Kasperczyk T. Kmak S. - Masaż Punktowy I Inne Metody Refleksoterapii

Tadeusz Kasperczyk, Stanis aw Kmak
MASA PUNKTOWY I INNE

METODY REFLEKSOTERAPII
KRAKÓW 2003
SPIS TRE CI
owo wst pne ............................................................................................. 5

Rozdzia I
Rys historyczny ..'. ......................................................................................... 9
U róde czyli w Chinach ......................................................................... 9
W Polsce .............................................................................................. 11
Rozdzia II
Podstawy filozofii medycyny chi skiej ..................................................... 13
Tao ...................................................................................................... 13
Energia Qi i jej formy yang i yin .............................................................. 16
Prawo pi ciu elementów ....................................................................... 20
Meridiany g ówne i dodatkowe ............................................................. 27
Punkty chi skie i metody ich lokalizacji ................................................. 29
Rozdzia III
Przebieg meridianow, po enie punktów
i wskazania terapeutyczne .......................................................................... 34
Meridian p uc ....................................................................................... 34
Meridian jelita grubego ........................................................................ 37
Meridian dka ................................................................................. 42
Meridian ledziony i trzustki ................................................................. 51
Meridian serca ..................................................................................... 56
Meridian jelita cienkiego ...................................................................... 59
Meridian p cherza moczowego ............................................................. 63
Meridian nerek ..................................................................................... 73
Meridian osierdzia................................................................................... 79
Meridian potrójnego ogrzewacza ............................................................. 82
Meridian p cherzyka ciowego .......................................................... 87
Meridian w troby .................................................................................. 94
ówny regulator tylny ......................................................................... 99
4 SPIS TRE CI
ówny regulator przedni ...................................................................... 103

Punkty pozameridianowe dodatkowe i nowe" ................................... 107
Rozdzia IV
Podstawy diagnostyki................................................................................. 109
Diagnostyka kliniczna ................................................... .................... 109
Diagnostyka stanów chorobowych .................................................. ... 111
Diagnostyka narz dowa ....................................................................... 112
Diagnostyka meridian ............................................................................ 115
Poj cie recepty punktowej",
podzia punktów pod wzgl dem funkcji ............................................... 119
Punkty ród owe ................................................................................... 120
Punkty zgodno ci (przychylno ci) .......................................................... 120
Punkty przepustowe (Luo) ................................................................... 121
Punkty tonizuj ce ................................................................................ 122
Punkty sedatywne ................................................................................ 122
Punkty zgodno ci przedniej (alarmowe) ............................................... 122
Punkty zgodno ci tylnej (alarmowe) .................................................... 123
Punkty Hua Tuo ................................................................................... 126
Punkty pozosta e .................................................................................. 126
Rozdzia V
Akupresura i inne metody refleksoterapii ............................................. 127
Akupresura .......................................................................................... 127
Akupunktura ........................................................................................ 131
Przy eganie .......................................................................................... 132
Elektroakupunktura ................................................................................ 132
Sonopunktura ...................................................................................... 132
Elektropunktura .................................................................................. 132
Magnetopunktura ................................................................................. 134
Laseropunktura .................................................................................... 136
Rozdzia VI
Recepty punktowe ................................................................................... 138
Wykaz recept punktowych .................................................................... 138
Wskazania i przeciwwskazania w stosowaniu akupresury .................... 139
Recepty punktowe .............................................................................. 140
Punkty samodzielne ............................................................................. 197
Najcz ciej stosowane punkty w praktyce sportowej ............................ 204
Bibliografia .............................................................................................. 211
Za cznik .......................................................................... 213
Za cznik II .............................................................................................. 214
l
OWO WST PNE
Troska o zachowanie w asnego zdrowia staje si wspó cze nie coraz

powszechniejsza. Do wielu z nas dotar a wiadomo , e przeciwdzia anie
chorobie to nie to samo co leczenie jej samej. Szukamy wi c takich sposobów
post powania, które chroni nas od chorób.
Strategiczne miejsce w systemie profilaktyki chorób przypada na odnow
psychosomatyczn .
Odnowa psychiki i odnowa biologiczna to dzia anie polegaj ce na przy-
spieszaniu naturalnych procesów wypoczynkowych i regeneracji organizmu. Aby
efekty te osi gn nale y pozna odpowiednie techniki stosowane w tym celu i
ich teoretyczne uzasadnienie. Ogromn rol w tym wzgl dzie odgrywaj systemy
profilaktyczne i terapeutyczne zbudowane na podstawie filozofii medycyny
wschodu, np. joga, Zen, Qigong i inne.
W ramach studiów na kierunku rekreacji w Akademii Wychowania Fizycz-
nego w Krakowie realizowana jest specjalizacja z odnowy psychosomatycznej.
Na program tej specjalizacji sk adaj si mi dzy innymi takie dzia y jak: masa
klasyczny i punktowy, refleksoterapia, odnowa biologiczna i psychiczna, trening
zdrowotny i dietetyka.
Autorzy adresuj t ksi g ównie do studentów wspomnianego kierunku
studiów jako podr cznik do masa u punktowego. Zak adamy, e b dzie ona
pomocna tak e w zawodzie: lekarza, fizjoterapeuty, masa ysty i innych osób
zainteresowanych zagadnieniami zdrowotnymi.
Osoby bez przygotowania metodycznego, które zechc skorzysta z niej
winni zdawa sobie spraw , e wiadomo ci g ównie w zakresie anatomii i
patofizjologii, nale y uzupe ni we w asnym zakresie.
Niniejszy podr cznik po wi cony jest przede wszystkim akupresurze. Przez
akupresur rozumiemy tak form terapii, w której dzia aj c bod cem
mechanicznym w formie ucisku palcem (lub pa eczk ) na okre lony punkt lub
stref cia a wywo ujemy reakcj organizmu.
6 OWO WST PNE
Akupresura wykonywana na punktach chi skich bywa nazywana masa em

punktowym. Poj ciem szerszym od akupresury jest refleksoterapia. W refle-
ksoterapii wykorzystuje si ró ne postacie bod ców: energi pr du elektrycz-
nego, ciep a, sta ego i zmiennego pola magnetycznego, wiat a, itp.
W tej ksi ce, obok akupresury wykonywanej na punktach chi skich
omawiamy najpopularniejsze metody refleksoterapii tj. elektropunktur , mag-
netopunktur i laseropunktur .
Pierwowzorem tej publikacji jest nasza pierwsza ksi ka z tego zakresu pt:
Leczniczy masa punktowy" . Szybkie wyczerpanie si nak adu ksi ki
zach ci o nas do dalszego doskonalenia jej merytorycznej strony, a tak e
szeregu zmian redakcyjnych.
Najistotniejsze ró nice pomi dzy Leczniczym masa em punktowym"
a Masa em punktowym i innymi metodami refleksoterapii" dotycz :
1. Szerszego potraktowania zagadnie teoretycznych podstaw masa u
punktowego, a w szczególno ci filozofii taoistycznej i prawa pi ciu
elementów w medycynie naturalnej.
2. czenia do rozdzia u Podstawy diagnostyki" oprócz diagnostyki
stanów chorobowych i diagnostyki narz dowej, tak e diagnostyki klini-
cznej i diagnostyki meridian. Pomimo szerszego potraktowania proble-
matyki rozpoznania, ci gle aktualne, pozostaje za enie, e odbiorca
tej ksi ki b dzie korzysta z gotowych recept punktowych".
Postawienie diagnozy w konwencji tradycyjnej medycyny chi skiej jest
spraw bardzo trudn i wymaga wszechstronnej wiedzy medycznej,
a zatem i lat studiów koniecznych do jej zdobycia i zastosowania w
praktyce.
3. Poszerzenia zakresu wykorzystania punktów samodzielnych" o punkty
wykorzystywane w odnowie biologicznej sportowców.
4. Wszystkie punkty wchodz ce w sk ad recepty punktowej" a tak e
punkty samodzielne" zilustrowano rycinami niezale nie od podania
w tek cie lokalizacji punktów. /
W tym miejscu zwracamy uwag czytelnika, e metodyka lokalizacji
punktów nakazuje post powa wed ug nast puj cego toku: W pierwszej
kolejno ci wykorzystujemy rysunek, który ukazuje topografi punktu,
nast pnie nale y zapozna si z opisem jego po enia a ostatecznym
potwierdzeniem w ciwej lokalizacji jest efekt de-Qi.
* Kasperczyk T., Kmak S.: Leczniczy masa punktowy. Comes, Warszawa, 1993.
OWO WST PNE 7
5. Zrezygnowano z umieszczenia tre ci dotycz cych obja nienia biologi-

cznych mechanizmów dzia ania akupresury. Tym razem przyj li my
za enie, e ksi ka w ca ci napisana b dzie w konwencji tradycyjnej
filozofii medycyny wschodu. Jakkolwiek wiele zagadnie z zakresu
tradycyjnej medycyny wschodu znalaz o obja nienie na gruncie nauk
medycznych, to istniej jeszcze takie obszary, których w stopniu zada-
walaj cym na gruncie medycyny konwencjonalnej nie sposób wyja ni . Z
kolei szersze zaprezentowanie tej problematyki wykracza oby poza ramy
tego wydawnictwa. Czytelników których te zagadnienia bardzo interesuj
odsy amy do pozycji ksi kowych, których wykaz podano w
Bibliografii".
6. Z metod refleksoterapeutycznych szerzej omówiono wykorzystanie pr du
sta ego (elektropunktura), sta ego pola magnetycznego (magnetopunktura)
i wiat a laserowego (laseropunktura).
W tym miejscu pragniemy podzi kowa wszystkim tym, którzy podzielili
si z nami swoimi uwagami i opiniami na temat Leczniczego masa u
punktowego". Mamy nadziej , e i tym razem b dzie podobnie. Prosimy o
uwagi i spostrze enia Pa stwa na adres autorów.
Tadeusz Kasperczyk, Stanis aw Kmak

Katedra Teorii
Rekreacji i Sportów Wodnych
Al. Jana Paw a II 78 AWF
31-571 KRAKÓW.
Rozdzia I RYS
HISTORYCZNY
Ten rys historyczny, wbrew pozorom, w wi kszo ci po wi cony jest nie

dokonaniom w sferze akupresury, lecz akupunktury, któr potocznie zwie si
starsz siostr " masa u punktowego. Wynika to z trudno ci jakie napotyka
si ju na wst pie docieka maj cych na celu okre lenie historii akupresury.
Aby wiarygodnie przedstawi problem nale oby przeprowadzi gruntowne
studia materia ów dotycz cych chi skiej medycyny. Nie to jednak jest
tematem niniejszego opracowania. Poni szy rys historyczny nie pretenduje do
roli wszechstronnego opracowania rozwoju tej dziedziny medycyny chi skiej
w uj ciu historycznym. Celem tego rozdzia u jest podanie w formie kalenda-
rium najwa niejszych dat i faktów dotycz cych rozwoju akupunktury i przy e-
gania, które traktujemy jako minimum niezb dnej wiedzy w tym zakresie.
Szersze omówienie historii rozwoju akupunktury znajdzie zainteresowany
Czytelnik w podr cznikach autorów polskich i zagranicznych, których du y
zestaw zamieszczono na ko cu ksi ki.
U róde , czyli w Chinach

Pocz tki akupunktury, za kolebk której uznajemy Chiny, si gaj oko o
5000 lat p.n.e. Nazwy Zhen - tzn. nak uwanie i Tsju - tzn. przy eganie
pochodz z czasów staro ytnych. yj cy oko o 3000 lat p.n.e. cesarz Chin,
nazwany w przekazach historycznych tym Cesarzem - Huang Ti, nakaza
lekarzom zaniechania leczenia tradycyjnego, tj. w rozumieniu wspó czesnym
farmakologicznego, a zaleci leczenie nak uwaniami za pomoc cienkich igie ,
które kieruj przep ywem energii yciowej (Qi) i w ten sposób przywracaj
zdrowie. Z tego wynika, e wówczas metoda ta musia a by ju do
powszechnie znana, a filozofia zwi zana z uzasadnieniem jej skuteczno ci
rozwini ta.
10 RYS HISTORYCZNY
Jednym z najstarszych opracowa po wi conych akupunkturze jest dzie o

pt. Huangdi-Nei-Jing", czyli Przyroda i ycie", nazwane tak e Kanonem
Medycyny Wewn trznej". Prawdopodobnie dzie o to powsta o w latach 475-
221 p.n.e. Jest prac zbiorow sk adaj si z 10 tomów w 2 cz ciach, z
których druga cz po wi cona jest akupunkturze i przy eganiu (Ling shu -
Kanon Akupunktury). W dziele tym zamieszczono map z topografi 295
punktów, w tym 25 nieparzystych. Znajdziemy tam omówienie teorii pi ciu
elementów (drzewo-ogie -ziemia-metal-woda) oraz pogl dy na energi ycio-
Qi i jej formy yang i yin.
yj cy w latach 141-208 n.e. lekarz - uwa any za pioniera chirurgii
chi skiej - Hua Tuo jako pierwszy wykorzysta akupunktur do znieczulenia
przed zabiegiem chirurgicznym.
W latach 215-282 n.e. lekarz chi ski - Huang Fou-Mi, który w 285 r.
og osi dzie o pt. Kia-yi-king", co w t umaczeniu na j zyk polski znaczy:
O akupunkturze i przy eganiu" (te sposoby w Chinach rozwija y si jedno-
cze nie). Autor opisa ju 649 punktów: 300 parzystych i 49 nieparzystych.
Inny wybitny lekarz - Souen Ssen-Mo (581-682) napisa dzie o, z one z 30
tomów, pt. Tsien-kin-fang", czyli Tysi c Z otych Recept". Dwa z owych 30
tomów po wi cone s akupunkturze i przy eganiu. Podr cznik ten przez
ugie lata s do nauki akupunktury i przy egania nie tylko lekarzom
chi skim, ale tak e korea skim i wietnamskim.
W okresie 618-907 powsta y w Chinach szko y akupunktury jako wydzia y
szkó medycznych. To dla celów szkoleniowych w 1027 r. na polecenie
Cesarza Chin, lekarz Wang-Wei-Jin zleci odlanie z br zu modeli naturalnej
wielko ci ludzkich postaci, pustych w rodku. Na powierzchni ka dej z dwóch
figur (odlano tylko 2 modele zwane Tang-Jen) zaznaczono przebieg 12 meri-
dian i 649 punktów. Wspomniany lekarz jest autorem podr cznika pt. Ilustro-
wany podr cznik o punktach akupunktury i przy egania na odlanym modelu
z br zu".
Kolejny krok w rozwoju metody leczenia akupunktur przypad na rok
1303. To z tego roku pochodzi zapis autorstwa lekarza Hu-Te-Pina o kolej-
nych 2 kana ach (meridianach): g ównym tylnym i g ównym przednim.
cznie mamy ju w XIV wieku 14 meridianów i 693 punkty. Od tamtego -
jak e odleg ego czasu - nie zmieni a si liczba kana ów, dodaje si jedynie
nowe punkty.
Czasy renesansu przynios y dalszy rozwój metod leczenia i nowe dzie a
naukowe. W 1601 roku ukaza o si Kompendium akupunktury i przy egania"
- dzie o porz dkuj ce posiadan na ten temat wiedz ówczesnych. Znajdujemy
w nim opis dziewi ciu igie oraz terapeutyczne w ciwo ci kana ów i punktów.
RYS HISTORYCZNY 11
Powtórnie zosta y odlane modele z br zu, tym razem trzy: m czyzny, kobiety
i dziecka. Modele te s y g ównie celom szkoleniowym.
W rozwoju akupunktury w Chinach nast pi pewien regres. W XVIII w.
w Chinach powsta y wy sze uczelnie na wzór europejski. Wielu lekarzy
powróci o z Europy po okresie studiów i stali si oni przeciwnikami tradycyj-
nej chi skiej medycyny uznaj c j za nienaukow . Zastój ten przypad na lata
1664-1930.
W latach wojen, jakie z przerwami toczy y si w Chinach od 1924 r. a do
ko ca II wojny wiatowej akupunktura by a wykorzystywana do leczenia
rannych nierzy i to sprawi o, e nast pi jej powtórny rozkwit i pe na
rehabilitacja. Ponownie metoda ta zosta a zrównana z innymi metodami
leczenia. Z Chin akupunktura rozprzestrzeni a si na ca y Daleki Wschód i
tam, z pewnymi zmianami, by a szeroko stosowana.
W Polsce
Je eli nie bra pod uwag udzia u Micha a Boyma w dziele popularyzacji
akupunktury w Europie, to pierwsze dokumenty, wiadcz ce o zainteresowa-
niu si lekarzy t metod leczenia w Polsce, pochodz z lat 1828 i 1830. Data
1828 wi e si z uzyskaniem przez lekarza Antoniego Baranowskiego stopnia
doktora medycyny na Uniwersytecie Wile skim za prac napisan po acinie,
a po wi con japo skiej moksie (przy eganiu). Tytu rozprawy po acinie
brzmi: De moxa japonica ac sinensi dissertatio inauguralis chirurgico-practica
quam in Caesarea Litteraturum Universitate Vilnensi ad gradum doctoris
medicinae vito obfinendum publice defendet Antonius Baranowski Lithauanus
Medicinae Magister".
W dwa lata pó niej inny Polak - Józef Domaszewski na Uniwersytecie
Jagiello skim broni rozpraw doktorsk cz ciowo po wi con akupunkturze;
tytu rozprawy: De Hydrocephale interno chronice item de acupunctura.
Dissertatio inauguralis medico-chirurgica".
* Micha Boym (1612-1659). Polski jezuita, urodzony we Lwowie, jako misjonarz wyjecha
do Chin (1644 r.). Pobyt w Chinach, obok dzia alno ci misyjnej, M. Boym po wi ci na
studiowanie medycyny chi skiej. Mia ku temu dobre podstawy wyniesione jeszcze z domu
rodzinnego - ojciec Micha a, Pawe Boym, by nadwornym lekarzem Zygmunta III Wazy.
Poza tym znajomo j zyka chi skiego pozwala a mu na szybkie zg bienie tajemnic
chi skich ksi g medycznych i t umaczenie ich na j zyk aci ski. Pozostawi po sobie dzie a:
Flora Sinesis (Flora Chin), wydane w 1656 r. w Wiedniu, Clavis Medica ad Chinarium
Doctorinam de Pulsihus (Klucz medyczny), wydane w 1686 r. w Norymberdze; ponadto
kopisy prac Chi ski medyk i Ksi gi chi skich receptur, wydane ju po mierci przez
Andreasa Cleyera oraz Wilhelma Ten Rhyne. Zmar w Chinach w 1659 roku.
12 RYS HISTORYCZNY
Jako ciekawostk podajemy, e ta cz pracy, która zosta a po wi cona

akupunkturze zawiera zaledwie 9 stron druku, ma charakter pracy pogl dowej
i oparta by a na 12 wspó czesnych publikacjach zagranicznych. Niemniej
zawarto w niej zadziwiaj co du o tre ci: rys historyczny akupunktury, opis
igie , obja nienia mechanizmu dzia ania nak uwa , zastosowanie i warto ci
lecznicze tej metody.
Pomi dzy rokiem 1830 a poni ej sporz dzonym wykazem dat wa niej-
szych wydarze dotycz cych akupunktury istnieje olbrzymia przepa . Wydaje
si , e jest to niemo liwe, aby przez ca e dziesi ciolecia w Polsce nie znano,
nie interesowano si akupunktur . Je eli podr czniki z tego okresu nic na
ten temat nie mówi , to oprócz hipotezy, e rzeczywi cie nic istotnego w tym
zakresie si nie dzia o mo na tak e przypuszcza , e nie odkryto i nie opisano
jeszcze tych co si tym zagadnieniem interesowali.
Uznajemy zatem, e histori polskiej akupunktury, któr mo emy zaliczy
do m odych dziedzin medycyny, wyznaczaj nast puj ce daty:
1972 - powsta a w Gliwicach Poradnia zwalczania Bólu (za spraw dr
med. Boles awa Rutkowskiego), w której stosowano g ównie akupunktur
i elektroakupunktur .
1978 - w Warszawie utworzono pierwsz w Polsce instytucj maj
nazw akupunktura w swoim szyldzie: Poradnia Akupunktury.
1981 - rozpocz a prac Sekcja Refleksoterapii przy ZG Polskiego Towa
rzystwa Lekarskiego.
1983 - ukaza o si czasopismo Akupunktura polska".
1985 - powo ano Krajowego Specjalist do spraw Akupunktury.
1987 - utworzono samodzieln organizacj : Polskie Towarzystwo Aku-
punktury (w miejsce wspomnianej Sekcji Refleksoterapii).
1988 - powsta o Sto eczne Centrum Akupunktury.
1982 i 1984 - odby y si krajowe konferencje akupunktury.
Przy omawianiu historii akupunktury w Polsce i jej osi gni doby wspó -
czesnej nie sposób nie wspomnie o roli i zas ugach jakie na tym polu po
Prof. dr med. Zbigniew Garnuszewski, którego uznaje si powszechnie za ojca
polskiej akupunktury.
Rozdzia II PODSTAWY
FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ
Tao
Omówienie zagadnienia dotycz cego poj cia Tao wymaga odniesienia si do
a historyczno - filozoficznego okresu w którym si ono pojawi o za spraw
chi skiego lekarza i filozofa nazwiskiem Lao-Tsy (lub Lao-Tzu), czyli stary
mistrz". Powstaje w tym czasie utwór filozoficzny pt. Tao - te King" (IV albo III
w. p.n.e.). To w nim opisane jest po raz pierwszy poj cie Tao.
Przez Tao rozumie si - drog , metod , sposób w jaki wszech wiat znajduje
si w ci ym ruchu, zasady dotycz ce regularno ci pewnych zjawisk w nim
wyst puj cych, inaczej mówi c wszelkie prawid owo ci wiata przyrody i praw
nim rz dz cych.
Zak ada si , e koncepcja Tao zrodzi a si g ównie z obserwacji corocznego
nast powania po sobie pór roku, prowadz cego do rozwoju, odnowy i rozk adu.
Cz owiek cz sto zastanawia si nad pot przyrody i zdawa sobie spraw ze
swej bezwzgl dnej od niej zale no ci. W ten sposób zrodzi o si w ludziach
przekonanie, e aby istnie i we wzgl dnej szcz liwo ci, powinni
post powa zgodnie z zasadami natury - przystosowa si do jej praw. Gdyby
czyny cz owieka by y w jakim momencie niezgodne z wszechmocnym Tao,
wówczas z pewno ci nast pi by konflikt, w którym strona zdecydowanie s absza
- czyli cz owiek musia by ponie pora . Tego rodzaju rozwa ania prowadzi y
ludzi do badania i odkrywania prawid owo ci Tao oraz kszta towania w oparciu o
nie swojego post powania. Innymi s owy, cz owiek pojmuj c wszech wiat jako
co o ywionego, zmuszaj cego go do bezwzgl dnego pos usze stwa, stara si
poznawa jego rol by móc w ciwie j wype ni .
Taoizm jako system filozoficzno-religijny powsta w epoce Chou (XI - III w.
p.n.e.), w tej samej w której inny wybitny filozof tej epoki Konfucjusz
(551^79 r. p.n.e.). Filozof ten wywar ogromny wp yw na my l filozoficzn i
spo eczn tej epoki.
14 PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ
Nale y nadmieni , e w epoce tej w Chinach panuje jeszcze system

patriarchalny - w adz sprawuje król, a ziemia i ludzie j uprawiaj cy pozostaj
jego w asno ci . Wtedy jeszcze uznawano, e obok Tao nieba i ziemi istnieje
jeszcze Tao - droga króla. Tak rozumiano sposób post powania nieba i króla.
Król co jaki czas schodzi z nieba na ziemi przebywa w poszczególnych
komnatach pa acu - wi tyni. Mia on g ównie za zadanie kierowa adem
spo ecznym. Bez w tpienia pogl dy te mia y s zachowaniu okre lonego
adu spo ecznego i norm moralnych, a wi c pozwoli rz dzi ludem bez
zak óce . Konfucjusz jakkolwiek w wielu kwestiach wyra wiat y pogl d,
w tych trzyma si tradycyjnych pogl dów i akceptuje istniej ce stosunki
spo eczne.
Zarówno Konfucjusz (który jednak e nie napisa adnego dzie a) jak i
yj cy po nim wspomniany ju Lao-Tsy znali teori pi ciu elementów.
Zosta a ona opisana w rozdziale Wielki Kanon" w utworze Ksi ga pism"
i zak ada si , e zosta a napisana w pierwszej po owie pierwszego tysi clecia
p.n.e. (a wi c przed urodzeniem si obu filozofów). Lao-Tsy wyklucza ju
w swoich za eniach o Tao ingerencj czynnika ludzkiego w prawa natury
i wszech wiata. G osi pogl d, e Tao wszech wiata sk ada o si z 2 zasadni-
czych cz ci: Tao nieba (Chien-tao) oraz Tao ziemi (Kun-tao).
Tao nieba by o otoczone wi ksz czci ni Tao ziemi. Uwa ano, e dzi ki
ciep u i deszczom jakie niebo zsy o na biern , ciemn i such ziemi móg
nast powa proces tworzenia. W zwi zku z tym niebo by o najwi kszym
bóstwem, a coroczne odradzanie si ycia w przyrodzie by o uwa ane za
spontaniczne dzia anie nieba i ziemi w oparciu o odwieczne zasady Tao.
Równolegle do Tao wszech wiata istnia o Tao cz owieka. Cz owiek winien
kierowa si w swoim yciu jednostkowym i spo ecznym porz dkiem obowi -
zuj cym w wiecie natury. W my l tej filozofii kto kto jest zdrowy jest
cz owiekiem znaj cym sw wewn trzn natur , widz cym siebie w swoim
wn trzu. Cz owiek taki uwa any jest za zdrowego, poniewa zna swój umys .
A wi c zdrowie nie mo e by w aden sposób oddzielone od duchowego
rozwoju. Rozwa aj c problem po ywienia wiadomo, e je li nie b dzie ono
odpowiednie mo e doprowadzi do tego, e cz owiek zacznie zachowywa si
neurotycznie. Wspieraj c swoje w asne zdrowie poprzez dba o wszystko
co jest wokó nas, o bezpiecze stwo innych ludzi, rozwijaj c w ten sposób
swoje otoczenie - powodujemy, e to wraca do nas niejako podtrzymuj c
nasze zdrowie. Kiedy pracujecie nad swoim umys em, starajcie si o to by
panowa nad swoimi negatywnymi uczuciami, nad emocjami, gniewem,
niech ci , a wówczas staniecie si zdrowsi.
PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ 15
Staro ytna filozofia chi ska uwa a, e cz owiek jest male kim wszech-
wiatem, zbudowanym z tych samych elementarnych cz stek materialnych na
obraz i podobie stwo wszech wiata. yje i dzia a pod wp ywem tych samych si ,
które rz dz przyrod i podlega tym samym regu om. Cz owiek wyró nia si
jednak posiadaniem rozumu, zdolno ci odczuwania i poznawania otaczaj cego
wiata. Lekarze chi scy wychodz c z tych ogólnych za filozoficznych
odpowiednio interpretowali zgromadzone wiadomo ci z anatomii, patologii i
fizjologii oraz ustalali zasady teorii naukowych i metody post powania, które
uleg y stopniowej przemianie ewolucyjnej.
Budowa cz owieka i procesy yciowe przebiegaj wed ug zasad si yin i yang,
oraz regu 5 elementów. Aktywno cz owieka to jest yang, jego sen to yin, górna
po owa cia a - yang, dolna - yin, ramiona - yang, nogi yin. Tzw. puste narz dy
systemu trawiennego: jelita, dek s aktywnymi producentami energii i dlatego
yang.
Rozwini cie teorii yin-yang zawarto na dalszych stronach ksi ki. Nie wdaj c
si w dalsze rozwlek e opisy poj cia Tao, przedstawiamy 7 twierdze
uniwersalnych i 12 zasad wzgl dno ci, które wystarczaj co szczegó owo ujmuj
istot zagadnienia. (Królicki 1994)
Twierdzenia te i zasady stwarzaj dobr okazj do refleksji i medytacji i jako
takie s podstaw kontemplacji w zakresie ró nego rodzaju praktyk
psychoterapeutycznych wywodz cych si z my li taoistycznej.
Siedem twierdze uniwersalnych

1. Wszystko jest rezultatem zró nicowania. Niesko czono ci.
2. Wszystko podlega ustawicznym zmianom.
3. Ka da rzecz i ka de zjawisko posiada swoje przeciwie stwo.
4. Ka da rzecz i ka de zjawisko ma dwa oblicza. 5
Nie istnieje identyczno .
6. Im mocniejsza jest cecha danej rzeczy, tym wi ksze jest przeciwie stwo tej
cechy.
7. Cokolwiek ma pocz tek musi dobiec ko ca.
Dwana cie zasad wzgl dno ci

1. Jedna jedyna Niesko czono manifestuje si ci przemian dope -
niaj cych i antagonistycznych tendencji yin i yang.
2. Yin i yang przejawiaj si nieustannie we wszystkim dzi ki odwiecznemu

ruchowi niesko czonego Tao.
3. Yin reprezentuje si od rodkow , yang si do rodkow i wspólnie tworz
energi Qi i wszystkie zjawiska.
4. Yin przyci ga yang, yang przyci ga yin.
5. Yin odpycha yin, yang odpycha yang.
6. czone w ró nych proporcjach yin i yang tworz ró ne zjawiska, które s
do siebie podobne.
Zachodz cy pomi dzy rzeczami i zjawiskami objaw przyci gania i od-
pychania jest wprost proporcjonalny do zawartych w nich si yin i yang.
7. Wszystkie zjawiska s zmienne, nieprzerwanie zmieniaj , swoj konsty-
tucj stanowi z enie si yin i yang. Yin ulega przemianie w yang,
yang przemianie w yin.
8. Nic nie sk ada si wy cznie z yin lub wy cznie z yang. Wszystko stanowi
komponent obydwu tendencji o zró nicowanym stopniu nasycenia.
9. Nie istnieje neutralne, w ka dym zjawisku przewa a yin lub yang.
10. Wielkie yin przyci ga ma e - yin, wielkie yang przyci ga ma e yang.
11. Skrajne yin wytwarza yang, skrajne yang wytwarza yin.
12. Wszystkie reakcje fizyczne s natury yang w swym wn trzu, natury yin na
powierzchni.
Energia Qi i jej formy yang i yin

Jednym z podstawowych poj chi skiej filozofii medycyny jest poj cie
energii Qi.
Wszystkie procesy, stany, zdrowie rozpatruje si w kategoriach braku,
nadmiaru lub równowagi Qi.
Qi - jest to niewidzialna energia - si a yciowa, która istnieje i kr y w
ka dym organizmie ywym, a nawet ka dej materii posiadaj cej struktur
chemiczn warunkuj c jego prawid owe funkcjonowanie.
Ka da komórka i narz d maj wi kszy lub mniejszy zasób Qi. Suma
wszystkich Qi stanowi o potencji yciowej ca ego organizmu. Kr enie owej
energii ma charakter ci y i odbywa si ustalonymi szlakami, które nazywamy
kana ami, po udnikami lub meridianami.
Nale y jednak podkre li , e jednoznaczne t umaczenie Qi przy pomocy
owa energia" w kr gach cywilizacji europejskiej mo e prowadzi do wielu
mylnych interpretacji. Dzieje si tak dlatego, e poj cie energii jest na gruncie
nauk przyrodniczych ci le zdefiniowane. Dlatego powinni my pami ta
o pewnej umowno ci tego znaczenia, a ju na pewno unika jego fizycznych

interpretacji.
Ca a medycyna chi ska to w zasadzie studiowanie i analiza energii Qi i jej
rodzajów. Zachodzi pytanie sk d ta energia si bierze. ród em jej s rodzice i
jest to energia odziedziczana. Przez ca e swoje ycie cz owiek uzupe nia i
wydatkuje swoj Qi. Uzupe nienie nast puje poprzez oddychanie i czerpanie jej z
powietrza jak te poprzez spo ywanie pokarmów. Qi jest te pobierana z
kosmosu poprzez skór . Cz owiekowi s niezb dne do prawid owego fun-
kcjonowania ró ne rodzaje Qi - typu yang z kosmosu, typu yin z ziemi z
po ywienia i oddychania, ta odziedziczona, i ró ne inne nabywane innymi
sposobami. cz si one przenikaj c wzajemnie, tworz c w ciele cz owieka
wewn trzne Qi" lub ma e Qi" uwa ane za podstawowy czynnik yciowy.
Z istnieniem wielkiej ilo ci Qi, lub jej wyczerpywaniem si , wi zano poziom
aktywno ci yciowej cz owieka. Wewn trzne Qi by o tym, co decydowa o o
powodzeniu danej dzia alno ci, nie metoda dzia ania by a najwa niejsza, lecz
ilo Qi, której cz owiek móg u do wykonywania okre lonej czynno ci.
Energia ta w trakcie pracy wyczerpuje si ale podlega bardzo szybko odnowieniu.
Ruch energii jest ci y i wielostronny. Nawi zuje do tego nast puj cy obrazowy
opis: ka de dzia anie powinno by jak woda, która najpierw sp ywa po zboczach
gór strumieniami w doliny, a potem w postaci mgie i chmur unosi si ponad
szczyty gór, by spa na nie w postaci deszczu i sp yn z powrotem po ich
zboczach. Cz sto podkre la si , e woda zatrzymana w swoim biegu zarasta
zielskiem, zamula si i zmienia w niezdrowe bagno, wystarczy jednak umo liwi
jej dalszy ruch, by sta a si znów przejrzysta i zdrowa. Ka da aktywno je eli
tylko nie jest zbyt jednostronna powoduje przep yw Qi, stwarzaj c pomy lne
warunki zarówno dla podejmuj cego j , jak i dla jego otoczenia. Aktywno
powoduje równie gromadzenie si energii Qi. Niebezpieczny jest zarówno zastój
energii, jak i jej gwa towne wyczerpanie si . Utrata kontroli i brak mo liwo ci
regeneracji zapasów Qi grozi chorob , a w skrajnych stanach mierci . Z
rozwa nad Tao wiemy, e yang i yin to dwie formy energii Qi (ryc. 1).
Formy te s przeciwstawne sobie, to dwa bieguny,
które istniej tylko razem, (nie mog istnie samo-
dzielnie). Egzystuj we wzajemnym powi zaniu -
harmonii. Zachwianie równowagi mi dzy nimi ma
wp yw na równowag ustroju, na jego zdolno do Ryc.
i. znak Tao, symbol samoregulacji. W poj ciach
starochi skiego systemu energii Q\ - yang i yin.
filozoficznego nie ma we wszech wiecie organizmu,
gdzie nie by oby konkurencji i walki przeciwie stw. Dlatego te formy energii
yang i yin okre la si jako prawo jedno ci lub walki przeciwie stw. Te obie
formy energii zmieniaj si i zachodz na siebie. Przedstawia to najlepiej
monada chi ska gdzie kolor jasny to yang, a ciemny - yin. W ciemnym jest
cz stka jasnego i odwrotnie (ma e yang i ma e yin). Wed ug tej filozofii
wszystko co nas otacza, a tak e jest w nas, daje si zaliczy do yang, lub yin.
Yang to: wiat o, s ce, niebo, ogie , ciep o, dzie , lato, rodzaj m ski, ruch,
rado , czerwie , opadanie i inne. Yin to: ciemno , noc, ksi yc, zimno,
woda, rodzaj ski, sta , smutek, bezruch, purpura, przestrze , wznoszenie
si i inne.
Z faktu, e co jest yang a co yin nie wynika, e co jest lepsze a co
gorsze. W przyrodzie nie wyst puje poj cie dobra i z a i nie stosuje te ona
takiego warto ciowania. Jest to wytwór intelektualny cz owieka dobry i s uszny
tylko w sferze, wytworzonych przez niego zasad moralnych. Dla przyrody
zarówno to co z e, np.: drapie nik, jak i to co dobre np.: jagni , s potrzebne
i równie wa ne dla niezak óconego jej stanu.
Rozwa ania o istocie prawa jedno ci, lub walki przeciwie stw maj
ogromne znaczenie praktyczne. W yciu codziennym w sposobie pracy i cza-
sie wolnym, przy wyborze towarzystwa lub partnerów, przy dobieraniu
ciwej diety czy leku, najwa niejsze jest czenie pierwiastków na zasadzie
przeciwie stw i pami tanie, e ca y otaczaj cy nas wiat zawsze d y do
równowagi i pe nej homeostazy. W dalszych rozwa aniach dotycz cych energii
Qi i jej form skupimy uwag na tych wiadomo ciach, które wykorzystane b
dla omówienia mechanizmu akupresury.
Wspomniano te powy ej, e energia Qi w organizmie kr y nieustannie
swoimi utartymi szlakami czyli meridianami.
Jeden cykl kr enia energii Qi trwa dob (24 godz.) i rozpoczyna si od
serca i do serca wraca.
Wysoko fali przep ywu energii w danym meridianie zale y od poziomu
Qi w meridianie przed nim le cym.
Je eli z przyczyn chorobowych poziom Qi w danym narz dzie zwi zanym
z meridianem jest niski to fala p yn ca do narz du nast pnego b dzie równie
niska. Zadzia anie na przyk ad poprzez ucisk (akupresur ) lub nak ucie ig ami
(akupunktur ), lub inn technik na okre lone punkty meridianu chorego
narz du - czyli os abionego energetycznie - wyrównuje w nim poziom
energii, a przez to podnosi fal p yn do narz du nast pnego. Narz dy cia a
ludzkiego wykazuj ró ny stopie aktywno ci w ci gu doby, co daje podstawy
do podzia u ich na narz dy: dzienne, dzienno-nocne i nocne (ryc. 2).
Ryc. 2. Dobowy cykl kr enia energii Qi w organizmie cz owieka.
Narz dy dzienne - maksimum energii wyst puje w nich w godzinach od 7.00

do 15.00, s to:
1. dek
2. ledziona z trzustk ( ledziona i trzustka w tradycyjnej medycynie chi skiej,
uwa ane s za jeden narz d)
3. serce
4. jelito cienkie
Narz dy dzienno-nocne: godz. 15.00-19.00 i 3.00-7.00, s to:
1. uca
2. jelito grube
3. cherz moczowy
4. nerki
Narz dy nocne: od 19.00 do 3.00, s to:
1. osierdzie
2. potrójny ogrzewacz
3. cherzyk ciowy
4. troba
Zdrowym jest ten cz owiek, u którego energia Qi cyrkuluje w organizmie w

sposób niezak ócony.
Istota leczenia w medycynie starochi skiej, polega na udro nieniu przep ywu
energii Qi w ustroju, by ta przep ywa a w sposób niezak ócony. W tym celu
stosuje si ró ne techniki oddzia ywania na punkty chi skie le ce na przebiegu
meridianu.
Prawo pi ciu elementów

Wed ug tradycyjnej filozofii medycyny chi skiej u podstaw organizacji
wszech wiata le y cykliczno . Przyj to, e sposób organizacji wszech wiata jest
uniwersalny, tzn. e elementy owej organizacji w takim samym stopniu dotycz
ca ci (wszech wiata) jak i sk adowych cz ci tej ca ci, np. istot ywych oraz
ka dej fizjologicznej funkcji.
W ten sposób podporz dkowano wszystkie zjawiska pi ciu elementom.
Teoria ta t umaczy materialne zjawiska i procesy zachodz ce w tkankach, tak e
stany psychiki, oraz wszelkie zale no ci mi dzy fizjologi , patologi i
rodowiskiem.
Te pi elementów (pierwiastków) to:

1. drzewo (D)
2. ogie (O)
3. ziemia (Z)
4. metal (M)
5. woda (W)
Pomi dzy tymi elementami zachodz relacje, które mo na okre li ogólnie

jako prawa przemiany i istnienia. Tak wi c przez prawo pi ciu elementów Wu
Sing rozumie si symbole pod które podstawia si równowa niki odnosz ce si
do cz owieka, jego otoczenia, a tak e do wiata przyrody (tab. 1).
Tab. 1. Odpowiedniki pi ciu elementów
Odpowiedniki DRZEWO OGIE ZIEMIA METAL WODA
I Narz d pe ny troba serce ledziona uca nerka
osierdzie
Narz d pusty cherzyk jelito cie . dek jelito gr. cherz
ciowy polrójny moczowy
ogrzewacz
Zmys oczy - wzrok zyk - mowa wargi - nos - w ch ucho - s uch
luzówka
dotyk
Odpowiedniki DRZEWO OGIE ZIEMIA METAL WODA

Tkanka mi nie, cera - cia o - skóra, w osy ko ci, mózg,
ci gna, ukrwienie, mi nie, cia a osy g owy
paznokcie naczynia tkanka
tnicze czna
Wydaliny zy pot lina luz mocz
Osobowo spokojny aktywny zrówno- prawy, ruchliwy
wa ony nieugi ty
Emocje gniew, z , rado troska, smutek strach,
nienawi zmartwienie, depresja
wspó czucie
Sk onno do wzywania - do miechu do piewu do p aczu do st kania
krzyku
Wyczerpuje nadu ycie obserwacja, siedzenie le enie stanic
oczu dzia anie
poznawcze
Zapach zje cza y spalenizna przyjemny gryz cy zgni y
Smak kwa ny gorzki odki ostry ony
Rozwój urodzenie wzrost dojrza starzenie si zej cie -
mier
Kolor zielony czerwony ty, bia y, czarny,
ot> srebrny niebieski
Mi so kura baranina wo owina konina wieprzowina,
(drób) ryby
Ziarno pszenica yto kukurydza owies, ry fasola
Metoda Fermentacja, dzenie w cukrze w ostrych solenie,
konserwacji kiszenie przyprawach, zamra anie
w pró ni
Sposób krótkie pieczenie duszenie pod pod ci - gotowa w
gotowania zaparzanie bez (ruszt), przykryciem w nieniem, du ej ilo ci
przykrycia na sma enie z ma ej ilo ci kuchnia wody,
ogniu z drzewa obracaniem wody, t uszczu elektryczna miesza
nic miesza ,
piec w glowy
Pora dnia rano po udnic po po udniu wieczór noc

Pora roku wiosna lato pó ne lato jesie zima
Wp yw wiatr gor co wilgo sucho zimno
bioklimatu
Strona wiata wschód po udnic rodek zachód pó noc
Istniej wzajemne wi zi mi dzy tymi pi cioma elementami. S to:

1. Wi twórczo-pobudzaj ca (od ywcza)
Drzewo pobudza (w znaczeniu rodzi) ogie , ogie pobudza (ogrzewa)
ziemi , ziemia daje metal, metal daje wod , woda ywi drzewo (ryc. 3).
Nadmiar pobudzania jednego z 5 elementów prowadzi do zaburzenia równo-
wagi pomi dzy nimi.
2. Wi destrukcyjno-hamuj ca
Drzewo hamuje (podrywa korzeniami) ziemi , ziemia wypija wod , woda
gasi ogie , ogie topi metal, metal tnie drzewo (ryc. 3).
Je eli okre lony element np. woda wykazuje s abo , to inny np. ogie
zaczyna dominowa , przybiera form ataku a do jego ca kowitego zniszczenia.
*» wzajemne pobudzanie
> wzajemna akcja destrukcyjna
> przeciwdzia anie
Ryc. 3. Schemat przedstawiaj cy prawo pi ciu elementów.
Z powy szych wi zi wywodzi si jedno z prawide recepty punktowej

nazwane prawid em matka-córka", (lub ojciec-syn"). Element drzewa, który
ma zwi zek z w trob jest matk " elementu, ognia. Ogie ma zwi zek z
sercem. W przypadku chorej w troby nie jest ona w stanie dostarczy energii
Qi sercu i serce wykazuje niesprawno .
Do wykorzystania w praktyce tego prawid a b dziemy powraca jeszcze na
dalszych stronach ksi ki.
Patologia mi dzy pi cioma elementami

Zdrowie zawdzi czamy energii Qi, która sprawia, e organizm dysponuje
odpowiednimi si ami obronnymi zarówno przed patogennymi czynnikami
zewn trznymi jak i wewn trznymi. Mechanizmy obronne ustroju, dzi ki
dynamicznej równowadze pomi dzy yang i yin naszego cia a zachowuj stan
zdrowia. Utrzymuje si on dopóki silny czynnik atakuj c nie naruszy tego stanu
lub b c s abym nie natrafi na obni on niewydoln wewn trzn si energii
patogennej. Czynnikiem atakuj cym mo e by nag e pogorszenie si pogody jak
np. przenikliwe zimno i je eli natrafi na obni on odporno na ten czynnik mo e
doj do choroby. Choroba mo e trwa krótko przy dobrych si ach obronnych
ustroju, wytwarza si podwy szona ciep ota (gor czka) i poty, które
przeciwdzia aj atakowi agresji. Je eli organizm na skutek zak ócenia energii
yang-yin nie upora si z atakiem w krótkim czasie, to choroba przewleka si .
W tradycyjnej chi skiej medycynie istnieje poj cie pe no ci gdy nadmiar
patogennego czynnika atakuje powierzchni odpornego organizmu (Pincel 1994).
Objawami pe no ci jest nag y pocz tek choroby, ostry jej przebieg, wysoka
gor czka, poty, szybkie t tno. Jest to tzw. zespó wewn trzny yang-nadmiar czyli
Shi.
Drugie poj cie to pusto , jest ona przy s abej obronno ci organizmu i
wnikni ciu g biej czynnika szkodliwego. Objawami pusto ci s : przewlekanie
si choroby, brak gor czki i zwolnione t tno. Stan ten to zespó wewn trzny yin-
niedobór czyli Xu.
Leczenie ma wzmocni stan niedoboru lub os abi nadmiar.
Ze wzgl du na pochodzenie czynnika patogennego dzieli sieje na:
1. Patogenne czynniki zewn trzne; zimno, ciep o, wiatr, susza, wilgo ,
wp ywy kosmiczne, urazy i zaka enia.
2. Patogenne czynniki wewn trzne; z , troska, smutek, strach, rado ,
przeci enie prac narz dów wewn trznych, b dy w od ywianiu i inne.
Meridiany i punkty zwi zane z elementami
Meridiany g ówne czyli narz dowe posiadaj odpowiedni równowa nik w

zakresie elementów i tworz bardzo ciekawy uk ad, którego cechami
szczególnymi s : wyst powanie tego samego elementu w parze jak tworz
poszczególne meridiany typu yang (narz dy puste) i yin (narz dy pe ne).
Zmiana elementu wyst puje zawsze b przy uk adzie yang-yang, b yin-
yin. Element ognia wyst puje 4-krotnie, a pozosta e tylko po 2 razy.
Ryc. 4. Schemat obrazuj cy powi zania pomi dzy meridianami a pi cioma elementami.
Oprócz obiegu energii w meridianach tworz cych pary (ryc. 4) i maj cych
po czenia pomi dzy sob poprzez punkty przepustowe (Luo) istniej te
po czenia, które okre lamy jako du e po udniki. Wyodr bniamy trzy du e
po udniki typu yang; i trzy typu yin.
Du e po udniki typu yang tworz :
1. jelito cienkie (meridian r czny) i p cherz moczowy (meridian no ny) -
Tai yang
2. potrójny ogrzewacz (meridian r czny) i p cherzyk ciowy (meridian
no ny) - Shao yang
3. jelito grube (meridian r czny) i dek (meridian no ny ) - Yang Ming
Du e po udniki typu yin tworz :
1. uco (meridian r czny) i ledziona-trzustka (meridian no ny) - Tai yin
2. osierdzie (meridian r czny) i w troba (meridian no ny) - Yueh yin
3. serce (meridian r czny) i nerka (meridian no ny) - Shao yin
Du e po udniki i ich funkcje mo emy przedstawi w nast puj cy sposób:
Tai yang - zimno

Shao yang - ciep o
Yang Ming - sucho
Tai yin - wilgo
Yueh yin - wiatr
Shao yin - ogie
Strza ki cz ce du e po udniki wskazuj wzajemne oddzia ywania na siebie

du ych po udników.
Ka da para w ten sposób jest w stanie wyrówna powstaj ce w wyniku
dzia powy szych czynników zaburzenia.
Przyk ad: atak zimna na powierzchni cia a zadzia a na le cy zewn trznie
du y po udnik Tai yang. Tai yang tworz meridian jelita cienkiego (ciep o) i
cherza moczowego (zimno). Podczas ataku zimna na po udnik p cherza
moczowego b dzie d no ze strony jelita cienkiego do wyrównania zimna
swoim ogniem.
Przy ataku suszy na Yang Ming ratunek nast pi przy pomocy wilgoci ze
strony dka.
Tak wyrównane s mi dzy innymi codzienne wahania klimatyczne. Poja-
wienie si deficytu energii w wyrównuj cym sk adniku utrudnia likwidacj ataku
patogennego czynnika prowadz cego do zaburzenia.
W pierwszym przyk adzie atak zimna dotknie po udnik Tai yang, a w drugim
sucho , po udnik Yang Ming.
Zaburzenie równowagi w tych podwójnych, du ych po udnikach niezlikwi-
dowane w ich obr bie, mo e by wyrównane, jak wskazuj strza ki, przez drugi
du y po udnik wspó pracuj cy. I tak Tai yang otrzyma pomoc ze strony ognia
Shao yin rozpraszaj cego zimno, a Yang Ming od Tai yin dostarczyciela wilgoci.
Zale no ci te s wzajemne, tzn. e je eli wewn trzny ogie b dzie uszkadza
Shao yin, wtedy Tai yang dostarczy zimna.
W terapii gdy zimno uszkodzi Tai yang, trzeba u punktu Luo po udnika
jelita cienkiego dla zaopatrzenia go w ogie od serca z równoczesnym
rozproszeniem punktu ród a na po udniku serca.
Takie post powanie na pocz tku choroby mo e wspomóc zlikwidowanie
szkodliwego zimna na po udniku Tai yang.
Jak wida z tego, du e po udniki maj wa ne praktyczne znaczenie (Pincel
1994).
Punkty chi skie i ich po czenie z pi cioma elementami

Ka dy z punktów zgodno ci (Shu) zwi zany jest z odpowiednim elementem,
(st d inna ich nazwa - punkty-elementy") i tak:
Punkty dla meridianów yang: Punkty dla meridianów yin:

I róde ko (Ting) - metal (M) - drzewo (D)
II strumyczek (Yang) - woda (W) - ogie (O)
III strumie (Shu) - drzewo (D) - ziemia (Z)
IV rzeka (King) - ogie (O) - metal (M) V
morze (Ho) - ziemia (Z) - woda (W)
Tab. 2. Punkty elementy

Meridiany Elementy Meridiany Elementy
Yang M W D O Z Yin D 0 Z M W
VF 44 43 41 38 34 H 1 2 3 4 8
IT 1 2 3 5 8 C 9 8 7 4 3
SJ 1 2 3 6 10 PC 9 8 7 5 3
G 45 44 43 41 36 LP 1 2 3 5 9
IC 1 2 3 5 11 P 11 10 9 8 5
67 66 65 60 40 R 1 2 3 7 10
vu
liczby wygrubionc - punkt element w elemencie"
Punkty te wykorzystuje si przede wszystkim do oddzia ywania na okre lone

narz dy. Szczególnie dotyczy to punktów elementów" (lub element w ele-
mencie).
Punkty te w tab. 2 wygrabiono. Punkt le cy na lewo od niego ma dzia anie
pobudzaj ce, a le cy na prawo uspakajaj ce (hamuj ce).
Z zagadnieniem tym wi e si poj cie prawid a okre lanego jako matka-
córka" lub ojciec-syn". To co przedstawiono przy omawianiu rodzaju wi zi
pomi dzy pi cioma elementami (ryc. 3) odnosi si tak e do ka dego mendianu z
osobna. Wi twórczo-pobudzaj ca wyra a si tym, e chc c pobudzi serce C.8.
(ogie ), nale y dzia na C.9. (drzewo). W wi zi hamuj cej serce C.8. (ogie )
nale y dzia na C.3. (woda). Prawo - teoria pi ciu elementów t umaczy w
sposób, który mo na uzna za naukowy, obieg energii w naturze i stanowi kanon
medycyny naturalnej.
Meridiany g ówne i dodatkowe

to szlaki przep ywu energii Qi. Biegn one przewa nie wzd cia a.
Odchodz ce od nich odga zienia (kolaterale) cz okre lone punkty na
powierzchni cia a z odpowiednimi narz dami wewn trznymi. Punkty te
najcz ciej s znane jako: punkty chi skie (PCH), punkty akupunktury (PA),
biologicznie aktywne punkty (BAP).
Na obwodzie meridianów ko czyn, tak górnej (poni ej stawu okciowego),
jak i dolnej (poni ej stawu kolanowego), meridiany cz si ze sob . Te ga zki
cz ce nazywamy Luo (czyt. lo). Meridian yang czy si z meridia-nem yin i
tym samym daje to swobodne kr enie energii Qi w ca ym ustroju.
Dla unikni cia nieporozumie , których przyczyn mo e by stosowanie
ró nych nazw, postanowiono oznacza meridiany cyframi rzymskimi (od I do
XIV), przyjmuj c za I meridian p uc.
Meridiany g ówne :
Wydaje si , e najlepszym rozwi zaniem jest stosowanie obok nazw
rodzimach - nazw aci skich. Chi czycy wspó cze ni tak e stosuj ten system.
NAZWA POLSKA NAZWA ACI SKA

I Meridian p uc P Pulmones P
II Meridian jelita grubego JG Intestinum crassum IC
III Meridian dka Z Gaster G
IV Meridian ledziony - trzustki ST Lien - Pankreas LP
V Cor C
VI Meridian jelita cienkiego JC Intestinum tenue IT
VII Meridian p cherza moczowego PM Vesica urinaria VU
VIII Meridian nerki N Ren R
IX Meridian osierdzia O Pericardium PC
X Meridian potrójnego ogrzewacza PO przyj to z chin. SJ
(San Jiao)
XI Meridian p cherzyka ciowego P Vesica fellea VF
XII Meridian w troby W Hepar H
Meridiany dodatkowe
XIII Meridian rodkowy tylny (ST), czyli przyj to z chin. TM
ówny regulator tylny (GRT) (Tu Mai)
XIV XIV Meridian rodkowy przedni przyj to z chin. JM
(SP), czyli g ówny regulator przedni (Jen Mai)
(GRP) "
to mendiany niesymetryczne.
Mendiany maj dwie cz ci: zewn trzn , biegn po powierzchni cia a
wzd punktów, i wewn trzn , zmierzaj do odpowiadaj cych im narz -
dów. Zewn trzne cz ci meridianów maj charakterystyczny przebieg. Wszy-
stkie zaczynaj si lub ko cz na palcach r k i nóg. Tylko meridian nerki
zaczyna si na podeszwowej cz ci stopy. W przewa aj cej swojej d ugo ci
biegn one przez ko czyny górne lub dolne, dlatego dzielimy je na meridiany
górne - tj. r k, i dolne - tj. nóg.
Do meridianów r k nale : m. p uc, m. jelita grubego, m. osierdzia, m.
potrójnego ogrzewacza, m. serca, m. jelita cienkiego. Pozosta e to meridiany
nóg.
T. Mann, omawiaj c przebieg meridianów po powierzchni cia a, podaje
nast puj cy opis: je li cz owiek wyprostuje si w taki sposób, e jego ramiona
uniesione w stron nieba, a jego stopy spoczywaj na ziemi, to zauwa amy,
e meridiany yang id od nieba do ziemi, a yin od ziemi do nieba. Jest to
zgodne ze staro ytn tradycj , wed ug której, energia yang pochodzi z kosmosu,
a yin z ziemi.
Obok 12 meridianów g ównych istnieje 8 meridianów dodatkowych. Dwa
z nich maj szczególne znaczenie i zostan omówione podobnie jak g ówne.
to: meridian rodkowy tylny (TM) i rodkowy przedni (JM). Oba meridiany
dodatkowe maj po czenia z meridianami g ównymi typu yang i yin, i zarz -
dzaj nimi. TM zarz dza typem yang, a JM typem yin. Wed ug starych ksi g
chi skich, meridiany te stanowi zbiorniki energii Qi i s zlewiskiem tej
energii, dlatego nazywamy je meridianami zarz dzaj cymi, lub g ównymi
regulatorami.
Punkty kolejne meridianu podano cyfr arabsk i odnosz si one wy cz-
nie do danego meridianu (bywaj systemy numeracji cznej punktów). Liczb
punktów w danym meridianie oraz jego typ podano przy charakterystyce
ogólnej przebiegu meridianu (patrz rozdzia III).
IEJ PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ 29
Punkty chi skie i metody ich lokalizacji

Punkty chi skie s to miejsca na ciele o szczególnych w ciwo ciach,
których nak ucie, ucisk lub inny sposób pobudzenia s podstaw leczniczego
oddzia ywania na organizm. W przebiegu wy ej wymienionych meridianów le y
670 punktów:
12 Meridianów g ównych Meridian = 309 x 2 (parzyste) =618 +

ówny regulator tylny Meridian 28 +
ówny regulator przedni 24
RAZEM: 670 punktów
Oprócz tych punktów opisano oko o 800 dodatkowych, tzw. Extra. Punkty te
znajduj si na skórze cz owieka od urodzenia i maj jednakow lokalizacj u
ka dego. Ich wielko u ludzi zdrowych waha si od 2 do 5 mm ( rednica), a w
czasie choroby narz du mog si powi ksza do 10 mm.
Istnieje kilka sposobów lokalizacji punktów. Poni ej podajemy niektóre z
nich.
1. Wed ug informacji dotycz cych miejsc anatomicznych cia a, na przyk ad:
G.45. znajduje si po stronie strza kowej drugiego palca u nogi, 3 mm od
rogu paznokcia. T metod b dziemy si pos ugiwa najcz ciej.
2. Metoda cuna indywidualnego. Cun jest to jednostka, która nie odpowiada

adnej znanej dotychczas jednostce pomiarowej. Od tysi cy lat stosowany
jest w akupunkturze, s c do lokalizacji punktów. W akupunkturze
szeroko kciuka uznajemy za 1 cun. Tak e odleg ci mi dzy dwoma
fa dami na rodkowym paliczku III palca r ki (u kobiet prawej, u m czyzn
lewej) okre la 1 cun indywidualny (ryc. 5).
3. Metoda cuna proporcjonalnego. Chi czycy podzielili poszczególne okolice

cia a wzd i wszerz na ró ne odcinki, tzw. proporcjonalne jednostki cun.
W metodzie tej 1 cun na czole nie jest równy 1 cunowi na klatce
piersiowej. Mierzony w jednostkach uk adu SI w ka dej okolicy cia a
dzie mia inn d ugo . Zawsze jednak odleg od punktu Extra 1, tj.
le cego u nasady nosa w rodku mi dzy brwiami - do przedniej linii
osów, niezale nie od tego, czy b dzie to kobieta czy m czyzna, doros y
czy dziecko, o wysokim czy niskim czole -wynosi b dzie 3 cuny. Inne
przyk ady: odleg mi dzy brodawkami
Ryc. 5. Cun indywidualny.
sutkowymi wynosi b dzie 8 cunów , odleg od górnego brzegu

spojenia onowego do p pka - 5 cunów (ryc. 6).
4. Metoda palpacyjna - szczególnie przydatna w stanach chorobowych,

kiedy punkt jest powi kszony i bolesny.
5. Lokalizacja za pomoc punktoskopu. Punktoskop jest to aparat, którego

dzia anie opiera si na wykorzystaniu ni szego oporu elektrycznego
punktu od otaczaj cej go skóry. Inaczej mówi c, punktoskop jest to
bardzo czu y omomierz (ryc. 7).
* U kobiet mi dzy liniami rodkowoobojczykowymi.

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHINS KIEJ 31
Ryc. 6. Cun proporcjonalny.

1 - elektroda czynna,
2 - elektroda bierna,
3 - potencjometr,
4 - sygnalizator optyczny,
5 - pokrywa pojemnika baterii.
Ryc. 7. Punktoskop (omomierz).
6. Lokalizacja punktów przez odpowiednie u enie cia a lub przyj cie

odpowiedniej pozycji. Przyk ad: punkt VF.31. (Fengshi) mo na zlokali-
zowa , przyjmuj c pozycj wyprostn ( na baczno ") z przy eniem
k do ud. Koniec palca rodkowego wskazuje ten punkt. Sposób ten
wykorzystuje si najcz ciej dla wyznaczenia punktów:
a) VF.3L,
b) LP.10.,
c) IC.4.,
d) P.7.,
e) R.l.(ryc. 8).
Ryc. 8b
Ryc. 8a
Ryc. 8c
Ryc. 8d Ryc. 8. Przyk ady Ryc. 8e
sposobów lokalizacji punktów.

Rozdzia III
PRZEBIEG MERIDIANÓW, PO ENIE PUNKTÓW I
WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE
MERIDIAN P UC ( AC. PULMONES - P)

Przebieg meridianu
W swoim przebiegu zewn trznym rozpoczyna si w punkcie P.I., tj. na
powierzchni klatki piersiowej, na wysoko ci pierwszej przestrzeni mi dzy e-
browej, 6 cunów od linii rodkowej cia a. Dalej biegnie w gór i na zewn trz
- punkt P.2., st d zst puje w dó po przy rodkowej powierzchni ramienia i
dochodzi do stawu okciowego. Od stawu okciowego biegnie po stronie
promieniowej przedramienia, przez nadgarstek przechodzi na t tnic promie-
niow i osi ga koniuszek kciuka - 3 mm od promieniowego k ta macierzy
paznokcia (P. 11.).
Ogólna charakterystyka meridianu:

Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Metal, tworzy par z meridia-
nem jelita grubego. Wa niejsze punkty:
- ród owy P.9.
-przychylno ci Shu" P.ll., P.10., P.9., P.8., P.5.
- tonizuj cy P.9.
- sedatywny P.5.
- przepustowe P.7., (P.9.)
- alarmowy przedni P. 1.
- alarmowy tylni VU.13.
- samodzielne P.7., P.l 1.
Ogó em punktów: 11, czas najwi kszej aktywno ci 3.00-5.00.
PRZEBIEG MERIDIANOW... 35
Ryc. 9. Meridian p uc.
Wykaz punktów: P.l. Zhongfu

(zwyk y pa acyk)
Po enie: na powierzchni klatki piersiowej, na wysoko ci pierwszej
przestrzeni mi dzy ebrowej, 6 cunów od linii rodkowej cia a.
36 PRZEBIEG MERIDIANÓW...
Wskazania: dychawica oskrzelowa, choroby p uc, obrz k twarzy i ko czyn,

ból w okolicy klatki piersiowej.
P.2. Yunmen (drzwi ob oków)
Po enie: we wg bieniu, pod wewn trznym brzegiem obojczyka (w odle-
ci 1/3 od barkowego ko ca obojczyka).
Wskazania: takie same .
P.3. Tianfu (niebia ski pa ac)
Po enie: na rodkowej górnej powierzchni ramienia, 3 cuny poni ej
przebiegu do u pachowego, po promieniowej stronie mi nia dwug owego
ramienia.
Wskazania: choroby narz dów oddechowych, ból w okolicy opatki, barku i
stawu barkowego, nerwice, zawroty g owy.
P.4. Xiabai (szlachetny wiat)
Po enie: na rodkowej powierzchni ramienia, po promieniowej stronie
mi nia dwug owego, 1 cun poni ej P.3.
Wskazania: neurogenne choroby serca, cz stoskurcz napadowy, md ci, ból
w piersiach.
P.5. Chize (staw okcia)
Po enie: we wg bieniu stawu okciowego, po stronie promieniowej ci gna
mi nia dwug owego ramienia (u atwia lokalizacj pozycja zgi cia przedramienia
z d oni zwrócon ku górze - mo na wtedy zauwa nieznaczne wg bienie, w
którym le y ten punkt).
Wskazania: choroby narz dów oddechowych i uk adu nerwowego (nerwice,
stany reaktywne, nietrzymanie moczu, drgawki u dzieci, ból w okolicy opatki,
niedow ady, zapalenie splotu nerwowego).
P.6. Kongzui (wi kszy otwór)
Po enie: po odwróceniu d oni ku górze punkt ten znajduje si po
promieniowej stronie przedramienia, w odleg ci 5 cunów poni ej zgi cia
okciowego, a 7 cunów powy ej poprzecznego zgi cia nadgarstka.
Wskazania: ostre choroby uk adu oddechowego, wysoka temperatura, kaszel,
chrypka, nie yt krtani, zapalenie gard a, ból w okolicy ramienia i stawów r k.
P.7. Lieque (niedostatek przechylenia)
Po enie: przy d oni zwróconej ku górze punkt ten le y po promieniowej
stronie, powy ej wyrostka rylcowatego, 1,5 cuna od zgi cia poprzecznego
nadgarstka.
Przez stwierdzenie takie same" nale y rozumie wskazanie jak dla punktu poprzedniego.
PRZEBIEG MERIDIANÓW... 37
Wskazania: tiki i przykurcze mi ni mimicznych, zapalenie nerwu twarzo-

wego i nerwu trójdzielnego, bóle z bów, dychawica oskrzelowa, nie yt krtani,
zapalenie migda ków podniebiennych, bóle g owy w okolicy potylicznej,
migrena, szczególnie z towarzysz cymi wymiotami, schorzenia r k.
P.8. Jingqu (dolny kana lub sp yw kana u)
Po enie: przy promieniowej stronie mi nia zginacza r ki, 1 cun nad fa dem
promieniowo-nadgarstkowym.
Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, dychawica oskrzelowa,
wymioty, czkawka, zapalenie nerwu promieniowego.
P.9. Taiyuan (wielkie ród o)
Po enie: przy promieniowym brzegu ci gna mi nia promieniowego
zginacza r ki, na dolnym fa dzie stawu promieniowo-nadgarstkowego.
Wskazania: rozedma p uc, angina, nerwoból mi dzy ebrowy, ból przedra-
mienia, zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, bezsenno , depresja. Wykazuje
specjalne oddzia ywanie na t tnice, podnosi ci nienie t tnicze itp.
P.10. Yuji (spotkanie ryby)
Po enie: na d oniowej powierzchni k bu, w rodku pierwszej falangi
kciuka.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, nadmierne wydzielanie potu,
zapalenie migda ków podniebiennych.
P.ll. Shaoshang (m ody kupiec)
Po enie: po promieniowej stronie kciuka, 3 mm od rogu paznokcia
(ko cowy punkt).
Wskazania: omdlenia, choroby jamy ustnej, gard a, prze yku, bezsenno ,
drgawki u dzieci, punkt znieczulenia skóry podczas zabiegów chirurgicznych.
MERIDIAN JELITA GRUBEGO ( AC.

INTESTINUM CRASSUM - IC)
Przebieg meridianu
Biegnie w gór od punktu IC.l., który znajduje si 3 mm w bok (po stronie
promieniowej) od rogu paznokcia palca II, poprzez nadgarstek, przedrami , rami
do przedniego brzegu wyrostka barkowego opatki (acromion), od tego punktu
skr ca na przedni powierzchni klatki piersiowej do do ka nadoboj-czykowego.
St d wznosi si ku górze i biegnie przez rodek trzonu uchwy, policzek, do
wargi górnej. Ko czy si na górnym brzegu bocznej bruzdy skrzyde ka nosa
(IC.20.).

Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Metal, tworzy par z meridia-
nem p uc.
Wa niejsze punkty:
- ród owy IC.4.
- przychylno ci Snu" IC.l., IC.2., IC.3., IC.5., IC.l 1.
- toni uj cy IC.l 1.
- sedatywny IC.2.
- przepustowe IC.6., (IC.4.)
- alarmowy przedni G.25.
- samodzielny IC.4., IC.l 1.
Ogó em punktów: 20, czas najwy szej aktywno ci 5.00-7.00.
Wykaz punktów:
IC.l. Shangyang (kupiec yang)
Po enie: po stronie promieniowej palca wskazuj cego, 3 mm w bok od
ta macierzy paznokcia.
Wskazania: choroba jamy ustnej (zapalenie migda ków podniebiennych,
jamy ustnej, krtani, bóle z bów), szum w uszach, choroby narz du oddecho-
wego; udzielenie nag ej pomocy w omdleniach.
IC.2. Erjian (drugi interwa )
Po enie: po promieniowej stronie, nieco dystalnie od stawu ródr czno-
paliczkowego palca wskazuj cego. Punkt ten lokalizuje si przy d oni zaci -
ni tej w pi .
Wskazania: choroba jamy ustnej i nosa (zapalenie krtani i migda ków
podniebiennych, krwawienia z nosa, ból z bów); zw enie prze yku, kruczenie
w jelitach, rozwolnienia itp., choroby skóry (tr dzik pospolity), itp.
IC.3. Sanian (trzeci interwa )
Po enie: na promieniowym brzegu II ko ci ródr cza (w ty od jej g ówki
wyczuwa si zag bienie).
Wskazania: takie same.
IC.4. Hequ (z cza ko ci)
Po enie: w po owie d ugo ci II ko ci ródr cza po stronie promieniowej.
Przy odwiedzeniu od siebie kciuka i palca wskazuj cego punkt ten le y w
rodku linii cz cej miejsce po czenia I i II ko ci ródr cza i rodka
kraw dzi b ony mi dzy palcowej (p etwy).
11 10 9 8
Ryc. 10. Meridian jelita grubego.
Wskazania: bóle g owy (twarzy, nosa, oczu, uszu), narz du oddechowego,

zapa , bezsenno , nocne pocenie si , brak miesi czki, nerwica neurasteniczna,
ból i niedow ad ko czyn górnych, zespo y bólowe w górnej po owie tu owia.
40 PRZEBIEG MERIDIANOW...
IC.5. Yangxi (potok yang)

Po enie: na grzbietowej stronie nadgarstka. Gdy kciuk jest odwiedziony w
bok i ku górze, to punkt ten znajduje si w powsta ym wg bieniu mi dzy
ci gnami mi ni prostowników d ugiego i krótkiego kciuka, w popularnej
anatomicznej tabakierce".
Wskazania: bóle g owy, szum w uszach, zapalenie migda ków podniebien-
nych, ból z bów, choroby stawu promieniowo-nadgarstkowego.
IC.6. Pianli (pochylone przej cie)
Po enie: 3 cuny powy ej IC.5.
IC.7. Wen iu (ciep y strumyk)
Po enie: nad ko ci promieniow , po rodku odleg ci mi dzy stawem
promieniowo-nadgarstkowym a zgi ciem okciowym.
Wskazania: choroby jamy ustnej, dka, jelit, bóle r k.
IC.8. Xialian (dolna wynios r ki)
Po enie: 4 cuny poni ej zewn trznego zgi cia okciowego, po rodku mi dzy
fa dem okciowym a zewn trznym k ykciem (przy zgi tym stawie okciowym).
Wskazania: pora enie zwieraczy p cherza moczowego, kruczenie w jelitach,
ból w okolicy serca, dychawica oskrzelowa, nie yt oskrzeli, zapalenie op ucnej,
gru lica p uc, zapalenie gruczo u sutkowego.
IC.9. Shanglian (górna wynios r ki)
Po enie: 3 cuny poni ej zewn trznego zgi cia okciowego po rodku mi dzy
IC.10. Shousanli (trzy odleg ci na r ce)
Po enie: 2 cuny poni ej zewn trznego zgi cia okciowego, po rodku mi dzy
fa dem okciowym a zewn trznym k ykciem (przy zgi tym stawie okciowym),
na linii cz cej IC.5. z IC.6.
Wskazania: bóle z bów, zapalenie jamy ustnej, ból w okolicy okcia i
ramienia, pora enia po owicze, udar mózgu, nerwoból nerwu promieniowego,
zapalenie gruczo u sutkowego, zapalenie linianki przyusznej, grypa, przewlek e
zapalenie okr nicy.
ICH. Quchi (zgi ty staw)
Po enie: na zewn trznym brzegu zgi cia okciowego, po rodku mi dzy
Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, ból w okolicy ramienia,
epatki i okcia, bóle g owy, pora enie po owicze, zapalenie op ucnej, nerwoból
mi dzy ebrowy, neurastenia, niedokrwisto , choroby skóry, przewlek e zapa-

lenia okr nicy.
IC.12. Zhouliao (jamka stawu okciowego)
Po enie: na bocznej powierzchni ramienia, 1 cun powy ej zewn trznego
brzegu zgi cia okciowego, po rodku mi dzy fa dem okciowym a zewn trznym
ykciem (przy zgi tym stawie okciowym).
Wskazania: choroby ko czyn górnych.
IC.13. Shouwuli (pi odleg ci na r ce)
Po enie: na zewn trznym brzegu ko ci promieniowej, 3 cuny nad zgi ciem
okciowym.
Wskazania: zapalenie p uc, go ciec, zaburzenia czynno ci ruchowej i czu-
ciowej ko czyn górnych, senno , gru licze zapalenie w ów ch onnych w
okolicy szyi, fobie.
IC.14. Binao (mi sie r ki)
Po enie: na bocznej powierzchni ramienia, tu nad przyczepem mi nia
naramiennego do ko ci ramieniowej.
IC.15. Jianyu (koniec k ta ramienia)
Po enie: nad stawem ramiennym, mi dzy barkowym wyrostkiem opatki a
guzkiem wi kszym ko ci ramieniowej. Odpowiada zag bieniu powsta emu przy
podniesieniu r ki.
Wskazania: choroba nadci nieniowa, pora enie po owicze, kr cz szyi, ból w
okolicy ramienia.
IC.16. Jugu (wielka ko )
Po enie: w zag bieniu mi dzy ko cem barkowym obojczyka a grzebieniem
opatki.
Wskazania: drgawki u dzieci, bóle z bów, uchwy, zapalenie splotu
nerwowego, zapalenie oko ostawowe ramienno- opatkowe.
IC.17. Tianding (naczynie niebios)
Po enie: na tylnym brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na
wysoko ci dolnego brzegu chrz stki tarczowej.
Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, zapalenie gard a, trudno ci
w po ykaniu.
IC.18. Neck-Futu (boczne uwypuklenie)
Po enie: w rodku mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkawego, na
wysoko ci górnego brzegu chrz stki tarczowej.
Wskazania: kaszel, dusznica, nadmierne lub zbyt sk pe wydzielanie liny,
afonia czynno ciowa, zbyt niskie ci nienie t tnicze.
IC.19. Nose-Heliao (male ka jamka)

Po enie: 15 mm poni ej skrzyde ka nosa (na wysoko ci 1/3 wargi górnej).
Wskazania: ostry i przewlek y nie yt nosa, czyrak nosa, zapalenie nerwu
twarzowego, tik i przykurcz mi ni twarzy, nerwoból nerwu trójdzielnego.
IC.20. Yingxiang (powitanie wonno ci)
Po enie: w po owie fa du wargowego, tu obok skrzyde ka nosa (punkt
ko cowy).
Wskazania: ostry nie yt nosa, os abienie powonienia, krwawienie z nosa,
zapalenie nerwu twarzowego itp.
MERIDIAN DKA ( AC. GASTER - G)

Przebieg meridianu
Rozpoczyna si w punkcie G.I., tj. na dolnym brzegu oczodo u, prostopadle
do renicy oka. St d biegnie w dó , okala wargi i dalej wzd dolnej cz ci
uchwy do jej k ta, dziel c si po drodze na dwie odnogi. Jedna odnoga
skierowana pionowo do góry, do k ta czo a (punkt G.8.). Druga zst puje na dó
po szyi, klatce piersiowej, brzuchu, pachwinie, przedniej powierzchni uda,
podudzia i po grzbietowej cz ci stopy i ko czy si na palcu drugim stopy, 3 mm
od rogu paznokcia, po stronie strza kowej (G.45.).

Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Ziemia, tworzy par z meri-danem
ledziony i trzustki. Wa niejsze punkty:
- ród owy G.42.
- przychylno ci Shu" G.45., G.44., G.42., G.41., G.36.
- tonizuj cy G.42.
- sedatywny G.45.
- przepustowy G.40. (G.42.)
- alarmowy przedni JM. 12.
- samodzielny G.36., G.44.
Wykaz punktów:
G.l. Cheng i (zbiornik ez)
Po enie: na dolnym brzegu oczodo u, prostopadle do renicy oka.
Wskazania: choroby oczu, tiki i przykurcz mi ni okr nych ust i oczu.
G.2. Sibai (czterokrotna wiat )
Po enie: 0,7 cuna poni ej dolnego brzegu oczodo u prostopadle do renicy
oka.
Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, choroby oczu, ból g owy, zawroty
owy, zapalenie zatok szcz kowych, nie yt nosa, zapalenie nerwu twarzowego,
przykurcz mi ni mimicznych, zaburzenia mowy.
G.3. Face-Juliao (du a ko )
Po enie: na wysoko ci skrzyde ka nosa, w linii G.2.
Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurcze mi ni mimicz-
nych, nerwoból nerwu trójdzielnego, zapalenie rogówki, jaskra, krótkowzrocz-
no , zapalenie zatok szcz kowych, bóle z bów, choroby warg i policzków.
G.4. Dicang (spichlerz ziemi)
Po enie: 0,4 cuna (ok. 1 cm) z boku k cika ust.
Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurcze mi ni okr nych
ust i oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, zaburzenia mowy itp.
G.5. Daying (wielkie przej cie)
Po enie: ku przodowi i górze od k ta uchwy, na dolnym brzegu mi nia
wacza, w miejscu, w którym wyczuwa si t tnic uchwow . Przy ustalaniu
punktu usta winny by zamkni te.
Wskazania: obrz k twarzy, tiki i przykurcze mi ni okr nych ust, mi ni
uchwy i mi ni szyi oraz oczu, zaburzenia mowy, ból z bów.
G.6. Jiache (rydwan szcz ki)
Po enie: ok. 0,5 cuna do przodu i ku górze od k ta uchwy (we wg bieniu).
nych, nerwoból nerwu trójdzielnego, chrypka, bóle z bów (w uchwie), zapalenie
jamy ustnej, bóle, tiki i przykurcze mi ni szyi, rozci gni cie wi zade w okolicy
szyjno-poty licznej, pora enie po owicze, pora enie 4 ko czyn, zaburzenia
mowy.
G.7. Xiaguan (dolna granica)
Po enie: w przód i w dó od wyrostka stawowego uchwy; przy zamkni -
tych ustach miejsce to jest nieznacznie wg bione, a gdy usta s otwarte, miejsce,
w którym ten punkt le y, jest uwypuklone.
Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, zawroty g owy, szum w uszach,
os abienie s uchu, bóle z bów (w szcz ce).
Ryc. 11. Mcridian dka (cz górna).

Ryc. 12. Meridian dka (cz dolna).

G.8. Touwei (zm czona g owa)

Po enie: nieznacznie powy ej k ta czo a, 0,5 cuna od przedniej linii
osów; 4,5 cuna od linii rodkowej g owy.
Wskazania: ból w okolicy czo owej, migrena, zapalenie spojówki, os abienie
wzroku, zawienie, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego.
G.9. Renying (przyj cie cz owieka)
Po enie: na przednim brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego,
na wysoko ci górnego brzegu chrz stki tarczowej.
Wskazania: nie yt krtani, zapalenie migda ków podniebiennych, choroby
uc, choroba nadci nieniowa.
G.10. Shuitu (wodospad)
Po enie: na przednim brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego,
w bok od dolnego brzegu chrz stki tarczowej.
Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, zapalenie oskrzeli,
dusznica, nie yt krtani, krztusiec.
G.ll. Qishe (domek oddechu)
Po enie: na górnym brzegu do rodkowego ko ca obojczyka, mi dzy
ówkami mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
G.12 Quepen (rozbity puchar)
Po enie: na tylnym brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, w
rodku jamki nadobojczykowej.
Wskazania: dychawica, zapalenie op ucnej, zapalenie mi ni szyi i barku,
nerwoból nerwów mi dzy ebrowych, zapalenie migda ków podniebiennych,
gru licze zapalenie w ów ch onnych.
G.13. Qihu (dom oddechu)
Po enie: pod obojczykiem, 4 cuny w bok od linii po rodkowej klatki
piersiowej.
Wskazania: choroby uk adu oddechowego, skurcz przepony, czkawka,
krztusiec.
G.14. Kufang (skarbiec)
Po enie: w pierwszym mi dzy ebrzu, 4 cuny w bok od linii po rodkowej
klatki piersiowej.
Wskazania: choroby p uc.
G.15. Wayi (pokojowy parawan)
Po enie: w drugim mi dzy ebrzu, pod G.14.
-
G.16 Yingchuang (sokole oko)

Po enie: w trzecim mi dzy ebrzu, pod G.15.
G.17. Ruzhong rodek klatki piersiowej)
Po enie: w rodku sutka.
G.18. Rugen (trzon piersi)
Po enie: w pi tym mi dzy ebrzu, na dolnym brzegu gruczo u sutkowego.
Wskazania: procesy zapalne gruczo u sutkowego, niedostateczna laktacja,
zapalenie op ucnej, nerwoból mi dzy ebrowy.
G.19. Burong (zakazane wej cia)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 6 cunów powy ej
pka.
Wskazania: choroby serca, dka, w troby, zaburzenie czynno ci ruchowej i
czuciowej w okolicy opatki i barku, nerwoból mi dzy ebrowy.
G.20. Chengman (poczucie pe no ci)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 5 cunów nad
pkiem.
Wskazania: kaszel, krwawe wymioty, utrudnione po ykanie, os abienie
apetytu, wzd cie brzucha, biegunka, kruczenie w jelitach, zapalenie otrzewnej,
taczka, skurcz przepony.
G.21. Liangmen (wrota skrzy owania)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 4 cuny nad p pkiem.
Wskazania: choroby dka, a szczególnie nie yt, choroba wrzodowa,
os abienie apetytu, niestrawno itp.
22. Guanmen (pograniczne wrota)
G.23. Taiyi (wielka monada)
G.24 Huaroumen ( liskie, nasmarowane wrota)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 1 cun nad p pkiem.
Wskazania: padaczka, zapalenie j zyka, przewlek e zapalenie dka i jelit,
wodobrzusze, zapalenie nerek, zapalenie b ony luzowej macicy, zaburzenia
cyklu miesi czkowego.
G.25. Tianshu (niebia ska kolumna)

Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, na wysoko ci p pka.
Wskazania: choroby dka i jelit, zapalenie p cherzyka ciowego, nerek,
ony luzowej macicy, zaburzenia cyklu miesi czkowego.
G.26. Wailing (zewn trzne wzgórze)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 1 cun pod p pkiem.
Wskazania: ból w dolnej cz ci brzucha, kolka jelitowa, bolesno przedniej
ciany brzucha.
G.27. Daju (wielka w adza)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 2 cuny poni ej p pka.
Wskazania: bezsenno , kolka jelitowa, zaparcia, zatrzymanie moczu, niemoc
ogólna (astenia).
G.28. Shuidao (szlak wodny)
Wskazania: zapalenie nerek i p cherza moczowego, zatrzymanie moczu,
zapalenie naj drza i rdzenia, kolka jelitowa, wypadanie odbytnicy, choroby
macicy i jajników.
G.29. Guilai (powrót)
Wskazania: zaburzenia moczowo-p ciowe.
G.30. Qichong (uderzenie oddechu)
Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, na wysoko ci wzgórka
ko ci onowej.
Wskazania: choroby narz dów p ciowych m skich i skich, ból krzy a.
G.31. Biguan (granica biodra)
Po enie: mi dzy mi niem krawieckim a mi niem napinaj cym powi
szerok uda. Na skrzy owaniu linii prowadz cych przez kolec biodrowy przedni,
górny i linii horyzontalnej przechodz cej przez dolny brzeg spojenia onowego.
Wskazania: ból krzy a, zaburzenia czynno ci ruchowych i czynno ci
ruchowych ko czyn dolnych, zapalenie pachwinowych w ów ch onnych.
G.32. Femur-Futu (boczne uwypuklenie)
Po enie: na brzu cu mi nia prostego uda, 6 cunów powy ej górnego
brzegu rzepki.
G.33. Yinshi (zacieniony bazar)

Po enie: w zag bieniu, 3 cuny powy ej górno-bocznej kraw dzi rzepki.
G.34. Liangqiu (szczyt wzgórza)
Po enie: w zag bieniu, 2 cuny powy ej górno-bocznej kraw dzi rzepki.
Wskazania: zapalenie stawu biodrowego, ból krzy a, zapalenie gruczo u
sutkowego, ból i s abo ko czyn dolnych.
G.35. Dubi (nos cielaka)
Po enie: przy zgi tym kolanie punkt ten le y we wg bieniu na zewn trz
wi zad a rzepki, na poziomie dolnego brzegu rzepki, tzw. oko tygrysa.
Wskazania: zaburzenia czynno ci stawu kolanowego.
G.36. Zusanli (trzy odleg ci na nodze). Punkt przez Chi czyków nazywany
wielkim lekarzem nóg".
Po enie: 3 cuny poni ej dolnego brzegu rzepki i 1,5 cuna w bok od
grzebienia ko ci piszczelowej. Lokalizacja punktu przez odpowiednie u enie
cz ci cia a: przy zgi tym stawie kolanowym (90°) uk adamy d z rozwartymi
palcami w taki sposób, e dolny brzeg rzepki pokrywa si z lini stawów
paliczkowo- ródr cznych. Palec rodkowy przebiega wzd grzebienia ko ci
piszczelowej, a koniec palca IV wskazuje punkt G.36. Praw d oni wyznaczamy
punkt na prawej nodze, lew za na lewej.
Wskazania: choroby uk adu trawiennego, ko czyn dolnych, wyczerpanie
ogólne, choroby jamy ustnej, zatrzymanie moczu, choroba nadci nieniowa, ból
owy, zawroty g owy, choroby oczu.
G.37. Shangjuxu (górna, ogromna pustka)
Po enie: 3 cuny poni ej G.36., na brzu cu mi nia piszczelowego.
Wskazania: ból krzy a, zaburzenia czynno ci czuciowej i ruchowej ko czyn
dolnych, zapalenie stawu kolanowego, choroby dkowo-jelitowe.
G.38. Tiaokou (pokryte zmarszczkami usta)
Po enie: mi dzy ko ci piszczelow i ko ci strza kow , 8 cunów nad górn
kraw dzi kostki bocznej.
Wskazania: choroby dkowo-jelitowe i choroby ko czyn dolnych.
G.39. Xiajuxu (dolna, ogromna pustka)
Po enie: mi dzy ko ci piszczelow i ko ci strza kow , 7 cunów nad górn
Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowych i ruchowych ko czyn dolnych,
bóle fantomowe, ból g owy, nerwoból mi dzy ebrowy, zapalenie migda ków
podniebiennych, linotok, zapalenie gruczo u sutkowego.
G.40. Fenglong (bogata pe no )

Po enie: na przedniej kraw dzi ko ci strza kowej, 8 cunów nad górn
Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowych i ruchowych ko czyn dolnych,
ból g owy, zaparcia, zatrzymanie moczu, choroby w troby, kaszel z plwocin .
G.41. Jiexi (rozerwany potok)
Po enie: w poprzecznym zgi ciu grzbietu stopy, mi dzy ci gnem mi nia
prostownika palców d ugiego a ci gnem mi nia prostownika palucha.
Wskazania: choroby ko czyn dolnych, obrz k twarzy, zawroty g owy,
padaczka, zaparcia, wzd cia brzucha.
G.42. Chongyang (wartki yang)
Po enie: na najwy szym miejscu grzbietu stopy, na zewn trznym brzegu
ci gna prostownika d ugiego palca, mi dzy II a III ko ci ródstopia.
Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowej i ruchowej ko czyn dolnych,
stany zapalne stawów ko czyn dolnych, ból z bów, zapalenie dzi se , padaczka,
wymioty, wzd cia brzucha, brak aknienia.
G.43. Xiangu (obni aj cy si pagórek)
Po enie: mi dzy II a III ko ci ródstopia, w najszerszym miejscu.
Wskazania: obrz k twarzy, przekrwienie spojówki, kruczenie w jelitach, kolka
jelitowa, choroby z gor czk , pocenie si nocne.
G.44. Neiting (wewn trzny dziedziniec)
Po enie: na grzbietowej powierzchni stopy, mi dzy g ówkami II i III ko ci
ródstopia, w odleg ci 0,5 cuna od brzegu p etwy.
Wskazania: gor czka przerywana, obrz k twarzy, zapalenie dzi se , skurcz
wi zade g osowych, kolka jelitowa, skurcze przepony.
G.45. Lidui (straszna zap ata)
Po enie: po stronie strza kowej drugiego palca u nogi, 3 mm od rogu
paznokcia (ko cowy punkt).
Wskazania: choroba narz dów jamy ustnej, ból g owy, psychozy, ból ko czyn
dolnych i okolicy pachwinowej, wzd cia brzucha.
MERIDIAN LEDZIONY I TRZUSTKI

AC. LIEN-PANCREAS - LP)
Przebieg meridianu
Meridian ledziony i trzustki rozpoczyna si w punkcie LP. 1., tj. 3 mm do
wewn trz od macierzy paznokcia palucha. Nast pnie biegnie po przy rodkowej
powierzchni stopy, podudzia, uda, bocznej powierzchni brzucha (gdzie wielo-
krotnie wchodzi do jamy brzusznej) i dalej w gór do drugiego mi dzy ebrz - 6
cunów od linii rodkowej cia a. St d kieruje si w dó do drugiej przestrzeni
mi dzy ebrowej, gdzie ko czy si punktem LP.21., tj. w rodku linii pachowej, w
szóstym mi dzy ebrzu.

Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Ziemia, tworzy par z meridia-
nem dka.
Wa niejsze punkty:
- ród owy LP.3.
-przychylno ci Shu" LP.l., LP.2., LP.3.. LP.5., LP.9.
- tonizuj cy LP.2.
- sedatywny LP.5.
- przepustowe LP.4. (LP.3.)
- alarmowy przedni H.13.
- samodzielny LP.6.
Wykaz punktów:
LP.l. Yinbai (tajemnicze wiat o)
Po enie: 3 mm do wewn trz od macierzy paznokcia palucha stopy.
Wskazania: zapa , ostre zapalenie jelita cienkiego i okr nicy, wzd cia
brzucha, zaburzenia cyklu miesi czkowego, drgawki u dzieci, choroby psychi-
czne. W okresie ci y dzia anie na ten punkt jest przeciwwskazane.
LP.2. Dadu (wielkie miasto)
Po enie: na wewn trznej powierzchni palucha, u podstaw falangi palucha,
na jej dolnym bfzegu.
LP.3. Taibai (najwy sza wiat )
Po enie: na wewn trznej stronie stopy, na tylno-dolnym brzegu g ówki I
ko ci ródstopia.
Ryc. 13. Meridian lcdziony-trzustki (cz dolna).

Ryc. 14. Meridian ledziony-trzustki (cz górna).

Wskazania: choroby dkowo-jelitowe, ból krzy a, zaburzenia czynno ci

ruchowej i czuciowej ko czyn dolnych, padaczka.
LP.4. Gongsun (wnuk ksi cia)
Po enie: na wewn trznej powierzchni stopy, na przednio-dolnym brzegu
podstawy I ko ci ródstopia.
Wskazania: choroby dkowo-jelitowe, zapalenie mi nia sercowego,
choroba wie cowa, zapalenie op ucnej, obrz ki g owy i twarzy, padaczka,
krwotok z macicy, poronienie nawykowe.
LP.5. Shangqiu (wzgórze narad)
Po enie: we wg bieniu, nieco z przodu i poni ej kostki przy rodkowej.
Wskazania: choroby dkowo-jelitowe (wzd cia brzucha, kruczenie w je-
litach, ból j zyka i dolnej cz ci brzucha, wymioty, zaparcia i hemoroidy).
Choroby i ko ci.
LP.6. Sanyinjiao (punkt spotkania trzech yin)
Po enie: na wewn trznej powierzchni ydki, 3 cuny powy ej rodka kostki
przy rodkowej, bezpo rednio z ty u kraw dzi ko ci piszczelowej.
Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego (brak miesi czkowania,
krwotok maciczny, bóle w okolicy pr cia, polucje), zaburzenia czynno ci
czuciowych i ruchowych ko czyn dolnych, nie yt jelita cienkiego i okr nicy,
krwawienie z ylaków odbytu, bezsenno , zespo y neurasteniczne.
LP.7. Lougu (ods oni ty pagórek)
Po enie: 6 cunów nad górnym brzegiem kostki przy rodkowej, 15 mm w ty
od ko ci piszczelowej.
Wskazania: choroby uk adu trawiennego.
LP.8. Diji (organ ziemi)
Po enie: 8 cunów nad kostk przy rodkow , przy tylnym brzegu ko ci
piszczelowej.
Wskazania: bóle krzy a, os abienie.
LP.9. Yinlingquan ( ród o na wzgórzu)
Po enie: na wewn trznej stronie ydki, przy zgi tym kolanie we wg bieniu
na dolnym brzegu k ykcia przy rodkowego piszczeli.
LP.IO. Xuehai (morze krwi)
Po enie: na wewn trznej powierzchni uda, przy zgi tym kolanie 2 cuny
powy ej górnego brzegu rzepki i przy rodkowego k ykcia ko ci udowej.
Wskazówka praktyczna: pacjent siedzi, a masa ysta k adzie swoj praw d
na jego lewym kolanie, tak aby d znajdowa a si nad rzepk -koniuszek kciuka
wskazuje punkt LP.IO. Punkt ten nazywamy punktem 100 sw dze ".
Wskazania: krwotok macicy, zapalenie b ony luzowej macicy, zapalenie

naj drza, zaburzenia cyklu miesi czkowego, wyprysk (egzema), wrzody na
ko czynach dolnych, zmazy nocne.
LP.ll. Jimen (siódme wrota)
Po enie: przy przy rodkowej kraw dzi mi nia czworog owego uda, 6
cunów nad górn kraw dzi rzepki.
Wskazania: zaburzenia czynno ci p cherza moczowego, pachwinowe zapa-
lenie w ów ch onnych.
LP.12. Chongmen (wrota ataku)
Po enie: przy dolnej kraw dzi rodka wi zad a pachwinowego, 4 cuny w
bok od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: zapalenie naj drza, nerwoból nerwu powrózka nasiennego,
zapalenie b ony luzowej macicy, rozd cie brzucha, kurczowy ból dka,
zapalenie gruczo u sutkowego.
LP.13. Fushe (wielki pa ac)
Po enie: 1 cun nad wzgórkiem onowym, 4 cuny w bok od linii
po rodkowej cia a.
Wskazania: powi kszenie ledziony, zatrucia o owiem, zaparcia.
LP.14. Fujie (szew brzucha)
Po enie: 3,5 cuna nad wzgórkiem onowym, 4 cuny w bok od linii
po rodkowej cia a.
Wskazania: kolka jelitowa, czerwonka, impotencja.
LP.15. Daheng (wielki zakr t)
Po enie: na wysoko ci p pka, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: choroby jelita cienkiego i grubego.
LP.16. Fuai (ból brzucha)
Po enie: 1,5 cuna nad p pkiem, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: choroby dka.
LP.17. Shidou (otwór po ywienia)
Po enie: w pi tym mi dzy ebrzu, 6 cunów w bok od linii po rodkowej
cia a.
Wskazania: zapalenie p uc i oskrzeli, nerwoból mi dzy ebrowy, choroby
troby.
LP.18. Tianxi (niebia ski potok)
Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 6 cunów w bok od linii po rodkowej
cia a.
Wskazania: zapalenie oskrzeli, nerwoból mi dzy ebrowy, zmniejszona
wydzielina mleka, zapalenie gruczo u sutkowego.
LP.19. Xiongxiang (okolica piersi)

Po enie: w trzecim mi dzy ebrzu, 6 cunów od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: bóle w klatce piersiowej i plecach, utrudnione po ykanie,
zapalenie oskrzeli.
LP.20. Zhourong (otaczaj cy przepych)
Po enie: w drugim mi dzy ebrzu, 6 cunów od linii po rodkowej cia a.
LP.21. Dabao (wielki wynalazca)
Po enie: w rodku linii pachowej, w szóstym mi dzy ebrzu (ko cowy
punkt).
Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, choroby w troby.
MERIDIAN SERCA ( AC. COR - C)

Przebieg meridianów
Rozpoczyna si pod pach w punkcie Cl., tj. przy dolnym brzegu mi nia
piersiowego wi kszego i wewn trznym brzegu mi nia dwug owego ramienia.
St d biegnie wzd okciowego brzegu wewn trznej powierzchni ramienia,
stawu okciowego, przedramienia nadgarstka i dalej przez d i promieniow
powierzchni V palca r ki, po stronie grzbietowej, 3 mm od wewn trznego k ta
paznokcia (punkt C.9.).

Typ meridianu; yin, zwi zany z elementem Ogie , tworzy par z meridia-nem
jelita cienkiego. Wa niejsze punkty:
- ród owy Cl.
- przychylno ci Shu", C.9., C.8., C.7., C.4., C.3.
- tonizuj cy C.9.
- sedatywny C.7. -
przepustowe C.5. (C.7.)
- alarmowy tylni VU. 15.
- samodzielny C.7., C.9.
Ryc. 15. Meridian serca.

Wykaz punktów:
Cl. Jiquan (najwy sze ród o)
Po enie: na wysoko ci do u pachowego, przy dolnym brzegu mi nia
piersiowego wi kszego i wewn trznym brzegu mi nia dwug owego ramienia.
Wskazania: choroby serca, histeria, nerwoból mi dzy ebrowy, zapalenie
splotu nerwowego, md ci, choroba Raynauda.
C.2. Qingling (m oda dusza)
Po enie: na wewn trznym brzegu mi nia dwug owego ramienia, 3 cuny
nad zgi ciem okciowym.
Wskazania: te same.
C.3. Shaohai (ma e morze)
Po enie: na brzegu okciowym przedramienia, w odleg ci 12 cunów od
zgi cia poprzecznego nadgarstka.
Wskazania: cz stoskurcz napadowy, zapalenie w ów ch onnych szyjnych i

pachowych, psychozy, bóle z bów, zawroty g owy, nerwoból nerwu trój-
dzielnego, kurcze mi ni ko czyn górnych, choroba Raynauda.
C.4. Lingdao (droga ducha)
Po enie: na d oniowej powierzchni przedramienia, po promieniowej stronie
ci gna mi nia zginacza nadgarstka okciowego, 1,5 cuna powy ej bruzdy
poprzecznej nadgarstka.
Wskazania: choroby czynno ciowe serca, histeria, md ci, ból w okolicy
stawu okciowego, pora enie nerwu okciowego.
C.5. Tongli (wi ze wiatem wewn trznym)
Po enie: mi dzy ci gnem okciowym zginacza r ki a powierzchniowym
zginaczem palców, 1 cun nad fa dem nadgarstkowym.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, cz stoskurcz pochodzenia nerwo-
wego, przekrwienie spojówki, kurcze mi ni ko czyn górnych, nerwice,
nadci nienie t tnicze.
C.6. Yinxi (granica yin)
Po enie: mi dzy ci gnem okciowego zginacza r ki a powierzchniowym
zginaczem palców, 0,5 cuna nad fa dem nadgarstkowym.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, krwotoki z nosa, cz stoskurcz
napadowy, zapalenie migda ków podniebiennych, histeria, wrzody dka,
astemia u ludzi w podesz ym wieku.
C.7. Shenmen (boskie drzwi)
Po enie: w bru dzie poprzecznej nadgarstka po stronie d oniowej, na linii
cz cej C.4., C.5. i C.6.
Wskazania: bezsenno , nerwice, psychozy i neurogenne choroby serca,
nadczynno gruczo u tarczowego, choroba nadcisnieniowa, utrata krwi po
porodzie itp.
C.8. Shaofu (ma y obszar)
Po enie: mi dzy IV a V ko ci ródr cza, w szerokiej przestrzeni mi dzy
kostnej.
Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, zatrzymanie lub nietrzymanie moczu,
okresowe obfite krwawienia miesi czkowe, wi d w okolicy zewn trznej
narz dów p ciowych, cz stoskurcz napadowy, ból ramienia.
C.9. Shaochong (mniejszy potok)
Po enie: po promieniowej stronie koniuszka V paica, 3 mm od k ta
podstawy paznokcia (ko cowy punkt).
Wskazania: astemia po chorobach z gor czk , nerwoból mi dzy ebrowy,
cz stoskurcz neurogenny, kurcze mi ni ko czyn górnych, zapalenie gard a,
nerwice z zespo em strachu, smutku, t sknoty, amnezja itp.
MER1DIAN JELITA CIENKIEGO

AC. INTESTINUM TENUE - IT)
Przebieg meridianu
Zaczyna si na V palcu r ki, 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia
(punkt IT.l.). Nast pnie biegnie wzd okciowego brzegu tego palca i r ki,
przechodzi na tyln powierzchni nadgarstka, sk d po stronie okciowej wznosi
si na bark. Z barku (po stronie grzbietowej) przechodzi na szyj , kieruje si w
okolic k ta uchwy, policzka, zewn trznego k ta oka i ko czy si w okolicy
skrawka ucha w punkcie IT.l9.

Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Ognia, tworzy par z meridia-
nem serca.
Wa niejsze punkty:
- ród owy IT.4.
-przychylno ci Shu" IT.l., IT.2., IT.3., IT.5., IT.8.
- tonizuj cy IT.3.
- sedatywny IT.8.
- przepustowe IT.7., (IT.4.)
- alarmowy przedni JM.4.
- samodzielny IT.l., IT.2.
Wykaz punktów:
IT.l. Shaoze (ma y staw)
Po enie: ok. 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia V palca r ki.
Wskazania: kaszel, bóle g owy, zapalenie migda ków podniebiennych,
choroby czynno ciowe serca, ból przedramienia, tiki i przykurcze mi ni okolicy
szyjno-potylicznej, niedostateczna laktacja, zapalenie gruczo u sutkowego,
zatrucia pokarmowe.
IT.2. Qiangu (przednia dolina)
Po enie: w zag bieniu przednim od g ówki paliczka V palca.
Wskazania: szum w uszach, bóle przedramienia, niedostateczna laktacja,
zapalenie gruczo u sutkowego, padaczka, czkawka.
Ryc. 16. Meridian jelita cienkiego.

IT.3. Houxi (tylny w wóz)

Po enie: w stawie ródr czno-paliczkowym V palca r ki, tu za g ow V
ko ci ródr cza. Punkt ten naj atwiej wyznaczy wówczas, gdy r ka jest
zaci ni ta w pi . Wtedy to znajduje si on na szczycie zgi cia d oni w stawach
ródr czno-paliczkowych.
Wskazania: przykurcz mi ni okolicy szyjno-potylicznej, przedramienia i
ramienia, padaczka, krwotok z nosa, os abienie s uchu, zapalenie powiek,
zapalenie korzeni nerwowych szyjnych.
IT.4. Hand-Wangu (ko nadgarstka)
Po enie: na okciowym brzegu d oni, we wg bieniu mi dzy podstaw ko ci
ródr cza a ko ci trój grani as t .
IT.5. Yanggu (s oneczna okolica)
Po enie: w zag bieniu mi dzy wyrostkiem rylcowatym ko ci okciowej a
ko ci grochowat , po stronie okciowej nadgarstka.
Wskazania: zawroty g owy, szum w uszach, os abienie s uchu, padaczka,
zapalenie jamy ustnej, bóle przedramienia.
IT.6. Yanglao (troska staro ci)
Po enie: na grzbiecie nadgarstka po stronie promieniowej wyrostka
rylcowatego ko ci okciowej.
Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowej i ruchowej w okolicy ramienia i
opatki, przekrwienia spojówki, os abienie wzroku.
IT.7. Zhinheng (prosta ga )
Po enie: 5 cunów powy ej bruzdy poprzecznej nadgarstka, na linii cz cej
IT.5. z IT.8.
Wskazania: choroby psychiczne, zespo y neurasteniczne, zawroty g owy, bóle
owy i r ki.
IT.8. Xiaohai (niewielkie morze)
Po enie: na tylnej powierzchni stawu okciowego, w rowku mi dzy
nadk ykciem okciowym ko ci ramieniowej a wyrostkiem okciowym ko ci
okciowej.
Wskazania: przykurcze mi ni ramienia i stawu okciowego, nerwoból stawu
okciowego, zapalenie dzi se , pl sawica, padaczka, bóle w dolnej cz ci jamy
brzusznej.
IT.9. Janzhen (czysto kamienia)
Po enie: w ty i w dó od stawu ramiennego, mi dzy ko ci ramienn a
opatk , na tej samej linii pionowej co dó pachowy.
Wskazania: szum w uszach, bóle g owy, bóle w okolicy opatki, pleców i
stawów ko czyn górnych.
IT.10. Naoshu (punkt ramienia)

Po enie: na tylnej powierzchni stawu ramiennego, na tylnej linii pionowej
przechodz cej przez dó pachowy.
Wskazania: bóle ramienia i opatki, stawu ramieniowego, bóle w okolicy
szyjno-szcz kowej.
IT.ll. Tianzong (niebia scy przodkowie)
Po enie: w centrum do u podgrzebieniowego, na wysoko ci Th.5. i Th.6.
Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe w okolicy ramienno- opatko-wej,
zapalenie splotu nerwowego.
IT.12. Bingfeng (twarz wiatru)
Po enie: w centrum do u nadgrzbietowego opatki, we wg bieniu.
IT.13. Quyuan (zgi ta ciana)
Po enie: na górnym brzegu kolca opatki.
IT.14. Jianwaishu (zewn trzna strona ramienia)
Po enie: na przysrodkowym brzegu opatki, na wysoko ci I a II kr gu
piersiowego.
Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe r ki, zapalenie p uc, zespo y
neurasteniczne, zbyt niskie ci nienie t tnicze.
IT.15. Jianzhongshu rodek ramienia)
Po enie: 2 cuny w bok od wyrostka kolczystego VII kr gu szyjnego.
Wskazania: choroby uk adu oddechowego, bóle w okolicy szyjnej i potyli-
cznej, os abienie wzroku.
IT.16. Tianchuang (niebia skie okno)
Po enie: na tylnym brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na
wysoko ci górnego brzegu chrz stki tarczowej.
Wskazania: nerwoból nerwów mi dzy ebrowych, zapalenie jamy ustnej, bóle
w okolicy szyi i opatki, szum w uszach, zapalenie dzi se .
IT.17. Tianrong (niebia ska posta )
Po enie: w miejscu przyczepienia mi nia mostkowo-obojczykowo-sut-
kowego do wyrostka sutkowatego (nieco w gór i w ty od k ta uchwy).
Wskazania: nerwoból nerwów mi dzy ebrowych, bóle w okolicy szyjno-
potylicznej, szum w uszach, zapalenie dzi se , tiki i przykurcze mi ni pleców i
klatki piersiowej.
IT.18. Quanliao (zag bienie ko ci jarzmowej)
Po enie: w zag bieniu poni ej ko ci jarzmowej.
nych, bóle szcz ki.
IT.19. Tinggong (pa ac s uchu)

Po enie: we wg bieniu przed skrawkiem ucha. Uciskaj c ten punkt,
zamykamy przewód s uchowy zewn trzny. Lokalizacj u atwia otwarcie ust
(ko cowy punkt).
Wskazania: os abienie s uchu, zapalenie zewn trznego przewodu s uchowego,
chrypka, afazja, j kanie.
MERIDIAN P CHERZA MOCZOWEGO

AC. VESICA URINARIA - VU)
Przebieg meridianu
Rozpoczyna si w punkcie VU.l., tj. 3 mm od wewn trznego k ta oka, st d
wznosi si na czo o i po szczycie g owy biegnie na potylic . Tu (VU.10.)
rozdziela si na 2 ga zie.
Pierwsza ga biegnie dok adnie wzd kr gos upa, w odleg ci 1,5 cuna od
linii rodkowej cia a, do miejsca nieco powy ej fa du po ladkowego, sk d z
punktu VU.35. przechodzi przez po ladek na tyln ( rodkow ) powierzchni uda i
ko czy si w dole podkolanowym.
Druga ga biegnie od ga zi pierwszej, wzd wewn trznego brzegu opatki
do do u podkolanowego, gdzie czy si z ga zi pierwsz w punkcie VU.40.
Dalej wzd tylnej powierzchni goleni, skr ca za kostk zewn trzn ,
przechodz c na zewn trzny brzeg stopy do V palca i w odleg ci 3 mm od
zewn trznego k ta podstawy paznokcia ko czy swój przebieg (VU.67.).

Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Woda, tworzy par z meridia-
nem nerki.
Wa niejsze punkty:
- ród owy VU.64.
- przychylno ci Shu" VU.67 VU.66 VU.60 VU.40.
- tonizuj cy VU.67.
- sedatywny VU.65.
- przepustowe VU.58. (VU.64.)
- samodzielny VU.60.
64 PRZEBIEG MERIDIANOW.
Ryc. 17. Meridian p cherza moczowego (cz górna).

67
62
63 64 65 66
Ryc. 18. Mcndian p cherza moczowego (cz dolna).

Wykaz punktów:
VU.l. Jingming (Jing - oko, ming - wiat )
Po enie: 3 mm od wewn trznego k ta oka.
Wskazania: choroby oczu, nie yt nosa.
VU.2. Zanzhu (przewiercony bambus)
Po enie: na wewn trznym brzegu (nad VU.l.).
Wskazania: choroby oczu, zawroty g owy, bóle przedniej cz ci g owy,
zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego.
VU.3. Meichong (przej cie brwi)
Po enie: 0,5 cuna w cz ci ow osionej czo a.
VU.4. Quchai (skrzywiony s uga)
Po enie: nad wewn trznym k tem oka, na linii w osów, nad czo em.
Wskazania: bóle g owy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu
trójdzielnego, os abienie wzroku, niedro no nosa, krwotoki z nosa, polipy nosa,
nie yt nosa.
VU.5. Wuchu (pi te miejsce)
Po enie: 0,5 cuna nad wewn trznym k tem oka, na linii w osów, nad
czo em.
Wskazania: padaczka, ból g owy, zawroty g owy, os abienie wzroku, bóle w
okolicy ramion i pleców.
VU.6. Chengguang (zbiornik wiat a)
Po enie: 2 cuny powy ej linii w osów, 1,5 cuna od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, choroby nosa.
VU.7. Tongtian (przenikaj ce niebo)
Po enie: na wierzcho ku g owy, 4 cuny nad lini w osów, 1,5 cuna od linii
po rodkowej cia a.
Wskazania: choroby nosa, przykurcze i tiki mi nia okr nego ust, nerwoból
nerwu trójdzielnego.
VU.8. Luo ue (niepe ne po czenie)
Po enie: 5,5 cuna nad lini w osów, 1,5 cuna od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: toniczne napi cie mi ni okolicy szyjno-potylicznej, jaskra, szum
w uszach, psychozy.
VU.9. Yuzhen (nefrytowa poduszka)
Po enie: na bocznej powierzchni górnego brzegu guzowato ci potylicznej, 1
1/3 cuna od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, zawroty g owy, bóle g owy,
krótkowzroczno , os abienie w chu, nadmierne wydzielanie potu.
VU.10. Tianzhu (niebia ska kolumna)

Po enie: na bocznej powierzchni mi nia czworobocznego, na granicy
ow osionej cz ci karku, 1 1/3 cuna od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: bóle g owy, tiki i przykurcze mi ni karku oraz okolicy szyjno-
opatkowej, kr cz karku, zapalenie krtani, choroby nosa, zespo y neurasteniczne,
choroby oczu; dzia anie na autonomiczny uk ad nerowy.
VU.11. Dashu (wielki kr g)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego. Th.l.
Wskazania: zapalenie oskrzeli, bóle g owy, padaczka, zapalenie korzeni
nerwowych szyjno-piersiowych, choroby uk adu oporowo-ruchowego.
VU.12. Fengmen (wrota wiatru)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.2.
Wskazania: choroby uk adu oddechowego, zapalenie korzeni nerwowych
szyjno-piersiowych, senno , wymioty, zapobieganie grypie.
VU.13. Feishu (shu p uca)
Wskazania: choroby narz dów oddechowych, taczka, wi d skóry, bóle w
okolicy pleców oraz l wi.
VU.14. Jueyinshu (shu osierdzia)
Wskazania: choroby serca, p uc, czkawka, wymioty.
VU.15. Xinshu (shu serca)
Wskazania: choroby serca, dka, zw enie prze yku, zaburzenia emo-
cjonalno-wolicjonalne.
VU.16. Dushu (shu Du-Mai)
VU.17. Geshu (shu przepony)
Wskazania: choroby serca i p uc (ko atanie serca, zapalenie op ucnej,
dychawica oskrzelowa, zapalenie oskrzeli), nie yt dka, niestrawno u dzieci,
dla zwi kszenia czynno ci krwiotwórczych.
VU.18. Ganshu (shu w troby)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9.
Wskazania: taczka, choroby dka i jelit, zawroty g owy po chorobach z
gor czk , zawienie, psychozy, zapalenie oskrzeli, nerwoból mi dzy ebrowy,
goryjcowato dwunastnicy (choroba t goryjcowa, hakowica).
VU.19. Danshu (shu p cherzyka ciowego)

Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 10.
Wskazania: gor czka, dreszcze, bóle g owy, choroba p cherzyka ciowego,
taczka, wymioty, zw enie prze yku, nie yt krtani, zapalenie op ucnej,
nadci nienie t tnicze.
VU.20. Pishu (shu ledziony)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.l 1.
Wskazania: choroby uk adu trawiennego, cukrzyca.
VU.21. Weishu (shu dka)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.12.
Wskazania: choroby dka, w troby, os abienie wzroku.
VU.22. Sanjiaoshu (shu potrójnego ogrzewacza)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego L.l.
Wskazania: choroby dka, zapalenie korzeni nerwowych l wiowo-
krzy owych, zespo y neurasteniczne, nietrzymanie moczu.
VU.23. Shenshu (shu nerki)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.2.
Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego (zapalenie nerek, skurcz
zwieraczy p cherza moczowego, nietrzymanie moczu, brak nasienia (asper-mia),
zmazy nocne (polucje), zaburzenia cyklu miesi czkowego, bóle krzy a.
VU.24. Qihaishu (shu morza oddechu)
Wskazania: bóle krzy a - lumbagia, hemoroidy, nadci nienie t tnicze.
VU.25. Dachnugshu (shu jelita grubego)
Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, choroby jelita grubego (wzd cie
brzucha, nie yt jelita grubego i okr nicy, kruczenie w brzuchu, rozwolnienie lub
zaparcia), nietrzymanie moczu, choroba nadci nieniowa.
VU.26. Guanyuanshu (shu pocz tku granicy)
Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, choroba nadci nieniowa, zatrzymanie
lub nietrzymanie moczu.
VU.27. Xiaochangshu (shu jelita cienkiego)
Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S.l. (w
zag bieniu pomi dzy kolcem biodrowym tylnym a ko ci krzy ow ).
Wskazania: nie yt jelita cienkiego i okr nicy, hemoroidy, bóle l wiowo-
krzy owe, zapalenie b ony luzowej macicy.
VU.28. Pangguangshu (shu p cherza moczowego)

Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na
wysoko ci drugiego tylnego otworu krzy owego.
Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego, bóle l wiowo-krzy owe.
VU.29. Zhonglushu (shu rodka palców)
poziomie trzeciego otworu ko ci krzy owej.
Wskazania: cukrzyca, nie yt jelita cienkiego i okr nicy, bóle krzy a.
VU.30. Baihuanshu (shu zwieracza)
poziomie czwartego otworu ko ci krzy owej.
Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, choroby odbytnicy, zatrzymanie
moczu, zapalenie b ony luzowej macicy.
VU.31. Shangliao (górna jamka)
Po enie: odpowiada pierwszemu tylnemu otworowi krzy owemu.
Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego, bóle l wiowo-krzy owe,
hemoroidy.
VU.32. Ciliao (nast pna jamka)
Po enie: odpowiada drugiemu tylnemu otworowi krzy owemu.
VU.33. Zhongliao rodkowa jamka)
Po enie: odpowiada trzeciemu otworowi tylnemu ko ci krzy owej.
VU.34. Xialiao (jamka dolna)
Po enie: odpowiada czwartemu otworowi tylnemu ko ci krzy owej.
VU.35. Huiyang (krocze)
Po enie: na dolnym brzegu ko ci guzicznej, mi dzy mi niami po lad-
kowymi.
Wskazania: choroby odbytnicy i odbytu, wi d skóry i wierzbi czka w
okolicy krocza.
VU.36. Chengfu (podtrzymanie oparcia)
Po enie: w rodku fa du po ladkowego, w miejscu spotkania trzech
mi ni: po ladkowego wielkiego, dwug owego uda i pó ci gnistego.
Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, hemoroidy, zatrzymanie moczu.
VU.37. Yinmen (wrota rozkwitu)
Po enie: w rodku tylnej powierzchni uda, mi dzy mi niem dwug o-
wym a mi niem pó ci gnistym, 6 cunów poni ej VU.36.
VU.38. Fuxi (p ytka dolina)

Po enie: na wewn trznym brzegu mi nia dwug owego uda, 1 cun nad
do em podkolanowym (lokalizowa przy zgi tym stawie kolanowym).
Wskazania: wymioty, rozwolnienie, zapalenie p cherza moczowego,
zatrzymanie moczu, zapalenie nerwu sutkowego, zapalenie korzeni rdzeniowych
wiowo-krzy owych.
VU.39. Weiyang (skupisko yang)
Po enie: na zewn trznym brzegu do u podkolanowego, z zewn trznej strony
ci gna mi nia dwug owego uda.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l wiowo-krzy owych, zespó
Guillaina-Barrego, padaczka, stany gor czkowe.
VU.40. Weizhong rodek wydaj cy rozkazy)
Po enie: w rodku do u podkolanowego, w bok od t tnicy podkolanowej.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l wiowo-krzy owych, grypa,
zapalenie stawu kolanowego, udar mózgu, brak wydzielania potu w chorobach z
gor czk , wypadanie w osów i brwi, krwawienie z ylaków odbytu, krwotoki z
nosa, choroby skóry (dermatozy), choroby dkowo-jelitowe, choroba
nadci nieniowa.
VU.41. Fufen (cz dope niaj ca)
Punkt rozpoczyna drugie odga zienie.
Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.2.
Wskazania: choroba narz dów oddechowych, zapalenie korzeni rdzeniowych
szyj no-piersi owych.
VU.42. Pohu (siedziba duszy)
VU.43. Gaohuang (centrum ycia)
Wskazania: choroby przewlek e (gru lica p uc, zapalenie oskrzeli, choroba
wrzodowa dkowa), zespo y neurasteniczne, zmazy (polucje). W staro ytno ci
uwa ano, e dzia anie na ten punkt umo liwia leczenie stu chorób" i wp ywa na
organizm zapobiegawczo.
VU.44. Shentang (sala ducha)
Wskazania: choroby serca, narz dów oddechowych, bóle pleców w okolicy
ramienia.
VU.45. Yixi (krzyk bólu)
Wskazania: choroby serca, zapalenie korzeni rdzeniowych piersiowych.
PRZEBIEG MER1DIANÓW... 71
VU.46. Geguan (granica przepony)

Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, choroby prze yku, przepony, czkawki,
linotoki.
VU.47. Hunmen (wrota duszy)
Wskazania: choroby w troby, dka, prze yku.
VU.48. Yanggang (po czenia yang)
Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 10.
VU.49. Yishe (miejsce uczu )
Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.l 1.
VU.50. Weicang (zbiornik dka)
Po enie 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 12.
Wskazania: choroby dka i jelit.
VU.51. Huangmen (wrota o rodków ycia)
Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, LA.
Wskazania: przewlek e choroby narz dów wewn trznych, zapalenie gruczo u
sutkowego.
VU.52. Zhishi (miejsce walki)
Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S.2.
Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego i jelit.
VU.53. Baohuang ysko yciowe centrum)
Po enie: 3 cuny bocznie w linii rodkowej tylnej, na wysoko ci drugiego
otworu krzy owego.
Wskazania: nie yt jelita cienkiego i okr nicy, zaparcia, zatrzymanie moczu,
zapalenie naj drza, zapalenie korzeni rdzeniowych l dzwiowo-krzy owych.
VU.54. Zhibian (sk adany kraj)
Po enie: na wysoko ci czwartego otworu krzy owego, 3 cuny bocznie od
linii rodkowej cia a.
Wskazania: zapalenie p cherza moczowego, hemoroidy, bóle krzy a, rwa
kulszowa, choroba ko czyn dolnych.
VU.55. Heyang (punkt spotkania yang).
Po enie: 2 cuny poni ej poprzecznej linii do u podkolanowego.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l dzwiowo-krzy owych i zespó
Guillaina-Barrego, krwotok z macicy, zapalenie b ony luzowej macicy.
VU.56. Chengjin (podtrzymywacz mi ni)

Po enie: 5 cunów poni ej do u podkolanowego, mi dzy g ówkami
mi nia brzuchatego ydki.
VU.57. Chengshan (podparcie góry)
Po enie: na dolnym brzegu mi nia brzuchatego ydki, mi dzy jego
ow boczn a przy rodkow .
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l wiowo-krzy owych, kurcz
mi nia brzuchatego ydki, wymioty, rozwolnienia, drgawki u dzieci, hemoroidy.
VU.58. Feiyang (pobudka)
Po enie: w miejscu przej cia zewn trznego brzu ca mi nia brzuchatego
ydki w ci gno pi towe, 7 cunów nad kostk boczn .
VU.59. Fuyang (yang ko ci nogi)
Po enie: 3 cuny powy ej kostki bocznej, na zewn trz brzegu ci gna
pi towego.
Wskazania: przykurcz miejscowy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból
nerwu trójdzielnego, bóle w okolicy uda i bóle l wiowo-krzy owe.
VU.60. Kunlun (nazwa góry w Tybecie)
Po enie: w zag bieniu, w rodku linii cz cej ci gno Achillesa z tyl-
nym brzegiem kostki zewn trznej, na wysoko ci szczytu kostki.
Wskazania: bóle g owy i inne zespo y bólowe, choroba nadci nieniowa,
zawroty g owy, krwotoki z nosa, krwawienie z ylaków odbytu, rwa kulszowa,
zapalenie stawu skokowo-goleniowego, zapalenie sromu, zatrzymanie odej cia
yska.
VU.61. Pushen (pomoc robotnicom)
Po enie: w zag bieniu po bocznej stronie kostki pi towej, na pograniczu
skóry bia ej" i czerwonej".
Wskazania: zapalenie nerwu kolanowego, s abo mi nia brzuchatego
ydki i mi nia podeszwowego.
VU.62. Shenmai (wysuni ty pa ac)
Po enie: 0,5 cuna poni ej dolnego brzegu zewn trznej kostki stopy.
Wskazania: bóle przedniej cz ci g owy, bóle dolnej cz ci brzucha,
przeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzieci.
VU.63. Jinmen (z ote wrota)
Po enie: ku przodowi i w dó od VU.62 w zag bieniu tylnym od
guzowato ci V ko ci ródstopia.
Wskazania: bóle przedniej cz ci g owy, bóle dolnej cz ci brzucha,
przeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzieci.
VU.64. Jinggu (g ówna ko )

Po enie: na zewn trznym brzegu stopy, poni ej i do przodu guzowato ci
pi towej V ko ci ródstopia, w miejscu po czenia czerwonej i bia ej" skóry
stopy.
Wskazania: bóle g owy, bóle l wiowo-krzy owe, padaczka, drgawki u
dzieci, przykurcze mi ni, zawienie.
VU.65. Shugu (zbiór ko ci)
Po enie: na zewn trznym brzegu stopy, z ty u i poni ej g ówki V ko ci
ródstopia, w miejscu po czenia czerwonej i bia ej" skóry stopy.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, os abienie s uchu, zapalenie
wewn trznego k ta oka, zawienie, bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-po-
tylicznej, bóle l wi i pleców, przykurcze mi nia brzuchatego ydki, czyraki
mnogie (karbunku y) i czyraki (furunku y), w gry pospolite.
VU.66. Foot-Tonggu (przej cie dolin )
Po enie: w zag bieniu przednim od g ówki V ko ci ródstopia.
Wskazania: bóle g owy, krwotok z nosa, bóle szyi i karku.
VU.67. Zhiyin (kra cowy yin)
Po enie: na ko cu V palca stopy, 3 mm od zewn trznego k ta podstawy
Wskazania: bóle g owy, przekrwienie spojówki, zatrzymanie moczu, bóle w
stawach ko czyn dolnych.
MERIDIAN NEREK ( AC. REN - R)

Przebieg meridianu
Meridian rozpoczyna si na podeszwie stopy w punkcie R.I., tj. w zag bieniu
mi dzy II a III ko ci ródstopia. St d wznosi si w kierunku pi ty i po zatoczeniu
ko a (p tli) w okolicy kostki przy rodkowej biegnie w gór po przy rodkowej
stronie goleni i uda. Mi dzy narz dami p ciowymi a odbytem wnika do miednicy,
aby wy oni si w punkcie na górnym brzegu spojenia onowego, w odleg ci 0,5
cuna od linii rodkowej cia a (punkt R.ll.). Dalej wznosi si i na wysoko ci
mi dzy zag bieniem pierwszego ebra a obojczykiem, 2 cuny w bok od linii
rodkowej cia a, w punkcie R.27. ko czy swój przebieg.

Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Woda, tworzy par z meridia-nem
cherza moczowego.
Ryc. 19. Meridian nerek (cz dolna).

Ryc. 20. Meridian nerek (cz

górna).
Wa niejsze punkty:
- ród owy R.3.
- przychylno ci Shu" R.I., R.2., R.3., R.7., R.10.
- tonizuj cy R.7.
- sedatywny R.l. i R.12.
- przepustowe R.4. (R.3.)
- alarmowy przedni VF.25.
- samodzielny R.L, R.3.
Wykaz punktów:
R.l. Yongquan (wi ksze tryskaj ce ród o)
Po enie: we wg bieniu, na podeszwie stopy, mi dzy II a III stawem
ródstopowo-paliczkowym, przy zgi tych palcach stopy.
Wskazania: afazja histeryczna, ochryp g osu, afonia, kaszel, ostre
zapalenie migda ków podniebiennych, bezp odno , opadni cie macicy, nie-
trzymanie lub zatrzymanie moczu, kurcz mi ni ko czyn dolnych, drgawki u
dzieci, padaczka.
R.2. Rangu (dolina prób)
Po enie: na przy rodkowej powierzchni stopy, we wg bieniu z przodu i
poni ej guzowato ci ko ci ódkowej, w po owie d ugo ci cz cej koniec palucha
z tylnym brzegiem pi ty.
Wskazania: nie yt krtani, zapalenie migda ków podniebiennych, linotok,
wymioty, choroby uk adu moczowo-p ciowego (zapalenie p cherza moczowego,
zapalenie naj drza, nietrzymanie moczu, bezp odno , zaburzenia cyklu mie-
si czkowego, wi d sromu), drgawki u dzieci.
R.3. Taixi (wielki potok)
Po enie: w po owie odleg ci mi dzy szczytem kostki przy rodkowej a
ci gnem Achillesa (bezpo rednio po przeciwnej stronie znajduje si punkt
VU.60.).
Wskazania: choroby narz du oddechowego, jamy brzusznej, kurcz trzewny,
bóle w okolicy serca.
R.4. Dazhong (wielki puchar)
Po enie: 0,5 cuna w dó i nieco do ty u od zag bienia pomi dzy kostk
przy rodkow a ci gnem Achillesa.
Wskazania: cz stoskurcz napadowy, psychozy, zapalenie jamy ustnej,
wymioty, zaparcia, nadmierne krwawienie miesi czkowe, bóle l wiowe.
R.5. Shuiguan ( ród o wody)

Po enie: 1 cun poni ej zag bienia pomi dzy kostk przy rodkow a
ci gnem Achillesa, w linii pionowej.
Wskazania: brak miesi czki, sk pe krwawienie miesi czkowe, nadmierne
wydalanie moczu.
R.6. Zhaohai ( wiec ce si morze)
Po enie: w zag bieniu, 1 cun poni ej dolnego brzegu kostki przy rodkowej.
Wskazania: sucho b ony luzowej w jamie ustnej, ogólna s abo , zapalenie
migda ków podniebiennych, kolka jelitowa, zaburzenia cyklu miesi czkowego,
bezsenno , zwiotczenie , oty .
R.7. Fuliu (powracaj cy potok)
Po enie: 2 cuny powy ej zag bienia pomi dzy kostk przy rodkow a
ci gnem Achillesa, na jego przednim brzegu.
Wskazania: zapalenie rdzenia, choroba narz dów moczowo-p ciowych, mocne
pocenie si , bóle l wiowe, bóle z bów, krwawienie z ylaków odbytu, zbyt
niskie ci nienie t tnicze.
R.8. Jaoxim (zmienne zaufanie)
Po enie: na tylnym brzegu ko ci piszczelowej, dwa cuny powy ej
wewn trznego brzegu kostki przy rodkowej.
Wskazania: choroby narz dów moczowo-p ciowych.
R.9. Zhubin (buduj ca si zapora)
Po enie: w miejscu przej cia mi nia brzuchatego ydki w ci gno
Achillesa.
Wskazania: padaczka, skurcz mi nia brzuchatego ydki, zapalenie j zyka,
impotecja.
R.10. Yingu (dolina yin)
Po enie: na przy rodkowej linii poprzecznej kolana, mi dzy ci gnem
mi ni pó ci gnistego i pó oniastego.
Wskazania: bóle wewn trznej powierzchni uda, zapalenie stawu kolanowego,
choroby narz dów moczowo-p ciowych.
R.ll. Henggu (poprzeczna ko )
Po enie: na wysoko ci wzgórka onowego, 0,5 cuna w bok od linii
rodkowej cia a.
Wskazania: nietrzymanie moczu, cz stoskurcz, zmazy (polucje), przekrwienie
spojówki, zapalenie rogówki, zespo y bólowe miednicy mniejszej.
R.12. Dahe (wielki blask)
Po enie: 1 cun nad wzgórkiem onowym, 0,5 cuna od linii po rodkowej
cia a.
Wskazania: impotencja, ból w okolicy pr cia, aspermia (brak nasienia),

przewlek e zapalenie pochwy, przekrwienie spojówki, zapalenie rogówki.
R.13. Qixue (punkt energii)
Po enie: 2 cuny nad wzgórkiem onowym, 0,5 cuna od linii po rodkowej
cia a.
R.14. Siman (czterokrotna pe no )
cia a.
Wskazania: choroby jelit i narz dów moczowo-p ciowych.
R.15. Abdomen-Zhongzhu rodkowa rzeka)
cia a.
R.16. Huangshu (punkt zgodno ci centrów yciowych)
Po enie: na wysoko ci p pka, 0,5 cuna od linii rodkowej cia a.
Wskazania: choroby dka i jelit.
R.17. Shangqu (melodia kupca)
Po enie: 2 cuny nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a.
R.18 Shinguan (kamienna granica)
R.19. Yindu (stolica yin)
Wskazania: choroby narz dów oddechowych, dka i jelit.
R.20. Abdomen-Tonggu (przenikaj ca dolina)
Po enie: 5 cunów nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a.
R.21. Youmen (wrota ciemno ci)
Po enie: 6 cunów nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: odbijanie si z dka, linotok, choroby w troby.
R.22. Bulang (spacerowy korytarz)
Po enie: w pi tym mi dzy ebrzu, 2 cuny w bok od linii rodkowej cia a.
Wskazania: choroby narz dów oddechowych, prze yku, dka.
R.23. Shonfeng (piecz ducha)
Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii rodkowej cia a.
R.24. Lingxu (pustka duchowa)

Po enie: w trzecim mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, choroby narz dów oddechowych,
os abienie w chu, zapalenie gruczo u sutkowego, zaburzenia nerwicowe u kobiet.
R.25. Shencang (zbiornik ducha)
Po enie: w drugim mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii po rodkowej cia a.
R.26. Yuzhong (w zw tpieniu)
Po enie: w pierwszym mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii po rodkowej cia a.
Wskazania: choroby narz dów oddechowych.
R.27. Shufu (warsztat zgodno ci)
Po enie: w dole podobojczykowym, tu poni ej dolnego brzegu obojczyka,
2 cuny na zewn trz od linii rodkowej mostka (ko cowy punkt).
Wskazania: zapalenie oskrzeli, czkawka, wymioty, linotok.
MERIDIAN OSIERDZIA ( AC. PERICARDIUM - PC)

Przebieg meridianu
Meridian osierdzia nale y do meridianów r k. Rozpoczyna si w punkcie
PC.l., tj. w czwartej przestrzeni mi dzy ebrowej, 1 cun na zewn trz od
brodawki sutkowej (5 cunów od linii rodkowej cia a). St d wznosi si nieco
ukiem nad do em pachowym) i przechodzi na przedni powierzchni ramie-
nia. Biegn c rodkiem ramienia, mi dzy g owami mi nia dwug owego,
przecina staw okciowy do wewn trz od ci gna tego mi nia. Na przedramie-
niu meridianu biegnie dalej po rodku, przecina staw nadgarstkowy i kieruje si
do palca rodkowego III, gdzie w odleg ci 3 mm po wewn trznej stronie
ta podstawy paznokcia ko czy swój bieg.

Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Ogie , tworzy par z meridia-
nem potrójnego ogrzewacza. Wa niejsze punkty:
- ród owe PC.7.
- przychylno ci Shu" PC.9., PC.8., PC.7., PC.5., PC.3.
- toni uj cy PC.9.
- sedatywny PC.7.
- przepustowe PC.6. (PC.7.)
Ryc. 21. Meridian osierdzia. PRZEBIEG MERIDIANOW.
- samodzielny PC.7.
Wykaz punktów:
PCI. Tianchi (niebia ska sadzawka)
Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 5 cunów w bok od linii rodkowej
cia a.
Wskazania: zapalenie osierdzia, nerwoból mi dzy ebrowy, hipolaktacja,
zapalenie gruczo u sutkowego.
PC.2. Tian uan (niebia skie ród o)
Po enie: mi dzy g owami mi nia dwug owego ramienia, 2 cuny ni ej do u
pachowego.
Wskazania: choroby serca i dka.
PC.3. Quze (kr ty staw)
Po enie: w poprzecznym zgi ciu do u okciowego, po okciowej stronie
ci gna mi nia dwug owego ramienia. Po przeciwnej stronie tego ci gna
znajduje si punkt P.5. Dla atwiejszej lokalizacji punktu nale y zgi przedrami .
Wskazania: zapalenie mi nia sercowego, zapalenie oskrzeli, ostry nie yt
dka, bóle ramienia, udar s oneczny, zwi kszona potliwo w okolicy g owy.
PC.4. Ximen (pograniczne wrota)
Po enie: mi dzy ci gnami mi nia d ugiego d oni i mi nia promieniowego
zginacza nadgarstka, 5 cunów powy ej poprzecznego zgi cia nadgarstka.
Wskazania: zapalenie mi nia sercowego, cz stoskurcz, wymioty krwawe,
krwotoki z nosa, czkawka, psychozy.
PC.5. Jianshi (po rednik)
Po enie: na powierzchni d oniowej przedramienia, 3 cuny powy ej
poprzecznego zgi cia nadgarstka.
Wskazania: zapalenie mi nia sercowego, nie yt dka, padaczka, zespo y
depresyjne, zaburzenia cyklu miesi czkowego, hydroadenit.
PC.6. Neiguan (wewn trzne wrota)
Po enie: 2 cuny nad zgi ciem poprzecznym nadgarstka, mi dzy ci gnami
mi nia d oniowego d ugiego i zginacza nadgarstka (1 cun poni ej PC.5.).
Wskazania: choroby serca, dka, wylew krwawy do spojówki, bóle stawu
okciowego i ramienia, psychoza, choroba nadci nieniowa.
PC.7. Daling (wielkie wzgórze)
Po enie: w rodku poprzecznego zgi cia nadgarstka, mi dzy ci gnami
mi ni zginacza nadgarstka promieniowego i d oniowego d ugiego.
Wskazania: choroby serca, nerwoból mi dzy ebrowy, hydroadenit, zapalenie

migda ków podniebiennych, bóle g owy, choroba nadci nieniowa, bezsenno ,
psychozy, kurcz pisarski, zapalenie splotu nerwowego.
PC.8. Laogong (pa ac pracy)
Po enie: w rodku d oni, mi dzy III a IV ko ci ródr cza.
Wskazania: choroba nadci nieniowa, zapalenie jamy ustnej, taczka,
krwotoki z nosa, parastezje koniuszków palców, nadmierne wydzielanie potu,
psychozy reaktywne, histeria, punkt nag ej pomocy".
PC.9. Zhongchong rodkowe urwisko)
Po enie: na koniuszku III palca r ki, 3 mm od wewn trznego k ta podstawy
Wskazania: choroby serca, bóle g owy, choroby gor czkowe z brakiem
wydzielania potu. Punkt nag ej pomocy".
MERIDIAN POTRÓJNEGO OGRZEWACZA ( AC.

CARDINALIS TRICALORI; Z CHIN. - SJ)
Przebieg meridianu
Meridian potrójnego ogrzewacza zaczyna si na palcu serdecznym (palec IV)
ki, przy macierzy paznokcia (SJ.l.). Dalej biegnie przez grzbietow cz r ki,
przedrami , rami i dochodzi do tylnej doliny barku, sk d przechodzi na szyj ,
okr a od góry ucho i ko czy swój bieg w punkcie SJ.23., tj. na zewn trznym
brzegu brwi.
Ogólna charakterystyka meridianu;

Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Ogie , tworzy par z meridia-
nem osierdzia. Wa niejsze punkty:
- ród owy SJ.4.
-przychylno ci Shu", SJ.l., SJ.2., SJ.3., SJ.6., SJ.l 1.
- tonizuj cy SJ.3. -
sedatywny SJ.10.
- przepustowe SJ.5. (SJ.4.)
- samodzielny SJ.5.
Ryc. 22. Meridian potrójnego ogrzewacza.

Wykaz punków
SJ.l. Guanchong (pograniczny punkt ataku)
Po enie: 3 mm w bok - po stronie okciowej, obok macierzy paznokcia IV
palca r ki.
Wskazania: stany gor czkowe, md ci, bóle g owy, os abienie aknienia,
niestrawno ci u dzieci, punkt nag ej pomocy".
SJ.2. Yemen (wrota p ynów)
Po enie: na okciowym brzegu paliczka bli szego IV palca.
Wskazania: bóle i zawroty g owy, os abienie s uchu, szum w uszach,
zapalenie dzi se , choroby oczu, bóle w okolicy stawu okciowego i przedra-
mienia, psychozy reaktywne.
SJ.3. Hand-Zhongzhu (s'rodkowa wyspa)
Po enie: na grzbietowej stronie r ki mi dzy IV a V ko ci ródr cza, tu za
stawem ródr czno-paliczkowym.
Wskazania: stany gor czkowe, niskie ci nienie t tnicze.
SJ.4. Yangchi (zbiornik wody yang)
Po enie: na grzbietowej powierzchni r ki, w zag bieniu grzbietowego
zgi cia nadgarstka, po okciowej stronie ci gna mi nia prostownika wspólnego
palców.
Wskazania: cukrzyca, zapalenie stawu promieniowo-nadgarstkowego, grypa,
go ciec, bóle przedramienia.
SJ.5. Waiguan (zewn trzne wrota)
Po enie: 2 cuny powy ej stawu promieniowo-nadgarstkowego. Punkt ten
nale y do najcz ciej wykorzystywanych w akupunkturze.
Wskazania: os abienie s uchu, ból w stawach ko czyny górnej, bóle z bów,
choroby oczu, ogólna s abo , bezsenno , grypa.
SJ.6. Zhigou (rozwidlenie rowu)
Po enie: 3 cuny nad stawem promieniowym nadgarstka, mi dzy ko ci
promieniow a okciow .
Wskazania: choroby p uc i serca, bóle r k, wymioty, zapa po porodzie.
SJ.7. Huizong (spotkane ród o)
Po enie: w rodku linii poprzecznej nadgarstka pomi dzy ci gnem mi ni
zginacza promieniowego nadgarstka i mi nia d ugiego d oni.
Wskazania: pl sawica, bóle ramienia i przedramienia.
SJ.8. Sanyangluo (Luo 3 yang)
Po enie: 4 cuny nad stawem promieniowo-nadgarstkowym, mi dzy ko ci
okciow a ko ci promieniow .
Wskazania: g uchota, bóle z bów uchwy, choroby oczu, bóle ramienia i
przedramienia.
PRZEBIEG MERIDIANOW... K5
SJ.9. Sidu (cztery zasuwy)

Po enie: mi dzy ko ci okciow a promieniow , 5 cunów poni ej zgi cia
okciowego.
SJ.10. Tianjing (niebia skie ród o)
Po enie: na tylnej powierzchni stawu okciowego, w odleg ci 1 cuna
powy ej szczytu wyrostka okciowego. Przy zgi tym stawie okciowym w
miejscu tym powstaje wg bienie.
Wskazania: choroby narz du oddechowego, psychozy, g uchota, zapalenie
powiek, bóle w okolicy szyi i karku, kr cz szyi.
SJ.ll. Qinglengyuan (czysta ch odna otch )
Po enie: na tylnej powierzchni ramienia, 2 cuny nad wyrostkiem
okciowym.
Wskazania: bóle ko czyn górnych.
SJ.12. \iaoluo (odprowadzenie zastoju wody)
Po enie: na tylnej powierzchni ramienia, 5 cunów nad stawem okciowym.
Wskazania: bóle g owy, nerwoból nerwów potylicznych, padaczka, go cowe
zapalenie t tnic, bóle r k.
SJ.13. Naohui (spotkanie ramienia)
Po enie: na dolnym brzegu mi nia naramienoego, na wysoko ci do u
pachowego.
Wskazania: bóle ko czyn górnych i w okolicy szyi oraz karku.
SJ.14. Jianliao (jamka ramienia)
Po enie: w ty i w dó od wyrostka barkowego opatki. Podczas odwie-
dzenia ramienia w miejscu tego punktu tworzy si jamka.
Wskazania: zapalenie splotu nerwowego ramienia.
SJ.15. Tianliao (boski do ek)
Po enie: w rodku odleg ci mi dzy punktem VF.21. a górnym brzegiem
kolca opatki.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych szyjno-piersiowych, zapalenie
splotu nerwowego ramienia.
SJ.16. Tianyou (boskie okno)
Po enie: w ty i w dó od wyrostka sutkowego, w miejscu przyczepienia
tylnego brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (pod punktem
VF.12.).
Wskazania: bóle okolicy szyjno-potylicznej, nie yt krtani, szum w uszach,
uchota, przekrwienie oka, obrz ki twarzy, bezsenno .
SJ.17. Yifeng (ochrona przed wiatrem)

Po enie: w zag bieniu, w ty od podstawy p atka ucha, mi dzy k tem
uchwy a wyrostkiem sutkowym, nieco poni ej i do przodu od wyrostka
sutkowego. Lokalizacj punktu u atwia otwarcie ust.
Wskazania: szum w uszach, g uchota, zapalenie nerwu twarzowego, zapa-
lenie jamy ustnej.
SJ.18. Qimai (pulsuj ca a)
Po enie: na tylnym brzegu podstawy ma owiny usznej, na tej samej
wysoko ci co otwór przewodu s uchowego zewn trznego.
Wskazania: bóle g owy, szum w uszach, zapalenie t czówki, drgawki u
dzieci, wymioty, padaczka, biegunka.
SJ.19. Luxi (oparcie czaszki)
Po enie: na tylnym brzegu podstawy ma owiny usznej, (w rodku
odleg ci mi dzy punktem SJ.20. a punktem SJ.18.).
Wskazania: szum w uszach, bóle g owy, padaczka, l ki.
SJ.20. Jiaosun (k t ucha)
Po enie: przy podstawie górnego brzegu ma owiny usznej.
Wskazania: zaburzenia podwzgórza, tiki, przykurcze mi ni okolicy ust,
zapalenie jamy ustnej, s abo mi ni waczy, wymioty, choroby oczu,
powi kszenie gruczo u tarczowego.
SJ.21. Ermen (brama ucha)
Po enie: w przód i w gór od skrawka ucha, na tylnym brzegu wyrostka
stawowego uchwy.
Wskazania: szum w uszach, g uchota, zapalenie ucha, bóle z bów szcz ki,
przykurcz mi nia okr nego ust.
SJ.22. Ear-Heliao (jamka skroniowa)
Po enie: na przednio-górnym brzegu podstawy ma owiny usznej, nad
podstaw wyrostka jarzmowego ko ci skroniowej.
Wskazania: bóle g owy, nerwobóle nerwu trójdzielnego i jego powik ania,
nie yt nosa, zapalenie przewodu s uchowego.
SJ.23. Sizhukong (jedwabny bambus)
Po enie: na zewn trznym brzegu brwi (ko cowy punkt).
Wskazania: choroby oczu, bóle g owy, zawroty g owy, pora enie nerwu
twarzowego, drgawki u dzieci.
MERIDIAN P CHERZYKA CIOWEGO

AC. VESICA FELLEA - VF)
Przebieg meridianu
Meridian ten swój kr ty przebieg rozpoczyna od zewn trznego k ta oka
(VF.l.); na samej g owie posiada a 20 punktów. W odcinkach do u nadoboj-
czykowego schodzi po przednio-bocznej stronie tu owia, uda, goleni i stopy do
IV palca stopy - 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia (VF.44.).
Ogólna charakterystyka meridianu;

Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Drzewo, tworz par z meri-
dianem w troby. Wa niejsze punkty:
- ród owy VF.40.
-przychylno ci Shu" VF.44 VF.43 VF.41., VF.38., VF.34.
- tonizuj cy VF.43.
- sedatywny VF.38.
- przepustowe VF.37. (VF.40.)
- alarmowy przedni VF.24.
- samodzielny - brak
Wykaz punktów:
VF.l.Tongziliao (ko zag bienia ocznego)
Po enie: ok. 6 mm w bok od zewn trznego k ta oka.
Wskazania: choroby narz du wzroku, nerwoból nerwu trójdzielnego, zapa-
lenie dzi se , pora enie nerwu twarzowego, przykurcz mi ni mimicznych,
migrena.
VF.2. Tinghui (zbieracz s uchu)
Po enie: poni ej skrawka ucha (trages), z przodu, na wysoko ci wci cia
skrawka. Przy otwartych ustach powstaje w tym miejscu do ek.
Wskazania: zapalenie zewn trznego przewodu s uchowego, szum w uszach,
uchota, pora enie nerwu tarczowego, tiki, ból z bów.
VF.3. Shangguan (górne wrota)
Po enie: na przeci ciu granicy ow osionej cz ci skroni i górnego brzegu
uku jarzmowego.
Wskazania: migrena, zawroty g owy, szum w uszach, g uchota, pora enie
nerwu tarczowego, tiki, bóle z bów, przykurcz mi nia okr nego ust.
PRZEBIEG MERIDIANÓW.
Ryc. 23. Mcridian p cherzyka ciowego (cz górna).

Ryc. 24. Meridian p cherzyka ciowego (cz dolna).

VF.4. Hanyan (zamkni cie szcz ki)

Po enie: na granicy górnej trzeciej cz ci odleg ci mi dzy punktami G.8.
a VF.6.
VF.5. Xuanlu (daszek czo a)
Po enie: na 1/3 górnej linii cz cej VF.4. z VF.7.
VF.6. Xuanli (zawieszony ci ar)
Po enie: na linii cz cej VF.4. z VF.7. w 1/3 dolnej cz ci.
Wskazania: zespo y neurasteniczne, migrena, obrz ki twarzy, bóle z bów.
VF.7. Qubin (zgi ty k t skroni)
Po enie: na skrzy owaniu linii poziomej i pionowej, przechodz cych przez
górny i przedni brzeg ucha.
Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej, skroniowej i szyjnej, migrena,
choroby oczu.
VF.8. Shuaigu (koniec doliny)
Po enie: nad wierzcho kiem ma owiny usznej, 1,5 cuna w cz ci ow o-
sionej (w miejscu szwu kostnego ciemieniowego i skroniowego).
Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-potylicznej, migrena,
wymioty, nietrze wo , pragnienie.
VF.9. Tianchong (punkt niebia ski)
Po enie: 0,5 cuna ku ty owi od VF.8., powy ej i do ty u od ucha, 2 cuny w
cz ci ow osionej.
Wskazania: padaczka, bóle g owy, bóle w okolicy szyjno-potylicznej.
VF.10. Fubai (nap ywaj ca wiat )
Po enie: ok 1 cuna poni ej od VF.9.
Wskazania: szum w uszach, g uchota, bóle z bów, zapalenie migda ków
podniebiennych, niedow ad ko czyn, bóle w okolicy szyjno-potylicznej.
VF.11. Head-Qisoyin (pocz tek yin)
Po enie: miejsce po czenia wyrostka sutkowatego ko ci skroniowej i ko ci
potylicznej.
Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, przykurcz mi ni ko czyn,
czkawka, szum w uszach.
VF.12. Head-Wangu (ostatnia ko )
Po enie: we wg bieniu z ty u i poni ej wyrostka sutkowego ko ci
skroniowej.
Wskazania: obrz ki twarzy, afazje, zapalenie dzi se , ucha, migda ków
podniebiennych, migrena, bezsenno .
VF.13. Benshen (korze ducha)

Po enie: na linii zewn trznego brzegu oka, ok. 0,5 cuna w cz ci
ow osionej czo a.
Wskazania: padaczka, bóle g owy, zawroty g owy, tiki, przykurcz mi ni
szyjno-potylicznych.
VF.14. Yangbai (rozkwit wiat ci)
Po enie: na czole, pionowo nad renic oka, w odleg ci 1 cuna od brwi.
Wskazania: choroby oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, pora enie nerwu
twarzowego, przykurcz mi ni mimicznych.
VF.15. Head-Lingi (sp yw ez)
Po enie: u pacjenta patrz cego na wprost, punkt ten le y w cz ci
ow osionej czo a, 0,5 cuna ku ty owi od czo a, na linii renicy oka.
Wskazania: choroby oczu, padaczka.
VF.16. Muchuang (okno oka)
Po enie: le y w cz ci ow osionej czo a, 1,5 cuna ku ty owi od czo a, na
linii renicy oka.
Wskazania: zapalenie spojówki, os abienie wzroku, obrz ki twarzy, zawroty
owy, stany gor czkowe.
VF.17. Zhengying (pionowe yin)
Po enie: le y w cz ci ow osionej czo a, 2,5 cuna ku ty owi od czo a, na
drugiej bocznej linii g owy.
Wskazania: zawroty g owy, bóle z bów, zanik nerwu wzrokowego.
VF.18. Chengling (spotkanie ducha)
Po enie: w cz ci ow osionej czo a, 4 cuny ku ty owi od czo a, w linii
VF.17.
Wskazania: krwawienie z nosa, grypa.
VF.19. Naokong (obszar mózgu)
Po enie: 1 cun nad zag bieniem pomi dzy mi niem mostkowo-sutko-wo-
obojczykowym i czworobocznym (nad VF.20.).
Wskazania: krwawienie z nosa, duszno , bóle g owy, przykurcz mi ni
okolicy ramiennej i szyjnej, cz stoskurcz.
VF.20. Fengchi (zbiornik wodny na wietrze)
Po enie: na dolnym brzegu potylicy, we wg bieniu mi dzy przyczepami
mi nia czworobocznego i mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
Wskazania: choroby mózgu, oczu, nosa, zaburzenia czuciowe nerwu
dnego i dodatkowego, pora enie po owiczne, zespo y neurasteniczne, choroba
nadci nieniowa.
VF.21. Jianjing (studnia ramienia)

Po enie: W po owie odleg ci pomi dzy wyrostkiem barkowym opatki a
C.7. lub w linii rodkowej obojczyka na kraw dzi mi nia czworobocznego.
Wskazania: bóle w obr czy ko czyny górnej i okolicy szyjno-potylicznej,
pora enie po owiczne, bóle g owy, krwawienie poporodowe, zawroty g owy.
VF.22. Yuanye (wzburzone ród o)
Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, w rodku linii pachowej.
Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy.
VF.23. Zhejin (mi sie boczny)
Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 6 cunów w bok od rodkowej linii
cia a.
Wskazania: choroby dka, zespo y neurasteniczne.
VF.24. Riyue (s ce i ksi yc)
Po enie: w siódmym mi dzy ebrzu, na linii rodkowoobojczykowej.
Wskazania: choroby dka i w troby, skurcz przepony, kolka jelitowa,
wzd cie brzucha.
VF.25. Jingmen (wrota stolicy)
Po enie: na dolnym brzegu ko ca XII ebra, na bocznej powierzchni
brzucha.
Wskazania: wymioty, kolka jelitowa, bóle l wiowe, nadci nienie t tnicze,
nerwoból nerwów mi dzy ebrowych.
VF.26. Daimai (naczynie do pasa)
Po enie: na wysoko ci p pka, poni ej wolnego ko ca XI ebra.
Wskazania: choroby ginekologiczne, bóle l wiowe.
VF.27. Wushu (pi centralnych kolumn)
Po enie: nad kolcem biodrowym górnym przednim, na wysoko ci 3 cuny
poni ej p pka.
Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego, choroby dka i jelit,
bóle l wiowe.
VF.28. Weidao cz ca droga)
Po enie: na górnym brzegu kolca biodrowego przedniego górnego, na
wysoko ci 3,5 cuna poni ej p pka.
VF.29. Femur-Juliao (jamka spokoju)
Po enie: po rodku, mi dzy kolcem biodrowym przednim górnym a naj-
wy szym punktem kr tarza wielkiego (lokalizowa w pozycji siedz cej lub
le cej na boku).
Wskazania: bóle l wiowe, choroby narz du moczowo-p ciowego.
VF.30. Huantiao (skaka w ko o)

Po enie: na bocznym zag bieniu po ladka, powy ej najwy szego szczytu
kr tarza wielkiego, w 1/3 odleg ci od ko ci krzy owej.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych, choroba nadci nieniowa, choroby
skóry.
VF.31. Fengshi (rynek wiatru)
Po enie: na bocznej powierzchni uda; gdy stoi si z r kami opuszczonymi
wzd ud, koniuszek palca rodkowego dok adnie wskazuje ten punkt.
Wskazania: zapalenie stawów, choroba Rotha.
VF.32. Femur-Zhongdu rodkowy rów)
Po enie: na bocznej powierzchni uda, 4 cuny nad rzepk .
VF.33. Xiyangguan (granica yang)
Po enie: w zag bieniu górnym w stosunku do nadk ykcia bocznego ko ci
udowej, 1 cun ponad dolny brzeg rzepki.
VF.34. Yangling uan (wolne ród o yang)
Po enie: 2 cuny poni ej dolnego brzegu rzepki, w zag bieniu bezpo rednio
poni ej i z przodu g ówki ko ci strza kowej.
Wskazania: zapalenie stawów, nerwoból nerwu udowego, obrz ki twarzy,
zaparcia nawykowe, pora enie lub niedow ad nerwu strza kowego.
VF.35. Yangjiao (skrzy owanie yang)
Po enie: na tylnym brzegu ko ci strza kowej, 7 cunów nad górnym
brzegiem kostki bocznej.
Wskazania: pora enie lub niedow ad nerwu strza kowego, rwa kulszowa,
obrz ki twarzy.
VF.36. Waiqiu (pozorny pagórek)
Po enie: na przednim brzegu ko ci strza ki, 7 cunów nad górnym brzegiem
kostki bocznej.
VF.37. Guangming (jaskrawe wiat o)
Po enie: 5 cunów powy ej szczytu kostki bocznej, na bocznej powierzchni
podudzia, na przednim brzegu ko ci strza kowej.
Wskazania: choroby ko czyn dolnych, psychozy reaktywne, migrena.
VF.38. Yangfu (oparcie yang)
Po enie: 4 cuny nad kostk boczn , na przednim brzegu ko ci strza kowej.
Wskazania: bóle l wiowe, zapalenie stawu kolanowego, bóle w druj ce,
zapalenie migda ków podniebiennych, choroby .
94 PRZEBIEG MERID1ANÓW...
VF.39. Xuanzhong (zawieszony dzwon)

Po enie: 3 cuny nad kostk boczn , na przednim brzegu ko ci strza kowej.
Wskazania: bóle ko czyn dolnych, pora enie po owiczne, zapalenie mig-
da ków podniebiennych, krwawienie z nosa, nie yt nosa, stwardnienie t tnic,
zespo y neurasteniczne.
VF.40. Qiuxu (wzgórze - rynek)
Po enie: w przód i poni ej od kostki bocznej (w gór i w ty od ko ci
sze ciennej).
Wskazania: skurcz mi nia brzuchatego ydki, zapalenie op ucnej, duszno ,
kolka jelitowa, zapalenie p cherzyka ciowego, obrz k i bóle w okolicy
pachowej, choroby oczu.
VF.41. Foot-Linqi (sp yw ez)
Po enie: w najwy szym miejscu, mi dzy IV a V ko ci ródstopia, w
którym wyczuwa si zag bienie.
Wskazania: bóle ko czyn, stawów, twarzy, bóle w druj ce, zawroty g owy,
zaburzenia cyklu miesi czkowego, zapalenie gruczo u sutkowego.
VF.42. Diwuhui (pi spotka ziemi)
Po enie: mi dzy IV a V ko ci ródstopia, 1 cun do przodu od VF.41.
Wskazania: bóle w okolicy pachowej, zapalenie gruczo u sutkowego, go ciec,
bóle stopy, gru lica p uc.
VF.43. Xiaxi cie niona dolina)
Po enie: w szczelinie mi dzy g owami IV i V ko ci ródstopia.
Wskazania: os abienie s uchu, bóle g owy, s abo ko czyn dolnych,
duszno , krwioplucie, zapalenie gruczo u sutkowego, skurcz t tnicy siatkówki.
VF.44. Foot-Qiaoyin (ko cowe yin)
Po enie: 3 mm od k ta podstawy paznokcia, po stronie zewn trznej
czwartego palca stopy (ko cowy punkt).
Wskazania: choroby serca i narz du oddechowego, czkawka, bóle g owy,
sucho w ustach, g uchota, ból w okolicy oczu, punkt nag ej pomocy".
MERIDIAN W TROBY ( AC. HEPAR - H)

Przebieg meridianu
Meridian w troby nale y do meridianów nóg. Rozpoczyna si punktem H.I.,
tj. 3 mm od k ta podstawy paznokcia - od strony zewn trznej I palca stopy.
Nast pnie przechodzi na grzbiet stopy i biegnie w gór po wewn trznej
powierzchni goleni i uda (mi dzy meridianem nerki i ledziony-trzustki). Na
wysoko ci grzebienia ko ci biodrowej meridian ten rozga zia si dochodz c do
zewn trznych narz dów moczowo-p ciowych i wchodzi w doln cz
jamy brzusznej, a nast pnie do w troby. Powierzchniowa cz - ga -biegnie

po przednio-zewn trznej stronie ciany brzucha i ko czy si w VI mi dzy ebrzu,
w linii sutkowej punktem Qimen (H.I4.).

Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Drzewo, tworz par z meridia-nem
cherzyka ciowego. Wa niejsze punkty:
- ród owy H.3.
- przychylno ci Snu" H.I., H.2., H.3., H.4., H.8.
- tonizuj cy H.8.
- sedatywny H.2. -
przepustowe H.5., (H.3.)
- alarmowy przedni H.14.
- samodzielny - brak
Wykaz punktów:
H.l. Dadun (wielka szczero )
Po enie: 3 mm od macierzy paznokcia, na zewn trznej stronie palucha.
Wskazania: choroby przewodu pokarmowego, nietrzymanie moczu, ból
pr cia, cukrzyca, brak miesi czkowania.
H.2. Xingjian (rejon ruchu)
Po enie: mi dzy I a II palcem stopy, z przodu stawu ródstopno-palicz-
kowego.
Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego, w troby, przewodu
pokarmowego, choroby serca, cukrzyca, ból z bów, bezsenno , pocenie si ,
nerwoból mi dzy ebrowy, bóle pi ty.
H.3. Taichong (wielki potok)
Po enie: mi dzy I a II ko ci ródstopia, u podstawy ko ci ródstopia.
Wskazania: ból mi ni, nerwoból mi dzy ebrowy, niedostateczne skurcze
macicy po porodzie, skurcz jelita cienkiego i narz dów miednicy mniejszej.
H.4. Zhongfeng rodkowa piecz )
Po enie: 1 cun ku przodowi od szczytu kostki wewn trznej, w zag bieniu,
przy rodkowo od mi nia piszczelowego przedniego.
Wskazania: choroby narz dów moczowo-p ciowych i ko czyn dolnych.
Ryc. 25. Meridian w troby (cz dolna).

Ryc. 26 Mendian w troby (i/.c c górna).

H.5. Ligou (ko cowa bruzda)

Po enie: na tylnej kraw dzi ko ci piszczelowej, 5 cunów powy ej kostki
przy rodkowej.
Wskazania: kolka jelitowa, cz stoskurcz napadowy, choroby narz dów
moczowo-p ciowych, choroby mózgu i rdzenia, wi d.
H.6. Tibia rodkowa stolica)
Po enie: na tylnej kraw dzi ko ci piszczelowej, 7 cunów powy ej kostki
przy rodkowej.
Wskazania: choroby stawów ko czyn dolnych i narz dów moczowo-
ciowych.
H.7. Xiguan (wrota kolana)
Po enie: w ty i w dó od k ykcia ko ci piszczelowej, 2 cuny poni ej
dolnego brzegu rzepki.
Wskazania: zapalenie stawu kolanowego, bóle ko czyn dolnych.
H.8. Quguan (zgi te ród o)
Po enie: za przy rodkowym nadk ykciem ko ci udowej, przed miejscem
przyczepu mi ni pó oniastego i pó ci gnistego.
Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego i ko czyn dolnych,
wi d, obrz k i ból narz dów p ciowych.
H.9. Yinbao (otoczka yin)
Po enie: 4 cuny nad górnym brzegiem rzepki, na przednim brzegu
mi nia pó oniastego.
Wskazania: drgawki, zatrzymanie moczu, zaburzenia cyklu miesi czkowego.
H.10. Femur-Wuli (noga pi li)
Po enie: 1 cun poni ej krocza, na zewn trznym brzegu mi nia przywo-
dziciela d ugiego.
Wskazania: ogólna potliwo , bezsenno , wyprysk na mosznie.
H.ll. Yinlian (k t yin)
Po enie: na wysoko ci krocza, na przednim brzegu mi nia przywodziciela.
Wskazania: ból ci gaj cy w biodrze, up awy, wi d, zaburzenia cyklu
miesi czkowego, bezp odno .
H.12. Jimai (bystry puls)
Po enie: w bok i w dó od guzka onowego.
H.13. Zhangmen (wrota praw)
Po enie: na wolnym ko cu XI ebra, na bocznej powierzchni brzucha.
Wskazania: choroby narz du oddechowego, przewodu pokarmowego,
troby, p cherza ciowego, zarobaczenie, bóle l wiowe.
H.14. Qimen (drzwi czasu)

Po enie: na linii sutkowej, w VI przestrzeni mi dzy ebrowej (ko cowy
punkt).
ÓWNY REGULATOR TYLNY

AC. SINARTERIA REGENS; Z CHIN. - TM)
Przebieg meridianu
Meridian rozpoczyna si w narz dach rodnych, w jamie miednicy, schodzi
w kierunku krocza do wierzcho ka ko ci onowej - do pkt. TM.l., tj. w
po owie odleg ci mi dzy ko ci ogonow a odbytem. Dalej wznosi si
wzd linii wyrostków kolczystych, przechodzi przez g ow , rodek czo a,
nosa i ko czy si na wewn trznej powierzchni wargi górnej, w rodku jej
dzide ka - w punkcie TM.28. Meridian G.R.T. jest kana em zbiorczym
wszystkich kana ów yang. Inna jego nazwa: guwerner".

Typ meridianu: yang.
Wa niejsze punkty:
- samodzielny TM. 3., TM. 12., TM.26.
Ogó em punktów: 28.
Wykaz punktów:
TM.l. Changcjiang (zwi kszenie si y)
Po enie: w rodku odleg ci mi dzy odbytem a ko cem ko ci ogonowej.
W trakcie lokalizacji wskazana pozycja z kolanami przy klatce piersiowej.
Wskazania: choroba odbytnicy i tylnego kana u odbytowego.
TM.2. Yaoshu (shu l wi)
Po enie: w rodku po czenia krzy owo-ogonowego.
Wskazania: zapalenie korzeni l wiowo-krzy owych, choroby narz du
moczowo-p ciowego i odbytnicy.
TM.3. Yaoyangguan (yao - l wie, wrota yang)
Po enie: mi dzy wyrostkami kolczystymi kr gów L4-L5.
Wskazania: zapalenie korzeni l wiowo-krzy owych, choroby narz du
moczowo-p ciowego i jelita grubego.
TM.4. Mingmen (wrota ycia)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi L2-L3.
Ryc. 27. Meridian g ównego regulatora tylnego.

Wskazania: bóle g owy, zapalenie opon mózgowych u dzieci, kolka jelitowa,

bóle w okolicy l wiowej, hemoroidy, up awy, zmazy, impotencja, bezsenno ,
szum w uszach, zespo y asteniczne.
TM.5. Xuanshu (wisz ca kolumna)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi L1-L2.
Wskazania: bóle l wiowe, choroby dka i jelit.
TM.6. Jizhong rodek kr gos upa)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th 11-
Thl2.
Wskazania: padaczka, choroby jelit, wypadni cie odbytnicy u dzieci.
TM.7. Zhongshu rodkowa o )
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th 10-
Thll.
Wskazania: bóle l wiowe, os abienie wzroku.
TM.8. Jinsuo ci gni ty mi sie )
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th9-
ThlO.
Wskazania: padaczka, bóle l wiowe, choroba dka, zespo y neuraste-
niczne.
TM.9. Zhiyang (kra cowe yang)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th7-Th8.
Wskazania: bóle l wiowe, choroby w troby i dka.
TM. 10. Lingtai (taras duchów)
Wskazania: choroby narz dów oddechowych, zapobieganie grypie.
TM.ll. Shendao (boska droga)
Wskazania: choroby serca, narz dów oddechowych, bóle g owy, zespo y
neurasteniczne, zapalenie jamy ustnej.
TM.12. Shenzhu (kr gos up)
Wskazania: choroby mózgu i rdzenia, padaczka, l ki nocne, krwawienie z
nosa.
TM.13. Taodao (droga przemian)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Thl-Th2.
Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych, szyjno-piersiowych, migren,
psychozy reaktywne, choroby z gor czk .
TM.14. Dazhui (wielki kr g)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi C7-TH1.
Wskazania: grypa, malaria, choroby p uc, krwotoki z nosa.

TM.15. Yamen (wrota milczenia)
Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi C1-C2,
3,5 cuna od Cl.
Wskazania: bóle g owy, szum w uszach, zaburzenia mowy, zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych, krwawienie z nosa.
TM.16. Fengfu (rejon wiatru)
Po enie: we wg bieniu, bezpo rednio poni ej wypuk ci zewn trznej
potylicy.
Wskazania: bóle g owy, krwawienie z nosa, zapalenie krtani, psychozy,
nast pstwa wylewu krwi do mózgu, taczka, zanik nerwu wzrokowego.
TM.17. Naohu (drzwi mózgu)
Po enie: na górnym brzegu guzowato ci potylicznej, 5 cunów nad C7.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, zespo y neurasteniczne, choroby
oczu.
TM.18. Qiangjian (miejsce si y)
Po enie: 3 cuny ponad TM.16.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, wymioty, drgawki u dzieci,
bezsenno , zespo y neurasteniczne.
TM.19. Houding (tylne wzgórze g owy)
Po enie: 4,5 cuna ku przodowi od TM.16.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, migrena, tiki, przykurcze mi ni
okolicy szyjno-potylicznej.
TM.20. Baihui (sto spotka )
Po enie: w linii rodkowej g owy,na wysoko ci cz cej oba wierzcho ki
ma owin usznych.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, zespo y neurasteniczne, niedo-
krwienie mózgu, wypadni cie odbytnicy, hemoroidy.
TM.21. Qianding (przednie wzgórze)
Po enie: 1,5 cuna ku przodowi od wysoko ci cz cej oba wierzcho ki
ma owin usznych, w linii rodkowej g owy.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, krwawienie z nosa, drgawki u dzieci,
padaczka.
TM.22. Xinhui (zespolenie czaszki)
Po enie: 3 cuny ku przodowi od wysoko ci cz cej oba wierzcho ki
ma owin usznych, w linii rodkowej g owy.
Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, krwawienie z nosa, senno ,
niestrawno .
TM.23. Shangxing (górna gwiazda)

Po enie: 4 cuny ku przodowi od wysoko ci cz cej oba wierzcho ki
ma owin usznych lub 4 cuny nad g adzizn mi dzy brwiami, w linii rodkowej
owy.
Wskazania: bóle czo owej cz ci g owy, zawroty g owy, krwawienie z nosa,
choroby oczu.
TM.24. Shenting (boski dwór)
Po enie: 0,5 cuna powy ej przedniej ow osionej granicy g owy.
Wskazania: bóle czo owej cz ci g owy, zawroty g owy, ostry nie yt nosa,
zapalenie gruczo u zowego, wymioty, ko atanie serca, chwiejno emocjonalna.
TM.25. Suliao (podstawowa ko )
Po enie: na czubku nosa.
Wskazania: polipy nosa, nie yt nosa, zawienie, krwawienie z nosa, tr dzik w
okolicy nosa, zapa .
TM.26. Renzhong rodek cz owieka)
Po enie: w rynience nosa, w odleg ci 2/3 od dolnego brzegu wargi górnej.
Wskazania: nag a pomoc w przypadku utraty wiadomo ci, padaczka,
zaburzenia psychiczne, nadkrwisto mózgu, tiki, obrz k twarzy, cukrzyca.
TM.27. Duiduan (górna obwódka wargi)
Po enie: bezpo rednio nad warg górn , w miejscu przej cia skóry w b on
luzow .
Wskazania: takie same, dodatkowo taczka, krwawienie z dzi se .
TM.28. Yinjiao-Head (skrzy owanie dzi se )
Po enie: w rodku w dzide ka wargi górnej (ko cowy punkt).
ÓWNY REGULATOR PRZEDNI

AC. SINARTERIA RESPONDENS; Z CHIN. - JM)
Przebieg meridianu
Punkt JM.l., daj cy pocz tek zewn trznej ga zi kana u, znajduje si w
po owie odleg ci mi dzy zewn trznymi narz dami p ciowymi a odbytem.
Biegnie rodkiem przedniej powierzchni cia a przez brzuch, klatk piersiow ,
gard o i uchw , ko cz c si w punkcie JM.24., w rodku bruzdy wargowo-
bródkowej. Jest odpowiedzialny za wszystkie kana y yin.

Typ meridianu: yin.
Wa niejsze punkty:
- samodzielny JM.6., JM. 17.
Ogó em punktów: 24.
Wykaz punktów:
JM.l. Huiyin (punkt p ciowy)
Po enie: w centrum krocza, mi dzy odbytem a moszn u m czyzn i
sromem u kobiet.
Wskazania: nadmierne wydzielanie potu i zapalenie skóry w okolicy krocza,
zatrzymywanie moczu, zaparcia, brak miesi czki, impotencja, choroby
odbytnicy.
JM.2. Qugu (zgi ta ko )
Po enie: po rodku na górnym brzegu spojenia onowego.
Wskazania: choroby narz dów p ciowych.
JM.3. Zhongji rodkowy punkt szczytu)
Po enie: 1 cun powy ej górnego spojenia onowego.
JM.4. Guanyuan (wrota ród a)
Po enie: 2 cuny nad wzgórkiem onowym (3 cuny poni ej p pka).
Wskazania: choroby jelita cienkiego i narz dów moczowo-p ciowych, stany
depresyjne.
JM.5. Shimen (kamienne wrota)
Po enie: 2 cuny poni ej p pka.
JM.6. Qihai (morze energii)
Po enie: 1,5 cuna poni ej p pka.
JM.7. Yinjiao-Abdomen (skrzy owanie yin)
Po enie: 1 cun poni ej p pka.
Wskazania: choroby narz dów moczowo-p ciowych i jelit.
JM.8. Shenque (boska granica)
Po enie: w centrum p pka.
Wskazania: biegunka, wodobrzusze, kruczenie w jelitach, wypadni cie
odbytu.
JM.9. Shuifen (rozdzielacz wody)
Po enie: 1 cun nad p pkiem.
Wskazania: wodobrzusze, choroby jelit.
Ryc. 28. Meridian g ównego regulatora przedniego.

JM.10. Xiawan (dolny kana )

Po enie: 2 cuny nad p pkiem.
Wskazania: choroby jelit.
JM.ll. Jianli (opuszczone miejsce li)
Po enie: 3 cuny nad p pkiem.
Wskazania: choroby dka, wodobrzusze, skurcz przepony.
JM.12. Zhongwan rodkowy kana )
Po enie: w rodku linii cz cej p pek z wyrostkiem mieczykowatym.
JM.13. Shangwan (górny kana )
Po enie: 5 cunów nad p pkiem.
JM.14. Juque (granica si y)
Po enie: 6 cunów nad p pkiem.
Wskazania: choroby dka, serca i p uc, stan trwogi i l ku, stany mania-
kalne, padaczka.
JM.15. Jiuwei (ogon go bia)
Po enie: na ko cu wyrostka mieczykowatego.
Wskazania: psychozy reaktywne, choroby dka, serca i p uc.
JM.16. Zhongting rodkowy dwór)
Po enie: na granicy po czenia trzonu mostka z wyrostkiem mieczy-
kowatym.
Wskazania: choroby p uc i prze yku.
JM.17. Shanzhong lub Tanzhong rodek piersi)
Po enie: w linii rodkowej mostka, na wysoko ci IV przestrzeni mi dzy-
ebrowej.
JM.18. Yutang (nefrytowy pokój)
Po enie: na wysoko ci wci cia stawowego IV ebra, na mostku.
JM.19. Zigong (purpurowy pa ac)
Po enie: na linii rodkowej, na wysoko ci II mi dzy ebrza.
JM.20. Huagai (wspania a os ona)
Po enie: w miejscu po czenia r koje ci i trzonu mostka.
Wskazania: choroby narz du oddechowego.
JM.21. Xuanji (per owy nefryt)
Po enie: w centrum r koje ci mostka.
Wskazania: dychawica oskrzelowa, zapalenie migda ków podniebiennych,

obrz ki krtani, choroby prze yku i dka.
JM.22. Tiantu (niebia ska cie ka)
Po enie: na wewn trznej kraw dzi wci cia szyjnego r koje ci mostka.
Wskazania: dychawica oskrzelowa, skurcz mi ni krtani, nie yt gard a,
zapalenie migda ków podniebiennych, zaburzenia mowy, skurcz prze yku.
JM.23. Lianquan (boczne ród o)
Po enie: w rodku szyi, mi dzy chrz stk tarczow i bródk .
Wskazania: zapalenie oskrzeli, dychawica, nie yt gard a, wymioty, zapalenie
zyka, linotok.
JM.24. Chengjiang (zbiornik p ynu)
Po enie: w rodku bruzdy wargowo-bródkowej, we wg bieniu (ko cowy
punkt).
Wskazania: nast pstwa wylewu krwi do mózgu, zapalenie nerwu twarzo-
wego, opadanie powieki górnej, obrz ki twarzy, cukrzyca, bóle z bów, padaczka,
zapa .
PUNKTY POZAMERIDIANOWE
DODATKOWE I NOWE"
Oprócz opisanych powy ej punktów, które stanowi oko o 1 /3 wszystkich
punktów akupunklurowych, istniej jeszcze punkty le ce poza meridianami
(pó niej odkryte i st d nie uwzgl dnione w przebiegu meridianów). Punkty te
nazywamy te dodatkowymi, nowymi, punktami ekstra itp. W niniejszej pracy
ograniczono si tylko do liczbowego zestawienia tych punktów.
Je eli podana receptura punktowa" b dzie uwzgl dnia a który z tych
punktów, to w dolnej cz ci strony zostanie zamieszczony opis jego lokalizacji.
Liczbowe zestawienie punktów:

1. Meridian regulator energii yin (punktów - 7),
2. Meridian regulator energii yang (punktów - 5),
3. Meridian regulator ruchowy yin (punktów - 3),
4. Meridian regulator ruchowy yang (punktów -12),
5. Meridian kana strefowy - opasuj cy (punktów - 3),
6. Meridian kana ycia (punktów -14),
7. Punkty dodatkowe - Extra (Ex):
- na g owie i szyi (punktów - 31),
- na przedniej powierzchni tu owia (punktów - 10),
108 PRZEBIEG MER1DIANÓW...
- na tylnej powierzchni tu owia (punktów - 35),

- na ko czynie górnej (punktów - 44),
- na ko czynie dolnej (punktów - 42),
8. Punkty dodatkowe - Extra nowe (ExN):
- na g owie i szyi (punktów - 35),
- na przedniej powierzchni tu owia (punktów - 6),
- na tylnej powierzchni tu owia (punktów -18),
- na ko czynie górnej (punktów -15),
- na ko czynie dolnej (punktów - 36).
Rozdzia IV PODSTAWY
DIAGNOSTYKI
W niniejszej ksi ce przyj to za enie, e czytelnik b dzie si pos ugiwa

gotowymi receptami punktowymi, a wi c nie b dzie samodzielnie dokonywa
rozpoznania stanu organizmu. Dlatego problematyk t omawiamy w du ym
skrócie jedynie dla zrozumienia istoty problemu diagnostyki w ogóle.
Diagnostyk w medycynie chi skiej mo na podzieli na 4 grupy:
A. Diagnostyk kliniczn
B. Diagnostyk stanów chorobowych
C. Diagnostyk narz dow
D. Diagnostyk meridian
A. DIAGNOSTYKA KLINICZNA
Podstaw do dalszego ró nicowania zespo ów chorobowych stanowi wywiad
chorobowy, objawy kliniczne i fakty uzyskane czterema sposobami tj.
ogl daniem, os uchiwaniem, w chaniem i obmacywaniem. Ka dy z tych czterech
sposobów odgrywa specyficzn rol w diagnostyce chorób i jedynie czenie tych
sposobów razem pozwala szczegó owo i dok adnie zrozumie chorob i uzyska
poprawn diagnoz , a równocze nie sposób leczenia.
1. Ogl danie
Ogl danie jest sposobem, w którym ocen diagnostyczn dokonuje si
wzrokiem. Obserwuje si wymow , barw i wygl d j zyka. Wymowa jest
zewn trzn manifestacj yciowej aktywno ci. W dobrym zdrowiu wymowa jest
normaln , z b yskiem w oczach, ci odpowiedzi i dobrym kontaktem
110 PODSTAWY DIAGNOSTYKI
z lekarzem. Je eli chory jest os abiony, jest oboj tny w rozmowie, ma mgliste,
bez po ysku oczy, utrudnion odpowied i nie wspó pracuje z lekarzem. Barw
koloru skóry zaleca si obserwowa przy wietle dziennym, poniewa prawdziwa
barwa jest trudna do ustalenia przy wietle lampy. Obserwuje si kolor skóry,
oczu, luzówek i wydzielin ( luz nosa, plwocina, stolec, mocz, up awy).
Obserwuje si wygl d pacjenta, budow organizmu, oraz sposób le enia,
siedzenia lub poruszania si . Ustalanie charakteru choroby powinno rozpoczyna
si od obserwacji j zyka, jego wielko ci, kszta tu, barwy, nawil ania, nalotu i
ruchomo ci.
2. Os uchiw anie
Os uchuje si mow , oddech i kaszel. Mowa s aba o niskim tonie wskazuje na

zespó niedoboru, a mowa mocna na zespó nadmiaru. Pl tanie si s owne lub
kra cowa gadatliwo wskazuj na zaburzenie umys owe. S aby oddech z
towarzysz cym krótkim wdechem i poceniem wysi kowym przemawiaj za
zespo em niedoboru. Ci ki oddech towarzyszy astmie oskrzelowej. Kaszel o
grubym g osie wskazuje na inwazj p uc przez zimny wiatr lub nagromadzenie
zimnej flegmy w p ucach, a kaszel o cienkim g osie przemawia za inwazj wiatru
gor cego. Kaszel suchy z niewielk ilo ci plwociny jest cz sto spowodowany
inwazj patologicznej sucho ci lub przez niedobór yin p uc.
3. chanie
Intensywny zapach wykrztusin lub wydalin wskazuje na zespó gor ca, a
md y odór na zespó zimna. Sk py, intensywnie ty mocz z zapachem wskazuje
na wilgo z gor cem w p cherzu moczowym, a mocz jasny bez zapachu
wskazuje na zimno w p cherzu moczowym. Smrodliwy wydech wskazuje na
gor co w dku.
4. Obmacywanie
Obmacywanie skóry, tkanki podskórnej, mi ni, ci gien, ko ci oraz zgrubie
lub wyro li mo e wskaza rodzaj czynnika chorobotwórczego. Nadzwyczaj
wa ne by o badanie t tna na obu przegubach r k, co informowa o o stanie
narz dów Zang-Fu.
PODSTAWY DIAGNOSTYKI 111
Wypytywanie chorego lub otoczenia o warunki choroby pozwala zrozumie

proces patologiczny. S ucha si g ównych skarg chorego, a nast pnie wypytuje o
pocz tek choroby, jej przebieg oraz histori poprzedzaj . Systematyczne
pytania zadaje si zale nie od wiedzy, jaka jest konieczna do zró nicowania
zespo u chorobowego.
B. DIAGNOSTYKA STANÓW CHOROBOWYCH

Rozró nia si 8 stanów chorobowych, po czonych w przeciwstawne stany:
1. hamowanie - pobudzanie
2. zimno - gor co
3. wewn trzny - zewn trzny
4. yin - yang
1. Hamowanie - pobudzanie
Ka chorob mo na zakwalifikowa do zespo u pobudzania lub hamo-

wania.
Objawy hamowania: choroby przewlek e, os abienie, agodny ból, zimne
poty, os abiony system nerwowy, stolce lu ne, brzuch mi kki, t tno s abe.
Zasada leczenia w hamowaniu - pobudzanie.

Objawy pobudzania: stan ogólny dobry, silne bóle (ból nasila si przy ucisku),
brak potu, zaparcie; wzd cia, t tno pobudzone. Zasada leczenia w pobudzaniu -
hamowanie.
2. Zimno - gor co
Objawy ustala si na podstawie reaktywno ci organizmu: zimno: twarz blada,
ko czyny zimne, sucho w ustach, mocz przezroczysty (obfity).
Zasada leczenia w objawach zimna - hamowanie.
Gor co: gor czka, twarz czerwona, sucho w jamie ustnej, mocz ciemny
(sk py), wydzielina luzowa ta, t tno podwy szone.
Zasada leczenia w objawach gor ca - pobudzanie.
3. Wewn trzny - zewn trzny

Objawy wewn trzne i zewn trzne okre la si na podstawie umiejscowienia
choroby i czasu jej trwania. W objawach wewn trznych czas choroby jest krótki.
Objawy wewn trzne: gor czka, ucisk i ból w klatce piersiowej i brzuchu,
sucho w gardle, zaparcie, mocz obfity ( tociemny), t tno zapadaj ce si .
Objawy zewn trzne: ból g owy, dreszcze z podwy szon temperatur ,

amanie w ko ciach", j zyk blady.
4. Yin - yang
Jest to podstawowa zasada diagnostyki, której istota zosta a omówiona ju
wcze niej (Rozd. II).
C. DIAGNOSTYKA NARZ DOWA

Metoda wykorzystuje podzia narz dów na tzw. Zang i Fu .Do narz dów Zang
zalicza si : serce, w trob , ledzion , nerki, p uca i osierdzie. S to narz dy
mi szowe i nale do uk adu yin. Ich g ówn fizjologiczn funkcj jest
produkcja i magazynowanie substancji zawieraj cych energi yciow Qi, krew i
yny ustrojowe,
Do narz dów Fu zalicza si : jelito grube, jelito cienkie, potrójny ogrzewacz,
dek, p cherzyk ciowy i p cherz moczowy. S to tzw. narz dy puste i
nale do uk adu yang. Ich g ównym zadaniem jest przyjmowanie i trawienie
po ywienia, przyswajanie substancji yciowych oraz transport w przyswajaniu i
wydalaniu z organizmu. S jeszcze dwa dodatkowe narz dy Fu: mózg i macica.
Narz dy Zang (pe ne):

Serce kontroluje naczynia krwiono ne, a przez to zarz dza kr eniem krwi
ca ego organizmu. Ka dy narz d Zang wi e si z odpowiednim organem
zmys owym. Dlatego e narz d ten zaopatruje w krew mózg, jest narz dem
zarz dzaj cym umys em. Od pracy serca zale : intelekt, wiadomo , pami ,
my lenie, sen. Serce ma równie powi zanie z j zykiem. J zyk po rednio
* Zang-Fu ~ narz dy wewn trzne: Zang - pe ne, Fu - puste.

okre la zespo y gor ca i zimna oraz nadmiaru i niedoboru serca. J zyk blady
wskazuje na niedobór, a intensywnie czerwony - na nadmiar serca".
troba. Funkcje w troby to: magazynowanie krwi, utrzymywanie prze-
ywu energii Qi, kontrola ci gien i wzmacnianie oczu. W troba, niezale nie od
serca, zaopatruje tkanki w krew i wp ywa na menstruacj u kobiet. W troba ma
wp yw na , jej ilo w p cherzyku ciowym i dozowanie do jelit. W troba
zaopatruje ci gna w krew i energi yin, a przez to s one mocne i elastyczne.
Meridian w troby w prostej linii dociera do oka i wp ywa na funkcj oczu, tj. na
zdolno widzenia i ruchu ga ek ocznych; st d powiedzenie e oczy to
zwierciad o w troby". W leczeniu chorób oczu wykorzystujemy cz sto punkty
meridianu w troby.
ledziona pe ni funkcj w trawieniu pokarmu i przyswajaniu podstawowych
substancji. Dostarcza cz ci p ynu energetycznego do serca i p uc, sk d jest on
rozprowadzany po ca ym ciele. ledziona czy si z trzustk , która odgrywa
znaczn rol w trawieniu. ledziona jest magazynem krwi, cmentarzyskiem"
starych krwinek. Bierze ona udzia w odm adzaniu" krwi.
Stan ledziony czy si z wygl dem ust. Wargi blade przemawiaj za chorob
ledziony, a ró owe i b yszcz ce - za jej normalnym stanem.
uca. Fizjologiczna funkcja p uc to zarz dzanie energi Qi i kontrola
oddechu, regulacja gospodarki wodnej oraz sprawowanie kontroli nad skór i
osami.
uca maj po czenie z nosem, który jest furtk " oddechu. Niezak ócony
oddech i wra liwe powonienie wiadcz o prawid owej pracy p uc.
Nerki pe ni nast puj ce funkcje: magazynowanie substancji yciowych i
odpowiedzialno za rozmna anie cz owieka, jego wzrost i rozwój. Ponadto
magazynuj energi niezb dn do produkcji szpiku kostnego, do funkcjonowania
rdzenia kr gowego i mózgu, a tak e nadzoruj przemian wodn i przyjmowanie
Qi z powietrza. Nerki posiadaj kontakt z uchem. G uchota w podesz ym wieku
jest g ównie spowodowana brakiem Qi nerek.
Osierdzie. Osierdzia nie uwa a si za osobny narz d, lecz za podorgan serca.
ówn funkcj osierdzia jest ochrona serca.
Narz dy Fu (puste):
Jelito cienkie. ówn funkcj jelita cienkiego jest przyjmowanie i czasowe
przechowywanie cz ciowo nadtrawionego przez dek pokarmu, dalsze
trawienie po ywienia i przyswajanie substancji yciowych oraz cz ci wody z

po ywienia. Pozosta y pokarm przekazywany jest do jelita grubego.
cherzyk ciowy. Zadaniem p cherzyka ciowego jest magazynowanie
ci i sta e wydzielanie jej do jelit w celu u atwienia trawienia. Funkcja
cherzyka ciowego jest zwi zana z funkcj w troby w kierowaniu energi
yciow .
dek. ównym zadaniem dka jest rozk adanie po ywienia. Przyj-
muje i przechowuje mas pokarmow , trawi j i przesy a do jelita cienkiego.
dek i ledziona wspó pracuj ze sob i one ponosz g ówn odpowiedzial-
no za trawienie.
Jelito grube przejmuje od jelita cienkiego mas pokarmow cz ciowo
przetrawion , przyswaja zawarte w niej substancje pokarmowe, g ównie p yny, i
przesuwa ow mas do odbytnicy.
cherz moczowy odpowiada g ównie za magazynowanie i wydalanie
moczu. Czynno t p cherz moczowy wykonuje za pomoc energii Qi nerek.
Potrójny ogrzewacz nie jest jakim konkretnym narz dem organicznym. Pod
poj ciem tym kryje si czynno narz dów klatki piersiowej (serce i p uca), jamy
brzusznej ( ledziona, dek, nerki, p cherz moczowy) i narz dów jamy czaszki.
Mózg. Organy postrzegania, a wi c oczy, uszy, usta, nos, umieszczone s na
owie w pobli u mózgu. Dzi ki temu korzystnemu po eniu mog postrzega
obiekty, które znajduj odbicie w mózgu. Dawna medycyna chi ska g osi, e
dzia alno umys owa jest zdominowana prac ró nych narz dów, w ród których
serce jest najwa niejsze.
Macica. Funkcj macicy jest udzia w menstruacji i od ywianiu p odu. Z
macic wspó dzia aj nerki i w troba. Gdy energia nerek jest wystarczaj ca, to
cykl miesi czkowy jest regularny i mo liwe jest zap odnienie. W troba reguluje
ilo krwi kr cej i w ten sposób wp ywa na miesi czk . Meridian ówny
regulator przedni" i meridian ycia bior pocz tek w macicy. Qi i krew z tych
meridianów przechodz do macicy, wp ywaj c na przebieg miesi czki i jej cykl.
D. DIAGNOSTYKA MERIDIAN
Diagnostyka meridian zostanie omówiona g ównie w kontek cie objawów
patologicznych towarzysz cych zaburzeniu w poszczególnych 12 meridianach
ównych i 2 cudownych".
I. (P) Meridian P uc
Objawy chorobowe:
- kaszel,
- astma,
- przekrwienie i ból gard a,
- ból w dole nadobojczykowym,
- uczucie rozpierania klatki piersiowej,
- ból przy rodkowej powierzchni ramienia.
II. (IC) Meridian Jelita Grubego

Objawy chorobowe:
- krwawienie z nosa,
- katar nosa,
- ból z bów,
- ból karku,
- ból przedniej powierzchni barku i przedniego brzegu powierzchni
wyprostnej ko czyny górnej,
- kruczenie i ból brzucha,
- rozwolnienie, biegunka.
III. (G) Meridian dka

Objawy chorobowe:
- kruczenie i wzd cie brzucha,
- obrz ki,
- ból nadbrzusza,
- wymioty,
- uczucie g odu,
- krwawienie z nosa,
- niedow ad oczu i ust,
- ból w klatce piersiowej,
- ból brzucha,
- ból bocznej powierzchni ko czyny dolnej,

- gor czka,
- zaburzenie umys u.
IV. (LP) Meridian Sledziony-Trzustki

Objawy chorobowe:
- odbijanie si , bekanie,
- wymioty,
- ból nadbrzusza,
- wzd cie brzucha,
- lu ne stolce,
- taczka,
- ospa i ogólne z e samopoczucie,
- odr twienie i ból gard a oraz j zyka,
- obrz k i zimno w przy rodkowej powierzchni uda i kolana.
V. (C) Meridian Serca

Objawy chorobowe:
- ból i ko atanie serca,
- ból hypochondryczny,
- bezsenno ,
- poty nocne,
- sucho gard a,
- pragnienie,
- ból w rodkowej powierzchni ko czyny górnej,
- zaczerwienienie d oni.
VI. (IT) Meridian Jelita Cienkiego

Objawy chorobowe:
- uchota,
- za cenie twardówek,
- zapalenie gard a,
- obrz k policzka,
- rozpieranie i ból w dole brzucha,
- cz ste oddawanie moczu,
- ból wzd tylnego brzegu bocznej powierzchni barku i ramienia.
VII. (VU) Meridian P cherza Moczowego

Objawy chorobowe:
- zatrzymanie moczu,
- moczenie nocne,
- zaburzenie umys owe,
- zaburzenie wzroku,
- zawienie na wietrze,
- zatkanie nosa.
- nie yt i krwawienie z nosa,
- ból g owy,
- ból karku, górnego i dolnego odcinka kr gos upa, po ladków i tylnej
powierzchni ko czyny dolnej.
VIII. (R) Meridian Nerek

Objawy chorobowe:
- bezwiedne moczenie,
- cz ste oddawanie moczu,
- moczenie nocne,
- impotencja,
- nieregularne miesi czki,
- astma,
- krwioplucie,
- sucho j zyka.
- przekrwienie i ból gard a.
- obrz k,
- lumbago,
- ból wzd kr gos upa i rodkowej powierzchni uda,
- os abienie ko czyny dolnej,
- uczucie gor czki w mi niu p aszczkowatym.
IX. (PC) Meridia Osierdzia

Objawy chorobowe:
- pobolewanie serca,
- ko atanie serca,
- niepokój umys owy,
- uczucie napi cia w klatce piersiowej,
- zaczerwienienie twarzy,
- obrz k pod pach ,
- zaburzenie umys owe,
- kurcze w ko czynie górnej,

- uczucie gor czki w mi niu p aszczkowatym.
X. (SJ) Meridian Potrójnego Ogrzewacza

Objawy chorobowe:
- wzd cie brzucha,
- obrz ki,
- zaburzenie oddawania moczu,
- uchota,
- dzwonienie w uszach,
- ból zewn trznego k ta oka,
- obrz k policzka,
- ból za uchem,
- ból karku i bocznej powierzchni ramienia i okcia.
XI. (VF) Meridian P cherzyka ciowego

Objawy chorobowe:
- ból g owy,
- ból zewn trznego k ta oka,
- ból uchwy,
- mroczki przed oczami,
- gorzki smak w ustach,
- obrz k i ból w dole nadobojczykowym, ból pachy,
- ból wzd bocznej powierzchni klatki piersiowej,
- ból w podbrzuszu, udzie i ko czynie dolnej.
XII. (H) Meridian W troby

Objawy chorobowe:
- ból l wi i krzy a,
- uczucie pe no ci w klatce piersiowej,
- ból w dole brzucha,
- przepuklina,
- ból szczytu g owy,
- sucho gard a,
- czkawka,
- zaburzenie oddawania moczu,

- zaburzenia umys owe.
PATOLOGIA 2 CUDOWNYCH" MERIDIANÓW (TM)

Meridian G ównego Regulatora Tylnego
Objawy chorobowe:
- sztywno i ból kr gos upa,
- kurcz t cowy z przegi ciem do ty u,
- ból g owy.
(JM) Meridian G ównego Regulatora Przedniego

Objawy chorobowe:
- up awy,
- nieregularne miesi czki,
- przepuklina,
- zatrzymanie moczu,
- ból w dole brzucha.
Poj cie recepty punktowej",

Podzia punktów pod wzgl dem funkcji
Przez recept punktow " rozumiemy zestaw punktów aktywnych biologi-
cznie, które s wykorzystywane do oddzia ywania profilaktycznego lub
leczniczego w akupresurze.
W doborze punktów wchodz cych w sk ad recepty punktowej" kierujemy si z
jednej strony diagnoz , z drugiej za funkcjami, jakie pe ni okre lone punkty.
Punkty pod wzgl dem funkcji dzielimy na:
- ród owe (korzeniowe),
- zgodno ci (przychylno ci),
- przepustowe,
- toni uj ce,
- sedatywne,
- zgodno ci przedniej (alarmowe),
- zgodno ci tylnej (alarmowe),
- Hua Tuo,
- pozosta e.
Punkty ród owe (korzeniowe)

Punkty te reprezentuj narz d danego meridianu, a wi c jest ich 12. Przez te
punkty przelewa si energia Qi.
Istnieje okre lona prawid owo w po eniu tych punktów, a mianowicie: dla
meridianu typu yin, znajduj si one zawsze na 3 miejscu od obwodowego ko ca
meridianu, a dla meridianu typu yang - na 4 miejscu (z jednym wyj tkiem). Tylko
dla meridianu p cherzyka ciowego (VF) punkt ród owy znajduje si na 5
miejscu od obwodu.
Zestawienie punktów ród owych
P.9.; IC.4.; G.42.; LP.3.; C.7.; J.T.4.; VU.64.; R.3.; PC.7.; SJ.4.; VF.40.; H.3.
Oddzia ywanie na punkt ród owy mo e mie charakter pobudzaj cy
(tonizuj cy) - przy niedoczynno ci narz du, lub uspokajaj cy (sedatywny) -przy
nadczynno ci.
W celu okre lenia stanu czynno ciowego narz du nale y zbada oporno
elektryczn na wszystkich symetrycznych punktach ród owych. Je eli oporno
elektryczna spada, wiadczy to o wzro cie pobudzenia i nale y stosowa ucisk o
charakterze uspokajaj cym.
Punkty zgodno ci (przychylno ci)

Na ka dym z dwunastu g ównych meridianów, id c od obwodu, znajduje si 5
specyficznych punktów (nie zawsze umiejscowionych po kolei). Specyfika ta
dotyczy wzrostu si y oddzia ywania ka dego punktu poprzedzaj cego w stosunku
do nast pnego.
Bardziej obrazowo mo na to wyrazi przez porównanie ich do przep ywu
wody w naturze, i tak: punkt pierwszy od obwodu przyrównuje si do róde ka, a
ostatni do morza. (tab. 3)
Z punktami tymi wi e si jedno z prawide recepty punktowej", tzw.
prawid o matka-syn" (najcz stsze prawid o). W wypadku niedoboru energii Qi
dzia amy na matk ", a w razie nadmiaru - na syna". Matka" znajduje si w
rodku mi dzy dwoma punktami (np. IC.4.). Ten powy ej - syn" (np. IC.5.) jest
pobudzaj cy, a le cy ni ej (IC.3.) jest uspokajaj cy.
Tab. 3. Zestawienie punktów zgodno ci (Shu)

Meridian I II III IV V
róde ko strumyczek potok rzeka morze
I-P P.l 1. P.10. P.9. P.8. P.5.
II-IC IC.l. IC.2. IC.3. IC.5. IC.l 1.
III-G G.45. G.44. G.42. G.41. G.36.
IV-LP LP.l. LP.2. LP.3. LP.5. LP.9.
V-C C.9. C.8. C.7. C.4. C.3.
VI-IT IT 1. IT.2. IT.3. IT.5. IT.8.
VII-VU VU.67. VU.66. VU.65. VU.60. VU.40.
VIII-R R.l. R.2. R.3. R.7. R.10.
IX-PC PC.9. PC.8. PC.7. PC.5. PC.3.
X-SJ SJ.l. SJ.2. SJ.3. SJ.6. SJ.ll.
XI-VF VF.44. VF.43. VF.4I. VF.38. VF.34.
XII-H H.l. H.2. H. 3 . H.4. U.8.
Punkty przepustowe (Luo)

to punkty-po czenia mi dzy meridianami typu yang i yin, umo liwiaj ce
przep yw energii Qi. Tak e g ówny regulator tylny i przedni posiadaj punkty
przepustowe; jest ich 19. Dzia aj c na punkt przepustowy, wp ywa si
zarówno na meridian, na którym on le y, jak i na ten, z którym tworzy par .
(tab. 4)
Tab. 4. Zestawienie punktów przepustowych (Luo)
Para Meridian Punkty - kana y poprzeczne
I uc -jelita grubego P.7. (IC.4.)
(P.9.) IC.6.
II dka - ledziony-trzustki G.40. (LP.3.)
(G.42.) LP.4.
III Serca -jelita cienkiego C.5. (IT.4.)
(C.7.) IT.7.
IV cherza moczowego - nerek VU.58. (R.3.)
(VU.64.) R.4.
V Osierdzia - potrójnego ogrzewacza PC.6. (SJ.4.)
(PC.7.) SJ.5.
VI cherzyka ciowego - w troby VF.37. (H.3.)
(VF.40.) H.5.
Obja nienie:
W nawiasach podano punkty ród owe, pozosta e to s punkty Luo.
Punkty Luo - grupowe: SJ.8.; VF.39.; PC.5.; LP.6.
Ponadto: LP.21. Luo Major i TM.L; JM. 15.
Punkty tonizuj ce (pobudzaj ce)

Ka dy meridian g ówny ma po jednym punkcie, którego ucisk wykorzystuje
si w celu pobudzenia narz du i meridianu. Wi kszo tych punktów le y na
stopie lub na r ce.
Zestawienie punktów tonizuj cych
P.9.; IC.11.; G.41.; LP.2.; C.9.; IT.3.; VU.67.; R.7.; PC.9.; SJ.3.; VF.43.;
H.8.
Punkty sedatywne (uspokajaj ce)

Podobnie jak w przypadku punktów tonizuj cych, ka dy meridian ma po
jednym punkcie sedatywnym, oprócz meridianu nerki, który posiada dwa takie
punkty. Punkty te s wykorzystywane w stanach nadmiaru energii.
Zestawienie punktów sedatywnych
P.5.; IC.2.; G.45.; LP.5.; C.7.; IT.8.; VTJ.65.; R.l. i 12.; PC.7.; SJ.10.;
VF.38.; H.2.
Punkty zgodno ci przedniej (Mu) (alarmowe)

Ka dy z dwunastu narz dów ma w asny punkt alarmowy, który sygnalizuje
o z ym stanie narz dów. Bolesno dotykowa takiego punktu jest bardzo
wyra na, st d te punkty te bywaj nazywane punktami trwogi" (chorego
narz du). Punkty te zlokalizowane s na przedniej powierzchni cia a - na
powierzchni yin - i dlatego s wykorzystywane w leczeniu chorób, którym
towarzyszy niedoczynno narz du (tab. 5, ryc. 29).
Wszystkie punkty zgodno ci s wykorzystywane w leczeniu wymienio-
nych narz dów.
Tab. 5. Punkty zgodno ci przedniej (alarmowe)

Narz d Punkty alarmowe
1. uca P.l.
2. Jelito grube G.25.
3. dek JM. 12.
4. Sledziona-tzrustka H.13.
5. Serce JM. 14.
6. Jelito cienkie JM.4.
7. cherz moczowy JM.3.
8. Nerki VF.25.
9. Osierdzie JM. 17.
10. Potrójny ogrzewacz JM.5.
11. cherzyk ciowy VF.24.
12. troba H.14.
Punkty zgodno ci tylnej (Snu) (alarmowe)

Punkty te nazywane s te punktami tylnymi Shu. Jest ich równie 12.
Znajduj si one na tylnej powierzchni cia a (yang) - na pierwszej linii p cherza
moczowego (ga przy rodkowa - patrz: meridian VII, VU). Pe ni one tak
sam rol jak punkty zgodno ci przedniej. Ka dy punkt jest zwi zany z jednym
narz dem i po ony jest niemal nad tym narz dem. Punkty zgodno ci tylnej
stosowane s w leczeniu chorób, którym towarzyszy nadczynno narz du (tab.
6, ryc. 30).
Tab. 6. Zestawienie punktów zgodno ci tylnej (alarmowe)
Narz d Punkty alarmowe
1. uca VU.i3. (1)
2. Jelito grube VU.25. (10)
3. dek VU.21. (7)
4. Sledziona-tzrustka VU.20. (6)
5. Serce VU.15. (3)
6. Jelito cienkie VU.27. (11)
7. cherz moczowy VU.28. (12)
8. Nerki VU.23. (9)
9. Osierdzie VU.14. (2)
10. Potrójny ogrzewacz VU.22. (8)
11. cherzyk ciowy VU.19. (5)
12. troba YU.18. (4)
Uwaga! w nawiasie podano kolejno po enia punktów od góry.
JK.17
-H
.%
-
YF.24
H .13
Ryc. 29. Punkty zgodno ci przedniej (alarmowe).

VU.13
VU.14
VU.15
Ryc. 30. Punkty
zgodno ci tylnej
YU.18
VU.19
VU.20
VU. 21
VU . 22 -
VU. 23
VU. 25
VU. 27
VU.28~
(alarmowe).
Punkty Hua Tuo

Punkty Hua Tuo (od nazwiska lekarza chi skiego z II w. n.e., który
pierwszy je opisa ) znajduj si w odleg ci 0,5 cuna od linii wyrostków
kolczystych (czyli od linii meridianu GRT) na odcinku od kr gu Th.l do L.4
na wysoko ci odpowiadaj cych im punktów meridianu p cherza moczowego.
Punkty te wykorzystuje si w leczeniu schorze narz dów wewn trznych i
kr gos upa, najcz ciej z punktami meridianu p cherza moczowego.
Drobner (1994) masa tego pasma nazywa masa em 7 linii". Tworz je:
ga bli sza i dalsza p cherza moczowego ( 2 x 2 = 4), linia po rodkowa
(GRT) oraz 2 linie punktów Hua Tuo. Razem 7 linii.
By mo e doskona e rezultaty w leczeniu dolegliwo ci kr gos upa jakie
uzyskujemy przy pomocy masa u bankowego b klasycznego zawdzi cza-
my tej szczególnej strefie akupresurowej ( cznie wyst puje tu ok. 100 pkt.).
W przypadku masa u 7 linii" a wi c i GRT Drobner (1994) radzi czy to ze
stymulacj tzw. punktu kardynalnego odgrywaj cego rol cznika", za
który w tym przypadku uznajemy punkt P.7.
Punkty pozosta e
W wielu opracowaniach naukowych z zakresu tradycyjnej medycyny
chi skiej autorzy wyszczególniaj , oprócz wy ej omówionych punktów specy-
ficznych, jeszcze kilka innych, które tak e bywaj wykorzystywane zarówno
do diagnostyki, jak i terapii. S to: punkty kluczowe (Xi), punkty wp ywowe,
punkty dolnego morza" zarz dzaj ce narz dami pustymi (Fu), punkty kardy-
nalne, punkty spotkania i inne.
* Punkty kardynalne cz meridiany cudowne" z meridianami narz dowymi. Jest ich cznie
osiem: P.7., JT.3., PC.6., SJ.5. (parzyste).
Rozdzia V AKUPRESURA I
INNE METODY REFLEKSOTERAPII
Akupresura
Akupresura, czyli masa punktowy, polega na stosowaniu ró nych form
ucisku na punkty biologiczne aktywne w celu uzyskania efektu profilaktycznego
lub terapeutycznego. Bardzo cz sto masa punktowy jest uzupe niany masa-
em klasycznym - najcz ciej jako faza wst pna zabiegu i jako forma jego
zako czenia. W fazie wst pnej dominuj techniki masa u klasycznego w formie
askania i rozcierania, a w fazie ko cowej w formie oklepywania, wstrz sania
i wibracji.
Prawid owo wykonany ucisk na punkty aktywne, wchodz ce w sk ad
recepty punktowej, wyzwala u masowanego zjawisko okre lane terminem
de-Qi*.
De-Qi to reakcja sensoryczna ustroju na bodziec dzia aj cy na punkt
aktywny. De-Qi mo e przybiera ró ne postacie: od odczucia przyjemnego
ciep a i rozlu nienia, w pierwszej fazie ucisku na punkt, do mrowienia,
sw dzenia, dr twienia, przep ywu pr du elektrycznego w ko cowej fazie
ucisku. Odczucie to zale y mi dzy innymi od: lokalizacji punktu, sposobu
ucisku, rodzaju dysfunkcji, indywidualnej wra liwo ci na bodziec.
De-Qi mo e wyst powa w miejscu bezpo redniego oddzia ywania na
punkt, przenikaj c w g b cia a, ale tak e promieniowa na du ej powierzchni
cia a, a nawet do miejsc odleg ych od punktu.
Efekty masa u s ci le zwi zane z objawami de-Qi i s tym lepsze, im
odczucia s silniejsze. Je eli nie wyst pi wy ej opisane objawy, to mo e to
oznacza , e niedok adnie zlokalizowano punkt, lub e nie dobrano w ciwej
si y bod ca.
* Czytaj: de-czi".
I2S AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII
Technika uciskowa
Ucisk punktu mo e by wykonany dowolnym palcem r ki lub specjalnym
pr cikiem (ryc. 31). O wyborze decyduj przede wszystkim po enie punktu i
wskazania dotycz ce si y ucisku.
Na przyk ad punkty po one w okolicy macierzy
paznokcia lub punkty w okolicy oka, nosa itp. b dziemy
uciska za pomoc pr cika (lub ma ego palca), natomiast
punkty po one na goleni czy plecach naj atwiej uciska
kciukiem. W trakcie praktyki masa ysta swobodnie
dzie wybiera optymalny dla niego sposób ucisku. Dla
celów szkoleniowych uwzgl dniono kilka rodzajów
ucisku.
Rodzaje ucisków - ruchów w masa u punktowym:

- ucisk punktowy; jest to
ucisk punktu bez odrywania
palca od miejsca ucisku i bez
wykonywania jakichkolwiek
ruchów; palec (pr cik) mo e
by ustawiony pod k tem 45°-
90°;
- ucisk po czony z
ruchem posuwisto-zwrotnym w
przód i w ty , na boki;
- ucisk punktowy (sta y
lub zmienny) po czony z
ruchem okr nym w prawo (zgodnie z ruchem
wskazówek zegara);
- ucisk po czony z ruchem spiralnym - od zew-
trz w lewo (odwrotnie do ruchów wskazówek zegara)
do rodka (stosowa przy pobudzeniu);
- ucisk po czony z ruchem spiralnym - od rodka
w prawo na zewn trz (stosowa przy hamowaniu).
W praktyce masa u punktowego mo liwe s kombinacje powy szych
sposobów ucisku. W masa u w ogóle, a w akupresurze w szczególno ci istotn
spraw jest wielko si y ucisku. Trudno jednoznacznie okre li wielko si y, z
jak nale y wykona masa . W tym miejscu zostan przytoczone spotykane w
literaturze pogl dy na ten temat.
Wed ug W. S. Ibrahimowej - cytat.: si a ucisku ma by taka, by mo na by o j
zastosowa na ga ki oczne, nie wywo uj c nieprzyjemnych odczu .
* W. S. Ibrahimowa, Masa punktowy. WP, Warszawa 1990.

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII 129
Mo e by to dotyk, b lekki lub g boki ucisk. W adnym wypadku nie wolno

narusza ci ci skóry, wywo ywa ostrego bólu czy krwotoku.
M. i O. Doma scy* - cytat.: uciski przewa nie s mocne. Ju z tego
nieprecyzyjnego przecie opisu wynika, e sprawa jest bardzo trudna do
jednoznacznego okre lenia. G boka wiedza teoretyczna i do wiadczenie z
czasem pozwol na optymalne dobranie si y bod ca.
Ze wzgl du na sposób pobudzania punktów, tj. stopie intensywno ci bod ca
i czas jego trwania, wyodr bnia si dwie metody masa u punktowego:
- masa metod uspokajaj ,
- masa metod pobudzaj .
Masa metod uspokajaj (sedatywny) charakteryzuje si lekkim
uciskiem punktów ze stopniowym narastaniem si y, z kombinacj nieprzerwa-
nych ruchów horyzontalnych lub obrotowych w nakazanym kierunku (np. w gór ,
w bok na zewn trz, w kierunku stawu itp).
Czas trwania ucisku od 30 sekund do 1 minuty bez odrywania palca.
Czynno t powtarza si 3-4 razy, tak e opracowanie" jednego punktu wynosi
ok. 3-5 minut. Czas trwania zabiegu zale y od liczby punktów w recepcie.
Masa metod pobudzaj (tonizuj cy). Cech charakterystyczn tej
odmiany masa u punktowego jest silny, szybki ucisk z oderwaniem palca od
punktu. Czas ucisku - do 10 sekund, przerwa ok. 10 sekund i tak powtarza 3-5
razy.
Ordynacja (zalecenie) masa u punktowego

Masa punktowy zaleca si 2-3 razy w tygodniu, w serii do 20 zabiegów. Czas
trwania zabiegu nie powinien przekroczy 30 minut. Przeci tnie czas zabiegu
wynosi 10-15 minut, w zale no ci od liczby masowanych punktów. Minimalna
liczba punktów, która tworzy recept punktow " (poza punktami
samodzielnymi" , wynosi 2-3. W zwi zku z tym, e cz sto zachodzi potrzeba
po czenia masa u punktowego z innymi formami masa u, postanowili my
pokrótce omówi podstawowe techniki masa u klasycznego oraz specyfik
masa u stawowego.
M. i O. Doma scy, Zdrowie w twoich r kach - leczenie akupresur . KAW, Kraków 1987.
Przyk adowe punkty samodzielne" wymieniono na stronie 192.
130 AKUPRESURA 1 INNE METODY REFLEKSOTERAPII
Techniki masa u klasycznego

askanie
Polega na wykonywaniu ruchów posuwistych z ró si nacisku na cia o. W
zale no ci od tego wyodr bniamy g askanie lekkie (powierzchowne) lub silne
(g bokie). Mo na g aska wzd , w poprzek lub okr nie.
Tempo ruchów: 25/min.
Reakcja ustroju: wyzwala agodne bod ce (dzia anie uspokajaj ce). Po
askaniu wykonujemy rozcieranie.
Rozcieranie
to ruchy pó koliste lub koliste po czone z uciskiem skóry (skóra powinna
by sfa dowana). Rozcieranie mo e by wykonywane tak e w odmianie lekkiej i
silnej.
Tempo ruchów: 60-100/min.
Reakcja ustroju: sprzyja miejscowemu ociepleniu tkanek. Po rozcieraniu
wykonujemy ugniatanie lub uciskanie punktowe.
Ugniatanie
Polega na uniesieniu mi nia i jego uci ni ciu (wygnieceniu lub wyci ni ciu)
ze znaczn si . Technika ta posiada kilkana cie odmian, mi dzy innymi
wa kowanie, zwijanie, pi owanie itp.
Tempo ruchów: nieco wolniejsze ni przy rozcieraniu, tj. ok. 40 ruchów/min.
Reakcja ustroju: wyzwala pubudzenie g ównie mi ni.
Po ugniataniu (lub uciskaniu punktowym) wykonujemy oklepywanie lub
wstrz sanie (t ostatni technik w sytuacji, gdy pomijamy oklepywanie).
Oklepywanie
to ruchy szybkie, krótkie (z bliskiej odleg ci), polegaj ce na uderzaniu
cia a.
Tempo ruchów: oklepywanie wolne (ok. 200 uderze /min) i oklepywanie
szybkie (250-300 uderze /min).
Reakcja ustroju: pobudzenie mi ni i nerwów.
Technika niewskazana przy podniesionym napi ciu mi niowym. Po okle-
pywaniu wykonujemy wstrz sanie.
Wstrz sanie
Polega na wykonywaniu ruchów o charakterze drga o niedu ej cz stotli-
wo ci.
Tempo ruchów: umiarkowane.
Reakcja ustroju: uspokojenie, rozlu nienie. Po

wstrz saniu wykonujemy wibracje.
Wibracje
to ruchy drgaj ce o du ej cz stotliwo ci (st d cz ste zastosowanie
specjalnych aparatów).
Tempo ruchów: du e (trudne do oceny). Reakcja ustroju:
dzia anie uspokajaj ce. Technika wibracji ko czy zabiegi
masa u klasycznego.
Masa klasyczny stawów
Masa stawów inaczej okre lamy jako masa dostawowy lub centryfugalny
(od s ów w j z. niem., gdzie fuga" znaczy szpara, szczelina lub fiigen -do czy ,
spaja ). Oznacza to, e wszystkie ruchy wykonujemy z obwodu, szpary stawowej
(centrum stawu).
Pos ugujemy si g ównie technikami: g askania, rozcierania i ugniatania.
Masa wykonujemy na mokro", tj. z u yciem rodka po lizgowego typu oliwka,
el, krem, itp.
Je eli stosujemy skojarzone formy masa u - klasyczny i punktowy stawów -to
akupresura ma miejsce, podobnie jak w innych sytuacjach, po wst pnej cz ci
masa u klasycznego.
Czas trwania zabiegu: ok 10-15 min.
Masa centryfugalny ma zastosowanie w stanach pourazowych stawów, w
naci gni ciu mi ni, ci gien, wi zade , torebki stawowej, tak e w st uczeniach
oko ostawnych, skr ceniach, zwichni ciach itp.
Akupunktura
Jest to nak uwanie ig ami w celach leczniczych. Nazwa pochodzi od s ów
aci skich acus" - ig a i punktum" - punkt, puncture "- nak uwanie. Ig y s
wykonane ze z ota, srebra lub stali. Ig a sk ada si z trzonu i r koje ci, na ko cu
koje ci znajduje si oczko, które s y do liczenia obrotów ig y podczas
stymulacji, a tak e do ewentualnego pod czenia pr du, a nade wszystko u atwia
prac ig w ogóle. D ugo igie - od 1,5 cm do 13 cm, grubo - od 0, 26 - 0, 45
mm.
132 AKUPRESURA 1 INNE METODY REFLEKSOTERAPII
Przy eganie
Technika ta polega na dzia aniu na punkty chi skie ciep em. Oprócz
okre lenia przy eganie, stosuje si takie jak: fitotermopunktura, przypiekanie, a w
Europie cz sto - moksa. Dlatego moksa, e najcz ciej u ywanym materia em w
postaci cygara do przypiekania jest ro lina - moksa. Jest to chi ska odmiana
pio unu. Oprócz ciep a moksa wydziela tak e zwi zek chemiczny o nazwie
mokaina, który daje przyjemny zapach, i wnikaj c przez skór , dzia a
stymuluj co na punkty aktywne.
Przy eganie mo e by z blizn (bezpo rednio na skórze), lub bez blizny (jest
to sposób po redni - na przyk ad przez plasterek czosnku lub chrzanu). Mo e by
stosowana kombinacja akupunktury i przy egania (ogrzewanie przez ig ).
Elektroakupunktura
Jest to oddzia ywanie pr dem poprzez ig na punkty biologiczne aktywne.
Wykorzystuje si pr dy: sta y i impulsowy o ró nej warto ci nat enia i cz -
stotliwo ci impulsów.
Problematyka leczenia pr dami nale y do dzia u rehabilitacji leczniczej, tj.
fizykoterapii.
Sonopunktura
Polega na oddzia ywaniu na punkty chi skie wi zk ultrad wi ków, któr
kieruje si na punkt za pomoc specjalnych urz dze .
Elektropunktura
Elektropunktur nazywamy sposób oddzia ywania na PA przy pomocy pr du
elektrycznego zarówno sta ego jak i zmiennego. W niniejszym rozdziale opisane
zostanie tylko wykorzystanie pr du sta ego (inaczej galwanicznego) czyli
takiego, który w czasie przep ywu nie zmienia kierunku ani warto ci nat enia.
Nie wdaj c si w szczegó owe opisy mechanizmów obja niaj cych reakcje
ustroju na pr d elektryczny, podkre li nale y, e przep ywowi pr du sta ego
przez tkanki towarzysz z one reakcje fizjologiczne, do
których zaliczy nale y: reakcje elektrochemiczne, elektrokinetyczne, elektro-

termiczne oraz reakcje nerwów i mi ni.
W celu praktycznego wykorzystania tych fizjologicznych zjawisk, gdy stoimy
na gruncie nauk medycznych, a regulacji przep ywu energii Qi, gdy pozostajemy
przy za eniach medycyny chi skiej - produkuje si specjalne aparaty do
elektroakupunktury (w tej technice ig y s pod czone do pr du) i
elektropunktury (ryc. 32).
- elektroda czynna,
- elektroda bierna,
i 8 - potencjometr, i 6 -
sygnalizator funkcji,
- prze cznik
funkcji,
- optyczny sygnalizator
punktoskopu,
- cznik - wy cznik,
10 - gniazdo elektrod
Ryc. 32. Aparal do elektropunktury

Zen" /, punktoskopem.
Aparaty te cz sto
posiadaj dwojakie
funkcje. Oprócz tego, e
wytwarzaj pr d, to tak e
posiadaj czu e
omomierze (punktoskopy)
do lokalizacji PA. Wykrycie
PA sygnalizowane jest wiat em lub sygna em d wi kowym. Aparaty do
indywidualnej elektropunktury posiadaj jedn elektrod czynn (jest to katoda
lub anoda) i jedn elektrod biern - celem zamkni cia obwodu przep ywu pr du.
Zak ada si , e katoda jako elektroda czynna ma dzia anie powoduj ce
podwy szenie pobudliwo ci tkanek, a anoda, zmniejsza pobudliwo i bywa
134 AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII
wykorzystywana do stymulacji w stanach patologicznych, którym towarzyszy

ból. Producent aparatu okre la elektrod czynn i jest ni najcz ciej anoda.
Parametry aparatów:
- napi cie od 5 do 12 V,
- nat enie od 10 do 500 A.
Ró nice pomi dzy technik tonizuj , a sedatywn w elektropunkturze

wyra a si nat eniem pr du i czasem dzia ania. Krótki czas dzia ania i silne
bod ce cechuj technik tonizuj (do jednej minuty na punkt).
Cz sto zabiegów i wskazania: jak w klasycznej akupunkturze i akupresurze.
Przeciwwskazania: nowotwory, ci a, rozrusznik serca lub inne inplanty
elektroniczne.
Magnetopunktura
Magnetopunktura to oddzia ywanie na energetyk organizmu sta ym polem
magnetycznym (SPM) poprzez PA. Jest to dzia magnetoterapii wykorzystuj cy
leczniczy wp yw magnesów. Czynnik jakim jest SPM zdobywa coraz wi ksze
uznanie wiata medycznego. Szczególnie ma e magnesy s wykorzystywane
w refleksoterapii. Sprawia to fakt, e pole magnetyczne przenika przez
wszystkie struktury ustroju, podczas gdy inne postacie energii ulegaj poch o-
ni ciu do okre lonej g boko ci tkanek. Zasadniczo tkanki ustroju ludzkiego
wykazuj w ciwo ci diamagnetyczne. W wielu jednak ró norodnych stru-
kturach biologicznych wyst puj w ciwo ci paramagnetyczne . Oddzia ywa-
nie zewn trznego pola magnetycznego zmienia ich stan energetyczny (SPIN),
co zapewne wp ywa na realizowane funkcje biologiczne.
W magnetopunkturze wykorzystuje si statyczne pole magnetyczne przez
ycie magnesów ferrytowych. Produkowane s tak e aparaty wytwarzaj ce
sta e pole magnetyczne. Magnesy ferrytowe przyklejane do skóry na PA maj
nat enie od 300 do 1000 Gs (ryc. 33).
Jednostk pomiarow nat enia PM jest ersted (Oe). Ale jest te stosowany
gaus (Gs) lub tesla (T). Gaus jest jednostk indukcji magnetycznej mniejsz od
tesli (T).
Paramagnetykiem nazywa si pierwiastek, który posiada ró ny od zera sumaryczny moment

magnetyczny, co powoduje, e pierwiastki takie s wci gane w zewn trzne pole
magnetyczne. Ukszta towanie atomów paramagnetyka w okre lone struktury krystaliczne
zwane domenami tworzy ferromagnetyk. Cia a o w ciwo ciach ferromagnetycznych maj
zdolno ci silnego namagnesowania si w zewn trznym polu magnetycznym wg okre lonej
krzywej zwanej tl histerezy magnetycznej".
Ryc. 33. Przyk ad wykorzystania magnesów ferrytowych.
1 Gs = 0, 001 T = 0, 1 mT
Magnesy nak adane na PA s zwrócone przewa nie biegunem po udniowym

(s) do skóry. Chocia mog by specjalne wskazania kiedy to stosuje si
odwrotn polaryzacj . Przypadki te wymagaj konsultacji z lekarzem.
Do biostymulacji magnetycznej zaliczy nale y tak e stosowanie opasek,

bransolet, klipsów, pasów, naszyjników magnetycznych, których coraz wi cej
znajduje si w sprzeda y. Zaleca sieje zarówno w celach profilaktycznych dla
regeneracji si i polepszenia samopoczucia, jak i w leczeniu. Szczególnie dobre
rezultaty odnotowano w nadci nieniu, astmie, nerwobólach, przy gojeniu si
ropni i zrostach kostnych, a tak e wszelkich bólach.
Magnesy zaleca si stosowa jako zabiegi krótkotrwa e (kilka, lub kilkana cie
godzin) w celach profilaktycznych i d ugotrwa e (do 10 dni) w stanach
chorobowych. Ich u ycie nie jest k opotliwe, gdy nie uwieraj cia a, nie s
widoczne i mog by u ywane wielokrotnie.
136 AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII
Stosowane te bywaj plastry magnetyczne (kilka lub kilkana cie magnesów

na jednym plastrze) w celu stymulacji wi kszych powierzchni cia a (stref).
Spotykamy tak e próby wykorzystania ró nych metali w postaci p ytek, kulek
wykonanych z miedzi, srebra, z ota i innych metali dla celów terapii
stymulacyjnej.
Przeciwwskazania do zastosowania magnesów: niskie ci nienie krwi, zawa
mi nia sercowego, choroby krwi, osteomyelitis, rozrusznik serca, lub inne
implanty elektroniczne.
Laseropunktura
Technika ta polega na dzia aniu wi zki wiat a laserowego na PA.
Laser jest skrótem angielskiego terminu light amplification by stimulated
emission of radiation" - co oznacza: wzmocnienie wiat a przez stymulowan
emisj promieniowania".
Laser to urz dzenie emituj ce promienie laserowe. Ze wzgl du na ograni-
czon obj to ksi ki nie sposób obja ni tu zjawisk fizycznych le cych u
podstaw wykorzystywania i budowy laserów.
Czytelnik zainteresowany t problematyk zmuszony b dzie si gn do
uzupe niaj cej literatury z tego zakresu (w tym miejscu podana zostanie tylko
charakterystyka promieniowania laserowego). Cechuje go:
1. spójno (zwana równie koherentno ci wi zki wiat a),
2. monochromatyczno ( wiat o jednobarwne),
3. równoleg (k t rozbie no ci wi zki wiat a jest bardzo ma y),
4. intensywno (wypadkowa powy szych cech).
Lasery dzielimy* na lasery gazowe, pó przewodnikowe, cieczowe, oraz z

zastosowaniem cia sta ych.
W interesuj cej nas dziedzinie biostymulacji wykorzystuje si lasery ma ej
mocy. Energia laserów ma ej mocy wynosi kilka J/cm2, a moc do oko o 50 mW.
Promieniowanie laserowe o podanych parametrach nie wywo uje podwy-
szenia temperatury tkanek wi kszego ni 0,1-0,5°C. Z tego powodu lasery takie
okre la si jako zimne. Do laseropunktury wykorzystuje si najcz ciej lasery
He-Ne (helowo-neonowc), które emituj promieniowanie czerwone (k = 632,8
nm), lub lasery przewodnikowe z diod arsenowo-galow (GaAs) emituj
blisk podczerwie - IR (X = 904 nm).
Podzia ze wzgl du na rodzaj o rodka czynnego.

Ryc. 34. Przyk ad laseru.

Promienie tych laserów wnikaj w g b na g boko ok. 10 mm w przypadku
laserów HeNe i do 30 mm w przypadku laserów IR.
Nat enie uzyskiwane przy u yciu tych laserów waha si od 15--200 mW/cm2
w czasie ekspozycji od 30 sekund do 10 minut.
Punkty aktywne na wietla si w odleg ci 0-2 mm przez
czas nie krótszy jak 15 sekund do 2 minut na punkt.
Zabiegi zaleca si stosowa codziennie lub co drugi dzie , seriami do 10
zabiegów.
Wskazania: jak w akupresurze i elektropunkturze.
Przeciwwskazania: jedynie zaleca si ostro no przy chorobach nowotwo-
rowych.
UWAGA! Jakkolwiek lasery produkowane dla potrzeb biostymulacji nie
wymagaj specjalnych zabezpiecze , to zwraca si uwag na potrzeb
przestrzegania zalece producenta w tym zakresie. W Polsce produkuje si ca
seri laserów ma ej mocy.
* Producent: Wytwórnia Aparatury Medycznej WAMED", Warszawa, ul. Odrow a 9.

Rozdzia VI RECEPTY
PUNKTOWE
Wykaz recept punktowych

1. Profilaktyczny masa zdrowotny
2. Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie ko czyn dolnych)
3. Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie tu owia)
4. Poprawienie ogólnej kondycji
5. Bóle g owy (spowodowane zmianami pogody)
6. Bóle g owy (spowodowane zmianami w kr gos upie szyjnym)
7. Bóle z bów (wersja I)
8. Bóle z bów (wersja II)
9. Migrena
10. Bóle z bów (przy bólach g owy)
11. Bóle z bów (przy bólach z bów)
12. Bóle g owy (wszelkie bóle g owy)
13. Bóle twarzy (ból nerwu trójdzielnego)
14. Bolesne menstruacje
15. Klimakterium (przekwitanie u kobiet)
16. Masa kosmetyczny twarzy
17. Zaburzenia snu
18. Wzmocnienie serca
19. Chrapanie
20. Nadci nienie t tnicze (wersja I)
21. Nadci nienie t tnicze (wersja II)
22. Krótkowzroczno u dzieci
23. Katar
24. Kaszel
25. Dolegliwo ci psychiczne, sercowe, lub bezsenno
26. Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym (uszkodzenie ko czyn górnych)
RECEPTY PUNKTOWE 139
27 Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym (uszkodzenie ko czyn dolnych)

28. Bóle kolan (w nast pstwie przeci enia)
29. Reumatyczne bóle ramion
30. Dolegliwo ci na tle reumatycznym
31. Lumbago (postrza )
32. Rwa kulszowa
33. Bóle pleców i barków (tak e przy z ej postawie cia a)
34. Bóle stawowe ko czyn dolnych
35. Bóle kr gos upa szyjnego
36. Bóle kr gos upa piersiowego
37. Bóle stawu ramieniowego
38. Bóle stawu okciowego
39. okie tenisisty
40. Bóle dka (na tle wrzodowym)
41. Os abienie i md ci
42. Dolegliwo ci przewodu pokarmowego
Wskazania i przeciwskazania w stosowaniu akupresury
Wskazania
Ze wzgl du na obj to ksi ki nie sposób opisa wszystkich przypadków
klinicznych, w których zaleca si stosowanie w celach terapeutycznych, lub
profilaktycznych masa u punktowego (szerzej refleksoterapii). Nale y nadmieni ,
e je eli nie zabrania si stosowania akupresury, to jest ona dopuszczalna
(wskazana).
Przeciwskazania
Przeciwwskazania do masa u punktowego podzielono na bezwzgl dne i
wzgl dne.
Przeciwwskazania bezwzgl dne:

- nowotwory (wszystkie postacie),
- ostry stan chorobowy (z gor czk ).
- choroby zaka ne,
- gru lica (aktywna posta gru licy),
- niewydolno narz dów wewn trznych,
140 RECEPTY PUNKTOWE
- choroby krwi,
- stany depresyjne, stany silnego zdenerwowania,
- choroba wrzodowa dka i dwunastnicy,
- schizofrenia,
- przypadki chirurgiczne,
- zmiany skórne i ylaki.
Przeciwwskazania wzgl dne:
- ci a (nie pobudza punktów wp ywaj cych na czynno ci hormonów),
- w okresie menstruacji,
- w miejsca mocno bol ce,
- w stanach silnego zm czenia fizycznego.
Ponadto nie zaleca si stosowania akupresury:
- tu po obfitym posi ku, ale tak e na czczo,
- w stanach po spo yciu alkocholu,
- przy gwa townych zmianach ci nienia atmosferycznego,
- w okolicach szczególnie czu ych.
Uwagi dodatkowe
1. Niektóre zespo y chorobowe wymagaj stosowania zabiegów leczniczych
wieczorem (np. bezsenno , zapalenie korzeni nerwowych itp.), a inne w
godzinach rannych (np. astma oskrzelowa).
2. Przeprowadzenie zabiegów terapeutycznych powinno by uzale nione od
cykli fizjologicznych, np. niektóre postacie migreny u kobiet winno si leczy
stosuj c refleksoterapi na kilka dni przed okresem miesi czkowania.
3. W ostrych zespo ach chorobowych zabiegi nale y stosowa codziennie, a
w przewlek ych, co 2-3 dni.
4. Zabiegi powinno si wykonywa seriami po 10-20 serii, z przerw mi dzy
nimi, trwaj oko o 2 tygodni. Je eli nie ma pozytywnych efektów po 3 seriach
masa u, to dalsze post powanie w tym zakresie powinno by zaniechane.
5. Przed rozpocz ciem masa u nale y rozetrze r ce, co pobudzi w nich
cyrkulacj krwi i rozgrzeje je.
Recepty punktowe
Ka da z zamieszczonych ni ej recept punktowych rozpoczyna si tytu em, po
którym podano w kolejno ci punkty chi skie, jakie nale y masowa .
Przedstawiono równie niezb dne wskazówki metodyczne i propozycje autorów

co do techniki wykonywania zabiegu.
Ilustracje przedstawiaj ce w przybli eniu lokalizacj punktów na ciele
cz owieka, maj pomóc zainteresowanemu w atwiejszej i szybszej dentyfikacji
punktów podczas korzystania z recepty punktowej. Zwraca si uwag , i ze
wzgl dów technicznych nie wszystkie punkty symetryczne zosta y na rysunkach
pokazane w ca ci, tj. pokazano tylko jeden z nich. Dok adny opis po enia
punktów zamieszczono w rozdziale III.
Przypomina si o konieczno ci dok adnego lokalizowania punktów w oparciu
o zamieszczony opis po enia i inne dost pne sposoby ich lokalizacji (np.
punktoskopu), a tak e o tym, e przed przyst pieniem do zabiegów masa u
punktowego pacjent musi mie cis diagnoz lekarsk . Uwaga ta nie dotyczy
recept o charakterze profilaktycznym.
1. Profilaktyczny masa zdrowotny.

1. G.36. Zusanli, 2. VU.43. Gaohuang, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. VF.39.
Xuanzhong, 5. LP.2. Dadu.
Masowa technik tonizuj ; czas masa u oko o 7 minut.
2. Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie ko czyn dolnych)

1. R.l. Yongauan, 2. LP.l. Yinbai, 3. LP.2. Dadu, 4. VU.60. Kunlun, 5.
G.41. Jiexi, 6. G.36.Zusanli.
Punkt 1 masowa technik sedatywn , natomiast punkty od 2 do 6 technik
tonizuj ; czas masa u oko o 8 minut.
3. Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie tu owia)

1. VU.43. Gaohuang, 2. VU.I5. Xinshu, 3. VF.21. Jianjing, 4. IT.15.
Jianzhongshu, 5. IT.12. Bingfeng.
Masowa technik sedytywn . Zaleca si rozpocz zabieg od masa u
klasycznego tu owia (pleców), po technice rozcierania zastosowa akupresur
wymienionych punktów i dalej kontynuowa masa wykonuj c: oklepywanie,
wstrz sanie i wibracj . Czas masa u - oko o 15 minut.
4. Poprawienie ogólnej kondycji

1. C.9. Shaochong, 2. IC.4. Hegu, 3. P.7. Liegue, 4. G.36. Zusanli.
Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut.
5. Bóle g owy (spowodowane zmianami pogody)

1. SJ.3. Hand-Zhongzhu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. JM. 12. Zhongwan, 4.
JM.9. Shuifen, 5. JM.13. Shangwan.
Punkt 1 masowa technik tonizuj , natomiast punkty od 2 do 5 technik
sedatywn ; czas masa u - oko o 8 minut.
6. Bóle g owy (spowodowane zmianami w kr gos upie szyjnym)

1. VU. 10. Tianzhu, 2. TM. 14. Dazhui, 3. VF. 20. Fengchi, 4. VF. 21.
Jianjing, 5. VU. 2. Zanzhu.
Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 10 minut.
7. Bóle z bów (wersja I)

1. IC. 1. Shangyang, 2. G. 6. Jiache, 3. G. 4. Dicang, 4. IT. 18. Quanliao.
Masowa technik tonizuj ; czas - oko o 5 minut.
8. Bóle z bów (wersja II)
1. G.3. Face - Juliao, 2. G.7. Xiaguan, 3. G.6. Jiache, 4. IC.4. Hegu.
Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 6 minut. Zaleca si
czenie wersji I i II.
9. Migrena
1. P.7. Lie ue, 2. IC.4. Hegu, 3. VU.62. Shenmai, 4. P.2. Yunmen.
10. Bóle z bów (przy bólach g owy)

1. SJ.22. Ear - Heliao, 2. IC.20. Yingxiang, 3. P.ll. Shaoshang. Masowa
technik tonizuj . Punkt 3 masowa przy ostrym bólu z ba; czas masa u
- oko o 4 minut.
11. Bóle g owy (przy bólach z bów)

1. TM.24. Shenting, 2. TM.23. Shangxing, 3. TM.22. Xinhui, 4. TM.21.
Qianding, 5. VU.5. Wuchu, 6. VU.6. Chengguang, 7. VU.7. Tongtian.
Masowa technik tonizuj na przemian z technik sedatywn ; czas
masa u - oko o 10 minut.
12. Bóle g owy (wszelkie bóle g owy)

1. VF.12. Head-Wangu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. VF.21.
Jianjing.
Masowa technik tonizuj na przemian z technik sedatywn ; czas
13. Bóle twarzy (bó nerwu trójdzielnego)

1. VF.14. Yangbai, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. IT.18. Quanliao,
TM.26. Renzhong, 6. G.7. Xiaguan, 7. G.6. Jiache. 8. JM.24. Chengjiang.
Masowa technik sedatywn z zachowaniem nast puj cych zasad:
- przy pora eniu ga zki górnej nerwu trójdzielnego masowa kolejno punkty
1, 2 i 3,
- przy pora eniu ga zki rodkowej masowa punkty 4, 5 i 3,
- przy zapaleniu ga zki dolnej masowa punkty 6, 7, 8 i 3.
Czas masa u - oko o 15 minut.
14. Bolesne menstruacje

1. VU.60. Kunlun, 2. VU.62. Shenmai, 3. VU.67. Zhiyin, 4. R.l. Yong-quan,
5. R.2. Rangu, 6. H.8. Qiquan.
Masowa technik tonizuj z wyj tkiem punktu czwartego, który zaleca si
masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 8 minut.
15. Klimakterium (przekwitanie u kobiet)
1. G.9. Renying,-2. G.IO. Shuitu, 3. G . l l . Qishe, 4. G.12. Quepen, 5.

LR 10. Xuehai, 6. G.30. Qichong, 7. VF.20. Fengchi, 8. TM.14. Dazhui, 9.
G.36. Zusanli, 10. IC.4. Hegu, 11. VU.15 Xinshu.
Punkty od 1 do 6 masowa technik sedatywn , natomiast punkty od 7 do
11 technik tonizuj ; czas masa u - oko o 12 minut.
16. Masa kosmetyczny twarzy

1. SJ.23. Sizhukong, 2. VF.l. Tongziliao, 3. VU.3. Meichong, 4. VU.l.
Jingming, 5. G.2. Sibai, 6. VF.14. Yangbai, 7. G.4. Dicang, 8. JM.24.
Chengjiang, 9. SJ.22. Ear-Heliao.
Masowa technik tonizuj . Zaleca si przyst pienie do masowania
punktów po uprzednim rozmasowaniu twarzy, wykorzystuj c w tym celu
techniki masa u klasycznego. Czas masa u - oko o 10 minut.
17. Zaburzenia snu

1. Ex.l.Yintang*, 2. Ex.8. Anmian I**, 3. R.6. Zhaohai, 4. VU.62. Shenmai.
Ex.l. Yintang, P.p. w centrum g adzizny, mi dzy brwiami. ** Ex.8. Anmian I. P.p. poza
ma owin uszn , 1 cun w ty od k ta uchwy, na wysoko ci dolnego brzegu wyrostka
sutkowatego.
18. Wzmocnienie serca

1. C.9. Shaochong, 2. C.5. Tongli, 3. PC.6. Neiguan, 4. JM.15. Jiuwei,
5. JM.17. Shanzhong.
19. Chrapanie
1. R.6. Zhaohai, 2. P.7. Lie ue, 3. IT.4. Hand-Wangu, 4. G.IO. Shuitu, 5.
JM.21. Xuanji, 6. R.2. Rangu.
20. Nadci nienie t tnicze (wersja I)

1. TM.20. Baihui, 2. TM. 16. Fengu, 3. VF.21. Jianjing, 4. H.5. Ligou, 5.
IC.11. Quchi, 6. VU.15. Xinshu, 7. VU.17. Geshu, 8. VU.23. Shenshu, 9. LP.6.
Sanyinjiao, 10. R.9. Zhubin, 11. R.l. Yongquan.
21 Nadci nienie t tnicze (wersja II)

1. C.5. Tongli, 2. C.2. Qingling, 3. R.2. Rangu, 4. R.6. Zhaohai, 5. PC.6.
Neiguan, 6. PC.7. Daling, 7. LP.15. Daheng, 8. LP.12. Chongmen, 9. C.7.
Shenmen.
Zaleca si stosowanie wersji I i II na przemian.
22. Krótkowzroczno u dzieci

1. VU.2. Zanzhu, 2. VF.7. Qubin.
Zaleca si masowanie 2-3 razy dziennie.
23. Katar
1. Ex.l. Yintang*, 2 .IC.20. Yingxiang, 3. IC.4. Hegu, 4. SJ.20. Jiaosun.
Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut. Zaleca si
masowanie 2-3 razy dziennie.
Ex.l. Yintang, P.p. w centrum g adzizny, mi dzy brwiami.

24. Kaszel
1. TM.12. Shenzhu, 3. VU.42. Pohu, 3. IC.11. Quchi, 4. IC.4. Hegu, 5. SJ.20.
Jiaosun.
Zaleca si masowanie 2-3 razy dziennie.
25. Dolegliwo ci psychiczne, sercowe lub bezsenno

1. C.7. Shenmen, 2. IC.4. Hegu.
26. Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym

(uszkodzenie ko czyn górnych)
1. IC.4. Hegu, 2. SJ.5. Waiguan, 3. SJ.14. Jianliao, 4. P.5. Chize.
Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut. Zaleca
si masowanie 2-3 razy dziennie.
27. Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym

(uszkodzenie ko czyn dolnych)
1. VF.34. Yangling uan, 2. H.3. Taichong.
Zaleca si masowa 2-3 razy dziennie.
28. Bóle kolan (w nast pstwie przeci enia)

1. G.36. Zusanli, 2. VF.34. Yangling uan, 3. VU.40. Weizhong, 4. G.34.
Liangqiu, 5. G.35. Dubi.
Zaleca si po czenie akupresury powy szych punktów z masa em centry-
fugalnym stawów kolanowych.
29. Reumatyczne bóle ramion

1. VF.21. Jianjing, 2. IC.16. Jugu, 3. IC.15. Jianyu, 4. IC.14. Binao, 5.
IT.9. Janzhen.
30. Dolegliwo ci na tle reumatycznym

1. LP.6. Sanyinjiao, 2. C.7. Shenmen, 3. P.9. Taiyuan, 4. P.ll. Shaos-
hang, 5. P.5. Chize, 6. C.3. Shaohai.
31. Lumbago (postrza )

1. VU.25. Dachangshu, 2. VU.24. Qihaishu, 3. VU.23. Shenshu, 4. VU.22.
Sanjiaoshu, 5. VU.52. Zhishi, 6. VU.4(). Weizhong.
32. Rwa kulszowa (ischias)

1. VU.22. Sanjiaoshu, 2. VU.23. Shenshu, 3. VU.24. Qihaishu, 4. VU.25.
Dachangshu, 5. VF.30. Huantiao, 6. VU.36. Chengfu, 7. VU.37. Yinmen, 8.
VU.40. Weizhong, 9. VU.57. Chengshan, 10. VU.60. Kunlun, 11. SJ.3. Hand-
Zhongzhu.
Masowa technika sedatywn ; redni czas masa u - oko o 25 minut.
33. Bóle pleców i barków (tak e

przy z ej postawie cia a)
1. IT.H). Naoshu, 2. P.2. Yunmen, 3. VU.41. Fufen, 4. VU.42. Pohu, 5.
VF.21. Jianjing, 6. VU.15. Xinshu, 7. VU.14. Jueyinshu, 8. VU.13. Feishu, 9.
VU.12. Fengmen, 10. VU.23. Shenshu.
i
RECEPTY PUNKTOWE
34. Bóle stawowe ko czyn dolnych

1. VF.39. Xuanzhong, 2. VU.62. Shenmai, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. R.5.
Shui uan, 5. G.35. Dubi, 6. LP.10. Xuehai.
Zaleca si po czenie akupresury powy szych punktów z masa em centry-
fugalnym stawów ko czyn dolnych.
35. Bóle kr gos upa szyjnego

1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. IC.4. Hegu. Punkty 1 i 2
masowa technik sedatywn , natomiast punkt 3, technik tonizuj ; czas
36. Bóle kr gos upa piersiowego

1. TM.10. Lingtai, 2. TM.U. Shendao, 3. VU.15. Xinshu, 4. VU.43.
Gaohuang, 5. VU.45. Yixi, 6. IC.4. Hegu.
Punkty od 1 do 5 masowa technik sedatywn , natomiast punkt 6,
technik tonizuj ; czas masa u - oko o 12 minut.
Zaleca si wykorzystanie technik masa u segmentarnego w cz ci tu owia
gdzie wyst puj punkty od 1 do 5, ze wzgl du na uproszczenie zabiegu i
wspomagaj cy charakter masa u segmentarnego.
nn
37. Bóle stawu ramieniowego

1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. SJ.13. Naohui, 4. SJ.14.
Jianliao, 5. IC.4. Hegu.
Punkty od 1 do 4 masowa technik sedatywn , natomiast punkt 5 -
technik tonizuj ; czas masa u - oko o 10 minut.
38. Bóle stawu okciowego

1. IC.4. Hegu, 2. IC.ll. Quchi, 3. IC.13. Shouwuli. Masowa technik tonizuj ;
czas masa u - oko o 4 minut. Zaleca si po czenie akupresury powy szych
punktów z masa em centry-fugalnym stawów okciowych.
39. okie tenisisty"

1. IC.ll. Quchi, 2. IC.12. Zhouliao, 3. P.5. Chize, 4. IT.4. Hand-Wangu, 5.
SJ.5. Waiguan, 6. 1T.9. Janzhen.
40. Bóle dka (na tle wrzodowym)

1. VU.43. Gaohuang, 2. VU.42. Pohu, 3. yU.44. Shentang, 4. VU.45.
Yixi, 5. VU.46. Geguan, 6. JM. 12. Zhongwan.
Zaleca si wykorzystanie technik masa u segmentamego w cz ci tu owia
gdzie wyst puj punkty od 1 do 5, co u atwi i skróci zabieg.
41. Os abienie i md ci
1. TM.26. Renzhong, 2. PC.9. Zhongchong.
42. Dolegliwo ci przewodu pokarmowego

1. TM.6. Jizhong, 2. VU.50. Weicang, 3. G.36. Zusanli. Punkty 1 i 2 masowa
technik sedatywn , natomiast punkt 3 - technik tonizuj ; czas masa u - oko o 6
minut.
Punkty samodzielne
Akupresur mo na wykorzysta tak e do udzielenia pierwszej pomocy
lekarskiej. Najcz ciej dotyczy to: zapobiegania omdleniu (tzw. punkty reani-
macyjne lub cuc ce), przeciwdzia ania atakom epilepsji, silnym bólom, np.: z ba,
owy, itp. Ponadto niektóre punkty wykazuj bardzo mocne dzia anie
ogólnoustrojowe i st d nazwano je umownie punktami samodzielnymi".
Niniejszy wykaz punktów zawiera równie punkty samodzielne stosowane w
praktyce sportowej. Dobrze wykonany ucisk, najcz ciej krótki i silny, powinien
przynie natychmiastowy skutek, ale nie nale y si zra , je eli si go nie
uzyska. Niekiedy trzeba zastosowa ucisk na wi cej ni jeden punkt chi ski.
Najcz ciej wykorzystywane punkty samodzielne":
P.7. Lieque. Przy oparzeniach; stymulowane zaraz po oparzeniu sprzyjaj

lepszemu gojeniu si rany.
P.ll. Shaoghang. Punkt przeciw bólom gard a. Mo na go wykorzysta
równie w przypadku ostrego bólu z ba.
B
9-
IC.4. Hegu. Uniwersalny, tak e przeciwzm czeniowy.
IC.ll. Quchi. Punkt ten wykazuje dzia anie ogolnowzmacniaj ce i immu-

nologiczne.
G.36. Zusanli. Punkt uniwersalny, tak e przeciwzm czeniowy.
G.44. Neiting. Przeciwbólowy (g ównie bóle ko czyn, g owy i kr gos upa).

LP.6. Sanyinjiao. Wp ywa na obszar narz dów p ciowych. Punkt bywa

nazwany punktem urody kobiecej". Nie stymulowa w czasie ci y.
C.7. Shenmen. Dzia anie silnie uspokajaj ce. C.9.

Shaochong. Punkt cuc cy, amnezja, omdlenie.
IT.l. Shaoze. Punkt cuc cy.

IT.2. Qiangu. Stosowa przy gwa townych atakach epilepsji.
VU.60. Kunlun. Przeciwbólowy.
R.l. Jongquan. Epilepsja, wstrz s.

R.3. Taixi. Wp ywa na psychik (przewra liwienie, depresj , l k).
PC.7. Daling. Zapobiega chorobie morskiej (lub komunikacyjnej), usuwa

zawroty g owy.
SJ.5. Tianliao. Jest to punkt hygrometryczny, który ma zabezpieczy przed

szkodliwymi czynnikami meteorologicznymi, a tak e ma dzia hartuj co
i uodparniaj co.
TM.3. Jaoyangguan. Wstrz s mózgu, wyrwanie z ba, st uczenia.
TM.12. Shenzhu. Przy gwa townym ataku epilepsji.
TM.26. Renzhong. Cuc cy.

JM.6. Qihai. Punkt ogólnie wzmacniaj cy (punkt morze energii").
JM.17. Shanzhong. Epilepsja, choroba morska (lub komunikacyjna).
Najcz ciej stosowane punkty w praktyce sportowej

SJ.15. Tianliao. Wzmacnia i usprawnia czynno mi ni barku i ramienia.
Punkt ten pobudza si u bokserów po obu stronach, zapa ników, miotaczy
kul , dyskiem, oszczepem i m otem.
VU.17. Geshu. Wzmacnia mi nie grzbietu i wi zad a kr gos upa, a tak e

usprawnia czynno przepony. Punkt ten pobudza si u tenisistów i hokeistów.
VU.52. Zhisi. Wzmacnia mi nie okolicy l wiowej. Punkt ten pobudza si

u ci arowców.
VF.30. Huantio. Wzmacnia i usprawnia mi nie po ladka i uda. Punkt ten

pobudza si u skoczków, wiarzy, tancerzy i akrobatów.
VU.58. Feyang. Wzmacnia przede wszystkim mi nie nóg i chroni je przed

zm czeniem. Punkt ten pobudza si u biegaczy, skoczków, kolarzy, tancerek.
P.l. Zhongfu. Wzmacnia i usprawnia mi nie przedniej ciany klatki

piersiowej a ponadto poprawia wentylacj p uc i usprawnia rytm oddechowy.
Punkt ten pobudza si u wi kszo ci sportowców, zw aszcza u biegaczy d ugo-
dystansowych.
JM.12. Zhongwan. Wzmacnia mi nie nadbrzusza. Punkt ten pobudza si

u wszystkich sportowców.
G.27. Daju. Wzmacnia i usprawnia mi nie brzucha. Punkt ten pobudza

si u wszystkich sportowców zw aszcza u zapa ników.
TM.20. Daihui. Poprawia pami , koncentracj , czynno kojarzenia,

zapewnia precyzj ruchów i przywraca spokój. Punkt ten mo na pobudza
u wszystkich sportowców.
VU.2. Zenzhu. Poprawia ostro wzroku. Punkt ten pobudza si u kierow-

ców rajdowych, uczników, strzelców i my liwych.
VF.l. Tongziliao. Dzia anie jak VU.2.
VU.15. Xinshu. Punkt ten znosi l k, objawy tremy oraz przywraca spokój.
Punkt ten pobudza si przed zawodami, bowiem przygotowuje psychicznie
sportowców do walki, roz adowuje napi cie i zdenerwowanie, zapewnia spo-
kojny sen w nocy poprzedzaj cej zawody i przywraca olimpijski spokój".
C.5. Tongli. Dzia anie jak VU.15.

BIBLIOGRAFIA
Bahr F.R., Akupresura. PZWL, Warszawa 1990.

Bahr F.R., The acupressure health book. Unwin Paperbacks, London 1982.
Bernau L., Bez bólu, bez tabletek. Wielka ksi ga akupresury. Wyd. W.A.B.,
Warszawa 1993. Bohu L., Jarosi ski W., Diagnostyczno-terapeutyczna
metoda ryodoraku.
Akupunktura w Polsce, 1984, 2/3. Borsarello J., Acupuncture. Wyd. Masson,
Paris 1981. Bossy J., Maurek J.O., Acupuncture, Wyd. Masson, Paris 1976 Bronz
Z.,Qigong - uzdrawiaj ce wiczenia chi skie. Comes, Warszawa 1990. Chen R,
The History and Methods of Physical Diagnosis in Classical Chinese
Medicine. Vautage Press, New York 1969. Cheong W.C., Yang C.P.,
Synopsis of chinese acupuncture. The Light
Publishing Co., Hongkong 1976. Cybulska E., Tajemnice niekonwencjonalnej
medycyny. Wyd. DPJ, Gdynia
1991. Delmas A., Drogi i o rodki nerwowe. PZWL, Warszawa 1975.
Doma ski M., Doma ski D., Zdrowie w twoich r kach - leczenie akupresur .
KAW, Kraków 1987. Dom T.M., Ból. Wiedza Powszechna. Warszawa
1983. Dowing G., The massage book. Random House-Bookworks, New York
1972. Drobner Z., Zdrowotny masa chi ski. Wyd. Comes", Warszawa 1994.
Duke M., Acupuncture. Redwood Press, London 1973. Durynjan R.A.,
Wspó czesne naukowo-metodologiczne podej cie do problemu
akupunktury. Akupunktura Polska, 1984, 1,1. Dzier anowski R., Podstawowe
zagadnienia medycyny chi ko-wietnamskiej.
Cz. I. Wiadomo ci Lekarskie, 1969, 13,1241. Dzier anowski R., Podstawowe
zagadnienia medycyny chi ko-wietnamskiej.
Cz. II. Wiadomo ci Lekarskie, 1969, 14,1355.
212 BIBLIOGRAFIA
Garnuszewski Z., Akupunktura, jej historia, renesans i zastosowanie. Problemy,

1980. Garnuszewski Z., Historia akupunktury. Arch. Hist. Med., 1980, 2,147.
Garnuszewski Z., Renesans akupunktury. Sport i Turystyka, Warszawa 1988.
Garnuszewski Z., Wyk ady na kursach akupunktury, organizowane przez
CMKP w Warszawie w latach: 1979, 1980, 1981, 1983, 1985, 1986, 1987.
Goux H., Acupuncture. Librairie Maloine, Paris 1955. Górniccy J. i J., Zdrowie
przez dotyk. Wyd. Cir", Warszawa 1992. Górnicki M., Maciejowski A.,
Pokrywka J., O zmianach w wywo anych
potencja ach mózgowych wyst puj cych podczas zabiegów akupunkturo-
wych. Akupunktura Polska, 1984 (2),3,84. Górnicka J., Skar ski A. (red.),
Sekrety medycyny naturalnej. Comes,
Warszawa 1993. Hashimoto M., Japonese Acupuncture. Thorsons, London
1966. Hovorka J., Masa chi ski. Wyd. Kleks", Bielsko-Bia a 1991. Huard P.,
Ming Wong - Chinese Medicine. Mc Graw-Hill, New York 1968. Ibrahimowa
W.S., Masa punktowy. Wiedza Powszechna, Warszawa 1990. Javier J., Points of
Chinese Acupuncture. Healt Science Press Deninton Estate.
Well-ingborough Nortamptonshure, 1974. Jonecko A., Stasie ko J., Jonecko W.,
Historia akupunktury chi skiej w redniowieczu i w czasach nowo ytnych.
Wiadomo ci Lekarskie, 1982,
XXXV/23, 1953. Jonecko A., Stasie ko J., Jonecko W., Najdawniejsza
historia akupunktury
chi skiej. Wiadomo ci Lekarskie, 1981, XXXIV/8, 703. Kajda ski E.,
Pierwsze informacje o akupunkturze i przypiekaniu w Europie.
Wiadomo ci Lekarskie, 1987, XL/7,495. Kirsch R., Masa sportowy. PZWL,
Warszawa 1955. Królicki Z., Tradycyjna medycyna chi ska, T. I, Wyd. Poligraf,
Wroc aw
1993. Królicki Z., Tradycyjna medycyna chi ska - prawo pi ciu elementów,
T. II,
Wyd. Poligraf, Wroc aw 1994. Kuan H., Chi ski masa i akupresura. PZWL,
Warszawa 1992. Kunicew A., Leczebnyj masa . Medicina, Moskwa 1976.
Langwi ski R., Ból a neuroprzeka niki. Post. Hig. i Med. Do w., 1986,
40,401. Lavier J Historie, doctrine et practique de 1'acupuncture chinoise.
Editeur,
Paris 1966. Lewi ski A., Aktualne pogl dy dotycz ce akupunktury. Anest.
Reanim. Inf.
Terap., 1975, VII,3,467.
BIBLIOGRAFIA 213
Maczeret L.E., Samosiuk Z., Akupunktura i inne metody refleksoterapii.

PZWL, Warszawa 1990. Magiera L., Klasyczny masa leczniczy. Kraków
1994. Manaka Y., Chinese massage. Japan Publications Traching Co. USA, 1973.
Mann F., Acupuncture, the Ancicnt Chinese Art of Healing. William Heine-
man Medical Books, London 1962. Mann F., The Meridians of Acupuncture.
William Heineman Medical Books,
London 1964. Mika T., Fizykoterapii a. PZWL, Warszawa 1993. Moss L.,
Acupuncture and you. Eleh Books, London 1964. Nakatani J.E., Yamaschito K.,
Ryodoraku Acupuncture. Tokyo 1977. Niboyet J.E.M., Complement
d'acupuncture. Wapler, Paris 1955. Niboyet J.E.M., Le Traitment d'algies par
L'acupuncture. Jac ues Lafitte,
Paris 1959. Operacz K., Akupunktura - teoria i praktyka. Agencja Omnipress,
Warszawa
1991. Operacz H., Zasady akupunktury. Agencja Omnipress 1991. Pastinszky
J., Racz J., Zmiany skórne w chorobach wewn trznych. PZWL,
Warszawa 1964. Pincel J, Prawo pi ciu elementów w medycyniie naturalnej.
SPAR, Warszawa
1994. Pu Ch., Ogólny zarys masa u chi skiego. Wyk ady delegacji lekarzy
chi skich
szkol cych polskich lekarzy na kursie akupunktury CMKP w Warszawie
w 1987 roku. Sapi ski W., Sapi ska J., O leczeniu akupunktur . PZWL,
Warszawa 1990. Siero A., Cie lar G., Adamek M., Magnctoterapia i
laseroterapia niskoenerge-
tyczna. SAM, Katowice 1993. Skar ski A., Bli ej natury. Agencja Wyd.
Comes", Warszawa 1992. Stojanowskij D., Sprawocznik po ig orefleksoterapii.
Kiszyniew 1977. Szcz nicwski M., Podstawy akupunktury. ZWMN, Koszalin
1991. Szczudlik A., Kwasucka J., Zachowanie si immunoreaktywno ci beta-
endor-
finopochodnej we krwi chorych z przewlek ym bólem leczonych punktowym
dra nieniem receptorowym (akupunktur ). Neurochirurgia Polska,
1984. Szopi ski J., Sierak T., Niecbecki A., Kaniewski M., Badania
ciwo ci
bioelektrycznych punktów akupunkturowych. Pami tnik I Krajowej Konferencji
Akupunktury. Warszawa 1983. Tabjejewa D.M., Metodyczne problemy
akupunktury. Akupunktura Polska,
1983,(1)3.
214 BIBLIOGRAFIA
Tan L.T., Tan M.Y., Veith J., Acupuncture therapy. USA, 1973.
Thie J.F., Dotyk. Sport i Turystyka, Warszawa 1989.
Usowa M.K., Morochow S.A., Kratkoje rukowodstwo po ig ouka ywaniu i
pri eganiu. Medicina, Moskwa 1974.
Wallnofer H., Rottauscher A., Chinese Folk Medicine. Bell Publishing Co.,
New York 1965.
Wasi ska K., Elektropunktura. Zielona Góra 1992.
Worgalik W.G., Wjazmia ski E.S., Zarys chi skiej medycyny. PZWL, War-
szawa 1964.
Wu Wei-ping, Formulaire d'acupuncture. Librairie Meloine, Paris 1959.
Zalewska B., Tolerancja bólu a efekt leczenia bólów g owy punktowym
dra nieniem receptorowym. Neurochirurgia Polska, 1980.
Ying K., Chinese Medical Sciense in Practice. Kowloon, Hongkong 1982.
ZA CZNIK I
Nazwy meridianow (kana ów) w ró nych j zykach i ich symbole
Lp. N. polska N. aci ska N. francuska N. niemiecka N. angielska
I M. p uc (P) Pulmones (P) Poumons (P) Lunge (Lu) Lungs (L)

II M. jelita Intestinum Gros intenstin Dickdarm Large intensine
grubego (JG) crassum (IC) (GI) (Di, Dd) (Li)
III M. dka Gaster (G) Estomac (E) Magen (M) Stomach (S)
)
IV M. ledziony-- Lien-Pan- Ratc-Pancreas Milz-Pankreas Spleen (SP)
trzustki (ST) kreas (LP) (RP) (MP)
V M. serca (S) Cor (C) Coeur (C) Herz (H) Hcart (H)
VI M. jelita Intestinum Intestin grele Dundarm (Dii) Smali intestine
cienkiego (JC) tenue (IT) (IG) (Si)
VII M. p cherza Vesica urinaria Vcssic (V) Blase (B) Urinary blader
mocz. (VU) (UB)
(PM)
VIII M. nerki (N) Ren (R) Reins (R) Nieren (N) Kidney (K)
IX M. osierdzia Pericardium Maitre du Kreislaufsexu- Pericardium
(O) (Pc) Coeur (MC) alitiit (KS) (P)
X M. potrójny Cardinalis Trois Dreifachen Triple warmer
ogrzewacz tricalori (SJ)* Rcchauffeur Erwarmers (T)
(PO) (TRI (3E)
XI M. p cherzyka Vesica fellea Vesicule Gallenblase Gall Blader
. (P ) (VF) Biliaire (VP) (G) (GB)
XII M. w troby Hepar (H) Foie (F) Lcbcr (Le) Liver(Liv)
(W)
XIII M. rodkowy Sinarteria Vaissear Lenker efass Governing
tylny (ST) ' regens (TM)* Gonverbeur (LG) Vessel (GV)
(GV, VG)
XIV M. rodkowy Sinarteria Vaissear Conzeption- Conception
przedni (SP) respondens Conception sgefass (KG) Vessei (CV)
(JM)* (VC)
Skrót literowy pochodzi od nazwy chi skiej.

ZA CZNIK II
Charakterystyka meridianow (kana ów)
Lp. Nazwa polska Nazwa aci ska Typ yang/yin Liczba

punktów
I M. p uc (P) Shou Tai Yin Fei Jing* yin 11
II M. jelita Shou Yang Ming Da Chang yang 20
grubego (JG) Jing
III M. dka ( ) Zu Yang Ming Wei Jing yang 45
IV M. ledziony-- Zu Tou Yin Pi Jing yin 21
trzustki (ST)
V M. serca (S) Shou Shao Yin Xin Jing yin 9
VI M. jelita Shou Tai Yang Xiao Chang yang 19
cienkiego (JC) Jing
VII M. p cherza Zu Tai Yang Pang Guang yang 67
mocz. (PM) Jing
VIII M. nerki (N) Zhu Shao Yin Sheng Jing yin 27
IX M. osierdzia (0) Shou Juc Yin Xin Bao Jing yin 9
X M. potrójny Shou Shao Yang San Jiao yang 23
ogrzewacz (PO) Jing
XI M. p cherzyka Zu Shao Yang Dan Jing yang 44
. (P )
XII M. w troby (W) Zu Jue Gan Jing yin 14
XIII M. rodkowy Tu Mai yang 28
tylny (ST) *
XIV M. rodkowy Jen Mai yin 24
przedni (SP)
* Transkrypcj nazw chi skich podaje si

wg Kónig J. Wancura: Nowoczesna akupwiktura chi ska.

Kasperczyk T. Kmak S. - Masaż Punktowy I Inne Metody Refleksoterapii

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kasperczyk T. Kmak S. - Masaż Punktowy I Inne Metody Refleksoterapii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tadeusz Kasperczyk, Stanis aw Kmak

MASA PUNKTOWY I INNE

owo wst pne ............................................................................................. 5

ówny regulator przedni ...................................................................... 103

Troska o zachowanie w asnego zdrowia staje si wspó cze nie coraz

Akupresura wykonywana na punktach chi skich bywa nazywana masa em

5. Zrezygnowano z umieszczenia tre ci dotycz cych obja nienia biologi-

Tadeusz Kasperczyk, Stanis aw Kmak

Ten rys historyczny, wbrew pozorom, w wi kszo ci po wi cony jest nie

U róde , czyli w Chinach

Jednym z najstarszych opracowa po wi conych akupunkturze jest dzie o

Jako ciekawostk podajemy, e ta cz pracy, która zosta a po wi cona

Nale y nadmieni , e w epoce tej w Chinach panuje jeszcze system

Siedem twierdze uniwersalnych

Dwana cie zasad wzgl dno ci

2. Yin i yang przejawiaj si nieustannie we wszystkim dzi ki odwiecznemu

Energia Qi i jej formy yang i yin

o pewnej umowno ci tego znaczenia, a ju na pewno unika jego fizycznych

Ryc. 2. Dobowy cykl kr enia energii Qi w organizmie cz owieka.

Narz dy dzienne - maksimum energii wyst puje w nich w godzinach od 7.00

Zdrowym jest ten cz owiek, u którego energia Qi cyrkuluje w organizmie w

Prawo pi ciu elementów

Te pi elementów (pierwiastków) to:

Pomi dzy tymi elementami zachodz relacje, które mo na okre li ogólnie

Odpowiedniki DRZEWO OGIE ZIEMIA METAL WODA

Pora dnia rano po udnic po po udniu wieczór noc

Istniej wzajemne wi zi mi dzy tymi pi cioma elementami. S to:

Ryc. 3. Schemat przedstawiaj cy prawo pi ciu elementów.

Z powy szych wi zi wywodzi si jedno z prawide recepty punktowej

Patologia mi dzy pi cioma elementami

Meridiany i punkty zwi zane z elementami

Meridiany g ówne czyli narz dowe posiadaj odpowiedni równowa nik w

Tai yang - zimno

Strza ki cz ce du e po udniki wskazuj wzajemne oddzia ywania na siebie

Punkty chi skie i ich po czenie z pi cioma elementami

Punkty dla meridianów yang: Punkty dla meridianów yin:

Tab. 2. Punkty elementy

Punkty te wykorzystuje si przede wszystkim do oddzia ywania na okre lone

Meridiany g ówne i dodatkowe

NAZWA POLSKA NAZWA ACI SKA

Punkty chi skie i metody ich lokalizacji

12 Meridianów g ównych Meridian = 309 x 2 (parzyste) =618 +

2. Metoda cuna indywidualnego. Cun jest to jednostka, która nie odpowiada

3. Metoda cuna proporcjonalnego. Chi czycy podzielili poszczególne okolice

Ryc. 5. Cun indywidualny.

sutkowymi wynosi b dzie 8 cunów , odleg od górnego brzegu

4. Metoda palpacyjna - szczególnie przydatna w stanach chorobowych,

5. Lokalizacja za pomoc punktoskopu. Punktoskop jest to aparat, którego

* U kobiet mi dzy liniami rodkowoobojczykowymi.

Ryc. 6. Cun proporcjonalny.

Ryc. 7. Punktoskop (omomierz).

6. Lokalizacja punktów przez odpowiednie u enie cia a lub przyj cie

Ryc. 8d Ryc. 8. Przyk ady Ryc. 8e

sposobów lokalizacji punktów.

MERIDIAN P UC ( AC. PULMONES - P)

Ogólna charakterystyka meridianu:

Ryc. 9. Meridian p uc.

Wykaz punktów: P.l. Zhongfu

Wskazania: dychawica oskrzelowa, choroby p uc, obrz k twarzy i ko czyn,

Wskazania: tiki i przykurcze mi ni mimicznych, zapalenie nerwu twarzo-

MERIDIAN JELITA GRUBEGO ( AC.

Ogólna charakterystyka meridianu:

Ryc. 10. Meridian jelita grubego.