. Jechali na wykopaliska do Iraku. Gian Maria po raz kolejny pomyla, e przypadki nie istniej i skoro spotyka zesp archeologw udajcych si do Iraku, to dlatego, e tak zrzdzia Opatrzno. Wywnioskowa, e jad do Bagdadu, ale tej nocy, przed przekroczeniem granicy, bd spali w Ammanie. Zdenerwowany ksidz dokona niemal nadludzkiego wysiku, by si przeama i porozmawia z kierownikiem grupy, zanim wszyscy znikn w tumie wychodzcych z hali przylotw. Przepraszam, czy mog zamieni z panem sowo? Yves Picot popatrzy na niego przenikliwie, a Gian Maria zaczerwieni si jak burak. Sucham pana... Syszaem, e wybieracie si do Bagdadu... Owszem. Czy mgbym do was doczy? A kim pan jest? Modzieniec poczerwienia jeszcze bardziej. Nie chcia kama, nie mg tego robi, ale nie zamierza te wyjawi nieznajomemu caej prawdy. Nazywam si Gian Maria, jad do Iraku zobaczy, co mog zrobi. Jak to zobaczy, co mog zrobi? Co pan zamierza zrobi? Chc pomaga. Paru moich przyjaci pracuje w pewnej organizacji pozarzdowej, opiekuj si dziemi w najbiedniejszej dzielnicy Bagdadu i zaopatruj szpitale w lekarstwa. Sam pan wie, przez t blokad maj ogromne problemy... Ludzie umieraj, bo brakuje antybiotykw...

- 200 -

 Tak, tak, nie musi mi pan tumaczy, jaka jest sytuacja w Iraku. Przyjecha pan tak w ciemno? Powiadomiem moich przyjaci, e przyjedam, ale nie mog po mnie przyjecha do Ammanu, a ja... naprawd nie jestem przyzwyczajony do tak dalekich podry i gdybym mg z pastwem pojecha do samego Bagdadu... mog pomc... Yves Picot nie mg powstrzyma si od umiechu. Poczu sympati do tego niemiaego mczyzny, ktry rumieni si jak panienka. W ktrym hotelu si pan zatrzyma? zapyta. Na razie w adnym... A jak zamierza si pan dosta do Bagdadu? Nie wiem, mylaem, e tu si wszystkiego dowiem. O pitej rano wyjedamy z Marriotta. Jeli pan tam bdzie, zabierzemy pana. Moe pan si na mnie powoa, nazywam si Yves Picot zakoczy i si oddali. Zaskoczony modzieniec nawet nie zdy mu podzikowa. Odetchn z ulg. Podnis niedu czarn walizk i wyszed z lotniska w

poszukiwaniu takswki. Zamwi kurs do Marriotta, by moe przy odrobinie szczcia i jemu uda si dosta tam wolny pokj. Taksowka zatrzymaa si przed drzwiami hotelu, Gian Maria wysiad i zdecydowanym krokiem wszed do holu. Klimatyzacja przynosia ulg po upale panujcym na zewntrz. Przy recepcji toczy si zesp Picota. Ksidz nie chcia, by uznali go za natrta, postanowi wic zaczeka w ukryciu, a kolejka si skrci. Czeka cierpliwie ponad dwadziecia minut, w kocu podszed do recepcjonisty. Ten wyjani mu poprawn angielszczyzn, e nie ma ju ani jednej wolnej jedynki, jest jeden pokj dla dwch osb, ktry, jak podejrzewa, nie bdzie gocia interesowa. Gian Maria zawaha si przez chwii. Nie mia zbyt duo pienidzy i jeli zapaci za pokj dwuosobowy, znacznie uszczupli to jego zasoby, doszed jednak do wniosku, e to najlepsze wyjcie. Pi minut pnej rozgoci si w wygodnym pokoju, ktrego postanowi nie opuszcza a do nastpnego dnia. Nie chcia naraa si na adne ryzyko, ba si, e si zgubi w nieznanym miecie. Zreszt potrzebowa odpoczynku po tylu dniach nerwowych przygotowa i podejmowania decyzji oraz szukania jakiego sposobu wydostania si z Rzymu bez wzbudzania podejrze. Zadzwoni do Rzymu, do swojego zwierzchnika, by go uspokoi, e dojecha bez problemw i e nastpnego dnia zamierza przekroczy granic irack.

- 201 -

Nastpnie, wycignity na ku, z ksik w rku, zasn. Spa jednak czujnie, obudzi si o trzeciej nad ranem i cho daleko jeszcze byo do odjazdu archeologw z hotelu, ba si, e zapi. Zadzwoni do recepcji, proszc o obudzenie o czwartej. Nie udao mu si jednak ponownie zasn. Zastanawia si, czy powinien zapyta tego archeologa, najwyraniej najwaniejszego w grupie, Picota, czy zna Clar Tannenberg. Kto wie, moe j pozna, albo przynajmniej wie, gdzie jej szuka. Jeli jad do Iraku, a ta kobieta tam mieszka... Nie mg si zdecydowa. Ju, ju podejmowa decyzj, po czym rejterowa. Nie, nie moe ufa adnemu nieznajomemu. Jeli Picot jej nie zna, z pewnoci zechce wiedzie, kim ona jest, jeli za si okae, e j zna, Gian Maria znajdzie si w tarapatach. Nie moe nikomu zdradzi, po co wybiera si do Bagdadu. Bdzie milcza, chocia milczenie jest najwikszym ciarem dla duszy.

Yves Picot nie by w najlepszym humorze. Pno pooy si spa, bolaa go gowa i by senny. Nie mia najmniejszej ochoty na pogaduszki. Kiedy spotka w holu modego czowieka poznanego na lotnisku, by o krok od powiedzenia mu, eby poszuka lepszego sposobu na dostanie si do Bagdadu, ale jego rozpaczliwe spojrzenie kazao mu zachowa si uprzejmie, chocia wcale nie mia na to ochoty. Niech pan wsiada do tego land-rovera i nie plcze mi si pod nogami warkn. Gian Maria bez sowa wsiad do auta, ktrego kierowca czeka, a zbior si wszyscy pasaerowie. Chwil pniej przybyy trzy mode dziewczyny, kada moga mie najwyej dwadziecia dwa, dwadziecia trzy lata. A, to ty jeste ten z lotniska! wykrzykna zielonooka blondynka, niska i szczupa. Ja? zapyta zaskoczony Gian Maria. Zauwayymy ci, kiedy czekalimy na bagae. Cay czas si na nas gapie, prawda, dziewczyny? Jej koleanki zachichotay, a Gian Maria poczu, e si rumieni. Mam na imi Magda przedstawia si zielonooka blondynka. A te dwie rozrabiary to Lola i Marisa. Cmokny go w policzek zamiast ucisn rk i usiady obok, przez cay czas trajkoczc jak katarynki.

- 202 -

Gian Maria sucha ich w milczeniu. Tylko od czasu do czasu, kiedy zwracay si bezporednio do niego, odpowiada na ich pytania, starajc si nie wyjawi za duo. Bez problemu przekroczyli granic i przed dziesit dotarli do Bagdadu. Yves Picot mia w ministerstwie umwione spotkanie z Ahmedem Huseinim. Caa ekspedycja ulokowaa si w hotelu Palestyna, gdzie mieli zarezerwowane pokoje na t noc. Gian Maria wraz z innymi pojecha do hotelu i stamtd udao mu si namierzy organizacj, ktra naprawd oczekiwaa na jego przybycie. Czym si zajmujesz? zapytaa Magda. Ja? wybka zmieszany. Pewnie, e ty! Czym zajmuj si pozostali, dobrze wiem. Jestecie archeologami, prawda? zapyta niemiao. Nie, jeszcze nie odpowiedziaa Marisa, niezgrabna szatynka. Jestemy na ostatnim roku studiw ucilia Lola. W tym roku koczymy. Przyjechaymy tu, bo to wyjtkowa okazja, zbieramy punkty do yciorysu. Bdziemy uczestniczyy w wyprawie pod kierownictwem Picota, z Fabinem Tudel i Mart Gmez... taka okazja moe si nie powtrzy. Mam nadziej, e potem zalicz, nam egzaminy rozemiaa si Magda. Ta Gmez to pia, nigdy nic nie wiadomo. W ubiegym roku u niej oblaam. A ja ledwo ledwo zaliczyam, a przecie odpowiadaam piewajco poskarya si Marisa. Niestety, dla tej kobiety nigdy nie jeste wystarczajco dobrze przygotowana. Moe wreszcie sprawi sobie amanta i si troch wyluzuje podsumowaa Lola, wybuchajc miechem. Tu bdzie na kim zawiesi oko. Nie wydaje mi si, eby pani Gmez brakowao towarzystwa mczyzn, popatrz tylko, jak si na ni gapi nasi wykadowcy... odpowiedziaa Marisa. e nie wspomn o naszych kolegach z roku zgodzia si z ni Magda. Wszyscy za ni szalej. Jeste Wochem? chciaa wiedzie Lola. Tak. Ale mwisz po hiszpasku. Tak, ale niezbyt dobrze... stwierdzi Gian Maria skromnie, speszony pytaniami dziewczyn. A czym si zajmujesz? zapytaa Magda. Studiowaem jzyki martwe odpowiedzia Gian Maria, modlc si, by to przesuchanie wreszcie si skoczyo. - 203 -

 A kto sobie dzi zawraca gow jzykami martwymi! To to nudne jak flaki z olejem. Nigdy w yciu nie chciaabym si tym zajmowa wyrwao si Magdzie. A wic znasz hebrajski, aramejski... dopytywaa si Lola. Tak, ale rwnie akadyjski i hurycki. A ile masz lat? Zmiesza si na to pytanie zadane przez Maris. Trzydzieci pi odpar w kocu. Powanie? A my mylaymy, e jeste w naszym wieku! Marisa nie ukrywaa zaskoczenia. Nie dawaymy ci wicej ni dwadziecia pi potwierdzia Lola. A nie szukasz pracy? zapytaa rzeczowo Magda. Ja? No a kto? Mog zapyta Yvesa, brakuje nam ludzi. A do czego mgbym si wam przyda? Bdziemy kopali w Safranie, niedaleko Tall al-Mukajjar, w starym Ur wyjania Magda. Nie udao si znale zbyt wielu osb, ktre chciayby wzi udzia w wykopaliskach. W gruncie rzeczy to bardzo kontrowersyjna misja. Wielu archeologw i profesorw uwaa, e nie powinnimy teraz przyjeda do Iraku, postrzegaj to wrcz jako lekkomylno uzupenia Lola. Jest w tym troch racji, bo za par miesicy Bush zacznie bombardowa Irak, zgin tysice ludzi, a my szukamy sobie antycznych tabliczek, jakby to bya najnormalniejsza rzecz na wiecie dodaa Marisa. Przyjechaem, eby pomc pewnej organizacji dobroczynnej usprawiedliwia si Gian Maria. Pracuj w najndzniejszych osiedlach, rozdzielaj ywno i lekarstwa... Ale to nie znaczy, e jeli zechcesz nam pomc, nie moesz tego zrobi. Mog powiedzie o tobie Picotowi. Zreszt wietnie nam pac za udzia w tej wyprawie, wic jeli kiedy odczujesz brak gotwki... zasugerowaa Magda. Kiedy wysiadali z samochodu przed hotelem Palestyna, Picot nadal by w wisielczym humorze. Marzy o mocnej kawie, zostawi wic Alberta Angladea, kierownika organizacyjnego, by zaatwi formalnoci w recepcji. Profesorze! Profesorze! krzykna Magda.

- 204 -

Yves pomyla, e w ogle nie ma ochoty sucha paplania tej smarkuli, nawet jeli zasuya si dla wyprawy, przekonujc niejednego studenta uniwersytetu, by si do nich przyczy. Sucham ci... Wie pan, e Gian Maria jest ekspertem od martwych jzykw? Moe mgby si nam do czego przyda? A kim jest Gian Maria? burkn Picot. No ten chopak, ktry przylecia tym samym samolotem co my i zabra si z nami do Bagdadu. Trzeba przyzna, e jest pani nad wyraz skuteczna, cigle mi pani wynajduje coraz to lepszych ludzi odpowiedzia zoliwie Picot. W porzdku, rozumiem, e nie chcia pan zabra boniackiego nauczyciela, ale ten to co innego, specjalista od martwych jzykw... zna nawet akadyjski tumaczya niezraona Magda. Dobrze, niech go pani zapyta, gdzie si zatrzyma w Bagdadzie. Jeli bdzie nam potrzebny, to go wezwiemy zgodzi si Picot. Ale naturalnie, e bdzie nam potrzebny! Wie pan, ile tabliczek trzeba bdzie odczyta? upieraa si Marta. Szanowna pani, zapewniam, e to nie jest moja pierwsza misja archeologiczna. Ju pani powiedziaem, niech pani zapyta tego modzieca, kiedy bdzie mia czas i... albo lepiej niech mi go pani podele do baru, sam z nim porozmawiam. Fantastycznie! Magda pobiega do holu, bojc si, e Gian Maria na ni nie zaczeka i ju nigdy go nie zobaczy. Podoba jej si ten chopak, nie wiedziaa dlaczego, ale czua do niego sympati, prawdopodobnie przez ten jego wygld porzuconego dziecka. Gian Maria! krzykna. Chopak si zarumieni, stwierdziwszy, e wszyscy im si przygldaj. Szef chce z tob porozmawia, czeka w barze. Gdybym bya na twoim miejscu, nawet bym si nie zastanawiaa. Sku si, docz do nas! Ale Magdo, mam zobowizania, przyjechaem, eby pomaga ludziom w tym kraju tumaczy. Jestem pewna, e w Safranie nie wiedzie im si lepiej, wic w wolnych chwilach moesz zaj si niesieniem pomocy.

- 205 -

Gian Maria by zaskoczony witalnoci dziewczyny. Miaa szlachetne zamiary, ale dziaaa jak trba powietrzna, ktra wciga wszystko, co napotka na swojej drodze. Znalaz Picota sczcego kaw. Wielkie dziki, e zabrali mnie pastwo do Bagdadu powiedzia na powitanie. Nie ma za co. Magda wspomniaa, e zajmuje si pan martwymi jzykami. Tak... Gdzie koczy pan studia? W Rzymie. Dlaczego? Dlaczego? No wanie, dlaczego? No bo... bo mi si podobao. Interesuje si pan archeologi? Oczywicie... Chce pan si do nas przyczy? Nie mamy zbyt wielu specjalistw. Zna pan dobrze akadyjski? Tak. Zapraszamy. Nie, nie mog. Ju panu mwiem, znalazem si tu, by pracowa dla pewnej organizacji pozarzdowej. Pan decyduje. Jeli zmieni pan zdanie, znajdzie nas pan w Safranie. To wioska midzy Tall al-Mukajjar a Basr. Tak, Magda ju mi o tym mwia. Nieatwo jest porusza si po Iraku, dostanie pan ode mnie telefon kontaktowy. To numer dyrektora Departamentu Wykopalisk Archeologicznych Ahmeda Huseiniego. Jeli postanowi pan do nas doczy, on to panu uatwi. Gian Maria milcza, jakby straci gos. W jego oczach wida byo, jak wielkie wraenie wywaro na nim to nazwisko. Kiedy zjawi si u organizatorw kongresu archeologicznego w Rzycie, proszc o informacje na temat uczestniczki o nazwisku Tannenberg, dowiedzia si, e nazwisko takie nosi jedna z referujcych na sympozjum, niejaka Clara Tannenberg, ktra przybya wraz z mem, Ahmedem Huseinim. Co si stao? Zna pan tego Ahmeda? zapyta zaciekawiony Picot. Nie, nie wiem, kto to taki. Widzi pan, jestem nieco zaskoczony pask propozycj, ja... ja waciwie przyjechaem, eby pomaga biednym Irakijczykom i... - 206 -

 Decyzja naley tylko do pana. Proponuj panu prac, dobrze patn... Teraz za, jeli pan pozwoli, musz dopilnowa przygotowa, a potem mam spotkanie z panem Huseinim. Zdecydowae si? spytaa Magda, stajc tu obok niego. Sam nie wiem... Czujesz, e to nie w porzdku? Wyrzuty sumienia? Chyba tak. Nie myl sobie, e ja ich nie mam. Marisa powiedziaa prawd, wszyscy mamy wyrzuty sumienia w takich okolicznociach. Ale nie istniej sytuacje idealne. Ta jest jedn z najgorszych mrukn przygnbiony Gian Maria. To prawda. Za par miesicy umr tysice Irakijczykw a my tymczasem szukamy miast uwizionych pod piaskiem, wiedzc, e pi minut przed rozpoczciem bombardowania bdziemy mogli si std ewakuowa. Jeli bdziemy zastanawiali si zbyt dugo, bdziemy musieli ucieka std biegiem, tak wic... Wic postanowia si nie zastanawia... Nie zamierzam nalega, Gian Maria. Jeli zechcesz, wiesz, gdzie moesz mnie znale. Ksidz niepewnym krokiem skierowa si do wyjcia. To, co mu si przytrafio, zakrawao na cud. Jakby znalaz ig w stogu siana. Picot zna ma Clary Tannenberg, on za wybra si w t podr jedynie po to, by odnale t kobiet. Skoro jej ma przebywa w Bagdadzie, to nietrudno mu bdzie odnale j sam. Zanim zdecyduje si na nastpny krok, musi uporzdkowa myli. Nie mg po sobie pokaza, jak bardzo zaley mu na spotkaniu z Huseinim. Postanowi, e odczeka dwa czy trzy dni, zanim si z nim skontaktuje. Zreszt musi si zastanowi nad tym, co i w jaki sposb chce mu powiedzie. Mia cel: dotrze do Clary Tannenberg. Problem w tym, jak przekona jej ma, by go do niej doprowadzi. Na ulicy czekaa takswka. Pokaza kierowcy adres zapisany na kartce. Takswkarz umiechn si i zapyta go po angielsku, skd pochodzi. Jestem Wochem odpar Gian Maria, nie wiedzc, czy zbiera w ten sposb dobre czy ze punkty, gdy Silvio Berlusconi popiera Busha. Takswkarz jednak nie wydawa si tym faktem poruszony. le si u nas dzieje, jest gd, dawniej tak nie byo. Gian Maria bez sowa skin gow, peen obaw, e powie co, czym rozgniewa takswkarza. - 207 -

 Jedzie pan do biura fundacji Pomoc Dzieciom? Tak, przyjechaem tu, eby w niej pracowa. To dobrzy ludzie, troszcz si o nasze dzieciaki. Irackie dzieci przestay si ju mia, pacz z godu. Wiele umiera z powodu braku lekarstw. Gdy dotarli na miejsce, zapaci takswkarzowi i z czarn walizk w rku otworzy drzwi, obok ktrych tabliczki informoway po angielsku i po arabsku, e na pierwszym pitrze mieci si siedziba Pomocy Dzieciom, organizacji zajmujcej si pomaganiem dzieciom yjcym w krajach, w ktrych toczy si wojna. Jeden z jego znajomych mia kuzyna, ktry pracowa w zarzdzie tej organizacji w Rzymie i Gian Maria tak dugo nalega, a ten skontaktowa go z kim w Bagdadzie. Organizacje pozarzdowe zwykle przedkadaj pomoc materialn nad ochotnikw entuzjastw, ktrzy czasem przysparzaj wicej kopotw ni korzyci, ale wstawiennictwo przyjaciela okazao si skuteczne. Uzasadnia swj upr, by uda si do Iraku, wewntrzn potrzeb zrobienia czego dla ofiar wojny, zapewniajc, e nie moe siedzie na miejscu i przyglda si z zaoonymi rkami tragedii rozgrywajcej si w Iraku. Przekonanie zwierzchnikw kosztowao go niemao wysiku, ale ci widzieli, e podj ju decyzj, i byli pod takim wraeniem jego determinacji, e w kocu zgodzili si, by jecha. Dyrektor Pomocy Dzieciom w Bagdadzie stawia mu wszelkie moliwe przeszkody, zanim wreszcie zgodzi si, by Gian Maria zjawi si w Iraku. W korytarzu siedziaa grupka kobiet z maymi dziemi. Jaka moda dziewczyna poprosia je, by zaczekay cierpliwie, bo lekarz na pewno przyjmie ich dzieci. Gian Maria podszed do niej, a ona zlustrowaa go od stp do gw. Przyjechaem z Rzymu, chciabym si zobaczy z panem Barettim, nazywam si Gian Maria... Ach, to pan! Mam na imi Alia. Czekalimy na pana. Zaraz powiadomi Luigiego. Dziewczyna od razu przesza z arabskiego na woski. Ruszya korytarzem, mijajc kolejne drzwi. Otworzya jedne z nich i po chwili wysza, dajc mu znak rk. Prosz wej. Luigi Baretti mg mie okoo pidziesitki. ysiejcy, nieco otyy, wydawa si jednak bardzo energiczny. Na pierwszy rzut oka wida byo, e nie lubi marnowa czasu. Niezego szumu pan narobi, eby do nas przyjecha, a e w yciu najwaniejsze jest, by mie dobrych wujkw, to si to panu udao.

- 208 -

Gian Maria poczu wstyd. Nie spodziewa si takiego przyjcia. Mia ochot odpowiedzie co ostro, zacisn jednak zby. Prosz usi raczej poleci ni poprosi Baretti. Pewnie pomyli pan, e jestem le wychowany, nie mam jednak czasu na uprzejmoci. Wie pan, ile dzieci umaro w tym tygodniu, bo zabrako lekarstw? Nie wie pan. Wic panu powiem: u nas trjka, a wol sobie nie wyobraa, ile ich zmaro w caym Bagdadzie. Pan natomiast przeywa kryzys duchowy i postanawia, e aby go przezwyciy, musi pan przyjecha do Iraku. Potrzebne mi lekarstwa, ywno, lekarze, pielgniarki i pienidze, nie za ludzie, ktrzy chcc oczyci swoje sumienie, udaj si na wycieczk, by z bliska przyjrze si biedzie, a zaraz potem wracaj do swojego wygodnego ycia w Rzymie, czy gdziekolwiek pan mieszka. Skoczy pan? przerwa Gian Maria. Sucham? Czy ju pan skoczy, czy nadal zamierza mnie pan obraa. Ale ja pana nie obraziem! Ach, nie? W takim razie jestem wzruszony tak ciepy przyjciem. Dzikuj, nadzwyczajny z pana czowiek. Luigi Baretti nie odpowiedzia. Nie spodziewa si ataku ze strony kogo, kto w pierwszej chwili zaczerwieni si ze wstydu. Prosz usi. Co chce pan u nas robi? Nie jestem ani lekarzem, ani pielgniarzem, nie mam pienidzy, wic wedug pana do niczego si nie nadam. Jestem na granicy wytrzymaoci odpowiedzia tonem usprawiedliwienia szef Pomocy Dzieciom. Widz. Moe doszed pan do takiego momentu, e kto powinien pana zastpi, bo nie wytrzymuje pan napicia. Oczy Luigiego Barettiego bysny gniewem. Ten chudzielec podwaa jego zdolno zarzdzania organizacj, podczas gdy to miejsce to cae jego ycie. Od siedmiu lat przebywa w Bagdadzie, wczeniej za w wielu innych miejscach, nie mniej niebezpiecznych. Postanowi, e bdzie ostroniejszy, gdy za tym smarkaczem stali wani ludzie, ktrzy udzielili mu protekcji. Dowodem na to by fakt, e smarkacz siedzi tu przed nim i kto wie, czy nie ma zakusw na jego dyrektorski stoek. Gian Maria sam by zaskoczony swoim zachowaniem. Nie wiedzia, skd w nim tyle siy, by w taki sposb rozmawia z tym antypatycznym czowiekiem.

- 209 -

 Oczywicie, e moe nam pan pomc odpowiedzia Baretti. Umie pan prowadzi samochd? Potrzebny nam kto z prawem jazdy, eby mc przewozi dzieci do najbliszego szpitala albo do ich domw, albo podjecha na lotnisko po paczki przysyane z Rzymu i innych miejsc. Jasne, e potrzebne nam s rce do pracy. Postaram si by uyteczny obieca Gian Maria. Ma pan gdzie si zatrzyma? Nie, chciaem zapyta, czy nie zna pan jakiego niezbyt drogiego miejsca... Najlepiej, eby pan wynaj pokj przy irackiej rodzinie. Nie bdzie to pana wiele kosztowa, a im przyda si dodatkowy grosz. Zapytamy Ali. Kiedy chce pan zacz? Jutro? Nie widz przeszkd. Niech si pan dzisiaj gdzie zakwateruje, a potem Alia opowie panu, w jaki sposb pracujemy. Czy mog zadzwoni do Rzymu, by potwierdzi, e dotarem na miejsce i jestem bezpieczny? Nie mam nic przeciwko temu. Prosz, tu stoi telefon, ja tymczasem zamieni sowo z Ali. Gian Maria zastanawia si, po co podejmuje si czego, z czego nie bdzie mg si wywiza. Przyjecha do Iraku, by znale Clar Tannenberg, i zamiast si tym zaj, zbacza z drogi do celu. Co ja wyprawiam? Dlaczego nie panuj nad tym, co robi? Kto mn kieruje i sprawia, e zbaczam z obranej cieki? Nie przebywa tu nawet doby, a ju widzi, jak si zmienia. Zderzenie ze wiatem zewntrznym wywoao w nim szok. Najbardziej niepokoi go fakt, e traci nad sob kontrol. Alia powiedziaa mu, e jeden z irackich lekarzy wsppracujcych z Pomoc Dzieciom ma wolny pokj i moe mu go wynaj. Obiecaa zawie Giana Mari do szpitala, gdzie w lekarz pracuje, po drodze zabior pudeko antybiotykw i banday, ktre nadeszy dzisiaj rano z Holandii. Gian Maria usiad na siedzeniu dla pasaera w starym renault. Dziewczyna prowadzia pewnie, sprawnie przedzierajc si przez korki. Szpital znajdowa si niedaleko, dojechali wic w cigu kilki minut. Alia poprowadzia go korytarzami zdecydowanym krokiem osoby, ktra czsto bywa w tym miejscu.

- 210 -

Dotarli na pitro, na ktrym mieci si oddzia pediatryczny, tam za zapytali o doktora Faisala al-Bitara. Zmczona pielgniarka wskazaa im drzwi do sali operacyjnej. Dugo czekali, zanim lekarz wyszed na korytarz. Jego spojrzenie wyraao gniew. Jeszcze jedno dziecko... i nie mogem nic zrobi powiedzia gorzko, nie kierujc sw do nikogo w szczeglnoci. Faisal! zawoaa za nim Alia. A, nie wiedziaem, e tu jeste. Przysali antybiotyki? Tak, prosz. Tylko tyle? Tylko tyle, przecie wiesz, co si dzieje na granicy. Lekarz skierowa zmartwione spojrzenie na Giana Mari, oczekujc, e Alia mu go przedstawi. To Gian Maria, dzisiaj przyjecha z Rzymu, bdzie nam pomaga. Jest pan lekarzem? Nie. A czym si pan zajmuje? Chciabym na co si przyda... Szuka mieszkania ucia Alia jego tumaczenia. Mwie, e masz wolny pokj. Faisal spojrza na Giana Mari i rozcigajc usta ni to w umiechu, ni w gorzkim grymasie, wycign do niego rk. Zaraz skocz dyur i poka panu ten pokj. Nie jest zbyt duy, ale powinien si panu spodoba. Mieszkam z on i trjk dzieci. Mam dwie creczki i syna. Dawniej mieszkaa z nami matka, ale umara przed paroma miesicami. Na pewno mi si spodoba zapewni ksidz. Moja ona jest nauczycielk wyjania Faisal. wietnie gotuje, jeli lubi pan nasz kuchni. Naturalnie. Jeli zamierza pan pracowa dla Pomocy Dzieciom, dobrze, eby jak najszybciej zapozna si pan z tym szpitalem. Alia wszystko panu pokae. Dziewczyna oprowadzia go po korytarzach i gabinetach, zatrzymujc si co jaki czas, by zamieni sowo z lekarzami i pielgniarkami. Wszyscy wydawali si zrozpaczeni brakiem materiaw opatrunkowych i lekarstw. Godzin pniej egna si z Ali w drzwiach szpitala. - 211 -

Samochd Faisala, stary model renault, lni czystoci. Mieszkam w Al-Ganir, nieopodal jest koci, gdyby mia pan ochot si pomodli. Przychodzi tam wielu Wochw. To koci katolicki? Chaldejski, to mniej wicej to samo, prawda? Tak, naturalnie. Moja ona jest katoliczk. Gian Maria unis ze zdziwieniem brwi. Owszem. W Iraku jest spora wsplnota chrzecijaska. Nie wiem, co si teraz z nimi stanie. Czy i pan jest chrzecijaninem? Tak, przynajmniej oficjalnie, ale nie praktykuj. Jak mam to rozumie? Nie chodz do kocioa, nie modl si. Ju dawno zszedem z tej drogi. To byo w dniu, w ktrym nic mogem uratowa ycia ktremu z moich pacjentw. Niewinne dzieci umieray w mczarniach i nie rozumiay, dlaczego musz cierpie. I niech mi pan nie mwi, e taka jest wola boska i e on zsya na nas prby i musimy si z tym pogodzi. Ten may by chory na biaaczk, przez dwa lata walczy o ycie z godn podziwu si. Mia siedem lat! Nikomu nic zego nie zrobi, Bg nie musia go poddawa adnym prbom. Jeli istnieje Bg, jego okruciestwo nie ma granic. Gian Maria przeegna si odruchowo. Pan obwinia Boga o to, co przytrafia si ludziom powiedzia. Ja obwiniam Boga o to, co dzieje si z dziemi, niewinnymi, bezbronnymi istotami. My, doroli, jestemy za siebie odpowiedzialni, za to, jacy jestemy, za nasze czyny, ale dzieci? Co takiego zrobiy, e musz umiera i cierpie? I nie chc sysze o grzechu pierworodnym, nie sucham takich bzdur. To mi dopiero Bg, ktry karze miliony niewinnych ludzi za niepopenione winy! Sta si pan ateist? zapyta Gian Maria, wiedzc, jak usyszy odpowied. Jeli istnieje Bg, tu go nie ma uci Faisal. Do samego domu Faisala nie zamienili ani sowa. Mieszkanie miecio si na ostatnim pitrze trzykondygnacyjnego budynku. Kiedy lekarz otwiera drzwi, dobiegy ich odgosy dziecicej ktni.

- 212 -

 Co tu si dzieje? zapyta Faisal, zwracajc si do dwch dziewczynek, podobnych do siebie jak dwie krople wody. Bliniaczki przepychay si porodku przestronnego salonu. To ona mi zabraa lalk skarya si jedna, pokazujc palcem siostr. Nieprawda bronia si tamta. To moja lalka, ona nie rozrnia. Trzeba skoczy z tymi identycznymi zabawkami zawyrokowa Faisal, biorc creczki na rce, by ucaowa je na powitanie. Siostry uciskay ojca, nie zwracajc uwagi na to, e w salom stoi kto obcy. To moje bliniaczki. Przedstawiam Rani i Leil. Maj pi lat i diabelskie charakterki. Do salonu wesza, trzymajc dziecko w ramionach, brunetka z wosami spitymi spink, ubrana w akiet. Nur, przedstawiam ci naszego gocia z Woch. To Gian Maria. Gian Maria, Nur to moja ona, a to Hadi, najmodszy w rodzinie. Ma ptora roku. Nur postawia dziecko na pododze i podaa rk Gianowi Marii, umiechajc si ciepo. Witamy w naszym domu. Faisal zadzwoni do mnie i uprzedzi, e zamieszka pan z nami, jeli pokj przypadnie panu do gustu. Na pewno mi si spodoba! zapewni arliwie Gian Maria. Bdzie tu mieszka? zapytaa jedna z dziewczynek. Tak, Raniu, jeli tylko zechce odpara jej matka, miejc si ze zdumionego Giana Marii, ktry zastanawia si, w jaki sposb ta kobieta odrnia dziewczynki, skoro wygldaj identycznie. Faisal i Nur zaprowadzili gocia do pokoju. Okno wychodzio na ulic, pokj nie by zbyt duy, ale wyglda na wygodny. Stao tam ko z wezgowiem z jasnego drewna, stolik, duy okrgy st, a przy nim dwa krzesa i do obszerna szafa. Bardzo mi si podoba rzek Gian Maria. Jeszcze mi pastwo nie powiedzieli, ile to bdzie kosztowa. Proponujemy trzysta dolarw miesicznie. Zgadzam si. W to wliczone s posiki... dodaa Nur. Ale naprawd uwaam, e to dobra cena, bardzo dzikuj. Lubi pan dzieci? A moe ma pan wasne? dopytywaa si Nur. Nie, nie mam, ale uwielbiam dzieci. Mam trzech bratankw. - 213 -

 Jest pan bardzo mody, jeszcze pan zdy postara si o dzieci pocieszya go Nur. Jeli chce si pan rozgoci... Dwie minuty pniej Gian Maria wiesza skromn zawarto swojej walizki w szafie obok sterty pocieli i rcznikw. Mamy tylko jedn azienk i ma toalet z prysznicem. Jeli zechce pan korzysta z prysznica, bdzie pan bardziej niezaleny, przy trjce dzieci czasem trudno dopcha si do azienki. wyjania Nur. Dla mnie to doskonae rozwizanie. Dzikuj pani. Chciabym zapaci. Tak od razu? Przecie dopiero przekroczy pan prg domu! Lepiej niech pan zaczeka, przekona si, czy bdzie panu z nami dobrze. Nie, wol zapaci z gry za cay miesic. Skoro pan nalega... Tymczasem Faisal zasiad do pracy w niewielkim gabinecie, do ktrego wchodzio si z salonu. W gruncie rzeczy stanowi on cz salonu, oddzielon regaem z ksikami od reszty pomieszczenia. Mieszkanie byo przestronne. Poza pokojem Giana Marii i salonem skadao si z przytulnej kuchni i jeszcze dwch pokoi. Zaraz dam panu komplet kluczy, eby mg pan swobodnie wchodzi i wychodzi, chocia prosz wzi pod uwag, e w tym domu s dzieci i... Na Boga, nie musi mi pani tego mwi. Bd si stara jak najmniej przeszkadza. Wiem, co znaczy ycie w rodzinie. Trafi pan std do biura? upewnia si Faisal. Poradz sobie, musz si nauczy drogi. I jeszcze jedno, czy uczy si pan kiedykolwiek arabskiego? Troch. Tym lepiej. W kadym razie, jeli bdzie pan potrzebowa mojej pomocy w jakiejkolwiek sprawie, prosz mwi bez wahania. Dzikuj. Faisal spuci wzrok na swoje papiery. Gian Maria uzna, e jeli chce wkomponowa si bez zgrzytw w ycie tej rodziny, nie moe zaburza ich codziennej rutyny, postanowi wic, e wyjdzie. Chcia oswoi si z dzielnic i pomyle troch w samotnoci. Musi si zastanowi nad paroma sprawami, a lepiej mu to pjdzie na spacerze ni w pokoju. Pjd si przej. Moe trzeba co kupi? zwrci si do Nur. Nie, dzikuj, wszystko mamy. Zje pan z nami kolacj? - 214 -

 Jeli nie sprawi tym kopotu. Ale skd, jemy wczenie, o smej. Bd punktualnie. Wczy si bez celu po osiedlu. Czu na sobie zaciekawione spojrzenia, nie zauway jednak adnej wrogoci. Kobiety ubrane byy jak w europejskich miastach, niejedna

dziewczyna paradowaa w dinsach i koszulce z nadrukowan nazw zespou rockowego. Zatrzyma si przed straganem z warzywami i owocami. Postanowi kupi troch wieych jarzyn. Wybra kilka papryk, pomidorw, cebul, trzy kabaczki i kilka pomaraczy. Sprzedawca zapewnia, e wszystko pochodzi z jego wasnego ogrodu. Gian Maria zapyta go, czy wie, gdzie znajduje si koci, ten za wskaza mu drog. Musi min przecznic i skrci w prawo. Gian Maria zawaha si, ale ostatecznie postanowi odszuka koci. Torby z zakupami nie byy bardzo cikie. Kiedy wszed, poczu, e wypenia go spokj. W kcie modlia si grupa kobiet i tylko ich szepty zakcay cisz. Poszuka zacisznego kta i uklk. Z zamknitymi oczami stara si znale odpowiednie sowa, by skierowa je do Boga, proszc, by go prowadzi jak dotychczas, od spotkania ekipy archeologw na lotnisku w Ammanie, zmuszajc go do przezwyciania niemiaoci i nawizania kontaktu z profesorem Picotem... i jeszcze jego zgoda, by zabra si z nimi do Bagdadu, przypadkowe wymienienie nazwiska Ahmeda Huseiniego, jego obecno w Bagdadzie... Dziki temu wszystkiemu bdzie mg dotrze do Clary Tannenberg. Nie, adne zbiegi okolicznoci nie wchodziy w gr. To Bg wskazywa mu drog, chronic go i pomagajc wykona zadanie. Bg zawsze by przy nim, Gian Maria musia tylko by gotowy na jego obecno. Gdyby udao mu si przekona Faisala... Pomodli si za lekarza, dobrego czowieka, ktrego cierpienie blinich skonio do oddalenia si od Boga. Kiedy wychodzi z kocioa, byo ju po sidmej. Przyspieszy kroku, by nie spni si na kolacj. Nie chcia pierwszego dnia robi zego wraenia na gospodarzach. Kiedy dotar do domu, usysza przez drzwi miechy bliniaczek i pacz maego Hadiego. Dobry wieczr! zawoa od wejcia. Faisal wci pracowa w gabinecie, nie zwaajc na haasujce dzieci. Ach, ju pan wrci! odkrzykn lekarz. Tak, przyniosem co, przyda si do kolacji... - 215 -

 Dzikujemy, ale niepotrzebnie si pan kopota. To aden kopot. Pomaracze wygldaj bardzo apetycznie. Nur jest w kuchni... Zanios jej zakupy. Nur prbowaa nakarmi maego Hadiego gst papk, dziecko opierao si, machajc nogami i zaciskajc usta za kadym razem, gdy matka zbliaa do jego buzi napenion yeczk. Nie ma na niego sposobu, to dziecko to straszny niejadek westchna Nur. Co mu pani daje? Przecierane jarzyny z jajkiem. W takim razie wcale mu si nie dziwi! Kiedy byem dzieckiem, nienawidziem warzyw. Tu nie ma zbyt wielkiego wyboru. Nam si poszczcio, bo sta nas na jedzenie. Aie jeli mam by szczera, to bardzo nam na rk, e zechcia pan wynaj ten pokj. Ju od paru miesicy w szkole nie wypacaj nam penego wynagrodzenia, a w pracy u Faisala nie jest lepiej. Co pan przynis w tych torbach? Troch warzyw: papryka, kabaczki, pomidory, cebula, pomaracze. Nie byo duego wyboru. Ale nie musia pan niczego przynosi. Jeli mam tu mieszka, chciabym pomc w miar moliwoci. Dzikuj, ywno jest zawsze mile widziana, bo nie ma jej w nadmiarze. Zauwayem. Zaszedem te do kocioa. Jest pan wierzcy? Tak, mog pani powiedzie, e przez cae ycie swoje ani razu nie zgubiem cieki do Boga. Ma pan szczcie. My ju dawno nie widzimy nawet jej ladw. Wic i pani stracia wiar? Z trudem j podtrzymuj. Szczerze mwic, zostao mi mao wiary. A przecie nie widz nawet poowy tego, z czym na co dzie boryka si mj m w szpitalu. Kiedy mi opowiada, jak jakie dziecko umaro na infekcj, ktr mona byo powstrzyma antybiotykami, ja rwnie zaczynam si zastanawia, gdzie si podzia Bg. Nur wstaa, zrezygnowana. Postanowia, e nie bdzie zmuszaa Hadiego do jedzenia. Trzymajc dziecko na rku, przesza do salonu. Raniu, Leilo, przypilnujcie brata, ja tymczasem nakryj do stou. - 216 -

 Ja nie chc odpowiedziaa jedna z bliniaczek. Co to ma znaczy? zdenerwowaa si Nur. Bo ja si teraz bawi upieraa si dziewczynka. Nur nie wdawaa si w dalsze dyskusje, tylko posadzia niemowl na dywanie wrd zabawek i wrcia do kuchni. Gian Maria poszed za ni. Nie bardzo wiedzia, co ze sob zrobi. Mog pani w czym pomc? Naturalnie. Moe pan nakry do stou. W kredensie jest obrus, a tu stoj szklanki i talerze. Sztuce znajdzie pan w drugiej szufladzie.

Po kolacji mczyni pomogli Nur sprzta ze stou, gdy tymczasem ona ukadaa wszystko w zmywarce. Potem Faisal pooy dziewczynki do ka, Nur za usypiaa Hadiego, ktry dugo i gono protestowa. Gian Maria yczy wszystkim dobrej nocy, wiadom tego, e lepiej wycofa si do siebie, bo po caym dniu pracy maestwo dopiero teraz ma czas, by spokojnie porozmawia. Zreszt musi obmyli jaki sposb, eby zbliy si do Ahmeda Huseiniego. Nie by pewny, czy dobrze zrobi, starajc si pozna go przez francuskiego archeologa. By wyczerpany. Nie mina nawet doba, odkd wysiad z samochodu w Bagdadzie, a wydawao mu si, e upyny miesice. Zasn, nawet si nie pomodliwszy.

- 217 -

20

Robert Brown rozmawia w swoim gabinecie z Paulem Dukaisem. Co to ma znaczy, e znalaze tylko jednego czowieka! wykrzykiwa Brown. Ju ci tumaczyem. Picot nie przyj tego Boniaka, chocia zgodzi si na Chorwata. Dlatego w tej chwili mamy tylko jednego czowieka na wykopaliskach. Jeli przestaniesz si na mnie wydziera, dokocz zdanie... Jeden czowiek przeciwko Alfredowi! Chyba upade na gow. Nie mam najmniejszego zamiaru stawa z jednym czowiekiem przeciwko Alfredowi, cho niewykluczone, e byoby to najmdrzejsze rozwizanie. Jeden czowiek nie zwraca niczyjej uwagi, jeli jest ich za duo, to lepiej od razu da ogoszenie do gazety. Ten Chorwat wie, co ma robi? zapytaS Brown, zniajc gos. Tak, dosta szczegowe instrukcje. Ma nie spuszcza Clary, zapozna si z rozkadem zaj na wykopaliskach, a kiedy ju wszystkiego si dowie, ma mi przedstawi plan dziaania. Jeli pozwolisz mi dokoczy, to powiem ci jeszcze, e prawdopodobnie bd mg wysa dwch ludzi udajcych biznesmenw. Ach tak? A czym uzasadnisz obecno powanych biznesmenw w zapadej dziurze na poudniu Iraku? Ale Robercie, nie traktuj mnie jak gupca. Od wielu lat dziaam w tym biznesie, zapewniam ci, e potrafi odpowiednio ukry moich ludzi. Oszczdz ci jednak szczegw. Wrcz przeciwnie, chtnie poznam szczegy. Bd mnie o nie pytali i chc wiedzie, co mam mwi. Zgoda, wytumacz ci, we jednak pod uwag, e moim zdaniem wystarczy nam ju sam Chorwat, pozostali niech interweniuj tylko wtedy, gdy bdzie to konieczne. Na pewno bdzie to konieczne. Nie, nie bdzie. Ten Chorwat to rasowy zabjca, ta robota sprawia mu przyjemno. Nie pamita nawet, ilu ludzi zlikwidowa. To wymienity strzelec, poza tym posuguje si noem precyzyjnie jak chirurg.

- 218 -

 A w jaki sposb si stamtd wydostanie? Moe legalnie przekroczy granic, i to ze piewem na ustach? Poradzi sobie, kto wie czy nie piewajco. Rozmawiali jeszcze przez chwil. Dukais nie zdoa uspokoi Browna, wiedzia, e ten nie spocznie, dopki nie dostanie tych cholernych tabliczek. Kiedy Robert Brown zosta sam, natychmiast zadzwoni do swojego Mentora, a ten zaprosi go na kolacj. Bd mogli porozmawia bez wiadkw.

***

Enrique Gmez czeka na swojego syna Jos. Par minut temu zadzwoni do niego z Waszyngtonu George. Operacja wystartowaa. Jego czowiek chodzi za Clar Tannenberg jak cie, gotw na wszystko. Prbowa przekona Georgea, by nie robili krzywdy Alfredowi, wiedzia, e jeli kto tknie jego wnuczk, zaboli go to bardziej ni miertelna rana. Biorc to pod uwag, naleao wykorzysta wszystkie moliwoci i stara si ocali co tylko si da. Stawia na Alfreda. Byli poczeni na zawsze, nawet jeli George teraz si na niego gniewa. Wiedzia jednak i to, e czowiek, ktry pilnuje Clary, bdzie zmuszony szybko podejmowa decyzje i nie zawaha si przed morderstwem. Otrzyma jasne rozkazy: przej Glinian Bibli, jeli bdzie to konieczne, si, i natychmiast opuci Irak, korzystajc z kontaktu, jaki mu przekazano. Przeszo Chorwata pozwalaa przypuszcza, e dobrze wywie si z zadania. Do gabinetu wszed Jos i podszed do ojca, by pocaowa go na powitanie. Jak si masz, staruszku? Dobrze, synu, dobrze. A ty? Mam mas pracy, przez cay dzie nawet nie napiem si kawy. Mam nadziej, e wszystko w porzdku? Tak, tylko nie moglimy sfinalizowa fuzji tych dwch spek. Kiedy ju si wydaje, e zawrzemy porozumienie, wyskakuje ktry z prawnikw z kolejnymi przeszkodami. C, ju si chyba do tego przyzwyczaie. W kocu podpisz.

- 219 -

 Mam nadziej. Zadzwonili do nas w czerwcu, eby poprosi o arbitra przy tej transakcji, ale nie ma sposobu, by ich pogodzi. Nie zaamuj si. Rozmow przerwa sygna telefonu. Enrique odebra natychmiast. Sucham? Enrique? To ja, Frank... Jak si masz? Przed chwil rozmawiaem z Georgeem. Powiedzia ci, e mamy swojego czowieka wrd czonkw wyprawy? Chorwata... Tak, ju o tym syszaem. Dzwoni do mnie Alfred. Denerwuje si. Grozi nam. Czym? Nie sprecyzowa. Stwierdzi tylko, e jeli pisana mu jest mier z broni w rku, to bdzie zabija do ostatniego tchnienia. Zna nas i wie, e bdziemy usiowali odebra mu Glinian Bibli. Najpierw musi j znale. Jest jednym z nas, nie musi si szczeglnie wysila, by sobie wyobrazi, jak zachowamy si w takiej sytuacji. Powiedzia mi, e jest pewny, i mamy swoich szpiegw, e ich wykryje i zamorduje. Uprzedzi mnie rwnie, e jeli nie pozwolimy, by Clara zatrzymaa tabliczki, upubliczni wszystkie szczegy naszego biznesu. Twierdzi, e na wypadek swojej mierci zadysponowa, by dokonano sekcji zwok, eby stwierdzi, czy mier nastpia z powodw naturalnych czy zostaa przypieszona, i e jeli si do niego dobierzemy, zostanie opublikowane jego memorandum. Nigdy bymy si nie domylili u kogo je zdeponowa. Wszystko w nim opisa. Oszala! Nie sdz, po prostu stara si zabezpieczy. Czy co zaproponowa? Nic innego ni dotychczas. Mamy zostawi Clarze Glinian Bibli, a on dokoczy biec operacj. Nie ufa nam? Nie, nie ufa. Chce przywaszczy sobie co, co do niego nie naley. George ma racj... Zdaje si, e jestemy o krok od samobjstwa. Co ty opowiadasz? - 220 -

 e mam n na gardle oraz wraenie, e spadamy w przepa. Nie histeryzuj. Zapewniam ci, e wiem, o czym mwi. Sam z nim porozmawiam. Czy to nie za due ryzyko, dzwoni do niego z Hiszpanii? Tak podejrzewam, ale jeli nie ma innej rady, trzeba chwyci za telefon. Musz wyjecha, zaatwi interesy za granic, zobaczymy, co zdziaam poza krajem. Zadzwo do mnie. Gmez odoy suchawk i zacisn pici. Syn przyglda mu si w milczeniu. Martwio go, e ojciec to si czym martwi, to znw si wcieka, co zdradzaa jego napita twarz. Co si stao, tato? Nie twoja sprawa. Dzikuj za odpowied. Przepraszam, jeli odezwaem si grubiasko, ale wiesz, e nie lubi, jak pytasz mnie o moje sprawy. To dla ciebie adna nowo. To prawda. Odkd zaczem cokolwiek rozumie, wiem, e nie wolno mi zadawa ci pyta. Nie wiem, jakie to sprawy, ale obwarowae je jak twierdz i nie dajesz nam nawet szany zajrze za mury. Bardzo dobrze to uje. Tak byo i tak bdzie zawsze. Teraz zostaw mnie, prosz, samego. Musz zadzwoni w par miejsc. Syszaem, e wyjedasz. Dokd? Wyskocz na par dni. Tyle wiem, pytam dokd i po co. Enrique podnis si i uderzy pici w st. Mia prawie dziewidziesit lat, ale zrobi to tak energicznie, e Jos cofn si o krok. Pilnuj swoich interesw i nie traktuj mnie jak starego niedogi. Jeszcze nie jestem takim niedojd. Id i zostaw mnie w spokoju. Jos obrci si na picie i wyszed. Z trudem rozpoznawa ojca w tym choleryku, ktry najwyraniej gotw by go uderzy. Enrique usiad. Otworzy szuflad i sign po fiolk, z ktrej wyj dwie piguki. Wydawao mu si, e cinienie rozsadza mu gow. Lekarze nieraz go ostrzegali, e musi unika zdenerwowania. Lata temu przeszed zawa, po ktrym nie zosta nawet lad, wiedzia jednak, e w tym wieku musi na siebie uwaa.

- 221 -

Zorzeczy Alfredowi i sobie samemu za to, e wstawia si za nim u Georgea. Dlaczego Alfred nie moe odegra swojej roli jak oni wszyscy? Dlaczego nie moe trzyma si scenariusza. Nacisn guzik dzwonka umieszczony pod stoem. Po paru minutach usysza ciche pukanie do drzwi. Prosz! Suca w czerni i biaym jak nieg fartuszku, z wosami podtrzymywanymi opask, stana w progu, czekajc na polecenia. Prosz mi poda szklank zimnej wody i powiedzie pani Roco, e chc si z ni zobaczy. Tak jest, prosz pana. Roco wesza do gabinetu ma ze szklank wody w rku i si przestraszya. Znaa ten widok: lodowate oczy i obcy czowiek, zupenie niepodobny do jej ma. Enrique, co ci si stao? le si czujesz? Wejd, musimy porozmawia. Kobieta postawia szklank na biurku i usiada w fotelu po przeciwnej stronie blatu. Wiedziaa, e dopki m czego nie powie, nie powinna si odzywa. Wygadzia spdnic, jakby tym gestem moga si zabezpieczy przed burz, ktra, jak wiedziaa, lada chwila moe rozpta si w gabinecie. W tej szufladzie odezwa si Enrique, pokazujc grn szuflad biurka trzymam klucz od sejfu w banku. Nigdy nie chowaem tam adnych wanych dokumentw, tylko niektre zwizane z moimi interesami. Kiedy umr chc, by posza do banku i je zniszczya. Nigdy nie mog dosta si w rce Jos. Nie ycz sobie te, by mu opowiadaa o mojej przeszoci. Nigdy nie przyszoby mi to do gowy! Posa onie uwane spojrzenie, jakby chcia przenikn wzrokiem najgbsze zakamarki jej duszy. Nie wiem, Roco, nie wiem. Dotychczas tego nie zrobia, ale ci pilnowaem. Gdy mnie zabraknie... Nigdy nie daam ci powodu do braku zaufania... To prawda. Teraz jednak musisz przysic, e zrobisz to, co ci powiedziaem. Nie prosz o to ze wzgldu na mnie, tylko dla dobra Jos. Pozwlmy, by nic si nie zmieniao. We pod uwag, e gdyby te papiery ujrzay wiato dzienne... moi przyjaciele dowiedzieliby si i wczeniej czy pniej co musiaoby si sta. - 222 -

 Co nam mog zrobi? zapytaa przestraszona kobieta. Lepiej sobie tego nie wyobraa. Mamy zasady, nasz wewntrzny kodeks, i jestemy zobowizani go przestrzega. Dlaczego sam nie zniszczysz tych papierw? Dlaczego nie sprawisz, by przepado to, o czym nie wolno nam mwi? Zrobisz tak, jak powiedziaem. Pewnych rzeczy nie mog si teraz pozby, ale po mojej mierci nie bd miay adnego znaczenia. Och, obym moga umrze przed tob! Nie mam nic przeciwko temu, ale na wszelki wypadek przysignij mi na Bibli, e zrobisz to, o co prosz. Enrique pooy na biurku Bibli i skin ponaglajco na on, by pooya rk na ksidze. Roco bya sparaliowana ze strachu. Czua, e w probie ma czai si groba. Przysiga, e wypeni polecenia Enrique. Chcia te, eby zniszczya wszystko, co ley w sejfie ukrytym za obrazem w gabinecie. Kiedy Enrique zosta sam, zadzwoni do Georgea. Tak? To ja. Jest co nowego? Tylko tyle, e miae racj. Nie moemy okazywa saboci wobec Alfreda. On jest w stanie wszystko zniszczy. Zniszczy nas. To on pogwaci nasze normy. Ja rwnie jestem do niego przywizany, ale niestety, albo on, albo my. My. Ciesz si, e tak mylisz.

* **

Helikoptery czekay w bazie wojskowej, strzeonej przez Gwardi Republikask. Ahmed Huseini wyjania komendantowi bazy, jak wane jest dla Iraku, by misja archeologiczna w Safranie skoczya si powodzeniem. Komendant sucha ze znudzon

- 223 -

min. Dosta precyzyjne instrukcje od Pukownika, by przetransportowa tych cudzoziemcw i ich ekwipunek do Safranu. Nie mia ochoty sucha wykadu z historii Mezopotamii. Yves Picot i jego pomocnik, Albert Anglade, pomagali onierzom przy zaadunku skrzy do helikoptera. Asystowali im pozostali czonkowie wyprawy, w tym kobiety, ktrych obecno prowokowaa miechy i szepty onierzy. Picot stanowczo poleci dziewcztom, by ubieray si w spodnie, traperki i lune koszule. adnych szortw, adnych obcisych podkoszulkw. Mimo to onierze mieli nie lada frajd, przygldajc si im. Kiedy wszystko zostao zaadowane, a czonkowie zespou wsiedli do dwch helikopterw, Yves Picot poszuka wzrokiem Ahmeda. Przykro mi, e pan z nami nie jedzie powiedzia na poegnanie. Powiedziaem panu wczoraj, e przyjad do Safranu. Nie mog zosta tam zbyt dugo, ale postaram si wpada co dwa tygodnie. W kadym razie bd w Bagdadzie i gdyby co si dziao, mog si tym zaj z wasnego biura. Doskonale, mam nadziej, e nie bd musia pana niepokoi. ycz sukcesw! I moe pan ufa Clarze! To bardzo zdolna archeolog, obdarzona szstym zmysem. Wezm to pod uwag. Powodzenia! Ucisnli sobie rce i Yves wsiad do helikoptera. Par minut pniej znikali na niebie. Ahmed westchn. Znw straci kontrol nad swoim yciem, jeszcze raz znalaz si w rkach Alfreda Tannenberga. Starzec nie robi mu zudze: albo wemie udzia w tym biznesie, albo go unicestwi. Co wicej, zagrozi, e to tajne suby Saddama zajm si zdrajc. Ahmeda nie trzeba byo przekonywa, e te bez skrupuw moe wtrci go do jednego z tajnych wizie reimu, z ktrych nikomu nie udao si wyj. Alfred powiedzia mu z pogard, e jeli operacja si uda, a Clara odnajdzie tabliczki, bdzie mg wyjecha, dokd tylko zechce. On nie pomoe mu w ucieczce, ale nie bdzie mu jej utrudnia i mnoy przeszkd. Jedno byo pewne Tannenberg kaza go ledzi przez dwadziecia cztery godziny na dob. Ahmed nie widzia jego ludzi (a moe to byli ludzie Pukownika?), lecz oni bez wtpienia widzieli jego. Wrci do ministerstwa, poniewa tego dnia mia jeszcze duo pracy. Nie bdzie atwo znale to, o co poprosi go Alfred, ale jeli kto mg zdoby pewne informacje, to wanie on.

- 224 -

Na odgos zbliajcych si helikopterw Clara poczua ukucie wzruszenia. Picot bdzie zdziwiony, kiedy dotrze na miejsce i dowie si, e ju kopi. Obok niej stan Fabin z Mart. Oni rwnie byli dumni z wykonanej pracy. Kiedy Picot znalaz si na ziemi, podszed do niego Fabin i mczyni uciskali si serdecznie. Tskniem za tob powiedzia Picot. Ja te odpowiedzia ze miechem Fabin. Marta z Clar reanimoway Alberta Angladea, ktry wysiad z helikoptera blady jak kreda. Na znak Clary podszed do nich jeden z wieniakw z butelk wody i plastikowym kubkiem. Pij, zaraz ci przejdzie. Nie mog jcza Albert. Pij, przejdzie ci, ja te miaam nudnoci w helikopterze pocieszaa go Marta. Obiecuj, e nigdy, ale to nigdy w yciu nie dam si wsadzi do tego wynalazku narzeka Albert. Wrc do Iraku samochodem. Ja rwnie odpowiedziaa rozbawiona Marta. Tymczasem napij si wody. Clara ma racj, zaraz poczujesz si lepiej. Fabin z durn pokazywa Yvesowi obz, gliniane chaty, w ktrych urzdz laboratoria, pomieszczenia na komputery, domy, gdzie bd si spotykali, aby dyskutowa o postpach w pracy, prysznice, latryny oraz namioty z impregnowanej tkaniny, w ktrych zamieszka cz ekspedycji, chyba e przez najblisze miesice bd woleli zainstalowa si w pokojach, ktre byli gotowi wynaj im chopi. Weszli do jednego z domw, gdzie Fabin urzdzi biuro. Jak stwierdzi, bdzie ono jednym ze stanowisk dowodzenia, czyli mostkiem kapitaskim. Albert, ktry z trudem dotrzymywa im kroku, opad na krzeso, gdy tymczasem Clara z Mart przypominay mu co chwila, by pi wod, drug szklank podtykajc Picotowi. Dobra robota pochwali Picot. Wiedziaem, e kiedy przyjad, wiele rzeczy bdzie ju gotowych. Waciwie zaczlimy nawet prac na stanowisku oznajmia Marta. Ju od jakiego czasu odkopujemy jeden fragment, wyprbowujc umiejtnoci robotnikw. Ludzie s dobrze nastawieni, na pewno bd chcieli ciko pracowa. Zreszt, nie pytajc ci o zgod, mianowaem Mart szefow, a nawet wrczyem jej bat rozemia si Fabin. Wszystkich nas teraz ustawia i organizuje, co ja mwi,

- 225 -

zrobia z nas oddzia wojskowy! Robotnicy s jednak zadowoleni i nikt nie wbije szpadla w ziemi, nie zapytawszy jej o pozwolenie. Dobry zarzdca zawsze si przyda stwierdzi Picot, udajc powag. Martwi si tylko, e zostaem bez pracy. Clara przysuchiwaa si temu przekomarzaniu z rozbawieniem, ale nie odwaya si wtrci. Przez ostatnie dni miaa do czasu, by si przekona, e Fabina czy z Mart przyja, ale nic poza tym. Wida byo, jak wielkim darz si zaufaniem, rozumieli si bez sw, wystarczao im jedno spojrzenie. Teraz podobn ni porozumienia wyczua midzy Fabinem a Picotem. Gdzie bdziemy spali? zainteresowa si Albert, ktry jeszcze nie doszed do siebie. W tamtym domu, po ssiedzku, kazalimy naszykowa pokoje dla ciebie, Yvesa i dla mnie. W domu s cztery pomieszczenia, zmiecimy si w trjk. Jeli wolisz, mamy tu gotow lisi mieszkacw wioski, ktrzy oferuj pokoje... wyjani Fabin. Nie, nie trzeba. Jeli nie macie nic przeciwko temu, poo si na kilka minut. Albert wypowiedzia te sowa niemal bagalnym tonem. Odprowadz pana, bo nie wie pan, gdzie to jest zaproponowaa Clara. Kiedy wyszli, Yves zwrci si do Fabina: Macie jakie problemy? adnych. Tu wszyscy darz Clar wrcz nabonym szacunkiem. Ona sama niczemu si nie sprzeciwia i zgodzia si na wszystkie nasze sugestie, a raczej polecenia Marty. Wyraa swoje zdanie, ale jeli nie udaje jej si nas przekona, nie traci czasu na dyskusje. Tu wszyscy jej nadskakuj, w razie konfliktu pjd najpierw do niej i to ona bdzie miaa decydujcy gos. Jest jednak na tyle inteligentna, e tego nie naduywa, cho wie, e gra pierwsze skrzypce. Jest przy niej kobieta, Fatima, ktra opiekuje si ni jak matka, czasem nawet przychodzi z ni na stanowisko. I nigdy nie odstpuje jej czterech mczyzn. Chodz za ni jak cienie, dzie i noc. Tak, zauwayem to w Bagdadzie; chodzi z ochron, co nie jest takie znw dziwne w Iraku. Poza tym jej m to wana figura stwierdzi Yves. Nie, nie tylko dlatego przerwaa mu Marta. Ktrego dnia ochroniarze stracili j z oczu. Nie mogymy spa, wic wstaymy przed witem, by troch pospacerowa. Kiedy nas w kocu znaleli, byli przeraeni, a jeden przypomnia, e jej dziadek obdarby ich ze skry, gdyby przytrafio jej si co zego, i wspomnia o jakich Wochach. Clara popatrzya na mnie i kazaa im milcze. - 226 -

 To by znaczyo, e dziewczyna ma wrogw... mrukn Picot. Nie puszczajcie wodzy fantazji uci Fabin. Nie wiemy, o jakim wypadku mwili ci stranicy. Byli jednak przeraeni, zapewniam ci upieraa si Marta. Wyranie obawiali si, e co si moe sta, i wydaje mi si, e strasznie boj si dziadka Clary. Ktrego aden miertelnik nie ma szansy pozna osobicie doda Yves. I o ktrym wnuczka w ogle nie mwi. Chcielimy j podpyta, kiedy i w jakich okolicznociach jej dziadek przebywa w Charanie, jednak nie pucia pary z ust, robi uniki, kiedy si j zapyta wprost. Niewane, pokaemy ci reszt obozu zakoczy rozmow Fabin. Yves pogratulowa im i sobie tego, e udao mu si przekona Fabina, by towarzyszy mu w tej wyprawie. Doceni rwnie prac Marty. Ta kobieta miaa niezwyke zdolnoci organizacyjne. Nadaam nazwy chatom, w ktrych bdziemy pracowali i gromadzili materiay relacjonowaa Marta. Przed chwil rozmawialimy w Kwaterze gwnej, a tabliczki bdziemy skadali, co logiczne, w Domu tabliczek, sprzt komputerowy umiecimy tutaj. Wskazaa kolejn glinian budowl. Nazwiemy j zwyczajnie, sal komputerow. Dalej znajdowa si bd magazyny, kady bdzie opatrzony numerem.

Wjt przygotowa przyjcie powitalne zasiedli do obiadu z nim i z kilkoma waniejszymi czonkami wsplnoty. Yves nie by zadowolony z czowieka, ktrego wybrano na majstra nadzorujcego prac robotnikw. Nie wiedzia waciwie dlaczego, gdy czowiek ten wydawa si dyskretny i grzeczny, ale byo w nim co, co kazao Picotowi sdzi, e nie jest zwyczajnym robotnikiem, jak pozostali. Ajed Sahadi by wysoki i muskularny, o skrze nieco janiejszej ni u reszty miejscowych. Mia w sobie co z wojownika, wida byo, e wydawanie rozkazw przychodzi mu z atwoci. Mwi po angielsku, co bardzo zaskoczyo Yvesa. Pracowaem w Bagdadzie, tam si nauczyem tak brzmiao jego wyjanienie. Mona byo odnie wraenie, e Clara go zna i traktuje nieco oficjalnie, on jednak zachowywa wobec niej peen szacunku dystans. Ludzie suchali jego polece bez sprzeciwu, nawet wjt wydawa si przy nim kuli. Skd wzi si Ajed? chcia wiedzie Picot. - 227 -

 Dotar tu par dni po nas. Clara zapewnia, e nieraz pracowa z ni i jej mem. Moim zdaniem, wyglda na wojskowego odpar Fabin. Owszem, mnie te si tak wydaje, to moe by szpieg Saddama stwierdzi Yves. C, trzeba si pogodzi z tym, e bd nas pilnowali i e bdziemy znajdowali szpiegw nawet w zupie. To dyktatura w przeddzie wybuchu wojny, nie ma si czemu dziwi powiedziaa Marta, wzruszajc ramionami. Mnie si to nie podoba mrukn Yves. Zobaczymy, jak bdzie si spisywa podsumowaa Marta.

Po poudniu, kiedy wszyscy zostali zakwaterowani, a sprzt znalaz si na swoim miejscu, Yves zwoa zebranie, by omwi plan pracy. O czwartej rano pobudka. Midzy czwart a za kwadrans pita bdzie czas na prysznic i niadanie, by jeszcze przed pit stan na stanowisku. O dziesitej krtka, pitnastominutowa przerwa, a potem praca do drugiej. Midzy drug a czwart obiad i odpoczynek. O czwartej powrt do pracy i dopiero, kiedy zacznie robi si ciemno, bdzie mona pomyle o zakoczeniu dnia pracy. Nikt si nie poskary, ani ludzie z zespou Yvesa, ani mieszkacy wioski. Ci mieli pobiera wynagrodzenie za prac w dolarach, dziesiciokrotnie wysze ni ich miesiczne dochody, co byo wystarczajcym argumentem, by pracowa jak dugo bdzie trzeba. Po zebraniu podszed do Picota jeden ze studentw. Nosi okulary i wyglda jakby nigdy w yciu nie stuk nawet talerza. Mam problem z podczeniem komputerw. Tu jest bardzo sabe napicie w sieci, a nasz sprzt stanowi due obcienie. Porozmawiaj z Sahadim, on na pewno bdzie wiedzia jak rozwiza ten problem odpowiedzia Picot. Nie przepadasz za tym chopakiem. Uwaga Marty zaskoczya Picota, ktry sdzi, e udaje mu si ukry niech do modego informatyka. Dlaczego tak twierdzisz? Wida z daleka. Szczerze mwic, nikt nie lubi Ante Plaskica. Nie wiem, po co go zabrae. Kto mi go poleci... Ju wiem, znajomy z Berlina.

- 228 -

 Podejrzewam, e wszyscy mamy uprzedzenia i si rzeczy natychmiast kojarzymy Chorwatw i Serbw z mordowaniem Boniakw, a Ante pochodzi z Chorwacji. Ten mj znajomy opowiedzia rni o nim troch. Pono jego wiosk zniszczyli Boniacy w odwecie za czyj mier. Nie wiem, w tamtej przekltej wojnie najbardziej poszkodowani byli Boniacy, by moe masz racj, mam uprzedzenia. Czasem stosujemy bardzo proste schematy mylowe: to jest dobre, tamto jest ze, z tej strony stoj ci dobrzy, a z tamtej li, nie tracimy czasu na odcienie, rnicowanie. By moe Ante rzeczywicie jest ofiar wojny. Albo katem. By wtedy bardzo mody bronia go Marta, ktra uwielbiaa wciela si w rol adwokata diaba. Nie taki znw mody. Ma koo trzydziestki, prawda? Zdaje si, e dwadziecia siedem. W wojnie na Bakanach mordoway czternasto-, pitnastolatki. Wylij go do domu. Nie, masz racj, to nie byoby sprawiedliwe. Ja wcale tak nie powiedziaam. Dajmy sobie troch czasu. Jeli nadal bd oczuwa dyskomfort za kadym razem, gdy go zobacz, posucham ci i go odel. Fabin podszed do nich w towarzystwie Alberta Angladea, pomocnika Picota. Widz, e macie smtne miny, co si stao? Rozmawiamy o tym Ante. Yvesowi nie podoba si ten chopak i teraz auje, e zgodzi si go zabra, mam racj? wyjania Marta. Jest w nim co, co budzi niepokj przyzna Albert. Mnie on si te nie podoba. Bo to Chorwat, dlatego mrukna Marta. Dzieciaki, to s rasistowskie uprzedzenia. Komentarz Fabina zabola ich jak potny policzek. Nie znosili rasizmu w jakiejkolwiek postaci i samo podejrzenie o chociaby cie tego uczucia byo dla nich obraliwe. To by cios poniej pasa stwierdzi Yves. Bo nie mona obojtnie sucha takiego gadania obruszy si Fabin. Nie mona osdza kogo na podstawie tego, co robili jego rodacy. - 229 -

 Masz racj, rzeczywicie niewiele o nim wiemy. Albert najwyraniej chcia zakoczy t rozmow. Pomwmy o czym innym. Gdzie Clara? popara go Marta. Zostaa z Ajedem Sahadim. Rozmawiaj z robotnikami. Zdaje si, e chciaa podej z ktrym z nas na stanowisko, eby rzuci okiem odpowiedzia Fabin.

Ajed Sahadi by tym, na kogo wyglda, czyli onierzem, czonkiem sub wywiadowczych Iraku i protegowanym Pukownika. Alfred Tannenberg poprosi swojego przyjaciela, by posa Ajeda do Safranu, poniewa zna go z udziau w operacjach zwizanych z interesami Pukownika. Komendant Sahadi cieszy si z saw sadysty. Jeli ktry z wrogw Saddama dosta si w jego rce, modli si o jak najszybsz mier, bo kryy mroce krew w yach opowieci o powolnym umieraniu torturowanych przez Sahadiego ofiar. Jego praca w Safranie, poza pilnowaniem Clary, miaa polega na wykryciu ludzi, ktrzy mogliby zagraa Alfredowi Tannenbergowi. Alfred by pewny, e wrd uczestnikw ekspedycji znajd si wysannicy tych, ktrzy zechc przej Glinian Bibli. Sahadi umieci kilku swoich ludzi wrd robotnikw. Byli to onierze trudnicy si szpiegostwem, ktrzy zakocz t przygod z grubym plikiem dolarw w kieszeni. Clara znaa Ajeda, poniewa spotykaa go w tym Domu w towarzystwie Pukownika. Dziadek postawi spraw jasno: Ajed stanie si jej cieniem, ona za musi go zatrudni na wykopaliskach, mianowa majstrem, nadzorc pilnujcym robotnikw. Dziadek nalega take, by do zespou wszed Hajdar Annasir, by uzgadnia wszystkie sprawy z nim oraz z Ahmedem w Bagdadzie. Wiedzc, e sprzeciwianie si dziadkowi nie ma sensu, Clara godzia si na wszystko, chocia nie bya zadowolona z takiego rozwizania.

Rano budzio wszystkich bicie w dzwon. W jednej z glinianych chat, ktr zaadaptowano na kuchni, irackie kobiety z wioski wydaway kaw i wiey chleb z masem i marmolad, a do tego owoce. Yves Picot nie znosi zrywa si o wicie, jednak od trzeciej rano by ju na nogach. Nie mg spa, w przeciwiestwie do swoich towarzyszy z kwatery, Fabina i Alberta, ktrzy, ku jego rozpaczy, gono chrapic, spali gboko a do pobudki. - 230 -

Marta rwnie najwyraniej wstaa lew nog, bo jada w milczeniu, odpowiadajc monosylabami, kiedy si do niej odzywa. Tylko Clara wydawaa si zadowolona. Picot przyglda jej si spod oka, zaskoczony, jak rozmowna jest o wicie. Przystpili do pracy przed pit rano. Kady wiedzia co niego naley.

Ante Plaskic zosta w obozie, w glinianej chacie, gdzie mia nie tylko sprzt informatyczny, ale nawet oddzielny pokj z polowym kiem. Poszczcio mu si, e zosta zakwaterowany oddzielnie. Zauway, e ludzie patrz na niego z niechci, postanowi jednak nie zwraca na to uwagi. By tu po, by przej odkopane tabliczki i zabi kadego, kto stanie mu na drodze. Zreszt ju dawno przesta odczuwa potrzeb akceptacji. Jeli o niego chodzi, zabiby wszystkich czonkw misji. Zdziwi si na widok Ajeda Sahadiego, stojcego w progu jego chaty. Wyobraa sobie, e o tej porze powinien wraz z archeologami nadzorowa pracujcych robotnikw. Potrzebujesz czego? Wszystko sprawnie dziaa? zapyta Ajed. Na razie wszystko idzie dobrze, mam nadziej, e ten zom bdzie nam suy. Powinien, to sprzt najwyszej klasy. To dobrze, gdyby pojawiy si jakie problemy, jak wczoraj, po prostu przyjd do mnie. A jeli mnie nie bdzie, zapytaj o Hajdara Annasira, on moe zadzwoni do Bagdadu, eby przysali nam co trzeba. Tak zrobi. W kadym razie za chwil wychodz, eby zobaczy, jak pracuj archeolodzy. Ajed Sahadi wyszed z chaty, zastanawiajc si nad informatykiem. Byo co nieszczerego w tej dziecinnej twarzy, w okularach intelektualisty. Nie podoba mu si ten Chorwat, ktry z ca pewnoci mordowa jego muzumaskich braci, co nawet dla czowieka niezbyt sumiennie wypeniajcego nakazy Mahometa byo ciosem. Boniakw za to postrzega jako swoich. Ponad kraterem odsaniajcym fragmenty budowli krci si rj ludzi. Otwr w ziemi odsania tylko jedno pomieszczenie, w ktrym w przeszoci kto uoy na glinianych pkach setki tabliczek. Postanowi, e nie bdzie gapi si z zaoonymi rkami, lecz przyczy si do pracy. Podszed do Clary. Mog wam w czym pomc? zapyta.

- 231 -

Clara nie musiaa si dugo zastanawia, poprosia go, eby pomg odgarnia piasek z wyznaczonego terenu.

- 232 -

21

Decyzja rodzia si w blach. Zwykle bez puda potrafi dobra odpowiednie osoby, tym razem jednak instynkt podpowiada mu, e proba niejakiego pana Burtona kryje wicej zagroe ni zwyke zadania. Dlatego cay tydzie zabrao Martinowi szukanie czowieka, ktrego mona by wysa do Iraku, zdolnego zabi wszystkich Tannenbergw spotkanych po drodze. Chodzio o to, by dowiedzie si, czy w jakimkolwiek miejscu w kraju Saddama mieszka staruch o nazwisku Tannenberg, nastpnie za naleao go zabi i to samo zrobi z jego rodzin. Zleceniodawca by przeraajco dosowny: nie ma prawa ocale aden Tannenberg, nawet gdyby sta ju nad grobem. Martin zastanawia si, czy nie wysa wicej ni jednego czowieka, zdecydowa jednak, e tego nie zrobi. Jeli bd mu potrzebne posiki, zawsze zdy je zorganizowa. Wiedzia, e zawodowi mordercy nie lubi towarzystwa podczas akcji. Kady z nich ma swoje sposoby i nawyki, s to bardzo szczeglni ludzie. Tom Martin zastanawia si te przez par dni, czy powinien powiedzie o tym zleceniu Paulowi Dukaisowi. W kocu to on poprosi go o pomoc w znalezieniu odpowiednich ludzi na t wypraw archeologiczn, w ktrej uczestniczya niejaka Clara Tannenberg. Mieli za zadanie odebra jej jakie tabliczki, u ile si takowe pojawi, a jeli byoby to konieczne, zabi j. Ostatecznie postanowi, e nic Paulowi nie powie. By przekonany, e Chorwat polecony Dukaisowi wywie si z zadania, jego czowiek za ma skupi si na swojej robocie. On zabiera si do rzeczy, majc przewag w jednej kwestii: wiedzia, e Tannenbergowie zrazili do siebie wielu ludzi, ktrzy teraz chc si zemci i gotowi s duo za to zapaci. Do gabinetu Toma Martina wszed Lion Doyle i czeka przy drzwiach, a ten zaprosi go, by usiad. Usid, Lion. Co sycha? Wszystko dobrze, wanie wracam z urlopu. A wic zdye wypocz przed kolejnym zadaniem, jakie zamierzam ci zleci.

- 233 -

Przez godzin omawiali szczegy. Martin pokaza Doyleowi zdjcie niejakiego pana Burtona, ktrego kaza sfotografowa, zanim wyszed z biurowca Global Group. Niczego na jego temat nie znalazem. Z pewnoci nie jest Brytyjczykiem, chocia mwi nienagann angielszczyzn, jednak przyjaciele ze Scotland Yardu nie maj w swoich kartotekach nikogo takiego. W Interpolu rwnie niczego nie znaleli. Nie zdziwibym si, gdyby by tylko przyzwoitym obywatelem, ktry w terminie paci podatki i nie figuruje w policyjnych kartotekach stwierdzi Doyle. Owszem, ale prawi obywatele nie zlecaj morderstw. Poza tym raz mwi za siebie, raz uywa liczby mnogiej, nigdy nie precyzujc, kogo ma na myli, mwic my. Wnioskuj z tego, e za tym zleceniem stoi wicej osb. Z tego, co widz, Tannenbergowie nie s zbyt lubiani. Maj wrogw, prowadz niebezpieczne interesy. Musieli zagra nie fair, kogo wykiwali. Tak, na to wyglda, odnosz jednak wraenie, e co mi umyka w tej ukadance. Ile, Martin? Co ile? Ile mi zapacisz za t robot? Nie wiesz, czy mam zabi jednego Tannenberga, czy czterech, czy poza t kobiet i tym niewidzialnym starcem jest jeszcze jaki Tannenberg, w tym dzieci. Nie lubi mordowa dzieci. Milion euro. Tyle dostaniesz. Milion euro bez podatku. Poowa jako zaliczka. Nie wiem, czy to bdzie moliwe, klient jeszcze nie wpaci caej kwoty. Powiedz mu, e domagam si p miliona. Znasz form patnoci. Jeli za trzy dni bd mia pienidze, wyjedam do Iraku. Potrzebujesz przykrywki. To prawda. Co moesz mi zaproponowa? Co by chcia? Jeli nie masz nic przeciwko temu, sam si o ni zatroszcz. Gdybym potrzebowa twojej pomocy, zgosz si. Mam trzy dni na zastanowienie, zadzwoni do ciebie.

Lion Doyle skierowa si na parking, na ktrym zostawi samochd, due, rodzinne auto. Kry po ulicach Londynu, eby upewni si, czy kto za nim nie jedzie, potem ruszy autostrad do Walii, dokd wraca po nieobecnoci trwajcej chyba ca wieczno.

- 234 -

Swego czasu kupi star farm, zainwestowa w ni troch pienidzy i oeni si z kobiet, ktra pracowaa jako wykadowca na wydziale filologii uniwersytetu w Cardiff. Bya to wspaniaa kobieta, ktra doya czterdziestu piciu lat w stanie panieskim, gdy powicia si wycznie wspinaczce po stopniach kariery uniwersyteckiej, a doczekaa si tytuu profesora. Marian bya jasn szatynk o zielonych oczach, wysok, o zaokrglonych ksztatach. Zakochaa si w nim od pierwszego wejrzenia. On by ciemnowosy i ciemnooki, mia niad cer i wzbudza zaufanie. Lion opowiedzia jej, e suy w wojsku, zapragn jednak stabilizacji, wic przeszed do cywila i zacz pracowa jako doradca do spraw bezpieczestwa. Przez lata suby zarobi troch grosza, wystarczajco duo, by kupi dom na wsi, odnowi go i uwi w nim gniazdko. Byo ju za pno, eby myle o powikszeniu rodziny, zgadzali si jednak co do tego, e wystarcza im, e maj siebie i mog dzieli dobre chwile a do nadejcia staroci. Gdyby Marian dowiedziaa si, e m zaoy w tajemnicy konto bankowe na wyspie Man i e zgromadzi wystarczajco duo pienidzy, by nie musie pracowa przez reszt swojego ycia i lekk rk zaspokoi par kaprysw, nigdy by mu nie uwierzya. Bya przekonana, e nie maj przed sob adnych tajemnic, a co do wydatkw, to chocia nie musz liczy si z kadym groszem, daleko im do rozrzutnoci. Za cay luksus wystarczao Marian, e trzy razy w tygodniu przychodzia do nich kobieta, ktra pomagaa jej przy sprztaniu domu, za ogrodnik od czasu do czasu porzdkowa przydomowy ogrd, cho tym akurat wola zajmowa si Lion, kiedy tylko by w domu. Czsto wyjeda i nie byo go przez cae tygodnie, na tym jednak polegaa jego praca. Marian si na to godzia i nie robia mu wymwek. Wprawdzie czasem zapomina do niej zadzwoni, a kiedy ona wybieraa numer jego komrki, wczaa si poczta gosowa. Lion zawsze jednak wraca czuy i serdeczny, nie zapominajc o prezencie dla niej. Marian nigdy nie miaa najmniejszych wtpliwoci, e Lion wrci.

***

O wp do smej rano Hans Hausser zwykle przebywa w swoim gabinecie na uczelni. Lubi te chwile spokoju, zanim sale wykadowe wypeni si uczniami. Mia wtedy czas, by - 235 -

sprawdzi poczt na koncie e-mailowym, jakie otworzy specjalnie po to, by mc porozumiewa si z Tomem Martinem. Adres by na nazwisko Burton, na domenie zarejestrowanej w Hongkongu. Tom Martin wysa mu lakoniczn wiadomo: Prosz o kontakt. Hausser zadzwoni do swojej crki, Berty, by jej powiedzie, eby nie czekali na niego ani z obiadem, ani z kolacj, poniewa musi wyjecha z Bonn i wrci dopiero nastpnego dnia. Berta si zaniepokoia. Ostatnio ojciec robi wiele niezrozumiaych rzeczy. Profesor opuci kampus i wsiad do autobusu jadcego do centrum. Tam przesiad si na autobus, ktry jecha w kierunku dworca kolejowego, eby kupi bilet do Berlina. Wczesnym popoudniem by ju u celu. Kiedy wyszed z dwprca, poszuka przystanku, z ktrego odchodz autobusy do centrum. W sklepie z telefonami komrkowymi kupi komrk na kart pre-paid. Sklep pka w szwach, ekspedientka uwijaa si jak w ukropie, obsugiwaa klientw, nawet na nich nie patrzc. Kiedy Hausser mia ju telefon w kieszeni, zacz spacerowa po jednej z gwnych arterii miasta. Zatrzyma si na rogu i wybra prywatny numer Toma Martina. Ach, to pan! Ciesz si, e pan dzwoni. Chciaem tylko powiedzie, e znalazem odpowiedni osob, ale domaga si zaliczki powita go Martin. Jak wysokiej? Poowa. Rozumiem. A jeli jej nie wypac? Nie podejmie si roboty. To trudna praca, bardzo delikatna sprawa, mona powiedzie, rkodzieo. Zreszt sam pan wie, e zleci nam trudne zadanie. Na kiedy potrzebuje pienidzy? Najpniej za trzy dni. Zgoda. Hausser rozczy si i spojrza na wywietlacz telefonu. Rozmawiali dokadnie przez ptorej minuty. Jeszcze raz poszed do sklepu z komrkami i kupi kolejny aparat. Teraz nastpny krok porozumie si z przyjacimi. Rozejrza si za kafejk internetow i zapaci z gry za godzin. Nie zabierze mu to a tyle czasu, ale nie lubi niczego robi w popiechu, zerkajc na zegarek. Zacz od e-maila do Carla, potem napisa do Mercedes, a na kocu do Brunona. Caej trjce poda numer nowego telefonu komrkowego, zaszyfrowany uzgodnionym kodem. Zawiadomi ich te, e przez najblisze p godziny bdzie siedzia przy komputerze, gdyby zechcieli skontaktowa si z nim drog elektroniczn. Oczywicie mieli pisa na adres pana - 236 -

Burtona. Jeli si nie odezw, on zadzwoni do nich na numery komrek, ktre podali mu ostatnim razem. Nie spodziewa si, e odpowiedz od razu, ale na wszelki wypadek postanowi zaczeka. Okazao si, e Bruno natychmiast wysa do niego e-mail. Kiedy wyszed z kafejki, zatrzyma takswk. Zamwi kurs na lotnisko. Z budki telefonicznej zadzwoni do Mercedes na komrk. Caa rozmowa nie trwaa duej ni minut. Kiedy si rozczyli, Mercedes powiedziaa swojej sekretarce, e moe ju i do domu. Ona sama rwnie wysza z biura i skierowaa kroki na Ramblas, by tam poszuka jakiej kafejki internetowej. Kjedy j znalaza, usiada przy komputerze stojcym w najbardziej zasonitym kcie i zalogowaa si do skrzynki, z ktrej korzystaa tylko po to, by kontaktowa si z przyjacimi. Poza wiadomoci zapowiedzian przez Hansa znalaza te kilka zda od Brunona, ktry pisa, e jest o wszystkim poinformowany, podobnie jak Carlo, do ktrego profesor wanie dzwoni. Po wyjciu z kafejki Mercedes poszukaa budki telefonicznej i zarezerwowaa bilet na lot do Parya na nastpny dzie, wczenie rano. W tej samej chwili, w Rzymie, Carlo Cipriani rezerwowa swj bilet jeszcze tego wieczoru wyleci do stolicy Francji. Bruno Mller i Mercedes dotr tam nastpnego dnia.

Hans Hausser mia sabo do Parya. Takswkarz stara si zabawia go pogawdk, na co odpowiada monosylabami, by nie wyj na gbura, bardziej jednak bawiy go widoki nad Sekwan. Na berliskim lotnisku zdy kupi ma walizk i koszul, bielizn oraz przybory toaletowe. Recepcjonista hotelu Louvre nie dopatrzy si niczego dziwnego w tym eleganckim szpakowatym dentelmenie, ktry zarezerwowa pokj przez telefon, teraz za sta w drzwiach hotelu. Nie zdziwio go te, e dentelmen ten po godzinie wyszed do miasta. Hausser uda si w kierunku placu Opery i usiad w kawiarni. Zamwi kieliszek wina i kanapk. P godziny pniej inny dentelmen w podeszym wieku wszed do kawiarni i da temu pierwszemu znak rk. Hans wsta, by uciska nowo przybyego. Ciesz si, e ci widz, Carlo. Ja rwnie. To dopiero przygody! Nie wyobraasz sobie, ile si musiaem nagwkowa, eby dzieci day mi wreszcie wity spokj. W domu nakazaem wszystkim, - 237 -

by nie mwili im, e wybieram si w podr. Czuj si, jakbym oddali si bez pozwolenia, jak jaki smarkacz. Ja mam podobny problem. Zadzwoniem do Berty, histeryzowaa, musiaem si na ni rozzoci i przypomnie jej, e ju jestem dorosy i moe przesta mnie kontrolowa. Wiem, e zrobiem jej przykro, nie czuj si z tym najlepiej. Moe pjdziemy na kolacj? Umieram z godu. Chtnie. Znam bistro, gdzie podaj nieze jedzenie. Hausser powtrzy koledze to, co ju mu napisa w e-mailu: Tom Martin poprosi o p miliona euro, i to natychmiast. Dosta ju trzysta tysicy w dniu, kiedy podpisali umow, za caa transakcja miaa si zamkn kwot dwch milionw. Jeli teraz wypac jeszcze p miliona, to zaliczka wyniesie prawie milion. Zapacimy, nie ma rady. Musimy mu ufa. Luca zapewnia mnie, e Martin to chodzcy przykad honoru w biznesie, a jeli wemie si pod uwag, w jakim wiecie si obraca i na czym polegaj jego interesy... Tak czy siak, mam nadziej, e nas nie oszuka. Przywiozem ze sob pienidze, Mercedes i Bruno rwnie bd je mieli. Wszyscy postpilimy zgodnie z planem, od jakiego czasu podejmowalimy drobne kwoty z banku, by mie je w domu na wszelki wypadek, jeli okae si, e trzeba szybko za co zapaci. Po kolacji przyjaciele si poegnali. Carlo zatrzyma si w hotelu dHorse, niedaleko hotelu Hansa.

O jedenastej rano Caf de la Paix nie bya zatoczona. Pary obudzi si spowity w szaroci i sipicy deszcz. Korki w takich warunkach byy jeszcze bardziej uciliwe ni zwykle. Mercedes dokucza chd. Kiedy wyjedaa z Barcelony, byo tam piknie i sonecznie, woya wic tylko lekki akiet, ktry nie chroni jej przed wilgotnym powietrzem i deszczem. Bruno Mller okaza si bardziej przewidujcy, wzi ze sob ciepy paszcz. Caa czwrka delektowaa si kaw. O drugiej wylatuje mj samolot do Londynu powiedzia Hausser. Zadzwoni do was, kiedy wrc do domu. Nie, nie moemy czeka do jutra ucia Mercedes. Umarabym z niecierpliwoci. Chcemy wiedzie na pewno, czy wszystko si udao, prosz ci, zadzwo do mnie wczeniej.

- 238 -

 Zrobi wszystko, co w mojej mocy, Mercedes, ale nie chc czu si przytoczony obowizkami. Nie jestem ju modzieniaszkiem, nie mam najlepszego refleksu. I tak duo mnie kosztuje zmylenie ludzi Toma Martina. Jestem pewny, e mnie ledz, by si przekona, kim jest w tajemniczy pan Burton, czyli ja. Hans ma racj popar go Bruno. To prba dla naszej cierpliwoci, musimy by cierpliwi. I modli si zakoczy Carlo. Niech si modli, kto potrafi odpowiedziaa przekornie Mercedes. Hans Hausser wyszed z kawiarni, trzymajc w rku firmow torb Galerii Lafayette, w ktrej pod niedawno kupionym swetrem umieci koperty wrczone mu przez przyjaci: p miliona euro dla Toma Martina. Kiedy Hans si oddali, wysza te Mercedes, upierajc si, by nikt jej nie odprowadza. Zatrzymaa takswk i poprosia o kurs najkrtsz drog na lotnisko. Carlo i Bruno postanowili zje razem, zanim wyjad z Parya.

W Londynie padao bardziej ni w Paryu. Hans Hausser gratulowa sobie w duchu, e kupi na lotnisku de Gaullea nieprzemakalny paszcz. Pomyla, e jeli ma si pienidze, mona pojecha wszdzie bez potrzeby martwienia si o baga. By zmczony, odbi si na nim stres ostatnich dwudziestu czterech godzin, ale przy odrobinie szczcia o wicie moe znale si w domu. Zadzwoni do Berty crka bagaa go, by zdradzi, gdzie przebywa. Nie poznawa sam siebie, kiedy powiedzia jej, e jeli nadal bdzie si wtrcaa w jego ycie, to si wyprowadzi. Berta stumia szloch i si rozczya. Takswka stana kilka przecznic od siedziby Global Group. Hausser szed wolnym krokiem, bolay go nogi. Tom Martin by zaskoczony, kiedy recepcjonistka poinformowaa go, e pan Burton czeka na niego przed gabinetem. Zaskakuje mnie pan powiedzia prezes Global Group, wycigajc rk do gocia. Dlaczego? zapyta oschle pan Burton. Nie podejrzewaem, e jeszcze raz pan si u nas zjawi. Nie uprzedzi pan o swojej wizycie. Mg pan po prostu zrobi przelew...

- 239 -

 Tak jest wygodniej dla wszystkich. Prosz przygotowa pokwitowanie i po sprawie. Kiedy paski czowiek uda si do Iraku? Kiedy tylko otrzyma zaliczk. Daem mu ju trzysta tysicy... Rzeczywicie, ale zawodowiec, ktry zrealizuje paskie zlecenie, chce mie pewno, e dostanie dan kwot. Przecie ryzykuje ycie. Podejrzewam, e nie pierwszy raz mrukn z ironi Hausser. Nie, nie pierwszy raz, ale to zlecenie rni si nieco od innych, gdy mj czowiek nie wie, ile osb bdzie musia sprztn, w jakim s wieku i formie. Zreszt teraz kady, kto wjeda do Iraku, dorabia si kartoteki, nie tylko u irackiej policji, rwnie u Amerykanw. Ci ostatni podgldaj przez dziurk od klucza, podobnie jak moi dawni towarzysze z MI-Pi. Wic pracowa pan w MI-Pi? Nie wiedzia pan o tym? Sdziem, e wie pan wszystko na mj temat. Nie interesuje mnie pana przeszo, tylko teraniejszo, to, co ma pan do zaoferowania teraz. Pracowaem dla Jej Krlewskiej Moci, lecz pewnego dnia szefowie postanowili, e trzeba wysa na emerytur tych, ktrzy uczestniczyli w zabawie w zimn wojn. Jestemy nie na te czasy, wrg si zmieni, stwierdzili. Rzeczywicie, sfabrykowali sobie nowego wroga: Arabw, tylko dlatego, e Chiczykw si boj. Arabowie s biedni, chocia maj tak bogatych wadcw, ktrzy dorobili si na ropie naftowej. Masy jednak yj na skraju ubstwa, pod dyktatorskim reimem, atwo nimi manipulowa i doprowadzi do takiego stanu, e caa zgromadzona frustracja bdzie musiaa znale ujcie. Zachd potrzebuje wroga, poniewa ju si przekona, e mieszkacy krajw arabskich w przyszoci stan si doskonaymi konsumentami. Otworz si nowe rynki. Moe pan sobie darowa ten wykad przerwa mu Hausser. Tom Martin przygotowa pokwitowanie na p miliona euro, podpisa je i umieci na nim piecztk Global Group. Kiedy si pan do mnie odezwie? Kiedy bd mia jakie wieci odpowiedzia Martin. Jutro mj czowiek dostanie pienidze, pojutrze przystpi do dziaania. Musi poszuka jakiej przykrywki dla swojej obecnoci w Iraku. Odnalezienie ludzi, o ktrych panu chodzi, zajmie mu troch czasu. Cierpliwoci, takich rzeczy nie robi si z dnia na dzie. Rozumiem. Prosz zapisa ten numer telefonu. To komrka. Kiedy bdzie pan co wiedzia, prosz do mnie zadzwoni. - 240 -

 Internet to bezpieczniejszy sposb. Nie sdz. Nastpnym razem prosz skontaktowa si ze mn telefonicznie. Zgoda. Bardzo dziwny z pana czowiek, panie Burton... Jak wszyscy pascy klienci. Burton to nie jest pana prawdziwe nazwisko? Panie Martin, powinno panu wystarczy, e nazywam si tak, jak ka si nazywa, nie wydaje si panu? Dwa miliony euro maj zapewni dyskrecj. Wcibstwo to brzydka cecha. W moim biznesie to ja decyduj, co ma by tajemnic, a co nie. Dla mnie pana tosamo jest istotna. To pan przyszed do nas z t, nazwijmy to, delikatn spraw. To pan zadzwoni do moich drzwi, nie na odwrt. W paskim biznesie, panie Martin, dyskrecja to podstawa. Zaskakuje mnie pana ciekawo, szczerze mwic, nie wiadczy ona najlepiej o pana profesjonalizmie. Niech pan nie marnuje czasu swoich ludzi, kac mnie ledzi. Prosz szanowa nasze porozumienie, za to panu pac. Teraz za, prosz wybaczy, musz ju i. Rozkaz, panie Burton. Hausser ucisn do Martina i wyszed z gabinetu, pewien, e znw bd chcieli go ledzi. Tym razem nie uda mu si powtrzy sztuczki z hotelem i trudniej bdzie wywie w pole ludzi z Global Group. Kiedy znalaz si na ulicy, szed pieszo, dopki nie zobaczy wolnej takswki. Da znak szoferowi i poprosi o kurs do szpitala miejskiego. Sam by zdziwiony tym, co robi. Wszystkie pomysy, jak zmyli pocig, czerpa z kryminaw, ktre tak chtni czytywa. Oby ta sztuczka rwnie si udaa. Czasami czu si nieco miesznie, zachowujc si w ten dziwaczny sposb, ale ba si, e natknie si na kogo znajomego, kto ujawni, kim jest: powaanym profesorem fizyki kwantowej. Wysiad z takswki przed gwnym wejciem do szpitala. Pewnym krokiem wszed do przestronnego holu i poszuka wzrokiem wind. Nie wiedzia, czy kto za nim idzie. Wsiad do pierwszej windy, jaka zatrzymaa si na pitrze. Nie nacisn adnego guzika. Winda jedzia z gry na d, ludzie wsiadali i wysiadali, on za przyglda si wszystkim, prbujc odgadn, kto go ledzi. Wysiad w kocu na przedostatnim pitrze, wraz z dwiema kobietami o anemicznym wygldzie, staruszkiem na wzku i niedbale ubran kobiet. Kade z nich moe by czowiekiem Global Group, stwierdzi. Wszyscy ruszyli korytarzem, kady w swoj stron, tylko on zosta przy windach. Nikt nawet si za nim nie obejrza, Hausser wsiad wic do windy. I tym razem nie nacisn adnego guzika i powtrzy - 241 -

ca operacj. Wysiad na trzecim pitrze i zaczeka na nastpn wind. W ten sposb upyna godzina. W kocu postanowi, e wyjdzie ze szpitala. Wiedzia ju, w jaki sposb moe si wymkn przez nikogo niezauwaony. Zaczeka, a zostanie w windzie sam, i nacisn guzik oznaczajcy piwnic, w ktrej znajdoway si szatnie. Kiedy ju si tam znalaz, odszuka drzwi z tabliczk: Izba przyj i zdecydowanym krokiem ruszy korytarzem, cho inna tabliczka kategorycznie zakazywaa wstpu osobom

nieupowanionym. Nikt za nim nie wszed, maszerowa wic dalej ku sali zastawionej kami z chorymi, dopiero co przywiezionymi przez karetki. W gbi korytarza zauway drzwi, przez ktre wjeday nosze, i bez wahania skierowa si wanie tam. Kogo pan szuka? Lekarz, ktry go zatrzyma, mia nieprzyjemny wyraz twarzy. Hausser czu si jak dzieciak przyapany na gorcym uczynku. Tu nie mog wchodzi krewni pacjentw, prosz wyj i zaczeka ze wszystkimi w poczekalni, wkrtce kto wyjdzie i udzieli panu informacji. Hans Hausser zblad i zacz symulowa atak tachykardii. Co si panu stao? Co panu dolega? lekarz mwi teraz nieco agodniej. Przyjaciel przywiz mnie na izb przyj, le si czuj, nie mog oddycha, drtwieje mi lewa rka, cierpi na tachykardi, a jestem w Londynie tylko przejazdem... wypowiedzia na jednym oddechu Hans Hausser, proszc Boga, by wybaczy mu te kamstwa. Niech pan przejdzie do tej sali. Zanim upyny trzy minuty, lea na kozetce podczony do aparatu EKG. Nastpnie pielgniarki pobray mu krew i zaprowadziy na przewietlenie klatki piersiowej. Potem pooono go na sali przylegajcej do izby przyj. Mia zosta na obserwacji. O sidmej rano lekarze stwierdzili, e pacjent nie mia ataku serca, a wczorajsza niedyspozycja to tylko chwilowe osabienie. Skary si, e nadal nie czuje si dobrze, wic lekarz zdecydowa, e na lotnisko zawiezie go karetka, za co pacjent mia zapaci z wasnej kieszeni. Nie chcieli ryzykowa, e zasabnie i rodzina wystpi do szpitala o odszkodowanie. Hans Hausser zapaci gotwk rachunek za noc w szpitalu i usiad w wzku inwalidzkim, a pielgniarka przewioza go do ambulansu. On tymczasem zarezerwowa przez telefon miejsce w samolocie odlatujcym o dziewitej do Berlina. Pielgniarka przypomniaa mu, by powiadomi lotnisko, e przyjedzie ambulansem i e potrzebuje wzka. Kiedy dotarli na miejsce, pielgniarka zawioza go a do stanowiska odpraw, gdzie wyjania, e pan Hausser moe podrowa, ale naley otoczy go szczegln opiek, na - 242 -

wypadek gdyby poczu si gorzej. Stewardesa wprowadzia wzek do sali, w ktrej czeka bardzo krtko, potem zawieli go wprost do samolotu, nie ogldajc nawet jego paszportu. W Berlinie lao jak z cebra. Z trudem przekona stewardes, e nie potrzebuje ju wzka i e do domu pojedzie takswk. Wyszed z lotniska i wsiad do takswki, ale zamwi kurs na dworzec. Poszczcio mu si, bo dotar tam zaledwe pi minut przed zasuniciem si drzwi pocigu jadcego do Bonn. Z pocigu zatelefonowa do Berty i zapowiedzia, e wczesnym popoudniem bdzie w domu. Potem wybra numer Brunona, by go uspokoi, e wszystko w porzdku. Bruno mia przekaza dobre wiadomoci Carlowi i Mercedes. Berta nie potrafia ukry zatroskania, kiedy par godzin pniej ojciec wszed do domu. Sprawia wraenie schorowanego starca, wic mimo jego sprzeciwu crka zadzwonia do lekarza, starego przyjaciela rodziny, ktry natychmiast przyjecha. Cho Berta upieraa si, e ojcu na pewno co dolega, lekarz nie stwierdzi niczego niepokojcego. W kocu zostawili go samego i Hausser mg zrobi to, na co od dawna mia ochot: wzi prysznic i spokojnie zasn we wasnym ku.

***

Paul Dukais przeczyta raport przysany przez Ante Plaskica. Ten Chorwat to dobry wybr. Trzeba bdzie podzikowa Tomowi Martinowi za to, e go poleci. Na kartkach zapisanych wyranym charakterem pisma, angielszczyzn co najmniej przyzwoit, Ante Plaskic relacjonowa, nie pomijajc adnego szczegu, przebieg wykopalisk i trudnoci, z jakimi si boryka.

Nie ufam Ajedowi Sahadiemu, a on mnie. Sahadi jest nadzorc, ma za zadanie pilnowa, czy wszystko przebiega prawidowo, dogaduje si i negocjuje z robotnikami. Moim zdaniem to nie tylko nadzorca, nie wykluczam, e jest szpiegiem lub policjantem. Wydaje mi si, e ma za zadanie osania Clar Tannenberg. Waciwie nie spuszcza z niej wzroku. Jest jeszcze trzech czy czterech innych mczyzn, ktrzy zawsze s w pobliu, nie liczc osobistej obstawy. Trudno do niej podej, nie bdc w zasigu strzau jednego z tych ludzi - 243 -

Ona sama lubi wymyka si spod kontroli swoich stranikw i par razy wybucho spore zamieszanie, gdy znika, za kadym razem o wicie, by pospacerowa nad Eufratem wraz z profesor Gmez. Kiedy indziej znw zorganizowaa potajemn eskapad wraz z kilkoma innymi kobietami. Nikt si o tym nie dowiedzia, nawet Picot niczego nie zauway. Innym znw razem postanowia, e spdzi wieczr sama wrd ruin, dokd udaa si z kocem pod pach i uoya do snu pod goym niebem. Nie wydaje si prawdopodobne, by jeszcze raz udao jej si zmyli ochron. Dwch goryli pi na ziemi nieopodal jej chaty. Mamy te administratora, niejakiego Hajdara Annasira, ktry paci robotnikom i do ktrego Ajed Sahadi zwraca si, gdy Picot czego potrzebuje. Kiedy doszo do powanego spicia midzy nim a Clar. Zagrozi, e zadzwoni do jej dziadka, co najwyraniej uczyni, bo ona teraz boczy si na niego i nie kryje urazy, gdy po tej interwencji do nieduego oddziau onierzy stacjonujcego tu od samego pocztku doczyli przysani z Bagdadu uzbrojeni ludzie, ktrzy otoczyli obozowisko. Na prob Picota Ajed Sahadi i Hajdar Annasir zatrudnili jeszcze setk robotnikw. Tempo pracy jest katornicze, kopi bez wytchnienia, odpocz mona tylko przez par godzin noc, nic dziwnego, e w zespole odczuwa si napicie. Paru naukowcw z ekipy Picota zakwestionowao jego metody pracy, studenci skar si, e s eksploatowani, robotnicy za padaj ze zmczenia, maj rce poobcierane do krwi od trzymania szpadli. Jednak ani profesor Picot, ani Clara Tannenberg nie wydaj si przejci wyczerpaniem robotnikw i caego zespou. Picot ma w zespole archeologa, ktry gasi poary. To Fabin Tudela. Tylko on potrafi przywrci spokj, kiedy wydaje si, e zaraz wszystko eksploduje. Niemoliwe jednak, by mogo to trwa duej, musi doj do wybuchu, pracujemy ponad czternacie godzin na dob. Mwi, e odnaleli wityni, amerykaska bomba miaa pono odsoni jedno ze szczytowych piter, na ktrym miecia si biblioteka, std taka ilo tabliczek. Odgrzebali ju z piasku trzy pomieszczenia i odzyskali ponad dwa tysice tabliczek. Studenci pod nadzorem wykadowcw czyszcz tabliczki z piasku i je kataloguj. Zdaje si, e zawieraj one w duej mierze paacowe rachunki, chocia na tych znalezionych ostatnio znajduje si te zapis wiedzy o mineraach i zwierztach. Pomieszczenia, jakie odkopali dotychczas, maj 5,30x3,60 metra, chocia ci, co si na tym znaj, twierdz, e znajdziemy i wiksze.

- 244 -

Znaleziono tabliczki z imionami skrybw w nagwku. Najwicej jest tabliczek z imieniem Szamas, najwyraniej opisywa on miejscow flor. Dotychczas jednak nie znaleziono tabliczek ani z epickimi poematami, ani z zapisem wydarze historycznych, i to coraz bardziej niepokoi Clar Tannenberg, ktra jest wyranie zdenerwowana, co wprawia Picota w zy humor. Par dni temu odbyo si zebranie zespou, na ktrym omawiano znaleziska. To, co mwi Picot, brzmiao bardzo pesymistycznie, jednak Fabin Tudela, profesor Gmez i pozostali archeolodzy stwierdzili, e to jedno z najwaniejszych znalezisk naszego wieku, gdy o paacu tym nie byo nigdzie wzmianek. Warto znaleziska podnosi jego usytuowanie nieopodal staroytnego Ur. Zdaje si, e paac nie jest zbyt duy; ale z powodzeniem mg pomieci spor bibliotek. Profesor Gmez chce poszerzy obszar wykopalisk, by zlokalizowa mury obronne i domy mieszkalne. Ponad trzy godziny dyskutowali nad sensem takich dziaa, w kocu uznali, e pomys Gmez jest dobry. Popar j Fabin i Clara. To dlatego potrzeba wicej robotnikw. Nieatwo w takiej sytuacji znale ludzi, kraj jest w stanie gotowoci do wojny, jednak panuje tak straszna ndza, a Tannenbergowie ciesz si takimi wpywami, e wszystko wskazuje na to, i za par dni przybd brygady robotnikw z innych czci Iraku. Moje zadanie polega na wprowadzaniu do komputera znalezionych obiektw, ktre inni fotografuj i opisuj. Pomaga mi w tym trjka studentw. Do pracowni komputerowej schodz si wszyscy archeolodzy, by zobaczy, w jaki sposb katalogujemy obiekty, i udzieli nam wskazwek, chocia to profesor Gmez koordynuje nasz prac. To mdra i pracowita kobieta, cho czasem bywa nieznona. Zi wjta, ten, ktry przesya nam raporty, tak jak sobie tego yczylimy, jest zatrudniony jako kierowca. Jedzi do pobliskich wiosek po zaopatrzenie i najwyraniej cieszy si zaufaniem Ajeda Sahadiego, o ile ten ostatni w ogle komukolwiek ufa i o ile zaufanie w tym kraju nie jest rwnoznaczne z zuchwaoci. Jeli znajd tabliczki, nieatwo bdzie im je odebra, a zwaszcza std wywie. Za pienidze mona kupi ludzi, obawiam si jednak, e zawsze znajdzie si kto gotowy zaoferowa wysz stawk i przebi ofert, nie zdziwibym si wic, gdyby si okazao, e kto mnie zdradzi, chyba e kto uwiadomi mojego cznika, e nikt nie zdoa przebi stawki, jak zapac za wydostanie si std...

- 245 -

22

Smith otworzy drzwi gabinetu i wkroczy do rodka wraz z Ralphem Barrym i Robertem Brownem. Ach, ju jestecie! Zapraszam do rodka wykrzykn Dukais. Kiedy zamknli drzwi i kady usiad ze szklank whisky w rku, Dukais wrczy im kopie raportu. Chciabym mie orygina powiedzia Brown. Oczywicie, jest twj, w kocu to ty pacisz. Zreszt ten facet nie grzeszy talentem literackim. Czytajc to, serdecznie si umiaem. I jak si sprawy maj? Najwyraniej niczego nie znaleli. Ani ladu tej przekltej Glinianej Biblii, chocia odkopali miliony innych tabliczek o wtpliwej wartoci. Nikt nie podejrzewa tego chopaka? Owszem, niejaki Ajed Sahadi, nadzorca robt. Chorwat uwaa, e to wicej ni tylko zwyky majster. Najprawdopodobniej to czowiek Tannenberga i ma za zadanie pilnowa jego wnuczki. Zaoybym si, e Tannenberg poumieszcza ludzi gdie tylko mg stwierdzi Ralph Barry. Tak, to prawda zgodzi si Dukais. Wszystko wskazuje na to, e ten jest wyjtkowy. Jasir nam to potwierdzi. Trafilimy w samo sedno z tym Jasirem przyzna Brown. Alfred go obrazi, wic Jasir czuje si zwolniony z lojalnoci wobec niego. Nie ud si, Alfred wie, e Jasir moe go zdradzi, i na pewno ma go na oku. Alfred jest mdrzejszy ni jaki Jasir i ni ty sam mrukn zuchwale Brown. Przesadzasz prychn zirytowany Dukais. Chyba nie bdziecie si kcili... prbowa uspokoi ich Barry.

- 246 -

 Jasir wkrci do zespou archeologw przynajmniej dwunastu ludzi, poza Chorwatem powiedzia Dukais, jak gdyby nic si nie stao. Jeli ten Ajed Sahadi rzeczywicie jest kim innym, ni mogoby si wydawa, Jasir si o tym dowie.

Po wyjciu z gabinetu Dukaisa Brown kaza kierowcy zawie si do domu Georgea Wagnera. Mia mu osobicie wrczy sprawozdanie Chorwata i poczeka na dalsze instrukcje. Nie mia adnego oparcia w swoim Mentorze, ten czowiek by zimny jak sopel lodu, jeli w stalowoszarych tczwkach jego oczu w ogle gocio jakie uczucie, to najwyej gniew. Kiedy tak si dziao, Robert Brown dra.

- 247 -

23

Gian Maria by coraz bardziej przygnbiony. Czu si bezuyteczny. Cel wyjazdu do Iraku wymyka mu si z rk, w gruncie rzeczy ksidz straci kontrol nad swoim yciem i ju sam nie wiedzia, po co tu przyjecha. By przemczony. Luigi Baretti wyciska z niego sidme poty, tak wic dzie jego pracy zaczyna si o szstej rano i nigdy nie koczy przed dziewit lub dziesit wieczorem. Wraca do domu Faisala i Nur zmczony, nawet nie mia ochoty bawi si z bliniaczkami ani maym Hadim. Zwykle jad kolacj w samotnoci. Nur zostawiaa mu jedzenie na tacy, a on pochania je przy stole w kuchni. Potem pada na ko jak martwy. Tego ranka jego przeoony, ojciec Pio, zadzwoni do niego z Rzymu. Kiedy zamierza wrci? Czy przezwyciy ju kryzys duchowy? Nie umia udzieli odpowiedzi na te pytania. Wci mia wraenie, e ucieka, lecz nie wiedzia dokd. Nie udao mu si dotrze do Clary Tannenberg, a przecie nieraz by w Ministerstwie Kultury, proszc o spotkanie z Ahmedem Huseinim. Urzdnicy pytali, czy jest umwiony, a kiedy odpowiada, e nie, pytali go o powd odwiedzin lub po prostu wypraszali. Prbowa rwnie do Huseiniego zadzwoni, jednak zawsze trafia na niezwykle uprzejm sekretark, ktra nalega, by zdradzi jej, czego chce od pana Huseiniego, i mwia, e szef jest bardzo zajty i nie moe go przyj. Gianowi Marii ciyo to, co wiedzia o Clarze Tannenberg, dlatego te codziennie szuka w gazetach wzmianki o tej kobiecie. Nigdy na nic nie trafi. Czas pyn szybko, zbyt szybko. Zbliay si wita Boego Narodzenia, nie mg si ju duej usprawiedliwia ani zwleka. Wiedzia, e ma klucz, by dotrze do Ahmeda Huseiniego, a kluczem tym jest Yves Picot. Dzi wyjd wczeniej, Alio oznajmi. Umwie si? Z kim? zapytaa wcibska koleanka. Postanowi powiedzie jej prawd, a przynajmniej cz.

- 248 -

 Nie, nie jestem z nikim umwiony. Chc odnale paru znajomych. Nie wiedziaam, e masz znajomych w Iraku. Powiedzieli mi, e jeli chciabym si z nimi skontaktowa, mam zadzwoni do niejakiego Ahmeda Huseiniego, wydaje mi si, e to dyrektor do spraw wykopalisk archeologicznych w ministerstwie. No prosz, prosz, jakich to si ma znajomych. Kto? Ja? Pewnie! Przecie ten Huseini to szyszka, beniaminek reimu. Jego ojciec by ambasadorem, on za oeni si z bardzo bogat kobiet, p Egipcjank, p Niemk, ale i tak Irakijk. Jej rodzin spowija mga tajemnicy, nikt nic o nich nie wie, w kadym razie na pewno maj duo pienidzy. Nie znam tego Huseiniego. Przyjaciele powiedzieli mi, e on skontaktuje mnie z Tannenbergami. Ostronie, Gian Maria, ten Huseini... Przecie chc go tylko zapyta, jak odnale grup archeologw! Wiem o tym, ale bd ostrony, to nie s dobrzy ludzie. Alija zniya gos. Niczego im nie brakuje i yj dziki temu, e wyciskaj z nas ostatnie poty. Jeli Amerykanie napadn na Irak, sam si przekonasz, jak ci bezwstydnicy bd ratowali wasn skr! I wszystkim im si to uda. Jedyne, co mogoby usprawiedliwi wejcie marines, to to, e mog nas wybawi od tego horroru. Jeste tu od niedawna, wic nawet nie miae czasu, by si przekona, e Saddam to diabe wcielony i zrobi z Iraku pieko. Wiem, jak bardzo cierpicie, mylisz, e nie widz? To si musi skoczy, jestem pewny. Nie popadajmy w wisielczy nastrj, gdyby Luigi o mnie pyta, powiedz mu, e wrc po obiedzie. Alia zagryza warg i pooya mu delikatnie rk na ra mieniu. Wiesz? Odnosz wraenie, e cierpisz, e co ci gryzie. To wida. Jeli potrzebujesz pomocy... Nic podobnego, jestem po prostu zmczony. Luigi nie daje mi wytchn, ciebie traktuje podobnie. To prawda, wykorzystuje ci. W kadym razie odnosz wraenie, e nie jeste w najlepszej formie. Wydaje ci si. Teraz pozwl, e zadzwoni do tego Huseiniego, ktry tak ci podpad...

- 249 -

Sekretarka jak zwykle powiedziaa, e pan Huseini jest zajty, dopiero kiedy Gian Maria wymieni nazwisko Picot, nastpia zmiana w tonie jej gosu. Kazaa mu zaczeka. Minut pniej Ahmed Huseini ju by przy telefonie. Kto mwi? Przepraszam, e przeszkadzam... Widzi pan, jestem znajomym pana Picota, powiedzia mi kiedy, e jeli bd chcia si z nim skontaktowa w Iraku, pan bdzie wiedzia, gdzie go szuka i... Huseini nie da mu dokoczy. Gian Maria zamilk speszony, wyrzucajc sobie, e zamiast mwi normalnie, potrafi tylko stka do suchawki, co musiao zrobi fatalne wraenie. Jeli jest pan gotw do nich doczy, to teraz jest najlepszy moment powiedzia szybko Huseini. Brakuje rk do pracy, bardzo im si pan przyda ze swoj wiedz. Szczerze powiedziawszy, Gian Maria nie mia najmniejszego zamiaru spotyka si z Picotem ani jecha do Safranu. Jedyne, czego chcia, to zapyta Huseiniego o jego on, Clar Tannenberg, i wytumaczy mu, e musi z ni porozmawia, e jest to sprawa ycia i mierci. Tylko jej moe wyzna, dlaczego tu przyby. Nie mg jej jednak powiedzie, przed kim ani przed czym chce j ostrzec, nie zdradzajc tajemnicy spowiedzi, a tym samym wszystkiego, w co wierzy i czego zobowiza si przestrzega do koca ycia.

Ahmed Huseini wyglda raczej na menedera duej firmy ni urzdnika na usugach Saddama. Zaproponowa herbat i zapyta, co Gian Maria bdzie robi w Bagdadzie, co sdzi o ich kraju, i poleci par muzew do zwiedzenia. Wic chce si pan przyczy do zespou pana Picota... No, niezupenie... wybka ksidz. Czybym le zrozumia? Chciabym si dowiedzie, jak nawiza z nimi kontakt, wiem, e wybierali si dokd nieopodal Ur... Rzeczywicie, przebywaj w Safranie. Gian Maria zagryz warg. Bdzie musia zapyta o Clar Tannenberg, nie wiedzia jednak, jak ten uprzejmy czowiek zareaguje, kiedy jaki nieznajomy zapyta o jego on. Pan i paska ona rwnie jestecie archeologami, prawda? - 250 -

 Tak. Sysza pan o mojej onie? zdziwi si Ahmed. Tak, owszem. Podejrzewam, e Picot wytumaczy ju panu, e wszystko, co dzieje si w tej chwili w Safranie, jest wynikiem stara mojej maonki. Biorc pod uwag sytuacj naszego kraju, nieatwo jest zdoby rodki na prowadzenie wykopalisk. Ona jednak kocha archeologi ponad wszystko i ma ogromn wiedz na temat przeszoci tych ziem, zdoaa wic przekona profesora Picota, by przyszed nam z pomoc przy odkopywaniu tej budowli, ktra prawdopodobnie bya wityni lub paacem. Nie mamy jeszcze co do tego pewnoci. Drzwi do gabinetu otworzyy si i wszed Karim, asystent, umiechjc si szeroko. Ahmedzie, wszystko ju gotowe i czeka na wysanie do Safranu. Zadzwoniem do Ajeda Sahadiego, by mu powiedzie, e wyjeda do nich ciarwka. Nie zastaem go, miaem jednak szczcie, bo akurat odebraa Clara... Huseini podnis rk w gecie, ktry mia by dla Karima rozkazem: zamilkn. Tymczasem Gianowi Marii pojaniaa twarz. Odnalaz Clar Tannenberg! W gruncie rzeczy domyli si wszystkiego ze sw Ahmeda, a sowa tego niepozornego czowieczka tylko potwierdziy te przypuszczenia. Teraz musi pojecha do Safranu. e te wczeniej nie przyszo mu do gowy, e Clara Tannenberg wraz z ekspedycj Picota tam przebywa. Przypomina sobie, e kiedy udao mu si wej na kongres archeologiczny w Rzymie, by poszuka Clary Tannenberg, recepcjonistka zapytaa go kpico, czy zamierza zacign si na wypraw do Iraku, by zbada to wiekopomne odkrycie. W dodatku caa sprawa odbia si echem w gazetach, ktre odnotoway, e niejaka Clara Tannenberg ogosia wiatu odkrycie tabliczek, nazywanych przez ni sam Glinian Bibli... Jeli wic jest tam Yves, to po to, by szuka tabliczek rami w rami z on Huseiniego. Karim wyszed z gabinetu bez sowa. Paska ona przebywa w Safranie... rzecz jasna... podj Gian Maria. Tak, naturalnie odpowiedzia speszony Huseini. Wracajc jednak do naszej rozmowy... czym mog panu suy? zapyta. Chciabym zapyta profesora Picota, czy mog przyjecha do Safranu. Pracuj dla organizacji humanitarnej, nie mog jednak zosta tu zbyt dugo, wic jeli Picot nie ma nic przeciwko temu, chciabym popracowa przez kilka tygodni przy wykopaliskach. Huseini uzna, e ma do czynienia z dziwakiem. Nie wiedzia dlaczego, wydawao mu si jednak, e wszystko, co mwi Gian Maria, jest zmylone. Musi si czego o nim dowiedzie, zanim wyle go do Safranu.

- 251 -

 Porozmawiam z profesorem Picotem, jeli on si zgodzi, nie widz przeszkd. Pomog panu dotrze do Safranu. Ile czasu zajmie panu zorganizowanie tej podry? Zadzwoni do pana... Prosz poda mojej sekretarce swj adres i numer telefonu. Kiedy Gian Maria wychodzi z ministerstwa, by mokry od potu. Wiedzia, e Huseini go sprawdzi. Jego uprzejmo bya tylko mask. Alia miaa racj: Ahmed Huseini jest czowiekiem systemu i moe kaza go aresztowa albo wyrzuci z Iraku.

Huseini nie marnowa czasu. Gdy tylko Gian Maria opuci jego gabinet, zadzwoni do Karima. Popro Pukownika, eby sprawdzi tego czowieka. To znajomy profesora Picota, wybiera si do Safranu. Jeli Picot si zgodzi, to i ja si zgodz, najpierwjednak chc zebra o nim informacje. Dwadziecia cztery godziny pniej Kanm poinformowa Ahmeda o tym, czego dowiedzia si Pukownik. Ten Gian Maria nie jest oczywicie tym, za kogo si podaje. Trzeba zadzwoni do Picota.

Yves Picot mia si, kiedy Huseini opowiada mu przez telefon histori ksidza. Ale dlaczego jeste taki zdziwiony, e to ksidz? zapyta. Nie mam nic przeciwko temu, by go do mnie przysa. Mamy pene rce roboty i jeszcze jeden specjalista od akadyjskiego i hebrajskiego bardzo nam si przyda. Jeli twoi szpicle ju zakoczyli ledztwo, wsad go w helikopter. Czekamy. Musz jeszcze sprawdzi par rzeczy, nie jestem pewny, co powinienem zrobi. Gian Maria przyjecha do Iraku, eby nam pomc. Nie musi na prawo i lewo opowiada, e jest duchownym. Trudno powiedzie, e si z tym ukrywa, skoro aden z nas go o to nie pyta. Uwaasz, e Watykan interesuje Gliniana Biblia? zapyta Ahmed. Watykan? Ale prosz, nie fantazjujmy. Watykan nie wysaby szpiega. Picot by wyranie rozbawiony. Nie popadaj w paranoj, jeste inteligentnym czowiekiem, tak bardzo ci dziwi, e s jeszcze dobrzy ludzie, ktrzy pragn pomaga innym? Dlaczego nie powiedzia od razu, e jest ksidzem?

- 252 -

 Wcale tego nie ukrywa. Ma to w paszporcie, a to jest przecie Irak, szpiegujecie, kogo si da. Ilu szpicli podesae mi wraz z robotnikami? Picot zachichota, zadowolony z dowcipu. Powiniene by bardziej rozsdny uci Ahrned wiedzc, e rozmow z pewnoci nagrywa Muhabarat. Wiesz, jak jest. Zaczekaj, dam ci Clar. Nie widz przeszkd, eby tu przyjecha zapewniaa Clara ma. Niewane, e to ksidz. Przez cay dzie otaczaj mnie chrzecijanie. Przecie wszyscy, ktrzy tu przyjechali to katolicy. Zreszt, o ile wiem, w tym kraju jest wielu chrzecijaskich kapanw...

Bdziemy za tob tsknili... Nur szczerze aowaa, e Gian Maria wyjeda z Bagdadu. Dwa dni temu oznajmi im, e wybiera si do Safranu, gdzie przez jaki czas bdzie pomaga przy wykopaliskach archeologicznych. Faisal skrzywi si, kiedy si o tym dowiedzia, i nie ukrywa, e uwaa za szczyt zepsucia, by jacy cudzoziemcy poszukiwali skarbw w jego kraju, podczas gdy miejscowi umieraj z godu i braku lekarstw. Wymwka zabolaa Giana Mari, ktry nie potrafi znale adnego argumentu na swoj obron. Zamkn walizk i szykowa si do poegnania z Nur i Faisalem. Bliniaczki bawiy si w salonie, czekajc na matk, ktra miaa je zawie do szkoy, wczeniej zostawiwszy Hadiego w domu swojej teciowej. Poegnanie nie byo atwe. Szanowa t rodzin, ktra dzie po dniu godnie stawiaa czoo trudom ycia w tym rzdzonym przez dyktatora kraju. O ile wiedzia, nie byli czonkami adnej organizacji walczcej przeciwko Saddamowi, jednak nie ukrywali niechci do niego i rozmawiali o tym z odwiedzajcymi ich przyjacimi. Opowiadali mu o swoich znajomych, ktrzy znikli z domw i z biur, co zdarzao si po odwiedzinach Muhabaratu lub innych tajnych sub Saddama. Niektre rodziny rujnoway si, by dowiedzie si czego o zaginionych synach, mach, ojcach, czasem udawao im si pozna jakiego policjanta, ktry proponowa, e za okrelon sum zdobdzie dla nich informacje, a nawet sprawi, e warunki w wizieniu stan

- 253 -

si dla zatrzymanych znoniejsze. Ludzie sprzedawali wic wszystko, co posiadali, i wrczali pienidze skorumpowanemu policjantowi, a on, rzecz jasna, ani myla kiwn palcem. Doktor i jego ona nienawidzili Saddama, ale nie ufali Stanom Zjednoczonym. Irakijczycy nie potrafili zrozumie, dlaczego wojska Ameryki i jej sojusznikw nie weszy do Bagdadu podczas wojny w Zatoce. Wraz z Nur i Faisalem y rzeczywistoci tego kraju, przeywajc rwnie mocno jak oni to, e ludzie cierpi gd, strach i rozpacz. Bdzie mu ich brakowao, bdzie te tskni za Ali, natomiast bez alu myla o rozstaniu z Luigim Barettim. Prezes fundacji wydawa si przytoczony ca sytuacj, nie mia dla ludzi przychodzcych do niego po pomoc ciepego sowa, chocia nie aowa lekarstw i ywnoci. Ahmed Huseini przyjecha po Giana Mari pod dom Nur i Faisala i czeka na podjedzie, by zabra go na lotnisko polowe, z ktrego helikopter mia przewie ich do Safranu. Gian Maria przedstawi Ahmedowi swoich przyjaci, ci za przywitali si z nim chodno. Nie chcieli nawet sysze o poufaoci z kim, kto stoi tak blisko Saddama. Ciesz si, e pan rwnie ze mn leci wyzna Gian Maria Ahmedowi, kiedy siedzieli w helikopterze. Chc zobaczy, jak postpuj prace. Huk silnika uniemoliwia rozmow, tote zamylili si kady nad swoimi sprawami. Ahmed mia nadziej, e nie pomyli si co do tego ksidza, zwaszcza e ledztwo, jakie przeprowadzili, wskazywao na to, e jest zupenie nieszkodliwy.

Clara nie moga si powstrzyma, by nie pobiec w stron Ahmeda, kiedy ten wyskoczy z helikoptera. Tsknia za nim bardziej, ni sdzia. Objli si, ale trwao to zaledwie kilka sekund. Oboje byli wiadomi tego, e nie ma odwrotu z raz wybranej drogi, e decyzja o rozwodzie ju zapada. Fatirna przygldaa im si z pewnej odlegoci, modlc si, by midzy nimi wszystko si jako uoyo. Yves Picot przyj ich serdecznie. Lubi Ahmeda, moe dlatego powstrzymywa si od uwodzenia Clary, ktra podobaa mu si bardziej, ni by gotw przyzna to przed Fabinem.

- 254 -

Ten artowa sobie nieraz, zapewniajc, e Picotowi nie uda si niczego ukry, wszystko, co myli, ma wymalowane na twarzy. Jednak Picot by wierny swemu wewntrznemu kodeksowi etycznemu, ktry mwi wyranie, e nie flirtuje si z on przyjaciela, i chocia nie by z Ahmedem zbyt blisko, lubi go i nie chcia robi mu przykroci. Jak mamy do pana mwi? Ojcze? Bracie? Prosz ksidza? zapyta, klepic Giana Mari w rami. Jeeli mona prosi, po imieniu, Gian Maria. Tym lepiej. Prawd powiedziawszy, wydawae mi si nieco dziwny, nie sdziem jednak, e mam do czynienia z ksidzem. Jeste jeszcze bardzo mody. Nie taki znw miody. Za par dni skocz trzydzieci sze lat. Co podobnego! A wygldasz na dwadziecia pi. Zawsze wygldaem modo. Gian Maria spojrza spod oka na Clar, czekajc, a mu j przedstawi. Wczeniej jednak dosta ostr reprymend od trzech studentek, z ktrymi podrowa z Ammanu. Wszystka trzy, Magda, Marisa i Lola, dsay si na niego. Dlaczego nam nie powiedziae, e jeste ksidzem? wyrzucaa mu Magda. Nie pytaycie mnie o to broni si. Zapytaymy, czym si zajmujesz, a ty powiedziae, e masz dyplom z jzykw martwych przypomniaa mu Marisa. Nie chciae si przyzna zawyrokowaa Lola. Dlaczego? dopytywaa si Magda. Podszed do niego Fabin i inni czonkowie zespou. Widz, e nie marnuje pan czasu, bardzo pan popularny powiedzia na powitanie. Jestem Fabin Tudela, chciabym pana przedstawi caemu zespoowi. Poka panu rwnie, gdzie bdzie pan mieszka. Gdy przedstawiali go Clarze, poczerwienia jak burak, na co ona zareagowaa miechem. Ju mi kto donis, e atwo si pan rumieni powiedziaa. Jest pan gotw zostawi wszystko i przyczy si do nas? Oczywicie... zrobi wszystko, co mi pastwo ka, ja... zreszt mam nadziej, e znajdzie pani Glinian Bibli. Znajd j. Wiem, e tu jest. Oby si pani poszczcio. - 255 -

 Dla pana, jako ksidza, rwnie bdzie to niezwyke dowiadczenie. Gdyby okazao si prawd, e to patriarcha Abraham opowiedzia, jak wygldao stworzenie... Tak wanie byo. Zapewniam, e tak byo i e znajdziemy te tabliczki. Czy wystarczy nam czasu? Pracujemy na akord. Jestem optymistk i mam nadziej, e nie dojdzie do wojny i skoczy si na pogrkach. Obawiam si, e tak nie bdzie odpowiedzia przygnbiony Gian Maria. Fabin zaprowadzi go do jednej z chat. Tu bdzie pan spa. To jedyne miejsce, gdzie mona upchn jeszcze jedn prycz wytumaczy mu, wchodzc do pracowni komputerowej. Ante Plaskic nie wyglda na zachwyconego tym, e bdzie mia wsplokatora. Wiedzia jednak, e nie moe i nie powinien si sprzeciwia. Ajed Sahadi rwnie nie by zadowolony z przyjazdu ksidza i poprosi Picota, by wyjani mu, co czy go z nowo przybyym. Bd si stara jak najmniej przeszkadza zapewni Maria. Mam nadziej mrukn Ante bez cienia sympatii. Gian Maria zastanawia si, dlaczego wzbudzi niech Chorwata i nadzorcy robt, postanowi jednak, e nie bdzie si niepotrzebnie zamartwia. Mia ju kopot z Clar Tannenberg, czu si odpowiedzialny za jej bezpieczestwo. Na tym polegaa jego misja, taki by cel jego podry do Iraku: nie pozwoli, by cokolwiek stao si tej kobiecie. Nie mg po prostu podej do niej i powiedzie jej tego, co wie: e kto przygotowuje zamach na ycie jej, a moe te i jej ojca i rodzestwa. Nieraz wysuchiwa w konfesjonale, jak straszne rzeczy gromadz si w ludzkich sercach, i paka, bo czu si bezradny, gdy nie potrafi da pocieszenia duszom umczonym blem, gotowym okrutnie si mci. Duszom, ktre zaznay pieka za ycia i w ktrych nie byo ju miejsca na wspczucie. Teraz musi zdoby zaufanie Clary, dowiedzie si, czy poza Ahmedem ma jak rodzin, i zapobiec temu, co jego zdrowy rozsdek kaza mu uwaa za nieuniknione, jeli nie dojdzie do boskiej interwencji.

***

- 256 -

Lion Doyle w skupieniu studiowa informacje, jakie dosta od Toma Martina i doszed do wniosku, e by zbliy si do Tannenberga, musi odnale jego wnuczk, Clar, ta za przebywa w okolicach Tall al-Mukajjar, prowadzc wykopaliska wraz z archeologami z rnych krajw Europy. Wiedzia ju, e Alfred Tannenberg jest niedostpny, e przez dwadziecia cztery godziny na dob ma ochron i e jego dom w Bagdadzie jest strzeony nie tylko przez ochroniarzy, ale take przez onierzy Saddama. Domu Tannenberga w Kairze rwnie pilnowano. Lion wiedzia, e mona tam wej i wyj, jednak uzna ryzyko za zbyt due. Stary by czujny, spodziewa si, e ktry z jego dawnych wsplnikw lub przyjaci wykrci mu jaki numer, wic na wszelki wypadek zwikszy rodki bezpieczestwa. Jego wnuczka bdzie stanowia list elazny, bezpieczny sposb, by przekroczy prg tego domu, i to gwnym wejciem. Zreszt ona te ma zgin, tak mwi jeden z punktw niepisanej umowy. Zadzwoni do Toma Martina, uprzedzajc go, e zajrzy do siedziby Global Group. Potrzebowa jego pomocy, by zdoby legitymacj prasow.

Irak stoi u progu wojny, zjedaj si tam dziennikarze z caego wiata, dlatego najlepszym sposobem, by przedosta si tam niezauwaenie, jest udawanie jednego z nich. Oszalae?! Korespondenci wojenni znaj si jak yse konie. Nieprawda, poza tym bd udawa niezalenego fotografa, jednak jaka gazeta, tygodnik, musi wystawi mi legitymacj prasow. A jak kto ich zapyta, powinni twierdzi, e s ywo zainteresowani opublikowaniem moich zdj. Kupiem ju uywany profesjonalny sprzt fotograficzny. Daj mi troch czasu, zobacz, co da si zrobi. Wydaje mi si, e mam ju rozwizanie. Im wczeniej, tym lepiej. Dwie godziny pniej Lion Doyle wchodzi do pitrowego domu na przedmieciach, na ktrego drzwiach wisiaa tabliczka obwieszczajca, e tu mieci si agencja fotograficzna Photomundi. Dyrektor ju na niego czeka. By to wysoki, szczupy mczyzna, kiedy mwi, odsania drobne, ostre zby. Przynis pan zdjcie do legitymacji? Tak, prosz. - 257 -

 Dzikuj, za chwil przynios panu akredytacj. Niech mi pan opowie co o tej agencji poprosi Lion. Zajmujemy si waciwie wszystkim, od zdj lubnych po katalogi handlowe i fotografi prasow. Jeli jaka gazeta szuka fotografa do konkretnego zlecenia, dzwoni do mnie, ja posyam im fotografa, oni mi pac i po sprawie. Pomagam te ojczynie. Zdarzaj si przyjaciele przyjaci, ktrym potrzebna jest akredytacja, podobnie jak teraz panu. Zwracaj si do mnie, pac i nic wicej mnie nie interesuje. A co si dzieje, jeli fotograf wpadnie w tarapaty? To jego sprawa. Ja nie mam nikogo na licie pac, wszyscy pracuj na zlecenia. Kto mi powiedzia, e wybiera si pan do Iraku, chce pan troch popstryka, a potem sprzeda obrazki jakiej gazecie czy magazynowi. Nie ma sprawy, wydaj panu legitymacj, jest na niej napisane: Photomundi i na tym koczy si moja odpowiedzialno. Jeli zgosi si pan ze zdjciami, obdzwoni kilku znajomych w prasie, zobaczymy, czy nadaj si do publikacji. Jeli nikt ich nie zechce, pan ponosi wszystkie koszty, nie ja. Jeli narobi pan jakiego gnoju, to pan, nie ja bdzie si z niego wygrzebywa. Jasne? Jak najbardziej.

***

Archeologowie byli wyczerpani, ale poczuli przypyw energii, gdy dwa dni temu zesp pod kierownictwem Marty Gmez odkopa now sal. Znaleli prawie nietknite posgi skrzydlatych bykw wysokoci p metra oraz okoo dwustu tabliczek w doskonaym stanie. Gian Maria ledwo nada z tumaczeniem i przepisywaniem ich treci. Jednake Yves Picot i Clara Tannenberg byli nieubagani i popdzali go rwnie bezlitonie co robotnikw i archeologw. Clara zawsze bya dla niego bardzo uprzejma, czsto przychodzia pomaga mu w pracy, wic spdzali razem duo czasu. Widzia jej desperacj, ktr po raz pierwszy ujrza w dniu, w ktrym przemawiaa na kongresie w Rzymie. Wiesz, Gian Maria, wprawdzie robimy due postpy i zdaje si, e ta witynia to wane odkrycie, ale czasem zaczynam wtpi, czy znajduj si tu tabliczki Szamasa.

- 258 -

 Claro, a jeli ten zapis nie istnieje? A jeli patriarcha Abraham nigdy nie opowiedzia Szamasowi o swojej wizji stworzenia? Ale tak jest napisane na tabliczkach mojego dziadka! Szamas wyranie o tym mwi. Jednak patriarcha mg zmieni zdanie lub co mu si mogo sta zasugerowa Gian Maria. Te tabliczki na pewno istniej, tyle tylko, e nie wiem, gdzie s. Sdziam, e znajdziemy je tutaj. Kiedy bomba wyobia krater, odkrywajc dach wityni, i odnalelimy szcztki tabliczek, a na niektrych z nich imi Szamas, wydawao mi si, e to cud, e to nie moe by przypadek... mwia Clara. Gian Maria pomyla, e rzeczywicie, byby to cud, gdyby po tak dugim czasie Tannenbergowie znaleli tabliczki skryby zwanego Szamasem. Wierzy, e wszystko dzieje si z woli Boga, jednake tym razem nie wiedzia, co Bg chcia im powiedzie. A jeli nie znajdoway si w wityni? zapyta. Jak to nie znajdoway si w wityni? Co masz na myli? Pisarze w wityni mieli okrelone obowizki: zajmowali si prowadzeniem rachunkw, zarzdzali tym przybytkiem, spisywali umowy kupna i sprzeday... Znalelimy przecie katalog rolin, list mineraw... Moe Szamas nie przechowywa w paacu tabliczek z histori opowiedzian przez Abrahama. By moe trzyma je w domu lub w jakim innym miejscu? Clara zadumaa si nad tym, co powiedzia Gian Maria. By moe mia racj, chocia nie moga pomin milczeniem faktu, e w staroytnej Mezopotamii skrybowie przenosili na tabliczki epickie poematy, Genezis za, chociaby w wersji Abrahama, nie bya jednak poematem. Mimo to rozwaaa moliwo poszerzenia obszaru wykopalisk nawet bardziej, ni to planowali. Jedyne, co j hamowao, to brak czasu. Kiedy zadzwoni do niej dziadek z Kairu, po raz pierwszy usyszaa pesymizm w jego gosie. Przyjaciele poinformowali go, e tym razem Amerykanie nie zadowol si tylko bombardowaniem, lecz wkrocz do kraju. Zreszt przekonanie Picota wydawao si niemal niemoliwe. By nie mniej zdenerwowany ni Clara tym, e nie znajduj Glinianej Biblii, odmawia jednak kopania w innym miejscu, gdy oznaczaoby to, e robotnicy musieliby zosta rozdzieleni, co odbioby si niekorzystnie na tempie prac. Mimo to postanowia, e porozmawia o tym z Yvesem. By moe Gian Maria ma racj.

- 259 -

Clara poczua na plecach spojrzenie Ante Plaskica. Nie mg to by nikt inny, Chorwat czsto przyglda jej si ukradkiem, kiedy wchodzia do izby z komputerami lub siadaa wraz z Gianem Mari lub innymi czonkami zespou, by czyci tabliczki. Ajed Sahadi rwnie nie spuszcza z niej wzroku, jednak to jej nie niepokoio. Dziadek powiedzia, e ten czowiek ma jej broni, i cho ona nie baa si nikogo, czua si, jakby bya pod ochron. Wiedziaa, jak bardzo Irakijczycy boj si podni rk na kogo, kto cieszy si wzgldami Saddama, ona za wraz z ca rodzin, miaa przyjaci w krgach zblionych do prezydenta. Nie musiaa si niczego obawia. W niedziel Yves, wiedzc, jak wszyscy s zmczeni, zaproponowa, by popoudnie przeznaczy na odpoczynek. Clara i Gian Maria zignorowali jednak jego propozycj i siedzieli teraz we dwjk, czyszczc tabliczki w popoudniowym wietle. Ante siedzia z zaoonymi rkami, przygldajc si obojgu, wiadom tego, jak nieswojo czuje si ta kobieta pod jego spojrzeniem. atwo bdzie j zabi. Udusi j, nie potrzebuje adnej broni, wystarcz rce. Dlatego z takim zainteresowaniem studiowa jej szyj, wyobraajc sobie chwil, kiedy zacinie na niej palce. Nie szanowa ani troch tej kobiety. Nie szanowa zreszt nikogo. Czul si odrzucony, jedynie ksidz stara si by dla niego miy. Nawet Picot zmusza si, kiedy wypadao pochwali go za prac, chocia Ante wywizywa si ze swoich obowizkw z podziwu godn sumiennoci. Oprcz Clary bdzie musia zamordowa rwnie jej cerbera, Fatim, szyitk, ktra jak wierny pies nie odstpuje swojej pani ani na krok, chodzc za ni nawet po chacie. Wyprowadzaa go z rwnowagi, kiedy trzy razy dziennie klczaa z twarz zwrcon w stron Mekki i si modlia. Postanowi, e zabije te Ajeda Sahadiego, w przeciwnym razie ten ostatni nie zawaha si zabi jego. Nie mia wtpliwoci, e nadzorca nie jest tym, za kogo si podaje. Wojskowi z pobliskiego garnizonu salutowali przed nim, jednak Ajed dawa im szybko znak, by tego nie robili. Lk, jaki budzi w ludziach, oznacza, e wiedz, i to kto wicej ni zwyczajny nadzorca robotnikw. Ante zdy zauway, e przynajmniej szeciu ludzi rozmawia z Ajedem czciej ni reszta, jakby czyy ich sprawy, ktre nie dotycz wykopalisk. Wiedzia rwnie, e on sam jest pilnowany przez nadzorc, ktry na wiele sposobw okazywa mu, e nie ma do niego zaufania, jakby go ostrzega, by nie prbowa adnych sztuczek. Obydwaj byli mordercami i obydwaj zdawali sobie spraw, z kim maj do czynienia. - 260 -

Alfred Tannenberg wyszed ze szpitala pewnym krokiem. Przebywa tam tydzie i czu si bardzo saby, nie chcia jednak, by ktokolwiek to zauway. Ludzie, podobnie jak zwierzta, wyczuwaj u blinich sabo i wykorzystuj j, by zaatakowa. Rozmowa, ktr przeprowadzi ze swoim lekarzem, nie pozostawiaa zudze: w najlepszym wypadku doyje wiosny. Lekarz nie chcia wyznacza daty jego mierci, lecz w kocu uleg naciskom i powiedzia, e jeli Tannenberg dotrwa do marca, moe uzna, e wygra ten czas na loterii. Musi wic dobrze wykorzysta czas, jaki mu pozosta, by zabezpieczy przyszo Clary. Zostanie par dni w Kairze, pozaatwia swoje sprawy, a potem wrci do Iraku. Zrobi wnuczce niespodziank. Przyszo mu do gowy, by przeprowadzi si do Safranu, by przy niej do koca. Jeli bd zmuszeni wyjecha z Iraku, zrobi to razem, o ile on oczywicie doyje tej chwili. Wiedzia, e po jego mierci Clara nie bdzie miaa w nikim oparcia. Paci swoim ludziom za ochranianie jej, ale przestan si o ni martwi, kiedy on umrze, chyba e kto inny si tym zajmie. Dlatego potrzebowa Ahmeda. Nie mia nic przeciwko rozwodowi, musi to jednak nastpi po ich wyjedzie z Iraku. Alfred nigdy nie wtpi, e Ahmed zgodzi si na taki ukad, po pierwsze dlatego, e nie chcia szkodzi Clarze i wiedzia, e pozosyawienie jej w Iraku oznacza dla niej mier, po drugie dlatego, e sprzeciwianie si yczeniom Alfreda oznacza podpisanie na siebie wyroku mierci, a po trzecie, a moe po pierwsze, poniewa za ostatni prac dla organizacji mia dosta due pienidze, wic zrobi wszystko, czego si po nim oczekuje. Dlatego Alfred zayczy sobie, by Ahmed od lutego zamieszka w Safranie. Robert Brown, za porednictwem Mikea Fernndeza, byego pukownika Zielonych Beretw, przysa mu potwierdzon informacj, e atak nastpi w marcu. Z Mikiem Fernndezem umwi si pnym rankiem w swoim domu. Byy pukownik Zielonych Beretw wiedzia ju, z jakim typem czowieka ma do czynienia, nie marnowa wic czasu na prby wywiedzenia go w pole. Alfred Tannenberg zawsze wyprzedza jego i Paula Dukaisa o par krokw. Zdawao si, e wie nie tylko, co kto robi, ale rwnie, co kto myli. Tego poudnia Fernndez cierpliwie czeka na Alfreda w zacisznej bawialni jego domu, wok ktrego z dnia na dzie krcio si coraz wicej wartownikw. Zdawa sobie spraw, e kamery znajduj si nawet na drzewach, ktrymi obsadzone byy pobliskie ulice. Staruszek najwyraniej uwaa, e kto zechce go zabi, i nie mia zamiaru uatwia temu komu zadania. Jakie wieci pan przynosi, pukowniku? zapyta Tannenberg na powitanie. - 261 -

 Ludzie ju tu s. Przestudiowaem z nimi mapy i chciabym wiedzie, czy moglibymy si przemieci tak, by poznali miejsce, w ktrym bdziemy czekali na ich ludzi. Nie, teraz nie mog tego zrobi. Bd im musiay wystarczy mapy, niech wbij je sobie do gw. Ale pascy ludzie przemieszczaj si po caej strefie. Owszem i nic chc mie na karku obcych, zwaszcza teraz. Kiedy zaczn si te fajerwerki, to co innego. Sukces operacji polega na zdyscyplinowaniu, na tym, by pan i pascy ludzie postpowali zgodnie ze wskazwkami moich ludzi. Jeli tak zrobi, ocal ycie. Pan Dukais przygotowa ju plan operacji tak, by moi, chopcy i cay adunek mg odlecie wojskowymi samolotami do baz w Europie. Mam nadziej, e wzi pan pod uwag moje zlecenia i rozkaza, by cz tego adunku zostaa przeadowana w Hiszpanii, a pozostaa cz w Portugalii. Oba kraje to sojusznicy i przyjaciele Stanw Zjednoczonych, oddani sprawie. Jakiej sprawie, prosz pana? Ale oczywicie sprawie Busha i jego przyjaci, a wic rwnie naszych przyjaci. To grubszy interes, przyjacielu. A pan? Gdzie pan bdzie si znajdowa, kiedy wybuchnie wojna? chcia wiedzie Fernndez. To nie powinno pana obchodzi. Bd tam, gdzie trzeba. Jasir przekae panu moje polecenia, bdziemy cay czas w kontakcie, nawet kiedy nasi przyjaciele zaczn zrzuca bomby. Przypuszczam, e zmartwi si pan, syszc, e tym razem zamierzamy nie tylko bombardowa, ale rwnie wkroczy do Iraku. Nie rozumiem, dlaczego miaby to by powd do zmartwienia. C, mieszka tam paska rodzina i wielu wpywowych przyjaci z krgu Saddama... Ja nie mam przyjaci, pukowniku, tylko interesy. Wszystko mi jedno, kto wygra. Nadal bd robi to, co robi. Pienidze s jak kameleon, przybieraj kolor zwycizcy. Ale pan tam mieszka... Wiem, e ma pan pikny dom w Bagdadzie... Mj dom jest tam, gdzie jestem ja. Teraz za, jeli pan pozwoli, chciabym popracowa, zamiast odpowiada na paskie pytania. Saddam jest moim przyjacielem i Bush te nim jest. Dziki nim zrobi dobry interes, podobnie zreszt jak pan. A takich jak my znajdzie si jeszcze kilkuset.

- 262 -

 Bd ginli ludzie, stracimy przyjaci... Ja nie strac adnego przyjaciela i prosz sobie darowa te sentymentalne bzdury. Ludzie umieraj codziennie, tyle tylko, e na wojnie umieraj masowo, to wszystko.

- 263 -

24

Lion Doyle przyglda si grupie siedzcej przy drugim kocu baru. atwo byo si domyli, e to dziennikarze. Dwch nosio si po wojskowemu: spodnie i kamizelki khaki, wysokie sznurowane buty. Rozpoznawa dziennikarzy na odlego, bo wszyscy z maniackim uporem ubierali si w stylu militarnym, kiedy wysyano ich na tereny objte wojn. Wielu z nich nigdy nie byo na froncie i nie opuszczao baru luksusowego hotelu, w ktrym si zatrzymywali, a ktry czsto mieci si setki kilometrw od obszaru niebezpiecznego. W tej chwili Kuwejt by peen dziennikarzy w barwach ochronnych, ktrzy nadawali korespondencje o napitej sytuacji w regionie z hotelowego basenu. Zdarzali si te tacy, ktrzy naraali ycie, omijajc kontrole i posterunki, zachowywali si z brawur fanatykw przekonanych, e ich misj jest przesyanie relacji z samego dna pieka, by ludzie na caym wiecie mogli pozna prawd. Tylko jak prawd? Czy mnie wzrok nie myli? Przecie to Lion! Kiedy usysza swoje imi, spi si. Witaj, Mirando! wykrzykn, gdy si odwrci. Nie bdziesz mi chyba wmawia, e przyjechae do Ammanu na urlop. Nie, nie jestem na urlopie. Jeste przejazdem, w drodze do... Do Iraku, podobnie jak ty. Ostatnim razem widzielimy si w Boni. Ostatnim i zarazem pierwszym, jeli mnie pami nie myli. Wmawiae mi, e jeste kierowc ciarwki jakiej organizacji pozarzdowej, ktra wioza ywno dla biednych Boniakw, prawda? Ale Mirando, nie musisz by taka pamitliwa. A moe mam powd? Zgadniesz jaki? Moe taki, e musiaem nagle wyjecha z Sarajewa i nie zdyem si z tob poegna? - 264 -

Miranda rozemiaa si, podesza do niego i wspia si na palce, by pocaowa go w policzek. Potem przedstawia go innemu mczynie, ktry, stojc obok, z rozbawieniem przyglda si tej scenie. Przedstawiam ci Daniela. Najlepszy obiektyw na wiecie. A to Lion... Lion... nie wiem jak dalej. Lion nie zdradzi swojego nazwiska, tylko ucisn Danielowi rk. Kamerzysta by od niego o wiele modszy, mia najwyej trzydzieci lat i wosy zebrane w kitk. Spodoba si Lionowi, bo nie by przebrany za onierza, lecz, podobnie jak Miranda, nosi dinsy, wysokie buty, gruby sweter i kurtk przeciwdeszczow. Komu przybywasz na ratunek? zapytaa Miranda. Nikomu, teraz jestem twoim konkurentem. Nie opowiadaj! Jak mam to rozumie? Nie powiedziaem ci o tym w Sarajewie, ale pracuj jako fotograf w agencji prasowej. Miranda popatrzya na niego nieufnie. Znaa wszystkich korespondentw wojennych, niewane, z jakiego kraju pochodzili. Spotykali si przy okazji kadego konfliktu, od Sarajewa po Palestyn i Czeczeni. Lion nie nalea do ich grona, bya tego pewna na sto procent. Jestem fotografem, ale nie prasowym wyjani, widzc jej nieufn min. Robi zdjcia do katalogw handlowych, a kiedy nie ma pracy, obsuguj nawet luby. I? W tym cholernym fachu nigdy nie ma do zlece, czasem musz robi co innego, chociaby pracowa jako kierowca ciarwki, czy cokolwiek si nadarzy. Agencja, ktra nas zatrudnia, ma rwnie kontakty w prasie. Jej waciciel powiedzia mi, e teraz gazety interesuj si Irakiem i e jeli zrobi dobre zdjcie, to on je sprzeda. Postanowiem wic sprbowa szczcia. Jak si nazywa ta agencja? zapyta Daniel. Photomundi. A, znam ich! ucieszy si. Zatrudniaj fotografw na umowy zlecenia. Czasem zostawiaj ich na lodzie, nie kupiwszy od nich ani jednego zdjcia. Mam nadziej, e fotki z Iraku dobrze ci wyjd, w przeciwnym razie wydasz niepotrzebnie mas forsy. Ju mnie to sporo kosztuje mrukn Lion. C, jeli moemy ci w czym pomc... zaoferowa si Daniel.

- 265 -

 Bybym wam wdziczny, bo nie jestem dziennikarzem. Gdybycie mogli udzieli mi pani wskazwek... To nie to samo co fotografowanie szparagw w puszce do katalogu. Pewnie, e nie westchna Miranda. Daniel nie wydawa si tak nieufny jak jego koleanka i zaprosi Liona, by przyczy si do grupy dziennikarzy stojcych w drugim kocu baru. Lion waha si przez kilka sekund. Nie chcia zacienia znajomoci z dziennikarzami bardziej, ni to byo konieczne, nie mg rwnie odrzuci zaproszenia, bo wydaoby si to podejrzane. Przyczy si do nich i zosta przedstawiony kilkunastu korespondentom wojennym z rnych krajw, ktrzy omawiali wanie szczegy wyjazdu do Iraku. Nie zwracali na niego uwagi. Nie znali go. Kiedy Miranda przedstawia go jako fotografa reklamowego, ktry chce sprbowa szczcia jako reporter wojenny, wszyscy popatrzyli na niego z wyszoci. Byli zaprawieni w boju, midzy jedn a drug szklank whisky opowiadali mu, e widzieli potwornoci, e nigdy nie zdoaj si z tego otrzsn. Nastpnego ranka wyjedali kilkoma wynajtymi samochodami w stron Bagdadu i zaproponowali mu, by si do nich przyczy, jeli zgodzi si zapaci uzgodnion cz za wynajem auta. Lion zapyta, ile go to bdzie kosztowao, i udajc, e przelicza, czy oferta mu si opaca, zgodzi si, za co zebra poklepywania po ramieniu. Rano zgromadzili si wszyscy, zaspani i ziewajcy, w holu Intercontinentalu. Nie przypominali ju radosnej druyny z poprzedniego wieczoru. Alkohol i brak snu nie pozwalay o sobie zapomnie. Daniel zobaczy go jako pierwszy i podnis rk w gecie pozdrowienia, Miranda natomiast si skrzywia. Jej mina nie usza uwagi kamerzysty. O co ci chodzi, przecie to twj kolega? aden kolega. Poznalimy si pod Sarajewem, podczas strzelaniny. Waciwie mona powiedzie, e ocali mi ycie. Co si stao? Serbska bojwka zaatakowaa ma miejscowo nieopodal Sarajewa. Tego dnia byam tam z kolegami z innych stacji telewizyjnych. Znienacka nas ostrzelano. Nie wiem, co si stao, ale zanim si spostrzegam, zostaam sama na ulicy. Ukryam si za samochodem, a kule przelatyway mi ze wistem nad gow. Z jakiego miejsca celowa we mnie snajper. Nagle pojawi si Lion, nie wiem skd. Po prostu nagle zobaczyam go obok siebie. Kaza mi schowa gow i wycign mnie stamtd. Kto wie, by moe Serbowie postanowili zlikwidowa nas wszystkich, jednak tego dnia doszli do wniosku, e bardziej im si opaci wystpi w wieczornym wydaniu - 266 -

wiadomoci, dali wic dziennikarzom szans, by si wycofali. Lion wsadzi mnie do ciarwki i dowiz do Sarajewa. Byam pod wraeniem. W tej dramatycznej sytuacji zachowa si... Wyglda... wyglda jak onierz, nie jak szofer. Umwilimy si, e si pniej spotkamy, ale on przepad jak kamie w wod. Nie widziaam go a do wczorajszego wieczoru. Ale nie zapomniaa o nim. Nie, nie zapomniaam. A teraz wracaj wspomnienia, nie wiesz, co myle, a przede wszystkim nie wiesz, czy chcesz by w jego pobliu. A moe si myl? Danielu, bawisz si w psychoanalityka! Bo dobrze ci znam odpowiedzia Daniel z umiechem. To prawda. Przez ostatnie lata jestemy nierozczni. Wicej czasu spdzam z tob ni we wasnym domu. Praca to praca. Esther skary si na to samo, e wicej czasu spdzam z tob ni z ni, a gdy w kocu docieram do domu, jestem tak zmczony, e nic mi si nie chce. Poszczcio ci si z Esther... To prawda, jest fantastyczna. Inna na jej miejscu ju dawno wystawiaby mi walizki na ulic. Nie wiem, dlaczego chciae tu przyjecha, skoro lada moment ma si urodzi wasze dziecko. Bo jestemy dziennikarzami i musimy by tam, gdzie co si dzieje, a teraz takim miejscem jest Irak. Esther to rozumie, w kocu ona te pracuje w brany, chocia zajmuje si reportaami z ycia rodziny krlewskiej. Lion jecha w tym samym samochodzie co Miranda, Daniel i dwjka niemieckich reporterw. Miranda nie bya w najlepszym humorze, przez wiksz cz podry nie braa udziau w rozmowie. Lion wiedzia, e mimo subtelnego wygldu jest twarda zarwno w pracy, jak i w yciu. Chocia szczupa i niska, bo nie miaa nawet metra szedziesiciu, z czarn, krtko ostrzyon czupryn i jasnopiwnymi oczami, bya ywioem, miaa charakter, potrafia narzuci swoj wol i wydawao si, e niczego si nie boi. Kiedy Lion znalaz j w tamtym miasteczku pod Sarajewem, by zaskoczony, e mimo dramatycznej sytuacji nie wpada w histeri. - 267 -

Droga do Bagdadu bya duga i spowita tumanami kurzu. Ruch panowa wikszy ni zwykle o tej porze, gdy wiele organizacji postanowio wywie z Ammanu swj dobytek. W drodze miny ich dwa konwoje ciarwek i autobusy jadce w obu kierunkach. Na granicy jordasko-irackiej lrakijczycy z autobusu usiowali przekona stra graniczn, by wpucia ich do ich wasnego kraju. Niektrym si powiodo, inni, po sprawdzeniu dokumentw, zostali aresztowani. Dziennikarze wysiedli z samochodw, by sfotografowa cae zdarzenie i zapyta, co si dzieje. Zamiast odpowiedzi usyszeli jedynie pogrki.

Hotel Palestyna z pewnoci pamita lepsze czasy. Lion musia si bardzo stara, eby dosta pokj. Grzeczny recepcjonista, przytoczony tak liczb dziennikarzy cisncych si przy kontuarze i domagajcych si noclegu, powiedzia mu, e wszystko jest ju zarezerwowane. Lion postanowi zmikczy go napiwkiem. Sto dolarw otworzyo mu drzwi do pokoju na smym pitrze. Nie by to najbardziej reprezentacyjny apartament. Z kranu w azience kapao, aluzje nie daway si opuci, a kodra na ku ju dawno powinna bya zosta uprana. Wiedzia, e gdy tylko inni dziennikarze rozgoszcz si w swoich pokojach, zejd do baru. aden z nich a do nastpnego dnia nie ruszy do pracy, chocia niektrzy zaczli ju szuka tumaczy i przewodnikw. Ministerstwo Informacji miao centrum prasowe, ktre zapewniao dziennikarzom z zagranicy tumaczy, chocia byli tacy, ktrzy woleli poszuka ich na wasn rk, gdy wadze domagay si od oficjalnych tumaczy informacji na temat dziennikarzy, z ktrymi pracuj. Potrzebny ci kto, kto by wszdzie z tob chodzi poradzi mu Daniel, kiedy spotkali si w barze. Nie mam na to pienidzy. Postaram si sam wszystko zaatwi. Ju do zainwestowaem w t podr... tumaczy si Lion. Nie spodoba im si, e jaki brytyjski dziennikarz wtyka wszdzie nos. Postaram si nie pakowa w tarapaty. Widzisz, chciabym zrobi reporta o yciu codziennym w Bagdadzie. Sdzisz, e gazety moe to zainteresowa? Wszystko zaley od jakoci zdj, od ich treci. Musisz poszuka czego specjalnego. Postaram si. Jutro wyjd o wicie, chc sfotografowa Bagdad budzcy si ze snu. Poo si wczenie, jestem zmczony po podry. - 268 -

 Zjedz z nami kolacj. Nie, bo bdziecie siedzieli do pna. Zszedem tylko napi si herbaty. Zaraz kad si spa. Daniel nie nalega. Sam by zmczony i te mia ochot pooy si do ka. Lion spa kamiennym snem. Nie kama, kiedy powiedzia Danielowi, e jest zmczony. Obudzi si o wicie i po szybkim prysznicu wzi torb z aparatami i wyszed na ulic. Musia stworzy pozory, e pracuje jako fotograf, dlatego cae przedpoudnie spdzi na bazarze i przemierza ulice Bagdadu. Fotografowa wszystko, co przykuo jego uwag, przede wszystkim udao mu si uchwyci puls miasta. Bagdad by miastem w stanie oblenia, ludzie odczuwali niedostatek, jednak, jak zwykle w takich sytuacjach, niektrym nie brakowao niczego. Sklepy wieciy pustkami, jeli jednak kto potrafi zapuka do odpowiednich drzwi, zdobywa produkty najlepszej jakoci. Podczas wczgi po miecie Lion prbowa wymyli, jaki poda powd swojego wyjazdu do Safranu. Kiedy po poudniu wrci do hotelu, nie znalaz tam adnego czonka plemienia korespondentw. Postanowi sam uda si do Ministerstwa Informacji, by porozmawia z osob odpowiedzialn za kontakty z pras i powiedzie, dokd chce pojecha.

Podobnie jak niemal wszyscy Irakijczycy, Ali Sidki nosi z dum gste czarne wsy. By to korpulentny mczyzna, ale jego tusz rwnoway wysoki wzrost i energiczne ruchy. Ten drugi co do wanoci w hierarchii centrum prasowego urzdnik stara si by zawsze miy dla dziennikarzy, ktrzy co dzie tumnie przybywali do Bagdadu. Czym moemy panu suy? zapyta Liona. Ten wytumaczy mu, e jest niezalenym fotoreporterem, i pokaza legitymacj z Photomundi. Ali spisa wszstkie dane Liona i zapyta o pierwsze wraenia z Bagdadu. Po p godzinie uprzejmej konwersacji Lion przeszed do sedna. Chc zrobi wyjtkowy reporta. Wiem, e w Tall al-Mukajjar trwaj wykopaliska, zdaje si, e w wiosce zwanej Safran. Chciabym tam pojecha i zrobi reporta, pokaza wiatu, jak staroytna Mezopotamia ujawnia swoje tajemnice. Syszaem, e s tam archeologowie z poowy Europy, byoby wic ciekawie pokaza, e mimo blokady w Iraku dziej si takie rzeczy. Suchajc Liona, Ali Sidki pomyla, e taki reporta moe okaza si doskona reklam dla reimu. Nie wiedzia, e w Iraku prowadzono teraz jakie wykopaliska, ale nie - 269 -

przyzna si do tego gociowi. Wysucha go z zainteresowaniem i obieca zadzwoni do niego do hotelu, jeli uda mu si sprawi, by jego szefowie zezwolili na podr do Safranu. Lion spdzi popoudnie na fotografowaniu wszystkiego, co uwaa za godne zainteresowania. Wrci do hotelu wraz z ostatnimi promieniami soca. W recepcji spotka Mirand i Daniela. Oni rwnie przed chwil wrcili. Kogo widz, nasz zaginiony! przywitaa go Miranda. Pracowaem przez cay dzie, a wy? My te nie marnowalimy czasu. Ludzie strasznie tu cierpi, widzielimy szpital, z trudem udao nam si powstrzyma zy, tu brakuje wszystkiego mwi przejty Daniel. Tak, zdaem sobie spraw, jakie s skutki blokady. A mimo to Irakijczycy s tacy mili dla obcych. Pamitajcie, e sytuacja jeszcze si pogorszy. Bush i jego przyjaciele ju si o to postaraj zapewnia Miranda. C, Saddam to te nie anioek mrukn Lion. Oczywicie, e nie, ale Bushowi wcale nie chodzi o Saddama, tylko o rop. Ton gosu Mirandy wskazywa na to, e jest w bojowym nastroju, a Lion nie mia ochoty na dyskusje, wic nic nie odpowiedzia. Bush by mu rwnie obojtny co Saddam, Przyjecha do Iraku, by wykona zadanie, potem za wrci do spokoju swojej farmy u boku Marian. Daniel by jednak pod wraeniem spaceru po Bagdadzie, nie mg milcze. To Irakijczycy musz wyrzuci Saddama, nie my. Masz racj, jednak nie wydaje mi si, by to mogli zrobi. Tu, kiedy kto podnosi gow, koczy w wizieniu i przy odrobinie szczcia spotyka go szybka mier. Nie moemy oczekiwa cudw, ludzie znosz ycie pod butem dyktatora, bo trudno go obali. Albo dostan pomoc z zewntrz, albo nadal bd cierpieli odpowiedzia Lion. Czasem to, co dostaj z zagranicy, jest gwno warte. Saddam by chopcem Amerykanw, tak samo jak Pinochet czy bin Laden. Teraz nie jest im do niczego potrzebny, wic trzeba z nim zrobi porzdek. Zgoda, niech tak si stanie, nie widz przeciwwskaza, problem polega jednak na tym, e przy okazji zamorduj tysice niewinnych ludzi i zniszcz kraj. Po wojnie Irak przestanie istnie. Miranda bya coraz bardziej wzburzona. Nie kmy si, najwyraniej wszyscy mielimy trudny dzie. Idziemy na kolacj? Daniel powiedzia, e jest zmczony i woli pj do swojego pokoju, Miranda natomiast przyja propozycj Liona, Poszli do restauracji, gdzie spotkali innych dziennikarzy. Usiedli przy stole, przy ktrym siedziao ju dwch hiszpaskich reporterw,

- 270 -

Irlandczyk, trzech Szwedw i czterech Francuzw. Dobrze, e przynajmniej wszyscy potrafili porozumie si po angielsku. Wszyscy dzielili si przeyciami minionego dnia wiadomi tego, e kady zataja jakie informacje. Poza dziennikarsk solidarnoci istniaa rwnie konkurencja. Po kolacji, wraz z reszt dziennikarzy, rozsiedli si w barze. Lion by zafascynowany byskotliw wymian zda, anegdotami, jakie opowiadali. Wysae ju jakie zdjcia? zagadna Miranda. Wyl jutro. Mam nadziej, e mi si poszczci. Jeli szybko si sprzedadz, zostan, jeli nie, bd musia wraca. atwo si poddajesz. Ja sam ujbym to inaczej: jestem realist i mog sobie pozwoli tylko na pewne ryzyko. propos, miaem ci zapyta, skd jeste? Dlaczego o to pytasz? Bo nie wiem. Pracujesz dla niezalenej stacji telewizyjnej, doskonale mwisz po angielsku, jednak sysz lekki obcy akcent. Mwisz te po francusku, dobrze sobie radzisz, gdybym nie sysza, jak mwisz po angielsku, pomylabym, e jeste Francuzk. Potem jednak wdaa si w dyskusj z tym gociem z telewizji meksykaskiej i tak si uniosa, e niemal nie dopuszczaa go do gosu, mona powiedzie, e hiszpaski masz w maym palcu. Czyby by wcibski? Nie, ale czy masz powd, by nie odpowiada na moje pytanie? Owszem, po prostu mi si nic chce. Widzisz, jestem znikd. Nienawidz flag, hymnw i caej reszty, ktra dzieli ludzi. Ale chyba gdzie si urodzia? Owszem, gdzie si urodziam, jednak nie jestem ani std, ani skdind. Wybraam bezpastwowo. Masz paszport bezpastwowca? Mam paszport jednego z krajw Unii, bo eby przekracza granice, trzeba udawa, e jest si kim i e si skd pochodzi. Nie musisz mi tego mwi. Powiem ci. Mj ojciec urodzi si w Polsce, ale jego rodzice byli Niemcami. Moja matka urodzia si w Anglii, jednak jej ojciec by Grekiem, matka za Hiszpank. A ja przyszam na wiat we Francji. Powiedz, jak ci si wydaje, skd pochodz? Czym si zajmuj twoi rodzice?

- 271 -

 Ojciec by malarzem, matka projektantk. Byli znikd, mieszkali wszdzie. Nienawidzili granic. I nauczyli tego ciebie. Sama si tego nauczyam, nie trzeba mi byo dawa lekcji. Miranda uznaa rozmow za zakoczon i przyczya si do oglnej dyskusji. Lion usysza, e hiszpascy dziennikarze szykuj wypraw do Basry, gdy tymczasem Szwedzi zamierzaj uda si do Tikritu, miejsca urodzenia Saddama Husajna. A ty, Lionie? Zostajesz w Bagdadzie? Pytanie pado z ust dziennikarza z Francji, z grupy, ktr pozna w Ammanie. Waha si przez par sekund, zanim odpowiedzia. Chc pojecha do dawnego Ur. Co zamierzasz tam robi? dopytywa si Francuz. Dowiedziaem si, e grupa archeologw prowadzi tam wykopaliska, by moe, jeli zrobi dobry reporta z tego miejsca, kto zechce go kupi. A gdzie dokadnie prowadzone s te wykopaliska? Ju wiem, o ktr misj archeologiczn ci chodzi wtrcia si Niemka. T pod kierownictwem profesora Picota, prawda? Wydaje mi si, e tak. Prawd mwic, niewiele o niej wiem, ale moe si okaza ciekawa odpowiedzia Lion. Zdaje si, e odnaleli pozostaoci paacu czy wityni i e mog by tam cenne tabliczki z jak wersj Ksigi Rodzaju. Pojawia si na ten temat publikacja we Frankfurter Allgerneine Zeitung mwia niemiecka dziennikarka. Wiem o tym, bo kilku niemieckich naukowcw i archeologw bierze udzia w tej wyprawie. Nie przyszo mi jednak do gowy, e to moe by wane. By moe dla was nie jest to istotne, ale jeli przywioz z tych wykopalisk dobry fotoreporta i agencja sprzeda go jakiemu specjalistycznemu... tumaczy Lion. Pomys nie wydaje mi si zy, by moe uda si z tego zrobi ciekawy reporta orzeka woska reporterka. Zanim Bush zacznie zrzuca bomby, musimy sobie wyszukiwa inne tematy westchn jeden ze Szwedw. O nie, chyba mi nie ukradniecie tematu, przecie jestem wolnym strzelcem! zaprotestowa Lion. Niczego ci nie ukradniemy. Tu wszystkim si dzielimy uspokoia go Miranda. Wy pracujecie dla stacji telewizyjnych i gazet, ja sam zapaciem za podr... - 272 -

 Nie marud. To adna tajemnica, e takie wykopaliska s prowadzone. Z tego, co mwi Otto, wynika, e prasa ju o tym pisaa stwierdzia Miranda. We Woszech rwnie zaznaczya wysanniczka agencji rzymskiej. Lion jeszcze przez chwil odgrywa rol przejtego nowicjusza, potem za poegna si ze wszystkimi i pooy spa. Musia si przygotowa do podry do Safranu, niezalenie od tego, czy Ministerstwo Informacji zapali dla niego zielone wiato, czy nie.

Obudzi go dwik telefonu. Ali Sidki by w doskonaym humorze. Mam dla pana pomylne wieci. Moi przeoeni uznali, e to dobry pomys, by uda si pan do Safranu zrobi reporta o misji archeologicznej. Zawieziemy tam pana. Bardzo pan uprzejmy, wol jednak sam zorganizowa sobie wyjazd. To niemoliwe. Mona tam wjecha wycznie z rzdowym pozwoleniem. To obszar pod kontrol wojska, archeologowie maj oficjaln ochron. Nikt nie moe im przeszkadza, trzeba uzyska zezwolenie Bagdadu. Moe pan wic jecha razem z nami albo nie jecha wcale. Zgodzi si. Nie mia innego wyjcia. Ali Sidki kaza mu jeszcze tego ranka wstpi do centrum prasowego w ministerstwie, by ustali szczegy. Czy sysza moe, eby jaki inny kolega po fachu by zainteresowany wyjazdem do Safranu? Lion odpar, e woli z nikim nie dzieli si pomysem, a jeli ju do tego dojdzie, to niech pozostali jad tam, kiedy on wrci z gotowymi zdjciami.

W Ministerstwie Informacji Ali Sidki przedstawi go swojemu zwierzchnikowi. Ten z wielkim entuzjazmem podszed do pomysu, by w Wielkiej Brytanii opublikowa artyku powicony profesorowi Picotowi i jego pracy. Europejscy intelektualici nas nie opuszcz powiedzia zwierzchnik centrum prasowego. Lion przytakn. Byo mu wszystko jedno, co myli ten reimowy urzdnik, ktry kaza mu wypeni formularz i zrobi odbitk ksero jego paszportu. Zadzwonimy do pana za par dni. Niech pan bdzie gotowy, mam nadziej, e nie dostanie pan mdoci w helikopterze. Nie wiem, nigdy nie leciaem niczym podobnym skama Lion.

- 273 -

Tom Martin odebra wiadomo od Liona. Dyrektor Photomundi przekierowa na jego adres e-mail, ktry dosta od fotografa, dugi list z wraeniami z Bagdadu. Lion zapewni fotografa, e szczcie mu dopisuje, bo wkrtce bdzie mg uda si do miejsca zwanego Safranem. Przysa rwnie kolekcj zdj, bagajc, by postara si je sprzeda. Dyrektor Photomundi nie by specjalnie zainteresowany e-mailem Liona, zainkasowa wystarczajco okrg sum za to, by nie widzie, nie sysze, a przede wszystkim by milcze. Owszem, postara si sprzeda zdjcia. S lepsze, ni tego oczekiwa, zwaszcza e nie spodziewa si dosta adnych zdj. W dalszej czci listu Lion donosi, e przebywa ju w Safranie i nawet ma na to bogosawiestwo urzdnikw reimu Saddama.

Dzisiaj dotarem do Safranu. Przewieli mnie starym ruskim helikopterem, ktry nieziemsko haasowa. Pracuje tu ponad dwiecie osb. Szef wykopalisk, profesor Picot, postanowi wygra walk z czasem i stao si to jego obsesj. Poznaem najwaniejszych czlonkw zespou, ktrzy chtnie informuj mnie o doniosym znaczeniu swojej pracy. Jeden z archeologw, niejaki Fabin Tudela, wyjani mi, e witynia, ktr odkopuj, pochodzi z czasw jakiego biblijnego krla, niejakiego Amrafela, krla Szinearu. Mam nadziej, e zdjcia i reporta oka si interesujce, biorc pod uwag, jak wan prac wykonuj archeolodzy. W obozie panuje teraz oywienie, gdy wszystko wskazuje na to. e przyjeda tu na jaki czas dziadek Clary Tannenberg. Wiadomo o tym dotara tu przede mn, nikt nie rozmawia o niczym innym. To tajemnicza posta. Niektrzy dr na sam dwik jego imienia. Wszystko wskazuje na to, e przybdzie tu za trzy lub cztery dni. Adaptuj dla niego jedn z chat i sprowadzili meble a z Bagdadu, by zapewni mu wszystkie wygody. Jako ciekawostk zdradz ci, e Clary Tannenberg pilnuje pewna kobieta, szyitka, zakutana od stp do gw w czarne szaty. Clara jada tylko to, co przygotowuje dla niej ta kobieta. Ta suca ma zaj si rwnie dziadkiem. Zrozumiaem, e starzec podruje w towarzystwie ma swojej wnuczki, ktry zajmuje wane stanowisko w Ministerstwie Kultury, oraz lekarza i pielgniarki, dla ktrych robotnicy przygotowuj kwater, nie mwic ju o tym, e instaluje si tu szpital polowy sprowadzony a z Kairu. Wydaje si wic oczywiste, e ten czowiek jest chory. Opowiadam ci o tym, poniewa wszystko tu krci si woki przyjazdu Tannenberga.

- 274 -

Cay ten obz bardziej przypomina fortec ni niewinn misj archeologiczn, mam jednak nadziej, e reporta bdzie interesujcy.

Prezes Global Group tylko si umiechn. Nie mia najmniejszych wtpliwoci, e Lion Doyle doprowadzi do koca to, co nazywa reportaem. Lionowi sprzyjao szczcie. Odnalezienie Tannenbergw w Iraku byoby bardziej skomplikowane, gdyby nie fakt, e Tom Martin wiedzia o ich istnieniu dziki swojemu przyjacielowi Paulowi Dukaisowi. Pomyla, e ycie pene jest niewiarygodnych niespodzianek, bo w jaki sposb wyjani fakt, e Dukais poprosi go o ludzi do ledzenia Tannenberga? A niedugo potem zjawia si w jego biurze niejaki pan Burton, ktry oferuje mu dwa miliony euro za unicestwienie caej rodziny noszcej to nazwisko? Waha si, czy powinien opowiedzie Paulowi Dukaisowi, jakie kokosy zbija na tych Tannenbergach, doszed jednak do wniosku, e nie powinien tego robi. Lepiej milcze, zwaszcza e jego i Paula interesy ze sob nie koliduj. Wybra numer telefonu tajemniczego i nieuchwytnego pana Burtona. Dopiero po pitym sygnale usysza: Sucham? Panie Burton, chciabym panu powiedzie, e mj przyjaciel odwiedzi paskich znajomych. Dobrze im si wiedzie, zarwno dziadkowi, jak i wnuczce oraz jej mowi. Niestety dziadek jest chory, nie wiem na razie, jak powane jest to schorzenie, mam jednak nadziej, e wkrtce si wszystkiego dowiem. Czy jest jeszcze kto z rodziny? O ile nam wiadomo, nie. Czy paski znajomy przekae im to, o co prosilimy? Naturalnie. Czy s jakie nowe informacje? Na razie nie, chyba e zechce pan go zapyta o jaki konkretny drobiazg. Jestem ywo zainteresowany wszystkim. Pascy przyjaciele znajduj si na poudniu kraju, w pewnym uroczym miasteczku. Wnuczka pracuje... jak by to okreli... na czele licznego zespou, dziadek za wkrtce si do niej wybiera. Prosz si nie martwi, s bezpieczni, maj zapewnion prywatn ochron. Czy co jeszcze? Powiedzmy, e to z grubsza wszystko. - 275 -

 Pojad go odwiedzi. Nie wydaje mi si to konieczne. Jeli si czego dowiem, zadzwoni do pana. Berta podniosa wzrok znad ksiki i przygldaa si ojcu uwanie. Kto dzwoni? Z uniwersytetu mrukn Hausser. Dlaczego w kocu nie przejdziesz na emerytur? Nie powiniene ju pracowa. Od dawna sysz, e masz ochot wycofa si z ycia zawodowego, eby mie czas na czytanie i rozmylanie, ale nic nie robisz w tym kierunku. Pozwl mi doy moich dni tak, jak mi si podoba. Kiedy chodz na uczelni i mam kontakt z modzie, czuj, e yj. W moim wieku czas tak bardzo ciy, bo jedyne, co nas otacza, to samotno. Przecie ty nie jeste sam! oburzya si Berta, Czy my si nie liczymy? Ja i dzieci? Ale creczko, jeste dla mnie najwaniejsza na wiecie! Zrozum jednak, e potrzebuj aktywnoci, uwierz mi, e jestem kim wicej ni tylko zramolaym starcem i e jeszcze si do tego czy owego nadaj. Wsta i przytuli crk. Berta staraa si opanowa wzruszenie. Martwi, si o ciebie, ostatnio bardzo dziwnie si zachowujesz. Berto, pozwl mi mie tajemnice. Ja nigdy nie miaam przed tob tajemnic... Ja jednak jestem twoim ojcem, a rodzice nie zwierzaj si ze wszystkiego swoim dzieciom. Ty te nie opowiadasz wszystkiego swoim, moe si myl? Tato, moje dzieci s jeszcze mae. Dla mnie wci jeste ma creczk. Zreszt tylko artowaem, nie mam przed tob tajemnic, lubi jednak niezaleno i kiedy wychodz z domu, nie mam ochoty si tumaczy ani dokd id, ani kiedy wrc. Zwaszcza e tylko odwiedzam starych znajomych. Hausser rozmawia jeszcze przez chwil z crk, chocia z podniecenia kuo go w odku. Tom Martin powiedzia mu, e Alfred Tannenberg yje, a to znaczy, e w kocu bd mogli zrobi to, co poprzysigli zrobi, kiedy byli jeszcze dziemi. Musi zadzwoni do Mercedes, Carla i Brunona, by im o tym opowiedzie. Schorowany starzec to na pewno ten potwr, ktry uwi sobie gniazdo w ich wntrznociach. Najpierw zadzwoni do Mercedes. Wiedzia, e przyjacika nie pi i prawie nic nie je od dnia, kiedy Carlo zadzwoni do nich z Rzymu, by oznajmi, e prawdopodobnie odnalaz Tannenberga. - 276 -

Mercedes suchaa Hansa, czujc dusznoci i przypieszone bicie serca. Chciaabym tam pojecha powiedziaa. To byoby nierozsdne. Powinnimy zabi Tannenberga wasnymi rkami i powiedzie mu, dlaczego ginie. Ale prosz, Mercedes! Niektre rzeczy trzeba robi osobicie upieraa si Mercedes. Owszem, ale w tych okolicznociach nie moemy tak postpi. Ten czowiek przebywa w Iraku, w jakiej miecinie na poudniu kraju, strzeony przez uzbrojonych ochroniarzy. Masz crk, wnuki, Carlo i Bruno rwnie maj rodziny, rozumiem wic, e jestecie ostroni, ja jednak jestem sama, nikogo nie mam, w moim wieku jedyne, co mnie czeka, to starzenie si w samotnoci. Nie mam nic do stracenia. Hausser si przestraszy. Wiedzia, e Mercedes, jeli si uprze, pojedzie do Iraku i sprbuje zabi Tannenberga. Wiesz, Mercedes, nigdy bym ci nie wybaczy, gdyby Tannenberg przey z twojej winy. Z mojej winy? Tak. Jeli pojedziesz do Iraku, zatrzymaj ci, gdy tylko sprbujesz si do niego zbliy, i ca operacj szlag trafi. Jedyne, co osigniesz, to to, e Tannenberg bdzie nadal y, ty trafisz do irackiego wizienia, my za... nas te zamkn. Wcale nie musi sta si tak, jak mwisz. Pycha odebraa ci zdrowy rozsdek? Mercedes milczaa. Hans gboko j zrani. Wiedziaa, e to ona ma racj. Niemniej... Przez cae ycie nia o dniu, w ktrym zatopi n we wntrznociach Tannenberga, mwic mu prosto w twarz, dlaczego go zabija. Przeya wiele koszmarnych nocy, podczas ktrych wyobraaa sobie, jak podchodzi do niego i wydrapuje mu oczy. Kiedy indziej znw gryza go jak wilczyca, a ton w kauy krwi. Powtarzaa sobie, e to ona musi odebra mu ycie, i pragna, by wiedzia, kto go zabija. Gos Hansa przywrci j do rzeczywistoci. Mercedes, mwi do ciebie. Sucham ci, sucham... - 277 -

 Porozmawiam z Carlem i Brunonem, nie zamierzam skoczy w wiezieniu tylko dlatego, e pycha i gniew pozbawiy ci zdrowego rozsdku. Jeli si wtrcisz, nie chc nic wiedzie o tej sprawie, wycofuj si, nie liczcie na mnie. Co powiedziae?! e jeszcze nie oszalaem i odmawiam naraania si na niepotrzebne ryzyko. Carlo, Bruno, ja i ty jestemy starymi ludmi i musi nas kto wyrczy. Jeli zmienia zdanie, powiedz mi, a ja ci powtrz: nie licz na mnie, jeli chcesz zrobi jakie gupstwo. Zdenerwowae si. Zapewniam ci, e to co wicej ni zdenerwowanie. Jedynym celem mojego ycia jest ujrzenie wszystkich Tannenbergw, jak zwijaj si z blu. Nie trzeba jednak zadawa im tego blu osobicie. Nigdy nie zostawicie mnie samej, wiem o tym. Przemyl to, co ci powiedziaem. Zadzwoni teraz do Carla i Brunona. Do widzenia. Hausser odoy suchawk. Byo mu przykro, e tak ostro potraktowa przyjacik, ale stao si tak tylko dlatego, e si jej ba, ba si, tego, do czego jest zdolna. W yciu Mercedes nigdy nie byo waniejszego celu ni odnalezienie Tannenberga i zabicie go. Wiedzia, e potrafiaby to zrobi. Carlo Cipriani zmartwi si, kiedy Hausser opowiedzia mu, jaka bya reakcja Mercedes. Tak samo zareagowa Bruno. Uzgodnili, e Carlo pojedzie do Barcelony i sprbuje przekona Mercedes, by nie robia niczego bez porozumienia z reszt. Bruno nalega, e z nim pojedzie, jednake zarwno Hans, jak i Carlo wiedzieli, e jeli ich przyjaciel uda si do Barcelony, Deborah znw zacznie histeryzowa, przekonali go wic, by zosta w Wiedniu. Jeli Carlowi nie uda si przywoa Mercedes do porzdku, sprbuj tego ca trjk, zaczekaj jednak, a okae si to naprawd konieczne.

W Barcelonie lao jak z cebra. Carlo zapi paszcz i cierpliwie czeka na postoju takswek. Mia ze sob neseser z niezbdnymi drobiazgami, gdyby si okazao, e musi zosta na noc, zamierza jednak wrci tego popoudnia do Rzymu. Wszystko bdzie zaleao od tego, jak uparta okae si Mercedes.

- 278 -

Budynek, w ktrym miecia si, siedziba jej przedsibiorstwa, sta na stoku wzgrza Tibidabo. Recepcjonistka zaprowadzia go do pokoju dla goci i poprosia, by usiad i poczeka na pani Barred. Wrcia, zanim upyna sekunda, za ni za Mercedes. A co ty tu robisz? zdziwia si. Zaatwiaem co w Barcelonie i przyszo mi do gowy, e wpadn i ci odwiedz. Mercedes wzia go pod rami i poprowadzia do swojego gabinetu. Kiedy sekretarka podaa im kaw i zostali sami, popatrzyli na siebie nieufnie. Hans ci tu przysa? spytaa Mercedes. Nie, sam wpadem na ten pomys. Ale Hans i Bruno bardzo mnie zaniepokoili. Co ty kombinujesz? Czy tak trudno zrozumie, e chc go zabi? Owszem, potrafi to zrozumie, ja rwnie tego chc, podobnie jak Hans i Bruno. Nie tak jednak powinnimy to zrobi. Nie wasnymi rkami. To nie moe by trudne, wbi komu n w brzuch. Ale trudno jest dosta si do Iraku, trudno jest dojecha tam, gdzie on przebywa. Jak zreszt wytumaczysz swoj obecno? Trudno byoby znale moment, kiedy bdzie sam. Dlatego wynajlimy zawodowca, czowieka, ktry wie, co naley robi w takich sytuacjach, ktry wie, jak si zachowa, ktry potrafi zabija i wyczuje odpowiedni moment. My nie potrafimy tego zrobi, chobymy go nienawidzili ze wszystkich si, chobymy czuli, e moemy go zabi wasnymi rkami. Nie pozwalacie mi nawet sprbowa... zacza Mercedes. Mercedes! Jeli sprbujesz i ci si nie uda, nikt nie bdzie mg nawet zbliy si do Tannenberga. Uniemoliwisz zemst. Nie masz prawa tego robi! Wic i ty si na mnie zocisz westchna Mercedes. Ani ja, ani Bruno, ani Hans nie jestemy na ciebie li. Nie zmuszaj nas jednak, bymy ci powtarzali to, co sama wiesz. Ca nasz czwrk cz nierozerwalne wizi, na dobre i na ze. Tyle tylko, e w takich sprawach nie masz prawa dziaa bez naszej zgody, to nie twoja zemsta, Mercedes, to nasza zemsta, nas wszystkich, przysiglimy, e zrobimy to razem. Dlaczego nie mielibymy pojecha tam wszyscy? Poniewa to bardzo nierozsdne. Zapada cisza. Wiem, e macie racj, ale... odezwaa si w kocu Mercedes.

- 279 -

 Jeli pojedziesz, zniszczysz nas, a i tak nie uda ci si zabi Tannenberga. Niczego nie osigniesz. Jeli zamierzasz tak zrobi, lepiej od razu mnie uprzed. Czuj si okropnie. Chc tylko, eby to przemylaa, eby si zastanowia. Przecie potrafia myle rozsdnie przez te wszystkie lata, przez te wszystkie miesice, od kiedy wiemy, e Tannenberg yje. Arabowie mwi, e zemsta to danie, ktre najlepiej smakuje serwowane na zimno. Maj racj. Tylko na chodno mona myle o zemcie. My nie zapomnielimy, nigdy nie przebaczymy, musimy jednak dziaa rozwanie. W przeciwnym razie wszystkie nasze cierpienia pjd na marne. Musz si nad tym zastanowi. Nie, chc usysze odpowied. Chc wiedzie, czy powinnimy odwoa operacj w Iraku. Nie moemy naraa ycia czowieka, ktrego tam posalimy. To zawodowy morderca. Sama powiedziaa: zawodowy. Jeli wic narazimy na niebezpieczestwo jego ycie, przeszkadzajc mu w pracy, bdziemy musieli ponie tego konsekwencje. Wynajlimy agencj, agencj mordercw. Agencj bezpieczestwa. Mercedes, obud si, ci ludzie bior pienidze za mordowanie. Masz racj, musimy darowa sobie gupie pomysy. Co zamierzasz zrobi? Myle, Carlo, myle. Wic ci nie przekonaem? Nie wiem, musz si dobrze zastanowi. Na Boga, Mercedes, nie zrb czego szalonego. Nigdy was nie okami, nie powiem wam, e czego nie zrobi, dopki si nie zastanowi, czy na pewno z tego rezygnuj. Wol, ebycie mnie nienawidzili, ni gdybym miaa was okamywa. To znaczy, e wolisz, by Tannenberg y zawyrokowa Carlo. Nie! krzykna oburzona Mercedes. Jak moesz tak mwi? Chc go zabi sama. Tego chc! Widz, e ta rozmowa do niczego nie prowadzi. Zawiemy operacj. Hans zadzwoni do Toma Martina, eby odwoa tego czowieka. Sprawa zakoczona. - 280 -

Mercedes popatrzya na Carla wciekym wzrokiem. Wbia paznokcie w do, gorycz wykrzywia jej usta w przeraliwy grymas. Nie moecie tego zrobi sykna przez zby. Owszem, moemy. Postanowia zama nasz przysig i narazi na fiasko ca operacj. Jeli nie jedziesz ju z nami na jednym wzku, sprawa zakoczona. Rezygnujemy z zemsty. Nigdy ci tego nie wybaczymy, nigdy. Po tylu latach poszukiwa wreszcie go znalelimy, mamy Tannenberga i jego wnuczk, moglibymy ich zabi, ju prawie jestemy u celu, ty jednak postanowia nam w tym przeszkodzi, bo uznaa, e musisz dokona tego sama. Doskonale, rb jak chcesz. Od tej chwili moesz pj swoj drog. Na lewej skroni Carla pulsowaa nabrzmiaa yka, zdradzajc, jak bardzo jest zdenerwowany. Mercedes odczuwaa przejmujcy bl w klatce piersiowej, odezwao si cae napicie minionych tygodni. Co ty mwisz, Carlo... e nigdy wicej si nie spotkamy. e wraz z Hansem i Brunonem nie chcemy o tobie sysze, e nigdy ci nie wybaczymy. Carlo by wyczerpany. Kocha Mercedes caym sercem i wspczu jej, nie mg jednak ustpi. Nie przyjmuj ultimatum odezwaa si Mercedes, blada jak ciana. My rwnie nie. Znw zapanowaa cisza, cika cisza, bdca zapowiedzi koca ich przyjani. Carlo wsta z fotela, popatrzy na Mercedes i poszed do drzwi. Wychodz. Jeli zmienisz zdanie, zadzwo do kadego z nas, postaraj si jednak zrobi to przed wieczorem. Jutro Hans pojedzie do Londynu, eby zerwa kontrakt z Tomem Martinem. Mercedes nie odpowiedziaa. Siedziaa, jak przez cay wieczr, wcinita w kanap. Sekretarka, ktra wesza do gabinetu par minut pniej, przestraszya si na jej widok. Ujrzaa antypatyczn staruszk, jak gdyby tysice drobnych zmarszczek, ktre przez wiele lat ukryway si pod jej skr, nagle si ujawniy, a jej zwykle spokojn twarz znieksztaca teraz szpetny grymas. Pani Mercedes, dobrze si pani czuje? Mercedes nie usyszaa pytania i nie odpowiedziaa. Sekretarka podesza do niej i ostronie pooya rk na jej ramieniu. le si pani czuje? powtrzya. - 281 -

Mercedes oprzytomniaa. Tak, jestem troch zmczona. Co pani poda? Nie, nie trzeba. Odwoa lunch z burmistrzem? Nie, w adnym wypadku. I pocz mnie, prosz, z architektem tej budowy w Matar, jak tylko uda ci si do niego dodzwoni. Sekretarka zawahaa si, ale nie odwaya si sprzeciwi swojej szefowej, bo wiedziaa, e nie naley ona do kobiet, ktre mona by do czegokolwiek przekona. Kiedy Mercedes zostaa sama, odetchna gboko. Miaa ochot si rozpaka, ale ju od wielu lat, od mierci babki, nie pozwalaa sobie na uronienie choby jednej zy. Na dwik telefonu a podskoczya. Pomylaa, e moe dzwoni Carlo, ale sekretarka powiadomia j, e ma na linii architekta budowy w Matar.

Carlo Cipriani by zdruzgotany. Rozmowa z Mercedes przeobrazia si w wyczerpujc potyczk. Wiedzia, e jej nie przekona, bdzie musia zadzwoni do Hansa i Brunona, by wsplnie zadecydowali, jakie podj kroki. Jeeli Mercedes pojedzie do Iraku, nie tylko narazi si na niebezpieczestwo, ale zniweczy ca starannie zaplanowan operacj. Musz postanowi, co dalej, by moe Bruno powinien z ni porozmawia, moe poszczci mu si bardziej ni Hansowi i jemu samemu. Na lotnisku, kiedy odebra ju kart pokadow na pierwszy samolot odlatujcy do Rzymu, uda si na poszukiwanie telefonu, by zadzwoni do przyjaci. Odebraa Deborah i poprosia, by zaczeka, zaraz poprosi Brunona. Gdzie jeste, Carlo? Na lotnisku w Barcelonie. Mercedes nie chce sucha gosu zdrowego rozsdku, pokcilimy si, jestem wykoczony. Miaem z ni cik przepraw. Bruno mia nadziej, e Carlo zdoa przekona Mercedes. Jeli jednak on nie potrafi tego zrobi, nikomu si to nie uda. Bruno, jeste tam? Przepraszam, zamyliem si. Co zrobimy? Zawiemy operacj. Nie! wykrzykn Bruno.

- 282 -

 Nie mamy wyjcia. Jeli Mercedes bdzie obstawaa przy swoim, szalestwem byoby kontynuowanie akcji. Hans musi pojecha do Londynu... Nie! Tylko nie to. Nie moemy zatrzyma czego, co ju zostao uruchomione. Czekalimy na to cae ycie, a teraz mielibymy si wycofa? Nie chc o tym sysze. Ale prosz ci, Bruno, nie mamy wyjcia. Jeli chcecie si wycofa, prosz bardzo. Pojad do Londynu, porozmawiam z tym czowiekiem i ponios koszty operacji. Chyba wszyscy poszalelimy. Nie, to Mercedes oszalaa. To ona stwarza problemy przypomnia Bruno. Prosz ci, nie kmy si, powinnimy si spotka. Pojad do Wiednia. Tak, trzeba si spotka. Zadzwoni do Hansa. Daj mi par minut, sam do niego zadzwoni. Pewnie umiera z ciekawoci co z Mercedes. Zgoda. Potem niech ktry z was do mnie zadzwoni i mi powie, gdzie moemy si umwi.

Hans Hausser czeka niecierpliwie na telefon od Carla, chocia nie spodziewa si go zbyt szybko. Nie traci nadziei, e uda mu si przekona Mercedes, i poczu, e wiat usuwa mu si spod ng, kiedy dowiedzia si, e to si nie udao. Postanowili, e spotkaj si w Wiedniu nastpnego dnia. Wtedy zdecyduj, co robi. Kiedy Carlo dotar do Rzymu, od razu poszed do przychodni. Mia ochot zobaczy si z dziemi, odetchn normalnoci. Lara i Antonino jeszcze nie wrcili z lunchu, nie byo te Marii, sekretarki. Na biurku znalaz kart choroby ony swojego przyjaciela, ktr za par dni mia operowa Antonino. Zaniepokoiy go wyniki analiz i EKG. Bdzie musia porozmawia o tym z synem. Zadzwoni do Alitalii i zarezerwowa bilet na samolot do Wiednia. Wyleci o sidmej rano nastpnego dnia i wrci wieczorem. Mniej si mczy, podrujc w t i z powrotem tego samego dnia, ni kiedy musia nocowa poza domem. W dodatku jego dzieci o niczym nie wiedziay i nie martwiy si o niego, przekonane, e przebywa w Rzymie. Pierwsza wrcia Lara. Nie widziaam ci dzisiaj rano, w domu te ci nie byo powiedziaa na powitanie. - 283 -

 Widziaem wyniki analiz i EKG. Nie wygldaj najlepiej Carlo od razu przeszed do rzeczy. Antonino te si martwi. Chc wiedzie, co on o tym sdzi. Zanim cokolwiek zrobimy, musz porozmawia z Giuseppe. Antonino zastanawia si, czy w ogle powinien j operowa. Zobaczymy. Powtrzymy badania. Na wszelki wypadek opnimy operacj o par dni, a bdziemy mieli pewno, e to najlepsze rozwizanie. Nowotwr mg da przerzuty na jelita. W tej chwili wesza Maria, a za ni Antonino. Cze, tato! Gdzie si podziewae? Zaatwiaem rne sprawy. Wygldasz na zmczonego. Pomwmy o Carol. Moim zdaniem nastpiy przerzuty z odka do jelit. Sam nie wiem, co zobaczymy, kiedy j otworzymy. Nie jestem pewny, czy naley j operowa. Nie jest najmodsza... Wiem, jest moj rwieniczk, ma siedemdziesit pi lat. Nie jest jednak w tak dobrej formie jak ty. Co proponujecie? agodzi bl i pozwoli jej umrze? Nie, ja proponowabym powtrzy badania. W tym celu powinnimy skierowa j do kliniki Gemelli, a potem zdecydowa orzek Antonino. Dobrze, w takim razie zadzwoni do dyrektora kliniki, eby jeszcze dzisiaj zrobiono ultrasonografi. Jutro powtrzycie pozostae badania, a pojutrze zostanie przyjta do szpitala. Teraz pozwlcie, e zadzwoni do Giuseppe. Przez reszt popoudnia pracowa w swoim gabinecie. Kiedy wyszed, bya prawie dziewita. By zmczony, nastpnego dnia musi wsta o wicie.

Deborah przyja ich z niezadowolon min. Bruno by spity, wida pokci si z on. Jest uparta i nie rozumie tego, co robimy narzeka. A czy wie, co robimy? zapyta zaniepokojony Hans. - 284 -

 Nie, nie wie, jakie mamy zamiary, ale owszem, wie, e go znalelimy. Chodzi o to, e to moja ona... Ja rwnie opowiedziaem wiele rzeczy mojej maonce przyzna si Carlo. A ja mojej, wic nie macie si o co martwi doda Hans. Kiedy Deborah wesza do salonu z kaw na tacy, posaa im pene wyrzutu spojrzenie. Deborah, zostaw nas samych, prosz, musimy porozmawia poprosi Bruno. Dobrze, zostawi was, najpierw jednak chciaaby wam co powiedzie. Nacierpiaam si nie mniej ni wy, ja rwnie przeszam pieko, straciam rodzicw, przyjaci. Bg chcia, bym ocalaa, i dzikuj mu za to. Przez cae ycie modliam si, by nienawi i al nie strawiy mojej duszy. Nadal nie mog powiedzie, e mi si to udao. Wiem jednak, e nie moemy wymierza kary wasnymi rkami, bo to czyni z nas oprawcw. Istniej sdy i trybunay sprawiedliwoci; tu, w Niemczech i w caej Europie. Moglibycie doprowadzi do procesu. To powoane do tego instytucje powinny wymierza sprawiedliwo. Czym si staniecie, jeli kaecie zamordowa tego czowieka i jego rodzin? Nikt nie powiedzia, e zamierzamy go zamordowa odpowiedzia spokojnie Bruno. Znam was, znam ciebie. Cae ycie czekacie na t chwil. Wzajemnie podsycalicie swoje pragnienie zemsty tamt przysig, zoon, kiedy bylicie dziemi. aden z was nie ma odwagi si wycofa. Bg wam tego nie daruje. Oko za oko, zb za zb tylko tyle mia do powiedzenia Hans. Widz, e rwnie dobrze mogabym mwi do ciany, na prno strzpi sobie jzyk westchna Deborah, wychodzc z salonu. Trzej mczyni milczeli przez chwil. Potem Carlo zrelacjonowa im ktni z Mercedes. Uzgodnili, e zadzwoni do niej Bruno. Nie odwoujmy jednak operacji upiera si Bruno. W kadym razie naley poinformowa Toma Martina o sytuacji zasugerowa Hans. Mgby do niego pojecha i wytumaczy mu, co si stao, ale musimy jeszcze poczeka, moe si okae, e Bruno zdoa przekona Mercedes. Ja nie potrafiem. Nie przejmuj si, Carlo, zrobie wszystko, co w twojej mocy pociesza go Bruno. Dobrze znamy Mercedes. Mam mniejsze szanse ni ty, eby j przekona. Jest niewiarygodnie uparta... Moe gdybymy poszli do niej wszyscy zasugerowa Hans. Nic by to nie pomogo uci Bruno. - 285 -

 W takim razie zadzwo do niej. Zobaczymy, co powie, a potem ustalimy, co robi odpowiedzia Hans. Bruno wyszed z salonu, kierujc si w stron swojego gabinetu. Nie chcia, eby Deborah syszaa rozmow. Mercedes bya w swoim biurze. Miaa smutny gos. Bruno, jestem wykoczona. My rwnie. Zrozumcie mnie, prosz was. Nie, ty nas o nic nie prosisz. Jedyne, czego chcesz, to ebymy byli biernymi statystami. Dosza do wniosku, e nasza czwrka nie jest ju jednym organizmem, przez co amiesz przysig. Chciabym, eby si nad tyrn zastanowia, poniewa bardzo przez ciebie cierpimy. Zapada cisza. Syszeli swoje oddechy w suchawkach, ale ani Mercedes, ani Bruno nie mogli wykrztusi choby sowa. Sekundy cigny si w nieskoczono. W kocu cisz przerwa Bruno. Jeste tam, Mercedes? Tak, Bruno, ale nie wiem, co odpowiedzie. Chc tylko, eby wiedziaa, e odkd wydarzyo tamto, nigdy nie cierpiaem tak jak przez ostatnie dni. Hans i Carlo czuj si podobnie. Najgorsze, e z powodu twojego zachowania wszystkie te lata stara poszy na marne. Twoja babka by tak nie postpowaa, dobrze o tym wiesz. Znw zapada cisza. Bruno by wyczerpany. Zascho mu w ustach i bola go brzuch, do oczu cisny si zy. Przykro mi, e zadaj wam bl wyszeptaa Mercedes. Przekrelasz cae lata naszego ycia. Jeli nadal bdziesz tak robia, nie chc ju y. Bruno by naprawd zrozpaczony. Nie musia niczego udawa, jego sowa pyny z gbi duszy. Werbalizowa swj niepokj i obawy swoich przyjaci. Przykro mi, przepraszam powtrzya Mercedes. Nie zrobi adnego ruchu, wydaje mi si, e niczego nie zrobi. Nie wystarczy mi twoje wydaje mi si, musz wiedzie, jak bdzie naprawd naciska Bruno. Nie zrobi. Daj sowo honoru. Jeli zmieni zdanie, powiem wam o tym. Nie moesz trzyma nas w niepewnoci... - 286 -

 Nie, nie mog, ale nie mog te kama. Zgoda, niczego nie zrobi. Nie zamierzam niczego robi, ale gdybym miaa znw zmieni zdanie, na pewno si o tym dowiecie, zadzwoni do was. Dzikuj. A co z Carlem i Hansem? S tak samo zdruzgotani jak ja. Moesz ich uspokoi. S jakie wieci stamtd? Nie. Trzeba czeka. Wic czekajmy. Dzikuj ci, Mercedes. Nie dzikuj, to ja powinnam was przeprosi. Nie trzeba, najwaniejsze, ebymy trzymali si razem. O mao nie wyrzuciam na mietnik naszej przyjani. Przepraszam. Nic nie mw, Mercedes, nic nie mw. Bruno odoy suchawk, nie mogc powstrzyma ez. Paka i modli si, dzikujc Bogu, e pomg mu przekona Mercedes. Poszed do azienki, przemy twarz zimn wod i wrci do salonu. Carlo i Hans milczeli, niecierpliwie oczekujc na wynik rozmowy. Niczego nie zrobi powiedzia Bruno, stajc w drzwiach.

Wszyscy trzej padli sobie w objcia, nie wstydzc si ez ulgi.

- 287 -

25

Clara bya zdenerwowana. Przez cay czas nasuchiwaa, czy z oddali nie dobiegnie warkot silnika helikoptera, ktrym mia przylecie jej dziadek wraz z Ahmedem. M zrobi jej niespodziank, mwic, e przyjedzie razem z dziadkiem do Safranu. Clara niepokoia si stanem zdrowia Alfreda, cho Ahmed j uspokaja, ale fakt, e par dni przed zapowiedzian wizyt przyjecha z Bagdadu do Safranu szpital polowy, nie zapowiada niczego dobrego. Przez cay dzie pomagaa Fatimie przygotowywa chat, w ktrej miaa zamieszka z dziadkiem, i nie znalaza czasu, eby odwiedzi teren prac. Wiedziaa, e dziadek jest wymagajcy, a jeli w dodatku nie dopisuje mu zdrowie, musi mie zapewnione wszelkie wygody. Nie wiedziaa ani na jak dugo przyjedzie, ani jak dugo zostanie z nimi Ahmed. Zobaczya przez okno, e w jej stron szybkim krokiem idzie Fabin. Wydaje mi si, e co znalelimy wysapa. Co? Powiedz, prosz! Znalelimy fundamenty wielu domw usytuowanych mniej ni trzysta metrw od wityni, w miejscu, w ktrym zaczlimy kopa przed tygodniem. Nie wygldaj na bardzo due, ciany o dugoci pitnastu metrw, i jedna gwna cz w ksztacie prostokta. W jednym z nich znalelimy posek siedzcej kobiety, wyglda na bogini podnoci. Znalelimy te szcztki czarnej ceramiki. Jest jednak wicej przedmiotw. Grupa Marty odkrya kolekcj bulla8 i calculi9 w jednym z pomieszcze witynnych. Mamy wiele stokw, perforowanych stokw, due i mae kule, rwnie dziurkowane, i jeszcze kilka stempli, jeden z sylwetk byka, drugi, zdaje si, ma wyrytego lwa... Zdajesz sobie spraw, co to moe oznacza? Yves omal nie oszala. A Marta? Lepiej nie mwi. Ju tam biegn! wykrzykna Clara. W drzwiach pojawia si Fatima.

Bulla (ac.) niewielki okrgy przedmiot (medalion, amulet); z czasem najpierw w Bizancjum, a potem w wiecie chrzecijaskim zaczto odnosi t nazw do okrgych pieczci krlewskich i papieskich, a wreszcie do dokumentw tak pieczci opatrzonych. 9 Calculi (ac.) liczydo w formie kamykw nanizanych na sznurek.

- 288 -

 Nigdzie nie pjdziesz. Jeszcze nie skoczyymy, a za chwil przyleci twj dziadek powiedziaa stanowczo. Do ich uszu dobieg warkot helikoptera, Clara nie musiaa odpowiada. Tak bardzo chciaa biec na wykopaliska, wiedziaa jednak, e nie moe tego zrobi, dopki nie umieci dziadka w jego nowym domu. Do zapadnicia zmroku zostao jeszcze kilka godzin, choby jednak nastaa ciemna noc, ona postanowia pj i zobaczy, co znaleziono. Ajed Sahadi, ktremu towarzyszyo dwch uzbrojonych mczyzn, zdecydowanym krokiem wszed do chaty. Prosz pani, za chwil wylduje helikopter. Idzie pani? Wiem, Ajedzie, syszaam. Tak, oczywicie, e id. Wysza z domu, a z ni Fatima. Wszyscy wsiedli do jeepa i udali si na ldowisko. Clara przestraszya si na widok dziadka. Schud tak bardzo, e wyglda jak szkielet obcignity skr, ubranie na nim usiao. Jego stalowoszare oczy zapady si, porusza si powoli, wida byo, e z trudem utrzymuje wyprostowan sylwetk. Poczua, e w jego powitalnym ucisku nie ma zwykej siy, i po raz pierwszy w yciu uwiadomia sobie, e jej dziadek jest miertelnikiem, a nie bogiem, i e zapewne wkrtce umrze. Fatima zaprowadzia Alfreda do jego izby, gdzie przygotowaa wszystko tak, jak lubi, cho pomieszczenie byo ciasne. Lekarz poprosi j, by wysza, gdy musia zbada Tannenberga i oceni, czy podr z Kairu do Safranu zbytnio go nie wyczerpaa. Fatima gderaa pod nosem, widzc, e wraz z lekarzem w pokoju zostaje pielgniarka. Kiedy lekarz wyszed z chaty, zobaczy Clar, cierpliwie czekajc przy drzwiach. Czy mog wej? Powinien teraz odpocz. Fatima zapytaa, czy poda choremu co do jedzenia. Moim zdaniem lepiej bdzie, jeli teraz zanie. Jest wyczerpany, ale mona go zapyta, czy nie jest godny, gdy wyjdzie Samira. Robi mu zastrzyk. Nie znam pana, doktorze powiedziaa Clara nieufnie. Nie pamita mnie pani, ale poznalimy si w Kairze, w amerykaskim szpitalu, kiedy operowano pani dziadka. Jestem asystentem doktora Aziza, nazywam si Salam Naheb. Rzeczywicie, poznalimy si, przepraszam... Zetknlimy si tylko par razy. - 289 -

 Mj dziadek jest w bardzo... powanym stanie? Tak. Jest nadzwyczaj silny, ale guz urs, a on nie chce podda si kolejnej operacji, i oczywicie wiek odgrywa tu swoj rol. Czy operacja moe jeszcze pomc? zapytaa Clara, obawiajc si tego, co usyszy. Lekarz zwleka z odpowiedzi, jak gdyby szuka waciwych sw. Nie wiem. Nie wiem, co znajdziemy, kiedy go otworzymy. Jednak teraz jego stan... Ile miesicy ycia mu zostao? Clara wymwia te sowa ledwie syszalnym szeptem. Staraa si nie rozpaka, lecz przede wszystkim nie chciaa, by dziadek usysza t rozmow. Tylko jeden Allah to wie, jednak zdaniem doktora Aziza i moim, nie wicej ni trzy, cztery miesice. Moe mniej. Pielgniarka wysza z izby chorego, umiechajc si niemiao do Clary i przystajc, by wysucha polece lekarza. Zrobia mu pani zastrzyk? zapyta Salam Naheb. Tak, doktorze, teraz odpoczywa. Powiedzia, e chciaby porozmawia z pani. Clara wymina pielgniark i wesza do pokoju dziadka, a za ni, wsuna si Fatima. Alfred Tannenberg na tle przecierade wydawa si prawie przezroczysty. Dziadku wyszeptaa Clara. Moja creczka... Usid tu. Fatimo, zostaw nas samych, chc porozmawia z wnuczk. Chciabym jednak, eby przygotowaa mi dobr kolacj. Fatima wysza z pokoju, umiechajc si od ucha do ucha. Jeli Tannenbergowi dopisuje apetyt, ju ona zadba o to, by dosta najsmaczniejsze danie. Umieram powiedzia Tannenberg, biorc wnuczk za rk. Clara z trudem powstrzymywaa zy. Nawet niech ci do gowy nie przyjdzie paka. Nie toleruj paczu, dobrze wiesz. Jeste silna, jeste taka sama jak ja, oszczd wic sobie ez i porozmawiajmy. Nie umrzesz stwierdzia Clara z przekonaniem. Owszem, umr, ale nie chc, eby ty umara. Grozi ci niebezpieczestwo. Kto moe yczy sobie mojej mierci? zapytaa zdziwiona Clara. Jeszcze me udao mi si ustali, kto sta za Wochami, ktrzy ledzili ci w Bagdadzie. Nie ufam Georgeowi ani Frankowi, ani nawet Enrique.

- 290 -

 Dziadku, przecie to twoi przyjaciele. Zawsze twierdzie, e s tacy sami jak ty, e jeli kiedy co ci si stanie, bd mnie chronili. Owszem, tak byo w przeszoci. Nie wiem, ile jeszcze zostao mi ycia, doktor Aziz nie daje mi wicej ni trzy miesice, nie tramy wic czasu. Chc, by miaa Glinian Bibli, bo bdzie ona twoim listem elaznym. Bdziesz moga rozpocz nowe ycie daleko std. Musimy j znale, poniewa na wiecie nie ma takich pienidzy, za ktre mona kupi szacunek i powaanie. Co chcesz przez to powiedzie? To, co ju wiesz, o czym zawsze wiedziaa, chocia nigdy o tym nie rozmawialimy. Nie mog zapisa ci w spadku moich interesw, bo nie tego dla ciebie chc. Moje interesy umr razem ze mn, ty za bdziesz miaa pienidze na utrzymanie do koca ycia. Powinna si pewniej porusza w wiecie archeologii, wyrobi sobie nazwisko, tego zawsze dla ciebie chcielimy, tam powinna szuka swojej cieki. W tym rejonie wiata mnie szanuj, kupuj i sprzedaj niewane co, dostarczam bro terrorystom, speniam najbardziej ekstrawaganckie kaprysy rzdzcych i ksit, dbam o to, by niektrzy z ich wrogw przestali im dokucza. Nie bd opowiada ci szczegowo, na czym polegaj moje interesy, jest jak jest, jestem zadowolony z tego, czego udao mi si dokona. Rozczarowana? Nie, dziadku, nigdy nie mogabym by rozczarowana kim takim jak ty. Za bardzo ci kocham. Wiedziaam o paru rzeczach, zdawaam sobie spraw, e prowadzisz hmm... trudne interesy. Nie osdzam ci, nigdy bym tego nie zrobia, jestem przekonana, e zawsze robie to, co uwaae za suszne. Bezwarunkowa lojalno Clary bya jedyn rzecz, ktra potrafia jeszcze wzruszy Tannenberga. Wiedzia, e w tych ostatnich chwilach ycia moe liczy tylko na ni. Potrafi czyta w oczach swojej wnuczki i wiedzia, e jest szczera, e widzi go takim, jakim jest naprawd. W wiecie, w jakim si obracam, szacunek do cile czy si ze strachem, ja za umieram, to adna tajemnica, by moe wic moi wrogowie przestan si mnie ba. Jestem pewny, e doktor Aziz nie kamie na temat stanu mojego zdrowia. Spy kr ju nad moj gow, s i tu. Dopadn ci, kiedy mnie zabraknie. Zakadaem, e Ahmed przejmie rnoje interesy i zaopiekuje si tob, jednak wasza separacja zmusza mnie do zmiany planw. Czy Ahmed wie wszystko o twoich interesach?

- 291 -

 Wystarczajco duo. Nie jest niewinitkiem, chocia zdaje si, e w ostatnich miesicach zacz mie skrupuy. Bdzie ci jednak ochrania, dopki nie wyjedziesz z Iraku. Dobrze mu za to zapaciem. Clara poczua mdoci. Dziadek zniszczy ostatni szans na porozumienie z mem. Nie miaa o to do niego pretensji, przygotowywa j na stawienie czoa rzeczywistoci, a czci rzeczywistoci by Ahmed, ktry bra pienidze za to, e j chroni. Kto moe chcie mojej mierci? zapytaa. George, Frank i Enrique chc Glinianej Biblii. Jestem przekonany, e znajduj si tutaj ich szpiedzy, gotowi wyrwa nam j z rk, gdy tylko j znajdziemy. Nie ma ceny na to znalezisko, cena byaby tak wysoka, e odrzucaj moj propozycj. Co im zaproponowae? Ma to zwizek z pewnymi interesami, moim ostatnim przedsiwziciem. Byliby zdolni zleci zabicie mnie? Domagaj si Biblii, bd prbowali odebra nam j, gdy tylko si znajdzie. Bd starali si nie zrobi ci krzywdy, jeli oddamy im j z wasnej woli, jeli jednak bdziemy stawiali opr, zrobi to, co uznaj za konieczne. Podejrzewam, e wysali ludzi przygotowanych, by pokona wszelkie przeszkody, a jeli trzeba bdzie zabija, nie zadry im rka. Ja na ich miejscu postpibym tak samo, dlatego staram si wyprzedza ich dziaania. Dopki Gliniana Biblia nie pojawi si na powierzchni ziemi, nic ci nie grozi. W chwili gdy j znajdziemy, zaczn si kopoty. Czy jeste pewny, e s wrd nas ludzie nasani przez twoich przyjaci? Owszem. Ajed Sahadi jeszcze nie wie ktrzy to, ale ma ju pewne podejrzenia. Mogli si podszy pod robotnikw, zaopatrzeniowcw docierajcych do obozu, a nawet wej w skad zespou Picota. Zamordowanie czowieka to tylko kwestia pienidzy, a moi przyjaciele maj ich w brd, podobnie jak mnie nie brak rodkw na to, by ci chroni. Clara bya przeraona, ale za nic na wiecie nie chciaa, by dziadek zauway, e si boi. Nie chciaa te, by pomyla, e wstydzi si go lub osdza. Zreszt nawet w duchu nie robia mu wyrzutw, nie dbaa o to, co robi lub robi. Zawsze miaa wiadomo, e jest uprzywilejowana, e wygraa los na loterii, e naley do wybracw. Od dziecka wiedziaa, e dziadek jest potny i bezlitosny, podobao jej si, z jakim szacunkiem traktowali j rwienicy i nauczyciele w szkole, a pniej na uniwersytecie. Nigdy nie zadawaa dziadkowi adnych pyta, poniewa nie chciaa usysze odpowiedzi, ktre mogyby skoni j do zastanowienia. Trwaa w wygodnej i obudnej ignorancji. Co wymylie? - 292 -

 Zastanawiaem si, czy moi przyjaciele nie zostawiliby ci Glinianej Biblii w zamian za odstpienie im wszystkich zyskw z biecych transakcji. Proponowaem im bardzo duo, nie chcieli jednak na to przysta. Oni rwnie maj obsesj na punkcie Glinianej Biblii To moi przyjaciele, Claro, kocham ich jak siebie samego, nie bardziej jednak ni ciebie. Musimy odnale Glinian Bibli, zanim wkrocz Amerykanie. Gdy tylko znajdzie si w naszych rkach, musisz natychmiast ucieka. Wsppraca z profesorem Picotem jest dobrym posuniciem, bo cho to kontrowersyjna posta, nikt nie kwestionuje jego wiedzy archeologicznej. On moe by twoj przepustk do nowego wiata, lecz wejdziesz do niego tylko wtedy, jeli bdziesz miaa Glinian Bibli. A jeli jej nie znajdziemy? Znajdziemy j, jeli jednak tak si nie stanie, i tak bdziesz musiaa wyjecha do Kairu. Tam bdziesz moga y spokojnie, cho zawsze marzyem o tym, eby moga wyjecha do Europy, eby mieszkaa w... gdziekolwiek zechcesz, w Paryu, Londynie, Berlinie... Pienidzy ci nie zabraknie. Nigdy nie chciae, ebym wyjedaa do Europy. Nie, i wolno ci tam wyjecha tylko z Glinian Bibli, w przeciwnym razie bdziesz miaa kopoty. Nie znisbym, gdyby kto wyrzdzi ci krzywd. Kto mgby mi j wyrzdzi? Przeszo, Claro, przeszo, ktra niekiedy wybucha niczym trzsienie ziemi na dnie morza, znoszc z powierzchni ziemi teraniejszo. Moja przeszo nie ma wielkiego znaczenia. To prawda, ale ja nie mwi o twojej przeszoci. Teraz opowiedz mi, jak id prace. Gianowi Marii przyszo do gowy, e Szamas mg przechowywa Glinian Bibli w swoim domu zamiast w wityni, zaczniemy wic powiksza obszar wykopalisk. Dzisiaj znaleziono pozostaoci domw, ktre otaczay wityni, by moe znajdziemy ten, ktry nalea do Szamasa... W wityni odkrylimy poza tabliczkami rwnie bulla i calculi oraz kilka posgw. Brakuje nam tylko utu szczcia, by odnale pozostaoci domu Szamasa. Czy ten ksidz stwarza jakie problemy? Skd wiesz, e to ksidz? Clara rozemiaa si z absurdalnoci swojego pytania. Jej dziadek by informowany o wszystkim, co dzieje si w obozowisku. Ajed Sahadi z pewnoci zdawa mu szczegow

- 293 -

relacj z kadego dnia, a oprcz niego mia tu na pewno innych ludzi, ktrzy nie pozwoliliby, by jakikolwiek szczeg uszed jego uwagi. Tannenberg wypi yk wody, oczekujc na odpowied wnuczki. Czu si zmczony po podry, ale by zadowolony z rozmowy z Clar. Byli tacy sami, nawet nie drgna, kiedy usyszaa, e kto moe czyha na jej ycie. Przyja t wiadomo bez mrugnicia okiem, nie zadajc gupich pyta. Gian Maria to dobry i bardzo zdolny czowiek. Specjalizuje si w jzykach martwych, akadyjskim, hebrajskim, aramejskim i huryckim. Wykazuje pewien sceptycyzm wobec teorii zakadajcej, e to Abraham podyktowa swoj wizj stworzenia wiata, pracuje jednak bez zarzutu. Nie martw si, nie jest grony, to duchowny. Jeli wiem co na pewno, to to, e ludzie nie zawsze s tacy, jakimi si wydaj. Gian Maria to ksidz... Tak, sprawdzilimy to. Moesz wic odetchn, nic nam z jego strony nie grozi. Tannenberg przymkn oczy, a Clara pogaskaa go czule po twarzy pooranej zmarszczkami. Teraz chciabym si troch przespa. pij. Wieczorem powiniene pozna Picota. Zobaczymy, id ju, prosz. Fatima umiecia Salama Naheba w ssiedniej chacie, pielgniark za w izbie obok sypialni Tannenberga, chocia uwaaa, e nie istniao nic, co potrafiaby Samira, a czego ona sama nie mogaby zrobi. Tak dobrze znaa swojego pana, e wyprzedzaa jego yczenia. Gest, spojrzenie, sposb, w jaki si porusza, to wszystko byy znaki, z ktrych odgadywaa, czego on potrzebuje. Lekarz jednak okaza si nieprzejednany: Samira musi czuwa i powiadomi go natychmiast, jeli pojawi si niepodane objawy. Co ci gryzie, dziecko? zapytaa Fatima Clar, kiedy ta odnalaza j w kuchni. Jest w bardzo zym stanie... Bdzie y zapewnia Fatima. Bdzie y, dopki nie odnajdziesz tych tabliczek. Nie zostawi ci samej. Clara pozwolia, by opiekunka j przytulia, wiedziaa, e moe na ni liczy w kadej sytuacji, cho okolicznoci byy coraz bardziej niepokojce. Dziadek powiedzia jej przecie, e kto chce j zabi. A gdzie lekarz i pielgniarka? Organizuj szpital polowy. - 294 -

 To dobrze, ja musz i na wykopaliska. Wrc na kolacj. Nie wiem, czy dziadek bdzie chcia je sam, ze mn, czy z gomi. O nic si nie martw, jeli zechce zaprosi goci, jedzenia nie zabraknie. Samochd czeka przed domem. Koo niego stao szeciu ochroniarzy. Pi minut pniej byli ju na stanowisku archeologicznym. Lion Doyle podszed do niej, umiechnity od ucha do ucha. Syszaa pani ju najnowsze wieci? Znaleziono resztki domw, pani koledzy szalej z radoci. Tak, wiem o tyrn, nie mogam jednak przyjecha wczeniej. Jak idzie praca nad reportaem? Dobrze, o wiele lepiej, ni mogem to sobie wyobrazi, zreszt sam Picot da mi zlecenie. Picot pana zatrudni? Przy czym? Okazuje si, e jaki magazyn archeologiczny poprosi go o relacj z wyprawy, w miar moliwoci ilustrowan zdjciami, i on poprosi mnie, bym si tym zaj. Clara zacisna zby, eby nie zdradzi, jak bardzo jest zdenerwowana. Wic ten Picot od pocztku zamierza zagarn dla siebie ca chwa. O jakiw pismo chodzi? zapytaa. Zdaje si, e to Archeologia. Profesor mwi, e wychodzi we Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Hiszpanii, Woszech, w Stanach Zjednoczonych... To najwyraniej wane wydawnictwo. Owszem, to prawda. Mona powiedzie, e jeli wzmianka o jakim odkryciu zostaje opublikowana w Archeologii, to zaczyna ono istnie, w przeciwnym razie nie jest nic warte. Skoro tak pani mwi... Niewiele z tego rozumiem, cho przyznaj, e udzieli mi si wasz zapa. Clara poegnaa si z Lionem, by odszuka Mart i Fabina. Zdyli ju odkopa kolejny fragment wityni i znaleli sylabariusz10. Mogoby si wydawa, e nagle cae to miejsce postanowio przesta by wielk tajemnic i zaoferowao swoje owoce ciko pracujcym ludziom. Gdzie jest Picot? zapytaa Clara.

10

Sylabariusz zestaw znakw pisma sylabicznego (np. elamickiego), w ktrym znak przedstawia jedn sylab.

- 295 -

 Dzi dziej si same niewiarygodne rzeczy. Natrafi na pozostaoci murw Safranu. Jest tam odpowiedziaa Marta, pokazujc miejsce, w ktrym pracowa Picot wraz z grup robotnikw. Wydawa by si mogo, e kopi ziemi goymi rkami. Wiesz, Claro, odnosz wraenie, e znajdujemy si ju na drugim tarasie budowli sakralnej. Wyglda mi to na ziggurat, ale nie jestem jeszcze pewny. Tu znajduj si pozostaoci wewntrznych murw, zaczlimy te odnajdywa fragmenty czego, co przypomina schody poinformowa j Fabin. Potrzeba nam wicej rk do pracy oznajmia Marta. Powiem o tym Ajedowi, nie sdz jednak, bymy mogli znale wicej ludzi. Nad krajem wisi wojna odpowiedziaa Clara. Yves Picot sta nieopodal zespou robotnikw, z rkami w gruzie, tak pochonity prac, e nie zauway Clary. Witam, ju wiem, e dzisiaj jest wielki dzie przywitaa go Clara. Nawet sobie nie wyobraasz, jak wielki. Zdaje si, e zaczyna nam dopisywa szczcie. Znalelimy resztki' zewntrznego muru, wida w nim wyranie zarysy przylegajcych piter niektrych budowli, prosz, popatrz tylko. Picot oprowadza j, pokazujc gruzy zewntrznych murw pieczoowicie uoone w kupki; tylko oczy eksperta potrafiy stwierdzi, e dawno temu te odamki wypalanej cegy stanowiy budynek. Przerzuciem ponad poow ludzi do pracy w tej strefie. Fabin pewnie ju ci powiedzia, e zrobilimy due postpy i e witynia ta prawdopodobnie miaa ksztat zigguratu. Tak, zauwayam. Popracuj w tym sektorze. Dobrze. Jak sdzisz, moemy zaatwi wicej ludzi? Potrzeba nam wicej robotnikw, jeli chcemy szybko wydosta to wszystko spod ziemi. Wiem, Fabin z Mart rwnie mi o tym wspomnieli. Zobacz, co si da zrobi. propos, ten fotograf powiedzia, e zlecie mu zrobienie jakich zdj? Tak, kazaem mu zrobi reporta z prac naszej misji. Nie wiedziaam, e masz jakie zobowizania, jeli chodzi o opublikowanie wynikw naszej pracy. Clara mocniej zaakcentowaa sowo naszej, by Picot zda sobie spraw z jej niezadowolenia. Popatrzy na ni rozbawiony, pozwalajc sobie nawet na parsknicie miechem.

- 296 -

 Claro, niepotrzebnie si naburmuszya, nikt nie zamierza ci niczego ukra. Znam ludzi z redakcji Archeologii, sami poprosili mnie o informacje o postpie prac. Wielu naukowcw jest zainteresowanych twoj Glinian Bibli. Jeli j znajdziemy, bdzie to milowy krok w historii archeologii. Nie tylko udowodnimy istnienie Abrahama, ale rwnie fakt, e zna histori stworzenia. Gdyby jednak tabliczki nigdy nie miay si odnale, to, co znalelimy dotychczas, ma tak due znaczenie, e moe by powodem do dumy. Wykopujemy ziggurat, o ktrego istnieniu nikt nie mia pojcia. Jest w lepszym stanie, ni moglimy si spodziewa. Nie obawiaj si, jeli to moe oznacza sukces, to bdzie to sukces nas wszystkich. Moja prno zostaa zaspokojona, szanowna pani, ja ju zrobiem karier. Przyznaj, dobrze powiedziaa, mwic o naszej pracy, bo nic z tego, co udao si osign, nie byoby moliwe bez Fabina Tudeli, Marty Gmez i innych naszych kolegw po fachu. Yves przykucn i wrci do przerwanego zajcia, nie zwracajc uwagi na Clar, ktra bez sowa posza w stron grupy robotnikw odgarniajcych ziemi z fragmentu parceli.

Soce chowao si za horyzontem, kiedy Picot uzna dzie pracy za zakoczony. Ludzie byli wyczerpani i godni, jedni marzyli o powrocie do domu, inni do obozu, by wreszcie odpocz i co zje. Fatima czekaa na Clar w drzwiach chaty, wydawao si, e jest w bardzo dobrym humorze. Twj dziadek si obudzi, jest godny i czeka na ciebie. Najpierw musz si wykpa. Powiedzia, e dzi woli zje kolacj tylko w twoim towarzystwie, jutro przyjmie archeologw. Nie mam nic przeciwko temu. Koczyli wanie kolacj, kiedy Fatima wesza do izby, by powiedzie, e przyszed Yves Picot i chciaby przywita si z panem Tannenbergiem. Clara zamierzaa co odpowiedzie, ale Alfred da znak Fatimie, by wprowadzia gocia. Przez uamek sekundy mczyni mierzyli si wzrokiem, Potem szybko ucisnli sobie donie i popatrzyli w oczy.

- 297 -

Tannenberg od pierwszej chwili nie przypad Picotowi do gustu. W jego chodnych, stalowoszarych oczach wida byo okruciestwo. Tannenberg uwanie przyjrza si archeologowi, stwierdzajc, e ma do czynienia z siln osobowoci. Mwi gwnie Picot, odpowiadajc na pytania Tannenberga, ktry chcia zna nawet najdrobniejsze szczegy. Chciaem pana pozna powiedzia wreszcie Picot bo nie udao mi si skoni Clary, by opowiedziaa mi, kiedy i w jakich okolicznociach znalaz pan tabliczki, z powodu ktrych tu jestem. To byo bardzo dawno temu. Kiedy miaa miejsce wyprawa? Kto ni kierowa? Przyjacielu, to byo tak dawno, e nawet nie pamitam. Przed drug wojn wiatow, kiedy na Wschd docieray wyprawy romantykw, bardziej miujcych przygod ni archeologi. Wielu z nich, wiedzionych intuicj, prowadzio wykopaliska. Nie, nie bya to ekspedycja naukowa, tylko wyprawa amatorw archeologii. Kopalimy w okolicach Charanu i znalelimy tabliczki, na ktrych Szamas, kapan lub skryba, pisze o Abrahamie i dziele stworzenia. Od tamtej pory wierzyem, e pewnego dnia znajdziemy resztki tabliczek, o ktrych wspomina skryba. Ja nazywam je Glinian Bibli. Tego samego okrelenia uya Clara na kongresie w Rzymie, wzniecajc ma rewolucj wrd archeologw. Gdyby w Iraku by teraz pokj, zorganizowalibymy wiele ekspedycji archeologicznych. Wykorzystujc askawo Saddama, mona by da pewnym naukowcom wyczno na prowadzenie bada. Pan wiele ryzykowa, przybywajc tu w takiej chwili. To prawdziwy akt odwagi. W gruncie rzeczy nie miaem nic lepszego do roboty odpar cynicznie Yves. Wiem, pan jest zamony, nie yje pan od pensji do pensji. Paska matka wywodzi si ze starej bankierskiej rodziny, czy tak? Moja matka jest Brytyjk, jedynaczk, za mj dziadek faktycznie by wacicielem banku na wyspie Man. Sam pan wie, to synny raj podatkowy. Pan jednak jest Francuzem. Mj ojciec jest Francuzem z Alzacji, ja za byem wychowany midzy wysp Man a Alzacj. Matka odziedziczya bank, ojciec nim zarzdza. Pana za nie interesuje wiat finansw stwierdzi raczej, ni zapyta Tannenberg.

- 298 -

 Trafne spostrzeenie. Jeli chodzi o pienidze, wol je wydawa w sposb sprawiajcy mi najwiksz przyjemno. Niczym innym si nie zajmuj. Kiedy odziedziczy pan bank, co pan wtedy zrobi? Moi rodzice ciesz si doskonaym zdrowiem, mam wic nadziej, e nie nastpi to zbyt szybko. Zreszt moja siostra jest o wiele mdrzejsza ode mnie i ma ochot przej rodzinne interesy. Nie troszczy si pan o to, by zostawi solidne zabezpieczenie swoim dzieciom? zdziwi si Tannenberg. Nie mam dzieci i nie jestem w najmniejszym stopniu zainteresowany reprodukcj. My, mczyni, odczuwamy potrzeb zostawienia czego po sobie. Niektrzy mczyni, owszem, lecz ja do nich nie nale. Clara w milczeniu przysuchiwaa si tej rozmowie, zauwaajc, e archeolog nie czyni najmniejszego wysiku, by dobrze wypa w oczach jej dziadka. Spotkanie przerwao wkroczenie Samiry. Za ni dreptaa Fatima. Panie Tannenberg, pora na zastrzyk powiedziaa pielgniarka. Tannenberg posa jej piorunujce spojrzenie. Da jej w twarz, gdy tylko znajd si sami, za to, e odwaya si wej tak nagle i odezwa do niego takim tonem, jakby by nierozgarnityrn dzieckiem, a ona niak. Prosz wyj powiedzia zimno. Fatima zapaa pielgniark za rami i wycigna j z pokoju. Tannenberg zatrzyma goci jeszcze przez p godziny, udajc, e nie zauwaa, jak zmczona jest Clara, i e z trudem powstrzymuje si od ziewania. W kocu poegna Picota, obiecujc mu, e zaatwi wicej robotnikw. Par minut pniej cisz nocn przerwa rozdzierajcy krzyk. Zaraz potem da si sysze cichncy w mroku pacz. Clara wiercia si na ku. Wiedziaa, e Samira drogo zapacia za zuchwao. Za to, e zakcia spotkanie dziadka z gomi i potraktowaa go jak dziecko. Powinna si nauczy, e Alfred Tannenberg hojnie wynagradza swoich pracownikw, nigdy jednak nie wybacza im bdw.

Ajed Sahadi kaza obserwowa Liona Doylea i Ante Plaskica. Nie ufa im, by przekonany, e aden z nich nie jest tym, za kogo si podaje.

- 299 -

Lion Doyle rwnie uwanie obserwowa Ajeda Sahadiego. Przeczuwa, e jest on kim wicej ni tylko nadzorc robt. Jeli chodzi o Ante Plaskica, Doyle by przekonany, e to morderca, jak on sam, by moe nasany przez tego samego Toma Martina lub jego przyjaci. Nie mia w kadym razie wtpliwoci, e Chorwat nie jest tylko spokojnym informatykiem, za jakiego chcia uchodzi. Ci trzej mczyni bezbdnie si wyczuli, poniewa wszyscy byli patnymi mordercami, najemnikami, gotowymi suy temu, kto lepiej zapaci. Walijczyk czu, e zblia si czas dziaania. Jeszcze nie znaleli Glinianej Biblii, ale prace postpoway, w caym obozie wyczuwao si coraz wiksze napicie. Amerykanie mogli zaatakowa lada moment. Robotnicy zapewniali, e bd polowali na Amerykanw jak na krliki, e za nic na wiecie nie pozwol im depta witej ziemi irackiej. Clara nie miaa adnych podejrze wobec Liona. Nie unikaa jego towarzystwa, cierpliwie pokazywaa mu gliniane skarby wyrwane ziemi, objaniajc znaczenie kadego przedmiotu i instruujc, jak powinny wyglda fotografie, by miay warto dla czasopisma archeologicznego. Lion serdecznie si umia, dowiedziawszy si od dyrektora Photomundi, e jego zdjcia kupia jaka agencja informacyjna, za reporta w Archeologii odnis duy sukces, nie tylko ze wzgldu na tekst pira Picota, ale rwnie ilustrujce go zdjcia. Jedyna niedogodno polegaa na tym, e po opublikowaniu reportau stacje telewizyjne zwrciy si do swoich wysannikw w Iraku, by zainteresowali si Safranem i zrelacjonowali to, co si tu dzieje. Lion nie by zaskoczony, kiedy pewnego dnia rozpozna w osobach zbliajcych si do obozu Mirand i kamerzyst Daniela oraz grup dziennikarzy, ktrzy pod auspicjami Ministerstwa Informacji wyldowali w Safranie. Brawo, panie fotografie! powiedziaa Miranda powitanie. Ciesz si, e ci widz. Co sycha w Bagdadzie? Fatalnie. Twj przyjaciel Bush upiera si, e Saddam ma bro masowego raenia i zaledwie par dni temu, pitego lutego, Colin Powell pokaza na sesji Rady Bezpieczestwa ONZ zdjcia wykonane przez satelit, na ktrych wida pono przemieszczajce si irackie wojsko oraz miejsca, gdzie skadowana jest ta domniemana bro. Nie wierzysz w jej istnienie? Nie mw, e ty wierzysz. Sam ju nie wiem... - 300 -

 Hej, Lionie, nie udawaj pierwszego naiwnego. Nie mam ochoty na ktnie. Daniel postanowi rozadowa atmosfer. Jak spdzilicie Boe Narodzenie? zapyta. Nie obchodzilimy wit. Tu praca trwa bez przerwy, osiemnacie godzin na dob. Nawet na ten jeden dzie nie odoyli opatek? zdziwi si Daniel. Jedyna rnica bya taka, e podali lepsze jedzenie. W Bagdadzie urzdzilimy kolacj. Kady przynis to, co udao mu si zdoby. Miranda zostawia ich samych, poniewa chciaa przej si po obozowisku. Syszaa o Yvie Picocie i Clarze Tannenberg, miaa nadziej, e uda jej si przeprowadzi z nimi wywiady. Wyjazd z Bagdadu, by znale si na tym skrawku tej ziemi, przypomina jej wycieczki szkolne, odrywajce od monotonnej codziennoci. Picot i Clara wsppracowali z dziennikarzami, pomagajc im we wszystkim, o co tamci prosili, byli jednak troch niezadowoleni, gdy ten najazd oznacza zakcenie rytmu pracy. Liczya si kada para rk, nie wyczajc Clary i Picota. Uwagi Clary nie uszo, e Picota oczarowaa Miranda. Nie odstpowa jej na krok, widziaa, jak rozmawiaj i miej si, nie zwaajc na innych. Pomylaa, e moe znali si ju wczeniej, i poczua ukucie zazdroci. Miranda bya jej przeciwiestwem, kobiet, ktra do wszystkiego dosza sama, niezalen, pewn siebie, niezawdziczajc nic adnemu mczynie, przyzwyczajon do rwnego traktowania, bez ustpstw i przywilejw. Nie zdziwio jej, e znaj si z Lionem Doyleem, w kocu oboje byli dziennikarzami. Przy lunchu Miranda dzielia st z Mart Gmez, Fabinem Tudel, Gianem Mari i Albertem Anglade'em oraz Danielem i Hajdarem Annasirem. Lion przysiad si do nich, co Miranda skwitowaa niezadowolonym spojrzeniem. W caej Europie ludzie organizuj manifestacje, wcale nie chc tej wojny mwi Daniel. Jakiej wojny? Na razie nie ma co mwi o wojnie, moe Bush jednak nie zaatakuje, tylko straszy Husajna? niemiao wtrci Hajdar Annasir. Zaatakuje stwierdzia Miranda i to ju w marcu. Dlaczego wanie w marcu? zaciekawia si Clara. Do tego czasu zdy przygotowa ca operacj wojskow. Potem bdzie zbyt gorco, a jego chopcy nie s przygotowani do walki pod palcym i olepiajcym socem, wic albo dotr tu w marcu, albo poczekaj do kwietnia. - 301 -

 Miejmy nadziej, e wszystko si opni westchn Picot. Jak dugo tu zostaniecie? dopytywaa si Miranda. Wedug pani oblicze, mamy na to jeszcze miesic zabrzmiaa odpowied Picota. Moich oblicze? zdziwia si Miranda. Sama pani powiedziaa, e wojna zacznie si w marcu, a mamy luty. Rzeczywicie, ma pan racj, zosta jeszcze miesic. A jak si std wydostaniecie? onierze nie bd was osaniali po rozpoczciu bombardowania. Saddam bdzie potrzebowa wszystkich ludzi, wczeniej czy pniej ogosi mobilizacj i powoa waszych robotnikw. Po tej uwadze zapada cisza. Nagle dotaro do nich, e wiat yje innym rytmem ni ta zagubiona osada. Milczenie przerwaa Marta Gmez. Sami pastwo widzieli, odkrylimy wityni, ktra zdaje si czci zigguratu, chocia jeszcze nie jestemy tego pewni. Naszym zdaniem pochodzi z okoo dwutysicznego roku przed nasz er, nigdzie nie ma jednak wzmianki o jej istnieniu. Odkopujemy rwnie pozostaoci fundamentw domw z tego samego okresu, cho niestety, niewiele z nich pozostao. Badamy setki tabliczek znalezionych w zigguracie, mamy kilka posgw zachowanych w cakiem dobrym stanie, bulla i calculi Do czego zmierzam: w bardzo krtkim czasie wykonalimy nadzwyczajn prac. To, czego dokonalimy w cigu ostatnich miesicy, w normalnych okolicznociach powinno trwa lata. Rozumiem oczywicie, e w takich chwilach mieszkacy jakiegokolwiek kraju na wiecie mieliby gboko w nosie wszelkie odkrycia archeologiczne, bo przecie kraj stoi u progu wojny, jeli jednak bomby nie zniszcz doszcztnie tego, co ju wykopalimy, zapewniam pani, e bdzie to jedno z njwaniejszych stanowisk archeologicznych na Bliskim Wschodzie, o ile oczywicie po zakoczeniu tej przekltej wojny dane nam bdzie tu powrci. Wydaje mi si, e wszyscy moemy by zadowoleni z tego, co udao nam si zrobi. Macie pozwolenie samego Saddama na prowadzenie tych prac zauwaya Miranda. Tak, oczywicie. Nie mona wybra si na wykopaliska do adnego kraju bez pozwolenia wadz, niezalenie od tego, kto rzdzi. Nie tylko da nam zezwolenie na prac, ale udostpni rodki. rodki, za ktre profesor Picot paci z wasnej kieszeni wtrci si Fabin Tudela. Sdziam, e to pani Tannenberg wspfinansuje t ekspedycj. - 302 -

Clara postanowia wykorzysta pytanie Mirandy, by uzmysowi wszystkim, e to jest jej ekspedycja i e wszystko, co wydarli ziemi, naley do niej nie mniej ni do Picota. Rzeczywicie, razem uruchomilimy ten projekt, ja i profesor Picot. To kosztowne przedsiwzicie, trudne, zwaywszy na okolicznoci, ale jak powiedziaa profesor Gmez, przynioso ju pierwsze owoce. Nadzwyczajne owoce. Wic szukaj pastwo czego wicej? Wydaje mi si, e pani, na kongresie w Rzymie, mwia o tabliczkach, na ktrych kto napisa, e patriarcha Abraham opowie mu o dziele stworzenia. Potem przypadkiem znaleli pastwo tabliczki z imieniem tego samego pisarza w tym miejscu. Tym razem Picot postanowi udzieli Mirandzie odpowiedzi. Istotnie. Clara jest posiadaczk paru tabliczek. Udao nam si okreli, z jakiego okresu pochodz. Pisarz o imieniu Szamas napisa na nich, e niejaki Abram zamierza mu opowiedzie histori wiata. Clara podtrzymuje hipotez, e w Abram to patriarcha Abraham, wic jeli ta teoria si potwierdzi, bdziemy mogli mwi o niezwykym odkryciu. Prosz wzi pod uwag, e nauka kwestionuje istnienie patriarchw, nikt nie potrafi dotychczas dowie, e byy to postacie z krwi i koci. Jeli znajdziemy te tabliczki, nie tylko udowodnimy, e Biblia mwi prawd, ale rwnie e Genezis zostaa objawiona Abrahamowi. Nie wyobraa sobie pani nawet, jak wielkie bdzie to miao znaczenie dla archeologii, dla caej nauki, a rwnie dla religii tumaczy Fabin. Nie znaleli pastwo jednak tych tabliczek? dociekaa Miranda. Nie, natomiast znalelimy wiele tabliczek z imieniem Szamas, mamy wic jeszcze nadziej, e uda si odnale Glinian Bibli... Glinian Bibli? Mirando, jake inaczej mona okreli gliniane tabliczki zawierajce histori stworzenia? zapytaa Marta. Ma pani racj. Bardzo mi si podoba ta nazwa... Gliniana Biblia. A co pan o tym sdzi jako ksidz? Gian Maria omal si nie zakrztusi, rumienic si a po nasad wosw. Jeszcze nie widziaam tak niemiaego mczyzny! wykrzykna Miranda. Gianie Mario, przecie to tylko niewinne pytanie zachcaa go Marta. Ksidz nie mg znale sw. Twarz mu pona, czu na sobie spojrzenia wszystkich siedzcych przy stole. Gian Maria jest ekspertem od martwych jzykw popieszy mu na pomoc Fabin. Jest niezwykle pomocny, pracuje przy odszyfrowywaniu tabliczek. Bez niego nie - 303 -

udaoby si nam zrobi takich postpw. W kadym razie dopki nie odnajdziemy kluczowych tablic i nie poddamy ich skrupulatnej analizie, nie tylko my, ale rwnie inni eksperci nie bd mogli stwierdzi, czy mamy do czynienia z Glinian Bibli. Dotychczas poruszamy si w sferze hipotez. Wiemy, e jest kilka tabliczek zapisanych niewprawn rk, ktre przywodz na myl stronice czyjego pamitnika, w ktrym ten kto dopiero zapowiada, e bdzie snu opowie. Jak powiedziaa Marta, nawet jeli nie odnajdziemy pozostaych tabliczek, to, co wydobylimy dotychczas z ziemi, ju uzasadnia nasz obecno w tym miejscu. Dlaczego twierdzi pan, e te dwie tabliczki wyszy spod niewprawnej doni? Wskazuje na to ksztat znakw. Wyglda na to, e w Szamas nie wada biegle rylcem, ktry, jak pani zapewne wie, jest tylko kawakiem trzciny. Co wicej, tabliczki, ktre tu znalelimy, podpisane tym samym imieniem w grnym rogu, nie przypominaj pisma na tych, ktre s w posiadaniu Clary. Tutejszy Szamas by skryb, opanowa pismo i arytmetyk, poza tym by dowiadczonym przyrodnikiem i pozostawi po sobie spis okolicznej flory odpowiedzia Fabin. Istnieje moliwo, e Szamas, ktry napisa tabliczki pojawiajce si w Charanie i nasz miejscowy Szamas to nie ta sama osoba, chocia Clara uwaa inaczej dodaa Marta. A dlaczego sdzi pani, e to ten sam pisarz? zapytaa Miranda Clar. Bo chocia znaki na tabliczkach w Charanie rni si od tych znalezionych przez nas, wystpuj na nich takie, ktre wydaj si nakrelone t sam rk, chocia te znalezione tutaj s wyryte z wiksz wpraw. Moja teoria jest nastpujca: Szamas zapisa tabliczki z Charanu jako dziecko lub nastolatek, te tutaj za jako dorosy mczyzna odpowiedziaa Clara bez wahania. Ja jednak chciaabym usysze, co ma do powiedzenia Koci przypomniaa Miranda, odwracajc si do Giana Marii. Ksidz znw poczerwienia, ale tym razem odpowiedzia. Nie mog mwi za cay Koci, jestem tylko ksidzem. Wystarczy mi, e powie ksidz, co o tym sdzi. Wiemy z Biblii o istnieniu patriarchy Abrahama. Naturalnie wierz w to, e y i by czowiekiem z krwi i koci, niezalenie od tego, czy istniej na to dowody archeologiczne. A sdzi ksidz, e Abraham zna histori stworzenia i o niej opowiada? Biblia o tym nie wspomina, cho do szczegowo opisuje ycie patriarchy. Tak te... c, jestem sceptykiem, jeszcze nie uwierzyem, e istnieje jaka Gliniana Biblia. Jeli - 304 -

jednak odnajdziemy te tabliczki, Koci bdzie musia wypowiedzie si na temat ich autentycznoci. Rozumiem, e ksidz zosta przysany przez Watykan? Nie, na Boga! Watykan nie ma nic wsplnego z moj obecnoci w tym miejscu odpowiedzia przestraszony Gian Maria. W takim razie co ksidz tu robi? naciskaa Miranda. C, to przypadek... Chciaabym usysze co wicej prowokowaa go dziennikarka, chocia Gian Maria by wyranie zmieszany. Mogaby da mu wity spokj? wtrci si Lion Doyle, ktry do tej pory milcza. Znalaz si bdny rycerz! Zawsze jeste gotw przyby z pomoc potrzebujcym, czy to damie pod ostrzaem, czy ksidzu w opaach. Jeste nieznona, Mirando mrukn Lion. Ale ja nie mam nic do ukrycia odpowiedzia Gian Maria sabym gosem. Widzi pani, przebywaem w Bagdadzie, pracujc dla pewnej organizacji humanitarnej, przez przypadek poznaem profesora Picota i przyjechaem zobaczy, nad czym pracuje. A e wiedzia, i moj specjalnoci s jzyki martwe, zaproponowa, ebym zosta i pomg. Czy bdc ksidzem, mona robi to, na co si ma ochot? zapytaa Miranda z niedowierzaniem. Mam zezwolenie od zwierzchnikw na pobyt z dala od zgromadzenia odpar Gian Maria, czerwieniejc jeszcze bardziej.

Przez pozosta cz popoudnia Miranda z Danielem filmowali archeologw przy pracy. Przeprowadzili wywiad z Picotem i Clar, a potem jeszcze z Mart i Fabinem, ktrzy podobnie jak inni czonkowie zespou, musieli powtrzy te same sowa innym dziennikarzom przybyym do Safranu. S strasznie mczcy, zwaszcza ta Miranda, chocia mi si podoba jkna Marta. Marto, oni tylko wykonuj swoj robot, podobnie jak my nasz odpowiedzia Fabin. Jak zwykle jeste zbyt wyrozumiay, a my stracilimy przez nich cay dzie pracy.

- 305 -

Fabin pochyli si, rami w rami z Mart, i zacz odgarnia piasek z jednego skrzyda muru wygldajcego na taras, z ktrego rozpociera si widok na kwadratowe podwrko zasypane pozostaociami wypalanych cegie i ceramiki. Byo ju prawie ciemno, kiedy postanowili wrci do obozowiska. Robotnicy narzekali, e s wyczerpani. Najbardziej jednak niepokoiy ich wiadomoci, jakie przynieli dziennikarze: wojna jest nie do uniknicia i wybuchnie lada moment. Clara zarzdzia kolacj przy ogniskach, nad ktrych arem pieko si sze jagnit z aromatycznymi zioami. Holenderski dziennikarz z entuzjazmem filmowa t scen, wysuchujc utyskiwa swojego kolegi radiowca na kopoty z poczeniem satelitarnym, z powodu ktrych nie mg nada relacji. Yves Picot zajmowa si gomi, wykazujc si bezgraniczn cierpliwoci i prbujc rozwiza kolejne problemy, w czym pomaga mu niezastpiony Hajdar Annasir, ktry najwyraniej potrafi znale wyjcie z kadej sytuacji. Wida, e jest pan zadowolony zauwaya Clara. Nie ma powodw, by byo inaczej. Dzi wieczorem wyglda pan jednak na bardziej uszczliwionego ni zwykle. C, od jakiego czasu yjemy odcici od cywilizowanego wiata, a ci ludzie przywieli nam nowiny, nie mwic o tym, e przypomnieli mi o istnieniu innej rzeczywistoci poza wykopaliskami. To znaczy, e tskni pan za czym innym? Gratuluj wnioskw! Niezupenie, niemniej ju od piciu miesicy kopiemy i ykamy kurz, nie robimy nic innego, tylko praca i praca, prawie zapomniaem, e istnieje jeszcze jakie inne ycie. Ma pan ochot wyjecha? Martwi si o bezpieczestwo zespou Picot spowania. Jutro zadzwoni do pani ma. Chciabym, by Ahmed wytumaczy mi, na czym polega nasz plan ewakuacyjny. Obieca, e przygotuje rodki, by wydosta nas std, gdy tylko spadn pierwsze bomby. A jeli do tej pory nie odnajdziemy Glinianej Biblii? I tak wyjedziemy. Nie oczekuje pani chyba, e bdziemy kontynuowali prace przy akompaniamencie amerykaskich bomb. A moe wydaje si pani, e omin szerokim ukiem Safran, poniewa gar nawiedzonych archeologw co tu odkopuje? Jestem odpowiedzialny

- 306 -

za tych ludzi, przyjechali ze wzgldu na mnie, niektrzy to moi bliscy przyjaciele. Nic nie jest warte, by ryzykowali ycie, nawet Gliniana Biblia. Kiedy pan wyjedzie? Jeszcze nie wiem. Chc jednak by przygotowany. Wydaje mi si, e nadesza pora na podsumowania i wnioski. Zamierzam przedyskutowa to z moimi ludmi, podejmiemy wspln decyzj, ale nie mam zudze, sama pani syszaa, co mwi, nasi koledzy z prasy. Sprawy nie maj si gorzej ni pi miesicy temu, w gruncie rzeczy nic si nie zmienio. Oni twierdz, e jest wrcz przeciwnie. Dziennikarze przesadzaj. Z tego yj. Myli si pani. Niektrzy przesadzaj, jednak nie wszyscy, a s wrd nich trzej Holendrzy, dwjka Grekw, czterech Brytyjczykw, piciu Francuzw, dwch Hiszpanw... Prosz nie wymienia, wiem. Trudno twierdzi, e wszyscy przesadzaj i wymylili sobie, e Bush lada moment napadnie na Irak. Ja nadal bd pracowaa. Yves Picot utkwi w Clarze uwane spojrzenie. Nie mg da, eby zrezygnowaa z pracy, jednak irytowaa go sama myl, e miaaby cokolwiek zrobi bez niego. Bdzie pani pracowaa pod bombami. Wcale nie jest przesdzone, e to pascy przyjaciele zwyci. Kim s moi przyjaciele? Ci, ktrzy chc zrzuci na nas bomby. Czyby przechodzia pani atak nacjonalizmu? Niech pani si nie bawi w wywoywanie poczucia winy u innych, a przynajmniej prosz nie prbowa tego na mnie, bo to strata czasu. Prosz posucha, dla mnie Saddam to krwawy dyktator, ktry zasuguje na wizienie. Nie oddabym za niego ani wosa, jego los jest mi zupenie obojtny, innymi sowy, mam go gdzie. Co mi si jednak wydaje, e wielu Irakijczykw odpokutuje za jego grzechy. Za grzechy Saddama, czy za to, e kto chce nam ukra rop? Z obu tych powodw. Saddam to tylko wymwka, co do tego si zgadzam. Nie bawi si w polityk, ju dawno wysiadem z tego pocigu. Pan w nic nie wierzy?

- 307 -

 Kiedy miaem dwadziecia lat, bytem dziaaczem lewicowym. Ogromnie si zaangaowaem i udao mi si tak dobrze pozna parti moich marze od rodka, e z obrzydzeniem uciekem. Nikt nie by tym, za kogo uchodzi, ani tym, kim chcia by. Zrozumiaem, e polityka i obuda czsto id rami w rami, wic daem sobie z tym spokj. Broni demokracji buruazyjnej, ktra pozwala nam na zudzenia i wiar, e cieszymy si wolnoci, to wszystko. A inni? Co mamy zrobi, jeli nie urodzilimy si w paskim Pierwszym wiecie? Co powinnimy zrobi lub czego oczekiwa? Nie wiem, wiem tylko, e jestecie ofiarami interesw mocarstw, ale te ofiarami swoich wasnych rzdzcych i siebie samych. Jestem Francuzem i broni osigni Rewolucji Francuskiej, uwaam, e wszystkie kraje powinny przej podobn rewolucj, ktra stworzy miejsce dla owiecenia i rozumu. Jednake w tej czci wiata ludzie owieceni, jak pani lub pani dziadek, buduj bogactwo i wadz na ndzy rodakw, prosz wic mnie nie pyta, co mona zrobi. Uwaa pan, e wasza kultura jest lepsza ni nasza... Mam by szczery? Ot tak, tak wanie uwaam. Islam uniemoliwia wam przeprowadzenie rewolucji buruazyjnej. Dopki nie oddzielicie polityki od religii, nie zrobicie ani kroku do przodu. Sabo mi si robi na widok niektrych z pani rodaczek, omotanych od stp po czubek gowy, jak ta kobieta, ktra wszdzie za pani chodzi, Fatima. Jestem oburzony, e drepcz zawsze o krok za swoimi mami i nie mog spokojnie porozmawia z adnym mczyzn. Podszed do nich Fabin, trzymajc dwa kieliszki. Cae szczcie, e w tym kraju nie przestrzega si cile nakazw islamu i moemy si napi powiedzia wesoo, podajc kademu kieliszek. Co si wam stao? spyta podejrzliwie. Powiedziaem Clarze, e musimy zacz myle o wycofaniu si z Iraku. Z tego, co usyszelimy, wynika, e nie naley zbyt dugo zwleka zgodzi si Fabin. Jutro zadzwoni do Ahmeda, eby uzgodni z panem Tannenbergiem szczegy naszej ewakuacji. Zostaniemy do ostatniej chwili, jak dugo bdzie to bezpieczne, ale ani sekundy duej. Picot rnwi tonem nieznoszcym sprzeciwu. Clara uzmysowia sobie, e przegraa t potyczk.

- 308 -

 Claro, wiele osignlimy, nie widzi pani? Fabin stara si podnie j na duchu. Co takiego osignlimy? prychna poirytowana. Odkrylimy wityni, o ktrej istnieniu nikomu si nie nio, i miasteczko, o ktrym nie byo nigdzie adnej wzmianki. Z zawodowego punktu widzenia warto byo przeprowadzi te wykopaliska, nie wyjedamy z pustymi rkami, moemy by dumni z wykonanej pracy. Mamy wspaniaych ludzi, ktrzy bez sowa skargi pracowali w pocie czoa. Przez pi miesicy nie robimy nic innego, tylko kopiemy. Chyba nie oczekuje pani, e zoymy jeszcze w ofierze swoje ycie? Clara patrzya na Fabina i nie wiedziaa, co powiedzie. Wewntrzny gos mwi jej, e Picot i Fabin maj racj, jednak przyznanie si do tego byoby rwnoznaczne ze zoeniem broni. Kiedy wyjedziecie? zapytaa jeszcze. Nie wiem, najpierw musz porozmawia z Ahmedem. Musz si rwnie skontaktowa ze znajomymi w Paryu i z rodzicami. Bankierzy zawsze wiedz, kiedy ma si rozpta wojna. Ty, Fabinie, powiniene porozmawia ze swoimi ludmi w Madrycie, ciekawe, co powiedz. Dobrze, zadzwonimy tam jutro. Teraz czas zaj si dziennikarzami i zabra si za te pyszne jagnita. Umieram z godu.

Z okienka izby Clary nie byo prawie nic wida. Ukryty za chmurami ksiyc nie rozwietla ciemnoci. Ju od jakiego czasu z obozowiska nie dobiegay adne odgosy. Wszyscy spali po kolejnym mczcym dniu, Clara jednak nie moga zmruy oka. Bya poruszona rozmow z Picotem, po ktrej zamienia jeszcze par zda z Salamem Nahebem. Lekarz by szczery: dziadek zasab, wyniki analiz lekarskich byy niepokojce. Jego zdaniem chory powinien zosta przewieziony do prawdziwego szpitala. Clara zasza do sypialni dziadka i nie moga uwierzy, e przez jeden dzie tak si postarza. Mia zapadnite oczy i urywany oddech. Kiedy mu powiedziaa, e najlepiej dla niego bdzie, jeli pozwoli odwie si do Bagdadu, a stamtd do Kairu, tylko krci gow. Nie, nigdzie nie pojedzie, dopki nie odnajd Glinianej Biblii. Nie miaa odwagi powiedzie mu, e Picot szykuje si do wyjazdu.

- 309 -

Zegarek wskazywa trzeci rano, byo zimno. Woya ciep bluz i nie zapalajc wiata, wysza z izby, udajc si do sypialni Fatimy. Suca miaa mocny sen i nie obudzia si, kiedy Clara otworzya okno, by wyskoczy na zewntrz. Ochroniarze, ktrzy zwykle jej strzegli, spali przy gwnym wejciu i w przedsionku domu, nie pilnowali jednak tylnego wyjcia. Zaczekaa kilka sekund, by uspokoi omocce serce, i pochylajc si wrd cieni, oddalia si od obozu w stron odkopanej wityni. Musi dotkn starych glinianych cegie i poczu oddech nocy. To j uspokoi. Stranicy spali jak dzieci. Ajed Sahadi zabiby ich, gdyby si wydao, e kto zakrad si na teren wykopaliska. Jednak Clara nigdy mu o tym nie powie. Poszukaa miejsca, gdzie mogaby spokojnie usi i pomyle. Czua, e jej ycie wkrtce si odmieni. Tam, gdzie kiedy byo tylko bezpieczestwo i pewno, teraz pojawi si bl i samotno, i po raz pierwszy zdaa sobie spraw, e nigdy wczeniej nie zastanawiaa si nad swoim yciem. Po prostu ya, nie martwic si o nic, nie chcc wiedzie ani widzie niczego, co nie byo jej na rk i zakcioby sielank. Nie, nie bya lepsza od Ahmeda, ktry kasowa pienidze za to, e si o ni troszczy, tyle tylko, e nie bya tak obudna jak on, bo po prostu nie miaa wyrzutw sumienia. Usna, zwinita w kbek na posaniu z ziemi i gliny, szukajc w snach Szamasa.

- 310 -

26

Ili dostpi godnoci um-mi-a, mistrza, i sta si najwysz wadz w wityni, skd sprawowa rzdy nad caym regionem. Krl chcia poszerzy stref swoich wpyww poza Ur, kaza wic wznie ten niewielki ziggurat, by mdrzy ludzie mogli strzec w nim swojej wiedzy i zapisywa uwagi o wszystkim, co ich otaczao: kwiatach, rolinach i niebie, w ktre si wpatrywali, chcc przenikn jego tajemnice. Ten ranek by jednak wyjtkowy pewien dub-sar, skryba, mia dostpi godnoci ses-gal, wielkiego brata. Stary Jadin, ktremu czas zasnu oczy mg, nie popatrzy ju na Szamasa, ale bdzie obecny na tej ceremonii i bdzie si umiecha, odsaniajc bezzbne dzisa. Ju jaki czas temu jego ona, a matka Szamasa, zastpia Jadinowi oczy i opowiadaa o wszystkim, co dziao si dookoa. Bdzie dumna z tego, jak wysoko zaszed jej niegdy krnbrny syn. Nauczyciel rozmyla o szczegach uroczystoci. Szamas przysporzy mu niemao kopotw, nierzadko Ili musia tumi gniew, jaki wywoywa w nim upr tego ucznia i jego dociekliwe pytania. Modzieniec nie uznawa prostych odpowiedzi. Czu potrzeb, by wszystko analizowa, nie przyjmowa gotowych prawd, chyba e byy jasne i oczywiste. Iliemu udao si jednak przekona Szamasa, by nie wyraa si z pogard o bogach. Abraham naucza chopca, e istnieje tylko jeden Bg i e wszystko powstao z jego woli. On, Ili, tumaczy mu, e rozkaz stworzenia wyszed od Elohima, potem jednak dyskutowali o innych bogach, ktrych istnieniu Szamas zaprzecza. Jednak Szamas ujarzmi swego niepokornego ducha i sta si najlepszym z pisarzy. Teraz za siga po jeszcze wiksz godno, ses-gal, a pewnego dnia stanie si rwnie ummi-a, mistrzem wszystkich, gdy jego wiedza bya ogromna. ona Szamasa, moda kobieta o imieniu Lia, pomoga mu przywdzia tunik i poegnaa go umiechem.

- 311 -

Tego dnia, pod opiek Iliego, Szamas sta si ses-gal, cho jego umys zaprztay zupenie inne myli. Myla o Abrahamie, wyobraa go sobie w Ziemi Kananejskiej, w roli ojca wielu plemion, gdy do Ur dotary wieci o tym, e ma potomkw. Bg mu to obieca i Bg dotrzyma sowa. Bg nadal jawi si Szamasowi kapryny i niezbadany, i cho modzieniec wierzy w niego caym sercem, nie potrafi go zrozumie; tumaczy sobie, e jest tylko czowiekiem, owocem boskiego podmuchu, tchncego ycie w glin, z ktrej powstali ludzie. Czasami wydawao mu si, e gowa mu pknie, kiedy prbowa poj logik stworzenia wiata. Byway chwile, gdy wydawao mu si, e wszystko kiedy zrozumie, ale ta uuda szybko si rozwiewaa i znw czu, e jego umys zasnuwaj ciemnoci. Do rzeczywistoci przywraca go ochrypy glos Iliego. Nie sucha stw swojego mistrza i prawie nigdy nie usugiwa pisarzom i kapanom modlcym si obok niego do bogini Nidaby. Pragn zosta sam na sam z Ilim, by da mu prezent, nad ktrym pracowa przez ostatnie lata, wkadajc w to ca swoj dusz. Byy to tabliczki, na ktrych wyranym, pewnym pismem zapisa wszystko, co opowiedzia mu Abraham, histori stworzenia wiata, boski gniew na ludzi za ich bezbono, zniszczenie wiey Babel i pomieszanie jzykw... trzy przepikne legendy wyryte w glinie. Pragn, by powikszyy one zbiory zamknite w jednej z sal, w ktrej zoone byy inne historie i opowieci. Po poudniu nauczyciel i jego ucze mogli cieszy si kilkoma chwilami samotnoci. Na sowie Iliego nie byo ju ani jednego wosa, porusza si wolno, a brwi mia biae jak skrzyda gobicy. Bdzie z ciebie dobry um-mi-a powiedzia Ili do Szamasa. Jestem zadowolony z tego, co ju osignem. To przywilej, pracowa u twojego boku. Co dzie ucz si czego nowego. I nigdy ci nie do, bo pragniesz dowiedzie si o wiele, wiele wicej odrzek Ili ze miechem. Wci zadajesz pytania i nawet twj Bg nie udzieli ci na nie odpowiedzi. Szamas sucha w milczeniu. Ili mia racj, pytania same cisny si na usta, byo ich wicej ni odpowiedzi, jakie mg uzyska od otaczajcych go ludzi. Ju dawno stae si mczyzn cign Ili i musisz pogodzi si z tym, e na niektre pytania nie ma odpowiedzi, niewane, jakiego boga bdziesz przywoywa. Przez te lata przynajmniej nauczye si szanowa bogw, a kiedy nieraz przez ciebie cierpiaem,

- 312 -

obawiajc si, e swoj miaoci obrazisz naszego Pana. Nikt ci jednak nie zdradzi, nawet ci, ktrzy ci nie rozumiej. Ale Ili, wiesz rwnie dobrze jak ja, e bogowie w wityni to tylko glina. To prawda, nie glin jednak przywoujemy, kiedy prosimy bogw o ask. Przywoujemy ich boskiego ducha. Glina to tylko wyobraenie boga, bo trudno jest modli si do niczego, do Boga, ktrego nie wida, bez twarzy i ksztatu. Abraham powiedzia, e Bg stworzy ludzi na swoje podobiestwo. To znaczy, e wyglda on tak samo jak my? Jest podobny do ciebie, do mnie, do twojego ojca? Jeli stworzy nas na swoje podobiestwo, oznacza to, e moemy przedstawi go w glinie, by si do niego modli. W glinie nie ma Boga. Syszaem, jak mwisz, e twj Bg jest wszdzie, wic rwnie w glinie, z jakiej ulepi czowieka. Od lat prowadzili t sam dyskusj, chocia upywajcy czas pozwoli im oczyci sowa z cierpkoci. Teraz tylko rozmawiali, nie kcili si ju i nie narzucali jeden drugiemu swojego zdania. Przyniosem ci podarunek powiedzia Szamas, umiechajc si na widok zaskoczenia na twarzy mistrza. Dzikuj ci, cho najlepszym prezentem dla mnie byo mie ci za ucznia. Teraz wiem, e jeste mi rwny, gdy sprawie, e co dzie, muszc odpowiada na twoje pytania, przezwyciaem swoj pych. Rozemiali si. Doczekali czasw, gdy obaj mogli darzy si szczerym szacunkiem i bra jeden drugiego takim, jakim jest. Musieli si tego nauczy i nie bya to nauka bezbolesna. Szamas poprowadzi Iliego do niewielkiego pomieszczenia, w ktrym lubi pracowa, i wrczy mu kilka tabliczek owinitych w tkanin. Ili rozwin je ostronie, zaskoczony tym, jak pikne s znaki, ktre wyszy spod trzcinki jego najbardziej krnbrnego ucznia. Oto historia stworzenia wiata na tabliczkach, tak jak mi j opowiedzia Abraham. Chciabym, by je zatrzyma. Oczy Iliego zasnua mgieka wzruszenia. Tak czsto wspominae legendy, ktre opowiada ci twj wuj...

- 313 -

 Oto tabliczki, na ktrych je zapisaem. Zatrzymuj tabliczki z Charanu, gdy wtedy nie miaem tak pewnej rki jak teraz. Mam nadziej, e to, co przeczytasz, ci si spodoba. Dziki, Szamasie, dziki, zatrzymam je do ostatnich dni mojego ycia. Tego wieczoru Lia uwanie suchaa ma, zachwycona, e sta si wanym czowiekiem w witynnej hierarchii. Kiedy ona zasna, Szamas odwin z tkaniny stare tabliczki, ktre towarzyszyy mu w drodze z Charanu, i przyglda im si w ciszy. Ich widok przenosi go w czasy dziecistwa, modoci, w lata spdzone z ojcem i jego plemieniem. Nie dokuczaa mu tsknota za przeszoci, przecie by zadowolony z tego, co mia teraz. Wci jednak tskni za Abrahamem, z ktrym rozmawia o Bogu. Nawet dla jego ludu Bg Abrahama by tylko jednym z wielu bogw, nie tym jedynym, wszechmocnym, a tylko bogiem silniejszym ni inni. Owin tabliczki w tkanin i starannie pooy je na pce w maej salce, obok innych tabliczek. Zastanawia si, co si stanie po jego mierci. Jego dzieci, dobrze o tym wiedzia, nie wierzyy w Boga, ktrego nie mona zobaczy.

Szamasie! Obud si, Szamasie! W gosie Lii brzmia strach i smutek. Szamas otworzy oczy i usiad na ku. Przez okno wpaday pierwsze promienie soca. Co si stao? Ili ci wzywa, id do wityni. Tak wczenie? Powiedzia, czego chce? Nie, modzieniec, ktrego przysa, mwi tylko, e Ili na ciebie czeka. Kiedy dotar do dugiej sali, w ktrej czeka na niego Ili w towarzystwie innych skrybw, zrozumia, e stao si co powanego. Szamasie, pan na paacu domaga si naszych ziem. Zazdroci wityni bogactwa. Czego od nas oczekuje? Bymy dali mu wszystko, co mamy: zboe, palmy, wod. Chce naszej trzody. Twierdzi, e jego ziemie nie rodz owocw, a strumienie s suche. Chce podnie dziesicin, mwi, e my zbieramy z pl o wiele wicej ni on. Mamy w spichrzach do ziarna, by nie musia narzeka.

- 314 -

 Niczego mu nie brak, chce jednak wicej, wydaje mu si, e mamy niepotrzebne bogactwa. To wnuk mojego poprzednika, ostatniego wielkiego nauczyciela, chce rzdzi nie tylko paacem, ale rwnie wityni. Chce, by ekonom nadzorowa nasz prac i decydowa, jaka cz naszych plonw ma trafia do skarbca krlewskiego, a jaka do witynnego. Nie chciaem mwi ci o tym wczoraj, gdy by to twj wielki dzie, ale ju wiele dni temu mi o tym powiedzia, dzi za przed witem, przyby tu jeden z jego onierzy, domagajc si odpowiedzi. Miaem nadziej, e uda mi si go przeknona, ale niestety, myliem si. A jeli si mu przeciwstawimy? Zniszczy nas, zasoli nasze ziemie, ograbi spichrze Co my poczniemy? zaamywa rce Ili. Pisarze witynni milczeli zasmuceni. Niektrzy zerkali z nadziej na Szamasa, spodziewajc si, e jego bystry umys podsunie jakie rozwizanie. Jestemy nastawieni pokojowo, nie potrafimy walczy doda Ili. Moemy zwrci si o pomoc do wadcy Ur powiedzia Szamas. Jest potniejszy ni nasz ensi, nasz pan nie odway si z nim walczy. Postanowili, e wyl do Ur posa, ktry bdzie baga krla o pomoc. Ili wyznaczy do tej misji modego skryb i kaza mu natychmiast wyrusza.

Soce zalewao olepiajcym blaskiem te ziemie Safianu, kiedy na miejskim rynku rozleg si okrzyk trwogi. Ili i Szamas popatrzyli na siebie, wiedzc, e to zapowied mierci i zniszczenia. Wszyscy skrybowie pobiegli ku witynnym wrotom, pod ktrymi stali ju onierze, gotowi wtargn do rodka. Ogie z trzaskiem poera wszystko, co napotka na swej drodze, zawodzenie kobiet wznosio si do nieba, mieszajc si z krzykami onierzy i mczyzn bronicych domostw. Szamas wiedzia, e nie wygraj, musz ulec, zgi si jak trzcina na brzegach Eufratu, poddajca si smaganiu wiatru w oczekiwaniu, a rozpta si burza. Postanowi jednak, e nie podda si bez walki. aden czowiek, nawet krl, nie jest wieczny. Nadejdzie dzie, e kto panujcy w paacu przywrci pokj i bdzie dobrze rzdzi t ziemi, myla Szamas, wleczony przez onierza.

- 315 -

Ujrza Iliego lecego na ziemi z ran na gowie, z ktrej sczya si krew. Inni skrybowie leeli martwi, tak samo jak sudzy wityni. Czybym umiera? rozmyla Szamas. A moe ju umarem? Czu ogromne zmczenie i wielki bl. A co z Li? Czy Lia ocalaa? onierz kopn go w twarz i rzuci na stos trupw, bo Szamas prawie nie oddycha. Nie chcia umiera, nie wiedzia jednak, co zrobi, by przey. Dlaczego Bg chcia, by taki by jego koniec? Szamas umiecha si. Ili wyrzuciby mu, e w takich chwilach stawia Bogu pytania. Ale czy inni w obliczu mierci nie modlili si do Marduka? Gdyby by tu Abraham, Szamas zapytaby go, dlaczego Bg godzi si, by jego dzieci pady ofiar przemocy i gwatu. Czy tak wyglda koniec wiata? Nie wiedzia, czy ma zamknite oczy, ale nic nie widzia. A gdzie jest Bg? Czy teraz go zobaczy? Drgn, syszc czyj gos, gos Abrahama, ktry prosi go, by ufa Bogu. Miejsce, w ktrym lea, zalao biae wiato i czyja silna rka chwycia go za rami, pomagajc mu usi. Przesta odczuwa bl, zrozumia, e stapia si z wiecznoci.

- 316 -

27

Clara?... Tak, to ona. Gos Mirandy wyrwa j z gbokiego snu, w ktrym znw spotkaa si z Szamasem. Czua silny bl w piersiach, z trudem oddychaa. Bolay j wszystkie koci i nie bya w stanie odpowiedzie Mirandzie, ktra przygldaa jej si z trosk. Daniel odoy kamer na gliniany blok i pochyli si nad drc Clara. Dobrze si pani czuje? onierze przybiegli, zaciekawieni, z kim rozmawiaj dziennikarze, i przestraszyli si na widok Clary zwinitej w kbek na piasku. Komendant pokrzykiwa na swoich ludzi, jeden z nich pobieg poszuka ciepego koca. Clara nie moga si ruszy, przez chwil obawiano si nawet, e jest sparaliowana. Stracia gos, nogi za i ramiona nie suchay rozkazw mzgu. Poczua, e Daniel podkada jej pod gow rami i pomaga usi. Potem poda jej wod do picia. Miranda zbadaa jej puls, a komendant przyglda si przeraony. Jeli tej kobiecie co si stanie, on zapaci za to gow. Ma saby puls, ale wydaje mi si, e jest w dobrym stanie, nie ma adnych obrae stwierdzia Miranda. Powinnimy przenie j do obozu, musi zbada j lekarz powiedzia Daniel. Przybieg onierz z kocem, ktrym Daniel j otuli. Clara poczua, e w jej yach znw kry krew. Wszystko w porzdku wymamrotaa. Przepraszam, zasnam... O mao pani nie zamarza gdera Daniel. Co pani przyszo do gowy, eby spa w takim miejscu? Clara popatrzya na niego, wzruszajc ramionami. Nie wiedziaa, co odpowiedzie. Odprowadzimy pani do obozu zarzdzia Miranda.

- 317 -

 Nie, nie... Prosz... dziadek tylko si przestraszy. Dobrze si, czuj, dzikuj zapewniaa Clara. Dajmy jej przynajmniej kawy, niech si troch rozgrzeje. Komendancie, ma pan kaw? Pytanie Mirandy zabrzmiao niczym rozkaz, ktry zdenerwowany komendant przyj bez szemrania. Par minut pniej Clara, Daniel i Miranda siedzieli ju w namiocie sucym onierzom za jadalni. Kawa przywrcia Clarze rumiece. Co si pani stao? dopytywaa si Miranda. Poszam si przej. Lubi spacerowa wrd ruin, to mi pomaga zebra myli, a potem zasnam, to wszystko odpowiedziaa Clara. Powinna pani bardziej uwaa, noce s przecie takie chodne. Clara umiechna si, syszc ojcowski ton Daniela. Prosz si nie przejmowa, w najgorszym wypadku zapaam przezibienie, ale to nic powanego. Prosz tylko... nie mwcie nikomu, ja... lubi samotne spacery noc, atwiej mi wtedy myle, tu jednak trudno o chwile samotnoci, dziadek cigle si martwi, e co mi si stanie. Zreszt peno tu onierzy, zwykle wic wymykam si tak, by nikt tego nie zauway. Nie musi si pani tumaczy uspokoi j Daniel. Po prostu przestraszylimy si, widzc pani lec na ziemi. Zasnam. Jestem zmczona, pracujemy tak ciko... usprawiedliwiaa si Clara. Chcielimy sfilmowa ruiny o wschodzie soca, eby zrobi inne zdjcia ni wszyscy nasi przyjaciele. Szczerze mwic, tu jest przepiknie powiedziaa Miranda. A skoro pani ju czuje si lepiej, to wykorzystam ostatnie chwile przed witem, ty, Mirando, moesz zosta tu z Clar zaproponowa Daniel. Pani nie wyglda na Irakijk odezwaa si Miranda, gdy Daniel odszed. Jestem Irakijk. Tu nikt by nie powiedzia, e nie wygldam na miejscow. Ma pani niebieskie oczy, a kolor wosw... niezupenie taki jak pani rodacy. Moi przodkowie pochodzili z innych stron, w moich yach pynie mieszana krew. Miranda natychmiast poczua sympati do Clary, odkrya co, co je czy. Prosz powiedzie, jak pani znosi ycie w tym kraju? Pytanie zaskoczyo Clar. Natychmiast staa si czujna. Co ma pani na myli?

- 318 -

 Zastanawiam si, jak wyksztacona i wraliwa kobieta moe znie taki reim. Nigdy nie mieszaam si do polityki, nie interesuje mnie to odpowiedziaa chodno Clara. Miranda przygldaa jej si uwanie, stwierdzajc, e Clara nie bdzie tak sympatyczn, rozmwczyni, jak jej si w pierwszej chwili wydao. Polityka wpywa na nas wszystkich, niektrzy twierdz, e ich nie interesuje, pewne jest natomiast, e nie mona od niej uciec. Powiciam cae ycie nauce, nic innego mnie nie obchodzi. Ale przecie musiaa pani wiedzie, co si dzieje w kraju naciskaa coraz bardziej zirytowana Miranda. Powiem pani, co si dziao: otacza mnie jeden z niewielu laickich reimw na Wschodzie, spoeczestwo z ksztatujc si klas redni, dobrobyt i ycie w pokoju. A co pani powie o zaginionych, zabitych, o mordowaniu Kurdw, o zbrodniach popenionych przez Saddama? Co pani powie o wsparciu Stanw Zjednoczonych udzielonym Pinochetowi albo argentyskiej juncie? Albo o popieraniu Saddama Husajna, dopki byo to po ich myli? Czy Stany zamierzaj bombardowa wszystkie kraje, ktre im si nie podporzdkuj? miem twierdzi, e Arabii Saudyjskiej, Emiratom czy Chinom nawet nie podskocz. Do mam podwjnej zachodniej moralnoci. Ja rwnie, ale skoro sama demaskuj t podwjn moralno, uwaam, e mam prawo wyraa swoje pogldy. Tu mamy do czynienia z jedn z najokrutniejszych dyktatur wiata. Prosz liczy si ze sowami. Zamierza pani na mnie donie? zapytaa z ironi Miranda. Co te pani opowiada! Ja wcale nie usprawiedliwiam wojny wypowiedzianej pani krajowi, jestem jej przeciwniczk, pragn jednak, by Irakijczycy uwolnili si od Saddama. A jeli nie zechc? Prosz nie by cyniczn. Ten kraj potrzebuje rzdw silnej rki. Ile ma pani pogardy dla swoich rodakw! To nie pogarda, jestem po prostu realistk. Zniknie Saddam, znajdzie si kto inny, jeli jednak zabraknie silnej rki, kraj pogry si w chaosie.

- 319 -

 Czy pojcia takie jak prawa czowieka, demokracja, wolno, solidarno... co dla pani znacz? Tyle samo co dla pani, prosz jednak nie zapomina, e jestemy na Bliskim Wschodzie. Robi pani bd, mierzc wszystko t sam miar. Prawa czowieka s tym, czym s, tak samo tu, jak w Pernambuco. Nie zna pani Arabw. Ja wierz w wolno i godno ludzi, bez wzgldu na to, gdzie przyszli na wiat. Nie bd si z pani kcia. Patrzy pani na Irak swoimi oczami i nie widzi pani, jak jest naprawd odrzeka Clara protekcjonalnie. Rok temu poznaam w Bagdadzie dziennikarza radiowego. Kiedy wrciam przed paroma miesicami, zadzwoniam do niego, ale nikt nie odebra. Poszam do jego rozgoni, gdzie zostaam poinformowana, e zagin. Pewnego dnia do stacji radiowej przyszli wysannicy Muhabaratu i go zabrali. Nikt go wicej nie widzia. Jego ona sprzedaa cay swj dobytek, eby przekupi jakiego urzdnika i zdoby informacje o mu. Sprzedaa wszystko, dom, samochd, co tylko miaa, i daa to jakiemu draniowi, ktry przyj pienidze i na ni donis. Ona rwnie zagina. Ich dzieci yj na krawdzi ubstwa pod opiek babki. Clara wzruszya ramionami. C moga odpowiedzie? Kiedy kto opowiada jej, e takie rzeczy dziej si w Iraku, musiaa milcze. Ona sama bya szczliwa. Na dodatek w paacu Saddama zawsze bya mio przyjmowana. Nie, nie bdzie osdzaa Husajna, dziadek nigdy by jej na to nie pozwoli, zreszt wcale nie miaa na to ochoty. Musi pani wiedzie, e takie rzeczy si zdarzaj upieraa si Miranda. Milczenie Clary zaczynao by irytujce. Wschd potrzebuje rewolucji cigna z zapaem Miranda ale prawdziwej rewolucji, ktra zmiecie rzdzcych bandytw z ich redniowiecznymi ustrojami politycznymi i pogard dla ludzkiego ycia. W dniu, kiedy ludzie uwiadomi sobie, e rak toczy ich od rodka, i postanowi si go pozby, Wschd stanie si potg. A czy kto jest zainteresowany, by tak si stao? spytaa gorzko Clara. Nie, oczywicie, e nie. Niektrzy zainteresowani s tym, eby ludzie nadal byli niewolnikami swoich skorumpowanych rzdzcych i by wierzyli, e win za wszelkie zo ponosi Zachd, niewierni. Utrzymuj ludzi w niewiedzy, by ich wykorzystywa, a najgorsze jest to, e ludzie tacy jak pani nie reaguj, nic nie robi, siedz z zaoonymi rkami, bo im samym niczego nie brakuje.

- 320 -

 Po czyjej stoi pani stronie? zapytaa Clara. Nie popieram ani Busha, ani wojny, ale nie jestem te salonowym postpowcem, jakich nie brak na Zachodzie. Ci z kolei uwaaj, e jak si mwi, e islam jest wspaniay i e naley szanowa wszelk odmienno, brzmi to poprawnie politycznie. Ja nie szanuj nikogo ani niczego, co nie jest zgodne z Deklaracj Praw Czowieka. Sama pani sobie przeczy. Myli si pani, po prostu nie jestem hipokrytk, tylko uwaam, e polityczna poprawno to bzdura. Jakbym syszaa Yvesa... westchna Clara. Yvesa? A, profesora Picota! To fantastyczny facet. Cho ma swoje dziwactwa. Clara popatrzya na Mirand i nagle zrozumiaa, e Picot chce wrci do domu nie tylko z powodu zbliajcej si wojny, ale rwnie tsknoty za innymi rzeczami, o ktrych, bya pewna, przypomniaa mu obecno tej dziennikarki. Ekspedycje archeologiczne zwykle nie trway tak dugo, a jeli si przeduay, ludzie brali urlop, wyjedali i wracali wypoczci. Oni za od szeciu miesicy siedzieli w Safranie; Picot i jego pracownicy mieli tego do. Bardzo... specyficzna z pani kobieta mrukna Miranda. Dlaczego? Jestem tylko archeologiem, przekonanym, e ta ziemia skrywa Glinian Bibli. Profesor Gmez powiedziaa, e wcale nie jest pewne, czy w ogle istnia patriarcha Abraham. Jeli znajdziemy tabliczki, dowiedziemy, e Abraham to nie tylko legenda. Jestem przekonana, e y, wyszed z Ur do Kanaanu, e uwierzy w jednego Boga i od tej chwili nis ziarno wiary, dokdkolwiek si uda. Dlatego musimy znale tabliczki, na ktrych skryba Szamas zapisa ide stworzenia wiata wedug Abrahama. Kiedy wystpia pani w Rzymie na kongresie archeologicznym, aden z dostojnikw kocielnych nie skontaktowa si z pani chociaby po to, by obejrze te tabliczki. Ciekawe dlaczego? Nie, nikt tego nie zrobi, ale ja tego nie oczekiwaam. Kosci nie podwaa faktu istnienia patriarchw. Jeli znajdziemy tabliczki, tym lepiej, jeli jednak ich nie odnajdziemy, Kocioowi bdzie to obojtne, nie wpywa to w aden sposb na fundamenty religii. A dlaczego jest tu ksidz?

- 321 -

 Pomaga nam. To bardzo dobry czowiek i doskonay pracownik. Ale jednak ksidz. A kto pani powiedzia, e wrd duchownych nie ma archeologw? Gian Maria to ekspert w dziedzinie martwych jzykw, jest nam niezbdny. Co pani zrobi, kiedy Picot i inni ludzie wyjad? Nadal bd kopaa. Bomby nie robi wyjtkw. Clara wzruszya ramionami. Wojna bya dla niej tylko sowem, niematerialnym bytem, nie sdzia, by kiedykolwiek staa si faktem, nie czua, e jest to co, co jej dotyczy. Porann cisz zakciy silniki jeepw. Archeolodzy zaczynali si zjeda na stanowisko. Jeden z samochodw zatrzyma si przed namiotem, w ktrym rozmawiay kobiety. Z auta wyskoczy Ajed Sahadi i nie ukrywajc wzburzenia, powiedzia do Clary: Znw zabawia si pani z nami w kotka i myszk! Dziadek kaza wychosta ludzi odpowiedzialnych za pani bezpieczestwo, a mnie... wol nie myle, co mnie czeka. Bawi pani sprowadzanie na ludzi nieszcz? Jak pan mie tak do mnie mwi?! Miranda przygldaa si tej scenie zafascynowana. Gniew tego czowieka nie by gniewem zwykego nadzorcy robt, Sahadi zachowywa si raczej jak wojskowy. Clara i nadzorca patrzyli na siebie rozwcieczeni, jakby zaraz mieli skoczy sobie do oczu. Sekundy cigny si w nieskoczono, Miranda zauwaya, e Sahadi oddycha gboko, starajc si odzyska nad sob panowanie. Prosz wsiada do auta. Dziadek chce natychmiast pani zobaczy. Sahadi wyszed z namiotu i usiad za kierownic, czekajc, a Clara do niego doczy. Clara powoli dopia kaw i popatrzya na Mirand. Do zobaczenia wkrtce rzucia. Pani dziadek karze ludzi chost? Pytanie Mirandy zaskoczyo Clar. Dla niej byo to naturalne, e dziadek robi to, co uwaa za stosowne, i skazuje na baty tych, ktrzy okazuj nieposuszestwo. Niech pani nie zwraca uwagi na Ajeda, przesadza, zawsze wypowiada si w taki sposb. Wysza z namiotu, przeklinajc w duchu nadzorc. Miaa nadziej, e jego uwaga nie pocignie za sob adnych skutkw, jeli jednak tak si stanie, to sama kae go wybatoy.

- 322 -

Miranda zamylia si. Bya pewna, e Ajed powiedzia prawd. Postanowia pojecha do obozu, pozna dziadka Clary i dowiedzie si, czy kto rzeczywicie zosta wychostany. Dreszcz przebiega jej po plecach na sam myl o tym.

Clara wysiadaa z jeepa, kiedy zobaczya Salema Naheba, wychodzcego z domu dziadka. Chciabym z pani porozmawia. Co si stao? zapytaa Clara przestraszona. Dziadek jest w coraz gorszym stanie, powinnimy przewie go do Kairu, tu... tu umrze. Nic pan nie moe zrobi? Owszem, mgbym go zoperowa, ale tu nie mam odpowiednich warunkw, moe umrze na stole operacyjnym. A do czego suy sala zabiegowa, ktr kaza zainstalowa dziadek? Do nagych przypadkw... ale pani dziadek nie przetrzyma operacji. Pan nie chce przyj na siebie odpowiedzialnoci za to, co si stanie? Nie, nie chc. To szalestwo. Pani dziadek ma raka wtroby z przerzutami do innych organw, a my siedzimy na kocu wiata. To pani musi podj decyzj. Clara nie odpowiedziaa, tylko wesza do chaty. Fatima staa zapakana w drzwiach sypialni dziadka. Dziecko kochane, panu si pogorszyo. Wiem o tym, ale nie chc, eby widzia, jak lamentujesz, nie znisby tego, ja te nie. Odsuna j i wesza do pogronego w pmroku pomieszczenia. Przy chorym czuwaa Samira. Clara? odezwa si cicho Tannenberg. Tak, dziadku, jestem tu. Powinienem kaza, by i ciebie wychostali. Przepraszam, dziadku, nie chciaam ci przestraszy. Wanie to zrobia. Gdyby co ci si stao... zginliby wszyscy, przysigam, e wszystkich kazabym zabi. Dziadku, uspokj si. Jak si czujesz?

- 323 -

 Umieram. Nie opowiadaj gupstw! Nie umrzesz, zwaszcza teraz, gdy jestemy o krok od znalezienia Glinianej Biblii. Picot chce wyjecha. Skd wiesz? Wiem o wszystkim, co si tu dzieje. Zdymy odnale tabliczki, nie przejmuj si, a jeli odejdzie, bdziemy kopali sami. Kazaem wezwa Ahmeda. Przyjedzie tu? Musi przyjecha, musi mi opowiedzie, jak si rozwija operacja, nad ktr wsplnie pracujemy, musimy uzgodni ostatnie szczegy, eby moga std wyjecha. Nigdzie nie wyjedam! Zrobisz, co ci ka. adne z was tu nie zostanie. Jeli umr wczeniej, wszystko mi jedno, gdzie mnie pogrzebiesz, ale jeli przeyj, jeli zostanie mi cho tchnienie ycia, uczepi si go i nie dam si zabi adnym bombom. Wyjedziemy wic oboje, albo razem do Kairu, albo ty wyjedziesz z Picotem. Z Picotem? Dlaczego? Bo ja tak chc. Zostaw mnie teraz, musz odpocz i pomyle. Dzisiaj po poudniu przyjedzie Jasir, chc, eby mnie znalaz siedzcego o wasnych siach. Nadal si mnie boi, ale jeli zobaczy mnie skurczonego w ku, bdzie prbowa mnie zabi. Clara pocaowaa dziadka w czoo i wysza z izby. Nie wspomniaa mu ani sowem o niedyskrecji Ajeda Sahadiego, by nie drani go jeszcze bardziej. Dziadek mia racj, musi by w dobrej formie, a przynajmniej tak wyglda, ona za mu w tym pomoe. Odnalaza Salama Naheba w prowizorycznym szpitalu urzdzonym obok domu. Lekarz porzdkowa narzdzia chirurgiczne. Dziadek musi y powiedziaa. Wszyscy chcemy y mrukn lekarz. Niech go pan utrzyma przy yciu, niech pan zrobi cokolwiek. Gdybymy byli w Kairze, moglibymy sprbowa. Tymczasem jestemy tu i zrobi pan, co do pana naley. Dobrze panu pacimy. Dziadek musi y. Nie jestem Bogiem.

- 324 -

 Oczywicie, e nie, ale musi pan zna jaki sposb na przeduenie ycia nieuleczalnie chorego starca. Niech mu pan oszczdzi blu, poda, co trzeba, by mia sprawny umys i sprawia wraenie, e jest w dobrej formie. By moe wrcimy do Kairu, pki jednak tu jestemy, mj dziadek musi wyglda tak jak dawniej. To niemoliwe. Niech wic pan dokona rzeczy niemoliwych. Prosi mnie pani, ebym poda mu leki, ktre mog skrci jego ycie. Niech pan robi, co ka. Ton Clary nie pozostawia zudze. Salam Naheb popatrzy na ni, jednak zamiast adnej twarzy i przejrzystego bkitnego spojrzenia zobaczy paskudny grymas, ktry mia by wymuszonym umiechem. Bya podobna do swojego dziadka, bya jego replik. Miranda czekaa na Clar nieopodal szpitala, leniwie palc papierosa. Chciaabym zobaczy pani dziadka rzucia. Nikogo nie przyjmuje odpara chodno Clara. Dlaczego? Bo to starszy czowiek, le si czuje i ostatnie, co mona mu zaleci, to konferencja prasowa. Clara wesza do chaty i zamkna drzwi. Rzucia si na ko i wybuchna paczem. Kiedy p godziny pniej Fatima wesza do izby, zobaczya zaczerwienione oczy i drcy podbrdek. Crciu, musisz by silna. Jestem silna, nie martw si. Po poudniu przyjedzie Jasir, trzeba przekona lekarza, e twj dziadek musi wyglda krzepko. Tak bdzie. Mczyni szanuj tylko si. Nikt nie odmwi szacunku mojemu dziadkowi, jak dugo yje zapewnia Clara, wstajc. Dokd idziesz? W poudnie wyjedaj dziennikarze, musimy ich poegna. Chc porozmawia z Picotem i wyda kilka polece polece przed przyjazdem Jasira.

- 325 -

Fatima zdaa sobie spraw, e przez ostatnie godziny Clara okrzepa i staa si bardziej twarda. Widziaa w jej oczach elazn wol i zdecydowanie dziadka i domylaa si, e co lub kto roznieci w niej najgorsze cechy Tannenbergw. Yves Picot rozmawia z dziennikarzami. Clarze nie umkny spojrzenia, jakie wymienia z Mirand. Spodobali si sobie, pomylaa, wpadli sobie w oko i wcale tego nie ukrywaj. Dlatego on chciaby jak najszybciej wyjecha, ma dosy tego miejsca. Gdy tylko ona si std zabierze, on pody jej ladem. W rozmowie uczestniczyli te Fabin, Marta, Gian Maria i Lion Doyle. Dzie dobry! Nie wierz wasnym oczom, nie pracujecie? zapytaa Clara, starajc si, by zabrzmiao to wesoo. Marta Gmez spojrzaa na ni ktem oka i zauwaya w jej oczach lady niedawnych ez. egnamy si z kolegami wyjani Fabin. Mam nadziej, e znaleli tu pastwo co interesujcego Clara zwrcia si do dziennikarzy. Ci przytaknli, dzikujc za uprzejmo, z jak zostali potraktowani, i rozmowa zesza na bahostki, chocia Clara czua na sobie badawcze spojrzenia Marty i Mirandy. Wpucia krople do oczu, by zatrze lady ez, wiedziaa jednak, e dziennikarka i pani profesor wiedz, i pakaa. Poegnania cigny si w nieskoczono, a wreszcie dziennikarze zaczli wsiada do helikopterw. Fabin wydawa si zasmucony ich wyjazdem, co jeszcze bardziej j zdenerwowao. Miranda podesza do Clary. Kobiety popatrzyy sobie uwanie w oczy, czego nie zauway nikt oprcz Marty, ktra si im przygldaa. Ciesz si, e pani poznaam powiedziaa Miranda. Mam nadziej, e jeszcze si spotkamy. Podejrzewam, e wrci pani kiedy do Bagdadu. Ja zostan tam przez ca wojn, o ile wczeniej nie zgin. Zostanie pani w Bagdadzie? zdziwia si Clara. Tak, wielu dziennikarzy zostaje. Dlaczego? Bo kto musi relacjonowa biece wydarzenia, bo jedyny sposb, by powstrzyma te potwornoci, to o nich opowiada. Jeli wyjedziemy, bdzie jeszcze gorzej.

- 326 -

 Gorzej dla kogo? Dla wszystkich. Niech pani zejdzie ze swojej wiey, rozejrzy si wok, to zaraz pani zrozumie. Prosz sobie darowa te kazania. Mam ju do tego pani protekcjonalnego tonu. Przepraszam, nie chciaam pani zdenerwowa. Udanej podry. Spotkamy si w Bagdadzie? Kto to moe wiedzie? Picot podszed do Mirandy i pocign j ze miechem za sob, bo helikopter szykowa si ju do startu. Zosta z narni a do naszego wyjazdu poprosi. To wcale nie jest zy pomys, obawiam si jednak, e mojemu pracodawcy by si to nie spodobao. Pocaowali si w policzek, Picot podsadzi j do helikoptera, a potem macha, dopki maszyna nie znikna na horyzoncie. Mam wraenie, e dobrze si z Mirand rozumiecie mrukna uraona Clara. To prawda, fantastyczna z niej kobieta. Ciesz si, e j poznaem, mam nadziej, e jeszcze j spotkam. Zamierza zosta w Bagdadzie. Tak, wiem, jest rwnie nierozsdna jak pani. Obie wierzycie w spraw i jestecie gotowe ryzykowa wasn skr, byle tylko wytrwa do koca. Niewiele mamy ze sob wsplnego. Clara bya coraz bardziej zirytowana. Rzeczywicie, tylko oli upr, ale to chyba cecha wszystkich kobiet. Prosz zostawi w spokoju kobiety wtrcia si Marta ze miechem. Wracajmy do pracy, przez tych ludzi mamy polizg, a pki tu jestemy, trzeba dziaa powiedzia Fabin. Fabin ma racj. propos, czy udao ci si skontaktowa z Bagdadem? zapytaa Marta. Tak, Ahmed tu przyjedzie. Zdaje si, e jeszcze dzi po poudniu. Zobaczymy, co nam powie, i co zdecydujemy. Jeli si okae, e trzeba wyjecha, poprosz Liona Doylea, eby sfotografowa wszystko, co znalelimy, i miejsca, gdzie to zostao znalezione. Chc, eby zrobi to dobrze, bo jeli przybd chopcy Wujka Sama i zrzuc swoje bomby,

- 327 -

wszystko przepadnie. Potrzebuj rwnie nagra wideo, mam nadziej, e Lion potrafi to zrobi. Jak zwykle Yves o wszystkim pomyla pochwali go Fabin. Nie o to chodzi, tylko mam wraenie, i nadszed czas odwrotu i lepiej, ebymy byli przygotowani, bo moe si okaza, e bdziemy si musieli ewakuowa bardzo szybko. W porzdku, Yves, Lion to profesjonalista. Jego reporta w Archeologii by bardzo dobry. A ty, Marto, bardzo adnie wysza na zdjciach odpowiedzia Picot. Chciaabym porozmawia o planie pracy wtrcia si Clara. Waciwie pozostaje nam tylko odnale Glinian Bibli, ale witynia jest ju odkopana, mamy ponad dwiecie dobrze zachowanych tabliczek, pozostaoci ceramiki, posgi Wyprawa zakoczya si sukcesem. Nie auj, e tu przyjechaem. Marto, Fabinie, a wy? Przecie wiesz, e nie. To byo nadzwyczajne dowiadczenie, pracowa w takich okolicznociach. Myl jednak, e powoli zamienialimy si w bezduszne roboty i dopiero przyjazd dziennikarzy przypomnia nam, e istnieje inna rzeczywisto. Nie mam nic przeciwko temu, by nadal pracowa, musz ci jednak wyzna, e chtnie bym std wyjecha. A ty, Marto? Ja, Fabinie, chocia tskni za kpiel, musz przyzna, e nie chciaabym si wycofa, dopki nie znajdziemy Glinianej Biblii. Clara popatrzya na Mart z wdzicznoci. Z czasem nauczya si docenia t wymagajc pani profesor, ktra niezauwaalnie potrafia narzuci swoj wol nawet Picotowi. Szukalimy legendy, a tymczasem znalelimy rzeczywisto Czy to nie dosy? zapyta Fabin. Szukamy Glinianej Biblii, a znalelimy wityni, to niele, ale... ja wykorzystaabym cay czas do koca nalegaa Marta. Naszym problemem nie jest wykorzystanie czasu, tylko fakt, e Amerykanie lada moment zaczn naloty. Nie zamierzam naraa niczyjego ycia. Sprowadzilimy tu ca rzesz ludzi, studentw, dla ktrych ycie dopiero si zaczyna, i nie moemy oczekiwa, e bd ryzykowali, kopic jeszcze duej sprzeciwi si Picot. Yves, wiem, e masz racj, ale jeli mam by szczera, nabieram ochoty, by zosta.

- 328 -

 To byaby gupota. Sama wiesz, e jeli wybuchnie wojna, wykopaliska si skocz, ludzie z wioski trafi do koszar i kady bdzie si troszczy o wasn skr. Wiem, Fabinie. Podzieliam si tylko z wami moimi odczuciami. Jeli wyjedziemy, zrobimy to wszyscy, nie jestem samobjczyni zapewnia Marta. Tak czy siak, Claro, wydaje mi si, e warto dokona podsumowania tego, co zrobilimy i co pozostaje nam do zrobienia. Pozwolisz, e najpierw jednak posuchamy, co ma do powiedzenia twj m, o ile dotrze po poudniu zgodnie z zapowiedzi, zgoda? Clara nie miaa wyjcia. Zgodzia si.

- 329 -

28

Robert Brown wyszed z gabinetu Georgea Wagnera, swojego Mentora. Prezes fundacji wiat Staroytny by zadowolony z tej rozmowy. Teraz wystarczy tylko, eby Paul Dukais doprowadzi do koca plan i by stuknita wnuczka Alfreda Tannenberga nie pomieszaa im szykw. Nie mia zudze. Wiedzia, e bez Tannenberga operacja nie bdzie moliwa, e wszystko zaley od tego schorowanego starca, ktry nadal by niezwykle grony. Zadzwoni z komrki do Paula Dukaisa i umwi si z nim w swoim gabinecie za godzin. Operacja Adam miaa si zacz lada moment. On sam nada jej tak nazw. Miaa to by aluzja do gliny Mezopotamii, z ktrej Bg ulepi pierwszego czowieka. Tymczasem Wagner rozmawia przez telefon. Wic to bdzie dwudziestego... powiedzia Enrique Gmez na drugim kocu linii. Tak, dwudziestego marca, potwierdzono mi to przed paroma godzinami. Czy Dukais wszystko przygotowa? Robert utrzymuje, e tak. A ty? Rwnie. Kiedy przesyka tu dotrze, odbior j, jak zwykle. Tym razem dotrze na pokadzie samolotu wojskowego. Wiem o tym, ale cznik w bazie jest ju pod kontrol, dosta cz honorarium. Wie rwnie, co mu grozi, jeli nagle zacznie si waha lub robi problemy. Rozmawiae z nim? Nie, nadal wykorzystuj czowieka, ktry by wobec mnie lojalny, kiedy tu przybyem. Opowiadaem ci o nim, Francisco... Nie ufaj nikomu. Lojalno Francisca jest dobrze opacona. Nawizae kontakt z kupcami? Tymi co zwykle, najpierw jednak chc zobaczy towar. W jaki sposb przygotujecie partie? - 330 -

 Robert Brown ma dobrego czowieka, Ralpha Barryego, byego profesora Harvardu, doskonale znajcego teren. Bdzie w Kuwejcie, kiedy przyleci towar. Ahmed Huseini zrobi list. Dobry pomys. Wiesz, George, myl, e powinnimy powoli myle o wycofaniu si z biznesu. Za starzy jestemy, eby si tym zajmowa. Starzy? Nie jestemy za starzy. Nie zamierzam umiera z kocem na kolanach, wygldajc przez okno. Nie martw si, Enrique, wszystko bdzie dobrze, bdziesz mg nadal cieszy si spokojnym yciem w Sewilli. Zawsze lubiem twoje miasto, nie mog uwierzy, jak szybko si w nim zasymilowae. Gdyby nie Roco, nigdy by mi si to nie udao. Masz racj, to szczcie mie tak on. Ty te powiniene by si oeni... Nie, nie znisbym maestwa. W kocu si czowiek przyzwyczaja, wiesz? Nigdy bym si nie przyzwyczai do kobiety u mego boku. Zapada cisza. Wic dwudziestego zacznie si wojna odezwa si wreszcie Enrique. Tak, dwudziestego, zaraz zadzwoni do Franka.

Frank Dos Santos jecha na koniu, rozmawiajc z oywieniem ze swoj crk, Alm. Ciesz si, e namwia mnie na t przejadk. Bardzo dawno nie dosiadaem konia. Stajesz si leniwy, tato. Nie, creczko, przepracowany. Ich pogawdk przerwa dzwonek telefonu komrkowego. Alma cigna brwi, niezadowolona, e nie moe spokojnie cieszy si t chwil spokoju u boku swojego ojca, Cze, George! Gdzie jestem? Wybraem si z Alm na konn przejadk, ale chyba ju jestem na to za stary, bol mnie wszystkie koci. Rozmwca powiedzia mu to samo co Gmezowi: wojna zacznie si dwudziestego marca.

- 331 -

 Zgoda, wszystko ju przygotowaem. Moi klienci nie mog si doczeka, kiedy obejrz, towar. Czy Ahmed zajmie si list rzeczy, ktr ci wysaem? Jeli mu si uda, ubijemy niezy interes. Dobrze, zadzwoni do ciebie, moi ludzie s gotowi na dzie D. Schowa komrk i westchn, widzc, e crka go obserwuje. Jakie interesy teraz prowadzisz, tato? Te co zwykle, creczko. Mgby kiedy uchyli rbka tajemnicy. Powinno ci wystarczy, e wydajesz zarabiane przeze mnie pienidze. Tato, przecie jestem twoim jedynym dzieckiem. Dlatego jeste moj pupilka rozemia si Dos Santos. Wracajmy do domu. Robert Brown, ktremu towarzyszy Ralph Barry, czeka na Paula Dukaisa. Prezes Planet Security jak zwykle si spnia.

Nie denerwuj si, Robercie, zaraz bdzie. Ten czowiek zawsze si spnia. Uwaa, e moe dysponowa czasem innych, mam go dosy! W swojej dziedzinie jest nie do pobicia, wic nie mamy wyboru, musimy czeka. Nikt nie jest niezastpiony, nikt, nawet Paul. Kiedy Dukais z szerokim umiechem wszed do gabinetu, Robert Brown parskn gniewnie: Mona wiedzie, z czego si miejesz? Przed chwil dzwonia do mnie ona, eby mi owiadczy, i ma atak migreny i z tego powodu nie pjdziemy wieczorem do opery. Ale mi si poszczcio! Ralph Barry nie mg powstrzyma umiechu. Dobrze zna Dukaisa, wiedzia, e pod tym grubiastwem kryje si inteligentny czowiek o precyzyjnym umyle, lepiej wychowany, ni mogo si wydawa, a przede wszystkim zdolny do wszystkiego. Chopaki z Pentagonu znaj ju dat inwazji na Irak.Dwudziesty marca wypali Robert Brown. Inwazja? To znaczy, e nie zadowolimy si samym bombardowaniem? Wkraczamy do Iraku, by w nim pozosta. Tym lepiej dla naszego biznesu. Im wczeniej pojawi si onierze, tym szybciej zaczniemy zarabia pienidze.

- 332 -

 Ralph wybiera si do Kuwejtu. Prowadzi rozmowy z pukownikiem Fernndezem, by przygotowa mu komitet powitalny. To nie pukownik, tylko byy pukownik. Mike ju jest w strefie. Zadzwoni do niego, nie martw si. Najpierw jednak musimy powiadomi Jasira, bo dzi wybiera si do Safranu. Alfred kaza do niego zadzwoni, do Ahmeda rwnie. Stary nie wypuszcza z rki sznurkw. Skontaktuj si z nim. Trzeba te przekaza wieci Alfredowi. Jasir moe to zrobi podsun Dukais. aden z nas nie moe do niego zadzwoni. Wiesz dobrze, e wszystkie rozmowy s podsuchiwane. Skorzystam z naszego kuriera, bratanka Jasira, ktry mieszka w Paryu. To czowiek Alfreda. Wszystko, co osign, zawdzicza wanie jemu. A jego stryj? zapyta Ralph. Jasir jest jego stryjem, owszem, ale bratanek jest wierny Tannenbergowi. Zostao jeszcze pitnacie dni przypomnia Ralph Barry. Tak, ale wszystko jest ju gotowe, nie martw si. Ufam Fernndezowi, jeli on twierdzi, e wszystkie tryby operacji s dobrze nasmarowane, to znaczy, e tak jest zapewni Dukais. Ja ufam Alfredowi. On wie najlepiej, jak si robi takie rzeczy. Nie przypinaj wic sobie medali. Jedynym problemem jest jego wnuczka, bo upar si, e zostawi jej co, co do niego nie naley. Mamy ludzi w obozie archeologw, dziewczyna wcale nie musi by problemem. Jeli spadnie jej z gowy choby wos, caa operacja spali na panewce, nie znasz Alfreda? odezwa si Brown. Sam mwie, e jeli trzeba bdzie dziaa, zrobimy to... zacz Barry. Tylko wtedy, kiedy bdzie to niezbdne, naprawd konieczne. Oczywicie nikt ani nic nie moe zepsu operacii, mamy co do tego jasno, tak? upewni si Brown. Ludzie bd podejmowali decyzje w terenie. Miejmy nadziej, e poradz sobie z Alfredem i t jego wnuczk doda Dukais. Niech robi to, co musz, jeli jednak popeni bd, ju s martwi. W porzdku, potrzebujesz naszej pomocy, czy sam porozmawiasz z naszymi ludmi w Pentagonie? Nie martw si, zajm si reszt operacji. Ty za, Ralphie, powiniene jak najszybciej wyjecha.

- 333 -

 Wyjedam jutro. Fantastycznie. Wic dwudziestego nastpi atak. Najwyszy czas! Ten skurczybyk Saddam wreszcie si dowie, co jest dobre. Dukais nie kry zadowolenia. Oszczd sobie tej gadki mrukn Brown. Robercie, nie bd taki subtelny, jestemy w twoim gabinecie, nikt nas nie syszy. Ja ci sysz i to powinno wystarczy. Zamierzacie si pokci? wtrci si Ralph. Nie, nie bdziemy si kcili, bierzmy si do roboty. Wychodz, mam duo spraw do zaatwienia rzuci Dukais i wyszed z biura Browna, nawet si nie egnajc. Prezes wiata Staroytnego denerwowa go swoimi nienagannymi manierami. Przecie nie by od niego lepszy, obaj uwikani byli w brudne interesy, byli przestpcami. Wielkie interesy to czsto wielkie zbrodnie. Wszystko zaley od tego, kto je przeprowadza, w jaki sposb i czy da si przyapa na gorcym uczynku. Nie, ten wymuskany absolwent najlepszych amerykaskich uczelni wcale nie jest ode mnie lepszy, rozmyla Dukais.

***

Ahmed Huseini i Jasir siedzieli ju w helikopterze, kiedy do maszyny podbieg onierz, dajc pilotowi znaki, by jeszcze nie startowa. Przysali to z pana biura wysapa onierz, wrczajc Jasirowi kopert. Jasir wzi kopert, nie dzikujc onierzowi, i wyj z niej kartk zapisan tylko po jednej stronie.

Szanowny panie, otrzymaem e-mail od bratanka paskiej ony, ktry mieszka w Rzymie. Pisze, e dwudziestego marca przyjedzie pana odwiedzi wraz z przyjacimi i e powinien si pan o tym natychmiast dowiedzie. Nie chce, by uprzedza pan on i reszt rodziny, poniewa chce, eby byla to niespodzianka, mwi jednak, e powinien pan o tym powiedzie swoim przyjacioom. Podkrela, e musi pan jak najszybciej dowiedzie si o jego przybyciu.

- 334 -

Schowa kartk do koperty, ktr umieci w kieszeni marynarki, po czym da pilotowi znak, by startowa. Dukais poda mu dat rozpoczcia wojny. Trzeba bdzie o tym opowiedzie Ahmedowi, a zwaszcza Alfredowi. Wiadomo ta w gruncie rzeczy bya przeznaczona dla starca, nie dla niego. Ludzie przyjmowali rozkazy tylko od Alfreda Tannenberga i nawet wiedzc, e jest miertelnie chory, bali si go. Byo ju ciemno, kiedy helikopter wyldowa kilkaset metrw od Safranu. wiateka chat migotay jak wietliki, za powietrze przenika wieczorny chd. Ajed Sahadi wraz z Hajdarem Annasirem czekali na nich w jeepie, by zawie ich do obozu. Co ci jest, Hajdarze? Widz, e jeste zmartwiony zapyta Ahmed. Po pewnym czasie mona mie do ycia w tej osadzie, a ja siedz tu ju wiele miesicy. Kto musi prowadzi rachunki, a pan Tannenberg ufa wanie tobie podkreli Huseini. ona czeka na ciebie u pana Tannenberga, jest tam rwnie Picot i jego ludzie. S zdenerwowani, bo dziennikarze, ktrych do nich wysae, zapewniali, e nie unikniemy wybuchu wojny i e wszystko wskazuje na to, e Bush w najbliszych dniach zaatakuje tumaczy Annasir. Obawiam si, e maj racj. W caej Europie ludzie protestuj, w Stanach te, jednak Bush nie zamierza si wycofa. Wic nas zaatakuj powiedzia cicho Ajed Sahadi, ktry do tej pory milcza. Tak, na to wyglda odpowiedzia Ahmed. Tymczasem musisz tu zosta. Pukownik powiedzia mi, e nadal jeste do naszej dyspozycji. Ajed Sahadi poinformowa ich, e Jasir zainstaluje si w domu wjta, natomiast Ahmed zatrzyma si w chacie swojej ony i starego Tannenberga.

Clara i Ahmed czuli si zaenowani. Nie wiedzieli, jak maj si zachowa, co sobie powiedzie. Bdziesz musia spa w mojej izbie, wstawilimy ko polowe. Przykro mi, ale trudno byoby wyjani, dlaczego nie pisz ze mn. Chc unikn komentarzy na nasz temat. Dobrze. Szkoda tylko, e bdzie ci niewygodnie, izba jest maa. Musimy si zadowoli tym, co mamy. Jak dugo zostaniesz?

- 335 -

 Nie wiem. Powinienem wyjecha, gdy tylko porozmawiam z Alfredem, mam zalege sprawy, ktre nie mog czeka. Alfred powiedzia mi, czego ode mnie oczekuje. Naturalnie paci ci za to. Clara natychmiast poaowaa tych stw, cho z drugiej strony chciaa, by Ahrned wiedzia, e ju nigdy wicej jej nie oszuka. O czym ty mwisz? O tym, e pracujesz dla dziadka, bierzesz udzia w jego interesach i on ci za to paci, moe nie? Owszem, jest tak, ale powiedziaa to w taki sposb W taki, w jaki chciaam, nie czas teraz na dyplomacj. Dotychczas udawao nam si unikn sprzeczek. Nie chc adnych sprzeczek, zwaszcza z tob. Zostawmy sprawy ich biegowi. Dziadek chce si z wami jak najszybciej spotka. Daj mi minut, ogarn si i ju do niego id. Musisz poczeka na Jasira, chce widzie was obydwu. Kiedy bdziecie gotowi, powiadomcie Fatim. Clara posza do izby dziadka. Lekarz wanie zrobi mu zastrzyk. Dziesi minut temu chory mia transfuzj krwi i wydawao si, e na jego twarz powrciy rumiece. Salam Naheb popatrzy na Clar i da jej znak, by podesza. Mam nadziej, e po transfuzji i zastrzykach pan Tannenberg poczuje si lepiej i bdzie mg pracowa przez najblisze dni. Codziennie musimy przeprowadza transfuzj, to jedyny sposb, by... by... c, by trzyma form. Dzikuj wyszeptaa Clara. Czuj si o wiele lepiej zapewni Tannenberg. Ale to tylko chwilowe podkreli doktor Naheb. Wiem, e nie mona cofn czasu, ale niech przynajmniej utrzyma mnie pan w jakim takim stanie, dopki nie powiem, e mam do. Zrobi wszystko, co w mojej mocy, prosz pana. Moja wnuczka bdzie dla pana niezwykle hojna, jeli pan tego dokona. Naturalnie, dziadku. Clara podesza do dziadka i pocaowaa go w czoo. Pachnia mydem. Panie doktorze, czy mj dziadek moe wsta z ka i porozmawia na siedzco z gomi? zapytaa Clara. Tak, prosz jednak nie przeciga wizyty zbyt dugo, mogoby to... - 336 -

Pukanie do drzwi, po ktrym wesza Fatima, nie pozwolio lekarzowi dokoczy zdania. Jasir i pan Ahmed czekaj oznajmia. Dziadku, wsta i przytrzymaj si mojego ramienia. Uda ci si? Pjd sam, nie zamierzam opiera si na twoim ramieniu. Te hieny gotowe pomyle, e umieram, a choby to bya prawda, nie mog si o tym dowiedzie. Jeszcze nie. Clara otworzya drzwi i wyszli z sypialni. Kiedy weszli do izby penicej funkcj salonu, Jasir i Ahmed wstali. Prosz pana... zacz Ahmed. Alfredzie... tylko tyle zdoa wykrztusi Jasir. Alfred Tannenberg zmierzy ich surowym spojrzeniem. Wiedzia, e spodziewali si znale go w gorszym stanie. Popatrzy na nich triumfujco, umiechajc si zoliwie. Sdzilicie, e przyjedacie na mj pogrzeb? Dobrze mi robi powietrze w Safranie, przebywanie z Clar dodaje mi si, zreszt nigdy nie brakowao mi apetytu na ycie. aden nie odpowiedzia, umiechnli si tylko, czekajc, a Tannenberg usidzie, ten jednak przechadza si po izbie przygldajc im si spod oka. Dziadku, masz ochot co zje? spytaa Clara. Nic, dziecko, nic, tylko yk wody, ale nasi gocie na pewno s godni. Niech Fatima poda co do jedzenia, mamy do omwienia wiele spraw. Mczyni zostali sami. Jasir wrczy Alfredowi wiadomo od bratanka. Ten przeczyta j i schowa kartk do kieszeni marynarki. Wic wojna rozpocznie si dwudziestego marca. To dobrze, im wczeniej, tym lepiej, moi ludzie s gotowi. Zrobie to, o co ci prosiem? zapyta Ahmeda. Tak, to bya nieza dubanina. Chocia zabrzmi to nieprawdopodobnie, nie cae dziedzictwo zgromadzone w muzeach jest skatalogowane. Musiaem wyda wicej, ni zakadalimy, by zaufane osoby udostpniy mi list najwaniejszych obiektw w kadym muzeum. Wrczyem listy Jasirowi, tak jak kazae. Wiem, Enrique i Frank nawizali ju kontakt z klientami. Jest wielu kupcw gotowych zaj si skarbami tego kraju. George rwnie powiadomi swoich klientw przez Roberta Browna, wic grunt pod operacj jest przygotowany. A co z Fernndezem? Jasir odchrzkn, zanim zdecydowa si odpowiedzie. Wiedzia, e to pytanie skierowane jest do niego. Mike rwnie jest gotowy. Jego ludzie s na swoich miejscach. Nie bdzie problemu z przewozem towaru, teraz musimy tylko czeka. - 337 -

 To

najwiksza

transakcja

sprzeday

dzie

sztuki,

jak

kiedykolwiek

przeprowadzilimy przypomnia Tannenberg. W gruncie rzeczy wywiadczamy ludzkoci przysug, ocalajc dziedzictwo Iraku. Jeli nie zabierzemy go std jak najszybciej, zniszcz je bomby, poza tym, kiedy ju wybuchnie wojna, hoota bdzie prbowaa przywaszczy sobie wszystko, co ma jakkolwiek warto, nie potrafic nawet odrni tabliczki od sumeryjskiego walca. Jasir i Ahmed milczeli. Byli zodziejami i stary nie musia im tego przypomina w tak obraliwy sposb. Jak oceniasz, ile obiektw uda nam si wywie? zapyta Tannenberg Ahmeda. Jeli wszystko pjdzie dobrze, ponad dziesi tysicy. Sporzdziem list rzeczy, ktre ludzie musz wynie z kadego muzeum. Maj plany wszystkich obiektw, z zaznaczonymi miejscami, w ktrych znajduj si najwaniejsze eksponaty. Mam nadziej, e obejdzie si bez zniszcze... Jeste bardzo sentymentalny rozemia si Alfred. Szykujemy si do potnej kradziey, obrabujemy ten kraj, zostawiajc go bez jednego wartociowego dziea, a ty si martwisz takimi gupstwami! Ahmed zacisn zby. Gdy tylko zaczn bombardowa, ekipy wejd do muzew cign Tannenberg. Musz zaj wartociowe obiekty w jak najkrtszym czasie i wyj niezauwaenie. Dotarcie do Kuwejtu nie bdzie adnym problemem, miejmy nadziej, e Fernndez dobrze si spisze. A ty co zrobisz? Jak dugo tu zostaniesz? To nie jest wasz problem, ale nie martw si, Jasirze, nie zgin od bomb naszych przyjaci. Kiedy zaczn je zrzuca, bd w bezpiecznym miejscu, nie zamierzam jeszcze umiera. Clara wyjedzie, jeszcze nie postanowiem, czy z zespoem Picota, czy sama do Kairu. Nie zostao duo czasu, niewiele wicej ni dwa tygodnie przypomnia Ahmed. Jeli to bdzie konieczne, powiadomi ci, kiedy Clara wyjedzie. Zostao nam jeszcze par, dni, by poszuka Glinianej Biblii. Ale ju nie ma czasu! sprzeciwi si Ahmed. Nikt ci nie pyta o zdanie! Suchaj rozkazw, ciesz si pienidzmi i tym, e ocalisz skr.

- 338 -

Tannenberg nala wody do szklanki i pi maymi ykami, by zapa oddech. Ani Ahmed, ani Jasir nie tknli jedzenia, ktre podaa Fatima. Byli tak zdenerwowani, e nie odwayliby si nawet poruszy. Doskonale, omwmy do koca operacj. Teraz zadzwoni do Hajdara Annasira i uzgodnimy szczegy finansowe. Fatima nie pozwolia, by ktokolwiek poza Hajdarem Annasirem, a potem Ajedem Sahadim, wszed do izby. Tannenbereg udzieli jej drobiazgowych wskazwek: w tej chwili nawet Clara nie moe im przeszkadza. Dotyczy to rwnie lekarza, chyba e on sam go wezwie. Clara zjada kolacj z Picotem i reszt zespou. Bya podenerwowana. Obecno Ahmeda wytrcia j z rwnowagi. Nie bdzie atwo dzieli z nim sypialni, nawet przez jedn noc. Kiedy zobaczymy pani ma? zapyta Fabin. Przypuszczam, e jutro. Jest na spotkaniu z dziadkiem, pno skocz. Zostanie pani w Iraku, czy sprbuje wyjecha przed wojn? chciaa wiedzie Marta. Nikt z nas nie wie, kiedy zacznie si wojna. Dziennikarze sdz, e wojna jest nieunikniona, nikt jednak tak naprawd nie ma pojcia, co si stanie odpowiedziaa Clara. To nie jest odpowied mrukna Marta. To jedyna odpowied, jakiej mog udzieli. W kadym razie chc tu zosta a... a dalszy pobyt okae si niemoliwy. Potem zobacz. Niech pani jedzie z nami... Zaproszenie Picota j zaskoczyo, pomylaa jednak, e w jego tonie kryje si drwina, uznaa wic, e nie interesuje go jej los. Dzikuj, rozwa pana propozycj. Czy udzieli mi pan azylu? zaartowaa. Jeli nie bdzie innej rady, postaramy si, by kto go pani udzieli. Fabinie, jak sdzisz, moemy j przemyci? Nie artujcie sobie z tego odezwaa si Marta. Clara rzeczywicie moe znale si w opaach i bdziemy musieli jej pomc. Lion Doyle wykorzysta chwil ciszy, by zwrci si do Clary: Syszaa pani na pewno, e Yves chce, bym zrobi dokumentacj fotograficzn wszystkiego, co tu pastwo znaleli. Zaczn jutro. Chciabym te sfotografowa was. Czy sdzi pani, e pani dziadek zgodzi si pozowa? Nie zajmie to wiele czasu, a mnie wydaje si

- 339 -

zasadnym, eby osoba, ktra tyle w to zainwestowaa... koniec kocw zyskaa pewne uznanie za swj wkad. Mj dziadek jest przedsibiorc, finansuje cz tej ekspedycji. Nie sdz, by chcia wystpi w jakim reportau, ale oczywicie zapytam go o to. Dzikuj. Pani dziadek z pewnoci jest bardzo skromnym czowiekiem, wydaje mi si jednak, e mgby pozowa do zdjcia, chociaby razem z pani. Na pewno go o to zapytam, niech pan jednak nie nalega. Ja chciabym tu zosta. agodny gos Giana Marii przywoa wszystkich do rzeczywistoci. Clara popatrzya na niego z czuoci. Ten mody ksidz chodzi za ni wszdzie niczym anio str, a ona nie moga zrozumie, skd to powicenie. Dopki nie porozmawiamy z Ahmedem, lepiej nie podejmowa decyzji powiedzia Yves Picot. Tak, to prawda, ale jeli Clara tu zostanie i bdzie pracowaa, ja rwnie chciabym zosta powtrzy Gian Maria. Co to za pomysy! Tu nie mona zosta. Czy uwaa ksidz, e po wybuchu wojny da si pracowa? Nie zostanie ani jeden robotnik, wszystkich zmobilizuj, a w kadym razie nie bdzie moliwoci kopania, dopki nie skocz si naloty. Picot by wzburzony. On te polubi tego Wocha i czu si za niego odpowiedzialny. Ma pan racj, ale jeli Clara zostanie, zostaj i ja upiera si Gian Maria. Gianie Mario, nie bd taki uparty prychna Marta. Kiedy skoczy si wojna, by moe uda nam si tu wrci pociesza go Fabin. Clara milczaa, bo adne rozsdne sowa nie przychodziy jej do gowy. Bya zaskoczona stanowczoci, z jak Gian Maria nalega, by zosta. Nie spodziewaa si z jego strony takiej lojalnoci. Dyskusja toczya si dalej, gdy pozostali czonkowie zespou starali si przekona Giana Mari, by wyjecha razem z nimi, jednak on obstawa przy swoim.

Gian Maria siedzia w drzwiach chaty, ktr dzieli z Ante Plaskicem i Lionem Doyleem. Nie chciao mu si spa, bardzo lubi siedzie w ciszy, kiedy obz pogrony by we nie. Zapali papierosa, wdrowa wzrokiem po niebie usianym gwiazdami i zastanawia si, kim jest i jaka bdzie jego przyszo. - 340 -

Jego wiara bya nadal niezachwiana. To jedno si nie zmienio, nie wtpi te nigdy w swoje powoanie. Zawsze chcia by ksidzem, a jednak perspektywa powrotu do klasztoru, w ktrym y, odkd przyj wicenia kapaskie, wcale go nie cieszya. Zanim opuci Rzym, jego ycie przebiegao bez wikszych niespodzianek. Jedynym zaskoczeniem byo to, e jego zwierzchnik mianowa go spowiednikiem u witego Piotra. Z pocztku czu si przytoczony odpowiedzialnoci i wtpi, czy jest dobrze przygotowany, by przyjmowa wyznania pielgrzymw przybyych ze wszystkich stron wiata, jednak przeoony przekona go, e musi suy Kocioowi. Watykan, powiedzia, potrzebuje rwnie modziey, modych kapanw, ktrzy bd mieli kontakt ze wspczesnym wiatem, a na to nie ma lepszego miejsca ni konfesjonay Bazyliki witego Piotra. Dlatego te, w chwilach gdy nie uczy si ani nie prowadzi wykadw, sucha ludzi, ktrzy przychodzili po pociech, przekonani, e tu, w Watykanie, s bliej Boga. Powinien wraca, ale nie bdzie ju tym, kim by. Bdzie tskni za yciem na wieym powietrzu, przyjaniami, jakie nawiza. Codziennie, zanim cay obz si obudzi, Gian Maria wstawa, modli si i samotnie odprawia msz, gdy nikt nie wykazywa zainteresowania uczestniczeniem w porannej modlitwie. Kiedy wrci do Rzymu, bdzie tskni za tym poczuciem wolnoci, jakie zagocio w jego duszy. Pomyla o Clarze, by do niej bardzo przywizany. Obowizek ochraniania jej przeksztaci si z czasem w braterskie uczucie. Moe wybia godzina, by powiedzie jej, e przyby tu po to, by ocali jej ycie? Nie, nie moe tego zrobi, nic naruszajc tajemnicy spowiedzi, nie zdradzajc Boga i czowieka, ktry zdoby si na takie wyznanie. Tajemnica spowiedzi jest rzecz wit, nic mgby wytumaczy Clarze, skd wie, e kto chce j zabi. J i jej dziadka. Clara podesza do drzwi domu Giana Marii i usiada obok niego. Ona rwnie zapalia papierosa, wpatrujc si w horyzont. Nie powinien ksidz zostawa, profesor Picot ma racj odezwaa si. Wiem, ale i tak zostan, nie mgbym spa spokojnie, wiedzc, e jest pani tutaj. Moe dziadek zmusi mnie, ebym wyjechaa do Kairu. Do Kairu? Tak, cz mojej rodziny stamtd pochodzi. Mamy tam dom, zapraszam ksidza, moe ksidz przyjecha, kiedy zechce. A wic jednak pani wyjedzie? - 341 -

 Bd trwaa na posterunku jak dugo si da, moliwe jednak, e dziadek zmusi mnie do wyjazdu, gdy wybuchnie wojna. Ksidz, jako dobry czowiek, moe poprosi Boga, by pomg mi odnale te tabliczki. Na pewno bd go o to prosi, ale niech i pani to zrobi. Modli si pani czasem? Nie, nigdy. Jest pani muzumank? Nie, nie wyznaj adnej wiary. Nawet jeli pani nie praktykuje, musi pani mie jak religi. Moja matka bya chrzecijank, jestem ochrzczona, nigdy jednak nie byam w kociele ani nie weszam do meczetu, co najwyej z ciekawoci. W takim razie skd ta obsesja, by odnale Glinian Bibli? Z prnoci? Niektre dzieci suchaj bajek o wrkach lub zaczarowanych ksitach, mnie za dziadek opowiada o Glinianej Biblii. Mwi, e oczekuje, bym j znalaza, i opowiada mi bajki, w ktrych ja byam bohaterk, archeologiem, i znajdowaam skarb, najwaniejszy skarb na wiecie, Glinian Bibli. A teraz chce pani speni marzenie dziecistwa? Ksidz nadal nie wierzy, e patriarcha Abraham mg opowiedzie jakiemu pisarczykowi o stworzeniu wiata? Biblia nic o tym nie wspomina, cho tak drobiazgowo relacjonuje ycie patriarchy. Sam ksidz wie, e archeolodzy nigdy nie odnaleli niektrych z miast opisanych w Biblii, a nawet nie ma pewnoci co do istnienia niektrych biblijnych postaci, a jednak wierzy ksidz we wszystko, co mwi Pismo wite. Claro, ja wcale nie twierdz, e Gliniana Biblia nie istnieje. Abraham y na tych ziemiach, zna legendy o stworzeniu wiata, o potopie, z powodzeniem mg je opowiedzie komu, albo moe Bg mu to wyjawi... Szczerze mwic nie wiem, co myle na ten temat. Ale jest ksidz z nami, pracuje jak wszyscy, a teraz chce nawet zosta duej mimo zagroenia. Dlaczego? Jeli Gliniana Biblia istnieje, ja rwnie chc j znale. Byoby to niezwyke odkrycie dla chrzecijan. Byoby to odkrycie porwnywalne z odnalezieniem Troi, Myken, grobw faraonw w Dolinie Krlw... Kto odkryje Glinian Bibli, przejdzie do historii. Pani chce przej do historii? Ja chc znale te tabliczki, wrczy je dziadkowi, chc speni jego sen. Bardzo go pani kocha. - 342 -

 Tak, ogromnie kocham mojego dziadka, wydaje mi si te, e on kocha tylko mnie. Ludzie boj si go, nawet Ajed Sahadi odczuwa przed nim lk. Wiem, mj dziadek... dziadek jest wymagajcy, lubi dobrze wykonan prac. Gian Maria nie chcia sprawi jej przykroci, powtarzajc to, co usysza, e Alfred Tannenberg lubuje si w zadawaniu blinim blu, upokarza ludzi i wymierza sadystyczne kary kademu, kto si mu sprzeciwia. Nie chcia te powiedzie, co wie na jej temat. Widzia Alfreda Tannenberga tylko raz, kilka dni temu, kiedy pewnego popoudnia poszed wrczy Clarze egzemplarz tumaczenia ostatnio znalezionych tabliczek. Tannenberg siedzia w salonie pogrony w lekturze, aie da mu znak, by wszed. Przez pitnacie minut go przesuchiwa, ale potem znudzi si i kaza mu czeka na Clar przy wejciu od strony drogi. Gian Maria opuci dom przekonany, e Tannenberg to wcielenie samego diaba, by pewny, e zy uwi sobie gniazdo w tym mczynie. Nie przypomina pani swojego dziadka zauway ksidz. Mnie si wydaje, e tak. Zawsze powtarza, e jestem uparta jak on. Nie chodzi mi o upr, tylko o dusz, pani dusza nie przypomina duszy dziadka. Pan nie zna mojego dziadka obruszya si Clara. Nie wie pan, jaki jest naprawd. Natomiast do dobrze poznaem pani. I co pan o mnie sdzi? e jest pani ofiar. Ofiar marzenia swojego dziadka. Clara popatrzya na niego uwanie i wstaa. Nie obrazia si na Giana Mari, czua, e wszystko, co powiedzia, jest prawd. Zreszt mwi to yczliwie, serdecznie, nie chcc jej obrazi. Dzikuj, Gianie Mario. Dobranoc, Claro, niech pani odpoczywa.

Fatima czekaa na Clar w drzwiach chaty i daa jej znak, by bya cicho, a potem zaprowadzia j do izby dziadka, gdzie Samira robia choremu zastrzyk pod uwanym spojrzeniem doktora Naheba. Bardzo si zmczy, chcc pokaza, e jest w formie wyszepta lekarz. Ledwie wrci do pokoju, zasab. Dobrze, e bya tu Samira. Jeli nie zrobiaby mu zastrzyku, nie wiem, jak by si to skoczyo. - 343 -

Samira pomoga Fatimie pooy Tannenberga do ka, ten za wycign rk do wnuczki, ktra usiada u jego boku. Za bardzo si zmczye, nie pozwol ci si tak przemcza mwia, gaszczc go po rce. Czuj si dobrze, tylko jestem wyczerpany. Ci ludzie s jak hieny, przyjechali, eby sprawdzi, czy ju jestem martwy i si na mnie rzuci. Musiaem im udowodni, e jeli si zbli, zgin. Dziadku, powiniene mi zaufa. Ufam ci, jeste jedyn osob, ktrej ufam. Wyjanij mi wic, na czym polega ta wana operacja. Tannenberg zamkn oczy, ciskajc rk wnuczki. Przez sekund kusio go, by powiedzie jej, jak wielki jest zasig operacji Adam, nie zrobi tego jednak, poniewa wiedzia, e jeli w jakiej chwili wnuczka przejmie jego interesy, przyjaciele i wrogowie zinterpretuj to jako oznak jego saboci. Poza tym stwierdzi, e Clara nie jest przygotowana na pertraktacje z ludmi, dla ktrych granica midzy yciem a mierci bya bardzo atwa do przekroczenia, oczywicie o ile chodzio o ycie i mier innych. Doktorze, chc zosta z wnuczk sam. Nie powinien si pan przemcza... Wyjdcie wszyscy. Fatima otworzya drzwi, gotowa wypeni polecenie Tannenberga. Samira wysza jako pierwsza, za ni za doktor Naheb, a na kocu stara suca. Dziadku, nie przemczaj si... Amerykanie uderz dwudziestego marca. Masz pitnacie dni na znalezienie Glinianej Biblii. Clara zaniemwia. Co innego, kiedy si wie, e szykuje si wojna, a co innego pozna dokadn dat jej rozpoczcia. A wic wojna jest nieunikniona wyszeptaa. Tak jest, dziki wojnie zarobimy duo pienidzy. Ale dziadku... Claro, jeste dorosa, podejrzewam, e nauczya si ju, e nie ma bardziej dochodowego biznesu ni wojna. Ja zawsze byem uwikany w wojny. Zbudowalimy nasz majtek na gupocie innych. Czytam w twoich oczach, e nie chcesz usysze prawdy, dobrze, zostawmy wic to. Nie mw nikomu o tym, co ci powiedziaem. Picot chce ju wyjeda. - 344 -

 Niech jedzie, niewane, trzeba si postara, eby nie wyjecha przed osiemnastym. Do tego czasu moecie pracowa. A jeli nie znajdziemy tabliczek? To przegralimy. Nie speni si jedyne marzenie, jakie miaem w yciu. Jutro porozmawiam z Picotem. Chc mu co zaproponowa. Wyjedziemy do Kairu? Jeszcze to potwierdz. Ach, i uwaaj na swojego ma. Nie daj mu si znw uwie. Jestemy w separacji. Tak, ale ty duo odziedziczysz, a ja umieram. Niewykluczone, e bdzie dy do zgody. Moi przyjaciele mu ufaj, wiedz, e to zdolny czowiek, dlatego nie mieliby, nic przeciwko temu, by mnie zastpi. Na Boga, dziadku! Dziecko, musimy wszystko omwi, nie ma czasu na skrupuy. Teraz daj mi odpocz. Jutro zaproponuj ludziom podwjne wynagrodzenie, eby tylko przyoyli si do roboty. Musz nadal kopa, dopki nie znajd Glinianej Biblii. Po wyjciu z izby dziadka Clara natkna si na Samir i Fatim. Doktor kaza, bym przy nim w nocy czuwaa oznajmia Samira. Ju jej powiedziaam, e sama mog przy nim posiedzie... skarya si Fatima. Ale ty nie jeste pielgniark agodnie odpowiedziaa Clara. Chyba potrafi si nim zaj, od pidziesiciu lat nie robi nic innego. Prosz, Fatimo, odpocznij. Jeli bdziesz zmczona, zapanuje chaos. Obja suc i daa znak Samirze, by wesza do izby chorego, po czym posza do swojej sypialni. Abmed siedzia na leance, zajty czytaniem. Clara zauwaya, e nie woy piamy, tylko szorty i podkoszulek. Wygldasz na wyczerpan zauway. Jestem potwornie zmczona. Szukaem ci, ale kto mi powiedzia, e rozmawiasz z ksidzem. Usiedlimy na papierosa. Zaprzyjanilicie si? Tak, poczciwy z niego czowiek, niewielu takich poznaam w yciu. Alfred czuje si coraz gorzej, prawda? Nie. Skd takie wraenie? - 345 -

 C, z Kairu dotara pewna wiadomo. Domylam si, e to Jasir zwozi te wiadomoci, ale nie s prawdziwe. Dziadkowi si nie pogorszyo, jeli o to pytasz. Oczywicie, nadal ma gow na karku, wida jednak, e... wyglda na osabionego, wychud... Skoro tak mwisz... Wyniki ostatnich bada byy bardzo dobre, nie martwmy si na zapas. Nie oszukuj si. Wiem, e chciaby usysze, e dziadek umiera, ale nie zrobi ci tej przyjemnoci. Claro! Ahmedzie, przesta, za dobrze si znamy. Dugo tego nie dostrzegaam, ale teraz nie mam wtpliwoci, e nienawidzisz dziadka. Domylam si, i mierzi ci, e dla niego pracujesz. Huseini podnis si gwatownie i zacisn pici. Clara popatrzya na niego wyzywajco, wiedzc, e nie odway si podnie na ni rki, bo to byoby rwnoznaczne z podpisaniem na siebie wyroku mierci. Sdziem, e rozejdziemy si w sposb cywilizowany, nie krzywdzc si nawzajem odpar Ahmed, przechodzc przez ciasny pokj, by wzi butelk wody mineralnej. Nasze rozstanie nie ma nic wsplnego z prawd. A jaka jest prawda, Claro? Taka, e pracujesz u mojego dziadka, e musiae zosta w Iraku, bo zapaci ci pokan sum za wspprac przy ostatniej operacji, jak przeprowadza ze swymi przyjacimi Enrique, Frankiem i Georgeem. Od lat pracuj dla twojego dziadka, to dla ciebie adna nowina. Co masz mi za ze? Niczego ci nie wyrzucam. Owszem, tylko nie chcesz powiedzie, o co masz pretensje. Podejrzewam, e wszyscy jestemy zdenerwowani nadcigajc wojn. Dlaczego jeszcze nie wyjechae? Naprawd chcesz wiedzie? Tak. Doskonale, moe nadszed czas, by zacz mwi pewne rzeczy na gos. Nie wyjechaem, poniewa twj dziadek mi tego zabroni. Zagrozi, e zatrzyma mnie Muhabarat. - 346 -

Wystarczy, e on signie po suchawk, by posa mnie do pieka. Alfred Tannenberg ma w tym kraju wielk wadz. Przystaem wic na jego warunki. Nie zrobiem tego dla pienidzy, tylko po to, by ocali ycie. Clara suchaa w milczeniu, na jej twarzy nie drgn aden misie. Zrozumiaa, e Ahmed wyzna jej co, co ukrywa przez wiele lat, i dostrzegaa w jego oczach gniew tak wielki, e sama domylia si, i za chwil usyszy co, co zrzuci jej dziadka z piedestau. Wiesz, na czym polega ta ostatnia wielka operacja? Powiem ci, bo jestem przekonany, e dziadek to przed tob ukrywa, a ty starasz si niczego nie widzie. Zawsze wolaa y w niewiedzy, nie chciaa, by cokolwiek zmcio uczucie, jakie do niego ywisz. Twj dziadek dorobi si fortuny na dzieach sztuki. To najwikszy zodziej skarbw na Bliskim Wschodzie. Oszalae! Nie, nie oszalaem. To prawda. Wiele wykopalisk, ktre finansowa, miao jeden, jedyny cel: zagarn najcenniejsze znaleziska. Nie sprawio mu kopotu skorumpowanie urzdnikw, ktrzy zarabiaj tak mao, e ledwie wystarcza im do koca miesica, i ktrzy udawali, e niczego nie widz, pozwalajc zodziejom wynosi obiekty muzealne. Jeste zaskoczona? To bardzo dochodowy interes, twj dziadek jego szacowni przyjaciele obracaj milionami dolarw. Sprzedaj unikatowe dziea specjalnym klientom. Alfred zaj si t czci wiata, Enrique star Europ, za Frank Ameryk Poudniow. Jdrem tego biznesu jest George. Wszystko mu jedno, czy sprzedaje romask rzeb skradzion z kastylijskiej pustelni, czy malowido na desce z poudniowoamerykaskiej katedry. Na wiecie s ludzie, ktrzy jeli co widz, natychmiast chc to mie i jest tylko kwesti pienidzy, by to dostali. Grupa tego rodzaju mionikw sztuki nie jest zbyt liczna, ale ludzie ci hojnie pac za coraz to nowe skarby Zblada, poda ci wod? Ahmed sign po butelk, napeni szklank i poda j Clarze. Rozkoszowa si t sytuacj. Od lat dusi w sobie oburzenie, poniewa jego ona wolaa nie sysze i nie widzie tego, co dzieje si dookoa. ya, usuwajc ze swojej drogi wszelkie przeszkody, biorc to, na co miaa ochot, zawsze z wykalkulowan ignorancj, ktra sprawiaa, e na tle brudnych interesw Alfreda Tannenberga wypadaa tak niewinnie. Twj dziadek nie pozwoli mi wyjecha, poniewa jestem mu potrzebny przy tej ostatniej operacji. Beze mnie przeprowadzenie jej bdzie bardzo trudne, dlatego nie zostawi mi wyboru. Powiem ci, na czym polega ten biznes. Pamitasz pierwsz wojn w Zatoce Perskiej? Alfred zna dokadn dat amerykaskich bombardowa i wymyli bardzo sprytny

- 347 -

plan. Kiedy zaczy spada bornby, jego ludzie wchodzili do muzew i wynosili wartociowe eksponaty. Sporzdzi szczegow list obiektw, ktre znajdoway si w muzeum w Bagdadzie. Nie byo ich wiele, okoo dwudziestu, za to miay du warto. By to udany interes i to skonio jego i jego przyjaci do opracowania akcji zakrojonej na wiksz skal. George ma najlepsze informacje o planach Pentagonu. Ma ukady w amerykaskiej administracji. Zna wszystkich. To on pozna dokadn dat rozpoczcia wojny. Wiesz, na czym polega ta transakcja? Ahmed zamilk, czekajc, a Clara poprosi go, by mwi dalej. Ona jednak milczaa, wbijajc w niego wzrok. Alfred Tannenberg zagarnie wszystkie najcenniejsze skarby tego kraju. Jego ludzie wkrocz do najwaniejszych muzew Iraku, nie tylko w Bagdadzie. Chcesz wiedzie, kto udostpni im list unikatowych obiektw o wartoci, ktrej nie da si oszacowa? Ja. Ja przygotowaem list przedmiotw, ktre s... dziedzictwem ludzkoci. Jednak skocz one w kolekcjach wyrafinowanych i kaprynych ludzi, ktrym marzy si, by pi z tego samego pucharu co Hammurabi. Skoro jednak ludzie Alfreda przyjd tu po te dziea: posgi, tabliczki, pieczcie, puchary, freski, a nawet obeliski, przy okazji zabior wszystko, co znajd. Powiedzmy, e przygotowaem im par takich list, jedna zawiera obiekty unikatowe, druga wane dziea. To... to niemoliwe wyjkaa Clara. Dwudziestego marca zacznie si wojna cign Ahmed dziadek ci o tym nie wspomina? Tego dnia jego ludzie wejd do muzew i rwnie szybko z nich wyjd. Kada taka grupka powinna uda si w stron ktrej z granic: kuwejckiej, tureckiej, jordaskiej, i przedosta si do tych krajw, gdzie bd ju czekay inne ekipy, gotowe, by zawie adunek do celu. Enrique ju obieca pewne dziea konkretnym kupcom, podobnie Frank i, rzecz jasna, George. Pozostae obiekty ukryj i bd je wydobywali na wiato dzienne zgodnie z prawem popytu i poday. Nie pieszy im si, cho wszyscy czterej s ju starzy. Jednak w czasie bombardowania... Ach, przez to wszystko jest atwiejsze. Po rozpoczciu wojny nikt nie bdzie si przejmowa muzeami, wszyscy bd myleli tylko o tym, jak ocali skr. Ludzie Alfreda s bardzo dobrzy, to najlepsi zodzieje i mordercy na caym Bliskim Wschodzie. Milcz! krzykna Clara. Nie histeryzuj sykn Ahmed.

- 348 -

Clara wstaa z fotela i zacza przechadza si po ciasnym pomieszczeniu. Odczuwaa nieprzepart ch, by uciec. Powstrzymaa si jednak. Nie, nie zrobi niczego, czego spodziewa si po niej Ahmed. Odwrcia si w jego stron, patrzc na niego z nienawici. Zniszczy jej wiat, wiat nierealny i faszywy, w ktrym ya od dziecistwa, bo tak chcia jej dziadek. Powiedziae, e wojna wybuchnie dwudziestego marca? Tak jest. George nam o tym powiedzia. Tego dnia nie powinno ci tu by, jeli ci ycie mie. Kiedy musimy std wyjecha? Nie wiem, twj dziadek jeszcze mi tego nie powiedzia. Jak zamierzasz opuci Irak? Alfred obieca, e mi pomoe. Zapada cisza. Clara miaa wraenie, e w jednej chwili postarzaa si o cae lata, i poczua nienawi do Ahmeda. Pytaa siebie, jak moga kocha tego czowieka, ktry przyglda jej si z takim chodem. Nie prbowaa kwestionowa niczego, co mwi, poniewa wiedziaa, e to wszystko prawda. Dlatego wysuchaa go bez sowa, dowiadujc si o czym, o czym wiedziaa przez cale ycie, tylko nie chciaa o tym pamita. Pomylaa, e wszystko jej jedno, co robi lub robi dziadek. Kochaa go i niczego nie miaa mu za ze. Postanowia, e bdzie go bronia przed ludmi, ktrzy podobnie jak Ahmed czy Jasir chcieliby widzie go martwym. Ahmed obserwowa, jak Clara chodzi od ciany do ciany, i spodziewa si, e lada chwila ujrzy w jej oczach zy. Ku jego zdziwieniu, bya bardzo opanowana. Mam nadziej, e ty i Jasir staniecie na wysokoci zadania. Oczywicie bd czuwaa, bycie nie zrobili adnego faszywego kroku, a jeli tak si stanie... Grozisz nam? zapyta Ahmed, nie kryjc zaskoczenia. Tak, gro wam. Podejrzewam, e nie jeste zaskoczony, skoro nosz nazwisko Tannenberg. Chcesz znale dla siebie miejsce w tym wielkim kryminalnym biznesie? Daruj sobie kpin. Wydaje mi si, e wcale mnie nie znasz, Ahmedzie, nie doceniasz mnie i tym samym popeniasz bd, za ktry moesz sono zapaci. Ahmed mia wraenie, e kobieta, przy ktrej boku sypia przez ostatnie lata, to zupenie obca osoba. Teraz wiedzia, e jest zdolna do wszystkiego.

- 349 -

 Przykro mi, e musiaa to usysze, ale czas by najwyszy, by zmierzya si z prawd. Nie bd cyniczny. Id ju spa. Ja si poo w pokoju Fatimy, bo tu cuchnie, powietrze jest tob skaone. Wyno si jak najszybciej, a kiedy operacja dobiegnie koca, postaraj si nie wchodzi mi w drog. Ja nie bd tak wspaniaomylna jak mj dziadek. Wysza z pokoju, cicho zamykajc drzwi. Nie czua nic, zupenie nic, aowaa tylko zmarnowanych lat. Fatinia podskoczya na ku, syszc omotanie do drzwi. Clara? Co ci si stao? szepna przestraszona, uchylajc drzwi. Mog tu dzisiaj spa? Po si w moim ku, ja bd spaa na pododze. Wystarczy, e si troch posuniesz, zmiecimy si obie. Nie, lepiej nie, ko jest wskie. Nie kmy si, po prostu poo si obok ciebie. Przepraszam, e ci obudziam. Pokcia si z Ahmedem? Nie. To co si stao? Ahmed chcia mi zrobi krzywd, tumaczc mi... tumaczc mi, na czym polegaj interesy dziadka. Kradziee, zabjstwa... Czy on sdzi, e przestan dziadka kocha? Tak mao mnie zna? Dziecko, my, kobiety, nie powinnymy nigdy wtrca si do mskich spraw, oni sami wiedz, co robi. C to za bzdury! Kocham ci, Fatimo, ale nigdy nie potrafiam poj twojego podporzdkowania si mczyznom. Twj m krad czy mordowa? To mska rzecz zabija, oni sami wiedz za co. A tobie to nie przeszkadza, e yjesz z mczyznami, ktrzy morduj? My, kobiety, dbamy o mczyzn, mamy z nimi dzieci, zapewniamy im dobrobyt w domu, ale nie widzimy, nie syszymy, nie mwimy, bo w przeciwnym razie nie byybymy dobrymi onami. Czy to naprawd jest takie proste? Nie widzie, nie sysze, milcze... Tak powinno by. Mczyni walcz od zarania dziejw. Walcz o ziemi, o ywno, o swoje dzieci, umieraji zabijaj. Tak ju jest i ani ja, ani ty tego nie zmienimy, zreszt, kto by chcia cokolwiek zmienia? Twj syn nie yje, zosta zamordowany, widziaam, jak paczesz. - 350 -

 Pacz co dzie, ale takie jest ycie. Clara pooya si na ku i zamkna oczy. Bya wyczerpana, ale rozmowa z Fatim uspokoia j. Stara suca bya pogodzona z losem. Wiedziaa, e mj dziadek prowadzi interesy... interesy, w ktrych czasem trzeba zabija? szepna jeszcze. Nie wiem o niczym, pan robi to, co musi.

Fatima wstaa pierwsza, znikna za zasonk, a za chwil stana przed Clara z tac. Przyniosam ci niadanie, jedz szybko, profesor Picot chce z tob porozmawia. Clara dotara na stanowisko chwil po tym, jak archeologowie przystpili do kopania. Marta podesza do niej z grud gliny w doni. Popatrz na t glin, tu by poar. Znalelimy lady wskazujce na to, e witynia ucierpiaa od ognia. To ciekawe, zdaje si, e dopisuje nam szczcie, udao nam si odgarn ziemi z jeszcze jednego dziedzica i znalelimy bro: miecze i zamane wcznie. Myl, e by moe toczyy si tu jakie walki. Zwykle nawet najedcy szanowali witynie przypomniaa Clara. Tak, ale ch wzbogacenia si doprowadza niektrych krlw do ataku na witynie. Na przykad pazerno krla Nabonida doprowadzia do konfliktu wadzy wieckiej z kapanami. witynnego pisarza zastpi krlewskim zarzdc, resh sharri, ktrego wadza bya ponad wadz kapana zarzdzajcego wityni, qipu oraz shatammu, odpowiedzialnego za dziaalno handlow.. Mogo si te zdarzy, e witynia ucierpiaa podczas jakiej inwazji lub wojny midzy krlami. Clara uwanie suchaa wyjanie Marty, darzyaj ogromnym szacunkiem, nie tylko ze wzgldu na wiedz, ale rwnie osobowo. Zazdrocia respektu, z jakim odnosili si do niej wszyscy wsppracownicy, nawet Picot, ktry zawsze traktowa k jak rwn sobie. Pomylaa, e ona przez cae ycie nie zapracowaa sobie na podobny szacunek. W jej biografii nie byo niczego godnego uwagi, nie liczc nazwiska Tannenberg, ktre w pewnych miejscach na Bliskim Wschodzie byo szanowane i budzio lk Profesor Picot to widzia? Oczywicie. Postanowilimy przenie ludzi do tego sektora, dzi bdziemy pracowali tu do pna.

- 351 -

Fabin, wiszc na linie, by opuszczany pod uwanym spojrzeniem Picota w ciemno szybu, ktry zdawa si prowadzi do jakiego nieznanego pomieszczenia. W kocu znikn w gbi czarnego otworu. Wygldao na to, e znalaz si na niszym poziomie wityni. Picot nie kry zdenerwowania. Pochyli si nad otworem i krzykn: Jak idzie?! Opucie mnie jeszcze troch, na razie niczego nie namacaem! odkrzykn Fabin. Da si sysze guchy omot, a potem zapanowaa cisza. Picot zacz zakada uprz i przypina do niej lin. Zaczekaj, niech Fabin nam powie, co tam jest poprosia Marta. Nie chc zostawi go samego. Ja te nie, ale nic mu si nie stanie przez te par minut. Jeli nie da sygnau, my te zejdziemy. Nie, ja zejd uci Picot. Marta postanowia, e nie bdzie si z nim sprzeczaa, wiedziaa, e decyzja zostanie podjta zalenie od okolicznoci. Par minut pniej lina zostaa trzykrotnie szarpnita, co oznaczao, e Fabin ich wzywa. Picot podszed do szybu i wyowi wzrokiem dalek srnug wiata. Nie ci si nic stao?! krzykn. Poczuli jeszcze jedno szarpnicie liny przymocowanej do koowrotka stojcego u wylotu szybu. Schodz niej! Przyniecie reflektory, eby owietli to, co jest pod spodem krzykn Fabin. Nie mamy reflektorw odpowiedzia jeden z robotnikw. W takim razie lampy, latarnie, co tylko uda si znale prychn niecierpliwie Picot, upewniajc si, e lina zostaa dobrze zablokowana. Marto, ja te schodz, zajmij si reszt. Id z tob. Nie, zosta. Gdyby nam si co stao, kto si tym wszystkim zajmie? Ja. Marta i Picot popatrzyli na Clar, ktra powiedziaa to tak zdecydowanym gosem, e zaskoczya wszystkich. Przypominam panu, profesorze, e to nasza wsplna misja. Jestem pewna, e nic si panu nie stanie, gdyby jednak co si zdarzyo, ja zostaj na posterunku. - 352 -

Yves Picot popatrzy na ni uwanie, jakby si waha, czy powinien powierzy jej kierowanie ca ekspedycj, po chwili jednak wzruszy ramionami i rk da znak Marcie, by sza za nim. Zjecha pierwszy, czujc wilgo ziemi lepicej si do ubrania, a za nim Marta. Dziesi metrw niej dotknli nogami podoa i ujrzeli Fabina kuca, skrobic szpachelk cian. Ciesz si, e mam towarzystwo mrukn, nie odwracajc si. Mona wiedzie, co robisz? zapyta Picot. Wydaje mi si, e s tu jakie drzwi albo co innego, co tarasuje przejcie do innej komory odpar Fabin. W dodatku zachoway si resztki malowide. Podejdcie, a zobaczycie, uskrzydlony byk, bardzo pikny. A to co? dopytywaa si Marta. Wyglda mi na jak sal. Widz pozostaoci drewnianych desek, spjrzcie na cian naprzeciwko, deski s wpuszczone w mury, co by wskazywao, e w sali przynajmniej przez jaki czas skadowano tabliczki. Wte wiato czowek, ktre mieli na gowach, owietlio prostoktne

pomieszczenie. Znajdoway si w nim pozostaoci drewnianych pek przypominajcych regay, na ktrych w przeszoci mogy sta tabliczki. Ziemi pokryway gliniane skorupy oraz kawaki drewna i potuczonych szkieek. Picot pomaga Fabinowi oczyci fragment muru ze ladami malowida przedstawiajcego byka, tymczasem Marta zaja si badaniem ziemi, na ktrej odkrya pozostaoci pyt pokrytych paskorzebami z motywem bykw, lww, sokow, kaczek Chodcie, co wam poka! krzykna przejta. Co znalaza? Paskorzeby, a raczej to, co z nich zostao, ale s przepikne. Mczyni zignorowali zaproszenie, pochonici wasnymi odkryciami. Dlaczego was tu jeszcze nie ma? ponaglaa ich Marta. Bo co znalelimy. Syszysz? Stukam w cian obok tego byka i sycha guchy odgos, jakby byo za ni jakie pomieszczenie powiedzia Fabin. Doskonale, ja tu jeszcze jaki czas podubi, powinnimy jednak zawiadomi tych na grze, e nic nam si nie stao. Zrb to, prosz mrukn Picot, nie odwracajc si. Marta trzy razy pocigna za lin, by da zna kolegom na grze, e s cali i zdrowi. Potem powrcia do badania posadzki. - 353 -

Godzin pniej caa trjka znalaza si na powierzchni, z twarzami rozwietlonymi umiechem. Co tam jest? dopytywaa si Clara. Kolejne pomieszczenia witynne. Do tej pory odkopalimy dwa najwysze pitra, jest ich jednak wicej, nie wiem, cztery czy pi. Problem w tym, e trzeba podeprze stemplami strop, bo wszystko moe run. Nie bdzie to atwe zadanie, a e nie ma czasu... wyjania zmartwiony Picot. Moemy zaatwi wicej ludzi do pracy... zaproponowaa Clara. Choby nawet si to udao, i tak bdzie trudno, to praca na dugie miesice, lata, nie wiemy za, jak dugo moemy tu zosta przypomnia Fabin. Claro, chcemy porozmawia z pani dziadkiem i z Ahmedem. Wieczorem nie udao nam si spotka z pani mem, rano za, kiedy przyszedem do pastwa chaty, wszyscy jeszcze spali. Porozmawiaj pastwo po poudniu. Prosz mi powiedzie, co zrobimy z tym na dole. Postaramy si to ocali, zobaczymy, czy jest tam co wicej, chocia nie ma pewnoci, e nam si to uda. Nie mona walczy z czasem.

Clara musiaa wrci do obozu przed wszystkimi, poniewa Fatima posaa po ni goca. Kiedy wesza do chaty, panujca w niej cisza kazaa jej i wprost do sypialni dziadka. Wesza, zanim doktor Naheb i jego asystentka zdali sobie spraw z jej obecnoci. Nie zauwaya jej nawet zapakana Fatima. Clara nie odezwaa si ani sowem, widzc lekarza zakadajcego mask tlenow na twarz Tannenberga. Pielgniarka podczaa kolejn kroplwk. Lekarz szeptem poleci Samirze, by zostaa przy Tannenbergu, i da znak Clarze, by wysza z nim z izby. Clara zaprowadzia go do maego pomieszczenia, w ktrym urzdzono

Tannenbergowi prowizoryczny gabinet. Prosz pani, ta sytuacja mnie przerasta... zacz lekarz. Co si stao? Dzisiaj rano pan Tannenberg zasab, podejrzewam lekki zawa. Cae szczcie, e akurat go badaem i mogem natychmiast zareagowa. Chciaem go przenie do szpitala - 354 -

polowego, ale on nie chce, by ktokolwiek dowiedzia si, w jakim jest stanie. Musz si nim opiekowa w tej izbie, do ktrej, jak pani wie, kazaem przenie cz aparatury z wyposaenia szpitala, jeli jednak nie zabierzemy go do prawdziwego szpitala, nie wytrzyma dugo. Umiera? zapytaa Clara tak spokojnie, e lekarz spojrza na ni przestraszony. Tak, umiera, ale tu umrze szybciej. Uszanujmy jego wol. Salam Naheb nie wiedzia, co powiedzie. Nie czu si na siach, by walczy z nieracjonaln postaw chorego i jego wnuczki. Oboje wydawali mu si dziwnymi istotami, postpowali wedug zasad, ktrych nie pojmowa. Pani bierze na siebie odpowiedzialno za to, co si stanie stwierdzi. Naturalnie. Teraz prosz powiedzie, czy dziadek moe ze mn porozmawia. W tej chwili jest przytomny, ale moim zdaniem powinna pani da mu odpocz. Musz z nim pomwi. Lekarz, nie kryjc irytacji, wzruszy ramionami i poszed za Clar do izby chorego. Samiro, pani chce porozmawia z panem Tannenbergiem, zaczekaj, prosz, za drzwiami. Clara daa znak Fatirnie, by i ona opucia sypialni, po czym podesza do ka, wzia dziadka za rk i zmusia si do umiechu. Jak si czujesz, dziadku? Nie mw nic, odpoczywaj. Wiesz, chyba los si do nas umiechn, znalelimy kolejne pitro wityni. Picot z Mart i Fabinem zjechali do szybu, a kiedy wrcili, nie posiadali si z radoci. Alfred Tannenberg zrobi gest, jak gdyby chcia co powiedzie, Clara jednak mu w tym przeszkodzia. Prosz, nie marnuj si. Dziadku, zaufaj mi tak, jak ja ufam tobie. Wieczorem rozmawiaam z Ahmedem, wszystko mi opowiedzia. Oczy staruszka bysny gniewem. Nadludzkim wysikiem stara si usi na ku, zrywajc z twarzy mask tlenow. Co ci powiedzia? zapyta sabym gosem. Zaczekaj, zawoam Samir, eby zaoya ci mask, ja... ja chciaabym z tob porozmawia... Nie ruszaj si! rozkaza. Porozmawiajmy, potem wezwiesz pielgniark, czy kogo tam bdzie trzeba, teraz mw, co ci powiedzia ten bawan.

- 355 -

 Powiedzia mi o operacji... o roli twoich przyjaci, Georgeu, Enrique i Franku, wytumaczy mi, e to wielki biznes. Tannenberg zamkn oczy, zaciskajc palce na rku wnuczki, eby nie wybiega w poszukiwaniu pielgniarki lub lekarza. Kiedy wyrwna oddech, otworzy oczy i utkwi spojrzenie w Clarze. Nie mieszaj si do moich interesw sykn. Czy moesz komu zaufa bardziej ni mnie? Prosz, dziadku, pomyl o naszej sytuacji. Ahmed powiedzia, e wojna zacznie si dwudziestego marca, zosta niecay miesic. Ty ty nie jeste najzdrowszy i... c, wydaje mi si, e jestem ci potrzebna. Nieraz syszaam od ciebie, e czasem, by jaka transakcja si powioda, trzeba kupowa lojalno, a jeli wyda si, e jeste chory, niewykluczone, e ktry z twoich ludzi sprzeda si lepszemu panu. Starzec zamkn oczy, rozwaajc sowa wnuczki. Zaskoczy go chd, z jakim mwia, spokj, z jakim przyja do wiadomoci, e przygotowuj wielk kradzie dzie sztuki. Ona, ktra tak kochaa t ziemi, ktra wyrosa na marzeniach o odnajdywaniu zagubionych miast, ktra pieszczotliwie gaskaa kady przedmiot pochodzcy z przeszoci, nagle staje przed nim jako kobieta gotowa zaj jego miejsce. Co zamierzasz, Claro? Nie chc, by Jasir lub Ahmed wykorzystali sytuacj. Powiedz mi, co mam zrobi, co im powiedzie. Zabierzemy Irakowi jego przeszo. Wiem o tym. I nie przeszkadza ci to? Clara zawahaa si, zanim odpowiedziaa. Owszem, przeszkadzao jej to, ale lojalno wobec dziadka przewyszaa w niej jakkolwiek inn lojalno, zreszt, uznaa, e to niemoliwe, by ludzie Alfreda zdoali zagarn wszystko. Nie tak atwo okra muzeum, a z tego, co zrozumiaa, oni mieli na swojej licie wiele placwek. Bd z tob szczera. Kiedy Ahmed wytumaczy mi, na czym polega operacja, nie chciaam mu wierzy, modliam si, eby to nie bya prawda. Nie mog jednak niczego zmieni, ciebie te, wic im szybciej si wszystko skoczy, tym lepiej. Mnie martwi, e jeste chory i e kto prbuje ci zaszkodzi. Skoro ju wszystko wiesz, moesz przej kontrol nad dziaaniami. Nie pomyl si jednak, nie znosz bdw. Co mam zrobi? - 356 -

 adnych zmian. Sam powiem Ahmedowi, czego od niego oczekuj, podobnie jak od Jasira i... Staruszek nie mg dalej mwi. Oczy zaszy mu mg, Clara poczua, jak jego rka lodowacieje. Krzykna, zabrzmiao to jak skowyt. Doktor Naheb i Samira wpadli do pokoju, odsuwajc Clar. Fatima wbiega za nimi i mocno j przytulia. Nagle pojawili si dwaj ochroniarze z broni gotow do strzau. Myleli, e kto napad na Tannenberga. Wyj wszyscy! rozkaza lekarz. Pani te! zwrci si do Clary. Pani si tylko przestraszya tumaczya Fatima pan czuje si dobrze. Wszystko dobrze, to tylko may wypadek wczya si Clara. Upadam i si zraniam. Przepraszam, przykro mi, e wywoaam zamieszanie. onierze popatrzyli na siebie, nie uwierzyli jej. Ten rozdzierajcy jk to nie by jk kobiety, ktra skrcia sobie kostk. Zreszt, Clara nie wygldaa, jakby odniosa jakiekolwiek obraenia. Clara wyprostowaa si, wiedzc, e od tego, co wydarzy si w tej chwili, bdzie zalee pniejsza reakcja ludzi w takich okolicznociach. Przecie powiedziaam, e nic si nie stao! powtrzya stanowczo. Wracajcie do pracy! I nie ycz sobie adnych plotek! Kto pinie cho sowo, niech si liczy z konsekwencjami. A wy dwaj chodcie ze mn na zewntrz. Nie chc, ebycie opowiadali o tym, co zobaczylicie powtrzya. Tak jest, prosz pani odpar jeden z ochroniarzy. W przeciwnym razie sono za to zapacicie. Jeli utrzymacie jzyk za zbami, hojnie was wynagrodz. Prosz pani, sama pani wie, od jak wielu lat pracujemy dla pana, on ma do nas zaufanie. Wiem te, e zaufanie ma swoj cen. Uprzedzam was, ebycie nie popenili bdu i nie prbowali sprzedawa informacji o tym, co dzieje si w tym domu. Pilnujcie drzwi, niech nikt tu nie wchodzi. Dobrze, prosz pani. Clara wrcia do izby. Doktor Naheb zmartwiony przyglda si choremu. Co si stao? zapytaa. To ja powinienem o to zapyta. cign mask tlenow, rozmawialimy, nagle zasab, wpadam w panik. - 357 -

 Nie chc tego powtarza, ale albo zabierzemy std pani dziadka, albo wkrtce umrze. Dziadek tu zostanie. Niech mi pan lepiej powie, co z nim. Jego stan jest krytyczny. Serce bardzo sabe. Musimy zaczeka na wynik analiz. Z USG wtroby wynika, e pojawiy si nowe guzy. Jest przytomny? Niestety, nie. Powinna mi teraz pani uatwi wykonywanie pracy. Prosz wyj, bd pani na bieco informowa. Nie rusz si od jego ka. Niech pan robi co si da, byle nie umar. Wyglda na to, e upiera si pani, by nie pozwoli mu y. Sowa Salama Naheba zapieky j jak policzek, nie odpowiedziaa jednak, wiedzc, e on i tak niczego nie zrozumie. Spotkaa Ahmeda w drzwiach izby chorego. Zoci si, bo Fatima nie chciaa go wpuci. Co si stao? Podobno krzyczaa. Czy co si stao Alfredowi? Przewrciam si i krzyknam z blu. Dziadek czuje si dobrze, jest tylko troch zmczony. Chciabym z nim porozmawia, wracam z Basry. W takim razie bdziesz musia porozmawia ze mn. Ahmed przyglda si badawczo Clarze, usiujc wyczyta z jej zachowania, co naprawd si wydarzyo. Jutro wyjedam, chc skonsultowa z nim kilka spraw. O ile wiem, Alfred kieruje ca operacj, nikt mnie nie informowa, e zaszy jakie zmiany. W kadym razie nikt nie bdzie sucha twoich rozkazw, ja te nie. Clara postanowia nie wszczyna ktni. Bya pewna, e j przegra. Jeli bdzie obstawaa przy tym, by zamiast z dziadkiem, rozmawia z ni, Ahmed natychmiast domyli si, e stan Alfreda si pogarsza. C, bdziesz musia zaczeka ze swoimi sprawami do jutra. Wykorzystaj ten czas i poszukaj sobie innego miejsca na sypialni. Ja ju mam dosy tego udawania. Uwaasz, e to rozsdne, eby wszyscy wiedzieli, e jestemy w separacji? Ty stracisz najwicej. Ludzie nie bd ci szanowali, jeli si dowiedz, e zostaa bez ma, teraz, kiedy twj dziadek stoi jedn nog w grobie. Mj dziadek nie umiera, zapomnij o tym, e kiedykolwiek zobaczysz go martwego warkna Clara. - 358 -

 Nie jestem zainteresowany spaniem w twojej sypialni, jeli chcesz, poo si w ssiedniej izbie. Zachowanie Ahmeda wyprowadzio j z rwnowagi. Wiedziaa, e chce zosta, by dowiedzie si, co si dzieje. Jeli bdzie mu si sprzeciwiaa, stanie si jeszcze bardziej podejrzliwy. Nie chc spa z tob pod jednym dachem, bo wiem, e le nam yczysz. Poszukaj sobie innego miejsca. Wcale nie ycz ci le. Wiesz co, Ahmedzie? Masz wszystko wypisane na twarzy. Nie wiem, kiedy przekroczylimy lini dzielc mio od pogardy, ale to ju si stao. Nie chc, by w moim domu spali obcy, a ty jeste teraz dla mnie obcym czowiekiem. W porzdku. Gdzie mam spa? W szpitalu polowym jest wolna kozetka, powinna si nadawa na ko. O ktrej mog jutro rozmwi si z Alfredem? Powiem ci pniej. Picot mwi, e chce z nami porozmawia, przyjdziesz? Tak, zwoa zebranie, by zakomunikowa, kiedy ostatecznie koczy ekspedycj. Zapyta ci, czy masz gotowy plan ewakuacji zespou, jeli wybuchnie wojna. Dziennikarze, ktrych tu gocilimy, zapewniali, e wojna jest nie do uniknicia i w kadej chwili Bush moe kaza rozpocz atak. Znasz przecie dat. Nie zostao zbyt wiele czasu, ale nie moemy im o tym powiedzie. Tyle to i ja wiem. Zabior walizk i przenios si do szpitala. Tak bdzie najlepiej. Clara obrcia si na picie i skierowaa do pokoju dziadka. Ostronie otworzya drzwi i opara si o cian, obserwujc doktora Naheba i Samir, ktrzy zajci byli robieniem kolejnego EKG. Ju pani powiedziaem, e lepiej, eby pani tu nie przebywaa powiedzia lekarz na jej widok. Martwi si. I susznie, jest w bardzo cikim stanie. Bdzie mg rozmawia? Na pewno nie teraz, by moe jutro, o ile w ogle przezwyciy kryzys. - 359 -

 Ludzie musz zobaczy, e jest zdrowy. Pani oczekuje cudu. Oczekuj, e najwiksze marzenie mojego dziadka nie rozwieje si, kiedy cel jest na wycignicie rki. Co to za marzenie? zapyta zrezygnowany lekarz. Wie pan zapewne, na czym polega nasza praca. Poszukujemy staroytnych tabliczek, ktre zrewolucjonizuj wiat archeologii oraz histori ludzkoci. Tabliczki te to Biblia, Gliniana Biblia. Wielu ludzi marnuje ycie, cigajc marzenia. Mj dziadek bdzie prbowa do samego koca. Nie podda si. Nie wiem, w jakim stanie bdzie jutro, ani nawet czy jutra doyje. Prosz go teraz zostawi, musi odpocz. Jeli nastpi jaka zmiana, ka pani wezwa. Prosz zachowa dyskrecj. Niepotrzebnie si pani martwi, pani dziadek wybra mnie dlatego, e umiem milcze.

- 360 -

29

Yves Picot podj decyzj. Zainspirowali go do tego Marta i Fabin. Skoro powrt do Europy jest nie do uniknicia, powinni przynajmniej zabra ze sob jak najwicej znalezionych obiektw: paskorzeb, tabliczek, pieczci, bulla i calculi... plony byy obfite. Marta wymylia, e przygotuj wielk wystaw pod patronatem ktrego z uniwersytetw, najlepiej jej wasnej uczelni, Uniwersytetu Complutense w Madrycie, przy wsppracy z jak fundacj, gotow pokry koszty przedsiwzicia. Fabin by zdania, e midzynarodowa spoeczno naukowa powinna pozna ogrom pracy, jak wykonali, gdy w obliczu wojny zachodzi ryzyko, e ze wityni, ktr odkopali, nic nie zostanie. To dlatego zgadza si z Mart, e powinni rozpropagowa odkrycie nie tylko poprzez urzdzenie wystawy, ale rwnie wydajc ksik z fotografiami Liona Doylea, rysunkami, planami i tekstami autorstwa ich wszystkich. eby jednak zrealizowa ten zamys, musz porozmawia z Ahmedem, by pozwoli im wywie z Iraku znalezione skarby. Nie spodziewali si, e pjdzie irn atwo, gdy mieli do czynienia z dziedzictwem kultury narodowej, a w takich okolicznociach aden z urzdnikw Saddama nie odwayby si da ani grudki gliny jednemu z krajw, ktry zamierza wypowiedzie Irakowi wojn. Pomyleli, e by moe Alfred Tannenberg mgby uy swoich wpyww i e Saddam pozwoli im zdeponowa gdzie znalezione skarby. Picot by gotw podpisa, co tylko bdzie konieczne, zobowiza si, e te przedmioty s i zawsze bd nalee do Iraku i kiedy tylko stanie si to moliwe, powrc do kraju. Oczywicie z punktu widzenia Tannenberga i jego wnuczki cel wyprawy nie zosta osignity, nie odnaleli Glinianej Biblii, mg wic odmwi im pomocy albo kaza nadal prowadzi prace, chocia byoby szalestwem chcie tu pozosta. Po kolacji, kiedy wszyscy zajli si swoimi sprawami, Picot razem z Mart i Fabinem zaprosili Liona Doylea i Giana Mari, by przyczyli si do nich, eby wzi udzia w spotkaniu z Ahmedem i Clar.

- 361 -

Picot polubi ksidza. Lion Doyle rwnie przypad mu do gustu. Zawsze by w dobrym humorze, gotw udzieli pomocy kademu, kto jej potrzebowa. Poza tym by niezwykle inteligentny, a t cech Picot ceni nade wszystko. Odnis wraenie, e Clara jest zdenerwowana i nieobecna mylami, a Ahmed nieco spity. Podejrzewa, e para ma za sob ktni maesk i stara si trzyma fason przed obcymi. Ahmedzie, chcielibymy pozna pana zdanie na temat obecnej sytuacji. Dziennikarze, ktrych gocilimy, zapewniali, e wojna jest nieunikniona. Huseini nie od razu odpowiedzia na pytanie Picota. Zapali egipskie cygaro, wypuci obok dymu, umiechn si i mrukn: Sami bymy chcieli wiedzie, czy nas zaatakuj, a zwaszcza kiedy to si stanie. Ahmedzie, niech pan nie robi unikw, to powana sprawa. Prosz powiedzie, jak si panu wydaje, kiedy powinnimy rozpocz ewakuacj, a przede wszystkim, czy ma pan plan ewakuacyjny w razie nagego ataku z zaskoczenia? nalega Picot. Wiemy tylko, e pewne kraje prbuj rnych rodkw, by zapobiec konfliktowi zbrojnemu. Nie mog wam obieca, przyjaciele, e im si to uda. A co do was... Nie zamierzam za nikogo decydowa. Znacie sytuacj polityczn rwnie dobrze jak ja. Chobycie mi nie wierzyli, nie mamy lepszych informacji ni wy, wiemy tyle, ile usyszymy w zachodnich rodkach przekazu. Nie mog potwierdzi, e wybuchnie wojna, nie mog te temu zaprzeczy. Bush zaszed za daleko... koniec kocw, moim skromnym zdaniem istnieje wiksze prawdopodobiestwo, e dojdzie do ataku, ni e uda si mu zapobiec. Kiedy? Wszystko zaley od tego, kiedy uznaj, e s gotowi. Yves z Fabinem wymienili spojrzenia. Pokrtna odpowied Ahmeda wywoaa w nich niesmak. Nie rozpoznawali w tym cynicznym mczynie pracowitego i inteligentnego archeologa, z ktrym rozmawiali par miesicy temu. Czuli, e ich oszukuje. Niech si pan nie wykrca powiedzia Picot ze zoci. Prosz powiedzie, kiedy, paskim zdaniem, powinnimy wyjecha. Jeli ju chce si pan wycofa, z przyjemnoci zorganizuj wszystko tak, bycie mogli jak najszybciej opuci Irak. A co si stanie, jeli wojna wybuchnie jeszcze tej nocy? Jak nas pan std wydostanie? naciska Fabin. Starabym si wysa po was helikoptery, ale nie ma pewnoci, czy uda mi si je zaatwi, kiedy rozpocznie si atak.

- 362 -

 To znaczy, e radzi nam pan, ebymy wyjechali bardziej stwierdzia, ni zapytaa Marta. Uwaam, e sytuacja jest krytyczna, nie potrafi jednak przewidzie, co bdzie. Skoro chcecie usysze moj rad, oto ona: wyjedajcie, zanim bdzie za pno. Co pani o tym sdzi, Claro? To pytanie zaskoczyo nie tylko jego adresatk, ale take Picota i Ahmeda. Nie chc, by pastwo wyjedali, uwaam, e moemy jeszcze znale Glinian Bibli, jestemy blisko celu, potrzebujemy tylko czasu. Claro, jedyne, czego nam brak, to wanie czas powiedzia Picot. Powinnimy dopasowa nasze dziaania do sytuacji, nie do pragnie. W takim razie sami pastwo zdecyduj. Widz, e moje zdanie tak naprawd nikogo nie obchodzi. Yves, czy ja mog co powiedzie? zapyta Lion Doyle. Oczywicie, po to ci zaprosiem na to zebranie. Interesuje mnie, co mylisz. Chciabym te usysze opini Giana Marii odpowiedzia Picot. Powinnimy si wycofa. Nie trzeba by szczeglnie bystrym, eby zrozumie, i Stany Zjednoczone zaatakuj Irak. Wojskowi z Pentagonu doskonale wiedz, e to najlepszy moment, by zacz wojn przeciwko krajowi takiemu jak ten. Niewykluczone, e Clara ma racj, jeli nadal bdziemy pracowali, by moe znajdziemy tabliczki, ktre pastwo nazywaj Glinian Bibli, nie ma jednak na to czasu, dlatego powinnicie zwin obz i opuci kraj tak szybko, jak si da. Kiedy zacznie si bombardowanie, bdziemy na samym kocu listy problemw trapicych Saddama. Zostawi nas na pastw losu, nie przyle helikopterw na ratunek, poza tym byoby aktem brawury wsiadanie do helikoptera, kiedy w powietrzu roi si bdzie od amerykaskich bombowcw. Ucieczka drog ldow rwnie byaby samobjstwem. Jeli chodzi o mnie, przygotuj si do wyjazdu, nie sdz, by udao mi si tu zrobi wiele wicej. Doyle zamilk i zapali papierosa. Wysuchali go w ciszy, nikt nie odway si zabra po nim gosu. Dopiero Gian Maria wyrwa ich z zamylenia. Lion ma racj. Ja sam... uwaam, e powinnicie ju wyjeda. A co z ksidzem? Czyby chcia ksidz tu zosta? zapytaa Marta. Zostan, jeli Clara zostanie. Chciabym jej pomc. Ahmed popatrzy na niego niepewnie. Wiedzia, e ksidz chodzi za Clar jak cie, nigdy nie spuszcza jej z oka, ale czy to musi oznacza gotowo pozostania w kraju, w ktrym za chwil ma wybuchn wojna? Ahmed przesta cokolwiek rozumie. By - 363 -

przekonany, e midzy jego on a tym ksidzem nie zachodzi nic intymnego, na pewno nie czy ich nic poza tym, co wszyscy widz, wic tyrn bardziej nie rozumia zachowania Giana Marii. Pjdziemy za twoj rad, Lionie. Jutro zaczniemy si pakowa i szykowa do wyjazdu do Bagdadu, a stamtd do domu. Kiedy moe nas pan std wycign? zapyta Picot Ahmeda. Jak tylko powie pan, e jest gotowy. Moe za tydzie, najwyej dwa, musimy wszystko spakowa. Fabin odchrzkn, zerkajc na Mart, szukajc jej wsparcia. Nie mog tak po prostu zdecydowa, e wyjedaj i przygoda skoczona. Czyby Picot zapomnia o jego pomyle, by wywie z Iraku wszystko, co znaleli podczas wykopalisk w Safranie? Yves, wydaje mi si, e powiniene zapyta Ahmeda o moliwo zorganizowania wystawy tabliczek, paskorzeb... wszystkiego, co znalelimy. Ach, prawda! Pomylelimy z Fabinem i Mart, e dobrze by byo zapozna spoeczno naukow na wiecie ze znaleziskami z Safranu. Przyszo nam do gowy, eby urzdzi wystaw, z ktr mona by objecha wiele krajw. My postaramy si o patronat uniwersytetw i prywatnych fundacji. Pan mgby nam pomc przy organizowaniu wystawy, a szczeglnie liczymy na Clar. Ahmed zastanawia si nad sowami Picota. Francuz prosi go, by pozwoli im zabra wszystko, co znaleli, do Europy! Poczu w ustach gorzki smak. Wiele ze znalezionych przedmiotw zostao ju sprzedanych prywatnym kolekcjonerom, niecierpliwie czekajcym na dostaw towaru. Oczywicie Clara nic o tym nie wie, podobnie jak Alfred Tannenberg, ale Paul Dukais podczas ostatniej rozmowy z Jasirem przypomnia, e niektrzy kolekcjonerzy dowiedzieli si o istnieniu odkopanych przedmiotw z artykuw w Archeologii, skontaktowali si wic z porednikami, ktrzy dodzwonili si do biura Roberta Browna, prezesa fundacji wiat Staroytny, czyli parawanu, za ktrym kryy si brudne interesy Georgea Wagnera, Franka Dos Santosa i Enrique Gmeza. Prosi mnie pan o rzecz niemoliw brzmiaa koczca dalsz dyskusj odpowied Huseiniego. Wiem, e to nieatwe, zwaszcza w tych okolicznociach, ale pan jako archeolog wie, jakie jest znaczenie odkrycia tej wityni. Jeli zostawimy tu nasze znalezisko... nasz prac, te miesice cikiej harwki pjd na marne. Jeli pomoe nam pan przekona przeoonych, jak wane jest, by wiat zobaczy to, co znalelimy, paski kraj pierwszy na tym skorzysta. Rzecz jasna, wszystkie te przedmioty powrc do Iraku, wczeniej jednak - 364 -

zobaczy je wiat, zorganizujemy objazdow wystaw, ktra odwiedzi Pary, Madryt, Londyn, Nowy Jork, Berlin. Wasz rzd moe wyznaczy pana na komisarza wystawy. Mona to zaatwi. Nie chcemy niczego sobie przywaszcza, chcemy tylko, by wiat zobaczy, co znalelimy. Ciko na to pracowalimy. Picot urwa, prbujc wyczyta co z miny Ahmeda, ale to Clara podja wtek. Panie profesorze, nie zapomnia pan o mnie? zapytaa z przeksem. Ale skd. Jeli osignlimy tak wiele, to tylko dziki pani. Nic z tego, co udao nam si zrobi, nie byoby moliwe bez pani pomocy. Dlatego chciabym, by zgodzia si pani przerwa wykopaliska i wyjechaa z nami. Jest nam pani potrzebna do przygotowywania wystaw, wykadw, seminariw, by wraz ze znaleziskami jedzi po wiecie. Nie uda nam si jednak nic zrobi, jeli pani m nie sprawi, by wadze waszego kraju zezwoliy na wywiezienie z Iraku tego, co znalelimy. To, co moe nie uda si mojemu mowi, moe okaza si atwe dla mojego dziadka. Stwierdzenie Clary nikogo nie zaskoczyo. Sam Picot zastanawia si ju, czy nie porozmawia z Alfredem Tannenbergiem, jeli Ahmed bdzie stawia opr. Miesice spdzone w Iraku nauczyy go, e nie ma takiej rzeczy, ktrej nie mgby zaatwi Tannenberg. Byoby fantastycznie, gdyby Ahmed i pani dziadek zdoali przekona rzd, eby pozwoli nam pokaza wiatu skarb z Safranu powiedzia Picot. Ahmed pomyla, e walka z Clar lub Picotem nie jest dobrym pomysem. Lepiej bdzie, jeli postara si zyska na czasie, zapewniajc, e zrobi co w jego mocy, a nawet wykae entuzjazm. Zreszt kto wie, czy nie stworzy mu to okazji, by uciec z Iraku? Picot dostarczy mu nieoczekiwanego wsparcia. Problem w tym, e wiele ze znalezionych przedmiotw nigdy nie opuci Iraku ani z nim, ani z Picotem. Postaram si przekona ministra odpowiedzia po chwili namysu. Nie wystarczy sam minister, trzeba dotrze do Saddama. Tylko on moe si zgodzi na wywiezienie z Iraku tych obiektw zauwaya Clara. No to jak, pojedzie pani z nami? zapytaa Marta Clar. Nie. W kadym razie jeszcze nie teraz, ale uwaam, e to wietny pomys, by wiat zobaczy, co znalelimy w Safranie. Zostan tu, wiem, e jeszcze mog odnale tabliczki. Oczywicie nie zabior std pastwo ani jednego przedmiotu, jeli najpierw nie zostanie podpisana umowa, w ktrej bdzie wyranie zaznaczone, kto i w jaki sposb umoliwi t ekspozycj. - 365 -

Obz spowijaa cisza, kiedy Clara, odprowadzana przez Giana Mari, sza w kierunku swojej chaty. Ahmed dyskretnie wlizgn si do szpitala polowego, w ktrym mia spdzi noc. Chce ci si spa? zapytaa Clara Giana Mari. Nie. Wprawdzie jestem zmczony, ale nie mgbym zasn. Ja lubi noc, cieszy mnie cisza, to najlepszy czas na mylenie. Pjdziesz ze mn na wykopaliska? Teraz? zdziwi si Gian Maria. Tak, teraz. Jak wiesz, cigle mam na karku dwch ochroniarzy, chocia od dziecka przywykam do eskorty, kiedy wic me mog im umkn, zapominam o nich. Dobrze, jeli chcesz, pjd z tob. Pojedziemy samochodem? Nie, lepiej si przejdmy, to dugi spacer, ale potrzebuj ruchu. Ochroniarze szli kilkanacie krokw za nimi, nie okazujc zdenerwowania, cho pewnie woleliby pj spa zamiast pilnowa wnuczki Tannenberga, ktra nabraa nagle ochoty na przechadzk. Kiedy dotarli w poblie stanowiska, Clara poszukaa wygodnego miejsca, eby usi, i zaprosia gestem Giana Mari. Gianie Mario, dlaczego chcesz tu zosta? Moe by niebezpiecznie, jeli Amerykanie zaczn bombardowa. Wiem o tym, ale si nie boj. Nie myl sobie, e jestem jakim bohaterem, teraz jednak nie odczuwam strachu. Ale dlaczego nie chcesz wyjecha? Jeste ksidzem, a tu tu nie moge nawet wypenia swoich kapaskich obowjzkw. Wszyscy jestemy ateistami, a ty wcale nie prbowae nas nawraca, bye bardzo tolerancyjny. Claro, chciabym ci pomc znale Glinian Bibli. Jeli okazaoby si prawd, e Abraham zna Genezis... to czy bya to ta sama Ksiga Genezis, jak my znamy? Zostaniesz tu z ciekawoci. Zostan, by ci pomc, Claro. Ja... nie bybym spokojny, zostawiajc ci sam. Clara si rozemiaa. Wzruszao j, e Gian Maria sdzi, i uda mu si ochroni j, ktr dzie i noc osaniaj uzbrojeni ludzie. Zabawne, ten ksidz najwyraniej wierzy, e posiada cudown moc, dziki ktrej nic jej si nie stanie. Co na to twoje zgromadzenie? Co mwi, kiedy do nich dzwonisz?

- 366 -

 Mj zwierzchnik zawsze mnie zachca, bym pomaga potrzebujcym. Wie, jaka jest sytuacja w Iraku. Ale ty w gruncie rzeczy nikomu nie pomagasz. Pracujesz przy wykopaliskach. Powiedziawszy to, Clara uwiadomia sobie, e to dziwne, i ksidz pracuje z nimi jak normalny wiecki czonek zespou. Wiedz o tym, ale i tak wierz, e mog si przyda tu, na miejscu. A czy Koci nie jest zainteresowany Glinian Bibli? zapytaa zaniepokojona Clara. Ale prosz, Claro! Koci nie ma nic wsplnego z moim pobytem w Safranie. Boli mnie, e mi nie ufasz. Mam pozwolenie przeoonego na pozostanie tutaj, wie, co robi, i nie sprzeciwia si. Wielu ksiy pracuje. Nie jestem pod tym wzgldem wyjtkiem. Naturalnie w pewnej chwili bd musia wrci do Rzymu, przypominam ci jednak, e jestem tu od dwch miesicy, nie od dwch lat, chocia tobie wydaje si, e to trwa o wiele duej. Nie, chodzi tylko o to, e... jak si nad tym zastanowi, moe wydawa si dziwne, e ksidz znalaz si akurat tutaj. Nie wydaje mi si, bym dostarczy powodw do uznania mojego zachowania za dziwne. Nie jestem dwulicowy, Claro. Wiesz... nigdy nie rozmawialimy o sprawach osobistych Czasem odnosz wraenie, e jeste moim jedynym przyjacielem, jedynym gotowym pomc mi w kopotach. Zapada cisza, oboje zapatrzyli si w nieskoczone rozgwiedone niebo, napawajc si nocnym spokojem; nie czuli potrzeby, by o czymkolwiek rozmawia. Siedzieli tak przez chwil, zagubieni w mylach, upajajc si otaczajc ich cisz. Kiedy poczuli, e robi si chodno, postanowili wrci do obozu i pooy si spa.

Clara wesza do chaty, starajc si nie haasowa, i posza prosto do izby dziadka, pewna, e znajdzie czuwajc przy nim Fatim i Samir. Na palcach wesza do rodka, zaskoczona nieprzeniknionymi ciemnociami. Namacaa cian, eby si nie potkn, i szeptem zawoaa Samir, ta jednak nie odpowiadaa. W powietrzu unosi si sodkawy odr. Nic nie widziaa, ani Samira, ani Fatima nie odpowiaday na jej woanie. Znalaza kontakt. Bya oburzona, e kobiety poszy spa, zamiast czuwa przy chorym.

- 367 -

Kiedy rozbyso wiato, z trudem zdusia okrzyk. Opara si o cian, starajc si nie zwymiotowa. Samira leaa na pododze z otwartymi oczami. Z jej bladych rozchylonych ust wypywaa struka krwi. Do pielgniarki zacisna si na jakim przedmiocie, lecz Clara przez zy nie moga dostrzec, co to jest. Nie wiedziaa, jak dugo staa po cian, nie mogc si ruszy. W kocu odwaya si podej do ka dziadka. Nie mia na twarzy maski tlenowej, by blady jak woskowa wieca. Clara przysuna palce do jego ust i wyczua saby oddech, po czym przywara uchem do jego piersi i usyszaa wolne bicie serca. Nie wiedziaa, jak jej si to udao, ale zdoaa zaoy mu mask tlenow, a potem wybiega z sypialni, nie zauwaywszy nawet, e w kcie pokoju ley jeszcze jedno ciao. Wybiegajc, spostrzega, e dwaj mczyni strzegcy drzwi do sypialni rwnie le na ziemi bez ycia. Ogarna j panika. Gdzie tu jest morderca. Wypada na zewntrz, z ulg stwierdzajc, e domu pilnuj wartownicy, ci sami co zawsze. Pamitaa, e przywitali si z ni, kiedy chwil wczeniej wesza tu, poegnawszy si z Gianem Mari. Jak to moliwe, e kto dosta si do rodka, a oni tego nie zauwayli? Co si stao, prosz pani? zapyta jeden z nich, kiedy podeszli do niej, widzc przeraenie na jej twarzy. Clara prbowaa co powiedzie, ale wyszeptaa tylko: Gdzie jest doktor Naheb? pi w swojej chacie, prosz pani odpowiedzia stranik, pokazujc dom, ktry przydzielono lekarzowi. Wezwijcie go. Natychmiast! Krzyk Clary uwiadomi stranikom, jak bardzo jest zdenerwowana. Drugiemu stranikowi kazaa poszuka Giana Marii i Picota. Wiedziaa, e musi powiadomi o wszystkim Ahmeda, wolaa jednak zaczeka, dopki nie przybd na miejsce Francuz z ksidzem. Nie ufaa swojemu mowi. Lekarz pojawi si po dwch minutach. Stranik wycign go z ka, pozwalajc tylko woy w biegu spodnie i koszul. Co si stao? wydysza. O ktrej wyszed pan od dziadka? zapytaa Clara. Po dziesitej. Spa, zostawiem przy nim Sarnir. Co si stao?

- 368 -

Weszli do chaty. Salam Naheb na chwil znieruchomia w drzwiach sypialni, po czym zdecydowanym krokiem, starajc si nie patrze na zwoki Samiry, podszed do ka Tannenberga. Sprawdzi mu puls, poprawi mask tlenow. Potem przygotowa zastrzyk i zmieni kroplwk. Wydaje si, e nic mu si nie stao powiedzia, odwracajc si do Clary, ktra w milczeniu przygldaa si temu, co robi. Ale jest nieprzytomny wymamrotaa. Tak, mam jednak nadziej, e wkrtce zacznie reagowa na bodce. Lekarz podszed do Samiry i przyklkn. Udusili j stwierdzi. Najwyraniej stawiaa opr, albo bronia jego wskaza Tannenberga. Wsta i poszed do kta, gdzie w kauy krwi leaa Fatima. Do tej chwili Clara jej nie zauwaya, teraz krzykna przeraona. Spokojnie, yje, oddycha, chocia dostaa bardzo silny cios w gow. Prosz mi pomc j podnie. Przeniesiemy j do szpitala, nie mog jej tu opatrzy. Teraz zajm si mczyznami za drzwiami. Clara rzucia si na kolana i pochylia zapakana nad Fatima, starajc si j podnie. Dwaj stranicy, dotychczas przypadajcy si w oczekiwaniu na polecenia, podeszli i jej pomogli. Na widok Picota wchodzcego z Gianem Mari, Clara poczua niewysowion ulg i rozpakaa si bezradnie jak dziecko. Gian Maria podszed i otoczy j ramieniem, a Picot patrzy na ni z trosk. Prosz si uspokoi, dobrze si pani czuje? Co tu si stao? Och, Boe! wykrzykn na widok zwok Samiry. Niech pani kae stranikom przenie ciao do szpitala zwrci si doktor Naheb do Clary. Tych za drzwiami zabito strzaem z pistoletu. Wydaje mi si, e morderca strzela z bliska. Na pewno uy pistoletu z tumikiem. A co z dziadkiem? Zrobiem, co mogem. Kto powinien z nim zosta, nie odstpowa go na krok i wezwa mnie, jeli co si zacznie dzia. Teraz musz zaj si t kobiet, pani za powinna zadzwoni do wadz. Sarnira zostaa zamordowana. Salam Naheb odwrci si do nich plecami. Nie chcia, by kto widzia, jak pacze. Paka po stracie Samiry i z alu nad sob, aowa, e zgodzi si przyjecha do Safranu, by opiekowa si starym Tannenbergiem. Zrobi to dla pienidzy. Tannenberg zaoferowa mu - 369 -

rwnowarto picioletniego wynagrodzenia, poza tym obieca mu mieszkanie w ktrej z willowych dzielnic Kairu. Ajed Sahadi min lekarza w wejciu. Nadzorca by blady i zdenerwowany, bo wiedzia, e Tannenberg obciy go odpowiedzialnoci za wszelkie nieszczcia i e Pukownik bdzie osobicie go torturowa, jeli system bezpieczestwa, za ktry jest odpowiedzialny, przestanie dziaa bez zarzutu. Kiedy wchodzi do sypialni chorego, dwaj jego ludzie wynosili ciao Samiry. Clara nadal zanosia si paczem. Picot kaza jednemu ze stranikw poszuka wjta i przy okazji zapyta, czy nie znajdzie si jaka kobieta, ktra mogaby czuwa przy chorym. Gdzie pan by?! krzykna Clara do Sahadiego, kiedy stan w progu. Spaem... wyjka zdenerwowany. Drogo pan zapaci za to, co si stao sykna Clara. Sahadi nie odpowiedzia, nawet na ni nie spojrza. Zacz dokadnie oglda pokj, okno, podog, rozmieszczenie sprztw. Towarzyszcy mu ludzie stali, czekajc na polecenia. Par minut pniej przyby komendant brygady onierzy, ktrzy pilnowali Safranu i stanowiska archeologicznego. Nie zwrci uwagi na Clar i Picota, tylko zacz rozmawia z Sahadim. Wida byo, e obydwaj si boj. Clara przygldaa si liniom pojawiajcym si na monitorach, do ktrych podczony by Tannenberg. Wydawao jej si, e dziadek porusza powiekami, stwierdzia jednak po chwili, e to tylko zudzenie. Kiedy na miejsce dotar wjt, a wraz z nim jego ona i dwie crki, Clara wytumaczya im, czego od nich oczekuje. Zaopiekuj si domem, a dwie dziewczyny nie odejd na krok od ka chorego. Sahadi i komendant garnizonu kazali swoim ludziom przeszuka wszystkie chaty. Poza tym wszyscy mieszkacy obozu mieli zosta zrewidowani i przesuchani. Wahali si, czy dzwoni do Pukownika. Postanowili, e kady z nich osobno poinformuje go o tym, co si stao. Alfred Tannenberg poruszy si niespokojnie na ku. Przestraszona Clara posaa jedn z crek wjta po doktora Naheba. Dziewczyna wrcia, ale towarzyszy jej Ahmed Huseini. Przepraszam, wczeniej nie mogem przyj, rozmawiaem z lekarzem. Powiedzia mi, co si stao, pomogem mu opatrywa Fatim. Jest nieprzytomna, stracia duo krwi. - 370 -

Dostaa par ciosw w gow jakim tpym narzdziem. Nie sdz, by moga nam cokolwiek dzisiaj powiedzie, poza tym jest pod wpywem rodkw uspokajajcych. Bdzie ya? zapytaa Clara. Doktor Naheb mwi, e tak. A gdzie on jest? zapyta Gian Maria. Zszywa gow Fatimie, przyjdzie, jak tylko si z tym upora odpar Ahmed. Do izby weszli Fabin i Marta. Po wysuchaniu relacji Picota Marta powiedziaa: Wydaje mi si, e ze wzgldu na stan pana Tannenberga powinnimy przej do drugiej izby. Pani zwrcia si do ony wjta pjdzie zaparzy kawy. Szykuje si duga noc. Clara spojrzaa na ni z wdzicznoci. Marta podesza do komendanta i Sahadiego, ktrzy dyskutowali o czym w rogu pokoju. Sprawdzilicie dokadnie cae pomieszczenie? zapytaa. Mczyni odburknli obraeni, e wiedz, jak wykonywa swoj prac. Marta pucia t odpowied mimo uszu. W takim razie najlepiej bdzie, jeli panowie std wyjd. Wy dwie teraz mwia do crek wjta zostaniecie z panem Tannenbergiem. Moim zdaniem powinno tu rwnie zosta paru mczyzn, ale nikt wicej. Przejdmy do ssiedniej izby, dobrze? rzucia, nie zwracajc si do nikogo w szczeglnoci. Wszyscy wyszli z sypialni. Gian Maria nie odstpowa Clary na krok, Yves Picot rozmawia z Fabinem na temat tego, co si wydarzyo. Czy nie lepiej, eby Clara sama opowiedziaa nam, co si stao? zaproponowaa Marta. Komendant i Ajed Sahadi uwiadomili sobie, e nie zapytali Clary, kiedy wesza do pokoju Tannenberga i znalaza ciao Samiry. ona wjta wniosa tac z dzbankiem kawy, filiankami i herbatnikami. Aied Sahadi wbi w Clar wcieke spojrzenie. Pani Huseini, niech nam pani powie, o ktrej godzinie i po co wesza pani do pokoju pana Tannenberga. Syszaa pani jakie dziwne odgosy? Clara, zmczona i przygnbiona, monotonnym gosem opowiedziaa o spacerze z Gianem Mari i chwili pogawdki w okolicach wityni, niestety, nie moga sobie przypomnie, o ktrej wrcili. Po drodze nie zauwaya niczego podejrzanego. Stranicy

- 371 -

przed domem stali na swoich stanowiskach. Wesza do sypialni dziadka, bo spodziewaa si znale tam Fatim. Opisaa dokadnie, co zobaczya, kiedy zapalia wiato. Owszem, teraz, kiedy j o to pytaj, przyznaje, e nie od razu uwiadomia sobie nieobecno dwch mczyzn, ktrzy zwykle stali przed drzwiami do izby dziadka. Przez godzin odpowiadaa na pytania Ajeda Sahadiego i komendanta, ktrzy domagali si coraz to nowych szczegw. Pytanie, jakie naley zada panom wtrci si w kocu Picot jest takie: jak to moliwe, e kiedy dom jest tak pilnowany, kto wchodzi niezauwaony, dociera a do izby pana Tannenberga, morduje stranikw, pielgniark i rani Fatim? Tak, to pytanie, na ktre powinni odpowiedzie obaj panowie. Jutro przybdzie Pukownik i zapyta o to samo doda Huseini. Mczyni popatrzyli na siebie. Zadzwonie do niego? zapytaa Clara ma. Tak. Dzisiaj wieczorem zamordowano kobiet i dwch ochroniarzy, ktrzy mieli pilnowa Alfreda. Nietrudno sobie wyobrazi, e to jego chciano zabi. Uznaem za swj obowizek powiadomi Bagdad. Podejrzewam, panie komendancie, e ju pan o tym wie, na pewno do pana dzwonili, a jeli nie, to pana informuj, e przyleci tu oddzia wojska, by czuwa nad naszym bezpieczestwem. Jak wida, pan nie potrafi lub nie mg tego zrobi, a nasz przyjaciel Sahadi rwnie nie zdoa zapobiec zdradzie. Zdradzie? Jakiej zdradzie? dopytywa si nerwowo Ajed Sahadi. Zdradzie, ktrej dopuci si kto, kto tu jest, w tym obozie, nie wiem, czy to Irakijczyk, czy cudzoziemiec, nie mam jednak wtpliwoci, e zabjca jest wrd nas. Wczajc w nas i ciebie. Spojrzenia wszystkich zwrciy si na Clar. Ahmed popatrzy na ni gniewnie. Nie odpowiedzia, chocia wida byo, e z trudem nad sob panuje. Pytanie brzmi: dlaczego i po co? podja wtek Marta. Kto wtargn do sypialni pana Tannenberga, nie wiadomo, czy rzeczywicie po to, by go zamordowa, jak wydaje si Ahmedowi, czy by to po prostu zodziej, ktry chcia co ukra i zosta zaskoczony przez Samir i stranikw, czy... Marto, nie sposb wtargn do chaty Tannenberga, Pilnuj jej uzbrojeni onierze przerwa jej Picot. A pani co o tym myli, Claro? - 372 -

Pytanie Marty zaskoczyo Clar. Nie wiedziaa, co odpowiedzie. Dziadek by czowiekiem, ktrego wielu si bao, mia wadz, mia wrogw, niejeden mg yczy mu mierci. Nie wiem. Nie wiem, co o tym wszystkim myle... jestem... jestem wyczerpana... to przeraajce... Do izby wszed onierz i podszed do komendanta. Powiedzia mu co na ucho i znikn rwnie szybko, jak si pojawi. Doskonale powiedzia komendant moi ludzie zaczli przesuchiwa robotnikw i mieszkacw osady. Na razie wydaje si, e nikt nic nie wie. Panie Picot, przesuchamy rwnie czonkw pana zespou i pana. Rozumiem. Doskonale, im wczeniej zaczniemy, tym lepiej. Czy ma pan co przeciwko temu, bym zacz od pana? Absolutnie nie. Gdzie moemy porozmawia? Tu, na miejscu. Prosz pani, pozwoli nam pani tu pracowa? Nie odpowiedziaa Clara. Poszukajcie innego miejsca. Pan Picot wskae panu jakie pomieszczenie, moe w ktrym z magazynw? Komendant wyszed, za nim podyli Picot, Marta, Fabin i Gian Maria. Oni mieli by przesuchani pierwsi. W pokoju zostaa Clara, jej m i Ajed Sahadi. Czy jest jeszcze co, o czym nam nie powiedziaa? zapyta Ahmed on. Powiedziaam wszystko, co pamitaam. Pan jednak, Sahadi, musi wytumaczy, jak to si stao, e kto dotar bez przeszkd do izby mojego dziadka. Sprawdzilimy drzwi i okna. Nie wiem ani ktrdy wszed zabjca, ani czy bya to jedna osoba, czy kilka. Stranicy stojcy przy drzwiach zapewniaj, e niczego nie widzieli mwi Sahadi. To niemoliwe, by kto tu wszed niezauwaony. Ale wszed stwierdzi wzburzony Ahmed. Wiem, wiem... nie rozumiem, jak mogo do tego doj. To musia by kto z domownikw orzek Sahadi. W domu bya tylko Fatima, Samira i wartownicy przypomniaa Clara. Oraz pani. W kocu to pani znalaza zwoki... Clara a podskoczya z oburzenia. Wstaa gwatownie i wymierzya Sahadiemu policzek. Ahmed poderwa si na rwne nogi i zapa Clar za rk, by odcign j od mczyzny.

- 373 -

 Do tego, Claro, siadaj! Czy my wszyscy poszalelimy? Ajedzie, niech pan nie mie insynuowa takich rzeczy. Nie pozwol tak traktowa mojej ony ani naszej rodziny. Mamy do czynienia z potrjnym zabjstwem, kady jest podejrzany, dopki nie znajdziemy winnego upiera si Ajed. Huseini podszed do niego, wydawao si, e i on go uderzy. Powstrzyma si jednak, zamiast tego wycedzi: Jest pan na licie podejrzanych, kto wie, czy kto panu nie zapaci, by pomg pan zakoczy ywot Tannenberga. Sahadi wyszed bez sowa. Clara opada na fotel, a Ahmed usiad na krzele obok niej. Powinna nad sob panowa powiedzia. Wiem, ale jestem zaamana. Alfred jest ciko chory, powinna przewie go do Kairu, a przynajmniej do Bagdadu. Tak ci powiedzia doktor Naheb? Nikt mi nie musia tego mwi, wida, e Alfred umiera. Przyznaj to wreszcie. Nie moesz podtrzymywa fikcji, e jest w dobrej formie. Przey wstrzs, dlatego jest w takim stanie. Nie rozmieszaj mnie! W caym obozie mwi si, e umiera, mylisz, e udao ci si to ukry? Daj mi spokj! Chciaby, eby mj dziadek umar, ale on bdzie y. Wszystkich was zetrze na proch, zdrajcy i nieudacznicy! Skoro nie da si z tob spokojnie porozmawia, pjd, moe kto potrzebuje mojej pomocy. Na twoim miejscu pooybym si spa. Zobacz, jak si czuje Fatima. Nie zdyli wyj z chaty, gdy w drzwiach zderzyli si z doktorem Nahebem. By wyczerpany. Powiedzia, e nie wie jeszcze, jak powane obraenia odniosa Fatima. Na pewno kto uderzy j cikim przedmiotem, po ktrym zostaa dua rana na gowie. Komendant rozstawi dookoa namiotu uzbrojonych ludzi zakoczy. Fatima to jedyna osoba, ktra moe nam powiedzie, co si stao. O ile cokolwiek pamita zauway Ahmed. Tannenberg z trudem oddycha. Naheb skrzycza pilnujce go kobiety za to, e nie wezway go wczeniej. Clara wyrzucaa sobie, e nie czuwaa przy dziadku. Widziaa, e

- 374 -

Ahrned patrzy na chorego z wyranym zadowoleniem. Nienawidzi go tak bardzo, e nawet nie stara si tego ukry. Lekarz przygotowa kroplwk i kaza wszystkim pj spa. Sam zamierza pilnowa chorego.

Cik cisz spowijajc obz rozdar warkot silnika helikoptera. Picot uzgodni z Fabinem i Mart, e to ju koniec przygody. Gdy tylko bdzie to moliwe, zwin obz i wyjad. Nie zostan tu ani dnia duej ni to konieczne, chocia Marta postulowaa, by mimo niesprzyjajcych okolicznoci przekona Ahmeda, eby zaatwi pozwolenie na zabranie z Iraku wykopanych przedmiotw w celu pokazania ich na wystawie. Byli zmczeni, jak zreszt wszyscy, zwaszcza e tu przed witem przyby oddzia Stray Republikaskiej, siejce postrach elitarne suby Saddama Husajna. Picot przyglda si, jak Clara podchodzi z mem do helikoptera. miga jeszcze nie przestay si obraca, kiedy korpulentny mczyzna o czarnych wosach i gstych wsach, ktry wyglda jak lustrzane odbicie Saddama, wyskoczy zwinnie z maszyny. Za nim wysiedli dwaj wojskowi i jaka kobieta. Mczyzna emanowa wadczoci. Picot pomyla, e jest w nim co zowieszczego. Pukownik ucisn rk Ahmedowi i poklepa po ramieniu Clar, po czym ruszy wraz z nimi do chaty Tannenberga, dajc znak kobiecie, z ktr przyjecha, by sza za nimi. Kobieta wygldaa, jak gdyby bya przytoczona obecnoci w tym miejscu, miaa zacinite usta i niepewne spojrzenie. Clara podesza do niej, by si przywita. Pukownik powiedzia, e kobieta jest pielgniark, zaufan pielgniark ze szpitala wojskowego. Uzna, e powinien j przywie, by pomoga doktorowi Nahebowi po mierci Samiry. Jeden z onierzy uda si na poszukiwanie Picota, by powiedzie, e go chce z nim porozmawia. Kiedy Picot wszed, ani Clary, ani Ahmeda nie byo w izbie, znajdowa si tam tylko mczyzna, ktrego nazywali Pukownikiem. Pali hawaskie cygaro i pi kaw. Nie wycign do niego rki, zreszt i archeolog nie zamierza si wylewnie wita, skin tylko gow. Postanowi usi, chocia wojskowy wcale go do tego nie zachca. Chciabym wiedzie, co pan sdzi na temat tego, co tu si stao powiedzia Pukownik. Nie mam pojcia, co o tym myle. - 375 -

 Zapewne ma pan jak teori. Nie, adnej. Tylko raz miaem okazj spotka si z panem Tannenbergiem, trudno nawet powiedzie, e si znamy. Waciwie nic o nim nie wiem, a nie chc snu domysw. Podejrzewa pan kogo? Ale skd! Wie pan, nie sdz, by zabjca by jednym z nas. Na pewno jest jednym z was, panie Picot. Mam nadziej, e Fatima bdzie moga mwi. Moliwe, e go widziaa. Moi ludzie przesuchaj rwnie czonkw pana zespou. Ju tak zrobili, przesuchali nas wczoraj w nocy. Przykro mi z powodu tych niedogodnoci, rozumie pan jednak, e to konieczne. Z pewnoci. Doskonale. Prosz mi wic opowiedzie, kto jest kim. Musz wiedzie wszystko na temat ludzi, ktrzy tu przebywaj, czy to Irakijczycy, czy cudzoziemcy. Z Irakijczykami nie mam problemu, sam zdobd wszystkie informacje na ich temat. Bd wiedzia o nich wicej, ni oni sami o sobie wiedz, ale co do paskich ludzi... Prosz o wspprac, panie Picot. Widzi pan, znam wikszo tu obecnych od bardzo dawna. To archeolodzy i najlepsi studenci, ludzie godni szacunku. Nie znajdzie pan zabjcy wrd uczestnikw tej misji archeologicznej. Zdziwiby si pan, gdyby pan wiedzia, w jakich miejscach ukrywaj si ludzie gotowi zabija. Zna pan wszystkich osobicie? Czy nie ma nikogo, kogo pozna pan dopiero niedawno? Picot milcza. Pukownik zada mu pytanie, na ktre nie chcia odpowiada, bo jeli przyzna, e wrd uczestnikw wykopalisk s osoby, ktrych przed wyjazdem do Iraku nie widzia na oczy, zrobi z nich podejrzanych, a nie chcia na nikogo rzuca choby cienia podejrzenia. W Iraku ludzie przepadali bez ladu. Niech si pan zastanowi, nie ma popiechu zachca Pukownik. Waciwie znam ich wszystkich, to osoby polecone przez bliskich przyjaci, ktrym ufam. Ja, niestety, nie mog ufa nikomu. Tylko w ten sposb mog uzyska jakie wyniki w mojej pracy. Prosz pana... Prosz mwi do mnie pukowniku. Panie pukowniku, jestem archeologiem, nie zwykem zadawa si z mordercami, a uczestnicy misji archeologicznych nie zwykli zajmowa si zabijaniem. Niech pan pyta, ile - 376 -

chce, przesucha tyle osb, ile bdzie potrzeba, ale wtpi, czy znajdzie pan zabjc wrd nas. Bdzie pan wsppracowa? Pomog, jak tylko bd mg, obawiam si jednak, e niewiele mog wnie. Jestem pewny, e pomoe mi pan bardziej, ni pan sobie wyobraa. Mam tu list uczestnikw wyprawy. Zadam panu pytanie na temat kadego z nich, moe uda nam si wycign jakie wnioski, a moe nie. Co pan na to, by zacz od razu? Picot skin gow. Nie mia innego wyjcia. Ten grony czowiek nie znosi sprzeciwu, porozmawia wic z nim, cho w duchu obieca sobie, e nie powie mu niczego poza bahostkami. Zanim zdy otworzy usta, do pokoju wesza Clara. Umiechaa si, co bardzo Picota zdziwio. Trzy trupy i zabjca na wolnoci to nie s powody do umiechu. Pukowniku, dziadek chce si z panem zobaczy. To znaczy, e odzyska przytomno wyszepta wojskowy. Tak, w dodatku mwi, e czuje si wyjtkowo dobrze. Zaraz przyjd. Panie Picot, porozmawiamy pniej. Kiedy tylko pan zechce. Pukownik wyszed z salonu, a za nim Clara. Picot odetchn z ulg. Wiedzia, e nie uniknie przesuchania, ale przynajmniej zyskiwa na czasie. Poszuka Fabina i Marty, eby o tym wszystkim porozmawia. Doktor Naheb da znak Clarze i Pukownikowi, by nie podchodzili do ka Tannenberga, dopki pielgniarka nie zmieni kroplwki. Kobieta bya dowiadczon pielgniark, uwina si w minut. Salam Naheb zasypia na stojco. Na jego twarzy malowao si zmczenie i napicie spowodowane dugim czuwaniem i wieloma godzinami walki o ycie Tannenberga. Wydaje si, e jakim cudem doszed do siebie, nie powinni go jednak pastwo niepokoi zwrci si do Clary i Pukownika, cho wiedzia, e ci dwoje nie zamierzaj liczy si z jego zdaniem. Powinien si pan pooy, doktorze odpowiedziaa Clara. Tak, teraz, kiedy jest tu pani Alija i moe mnie tej nocy wyrczy, umyj si i poo. Najpierw jednak zajrz do Fatimy. Moi ludzie j przesuchuj powiedzia Pukownik. Przecie powiedziaem, eby si do niej nie zbliali, dopki nie powiem, czy jej stan pozwala na przesuchanie! obruszy si lekarz. - 377 -

 Niech si pan tak nie unosi! Wrcia z zawiatw i moe nam duo powiedzie. Tylko pan Tannenberg i ona wiedz, co zdarzyo si w tym pokoju, musimy z nimi porozmawia. Mamy trzy trupy, panie doktorze przypomnia Pukownik tonem niepozostawiajcym wtpliwoci, e nikt ani nic nie przeciwstawi si jego decyzjom. Ta kobieta jest w bardzo powanym stanie, a pan Tannenberg Salam Naheb nie odway si dokoczy. Spojrzenie Pukownika dawao mu jasno do zrozumienia, e jeli jest rozsdnym czowiekiem, nie powinien mwi ani sowa wicej. Pielgniarka odsuna si, robic miejsce przy chorym Clarze i Pukownikowi. Clara wzia dziadka za rk i cisna j. Nie dajesz im si, stary przyjacielu odezwa si Pukownik. Alfred Tannenberg mia zapadnite oczy, blade policzki wskazyway, e mier zaciska wok jego szyi swoje palce, ale w jego spojrzeniu byo tyle siy, e wydawao si oczywiste: bdzie walczy do koca. Co si stao? zapyta. Tylko ty moesz nam to powiedzie. Nie pamitam dokadnie, kto podszed do ka, chyba pielgniarka, kto zawieci mi latark w oczy, potem usyszaem jakie suche uderzenia, chciaem si podnie i... nie wiem, chyba zdjem mask tlenow. wiato zgaso, nic nie widziaem... Chyba kto rnnie popchn... nie wiem... nie pamitam dokadnie, co si stao, niczego waciwie nie widziaem. Wiem, e kto tu by, kto do mnie podszed. Mogli mnie zabi, musisz ukara stranikw pilnujcych domu. To nieudacznicy, ani moje ycie, ani ten kraj nie mog by bezpieczne przy takich ludziach. Nie martw si, ju kazaem si nimi zaj. Bd wyli do koca swojego marnego ywota za to, e pozwolili na to wszystko uspokaja go Pukownik. Mam nadziej, e cae to zajcie nie przeszkodzi w pracy archeologom. Clara jeszcze ma szans znale to, czego szukamy. Picot wyjeda, dziadku. Nie pozwolimy na to, zostanie tu stwierdzi stanowczo starzec. Nie, nie moemy go zmusza, to byby bd. Lepiej, eby wyjecha, ja zostan do koca, ty jednak te powiniene wyjecha. Pukownik si ze mn zgadza. Zostan z tob! warkn Tannenberg. Powiniene si nad tym zastanowi, przyjacielu. Doktor Naheb nalega, bymy ci std wywieli. Gwarantuj ci, e Clara bdzie bezpieczna, nic jej si nie stanie, ty jednak musisz wyjecha tumaczy Pukownik. - 378 -

Tannenberg nie odpowiedzia. By wyczerpany i wiadomy, e ycie ledwo si w nim tli. Jeli przewioz go do Kairu, poyje jeszcze jaki czas, ale jak dugo? Czu, e nie powinien zostawia wnuczki samej w przededniu wojny, bo kiedy ju si rozpta, nikt nie bdzie si o ni troszczy. Zobaczymy, mamy jeszcze czas. Teraz chciabym porozmawia z Jasirem i Ahmedem. To, co si stao, nie moe si odbi na naszych interesach. Wyglda na to, e Ahmed moe poprowadzi nasze operacje odrzek Pukownik. Ahmed nie kiwnie palcem, jeli mu si nie powie, co ma robi. Jeszcze nie umarem, a kiedy to nastpi, to nie on bdzie po mnie dziedziczy. Syszaem, e si pornilicie, moe jednak w takiej sytuacji powinna by troch bardziej elastyczna? Nie jeste w najlepszej formie, czy si myl, Claro? Clara zostawia pytanie Pukownika bez odpowiedzi. Bdzie wierna swojemu dziadkowi, zreszt ona rwnie nie ufaa Ahmedowi. Dziadku, jeli chcesz, zwoam wszystkich. Kogo chciaby zobaczy? Powiedz temu swojemu mulkowi, eby tu przyszed. Chc rwnie zobaczy Ajeda Sahadiego i Jasira. Najpierw jednak musz si przygotowa na ich przyjcie. Niech pielgniarka pomoe mi si ubra. Przecie nie moesz wstawa z ka! wykrzykna przestraszona Clara. Mog. Rb, co ci powiedziaem.

Ludziom Pukownika nie udao si wydoby od Fatimy adnych istotnych informacji. Kobieta z trudem mwia, nie przestawaa paka. W nocy siedziaa koo ka Tannenberga i w kocu si zdrzemna, gdy tymczasem Samira przygotowywaa leki na ca noc. Fatima usyszaa za drzwiami jaki haas, ale nie otworzya oczu, bo mylaa, e to stranicy. Dopiero inny dwik wyrwa j z drzemki, tym razem w pokoju. Odwrcia si w stron Samiry. Zobaczya kogo od stp do gw ubranego w czer, z zasonit twarz. Ten kto dusi pielgniark, Fatima nie moga nawet krzykn, bo napastnik pochyli si nad ni, zakrywajc jej usta i uderzajc jakim przedmiotem. Dostaa kilkanacie ciosw i stracia przytomno. Niczego wicej nie pamita.

- 379 -

Nie wie, czy zaatakowa j mczyzna, czy kobieta, ale napastnik by bardzo silny. Nosi rkawiczki, bo kiedy probwka ugry rk zatykajc jej usta, trafia zbami na elastyczn tkanin. Nie pamitaa adnego charakterystycznego zapachu ani by napastnik wymwi cho jedno sowo, tyle tylko, e si baa, czua, e umiera. Dlatego dzikuje Allahowi za to, e zachowa j przy yciu. J i jej pana.

- 380 -

30

Lion Doyle wczy si po obozie, rozmylajc o tym, co si stao. Kto wdar si do pokoju Tannenberga i nie by to on, wic albo klienci, ktrzy zlecili mu to zadanie, zniecierpliwili si brakiem wynikw i wysali kogo innego, albo szczcia chcia sprbowa ktry z wrogw Tannenberga. Ludzie Pukownika ju go przesuchali. Zachowywali si obcesowo, wrcz agresywnie. Wida przywykli do wydobywania zezna torturami, byli wic rozwcieczeni koniecznoci bezczynnego suchania wiadka. Doyle bez trudu przebrn przez przesuchanie, grajc swoj rol niezalenego fotografa. By urodzonym aktorem, wiele razy sam by zaskoczony swoimi umiejtnociami wcielania si w rozmaite postacie. W kadej z tych rl czu si wietnie. Rozmawia ju z Picotem, profesor mia wicej pyta ni odpowiedzi, Fabin z Mart byli poruszeni, ale niczego nie wiedzieli. Ani oni, ani Gian Maria, ktry nie ukrywa zaniepokojenia. Jedynie Chorwat nie wyglda na poruszonego. Ante Plaskic, po przesuchaniu przez ludzi Pukownika, zasiad do swojego komputera, by nadrobi zalegoci w pracy. Lion od dawna podejrzewa, e Chorwat jest kim wicej ni tylko informatykiem, podobnie jak on sam nie by fotografem, a nadzorca robt Ajed Sahadi nie by tylko nadzorc robt. Ten ostatni nagie okaza si wojskowym Pukownika, chocia ubrany by jak wieniak. Lion Doyle postanowi, e pjdzie do Plaskica, by z nim porozmawia. Wiedzia, e nieatwo bdzie co z niego wydoby, bo Ante wyglda na zawodowca, jak on sam. Kiedy wszed do chaty, w ktrej pracowa Chorwat, zauway, e jest tam syn wjta. Nie byoby w tym nic dziwnego, gdy syn wjta, jako szef jednego z zespow robotnikw, czsto wpada na stanowisko archeologiczne. Lion jednak odnis wraenie, e mczyni rozmawiali o czym z oywieniem, a na jego widok zamilkli. Plaskic westchn i odezwa si do Doylea: Robotnicy si niecierpliwi. Ten czowiek pyta mnie, czy prace bd kontynuowane i co si z nimi stanie, kiedy si wycofamy. Boj si, e ktry z nich zostanie

- 381 -

oskarony o te morderstwa. On twierdzi wskaza gow na syna wjta e profesor Picot nic im nie mwi. W kadym razie gdyby cokolwiek wiedzia... Wiem tyle samo co ty. Przypuszczam, e bdziemy musieli zaczeka, a sytuacja si wyklaruje i zapi zabjc lub zabjcw. Co do naszego wyjazdu, zdaje si, e niewiele zostao tu do zrobienia i w zaistniaych okolicznociach chyba rozsdniej bdzie wyjecha. Plaskic wzruszy ramionami. Syn wjta wymamrota, e mu przykro, i popiesznie wyszed. Lion Doyle przygwodzi Chorwata spojrzeniem. Ten jednak wytrzyma jego wzrok. Patrzyli tak na siebie przez dug chwil, jakby ostrzegali jeden drugiego, e jeli dojdzie do konfrontacji, to na mier i ycie. Jak ci si wydaje, co si stao u Tannenberga? zapyta Doyle, przerywajc cisz. Nie mam pojcia. Masz pewnie jakie przypuszczenia. Nie mam adnych przypuszcze, nie spekuluj, jeli nie wiem czego na pewno. Tak czy inaczej podejrzewam, e morderca musi tu by, w obozowisku. Skoro tak twierdzisz... Jeszcze raz popatrzyli sobie wyzywajco w oczy, po czym Lion odwrci si na picie i wyszed. Chorwat wrci do komputera. Plaskic by pewny, e Doyle co podejrzewa, wiedzia jednak, e fotograf nie ma niczego na poparcie tych podejrze. By ostrony do przesady, ani na chwil nie straci czujnoci. Nikt nie zdawa sobie sprawy, co czyo go z Samir. Waciwie do niczego midzy nimi nie doszo, tyle tylko, e pielgniarka posyaa mu gorce spojrzenia i szukaa okazji, by znale si blisko niego. Rozmawiali, tak naprawd to ona mwia, a on sucha jej bez cienia zainteresowania. Marzya, e pozna mczyzn, ktry zabierze j z Iraku, zdaje si, e jej wybr pad wanie na niego, dawaa mu do zrozumienia, e jest gotowa zrobi wszystko, czego Ante sobie zayczy. Nigdy nawet jej nie dotkn. Nie podobay mu si muzumanki, nawet te w jego kraju, blondynki o bkitnych oczach, a tym bardziej ta czarnowosa kobieta o ciemnej cerze i szerokich koskich nozdrzach. Mia wraenie, e za chwil zacznie parska. Nie odrzuca jednak jej zalotw, wiedzia, e ta znajomo mu si przyda. Opowiadaa mu o wszystkim, o stanie Tannenberga, o tym, kto do niego dzwoni, kto go odwiedza oraz o problemach maeskich Clary i Huseiniego. - 382 -

Samira stanowia dla niego niewyczerpane rdo informacji, umoliwiaa mu przekazywanie wiarygodnych raportw do Planet Security. Zwykle wrcza je synowi wjta, czowiekowi Jasira, Egipcjanina bdcego praw rk Tannenberga, chocia ostatnio obaj si nienawidzili. Jasir pomaga dostarcza jego sprawozdania tym, ktrzy go wynajli, i za jego porednictwem on sam odbiera dalsze instrukcje. Jasir dotar do obozu wraz z Ahmedem i poprosi Ante, by powiedzia mu, jaki jest stan zdrowia Tannenberga. Ani Ahmedowi, ani samemu Jasirowi nie udao si potwierdzi podejrze, e stary umiera. Doktor Naheb stanowczo temu zaprzeczy. Plaskic postanowi umwi si z Samir, na co ona przystaa z entuzjazmem. Powiedziaa mu, e dziesiciu mczyzn pilnujcych domu, piciu od frontu i piciu na tyach, po pnocy zwyko spotyka si na kaw i papierosa. Ante musi tylko zaczeka na t chwil, a potem przelizgn si na tyy. Jest tam okienko pomieszczenia, ktrego uywali jako skadziku. Obiecaa, e zostawi je uchylone, wystarczy, e on wejdzie do rodka i na ni zaczeka. Plaskic przysta na taki pian, chocia nie zamierza czeka na zapleczu, lecz wej prosto do izby starca i zobaczy, w jakim jest stanie, wypyta Samir, jakie s rokowania. Wygadao na to, e plan si powiedzie. Plaskic zaczeka, a zgasn wszystkie wiata i zapanuje cisza. O pnocy zsun si z pryczy i bez najmniejszego szmeru podszed na tyy domu Tannenberga. Musia zaczeka jeszcze p godziny, zanim ktry ze stranikw sprzed wejcia pjdzie do swoich towarzyszy, by zaprosi ich na kaw. Stranicy, cho pili kaw i gawdzili, stojc nieco z boku, przez cay czas mieli oko na chat. Mimo to Plaskic podpezn niezauwaony do okienka i wlizgn si do rodka. Na krzesach stojcych po obu stronach drzwi izby Tannenberga spali dwaj mczyni. Zanim go zauwayli, kady mia kul w gowie. Pchn drzwi. Samira miaa racj. Stara suca drzemaa i nie usyszaa, e kto wchodzi do izby. Pielgniarka zobaczya go z pistoletem w rku i zagrodzia mu drog do ka. Plaskic zatka jej usta, proszc, by bya cicho, ona jednak nie usuchaa, by wic zmuszony j zabi. Gdyby siedziaa cicho, yaby, usprawiedliwia si. Haas obudzi Fatim. Poderwaa si z krzesa, musia wic j uciszy i uderzy kolb pistoletu w gow. Wydawao mu si, e j zabi, ale ta czarownica si wykaraskaa. Nie przejmowa si tym jednak, bo nie miaa szansy go rozpozna. W izbie byo ciemno, a on mia na twarzy kominiark.

- 383 -

Ante opowiedzia synowi wjta, zaufanemu czowiekowi Jasira, co widzia w chacie Tannenberga. Starzec podczony jest do monitorw i dwch kroplwek jednej z krwi, drugiej z lekarstwem. Syn wjta zapyta go, czy to on zabi pielgniark i stranikw, Ante jednak nie odpowiedzia, co wyprowadzio tamtego z rwnowagi, gdy ba si, e Pukownik aresztuje ich wszystkich. W tej wanie chwili do chaty wszed Lion Doyle. Ante mia przeczucie, e Anglik nie jest tym, za kogo si podaje.

Nazajutrz Pukownik by w zdecydowanie zym nastroju. Huseini sucha go cierpliwie, powstrzymujc si od komentarzy, ktre spowodowayby gniew wojskowego. Jasir rwnie milcza. Nie rusz si std, dopki nie zapiemy mordercy. Musi by tu, wrd nas, wytropi go, a kiedy to si stanie, bdzie wola umrze, ni by ywy w moich rkach mwi Pukownik. Do pokoju wesza Alija, nowa pielgniarka, i poinformowaa mczyzn, e Tannenberg na nich czeka. Kiedy weszli, siedzia na fotelu z kocem na kolanach, odczony od kroplwek. Skurczy si, zostaa z niego tylko skra i koci, twarz mia blad jak kreda. Obok niego siedziaa umiechnita Clara. Poprosia doktora Naheba, eby zrobi wszystko, by jej dziadek mg przyj Pukownika na siedzco, sprawiajc tym samym wraenie, e jego stan si poprawia. Lekarz przygotowa zastrzyk z mieszank lekarstw, ktre miay utrzyma Tannenberga w formie przynajmniej przez kilka godzin. Tannenberg nie traci czasu na uprzejmoci, poniewa tym, czego najbardziej mu brakowao, by wanie czas. Przyjacielu zwrci si do Pukownika chc ci prosi o szczegln przysug. Wiem, e to trudne i tylko kto taki jak ty zdoa tego dokona. Ahmed Huseini zaintrygowany spojrza na starca. Jego uwagi nie umkno te zadowolenie Clary, jak gdyby Tannenberg naprawd mg y wiecznie. Pro, o co tylko chcesz, wiesz, e moesz na mnie polega zapewni Pukownik. - 384 -

 Profesor Picot chce wyjecha wraz z caym swoi zespoem. Rozumiem to, okolicznoci s niesprzyjajce, nie moemy go zatrzyma. Clara zostanie jeszcze par dni, a potem do nich doczy, by wzi udzia w przygotowaniu wielkiej wystawy powiconej znaleziskom w Safranie. Bdzie to wana wystawa, ktra zostanie pokazana w wielu europejskich stolicach, moe nawet w Stanach, jestem pewny, e nasz przyjaciel George umoliwi to za porednictwem fundacji wiat Staroytny. A jak przysug ja miabym ci wywiadczy? zapyta Pukownik. Postara si o zezwolenia dla Picota na zabranie do Europy wszystkiego, co tu znaleziono. Wiem wprawdzie, e to bardzo cenne obiekty i trudno bdzie przekona Saddama, ty jednak moesz tego dokona. Potrzebne s ciarwki i helikoptery, eby Picot i jego ludzie jak najszybciej mogli opuci Irak z tymi skarbami. A co my bdziemy z tego mieli? zapyta bez ogrdek Pukownik. Ty na swoim tajnym koncie w Szwajcarii znajdziesz p miliona dolarw. Porozmawiasz z Paacem? dopytywa si wojskowy. Ju to zrobiem. Synowie Saddama ju o wszystkim wiedz, czekaj na naszego posaca. Jeli wic Bagdad si zgodzi, zadzwoni do mojego bratanka, Karima, by uruchomi operacj. Clara ju powinna wyjecha wtrci si Huseini. Clara wyjedzie, kiedy uzna to za stosowne, podobnie jak ja, tymczasem nadal bdzie kopaa. Chc, by jutro zostay podjte prace na wykopaliskach, adnych przestojw z powodu tego, co si stao odpowiedzia zirytowany Tannenberg. Niektre ze znalezionych obiektw... ich wyjazd z kraju to delikatna sprawa zaznaczy Ahmed. Ju je sprzedalicie? zapyta Tannenberg, wprawiajc w osupienie Ahmeda i Jasira, ktrzy wbili wzrok w podog. Nigdy nie ufasz ludziom ze swojego otoczenia stwierdzi z gorycz Ahmed. Bo dobrze ich znam. Moliwe wic, e prezes wiata Staroytnego, Robert Brown, otrzyma od Georgea zlecenie, by skontaktowa si z naszymi najlepszymi klientami i poinformowa ich o znalezisku w Safranie, ci za, spragnieni nowoci, ju przelali pewne kwoty jako zaliczki za obiecane przedmioty. Czy si myl, Jasirze? Pytanie zadane tak bezporednio skonfundowao Egipcjanina. Jego zdenerwowanie zdradzaa plama potu, wykwitajca na przedzie jego nienobiaej koszuli. Nie odpowiada, tylko posya Ahmedowi rozpaczliwe spojrzenia, by ten mu pomg uratowa si z opresji. - 385 -

To Pukownik podj wtek, niezadowolony z przebiegu rozmowy. Ach tak, widz, e dochodzi do konfliktu interesw z twoimi przyjacimi w Waszyngtonie powiedzia. Tannenberg nie pozwoli mu dokoczy. Nie, nie ma tu adnego konfliktu interesw zapewni popiesznie. Uwaam, e wietnie si skada, i Waszyngton postanowi sprzeda kilka ze znalezionych przez nas obiektw, na tym polega nasz biznes, ale jedna rzecz nie przeszkadza drugiej. Obiekty mona std wywie, by pokaza je na wystawie, tyle tylko, e potem nie wrc do Iraku, lecz trafi prosto do nowych wacicieli. Ci jednak bd zmuszeni poczeka par miesicy, moe nawet cay dugi rok, zanim je dostan, co nie jest dla nich adn nowoci, s do tego przyzwyczajeni. Czasem upywaj lata od zaoenia przez nich zamwienia do dostarczenia obiektu, nie widz wic problemu. Dostan to, za co zapacili. Uwielbiam prowadzi z tob interesy. Umiesz rozwiza kady problem. Pukownik powiedzia to z widoczn ulg. W tym wypadku nie ma problemw, chyba e nie uda nam si wywie z kraju obiektw na wystaw. Jeli ju rozmawiae z Paacem, nic powinno by komplikacji. Zostaw to mnie. Co udao ci si ustali w sprawie zabjstw? chcia wiedzie Tannenberg. Nic, i bardzo mnie to martwi. Zabjca jest sprytny. Najwaniejsze, e ocalae, przyjacielu zakoczy Pukownik. yj, bo wcale nie chcia mnie zabi. Pukownik zamyli si nad tymi sowami. Stary mia racj. Czego w takim razie szuka napastnik w jego izbie? Znajdziemy tego czowieka, to kwestia czasu. Dlatego chciabym zatrzyma Picota jeszcze przez par dni, niewykluczone, e to kto z jego grupy. Zrb to, uwaaj jednak, by czas nie spata nam figla, dzisiaj jest ju dwudziesty pity lutego. Wiem, wiem... Chc, eby Picot by daleko std najpniej dziesitego marca. A kiedy wyjedziecie ty i Clara? Nie martw si, sam si tym zajm. Kiedy zacznie si wojna, nas ju tu nie bdzie, zapewniam ci.

- 386 -

Pukownik poegna si i zostawi Tannenberga z Ahmedem i Jasirem. Clara rwnie wysza z izby, ucaowawszy przedtem dziadka. Chciaa porozmawia z Ptcotem i powiedzie mu, e mog zacz myle o wystawie. Chciaaby go te prosi, by wrcili do pracy.

Tak wic dopucie si zdrady zwrci si Tannenberg do Jasira. Obaj mczyni poruszyli si niespokojnie na krzesach. Nikt ci nie zdradzi zapewni Huseini. Nie? Wic jak to moliwe, e cz obiektw z Safranu sprzedano bez mojej wiedzy? Czy nie powinienem by o tym poinformowany? Czy moi przyjaciele tak mao mnie znaj, e maj odwag mnie oszukiwa? Ale Alfredzie, nikt nie prbuje ci oszukiwa wyjka Jasir. Jasirze, jeste zdrajc, czekasz niecierpliwie na moj mier. Nienawi nie pozwala ci uywa inteligencji, wic odsaniasz ca swoj marno. Jasir, zawstydzony, pochyli gow, spojrza ktem oka na Ahmeda i zauway, e jest nie mniej zdenerwowany ni on. Mielimy ci o tym powiedzie, dlatego przyszlimy. George prosi, eby ci przekaza, i ma nabywcw na obiekty znalezione w Safranie. Ach tak? A dlaczego nie powiedzielicie mi o tym poprzedniego wieczoru? Kiedy chcielicie zrobi mi niespodziank? Waciwie nie mielimy wielu okazji, by z tob porozmawia, prawie ci nie widujemy. . . usprawiedliwia si Ahmed. Brakuje ci jaj, Ahmedzie. Jeste tylko moim pracownikiem, tak samo jak Jasir, i nikim innym nie bdziesz do koca wiata. Ludzie tacy jak ty nie rozkazuj, tylko posusznie wykonuj polecenia. Huseini poczerwienia. Najchtniej spoliczkowaby tego starca, nie odway si jednak, wic milcza. Dobrze, teraz porozmawiam z Georgeem, on mi wytumaczy, na czym polega nowa gra. To nierozsdne! sprzeciwi si Jasir. Satelity szpiegowskie przechwytuj wszystkie rozmowy, dobrze o tym wiesz. Jeli zamierzasz zadzwoni do Georgea, to rwnie dobrze moesz da ogoszenie w New York Timesie.

- 387 -

 To George naruszy zasady gry, nie ja. Na szczcie jeste gupcem i niechccy wyjawie mi, co knuj moi przyjaciele. Idcie ju, musz wzi si do pracy. Mczyni wyszli, przekonani, e Tannenberg nie bdzie siedzia z zaoonymi rkami. Pogardza nimi, a oni bali si skutkw tej pogardy. Alfred Tannenberg zawoa Alij, kaza jej wezwa jednego ze stranikw, temu za wyda polecenie, by poszuka Ajeda Sahadiego. By to jeden z najskuteczniejszych zabjcw w ekipie Pukownika; od lat suy Tannenbergowi bez wiedzy swojego szefa, otrzymujc za to pokane sumy. Sahadi by zaskoczony, widzc, e Alfred Tannenberg siedzi w fotelu, rozgniewany jak zwykle. Jeszcze bardziej zdziwi si, kiedy usysza, czego ten od niego oczekuje. To, co mia zrobi na polecenie Tannenberga, byo bardzo ryzykowne, ale pienidze, jakie ten mu za to zaoferowa, rozwiay wszelkie wtpliwoci.

Niemao wysiku kosztowao Clar przekonanie Picota, e powinni wrci do pracy. Nie moesz wyjeda, zostawiajc wszystko rozgrzebane. Ja zostan, moe znajd tabliczki, a moe nie, pozwl mi przynajmniej sprbowa tumaczya. Fabin zgadza si z Picotem co do tego, e im szybciej wyjad, tym lepiej. Tylko Marta popara Clar, przekonujc ich obydwu, e nic nie strac, prowadzc prace jeszcze przez jaki czas. Clara ma racj, to wane, by robotnicy myleli, e wszystko toczy si tak jak dotychczas i e ty wierzysz, e jeszcze mona co znale. Zreszt nie wiemy na razie, kiedy bdziemy mogli wyjecha, wic zamiast siedzie i czeka z zaoonymi rkami, moemy po prostu pracowa. Musimy spakowa cay nasz sprzt, a to zajmie troch czasu zauway Fabin. Zgoda, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by nadal pracowa. Jedno nie wyklucza drugiego. Clara zaatwia to, na czym nam zaleao, pozwolili nam wywie eksponaty... przypomniaa Marta. Prosz, jak mamy w zespole szantaystk! mrukn Fabin. Wcale was nie szantauj, po prostu staram si gra fair. Bez Clary nie zorganizujemy wystawy i to usprawiedliwia nasz obecno w tym miejscu. Jestemy jej to winni.

- 388 -

Wdziczne spojrzenie Clary zdziwio nawet Mart. Z czasem przekonaa si do tej Irakijki, docenia j, cho nic ich nie czyo, poza tym, e obie zajmoway si archeologi. Pomylaa, e Clara jest zagubiona w patriarchalnym Iraku i wiecie Wschodu. Postrzegaa j jako ofiar tego wiata, ktry przeszkadza jej w byciu sob. Zawsze musiaa podporzdkowywa si woli dziadka i ma. Zgoda westchn Picot. Bdziemy pracowali, jednoczenie przygotowujc si do opuszczenia kraju. Nie zamierzam jednak zosta tu ani dnia duej ni to konieczne. Czuj, e zaczynam si dusi. No i te morderstwa... nie rozumiem, jak po czym takim mona mie ochot pracowa. ycie toczy si dalej stwierdzia z rezygnacj Clara. Gian Maria sucha ich, nie odzywajc si. By zdruzgotany, czu, e sytuacja go przerasta. Zostaniesz ze mn? zapytaa go Clara. Tak, zostan odpowiedzia. I zrobi ksidz wyjtkowe gupstwo. Njrozsdniej byoby, gdyby wrci ksidz z nami. Przygoda si skoczya, czy tak trudno to zauway? parskn Picot. Gian Maria pokrci gow. Nie zostawi Clary samej. Przez jaki czas myla, e yciu tej kobiety i jej dziadka nie zagraa adne niebezpieczestwo, nikt nie chce im zrobi krzywdy, e przeszo nie wystawi rachunku choremu starcowi, a w kocu i jej. Jednak ostatnie zdarzenia uwiadomiy mu, e wcale tak nie jest i e musi zosta, by j chroni. J i Tannenberga. Picot zebra cay zesp i ogosi, e musz zacz si pakowa, by wszystko byo gotowe, kiedy nadejdzie potwierdzenie, e mona ich ewakuowa z Safranu. Clara zapewniaa, e nie potrwa to duej ni dwa tygodnie. Wszyscy byli zaskoczeni, kiedy Picot poinformowa, e bd pracowali do ostatniego dnia. Nadal maj kopa, starajc si wydrze tej szafranowej ziemi jeszcze kilka tajemnic. Kto zaprotestowa, ale Picot uciszy go gestem rki, starajc si roznieci w zespole zapa do pomysu urzdzenia wystawy.

Clara wrcia do izby dziadka. Alija pooya go do ka, a doktor Naheb znw podczy chorego do monitorw. Starzec by wyczerpany. Wszystko dobrze idzie zapewnia go Clara. - 389 -

 Nie jestem pewny. Moi przyjaciele nie graj czysto... Wygramy z nimi, dziadku. Gdyby odnalaza Glinian Bibli... Odnajd j, dziadku, odnajd.

Salam Naheb bez owijania w bawen powiedzia Clarze, e nie ma pewnoci, czy Alfred Tannenberg przeyje jeszcze par dni. Chce mi pan powiedzie, e w kadej chwili moe umrze? Tak. Clara z trudem powstrzymaa zy. Bya wykoczona, a przede wszystkim ju od pewnego czasu dokuczaa jej samotno. Kiedy stawaa przed dziadkiem, staraa si zawsze sprawia wraenie silnej i pewnej siebie, cho brakowao jej si, by stawi czoo sytuacji. Jakby tego byo mao, nie miaa ju oparcia w Fatimie, ktra leaa w szpitalu, walczc o ycie. A jeli go gdzie przewieziemy, czy to w czym pomoe? Lekarz wzruszy ramionami. Tannenberg umiera i nawet najlepsza klinika wiata nie zdoaaby ocali mu ycia. Moim zdaniem zbyt dugo rozwaaa pani t moliwo. Wielokrotnie o tym mwiem, ale pani nie chciaa mnie sucha i zwlekaa. Prosz odpowiedzie, jeli jutro przewieziemy go do Kairu, bdzie y? Nie wiem, jak zniesie podr. Wiem, e dziadek dobrze zapaci panu za opiek, ja jednak doo co do tej sumy, jeli uda si przeduy mu ycie cho o par dni, a zwaszcza jeli oszczdzi mu pan cierpienia. Nie jestem Allahem, nie mam wadzy nad niczyim yciem. Ze wszystkich ludzi na wiecie pan zna najlepiej tajemnice ycia. Nie, nie znam, jeli Allah zechce go do siebie wezwa, moje wysiki na nic si nie zdadz. Niech pan to zrobi tak czy inaczej, i niech pan liczy si z tym, e lada moment std wyjedziemy. Za par dni naprawd powinnimy std znika. Obawiam si, e wyjedzie pani sama. To, jak sam pan powiedzia, wie tylko Allah. - 390 -

Syn wjta wierci si, zdenerwowany. Jego ojciec poczstowa goci, Ahmeda i Jasira, sodyczami, w ten sposb czynic zado starym prawom gocinnoci. Jasir i Ahmed odmwili, nie mieli ochoty na jedzenie, posiedzieli jednak jeszcze przez jaki czas, by nie obrazi gospodarza. Jego syn zaproponowa, e odprowadzi ich do obozu pooonego kilkaset metrw od wioski. Szli w milczeniu, powoli smakujc cygara, ktre podarowa im wjt. Nagle z cienia wynurzyli si trzej mczyni i zagrodzili im drog. Minut pniej Jasir wyda okrzyk blu i upad na ziemi ze sztyletem w brzuchu. Rce syna wjta byy mokre od krwi, krwi Jasira. Napastnicy zniknli rwnie niespodziewanie, jak si pojawili, zabierajc ciao. Ahmed zacz wymiotowa. Dlaczego? wykrztusi, prostujc si. Pan Tannenberg nie wybacza zdrady. Chce, eby pan o tym wiedzia powiedzia syn wjta, wycierajc w chustk zakrwawione rce. A kiedy ma zamiar zabi mnie? zapyta Ahmed. Nie wiem, tego mi nie powiedzia odrzek chopak, wzruszajc ramionami. Zostaw mnie, chc zosta sam. Kazali mi pana odprowadzi. Ahmed przypieszy kroku, chcc by jak najdalej od czowieka, ktry bez mrugnicia zabi Jasira, ten jednak go dogoni. Kazali mi przekaza panu, e pan Tannenberg bdzie mia na pana oko i nawet jeli go zabraknie, jeli go pan zdradzi, kto odbierze panu ycie, tak jak ja odebraem je panu Jasirowi. Jestem pewny, e tak si stanie, ale teraz prosz mnie zostawi w spokoju. Nie mog, musz i z panem, na wypadek gdyby mia pan jakie problemy.

Ajed Sahadi podszed do karawany. Wielbdy odpoczyway. Wyszed mu na spotkanie jaki mczyzna i obj go. Niech Allah ma ci w swojej opiece powiedzia. I ciebie. Chod, napijemy si herbaty zaproponowa mczyzna. Nie mog, musz wraca, ale mam do ciebie prob. Odwdzicz ci si. Jestemy przyjacimi. - 391 -

 Wiem o tym, wanie dlatego chc ci o co poprosi. Masz wrczy mu starannie zapakowany pakiet postaraj si, eby bezpiecznie i jak najszybciej dotaro to do Kuwejtu. Komu mam to dostarczy? Na kopercie jest adres, dorcz j razem z paczk. Prosz, to dla ciebie, i niech Allah ci prowadzi. Mczyzna wzi plik dolarw. Nie musia liczy, wiedzia, e jak przy innych podobnych okazjach, to wystarczajca kwota. Alfred Tannenberg zawsze dobrze mu paci.

Porann cisz przerwa krzyk, ktry postawi na nogi cay obz. Picot wybieg z chaty, za nim wypad Fabin i obaj stanli jak wryci. Pozostali rwnie powyskakiwali z ek, by zobaczy, co si stao. Porodku obozu sta sup, do ktrego przywizano ludzkie zwoki. Byy okaleczone, brakowao doni i stp. Oczodoy straszyy krwawymi jamami, trup nie mia uszu. Niektrzy na ten widok nie mogli powstrzyma wymiotw, inni stali jak sparaliowani. Gdy przybiegli onierze, by zaj si zwokami, wszyscy odetchnli z ulg. Chc jak najszybciej std wyjecha! Wszystkich nas w kocu pomorduj! krzycza Picot, wpadajc jak burza do chaty, ktr dzieli z Fabinem i sekretarzem, Albertem Angladeem. To, co si tu dzieje, nie ma z nami nic wsplnego uspokaja go Fabin. W takim razie z czym? Uspokj si! Nic nie zdziaamy, reagujc tak nerwowo. Anglade wyszed z azienki. Wymiotowa, by blady jak ciana, w oczach mia zy. To horror! Za wiele tego mamrota. Kiedy przysza Marta, popatrzya na mczyzn, usiada na krzele i milczc, zapalia papierosa. Marto, dobrze si czujesz? zapyta Fabin. Niestety nie. Jestem przeraona, nie wiem, co si tu dzieje, to miejsce powoli zamienia si w cmentarz... chyba... chyba powinnimy ju wyjecha, najlepiej jeszcze dzisiaj. Uspokj si poprosi Fabin. Musimy si uspokoi, zanim podejmiemy jakie decyzje. Powinnimy te jak najszybciej porozmawia z Clar i Ahmedem. Oni wiedz, co si tu dzieje, i maj obowizek nam o tym powiedzie. - 392 -

 Ten czowiek... to on by z Ahmedem powiedziaa Marta. Tak, to byy zwoki niejakiego Jasira, czowieka, ktry, jeli wierzy Ahmedowi, pracowa dla Tannenberga stwierdzi Fabin. Ale... kto mg si dopuci podobnego okruciestwa? Marta bezradnie krcia gow. Uspokj si, ju po wszystkim pociesza j Fabin.

Chc si zobaczy z Alfredem Ahmed wypowiedzia swoj prob drcym gosem czowieka pokonanego. Clara bya zaskoczona jego wygldem: rozchestana koszula, zaczerwienione od paczu oczy, drce donie. Co si stao? Nawet nie wysza, eby zobaczy? Przegapia nieze przedstawienie, ktre zafundowa nam twj dziadek na przywitanie dnia. Czy nie wystarczyo go zabi, trzeba byo profanowa zwoki? To potwr... ten czowiek to potwr... Nie wiem, o czym mwisz. Clara wygldaa na szczerze zdziwion. Jasir... Zamordowa Jasira i zbezczeci jego ciao. Potem wystawi je porodku obozu, ebymy wszyscy mogli dobrze mu si przyjrze, ebymy nie zapomnieli, e Alfred jest naszym bogiem, panem nas wszystkich... Ahmed szlocha, nie zwaajc na obecno stranikw, ktrzy patrzyli na niego, nie ukrywajc pogardy. Clara miaa ochot wybiec, krzycze, zdoaa si jednak opanowa, przekonana, e ci ludzie przestaliby szanowa jej dziadka i j, jeli ulegaby panice. Dziadek ci nie przyjmie, odpoczywa odpowiedziaa chodno. Musz si z nim zobaczy, chc wiedzie, kiedy mnie zamorduje! krzykn Ahmed. Milcz i nie opowiadaj takich bzdur w mojej obecnoci! Id ju. Musisz wrci do Bagdadu i uruchomi ca akcj. Nadejcie Pukownika zmieszao nieco Clar. Staraa si nie da zdominowa zimnemu spojrzeniu tego mczyzny. Chc zobaczy pana Tannenberga rzuci. Nie wiem, czy ju wsta. Prosz zaczeka.

- 393 -

Clara zostawia Pukownika z Ahmedem i posza do izby dziadka. Alija wanie skoczya go goli, doktor Naheb za wyjmowa ig z jego yy. Powiedziaem panu Tannenbergowi, e nie moe si przemcza powiedzia do Clary. Niech pan przestanie warkn Tannenberg. Jeli jestem gotowy, prosz nas zostawi, ju panu mwiem, e by dzisiaj w dobrej formie. Ale nie jest pan w formie, ja za nie mog zrobi nic wicej To niech mnie pan zostawi sam na sam z wnuczk nakaza Tannenberg. Pielgniarka wysza za lekarzem z izby, nie protestujc. Bali si tego starca. Wiedzieli, e sprzeciw moe by niebezpieczny. Co si stao, Claro? Pukownik chce si z tob widzie. Wyglda na to, e ma wan spraw. Przyszed rwnie Ahmed... mwi, e w obozie jest ciao Jasira... e to ty kazae go zamordowa i okaleczy... To prawda. Chyba nie jeste zaskoczona? Nikt nie moe mie wtpliwoci, co go spotka, jeli mi si sprzeciwi. To ostrzeenie dla wszystkich tu obecnych i dla moich przyjaci w Waszyngtonie. Czym narazi ci si Jasir? Spiskowa przeciwko mnie, szpiegowa mnie, prowadzi interesy za moimi plecami. Skd to wiesz? Dziwi ci, e wiem, co robi Jasir, chocia spdzani czas w ku? Mam oczy i uszy wszdzie, gdzie co si dzieje. Czy trzeba go byo zabija? odwaya si zapyta Clara. Tak. Powiedz Pukownikowi, e moe wej, a ten gwniarz, twj m, niech si std zabiera, ju mu powiedziaem, co ma zrobi. Zamierzasz zabi i jego? Niewykluczone. Wszystko zaley od tego, co wydarzy si w cigu najbliszych dni. Prosz... prosz, nie zabijaj go. Dziecko, nawet dla ciebie nie zrezygnuj ze zrobienia tego, co uwaam za niezbdne dla moich interesw. Jeli bd si waha, jeli nie zrobi czego, co musz zrobi, i inni si o tym dowiedz, wwczas zrobi to samo nam. Takie s reguy. mier Jasira

- 394 -

suya temu, by George, Enrique i Frank dowiedzieli si, e jeszcze yj. Moi wsplnicy tu, na miejscu, a wrd nich Pukownik, zrozumieli przesanie. Teraz id ju i rb, co ci kazaem. A co mam im powiedzie? wyszeptaa Clara. Komu? Picotowi, Marcie... bd si dopytywali, co si stao Nic im nie mw. Niech kopi i prbuj odnale Bibli, zanim wyjad. Jeli tego nie zrobi, utrudni im wyjazd.

Dwie godziny pniej obz funkcjonowa jak co dzie. Przynajmniej z pozoru. Clara nie wiedziaa, skd czerpie siy, jednak po dyskusji z Picotem, ktry domaga si od niej wyjanie na temat tego, co si stao, posza kopa. Ani on, ani nikt inny z zespou nie chcia jej towarzyszy, wszyscy dziwili si, e tak po prostu wraca do pracy po tym, co zaszo. Nie suchaa ich, znosia te wymwki, wiedzc, e nie ma wyjcia, e jeli si zawaha lub okae sabo, w kocu si zaamie, a na to nie moga sobie pozwoli. Bya zajta kopaniem, kiedy w oddali usyszaa haas startujcych helikopterw. To oznaczao, e Ahmed wyjecha. Poczua spokj. Nie kochaa go ju, nie zniosaby jednak, gdyby jej dziadek kaza go zamordowa. Nie wiedziaa, czy Pukownik rwnie wyjecha, cho byo jej wszystko jedno. W poudnie postanowia zej do komory, ktr odkryli kilka dni wczeniej. Ajed Sahadi prosi j, by tego nie robia, ona jednak kazaa mu milcze. Gian Maria, ktry chodzi za ni jak cie, zaproponowa, e zejdzie razem z ni. Zgoda, najpierw jednak zejd sama, a kiedy si rozejrz, zdecyduj, czy masz mi towarzyszy, czy nie. Opuszczana na linie, suna w d, dopki nie dotkna staego podoa. Od zapachu stchlizny zbierao jej si na wymioty. Bya zdecydowana zbada sal, ktr odkryli par dni temu i ktr obejrzeli ju dokadniej Picot z Fabinem. Zapewniali, e jest poczona z innymi czciami wityni. Zapalia czowk i rczne latarki, i umiecia je w strategicznych miejscach, po czym zacza obmacywa ciany i posadzki.

- 395 -

Stracia poczucie czasu. Kilka razy pocigna za lin, by da znak, e wszystko jest w porzdku, nie prosia jednak Giana Marii, by si do mej przyczy. Zabronia mu schodzi do komory, dopki sama go nie wezwie. Nie wiedziaa, jak to si stao, ale kiedy obstukiwaa trzonkiem opatki cian, ta zawalia si, a na Clar posypaa si lawina gruzu i pyu. Kiedy otworzya oczy, znieruchomiaa z przeraenia, poniewa poczua, e co przesuwa si po jej prawej nodze. Staraa si nie oddycha, przekonana, e to w albo szczur. Sekundy byy wiecznoci, nie miaa odwagi spojrze w d. Nagle na jej twarz pad snop wiata i usyszaa zdecydowane kroki i mski gos. Pojawienie si ludzkiej istoty w ostatniej chwili ocalio j od ataku paniki. Claro, dobrze si czujesz? Zauwaya w mroku sylwetk Giana Marii. Nigdy wczeniej, tak jak w tej chwili, nie cieszya si, e go widzi. Nie ruszaj si, tu co jest... Gdzie? Nic nie widz. Claro tu nic nie ma. Zdobya si na odwag i popatrzya w kocu na swoje stopy. Niczego tam ju nie byo. Zwierz najwyraniej tylko przesuno si po niej obojtnie. Odetchna z ulg i wycigna rk do Giana Marii. Chyba przesza po mnie mija albo szczur. Dobrze, e mam wysokie buty. Ale mnie przestraszya! Wyjdmy std. Po co schodzie, skoro od razu chcesz i. Zszedem, eby ci poszuka, martwiem si. Za bardzo si o mnie troszczysz. To prawda przyzna ksidz. Pom mi, chc rzuci okiem na te gruzy, potem sprowadz tu robotnikw, ka im wszystko odkopa. Wydaje si oczywiste, e znajdujemy si na niszym pitrze wityni. Trzeba je odsoni. To nie bdzie atwe zauway Gian Maria. To prawda, nie moemy jednak prnowa, nie mamy czasu. Clara skierowaa grup robotnikw do wntrza otworu, gdy tymczasem inny zesp odkopywa wierzch znaleziska. Wok otworu kazaa umieci silne lampy. Bd pracowali dzie i noc, nie mona marnowa ani chwili, nawet jeli naraa w ten sposb ycie ludzi, ktrym obiecaa dodatkow zapat, jeli zgodz si pracowa na nocnej zmianie.

- 396 -

Wiedziaa, e Picot bdzie oburzony, jednak nie przejmowaa si tym. W kocu wspkieruje wykopaliskami, a jej dziadek finansuje je w wikszej czci. Nadszed czas, by podkreli swoj rol.

Lion Doyle przeczyta faks wrczony mu przez Mart. Wydaje mi si, e przysali to z twojej agencji. Dostaam wydruk od Ante. Roznosi korespondencj, nie wiedzia, gdzie jeste. Dzikuj. Faks by od dyrektora Photomundi. Lion domyla si oczywicie, e za sowami, ktre czyta, kryje si jego szef, Tom Martin.

Od dawna nie mielimy od ciebie wieci, klienci niecierpliwi si brakiem nowoci. Co si stao z obiecanym reportaem? Jeli nie moesz go zrealizowa, powiniene wraca, media nie bd paci za pojedyncze zdjcia. Oczekuj wiadomoci albo twojego powrotu.

Tom Martin wywiera nacisk, bo na niego z kolei naciskali klienci. Ludzie, ktrzy zlecili zabjstwo Alfreda Tannenberga nie zamierzali duej czeka, a prezes Global Group dawa mu do zrozumienia, e albo natychmiast wykona zadanie, albo uznaj kontrakt za rozwizany. Dosta du zaliczk i dobrze wiedzia, e Martin zada jej zwrotu. Poszed do magazynu, w ktrym urzdzono biuro, i znalaz tam Fabina z dwoma archeologami, udzielajcego instrukcji Plaskicowi, jak pakowa do skrzy wszystkie materiay na nonikach informatycznych i jak dokona inwentaryzacji archiww. Chc wysa faks powiedzia. Prosz bardzo. Zreszt rano przysza wiadomo od twojego szefa. Tak, niecierpliwi si, domaga si dramatycznego wojennego reportau, a tu na razie nie zanosi si na wojn. Zdaje si, e gazety nie s ju zainteresowane kolejnymi reportaami z wykopalisk. Trudno si dziwi, wkrtce wybuchnie wojna zauway ktry z archeologw. Tak, chyba tak. Powinienem porozmawia z Picotem. Musz si zorientowa, jak bd mg wyjecha do Bagdadu.

- 397 -

 Zaczekaj, wyjedziesz razem z nami. Yves najchtniej wyjechaby natychmiast, musimy jednak zaczeka na wieci od Ahmeda. Ten ich synny Pukownik musi si postara o pozwolenie, ebymy mogli zabra ze sob to, co znalelimy tumaczy Fabin. Zgoda, zaczekamy. Ante, czy mog skorzysta z ktrego z komputerw? Chc napisa do szefa. Tamten jest podczony do drukarki. Chorwat machn rk. To marnowanie czasu. eby nie byo poczenia z Internetem! narzeka Lion. Nic na to nie poradz, e nie ma wolnych linii telefonicznych. Ciesz si tym, co jest. Pisz, co masz do napisania i zostaw na tym podajniku. Po poudniu kto pojedzie do Tallal-Mukajjar na poczt. Odpowied Liona Doylea wysana do szefa Photomundi bya krtka: Reporta bdzie gotowy w tym tygodniu.

- 398 -

31

Tom Martin otworzy kopert, ktr podaa mu sekretarka. Czeka na ni. Dyrektor Photomundi zadzwoni do niego z wiadomoci, e nadszed faks od Doylea. Przeczyta jedyne zdanie, jakie widniao na kartce, i porwa j na drobne kawaki. Musi natychmiast zadzwoni do tajemniczego pana Burtona, ktry najwyraniej traci cierpliwo. Podczas rozmowy telefonicznej przypomina Martinowi, e wpaci bardzo wysok zaliczk i domaga si wynikw. Jeli czowiek wysany do Iraku znalaz ju Tannenberga i jego wnuczk, skoro udao mu si przenikn do ich otoczenia, dlaczego nie wywizuje si z umowy? Prezes Global Group prbowa mu wyjani, e misja w Iraku nie naley do najatwiejszych, e jeli jego czowiek dotychczas niczego nie dokona, to dlatego, e byo to niemoliwe i czeka na odpowiedni chwil. Prosi o cierpliwo, jednak pan Burton uprzedzi go, e jego cierpliwo si koczy. Odszuka ostatni numer telefonu, jaki zostawi mu pan Burton, i wystuka go na klawiaturze aparatu. By to numer brytyjskiego operatora telefonii komrkowej, ale nie miao to najmniejszego znaczenia, Burton mg znajdowa si wszdzie. Sucham? Pan Burton? Tak, sucham pana, panie Martin, O co chodzi? Dostaem potwierdzenie, e w tym tygodniu zamwienie zostanie zrealizowane. Na pewno? Przekazuj panu informacje od mojego czowieka. Kiedy bdzie wiadomo, czy wywiza si z zadania? Ju panu powiedziaem, w tym tygodniu mam nadziej przekaza panu dobre wieci. Oczekuj dowodw, wiadomoci nie wystarcz. To, panie Burton, moe okaza si trudne, przynajmniej w pierwszej chwili. W naszym kontrakcie jest takie ustalenie.

- 399 -

 Ja wywizuj si z umw, panie Burton. To paski obowizek, panie Martin. Doskonale, zadzwoni do pana pniej. Bd czeka.

Hans Hausser odoy suchawk. Byo ju pno, dawno po sidmej, nie mg si jednak powstrzyma, by nie zadzwoni do Carla, Mercedes i Brunona. Z niecierpliwoci czekali na wieci z Iraku. Wsta, skierowa si do holu, narzuci paszcz i wyszed, starajc si zachowywa jak najciszej, by nie niepokoi Berty. Crka miaa jednak dobry such i natychmiast wyjrzaa z kuchni, gdzie podawaa kolacj dzieciom. Dokd si wybierasz, tato? Chc rozprostowa nogi. O tej porze? I w ten deszcz? Berto, prosz ci, przesta traktowa mnie jak dziecko. Cay dzie siedziaem w domu, mam ochot si przej. Pospaceruj troch i zaraz wrc. Zamkn drzwi, nie dajc crce czasu na odpowied. Wiedzia, e przez niego cierpi, jednak nic nie rng na to poradzi. Chcia by lojalny wobec przyjaci i natychmiast poinformowa ich o tym, czego si dowiedzia. Oddali si od domu, nastpnie wsiad do autobusu, wysiad cztery przystanki dalej i odszuka kabin telefoniczn. Carlo Cipriani nie mg odebra, by akurat w klinice, asystowa przy operacji przyjaciela, ktremu jego syn, Antonino, usuwa nerk. Maria, sekretarka, zapewnia, e doktor Cipriani oddzwoni, gdy tylko wrci do gabinetu. Nastpny numer, jaki wybra, by numerem telefonu komrkowego, z ktrym Bruno Mller nie rozstawa si przez ostatnie dni. Bruno... Hans... Jak si masz? Dobrze, przyjacielu, doskonale. Mam nowiny: poinformowano mnie, e w tym tygodniu zlecenie zostanie zrealizowane. Jeste pewny?

- 400 -

 Otrzymaem tak obietnic i mog tylko oczekiwa, e odpowiednie osoby dotrzymaj sowa. Czekalimy ju tyle lat, myl, e moemy zaczeka jeszcze tydzie. Zgadzam si, cho musisz wiedzie, e nigdy nie byem tak zniecierpliwiony. Oby si to wreszcie skoczyo, ebymy mogli wrci do normalnego ycia. Bruno Mller zamilk na kilka sekund. Czu ucisk w piersiach, Rozmawiae ju z Carlem i Mercedes? zapyta w kocu. Carlo operuje. Zaraz zadzwoni do Mercedes. Kiedy bdziesz rozmawia z Carlem, nie pytaj go o modszego syna. Nadal nie ma od niego adnych wieci, Carlo jest zaamany. Wci nie wie, gdzie si chopak podzia? Nie. Nie pisze ani nie dzwoni. Podobno przechodzi gboki kryzys. Carlo czuje si winny, nie powiedzia mi dlaczego, twierdzi jednak, e to on jest wszystkiemu winny. A czy jego przyjaciel, ten detektyw, nie moe czego zrobi, eby mu pomc? Obawiam si, e chopak zagrozi, e jeli ojciec zacznie go szuka, zerwie z nim kontakty. Dzieci to rdo radoci, ale te goryczy. To prawda, ale bez nich bylibymy niczym. Wiem o tym, mj drogi, wiem o tym. Zadzwoni teraz do Mercedes.

Mercedes Barreda koczya makija. Tego wieczoru wybieraa si. do teatru Liceo. Bya zaproszona do loy prezesa zarzdu jednego z bankw, w ktrym jej przedsibiorstwo budowlane miao otwart lini kredytow. Nie moga odmwi. Nie przepadaa za oper, chocia bya mioniczk muzyki klasycznej. Nie lubia jednak pojawia si w pewnych miejscach po to tylko, by by widzian i widzie. Kiedy usyszaa dzwonek komrki, pomylaa, e nie ma ochoty rozmawia. Nagle jednak poderwaa si, uwiadomiwszy sobie, e to nie jej stara komrka, tylko telefon, ktry kupia po to, by kontaktowa si z Hansem. Tak? powiedziaa do suchawki. W jej gosie dawao si wyczu napicie. Ju mylaem, e nie odbierzesz. Mylaam, e to nie ten telefon. Nie rozpoznaam sygnau. Sucham ci, jak si wszystko ukada? - 401 -

 Doskonale, zdaje si, e w tym tygodniu sprawa bdzie zaatwiona. Jak mamy gwarancj? Po prostu kto mi to obieca. Musimy czeka. Mam ju do czekania. Przecie zosta tylko tydzie. Nie ma powodw do zdenerwowania przed sam kocwk. Masz racj. Kiedy do mnie zadzwonisz? Gdy tylko mnie powiadomi. Dowiesz si o tym jako pierwsza. Dzikuj. Uwaaj na siebie. Ty rwnie.

Hausser wyszed z budki telefonicznej i spacerowa bez celu, nie zwracajc uwagi na deszcz, a w kocu, przemoczony do suchej nitki, zdecydowa si zatrzyma takswk i wrci do domu. Skostnia z zimna, zacz kasa. Crka znw go zbeszta.

***

Paul Dukais kilkakrotnie nacisn dzwonek, niecierpliwic si, cho niecierpliwo nie bya jego cech charakteru. Robert Brown w kocu otworzy drzwi. Wszyscy ju s? zapyta Browna. Tak. Ralph Barry przed chwil dotar. Zadzwoniem do Mentora. Pojad si z nim spotka, gdy tylko przekaesz mi t piln wiadomo. Dukais wszed do salonu, podziwiajc prost elegancj jego wystroju. Ralph Barry siedzia ze szklank whisky w rku. Dobrze, e i on tu jest, gdy jako dyrektor fundacji by wanym trybikiem w tej machinie. Ramn Gonzlez, sucy Browna, zapyta, co poda do picia. Podwjn whisky z lodem, bez wody poprosi Dukais.

- 402 -

Kiedy dosta ju whisky, a Ramn wyszed z salonu, popatrzy na obydwu mczyzn, wyobraajc sobie, jak si przestrasz, kiedy powie im, e Jasir zosta zamordowany. Alfred Tannenberg kaza zamordowa Jasira zacz. Nie zadowoli si jednak tym, e odebra mu ycie. Kaza obci mu stopy i donie, wyku oczy i obci uszy. Wszystko to woono do pudeka, zaplombowano i przysano nam w prezencie. Dopiero to dostaem, dlatego postanowiem was wezwa. Mam rwnie list od Tannenberga do twojego Mentora i wsplnikw. Udao mi si porozmawia z jednym z moich ludzi w Kairze, ktry porozumia si z Ahmedem, chocia powiedzia mi, e ten zachowuje si, jakby oszala. Przerazio go zamordowanie Jasira. Dukais postanowi ich nie oszczdza i otworzy metalow kasetk, z ktrej wyj pudeko. Bya w nim mieszanka misa i koci z zaschnit krwi. Na wierzchu leay rozkadajce si gaki oczne. Prezes wiata Staroytnego wsta. By blady, jego oczy rozszerzyy si z przeraenia. Ralph Barry rwnie wyglda na zaszokowanego. aden z nich nie mg wydusi sowa. Nagle Barry wybieg z pokoju. Schowaj to! krzykn histerycznie Brown. Paul Dukais zamkn pudeko i woy je do metalowej kasetki. T zamkn na klucz, ktry ukry w kieszeni, i utkwi spojrzenie w twarzy Browna, stwierdzajc w duchu, e tamten wyglda, jakby postrada zmysy. Boe drogi, co za potworno! Ten Tannenberg to wcielony diabe! Dukais milcza. Ralph Barry wrci z azienki ze zbola min. Kawa skurwysyna z ciebie! powiedzia do Dukaisa. Ja te nie ogldaem tego z przyjemnoci odpowiedzia spokojnie Dukais. Ale tak wanie maj si sprawy i nie zamierzaem bra tego na swoje barki. Stanowicie cz interesu, nie musz was oszczdza. Podnis si i dola sobie whisky. Alkohol skutecznie usuwa niesmak mrukn. Ani Brown, ani Barry nie ruszyli si z miejsca, nadal wstrznici widokiem szcztkw Jasira. Co powiedzia Ahmed? zapyta wreszcie Brown. Ahmed zgadza si z moimi ludmi w Safranie co do tego, e Alfred jest umierajcy. Nie dawali mu nawet tygodnia ycia, ale si pomylili. Mordujc Jasira, przesa

- 403 -

nam znak, e nadal jest wrd ywych. To w jego stylu. Chce nam przypomnie, e to wci jego teren i nie wolno robi nic bez jego zgody. Co mwi Ahmed? Mj czowiek w Kairze powiedzia, e jedyne, czego chce Ahmed, to jak najszybciej wzi nogi za pas. W kadym razie zrobi to, co do niego naley. Mj czowiek powiedzia, e z tego interesu nikt nie wyskakuje wtedy, kiedy ma na to ochot. Nie musimy wprowadza adnych zmian, wystarczy poczeka. Do pocztku tej przekltej wojny zostao niewiele dni. A co z Clar Tannenberg? zapyta Ralph Barry. Zdaje si, a przynajmniej tak twierdzi Ahmed, e wstpi w ni diabe. Ma natur swojego dziadka. Znaleli tabliczki? Nie, na razie ich nie znaleli. Clara jest gotowa przewali jeszcze par ton ziemi. A prawda, Ahmed mwi, e Picot przekona Car, ona za dziadka, by wywie z Iraku wszystko, co znaleli. Zamierzaj przygotowa wielk wystaw, w stolicach europejskich, a nawet myl o tym, by sprowadzi j do Stanw, tak wic wczeniej czy pniej si do ciebie zgosz. Przyjanisz si z tym Picotem, prawda? Ralph Barry pocign yk whisky i westchn, zanim odpowiedzia Dukaisowi. Kolegujemy si. W wiecie akademickim uznawani jestemy za jedynych, ktrzy mog si pochwali jakim dorobkiem. A wic obiekty z Safranu nie dotr razem z reszt mrukn Robert Brown. Nie, to jedna z niespodzianek, jakie zgotowaa nam Clara i Alfred. Zdaje si, e Alfred nie sprzeciwia si sprzeday, jest gotw sprawi, e obiekty poznikaj, ale dopiero po tym, jak jego wnuczka objedzie z nimi p kuli ziemskiej. Wydaje mi si, e Alfred uzna, i musimy uzbroi si w cierpliwo, bo to tylko kwestia czasu. Oszala! parskn Robert Brown. Ja bym raczej powiedzia, e nadal postpuje roztropnie zawyrokowa Paul Dukais. Otworzy aktwk i wyj z niej trzy teczki, ktre poda Brownowi. Prosz, oto szczegowy raport opisujcy wydarzenia ostatnich dni w Safranie, w tym mier pewnej modej pielgniarki i dwch ochroniarzy. Dlaczego nic nam nie powiedziae? Co si stao? dopytywa si wzburzony Ralph Barry.

- 404 -

 Wanie wam mwi. Reszta jest w raporcie. Chcielicie dowiedzie si czego o stanie zdrowia Alfreda Tannenberga, sta si on jednak niewidzialny, zwaszcza od swojego przyjazdu do Safranu, dlatego te jeden z moich ludzi postanowi dosta si do jego pokoju. Napotka na pewne trudnoci i musia zlikwidowa pielgniark i ochroniarzy. Zrani te powanie star suc Tannenberga. Widzia, e Alfred jest podczony do rnych aparatw, wyglda na umierajcego, ale wszystko wskazuje na to, e si wykaraska. Teraz was zostawiam, przeczytajcie i podzielcie si ze mn swoimi sugestiami, czy powinnimy wprowadza jakiekolwiek zmiany. Nie, nie bdziemy wprowadzali zmian, nie wyjdziemy poza przewidziany plan uci Brown. Dukais wyszed, z nikim si nie egnajc. By rwnie poruszony jak Brown i Barry, nie mg jednak pozwoli sobie na okazywanie uczu. Zarzdza organizacj zrzeszajc ludzi gotowych mordowa dla najbardziej odraajcych powodw i w najbardziej brutalny sposb, nie mg wic pokazywa, e robi na nim jakiekolwiek wraenie skrzynka z ludzkimi stopami, domi i oczami. Jedyne, co go uspokajao, to e Mike Fernndez zapewni go, i plan jest dopracowany w kadym szczegle. Dukais ufa mu bardziej ni wszystkim swoim onierzom, jeli wic Mike powiedzia, e plan nadal bdzie realizowany, to znaczy, e tak si stanie.

Brown i Barry milczeli przez chwil, kady pogrony w mylach. Byli wstrznici. Najgorsza ze wszystkiego, myla Robert Brown, bdzie reakcja Mentora. George Wagner wcieknie si, cho nawet nie podniesie gosu. Najbardziej ze wszystkiego Brown ba si jego chodu; twarde spojrzenie zdradzao, do czego ten czowiek jest zdolny. Pod tym wzgldem w niczym nie ustpowa Alfredowi, tyle tylko, e porusza si po wyoonych dywanami korytarzach Waszyngtonu, podczas gdy Tannenberg po ciemnych zaukach miast Wschodu. Przepraszam, musz zatelefonowa. Ralph Barry wsta. Brown skin gow. Wiedzia, e jego szefa czeka trudna rozmowa. George Wagner nie nalea do ludzi, ktrzy godz si, by kto stawia im wyzwania, nawet jeli miaby to by jego stary przyjaciel Tannenberg.

- 405 -

***

Ludzie byli wyczerpani. Clara prawie nie pozwalaa im odpoczywa. Przez ostatni tydzie odgarniali tony piasku, by wydosta spod niego wityni. Yves Picot da jej woln rk i rzadko przycza si do tej gorczkowej pracy. Robotnikom pomagaa grupa archeologw, ktrzy zajci byli rwnie pakowaniem materiaw i sprztu, by wszystko byo gotowe, kiedy Ahmed Huseini powie, e mog wyjeda. Nie potrafili odmwi Clarze, ktr nieustannie obserwowa Ajed Sahadi. Tannenberg ostrzeg go, e jeli znw dojdzie do jakich nieprzewidzianych wydarze, zapaci za to yciem. Gian Maria nawet na moment nie odstpowa Clary. Ogarniao go przeraenie za kadym razem, gdy traci j z oczu. Fabin z Mart wspierali j, zadziwieni jej si woli i determinacj. Prawie nie spaa, nie chciaa marnowa czasu nawet na jedzenie. Jeli opuszczaa stanowisko, to tylko po to, by zajrze do dziadka i Fatimy, ale nie spdzaa tam wicej ni kilka minut. Clara miaa wyrzuty sumienia, e nie towarzyszy dziadkowi w tych, jak wiedziaa, ostatnich minutach. Tannenberg by wycieczony chorob, trwa przy yciu tylko dziki ogromnej sile woli. Fatinia wstawaa ju z ka, i chocia nie odzyskaa jeszcze si, ubagaa doktora Naheba, by przynajmniej pozwoli jej by w pobliu jej pana. Pani Huseini... Clara nie zwrcia uwagi na to, e kto woa j po nazwisku. Nadal odgarniaa opatk i pdzlem piasek z czego, co mogo by fragmentem kapitelu. Postanowia, e nie bdzie reagowaa, kiedy kto zwrci si do niej w ten sposb. Woanie jednak si powtrzyo. Pani Huseini... Odwrcia si zdenerwowana. Przyglda jej si wyczekujco dziesicioletni chopiec, spodziewajc si, e zaraz na niego nakrzyczy. Kto go uprzedzi, e pani ma zy charakter i podnosi gos. Odetchn, kiedy zobaczy, e si umiecha. Czego chcesz? Ma pani wraca do domu. Doktor Naheb chce z pani porozmawia. Co si stao? zapytaa przejta. Nie wiem, kazali mi pani odszuka. - 406 -

Clara poderwaa si jednym skokiem i pobiega za chopcem w stron obozu. Obawiaa si najgorszego. Jeli wzywa j lekarz, to znaczy, e z dziadkiem jest naprawd le. Cisza panujca w domu nie wrya niczego dobrego. Izba dziadka bya pusta. Clara wybuchna paczem i wypada z chaty. Chopiec podszed do niej i pokaza rk szpital polowy. Tam na ni czekaj, powiedzia. Doktor Naheb wraz z Alij reanimowali Tannenberga. Przewieli go do szpitala, poniewa starzec dosta wylewu. Lea nieprzytomny, z jedn stron ciaa sparaliowan. Clara uspokoia si, przygldajc si zabiegom lekarza i pielgniarki. adne z nich do niej nie podeszo, tylko doktor Naheb popatrzy na ni, rozkadajc bezradnie rce. Staa tak przez kilka minut, patrzc na nich bez sowa. W kocu lekarz podszed do niej, wzi j pod rami i wyprowadzi na zewntrz. Nie wiem, jak dugo wytrzyma, moe par godzin, dzie... wtpi jednak, by jego stan si poprawi. Clara si rozpakaa. Bya wyczerpana walk z czasem, a zwaszcza tym, e nie czua si na siach dziaa bez wsparcia, jakie dawaa jej obecno dziadka. Potrzebowaa pewnoci, e on yje, by sama moga y. Jest pan pewny? wyszeptaa przez zy. Sam si dziwi, e tak dugo wytrzyma. Mia wylew, nie wiem, czy odzyska przytomno. Jeli nawet tak, to jest niemal pewne, e nie bdzie mg mwi, moe nawet pani nie rozpozna. Nie bdzie rwnie mg si porusza. Jest w stanie krytycznym, przykro mi. A jeli go std wywieziemy? zapytaa Clara, szukajc choby cienia nadziei. Prosiem o to bez koca, ale ani pani, ani pani dziadek nie chcielicie mnie sucha. Teraz jest ju za pno, nie sdz, by przey podr. Co mona zrobi? Nic. Zrobiem, co mogem. Teraz pozostaje tylko czeka. Ani Alija, ani ja nie ruszymy si od jego ka. Na pani miejscu bybym blisko, w kadej chwili moe nastpi zgon. Ajed Sahadi sta obok, starajc si nie uroni ani sowa z tej rozmowy. Gian Maria take by blisko, gotw popieszy Clarze z pomoc.

- 407 -

Ona za wyprostowaa si i stumia szloch. Wytara oczy, zostawiajc na twarzy ciemn smug. Nie moga okaza saboci w takiej chwili. Dziadek j ostrzega: ludzie poruszaj si tylko w rytm bbna i bata. Ajedzie, podwj strae wok szpitala, dziadek mia kryzys, ale z niego wyjdzie, czuwa nad nim nasz wietny doktor powiedziaa ze wzrokiem utkwionym w Salamie Nahebie. Tak jest, prosz pani odpar nadzorca. Niech ludzie nie przerywaj pracy. Nie ma ku temu powodw, ja tu jeszcze chwil zostan. Ja te stwierdzi Sahadi. Rb, co ci ka. Id na wykopaliska i zadbaj o to, by ludzie pracowali jak naley. Pan Tannenberg kaza mi nie odstpowa pani na krok. Clara podesza do niego, patrzc mu twardo w oczy. Mczyzna przestraszy si, e go uderzy. Ajedzie, kiedy bdziesz pewny, e wszystko chodzi jak w zegarku, wracaj. Rozumiesz? wycedzia. Tak, prosz pani. Odwrcia si i wesza do szpitala, za ni za Gian Maria, ktry pooy jej rk na ramieniu. Claro, nie wiem, czy twj dziadek by praktykujcym chrzecijaninem, ale jeli chcesz... jeli chcesz... jestem kapanem, mog udzieli mu ostatniego namaszczenia, by przygotowa go na spotkanie z Panem. Ostatniego namaszczenia? Tak, ostatniego sakramentu. To pomoe mu umrze jak chrzecijaninowi, choby nawet nie y jak chrzecijanin. Bg jest miosierny. Nie wiem, czy mj dziadek zgodziby si przyj ostatnie namaszczenie, gdyby... gdyby by przytomny... Ja tylko chc mu pomc. I tobie rwnie. Taki mam obowizek, jestem ksidzem, nie mog si przyglda, jak umiera czowiek urodzony w religii Chrystusa, i nie da mu ostatniej pociechy od Kocioa. Mj dziadek w nic nie wierzy. Ja te nie. Bg nigdy me stanowi czci naszego ycia, po prostu go nie byo, nie mielimy potrzeby modli si do Boga. Nie pozwl mu umrze bez ostatniego namaszczenia upiera si Gian Maria.

- 408 -

 Nie, nie mog ci pozwoli, by udzieli mu ostatniego namaszczenia. On nigdy nie powiedzia, ebym wezwaa ksidza, kiedy bdzie umiera. Jeli ci na to pozwol, to bdzie jak... witokradztwo. Co ty opowiadasz! Nie wiesz, co mwisz! Przykro mi, ale mj dziadek umrze tak, jak y. Jeli twj Bg istnieje, i jak mwisz, jest miosierny, wszystko mu jedno, czy udzielisz dziadkowi ostatniego namaszczenia, czy nie. Claro, prosz, pozwl mi sobie pomc, pozwl mi pomc jemu. Oboje tego potrzebujecie. Nie, przykro mi, ale nie. Odwrcia si na picie i wesza do szpitala. Nie zamierzaa pozwala na takie rzeczy bez wiedzy dziadka. Nie wiedziaa nawet, na czym polega ostatnie namaszczenie. Nie bya chrzecijank. Nie bya te muzumank. Bg nie zajmowa adnego miejsca ani w tym Domu, ani w jej domu w Kairze. Ojciec i dziadek nigdy nie rozmawiali z ni o Bogu. Dla nich religia bya spraw fanatykw i ignorantw. Gian Maria nie wiedzia, co robi. Postanowi, e bdzie krci si w pobliu szpitala, proszc Boga, by Clara zmienia zdanie. Picot, Fabin i Marta przyszli do szpitala, oferujc Clarze pomoc. Tak zrobili te pozostali archeolodzy. Marta posuna si jeszcze dalej, proponujc, e dopki nie wyjani si sprawa zdrowia jej dziadka, zastpi Clar na wykopaliskach. Bardzo ci dzikuj, Marto. Przynajmniej o to bd spokojna. Ci ludzie nie potrafi nic zrobi, jeli nikt nimi nie pokieruje. Nie martw si, wyrcz ci, dopki nie wrcisz do pracy. Bya to najdusza noc w yciu Clary. Dziadek umiera, ona za bya bezsilna, nie moga nic zrobi. Salam Naheb ostrzeg j, e chory nie doyje poranka. Myli si jednak. O wicie Alfred Tannenberg otworzy oczy. Sprawia wraenie, jakby wraca z bardzo daleka, w jego zagubionym spojrzeniu by niepokj i bl. Zdawa si rozpoznawa Clar, nie mg jednak wymwi sowa. Poow ciaa mia sparaliowan, by te bardzo osabiony. Clara w ciszy obserwowaa kady ruch doktora Naheba, oczekujc, e ten powie jej, czego moe oczekiwa, ale dopiero pnym rankiem lekarz da jej znak, by wysza z nim przed szpital. Stan pani dziadka jest stabilny, moe si pani pooy i odpocz. - 409 -

 Czy to znaczy, e nie umrze? Nie wiem, czy za godzin nie dostanie kolejnego wylewu i znw nie wpadnie w piczk, nie wiem, czy wytrzyma jeden dzie, dwa czy moe trzy tygodnie. Nie potrafi wytumaczy, jak przezwyciy ten kryzys. A co teraz zrobimy? Co pan zrobi? Przede wszystkim wykpi si i troch odpoczn. Pani powinna zrobi to samo, wanie dlatego, e wszystko si moe zdarzy. Niech pani odpocznie, jest pani wyczerpana, a w takim stanie nie moe pani pomc ani dziadkowi, ani sobie samej. A jeli co mu si stanie? Zostanie przy nim Alija, nie pada z ng jak my wszyscy, bo kazaem jej si zdrzemn. Zreszt Fatima te przy nim czuwa. Wprawdzie nie czuje si najlepiej, ale w razie czego moe nas zawiadomi. Clara postanowia, e tym razem posucha lekarza. Bya wyczerpana, nie jada prawie ca dob, cho nie odczuwaa godu. Pooya si w ubraniu na ku i natychmiast gboko zasna.

Robotnik zawoa Mart. Jedno z uderze kilofem odsonio szczelin, przez ktr wida byo pust przestrze. Marta zajrzaa do wyomu w murze i zobaczya niewielkie pomieszczenie. Na ziemi leay szcztki ceramiki. Jeszcze jedna sala wityni, tyle e mniejsza ni te, ktre odkopali do tej pory. Wytumaczya robotnikom, w jaki sposb maj powiksza otwr, by mona byo wej do sali, nie uszkadzajc starego muru. Po dwch godzinach resztki muru byy podparte stemplami, co uatwiao wejcie. Nikt nie okazywa szczeglnego entuzjazmu. Jeli nie znajd tu adnego posgu lub dobrze zachowanych paskorzeb, bdzie to kolejna sala paacowo-witynnego kompleksu. Na pododze poniewieray si gliniane skorupy i kawaki tabliczek. Na jednej ze cian widniay wrby, mona si byo domyli, e dawniej opieray si o nie drewniane deski, na ktrych ukadano tabliczki. Marta zerkna na niektre z kawakw, ale nic szczeglnego nie przykuo jej uwagi. Zawieray sumeryjskie poematy, na wszelki wypadek polecia jednak robotnikom, by ostronie je pozbierali i przenieli do magazynu, by mona je byo skatalogowa. - 410 -

W pomieszczeniu znaleli rwnie poobtukiwane niedue posgi i rozsypane trzcinki. Posaa jednego z robotnikw po Fabina i Picota, by i oni zobaczyli to odkrycie, ktre wedug niej nie wnosio wiele do ich dotychczasowych ustale. Kiedy przybyli na miejsce, uznali, e istotnie nie ma tu niczego interesujcego, cho oczywicie naley zebra kawaki tabliczek i sprbowa odczyta ich tre. Gian Maria mgby nam pomc, ale snuje si jak dusza po czycu koo szpitala gderaa Marta. Jeli chce si na co przyda, niech si wemie do roboty. Trzeba zerkn na te tabliczki, zobaczymy, czy warto si nimi zajmowa popar j Picot. Fabin poszed poszuka ksidza. Gian Maria zgodzi si chtnie, przekonany, e Clara i tak nie pozwoli mu zbliy si do Tannenberga.

W cigu kolejnych dwch dni do obozowiska powrcia rutyna, chocia archeolodzy, oczekujcy z niecierpliwoci na wyjazd, coraz czciej musieli agodzi scysje wywoane napiciem. Marzec wtargn z impetem na ziemi, wyduajc dni i przynoszc w darze wiato, ale przede wszystkim sprowadzajc nad Safran upa. Nic dziwnego, e wszyscy z ulg przyjli wiadomo o telefonie od Huseiniego. Ahmed przekaza Picotowi dobre wieci: rzd postanowi zezwoli na wywz znalezisk, by mona je byo pokaza wiatu. Zaznaczy przy tym, e komisarzami wystawy zostan on i Clara. Picot musi podpisa dokument, na mocy ktrego stanie si odpowiedzialny za wszystkie eksponaty i gwarantuje, e zostan one zwrcone irackiemu narodowi. Jeli bd gotowi, helikoptery zabior ich za tydzie, w czwartek o wicie. Przewioz ich do Bagdadu, a stamtd na granic z Jordani. Najdalej za dziesi dni znajd si w domu. Clara przyja t wiadomo obojtnie. Jej jedynym zmartwieniem by teraz dziadek i nie dbaa o to, co postanowi kto w Bagdadzie. Tsknia do ciszy, a cisza oznaczaa, e zostanie sama na tej szafranowej ziemi, bez Picota i jego kolegw. Alfred Tannenberg wci y. Jakim cudem dochodzi do siebie po wylewie, chocia doktor Naheb ostrzega j, e ta poprawa jest zudna. Starzec nie mwi i nadal by czciowo sparaliowany. Czasem wydawao si, e rozpoznaje Clar, innym razem jego wzrok bdzi nieprzytomnie.

- 411 -

 Nasz pan powinien opuci szpital mwia Fatima, przekonana, e Tannenberg szybciej dojdzie do siebie pod jej opiek w maej chatce, ale doktor Naheb okaza si nieprzejednany. Clarze najbardziej al byo, e nie moe towarzyszy dziadkowi tam, gdzie bdzi jego wiadomo. Nie odstpowaa go na krok, nie miaa odwagi i na wykopaliska. Na szczcie wiedziaa, jak przebiegaj prace, poniewa Marta zdawaa jej codziennie dokadn relacj. Pewnego popoudnia Clara czuwaa przy ku dziadka, rozcierajc mu donie. Nagle usyszaa, e co mamrocze. Wydawao jej si, e rozrnia jedno czy drugie sowo w jego ojczystym jzyku, niemieckim, ale niczego nie moga zrozumie. Tannenberg wyglda, jakby by czym poruszony, stara si podnie, w jego oczach byszcza gniew. Clara nie pozwolia poda choremu adnych rodkw uspokajajcych, pewna, e dziadek odzyska wiadomo i mow. Za jej namow doktor Naheb pozwoli posadzi go w fotelu i wynie na zewntrz, by mg odetchn ciepym popoudniowym powietrzem. Usiada przy nim i zaskoczona obserwowaa, jak dziadek z zainteresowaniem przyglda si otoczeniu. Rozemiaa si, widzc, e si umiechn. Dziadku, dziadku, syszysz mnie? Dziadku, wiesz kim jestem? Dziadku, prosz, powiedz co. Syszysz mnie? Syszysz? Alfred Tannenberg otworzy oczy i si rozejrza. Przy wejciu do jednego z namiotw staa grupka archeologw, ktrzy gawdzili beztrosko. Nigdy wczeniej ich nie widzia. Popatrzy na kobiet siedzc obok. Wydawao mu si, e do niego mwi. Tak, to Greta, chocia nie przypomina sobie, by towarzyszya mu w tej podry. Zamkn oczy i wcign w puca aromat popoudniowego powietrza, poczu, e rozpiera go ycie, chocia kto uparcie do niego przemawia, starajc si go wyrwa z tego rozkosznego stanu.

- 412 -

32

Tannenberg, syszysz mnie? Tannenberg, mwi do ciebie, syszysz? Modzieniec otworzy oczy i obojtnie przyglda si mczynie, ktry do niego przemawia. Sucham pana, profesorze. Powiniene chyba teraz pracowa tak jak twoi koledzy, mwiem ci, eby poszed do zachodniej ciany, a ty sobie spokojnie drzemiesz. Chciaem tylko odpocz i czekam na nadejcie poczty. Jestem ciekawy, co dzieje si w Berlinie. Wracaj na wykopaliska, o tej porze wszyscy pracuj. Nie jeste wyjtkiem. Oczywicie, e jestem! Moja rodzina panu paci i finansuje t ekspedycj. To my was zatrudniamy. Jak miesz?! Pan, profesorze, jest bezczelnym ydem. auj, e mj ojciec powierzy panu kierowanie t wypraw. Twj ojciec niczego mi nie powierza, oddelegowa mnie tu uniwersytet! Tak, tak, panie profesorze. A kto niby jest najwikszym mecenasem naszego uniwersytetu? Pan wraz z profesorem Wesserem od dwch lat przebywacie w Syrii dziki datkom na rzecz uczelni. Dlaczego nie wracacie? Powinnicie by tam gdzie wszyscy ydzi. Kiedy rektor uniwersytetu bdzie musia si rozliczy z tego, e was tu trzyma. Profesor, mczyzna o surowym wygldzie, w podeszym wieku, ju szykowa si do ostrej repliki, ale zawaha si, kiedy zobaczy chopaka biegncego w ich stron. Profesorze Cohen! Niech pan do nas przyjdzie! Szybko! Profesor zaczeka, a chopak do niego dobiegnie. Co si stao, Ali? Profesor Wesser chce, by pan tam przyszed, bo na tabliczkach jest co niezwykego.

- 413 -

Chopak umiecha si od ucha do ucha. Mia szczcie, e zatrudnili go ci szalecy przekopujcy ziemi w poszukiwaniu posgw. Wydawao si, e zadowala ich kada gliniana skorupa. Profesor Wesser wraz z profesorem Cohenem nadzorowali prace grupy modziey, ktra rozbia obz w Charanie. Niedugo wyjad, bo by ju pocztek wrzenia, w ubiegym roku o tej porze rwnie zbierali si do odjazdu. Wrc jednak myla Ali wrc, eby szuka tych kawakw gliny, ktre tak ich interesuj. Profesor Cohen ruszy za Alim w stron studni pooonej kilkaset metrw od stanowiska archeologicznego, na ktrym kopali przez ostatnie miesice. Nie zdawa sobie sprawy, e Tannenberg idzie za nim. Jacobie, popatrz, co tu jest napisane profesor Wesser pokaza Cohenowi kilka tabliczek. Jacob Cohen wyj okulary z metalowego futerau, ktry nosi w kieszeni marynarki, i zacz przesuwa palcem po rzdach znakw wyrytych na tabliczce. Kiedy skoczy czyta, spojrza na koleg i uciska go uradowany. Chwaa niech bdzie Bogu, Aaronie, nie mog uwierzy, e to prawda! To prawda, przyjacielu, wszystko to prawda. Znalelimy to dziki Alemu. Chopak umiechn si z dum. To on opowiedzia profesorowi Wesserowi, e nieopodal tego miejsca jest studnia z cegie, na ktrych byty takie same rysunki jak na tabliczkach. Aaron Wesser nie zastanawia si dugo, pozwoli chopakowi zaprowadzi si do studni, bo wiedzia, e wieniacy czsto wykorzystywali do budowy domowych studni podobne tabliczki. Studnia niczym nie rnia si od setek innych studni w tej okolicy, tylko dowiadczone oczy eksperta potrafiy zauway, e niektre cegy wcale nie s cegami. Profesor Wesser zacz je oglda, jedna po drugiej, starajc si odczyta znaki, ktre tak fascynoway Alego. Chopak nie wierzy uczonym, ktrzy utrzymywali, e te obienia to litery, jakich uywali jego przodkowie. Nagle profesor Wesser gono krzykn. Przestraszony Ali natychmiast do niego podbieg, przekonany, e uczonego uksi jadowity w albo skorpion. Tymczasem profesor poprosi go tylko, by przynis mu narzdzia, poniewa chcia wyj ze studni kilka cegie. Chopiec pobieg do domu, w ktrym zakwaterowa si Wesser, zgarn jego narzdzia i po chwili wrci do studni. Teraz ju wiemy, e kiedy patriarcha Abraham szed do Ziemi Obiecanej, zabra ze sob histori stworzenia. Bg mu j wyjawi stwierdzi stanowczo Aaron Wesser. - 414 -

 Kim jednak by ten Szamas? zapyta profesor Cohen. Biblia o nim nie wspomina, podczas gdy histori patriarchw relacjonuje drobiazgowo... Masz racj. Teraz musimy odnale tabliczki, na ktrych Szamas wszystko spisa, tak jak opowiedzia mu Abraham podsumowa profesor Wesser. Musz tu by. Abraham spdzi duo czasu w Charanie, zanim wyruszy do Kanaanu. Musimy je znale! wykrzykn rozentuzjazmowany Cohen. Wynikaoby z tego, e nasi przodkowie poznali Ksig Rodzaju za porednictwem Abrahama wyszepta Aaron Wesser. Najwaniejsze, drogi przyjacielu, e jeli te dwie tabliczki nie kami, istnieje Biblia, Biblia zapisana na glinie, Biblia zainspirowana przez Abrahama. Gliniana Biblia. Boe mj, jeli uda nam si odnale te tabliczki, dokonamy najwaniejszego odkrycia w historii! Alfred Tannenberg zafascynowany przysuchiwa si rozmowie dwch uczonych, ktrzy, nieskrpowani obecnoci modego adepta archeologii, dali si porwa entuzjazmowi. Ju mia wyrwa tabliczki z rk profesora Cohena, kiedy inny chopak, jego kolega ze studiw, podbiegi zdyszany do rozmawiajcych, wymachujc telegramem. Wojna, wojna! Alfredzie, wypowiedzielimy wojn! Odbierzemy Polakom to, co nam zabrali. Gdask wrci do naszej ojczyzny! Wyobraasz sobie, Alfredzie? Hitler przywrci Niemcom godno. Trzymaj, do ciebie te jest telegram. Dziki, Georg, to wielki dzie, powinnimy go uczci powiedzia mody Tannenberg i rozoy telegram, nie zwaajc na naukowcw, ktrzy zaniemwili, syszc krtk wymian zda swoich modych studentw. Ojciec pisze, e spucilimy Polakom nieze lanie doda Georg. A mj donosi, e Francja i Anglia szykuj si do wypowiedzenia nam wojny. Georg, powinnimy wraca, nie chc przegapi takiej chwili. Powinnimy by teraz z Hitlerem, on przywrci Niemcom wielko, chc bra w tym udzia. Poszalelicie! Modziecy popatrzyli z niechci na profesora Cohena. Jak pan mie nas obraa! sykn Tannenberg, chwytajc starego archeologa za koszul. Pu go! krzykn Aaron Wesser. Zamknij si, cholerny ydzie! uciszy go Georg i uderzy Wessera. Ali z przeraeniem przyglda si tej scenie.

- 415 -

Kiedy starsi mczyni upadli na ziemi, zalani krwi, Georg i Alfred zdali sobie spraw z obecnoci wiadka. Wymienili szybko spojrzenia i zaczli kopa Alego, a ten upad na ziemi. Do! Do! Zabijecie go! krzycza profesor Cohen. Tannenberg wyj zza paska spodni niewielki pistolet i strzeli do profesora Cohena. Potern odwrci si w stron profesora Wessera i strzeli mu midzy oczy. Ostatnia kula bya przeznaczona dla maego Alego. To byy ydowskie winie podsumowa Tannenberg. Mam w nosie to, e ich zabie odpowiedzia Georg ale zastanw si, jak to wyjanimy reszcie. Tannenberg usiad na piasku i zapali papierosa, z zachwytem wpatrujc si w oboczki dymu rozwiewane przez popoudniowy powiew. Powiemy, e kiedy ich znalelimy, ju nie yli. Tak po prostu? Tak po prostu mogli pa ofiar rabusiw, prawda? Skoro tak mwisz... wietnie, musimy wymyli sobie jakie alibi. Wiesz, masz chyba racj, Niemcy musz zrealizowa marzenie Hitlera, ci obcy wysysaj nasz krew i zanieczyszczaj nasz ojczyzn. Musz powiedzie ci co wanego. Podzielimy si tym tylko z Heinrichem i Franzem. Co takiego? Popatrz na studni. Widz. Zwr uwag, e brakuje w ciance dwch kawakw, dokadniej mwic dwch cegie. To te. A co w tym nadzwyczajnego? Wedug tych staruchw s to dwie tabliczki zawierajce nadzwyczajne objawienie. Zdaje si, e to patriarcha Abraham przekaza Genezis... swojemu ludowi. To by znaczyo, e to, co opowiada Biblia o stworzeniu wiata, moemy wiedzie dziki objawieniom Abrahama. Georg przykucn i wzi do rki dwie tabliczki, ale nie potrafi odczyta pisma klinowego. Mia zacz dopiero drugi rok studiw. Obydwaj, a waciwie caa czwrka, bo ich przyjaciele, Franz i Heinrich, take chcieli zosta archeologami, chodzili do tej samej szkoy, mieli te same zainteresowania, wybrali ten - 416 -

sam kierunek studiw, poza tym ich rodzice byli od dziecistwa przyjacimi. Scementowali swoj przyja, gbok i nierozerwaln, w elitarnej szkole NPEA, zwanej popularnie Napol, pod auspicjami samego Adolfa Hitlera. Aby si do niej dosta, naleao wykaza si okrelonymi cechami fizycznymi trzeba byo by modym krzepkim Niemcem bez domieszki obcej krwi. Przyjcie do Napoli byo wielkim wyrnieniem dla nich i ich rodzin, gdy trafiali tam tylko chopcy, ktrych cechy fizyczne szy w parze ze wietnymi wynikami w nauce. Historia, geografia, biologia, matematyka, muzyka i sport, a zwaszcza sport, naleay do ulubionych przedmiotw w specjalnych szkoach zaoonych w miejsce

instytucji wychowujcych kadetw, gdzie uczyli si oficerowie imperialnych Niemiec i Prus. Uczniowie przygotowywali si do wstpienia do sub paramilitarnych, organizujc gry terenowe, polegajce na przykad na odbijaniu mostu, czytali mapy, atakowali las zajty przez inn grup lub maszerowali przez ca noc. Tego rodzaju szkoy niewiele miay jednak wsplnego z Napolami zaoonymi przez Hitlera, ktrych zadaniem byo formowanie jego wynionych elit niemieckich. Dlatego dzieci z bogatych rodzin uczestniczyy w zajciach wraz z synami klasy robotniczej, ktrzy wyrnili si w miejscowych szkoach i mieli cechy fizyczne, ktre tak podobay si fhrerowi. Kiedy Alfred, Georg, Heinrich i Franz ukoczyli edukacj w Napoli i zdali matur, musieli zdecydowa, czy zostan wojskowymi czy zaczn studiowa. W przypadku tej czwrki nie byo wtpliwoci: rodzice nie zostawili im wyboru i zaplanowali dla nich karier akademick. Ojciec Alfreda by przedsibiorc w przemyle tekstylnym, ojcowie Heinricha i Franza prawnikami, ojciec Georga za lekarzem. Chopcy podziwiali Adolfa Hitlera, by ich bohaterem, fascynowa rwnie ich rodzicw i wikszo przyjaci. Wierzyli w tego czowieka, jak gdyby by bogiem, dreli z przejcia podczas jego przemwie, przekonani, e wszystko, co mwi i robi, przywrci Niemcom utracon wielko.

Tu, na pustyni, uzgodnili wspln wersj wydarze i starannie ukryli tabliczki. Poprosz profesora Keitla, zwolennika Hitlera i podobnie jak oni, uczestnika misji

- 417 -

archeologicznej, znawc pisma klinowego, by przetumaczy tekst wyryty na glinianych pytkach. Profesor Keitel mia dug wobec ojca Alfreda. Jego rodzina pracowaa w fabryce tekstyliw Tannenberga, profesor rwnie by tam zatrudniony, do czasu a zosta przyjty na uniwersytet dziki panu Tannenbergowi, ktry uywajc swoich wpyww, zaatwi mu stanowisko adiunkta. Niestety, Keitel trafi do tej samej pracowni co profesor Cohen, yd, ktrym pogardza. Znosi jednak w milczeniu prac u jego boku, cierpliwie czekajc na dzie, w ktrym z szeregw niemieckiego spoeczestwa zniknie ostatni yd. Szybkim krokiem i ze zmartwionymi minami modziecy wrcili do obozu. Doskonale odegrali rol wstrznitych tragedi. Opowiedzieli bez wdawania si w szczegy, e znaleli na ziemi ciaa swoich profesorw i biednego miejscowego chopca, Alego. Profesor Wesser uprzedzi ich, e przyjdzie rzuci okiem na okolice starej studni. Profesor Cohen mia pono powiedzie Alfredowi, e niepokoi go przeduajca si nieobecno kolegi i e pjdzie go poszuka. Pobieg za nim ten dzieciak, Ali. Dugo nie wracali, w kocu Alfred sam poszed w stron studni, za nim za pody Georg, ktry chcia mu wrczy telegram nadesany z domu. Kiedy dotarli na miejsce, znaleli martwych profesorw, a obok ciao chopca. Nie wiedzieli, co si stao, byli wstrznici. Wrcili do studni w towarzystwie innych archeologw i studentw, by zabra zwoki. Alfred i Georg udawali poruszonych do gbi, ani na chwil nie wypadajc z roli. Dla adnego z ich kolegw i wykadowcw nie stanowio tajemnicy, e nie przepadali za ydami, jednak teraz urzdzili publiczny pokaz rozpaczy. Tymczasowym szefem ekspedycji zosta profesor Keitel. To on mia zoy na policji doniesienie o morderstwie i dopilnowa, by wysano goca do niemieckiego konsula z raportem z zaj tego dnia i prob o pomoc, a zwaszcza o przekazanie sfrasznych wieci rodzinom ofiar. Profesor Keitel oznajmi, e uznaje wykopaliska za zakoczone, poniewa ojczyzna jest w stanie wojny i mog by potrzebni w Rzeszy. Kiedy pod koniec padziernika dotarli do Berlina, profesor Keitel zdoa ju odczyta tekst na tabliczkach: niejaki Szamas zapisa, e patriarcha Abraham obieca mu opowiedzie histori stworzenia wiata. Przed wyjazdem z Charanu archeolodzy i prbowali jeszcze odnale tabliczki, o ktrych wspomnia, lecz bez skutku. Czterej przyjaciele poprzysigli sobie, e wkrtce powrc tu, by je odnale, chocia nie wracali przecie do kraju z pustymi

- 418 -

rkami. Profesor Keitel zatai fakt, e jego studenci ukryli w swoim bagau niektre z przedmiotw znalezionych w charaskim piasku.

Nie, Alfredzie, za nic nie pozwol ci wstpi do wojska. Musisz nadal studiowa, istniej inne organizacje, w ktrych moesz dziaa. Niemcy mnie potrzebuj. Tak, ale niekoniecznie na polu bitwy. Nie skoczye jeszcze studiw! Georg zamierza si zacign jeszcze w tym tygodniu, tak samo Franz i Heinrich. Synu, chyba nie sdzisz, e rodzice im na to pozwol? Co do jednego si zgadzamy, najpierw doktorat. Niemcy potrzebuj wyksztaconych ludzi mwi Tannenberg senior. Niemcy potrzebuj ludzi gotowych odda ycie za ojczyzn. Tannenberg wbi wzrok w syna. Niemcy nie mog sobie pozwoli na to, by ginli najwartociowsi obywatele. Zgoda, ojcze, zrobi, jak chcesz westchn Alfred z rezygnacj. Wolabym jednak, by przemyla jeszcze swoj decyzj. Przynajmniej j rozwa. Dobrze, Alfredzie, pomyl o tym. Teraz id, porozmawiaj z matk. Organizuje wieczorek muzyczny, chce, by by na nim obecny. Przyjd Hermannowie z Gret. Rozmawialimy ju o tym, uwaamy, e ta dziewczyna jest dla ciebie wymarzon, parti. W waszych yach pynie czysta aryjska krew, taka para obdarzy nasz kraj najlepszymi dziemi. Mylaem, e chcesz, bym skupi si na studiach. Oboje z matk tego pragniemy, ale w twoim wieku powiniene mie ju narzeczon. Bardzo bymy chcieli, by bya to wanie Greta. Nie interesuje mnie oenek. Rozumiem, e jeste za mody, by si do czegokolwiek zobowizywa, z czasem jednak bdziesz musia to zrobi, lepiej, eby wczeniej wybra przysz on. A ty sam wybrae mam, czy wybra j za ciebie twj ojciec? Jeste impertynencki. Przepraszam, tato, ale chc si tylko dowiedzie, czy to rodzinna tradycja, e rodzice decyduj, z kim ma si oeni ich syn. Wszystko mi jedno, Greta czy inna dziewczyna... Greta przynajmniej jest adna, chocia gupia jak but. Jak miesz tak mwi? Kiedy zostanie matk twoich dzieci. - 419 -

 Nie musz mie za on inteligentnej kobiety, nawet wol t Gret. Uwaam, e ma jedn dobr cech: jest maomwna. Tannenberg uzna rozmow z synem za zakoczon. Nie chcia sucha kpin z crki swojego przyjaciela, Fritza Hermarma. Fritz by oficerem SS, sta blisko Himmlera, spdza z nim duo czasu na zamku w Wawelsburgu w Westfalii. Spotykay si tam raz do roku elity SS, sekretna kapitua zakonu. Kady z jej czonkw mia tam fotel ze srebrn tabliczk, na ktrej wygrawerowane byo jego nazwisko. Tannenberg by przekonany, e jego przyjaciel rwnie ma taki fotel, bo niewtpliwie nalea do grupy wybracw. Przyja z Fritzem Hermannem zaowocowaa take korzyciami dla jego niewielkiej fabryki tekstylnej, ktrej nie dotkny skutki kryzysu, w jakim pogrona bya niemiecka gospodarka. Hermann podpowiedzia swoim zwierzchnikom, by zamawiali niektre czci umundurowania wojska w szwalni jego przyjaciela. Tannenberg pragn jeszcze mocniej zacieni t i tak korzystn znajomo z Hermannem. Uwaa, e najlepszym na to sposobem jest maestwo ich dzieci. Greta nie bya pikna, ale trudno byoby j uzna za brzydul. Bya blondynk o niebieskich, nieco wyupiastych oczach i mlecznobiaej skrze, a jej krge ramiona wskazyway na skonnoci do tycia. Matka ordynowaa crce diet, ojciec za zmusza do gimnastyki, na prno oczekujc, e jej nogi stan si smuke i zgrabne. Nikt jednak nie mg dorwna Grecie w grze na wiolonczeli. Bya wirtuozk. Rodzice na prno usiowali przekona j, by graa na pianinie, jak wikszo dziewczt z dobrych domw. Greta bya uparta. Ostatecznie ojciec ustpi, zgodzi si na wiolonczel, szczeglnie e dziewczyna bya posuszna rodzicom i nigdy nic przysporzya im najmniejszego kopotu. Jej trzej bracia, dziesicio-, trzynasto- i pitnastoletni, uwielbiali j, bo mieli w niej drug matk.

Na uniwersytecie nie zostali ju adni ydowscy wykadowcy. Wikszo z nich musiaa ucieka z kraju, zostawiajc cay dobytek. Ci, ktrzy odwayli si zosta, przekonani, e ostatecznie zwyciy zdrowy rozsdek, bo przecie nie zrobili nic zego, zostali zamknici w obozach koncentracyjnych. Dlatego nikt nie rozpacza, e z wyprawy do Charanu nie - 420 -

wrci ani profesor Wesser, ani profesor Cohen. W gruncie rzeczy ci dwaj staruszkowie, chocia byli uwaani za najwiksze autorytety w swojej dziedzinie, zostali odsunici od wszelkiej dziaalnoci naukowej, a w Charanie znaleli si tylko dlatego, e rektor uczelni, ktrego studenci podejrzewali o to, i w jego yach pynie ydowska krew, chcia, by wyjechali z Niemiec, liczc na to, e w ten sposb ocal ycie.

Alfred, na wieczorek muzyczny zorganizowany przez swoj matk, zaprosi najbliszych przyjaci. Lubi muzyk, ale nie koncerty domowe, podczas ktrych matka siadaa do pianina, jej przyjaciki za i ich crki gray na innych instrumentach, wykonujc utwory, ktre wiczyy caymi tygodniami. Uwielbia matk, uwaa, e nie ma na wiecie piekniejszej od niej kobiety. Wysoka, szczupa, o kasztanowych wosach i szaroniebieskich oczach, Helena Tannenberg poruszaa si z naturaln elegancj, a kademu jej krokowi towarzyszy szmer podziwu. Kiedy obok niej stawaa Greta, nieodmiennie przywodziy na myl brzydkie kacztko i abdzia z bajki Andersena. Oczywicie abdziem bya pani Tannenberg. Wic twj ojciec chce, eby oeni si z Gret. Mona powiedzie, e masz szczcie! artowa Georg, szturchajc Alfreda. Zobaczymy, kogo wybierze dla ciebie twj ojciec. Nie ma co prbowa, nie zamierzam si eni owiadczy Georg. Bdziesz musia, wszyscy musimy, nasz Fhrer chce, bymy byli onaci i podzili dzieci prawdziwej rasy aryjskiej odpowiedzia ze miechem Heinrich. Czemu nie, moecie mie tyle dzieci, na ile wam przyjdzie ochota i jeszcze jedno na dokadk za mnie. Ja nie zamierzam si reprodukowa upiera si Georg. Hej, Georg, na pewno podoba ci si jaka dziewczyna! Niektre z tu obecnych s niczego sobie... przekomarza si Franz. Jeszcze nie zauwaylicie, e kobiety mnie nie interesuj? parskn Georg, nieco ju zirytowany. Podszed do nich ojciec Alfreda z Fritzem Hermannem. Uczcie si, ale nie zapominajcie, e Rzesza potrzebuje takich modziecw jak wy na pierwszej linii mwi Hermann. Przyjm nas do SS? zapyta Alfred.

- 421 -

 Wy w SS? Byoby wymienicie! powiedzia Hermann. Fhrer byby dumny, gdyby mg liczy na takich chopakw! Mog uatwi wam wstpienie do SS. Jutro po poudniu czekam na was w moim gabinecie, wiecie, gdzie s gwne kwatery Urzdu Bezpieczestwa Rzeszy? Przy Prinz Albrechtstrasse. Ten wieczr jest bardziej udany, ni si spodzie waem! Kiedy Tannenberg i Herrnann odeszli do innych goci, Georg odezwa si do Alfreda: Mona wiedzie, co ty knujesz? Nie mam najmniejszej ochoty wstpowa ani do SS, ani do gestapo, ani do adnego innego z tych wietnych cia Rzeszy! Zamierzam pomaga mojemu ojcu i uczestniczy w wykopaliskach, gdzie tylko nam na nie pozwol. Chc by archeologiem, a nie onierzem, i mylaem, e wy pragniecie tego samego. Hej, Georg, wiesz, e nie wybronimy si przed wojskiem. Ju zaczynaj patrze krzywo na naszych rodzicw. Mj ojciec nie chce, ebym szed do wojska, wic wstpi do SS, gdzie, jak oczekuj, mj przyszy te znajdzie dla mnie ciep posadk. Wy powinnicie pj moim ladem tumaczy Alfred. Wiesz co, przyjacielu, masz racj odrzek Heinrich. Pjd z tob na rozmow z Hermannem. Nie zaszkodzi mi dobry stoek w SS, przynajmniej uniezaleni si od ojca. To by znaczyo, e zostaniemy esesmanami podsimowa Franz. Czy co lepszego przychodzi ci do gowy? zapyta Alfred. Nie, waciwie nie przyzna Franz. Czy wycie powariowali? Co to wszystko znaczy? W glosie Georga brzmiaa desperacja. To znaczy, e jestemy w stanie wojny i mamy obowizek zrobi co dla Niemiec. Mj ojciec ma racj, to adna sztuka umrze za ojczyzn, to moe zrobi kady, musimy by tam, gdzie moemy si przyda, nie naraajc si na mier. Chyba poprosz Hermanna, eby wysa mnie do jednego z tych obozw, moe do Dachau. To dobre miejsce, eby przeczeka wojn.

Sekretarz Fritza Hermanna poprosi ich, by zaczekali w pokoju przylegajcym do gabinetu, mwic, e szef rozmawia z samym Himmlerem.

- 422 -

 Wejdcie, zapraszam powiedzia Hermann, pojawiajc si p godziny pniej. Gdy tylko dopenicie wszystkich formalnoci i wstpicie do SS, zabior was do niego, by was przedstawi. Fritz Hermann cierpliwie wysucha, z jakimi oczekiwaniami przychodz modzi ludzie, i zgodzi si z nimi: Alfred i Heinrich zostan skierowani do biura politycznego przy ktrym z obozw, gdzie zamknici zostan wrogowie Rzeszy, Franz wola i na front i stan na czele Waffen SS, Georg za poprosi, by wcielono go do ktrej z komrek sub informacyjnych. Doskonale! Doskonale! W SS bdziecie mogli wykaza si inteligencj i si charakteru. Fritz Hermann potrafi dziaa skutecznie i ju po dwch godzinach znalaz kademu z nich posad w sztabie gwnym, dziki czemu mogli odbywa sub, nie przerywajc studiw.

Wypijmy za Niemcy powiedzia Alfred, unoszc kufel z piwem. Wypijmy za nas zawtrowa rnu Georg. Noc bya duga, wrcili do domw, gdy robio si jasno. Zaczyna si nowy etap w ich yciu. Przysigali, e nic ani nikt nie zniszczy ich przyjani, niewane, gdzie kady z nich znajdzie si w przyszoci. Upyn dwa lata, zanim Fritz Hermann wyle ich za granic. Dla Alfreda Tannenberga bdzie to Austria, uda si tam jako cznik Gwnego Urzdu Bezpieczestwa Rzeszy. Heinrich pojedzie z Alfredem jako kierownik w Gwnym Biurze Zarzdzania i Gospodarki SS, komrce odpowiedzialnej za zarzdzanie obozami. W przypadku Austrii chodzio o Mauthausen, jeden z ulubionych obozw Himmlera. Franz wstpi do jednostki specjalnej komandosw SS, Georg za zosta przyjty do SR, sub informacyjnych, pod kontrol siejcego postrach Reinhardta Heydricha.

Franz Zieris, komendant obozu w Mauthausen, otoczy opiek dwch modziecw przysanych z Berlina. Szczeglnie troszczy si o Alfreda Tannenberga, protegowanego Fritza Hermanna i jego zicia. Nikt nie musia tumaczy Zierisowi, e kariera Tannenberga powinna by olniewajca. Alfred i Heinrich byli oficerami SS specjalnej kategorii, - 423 -

absolwentami uniwersytetw, w przeciwiestwie do ich zwierzchnika, Zierisa, ktry by z zawodu stolarzem. Tannenberg wykaza si niezwykle wysokimi kompetencjami. Mia dobre pomysy, jak pozbywa si zatrzymanych, ktrzy nie mieli dla Rzeszy adnej wartoci. Wiedzia, jak to osign trzeba zmusi winiw do wielomiesicznej pracy ponad siy, a kiedy ju zostan z nich ludzkie wraki, unicestwi. ycie w tym miasteczku pooonym w sercu doliny Dunaju, poronitej jodowym lasem, okazao si niezwykle przyjemne. Trudno o bardziej malownicze miejsce: pord k rozsiane byy gospodarstwa, a midzy nimi wia si rzeka. Sielski pejza kontrastowa z machin mierci, jak by obz, ktry wci si rozrasta, poniewa cotygodniowe transporty przywoziy coraz wicej ludzi. Obz zorganizowano wedug typowego modelu byo w nim Biuro Polityczne, Wydzia Dozoru nad Zatrzymanymi, suby sanitarne, administracja i szefostwo garnizonu. Dla rozrnienia deportowani maj na ubraniu naszyty trjkt, ktry informuje nas o rodzaju przestpstwa, jakiego si dopucili tumaczy Zieris Alfredowi i Heinrichowi. Zielony oznacza zwykych bandytw; czarny jednostki aspoeczne, Cyganw, ebrakw i kieszonkowcw; rowy homoseksualistw; czerwony przestpcw politycznych; ty ydowskie winie; fioletowy za tych, ktrzy odmwili suby wojskowej. Czy zdarzaj si prby ucieczki? zapyta Heinrich. Chcesz zobaczy prb ucieczki? odpowiedzia pytaniem Zieris. Nie rozumiem... Chodcie ze mn, poka wam przedstawienie. Pjdziemy do kamienioomw. Heinrich i Alfred popatrzyli na siebie zdziwieni. Zeszli w d wyrobiska po stu osiemdziesiciu szeciu stopniach znanych jako schody mierci, oddzielajcych kamienioomy od obozu. Zieris wezwa jednego z kapo, ktry sam nosi zielon trjktn naszywk. Komendant zdradzi im, e to wielokrotny morderca. Wysoki, krzepki i zezowaty, kapo wzbudza strach w winiach. Hans, wybierz nam jednego z tych ndznikw rozkaza komendant. Oprawca nie zastanawia si dugo, tylko oddali si, i wywlk drobnego mczyzn o siwiejcych wosach, z poranionymi rkami i tak wychudzonego, e patrzc na niego, trudno byo uwierzy, e ma jeszcze si porusza nogami. Na ubraniu mia naszyty czerwony trjkt. To cholerny komunista powiedzia kapo, popychajc winia w ich stron.

- 424 -

Komendant nie odezwa si sowem. cign wieniowi z gowy czapk i cisn w stron drutw. Przynie j rozkaza. Wizie zacz si trz, waha si, czy wykona rozkaz, wiedzia jednak, e nie ma wyjcia. Le po czapk! wrzasn. Mczyzna zacz i wolnym krokiem w kierunku ogrodzenia, ale krzyki komendanta zmusiy go do biegu. Kiedy by ju blisko drutw, tam, gdzie upada czapka, nie zdy nawet pochyli si, by j podnie. Seria z karabinu maszynowego, posana przez jednego z wartownikw, powalia go na ziemi. Czasami czapka trafia na druty, a kiedy wizie po ni siga, zostaje poraony prdem. Jedna gba mniej do ywienia. Niesamowite. Heinrich pokrci gow. Zbyt atwe zawyrokowa Alfred. Zbyt atwe? zapyta wyranie zmartwiony Zieris. Tak, to zbyt prosty sposb, eby powykacza te mty. Mamy jeszcze inne sposoby, prosz pana. Chcielibymy si z nimi zapozna powiedzia Heinrich.

Na pierwszy rzut oka wygldao to na azienk z dwoma prysznicami, jednak zapach, jakim przesiknite byy ciany, wskazywa, e z rur nie pyna woda. Stosujemy cyklon B, to granulowana ziemia okrzemkowa nasycona

cyjanowodorem wyjani komendant. Przyprowadzamy tu winiw, i zanim zd zda sobie z tego spraw, nie yj. Kiedy przysyaj nam za duo ludzi, albo duo takich, z ktrymi trzeba natychmiast si rozprawi, trafiaj pod prysznic, z ktrego nigdy nie wychodz. Pozostali winiowie nie maj pojcia, co tu si dzieje, w przeciwnym razie mogoby im przyj do gowy zbuntowa si, kiedy bdziemy prowadzili ich pod prysznic. Kiedy pobd jaki czas w Mauthausen i ju si do niczego nie nadaj, posyamy ich do Hartheim. S oczywicie inne prysznice, nie mniej skuteczne. Inne prysznice? zdziwi si Heinrich.

- 425 -

 Tak, eksperymentujemy z nowym systemem pozbywania si tych, ktrych nie chcemy duej trzyma. Kiedy kocz prac w kamienioomie, posyamy ich do kpieli w tym zbiorniku, na kocu platformy. Wikszo z nich pada martwa, wedug doktora z powodu problemw z kreniem. Zwiedzanie przecigno si do popoudnia. Zieris poszed z nimi do zamku w Hartheim. Miejsce byo urocze, suba uprzejma i sprawna. Komendant poprowadzi ich do starych kazamat, koczcych si puapkami i zapadniami. W ich podziemiach krya si kolejna komora gazowa dla winiw, ktrzy od duszego czasu przebywali w obozie. Kiedy s bardzo chorzy, mwimy im, e ich przeniesiemy do zamku, czyli do sanatorium. Kiedy ju si tu znajd, kaemy im si rozebra, fotografujemy i prowadzimy do podziemi. Po zagazowaniu s paleni w krematorium. Mamy dobry zesp dentystw, tu, i tam, na dole, w Mauthausen. Usuwaj skazacom zote zby. W Hartheim rwnie likwidujemy jednostki, ktre zanieczyszczaj nasze spoeczestwo. Zlikwidowalimy ju ponad pitnacie tysicy psychicznie chorych z caej Austrii. Niesamowite powtarza Alfred. My tylko wykonujemy rozkazy Fhrera odpar skromnie komendant.

Alfred Tannenberg i Heinrich dowiedzieli si czego o sobie dopiero w Mauthausen. Obaj odkryli, jak przyjemno sprawia im odbieranie ycia innym ludziom. Alfred bardzo lubi, podobnie jak Zieris, zabija winiw strzaem w kark. Heinrich natomiast lubi rzuca czapki winiw na druty. Byway popoudnia, kiedy w ten sposb mordowa dziesitki zdesperowanych ludzi. Niektrzy z nich szli na mier, jak gdyby bya dla nich wybawieniem. Zaprzyjanili si te z kilkoma lekarzami z obozu, ktrzy eksperymentowali na winiach. Nauka idzie do przodu dziki temu, e dysponujemy tak duym materiaem badawczym. Moemy lepiej pozna tajemnice ludzkiego ciaa opowiada Alfred Grecie, kiedy zasiadali do stou w dugie zimowe wieczory, wyjaniajc jej szczegowo, w jaki sposb zdrowym mczyznom, kobietom i dzieciom wszczepia si wirus, by obserwowa

- 426 -

rozwj choroby. Operowano ich rwnie na nieistniejce schorzenia, by lepiej pozna dziaanie maszyny, jak jest ludzki organizm. Greta suchaa tego wszystkiego spokojnie i bez zdziwienia. W Mauthausen i w pozostaych obozach, ktre tak czsto musia wizytowa Alfred, nie byo istot ludzkich, a przynajmniej nie byo tam ludzi takich jak oni, tylko sami ydzi, Cyganie, komunici, homoseksualici i przestpcy, bez ktrych spoeczestwo wietnie sobie poradzi. Niemcy nie potrzebowali tej hooty, jeli za ich ciaa mog suy nauce, ich ycie ma jaki sens, mylaa Greta, przygldajc si z zachwytem mowi.

Heinrich, rozmawiaem dzisiaj z Georgiem, twierdzi, e Himmler jest zadowolony z umw, jakie zawieramy z wielkimi zakadami przemysowymi. My dostarczamy im siy roboczej, oni za dziaaj ku chwale Niemiec i naszej sprawy. Fabryki potrzebuj robotnikw, nasi mczyni s na froncie. Zreszt Himmler chce, ebymy byli przygotowani na to, by po wojnie esesmani byli samowystarczalni ekonomicznie. Ale Alfredzie, miejscowa sia robocza do niczego si nie nadaje, najwyej do tuczenia kamieni w kamienioomie. Nie zgadzam si z tak polityk. Powinnimy ich wszystkich wykoczy, w przeciwnym razie nigdy nie rozwiemy problemu Niemiec. Moglibymy wczy wicej kobiet... zasugerowa Alfred. Kobiety? Od nich powinnimy rozpocz eksterminacj, to jedyny sposb, by zapobiec temu, by rodziy si dzieci, ktre bd wysysay niemieck krew oponowa Heinrich. C, czy nam si to podoba, czy nie, rozkaz to rozkaz i musimy go wykona. Wybierz winiw, ktrzy s w najlepszym stanie. Nasze fabryki potrzebuj robotnikw, Himmler domaga si, bymy mu ich dostarczali. Ja rwnie rozmawiaem z Georgiem. Wiem o tym. W takim razie wiesz, e za par dni przyjedzie tu ze swoim ojcem. Od wielu godzin pracuj nad tym, eby wszystko dobrze wypado. Ojciec Georga jest jednym z ulubionych lekarzy w sztabie gwnym, a jego wuj, ktry z nimi przyjeda, to wybitny profesor fizyki. Oprcz nich bd cywile, ktrzy ciesz si sympati Fhrera i s zainteresowani eksperymentami, jakie przeprowadzaj lekarze w Mauthausen. Wiesz, Alfredzie? Ogromnie si ciesz na spotkanie z Georgiem... - 427 -

 Ja te. W dodatku Georg ma dla nas niespodziank. Moliwe, e przywiezie Franza. Nie powiedzia mi tego wprost, ale zdradzi, e szykuje dla nas niespodziank, a najlepsz niespodziank byoby spotkanie we czwrk. Ostatni list od Franza by rozpaczliwy, nie idzie nam dobrze na froncie rosyjskim. Nigdzie nie idzie nam dobrze. Ale nie rozmawiajmy teraz o polityce. Alfredzie, wiesz moe, jaki eksperyment chce pokaza ojciec Georga i lekarze z Berlina? Te suki stanowi dla nas zbyt due obcienie. Przyjechay do obozu w ciy, nie chcemy marnowa pastwowych pienidzy na ich utrzymywanie. Lekarze chc sprawdzi poziom wytrzymaoci kobiet w sytuacjach ekstremalnych. Doktor twierdzi, e te cholerne dziwki potrafi wytrzyma duej, ni si wydaje. Zasugerowaem im, eby je tu przywieli i kazali nosi kamienie w kamienioomie, w gr i w d, na plecach. Zobaczymy, ile z nich wytrzyma, ile za poprosi stranikw o kulk, chocia, jak wiesz, uwaam, e bdem jest pozwoli im na tak atw mier. To szybka mier, zbyt szybka dla tego motochu. Zdaje si, e chc je rwnie otworzy, eby bada pody. Nie wiem, czego chc dowie, ale zdaniem doktora posuy to poszerzeniu wiedzy. A ich dzieci? zapyta Heinrich. Niektre sprowadzono do obozu razem z bkartami. Je rwnie zaprowadzimy do kamienioomw. Chod, porozmawiamy z lekarzem. To on opracowa formu tego zastrzyku. Zobaczymy, jaki bdzie efekt, kiedy wbije im si ig w serce. Oczywicie wczeniej niektre z nich zabierzemy do kpieli. Na ilu chcesz eksperymentowa? Wybraem pidziesit, ydwki, Cyganki, winiarki polityczne. Niektre ju s jedn nog na tamtym wiecie, bd wic dzikoway za szybk mier.

Dzie wsta szary, uperlony drobnym deszczem, smagany lodowatym wiatrem, ktry wdziera si przez szczeliny w oknach, ale brzydka pogoda nie robia wraenia na oficerach SS, ktrzy niecierpliwie zerkali na zegarki, czekajc, a otworzy si brama obozu, by wpuci sznur samochodw przybywajcych z Berlina. Pidziesit kobiet stao na baczno w szeregu, czekajc w ciszy na los, jaki zgotowali im oficerowie. Wiedziay, e to szczeglny dzie, tak usyszay od kapo, ktre

- 428 -

duszc si od miechu lub wymieniajc porozumiewawcze spojrzenia, powiedziay im, e nigdy nie zapomn tego, co si stanie. Niektre z winiarek przebyway w obozie ju od dwch lat, pracujc w fabrykach, inne trafiy tu dopiero przed paroma miesicami, jednak na ich wychudzonych twarzach maloway si rozpacz i strach. Wci byy ywe porodku tego koszmaru, cho wiele kobiet zmaro na ich oczach, a one nie mogy im pomc.

Z samochodw wysiada grupa cywilw, ktrzy rozgldali si niecierpliwie. Mauthaussen uwaany by za jeden z najwaniejszych obozw Rzeszy, by wzorem, ktry naladoway inne podobne placwki. Georg i Alfred padli sobie w objcia. Po chwili usyszeli radosny gos Heinricha: Franz! Boe wity, ty te przyjechae! Caa czwrka nie krya, jak wielk rado sprawia im to spotkanie. Nie zwaali na krytyczne spojrzenia komendanta Zierisa ani pozostaych oficerw SS. Czuli si nietykalni, byli ulubiecami reimu. Fabryka ojca Alfreda zaspokajaa wikszo zapotrzebowania wojska na mundury, ojciec Franza, prawnik, sta si wytrawnym dyplomat na usugach Hitlera. Kilka lat temu zdoa przekona wiele krajw do uczestniczenia w igrzyskach olimpijskich w Berlinie, co uczynio z niego najbardziej zaufanego czowieka w otoczeniu Fhrera. Ojciec Heinricha by jednym z prawnikw, ktrzy wsptworzyli system prawny nowych Niemiec, podczas gdy ojciec Georga by zaufanym lekarzem elity SS. Kobiety z trwog przyglday si czterem modym oficerom. Dray ze strachu, mocniej ciskajc rczki swoich dzieci, ktre kazano im przyprowadzi na plac apelowy. Czterech oficerw podeszo bliej, by przyjrze si winiarkom. W ich oczach wida byo pogard i obrzydzenie. Nieze przedstawienie mrukn Franz. Hej, przyjacielu, sam si przekonasz, jaka bdzie zabawa. Dzi wielki dzie! zapewni Heinrich. Przyjechalimy tu po to, eby si rozerwa, zobaczymy, co nam przygotowalicie odpowiedzia Georg. To bdzie niezapomniany dzie, zapewniam ci powtarza Alfred. - 429 -

Tannenberg da znak kapo, ci za zaczli przymocowywa gazy do plecw kobiet. Tannenberg powtrzy: Bdziemy si dobrze bawili, nigdy tego nie zapomnicie.

- 430 -

33

Clara przygldaa si dziadkowi, kiedy drzema w fotelu na socu. Od czasu do czasu otwiera oczy i umiecha si do istot, ktre widzia w pnie. Czua si bardzo zmczona, jednake widoczna poprawa zdrowia dziadka napeniaa j nadziej. Nie sdzia, by Alfred Tannenberg mg wrci do dawnej formy, jednak przynajmniej nie umar, co w tych okolicznociach byo wikszym darem, ni moga oczekiwa. Postanowia, e pjdzie na wykopaliska, eby porozmawia z Ajedem Sahadim, potem za zaprosi Picota, Fabina i Mart na kolacj. Gian Maria i Salam Naheb te si do nich przycz. Alija pomoga jej wnie dziadka do szpitala polowego i pooy do ka. Tannenberg protestowa, ale kobiety byy nieprzejednane, starzec musia odpocz. Zmieniwszy mu woreczek z kroplwk i podawszy lekarstwa, Alija usiada przy chorym, tak jak kazaa jej Clara. Salam Naheb zaszed do szpitala, zanim uda si na kolacj do Clary. Chory by pobudzony, wykrzykiwa rozkazy w jakim nieznanym mu jzyku. Kiedy lekarz podszed do niego ze strzykawk, na jego twarzy wida byo przeraenie. Alija i jeden ze stranikw przytrzymali go, by doktor mg zrobi zastrzyk. adne z nich nie rozumiao jego sw, zorientowali si jednak, e to przeklestwa. Po chwili zapad w niespokojny sen. Nie ruszaj si std, Alijo. Gdy tylko zaobserwujesz co niepokojcego, natychmiast ranie powiadom. Dobrze, panie doktorze. Pielgniarka usiada przy ku i signa po ksik. Westchna z rezygnacj. Ona musi pilnowa starucha, podczas gdy inni sobie odpoczywaj. Zgasia wszystkie wiata poza ma lampk, owietlajc stronice ksiki. Nie zauwaya postaci, ktra pochylia si nad ni, stajc za plecami i zasaniajc jej usta. Ostatnie, co poczua, to zimno stali rozcinajcej jej gardo. Umara, nie wiedzc, kto jest morderc.

- 431 -

Lion Doyle nawet aowa, e musia j zabi. Nie mia jednak innego wyjcia, nie chcia mie wiadkw zbrodni. Byskawicznie znalaz si przy ku Tannenberga. Nie tracc ani chwili, podern mu gardo tym samym wprawnym ruchem, a nastpnie, by mie pewno, e starzec nie przeyje, wbi mu n w brzuch, po czym wymkn si ze szpitala rwnie szybko, jak do niego wszed. Tej nocy nikt nie bdzie go szuka. Picot, Fabin i Marta byli z Clar. Reszta ekipy koczya zwija obz, nastpnego dnia miay przylecie helikoptery i przewie ich do Bagdadu. On te wyjedzie. Wyrzuca sobie w duchu, e nie zlikwidowa Tannenberga wczeniej. Wmawia sobie, e mno si kolejne trudnoci. Oczywicie tak byo, jednak prawd byo rwnie to, e dobrze czu si w tym miejscu i zy si z zespoem Picota. aowa, e naprawd nie jest fotografem. Tskni tylko za Marian, wiedzia jednak, e ona take byaby szczliwa, przebywajc tutaj. Przemkn si do kryjwki w zarolach, w ktrej mia czeka, a kto odkryje ciaa. Po kolacji Clara postanowia, e pjdzie z doktorem Nahebem do szpitala, by sprawdzi, w jakim stanie jest dziadek. Szli obok siebie, milczc. Kolacja bya mia, wszyscy uznali, e najlepiej bdzie nie rozmawia o wydarzeniach ostatnich tygodni. Fabin rozmiesza ich, opowiadajc zabawne historyjki o pracy wykadowcy. Stranicy pilnujcy szpitala yczyli im dobrej nocy. Clara wesza pierwsza, lekarz za ni. Jej przeraliwy krzyk ponis si po caym obozie. Przecigy jk wydawa si nie mie koca. Alija leaa na pododze w kauy krwi. Alfred Tannenberg, blady jak woskowa figura, lea w zakrwawionej pocieli, z kurczowo zacinitymi piciami. Doktor Naheb sprbowa wyprowadzi Clar z izby, ta jednak wci krzyczaa, nie pozwalajc mu si do siebie zbliy. Kiedy wbiegli stranicy, rzucia si na nich z piciami, wyzywajc ich i zorzeczc. Nagle zapaa pistolet jednego ze stranikw i zacza strzela na olep. Kule dosigy dwch ludzi. Wieprze! Bezuyteczne wieprze! Powybijam was wszystkich. Bydlta! Jej wrzaski rozbrzmieway w nocnej ciszy jak wycie zranionego zwierzcia, wywoujc ciarki na plecach wszystkich, ktrzy je syszeli. Picot, Fabin i Marta pobiegli do szpitala, za nimi popdzi Gian Maria i pozostali czonkowie ekspedycji, wrd nich Lion Doyle i Ante Plaskic, chocia wszystkich wyprzedzi Ajed Sahadi, ktry wyrwa Clarze bro i unieruchomi j w elaznym ucisku.

- 432 -

Gian Maria wyprowadzi j ze szpitala, a doktor Naheb zrobi jej zastrzyk z silnym rodkiem uspokajajcym. To bya duga noc. aden z wartownikw, ktrzy przeyli strzelanin, nie potrafi powiedzie niczego konkretnego. Morderca jest wrd nas stwierdzi Picot. Tak, pana Tannenberga i Alij zabia ta sama osoba co Samir i stranikw dodaa przygnbiona Marta. Lion Doyle sucha tych spekulacji nie mniej zmartwiony ni pozostali, chocia czu na sobie zimne spojrzenie Ante Plaskica. Chciabym by daleko od tego miejsca westchn Fabin. Ja rwnie, Fabinie, ja rwnie odpowiedzia Picot. Na szczcie jutro wyjedamy. Za nie na wiecie nie zostabym tu ani chwili duej.

Clara nie moga si z nimi poegna. Doktor Naheb zaaplikowa jej solidn dawk rodkw uspokajajcych, nie docierao do niej, co si dzieje. Wszyscy wyjechali, zosta tylko Gian Maria. Lion Doyle nie wykona caego zadania, zostaa mu jeszcze Clara, ale prbowanie tego w takich okolicznociach rwnaoby i si samobjstwu. Mia do siebie pretensj, e nie dziaa szybciej, chocia tumaczy sobie, e trafio mu si wyjtkowo skomplikowana zlecenie, niemal niemoliwe do wykonania. Jak mia zabi Tannenberga i jego wnuczk, skoro oboje byli pilnowani przez dwadziecia cztery godziny na dob? Uzna, e zamordowanie Tannenberga to i tak niezy wyczyn, za ktry powinni nie tylko wypaci mu reszt wynagrodzenia, ale rwnie pogratulowa. Tom Martin nie by jednak zbyt wylewny i oszczdnie dawkowa pochway. Oczekiwa, e jego najemnicy bd si wywizywa z powierzonych im zada. Doyle wywiza si przynajmniej z poowy zadania, ale bya to, jak uwaa, waniejsza poowa, bo nie przychodzio mu do gowy, co takiego moga zrobi Clara, by kto yczy sobie jej mierci. Oczywicie to nie jego zmartwienie, by zawodowcem. Jednak Doyle przyznawa sam przed sob, e miesice spdzone w Iraku wycisny na nim pitno. Ajed Sahadi postawi szeciu mczyzn przy drzwiach do pokoju Clary, kaza te zwikszy liczb stranikw pilnujcych domu. Pukownik zapowiedzia, e wkrtce do nich - 433 -

przybdzie i da do zrozumienia, jaki gniew w krgach Saddama wywoao zabjstwo Tannenberga. Zadali od niego gowy mordercy, Pukownik by gotw przetrzsn ca ziemi, by go znale.

Gian Maria modli si w ciszy, bagajc Boga o spokj duszy Tannenberga i biednej Aliji. Wiedzia, e morderca bdzie chcia zabi take Clar, i nie wybaczyby sobie nigdy, gdyby nie zdoa temu zapobiec. Poprosi Fatim, by pozwolia mu zamieszka w chacie Clary, jednak kobieta odmwia, Ajed Sahadi za rwnie go nie popar, gdy uzna za absurd, by ksidz podejmowa si roli ochroniarza. Pukownik przyby dopiero po poudniu, wywoujc prawdziwe poruszenie w obozie i w wiosce. Tym razem towarzyszyo mu dwunastu najlepszych ludzi, wytrawnych oficerw ledczych, zaprawionych w przesuchaniach najtwardszych przeciwnikw reimu Saddama, ktrzy sobie tylko znanymi metodami potrafili zmusi do zezna nawet kamienie.

Ahmed Huseini zarzdzi, by archeolodzy spdzili dwa dni w Bagdadzie, zanim pojad do granicy z Jordani, skd udadz si do Ammanu, a stamtd kady z nich do swojego kraju. Wszyscy chcieli jak najszybciej opuci Irak, jednak Huseini poprosi ich o nieco cierpliwoci, gdy zaatwienie helikopterw nie byo obecnie najprostszym zadaniem i nie wydawao si rozsdne ryzykowa ycie, prbujc samochodem dotrze do jordaskiej granicy. W holu hotelu Palestyna spotkali si z dziennikarzami poznanymi w Safranie. Natychmiast dowiedzieli si od nich, e do wybuchu wojny zostao ju tylko par dni. Niektrzy przygotowywali si, by wrci do swoich krajw przed rozpoczciem inwazji, wikszo jednak zamierzaa zosta w Iraku. Ci ostatni, przewidujc trudnoci z zaopatrzeniem, gromadzili ywno i robili zapasy wody w butelkach. Lion Doyle wysa faks do siedziby Photomundi: Wracam jutro. Mam do materiaw, ale nie wszystkie. Przez ostatnie dni warunki pracy byy trudne, ale najwaniejsze zostao wykonane. Tego wieczoru Picot i archeolodzy zjedli kolacj z Mirand i kilkoma dziennikarzami. - 434 -

 Moe by z nami wrcia? zaproponowa Picot Mirandzie. Nie, nie byabym sob, gdybym wycofaa si w takiej chwili. Nie po to znosiam to wszystko przez tyle czasu, eby teraz bra nogi za pas. Przyjed do mnie na par dni do Parya, zapraszam. Cieszybym si, gdyby zostaa, jak dugo zechcesz. Miranda popatrzya na niego z porozumiewawczym umiechem. Podoba jej si nie mniej ni ona jemu, oboje jednak wiedzieli, e ich cieki nigdy si nie zbiegn, a gdyby tak si stao, mog wyrzdzi sobie nawzajem krzywd. Zostawmy to tak jak jest, Yves. Dlaczego? Powiedziaa, e nikogo nie masz. To prawda. W takim razie... W takim razie nic. Jeste wspaniaym facetem, nie chc ci traktowa jak przygody na jedn noc. Nie proponuj ci przygody na jedn noc zaprotestowa Picot. Tak, wiem, jednak biorc pod uwag okolicznoci, wtpi, czy bdziemy mogli da sobie co wicej. Ale, Mirando, daj sobie szans, a przy okazji, daj szans mnie! Kiedy wyplcz si z tej przekltej wojny, ktra lada chwila ma si rozpocz, przyjad do ciebie do Parya, albo tam, gdzie bdziesz, a wtedy albo bdziemy miali si z tego, o czym teraz rozmawiamy, albo wypijemy szklaneczk, a potem kade z nas pjdzie swoj ciek, albo... zobaczymy. Picot nie nalega. Wiedzia, e Miranda i tak zostanie w Bagdadzie, czu niepokj , bo zdawa sobie spraw, e w tym miecie zaczyna by niebezpiecznie. Huseini towarzyszy im podczas poegnalnej kolacji, wlewajc w siebie jedn whisky za drug. Fabin prbowa go uspokoi, na prno. Niegdy pewny siebie i elegancki dyrektor Wydziau Wykopalisk Archeologicznych by teraz zaniedbany, nosi pogniecion koszul, mia cienie pod oczami i niespokojne spojrzenie, jakby ba si o swoje ycie. Pojedzie pan do Safranu? zapytaa Marta Gmez. Nie wiem, doktor Naheb nie pozwoli mi rozmawia z Clar, mam nadziej, e jutro mnie wreszcie do niej dopuci. Ale to pana ona! Musi by pan przy niej w takiej chwili! obruszya si Marta.

- 435 -

 Nie wiem, pani profesor, nie wiem... ja... W kadym razie wszystko, co si stao... to straszne, a teraz ta wojna Nie wiem, co bdzie... W kadym razie Clara powinna wrci do Bagdadu, nie sdz, by moga dugo zosta tam sama. Fabin da Marcie znak, by nie drya duej tego tematu, i skierowa rozmow na planowan wystaw. Jestemy bardzo szczliwi, e udao si panu przekona wadze irackie, by pozwoliy urzdzi t wystaw znalezisk z Safranu powiedzia. Tak, profesor Picot ju podpisa odpowiednie dokumenty przyzna Ahmed. A kiedy pan do nas doczy? Nie wiem, to zaley od Clary, ja chciabym wyjecha od razu, nawet jutro... Nieatwo jest jednak wyjecha z Iraku, teraz za, po mierci Tannenberga, nie wypuszcz mnie. Rozmow przerwa sygna komrki Ahmeda. Nie odszed, by spokojnie porozmawia, tylko w ciszy wysucha kogo, kto wydawa mu rozkazy. Przytakiwa przy tym z coraz bardziej zafrasowan min. Kto dzwoni? zapytaa Marta, ktra nie przejmowaa si konwenansami i tym, e zostanie posdzona o brak dyskrecji. To by... to by Pukownik. Nie wiecie, kto to taki... c, to bardzo wana osoba... Pukownik? Oczywicie, e go poznalimy, przecie by w Safranie, przyjecha, kiedy znaleziono zamordowan Samir i stranikw przypomnia Fabin. Straszny czowiek... wyszeptaa Marta. Jutro z samego rana wyjedam do Safranu z delegacj osobistoci z mojego kraju, by wzi udzia w pogrzebie Tannenberga. W paacu prezydenckim chc, by zosta pochowany ze wszystkimi honorami. Rozkazali mi, bym przyjecha z Clar, i ebym przekona j do powrotu do Bagdadu. Tak bdzie najrozsdniej przyzna Lion Doyle. A co z nami? zapyta zmartwiony Picot. Wy wylecicie helikopterami pojutrze z samego rana, nie ma adnych zmian w waszym programie. Mj pomocnik, Karim jest siostrzecem Pukownika i postara si, bycie nie napotkali adnych trudnoci. Pojedzie z wami do bazy, jeli ja nie zdoam dotrze na czas. Wydaje mi si jednak, e wrc ju jutro, mam nadziej, e z Clar. Huseini uzna, e dla niego kolacja dobiega koca. Nadmiar alkoholu zaczyna dawa mu si we znaki: krcio mu si w gowie, mia mdoci, pieky go oczy. Wiedzia, e najlepiej zrobi, jeli pooy si spa. O ile zdoa zasn. - 436 -

Picot rwnie by zmczony, ale nie mia jeszcze ochoty na sen, zaproponowa wic grupie wsplnego drinka w barze, na co wszyscy ochoczo przystali. Tylko Ante Plaskic nie skorzysta z zaproszenia. Dziwny z niego facet stwierdzia Miranda, gdy Ante przechodzi przez hol, kierujc si do swojego pokoju. To prawda przyzna Picot. Nie zrobi nic zego bronia go Marta. To prawda, tym razem nic, ale przez wszystkie te miesice z nikim si nie zaprzyjani, nie wysili si, eby sprawia wraenie miego faceta. Pracowa uczciwie, by grzeczny, robi wszystko, o co go poprosilimy... Wydaje mi si nie fair robienie mu wyrzutw, e nie jest sympatyczny, zwaszcza e dobrze wiedzia, e nikt za nim nie przepada mwia Marta. Niewane, faktem jest, e go jest dziwny upiera si Picot. Pili do pna, rozmawiajc o wojnie, pewni, e ju niedugo zacznie si bombardowanie. Nie ulegao wtpliwoci, e Bush dokona inwazji na Irak.

Trzy helikoptery przeleciay nad t ziemi, kilka metrw nad pozostaociami obozowiska archeologw. Clara wraz z Pukownikiem czekaa, a z maszyn wysid ludzie, ktrzy reprezentowali reim: kilku generaw i dwaj ministrowie oraz kilka osb bliskich rodzinie Saddama. Wszyscy chcieli ucisn jej rk, zoy kondolencje, zapewni, e Irak utraci jednego ze swoich najlepszych przyjaci i sojusznikw. Nie miaa siy ich sucha, nie rozumiaa, co do niej mwi, nie moga skupi uwagi na niczym oprcz swojego blu, ktry by tak dojmujcy, e tracia oddech. Przez cay czas miaa przed oczami obraz dziadka z podernitym gardem. Nigdy nie czua si tak samotna, nawet kiedy jej rodzice zginli w dziwnym wypadku. Dziadek nie y i nie znajdowaa pocieszenia w adnym ze sw, ktre syszaa, nawet w najbardziej wspczujcych sowach Fatimy, ktra tulia j jak wtedy, gdy bya ma dziewczynk. Ahmed podszed do Clary i pocaowa j delikatnie w policzek, a potem wzi pod rk i zaprowadzi do chaty. - 437 -

Kiedy si tam znaleli, Fatima podaa gociom herbat i sodycze. Pocztkowo Clara chciaa poprosi Pukownika, by zgodzi si przewie ciao dziadka helikopterem a do Kairu i tam go pochowa. Potem przyszo jej do gowy, e dziadkowi byoby wszystko jedno, gdzie spocznie. Dobrze go znaa, wiedziaa, e nigdy nie by szczeglnie przywizany do adnego miejsca. Ona owszem, wierzya w warto symboli, postanowia wic pochowa go nieopodal ruin wityni, wrd ktrych wci szukali tabliczek obsesji Tannenberga. Nie zostaa z mczyznami, tylko zamkna si w izbie, w ktrej staa trumna. Fatima umya i przygotowaa do pochwku ciao czowieka, wobec ktrego bya lojalna przez czterdzieci lat. Zrobia to z takim szacunkiem i oddaniem, jak gdyby by ywy. Clara dotkna nieruchomej rki dziadka, nie moga si powstrzyma od paczu. Dziadku, dziadku, dlaczego? szlochaa. Dlaczego ci to zrobili? Boe, pom mi odnale morderc! Dziadku, nie opuszczaj mnie, nie opuszczaj mnie, prosz... Delikatne pukanie do drzwi zapowiadao nadejcie Fatimy. Przysza powiedzie, e ju czas, by zabra trumn. Clara zacza paka jeszcze goniej, przywara do ciaa, krzyczc rozpaczliwie. Ahrned pomg Fatimie oderwa j od zwok, tymczasem Pukownik zamkn trumn i przy pomocy innych mczyzn wynis j z domu do samochodu. Doktor Naheb podszed do Clary i poda jej tabletk, ale ta odmwia jej poknicia. Chciaa wyj z mroku, w jakim zanurzya si w dniu, gdy znalaza dziadka z podernitym gardem, nawet jeli miaoby to oznacza, e z blu pknie jej serce. Salam Naheb nie nalega. Wszystkie kobiety i mczyni z Safranu, a prcz nich onierze z garnizonu oraz ludzie z pobliskich miasteczek i wsi, gromadzili si wok miejsca, gdzie przygotowano grb dla Alfreda Tannenberga. Z ciekawoci przypatrywali si generaom i ministrom z Bagdadu. Kryy pogoski, e w ostatniej chwili moe zjawi si nawet sam Saddam. Ceremonia pogrzebowa bya wiecka. Nikt nie wygosi mowy nad grobem. Tak si stao na wyrane yczenie Clary. Wystarczy bl tych, ktrzy go kochali. Wiedziaa, e ze wszystkich obecnych tylko ona i Fatima ywiy do niego ciepe uczucia. Mczyni opucili trumn do dou wykopanego w suchym piasku. Pacz Clary przecina poranne powietrze. Ahmed trzyma j z caej siy, jednak gdy ziemia zaczynaa spada na trumn, Clara rzucia si w stron grobu. Na szczcie mocna rka Pukownika przytrzymaa j w ostatniej chwili, ratujc przed wpadniciem do dou. Clara krzyczaa i pakaa, nie krpujc si obecnoci innych, i musiano j odprowadzi na bok. - 438 -

Powrt do osady przebiega w ciszy. Pukownik przyszed do izby, ktra suya Tannenbergowi za gabinet, by porozmawia z Clar i Ahrnedem. Moesz rozmawia? zapyta Clar z trosk. Tak, tak... odpowiedziaa, przeykajc zy. W takim razie posuchaj mnie i potraktuj to jak ojcowskie rady. Ahmed powiedzia mi, e dziadek wprowadzi ci w interesy. Jeli to prawda, zrozumiesz, e nie moemy zatrzyma operacji, ktra ju jest w toku. Twj m stanie na jej czele, ty za wyjedziesz. Moim zdaniem, im wczeniej std wyjedziesz, tym lepiej. Wydaje mi si, e powinna pojecha do waszego domu w Kairze. Tam moesz spokojnie i bezpiecznie poczeka, a wszystko si skoczy. Potem bdziesz moga zaj si t wystaw, nad ktr pracuje ju profesor Picot. Nie wiem, co si stanie za miesic, ani nawet czy bdziemy ywi, ale ufam, e Picot dotrzyma sowa i wczy ci do przygotowa do wystawy. Nie chc wyjeda wyszeptaa Clara. Dziecko, za chwil zacznie si wojna. Nie moesz tu zosta, chyba e chcesz umrze. Twj dziadek nie chciaby, by zgina. Chc zosta tu jeszcze par dni. Dobrze, ale musisz wyjecha z Iraku przed dwudziestym marca. Nie mog nadal trzyma tu onierzy. Wszyscy zdolni do suby mczyni, w tym robotnicy z wioski, zostan zmobilizowani. Claro, wr ze mn do Bagdadu poprosi Ahmed. Zostan jeszcze par dni... Wrc siedemnastego lub osiemnastego... Jeli bdziesz zwlekaa, nie bd mg wywie ci z Iraku ostrzeg Pukownik.

Kiedy helikoptery odleciay, Clara poczua ulg. Chciaa by sama, nie musie z nikim rozmawia ani nikogo sucha, chciaa doj do siebie, by stawi czoo yciu bez dziadka. Gian Maria podczas pogrzebu i wizyty przedstawicieli rzdu Saddama trzyma si z boku. Udao mu si porozmawia przez par minut z Ahmedem. Zapewni go, e zaopiekuje si Clar i skoni j do jak najszybszego powrotu do Bagdadu. Ahmed poprosi go, by do niego zadzwoni, a on zaatwi im jaki transport do stolicy lub prosto do granicy z Jordani. Dowdca oddziau onierzy kaza podwadnym uprztn pozostaoci obozowiska. Rozkaz brzmia: wraca do koszar. - 439 -

Wjt waha si, czy wej do domu Clary, by zapyta j, czy ludzie nadal bd pracowali przy wykopaliskach. Niektrzy zreszt dostali ju wezwanie do wojska. Ku zaskoczeniu Fatimy i lekarza Clara zapewnia go, e prace bd trway jeszcze przez kilka dni i e potrzebni jej s wszyscy ludzie. Jest gotowa podwoi wynagrodzenie, jeli bd pracowali dzie i noc. Kiedy wjt wyszed, Ajed zapyta j, czy nie lepiej zakoczy misj. Zostaniemy tu jeszcze par dni, moe dziesi, pracujc bez odpoczynku. Nikt nie odway si jej sprzeciwi. Sahadi zapewni j, e wszyscy bd pracowali z zapaem, uprzedzi jednak, e maj do dyspozycji mniej ludzi, gdy zgodnie z tym, co powiedzia wjt, wielu mczyzn zostao zmobilizowanych. Clara owiadczya, e ona sama nie przerwie pracy.

Lion Doyle nie mg zasn. Zastanawia si, czy nie zosta w Iraku. Po powrocie z Safranu Ahmed powiedzia, e Pukownik chce, by Clara wrcia do Bagdadu, jednak ona upara si, e zostanie jeszcze przez par dni na wykopaliskach. Doyle zastanawia si, czy warto podejmowa ryzyko i zamordowa j w miecie, gdy bdzie trwaa wojna, czy poczeka, a doczy do Picota w ktrej z europejskich stolic, gdzie z atwoci j namierzy. O ile bez problemu wjecha do Iraku, po wybuchu tej cholernej wojny wydostanie si z tego kraju bdzie bardzo trudne, wic albo wyjedzie teraz, razem z archeologami, albo zostanie, nie majc pewnoci, czy uda mu si wykona drug cz zlecenia. eby tu pozosta, potrzebowa przekonujcego powodu, a znalezienie go, jak sam siebie przekonywa, nie powinno by trudne. Wystarczy, e powie wszystkim, i zostaje tu z reporterskiego obowizku. Postanowi zadzwoni do Londynu, do dyrektora Photomundi, by zrelacjonowa jemu, a tym samym swojemu prawdziwemu szefowi, co wydarzyo si w cigu ostatnich kilkunastu godzin. Wprawdzie wysa ju faks, ktry do tej pory powinien znale si w rkach Toma Martina, lepiej jednak porozmawia przez telefon, by zleceniodawca nie mia wtpliwoci, e Alfred Tannenberg nie yje. Co wicej, zrzuci z siebie odpowiedzialno, jeli poprosi o instrukcje. Niech Tom Martin decyduje, czy ma zosta, czy wraca. Ante Plaskic natomiast postanowi, e zostanie. Chorwat sucha rozmowy podczas kolacji, wiedzia wic, e Clara wkrtce znajdzie si w Bagdadzie, on za musi si upewni, - 440 -

czy zabierze ze sob te przeklte tabliczki, ktrych szukaj od miesicy. On powinien je przej i wywie z Iraku. W kocu za to mu zapacili. Zastanawia si, kto mg zamordowa Tannenberga i pielgniark. Nie dawao mu spokoju podejrzenie, e to Lion Doyle, chocia nie wyklucza te Ajeda Sahadiego. Przyszo mu nawet do gowy, e ta druga moliwo jest bardziej prawdopodobna. Wydawao si natomiast zupenie nieprawdopodobne, by Clara Tannenberg znalaza te tabliczki, ale nie mg ryzykowa, e wymknie mu si wraz ze znaleziskiem. Powie Picotowi, e spotka w Bagdadzie znajomych, ktrzy wracaj par dni pniej. Byo mu obojtne, czy profesor w to uwierzy.

- 441 -

34

Tom Martin przeczyta faks, ktry dosta rano od dyrektora Photomundi. Nie mg zrobi tego wczeniej, bo wanie wrci z Parya, gdzie spdzi dzie na spotkaniach z kolegami z brany. Postanowi natychmiast do niego zadzwoni. Dzwonek telefonu wyrwa dyrektora z gbokiego snu. Sucham? Halo, to ja. To znaczy kto? Ach, przepraszam, spaem. Ktra godzina? Druga w nocy. To pan o tej porze pracuje? Dyrektor nie kry irytacji. Pracuj dwadziecia cztery godziny na dob. Prosz powiedzie, czy byy jeszcze jakie wiadomoci od naszego wsppracownika w Bagdadzie? Nie. Nie dzwoni? Nie. Dobrze, niech wic pan wstanie z ka i uda si do biura. Jestem pewny, e zechce si z panem porozumie. Tak, ale nie o tej porze... protestowa dyrektor. Niech pan nie traci cennego czasu i robi, co do pana naley. wiadomoci, wiem, e nadejd jeszcze tej nocy. Dyrektor Photomundi wymamrota co, a potem obieca, e wykona polecenie. Nie mg odmwi staemu zleceniodawcy, jednemu z najlepszych, jakich mia, wic jeli ten da od niego, by o drugiej w nocy zwlek si z ka i jecha do biura, nie ma innego wyjcia. Oczywicie Lion Doyle mia numer jego komrki, dlatego w kadej chwili mg si z nim skontaktowa, nawet gdy spokojnie bdzie lea w ku. Jednak na wszelki wypadek wsta i wzi prysznic, by si obudzi. Za chwil znajdzie si w biurze i bdzie czeka na telefon od tego przekltego Liona Doylea. Oczekuj

- 442 -

Wiza krawat, kiedy dotaro do niego, e wanie dzwoni komrka. Gos Liona Doyle by nie do pomylenia z adnym innym. Dyrektor wcisn guzik nagrywania, eby potem da Tomowi Martinowi zapis rozmowy. Mio mi pana sysze. Czy mj faks dotar? Tak, oczywicie. Co u pana? Jestem zdziwiony, e jeszcze pan nie zadzwoni i nie kaza mi wraca. Wydarzenia ostatnich dni to by koszmar. Znaleziono zamordowanego Alfreda Tannenberga, dziadka Clary, tak, tej archeolog, ktra wspfinansowaa wykopaliska pod kierownictwem profesora Picota. Tannenberg by schorowanym starcem, nikt nie moe zrozumie, dlaczego kto go zabi. Poza tym przez dwadziecia cztery godziny na dob pilnowali go ochroniarze, a mimo to kto podern mu gardo. Ten sam los spotka pilnujc go pielgniark. Na szczcie teraz wszyscy jestemy ju w Bagdadzie. Rano lecimy do Europy, chyba e chce pan, ebym zosta i zrobi jaki specjalny reporta. Chocia nie podejrzewam, by si to na co przydao, zrobiem w Safranie par zdj, nigdy nie wiadomo, do czego si mog przyda... Dyrektor Photomundi zapewni, e podzwoni do czasopism i dziennikw i dowie si, czy warto, by zosta duej. Wkrtce oddzwoni. Punktualnie o trzeciej Tom Martin otrzyma nagranie rozmowy Doylea i dyrektora Photomundi. Umiechn si, syszc wyjanienia Liona. To urodzony aktor, pomyla. Lion wywiza si przynajmniej z poowy zlecenia, bez wtpienia z tej trudniejszej, bo zdoa wyeliminowa spord ywych Alfreda Tannenberga. Klienci powinni by zadowoleni. Oczywicie, musi si z nimi natychmiast skonsultowa, niech sami zdecyduj, czy rezygnuj ze mierci Clary Tannenberg, czy te kobieta musi koniecznie umrze. Jemu samemu byo to obojtne, wydawao mu si, e umiercenie starca byo niezym wyczynem w kraju takim jak Irak, tym bardziej e Tannenberg by pod ochron reimu. Nie ma wyjcia, musi zadzwoni do tego Burtona, chocia byo dziesi po trzeciej, jeszcze nawet nie witao.

Profesor Hausser spa lekkim snem starego czowieka. Obudzi si na pierwszy sygna jednego z telefonw komrkowych, ktrych nigdy nie wycza. Zapali lampk. Sucham? Czy pan Burton? - 443 -

 Tak. Mwi Martin... Hans Hausser poczu pieczenie w odku. Spojrza na zegarek kwadrans po trzeciej. Sucham pana. Zlecenie zostao wykonane. To znaczy... powiedzmy, e jego waniejsza cz. Gwny obiekt zosta wyeliminowany. Jest pan pewny? Bezwzgldnie. Czy ma pan dowody? Oczywicie. A co z... z reszt? Osignicie tego, o co pan prosi, graniczyo z cudem. Czy wie pan, jaka jest tam teraz sytuacja? Wiem. Kiedy wywiecie si z reszty umowy? Dzwoni wanie w tej sprawie. By moe uda si to zaatwi na miejscu, w Europie. Tam naraamy si na spore ryzyko. Jeli pan jednak chce, sprbujemy. Cho podkrelam, e tam nasze moliwoci s ograniczone. Profesor westchn gboko, by zyska na czasie. Nie wiedzia, co odpowiedzie. Sam nie moe podj decyzji, musi porozumie si z przyjacimi. Oddzwoni do pana za par minut. Zgoda, ale musi mi pan udzieli odpowiedzi przed szst rano. Dostanie j pan znacznie szybciej.

Carlo Cipriani czyta. Zjad kolacj z przyjacimi, a po powrocie do domu usiad, by poczyta spokojnie, korzystajc z ciszy nocy. Na dwik telefonu a podskoczy. Carlo... Hans? Tak, przyjacielu, to ja. Co si stao? spyta przestraszony lekarz. Ju po wszystkim. Jak to? Co to znaczy? - 444 -

 Nie yje. Przed chwil odebraem telefon w tej sprawie. S dowody. Jeste pewny, Hans? Jestem pewny. Ju po wszystkim. Umilkli, nie wiedzc, co powiedzie. Przez cae ycie czekali na t chwil, a teraz nic nie czuli. Ten potwr nie yje wydusi w kocu Cipriani. Tak. Dokonalimy tego. Wiesz, czuj pustk przyzna Hausser. A jednak... A jednak postpilimy susznie. Nie moglibymy spa spokojnie, gdybymy tego nie zrobili. Zadzwonie do Brunona i Mercedes? Nie, zaczem od ciebie. Musimy zaraz podj jak decyzj w sprawie wnuczki. yje? Tak. Zadanie byo trudne. Pytaj nas, czy maj dokoczy dziea na miejscu, czy raczej w Europie, dokd ona najwyraniej si wybiera. Dokd dokadnie? Nie wiem. Hans, jak sdzisz, co powinnimy zrobi? Nie wiem, moemy zostawi wszystko tak jak jest lub... Mercedes nie bdzie zadowolona stwierdzi przygnbiony Cipriani. A my, Carlo? Czy my jestemy zadowoleni? Wydaje ci si, e to nie obciy naszego sumienia? Mojego nie, zapewniam ci, przyjacielu odpowiedzia bez wahania Hausser. Masz racj. Pewnie jestem w szoku... Ja rwnie. Moe powinnimy im pozwoli podj decyzj co do wyboru

najodpowiedniejszego miejsca? Cipriani by przekonany, e Mercedes nie zadowoli si poowiczn zemst. Zgadzam si. W kadym razie przeka im, e nie rezygnujemy z drugiej czci. Nie moemy zrezygnowa. Czekalimy na to cae ycie. Bg sprawi, e potwr nie yje. Bg nigdy nie by po naszej stronie, Hans, nigdy. Nie byo go tu, nie byo go przez wszystkie te lata. Mercedes ma racj, jeli istnieje, opuci nas. - 445 -

Znw zapada cisza. Zadzwoni do Brunona, a potem do Mercedes odezwa si w kocu Hausser. Jeli usysz co nowego, dam ci zna. Dobrze, Hans, zrb tak, to bdzie duga noc. Ja bd spa spokojnie, Carlo. Dobranoc, Hans.

Deborah podskoczya na dwik dzwonka telefonu i natychmiast usiada na ku. Spokojnie, Deborah, to tylko telefon uspokaja j m. Bruno, dochodzi czwarta rano, o tej porze mona dzwoni tylko ze zymi wiadomociami. Stao si jakie nieszczcie. Bruno Mller wsta i poszed do salonu, by odebra. ona posza za nim, drc z chodu i zdenerwowania. Kto mwi? zapyta Bruno Mller. Bruno, to ja, Hans... Co si stao? Monstrum nie yje. O Boe! wykrzykn muzyk. To nie Bg, to my tego dokonalimy. Mller poczu, e ogarnia go ciepo, po ktrym napyna lodowata fala. Wydawao si, e zaraz zemdleje. Bruno! Bruno, co si stao? dopytywaa si Deborah. Wracaj do ka warkn. Ale, Bruno... Rb, co ci ka! Hausser sysza t ostr wymian zda, wiedzia, jakie emocje kbi si w tej chwili w duszy przyjaciela. Hans, jeste pewny? zapyta Bruno. Tak. Potwr przesta istnie. Wykoczylimy go. Udao nam si, w kocu go pokonalimy... bd mg spokojnie umrze.

- 446 -

Mercedes bya pogrona w gbokim nie. Wzia tabletk nasenn, poniewa przez ostatnie miesice niy jej si koszmary i zrywaa si z krzykiem w rodku nocy. Telefon zadzwoni kilka razy, zanim w kocu usyszaa i odebraa. Tak? Mercedes? Tak... Jej gos brzmia, jakby dobiega zza grobu. Wszystko w porzdku? Kto mwi? zapytaa cicho. To ja, Hans... Hans? Hans! Boe, co si stao? Mam dobre wieci, dlatego dzwoni o tej porze. Hans... powiedz... Potwr nie yje. Kobieta wydaa krzyk, ktry zabrzmia jak jk. Z nocnej szafki wzia szklank z wod i upia yk, starajc si strzsn z siebie resztki snu. Z trudem usiada na ku i postawia stopy na pododze. Mercedes, wszystko w porzdku? dopytywa si Hausser. Spaam... Spaam gboko, wziam proszek nasenny mam kopoty z zaniciem i... Hans, czy to prawda? Tak. Nie yje i s na to dowody. Jak to si stao? Kiedy? Ju ley w grobie. Cierpia? Nie wiem, jeszcze nie znam szczegw. Mam nadziej, e cierpia, e w ostatniej chwili uwiadomi sobie, dlaczego musi umrze. A ona? Wnuczka... yje. Dlaczego? Nie ma litoci dla jego potomstwa. Nie ma litoci, dobrze to powiedziaa, ale cokolwiek robimy, musimy to robi z rozwag. Najwyraniej byy trudnoci z realizacj zlecenia, teraz za ten czowiek pyta nas, czy ma tam zosta, czy sprbowa w Europie, bo ona si tu wybiera. A skd my mamy wiedzie, co bdzie lepsze? odpowiedziaa zdenerwowana Mercedes. - 447 -

 Od pocztku mwili, e ta robota wymaga czasu. Wic co dalej? Niech wywi si z umowy. Im szybciej, tym lepiej. W takim razie... Hans, jeste pewny? Czy to prawda, e nie yje? Jestem pewny. Mercedes zacza paka. Hausser rwnie nie mg powstrzyma ez. Mercedes, nie pacz, na Boga, uspokj si. Nie pacz... prosz ci, Mercedes. Musisz by silna.

- 448 -

35

Mercedes, nie pacz, prosz, creczko... Dziewczynka, kurczowo trzymajc za rk swoj matk, dygocc z zimna i godu, ledwo trzymaa si na nogach. Stranik popchn j, bo nie staa spokojnie w szeregu razem z innymi winiarkami i ich dziemi. Upada twarz w boto. Matka szarpna j z caej siy i postawia na nogi. ciskaa jej rk, bagajc cicho, eby crka nie pakaa. Stranik, ktry j popchn, zaj si teraz jakim chopcem. Mercedes zyskaa kilka sekund na powstrzymanie cisncych si do oczu ez. Przygldaa si oficerom SS, witajcym si z innymi oficerami, ktrzy wysiedli z czarnych samochodw. Sprawiali wraenie bardzo zadowolonych, zapewniali si nawzajem, e to bdzie niezapomniany dzie. Przez par sekund Mercedes zastanawiaa si, jakie to nadzwyczajne wydarzenia czekaj na tych mczyzn. Kapo Gustav podszed do nich i rozkaza dzieciom, by wystpiy z szeregu i ustawiy si rwno w rzdku naprzeciwko matek. Najmodsze nie chciay puci swoich mam, ale gdy jeden ze stranikw w esesmaskim mundurze podszed z pak i zacz wymierza razy, kobiety same zaczy baga dzieci, by podporzdkoway si jego rozkazom. Sucha! wrzasn oficer, a dzieci poblady ze strachu. Z Berlina przyjechali naukowcy, eby wam si przyjrze. Pomoecie nauce, przynajmniej do tego si przydacie. Wszystkie zejdziecie do kamienioomu, tam czeka na was prezent, ktry musicie natychmiast przynie na gr. Wasze bkarty tu zostan, dla nich mamy inny podarunek. Alfred si rozemia, a Georg zapyta, jak dugo bdzie trwaa ta prba. Zaley, ile te suki wytrzymaj odpowiedzia Alfred. Mercedes poykaa zy, a jej mama staraa si do niej umiechn. Bya w smym miesicu ciy. Siedem miesicy temu trafia do Mauthausen. Nie moga uwierzy, e udao jej si przey tak dugo. Wiele kobiet w podobnej sytuacji umaro, nie wytrzymay tortur i pracy od witu do nocy. Niektre przepady bez ladu po tym, jak zostay wezwane do punktu

- 449 -

sanitarnego na badanie przebiegu ciy. Ona, mimo odmiennego stanu, bya szczuplejsza ni przed zajciem w ci, a brzuch by prawie niewidoczny. Gestapo zatrzymao j we Francji, kiedy usiowaa uciec z kraju razem z crk. Zostay przewiezione do Austrii w bydlcym wagonie, z ktrego nie wypuszczano winiw ani w nocy, ani za dnia. Mwia sobie, e pki yje, nie wolno jej traci nadziei. Jej m by Hiszpanem, razem dziaali w ruchu oporu. Zosta zabity przez gestapowcw w samym centrum Parya. Zostaa sama, nie wiedziaa, e jest w ciy. Prbowaa wrci do Hiszpanii, schroni si u rodziny ma. Pomylaa, e najpierw pojedzie do Barcelony, odnajdzie teciow. Towarzysze z Rsistance zgodzili si zawie j do granicy, ale zatrzymao ich gestapo. Kiedy znalaza si w obozie, zmuszono j, by rozebraa si do naga, jak reszta winiarek. Dostaa obozowy strj z czerwonym trjktem, na ktrym widniaa litera F. Czerwon naszywk nosili winiowie polityczni, litera F wskazywaa narodowo. Pno stwierdzia, e jest w ciy, dugo sdzia, e miesiczka ustaa z powodu strachu, tortur, niedoywienia i wyczerpania. Kiedy uwiadomia sobie, e znw ma zosta matk, obwiniajc si za to, e jej nowo narodzone dziecko bdzie winiem od pierwszego dnia swojego ycia. Potem rozpacz ustpia miejsca nadziei i woli ycia, cia dodaa jej si: musi przey ze wzgldu na dziecko i Mercedes. Oboje jej potrzebowali, mieli tylko j. Mimo to kazaa Mercedes nauczy si na pami adresu babci w Barcelonie, na wszelki wypadek, gdyby kiedy przynajmniej jej udao si przey obz. A czy te bkarty nie mogyby zej do dou i nosi gazw? zapyta Georg. To niezy pomys, chocia mamy dla nich inn niespodziank. Urzdzimy im kpiel. Zobaczymy, ile znios. odpowiedzia Heinrich, miejc si. Sprawdmy, co robi te suki zaproponowa Alfred. Grupa oficerw i cywilw zesza par stopni po schodach mierci, by lepiej widzie, co dzieje si w kamienioomie. Kobiety z trudem staray si wyprostowa pod ciarem gazw przytroczonych do plecw. onierze popychali je, pokrzykujc, by si nie zatrzymyway. Wiele z kobiet nie mogo unie adunku i paday na ziemi, przywalone cikim blokiem. Z pidziesitki kobiet pitnacie zmaro od kopniakw onierzy. Te, ktre si przewracay, onierze okadali pak, chcc zmusi do wstania i dalszego marszu pod gr po stu osiemdziesiciu szeciu stopniach prowadzcych z kamienioomu na obozowy plac. Chantal ledwo si poruszaa, tylko obraz Mercedes pod powiekami i myl o dziecku w jej onie sprawiay, e znajdowaa siy w najgbszych zaktkach duszy. Sza zgita, - 450 -

powczc nogami, starajc si powstrzyma od wymiotw. Na jej twarzy malowao si bezgraniczne cierpienie, w duszy jednak umiechaa si do siebie, cieszc si z kadego kroku, jaki udao jej si postawi. Raz, dwa, trzy... Nagle podniosa wzrok i przeraona zobaczya, jak stranicy obozowi popychaj w stron kamienioomu dzieci. Wypatrzya wrd nich Mercedes. Dziewczynka wykrzywia buzi w podkwk, lada chwila moga wybuchn paczem. Chantal wyprostowaa si, by crka j widziaa. Baa si, co tym razem moe przyj do gowy esesmanom. Nie rozumiaa, dlaczego ka dzieciom schodzi po schodach.

Wymyli to kapitan Tannenberg, ktremu przyklasnli inni. Dzieci rniay maszerowa z pakami w rku za kobietami, poganiajc je uderzeniami w poladki, jak ocigajce si zwierzta pocigowe. To muy namiewa si Alfred a wy jestecie wonicami. Musicie by ostre, jeli ktra potknie si i przewrci, trzeba j mocno zbi, nawet wasn matk, w przeciwnym razie wam te przywiemy kamienie do plecw i kaemy, by was okadano rzgami, dopki nie wdrapiecie si na gr. Dzieci byy przeraone, ale rzadko ktre odwayo si rozpaka, wiedzc, e spotka je za to surowa kara. Kade wzio do rki pak i zeszo po schodach do kamienioomu, drc z lku. Kobiety, ktre z wielkim trudem zdoay wspi si na pierwsze stopnie, przyglday im si wyczekujco. W kocu zrozumiay, na czym ma polega ta okrutna zabawa. To z was, ktre nie uderzy mulicy, poniesie surow kar! zapowiedzia Tannenberg. Do dziea! Ju! Zaczynajcie! wrzeszczeli kapo. Dzieci z powanymi minami patrzyy na swoje rnatki, nie odwaajc si podnie na nie rki. Mercedes, uderz mnie, na Boga, dziecko, nie bj si! bagaa Chantal. Jaka kobieta upada twarz w boto. Kapo podszed do niej i wymierzy jej kopniaka, lecz Alfred powstrzyma go i odszuka dziecko winiarki. Ej, ty, chod no tu! krzykn do dziewczynki tak chudej, e wydawaa si przezroczysta jak duch. Omiolatka, ktrej ledwie starczao si, by utrzyma w rku gruby kij, zrobia kilka krokw w stron oficera SS. - 451 -

 To twoja matka? zapyta Tannenberg. Maa przytakna skinieniem gowy. To bij t mulic, a si w kocu podniesie. No ju, podno kij! Przez kilka sekund panowaa cisza. Dziewczynka nie poruszya si. Ledwie rozumiaa, co mwi do niej ten czowiek, poniewa bya gucha i nie potrafia dobrze czyta z ruchu warg. Kapitan Tannenberg rozzoci si, zapa pak i zacz bezlitonie okada kobiet lec w bocie. Dziewczynka przygldaa si temu przez chwil, a potem rzucia si na ziemi tu przy swojej matce, wzbudzajc ogln wesoo esesmanw. Nagle jakie dziecko, najwyej dwa lata starsze ni dziewczynka, podbiego, by pomc maej i jej matce si podnie. Tannenberg to zauway. Twarz poczerwieniaa mu z wciekoci. Jak miesz! Bkarcie! po chwili trzyma w rku pistolet, ktry nerwowo wyszarpn z futerau i strzeli do dziewczynki. Jednym kopniakiem przewrci chopca, ktry chcia jej pomc, a ten wyldowa na trzecim stopniu. Jego matka jkna. Staraa si podczoga do nieruchomego ciaa creczki, ale kopniak Tannenberga zamieni jej twarz w krwaw mas. Chopiec prbowa si podnie, ale nie zdoa. Kolejne kopniaki odebray mu przytomno. Zosta tam, przy ciaach swojej matki i siostry. Do roboty, mulice! Do roboty! Ktra nie bdzie ruszaa si wawo, skoczy jak ta tutaj, a wy, gnojki, albo zaczniecie je pogania, albo skoczycie jak ten szczeniak. Jego matka bya przeklt komunistk, wosk dziwk, sprawiedliwoci wreszcie stao si zado. To ta winia urodzia tego dziwolga, ktrego nazywaa swoj crk. To miaa by dziewczynka? To jaki potwr! krzycza Tannenberg, podniecony przedstawieniem, ktrego by reyserem i aktorem. Mercedes zacza si trz, widzc swojego przyjaciela Carla lecego na ziemi bez ruchu. By od niej starszy, mia dziesi lat, ale zawsze okazywa jej wspczucie, by dla niej dobry i powtarza, eby si nie baa. Kiedy esesmani pokrzykiwali na dzieci, by mocniej okaday uginajce si pod ciarem kobiety, Mercedes zacza paka. Nie chciaa bi swojej mamy, rozgldaa si zrozpaczona. adne z dzieci nie podnioso kija. Poczua, e na jej ramieniu zaciska si czyja do. Bya to rka Hansa, ktry wzrokiem prbowa wymc na niej, by sza przed siebie. Mercedes, prosz ci, nie zatrzymuj si, podnie kij do gry, ale nie bij matki. Nie, nie... jczaa dziewczynka. - 452 -

Jaka ciarna krzykna rozpaczliwie, padajc na ziemi. Poronia na schodach, w kleszczach przeraliwego blu i rozpaczy. To pani Mller, austriacka ydwka, nauczycielka gry na pianinie, ktra ukrywaa si w domu przyjaci. Kto jednak j wyda i cztery miesice temu trafia do tego pieka razem ze swoim maym synkiem Brunonem. Kapitan Tannenberg podszed do niej i popatrzy zimno, po czym da znak jednemu z obozowych lekarzy. Doktorze, czy uwaa pan, ze pody ydowskie s takie same jak inne? Powinnimy to sprawdzi, nie sdz, by ta wmia do czego jeszcze moga si przyda. Zapada pena wyczekiwania cisza. Lekarz podszed, rozci skalpelem brzuch kobiety wyjcej z blu. Wyprya si i przestaa krzycze. Umara. Pozostali lekarze podeszli, zaciekawieni, chcc uczestniczy w tym zaimprowizowanym cesarskim ciciu. May Bruno wybuchn rozpaczliwym paczem. Chcia uciec, ale kapo mocno go trzyma. Niektre dzieci zaczy wymiotowa, gocie z Berlina oklaskiwali widowisko. Kobiety wspity si pitnacie stopni do gry. Nagle Chantal potkna si i przewrcia. Z jej ust zacza sczy si krew. Tannenberg popchn Mercedes w stron matki. Przy jej! Ale ju! To nie kobieta, tylko zwierz! To tylko mulica! Rb, co ci ka! Mercedes bya sparaliowana ze strachu. Przygldaa si okrgymi ze strachu oczami mczynie, ktry j popycha. Zbij t mulic! Rb, co ci ka! wrzeszcza Tannenberg, coraz bardziej wcieky. Chantal nie moga mwi, czua, e uchodzi z niej ycie, nie miaa siy obroni crki. Z wysikiem wycigna rk w stron Mercedes, ta za pada przy niej na kolana, wybuchajc paczem. Tannenberg podszed do Chanlal i wymierzy jej kopniaka w brzuch. Stracia przytomno. Spomidzy jej ng wypyna krew. Esesman unis pak, by j uderzy, ale zanim si zamachn, mae, ostre zbki wbiy si w jego uadgarstek. Gocie z Berlina zamiewali si, patrzc na t scen. Mercedes z caej siy zacisna zby na rku kapitana. Miaa tylko pi lat, bya chudziutka, znalaza jednak do siy i odwagi, by stawi czoo temu bydlakowi. Tannenberg popchn j, upada na ziemi. By wcieky, e zaatakowaa go ta wyndzniaa dziewczynka, mia ochot j zastrzeli, ale w ostatniej chwili skierowa pistolet - 453 -

na brzuch Chantal. Strzeli, mierzc w skupieniu, jakby celowa do tarczy. Jeden strza w sam rodek brzucha i jeszcze cztery. Potem wyj z futerau n, przeci brzuch martwej kobiety i wyrwa z jej trzewi ciao dziecka, ktre nigdy nie miao si urodzi. Cisn nim w twarz Mercedes. Dziewczynka krzyczaa tak, e wszystkich przeszywaa groza, jednak kapitan Tannenberg jeszcze nie powiedzia ostatniego sowa. Podnis dziewczynk jedn rk i cisn w d na granitowe schody. May Hans Hausser rzuci si za ni. Tak bardzo chcia jej pomc, e by guchy na aosny jk swojej matki. Kapo zapa go, nie pozwalajc mu dobiec do Mercedes. Ty ydzie! Chcesz skoczy jak ona? Kapo zbi pak maego Hansa, czemu obojtnie przyglda si kapitan Tannenberg i jego przyjaciele. Z pidziesiciu kobiet do koca schodw dotaro tylko szesnacie. Pozostae albo potkny si i spady, albo w desperacji szy w kierunku wartownikw strzegcych ogrodzenia, z nadziej, e ci strzel, do nich, podobnie jak o czym kobiety syszay wiele razy strzelali do mczyzn pracujcych w kamienioomie. Pani Hausser dotara na plac, dwigajc ciki kamie, jako jedna z ostatnich, ale nie miaa zudze, wiedziaa, e to nie uratuje jej ycia. Obejrzaa si, chcc zobaczy, gdzie jest jej dziecko, i rozpakaa si, widzc, jak jeden z kapo okada synka kijem. Marlene Hausser znalaza w sobie jeszcze do siy, by zacz krzycze, pragnc, by krzyk dotar do jej syna. Hans, musisz y! Synku, nie zapomnij o mnie! Masz y, y! Stranik przewrci j na ziemi. Kiedy otworzya oczy, zobaczya wypolerowane esesmaskie buty. Ta kobieta ma chore serce, musimy j natychmiast zoperowa powiedzia stojcy nad ni mody blondyn o anielskiej twarzy, ubrany w czarny mundur. Kapo podnis j z ziemi i popychajc, poprowadzi do punktu sanitarnego, gdzie czekaa ju reszta kobiet. Przybyli z Berlina lekarze i ich koledzy z Mauthausen szykowali si do zoperowania winiarek, przypisujc im dolegliwoci, na ktre adna z nich nie cierpiaa. Bdziemy marnowali rodki znieczulajce? zapyta jeden z sanitariuszy. Dajmy jej tyle, eby si nie ruszaa. Nie lubi operowa, kiedy mi kto krzyczy pod noem odpowiedzia jeden z lekarzy.

- 454 -

Umiecili Marlene Hausser na leance, zwizawszy jej rce i nogi. Kobieta poczua ukucie w rami. Oczy jej si zamykay, chocia syszaa rozmowy i haas. Ledwo zdoaa krzykn, kiedy skalpel zanurzy si w jej piersi, otwierajc j a po brzuch. Bl by nie do zniesienia, wya, pragnc mierci. Mimo to pamitaa, by pomodli si za Hansa. Jeli Bg istnieje, nie pozwoli, by dziecko cierpiao. Zanim wydaa ostatnie tchnienie, poczua, e co zaciska si na jej sercu. Ciao Marlene Hausser zostao pokrojone na kawaki przez ludzi, ktrzy uwaali si za lekarzy. Jedna po drugiej, szesnacie winiarek ocalaych ze schodw mierci zostao zoperowanych. Obcito gow maej guchej Woszce, bo lekarze byli ciekawi, jak zbudowane jest jej ucho. Kiedy lekarze zajci byli ciaami kobiet, kapo, na polecenie Tannenberga, kazali dzieciom rozebra si do naga i zaprowadzili je do kpieli. By to botnisty zbiornik z lodowat wod, pync na udrczone gwki sierot, ostatnia rozrywka, jak Tannenberg zafundowa swoim gociom z Berlina. Niektre dzieci umary z zimna, inne dostay ataku serca, tylko szstce udao si przey, ale nawet te umary kilka godzin pniej. Tego wieczoru gocie z Berlina delektowali si doskona kolacj. Nikt jednak nie rozmawia o najwaniejszym: Niemcy przegrywali wojn. Dopiero pniej, kiedy Tannenberg zosta sam z Georgem, Heinrichem i Franzem, zacz si zastanawia, jak uciec, jeli Hitler przegra wojn. Zawiadomi was obieca Georg. Chc, bycie byli z Heinrichem przygotowani. Powiedziaem Franzowi, e musi poprosi o przeniesienie do sztabu, wystarcz wpywy naszych rodzicw, eby tego dokona. Nie moe wrci na front. Czy to pewne, e przegramy wojn? zapyta zaniepokojony Alfred. Ju j przegralimy. Chyba nie wierzysz w goebbelsowsk propagand? Nasi onierze zaczli dezerterowa. Hitler to ju nie ten sam czowiek, nie moe poj, co si stao, ludzie, ktrzy go otaczaj, za bardzo si, go boj, eby mu to uwiadomi. Spjrzmy prawdzie w oczy: alianci zechc da Niemcom nauczk, zapacimy za to my, czyli ludzie wierni Fhrerowi, trzeba wic przygotowywa drog ucieczki. Znacie mojego wuja? Przed wojn znajomy zaprosi go do Stanw na swoj uczelni, do pracy w jednym z tajnych laboratoriw rzdowych. Wuj od miesicy pracuje nad bomb, ktra moe zakoczy ca t wojn, obawiam si jednak, e nie zdy. Mamy szczcie, jego kolega w Ameryce - 455 -

postanowi si z nim skontaktowa. Zaproponowa, e wycignie go z Niemiec. Wuj w pierwszej chwili si przestraszy, ale ja zachciem go, eby podtrzyma ten kontakt, moe nam si on bardzo przyda przy ucieczce. Georg, nie wierz, eby i nas zdoa std wycign odezwa si Heinrich. Musimy zacz obmyla wasny plan ucieczki doda Alfred. Potrzebne nam s nowe dokumenty... powiedzia Franz. Ju si tym zajem. Kilka miesicy temu kazaem przygotowa faszywe dokumenty dla nas wszystkich odpowiedzia ze miechem Georg. Zalet pracy w tajnych subach jest to, e poznaje si bardzo interesujcych i zdolnych ludzi. Dostarcz wam te dokumenty. Najwaniejsze, ebycie byli gotowi, gdy tylko was powiadomi. Ty, Franz, bye na froncie, wic wiesz, co si dziej, jednak widz, e Alfred nie przyjmuje do wiadomoci, e Niemcy mog ponie klsk. Tak jednak jest, i musicie w kadej chwili by gotowi do ucieczki. Bdziemy gotowi zapewni Heinrich, mwic za siebie i za Alfreda. Ja jestem teraz na zwolnieniu, nikt mnie nie bdzie wzywa na front, a jutro, gdy tylko dotrzemy do Berlina, wystpi o przeniesienie powiedzia Franz. No to zaatwione podsumowa Georg. Teraz zastanwmy si, co zrobimy po wyjedzie z Niemiec.

Mercedes majaczya. Carlo, Hans i Bruno przygldali jej si przestraszeni, bojc si, e wkrtce umrze. Oni sami cudem przeyli, rzuceni na zimne schody, skopani przez wartownikw, ktrzy uznali ich za martwych. Kiedy gocie z Berlina zamknli si w punkcie sanitarnym, nikt nie interesowa si ciaami lecymi na schodach mierci ani pobitymi dziemi. Kiedy Hans podbieg na ratunek Mercedes, jeden ze stranikw zacz go kopa i dziecko stracio przytomno. Mimo to usysza krzyk swojej matki, bagaj cej, by stara si przey. Winiom kazano sprztn schody. Pobite dzieci zaniesiono do jednego z barakw, gdzie polski lekarz o nazwisku Lechow, stara si jako im pomc, cho mia do dyspozycji jedynie kawaki szmatek i wod, ktr obmy dzieci z krwi. W najgorszym stanie bya dziewczynka. Bya nieprzytomna, Lekarz kl pod nosem z bezsilnoci. Pomyla, e chopcy mog zosta w tym baraku, nie maj ju matek, do ktrych - 456 -

mogliby wrci, dziewczynk jednak hitlerowcy prawdopodobnie albo dobij, albo zabior do izby chorych, gdzie czeka j pewna mier. Zszy gow Mercedes ig i nitk, ktr winiowie naprawiali ubrania. Jeden z nich, Rosjanin, wycign nie wiadomo skd butelk z resztk wdki i da j lekarzowi, by zdezynfekowa gow dziewczynki. Maa jczaa i rzucaa si z blu, ale wci bya nieprzytomna. Jeli kto j tu znajdzie, bdzie le mrukn jaki wizie. Mamy j odda kapo? Ten skurwysyn Gustav byby gotw udusi j wasnymi rkami. Wtpi, by trafia z powrotem do baraku dla kobiet... odpar lekarz. Ma ogolon gow, nie bardzo wiadomo, czy to dziewczynka, czy chopiec wtrci inny wizie. Oszalelicie! Jeli j znajd, zabij nas! krzykn starszy mczyzna. Ja jej nie oddam, wy rbcie, jak uwaacie odpowiedzia Polak. Dziewczynka przypominaa mu jego crk. Nie wiedzia, co si z ni stao. Przyjaciele obiecali mu, e bd si opiekowali jego rodzin, ale czy im si to udao? A jeli maa trafia do obozu takiego jak Mauthausen? Musi prosi Boga, by kto si nad ni ulitowa, tak samo jak on ulitowa si nad t obc dziewczynk. Bardzo prosz, nie wydawajcie jej dobieg z kta cichy gosik. Wszyscy popatrzyli na chopca, ktry przed paroma godzinami tak dzielnie broni swojej matki i siostry na schodach mierci. Jak si nazywasz? zapyta Polak. Carlo Cipriani, prosz pana. Suchaj, Carlo, starajcie si, by nikt was nie zauway, wiem, e trudno jest min niezauwaenie kapo, ale nie jest to niemoliwe. Tak, prosz pana, postaramy si, prawda? powiedzia Carlo, zwracajc si do Brunona i Hansa. Dzieci pokiway gwkami. Potem usiady na ziemi koo pryczy, na ktrej leaa Mercedes. Sami mieli sice i rany, jednak najbardziej bolay ich dusze. Zamordowano ich matki, na ich oczach, a oni nie mogli im pomc. Tej nocy Mercedes dryfowaa na granicy ycia i mierci. To cud, e nastpnego ranka odzyskaa przytomno. Carlo cisn rczk Mercedes, gdy tylko zobaczy, e maa otwiera oczy. Czuwa przy niej przez ca noc razem z Hansem i Brunonem, Modlili si, proszc Boga, by ulitowa

- 457 -

si nad ich ma koleank. Lekarz powiedzia im, e Bg ich wysucha i wycign j z otchani. Kiedy kapo weszli do baraku i kazali mczyznom ustawi si w szeregu, nie zauwayli dzieci, ktre skuliy si na ziemi w najciemniejszym kcie. Mercedes leaa przykryta kocami. Kiedy dzieci zostay same, Hans poda Mercedes odrobin wody. Dziewczynka popatrzya na niego z wdzicznoci. Wszystko j bolao, krcio jej si w gowie, ale najbardziej przeszkadza jej smak krwi w ustach, krwi martwego brata, ktrym rzuci w ni esesman. Musimy go zabi wyszepta Carlo, a trjka przyjaci popatrzya na niego wyczekujco. Zabi? zdziwia si Mercedes. Musimy go zabi, bo on zabi nasze mamy powtrzy Carlo. A nasi bracia ju ju si nie urodz powiedziaa dziewczynka z oczami penymi ez. Ani Hansowi, ani Brunonowi, ani Carlowi nie pocieka ani jedna za, chocia ich dusze wypenia bezgraniczny bl. Moja mama mwia, e jeli czego bardzo pragniesz, to to si speni powiedzia niemiao Hans. Ja chc go zabi powtrzy Carlo. Ja te popar go Bruno. I ja dodaa Mercedes. Wic go zabijemy zgodzi si w kocu Hans. Tylko jak? To bdzie trudne. Nie zostaniemy tu dugo powiedzia Bruno. Moja mama mwia, e alianci wygraj, ona si na tym dobrze znaa. Kto to s ci alianci? zapytaa Mercedes. To ci, ktrzy walcz przeciwko Hitlerowi odpowiedzia Hans. Przysignijmy zaproponowa Carlo. Pooyli donie na doni Mercedes i zamknli oczy, wiadomi powagi chwili. Przysigamy, e zabijemy tego przekltego czowieka, ktry zabi nasze matki i nasze rodzestwo. Dzieci powtrzyy sowa Carla i potwierdziy wzrokiem, e skadaj przysig, ktra bdzie ich wiza do samej mierci.

- 458 -

Reszta dnia upyna im na wyobraaniu sobie chwili, kiedy bd go mordowali, i dyskusji o tym, jak to zrobi. Kiedy noc winiowie wrcili do baraku, znaleli dzieci skulone z zimna, godne, ale z byszczcymi oczami. Lekarz zoy to na kar gorczki. Zbada dzieci, jego twarz wyraaa trosk. Jedna rana na gowie Mercedes zacza ropie. Przemy j resztk wdki od rosyjskiego jeca, ktry potrafi zdoby prawie wszystko, cho czasami po prostu krad. Potrzebne nam s lekarstwa stwierdzi lekarz. A niby skd mamy je wzi? mrukn polski wizie, inynier grnik. Nie poddam si! Jestem lekarzem, bd walczy o ycie tego dziecka! Nie kcie si wtrci si inny Polak. Ten tutaj powiedzia, wskazujc na Rosjanina zna sprztaczy w izbie chorych, moe mgby ich o to i owo poprosi. Ja tego potrzebuj teraz, w tej chwili. O wicie lekarz poczu, e na jego ramieniu zaciska si czyja rka. Rosjanin wcisn mu do rki mae zawinitko i wrci na swoj prycz. Lekarz ostronie rozwin paczuszk i na widok jej zawartoci zdusi okrzyk. Bandae, rodek dezynfekujcy, rodki przeciwblowe nawet o tym nie marzy. Podnis si ostronie, eby nikogo nie obudzi, i przyglda si dzieciom picym niespokojnym snem. Odwin opatrunek ze szmatki na gowie Mercedes i zabra si do dezynfekowania rany. Dziewczynka si obudzia pooy palec na jej ustach, eby nie krzyczaa i dzielnie znosia bl. Zagryza koc i blada jak ciana leaa spokojnie, gdy lekarz przemywa ran. Potem poda maej kubek wody i dwie pastylki. Hans, Bruno i Carlo rwnie zostali opatrzeni. Dostali te rodki przeciwblowe. Podsuchaem, jak kapo mwili, e Niemcy przegrywaj powiedzia hiszpaski komunista, przygldajc si zabiegom lekarza. Wierzysz w to? zapyta lekarz. Owszem. Mj znajomy sprzta pokj, w ktrym stoi radio. Mwi, e Niemcy si denerwuj, suchaj na okrgo BBC i niektrzy ju si zastanawiaj, co z nimi bdzie, jeli przegraj wojn. Niech Bg ma nas w opiece westchn Polak. A co tu ma do rzeczy Bg? Gdyby istnia, nie pozwoliby na takie potwornoci. Ja nigdy nie wierzyem w Boga, moja matka, owszem, i pewnie modli si teraz o mj powrt do domu. Jeli jednak uda nam si std wyj, to nie dziki Bogu, tylko aliantom. Ty wierzysz w Boga? zapyta Hiszpan z ironi. Tak. Inaczej nie znisbym tego wszystkiego. On pomaga mi przey. - 459 -

 A dlaczego nie ocali matek tych niebot? Hiszpan wskaza dzieci. Mercedes przysuchiwaa si im w milczeniu, z caej siy starajc si zrozumie, o czym mwi. Rozmawiali o Bogu. Kiedy mieszkaa w Paryu, mama czasem zabieraa j do kocioa. Szy do bazyliki Sacr Coeur, bo mieszkay blisko. Nigdy nie zostaway dugo, matka wchodzia, egnaa si, szeptaa par sw i szy dalej. Mama zawsze mwia, e Bg bdzie chroni jej tat i id do kocioa, by Go o to poprosi. Jednak jej ojciec zagin, one za musiay ucieka, a Bg nie zrobi nic, by im pomc. Pomylaa o tym, co powiedzia Hiszpan, e Boga tu nie ma, i milczco si z nim zgodzia. Nie, w Mauthausen nie byo Boga. Zamkna oczy i rozpakaa si, starajc si nie pociga nosem, by nikt jej nie usysza. Wydawao jej si, e widzi mam lec na stopniach niekoczcych si schodw. Potem usyszaa, jak mczyni zastanawiaj si, co zrobi z ukrywanymi w baraku dziemi. Carlo, Hans i Bruno bagali ich, by pozwolili jej z nimi zosta, obiecali, e bd si ni opiekowali, przysigli, e bd pilnowali, eby nie pakaa. Zostanie wic tu, w tym baraku, jakby bya chopcem. Miaa rwnie zachowywa si jak chopiec, a najlepiej tak, jakby jej nie byo, bo jeli kto j znajdzie, zapac za to wszyscy.

Tannenberg by zdenerwowany. Georg zadzwoni ju tydzie po swoich odwiedzinach w Mauthausen. Nie udzieli mu adnych wyjanie, powiedzia tylko, e nastpnego dnia bdzie na niego czeka w swoim gabinecie, i to jak najwczeniej. Zieris, kiedy usysza o wyjedzie, stara si przekona Alfreda, by zosta. Alfred uci wszelk dyskusj: wraca do Berlina na rozkaz Gwnego Urzdu Bezpieczestwa Rzeszy. Wracaj obydwaj, on i Heinrich.

Podr trwaa prawie ca noc, kiedy dotarli do Berlina, witao. Heinrich zaproponowa, by poszli do swoich domw, eby przywita si z rodzicami i nieco ogarn przed stwaieniem si w biurach RSHA. Alfred uzna, e to dobry pomys. Mia ochot

- 460 -

uciska ojca, a nawet wysucha paplaniny matki, ktra na pewno bdzie utyskiwaa, e jest chudy jak patyk. O smej rano obaj oficerowie stanli w gabinecie Georga, by tam te Franz. Pozdrowiwszy si gestem Hitlera, caa czwrka pada sobie w ramiona. Przegralimy, kapitulacja to tylko kwestia dni. Rosjanie otoczyli nasze pozycje. Hitler wychodzi z siebie, ale przegra t wojn i w Niemczech nikt w tej chwili nie rzdzi. Musimy ucieka. A co z Himmlerem? zapyta Alfred. Przekonaem go, e musz pojecha do Szwajcarii i spotka si tam z grup naszych agentw. Ju par miesicy temu mwiem mu, e musimy liczy si z upadkiem Rzeszy. Mamy ludzi w wielu krajach, zorganizuj nam ucieczk. Georg wyj z szuflady trzy teczki i wrczy po jednej kademu z przyjaci. Otworzyli je i zobaczyli swoje nowe dokumenty tosamoci. Heinrich, ty wyjedziesz do Lizbony, a stamtd do Hiszpanii. Mamy przyjaci w krgach zblionych do generaa Franco. Bdziesz si teraz nazywa Enrique Gmez Thomson. Twj ojciec jest Hiszpanem, matka Angielk, dlatego nie mwisz po hiszpasku, zawsze mieszkae za granic. Tu masz numer do jednego z moich najlepszych ludzi, to agent, ju od jakiego czasu przygotowuje si na przyjcie kilku przyjaci, gdyby si okazao, e przegrywamy wojn. To nasz stary znajomy z czasw studenckich, Eduard Kleen. Heinrich kiwn gow, nie odrywajc wzroku od dokumentw, ktre przemieniay go w innego czowieka. Jak dotr do Lizbony? Polecisz rano samolotem, mam nadziej, e alianci ci nie zestrzel odpowiedzia ze miechem Georg. Oficjalnie udajesz si do naszej ambasady w Lizbonie, tani dostaniesz nominacj na asystenta attach wojskowego. Kiedy zostanie ogoszony koniec wojny, wyjed z Lizbony. Wczeniej jednak skontaktuj si z naszym przyjacielem Eduardem Kleenem, a on przygotuje twoj podr do Hiszpanii. Najpierw udasz si do Madrytu, potem on powie ci co dalej. Eduard zrobi kawa dobrej roboty, to prawdziwe hiszpaskie dokumenty od naszych przyjaci frankistw, nie ma takiej rzeczy, ktrej by nie zrobili, jeli pooy im si na stole gar banknotw. Widz, e mnie wysyasz do Brazylii mrukn Franz, patrzc w swj nowy paszport. Tak. Musimy jecha tam, gdzie nikt nas nie bdzie szuka, gdzie mamy dobrych przyjaci, gdzie rzdy przymkn oko na nasz obecno i nie bd mie najmniejszego - 461 -

interesu w dociekaniu, kim jestemy. Brazylia jest dobr kryjwk, mam tam innego z moich ulubionych agentw. To prawdziwy bon vivant, podobnie jak Eduard od wielu miesicy przygotowuje kryjwki dla kilku wanych osb, ktre nie maj zamiaru spdzi reszty ycia w wizieniu. Nie mwi po portugalsku narzeka Franz. Nic na to poradzisz! To dobre miejsce, nie marud. Nie moemy niestety pojecha wszyscy razem do tego samego kraju. Nie byoby to inteligentne posunicie, raczej czyste szalestwo. On ma racj, Georg wtrci si Alfred, ktry by usatysfakcjonowany now tosamoci. Zostanie Szwajcarem z Zurychu, cho jego ostatecznym miejscem przeznaczenia ma sta si Kair. A ty, Georg? zainteresowa si Franz. Ju wam powiedziaem, wyjedam ju jutro rano, najpierw z wujem do Szwajcarii, a stamtd nasi przyjaciele ze Stanw Zjednoczonych zabior nas do swojego fantastycznego kraju. Moi rodzice wyjechali ju dzisiaj, zostan w Szwajcarii z faszywymi paszportami. A co do waszych staruszkw... porozmawiajcie z nimi i zgocie mi w cigu dwch godzin, co chc zrobi. Mog przemyci ich do Szwajcarii z podrobionymi dokumentami, ale musiabym wszystko zaatwi jeszcze dzisiaj, jutro ju mnie tu nie bdzie. Zostay wam dwie godziny. Wrcie do domw, porozmawiajcie z rodzinami, niech zachowaj absolutn dyskrecj. Jeli kto si dowie, zastrzel nas. Oczekuj was za dwie godziny. Himmler nie zgodzi si przecie, eby tak przepad zauway Franz. Nie zamierzam nigdzie przepada. Zajm si kontrol kryjwek, ktre wybrali nasi agenci. Jak si pewnie domylacie, w Stanach te mamy swoich ludzi, wicej ni przypuszczacie.

Alfred Tannenberg z niecierpliwoci czeka na odpowied ojca. Ten milcza, zamylony, nie zwaajc na irytacj maonki. Ojcze, chc, ebycie wyjechali nalega Alfred. Tak te zrobimy, synu, na pewno, ale nie chc wyjeda za daleko od Niemiec. Nawet jeli przegramy wojn, to jest nasza ojczyzna. Tato, nie mamy czasu... - 462 -

 Dobrze, zaczniemy si pakowa.

Franz i Heinrich bez trudu przekonali swoich rodzicw do wyjazdu. Byli gotowi przekroczy granic, osiedli si w Szwajcarii i stamtd przyglda si rozwojowi sytuacji. Ju od dawna wikszo ich oszczdnoci procentowao w szwajcarskich bankach. Georg wykaza si wielkimi zdolnociami organizacyjnymi, bo kiedy dwie godziny pniej jego przyjaciele weszli do gabinetu, mia ju gotowe podpisane przepustki dla wszystkich czonkw ich rodzin. Musz wyjecha jeszcze dzi po poudniu, najpniej noc, bo, jak powtarza, wojna skoczy si lada moment. Nastpnie zaprosi ich na obiad do siebie domu. Doskonale, teraz musimy zastanowi si, czym si zajmiemy, kiedy bdziemy ju daleko std. Oenimy si stwierdzi bez wahania Franz. Oenimy? zdziwi si Heinrich. Tak, rozmawiaem ju z Alfredem, to najlepsze rozwizanie. Powinnimy si natychmiast oeni w kadej z naszych nowych ojczyzn. Alfred nie moe tego zrobi, ju ma on, ale oglnie to nie jest zy pomys. Sami si ecie, ja nie mam zamiaru owiadczy Georg, co jego przyjaciele zbyli milczeniem. Chc wam co zaproponowa odezwa si Alfred. Te sowa zaintrygoway przyjaci. Wiedzieli, e ich kolega jest nieprzecitnie inteligentny i potrafi improwizowa w najtrudniejszych okolicznociach. Nieraz tego dowid. Nasi rodzice maj pienidze, wic nie mamy si o co martwi. Obawiam si jednak, e nam nie bdzie atwo zdoby rodki do ycia. Naturalnie i my mamy pienidze, odkadalimy je, pracujc, ale moe si zdarzy, e nie pozwol nam wypaci z konta wszystkiego. Jestemy oficerami SS, nasze nazwiska s znane, wic zwycizcy mog nas szykanowa. Wydaje mi si, e rodzice zostan w Szwajcarii duej, ni sdz, obawiam si wic, e jeli zacznie si szukanie odpowiedzialnych za... to, co si tu stao, kto uzna, e i my jestemy winni. Do czego zmierzam: powinnimy zaoy firm i firma ta musi sta si bardzo dochodowa. Suchali go w napiciu i z zainteresowaniem. - 463 -

 Zajmiemy si sztuk, antykami cign. Wrcimy do naszego wyuczonego zawodu, bo przecie jestemy archeologami. Alfredzie, do czego zmierzasz? dopytywa si niecierpliwie Franz. Moim miejscem przeznaczenia jest Kair. Georg wybiera si do Bostonu, ty do Brazylii, Heinrich za do Hiszpanii. To doskonay ukad Alfred mwi teraz bardziej do siebie samego ni do przyjaci. Mw janiej domaga si Georg. Ja nadal przechowuj tabliczki, ktre odebralimy tym staruchom w Charanie, nie liczc innych tabliczek i przedmiotw pochodzcych z tamtych wykopalisk. Zajmiemy si wic handlem starociami, unikatowymi dzieami, o jakich marzy kady kolekcjoner. Bliski Wschd peen jest takich rzeczy. A skd wemiemy te przedmioty? zapyta Franz. Widz, e nie bye zbyt piinym studentem. Nie pamitasz wykadw o rabusiach grobowcw? Wschodnie rzdy i urzdnicy s skorumpowani, to tylko kwestia pienidzy, pienidzy na prowadzenie wykopalisk tam, gdzie zechcemy, pienidzy, eby dosta na wasno to, co znajdziemy, a nawet wykupi niektre dziea muzealne, ktre w tamtych krajach nikogo nie obchodz, bo ich obywatele nawet nie wiedz, co maj. Zapewniam was, na wiecie s ludzie gotowi zapaci tyle, ile zadamy za pewne obiekty. Ja zajm si organizowaniem biznesu z Kairu, bd podrowa po Syrii, Transjordanii, Iranie, Palestynie... bd dostarcza towar, wy za bdziecie nim handlowa. Ty, Georg, zajmiesz si rynkiem amerykaskim, Heinrich europejskim, Franz za poudniowoamerykaskim. Oczywicie musimy to robi pod szyldem jakich fikcyjnych firm, bdcych przykrywk dla naszej prawdziwej dziaalnoci, ale nad tym zastanowimy si pniej. Tannenberg mwi z takim entuzjazmem, e zarazi nim przyjaci. Zajmiemy si grabie na du skal, przywaszczymy sobie skarby ignorantw, ktrzy nawet nie wiedz, co maj obiecywa Alfred. Powinnimy zaoy firm handlow eksport-import, ktra bdzie miaa biura tam, gdzie osidziemy podsun Heinrich. Ty, Georg, zamieszkasz w Bostonie. Musisz si dowiedzie, w jaki sposb zakada si stowarzyszenie promujce sztuk. Amerykanie maj tyle rozmaitych fundacji. Nie wiem, czy fundacja bdzie wystarczajc przykrywk, ale potrzebne nam co zwizanego ze sztuk, wanie stowarzyszenie lub fundacja, ktra z czasem zajmie si finansowaniem wypraw archeologicznych. Ich owoce oczywicie trafi do nas. Fundacja to nie do koca przejrzysty

- 464 -

twr, wic moemy sprzedawa za jej porednictwem sztuk wszystkim, ktrzy zechc j kupowa. Fundacje to nie s zwyke przedsibiorstwa zauway Franz. Nasza bdzie wyjtkiem, chocia dobrze zakamuflowanym. Bdzie taka jak my, wyglda na jedno, a jest czym innym. Musimy zdoby szacunek i powaanie odpowiedzia Alfred. Nieatwo jest prowadzi fundacj. Fundacje zale od bankw, uczelni, a ja jeszcze nie wiem, w jakiej sytuacji bd w Stanach mwi zatroskany Georg. Ze zdziwieniem odkryjesz, e Amerykanie dobrze zapac twojemu wujowi. Natychmiast wprowadz go do krgw akademickich, zaangauj do tajnych przedsiwzi... Poznacie wanych ludzi. Wszystko zaley od tego, czy zdoasz stopi si z nowym rodowiskiem, czy wykorzystasz cieki przetarte przez wuja. Nie, nie moemy zaoy fundacji od razu. Najpierw musimy si zasymilowa w spoeczestwach, w ktrych przyjdzie nam y. Kiedy przestaniemy rzuca si w oczy, zaczniemy rozkrca nasz plan. Tymczasem ja bd powoli przygotowywa si na t chwil. Co si tyczy prowadzenia firmy eksportowoimportowej, uwaam, e to dobry pomys. W Europie potrzebne bdzie wszystko, wszystko trzeba odbudowa, a ty przed chwila powiedziae, e w Ameryce mamy wicej przyjaci, ni sobie wyobraamy. Wzbogacimy si na pokoju podsumowa ze miechem Alfred. Sprzedamy tabliczki z Charanu? chcia wiedzie Georg. Nie, lepiej nie. Chc odnale pozostae. Gdybymy natrafili na tabliczki zapisane rk Szamasa, zrewolucjonizowalibymy wiat archeologii, nie wspominajc o tym, e stalibymy si bogaci. Nie powinnimy si jednak pieszy. Ja zajm si tym, bymy mogli wrci na wykopaliska w Charanie. Moe odkryjemy, co wiedzia Abraham o stworzeniu wiata? Czy jego wersja jest taka sama jak znana opowie biblijna? Zapewniam was, e nie spoczn, dopki nie znajd tych tabliczek, a kiedy je zdobd, postanowimy, co dalej, a to, czego dokonamy, przyniesie nam saw. Nie powinnimy zbytnio zwraca na siebie uwagi odpowiedzia zaniepokojony Georg. Spokojnie, bdziemy niewidzialni. Pamitaj, e za par dni staniemy si kim innym. Nie zwierzaem wam si z tego, ale moim jedynym marzeniem jest zdoby te tabliczki... Boe, oddabym wszystko, eby je odnale! Wy nie musielicie sucha przez tyle lat o tych tabliczkach jkn Heinrich. Nie byo dnia, eby o nich nie wspomina, to jego obsesja!

- 465 -

 Musimy dobrze wiedzie, co zamierzamy zrobi i w jaki sposb. Wane jest, bymy zastanowili si, jak bdziemy si kontaktowali. A co do tabliczek... podziel si nimi z wami, to jasne, pozwlcie jednak, e najpierw sam je odnajd. Ja nie mam nic przeciwko temu powiedzia Heinrich. Co si stanie z Fhrerem? Chyba nie zamierzasz popada w sentymentalizm, Franz? Nie moemy trzyma z przegranym. Mia wizj wielkich Niemiec, ale nie potrafi wygra wojny. Ale gdzie on teraz jest? zapyta Franz. Zdaje si, e go kto przekona, eby si zabarykadowa w ktrym z bunkrw. Nie wiem i nie obchodzi mnie to, ja si std zmywam, wy te. Wydaje ci si, e ktry z nas obchodzi go cho troch? Ocalmy, co si da, nic wicej nie mona zrobi. On ju zapewni sobie miejsce w historii. Poegnali si, wiedzc, e upynie sporo czasu, nim znowu si spotkaj. Przysigli sobie lojalno do koca swoich dni, cieszc si w duszy z biznesu wymylonego przez Alfreda. Bd grabili, wydzierali z trzewi Orientu najcenniejsze skarby i sprzedawali tym, ktrzy zapac najwicej. Zawsze znajdzie si kolekcjoner pozbawiony skrupuw i zacierajcy rce z niecierpliwoci, by wej w posiadanie unikatowych obiektw, o jakich miertelnicy nie mog nawet marzy.

Wiosna zdawaa si omija Mauthausen. Winiowie, blisi mierci ni yciu, przygldali si stranikom, przekonani, e za chwil co si wydarzy. Przez ostatnie dni kapo byli szczeglnie brutalni i strzelali do ludzi z byle powodu. Alfred Tannenberg wyglda przez okno gabinetu Zierisa. Noce byy jeszcze mrone, stranicy pilnujcy ogrodzenia rozcierali zmarznite rce. Alfred z Heinrichem wrcili do Mauthausen przed godzin i natychmiast udali si do gabinetu Zierisa, by przekaza mu najnowsze wieci. Komendant obozu wysucha ich z zainteresowaniem, nie odway si jednak zadawa adnych pyta, poniewa wydao mu si podejrzane, e ci dwaj modzi oficerowie nagle zostali skierowani na misje zagraniczne daleko od Austrii. Po wyjciu od Zierisa Heinrich i Alfred poszli do swoich domw do zachwycajcego miasteczka Mauthausen-Gusen. Heinrich spakowa si w dwie godziny. Jego gospodyni, frulein Heines, uronia kilka ez, widzc, e ten grzeczny oficer wyjeda i prawdopodobnie nigdy tu nie wrci. W chwili - 466 -

poegnania wcisn jej w do kilka banknotw, ktre, jak powiedzia, przydadz jej si, dopki nie znajdzie innego pracodawcy. Pitnacie minut pniej Heinrich puka do drzwi domu Tannenberga. Przyjaciel otworzy po duszej chwili, twarz mia zmienion, najwyraniej stao si co zego, Heinrich wiedzia, e Greta, ona Alfreda, oczekuje dziecka, ale do porodu zostao jeszcze kilka miesicy. Co si stao? Greta... le si czuje, Kazaem wezwa lekarza. Mam nadziej, e nie straci dziecka... Nawet tak nie myl. Pozwl mi do niej zajrze... Lepiej nie wchod do jej pokoju, suca prbuje jej pomc. W takim razie nie mog zosta duej, musz jecha, ty te. Pamitaj, e Georg chce, bymy jutro byli daleko std. Nie martw si, jed do Berlina i wsiadaj w samolot do Lizbony. Ja tymczasem nie mam wyjcia, musz tu zosta. Georg kaza nam jak najszybciej wyjeda! Georg nie ma ciarnej ony. Zrobi, co bd mg, ale w tej chwili nie mog si std ruszy. Jutro wieczorem musisz przekroczy granic nalega Heinrich. Nie wiem, czy bd mg, ty jednak jed. Wywiadcz mi przysug, wyjed std jak najszybciej. Nie bd spokojny, dopki nie upewni si, e wszyscy jestecie daleko. Uciskali si serdecznie. czyo ich nie tylko dziecistwo i lata spdzone na uczelni, rwnie te kilka lat w Mauthausen byo dowiadczeniem, ktre na zawsze odcisno pitno w ich wiadomoci. Uczynili sobie z blu innych ludzi najlepsz rozrywk, nawet nie wiedzieli, jak wielu ludzi osobicie torturowali lub zamordowali. Zobaczymy si jeszcze zapewnia Alfred. Co do tego nie mam wtpliwoci odpar Heinrich. Lekarz dugo nie przychodzi, a kiedy w kocu dotar, Alfred powiedzia, e to spnienie bdzie go drogo kosztowa. Greta krzyczaa z blu. Przez godzin Alfred czeka w kuchni, pijc wdk. Nie modli si, nie wierzy w Boga, wykorzysta t godzin na dokadne obmylenie planu ucieczki z Austrii, bo wiedzia ju, e musi zmodyfikowa plan Georga tego wieczoru na pewno nie uda mu si wyjecha.

- 467 -

Kiedy lekarz w kocu wyszed z sypialni i stan w kuchennych drzwiach ze szlochajc suc za plecami, Alfred zrozumia, e si nie udao. Podnis si z krzesa i podszed do lekarza z pytaniem w oczach. Przykro mi, nie udao si uratowa creczki. Paska ona... c, jej stan mona okreli jako ciki. Powinien j pan przewie do szpitala, stracia duo krwi. Jeli j pan tu zostawi, nie przeyje. Wic to bya dziewczynka? zapyta Alfred, czerwony z gniewu. Tak. Tannenberg wymierzy lekarzowi policzek. Ten nawet si nie zasoni. Nie miaby odwagi zmierzy si z esesmanem, zwaszcza z czowiekiem, ktrego spojrzenie zdradzao bezgraniczne okruciestwo. Nie mia te odwagi ruszy si z miejsca, sta wic, z palc twarz i bolcym nieznonie uchem. Ambulans! Natychmiast! wrzasn Tannenberg. A ty zwrci si do sucej id do mojej ony! Kobieta szybko wybiega z kuchni, obawiajc si, e rwnie oberwie. Greta majaczya, przemawiajc do swojej utraconej creczki. Karetka przyjechaa dopiero po godzinie. Do tej pory Greta zapada w piczk, Tannenberg obawia si najgorszego. Kiedy dotarli do szpitala, Greta nie ya. Jedyne, co mogli zrobi lekarze, to wypisa akt zgonu. Tannenberg wpad w sza, ktry lekarze i pielgniarki przypisywali utracie maonki. Przez myl im nie przeszo, e to, co naprawd doprowadzio kapitana SS do furii, to strata cennych godzin i wiadomo, e mg ju by daleko. Teraz trzeba powiadomi o wszystkim rodzicw Grety i czeka, a przyjad na jej pogrzeb, co potrwa przynajmniej par dni, Georg za postawi sprawy jasno, czas pracuje na ich niekorzy. Przynajmniej, pomyla, Heinrich i Franz dziaaj zgodnie z planem. On musi zosta a do pogrzebu Grety, w przeciwnym razie bdzie mia do czynienia ze swoim wpywowym teciem, co byo rwnoznaczne z tym, e podpadnie Himmlerowi, a dopki Niemcy nie skapituloway, ci ludzie wci pocigali za sznurki. Przywiz do domu ciao Grety i kaza sucej przygotowa je do pogrzebu. Niezbyt bolenie odczuwa t strat, chocia Greta bya oddan on, nigdy go nie zawioda, speniaa kady jego kaprys, bez zastrzee przyjmujc wszystko, co mwi. Mino wiele lat, nim Grecie udao si zaj w ci, i bya tym niezmiernie uszczliwiona. Alfredowi zacza si - 468 -

nawet podoba perspektywa zostania ojcem, czu, e nie jest mu obojtne, e ona nosi w onie jego dziecko. Wyobraa je sobie jako jasnowos istot o jasnej skrze i niebieskich oczach. Komendant Mauthausen bardzo si zmartwi, kiedy dowiedzia si o mierci Grety. Zapyta, co w tej sytuacji z wyjazdem Alfreda, na co ten nic odpowiedzia, tylko poinformowa, e lada moment przybdzie tu jego te, Fritz Hermann, naley wic przygotowa wszystko na jego przyjazd. Jest w kocu jednym z ludzi najbliszych Himmlerowi. Zieris nie dry duej tematu, chocia pozwoli sobie powiedzie co jeszcze: Dzwoniono z Berlina. Czerwony Krzy nalega, by Himmler pozwoli im dokona wizytacji Mauthausen. Ju od miesicy staraj si o wpuszczenie do obozw. Mam przyjaci, ktrzy zapewniaj, e nasz Fhrer prbuje do tego nie dopuci. Obawiam si, e wszystko stracone... Rosjanie zajli cz Niemiec, alianci za chwil zaczn okupowa Austri... Podejrzewam jednak, e pan ju o tym wie. Tannenberg nie odpowiedzia, tylko przyglda si zimno komendantowi. Szkoda, e pan wyjeda cign Zieris. Przyjedzie tu oddzia esesmanw, by pomc przy ewakuacji obozu. Musimy pozby si niektrych winiw. To wszystko musi wyglda jak... jak obz winiw. Zamek Hartheim ma wkrtce zosta zamieniony w sierociniec. Trzeba zatrze wszelkie lady po komorach gazowych, po piecach krematoryjnych... w kadym razie czeka nas duo pracy, szkoda, e nam pan nie pomoe.

Hermann i jego ona byli zrozpaczeni. Teraz, kiedy Rzesza padaa, Tannenberg uzna, e jego niegdy wpywowy te jest tylko zwykym czowiekiem, ktremu zabrako wyobrani, by obmyli skuteczny plan ocalenia wasnej skry. Nie zdradzi mu, e wyjeda, tylko e powierzono mu misj zorganizowania za granic schronienia dla wysokich oficerw SS. Fritz Hermann sucha go, ocierajc zy. Kiedy teciowie wreszcie si poegnali, odetchn z ulg. Teraz moe wyjecha, nie ma czasu do stracenia. Do maej walizki spakowa dwie tabliczki z Charanu i kilka sztuk odziey oraz dwie sakiewki, jedn wypenion dolarami, drug piercionkami, zegarkami i klejnotami odebranymi winiom. - 469 -

Samochd z szoferem czeka przed domem. Alfred wyszed, nie poegnawszy si ze suc, i wsiad do samochodu, nie witajc si z onierzem, ktry mia go przewie do Szwajcarii. Na granicy umiechn si z ulg. W Zurychu natychmiast odszuka rodzicw, ale nie zostanie tam dugo. Kiedy ju nawie kontakt z osobami, ktre poleci mu Georg, bez zwoki wyjedzie do Kairu. Rodzice zatrzymali si w maym hoteliku nieopodal centrum. Nie ukrywali wzruszenia na jego widok. Matka wybuchna paczem, syszc o mierci Grety i dziecka. Jak dugo zostaniesz? dopytywa si ojciec. Najwyej par dni, tyle tylko, by zapa samolot do Lizbony lub Casablanki. Stamtd udam si do Kairu. Do Kairu? Po co? Ojcze, chyba nie musz ci mwi, e przegralimy t wojn. Nie opowiadaj takich rzeczy. Hitler nigdy si nie podda. Tato, zgodzie si przyjecha do Szwajcarii, bo bye wiadomy sytuacji. Tak, poniewa przekonae mnie, e lepiej bdzie doczeka tu koca wojny. Wcale jednak nie uwaam, e jest przegrana. Wic lepiej, eby pogodzi si z tym faktem. Wiem, e po wojnie chciaby wrci do kraju, ale ja na twoim miejscu bym tego nie robi. Alianci bd szukali wszystkich, ktrzy odegrali znaczc rol w pastwie Hitlera, i postawi ich przed sdem razem z nim. Dlatego wyjedam do Kairu, zaczn nowe ycie. Nic wicej nie mog dla Niemiec zrobi. Stary Tannenberg by przygnbiony, patrzy na syna z niedowierzaniem. Nas te chcesz zostawi? zapytaa wprost matka. Jestem zmuszony was opuci. Nie mog was ze sob zabra. Posuchajcie, zostaniecie w Szwajcarii. Tato, tu macie pienidze, do pienidzy, eby wygodnie y. Jeli po wojnie wrcisz do Niemiec, wszystko stracisz. Bdziesz si z nami kontaktowa? dopytywaa si matka. Tak, postaram si, ebycie wiedzieli, co si u mnie dzieje, znajd sposb, by odbiera wiadomoci od was i reszty rodziny. Nie wiem jednak ani kiedy, ani w jaki sposb bd mg to zrobi. Zmieniam nazwisko. Bd mia now tosamo. Matka zacza paka, ojciec chodzi po pokoju w t i z powrotem, zastanawiajc si nad tym, co powiedzia syn.

- 470 -

 Rozmawiaem z rodzicami Georga i Heinricha, rodzice Franza te s w Genewie odezwa si w kocu. Wiem, Georg przygotowa wszystko bardzo starannie. Tu bdzie wam dobrze, jest tu duo Niemcw, wielu znajomych, ktrzy rwnie dobrze jak my wiedz, e z Rzesz koniec. Gdybym by tob, tato, pomylabym o rozkrceniu jakiego interesu, czego, co umoliwi ci zakorzenienie si w Szwajcarii. Zrobibym co jeszcze: powtarzabym na gos, e Hitler ci rozczarowa, e zrujnowa Niemcy, e czujesz si oszukany. To byaby niegodziwo! To by oznaczao pogodzenie si z rzeczywistoci. Za par miesicy Hitler bdzie traktowany jak zadumiony, alianci postawi go przed sdem i trafi na szafot. Potem za odszukaj wszystkich jego wsppracownikw, by rozprawi si z nimi w podobny sposb. Mylaem, e w SS wpoili ci poczucie honoru. Ojciec Alfreda nie kry rozczarowania. W SS przede wszystkim nauczyli mnie, jak przey. Zamierzam t wiedz wykorzysta. Co bdziesz robi w Kairze, synu? zapytaa agodnie matka. Oeni si, najszybciej jak bd mg. Ale synku, nie dalej ni cztery dni temu pochowae on! Wiem, mamo, ale aoba niczemu nie suy. Musz przesta by Alfredem Tannenbergiem, musz zacz nowe ycie. Wic przestaniesz nosi nazwisko Tannenberg? Wstydzisz si nas? zapyta ojciec, czerwieniejc z gniewu. Nie, nie wstydz si, e jestem Tannenbergiem, nie chc jednak, by kto mnie za to rozstrzela, wic dopki nie bdziemy wiedzieli, co stanie si po upadku Rzeszy, lepiej nie rzuca si w oczy, a to nie najatwiejsze zadanie dla oficera SS... Synku, co bdziesz robi w Kairze, czego ci trzeba, pro, o co zechcesz przerwaa mu pani Tannenberg. Potrzebne mi s pienidze: franki szwajcarskie, dolary, tyle, ile moesz da, tato. A jeli chodzi o to, co mam tam robi Umwilimy si z Heinrichem, Georgem i Franzem, e gdy tylko bdzie to moliwe, uruchomimy firm importowo-eksportow. Jak si uda, zajmiemy si handlem antykami. To jednak nastpi pniej, najpierw musz dotrze do Kairu, odszuka cznika poleconego mi przez Georga i nie rzuca si w oczy. Nie wiem, jakie bd moje kolejne kroki, ale jedno wiem na pewno: najlepszym sposobem, by sta si kim innym,

- 471 -

bdzie znalezienie rodziny, ktra mnie przygarnie i bdzie osaniaa, dlatego musz si oeni. Tego wieczoru Alfred zjad kolacj z rodzicami i siostrami oraz z rodzicami Heinricha i Georga. Ci ostatni byli przejci decyzj swoich synw nie mniej ni Tannenbergowie, chocia rodzice Georga odetchnli z ulg na wiadomo, e ich syn jest ju z wujem w drodze do Ameryki. Wszyscy niechtnie przyjmowali do wiadomoci fakt, e stali si wygnacami, i zamierzali wrci, gdy tylko wojna si skoczy. Twierdzili, e alianci nie bd sdzili cywilw, bo gdyby tak byo, musieliby posadzi na awie oskaronych spor cz ludnoci Niemiec. Jeszcze si przekonacie, e w przyszych wadzach Niemiec znajd si przestpcy polityczni, dzisiaj uwizieni w obozach. Chyba e wczeniej kto ich zabije mwi Alfred.

Dwa dni pniej egna si z rodzicami. Wewntrzny gos mwi mu, e ju ich nigdy nie zobaczy. Nie mg jednak cofn si z obranej cieki, a zwaszcza wrci do Niemiec, wic niezalenie od tego, jak miayby si potoczy losy jego rodzicw, tu rozdzielay si ich cieki i nic nie mona byo na to poradzi. Kiedy samolot wyldowa w Kairze, Alfred poczu skurcz odka. W tej chwili zaczyna si dalszy cig jego ycia i na razie nie czu niczego poza wielk niepewnoci. Podrowa ze swoim oryginalnym paszportem, tak jak zaleca mu Georg. Podrobione dokumenty mia pokazywa wtedy, gdy instynkt podpowie mu, e nadesza pora. Kiedy stanie si jasne, e Niemcy przegray wojn. Takswka zawioza go do maego hoteliku nieopodal ambasady amerykaskiej. Umiecha si do siebie, mijajc siedzib wroga; nawet do gowy im nie przyjdzie, e maj za ssiada oficera SS. Hotel pachnia stchlizn, gocie pochodzili gwnie z Europy. Byli wrd nich uchodcy, szpiedzy, dyplomaci i awanturnicy. Wrczy recepcjonicie paszport. No c, panie Tannenberg, mamy tylko jeden wolny pokj, ale to pokj dwuosobowy, jeli pan sobie yczy, prosz bardzo, ale trzeba bdzie zapaci jak za dwie osoby. Recepcjonista wiedzia, e ten wysoki Niemiec o stalowych oczach zapaci bez szemrania. Tannenberg skin gow, wiedzia, e takie s reguy gry. - 472 -

 W porzdku, i tak czekam, a kto do mnie doczy powiedzia, opierajc si nonszalancko o blat, by sprawia wraenie czowieka pewnego siebie. Doprawdy? A kiedy przyjedzie ta druga osoba? dopytywa si recepcjonista. W odpowiednim czasie pana powiadomi odpowiedzia Tannenberg obojtnie. Pokj nie by zbyt przestronny, ale z okien roztacza si widok na Nil. Due oe, stolik z lampk, kanapa, ktr w razie czego mona byo rozoy, stoi, dwa krzesa i szafa. Bya te niewielka azienka. Tannenberg uzna, e hotel posuy mu za mieszkanie, dopki nie nawie kontaktu z cznikiem, oficerem SS, odpowiedzialnym za znalezienie kryjwek dla innych oficerw, ktrzy dobrze znajc sytuacj w Niemczech, postanowili uiec. Waciwie wszyscy wyjechali z Berlina oficjalnie. Georg po to, by nadzorowa swoich agentw za granic, Franz, by doczy do starszych rang esesmanw w Ameryce Poudniowej, Heinrich, by podj prac w ambasadzie Niemiec w Portugalii, on za, by popracowa z grup najwybitniejszych agentw w Kairze. Wszyscy dysponowali oficjalnym alibi oraz faszywymi dokumentami. Najpierw Alfred wnikliwie przestudiowa rnap Kairu i postanowi pospacerowa po miecie. Szed przez godzin, przekonujc si, e Kair to miasto pene Europejczykw. Na ulicach panowa nieopisany chaos: takswki przejeday przez skrzyowania, a ich kierowcy nie rozgldali si na prawo ani lewo, nie uznawano kierunkowskazw, za to nad wszystkim unosi si przeraliwy dwik klaksonw. Alfred umiechn si z zadowoleniem na widok szyldu Restauracja Kababgy. Pchn drzwi i wszed do rodka. Podszed do niego z unionym umiechem kelner w eleganckim uniformie i przywita go po angielsku. Tannenberg mwi po angielsku pynnie, ale by zaskoczony tym, jak biegle posuguje si tym jzykiem kairski kelner. Ten, sdzc, e go milczy, poniewa nie rozumie, zapyta niepewnie: Francuski? Niemiecki? Woski? Hiszpaski? Niemiecki odrzek Tannenberg. Witamy! Czy ma pan rezerwacj? Nie, nie zdyem, przedchwil przyjechaem. Przyjaciel powiedzia, e to jedna z najlepszych restauracji w miecie. Dzikuj panu... A kim jest ten przyjaciel, jeli mona zapyta? Nie wiem, czy zna go pan z nazwiska, w kadym razie... jest... Niemcem, podobnie jak ja...

- 473 -

 Wrd naszych goci jest wielu Europejczykw... Prosz wej, znajd dla pana stolik. Sala pkaa w szwach, wolny by tylko jeden may stolik w kcie. Tam wanie podprowadzi go kelner. Alfred jad z apetytem, przygldajc si z ciekawoci gociom; rzeczywicie, klientela bya tu rnorodna. Wrci do hotelu. Nastpnego dnia zamierza uda si na poszukiwanie cznika. Georg da mu adres, byo to gdzie w okolicach Chan al-Chalili. Obudzi si tu przed witem i poczu, e rozpiera go energia. Pragn nadal odkrywa to miasto, zobaczy piramidy, pojecha do Aleksandrii, uzna jednak, e te wycieczki bd musiay zaczeka. Chan al-Chalili okazao si miastem w miecie. Uliczki byy tu wskie i krte, a w powietrzu unosi si aromat przypraw, wywoujcy przyjemne askotanie w odku. Alfred szed dugo, nie mg odnale adresu, a zdecydowa si zapyta jakiego czowieka, ktry siedzia w progu malekiego sklepiku z dugim aromatycznym papierosem w ustach. Mczyzna wytumaczy mu uprzejmie, ktrdy i, a na koniec zapewni e trudno nie trafi, bo cay Kair zna sklep Jasira Mubaka. Trzypitrowy budynek by lepiej utrzymany ni inne domy w ssiedztwie. Szyld mwi, e przechodzie znajduje si przed firm eksportowo-importow oraz sklepem z autentycznymi antykami. Popchn drzwi i znalaz si w niezwykle zagraconym wntrzu. Nie byo tu ani centymetra wolnej przestrzeni. Wystarczy rzut oka, by si przekona, e antyki to tandetne imitacje. Z zaplecza wyszed mody, schludnie wygldajcy czowiek. Czym mog suy? Szukam pana Mubaka. Spodziewa si pana? Nie, nie wie, e dzisiaj przyjd, ale prosz mu powiedzie, e przysya mnie pan Wolter. Modzieniec popatrzy na Alfreda uwanie i z wahaniem, po czym wskaza mu krzeso. Sam znikn na schodach wiodcych na wysze pitra. Tannenberg czeka ponad kwadrans. Wiedzia, e przez cay czas kto go obserwuje. W kocu po schodach zszed Jasir i podszed do niego, umiechajc si przyjanie. Prosz, prosz, przyjaciele pana Woltera s zawsze mile widziani. Zechce pan przej do mojego gabinetu? - 474 -

Weszli na pierwsze pitro i znaleli si w obszernym pomieszczeniu urzdzonym w zachodnim stylu. Zza drzwi dobiega szmer gosw i stuk maszyn do pisania. Mwi pan, e nazywa si... Jeszcze si nie przedstawiem. Nazywam si Alfred Tannenberg, musz jak najszybciej spotka si z panem Wolterem. Oczywicie, oczywicie... Wyl panu Wolterowi wiadomo, e chce si pan z nim spotka, a on si z panem skontaktuje. Chce pan mu co napisa, co konkretnego? Tannenberg wyj zalakowan kopert i wrczy j Jasirowi Mubakowi. Prosz da to panu Wolterowi i powiedzie, e zatrzymaem si w hotelu Narodowym. Moe pan na mnie polega. Czy moemy pomc w czym jeszcze? Alfred ju mia odpowiedzie, kiedy drzwi gabinetu otworzyy si i wesza brunetka, troch podobna do Jasira Mubaka. Ubrana bya w skromny szary kostium z bia bluzk i czarne pantofle na obcasie. Wosy miaa upite w kok. Ach, przepraszam, nie wiedziaam, e masz gocia... Wejd... Alio, przedstawiam ci pana Tannenberga. To moja siostra, pomaga mi w prowadzeniu interesw. Tannenberg poderwa si na rwne nogi i stukn obcasami, pochylajc gow. Nie mia odwagi poda jej rki, bo chocia kobieta nosia si nowoczenie, by moe uznaaby za obraz, gdyby mczyzna chcia jej dotkn. Prosz pani... Mio mi pana pozna, Tannenberg odpowiedziaa Alia po niemiecku. Mwi pani w moim jzyku! Tak, przez par lat mieszkaam w Hamburgu wraz z modsz siostr, ktra wysza za m za przedsibiorc z pana kraju. Mj szwagier produkuje odzie doda Jasir. Kupowa od nas bawen i tak pozna moj siostr... C, jak to zwykle bywa, zakochali si, pobrali, mieszkali szczliwie w Hamburgu... do niedawna. Przed paroma laty, kiedy wybucha wojna, wyjechali z Hamburga i teraz s tu, z nami. Ja te mieszkaam do dugo w Hamburgu, pomagaam siostrze wychowywa czwrk jej nieznonych dzieci zamiaa si Alia. Jasir Mubak zaprosi Tannenberga na herbat, ten za przyj zaproszenie, nie spuszczajc wzroku z kobiety. Nie bya ani brzydka, ani pikna, ale miaa w sobie co pocigajcego, dziwny magnetyzm. Tannenberg obliczy, e moe mie okoo trzydziestki. - 475 -

To wtedy podj decyzj. Oeni si z Ali Mubak, o ile agent SS potwierdzi, e to rodzina godna zaufania, chocia na pewno tak jest, skoro biuro Mubaka to miejsce spotka agentw SS wanie przybyych z Niemiec. Tego samego wieczoru pozna komendanta SS Helmuta Woltera. Byli w podobnym wieku, wygldali jak bliniacy. Wolter by blondynem, mia stalowoszare oczy i jasn skr, teraz spalon socem. Wysoki, muskularny jak sportowiec, by wzorem oficera. Na pewno spodobaby si Himmlerowi. Wolter poinformowa Tannenberga, jaka jest sytuacja w Egipcie. Egipcjanie sympatyzowali z Hitlerem, za ich nienawi do ydw bya prawie tak wielka jak niemiecka. Niemcy byli tu bezpieczni, a Wolter i inni agenci stworzyli prn organizacj. Teraz, kiedy najwyraniej przegrali wojn, siatka ma za zadanie organizowa ucieczki esesmanw z Niemiec. SS, powiedzia, nigdy si nie podda. Alfred poczu sympati do tego czowieka, ktry ju od piciu lat mieszka w Kairze i podrowa po Bliskim Wschodzie, zjednujc Rzeszy zwolennikw. Czy Jasirowi Mubakowi mona zaufa? zapyta Alfred. Oczywicie, e tak. To szwagier pewnego niemieckiego przedsibiorcy, nazista jak my. Wywiadczy Rzeszy wiele przysug. Jasir i jego rodzina sympatyzuj z nasz spraw i udzielili nam ogromnej pomocy. Moemy ufa Jasirowi jak sobie samym zapewni Wolter. Pracuje dla nas? Wsppracuje. Zdobywa dla nas duo informacji. Ma sie agentw na caym Bliskim Wschodzie. Jest kupcem i jak sam twierdzi, kupiec powinien by zawsze dobrze poinformowany. Nigdy nie przyj od nas pienidzy. Nie podobaj mi si ludzie, ktrzy nie wystawiaj rachunkw za swoj prac mrukn Tannenberg. Bo on nie pracuje dla nas, tylko z nami, na tym polega rnica, kapitanie. A co z jego rodzin? Jasir jest onaty, ma picioro czy szecioro dzieci, kilka sistr, starszych rodzicw i nieskoczenie wielu wujw, kuzynw i pociotkw. Jeli mu si pan spodoba, ktrego dnia zaprosi pana do swojego domu. Zapewniam, e to niezapomniane dowiadczenie. Poznaem jego siostr, Ali. No tak, Alia! To szczeglna kobieta, stara panna, pomaga Jasirowi w biznesie, bo mwi po angielsku i niemiecku. Nauczya si w Hamburgu, pilnowaa tam dzieci swojej siostry. - 476 -

 Nie wysza za m? Ma trzydzieci lat, w Egipcie kobieta, ktra nie wyjdzie za m wczenie, w tym wieku nie znajdzie ma, chyba e rodzina ma dla niej ogromny posag. Ona jednak nie wydaje si przejta tym, e jest sama. Zreszt uchodzi za nieco dziwn osob, nie chce si ubiera jak Egipcjanka, a to nie jest dobrze widziane. Nikt oczywicie nie powie jej sowa, bo Jasir to wana persona. Tannenberg z uwag sucha informacji na temat rodziny Mubakw. Potem zaczli rozmawia o najbliszej przyszoci i o tym, co bdzie robi Alfred w tajnych subach SS w Egipcie. Przez nastpne dni kapitan Tannenberg ukada plan dziaania. Wiadomoci z Niemiec napyway coraz gorsze alianci byli coraz blisi zwycistwa, mwio si, e koniec wojny i klska Niemiec zapocztkuje now er w dziejach ludzkoci. Pewnego dnia Tannenberg odwiedzi Jasira w jego biurze i otwarcie zoy mu dwie propozycje. Jasirze, przyjacielu, wybacz, jeli to, co powiem, zabrzmi zbyt miao, chciabym jednak prosi ci o zgod, bo zamierzam zacz zaleca si do Alii. Moje intencje s czyste: jeli ona si zgodzi, a jej rodzina udzieli nam bogosawiestwa, oeni si z ni. Jasir zaniemwi. Nie rozumia, jak taki mczyzna mg zwrci uwag na jego siostr. Alia nie jest pocigajca, pomyla, niczym si nie wyrnia, cho zna angielski i niemiecki i potrafi pisa na maszynie. Wtpi, by bya z niej dobra ona. Rodzina pogodzia si z tym, e Alia zostanie star pann, a tu nagle ten Niemiec chce zabiega o jej wzgldy? Dlaczego? Nie zrobi niczego bez twojej zgody zapewni Tannenberg, ktry widzia niepewno malujc si na twarzy przyjaciela. Porozmawiam z ojcem, to od niego wszystko zaley. Jeli ojciec zechce rozway pask propozycj, dowie si pan o tym. Na Jasira czekaa jeszcze jedna niespodzianka. Dobrze, przyjacielu, teraz za chciabym porozmawia o interesach. Zamierzam uruchomi pewne przedsiwzicie firm sprzedajc antyki, ponadto bybym

zainteresowany finansowaniem wykopalisk archeologicznych. Jestem archeologiem, a przynajmniej byem nim przed wojn. Tannenberg uwanie obserwowa Jasira, mg wic oceni, jakim jest czowiekiem. Doszed do wniosku, e kupiec myli tylko o tym, jak zarobi jeszcze wicej pienidzy. Z pomoc Jasira moe wprowadzi w ycie kilka swoich pomysw, a nawet zrealizowa plan, - 477 -

jaki uknu z Georgem, Franzem i Heinrichem. By pewny, e znalaz w Jasirze waciwego wsplnika do interesw. Rozmawiali przez pi godzin. Jasir zabroni komukolwiek wchodzi do gabinetu. Postanowili, e zao firm i zaczn handlowa antykami, cho Jasir nadal bdzie prowadzi swoje interesy. Kontakty jednego zostan poczone z pomysami drugiego. Mieli niewtpliwie jedn wspln cech obydwaj byli wyzbyci skrupuw.

Odpowied ojca Jasira i Alii nadesza tydzie pniej. Alfred zosta zaproszony na rodzinny lunch w przyszy pitek. Umiechn si z satysfakcj. Sprawy nie mogy uoy si lepiej: uruchomi biznes, a na dodatek si oeni. Maestwo z Ali miao wiele zalet, a wrd nich wstpienie do klanu Mubaka, co miao mu zapewni poparcie jednej z najwaniejszych rodzin w Egipcie. Ponadto bycie wsplnikiem Jasira otworzy mu wiele drzwi na Bliskim Wschodzie, gdzie cudzoziemcowi nieatwo jest zdoby zaufanie. Kiedy zatelefonowa Wolter, by donie o samobjstwie Hitlera, Alfred sam by zaskoczony, jak obojtnie przyj t wiadomo. Jego jedynym zmartwieniem byo to, jaki los spotka esesmanw przebywajcych w Egipcie i innych krajach Wschodu. Gdyby ci przeklci Amerykanie si nie wtrcali, nie wygraliby z nami skary si Wolter. Zaczlimy przegrywa wojn w Rosji, Hitler si pomyli, le oceni Stalina odpowiedzia Alfred. Ja si pytam, dlaczego Amerykanie nie zrozumieli Hitlera! powtarza Wolter. Tannenberg zastanawia si wraz z Wolterem i Jasirem, czy powinien zmieni nazwisko. Wolter twierdzi, e powinien to zrobi, Jasir uwaa, e nie. Przecie w Egipcie nikt nie bdzie Tannenberga szuka, a przyszy te nie chciaby wyda crki za mczyzn o wymylonym nazwisku. Ten argument przekona Alfreda, postanowi, e nadal bdzie si nazywa Tannenberg, cho wizao si to z pewnym ryzykiem.

Rok po zakoczeniu wojny Alfred Tannenberg by ju mem Alii Mubak. Interesy szy lepiej, ni si spodziewa. Udao mu si skontaktowa z Georgiem, ktry korzystajc z - 478 -

protekcji swojego wuja, zacz ukada sobie ycie w Stanach. Heinrich mieszka w Madrycie, cieszc si swoim nowym nazwiskiem, otoczony bezpiecznym ciepem reimu frankistowskiego, Franz za triumfowa w Brazylii, gdzie esesmaska siatka wykazaa si szczegln skutecznoci w ochranianiu swoich ludzi. Oczywicie musiao jeszcze upyn kilka lat, zanim biznes polegajcy na kradziey antykw nabra rozpdu, ale Tannenberg nie marnowa czasu. Wyszukiwa obiekty, ktre zamierza ukra, kiedy okolicznoci bd sprzyjajce. Jasir przedstawi go odpowiednim osobom, rabusiom grobowcw, ktrzy znali Dolin Krlw jak wasn kiesze, ale to on sam, posikujc si swoj wiedz historyczn, opracowa szczegowy plan finansowania wykopalisk w Syrii, Jordanii i Iraku, starajc si osobicie pokierowa grup, ktra zaangaowaa si w prace w Charanie. ni, e odnajdzie tabliczki Szamasa, zawierajce historie opowiedziane przez Abrahama. Tannenberg zarazi Ali swoj namitnoci do tabliczek i przekona Jasira o tym, jak wane jest to przedsiwzicie. Tabliczki stay si jego obsesj, motorem napdowym jego ycia. By przekonany, e w dniu, kiedy zgromadzi je wszystkie, stanie si sawny i nikogo wtedy nie bdzie obchodzi jego przeszo. Nie aowa wprawdzie tego, co robi w Mauthausen, by nawet z tego dumny, mia jednak wiadomo, e alianci chc postawi przed sdem wszystkich, ktrzy mieli co wsplnego z obozami koncentracyjnymi. Bd go szukali, ale jak sam mia si wkrtce przekona, bez wystarczajcej determinacji. Jak susznie zauway Jasir, nikt nie wybierze si po niego do Egiptu. W Egipcie, a pniej w Syrii i Iraku, znalaz schronienie, podobnie jak wielu innych oficerw SS. Wiadomo o procesie norymberskim dotara do niego, gdy by na wykopaliskach w Charanie, nie przestajc marzy o odnalezieniu tabliczek. To wanie tam poczli syna Helmuta.

- 479 -

36

Mercedes, prosz ci, nie pacz... prosi Bruno. Mercedes jednak nie moga powstrzyma ez. Carlo poda jej szklank wody, Hans wyj z kieszeni marynarki bia chusteczk i poda przyjacice. Popoudniowy gwar Barcelony wdziera si przez otwarte okna do mieszkania Mercedes. Pomysi, eby si spotka, nalea do Hansa. Ju po kilku godzinach wszyscy wyldowali na lotnisku w Barcelonie. Martwili si, poniewa Mercedes, od chwili gdy dotara do niej wiadomo o mierci Alfreda Tannenberga, nie moga otrzsn si z szoku. Przepraszam, przepraszam szlochaa nie mog si powstrzyma, nie mog opanowa ez, odkd odebraam telefon od ciebie... Mercedes, prosz ci, nie pacz szepta Carlo. Wiesz, to chyba cud, e udao nam si zabi tego potwora. Zawsze miaam pewno, e kiedy to zrobimy, czasem jednak traciam wiar... Z oczu Mercedes znw popyny zy. No ju, ju, wszystko dobrze, nie pacz, powinnimy si cieszy. Dotrzymalimy przysigi i przeylimy go mwi Bruno. Nadal wspominam dzie, w ktrym Amerykanie wkroczyli do Mauthausen... ty ukrywaa si w naszym baraku. Wygldaa jak chopak, a ten dobry Polak ocali ci ycie i przekona innych, by pozwolili ci tam zosta wspomina Carlo. Gdyby Niemcy ci znaleli... zacz Hans. Nie wiem, co by zrobili z nami, ale z pewnoci kazaliby drogo zapaci lekarzowi i pozostaym mczyznom z baraku za pomaganie nam powiedzia Bruno. Wtedy bya dzielniejsza ni teraz, nie pakaa zaartowa Carlo. Mercedes wytara oczy chusteczk Hansa i wypia yk wody. Przepraszam... id do azienki, umyj twarz, zaraz wracam. Kiedy wysza, przyjaciele popatrzyli na siebie, nie ukrywajc troski.

- 480 -

 Jak to moliwe, e ten potwr przez tyle lat mieszka na Bliskim Wschodzie i nikt na niego nie donis? odezwa si po chwili Bruno. Wielu nazistw ukryo si w Syrii, Egipcie, Iraku oraz w Brazylii, Paragwaju i innych krajach Ameryki Poudniowej. Przypadek Tannenbergw nie jest adnym wyjtkiem, po wiecie chodzi wielu nazistw, ktrzy doyli spokojnej staroci przez nikogo nieniepokojeni powiedzia Hans. Jeli wemie si pod uwag, e wielki mufti Jerozolimy by sojusznikiem Hitlera i e Arabowie byli w wikszoci zwolennikami reimu nazistowskiego, czy to takie dziwne? Carlo wzruszy ramionami. Dlaczego przez tyle lat nie udao nam si go odnale? zastanawia si Bruno. Bo w krajach rzdzonych przez reim lub dyktatur bardzo trudno kogo znale odpowiedzia Carlo. Mercedes wrcia do salonu. Bya ju spokojniejsza, chocia oczy nadal miaa zaczerwienione od paczu. Jeszcze wam nie zdyam podzikowa za to, e przyjechalicie powiedziaa, umiechajc si. Wszystkim dobrze zrobi, jeli pobdziemy troch razem odpar Hans. Boe, ale dug odbylimy wdrwk! wykrzykna Mercedes. Tak, ale warto byo czeka. Wszystkie te lata cierpienia, nocnych koszmarw, zostay w kocu wynagrodzone: zemsta odpar Bruno. Zemsta... O tak, zemsta. Nawet przez jedn minut w cigu wszystkich tych lat nie miaem wtpliwoci, e powinnimy dotrzyma przysigi. To, co przeylimy... to byo... to byo pieko, dlatego myl, e jeli Bg istnieje i nas ukarze, nic nie moe by gorsze od Mauthausen powiedziaa Mercedes, ktrej znw zbierao si na pacz. Rozmawiae ostatnio z Tomem Martinem? zapyta Carlo Hansa, chcc zmieni temat. Tak, i powiedziaem mu, eby doprowadzili prac do koca. Im szybciej, tym lepiej. Obieca, e jego czowiek si tym zajmie, i wymieni cay szereg trudnoci, z jakimi musia si zmierzy, by zrealizowa zadanie. Uwaa, e nie doceniam dokonania, jakim jest zabicie czowieka, ktry jest protegowanym Saddama, i to na dodatek w Iraku odpowiedzia Hans. Zajo mu to sporo czasu zauway Bruno.

- 481 -

 Tak, dlatego kosztowao nas to tyle, ile kosztowao. Global Group to nie agencja pospolitych rzenikw. W kadym razie nalegaem, by Clar Tannenberg zabito jak najszybciej doda Hans. By moe jej wyeliminowanie okae si bardziej skomplikowane. Wszystkie gazety pisz, e w kadej chwili Bush moe rozpocz wojn. Jeli tak si stanie, jeli uderz na Irak, czowiek Martina bdzie mia kopoty martwi si Carlo. Nie wiadomo, czy ta wojna w kocu wybuchnie, nawet jeli wedug gazet jest nie do uniknicia parskn zniecierpliwiony Bruno. Wybuchnie na pewno, Amerykanie ju o tym zadecydowali. A jest si o co bi zapewni Carlo. Wiesz, nigdy nie mogem si nadziwi, e jeste komunist powiedzia Hans. Carlo si rozemia, cho jego miech brzmia gorzko. Moja matka znalaza si w Mauthausen za to, e bya komunistk, a raczej za komunizm ojca. On sam zmar, zanim dotarli do obozu. Matka go podziwiaa i podzielaa jego pogldy. Kim wic mogem zosta? Nadal wierz, e komunizm nie jest taki najgorszy, mimo terroru, w jakim yli ludzie za elazn kurtyn, pod rzdami Stalina, mimo guagw... Nie interesuj mnie powody tej wojny. Bush uwolni wiat od mordercy, Saddam nic jest nikim innym, jak morderc stwierdzi Hans. Tak, tyle e aby reim Saddama upad, bd musieli umrze niewinni ludzie, to za, drogi przyjacielu, jest moralnie nie do przyjcia uci Bruno. Ilu niewinnych ludzi umaro, by wyzwoli nas? odpar Hans. Gdyby Stany Zjednoczone nie powiciy tysicy swoich ludzi, nie wyszlibymy z Mauthausen ywi. Obydwaj macie racj podsumowaa Mercedes. Zamilkli, zatapiajc si kade we wasnych mylach. W kocu Carlo podnis si z fotela, klasn i powiedzia: Pora na obiad. Mercedes, jeste nasz gospodyni, zaskocz nas jak niespodziank. Postaraj si, by to by niezapomniany obiad, zasuylimy na ma biesiad, ponad pidziesit lat czekalimy na t chwil. Mercedes obiecaa im, e zjedz najlepszy obiad w swoim yciu.

- 482 -

37

Gian Maria czyci tabliczk pokryt zatartym pismem klinowym, kiedy do izby wpad robotnik. Prosz pana, prosz pana, niech pan przyjdzie, jest jeszcze jedna sala, bo zawali si mur! wysapa z przejciem. Ksidz wybieg za robotnikiem. Ajed Sahadi, niezwykle podekscytowany, wydawa polecenia grupie robotnikw, ktrzy przez przypadek natrafili na kolejne pomieszczenie. Co si stao? zapyta Gian Maria. Robotnik uderzy w mur i zawalia si ciana. Znalelimy za ni jeszcze jedno pomieszczenie, podoga zasypana jest kawakami tabliczek. Kazaem wezwa pani Clar. Wanie w tej chwili ujrzeli nadbiegajc Clar, za ktr podaa zadyszana Fatima. Co znalelicie? Jeszcze jedno pomieszczenie i jeszcze wicej tabliczek odpowiedzia Gian Maria. Clara kazaa robotnikom podeprze stemplami stropy i ciany pomieszczenia i zebra kawaki tabliczek. Gian Maria usiad na ziemi, by obejrze znalezisko. Po tygodniach odszyfrowywania znakw zatartych przez czas bolay go oczy, wiedzia jednak, e i tak wczeniej czy pniej Clara poprosi go, by rzuci okiem na nowo znalezione tabliczki. Tabliczki nie wyrniay si niczym szczeglnym, zacz wic ostronie ukada je w pudekach, by onierze mogli je zawie do obozu, gdzie gromadzono w kontenerze obiekty, ktrych nie zabra ze sob Picot. Pomyla, e dobrze si skada, e Ante Plaskic zdecydowa si do nich wrci. Ahmed Huseini zadzwoni do Clary, by jej oznajmi, e w ostatniej chwili Chorwat postanowi zosta w Iraku i pojecha do Safranu, nie baczc na ostrzeenia i gniewne protesty Picota. Rwnie Ahmed prbowa odwie Plaskica od tego pomysu, przekonujc, e Clara nie zostanie w Safranie duej ni tydzie. Chorwat jednak nalega i Ahmed zdoa znale dla

- 483 -

niego wojskowy helikopter, ktry zawiz go na wykopaliska. Odkd przyjecha, pracowa bez odpoczynku, towarzyszc Clarze, ktra wci nie pozwalaa przerwa prac. Ile mamy tabliczek? zapytaa Giana Mari, ktry drgn na dwik jej gosu. Wanie w skupieniu segregowa tabliczki pod uwanym spojrzeniem Ante Plaskica. Ale si przestraszyem! wykrzykn. Czy s chocia co warte? dopytywaa si Clara. Nie wiem. Niektre to zapisy transakcji handlowych, inne wygldaj na modlitwy, nie zdyem jeszcze ich przestudiowa. W kadym razie jutro zapakujemy je do kontenera, bo domylam si, e bdziesz chciaa zabra je do Bagdadu. Tak, chciaabym jednak, eby postara si je odczyta, na wypadek gdyby... Claro, czy nadal wierzysz, e znajdziesz tabliczki, ktrych szuka twj dziadek? S tu! Musz tu by! odpara rozdraniona Clara. W porzdku, nie uno si, ale bd realistk: zostaa nam ledwie garstka ludzi do pracy. Ajed robi wszystko, co w jego mocy, ale ludzie odchodz. Wzywa ich wojsko, inni za... c, wol pilnowa swojego domu, w powietrzu czu wojn. Zostay nam dwa dni, tylko dwa dni. Potem Ahmed nas std zabierze. Ministerstwo uznao wypraw za zakoczon. Ante Plaskic uwanie przysuchiwa si tej rozmowie. Clara bya zbyt nerwowa i poruszona mierci dziadka, by przejmowa si kimkolwiek czy czymkolwiek innym ni ona sama i jej pragnienie odnalezienia tabliczek Szamasa. Powrt Chorwata rwnie przyja obojtnie, informatyk nie by jej do niczego potrzebny. Upyno zaledwie par dni od wyjazdu Picota i archeologw, ale Clarze wydawao si, e mina wieczno. Tam gdzie wczeniej znajdowa si ttnicy yciem obz, teraz stay tylko puste magazyny. Czas w tym miejscu znw si zatrzyma. Nie zostali ju prawie adni robotnicy, poniewa wojsko mobilizowao wszystkich mczyzn. Ci, ktrzy zostali, patrzyli teraz na ni inaczej, bo nie wspiera jej autorytet dziadka. Tylko obecno Ajeda Sahadiego gwarantowaa wzgldny porzdek. Stara si jak zwykle, by robotnicy pracowali bez wytchnienia. Clara wiedziaa, e dwudziestego marca zacznie si inwazja na Irak i e tego dnia powinna znale si jak najdalej od swojej ojczyzny. Czua jednak, e co j zatrzymuje, staraa si wic jak najlepiej wykorzysta czas.

- 484 -

Zegar wskazywa pit rano, kiedy obudzi j dwik telefonu komrkowego. Kiedy usyszaa drcy gos Ahmeda, przestraszya si. Claro... Na Boga, Ahmedzie, co si stao? Claro, musisz wraca. Czy... czy s jakie nowe doniesienia? Martwi si. Tracisz nad sob kontrol. Moesz to nazywa, jak chcesz, ale nie powinna tam siedzie do samego koca. Wczoraj wieczorem rozmawiaem z Picotern, triumfuje. Gdzie jest? W Paryu. W Paryu? wyszeptaa Clara. Mwi, e wykona ju pewne ruchy, by zorganizowa wystaw, i chce wiedzie, kiedy przyjedziesz. Dokd mam przyjecha? Nie wiem, pewnie tam, gdzie wystawa zostanie otwarta, nie wiem, nie pytaem. A ty, Ahmedzie, pojedziesz? Chc ci towarzyszy odpowiedzia ostronie Ahmed. Wiedzia, e Ministerstwo Spraw Wewntrznych nagrywa wszystkie rozmowy i e po zamordowaniu Tannenberga Paac zarzdzi drobiazgowe ledztwo. W otoczeniu Saddama zawsze panowaa obsesja na punkcie zdrady, urzdnicy byli przekonani, e zabjc Tannenberga by kto mu bliski. Jest pita rano, jeli nie masz mi ju nic wicej do powiedzenia... Owszem, mam. Powinna przyjecha, jest ju siedemnasty marca... Wiem, zostan do dziewitnastego, znalelimy dzi kolejn sal i mas tabliczek. Nie, Claro, nie powinna tam zostawa, powinna by w Bagdadzie, w swoim domu. Jeszcze tylko dwa dni... Nie, Claro, nie. Dzisiaj pol po ciebie helikopter... Dzisiaj nigdzie nie pojad, zaczekaj przynajmniej do jutra. Wic jutro o wicie.

- 485 -

***

Gian Maria nie spa przez ca noc. Katalogowa ostatnio znalezione tabliczki, ktre nastpnie jego pomocnicy mieli zapakowa do kontenera. Od czytania zatartych znakw pieky go oczy. Mia jeszcze cakiem sporo tabliczek do sprawdzenia. Sign na chybi trafi. Nagle podskoczy, tabliczka omal nie wypada mu z rk i nie rozbia si na drobne kawaki. Na grze byo napisane Szamas. Poczu, e przypiesza mu ttno, zacz czyta, przesuwajc palcem po rwnych linijkach wgbie.

Na pocztku Bg stworzy niebo i ziemi. A ziemia bya chaosem i pustkowiem, i ciemno bya nad otchani, a Duch Boy unosi si nad powierzchni wd. l rzek Bg: Niech stanie si wiato!. I staa si wiato. Bg, widzc, e wiato bya dobra, oddzieli j od ciemnoci. I nazwa Bg wiato dniem, a ciemno nazwa noc. I tak nasta wieczr i nasta poranek: dzie pierwszy...

zy popyny po twarzy ksidza. Poczu nag potrzeb, by pa na kolana i podzikowa Bogu. Ta gliniana tabliczka zawieraa sowa Abrahama zainspirowanego przez Boga, ktre wiele wiekw pniej zostan zawarte w Biblii. Gian Maria wsta z klczek, lecz nie mg skupi si na czytaniu, tak wielkie ogarno go wzruszenie.

Potem Bg rzek: Niechaj powstanie sklepienie pord wd i niechaj oddzieli wody od wd!. Uczyni wic Bg sklepienie i oddzieli wody pod sklepieniem. A gdy tak si stao, Bg nazwa to sklepienie niebem. I nasta wieczr i nasta poranek dzie drugi...

Czyta dalej, nie zdajc sobie sprawy, e czyta na gos. Czu si tak blisko Boga, jak nigdy dotd. Wiedzia, e w tej caej stercie znajdzie wicej tabliczek podpisanych rk Szamasa. Zacz szuka, niecierpliwy i peen zapau, odczytujc przede wszystkim znaki na grnej krawdzi tabliczek, gdzie skrybowie wpisywali swoje imi. Najpierw znalaz kawaek

- 486 -

tabliczki, potem jeszcze kilka, w ten sposb udao mu si zoy osiem glinianych pytek z imieniem Szamas. Modli si, mia, paka, gdy emocje mieszay si w nim i splatay, w miar jak odnajdywa kolejne tabliczki. Wiedzia, e musi powiadomi Clar, chcia jednak smakowa w samotnoci chwil, ktra dla niego przesycona bya duchowoci. To cud, mwi do siebie i dzikowa Bogu za to, e wybra go, by to on odkry te okruchy wypalonej gliny, na ktrej odcinity by lad Boga. Stara si odszyfrowa znaki starannie wyryte trzcink Szamasa i zastanawia si, kim mg by w skryba, skd zna patriarch Abrahama i dlaczego ten postanowi opowiedzie mu histori stworzenia wiata. Zastanawia si nad tym, jak drog odby w czowiek, ktry napisa swoje pierwsze tabliczki w Charanie, gdy to wanie tam dziadek Clary znalaz dwie tabliczki zapowiadajce, e patriarcha Abraham zamierza opowiedzie, jak powsta wiat, a Szamas bdzie spisywa jego sowa. Tajemniczy skryba pozostawi swj lad rwnie w Safranie, w tej wityni nieopodal Ur, gdzie natrafili na tabliczki z rozporzdzeniami prawnymi, wykazami rolin, poematami... Na niektrych z nich widniao imi Szamasa, na innych podpisali si inni skrybowie. Pomieszczenie, w ktrym natrafiono na te tabliczki, nie wyrniao si niczym szczeglnym. Byo mae, bez ozdb, tylko wrby na cianach wskazyway na to, e wieki temu opieray si o nie pki, na ktrych skrybowie ukadali tabliczki. Clara powiedziaa, e maa powierzchnia wiadczy o tym, i mieci si tu czyj prywatny pokj, za odamki zapisanych skorup rniy si od dotychczasowych znalezisk. Gian Maria pomyla, e jego ycie w cigu ostatnich miesicy zatoczyo krg. Daleko za nim zostay bezpieczne mury Watykanu, wygodna rutyna dzielona z innymi kapanami, spokj. Nie pamita ju, kiedy ostatnio porzdnie si wyspa, bo odkd wyjecha z Rzymu, kadej nocy dra ze strachu. Ba si, e nie zdoa powstrzyma rki gotowej popeni zbrodni. Jego oczy znw wypeniy si zami, gdy czyta sowa, ktre przenosiy go w chwile, kiedy Bg stworzy czowieka.

Wreszcie rzeki Bg: Uczymy czowieka na obraz nasz, podobnego do nas. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem niebios, nad bydem, i nad ca ziemi, i nad wszelkim pazem pezajcym po ziemi!. - 487 -

I stworzy Bg czowieka na obraz swj. Na obraz Boga stworzy go. Jako mczyzn i niewiast stworzy ich. I bogosawi im Bg i rzek do nich: Rozradzajcie si i rozmnaajcie si, i napeniajcie ziemi, i uczycie j sobie poddan. Panujcie nad rybami morskimi, nad ptactwem niebios, i nad wszelkimi zwierztami, ktre poruszaj si po ziemi. I rzek Bg: Oto daj wam wszelk rolin wydajc nasienie na ziemi i wszelkie drzewa, ktrych owoc ma w sobie nasienie, niech bdzie dla was pokarmem.

Byo ju jasno, kiedy Gian Maria uwiadomi sobie, e przyglda mu si Ante Plaskic. Nie zauway jego nadejcia, tak bardzo by pochonity lektur. Ante, nie wyobraasz sobie, co znalazem! No, pochwal si rzuci sucho Chorwat. Dziadek Clary mia racj, zawsze wierzy, e patriarcha Abraham zostawi nam w spadku histori stworzenia, i prosz, te tabliczki istniej, tylko popatrz... Ante wzi do rki jedn z tabliczek. Wydawao mu si niewiarygodne, by ludzie byli skonni mordowa si dla tego kawaka gliny, tak jednak byo. Ile ich jest? zapyta. Osiem. Dzikuj Bogu, e to wanie ja je znalazem odpowiedzia uszczliwiony ksidz. Musimy je dobrze zapakowa, by ich nie uszkodzi, jeli chcesz, pomog ci zaproponowa Chorwat. Nie, nie, najpierw musimy zawiadomi Clar. Wiem, e nic nie wynagrodzi jej straty dziadka, ale przynajmniej speni si jego sen. Przecie to cud! W tej chwili do izby wszed Ajed Sahadi i popatrzy na nich podejrzliwie. Co si stao? zapyta. Ajed, mamy tabliczki! wykrzykn Gian Maria. Jakie tabliczki? Glinian Bibli! Pan Tannenberg mia racj. Clara miaa racj. Patriarcha Abraham opowiedzia o stworzeniu wiata skrybie, ten za wszystko spisa tumaczy podekscytowany Gian Maria. Nadzorca podszed do stou, na ktrym leao osiem tabliczek, z ktrych trzy zostay poskadane z maych kawakw. Gian Maria marzy o tym, eby Clara pozwolia mu zawie tabliczki do Rzymu, gdzie zostan zbadane przez naukowcw z Watykanu. To najwaniejsza noc w naszym yciu, pomyla. - 488 -

Nadzorca poprosi go, by poszed do chaty Clary. Nie chcia zostawia tabliczek pod opiek Chorwata. Clara, mimo wczesnej pory, bya ju ubrana i pia z Fatim herbat. Widz, e wczenie wstae przywitaa go. Claro, Gliniana Biblia istnieje wydusi Gian Maria. Naturalnie, e istnieje! Jestem pewna, w kocu mam na to dowd w postaci dwch tabliczek. Mamy j, mamy Glinian Bibli, znalelimy! Clara popatrzya na niego zdumiona. Gian Maria czsto mwi rzeczy, ktre wprawiay j w zakopotanie. Byy w tym nowo odkrytym pomieszczeniu. I jest ich osiem, osiem tabliczek dugoci dwudziestu centymetrw. To... to Gliniana Biblia! Clara zerwaa si z krzesa. Co ty opowiadasz?! Gdzie s?! Powiedz, co znalelimy?! zacza krzycze. Gian Maria zapa j za rk i pocign za sob. Pobiegli do magazynu, po drodze opowiedzia jej, co wyczyta na tabliczkach. Midzy Ajedem Sahadim i Ante Plaskicem wyczuwao si napicie. Mierzyli si wzrokiem, na co Clara nie zwrcia najmniejszej uwagi. Podesza do stou, na ktrym leay tabliczki. Wzia pierwsz z brzegu, szukajc na niej imienia skryby, i poczua, e ogarnia j fala wzruszenia, kiedy na krawdzi jednej z nich rozrnia znaki ukadajce si w imi Szamas. Zacza odczytywa w ciszy to, co zostao wyryte w glinie ponad trzy tysice lat temu. Nie moga powstrzyma ez, Gian Maria rwnie. Na przemian miali si i pakali, wci od nowa ogldajc tabliczki, jakby chcieli si przekona, e naprawd istniej, e to nie sen. Nastpnie owinli je starannie w tkanin. Clara postanowia, e bdzie ich osobicie strzega. Powinnimy postawi przy nich stranikw zasugerowa Ajed Sahadi. Ajedzie, postawie ju stranikw przy mnie, pilnuj mnie przez dwadziecia cztery godziny na dob, wic to chyba to samo, tabliczki bd przy mnie bezpieczne. Sahadi wzruszy ramionami. Nie mia ochoty kci si z t upart kobiet. Gdyby Pukownik nie kaza mu jej pilnowa, wyjechaby ju dawno, zostawiajc j na pastw losu. Kiedy wyjedamy? zapyta Ante Plaskic. Dopiero przyjechae i ju chcesz ucieka? umiechna si Clara. - 489 -

 Mylaem, e mgbym si jeszcze do czego przyda, dlatego wrciem tumaczy. Chc, by robotnicy postarali si odsun piasek z tej strefy, w ktrej znalelimy tabliczki. Moe wyjedziemy pojutrze. Nie, wyjedziemy jeszcze dzi po poudniu. Wanie dzwoniem do Pukownika, przyle helikopter powiedzia stanowczo Sahadi. Ale przecie nie moemy teraz wyjecha! Musimy dalej szuka! krzykna Clara z rozpacz. Prosz nie kusi losu i nie naraa na niebezpieczestwo siebie i innych! krzykn Sahadi. Niech pan na mnie nie krzyczy! Nie krzycz na pani, a jeli podniosem gos... Otrzymaem rozkazy i bd si ich trzyma. Prosz si przygotowa, wyjedamy dzi po poudniu.

- 490 -

38

Mczyzna drzema w zaciszu swojego gabinetu. Wanie zakoczyo si dugie zebranie, postanowi wic chwil odpocz. Poprosi sekretarza, by nie czy adnych rozmw i nie przeszkadza mu, dopki on sam go nie wezwie. Z drzemki wyrwa go gos sekretarza: Panie Wagner, telefon, zdaje si, e to pilne... powiedzia, stajc w uchylonych drzwiach. George Wagner wsta z kanapy, usiad za biurkiem i podnis suchawk. To pan Brown doda sekretarz. Twierdzi, e to bardzo pilne, nie moe czeka. Sucham rzuci Wagner do suchawki. Nie uwierzysz, co si stao! Znaleli j, istnieje! krzycza Brown. O czym ty mwisz? Mw wyranie i powoli, nie wrzeszcz. Robert Brown przekn lin, starajc si uspokoi, tymczasem Ralph Barry, stojcy obok, wypi jednym haustem whisky. Gliniana Biblia... istnieje... znaleli j. Osiem tabliczek z Ksig Rodzaju, podpisanych przez Szamasa... wydusi Robert Brown. George Wagner zacisn palce na oparciu fotela. Stara si, by w jego gosie nie sycha byo wzruszenia. O czym ty mwisz? powtrzy. Dostaem wiadomo, e wczoraj w Safranie archeolodzy odkryli kolejne pomieszczenie witynne, wygldajce na pracowni skryby. Znaleli w niej kilkadziesit tabliczek i dopiero par godzin temu zdali sobie spraw, e wrd nich jest Gliniana Biblia. To osiem tabliczek, z ktrych trzy s w kawakach, nie ulega jednak wtpliwoci, e stanowi one cz Glinianej Biblii zakoczy Robert Brown. Wagner poczu dawienie w gardle. Zaledwie par dni temu zosta zamordowany Alfred Tannenberg, a teraz pojawia si Gliniana Biblia... Przeznaczenie zakpio z jego przyjaciela, odmawiajc mu zdobycia tego, czego pragn najbardziej na wiecie.

- 491 -

 Gdzie s te tabliczki? zapyta. Kto wie? By moe dotary ju do Bagdadu razem z Clar. Nasz czowiek z ni jest. Kiedy nadarzy si okazja, przejmie tabliczki, cho nie bdzie to atwe. Jak tylko je zdobdzie, wydostaniemy go stamtd. Zadzwo do Paula Dukaisa, powiedz mu, e to priorytetowa sprawa. Ale... jeszcze nie udao mi si skontaktowa z tym czowiekiem. To nasi przyjaciele przysali nam t wiadomo wyjka Brown. Nie pomylili si? spyta nieufnie Wagner. Nie ma mowy o pomyce. Gliniana Biblia istnieje. A Huseini? Dosta takie same instrukcje jak nasz czowiek. Ma przej tabliczki. Nie martw si, zdobdziemy je zapewni Brown. Brown zamilk na kilka sekund. Za chwil zadzwoni do Paula Dukaisa... powiedzia po chwili. Koniecznie. A jeli ona... a jeli Clara bdzie stawiaa opr? Clara to tylko maa grka piasku w porwnaniu z wielk gr naszych zada odrzek Mentor.

Pukownik siedzia w tym Domu w gabinecie Tannenberga i rozmawia z Clar. Ahmed Huseini przysuchiwa si rozmowie, obawiajc si reakcji ony. Dziecko drogie, najlepiej bdzie, jeli dasz mi te tabliczki. Wywioz je z Iraku i ka zdeponowa w bezpiecznym miejscu tumaczy Pukownik. Przecie przed chwil powiedziae, e ju jutro musz si znale daleko od Iraku, dlaczego nie mogabym ich ze sob zabra? Wojskowy nie zamierza traci czasu na dyplomatyczne sztuczki. Claro, twj dziadek mia wsplnikw, a sama wiesz, co si stanie po wybuchu wojny. Nie bd wic uparta i po prostu uatw nam prac. Te tabliczki nie maj nic wsplnego z interesami, jakie prowadzi mj dziadek. Nale do mnie i do nikogo wicej. Wsplnicy twojego dziadka nie myl w ten sposb. Daj mi je, a w odpowiedniej chwili odbierzesz swoj cz. One nie s na sprzeda i nigdy nie bd rzucia Clara wyzywajco. - 492 -

 Prosz ci, nie utrudniaj! baga Ahmed. Niczego nie utrudniam, po prostu odmawiam bycia okradzion. Dziadek wytumaczy mi dokadnie, na czym polegaj jego interesy, i zapewni, e te tabliczki, czyli Gliniana Biblia, znacz co wicej, nie s na sprzeda. Pukownik wsta i podszed do Clary. Ta wyczytaa z jego oczu, e jest gotowy na wszystko. Ogarn j strach. Popatrzya na Ahmeda, ale w jego spojrzeniu bya tylko rezygnacja. Co si stao z mczyzn, w ktrym si zakochaa? Jeli je panu dam, czy obieca mi pan, e nie zrobicie adnego ruchu, dopki nie porozmawiam ze wsplnikami dziadka? zapytaa nieco spokojniej. Oczywicie, oczywicie... Wsplnicy twojego dziadka to dentelmeni, rozsdni ludzie. Nie chc zrobi ci krzywdy. To dobry pomys, by to z nimi przedyskutowaa. Teraz za nie marnujmy czasu. Sama wiesz, e do ataku zostay ju tytko dwa dni i musimy si std wydosta. Mnie trudniej bdzie uciec, chocia na pewno mi si uda. Dobrze, jutro dam panu tabliczki... Nie, adne jutro. Chc je mie teraz, Claro. Clara zrozumiaa, e Pukownik nie wyjdzie z tego Domu bez tabliczek. Zgoda odpara zmczonym gosem. Prosz tu zaczeka. Wysza z gabinetu i przeskakujc po dwa stopnie, znalaza si w swoim pokoju. Fatima nadal zajta bya rozpakowywaniem bagau. Id do swojej sypialni i przynie mi jakie swoje ubrania, musz ucieka! polecia Clara. Co si stao? Dokd ucieka? zapytaa przestraszona kobieta. Chc mi odebra Glinian Bibli. Nic mog ci prosi, by mi towarzyszya, bo jeli nas zapi, obie zginiemy... Popiesz si przynajmniej i przynie mi swoje ubrania. A Gian Maria i ten drugi chopak, Ante Plaskic? Zaprowadziam ich do pokoi dla goci. Mog ci pomc, zaraz ich zawiadomi... Nie! Rb, co ci kazaam, byle szybko. Clara wyja z szafy torb i wkadaa do niej ubrania wyjmowane na chybi trafi. Wrzucia rwnie woreczek, w ktrym byy tabliczki. Baa si, e zostan z nich same skorupy, ale wolaa zaryzykowa, e si potuk, ni je straci. Bya gotowa na wszystko, byle tylko nie odda cennego znaleziska Pukownikowi. Fatima wbiega na gr z narczem ubra. Clara byskawicznie narzucia czarn tunik i burk, ktra zakrya j od stp do gw. Idziesz? zapytaa Fatim. - 493 -

 Tak, nie zostawi ci samej odpowiedziaa suca. Sahadi czeka na podecie schodw. Tak kaza mu Pukownik. Fatima na jego widok stumia okrzyk. Clara utkwia wzrok w oczach Sahadiego, starajc si przewidzie jego reakcj. Co pan tu robi? zapytaa gniewnie. Pukownik kaza mi pani pilnowa odpar, wzruszajc ramionami. Pukownik mi nie ufa stwierdzia Clara. A ma ku temu powody? zapyta kpico mczyzna, ktry przez ostatnie miesice chodzi za ni jak cie. Chce zabra Glinian Bibli. Domagaj si jej wsplnicy pani dziadka, to cz biznesu odpowiedzia Sahadi. Nieprawda. Dobrze pan wie, ile pracy kosztowao nas jej odnalezienie. Te tabliczki to nie tylko skarb archeologii, to marzenie ycia mojego dziadka. Niech si pani nie pakuje w kopoty. Jeli nie odda pani tabliczek, odbior je si. Ile chce pan za pomoc? Nie spodziewa si takiej odpowiedzi. By zaskoczony, e Clara chce go przekupi, wiedziaa przecie, e Pukownik za zdrad karze mierci. Moje ycie nie ma ceny odpowiedzia powanie. Nawet pana ycie ma swoj cen. Szybciej, niech pan mwi, ile chce, i pomoe mi si std wydosta. Z tego domu? Z Iraku. Ma pani przecie egipski paszport, moe wyjecha, kiedy jej si spodoba. Zreszt Pukownik udzieli pani na to zgody. Jego zgoda na nic mi si nie zda, jeli nie dam mu tabliczek. Czy dwiecie pidziesit tysicy dolarw wystarczy? Umieszek na twarzy Ajeda Sahadiego odzwierciedla ca jego pazerno. Poczu, e krew szybciej kry mu w yach, chocia doskonale wiedzia, e jeli przyjmie t propozycj, zostanie zdrajc. Tak czy inaczej, zarobi duo pienidzy. Od dawna pracuj dla Pukownika i znam reguy gry. W takim razie zna pan rwnie zasady popytu i poday. Ja musz wydosta si z Iraku, pan za moe mi w tym pomc. Prosz zaproponowa jak sum. - 494 -

 Moe mi pani zapaci p miliona dolarw? Mog, ale w Egipcie albo w Szwajcarii, tu nie mam takiej sumy. A skd mam wiedzie, czy speni pani t obietnic? Musz, bo inaczej mnie pan zabije lub wyda Pukownikowi, co oznaczaoby mniej wicej to samo. Mgbym pani wyda chociaby teraz. Wic albo niech pan to zrobi, albo przyjmie moj propozycj, nie mamy czasu. Nie zdy odpowiedzie. Trzask otwieranych drzwi przestraszy ich oboje. Gian Maria wyszed z pokoju gocinnego i sta teraz na schodach, przygldajc im si wyczekujco. Co si stao? zapyta, nie rozumiejc, dlaczego Clara ubrana jest tak, jak zwykle ubieraa si Fatima. To proste: Pukownik domaga si Glinianej Biblii, ja za nie mog mu jej odda, proponuj wic Ajedowi Sahadiemu, by pomg mi w ucieczce. Ksidz patrzy na nich z niedowierzaniem. Zapada cisza, w kocu Sahadi wykrzywi si i da im znak rk, by ukryli si w pokoju Giana Marii. Kiedy si tam znaleli, zacz chodzi w t i z powrotem, zastanawiajc si, czy warto ryzykowa ycie i pomaga Clarze dla piciuset tysicy dolarw. Uzna, e to czysty hazard: wszystko albo nic. Jeli pomoe Clarze, moe straci ycie albo zarobi wicej pienidzy, ni kiedykolwiek mu si nio. Jeli nas znajdzie, zabije nas mamrota. Tak wanie zrobi odpowiedziaa spokojnie Clara. Zna pani ten dom lepiej ni ja i doskonale wie, e pilnuj go onierze. Mog wyj przebrana za Fatim, nikt mnie nie zatrzyma. Dobrze. Niech pani idzie do kuchni, wemie koszyk i wyjdzie tylnymi drzwiami, jakby wybieraa si po zakupy. Fatima powinna zosta w swoim pokoju, a Gian Maria u siebie. Ale dokd Clara ma pj? spyta Gian Maria. Wydaje mi si, e jedyne miejsce, gdzie moe czu si bezpiecznie, przynajmniej przez par godzin, to hotel Palestyna odpowiedzia Sahadi. Pan oszala! W hotelu roi si od zagranicznych dziennikarzy, a wielu z nich zna Clar.

- 495 -

 Dlatego musi poszuka kogo, komu moe zaufa. Moe t dziennikark, t, co si tak polubia z profesorem Picotem? Niech pani poprosi, by pani ukrya, dopki nie bd mg pani stamtd zabra. Tylko niech pani ani na chwil nie wychodzi z jej pokoju. Sdzisz, e mog jej zaufa? zapytaa niepewnie Clara. Sdz, e podoba jej si profesor Picot, a jemu z kolei nie podobaoby si, gdyby usysza, e co si pani stao, bo ona odmwia pomocy. Mogoby to fatalnie wpyn na ich znajomo. Wic choby za pani nie przepadaa, pomoe. No prosz, jaka analiza, znalaz si psycholog mrukna z przeksem Clara. Nie marnujmy czasu, niech pani ju idzie. Prosz zasoni twarz, Fatima pomoe pani zaoy chust w taki sposb, jak nosz je szyitki. I nieche pani zostawi t torb, trzeba ukry tabliczki w inny sposb, znajdmy co mniejszego, torebk... Nie zmieszcz si... Mamy wzek na zakupy? podsuna Fatima. Dobry pomys! wykrzykna Clara. Pjd z tob zaoferowa si Gian Maria. Ani mi si wa! Chcesz, eby nas wszystkich wymordowali? sykn Sahadi. Prosz i, Claro, a wy rbcie tak, jak powiedziaem. Za chwil rozpta si tu pieko. Pukownik zechce was przesucha, a najbardziej ucierpi na tym Fatima. Zabieram j ze sob! upieraa si Clara. Nie mona! Mamy tylko jedn szans, niech jej pani nie zmarnuje. Teraz wszystko zaley od Fatimy. Pukownik kae j torturowa, bdzie przekonany, e ona wie, dokd pani posza. Jeli ona co powie, wszyscy umrzemy... chyba e... Co takiego? dopytywa si Gian Maria. Chyba e uda nam si ich przekona, e Clara wysza, nic nikomu nie mwic, albo e kto j porwa razem z tabliczkami... Sahadi myla na gos. Niestety, onierze zeznaj, e widzieli, jak z posesji wychodzi jaka kobieta, pewnie Fatima. Wersja z porwaniem nie przejdzie stwierdzia zniechcona Clara. Dobrze, w takim razie zaryzykujmy, postawmy wszystko na jedn kart. Wyjdcie razem, jeli onierze was nie zatrzymaj, idcie prosto do hotelu Palestyna, tam was odszukam. A ksidz niech zamknie si w swoim pokoju i udaje, e pi. Gdzie jest ten Chorwat? zapyta Sahadi. W pokoju na parterze, od strony wejcia do garau odpowiedziaa Fatima. Tym lepiej. Miejmy nadziej, e niczego nie zauway.

- 496 -

Kobiety wymkny si do kuchni. Staray si nie haasowa, ledwie miay odwag oddycha. Gian Maria wrci do swojego pokoju, uklk i zacz si modli. Tylko Bg mg ich ocali, by tego pewny. Clara przeoya zawarto cikiej torby do wzka na zakupy, starannie ukadajc tabliczki, eby jak najmniej ucierpiay. Potem obja Fatim i poczua, e kocha j jak matk, ktrej prawie nie znaa. Otworzyy kuchenne drzwi prowadzce do ogrodu i ruszyy zdecydowanym, cho spokojnym krokiem w stron furtki. Wszystko wskazywao na to, e nikt niczego nie zauway. Kiedy wyszy na ulic, Clara daa znak Fatimie, by nie przypieszaa kroku i sza spokojnie, nie szybciej ni zwykle. Maszeroway bez sowa, ty Dom pozosta daleko za nimi.

Ajed Sahadi zapala kolejnego papierosa, kiedy na podecie schodw stan Ahmed Huseini, nerwowo dopytujc si o Clar. Nie ruszaem si std, musi by w swoim pokoju odpar Sahadi. Huseini wbieg po schodach, podszed do drzwi pokoju, ktry dawniej by rwnie jego sypialni, i zapuka. adnej odpowiedzi. Otwrz, Claro! Odwrci si do opartego o cian Sahadiego i jeszcze raz zapyta, czy nie widzia Clary. Ju powiedziaem, e si std nie ruszaem. Nie widziaem, eby wychodzia, a wic musi tam by. Huseini nacisn klamk i wszed do pokoju. Tego ranka Fatima wstawia kwiaty do dzbanka stojcego na komodzie, ich zapach, zmieszany z perfumami Clary, wypenia pokj, przywoujc wspomnienia. Claro wyszepta, oczekujc, e jego ona wyoni si z cieni gasncego popoudnia, cho na pierwszy rzut oka byo oczywiste, e jej nie ma. Gdzie jest moja ona? zapyta Sahadiego. A co, nie ma jej w pokoju? Sahadi stara si nada swojemu gosowi ton zaniepokojenia. Niestety, wysza.

- 497 -

 Zapewniam pana, tu nawet powietrze si nie poruszyo, odkd Pukownik postawi mnie na stray. Musi tu by... Nie, nie ma jej! krzykn Ahmed. Sahadi wszed do pokoju, jak gdyby by wicie przekonany, e znajdzie w rodku Clar. Musimy natychmiast zawiadomi Pukownika! powiedzia Huseini. Chwileczk... moe jest w innej czci domu zastanawia si Sahadi. Rzucili si na poszukiwanie, ale nie znaleli ani Clary, ani Fatimy. Dwie suce powiedziay, e widziay, jak Fatima z kim wychodzi, mylay, e to jaka jej krewna, poniewa bya ubrana w szyickie szaty. Kiedy wrcili do salonu, Pukownik rozmawia z kim przez komrk. Na ich widok od razu si domyli, e Clara ucieka. Gdzie jest? zapyta gosem zimnym jak ld. Nie ma jej w pokoju odpar Ahmed. Pukownik skierowa si wprost do Ajeda Sahadiego, wida byo, e co podejrzewa. Gdzie ona jest? Nie wiem. Staem na podecie schodw i nie ruszyem si stamtd, dopki nie przyszed Ahmed. Musiaa wic uciec, zanim mnie pan za ni posa. Szukalimy jej w caym domu doda Ahmed. Jestemy band gupcw! wrzasn Pukownik. Jest sprytna jak ten jej dziadek i nas wykiwaa. Wybieg z salonu, wykrzykujc po drodze rozkazy dla onierzy pilnujcych domu. Nie upyna minuta, a ju przesuchiwano suce. Jeden z ludzi Pukownika wycign z pokoju Giana Mari i popychajc go, zaprowadzi do salonu, gdzie byt ju Ante Plaskic. To ty pomoge jej w ucieczce! rykn wojskowy. Zapewniam pana, e nie odrzek Chorwat spokojnie. Wanie e tak, wszystko wiem i odpowiesz za to! I ksidz te! Co si stao? zapyta Gian Maria, bagajc Boga, by wybaczy mu kamstwa. Gdzie jest Clara Tannenberg? Wie pan to na pewno. Nie ruszaa si bez pana na krok! Gadaj, gdzie ona jest! Ale... ale... ja... ja nie wiem... Clara... Clara... Gian Maria by przeraony. Jeden z onierzy podszed do Pukownika i zacz szepta mu co do ucha. Suce o niczym nie wiedziay. Owszem, zauwayy, e Fatima wychodzi w towarzystwie innej kobiety. Wziy wzek na zakupy. - 498 -

 Wic przebraa si za szyitk... Trzeba przeszuka domy krewnych Fatimy stwierdzi Pukownik. Gian Maria zosta pobity przez ludzi Pukownika. I jeszcze raz poleci si boskiej opiece, bagajc Boga o siy, by nie podda si i nie zdradzi Clary. Wytrzyma, chocia lojalno kosztowaa go dwa zby i krwawice ucho. Ante Plaskic nie by w lepszym stanie, kiedy ledczy zostawi go w kocu w spokoju. Szczcie mi sprzyja, pomyla, w innych okolicznociach ci ludzie rozerwaliby mnie na strzpy, ten tutaj zadowoli si tylko biciem. O niczym nie wiedz skwitowa Sahadi. A skd to wiesz? zapyta gronie Pukownik. Bo jeli rzeczywicie ucieka, a wszystko na to wskazuje, to nikomu nie zwierzaa si ze swoich zamiarw. Zna nas, wie, e mamy sposoby, by zmusi kadego do mwienia, nie moga wic nikomu zaufa. Pukownik zastanowi si nad tymi sowami i uzna, e Sahadi ma racj. Clara wiedziaa, e wszyscy domownicy zostan przesuchani, a w razie potrzeby zagrozi im si mierci, nie moga wic pozwoli sobie na luksus zwierzania si komukolwiek ze swych planw. Masz racj, Ajedzie, masz racj... Dobrze, zostawcie tych dwch. Chc, by ludzie pilnowali domu. Rozpoczynamy polowanie. Maa Tannenbergwna drogo mi zapaci za t zuchwao. Pukowniku, zostay tylko dwa dni, czy nie powinnimy zapomnie o Clarze? S waniejsze sprawy zauway Ahmed Huseini, starajc si, by zabrzmiao to jak najspokojniej. Osaniasz j? Wybij to sobie z gowy. Nie pozwol, by kto robi sobie ze mnie arty! Za dwa dni Amerykanie i Anglicy zaczn bombardowa Irak. Zdaje si, e mamy z tej okazji sporo pracy. Mike Fernndez dzwoni do mnie dzi rano. Martwi si, i to bardzo, obawia si, e zniknicie Tannenberga utrudni operacj. On zawsze martwi si na zapas. My odwalimy nasz cz roboty, niech on zajmie si swoj warkn Pukownik. Bd si upiera, e to nie Clara powinna sta si naszym priorytetem. To bardzo wana operacja. Przed nami trudne zadanie, nasi ludzie musz zacz dziaa w chwili, kiedy zacznie si bombardowanie, nie powinnimy rozprasza si teraz szukaniem Clary. Daleko nie ucieknie. - 499 -

 Suchaj no, Ahmedzie, ja sam potrafi doskonale zaj si i Clar, i ca operacj, to ty nie potrafie upilnowa swojej baby. Nasi przyjaciele w Waszyngtonie domagaj si Glinianej Biblii, to najwaniejsza cz caego biznesu, wic j dostan. Za p godziny chc ci widzie w swoim gabinecie. Zadzwo do mojego siostrzeca, niech i on przyjdzie. Kiedy Pukownik wyszed, Huseini sprbowa pomc Gianowi Marii usi na fotelu. Potem kaza sucej znale jakie rodki opatrunkowe. Ante Plaskic jeszcze nie zdoa si podnie z podogi, lea bez ruchu, Huseini chcia i jemu pomc, ale Chorwat ledwie mg si rusza. Dwaj onierze, ktrzy zostali w pokoju, patrzyli, nie kiwnwszy nawet palcem, by mu pomc. To oni przed chwil pobili ksidza i Plaskica, i byo im wszystko jedno, czy ktry przeyje. Oni tylko wykonywali rozkazy, tak mieli prac. Ajed Sahadi zapanowa nad sytuacj, kac mczyznom patrolowa dom, a przede wszystkim sprawdzi, czy przy wszystkich wejciach stoj stranicy, tak jak rozkaza Pukownik. Gianie Mario, gdzie jest Clara? zapyta Ahmed. Nie wiem wyszepta ksidz. Ma do ojca zaufanie nie dawa za wygran Ahmed. To prawda, ale nie wiem, gdzie jest, nie widziaem jej, odkd dotarlimy do domu. Ja sam chciabym j odnale, martwi si, e moe jej si co sta. Pukownik... to straszny czowiek. Huseini wzruszy ramionami. By wyczerpany, zbierao mu si na wymioty. Nie chc, by co zego stao si CIarze. Jeli wie ksidz, gdzie ona jest, musi mi ksidz powiedzie, sprbuj jej pomc. To moja ona... Nie wiem, gdzie jest powtrzy ksidz, szukajc spojrzenia Sahadiego, ktry zdoa podnie z podogi Ante Plaskica i pooy go na kanapie. Musz ju i, Pukownik na mnie czeka, zreszt, na pana rwnie, Ajedzie powiedzia Huseini. Suce wam pomog. Uciekajcie, im szybciej, tym lepiej. Jeli si uda, jeszcze dzisiaj wyjedcie z Iraku. Zadzwoni do mojego biura, zaatwi wam przepustki, z ktrymi ominiecie wszystkie patrole, jeli zdecydujecie si na podr ldem. Gdybym by na waszym miejscu, starabym si uciec za wszelk cen. Gian Maria ledwo si rusza, wiedzia jednak, e musi posucha. Zatrzymam si w hotelu Palestyna wymamrota ledwo ywy. Palestyna? Dlaczego akurat tam? dopytywa si Ahmed.

- 500 -

 Bo tam schronia si wikszo cudzoziemcw, musz si od nich dowiedzie, jak si std wydosta, moe uda mi si z kim zabra, moe kto mi pomoe... Mog sprbowa zaatwi wam samochd do granicy z Jordani, chocia nie jestem pewny, czy mi si to uda w takich okolicznociach zastanawia si Ahmed. Jeli nie bd mia innego wyjcia, poprosz o pomoc, ale wolabym nie ucieka si do paskiego wstawiennictwa. Lepiej nie prowokowa Pukownika odpowiedzia Gian Maria. Idcie do Palestyny, tam bdziecie bezpieczniejsi i dobrze zrobicie, suchajc rady pana Huseiniego: czym prdzej uciekajcie z Iraku wtrci si Sahadi, wymieniajc znaczce spojrzenie z Gianem Mari, co nie uszo uwagi Plaskica. Zanim wyszli, Sahadi podszed do ksidza i ostrzeg go szeptem: Niech pan nie mwi temu tutaj, gdzie jest Clara. Nie ufam mu, nie jest tym, za kogo si podaje. Gian Maria nie odpowiedzia. Kiedy Huseini i Sahadi wyszli, w domu zapanowaa cisza, tylko z ogrodu docieray odgosy rozmw onierzy.

Clara wraz z Fatim szybkim krokiem przekroczyy prg hotelu Palestyna, bojc si, e kto je zatrzyma i zacznie zadawa pytania. Na szczcie przy wejciu zrobio si mae zamieszanie, poniewa wyadowywano z samochodu terenowego sprzt telewizyjny. W recepcji usyszay, e Miranda jest u siebie, w pokoju numer 501, i e zaraz j powiadomi o przybyciu goci. Clara zaczekaa, a recepcjonista poczy si z Mirand, poniewa chciaa z ni najpierw porozmawia. Dzie dobry, Mirando, jestem znajom profesora Picota, poznaymy si w Safranie. Czy mog przyj do ciebie do pokoju? Miranda poznaa Clar po gosie. Zdziwia si, e si nie przedstawia, tylko wymienia nazwisko Picota. Zaprosia j do pokoju. Dwie minuty pniej usyszaa pukanie, otworzya drzwi i stana naprzeciwko dwch szyitek, zakrytych od stp do gw burkami. Zaprosia je do rodka, zamkna drzwi i popatrzya wyczekujco. Dzikuj, ocalia nam pani ycie powiedziaa Clara, odsaniajc twarz i dajc znak Fatimie, by usiada na jedynym krzele, jakie stao w pokoju. Wiedziaam, e to pani, poznaam po gosie, ale co si stao? - 501 -

 Musz wyjecha z Iraku. Znalazam Glinian Bibli i kto chce mi j odebra. Gliniana Biblia? Wic ona istnieje? Mj Boe, Yves w to nie uwierzy. Fakt, e Miranda mwi o profesorze, uywajc jego imienia, nie uszed uwagi Clary. Ajed Sahadi mia racj, e midzy dziennikark a Picotem co byo. To oznacza, e Miranda na pewno jej pomoe, bo w ten sposb wywiadczy przysug Picotowi. Pomoe mi pani? Ale w czym? Ju powiedziaam, musz wydosta si z Iraku. Najpierw prosz mi opowiedzie, co si stao i kto chce odebra pani Glinian Bibli. Clara woya rk do wzka na zakupy i ostronie wyja z niego paczuszk owinit w kilka szmatek. Pooya j na ku Mirandy i ostronie zacza rozwija tkanin, a ich oczom ukazao si osiem glinianych tabliczek. W drugim, mniejszym zawinitku, byy dwie tabliczki, ktre jej dziadek znalaz w Charanie. Miranda zafascynowana przygldaa si tym kawakom giiny poznaczonej nieczytelnymi dla niej znakami. Te tabliczki przypominay obiekty zgromadzone w Luwrze, dokd jako ma dziewczynk zabiera j ojciec, przyprawiajc j o dreszcze opowieciami o ludziach, ktrzy potrafili pisa w glinie. Clara odczytaa powoli kilka zda, Miranda nie posiadaa si z radoci. W jaki sposb je znalelicie? chciaa wiedzie. To Gian Maria... Dokopalimy si do kolejnego pomieszczenia wityni i znalelimy kilkadziesit tabliczek, niektre byy potuczone. Gian Maria zacz je katalogowa i odkry wrd nich wanie te. Kto chce je pani odebra? Wszyscy: mj m, ludzie Saddama, Pukownik... Utrzymuj, e nale do Iraku. To prawda, nale do Iraku odpowiedziaa powanie Miranda. Czy uwaa pani, e w obecnej sytuacji mj kraj ma warunki, by je przechowa? Uwaa pani, e Saddama cokolwiek one obchodz? Wie pani rwnie dobrze jak ja, e wybuchnie wojna, ostatnim zmartwieniem naszych rzdzcych jest teraz archeologia. Miranda nie wydawaa si przekonana wyjanieniami Clary, intuicja podszeptywaa jej, e tamta co ukrywa. Prosz zadzwoni do Picota zasugerowaa. Wszystkie telefony s na podsuchu. Jeli zadzwoni i opowiem mu o znalezisku, namierz mnie i zostaniemy bez Glinianej Biblii. - 502 -

 A pani... O co pani waciwie chodzi? Chc wywie tabliczki z Iraku i pokaza je wiatu skamaa Clara. Wczy je do wystawy, nad ktr pracuje Picot. Sama pani wie, e mj m zaatwi zezwolenie na wywz z Iraku niektrych obiektw znalezionych w Safranie. Ja chc, by na wystawie pojawia si Gliniana Biblia, chc, by wiat pozna najwiksze odkrycie archeologiczne ostatnich pidziesiciu lat. Gliniana Biblia skoni naukowcw do zrewidowania wielu teorii archeologicznych i historycznych, wywoa due poruszenie wrd chrzecijan, jako oczywisty dowd na istnienie patriarchy Abrahama i na to, e to, co wiemy o stworzeniu wiata, zawdziczamy jemu. Kobiety patrzyy na siebie w milczeniu. Nie darzyy si zaufaniem, moe dlatego, e podwiadomie rywalizoway o wzgldy Picota. Clara wiedziaa rwnie, e dziennikarka uwaa j za dziecko reimu i protegowan Saddama. Nie rozumiem, dlaczego nie mieliby pozwoli pani wywie tych tabliczek, w kocu pani m dosta zezwolenie na wywz ponad dwudziestu obiektw znalezionych w wityni, nie liczc caej masy innych tabliczek. Te maj pierwszorzdn warto historyczn. Pani tego nie rozumie, ale to nie s tylko tabliczki, jakich wiele, to Biblia, pierwsza Biblia, jaka wysza spod rki czowieka, do jej napisania patriarch Abrahama natchn Bg. Uwaa pani, e reim zgodzi si na wywiezienie jej z Iraku? To obiekt o fundamentalnym znaczeniu, moe nawet sta si monet przetargow, kiedy sprawy nie potocz si po myli Saddama. Mirando, potrzebuj pomocy! Prosi mnie pani, ebym wywioza te tabliczki z Iraku? Tak... i mnie te... nie wiem... A co z Gianem Mari? Jest w tym Domu, zosta z Ante Plaskicem. Dlaczego nie przyszli tu z pani? Bo musiaam ucieka. Pomg mi Ajed Sahadi, ale jeli kto si o tym dowie, zabij go. Nas te. Gian Maria doczy do mnie, jeli si uda. A Chorwat? On nic nie wie, nie powiedziaam mu. Dlaczego? Mam zaufanie tylko do Giana Marii. A ten nadzorca?

- 503 -

 Obieca, e mi pomoe za pienidze, za ogromn sum pienidzy, cho oczywicie moe mnie zdradzi, jeli kto przebije moj stawk. A co z pani mem? Nie wie, e tu jestem, nie podejrzewam, by chcia na mnie donie, nie chc jednak naraa si na ryzyko, ani naraa ma. Jestemy w separacji, zamierzamy si rozwie. Ale ja nie wiem, jak mam pani pomc. Moe pani pozwoli mnie i Fatimie tu zosta. Nikt nie bdzie nas szuka w pani pokoju. Nie bdziemy przeszkadzay, bdziemy spay na pododze. Sahadi obieca, e po nas przyjdzie, a jeli nawet tego nie zrobi... co wymylimy. Bd tu pani szukali. Nie, nikt nie uwierzy, e zostaam w Bagdadzie. Pomyl, e uciekam w stron granicy, a poniewa jest ze mn Fatima, bd szukali na granicy z Iranem, poniewa Fatima ma w Iranie rodzin. Miranda zapalia papierosa i podesza do okna. Musiaa pomyle. Zdawaa sobie spraw, e Clara nie mwi caej prawdy. Widziaa, jak jest przeraona, nie mwic o Fatimie. Co tu jednak nie pasowao i kobiecy instynkt podszeptywa jej, e jeli udzieli pomocy, moe cign sobie na gow prawdziwe kopoty. W dodatku uwaaa, e Glinianej Biblii nie wolno wywozi z Iraku. Tabliczki te stanowiy dziedzictwo Irakijczykw i jeli miay opuci ten kraj, to tylko za zgod narodu. Nie ulegao wtpliwoci, e Irak szykuje si do wojny, wszystkie agencje donosiy, e Bush moe w kadej chwili wyda rozkaz bombardowania, ale bya jeszcze nadzieja, w Radzie Bezpieczestwa ONZ kraje tak potne jak Rosja, Francja i Niemcy stanowczo sprzeciwiay si inwazji. Clara wiedziaa, e dziennikarka ma wtpliwoci, i wyprzedzia jej rozwaania, proponujc konkretne rozwizanie. Prosz mi pozwoli tu zosta, przynajmniej dopki nie przyjdzie po mnie Sahadi. Potem wyjedziemy, nie bdzie pani w nic uwikana. Teraz, noc, podczas godziny policyjnej mog nas zatrzyma. Chciaabym wiedzie, co pani takiego zrobia, e pani przyjaciel Saddam chce pani aresztowa. Nic, moe mi pani wierzy. Jeli uda mi si wydosta z Iraku, sama si pani przekona, e pani nie oszukaam, bo wraz z profesorem Picotem bd pokazywaa caemu wiatu to odkrycie.

- 504 -

 Niech pani zostanie na noc. Nie ma tu za wiele miejsca, ale chyba jako sobie poradzimy. Wrcimy jutro do tego tematu. Teraz musz wyj, koledzy na mnie czekaj. Kiedy Miranda zamkna za sob drzwi, Clara odetchna z ulg. Udao jej si pokona opr dziennikarki, cho wiedziaa, e ta jeszcze nie zdecydowaa, jak dugo bdzie jej pomagaa. Bya jednak pewna, e na ni nie doniesie i nic wicej nie byo jej potrzebne do czasu, a skontaktuje si z ni Ajed Sahadi.

W gabinecie Pukownika, w gwnym sztabie tajnych sub, panowao zamieszanie. Oficer krzycza co do suchawki, a jaki onierz co chwila wchodzi i wychodzi z pokoju, kadc na biurku Pukownika dokumenty, ktre inny onierz natychmiast wkada do segregatorw, pakowanych do czarnych plastikowych workw. Huseini oprnia szklank whisky, Sahadi za pali pachnce cygaro. Obydwaj czekali, a Pukownik skoczy rozmawia przez telefon. Kiedy w kocu odoy suchawk, spojrzeli na niego wyczekujco. Nie pozwalaj mi wyjecha. W Paacu chc, ebym zosta w Bagdadzie. Powiedziaem asystentowi prezydenta, e jestem onierzem i chc doczy do mojej jednostki, ktra stacjonuje w Basrze, a przy okazji osobicie oceni sytuacj na granicy z Kuwejtem. Nie wiem, czy mi na to pozwol mwi, nie kryjc niezadowolenia. Powinien pan znale si pojutrze na granicy, Mike Fernndez bdzie czeka w umwionym miejscu, by zabra pana z Iraku i przewie do Egiptu. W Kairze musi si pan skontaktowa z Hajdarem Annasirem, wie pan, to jeden z mzgw organizacji Tannenberga. To on wrczy panu dokumenty i pienidze, za ktre bdzie pan mg y spokojnie do mierci pod nowym nazwiskiem wytumaczy mu znuonym tonem Huseini. Tak, wiem, wiem... Jeli nie wyjedziemy std przed dwudziest, ju nigdy nam si to nie uda. Ja musz zosta mrukn Ahmed. To twj obowizek! Musisz koordynowa ca operacj, ale tobie jankesi nic nie zrobi, przyjaciele Tannenberga ju o to zadbali zapewni Pukownik. Kto wie, co si moe zdarzy? Nic si nie stanie! Ciebie std wycign, Ajeda te. Zostanie z tob, obydwaj bdziecie czuwali nad tym, by operacja zakoczya si powodzeniem. Ludzie Tannenberga s przygotowani, nie moesz si wycofa. Jeli zauwa nasz sabo, wszystko runie. Nie ma ju Tannenberga, musz wic komu ufa, ty za jeste mem jego wnuczki, gow rodziny, wic dziaaj! Pukownik wypowiedzia te sowa ostrym, gniewnym tonem. - 505 -

 Gdzie moe by Clara? zastanawia si Huseini. Szukamy jej. Zarzdziem mobilizacj na wszystkich przejciach granicznych. Musimy jednak by ostroni, eby nie wzbudzi podejrze Paacu powiedzia Sahadi. Twoja ona jest bardzo sprytna, ale nie a tak, ebymy nie zdoali jej znale powiedzia Pukownik. Jeli pan chce, Pukowniku, moemy jeszcze raz omwi szczegy operacji. Musz si zobaczy z kilkoma ludmi, gdyby trzeba byo udzieli im nowych instrukcji... zaproponowa Sahadi. Wemy si do roboty odpowiedzia Pukownik.

Podczas kolacji Miranda nie moga si skupi. Przez cay czas mylaa o Clarze. Kusio j, eby zadzwoni do Picota do Parya, lub do tej pani archeolog, Marty Gmez, by si poradzi, jak postpi, ale jeli rzeczywicie w telefonach s pluskwy, to skutkiem takich rozmw moe by aresztowanie Clary, a przy okazji i jej. le si czujesz? Nie, nie, jestem tylko zmczona. Kamerzysta telewizji francuskiej wzruszy ramionami. Wida byo, e Miranda nie sucha rozmowy, a jej zmarszczone czoo zdradza, e co j gnbi. W porzdku, powiem ci tylko jak Lauren Bacall do Humphreya Bogarta: Gdyby rnnie potrzebowa, zagwid. Dziki, Jean, nic mi nie jest. To takie wyczerpujce, za dugo czekamy, a Amerykanie zdecyduj si rozpocz wojn. Jak zwykle mwisz rzeczy niepoprawne politycznie wtrcia si angielska dziennikarka. Wiem o tym, Margaret, wiem, ale wszyscy mamy tak samo dosy. Zao si, o co tylko chcecie, e tak samo jak ja modlicie si, eby co si wreszcie stao. Dyskusja przecigna si do pnocy. Zakoczyli kolacj kilkoma drinkami w pobliskim dyskretnym lokalu nieopodal ulicy Baladija. Kiedy wrcili do hotelu, Miranda nie chciaa i ze wszystkimi na ostatni rundk i udaa si prosto do swojego pokoju.

- 506 -

Ostronie otworzya drzwi. Kobiety leay zwinite w kbek przy cianie, przykryte narzut z ka. Pogrone byy w gbokim nie, na ich twarzach malowao si zmczenie i napicie. Miranda rozebraa si cicho, wahajc si, czy obudzi je i zaproponowa, by pooyy si wraz z ni na ku. Uznaa jednak, e tylko niepotrzebnie zakci ich sen, ko nie byo zbyt szerokie, we trzy i tak si nie zmieszcz.

Gdzie jest Clara? Gian Maria spodziewa si tego pytania z ust Ante Plaskica i mia przygotowan odpowied. Sam chciabym wiedzie. Boj si o ni. Nie odeszaby bez poegnania z tob nie poddawa si Chorwat. Uwaasz, e gdybym wiedzia, gdzie jest, nie powiedziabym ci? Co wicej, mgbym to powiedzie tamtym ludziom, zamiast dawa si bi... Ja... ja nie przywykem do przemocy, gdybym wiedzia... Nie powiedziaby, jestem pewny uci Plaskic. Nic o mnie nie wiesz. Wiem, do czego jest zdolny facet, ktremu zaley na kobiecie. Jestem kapanem. Wiem te, do czego zdolny jest ksidz. Podczas wojny ksidz z mojego miasteczka pomaga ludziom. Pewnego dnia przyjecha wojskowy patrol, szukali jednego czowieka, dowdcy naszych partyzantw. Ksidz ukry go w kociele i go nie wyda. Torturowali go na oczach wszystkich, pasami zdzierali z niego skr, a i tak nie pisn sowa. l co? Na nic si zdao to jego powicenie, tamtego znaleli i zabili, tylko e wczeniej zrwnali z ziemi p miasteczka. Opowiadanie Chorwata wywaro due wraenie na Gianie Marii, ale wzi si w gar, podszed do niego i pooy mu rk na ramieniu. Nie szukam wspczucia odpowiedzia na ten gest Plaskic. Wszyscy potrzebujemy litoci i wspczucia odpar ksidz. Oprcz mnie. Zapada noc, wydawao si, e obaj doszli ju do siebie, przynajmniej na tyle, by sprbowa opuci ty Dom. Suce pomogy im si spakowa. Jedna z nich zdradzia, e

- 507 -

niedaleko mieszka jej krewny, ktry, jeli mu si dobrze zapaci, zawiezie ich do hotelu Palestyna. Dlaczego mi nie ufasz? zapytaj Chorwat, gdy czekali, a suca wrci od krewnego. Dlaczego tak uwaasz? Nikt mi nie ufa. Nie trzeba by orem, by zauway, e w Safranie byem pitym koem u wozu, wszyscy unikali mnie jak ognia. Gdyby to bya prawda, profesor Picot nie przyjby ci do zespou, a Clara nie zgodziaby si, by zosta. Ale ja znacz tak mao, e mimo zego wraenia, jakie wywieram, nawet mnie nie zauwaali. Gdybym znikn im z pola widzenia, przestaliby o mnie myle. W gruncie rzeczy cale dnie siedziaem zamknity w magazynie. Widz, e si nad sob litujesz. Mylisz si, po prostu opisuj rzeczywisto. Ani ja nie podobaem si im, ani oni mnie. Dlaczego w takim razie zgodzie si przyj t prac? Bo praca to praca, wszyscy musimy pracowa. W kocu wrcia suca z kierowc i pomoga im wsi do samochodu. Droga do hotelu nie zaja wicej ni kwadrans. W holu krcili si jeszcze ostatni maruderzy. Recepcjonista zaklina si, e nie zosta mu aden wolny pokj, dopiero po dugich namowach i dyskretnym podsuniciu pliku dolarw zgodzi si pokaza im dwa pokoje, ktre, jak ostrzeg, s w zym stanie, bo czekaj na remont. Recepcjonista mia racj. Pokoje potrzeboway nie tylko nowej warstwy farby na cianach; wykadzina pamitaa lepsze czasy, a azienki byy brudne i mierdzce. Musz si panowie tym zadowoli, zaraz przynios koce. Gian Maria chcia si dowiedzie, czy Miranda i pozostali dziennikarze, ktrych pozna w Safranie, nadal mieszkaj w tym hotelu. Recepcjonista powiedzia, e tak. C, by moe ktry z nich nie miaby nic przeciwko temu, bymy przenieli si do jego pokoju westchn z nadziej.

Miranda spaa gbokim snem, gdy rozlego si walenie w drzwi.

- 508 -

Poderwaa si na rwne nogi i biegnc do drzwi, potkna si o Clar, ktra spaa jak kamie obok Fatimy. Kto tam? zapytaa cicho. Gian Maria. Bagam, niech mi pani otworzy, szybko. Ksidz wszed do pokoju, ogldajc si za siebie, jakby ba si, e kto go ledzi. S tu obie? Chwaa Bogu! powiedzia na widok dwch kobiet zwinitych na pododze. Moe kto mi wyjani, co tu si dzieje sykna dziennikarka. Jeli kto j znajdzie, moe j zabi. Gian Maria wskaza Clar. Dlaczego? Bo znalaza Glinian Bibli i chc j jej ukra. To nie s jej tabliczki, nale do Irakijczykw zauwaya Miranda. Nie pomoe nam pani? zapytaa Clara, ktr obudzia ta rozmowa. Chce pani przywaszczy sobie co, co do pani nie naley, wic to kradzie. Nie mog usprawiedliwia tego, e kto kradnie. Biblia naley do mnie! jkna Clara gosem pokrzywdzonej dziewczynki. Glinianu Biblia naley do Iraku, nawet jeli to pani j znalaza. Zreszt, nie mwi mi pani caej prawdy. Pani i pani dziadek bylicie ludmi Saddama. Pani m bez trudu zaatwi pozwolenie na wywz przez profesora Picota znacznej czci obiektw znalezionych w Safranie, dlaczego nie mieliby zezwoli pani na wywz tabliczek? Tak, wiem, to nadzwyczajne odkrycie, ale to nie znaczy, e nie mona ich pokaza caemu wiatu. Nie rozumiem rwnie, dlaczego kto pani przeladuje, a ju najmniej, dlaczego crka reimu twierdzi, e jej ycie wisi na wosku. Jedyne wyjanienie, jakie przychodzi mi do gowy, to e chce sobie pani zawaszczy co, co do niej nie naley, a to znaczy, e jest pani zodziejk. Wolaabym, eby jutro znalaza sobie pani inne schronienie. Nie chc by zamieszana w kradzie, wtpi te, by profesor Picot zaaprobowa pani postaw. Sowa Mirandy podziaay na Clar jak wiadro zimnej wody. Fatima obudzia si i przygldaa si caej scenie, siedzc na pododze. Po chwili ukrya twarz w doniach. Ksidz za... Dziwi si ksidzu. Nie do, e jako kapan nie oburza si na kradzie, to jeszcze chce pomc zodziejowi. Nie rozumiem powtrzya Miranda. Jej sowa dotkny ksidza, ktremu a do tej chwili nie przyszo do gowy, e tabliczki te nie nale do Clary. Kiedy otrzsn si z osupienia, odpar: Ma pani racj, przynajmniej czciowo. Ale... no c, rzeczy nie zawsze s takie, jakimi si wydaj. Prosz zapali wiato i spojrze mi w oczy. - 509 -

Miranda zapalia nocn lampk i dopiero teraz zobaczya, e ksidz ma spuchnit i poranion twarz oraz posiniaczon rk. Co si stao? zapytaa przeraona. Pukownik chcia si dowiedzie, gdzie jest Clara. Pukownik? Nie wiem, czy go pani poznaa w Safranie. To bardzo potny czowiek i domaga si tabliczek, ale wcale nie dla Iraku. Chce je sprzeda. Podejrzewam, e Clara nie moe nic mwi, ale ja usyszaem w tym Domu o jakim jego przyjacielu w Waszyngtonie i e wojna ma wybuchn jutro. Wojna... jutro? A skd ten Pukownik o tym wie? Nic nie rozumiem. To bardzo skomplikowane odezwaa si, Clara. Domaga si Glinianej Biblii, eby j sprzeda, dlatego chce mi j odebra. Ja nie chc jej ukra, tylko pokaza wiatu i ukry w bezpiecznym miejscu a do koca wojny, kiedy bdzie moga wrci do Iraku. A wic mamy do czynienia ze skorumpowanym wojskowym, ktry chce handlowa zabytkowymi obiektami... No dobrze, wic powinnicie zoy na niego doniesienie do wadz, a tabliczki da na przechowanie pani mowi. O ile wiem, jest dyrektorem departamentu archeologii czy czego podobnego, prawda? Nie mog... Pani m te jest skorumpowany? Claro! Niech pani myli, co chce. Rozumiem, e nie chce mi pani pomc, wic sobie pjdziemy, ale niech nam pani przynajmniej pozwoli poczeka do witu. Jeli wyjdziemy teraz na miasto, natychmiast nas zatrzymaj. Sahadi obieca, e nas std wycignie, to on zaproponowa, ebymy ukryy si w tym hotelu. Niech si pani nie martwi, pjdziemy, jak tylko si rozwidni, obiecuj. Miranda patrzya na Clar, nie wiedzc, co robi. Nie ufaa jej i w gruncie rzeczy nie lubia. Instynkt podpowiada jej, e ta kobieta nie jest szczera, e za jej rozpacz kryje si obuda. Wyjdziecie zaraz po wicie zawyrokowaa Miranda. Prosz, niech pani pomoe Gianowi Marii bagaa Clara. Nie potrzebuj pomocy, prosz si mn nie przejmowa odpowiedzia Gian Maria. Owszem, potrzebuje ksidz. Jeszcze jutro musi ksidz wyjecha z Iraku. Zanim zacznie si bombardowanie. Nie wiemy, jak dugo trwa bdzie wojna. Niech ksidz ucieka,

- 510 -

w przeciwnym razie zginie. Czy Pukownik pozwoli ksidzu tu przyj? dopytywaa si Clara. Zostawi mnie z Ante Plaskicem, pobitych i zakrwawionych. Ajed Sahadi przekona Pukownika, e dobrze pani nas zna i dlatego nie powiedziaaby nam pani, gdzie chce si schroni. Zdaje si, e go to przekonao i da nam spokj. Pani m sprawia wraenie, e chce pani pomc, chocia pracuje dla Pukownika. Nie, nie chce mi pomc, chce Glinian Bibli. Ahmed nie jest zym czowiekiem, Claro przekonywa Gian Maria. Prosz wywiadczy mi przysug. Trudno mi bdzie std uciec, to moe potrwa kilka dni, a nawet miesicy, ksidz jednak musi si ratowa, jeli zostanie, to tylko zwikszy mj smutek oznajmia Clara. To wzruszajce przerwaa im Miranda ale jestecie... Nie rozumiem, Gianie Mario, nie rozumiem, co ksidz wyprawia. Nie mog tego pani wytumaczy, nie potrafi, ale zapewniam, e postpuj w zgodzie z moim sumieniem i jestem przekonany, e niczego zego nie robi. Ja... wierz, e Clara nie przywaszczy sobie tych tabliczek, kiedy je zwrci, wie, e do niej nie nale, ale w takich okolicznociach... Mirando, czasem nie sposb znale prost odpowied... Dotychczas ani ksidz, ani Clara nie udzielili mi konkretnej odpowiedzi, wic nie chc mie nic wsplnego z t histori. Czy ja dobrze syszaam, e jutro zacznie si wojna, czy to pewna wiadomo? Naprawd zacznie si dwudziestego, jeszcze jest czas, by Gian Maria uciek z Iraku stwierdzia Clara. A skd ta pewno, e wojna zacznie si dwudziestego? naciskaa dziennikarka. Tak powiedzia Pukownik... O ile wiem, jest on pukownikiem wojsk irackich, nie amerykaskich, wtpi wic, by zna zamiary Busha, chyba e... W jakim pani yje wiecie, Mirando? zapytaa z gorycz Clara. A pani? W takim, gdzie ludzie naraaj dla interesw ycie innych ludzi, dla udanych dochodowych interesw. Na tej wojnie dorobi si wiele osb odpowiedziaa Clara. Ja wiem tylko jedno, e na wojnie gin ludzie, i to gin niepotrzebnie odpowiedziaa z furi Miranda. Niepotrzebnie? Nie, myli si pani, przecie sama pani syszaa: umieraj, by inni mogli zarobi pienidze, duo pienidzy, a dodatkowo, by mogli zdoby wadz albo - 511 -

wzmocni t, ktr ju maj. Dlatego wybuchnie ta wojna, dlatego rozptano wszystkie inne wojny. Ani ja, ani pani ich nie powstrzyma. Jeli archeologia mnie czego nauczya, to tego, e wikszo miast, ktre odkopujemy, zostao zniszczonych podczas wojen. Niektrych rzeczy nie mona zmieni. Clara mwia twardo, dajc Mirandzie do zrozumienia, e ta nie ogarnia otaczajcej jej rzeczywistoci. Wie pani? Zawsze bdziemy stay po przeciwnych stronach barykady. To osoby pani pokroju cigaj nieszczcia na przedstawicielki naszej pci odpowiedziaa dziennikarka z pogard. Ale prosz! Prosz! Gian Maria stara si zaagodzi sytuacj. To zupenie niepotrzebna dyskusja, wszyscy jestemy bardzo zdenerwowani... Zdenerwowani? A sysza ksidz, co powiedziaa Clara? Ta kobieta ma za nic wszystkich i wszystko, interesuje j tylko zaspokajanie wasnych pragnie i ona sama, rzecz jasna. Dla mnie jest... dla mnie to... potwr. Ostatnie zdanie Mirandy byo jak cios. Zapada cisza. Do witu pozostao jeszcze par godzin i napicie w pokoju zaczynao by dla wszystkich jednakowo nieznone. Clara udaa, e nie widzi Mirandy, i podesza do Giana Marii. Wyjedziesz, jeli ci o to prosz? A ty? Chc ci pomc... Uwaasz, e mog podrowa po Iraku w towarzystwie ksidza? Jak sdzisz, ile zabierze Pukownikowi znalezienie nas? Mam tylko jedn szans na ocalenie i nie mog jej straci z twojego powodu. Nie chc, by stao ci si co z mojej winy, chc ci pomc tumaczy Gian Maria. Rozmow przerwao guche walenie do drzwi. Miranda daa im znak, by schowali si do azienki, po czym otworzya. Ajed Sahadi wyglda na zdenerwowanego. Wszed do pokoju, popychajc j przed sob, nie odzywajc si ani sowem, dopki nie upewni si, e drzwi s zamknite. Gdzie oni s? rzuci. Kto? Nie mamy czasu do stracenia! Gdzie jest Clara? Popchn drzwi do azienki i si umiechn. Gian Maria, Clara i Fatima stali tam, przylgnwszy plecami do ciany. Fatima bya przeraona, na twarzy Giana Marii odbija si strach, Clara za patrzya wyzywajco. - 512 -

 Wychodcie, idziemy rozkaza Clarze i Fatimie. Chc i z wami poprosi Gian Maria. Tylko by ksidz przeszkadza powiedziaa Clara. Dlaczego nie miaaby mu pani pomc si std wydosta? zapyta Ajed Mirand. Ale jak? Niech mi pan powie, jak mam go std wycign? Dopiero mwilicie, e jutro wybuchnie wojna, prba dotarcia do granicy rwnaaby si samobjstwu. Sahadi popatrzy na Clar z wyrzutem. Czy naprawd musiaa zdradza dziennikarce dat wybuchu wojny? W takim razie niech tu zostanie. Amerykanie wiedz, e to hotel dziennikarzy, wic nie bd was bombardowali. Chc jecha z wami upiera si Gian Maria. Nie sdz, by mg si nam ksidz na co przyda uci Ajed. Gianie Mario, nie pjdziesz z nami. To zbyt niebezpieczne. Clara bya stanowcza, jednak Sahadi zastanawia si, jeszcze, czy nie byoby im na rk wycignicie std ksidza. Dokd on was zabiera? zapyta Gian Maria. Nie zamierzam niczego zdradzi. Jeli Pukownik postanowi przesucha ksidza jeszcze raz, to niewykluczone, e nie bdzie ju tak miy, jak ostatnim razem. Ale jeli zaczn go torturowa, moe powiedzie, e Clara posza z panem zauwaya Miranda. Ale nie wie dokd. Musimy ju i. Zasocie sobie twarze i postpujcie dokadnie wedug moich instrukcji. Wszdzie a roi si od agentw tajnych sub. A jak si std wydostaniemy? zapytaa Clara. Ukryte w dywanie, a dokadniej w dwch. Przy wyjciu subowym stoi ciarwka, czeka na zaadowanie paru dywanw. W taki wanie sposb opucicie hotel. Pniej spotkacie si ze mn. Idziemy do windy towarowej. Wyszli z pokoju, zostawiajc Mirand z Gianem Mari. Wydawao si, e dziennikarka poczua ulg. Ksidz wyglda na zasmuconego. Chce ksidz si czego napi? zapytaa Miranda. Nie pij odpowiedzia ledwie syszalnym szeptem. Ja te nie, chocia mam zapas trunkw, bo pomagaj kupowa dobr wol. Tej nocy owszem, strzel sobie drinka.

- 513 -

Przyniosa z azienki szklank i otworzya butelk burbona. Nalaa whisky na wysoko dwch palcw i wychylia duszkiem, czujc palenie w ustach i gardle, a po sekundzie ciepo rozchodzce si w brzuchu. Co czy pana z Clar? zapytaa niespodziewanie. Gian Maria patrzy na ni, zastanawiajc si nad odpowiedzi, nie mg przecie wyjawi jej prawdy. Nic. A ju na pewno nie to, co pani sobie wyobraa. Mam wobec niej pewne zobowizania moralne, tylko tyle. Zobowizania moralne? Dlaczego? Jestem kapanem, dlatego, Mirando, tylko dlatego. Czasem Bg stawia nas w obliczu okolicznoci, ktrych nigdy bymy si nie spodziewali. Przykro mi, ale nie mog powiedzie pani nic wicej. Miranda zaakceptowaa odpowied Giana Marii. Wiedziaa, e jej nie oszukuje, i stwierdzia, e dalsze wypytywanie tylko go zdenerwuje. Czy to prawda, e jutro zacznie si wojna? zapytaa. Tak. Podsuchaem rozmow Pukownika i Ahmeda. Dzisiaj jest dziewitnasty... Jutro zacznie si bombardowanie. Skd oni o tym wiedzieli? Nie wiem, mwili o jakich ludziach w Waszyngtonie. A gdzie jest Plaskic? W swoim pokoju. Na nim si bardziej wyywali. Sporo wysiku kosztowao nas, by si pozbiera i tutaj dotrze. Kto was przywiz? Krewny jednej ze sucych Clary. Co zamierza ksidz teraz zrobi? Sam nie wiem. Czuj... czuj, e powinienem si przygotowa na porak. Nie mog wyjecha z Iraku, nie upewniwszy si, e z Clar wszystko dobrze. Ona jednak musi si ukrywa, nie skontaktuje si z ksidzem. Rozlego si pukanie do drzwi. Miranda i Gian Maria zamilkli, nasuchujc, jak gdyby liczyli w duchu, e to pomyka. Pukanie si powtrzyo, w kocu dobieg ich czyj gos. Clara staa blada jak ciana, Fatima trzsa si ze strachu, Ajed Sahadi za wyglda na zagniewanego.

- 514 -

 Nie da si std wyj! Pukownik nikomu nie ufa, hotel jest otoczony. Zauwayli ju ciarwk, pilnuj jej onierze. Nie zapali nas, bo szofer o niczym nie wie, tylko tyle, e ma przewie jaki adunek. Musz tu zosta. Tu? O nie, zapewniani, e tu nie mog zosta. Trzeba im poszuka innego miejsca. W moim pokoju nie zostan odpowiedziaa Miranda. To niech pani wyjdzie i wezwie onierzy, eby je aresztowali. Albo tu poczekaj do czasu, kiedy uda si je bezpiecznie wyprowadzi, albo zostan zatrzymane. Nie mog zosta w moim pokoju! sprzeciwiaa si dziennikarka. To niech ukryj si w moim zaproponowa Gian Maria. Zaatwi sobie ksidz pokj? Na ktrym pitrze? zainteresowa si Sahadi. Na czwartym. Okropny, jedno ko, popsuty prysznic, ale jako sobie poradzimy. A Plaskic? zapytaa Clara. Jest na pierwszym pitrze. Ale moe zechcie porozmawia z ksidzem, nie zdziwioby mnie, gdyby przyszed na gr powiedzia Ajed. By moe, jeli to jednak nastpi, nie pozwol mu wej. A pokojwki? Co powiedz, kiedy zobacz w pokoju dwie szyitki, ktre nie s zameldowane? zapytaa Miranda. Suchajcie, sytuacja jest taka, jaka jest, musimy improwizowa. Jeli nie pozwoli im pani tu zosta, trafi do pokoju Giana Marii. Byle tylko Pukownik nie kaza przeszukiwa hotelu. Teraz niech ksidz wytumaczy, jak trafi do ksidza pokoju. Wyszli, a za nimi Gian Maria. Miranda nalaa sobie jeszcze burbona, wypia jednym haustem i pooya si do ka. Bya wyczerpana, potrzebowaa snu, chocia wiedziaa, e trudno jej bdzie zasn. Wci mylaa o jednym: za kilkanacie godzin zacznie si wojna. Skd oni wszyscy o tym wiedz? Obudzi j dzwonek telefonu. Koledzy z ekipy czekali na ni, mieli razem zje niadanie i wyj z kamerami na ulice Bagdadu. Kwadrans pniej bya ju w holu, z wosami jeszcze mokrymi po kpieli. Przez reszt dnia bya zdenerwowana, nie wiedziaa, co robi. Czy powinna podzieli si z kolegami wiadomoci, e lada chwila zacznie si wojna, czy milcze? Zadzwonia do swojego szefa w Londynie. Powiedziaa, i kr pogoski, e wojna jest nieunikniona. Kiedy zapytaa, czy zacznie si jeszcze tego samego dnia, rozemia si. Gdybym ja to wiedzia! Marz o takim przecieku na wyczno! Dzisiaj jest dziewitnasty, dwa dni temu prezydent Bush postawi Saddamowi ultimatum. Ju wiesz, e - 515 -

wszystkie ambasady zostay ewakuowane, cudzoziemcom zaleca si opuszczenie kraju, w kadej chwili moe si zacz ta heca, nie wiemy jednak kiedy. Zadzwoni do ciebie, chocia podejrzewam, e ty pierwsza do mnie zadzwonisz, gdy tylko zaczn spada na was bomby. Miranda nawet nie staraa si dowiedzie, jak potoczyy si losy Clary i Giana Marii. Wiedziaa, e nadal s w hotelu, niepokoio j, co si moe z nimi sta, ale jednoczenie nie chciaa by zamieszana w kradzie Glinianej Biblii. Tej nocy dugo rozmawiaa z przyjacimi, pewna, e lada moment usyszy huk spadajcych bomb. Nagle na niebie rozbysy pomienie i wszystko zaguszy przeraajcy ryk. By dwudziesty marca, zacza si wojna. Par godzin pniej, za porednictwem swoich redakcji, reporterzy w Bagdadzie dowiedzieli si, e wojska amerykaskie wkroczyy do Iraku. Koci zostay rzucone.

- 516 -

39

Mike Fernndez niecierpliwie zerka na zegarek. Amerykaskie i brytyjskie wojska rozpoczy inwazj ldow na Irak. O tej samej porze miaa rozpocz si operacja, ktr Tannenberg przygotowywa wraz z nim przez ostatni rok. Byy pukownik Zielonych Beretw uzna, e nic nie moe si nie uda, e nawet mier Tannenberga nie jest wystarczajcym powodem, by co nie wyszo. W gr wchodziy spore sumy; ludzie wiedzieli, e zostan sowicie wynagrodzeni, jeli ukradn, co trzeba, i dotr z tym w umwione miejsce. Po kilku godzinach wszyscy powinni znikn z Iraku. W tym samym czasie w Bagdadzie grupa ludzi w wojskowych mundurach i kominiarkach zakrywajcych twarze czekaa na rozkaz dowdcy, by opuci magazyn, w ktrym ukryli si kilka godzin wczeniej. Wszyscy oni suyli Alfredowi Tannenbergowi. mier szefa bardzo ich przygnbia, jednak zi Tannenberga zapewnia, e nie oznacza to adnych zmian w operacji, a co najwaniejsze: wszyscy dostan uzgodnion zapat za wykonane zadanie. Teraz on jest gow rodziny Tannenbergw i oczekuje od nich skutecznoci i lojalnoci. Pienidze, jakie dostaj, zapewni irn dostatni przyszo. Co si stanie po operacji, czas pokae. Maj by lojalni a do chwili przekroczenia granicy z Kuwejtem i przekazania upu byemu oficerowi wojsk amerykaskich. Brzczenie telefonu komrkowego szefa ostrzego ich, e nadszed czas. Odebra i wysucha rozkazu. Ruszamy rzuci. Raz jeszcze sprawdzili bro i nacignli na twarze kominiarki. W czarnych kombinezonach stali si nie do odrnienia od nocnych cieni. Wskoczyli do czekajcej na nich wojskowej ciarwki. Bomby i pociski systemu obrony powietrznej rozwietlay niebo nad Bagdadem, a wycie syren przyprawiao o lk ludzi zamknitych w domach. Nie zwracajc niczyjej uwagi, mijali inne wojskowe pojazdy, w kocu wpadli przez tyln bram do Muzeum Narodowego. W cigu kilku sekund znaleli si w budynku.

- 517 -

Cz stranikw wysza par godzin temu, inni upierali si, e bd tej nocy pracowali. Nie zraa ich huk bomb i gasnce co chwila wiato. Alarm zosta wyczony. Ludzie w kominiarkach, wyposaeni w plastikowe worki, przemierzali pitro po pitrze, starannie zbierajc obiekty oznaczone na licie, jak kady dosta. Robili to w milczeniu. Ten, ktry wyglda na dowdc, pilnowa, by aden z przedmiotw nie zosta uszkodzony, a zwaszcza by nikogo nie skusio, by umieci je gdzie indziej ni w workach. Zanim upyn kwadrans, w ich rkach znalazy si panele z koci soniowej, bro, staroytne narzdzia, dzbany z terakoty, tabliczki, statuetki z alabastru, zota i srebra... Nastpnie, rwnie szybko jak weszli, znaleli si poza murami muzeum. aden z bagdadczykw nie zastanawia si tej nocy, czy kto kradnie ich dziedzictwo narodowe, wszyscy modlili si o przeycie. Huseini czeka niecierpliwie w ciemnociach swojego gabinetu. Na dwik telefonu komrkowego szybciej zabio mu serce. Gotowe, ruszamy oznajmi szef komandosw. Wszystko poszo dobrze? Bez zakce. Dwie minuty pniej odebra meldunek od innego czowieka: wraz ze swymi ludmi opuci muzeum w Mosulu. Podobnie jak w Bagdadzie, nie mieli najmniejszych kopotw z wejciem i wyjciem. Sporym uatwieniem byo to, e wiedzieli, co maj zabra. Lista opracowana przez Ahmeda Huseiniego oszczdzia im pomyek. Dyrektor Wydziau Obiektw Staroytnych wykaza si gbok wiedz,

przygotowujc listy i instrukcje, jak obchodzi si ze skradzionymi przedmiotami. Kolejne telefony byy z Kairah, Tikritu i Basry. Jak kraj dugi i szeroki, brygady Alfreda Tannenberga z powodzeniem koczyy swoj misj: wywoziy w plastikowych workach irack dusz, histori kraju, a tak naprawd histori ludzkoci. Huseini zapali papierosa. Stojcy obok niego siostrzeniec Pukownika dzwoni do wuja, by przekaza mu pomylne wieci, cho misja jeszcze si nie zakoczya, nie kady oddzia dotar do celu w Kuwejcie, Syrii, czy Jordanii... wiata w gabinecie byy zgaszone. Byli sami w gmachu ministerstwa, tak przynajmniej im si wydawao. Pukownik nakaza, by si std nie ruszali, kto musia koordynowa operacj, opucili wic aluzje i zamknli okna, by nie sta si celem bomb. Kiedy i w jaki sposb wyjad z Iraku? Pukownik zapewni Ahmeda, e jego najlepszy czowiek, Ajed Sahadi, wycignie go w odpowiedniej chwili, jednak Ajed nie dawa znaku ycia i o tej porze by moe walczy ju na froncie, a moe wyjecha z Pukownikiem - 518 -

do Basry, a stamtd prbuje przedosta si do Kuwejtu. Po mierci Tannenberga Huseini nie ufa Pukownikowi; w gruncie rzeczy nie ufa nikomu, poniewa wiedzia, e nie cieszy si takim autorytetem, jakim cieszy si Alfred. Upynie jednak jeszcze par godzin, zanim si dowie, czy zostawi go na pastw losu, czy te Ajed zacznie go szuka.

Paul Dukais zapali papierosa. Niedawno rozmawia z Mikiem Fernndezem, ktry potwierdzi, e operacja bya udana. Dokonalimy rzeczy niemoliwych, panu pozostao tylko dokonanie rzeczy trudnych artowa Fernndez. Mam nadziej, e nie popeni adnego bdu, stary Dukais podj artobliwy ton. Odwalilicie kawa dobrej roboty. To prawda, nie przecz. Byy straty? Niektre brygady musiay si broni, ale nikomu nic si nie stao. Dobrze. Kiedy tylko bdzie to moliwe, wracaj do domu, to koniec twojej misji. Chc si wczeniej upewni, czy adunki znajduj si tam, gdzie powinny. Do dziea. Prezes Planet Security zatar rce z zadowolenia. On sam nie zajmowa si starociami, ale zdeponowanie cennego adunku pozwoli mu niele zarobi, nie wspominajc ju o dwuprocentowej premii od wartoci wszystkich sprzedanych przedmiotw. Robert Brown wraz z Ralphem Barrym przygotowywali doroczne zebranie zarzdu fundacji, kiedy Paul Dukais przekaza im dobr wiadomo. Natychmiast to uczcili, wznoszc toast whisky. Jeli na takie wieci jego Mentor, George Wagner, si nie umiechnie, to znaczy, e tego czowieka nikt i nic nie jest w stanie wzruszy. Suchaj, Paul, a co teraz? zapyta Brown. Teraz adunek zostanie przepakowany i za kilka dni, mam nadziej, e nie wicej ni dwa lub trzy, dotrze do celu. Jedna partia popynie do Hiszpanii, jedna do Brazylii, a nastpna tutaj. Nie ma ju wrd nas Alfreda, ale Hajdar Annasir, jego prawa rka, wie, co komu naley wysa. Jeli nie pojawi si adne przeszkody, a nie widz powodu, by miay si pojawi, najtrudniejsza, co ja mwi, niemoliwa cz przedsiwzicia jest ju za nami. A co z Clar i Huseinim?

- 519 -

 Mike utrzymuje, e Clara znika, z ni za tabliczki, cho wczeniej czy pniej wpadnie w nasze rce. Nikomu nie uda si przepa bez ladu, jeli ukrywa taki skarb. A co do poczciwca Ahmeda, jest plan, by wydosta go z Iraku, kiedy dotr tam nasi chopcy. To kwestia paru dni. Jeste pewny, e uda si go stamtd wyrwa? Nalea do ludzi reimu. Ahmed by czowiekiem Tannenberga, sta blisko Saddama, ale nie mylmy o nim le odpowiedzia cynicznie Dukais. Ma si rozumie, szanuj jego wiedz i zdolnoci odpar Brown. Co si tyczy Clary, nie martw si, znajdziemy j. Poza Pukownikiem szuka jej pewien bardzo szczeglny osobnik. Przez ostatnie miesice by blisko niej. Jeli kto j potrafi wytropi, to wanie on. A gdzie ten czowiek jest teraz? W Bagdadzie. Nie martw si, odnajdzie j. Tak naprawd martwi mnie Gliniana Biblia. Jeli znajdziemy Clar, dostaniemy tabliczki zapewni Dukais.

Clara bya zdesperowana. Dusia si w ciasnym pokoju hotelowym, z ktrego nie wychodzia od kilku dni. Baa si, e otworz si drzwi i wejdzie Pukownik, by j zamordowa. Nie zobaczya wicej Mirandy. Gian Maria przekaza jej, e dziennikarka o ni pytaa. Przynajmniej ich nie wydaa. Ksidz stara si unika odpowiedzi na pytania Ante Plaskica, gdzie jest Clara. Ajed nie wrci narzekaa Clara. Nie przejmuj si, w jaki sposb uda nam si std wydosta pociesza j. atwo powiedzie. Jeli wygraj Amerykanie, zatrzymaj mnie, a jeli Saddam, nie bd moga wyjecha. Powinna zaufa Bogu, tylko dziki niemu wci yjemy. Clara nie chciaa rani jego uczu przypominaniem mu, e nie wierzy w Boga, e wierzy tylko w swoje wasne siy. Martwi j stan Fatimy. Kobieta prawie nie jada i chuda w oczach. Nie narzekaa, ale jej twarz zdradzaa cierpienie. Clara prosia j, by powiedziaa, co j gnbi, ale Fatima milczaa, gadzia j tylko po twarzy, cho wydawao si, e zaraz wybuchnie paczem.

- 520 -

Suchay radia, BBC i innych rozgoni, ktre apay na falach krtkich, ale to Gian Maria udziela im najlepszych informacji, jakie korespondenci w Bagdadzie dostawali ze swoich redakcji. Drugiego kwietnia Gian Maria wszed do pokoju, oznajmiajc, e amerykaskie wojska s ju na przedmieciach Bagdadu, a nastpnego dnia zapewni, e przejy kontrol nad midzynarodowym lotniskiem na poudniu miasta. Gdzie si podzia Sahadi? Dlaczego nie wraca? zastanawiaa si Clara. Gian Maria nie potrafi odpowiedzie. Wielokrotnie telefonowa na numery Ajeda; na pocztku odpowiada czowiek o zachrypnitym gosie, a przez ostatnie dni nikt nie podnosi suchawki. Czyby mnie zdradzi? Gdyby tak byo, ju by nas zatrzymali zauway Gian Maria. W takim razie dlaczego nie przyszed ani nikogo nie przysa? Moe nie mg? Pewnie Pukownik go pilnuje. Pewnego dnia Gian Maria przyszed w towarzystwie Mirandy. Pani znajomy, ten Chorwat, cigle o pani pyta powiedziaa Miranda do Clary. Moliwe, ale Ajed Sahadi ostrzega mnie przed nim, powiedzia, ebym mu nie ufaa. Wie, e pani tu jest, nie mona byo utrzyma tego w tajemnicy. Kto mu powiedzia? W hotelu a si roi od Irakijczykw. Wielu moich znajomych po fachu przyjo pod dach swoich tumaczy, innych znajomych, nawet pracownicy hotelu udzielaj schronienia swoim krewnym. Amerykanie i Brytyjczycy wiedz, e dziennikarze zatrzymali si wanie w tym hotelu, dlatego suby hotelowe nie byy zaskoczone pani obecnoci. Gian Maria nie musia nawet dawa nikomu apwek, eby udawali, e was tu nie ma. Ale wczeniej czy pniej Ante Plaskic musia si dowiedzie, to byo nie do uniknicia. Nie tak dawno zaczepi mnie, pytajc o pani, a kiedy powiedziaam, e o niczym nie wiem, zaatakowa mnie, e doskonale zdaje sobie spraw, e tu si pani ukrywa, w pokoju Giana Marii. Skamaam, e Gian Maria udzieli schronienia swoim znajomym, podejrzewam jednak, e mi nie uwierzy, ja na jego miejscu te bym nie uwierzya. Przyszam, by was ostrzec. Bdcie ostroni. Co robi? zapyta Gian Maria Mirand. Nie wiem. Wprawdzie nie rozumiem, dlaczego nie ufacie Plaskicowi, ale powtarzam, on upiera si, eby si z wami spotka, wic na pewno lada chwila si tu stawi, by sprawdzi czy go nie okamaam. - 521 -

 W takim razie musz ucieka stwierdzia Clara. Ale nie moesz! Zapi ci! wykrzykn przestraszony Gian Maria. Mam ju tego do! Prosz si uspokoi sykna Miranda. Histeria niewiele tu pomoe. Niech si schowa w twoim pokoju baga Gian Maria Mirand. Nie, przykro mi, ju powiedziaam, e nie chc by w nic zamieszana. Nie zrobilimy niczego zego broni si Gian Maria. A kradzie? zapytaa hardo dziennikarka. Ja niczego nie ukradam! Wypraw sfinansowali dziadek i profesor Picot, cho wikszo rodkw wyoy dziadek. Ju powiedziaam, e zwrc te przedmioty w dniu, w ktrym to miejsce stanie si znw normalnym krajem. Dokd miaam z tym i? Gian Maria powiedzia mi, e wy, dziennikarze, twierdzicie, e kto dokona napadu na Muzeum Narodowe, komu wic mam przekaza te tabliczki, Saddamowi? Miranda milczaa. Zgoda, idcie do mojego pokoju powiedziaa po paru sekundach. Ale moecie tam zosta tylko do chwili, a ten Chorwat si przekona, e tutaj pani nie ma. Oto klucz. Musz i, czekaj na mnie koledzy. Gdyby to pani interesowao: Amerykanie ju stacjonuj w niektrych dzielnicach na obrzeach Bagdadu. W kadej chwili mog znale si w centrum miasta. Niech pani bdzie ostrona poprosi Gian Maria. Miranda umiechna si do niego z wdzicznoci i nie egnajc si, wysza z pokoju. Kiedy wrcia par godzin pniej, Clara i Fatima nadal siedziay na jej ku. Zaczli ju obala pomniki pani przyjaciela, Saddama powiedziaa na powitanie. Kto taki? Irakijczycy. Kto im za to zapaci stwierdzia Clara, a Fatima znw zacza szlocha. Filmoway to stacje telewizyjne z poowy wiata. Amerykanie waciwie przejli ju kontrol nad miastem. Ten dzie, dziewity kwietnia, przejdzie do historii powiedziaa uszczypliwie Miranda. Nie wiem, co robi... jkna Clara. Niech si pani zastanowi, jakie ma opcje podsuna Miranda. Gdzie jest Saddam? zapytaa nagle Fatima. - 522 -

 Nikt tego nie wie, sdz, e si ukrywa. Oficjalnie siy koalicyjne wygray wojn, ale tu i wdzie kto prbuje jeszcze strzela i zostao kilka jednostek wojsk irackich, ktre si nie poddaj odpowiedziaa Miranda. Ale kto rzdzi w Iraku? dopytywaa si Fatima. W tej chwili nikt. Bagdad to miasto w stanie wojny, zwycizcy nie przejli jeszcze nad nim kontroli, a przegrani nie do koca si poddali, cho wielu Irakijczykw wyszo na ulice, by powita amerykaskich onierzy. W takich sytuacjach trudno zrozumie, o co chodzi, przede wszystkim panuje zamieszanie wyjania dziennikarka. Czy granice zostay otwarte? chciaa wiedzie Clara. Nie wiem, wydaje mi si, e nie, cho wyobraam sobie, e wielu Irakijczykw bdzie si starao przedosta do ssiednich krajw. A do kiedy pani zostanie w Iraku? zapytaa Clara. Tak dugo, jak mi kae mj szef. Kiedy to przestanie by wielkim newsem, wyjad, ale nie wiem, czy nastpi to za tydzie, czy za miesic.

Gian Maria wiedzia, e nie udao mu si przekona Ante Plaskica, e nic nie wie na temat Clary. Odby z nim dug rozmow, w ktrej mwi kamstwo za kamstwem. Co te ci przyszo do gowy, by podejrzewa, e Clara ukrywa si w moim pokoju! wyrzuca mu. Udzieliem schronienia dwm osobom, ktre poznaem, kiedy pracowaem dla pewnej organizacji humanitarnej. Poprosili mnie o pomoc, bo ten hotel wydaje si jedynym bezpiecznym miejscem w Bagdadzie. Potem zaprosi Plaskica do swojego pokoju, majc nadziej, e to go ostatecznie przekona. Nie sdzisz, e pora si std zbiera, Gianie Mario? zapyta Chorwat. Nie wydaje mi si, eby byo atwo wydosta si z Iraku. To na razie zbyt niebezpieczne. Zapytajmy Mirand, syszaem, jak niektrzy dziennikarze mwili, e gdy tylko Amerykanie uznaj, e wygrali wojn, media wycofaj si z Iraku podsun Plaskic. Dobrze, moemy prbowa si z nimi zabra, chocia zastanawiam si, czy nie zosta i nie pomc. Tu ludzie bd potrzebowali pomocy, skutki wojny s potworne. Porozdzielane rodziny, dzieci bez rodzicw, okaleczeni ludzie... jestem ksidzem, Ante, i czuj, e nas tu potrzebuj. - 523 -

Pitnastego kwietnia siy koalicyjne uznay wojn za zakoczon i wygran. Na ulicach Bagdadu zapanowa chaos, Irakijczycy lamentowali nad zniszczeniami. Muzeum Narodowe zostao spustoszone, podobny los spotka inne muzea w Iraku. Ahmed Huseini mia ogromne poczucie winy. Obrabowa wasny kraj. Sahadi powiedzia mu, e ukradzione przedmioty s ju za granic, w bezpiecznych miejscach, i e wkrtce obaj stan si bogaci. Musz tylko zaczeka na spotkanie z cznikiem. Paul Dukais dokadnie wszystko zaplanowa: jeden z jego ludzi przyjedzie po nich ze wszystkimi niezbdnymi przepustkami i dokumentami i wywiezie ich z kraju. Sahadi nie zamierza rezygnowa z pienidzy, ktre obiecaa mu Clara. Jeli dotychczas jeszcze si po ni nie zgosi, to dlatego, e wiedzia, i tam jest bezpieczniejsza ni w kadej innej kryjwce. Pukownik ma oczy dookoa gowy. Noc, gdy poszed j odszuka, narazi si na niepotrzebne ryzyko, postanowi wic zostawi j wasnemu losowi, dopki sytuacja si nie wyklaruje. Pukownik za to cieszy si wolnoci, przekroczy granic z Kuwejtem, gdzie, posugujc si faszywym paszportem, sta si obywatelem odpoczywajcym w luksusowym hotelu nieopodal Kairu. Kiedy Ajed Sahadi wszed do holu hotelu Palestyna, rozpozna Mirand w grupie dziennikarzy dyskutujcych z oywieniem z amerykaskimi oficerami. Zaczeka, a dziennikarka oddali si od grupy, i podszed do niej. Pani Mirando... Ajed, niech ci! Mylaam, e przepade na zawsze. Przyjaciele me mog si ju pana doczeka... Tak podejrzewaem. Gdybym jednak przyszed, narazibym je na

niebezpieczestwo. Zreszt wiedziaem, e zostawiam je w dobrych rkach, pani, Giana Marii... Fantastycznie, wic naley pan do tych, ktrzy podrzucaj innym kukucze jaja. Miranda udawaa, e si zoci, czym rozmieszya Ajeda. Niech pani powie, gdzie one s. Znw trafiy do mojego pokoju. Ten Chorwat wci wypytuje o Clar. Ani Gian Maria, ani Clara nie chc, by si czegokolwiek dowiedzia, musiaam wic znw je przygarn. Niech si pani nie martwi, zabior je. A dokd, jeli mona zapyta? Najpierw do Jordanii, potem do Egiptu. Pani Clara ma pikny dom w Kairze, czeka tam na ni fortuna po dziadku, nie powiedziaa pani o tym? - 524 -

 A w jaki sposb przedostaniecie si do Jordanii? Pomog nam przyjaciele. A co z Gianem Mari? Sahadi wzruszy ramionami, nie mia zamiaru bra sobie na gow tego ksidza. Nie byo o nim mowy w rozmowach, jakie prowadzi z Clar. Jak dla niego, ksiulek moe i do diaba. Miranda posza za nim do pokoju, nie moga si doczeka, kiedy wreszcie pozbdzie si Clary. Clara wysuchaa w milczeniu wyjanie Sahadiego. Zadbam o to, by nic wam si nie stao zapewnia. W przeciwnym razie nie zobaczysz ani dolara zagrozia Clara. Wiem. Chc jecha z wami wtrci si Gian Maria. Clara popatrzya na Ajeda i nie dopucia go do gosu. Ksidz, pojedzie z nami owiadczya stanowczo. W takim razie naley mi si wicej pienidzy, poza tym nie wiadomo, czy ludzie, ktrych po nas przyl, zechc sobie zawraca gow jeszcze jedn osob. On jedzie ze mn powtrzya Clara. A co zrobicie z Plaskicem? zapytaa Miranda. Niech nas pani od niego pozdrowi mrukn Sahadi. Bardzo zabawne prychna Miranda. Kiedy wychodzili z hotelu, nikt nie zwrci uwagi na Ajeda Sahadiego, modego mczyzn i dwie kobiety w czarnych burkach. adne z nich nie dostrzego, e Ante Plaskic przyglda im si, ukryty w rogu holu. Uwagi Chorwata nie uszo, e Clara przyciska do siebie torb, w ktrej, by pewny, ma Glinian Bibli. Musi tylko za ni i i odebra j, nawet jeli bdzie to oznacza konieczno zamordowania nadzorcy. Szybko jednak zrezygnowa ze swoich zamiarw. Dwie kobiety i dwch mczyzn wsiado do samochodu, ktry wczy si w niekoczcy si sznur aut. Clara znw znika mu z oczu, teraz bdzie musia szuka jej poza Irakiem. Na szczcie wiedzia, e wczeniej czy pniej spotka si z Yvesem Picotem, wystarczy wic mie na oku jego. Lion Doyle doszed do takiego samego wniosku o wiele wczeniej. On te by zdecydowany wykona zlecenie. Profesor Picot mia odegra rol nici Ariadny.

- 525 -

40

Rzym by pikny, jak zwykle. Gian Maria zastanawia si, jak przez ostatnie miesice mg mieszka tak daleko od tego miasta. Teraz uwiadamia sobie, jak bardzo tskni za jego urzekajc codziennoci. Poranne rozmowy, spokojna lektura... Wszed do kliniki i skierowa si do gabinetu swojego ojca. Maria, sekretarka doktora Carla Ciprianiego, pozdrowia go serdecznie. Gianie Mario, jak si ciesz! Witaj, Mario! Wchod, wchod. Ojciec jest sam, tyle tylko, e sowem nie wspomnia, e przyjdziesz... Zrobi mu niespodziank, nie uprzedzaj go. Cicho zapuka do drzwi i nie czekajc na prosz, wszed. Cipriani zamar na widok syna. Wsta, jakby kady ruch sprawia mu bl, zabrako mu sw. Gian Maria patrzy na niego, nawet nie mrugnwszy, stojc bez ruchu porodku pokoju. Carlo zauway, e syn schud i ma opalon, ogorza od wiatru i soca skr. Ju nie przypomina cherlaka o anemicznym wygldzie, jakim by kiedy. Sta si mczyzn, innym mczyzn, ktry teraz przyglda mu si hardo. Synku! wykrzykn Cipriani, podszed do niego i mocno uciska. Gian Maria odwzajemni ucisk ojca. Siadaj, siadaj, zadzwoni do Antonina i Lary, bardzo si martwili. Twj przeoony nie przekazywa nam prawie adnych wiadomoci od ciebie, tylko tyle, e yjesz, ale nie chcia powiedzie, gdzie jeste. Dlaczego wyjechae, synu? eby zapobiec popenieniu przez ciebie zbrodni, ojcze. Cipriani przygarbi si i usiad. Znasz moj histori, nigdy nie ukrywaem jej ani przed tob, ani przed twoim rodzestwem. Jak moesz mnie osdza? Przyszedem do kocioa baga ci o przebaczenie i przebaczenie Boga.

- 526 -

 Alfred Tannenberg nie yje, zosta zamordowany. Podejrzewam, e ju o tym wiesz. Wiem, wiem i nie pro mnie, bym... By prosi o przebaczenie? A czy sam nie powiedziae, e przyszede do konfesjonau po przebaczenie? Synu! Nie wyobraasz sobie, jak bardzo si staraem, by ten grzech nie zaciy na twoim sumieniu. Na prno. Zapewniam ci, e oddabym ycie, byleby tylko nie skazywa sam siebie na potpienie. Przykro mi, przykro mi za krzywd, jak mogem ci wyrzdzi, nie sdz jednak, by Bg skazywa mnie za... za to, e chciaem mierci tego potwora. Nawet ycie potwora naley do Boga i tylko on mia prawo mu je odebra. Widz, e mi nie wybaczye. aujesz, ojcze? Nie. Gos Ciprianiego zabrzmia mocno i zdecydowanie, bez ladu wahania. Co osigne, ojcze? Wymierzyem sprawiedliwo, sprawiedliwo, jakiej zabrako, kiedy bylimy niewinnymi dziemi, a ten potwr kaza nam okada kijem wasne matki, nazywajc je mulicami. Widziaem, jak umieraa moja matka i moja siostra, i nic nie mogem na to poradzi, byem bezradny. Nie tobie mnie osdza. Jestem tylko ksidzem i twoim synem. I kocham ci, ojcze. Gian Maria podszed do ojca i znw go obj. Rozpakali si. Gdzie bye, synu? W Iraku, w malekim miasteczku Safran. Prbowaem zapobiec zamordowaniu Alfreda Tannenberga i Clary. On nie waha si zabi mojej siostry. Bya gucha i nie rozumiaa rozkazw tego potwora. Rozszarpa j na kawaki. Clara ma zapaci za mier twojej siostry? zapyta Gian Maria, odsuwajc si od ojca. Lekarz nie odpowiedzia. Wsta z fotela. Przechadza si po gabinecie, nie patrzc na syna. Jest niewinna, nie zrobia wam nic zego.

- 527 -

 Gianie Mario, nie rozumiesz tego, bo jeste ksidzem. Ja jednak jestem tylko czowiekiem, moe w twoich oczach najgorszym z ludzi, ale nie osdzaj mnie, synu, tylko mi wybacz. Kogo prosisz o wybaczenie, swojego syna czy ksidza? Obydwu, synu, obydwu. Carlo Cipriani zamilk, pragn, by syn jeszcze raz go przytuli, jednak Gian Maria wsta z krzesa i wyszed z gabinetu, nie egnajc si z ojcem. Nie mg sobie wybaczy, e w jego duszy zrodzi si gniew.

***

Gdzie jest Clara? Mimo e korzystali z najbezpieczniejszych pocze, gos Enrique zakcay szmery na linii telefonicznej. George Wagner odpowiedzia poirytowany: W Paryu, razem z profesorem Picotem. Nie przejmuj si, rozmawiaem z Dukaisem, zapewni mnie, e ktry z jego ludzi zdoa przenikn do otoczenia Picota i e czowiek ten w odpowiednim momencie ukradnie tabliczki. Ju dawno powinien je mie mrukn Gmez, siedzcy w swoim domu w Sewilli. Tak, powinien, i ju powiedziaem Dukaisowi, eby mu nie paci, dopki nie dostarczy nam Glinianej Biblii. Ten czowiek wrci z Iraku i zdoa si zbliy do Picota, wic bdzie wiedzia, gdzie znajduj si tabliczki. Zorganizuj grup podsun Enrique. To samo powiedzia mi Frank. Zrobimy to w odpowiednim czasie. O ile wiem, Picot chce pokaza na wystawie wszystko, co znaleziono w Safranie, a wic i Glinian Bibli. Zostaa zdeponowana w sejfie bankowym. Bdzie tam czeka do otwarcia wystawy, musimy wic zaczeka i my. Tymczasem przyda nam si czowiek Dukaisa, bo wchodzi w skad grupy, ktra przebywaa w Iraku, moe wic nadal donosi nam o kolejnych posuniciach Clary i Picota. A m?

- 528 -

 Ahmed? Poprosilimy go, by nie traci Clary z oczu, ale zdaje si, e yj w separacji i dziewczyna nie ma do niego zaufania, wie, e pracuje dla nas. Zastanawiam si, czy on nam si jeszcze do czegokolwiek przyda. Ale George, do tej pory Ahmed okaza si bardzo przydatny. Gdyby nie on, nigdy nie udaoby si przeprowadzi operacji oprniania muzew. To Alfred zaplanowa t operacj przypomnia George prawie szeptem. Ale Ahmed j przeprowadzi, z pomoc Pukownika. Dostan duo pienidzy, teraz jednak, przyjacielu, najwaniejsza jest Gliniana Biblia. Mam wyjtkowego klienta, jest gotw zapaci miliony dolarw za dowd na istnienie Abrahama. Bdmy rozsdni, George, byoby szalestwem zdradza, e mamy Glinian Bibli. Zaczekamy, rzecz jasna, obiecuj ci, ale moesz mi wierzy, ten, kto domaga si Glinianej Biblii, nie ma najmniejszego zamiaru nigdzie jej wystawia ani oddawa do muzeum. Czy twoi ludzie z fundacji wiat Staroytny zinwentaryzowali materia? zapyta Enrique. Wanie to robi, pomaga im Ahmed. Ja te potrzebuj specjalistycznej pomocy przy tym, co mi przysalicie. Frankie rwnie o ni prosi, ale nie martw si, Robert Brown i Ralph Barry si tym zajm. Jeli chcesz przypieszy prace, Ahmed moe przyjecha do Sewilli. Co zrobi z Clar? Mamy przez ni mas kopotw, poza tym stawia nam wyzwania... Daje zy przykad... Masz racj, przyjacielu.

***

Yves Picot sucha w milczeniu swojego rozmwcy, ktry po drugiej stronie linii najwyraniej nie pieszy si, by zakoczy swoj kwesti. Od ponad dziesiciu minut profesor nie zdoa wtrci ani sowa. Kiedy w kocu odoy suchawk, odetchn z ulg. Clara nalegaa, by wystawa zostaa przygotowana jak najszybciej. Nie przyjmowaa do - 529 -

wiadomoci, e to skomplikowane przedsiwzicie. Twierdzia, e nie staraj si wystarczajco. Obiekty byy zapakowane, fotografie Liona Doylea gotowe, kady z archeologw biorcych udzia w misji napisa artyku powicony poszczeglnym zagadnieniom wykopalisk i znalezionym przedmiotom, ponadto, jak gdyby sukcesw nie byo do, mieli Glinian Bibli. Clara czua, e natychmiast musi pokaza wiatu cenne tabliczki. Z kadym upywajcym dniem roso niebezpieczestwo, e zostan jej odebrane, nawet jeli znajduj si, teraz w sejfie w szwajcarskim banku. Clara nie pozwolia Picotowi dugo cieszy si zasuonym odpoczynkiem i odkd pojawia si w Paryu, co dzie poganiaa go do pracy. Cae szczcie, pomyla, e mamy Mart Gmez, kwintesencj skutecznoci, ktra te chce jak najszybciej otworzy wystaw. W cigu kilku tygodni udao jej si pozyska wiele fundacji i uniwersytetw. On te dooy swoj cegiek, wydzwaniajc do wpywowych kolegw ze wiata akademickiego i finansowego, ktrych kusi tym, e na wystawie zostanie zaprezentowane wielkie odkrycie. Marcie udao si sprawi, by wystawa rozpocza objazd od Madrytu. On sam woaby, eby inauguracji dokonano w Paryu, w Luwrze, ale na to musieliby czeka wiele miesicy, bo program wystaw na ten rok by ju zamknity. Fabin powiedzia mu, e pewien hiszpaski bank i dwa due przedsibiorstwa zgodziy si sfinansowa przedsiwzicie. Wadze Uniwersytetu Complutense oraz decydenci w Ministerstwie Kultury i Sztuki wyrazili entuzjazm. Bya to wielka szansa promocji dla Madrytu, ktry mia by pierwsz stolic goszczc wystaw i to ni mniej, ni wicej, tylko w samym Narodowym Muzeum Archeologicznym. Potem wystawa miaa by pokazana w Paryu, Berlinie i Amsterdamie, Londynie oraz Nowym Jorku. Zadzwoni do Clary, by przekaza jej dobre wieci, chocia by prawie pewny, e Marta jej o wszystkim powiedziaa. Organizacja wystawy bardzo je do siebie zbliya.

***

Czwrka przyjaci spotkaa si w Berlinie. Hans Hausser poprosi ich, by przyjechali do jego miasta, bo on sam ostatnio nie czu si najlepiej. Mercedes martwia si, Hans wychud, by blady.

- 530 -

 Pojechaem, tak jak si umwilimy, do Londynu, by spotka si z Tomem Martinem. Powiedziaem, e nie zapacimy drugiej raty, dopki nasze zlecenie nie zostanie naleycie zrealizowane. Wprawdzie zapowiedziaem mu to telefonicznie, ale teraz przynajmniej nie ma wtpliwoci, e mwimy powanie. I co ci powiedzia? zapytaa Mercedes. e podnosi cen, bo jego czowiek potrzebowa wicej czasu, ni przeznaczyli na to zlecenie. Powiedziaem, e nie, e ani nam si ni paci im choby euro wicej. Podyskutowalimy troch, ale w kocu doszlimy do porozumienia. Jeli jego czowiek w cigu najbliszych dni rozwie problem, dostanie premi, w przeciwnym razie zapacimy tylko ustalon stawk. Gdzie jest Clara Tannenberg? chcia wiedzie Bruno Mller. Do niedawna przebywaa w Paryu, ale od kilku dni jest w Madrycie, gdzie organizuje wystaw obiektw znalezionych w wityni, w ktrej przez par miesicy prowadzia wykopaliska z zespoem archeologw z poowy Europy. Nie wiem, w jaki sposb udao im si kopa, biorc pod uwag sytuacj w Iraku odpowiedzia Hausser. Carlo Cipriani wyglda na smutnego i nieobecnego, mwi tak, jak gdyby wypowiedzenie kadego sowa kosztowao go duo wysiku, patrzy nieobecnym wzrokiem. Co ci gnbi, Carlo? zapyta Hans. Nic... Wiesz, zastanawiam si, czy nie powinnimy ju sobie odpuci. Tannenberg nie yje, dotrzymalimy naszej przysigi. Nie! krzykna Mercedes. Nie cofniemy si! Przysiglimy, e zamordujemy jego i jego potomstwo. Clara Tannenberg jest jego jedyn wnuczk, ostatni z rodu Tannenbergw, i musi zgin. Bruno Mller i Hans Hausser opucili gowy, wiedzieli, e nikt nie przekona Mercedes. Dobrze, dobrze, zrobimy to, ale ja doskonale rozumiem Carla, ta dziewczyna jest niewinna stwierdzi Bruno. Niewinna? Niewinna to bya moja matka, podobnie jak wasze matki i rodzestwo. Niewinni byli wszyscy ci, ktrych zamknli w Mauthausen. O nie, ona nie jest niewinna, to nasienie tego potwora. Jeli zamierzacie si wycofa, lepiej mi powiedzcie. Sama doprowadz spraw do koca, wszystko mi jedno, dam sobie z tym rad odpowiedziaa rozwcieczona Mercedes. Ale prosz, Mercedes, nie kmy si! poprosi Bruno. Zrobimy to, co postanowilimy zrobi, ale uwaga Carla zasuguje na uwzgldnienie. - 531 -

 Clara Tannenberg umrze, czy chcecie tego czy nie, zapewniam was ucia Mercedes.

***

Ante Plaskic wyjmowa z pude ksiki i ustawia je na pkach, cay czas obserwowany przez stranika Muzeum Archeologicznego. Pomyla, e Yves Picot jest sentymentalny, bo cho Clara dawaa mu do zrozumienia, e wolaaby nie widzie Chorwata wrd osb organizujcych wystaw, profesor przekonywa j, e nie bdzie sprawiedliwe wykluczenie z przygotowa ani jego, ani adnego innego uczestnika wyprawy do Safranu. Profesor Gmez popara Picota. Od dwch tygodni przebywa w Madrycie. To Picot odda go pod dowdztwo Marty Gmez, ta za, zupenie tak samo jak profesor, daa wiar jego zapewnieniom, e czuje si dumny, i moe uczestniczy w tak wanym wydarzeniu. Fabin i Marta w rekordowo krtkim czasie zredagowali katalog: dwustustronicow ksik powicon wityni w Safranie. Picot by przekonany, e doskonale si sprzeda. Ante patrzy spod oka na Liona Doylea. Nie zaskoczyo go, e tu jest, bo w przeciwiestwie do niego, budzi sympati wszystkich. Ante jednak wci podejrzewa, e Lion wcale nie jest tym, za kogo si podaje, tak samo jak Ajed Sahadi nie by nadzorc. Z fragmentw podsuchanych rozmw dowiedzia si, e Sahadi zdoa wydosta z Iraku Clar i jej ma i przewiz ich do Kairu, gdzie, jak si wydaje, postanowi zosta i zaczeka, a sytuacja w Bagdadzie si wyklaruje. W Kairze Clara zerwaa chyba ze swoim mem, gdy Ahmeda Huseiniego nie byo teraz w Madrycie, chocia podobno wybiera si na otwarcie wystawy. Wyrwnujc ksiki na pce, Plaskic powiedzia sam do siebie, e nie moe znw ponie poraki. Czowiek z Planet Security postawi spraw jasno: Plaskic musi jak najszybciej zdoby te tabliczki, ma wsparcie grupy ekspertw od kradziey, ktrzy tylko czekaj na jego sygna, by wczy si do akcji. Przez dwa ostatnie tygodnie prawie nie wychodzi z muzeum, mia wic wiele okazji, by zapozna si z tym miejscem, a co waniejsze, pracownicy i stranicy przyzwyczaili si do jego obecnoci. - 532 -

Rozmawia kilka razy ze stranikami pilnujcymi sali, w ktrej miecia si centrala systemu alarmowego i monitory. Poprosi ludzi z Planet Security, by zapoznali si dobrze z rozkadem budynku, starajc si przy tym nie zwrci niczyjej uwagi, wic prawie wszyscy przekroczyli prg muzeum, udajc turystw. Nie bd mieli zbyt wiele czasu na kradzie tabliczek, ucieczka bdzie trudna. Ante wymyli, e tabliczki powinny zosta ukradzione tu przed otwarciem wystawy. Wyniesienie ich pniej stanie si praktycznie niemoliwe. Picot kaza wykona wysokiej jakoci repliki, co mogo oznacza, e po uroczystym otwarciu wystawy w muzeum pozostan tylko one, oryginay za powrc do sejfu. By niezadowolony, e nie udao mu si dowiedzie, kiedy Gliniana Biblia zostanie przewieziona do Muzeum Archeologicznego. Marta powiedziaa mu, e samo istnienie tabliczek trzymane jest w cisej tajemnicy i do dnia otwarcia to wielkie odkrycie nie zostanie ujawnione. Clara nie pozwolia nawet, by znalezisko pojechao do Rzymu, do watykaskich naukowcw. Gian Maria przekonywa, e najlepiej bdzie, jeli autentyczno tabliczek stwierdzi Watykan, Clara odpowiedziaa jednak, e Watykan nie bdzie mia innego wyjcia, ni przyj do wiadomoci fakty. Do otwarcia wystawy pozostay dwa dni. Clara, Picot, Fabin i Marta osobicie zajli si przygotowaniem sali, dogldajc kadego szczegu, od owietlenia i podg, a po gablot, w ktrej miay zosta wystawione tabliczki. Denerwujesz si? zapyta Picot Clar. Tak, troch, tyle wysiku kosztowao nas, by tu dotrze... Wiesz, tskni za dziadkiem, nie zasuy na tak mier ani na to, by kto odebra mu t chwil. Wic nadal nie wiesz, kim by morderca? Clara zaprzeczya ruchem gowy, starajc si powstrzyma zy. Dajmy spokj, porozmawiajmy o czym innym. Picot obj j serdecznie. Przeszkadzam? Yves Picot wypuci Clar z obj i spojrza oniemiay na Mirand, nie wiedzc, co powiedzie. Dziennikarka poruszya niebo i ziemi, by dosta si do muzeum par godzin przed oficjalnym otwarciem wystawy. Clara podesza do mej, pocaowaa j w policzek i zapewnia, e bardzo si cieszy z jej przyjazdu. Potem wysza, zostawiajc Mirand sam na sam z Picotem. Wyglda na to, e ty nie cieszysz si z mojego przyjazdu... mrukna Miranda. - 533 -

 Szukaem ci, ale na prno. Przypuszczam, e przekazali ci w agencji, e si o ciebie dopytuj... Wiem, ale musiaam zosta w Iraku duej, ni planowaam, sam wiesz, jak tam si wszystko toczy. Jak si o tym dowiedziaa? zapyta Picot, zataczajc krg rk. Ale panie profesorze, jestem nie tylko dziennikark, czytam te gazety! W Londynie pisz, e zamierzacie pokaza nadzwyczajne odkrycie. Tak, Glinian Bibli... No wanie, swego czasu porniymy si z Clar z powodu tych tabliczek. O co poszo? C, wedug mnie, ona je ukrada. Nale do Iraku i nie powinna ich bya wywozi bez zezwolenia. A kto niby mia jej to zezwolenie wyda? To by pocztek wojny. Jej wasny m, Ahmed Huseini. W kocu to on by szefem Departamentu Wykopalisk. Ale prosz ci, Mirando, nie bd naiwna! Tak czy inaczej, nie zatrzymamy tych tabliczek na zawsze. Gdy tylko sytuacja w Iraku si ustabilizuje, wrc tam. Tymczasem zdeponujemy je w Luwrze, bo to muzeum dysponuje najwaniejsz kolekcj sztuki Mezopotamii. Ich rozmow przerwa podniecony Fabin. Yves, wanie dzwonili z banku. Opancerzona ciarwka ju wyjechaa. Zaczekamy na ni przy drzwiach. Chod z nami, Mirando.

Tabliczki leay ju w gablocie. Clara przekrcia klucz i wzruszona cisna rk Giana Marii, a nastpnie odwrcia si do Picota, Fabina i Marty i umiechna do nich promiennie. Szef ochrony muzeum wytumaczy im jeszcze raz, na czym polegaj nadzwyczajne rodki bezpieczestwa zainstalowane w tej sali. Clara wydawaa si usatysfakcjonowana tym, co syszy. Piknie wygldasz powiedzia do niej Fabin. Clara pocaowaa go w czoo. akiet w ognicie czerwonym kolorze tworzy doskonae to dla jej smagej cery i stalowoniebieskich oczu. - 534 -

Dziesi minut pniej otworzyy si drzwi muzeum i zaczli wchodzi czonkowie hiszpaskiego rzdu, pani wicepremier i dwch ministrw, nie liczc naukowcw z wielu krajw. Europejscy i amerykascy archeolodzy podziwiali wystawione obiekty. Marta Gmez i Fabin Tudela wyjaniali przedstawicielom wadz hiszpaskich, dlaczego znalezione przedmioty s tak wartociowe. Kelnerzy z tacami uginajcymi si od napojw i kanapek lawirowali wrd goci, ktrym zetknicie z piknem najwyraniej dodawao apetytu. Picot i Clara zdecydowali, e dopiero godzin po otwarciu uroczycie udostpni sal z Glinian Bibli. Ante Plaskic rozpozna wrd ludzi krccych si po salach muzeum kilku agentw Planet Security: jedni jako kelnerzy obsugiwali goci, inni w mundurach stranikw pilnowali eksponatw, kilku zmieszao si z zaproszonymi naukowcami. Jego uwagi nie uszo i to, e Lion Doyle, z ktrego twarzy nie schodzi umiech, by spity i zdenerwowany. Zadaniem zodziei byo zabranie tabliczek tu przed otwarciem drzwi sali, w ktrej byy wystawione. Oczywicie naraali si tym samym na ogromne ryzyko, ale bya to jedyna moliwo, by zdoby Glinian Bibli. Powtarzajc sobie w mylach list moliwych zagroe i przeszkd, Ante poszed do pomieszczenia centrali alarmu. Mieli dziesi minut na to, by ukra tabliczki i opuci muzeum. Panie i panowie, poprosz o chwil ciszy! odezwa si Yves Picot. Bardzo prosz, by powoli egnali si pastwo z eksponatami wystawionymi w tej sali, poniewa za pitnacie minut zaprosz pastwa do bardzo szczeglnego pomieszczenia, w ktrym prezentujemy bezcenny skarb. Jego odkrycie ma doniose znaczenie nie tylko dla rodowiska naukowego, ale rwnie dla spoeczestwa i Kocioa. Prosz za mn. Picot, Marta Gmez i Fabin Tudela wyjaniali pani wicepremier Hiszpanii znaczenie Glinianej Biblii. Tu za nimi sza Clara, prowadzc rektora uniwersytetu w Madrycie. Kobieta w kostiumie od Chanel, o piknej, mimo podeszego wieku, agodnej twarzy, zbliaa si do nich, torujc sobie drog przez tum. Umiechna si i Clara uprzejmie odpowiedziaa umiechem. Kto musia popchn starsz pani, bo ta potkna si i wpada na Irakijk. Kiedy Clara si odsuna, jej twarz wykrzywi bolesny grymas, a kobieta przeprosia j z ujmujcym umiechem i znikna w tumie. Nie zwaajc na to niewielkie zamieszanie, Clara tumaczya rektorowi, co za chwil zobaczy, gdy nagle podniosa rk do piersi i upada.

- 535 -

Yves Picot i Fabin natychmiast uklkli przy niej i patrzyli bezradnie, jak Clara gwatownie otwiera i zamyka oczy, jakby staraa si odegna spod powiek koszmarny widok. Fabin krzykn, by wezwa lekarza i karetk. Ante Plaskic da znak ludziom z agencji, ci za natychmiast zrozumieli, e trzeba wykorzysta nadarzajc si okazj. Jeden z goci powiedzia, e jest lekarzem, i podszed do Clary, by j zbada. Rozpi jej akiet i odkry maleki lad po ukuciu w okolicy serca. Szybko, wezwijcie karetk! Ona umiera! krzykn. Dwaj agenci ochrony, a za nimi elegancko ubrany mczyzna, skierowali si do sali, w ktrej znajdowaa si Gliniana Biblia. Ante szybko przekrad si do pomieszczenia, w ktrym kilkanacie monitorw, ustawionych jeden na drugim, pokazywao wszystko, co dziao si w nawet najbardziej oddalonym zaktku muzeum. Wszed, nie pukajc, i strzeli do stranika obserwujcego monitory. Zawlk ciao w kt, po czym zamkn drzwi od rodka. Powycza wszystkie alarmy. Na monitorach doskonale widzia swoich kolegw wchodzcych do sali i strzelajcych do stranikw z pistoletw z tumikiem. Nie upyny dwie minuty, a bezcenne tabliczki znalazy si w ich workach, oni za opuszczali budynek. Chorwat umiechn si do siebie z zadowoleniem. Zadanie zostao wykonane. Skupi si na jednym z monitorw. Widzia Clar niesion przez Picota. Fabin i ochroniarze torowali im drog. Nie wiedzia dlaczego, by moe z powodu ostentacyjnej obojtnoci, jaka z niej emanowaa, jego uwag zwrcia starsza kobieta, ktra pojawia si na innym monitorze. Zdawao si, e zupenie nie zwraca uwagi na to, co si dzieje. Waciwie tylko ona nie przeja si gronym zajciem, tylko najspokojniej w wiecie staraa si przebi przez tum goci do najbliszego wyjcia. Zastanawia si, co trzyma w rku, ale nie udao mu si zobaczy tego przedmiotu.

Mercedes Barreda wysza z muzeum i z przyjemnoci zacza wdycha ciepe wiosenne powietrze. Zawsze lubia harmoni dzielnicy Salamanca, w ktrej miecio si Muzeum Archeologiczne. Zacza i, spokojna i zadowolona. Nic zwrcia uwagi na dwch elegancko ubranych mczyzn, ktrzy wsiadali do jednego z samochodw zaparkowanych w pobliu muzeum. Jedyn jej trosk byo, jak pozby si szpikulca, ktry wbia w serce Clary. Nie zostawia na nim odciskw palcw, poniewa woya rkawiczki z najdelikatniejszej - 536 -

skry. Wystarczy wic, e wrzuci go do pierwszego napotkanego rynsztoka. Nie chciaa jednak robi tego w tej dzielnicy, musi si nieco oddali. Przez godzin spacerowaa bez celu, potem za zatrzymaa takswk i zamwia kurs do hotelu Ritz, gdzie si zatrzymaa. Zastanawiaa si nad powrotem do Barcelony, ale zmienia zdanie. Nie musi ucieka, nikt jej nie szuka, nikt nie bdzie jej wiza ze mierci Clary Tannenberg. Na wszelki wypadek przebraa si i znw wysza. Ruszya w stron dworca kolejowego. Mijajc kratk ciekow nieopodal muzeum Prado, wrzucia do niej szpikulec. W drodze do hotelu zadowolona rozmylaa o tym, jak atwo przyszo jej odebra ycie Clarze. Nie wahaa si dugo, w jaki sposb zada jej mier. Kiedy bya nastolatk i mieszkaa w Barcelonie, babka opowiedziaa jej histori zabjstwa Elbiety Bawarskiej. Jaki czowiek podszed do cesarzowej i wbi jej w serce bardzo cienki sztylet. Ta pada martwa niedugo potem, z sukienk zaplamion tylko paroma kroplami krwi. Kiedy zacza marzy o zamordowaniu Ciary, wyobrazia sobie dokadnie chwil, w ktrej wbija jej w serce szpikulec. Nie byo atwo znale odpowiedni bro. Szukaa w sklepach ze starzyzn, a nawet wrd materiaw uywanych przez robotnikw na budowach. Odpowiedni przedmiot znalaza w kocu w skrzynce na narzdzia na budowie, wyczycia go i wypolerowaa jak dzieo sztuki. Kiedy znalaza si w pokoju hotelowym, otworzya lodwk, wyja z niej butelk szampana i nalaa sobie jedn lampk. Po raz pierwszy od wielu lat czua, e pulsuje w niej ycie.

* **

Lion Doyle by na siebie wcieky. Clara Tannenberg nie ya, ale to nie on j zabi, a to mogo oznacza, e nie zobaczy drugiej czci swojego honorarium. Pomyla, e zabjca musia by zawodowcem, bo tylko kto taki zdobyby si na odwag i mia do zimnej krwi, by zamordowa Clar na oczach setek ludzi. Wbi jej co w serce, jaki cienki, dugi przedmiot. Tylko kto to mg by? On sam zamierza zabi j jeszcze tej nocy. Wiedzia, e zatrzymaa si w domu Marty Grnez i e nikt nie bdzie zdziwiony, jeli i on si tam pojawi. Przyszo mu do gowy, e prawdopodobnie bdzie musia zamordowa rwnie profesor Gmez, ale potraktowa to - 537 -

jako ma niedogodno, utrudnienie, z jakim naley si liczy. Kopot w tym, e teraz byo ju za pno, nie powie Tomowi Martinowi, e wykona zlecenie. Lion by zirytowany, widzc, jak Gian Maria zalewa si zami, kiedy wychodzi z Mirand, by jecha do szpitala, gdzie przewiezione zostay zwoki Clary.

George Wagner zakoczy zebranie, kiedy sekretarka przeczya pilny telefon od Paula Dukaisa. Gotowe, zadanie wykonane. Wszystko? Tak, mamy to, czego chciae. propos... wnuczka twojego przyjaciela miaa wypadek. Kto j zamordowa. Kiedy dotrze przesyka? Jest w drodze, jutro bdzie na miejscu. Wagner nie mia wicej pyta. Na Enrique Gmezie i Franku Dos Santosie mier Clary nie zrobia wikszego wraenia. Ich jedynym zmartwieniem byo to, jak wprowadzi na rynek przedmioty z irackich muzew. George zaproponowa, e spotkaj si, wyjtkowo amic zasady, by wznie toast za sukces przedsiwzicia i zdobycie Glinianej Biblii. Nie mg si doczeka, kiedy znajdzie si w jego rkach, zanim przekae j klientowi. Lion Doyle zadzwoni do Toma Martina z automatu. Zamordowano Clar Tannenberg oznajmi. I...? Nie wiem, kto to zrobi odpowiedzia Doyle bezradnie. Wracaj, musimy pogada. Przyjad jutro.

Yves spacerowa w milczeniu po korytarzu. Miranda, Fabin i Marta rwnie nie mieli ochoty na rozmow, Gian Maria nie przestawa paka.

- 538 -

Dwaj inspektorzy policji czekali wraz z nimi na wyniki autopsji. Inspektor Garca poprosi, by potem pojechali z nim na komisariat, by sprbowa wyjani, co si waciwie stao. Wreszcie lekarz sdowy wyszed z sali. Czy s tu jacy krewni pani Tannenberg? zapyta. Picot z Fabinem popatrzyli na siebie, nie wiedzc, co odpowiedzie. Jestemy jej przyjacimi odezwaa si Marta. Oprcz nas nie miaa tu nikogo. Prbowalimy skontaktowa si z jej mem, ale bez skutku. Rozumiem. Pani Tannenberg zostaa zamordowana sztyletem lub szpilk... Czym ostrym i dugim, co przebio serce. Przykro mi. Lekarz odpowiedzia jeszcze na kilka pyta, po czym wrczy inspektorowi Garci swj raport. Panie inspektorze, bd tu jeszcze przez jaki czas. Gdyby potrzebowa pan jakich wyjanie, jestem do paskiej dyspozycji. Inspektor Garca, mczyzna w rednim wieku, przytakn skinieniem gowy. Ten przypadek wydawa si bardziej skomplikowany, ni wygldao to na pierwszy rzut oka, a on potrzebowa szybkich wynikw. Dziennikarze wydzwaniali do ministerstwa, ebrzc o informacje. Trudno o wydarzenie bardziej przykuwajce uwag prasy: zabjstwo irackiej archeolog w madryckim muzeum i brawurowa kradzie znalezionego przez ni skarbu, ktry wanie miaa pokaza wiatu. A wszystko to na oczach dwustu goci, w tym pani wicepremier i dwch innych czonkw rzdu. Ju sobie wyobraa tytuy w gazetach nastpnego dnia. To wydarzenie odbije si echem nie tylko w hiszpaskiej prasie, ale na caym wiecie. Odebra wanie dwa telefony od swoich zwierzchnikw, domagajcych si odpowiedzi na pytanie, czy wpad ju na trop mordercy, jaki by motyw zbrodni, ktra, jak przypuszczali, czya si z kradzie tajemniczego skarbu.

W komisariacie byo duszno, inspektor otworzy okno, eby wpuci nieco wieego powietrza, zapraszajc jednoczenie Picota i reszt, by usiedli. Mody ksidz nie mg pohamowa paczu, wtula si w Mart jak zagubione dziecko. Zapowiadaa si duga noc.

- 539 -

Asystent inspektora mia w gabinecie wczony telewizor, akurat o dwudziestej pierwszej zaczynay si wiadomoci. Wszyscy ucichli, przed ich oczami migay obrazy z popoudnia, ktrego nie zapomn do koca ycia. Prezenter owiadczy, e oprcz zabjstwa irackiej archeolog w Muzeum Archeologicznym doszo do zuchwaej kradziey: zginy staroytne tabliczki o

nieoszacowanej wartoci, ktre archeolodzy nazywaj Glinian Bibli i ktre tego wieczoru miay by po raz pierwszy pokazane wiatu. Yves Picot uderzy pici w st, Fabin gono zakl. Zamordowali Clar, eby ukra Glinian Bibli, orzek Picot. Ani Marta, ani Fabin nie mieli najmniejszych wtpliwoci, e taki by wanie prawdziwy motyw zbrodni. Nagle Gian Maria krzykn. Wpatrywali si ze zgroz w ekran. Clara sza w otoczeniu ministrw i goci, nagle zachwiaa si, jakby si potkna, potem jednak ruszya dalej, a w chwil potem osuna si bezwadna na podog. Tego, co zobaczy Gian Maria, nie dostrzeg ani inspektor Garca, ani Picot i Marta. W tumie, przez uamek sekundy, Gian Maria dostrzeg profil kobiety, ktr zna od dziecistwa. Mercedes Barreda, dziewczynka z Mauthausen, dziecko, ktre jak jego ojciec pado ofiar przeraajcego okruciestwa hitlerowcw. Gian Maria poj, e to Mercedes zabia Clar, i poczu ukucie w piersi. Nie moe jej wyda, bo to rwnaoby si wydaniu wasnego ojca, ale jeli tego nie zrobi, bdzie czu si wspwinny mierci Clary. Inspektor zacz wypytywa, czy Gian Maria zauway co szczeglnego, ale on zaprzeczy, tumaczc, e po prostu nie mg patrze, jak Clara umiera. Picot, Marta i Fabin uwierzyli mu, ale inspektor Garca oraz Miranda nie wygldali na przekonanych. Policjant by pewny, e Gian Maria kogo rozpozna, Miranda za uznaa, cho nikomu o tym nie powiedziaa, e musi si postara o kopi tego nagrania, by przeanalizowa kady jego fragment, a natrafi na co, co wyjani zachowanie ksidza. Picot wytumaczy policjantowi, nie szczdzc szczegw, jak wygldao osiem tabliczek nazywanych Glinian Bibli, zwracajc jego uwag nie tylko na warto archeologiczn, ale rwnie religijn tych eksponatw. Inspektor Garca wysucha niezwykej historii wykopalisk w Iraku. Z Giana Marii udao mu si wycign tylko kilka sw. Zwierzchnicy inspektora naciskali: musz dosta informacje, by mie co powiedzie mediom. - 540 -

Inspektor poprosi Picota i jego kolegw, by jeszcze raz opowiedzieli mu, co wydarzyo si w cigu ostatnich godzin, kogo widzieli, kto wiedzia o istnieniu tabliczek, czy kogo podejrzewaj. Poprosi rwnie o list wszystkich, ktrzy mieli bezporedni kontakt z tabliczkami. Archeolodzy wyszli z komisariatu wyczerpani. Co ze mn bdzie? zastanawia si Gian Maria, wracajc do hotelu razem z Mirand i Picotem.

***

Carlo Cipriani wsiad do takswki. By wyczerpany, chocia lot z Barcelony trwa tylko dwie godziny. Duo go kosztowao poegnanie z Mercedes, Hansem i Brunonem. Przekonywali go, e to, co ich czy, jest silniejsze ni mier. Mieli racj, oprcz swoich dzieci nikogo nie kocha tak jak przyjaci, dla nich powiciby wszystko, wierzy jednak, e nadszed czas, by poszuka pokoju ducha, a mg to osign, dystansujc si od nich. Nie robi Mercedes wyrzutw. Nie robili ich rwnie Bruno i Hans. Ona sama nic im nie opowiedziaa. Nie byo to potrzebne. Wiedzieli o tym, wystarczyo im jedno spojrzenie. Mercedes wyznaa, e teraz moe wreszcie spokojnie spa, w zgodzie ze sob. Bruno nie potrafi powiedzie, jak si czuje, Hans wybuchn paczem. Po powrocie do Rzymu Carlo Cipriani mwi sobie, e musi w inny sposb podej do czasu, jaki mu pozosta. Ruszy w stron placu witego Piotra. Kiedy wszed do bazyliki, poczu, e mrok przynosi mu ulg. W tej samej chwili inspektor Garca, ktremu towarzyszy ksidz, kierowa si do wityni w poszukiwaniu Giana Marii. Przekona zwierzchnikw, by pozwolili mu i za podszeptem intuicji, i uzyska zgod na wyjazd do Rzymu, by porozmawia z ksidzem. Inspektor nie zwrci uwagi na mczyzn idcego zmczonym krokiem w stron konfesjonau, w ktrym, jak powiedzia mu ksidz, spowiada Gian Maria. Carlo Cipriani dotar do konfesjonau przed inspektorem. Klkajc, zdoa dostrzec, e na twarzy chopaka pojawi si wyraz goryczy i rozpaczy. Niech bdzie pochwalony Jezus Chrystus. Na wieki wiekw.

- 541 -

 Ojcze, jestem winny mierci dwch osb. Oby Bg mg mi wybaczy i oby wybaczy mi te wasny syn. aujesz? Tak, ojcze. W takim razie niech Bg ci wybaczy i niech wybaczy mi to, e nie potrafi ci wybaczy. Inspektor Garca widzia, jak staruszek podnosi si z klczek ze zami w oczach. le si pan czuje? zapyta. Nie, nie, wszystko w porzdku odpowiedzia Cipriani, ruszajc przed siebie. Gian Maria wyszed z konfesjonau i poda rk policjantowi. Przepraszam, e przeszkadzam ksidzu nawet tutaj, ale dostaem pozwolenie od ksidza zwierzchnikw na to spotkanie. Chciabym wrci do naszej rozmowy... zacz inspektor. Gian Maria popatrzy na niego w milczeniu. Idc w kierunku zakrystii, widzia, jak jego ojciec klka przed Piet Michaa Anioa i kryje twarz w doniach. Poczu, e ogarnia go fala litoci dla niego i siebie samego. Tego dnia w Rzymie znw pada deszcz.

- 542 -