You are on page 1of 216

CHI SKI

MASA
I AKUPRESURA
DR KUAN HIN

CHINESISCHE
MASSAGE UND
AKUPRESSUR
MITARBEIT VON
BRIGITTE ZAUGG
COK KAN

HALLWAG VERLAG BERN UND


STUTTGART
DR KUAN HIN

CHI SKI
MASA
I AKUPRESURA
WSPÓ PRACA BRIGITTE
ZAUGG, COK KAN

WARSZAWA
WYDAWNICTWO LEKARSKIE PZWL
Tytu orygina u: Chinesische Massage und Akupressur

Wydawca orygina u: Hallwag AG, Berno, Szwajcaria II


wydanie 1989
© 1988 Hallwag AG, Berno i Stuttgart Wszystkie prawa
w j zyku niemieckim zastrze one

© Copyright for the Polish edition by Pa stwowy Zak ad Wydawnictw Lekarskich,


Warszawa 1992
© Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997

umaczy z j zyka niemieckiego lek.


WIES AW SALACH

Autorzy rycin:

Dr Kuan Hin: wszystkie rysunki i znaki pisarskie na pocz tku rozdzia ów i rycina na s. 39
Felicitas Prescher: ss. 49-56,64,66, 74-76 Eduard Rieben: ss. 26, 91,96 Brigitte Zaugg: ss.
8,93

Projekt ok adki Andrzej Pilich

Redaktor Anna Plewa


Redaktor techniczny Agnieszka Janowska
Korektor Ma gorzata Ko akowska

ISBN 83-200-2158-8

Wydawnictwo Lekarskie PZWL


Warszawa
Wydanie II
Rzeszowskie Zak ady Graficzne
Rzeszów, ul. p k. L. Lisa-Kuli 19
Zam. 5894/97
Spis tre ci

Doktor Kuan Hin skromny wielki mistrz ................................................ 7


Inhoa.......................................................................................................... 13
Wprowadzenie w medycyn chi sk ........................................................... 21
Praktyka chi skiej medycyny...................................................................... 29
Osiem cudów chi skiego masa u ................................................................ 43
Akupresura: leczenie r koma . .................................................................... 67
Nerwowo ................................................................................................. 95
Ko atanie serca ........................................................................................... 99
Stany depresyjne....................................................................................... 103
Zaburzenia snu ........................................................................................... 106
Bóle g owy................................................................................................ 112
Stany os abienia ....................................................................................... 120
Uczucie zawrotów g owy.......................................................................... 124
Odzwyczajanie od palenia .......................................................................... 128
Bóle............................................................................................................ 131
Trawienie ................................................................................................... 151
Drogi oddechowe ....................................................................................... 165
Dolegliwo ci ze strony uk adu moczowo-p ciowego ................................... 174
Choroby skóry............................................................................................ 188
ylaki......................................................................................................... 194
Zapalenie oczu ........................................................................................... 198
Podwy szone ci nienie ............................................................................. 202
Wspó praca mi dzy zachodni i wschodni medycyn ................................ 206
owniczek................................................................................................. 211
Skorowidz rzeczowy .................................................................................. 213
Doktor Kuan Hin
Skromny wielki mistrz

Energia, inspiracja i wewn trzna równowaga s potrzebne do stworzenia takiego rysunku. Wykonany
zosta b yskawicznie jednym poci gni ciem. Pomimo to nie jest przypadkow kresk lecz
symbolem.
Dr Kuan Hin przygotowuj cy si do zabiegu: ka de leczenie wymaga ogromnej koncentracji i
wewn trznego spokoju.
N a wysoko ci 8000 metrów mi dzy Ziirichem a Pary em spotka am
go po raz pierwszy. Niski i pe en wdzi ku, azjatyckie oblicze, w osy
czarne z niebieskim odcieniem, m dre oczy. Taki oto pasa er usiad
obok mnie w samolocie szwajcarskich linii lotniczych. Zafascynowa y
mnie pi kne r ce, przygl da am si im nadzwyczaj w skie, wra liwe,
z niezwykle d ugimi paznokciami. Kto to mo e by ? Mia mo e czter-
dzie ci, pi dziesi t lat, mo e nieco wi cej trudno by o mi oceni
jego wiek. Dyskretnie zerka am na jego teczk z aktami, któr próbo-
wa w nie otworzy . Jakie by o moje zdziwienie, gdy zobaczy am
zwyk e ig y do iniekcji i nic wi cej! Zastanawia am si , kim mo e by :
spekulant, handlarz narkotykami, szarlatan? Ró ne okre lenia przycho-
dzi y mi do g owy. U miechaj c si , zgadywa moje my li. Hostessa
przenios a posi ek. Walcz c ze sob podzi kowa am. Przygl da mi
si bez skr powania. Problemy z figur ". Naturalnie! Przedstawi
si , zaspokajaj c moj ciekawo . Zrozumia am akupunkturzysta,
akupresurzysta! Co si dzia o dalej...! Krótko przed l dowaniem na
lotnisku Charlesa de Gaulle'a niektórzy pasa erowie zaskoczeni byli
dziwnym striptisem, skoncentrowany doktor masowa i uciska moje
cia o. Mog am jednocze nie korzysta z praktycznej lekcji akupresury.
Potem maj c jeszcze troch czasu, po wi ci go innym pacjentom. Tak
wi c dla doktora Kuana ani lotnisko, ani dworzec nie s miejscem
bezczynnego czekania tam gdzie s awki do siedzenia, mo na
równie wk uwa ig y. Dwie ig y w obna on nog w poczekalni na
dworcu, do czasu przyjazdu poci gu dalekobie nego... Czas jest do
wykorzystania, a wi c ...! Kiedy doktor Kuan jest we w asnym ywiole,
zapomina o otoczeniu. Zdziwione spojrzenia przechodniów nie robi na
nim wra enia. wiat bez ig y jest dla doktora Kuana czym niewyob-
ra alnym, poniewa akupunktura jest dla niego nie tylko zawodem, ale
równie tre ci ycia.
Tak by o ju od najwcze niejszej m odo ci w Kantonie. Urodzi si
22 stycznia 1922 roku pod znakiem psa w Kantonie w Chinach, jako
syn kupca i lekarki, u której w rodzinie zawód ten by uprawiany od
wielu pokole . Ju jako ma y ch opiec pomaga swojej matce w pracy.
Wyjmowa ig y, ale przede wszystkim uczy si szuka punktów. Wkrót-
ce zauwa , e jego r ce s ród em du ej si y magnetycznej. Pomaga
zbiera i suszy zio a, przygotowywa leki. Z jego sze ciorga rodze -
stwa i dziesi ciorga przyrodniego rodze stwa jest jeszcze dwoje czyn-
nych zawodowo lekarzy. Siostra Sion Hong jest kierownikiem kliniki
ginekologii pierwszego ludowego szpitala w Kantonie. Za a pó -
niej jeszcze dwa prywatne szpitale, gdy nie by o to wtedy zabronione.
Dzia o si to bowiem na krótko przed powstaniem obecnego rz du.
Dzi w klinice tej pracuj równie emerytowani lekarze na zasadach
odp atno ci, a nie tak jak dawniej za op aty w naturze.
Kiedy Kuan mia 5 lat, rodzice przeprowadzili si do Haifongu
w Pó nocnym Wietnamie. Tam ucz szcza do szko y do 16 roku ycia.
Gdy wybuch a wojna japo sko-chi ska przeniós si do Yiinanu, który
by wzgl dnie nietkni ty dzia aniami wojennymi. Rozpocz tam studia
medyczne. Trzy lata pó niej zmieni miejsce, mianowicie na fakultet
Tong-Nann w Szanghaju. Jako m ody lekarz zosta przydzielony do
armii chi skiej i we wrze niu 1945 roku awansowa do rangi oficerskiej.
By komendantem i prowadzi szpital wojskowy w Potchi w Hanoi.
Tam w nie by wiadkiem niewyobra alnej brutalno ci wojny Indo-
chi skiej, kiedy Wietnam sprzeciwi si francuskiej okupacji. Jako dy-
rektor szpitala opiekowa si równie francuskimi je cami wojennymi.
Pomaga im w kontakcie z ich rodzinami. Chocia by bardzo zaan-
ga owany w walk o niepodleg Wietnamu, jako lekarz by wra liwy
na los Francuzów, którzy doznawali równie wielu okrucie stw. Niós
pomoc z nara eniem w asnego ycia, przechodz c mi dzy frontami.
W tym burzliwym czasie o eni si z Pao Tschou, co znaczy Per a"
nauczycielk z Hajfongu. Po powstaniu Chi skiej Republiki Ludowej
w 1949 roku, sytuacja polityczna zmusi a go do opuszczenia ukochanej
ojczyzny. Rz d francuski uhonorowa jego dzia alno w Wietnamie,
nadaj c tytu y i odznaczenia, zaofiarowano mu równie mieszkanie
w Pary u. Na pocz tku pobytu we Francji doktor Kuan znalaz prac
w firmie importowo-eksportowej, poniewa w tamtym czasie w Pary u
nie móg utrzyma siebie i swojej rodziny z wykonywania akupunktury.
Do ko ca lat sze dziesi tych chi ska medycyna na Zachodzie by a
prawie nie znana. Doktor Kuan nawi za kontakt z europejskimi leka-
rzami i zacz z nimi wspó pracowa . Na pocz tku leczy ostre i prze-
wlek e bóle, depresje, a przede wszystkim migreny. Pacjenci zauwa yli
wnet, e delikatny Chi czyk dokonywa ma ych cudów. Niebawem
po wi ci szczególn uwag dzieciom upo ledzonym. Nieprawid owo

ukszta towane ko czyny po kuracji doktora Kuana uzyskiwa y nieocze-


kiwan ruchomo . Bezp atn prac dla biednych, cz sto do pó nych
godzin nocnych, kompensowa sobie rachunkami od prominentnych
pacjentów ze wiata polityki i showbiznesu.
Jego praktyka w 11 dzielnicy Pary a, gdzie mieszkaj ludzie wszyst-
kich ras, umo liwia mu troszczenie si o swoj on , siostr i dwoje
dzieci (z o miorga). Kuan jest równie uzdolnionym malarzem. Kilka
razy w roku leczy równie upo ledzonych pacjentów w szpitalach
w Danii, gdzie jest znany ze swej sztuki lekarskiej. Dobre wyniki
leczenia osi ga u ludzi ze wiata muzyki (których praca wymaga szcze-
gólnej ruchomo ci") i u chorych na raka. Jednym z wa niejszych
celów doktora Kuana jest przezwyci enie strasznej choroby
AIDS, a zarazem wspó praca z zespo em lekarzy francuskich, zwi zana
ze zwalczaniem tej choroby. Pracy tej po wi ca wiele czasu. Ma du
kolekcj listów i fotografii oraz uporz dkowan dokumentacj
lekarsk z wynikami leczenia. Chi ska metoda inhoa robi du e
wra enie.
Zachodni lekarze interesuj si tylko niektórymi aspektami leczenia
doktora Kuana, a nie ca jego wiedz . On sam nie jest fanatykiem lub
guru, lecz cz owiekiem rozumiej cym swój kunszt lekarski, .przede
wszystkim jako komplementarn medycyn . Jego celem jest wzmoc-
nienie cia a, które tak cz sto i mocno jest obci one zachodnimi meto-
dami leczenia. Wielkim pragnieniem doktora Kuana jest zbli enie me-
dycyny chi skiej i zachodniej. Jego postawa i metoda, zarówno nau-
czyciela samoleczenia, jak i lekarza, przynios a mu szczególn s aw
w Pary u. Dla doktora Kuana jest zrozumia e, e samodyscyplina,
asna walka z chorob i pozytywne my lenie ma lecz ce dzia anie.
On yje akupunktur i nie wiczy samotnie. Porusza si w czwartym
wymiarze królestwa tradycyjnej chi skiej sztuki leczenia. Jest to sfera,
której nikt sam za pomoc wiedzy szkolnej nie mo e naby . To spot-
kanie w samolocie z cz owiekiem, który ca e swoje ycie po wi ci na
badanie prawid owo ci naszej wewn trznej alchemii, praktykuj c jak
artysta starej wiedzy nak uwania, by o dla mnie zes aniem losu.
Je li zabierzecie t ksi w podró , by mo e równie dla Was
dzie zes aniem losu.

Yerena Burki
Inhoa
Oprócz w ciwego zna-
czenia, chi skie znaki pi-
sarskie mog wyra Yin lub
Yang: na poprzednie] st r o n i e
p r z e d s t a w i a m y w górze
znak Yang (jest twardy,
ski, na adowany energi ),
znak na dole to Yin
(mi kki, agodny, p ynny).
Widzimy to równie na
rysunku: Yin jako wygi ta
krzywa trawa, natomiast
krótka trawa Yang.
Pewien francuski genera do wiadczony w sztuce wojennej prosi
mnie kiedy o pomoc w delikatnej sprawie. Otó podczas ka dej uro-
czystej rocznicy skoro tylko us ysza marsz wojskowy zaczyna
aka . zy dla niego by y czym przykrym, ale nawet przy dobrych
ch ciach nie móg si powstrzyma w nie tak na niego dzia y
dziarskie d wi ki. Postanowi em na krótko przed nast pn oficjaln
uroczysto ci wk mu pod skór w okre lone miejsce r ki ig do
akupunktury. Efekt by nieoczekiwany: stary genera spokojnie przyj
odznaczenie. Grzmi ce bicie werbli tym razem nie wycisn o ez ig a
pod r kawem jego munduru osi gn a swój cel. To by o przede wszyst-
kim silne dzia anie nak utego punktu na psychik lub dostateczne przy-
gotowanie pacjenta na dzia anie ig y w ko czynie. Oba te czynniki
wspó wp ywaj na wynik, gdy razem konieczne s do osi gni cia
sukcesu.
Opisuj c tutaj histori genera a, chcia bym w tej ksi ce wyja ni , e
takie problemy mog dotyczy dowolnego obszaru zdrowia: duch i cia-
o s razem i mog wzajemnie na siebie wp ywa pozytywnie, ale
równie negatywnie. Zabiegi mog dzia zapobiegawczo, lub te lecz-
niczo. Najlepsz gwarancj ich skuteczno ci jest zaufanie do tej meto-
dy, ale równie zaufanie sobie. Do tego potrzeba si y ducha i równo-
wagi wewn trznej. Wszystkie propozycje terapeutyczne tej ksi ki zmie-
rzaj nie tylko do utrzymania zdrowia czy leczenia cia a, ale równie
do wzmocnienia ducha. Wkrótce przekonacie si o lym, je li zastosuje-
cie ucisk okre lonych punktów na ciele (akupresura). Duch i cia o s ze
sob zwi zane energetycznym zwi zkiem sieciowym. Mog nadzwyczaj
czujnie reagowa na delikatny ucisk palca. Na tym za eniu zbudowa-
na jest chi ska medycyna i to jest podstaw metody inhoa, która
opiera si na starej szkole chi skiej.
Najpierw zajmiemy si bli ej chi sk medycyn , a pó niej praktycz-
nym zastosowaniem metody inhoa. Na kilka pyta dotycz cych inhoa
chcia bym odpowiedzie , szczególnie na te, które interesuj
czytelni-
ków. Co to jest inhoa? Jak dzia a ta metoda? Jakie choroby mo e
leczy ? Czy mo na przy jej stosowaniu pope ni b d, czy jest niebez-
pieczna?

Co to jest inhoa?

Inhoa znaczy srebrny kwiat". Jest to nazwa metody moich przod-


ków. Zapobiega ona chorobom i leczy je. Wiedza o tej metodzie i jej
mo liwo ciach oddzia ywania przekazywane s od stuleci nast pnym
pokoleniom. W ciwie musia bym powiedzie przodkiniom, poniewa
w mojej rodzinie wiedza zawodowa wbrew zwyczajom ludowym
przekazywana by a z matki na córk . Tak wi c moja siostra w Kan-
tonie (w Chinach) podtrzymuje dotychczasow tradycj inhoa i ci gle
rozwija. Oczywi cie wiedza ta nigdy nie by a ukrywana przed syna-
mi. Mimo to spo ród moich dzieci najbardziej zwi zana z metod
inhoa jest moja córka Cok Kan. Poniewa ta zawodowa wiedza prze-
kazywana by a przez kobiety, to pozosta o na niej równie pi tno
kobiet. A wi c prosz Pa stwa, os cie sami!
Inhoa pozwala w sposób wypróbowany ustrzec ludzi zdrowych przed
chorobami, a chorym przywróci zdrowie. Stosujemy wszystkie mo -
liwe dost pne chi skie sposoby terapeutyczne. Pos ugujemy si wspóln
wiedz , któr nam daje zarówno medycyna zachodnia, jak i medycyna
alternatywna.
Naszym g ównym zakresem jest akupunktura, akupresura i masa ,
do tego nale y do czy jeszcze dietetyk , chi skie zio a i jog . Ksi ka
ta ogranicza si do opisania masa u chi skiego i akupresury. S to dwa
zagadnienia, które wprowadzaj w temat samopomocy i nie wymagaj
uprzedniej wiedzy podstawowej, jak i adnych rodków pomocniczych:
bowiem tylko wasze w asne r ce mog przynie niewiarygodne efekty.
Inhoa mo e czyni prawdziwe cuda. Jak pojedyncze krople wody
mog prowadzi do wylewu morza, tak delikatny ucisk pa stwa d oni,
stymuluj cy przep yw energii cia a, mo e spowodowa rzeczywi cie spe-
ktakularny efekt. To tak, jak ma a si a dzieci cej d oni mo e wprawi
w ruch samochód ci arowy, podczas gdy silni m czy ni bezskutecznie
próbuj go pcha . W podobny sposób proste stymulacje punktu aku-
punktury rozwi zuj czasami problemy medyczne, które dot d by y
nierozwi zywalne.
Pewnego dnia przysz a do mojego gabinetu w Pary u kobieta po-
chodz ca z Danii z upo ledzeniem chodu. Parali wymusza na niej
podj cie decyzji o ponownej operacji, z któr lekarze wi zali nadziej
na popraw . Leczyli my j intensywnie podczas trzydniowego pobytu,
szczególnie zwracaj c uwag na ko czyny dolne. Dobry wynik leczenia
okaza si trwa y i utrzymywa si po jej powrocie do Danii. Czy by to
cud, przypadek, logiczne nast pstwo leczenia akupunktur ? Jak od-
powiedzie na to pytanie: to nie by w adnym wypadku kolejny
sukces, który mog em umie ci na moim koncie. By em tylko r
dziecka, która prac du skich lekarzy doprowadzi a do szcz liwego
zako czenia.
Inhoa jest metod delikatn . W Chinach okre lano j ogólnie deli-
katn medycyn . Inhoa akupresura, a przede wszystkim masa .
Je eli poj cie muskanie wzi to ze s ownika medycyny i b dzie mia o
jasny cel przeznaczenia jak s owo masa , to trzeba rzeczywi cie wcze -
niej mówi o muskaniu ni o masa u. D lizga si faktycznie po
skórze jak p yn ca woda: nie bez powodu okre la si poj ciem sucha
piel poszczególne elementy ca kowitego masa u. Ucisk przy inhoa
akupresurze wykonuje si opuszk palca troch silniej, ale jednak nie
tak mocno, aby wymaga o to zbyt du o si y. Równocze nie wyst puje
dzia anie na przep yw energii, w mniejszym stopniu bezpo redni, oraz
nie tak gwa towny, jak to wyst puje przy u yciu igie w akupunkturze.
Masa i akupresura wykonywane wed ug metody inhoa mog ka demu
pomóc, nawet osobom, które z okre lonych powodów nie znosz na-
uwa . U ci ko chorych, os abionych ludzi mamy mo liwo obser-
wacji i dobroczynnego wzmacniaj cego dzia ania masa u inhoa. To jest
tak, jakby g oduj cemu podano kilogram ry u. Ta ilo ry u dla g odu-
cego ma znaczenie yciowe. Dla sytego cz owieka ten sam dar mo e
by ju czym zupe nie innym.

Co mo e inhoa?

Wiemy jak istotne znaczenie ma przep yw energii w ciele. Energia


jest paliwem ycia, pokarm jest paliwem dla organizmu. Energia
kr y w ca ym ciele i atwo zrozumie , dlaczego mo e wyst pi
choroba jakiej cz ci cia a, je eli dop yw energii b dzie niedostateczny.
Cz sto uszkodzenie jednej cz ci cia a powoduje utrudnienie przep ywu i
ma e zablokowanie, które mo e przyczyni si do zaburzenia ogólnej
równowagi energetycznej, co równie mo e przejawi si chorob cz ci
cia a bezpo rednio nie zwi zan z uszkodzeniem. Choroby za
powoduj ponownie nowe zablokowanie w przep ywie energii, a uk ad
immunolo-
2 Chi ski masai
giczny staje si coraz s abszy, co w konsekwencji mo e prowadzi do
regularnej lawiny objawów chorobowych. Kto nie chcia by temu zapo-
biega ! Zapobieganie jest zasadniczym celem post powania w medycy-
nie chi skiej. Oczywi cie zapobieganie w podwójnym znaczeniu: zdro-
wy cz owiek powinien przez odpowiednie zapobiegaj ce post powanie
chroni swoje zdrowie, chory natomiast powinien si leczy , ale nie
tylko ci le okre lone schorzenie, ale równocze nie chroni si przed
mo liwymi nast pstwami chorobowymi. Inhoa spe nia te dwa wymaga-
nia inhoa by a i b dzie odpowiedzi rozwijaj te zagadnienia:

Je eli przyjmiecie masa jako element codziennej higieny cia a, to


w ten sposób wp yniecie na swobodny przep yw energii, przez co bloki
energetyczne b mog y by usuni te ju w pocz tkowym stadium.
Zasad tego post powania jest masowanie du powierzchni d oni,
w krótkim czasie, ca ego cia a. Aktywizowane s wówczas wszystkie
meridiany i wszystkie drogi, po których kr y energia w ciele. Masa
mo e by stosowany jako leczenie; bezpo rednio wp ywa na ca powie
rzchni cia a, zwalczaj c zaburzenia kr enia krwi, choroby
mi ni
i stany zapalne stawów. Jest tak e cudownym rodkiem w przypadku
leczenia nerwic uwarunkowanych stresami, a tak e szybko dzia aj
i skuteczn technik relaksuj u osób szczególnie obci onych zawo
dowo. Nawet ju krótki masa je li znajdziecie oczywi cie czas
mi dzy dwoma posiedzeniami lub w przerwie w pracy mo e natych
miast przywróci zdolno koncentracji. Sam masa tego jednak nie
sprawi. Jest to osi galne równie dzi ki koncentracji my li w czasie
masa u, tzn. przez zatopienie my li, co wp ywa po powrocie do pracy
na dobr koncentracj . Wszystkie informacje o poszczególnych ro
dzajach masa u i ich w ciwo ciach zapobiegawczych i leczniczych
mo na znale w rozdziale Osiem cudów chi skiego masa u".

Celem akupresury jest leczenie skomplikowanych chorób i ró nych


ostrych i przewlek ych dolegliwo ci. Wynika to ju z techniki zabiegu.
W tego rodzaju przypadkach zabieg wykonujemy nie ca r jak
w masa u, ale tylko opuszkiem palca, który w ci le okre lonym,
strategicznym miejscu (punkt akupunktury) musi by tak przy ony,
e uciskaj c ten punkt aktywizujemy meridiany. Dobór punktów od
bywa si na tych samych zasadach co przy nak uwaniu ig ami w aku
punkturze punkty zawsze s takie same, niezale nie od tego, czy je
nak uwamy, czy uciskamy palcami. Wykonujemy akupresur tych pun
któw, które dzia aj na istniej ce obecnie symptomy chorobowe i rów
nocze nie stale na takie punkty, które zapobiegaj chorobom i cier-
pieniu. Pod koniec zabiegu dzia a si na takie punkty, które s
ogólnemu wzmocnieniu ducha i cia a. Wzmocniony pacjent lepiej znosi
nie tylko chorob , ale i leczenie przebiega wówczas pomy lniej. Aku-
presura jest predestynowana do bezpo redniego leczenia bólowych
schorze aparatu ruchowego, bólów g owy, problemów zwi zanych
z trawieniem, dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego i oczywi cie
w cierpieniach uwarunkowanych stanem psychicznym, jak zaburzenia
snu, na ogi, nerwice lub depresje. Akupresura powinna by stosowana
jako terapia d ugotrwa a, w chronicznych zespo ach bólowych, gdzie ze
wzgl du na dzia anie uboczne leków przeciwbólowych, wcze niej czy
pó niej, dalsze ich stosowanie nie jest mo liwe. Poniewa wykonywanie
tej metody jest dziecinnie atwe, to samoterapia powinna by stosowa-
na przede wszystkim w przezi bieniach, dolegliwo ciach dkowych
i w innych codziennych niedomaganiach. W Chinach ju ma ym dzie-
ciom pokazuje si , gdzie musz uciska skór w przypadku konkret-
nego cierpienia. Jest jeszcze jedna korzy wynikaj ca ze stosowania
akupresury: mianowicie jest ona w pe ni bezpieczna Lak d ugo, jak
ugo przestrzega si podstawowych zasad higieny, m.in. myje si r ce
przed jej rozpocz ciem.
Wprowadzenie w medycyn
chi sk
Wprowadzenie w tajniki
chi skiej medycyny mo na
przestawi w ró ny sposób.
Znaki pisarskie na
poprzedniej stronie s tylko
jedn z takich mo liwo ci.
Cienkie, ostre ko ce
wybijaj si w rysunku
stanowi symbol Yang.
W medycynie chi skiej oznak zdrowia cia a jest harmonijna
równowaga energii Yin i Yang i jej swobodny przep yw. Dlatego ka da
choroba jest symptomem nierównowagi energetycznej.

Historia

Ju w czasach prehistorycznych znana by a wiedza o tym, e masa


okre lonych bolesnych miejsc cia a nie tylko agodzi ból, lecz ponadto
przyczynia si do szybkiej poprawy stanu ogólnego. Spiczaste przed-
mioty wykonane z kamienia s y w epoce kamiennej zarówno do
leczenia chorób, jak i w codziennej pracy. Te kamienne przedmioty
by y pierwszymi ig ami stosowanymi w akupunkturze. Zdolno do
rozpalania ognia i obserwacja, e okre lone bóle znikaj w cieple, które
daje ogie , stworzy y podstawy do rozwoju moxybusji drugiego Filaru
chi skiej medycyny. W tej metodzie u ywa si arz cego, sproszkowa-
nego materia u ro linnego do ogrzewania okre lonych miejsc cia a.
Tak jak udoskonalano narz dzia pracy staro ytnych Chi czyków,
tak równie ulepszano narz dzia do akupunktury: po ostrzach kamien-
nych by y ig y z ko ci i bambusa. W drugiej po owie drugiego tysi c-
lecia przed Chrystusem produkowano ju ig y z metalu. Od tego czasu
coraz bardziej poznawano zwi zek mi dzy nak utym punktem a jego
dzia aniem, które przynosi o ulg . W ten sposób zosta odkryty zwi zek
meridianów i ich po cze . W Huangdi Nei Jing" klasycznej ksi -
dze chi skiej medycyny, maj cej ponad 2000 lat opisano ca ów-
czesn wiedz . W Huangdi Nei Jing" zawarty jest protokó rozmowy
mi dzy cesarzem Huangdi i jego lekarzem. Du a cz po wi cona jest
miejscu i funkcji akupunktury, chorobom meridianów oraz wskaza-
niom i przeciwwskazaniom do nak uwa punktów.
Przez stulecia trudnym problemem do rozwi zania by a lokalizacja
poszczególnych punktów. Mianowicie jeden pacjent by szczup y, drugi
gruby, trzeci wysoki, a czwarty niski. Nasuwa o to pytanie, jak aku-
punkturzysta powinien post powa , aby precyzyjnie lokalizowa na-
ucie? Jak je wykona , eby nie wyj poza punkty i zachowa w -
ciwe odst py mi dzy nimi. Prawid owe trafienie w punkty by o zale -
ne mniej lub bardziej od intuicji danego akupunkturzysty. Roz-
wi zanie znaleziono za czasów dynastii Han (oko o 202 rok przed Chry-
stusem do 220 roku po Chrystusie), przyj to wówczas jako wzgl dn
miar pomiaru cun, tzn. okre lony odcinek cia a pacjenta, np. szero-
ko jego kciuka jako wielko proporcjonaln . Do dzi indywidual-
na jednostka pomiarowa jest podstaw praktykuj cych lekarzy.
Za czasów dynastii Tang (618 907) stworzono specjalne katedry
akupunktury i moxy oraz podniesiono je do poziomu uniwersyteckiego.
Szkolenia dla lekarzy pocz tkuj cych by y obowi zkowe. Na dwóch
br zowych modelach wielko ci cz owieka zaznaczyli mistrzowie, znane
od tysi cleci, dok adne przebiegi meridianów z precyzyjn lokalizacj
punktów. Modele te by y niezwykle pomocne w nauczaniu i wykorzy-
stywano je równie w egzaminach ko cowych studentów. Trójwymiaro-
wy model by du ym sukcesem, poniewa pierwszy raz mo na by o
przedstawi i studiowa ca czn sie meridianów.
Kompendium lekarza o nazwisku Ki-tcheon i trzy modele z meridia-
nami z okresu dynastii Ming (1368 1644) nale do ko cowego okre-
su rozkwitu a kupunktury, poniewa nast pna dynastia Tsing
(1644 1911) nie ufa a tradycyjnej medycynie. Jedynie chi ski lud ni-
gdy nie straci zaufania, dlatego akupunktura i moxa by y dalej prak-
tykowane, chocia post p w tej dziedzinie nie mia adnego wsparcia ze
strony w adz.
Dla tradycyjnej medycyny chi skiej zacz si pos pny
rozdzia z chwil nastania imperializmu kulturowego, wraz z wojn
opiumow (1840 1842), a wreszcie osi gn najbardziej
dramatyczny punkt w postaci dekretu zabraniaj cego praktykowania
tej sztuki leczenia. Dzia o si to w czasie, gdy w Japonii i w Europie
akupunktura by a ju znana i praktykowana.
W komunistycznych Chinach akupunktura otrzyma a nowe poparcie
od rz dz cej partii, a pó niejszy przewodnicz cy Mao w 1928 roku,
bezpo rednio po za eniu Czerwonej Armii, szczególnie k ad nacisk
na wspó dzia anie obejmuj ce tradycyjn medycyn Wschodu i medycy-
zachodni .
W czasie powstania przeciw Japonii i w ugim marszu" na Jenan
akupunktura i moxa odegra y istotn rol w opiece zdrowotnej -
nierzy. Od czasu proklamowania Republiki Ludowej Chin mog a ona
ponownie zaj swoje miejsce w nauce i badaniach. Inaczej nie doko-
na by si olbrzymi krok w przysz , jakiego dokona rozwój akupun-
ktury lat pi dziesi tych w dziedzinie anestezjologii, jak równie post p
w dziedzinie laseropunktury. Nale y podkre li , e nie nast pi oby to,
gdyby tysi cletnie dziedzictwo chi skiej medycyny musia o istnie
w cieniu nieprzyjaznej jej nauki przyrodniczej i ograniczone jedynie do
tpliwej jako ci praktyk pok tnych.

Techniki akupunktury i moxy

Ksi ka ta w ca ci po wi cona jest zapobieganiu i samoleczeniu za


pomoc masa u i akupresury. Bez w tpienia jednak samoleczenie ma
pewne granice i czasami wizyta u lekarza jest jednak konieczna. Natu-
ralnie w pierwszej kolejno ci u lekarza dotychczas prowadz cego.
Mog pojawi si w tpliwo ci dotycz ce zaufania akupunkturzy cie,
jak równie inne, np.: czy to sprawia ból? czy ig y s rzeczywi cie
czyste? czy wszystko przebiega prawid owo?
Nast puj ce krótkie dygresje nie s niczym innym, jak zwróceniem
uwagi, w jaki sposób akupunkturzysta powinien post powa . W miar
swoich mo liwo ci powinien on udzieli informacji podobnie jak
chirurg, który informuje o teoretycznym przebiegu operacji wyrostka
robaczkowego. Powinni my wi c informowa równie lekarza prowa-
dz cego o planowanym leczeniu akupunktur . Natomiast po zako -
czeniu zabiegu trzeba powiedzie lekarzowi o przebiegu i o leczeniu.
Równie wa ne jest przekazanie istotnych informacji akupunkturzy cie
o wynikach: prosz opowiedzie o dotychczasowej terapii i lekarstwach
przyjmowanych lub o przewidzianym planowanym leczeniu.
W akupunkturze okre lone punkty, które w wi kszo ci przypad-
ków stymulowane s punktami meridianów za pomoc igie , zarówno
otych, srebrnych, jak te z innych metali. Pos ugujemy si ig ami
o przekroju poni ej pó milimetra. G boko nak ucia w zale no ci
od miejsca wynosi od kilku milimetrów do paru centymetrów. Ig a
wk uwana jest pod ci le okre lonym k tem w stosunku do powierzchni
cia a. Jedynie przy nierozs dnym post powaniu lub w razie poruszenia
si chorego podczas zabiegu mo e wyst pi ból spowodowany doty-
kiem cian t tnic lub zwi zany ze zranieniem ogranów wewn trznych.
Istniej poza tym punkty wra liwe, które powinni nak uwa jedynie
ugo praktykuj cy lekarze specjali ci akupunktury. Dotyczy to na
przyk ad nak uwania punktu wewn trznego k ta oka. Ig a musi by
w tym przypadku bardzo ostra, a nast pnie wprowadzona o u amek
milimetra od k cika oka po wewn trznej cianie oczodo u tak, aby nie
uszkodzi ga ki ocznej. Dlatego znajomo anatomii cz owieka w kszta -
ceniu chi skich akupunkturzystow zajmuje centralne miejsce.
W nauczaniu du o miejsca zajmuj równie nak ucia wykonywane
na sobie samym. Z jednej strony doskonali to prac palców i daje
poczucie bezpiecze stwa pocz tkuj cym akupunkturzystom. Z drugiej
strony po wcze niejszym do wiadczeniu wielu mo liwo ci na so-
bie uczy wra liwo ci podczas nak ucia, przez co atwiej
zrozumie im pacjenta w czasie zabiegu. Pacjent prawie nic nie czuje
przy wkhi-waniu ig y. Je eli wyst puje jaki lokalny ból przy wk uciu,
to najcz ciej spowodowany jest manipulacj . To, co si czuje przy
prawid owo wykonanej akupunkturze, nazwano de Qi to znaczy
przybycie energii". Charakterystycznym odczuciem de Qi jest uczucie
gor ca lub zimna, oci ci umys u, ucisku, mrowienia lub pr du.
Bóle pojawia si mog w oddalonych miejsca ch cia a. Cz sto
chorzy informuj o uczuciu ci gni cia wzd danego meridianu.
Je li chodzi o lokalne
bóle, to istnieje jedno ograniczenie: ka dy pacjent niezale nie od wra -
liwo ci przy nak uwaniu punktów szczególnie wra liwych, jak opuszki
palców, czy te podeszwy stóp, mo e odczuwa lekkie bóle. Ogólnie
mówi c, pacjenci wra liwi, l kliwi, nerwowi, jak równie pierwszy raz
poddani akupunkturze, którzy czuj si niepewnie, poniewa cz sto
mieli bóle, musz pozna akupunkturzyst i zaufa mu. Dobry aku-
punkturzysta musi by nie tylko dobrze wyszkolony technicznie, lecz
tak e powinien by osob subteln , pe mi ci i przyjemn w kon-
takcie z innymi. Nie zmusza on nigdy chorego do znoszenia bólu.
Ch tnie w ka dej chwili przerywa terapi i w czasie rozmowy wzmacnia
zaufanie pacjenta do leczenia.
Po wk uciu ig y normalnie pozostaj w skórze na okres 15 20 minut.
Co kilka minut akupunkturzysta kontroluje pozycj igie i porusza nimi
zale nie od celu terapii, tzn. obraca palcami lub wprawia je w wibracj .
W nag ych wypadkach, lub przy intensywnym leczeniu ci kich chorób
z silnymi bólami, ig y pozostaj czasami przez godzin i przez ca y ten
czas manipuluje si nimi do chwili uzyskania poprawy.
Delikatne ig y z ostrzem i trzonem nie s jedynym instrumentem
akupunkturzysty. Przy okre lonych schorzeniach mo na pod cis
kontrol pobra kilka kropel krwi, wykonuj c ma y krwioupust, poma-
gaj c w taki sposób choremu. W tym przypadku terapeuta u ywa
lancetu, jakim pos uguje si medycyna zachodnia przy pobraniu krwi
z opuszki palca. Wa ne miejsce zajmuje równie kwiat liwy". Jest to
cylindryczny m oteczek zbudowany z 5 7 ostrzy, równo osadzonych
igie na d ugim trzonku, którym rytmicznie stuka si w leczone miejsca
na skórze. Zadrapaniom zapobiega si przez utrzymanie czubka igie na
jednym poziomie i nie zaginanie ich, a tak e przez precyzyjne uderzenie
prostopad e do skóry. Najwy szym przykazaniem przy wszystkich tych
technikach jest czysto i sterylno igie . To ka e nam jeszcze raz
zwróci uwag na choroby przenoszone przez krew, takie jak wirusowe
zapalenie w troby czy AIDS, i u wiadomi sobie konieczno prze-
prowadzania sterylizacji narz dzi. S do tego celu sterylizatory do
suchej sterylizacji, w których ig y przebywaj odpowiednio ustalony czas
w temperaturze 18O°C. W gabinetach zabiegowych mog znajdowa si
urz dzenia o podobnym dzia aniu. Sama dezynfekcja w alkoholu lub
gotowanie w wodzie jest niewystarczaj ce. Na yczenie pacjenta u y-
wam zawsze nowych igie . Je eli pacjent przychodzi regularnie i znam
go dobrze, to daj choremu jego w asne ig y do domu. Wtedy w roz-
tworze alkoholowym przechowuje je w domu do nast pnej wizyty.
Moxa by a zalecana w Huangdi Nd Jing" przede wszystkim do
leczenia chorób, które by y spowodowane przez zimno i wilgo .
Nato-
miast moxa, która wytwarza ciep o, nie jest wskazana przy gor czce,
stanach zapalnych i nadci nieniu t tniczym. S to bowiem tak zwane
syndromy gor ca, które pod dzia aniem ciep a mog szybko ulec po-
gorszeniu. W moxie okre lone punkty cia a podgrzewa si , nawet takie,
których nak ucie jest zabronione jak p pek, który ogrzewany jest
arz cym si sto kiem ubitych li ci pio unu. Poprzednio arz ce si
kulki moxy k adziono bezpo rednio na skór , obecnie k adzie si warst-
izoluj w postaci kr ków wyci tych z czosnku lub korzenia
imbiru mi dzy skór a arz si kulk moxy. Najpewniejsz
metod zapobiegaj oparzeniu jest agodna moxa wykonywana cyga-
rem, akupunkturzysta zbli a roz arzony koniec cygara i oddala w regu-
larnych odst pach od skóry, obserwuj c dok adnie nagrzewane miejsce.
To pozwala na uchwycenie momentu pojawienia si zaczerwienienia
skóry w miejscu nagrzewania. G ównym wskazaniem do terapii ciep em
z u yciem pio unu {Artemsia vulgaris) wszelkiego rodzaju stany
os abienia, jak równie zawroty spowodowane niskim ci nieniem t t-
niczym. Równie jako rodek przeciw os abieniu pio un ma d ug tra-
dycj w Europie. Rzymscy legioni ci wk adali do sanda ów pio un, aby
wytrzymywa m cz ce marsze i zapobiec stanom wyczerpania. W nie-
mieckiej strefie j zykowej s on jako dodatek do k pieli stóp stoso-
wany przeciw zm czeniu nóg i st d pochodzi niemiecka nazwa pio unu
(Beifuss: fuss stopa, bei przy). W tradycyjnym ludowym lecznic-
twie jest du a obfito receptur z udzia em pio unu, stosowanych w ró -
nych dolegliwo ciach, np. w przewlek ych biegunkach, os abieniu spo-
wodowanym paso ytami jelit. Pio un bowiem zawiera eteryczne olejki,
ównie cineol substancj przeciw robakom. Czy takie dzia anie
pio unu by o znane, kiedy stosowano go jako przypraw kuchenn do
sa at? Teraz trudno jest na to odpowiedzie . Pio un zadomowi si
zarówno w Azji, jak i w Europie. Obie kultury niezale nie wcze nie
odkry y w ciwo ci lecznicze tej ro liny. Zapewne jest to tylko poje-
dynczy przyk ad opisuj cy wspóln wiedz . I mo e nie jest szczególnie
szcz liwym przyk adem, poniewa pio un odgrywa wspó cze nie wa
rol tylko w homeopatii. W medycynie akademickiej zosta dawno
zast piony przez substancje chemiczne. Pomimo to pozosta my jednak
przy yczeniu, aby wspó praca mi dzy zachodni i wschodni medycy-
pog bia a si , w zgodnym poszukiwaniu tradycji, ale przede wszyst-
kim we wspólnym posuwaniu do przodu bada nad rozwi zywaniem
istniej cych problemów zdrowotnych.
Praktyka chi skiej
medycyny
Yin i Yang nie daj c; mi si rozdzieli
biegun; mi. Luk symbolizuje Yi ale
wybiega on z Yang.
Pewien pacjent choruj cy na raka, po latach mozolnych terapii,
kontroli lekarskich i nowych terapii, pewnego razu dowiedzia si od
lekarza, e jest znowu zdrowy. Cieszy si tak bardzo, e podczas
przyj cia wydanego z tej okazji dla swoich przyjació zas ab . W tym
samym jeszcze dniu zmar z powodu niedomogi serca. Sam przyj cia
nie przygotowywa , zlecaj c innym organizacj i zakupy, aby unikn
w ten sposób stresu. Z mojego punktu widzenia zosta by przy yciu,
gdyby mniej si cieszy z dobrej wiadomo ci.
Co si sta o? Przez nadmiern rado dosz o do zaburzenia równo-
wagi Yin i Yang tego cz owieka, wzajemna bowiem równowaga tych
dwóch elementów jest podstaw ycia. Dlatego te niekontrolowane
uczucia, zarówno pozytywne, jak i negatywne, nale w medycynie
chi skiej do pierwszych przyczyn chorobowych. W naszym wyobra e-
niu cz owiek przychodzi na wiat jako ca kowicie nienaruszalna istota.
W ci gu ycia na skutek chaosu w uczuciach, z ego od ywiania, jego
odporno s abnie. Je eli jest w stanie nierównowagi, to w ró nych
sytuacjach ekstremalnych szybko zaczyna chorowa , atwiej ulega ró -
nym wypadkom, jest bardziej podatny na infekcje. Utrata naturalnych
sil obronnych zaburza przep yw energii, która we wschodnim rozumie-
niu utrzymuje cia o cz owieka w aktywno ci i zdrowiu. Drogi, którymi
kr y energia w ciele, nazywamy meridianami. Maj one dok adn
lokalizacj i na tym oparte jest moje leczenie. Je eli przep ywa za du o
energii, to przez odpowiednie leczenie zostaje ona rozpraszana w meri-
dianach. Je eli przep ywa za ma o, mo na j stymulowa . Diagnostycz-
ne i terapeutyczne metody chi skiej medycyny oparte s na regule
pi ciu ywio ów, które nie tylko dotycz rodowiska naturalnego ko-
smosu, ale równie cz ci cia a, organów, emocji i aktywno ci cz owie-
ka. I tak na przyk ad ogie jest ywio em serca, równie rado nale y
do tego ywio u; natomiast nadmiar rado ci niszczy serce. Drzewo jest
ywio em dla w troby i z ci. Napady z ci uszkadzaj w trob .
ledziona (i trzustka) oraz zmartwienie (troska) s podporz dkowane
ywio owi ziemi; p uca i smutek metalowi; nerki i strach
wodzie. Je eli spojrzymy na przedstawion wy ej histori cz owieka
który odzyska zdrowie, a nast pnie z nadmiaru rado ci dozna zawa i
serca, to lepiej zrozumiemy, dlaczego z punktu widzenia kultur)
Wschodu by oby dla niego lepiej, eby swoj nadmiern rado
w por opanowa .

Regu a pi ciu ywio ów

Pod wp ywem zmieniaj cych si pór roku oraz ycia ludzi, uzale
nionego przez wieki od pracy na polu, powsta obraz pi ciu ywio ów
i ich energetycznego zmiennego dzia ania. Wiosna i lato, pó ne laU
i jesie , tak e zima s to okresy, w których ywio y drzewa, ognia
ziemi, metalu i wody ka dorazowo osi gaj najwy szy punkt swoje
aktywno ci. Ka dy ywio od ywia nast puj cy po nim, tak jak ka di
pora roku wydaje nast pn . Równocze nie ka dy ywio dzia a na inm
hamuj co i rozpraszaj co, tak e ko cowa suma energii pozostaje be;
zmiany. Za pomoc tych dwóch regu tworzenia i rozpraszania ludzi*
w staro ytnych Chinach wyja niali sobie wspó dzia anie zmian i po
wtórze na przestrzeni czasu. Tak jak jest si pewnym, e po ka dyn
wieczorze nast puje nowy ranek, tak te ca y rok przebiega wedhij
znanych odwiecznie zasad. Dlatego tak wielki wyst powa niepokój
je eli jedna z pór roku by a nadzwyczaj gor ca i wilgotna. Gor a
powietrze na wiosn oznacza o, e ywio ognia typowy dla lata
jest zbyt wcze nie aktywny a przegrzanie nie jest wcale korzystne
Porz dek wiata wed ug regu y pi ciu ywio ów przeniesiono na wieli
dziedzin ludzkiego ycia. Szczególnie za na obszar ochrony zdrowia
Ka demu narz dowi {sercu, ledzionie, p ucu, nerce, w trobie) pod
porz dkowany jest od ywiaj cy tak zwany pusty narz d (jelito cienkie
dek, jelito grube, p cherz moczowy, p cherzyk ciowy). Odpowia
daj ce pary meridianów wp ywaj na siebie wzajemnie wed ug zasad;
tworzenia i niszczenia. Dlatego obserwuj c chory narz d nigdy go ni
rozpatrujemy indywidualnie, lecz w po czeniu z innymi narz dam
i cz ciami cia a, poniewa cz si one przez meridiany oraz prze
system przep ywu energii na zasadzie pi ciu ywio ów. Dok adna znajo
mo wszystkich zale no ci jest szczególnie wa na w chi skiej profilak
tyce medycznej. W ten sposób mo na na przyk ad zapobiega choro
bom latem, wzmacniaj c wiosn okre lon energi . Mo na równie
przez odpowiednie leczenie meridianu wzmacnia narz d, gdy jest oi
Pi ywio ów i jego odpowiedniki w cz owieku, w
naturze, w kosmosie
Drzewo Ogie Ziemia Metal Woda
Narz dy troba serce ledziona uca nerki

Narz dy woreczek jelito dek jelito cherz


puste ciowy cienkie grube moczowy

Organy oczy zyk wargi nos uszy


zmys u

Tkanki wi zad a tnice mi nie skóra w osy ko ci w osy


ci gna cia a owy

Wydzieliny zy pot lina plwocina mocz

Smak kwa ny gorzki odki ostry ony

Nastrój rado zmartwienie smutek strach


(troska)

Wyra enie krzyk miech piew acz czenie


(skamlenie)

Pora dnia rano po udnie popo udnie wieczór noc

Rozwój urodziny wzrastanie prze om schodzenie mier

Kierunki wschód po udnie rodek zachód pó noc

Klimat wiatr gor co wilgo sucho zimno

Pory roku wiosna lato pó ne lato jesie zima

Planety Jupiter Mars Saturn Wenus Merkury

Kolor zielony czerwony ty bia y czarny

Pokarm yto ry kukurydza owies fasola


ro liny
Pokarm drób baranina wo owina konina wieprzowina
zwierz cy

Metal cyna rt mied elazo ów

Symbole smok ce ptak tygrys ksi yc


w
zagro ony przez chory s siedni narz d. Narz dy i tak zwane puste
narz dy s po czone w pary. Ka da para nale y do jednego z pi ciu
ywio ów, a przebieg energii narz du jest zgodny z okre lon por
roku. Regu a wzmacniania i hamowania utrzymuje obieg energii w rów-
nowadze.
Yin i Yang
Poj cia Yin i Yang wesz y do j zyka niemieckiego wkrótce po tym,
jak chi ska sztuka leczenia sta a si popularna na zachodzie. Niestety
trzeba znowu stwierdzi , e nadal funkcjonuje nieprecyzyjne przedsta-
wienie tre ci tych kluczowych poj . Nale y równie doda , i przed-
stawienie uniwersalnego dzia ania dwóch si jest tak bardzo zwi zane
z chi sk kultur , e Europejczykowi zrozumienie ich mo e sprawia
pewne trudno ci. Z drugiej strony znajduje si równie w zachodnim
my leniu poj cia, które na wskro odpowiadaj chi skiej szkole my -
lenia. To, e cz owiek powinien zachowywa wewn trzn równowag ,
to e jego si y obronne b os abione przez gwa towne emocje i nie-
prawid owe od ywianie1 stanowi wiedz , która od bardzo dawna by a
znana w chi skiej nauce o zdrowiu, a oparta zosta a na staro ytnej
teorii Yin i Yang.
ówne kierunki tej nauki (która ma naturalnie jeszcze s abszy sens
i ró nokierunkowe uj cia) przedstawiamy w nast puj cym zarysie: Yin
i Yang przeciwstawnymi g ównymi zasadami starochi skiego my -
lenia, wed ug których wszystkie rzeczy i zjawiska wiata s uporz d-
kowane. W staro ytno ci Yang znaczy o wiat o, Yin jako biegun
przeciwny cie . Pó niej Yang pojawi o si w znaczeniu m skim,
aktywnym, a Yin w skim, pasywnym. Ziemi identyfikowano
z Yin, niebo z Yang. Dlatego Yin umieszczono na dole, a Yang na
górze. I tak Yin i Yang sta y si ogólnym okre leniem dla przeciwie stw
w naturze, w kosmosie, ale i równie istniej cych w cz owieku. W chi -
skim my leniu cz owiek stanowi cz organiczn wszech wiata. Jedno-
cze nie jest on kompletn ca ci i sam jest ma ym wszech wiatem.
Budowa cz owieka i procesy yciowe przebiegaj wed ug zasad si Yin
i Yang. Aktywno cz owieka to jest Yang, jego sen to Yin; górna
po owa cia a Yang, dolna Yin, ramiona Yang, nogi Yin.
Tak zwane puste narz dy systemu trawienia s aktywnymi producen-
tami energii i dlatego s Yang. Serce i osierdzie, p uca, w troba i le-
dziona, a tak e nerki otrzymuj energi dlatego s Yin. Energi
okre la si jako Yang. Krew i inne p yny cia a s Yin. Yin jest równie
wn trzem cia a, gdy tymczasem powierzchnia cia a jest Yang. Chcia -
bym jednak przestrzec przed pospiesznym szufladkowaniem.
Yin i Yang nie s sta ymi wielko ciami, poniewa Yin zawiera stale
równie Yang. Yang ma zawsze jak cz Yin. Ko czyny dolne w sto-
'Porównaj Mark P. Friedlander, prof. dr Terry M. Phillips Dla wzmocnienia systemu
immunologicznego", Berno 1987 r.
Yin to cie , a Yang to jasne wiat o;
obie przenikaj ce si si y s nierozdzielnymi
biegunami. W ka dym Yin jest równie
Yang i w ka dym Yang jest Yin.
sunku do tu owia s Yang. troba nale y do Yin, ale jej powierzchnia
do Yang. Ta sama choroba mo e mie charakter Yin albo Yang oraz
przebieg post puj cy lub przewlek y. Yin i Yang nie s wielko ciami
statycznymi, ale znajduj si w p ynnej równowadze. Je eli teraz wyob-
razimy sobie Yin i Yang jako niesko czenie rozga ziaj sie delikatn
sie w ciele cz owieka, maj po czenia z umys em i duchem, ze
swoim rodowiskiem oraz por roku, to atwo nam b dzie zrozumie
dlaczego najwi ksz warto ci chi skiej medycyny jest zapobieganie
chorobom. Tak skomplikowan równowag atwo jest utrzyma , ale
odbudowa j znowu je eli zosta a zburzona jest bardzo trudno.
Rozwa ne od ywianie i harmonia uczu , nienaruszone rodowisko na-
turalne s tym wszystkim, co jest potrzebne do utrzymania doskona e-
go zdrowia cia a i ducha. Dlatego wschodni akupunkturzy ci tak sobie
ceni prewencyjny codzienny masa i bardziej go polecaj ni trudn
kuracj ig ami.

Wybitni lekarze lecz jeszcze nie ujawnione choroby, natomiast s abi


lekarze lecz widoczne choroby mówi chi skie przys owie. Dlatego
w staro ytnych Chinach p acono czasami lekarzom tak d ugo, jak
ugo ich podopieczni byli zdrowi; w innych wypadkach odmawiano
zap aty ... To wydaje si zbyt rygorystycznym pogl dem, ale mo na
w tym znale ziarnko prawdy (a mo e wi cej). Ja równie przypisuje
du warto zapobieganiu i wzmacnianiu cia a na co dzie . Chi ski
masa wykonywany codziennie jest wy mienit tarcz obronn przeciw
chorobom i obci eniom dnia codziennego. Akupresura pomaga prze-
zwyci choroby, przywracaj c równowag przep ywu energii, zapo-
biegaj c pogorszeniu.
Diagnoza

Tradycyjna chi ska medycyna nie zna ani bada radiologicznych


i testów laboratoryjnych, ani endoskopii i biopsji, ani te precyzyjnych
techniczno-diagnostycznych zachodnich metod badania. Dlatego tak
istotne jest w przypadku lekarza chi skiego precyzyjne pos ugiwanie si
asnymi organami zmys u, gdy s one jako rodek do stawiania
diagnozy. Naturalnie równie lekarze zachodni zdani s cz sto na
informacj od chorych i na w asn intuicj . Na wynik leczenia ma
wp yw zarówno we wschodniej, jak i zachodniej medycynie wza-
jemny stosunek pacjenta i lekarza. Czy pacjent ma zaufanie i mówi
otwarcie o swoich problemach? Czy lekarz ma czas rozmawia ze
swoimi pacjentami i dok adnie ich obserwowa ? Zarówno moim obo-
wi zkiem, jak równie obowi zkiem zachodnich kolegów jest wyczer-
pywanie wszystkich mo liwo ci diagnostycznych, jakie daje nam roz-
mowa z pacjentami, ogl danie, s uchanie, pytanie, czucie, obmacywa-
nie to znaczy bez pos ugiwania si dodatkowymi narz dziami.
W chi skiej medycynie diagnoza jest czteroetapowa. Tworzy ona dla
lekarza siatk pomocnicz do prowadzenia bie cych obserwacji.
Oparta jest na zasadzie si Yin i Yang i regule pi ciu ywio ów. Prowa-
dzenie takich obserwacji jest mo liwe wówczas, gdy lekarz ma od-
powiednio wyszkolone narz dy zmys ów.
Akupunkturzysta musi oceni w pierwszej kolejno ci stan nalotu
zyka chorego czy jest szary, br zowy lub tawy. Ocenia równie
si i intonacj g osu. Powinien si zainteresowa , czy pot pacjenta ma
wo s odk lub kwa . Jest to do trudne do wykonania, poniewa
wi kszo chorych jest po k pieli i u yciu wonnych kosmetyków. Aku-
punkturzy cie wie o wyk pany pacjent utrudnia diagnoz , równie
dlatego, e k piel wp ywa na temperatur cia a i skóry. Dwa nast pne
stopnie czteroetapowej diagnozy to badanie pulsu i obmacywanie
cia a chorego. W czterech etapach diagnozy lekarz chi ski patrz c,
uchaj c i w chaj c, pytaj c oraz czuj c stawia diagnoz wed ug zasa-
dy Yin i Yang i regu y pi ciu ywio ów. Przy czym nie szukamy
choroby w zachodnim rozumieniu, tzn. aby j zwalczy . Idziemy jed-
nak dalej, szukamy przyczyn choroby lub te miejsca i rozmiaru nie-
równowagi energetycznej, która le y u podstawy schorzenia. W tym
uj ciu choroba b dzie objawem. Akupunkturzysta leczy te choroby,
mierza bóle, hamuje stany zapalne. Jednak e terapia ta na d sz
met nie przyniesie efektu, je eli lekarz nie znajdzie przyczyny zaburze
równowagi energetycznej, a nast pnie jej nie usunie. Akupunkturzysta
leczy wi c nie tylko chorob , ale ca ego chor ego. To znaczy, e
u dwóch chorych z t sam diagnoz , lub uskar aj cych si na te same
bóle leczenie niekoniecznie musi by takie samo. Rodzaj terapii zale y
zreszt od pory roku i w zale no ci od pory roku podejmowane jest
odpowiednie leczenie. Badanie kliniczne rozpoczyna si od dok adnej
obserwacji. Lekarz ocenia typ konstytucji oraz aparat ruchowy pacjen-
ta. Szczególn uwag zwraca na kolor twarzy, odcie ust, j zyka oraz
oczu. Zgodnie z nauk pi ciu ywio ów, kolor jest dla lekarza dodat-
kow informacj o stanie narz dów wewn trznych. Równocze nie po-
zwala mu ju bli ej okre li przyczyny zaburze równowagi energii.
Za pomoc s uchu, w chu lekarz dalej prowadzi badanie. Czy g os
pacjenta brzmi s abo? Czy mówi szybko, g no, przerywanymi s owa-
mi? Jaki jest zapach skóry chorego? Czy ma zapach z ust? Chocia te
objawy s trudne do uchwycenia i interpretacji, ale dla postawienia
diagnozy s równie wa ne jak w ciwe dolegliwo ci.
W trzecim etapie lekarz zadaje choremu pytania, które pozwalaj mu
pozna codzienny dzie pacjenta, jego na ogi, przesz , rodzin . Cho-
ry powinien mówi o swojej chorobie, opisuj c w kolejnych fazach jej
przebieg. Wa ne jest, aby dok adnie lokalizowa swoje bóle. Ból g owy
mo e by spowodowany na przyk ad zaburzeniami przep ywu energii
w meridianach. Tstnieje bowiem zwi zek mi dzy meridianem dka
a bólami okolicy czo owej, mi dzy meridianem woreczka ciowego
a bólami okolicy ciemieniowej, mi dzy meridianem p cherza moczo-
wego a bólami ty u g owy i karku, mi dzy meridianem w troby a bó-
lem szczytu g owy.
Diagnostyka pulsu i obmacywanie zamykaj kliniczne badanie. Ob-
macujemy bolesne miejsca cia a, obrzmia e i wra liwe na ucisk, jedno-
cze nie kontrolujemy temperatur cia a i skóry.
W medycynie chi skiej podwy szona temperatura jest z onym ob-
jawem sk adaj cym si z tak zwanej pustki" i gor ca". Natomiast
zimny pot przeciwnie, oznacza pustk " i zimno".
Nadmiernie gor ce r ce i stopy wskazuj na niedobór Yin, natomiast
zimne na niedobór Yang. Doskona ego zmys u dotyku i du ego
do wiadczenia wymaga chi ska diagnostyka pulsu. Lekarz bada puls,
przyk adaj c swoje rodkowe palce w okre lonym miejscu przedramie-
nia. Zmieniaj c intensywno ucisku palców ocenia si puls na trzech
poziomach: powierzchownym, po rednim i g bokim. Nast pnie porów-
nuje si z pulsem na drugiej r ce i okre la si jego charakter. Je eli
natomiast w poszczególnych miejscach puls jest zgodny, wtedy okre la
si go jako prawid owy.
Takie metody diagnostyczne mog si wydawa kolegom zachodnim
Wa pomoc i wsparciem
dla wyobra ni jest ta figura:
meridiany i punkty
akupunktury mo na tu
znale bardzo szybko.
bardzo proste, ale w codziennej praktyce s bardzo trudne do wykona-
nia. Stawiaj bowiem przed lekarzami wysokie wymagania dotycz ce
umiej tno ci obserwacji i wczuwania si . Te w ciwo ci wed ug
mojego mniemania przewy szaj bardzo skomplikowane metody
i w dalszym ci gu pozostaj podstaw diagnozy.

Osiem kluczowych objawów

W czterech etapach diagnozy chi ski lekarz powoli i dyskretnie czy


je w ca . Lekarz najpierw obserwuje pacjenta, s ucha i ocenia jego
zapach. Potem zadaje pytania, przede wszystkim takie, które psychicz-
nie nie obci aj chorego. Pod koniec wizyty dotyka i obmacuje
pacjenta oraz bada puls. Ko cowe rozstrzygni cia terapeutyczne
uwzgl dniaj nie tylko chorob , ale ca osob chorego. Nast pnie
lekarz porz dkuje wyniki bada klinicznych wed ug o miu kluczowych
objawów chi skiej medycyny, którymi s :
boko powierzchowno
zimno gor co
pustka pe nia
Yin Yang
Po zró nicowaniu objawów mo na zlokalizowa zaburzenie energii
i zaszeregowa chorob wed ug jej przebiegu i ci ko ci. Schorzenia,
w których przewa aj objawy pustki, maj raczej przebieg przewlek y.
Pustka wskazuje na deficyt energii. Objawami pustki" s : brak apety-
tu, nocne poty, s aby g os, m czliwo . Objawami pe ni" s : luzowa
plwocina, zaparcia i wzd cia, ale równie czerwonkowe biegunki wska-
zuj ce na ostry przebieg. W syndromie zimna nie mamy pragnienia lub
ochoty na zimne napoje. W syndromie gor ca wyst puje ochota na
zimne napoje, pacjent ma suche usta, zaczerwienione oczy oraz wy-
st puje ogólny niepokój. Bóle ramion i ko czyn dolnych zaliczane s
do syndromu powierzchownego, a bóle brzucha i klatki piersiowej
nale do g bokich zaburze przep ywu energii. Yin i Yang to pod-
stawowa zasada, wed ug której organizm funkcjonuje jako ca .
A wi c schorzenia maj charakter typu Yin lub Yang. Schorzenia typu
Yin maj charakter: g boki, zimna, pustki; natomiast choroby typu
Yang: powierzchowny, gor ca i pe ni. Chi ski lekarz bada pacjenta nie
tylko pod k tem danej choroby, ale ocenia ca ego pacjenta wed ug
zasady o miu symptomów. To ca ciowe badanie prowadzi do in-
41

dywidualnie dopasowanej ko cowej terapii. Wa nym punktem leczenia


jest poradnictwo dotycz ce ywienia oraz stosowanie leków zio owych.
Lekarz mo e masowa pacjenta lub prowadzi zabiegi akupresury.
Mo e stosowa mox lub wykonywa akupunktur . Ig y do akupunk-
tury s wykonane z ró nych metali, które w zale no ci od pacjenta
mog by stosowane dodatkowo. To ma wp yw na stan ogólny chore-
go, chocia nie ma bezpo redniego wp ywu na chorob . Dzi ki delikat-
nym manipulacjom ig ami mo na w zale no ci od wskaza prze-
ywu energii stymulowa j lub hamowa .
Te wszystkie i ró norodnie z one mo liwo ci terapeutyczne nie
zamykaj dalszych poszukiwa . Czy mo emy pomóc choremu naszymi
skromnymi rodkami? Czy s choroby, które tylko kwalifikuje si do
leczenia klasycznego? Je eli nawet medycyna zachodnia ma pot
bro przeciw ró norodnym schorzeniom, to my mo emy wtedy zaofia-
rowa towarzysz terapi u mierzaj ból i ogólnie wzmacniaj
bez adnych dzia ubocznych.
Osiem cudów chi skiego
masa u
Masa jest mi kki, posuwisty i
zharmonizowany próbujemy pokaza to na
rysunku.
Kan znaczy obszerna woda. W I Ging"1, w Ksi dze Przemian,
czytamy pod znakiem kan: woda osi ga swój cel nieustannym p yni -
ciem. Wype nia ka de zag bienie, zanim dalej pop ynie. Obraz wody
z ksi ki I Ging" z jej dynamicznego opisu przep ywu: Niech si
pojawia przed oczyma podczas masa u. Tak jak energia w naszym ciele
ynie bez przerwy i równomiernie, tak te powinna posuwa si r ka
po skórze", wp ywaj c na przep yw energii. R ka nie podskakuje nawet
na ma ych zag bieniach, lecz przesuwa sie wsz dzie z tym samym
naciskiem. Jak silny powinien by ucisk, ka dy musi rozstrzygn to
sam. Delikatne g askanie mo e dzia cuda, poniewa nie intensyw-
no a równomierno jest odpowiedzialna za wynik masa u. Chi ski
masa w adnym wypadku nie jest aktem przemocy. Nie mamy tutaj
do czynienia z silnym gnieceniem mi ni. Poniewa nasze cia o jest
czym wi cej ni kawa kiem ciasta, które trzeba rozwa kowa . Chi ski
masa wzmacnia równocze nie i cia o, i ducha. Pobudza on bowiem
klasyczne meridiany i wa ne punkty z systemu pozameridianowego,
ywia ca y organizm, dzia a zapobiegawczo i lecz co. Masa jest bar-
dziej ca ciowy ni akupunktura czy akupresura, której celem jest
pojedyncze schorzenie. Jest on dziecinnie atwy, poniewa nie jest wy-
magana wiedza o dok adnym po eniu meridianów i punktów. Poza
tym mo na stosowa go w ka dym miejscu i bez niczyjej pomocy.
Je eli masa chi ski stosuje si regularnie, to wkrótce stanie si on
rytua em w codziennej higienie cia a. Na pocz tku stosowania masa u
koncentracja na ciele "jest s aba, a je eli przejdziecie osiem etapów
masa u i do wiadczycie je jako osiem cudów, to znajdziecie równie
dziewi ty lad. Cia o wasze b dzie wówczas ma ym, lecz jednocze nie
doskona ym, wszech wiatem.

W wersji angloj zycznej: 1 Cing lub I Ching (przyp. t um.)


Czy ma pan zatkany nos? To by o pierwsze pytanie, jakie zada mi
Doktor Kuan Hin, gdy przyszed em do jego gabinetu. Co za pytanie?
Naturalnie nie mam zatkanego nosa. Ja nie z tego powodu przyszed em
aby podda si akupunkturze, ale z powodu bólów g owy. Teraz zacz em
jeszcze bardziej w tpi , czy mi ten znawca rzeczywi cie pomo e.
By em zreszt nieszczególnie przekonany o tym, e akupunktura mo e
mi pomóc. Ju od d szego czasu poszukiwa em rodków do walki z bó-
lem g owy bez stosowania leków, mog em i tym razem wej i spróbowa
Poniewa cz sto s bowo bywa em w Pary u, to gdyby ig y zadzia y
móg bym regularnie chodzi na wizyty do doktora Kuana. Teraz przy
szed em z moim bólem g owy, a doktor chcia koniecznie, ebym masowa
swój nos, poniewa stwierdzi , e jest zatkany. Oci gaj c si robi em
masa nosa, jak mi wcze niej pokaza . Jakie zaskakuj ce by o dzia am
tego masa u. Z pocz tku w moj g ow uderzy strumie powietrza
Mia em zatkany nos, o czym w ogóle nie wiedzia em. U miechaj c si
zapyta mnie, czy jest teraz lepiej! By em jeszcze tak oszo omiony, e nie
mog em odpowiedzie . Pó niej pokaza mi zasady ca ego masa u inhoa
poleci , abym w ci gu dnia masowa g ow i twarz, a tak e w tym czasie
gdy zaczynaj si bóle g owy. Miejsca, w których wykonywana by
akupunktura, mia em masowa , gdyby pojawi y si bóle g owy. To nie
by o potrzebne, poniewa bóle g owy nie by y tak silne, od czasu, kiedy
pozna em masa inhoa i codziennie go stosowa em.

K. W., handlowiec
Frankfurt

Przygotowanie

Przygotowanie do masa u sk ada si z trzech faz. Na pocz tku


nale y przyj w ciw pozycj cia a; nast pnie koncentrujemy si
Ostatni etap to sta a kontrola oddechu podczas wicze .

Pozycja. Prosz uwa , aby podczas masa u nikt nie przeszkadza


Najlepiej jest wykonywa masa rano po obudzeniu (zw aszcza gdy
opoty ze wstawaniem), lub te wieczorem przed spaniem, wówczas
jest lepsze samopoczucie. Je eli stan zdrowia pozwala, to podczas ma-
sa u mo na by rozebranym. Mamy wówczas okazj do skorzystania
z dobroczynnej k pieli powietrznej. Nie mo na jednak e przebywa
w przeci gu, bo jak mówi chi ska zasada zdrowotna wiatru nale y
unika jak strza y. Je eli ch ód uniemo liwia masa , to mo na go
wykona pod kocem. Najwa niejsze, aby r ce przesuwa y si po skórze
tak jak gdyby woda p yn a po ciele. Cz masa u mo na przeprowa-
dzi w pozycji le cej, cz w pozycji siedz cej. Za ka dym razem
mo na dobiera sobie pozycj wed ug w asnego upodobania. Na pe ny
masa potrzeba oko o pó godziny.

Koncentracja: po przyj ciu w ciwej pozycji uwolnijcie wasz wia-


domo od wszystkich waszych trosk, od ka dej my li. Zapominacie
0 wszystkim, o tym, co was otacza, nic nie widzicie i nic nie s yszycie,
wasze mi nie s ca kowicie rozlu nione. Koncentrujecie si na zmian
na dwóch punktach cia a. Pierwszy specjalny punkt akupunktury YIN-
TANG, który znajduje si powy ej nasady nosa, dok adnie po rodku
mi dzy brwiami oraz drugi w okolicy p pka, gdzie znajduje si kilka
wa nych punktów mi dzy innymi: Qihai to znaczy morze energii",
(meridian przedniego regulatora nr 6) i Guanyuan to znaczy punkt
obrotu ycia" (g ówny regulator przedni nr 4). Starzy mistrzowie mó
wili rzeczywi cie o tych dwóch punktach punktach g ównego regula
tora w nich mieszka Tan Tlen. W tradycyjnej medycynie chi skiej
Tan Tien znaczy morze energii" ycia, to brama oddechu" i korze
narz dów", tak zwanych pustych narz dów i meridianów. Prosz pro
wadzi koncentracj na Yintang i na p pku w nast puj cy sposób: je eli
macie niedoci nienie (hipotoni ), to prosz si koncentrowa przede
wszystkim na punkcie Yintang. Je eli ci nienie t tnicze jest raczej wyso
kie, prosz si koncentrowa przede wszystkim na p pku. Silna koncen
tracja na punkcie Yintang mo e spowodowa zwi kszenie ci nienia
tniczego.

Oddech: w rozumieniu wschodnim cz owiek oddychaj c pobiera nie


tylko tlen, ale równie energi kosmiczn . Oddech ma ogromny wp yw
na wynik masa u. Dwa proste wiczenia przynosz spokój i regular-
no oddechu, które podczas ca ego masa u powinny by zachowane.
Rozró niamy dwa rodzaje oddychania: brzuszne (przepon ) naturalne,
1 przeciwne do oddychania brzusznego, które jest rozpowszechnione na
zachodzie. Prosz powtarza dwa rodzaje oddychania po trzy razy
i stopniowo zwi kszaj c w kolejnych dniach do oko o 20 lub 30 od
dechów.

Naturalne oddychanie brzuszne (przepon ): przy wdechu powi ksza


si obwód brzucha, klatka piersiowa unosi si tylko minimalnie. Przy
wydechu brzuch si wci ga. W razie nag ej niedyspozycji przerywamy
wiczenia. Pocieramy d onie o siebie, a nast pnie masujemy nimi twarz.
Podnosimy si powoli, wykonuj c par kroków i wypijamy troch
ciep ej wody.

Przeciwne oddychanie do oddychania brzusznego; przy wdechu wci ga


si brzuch, klatka piersiowa unosi si . Przy wydechu powi ksza si
obwód brzucha i równocze nie klatka piersiowa si obni a. Wdech
wykonuje si przez nos; podczas wdechu koniuszek j zyka lekko uci-
skaj c dotyka podniebienia z ty u za siekaczami. Podczas wydechu
zyk wraca do swojej pozycji spoczynkowej.
Do masa u wybiera si ten rodzaj oddechu, który ka demu bardziej
odpowiada i atwiej si go wykonuje. Przy chorobowym podra nieniu
dróg oddechowych czy dka oraz w czasie ci y nale y si wstrzy-
ma z wiczeniami oddechowymi. Pozwólcie si spokojnie prowadzi
swoim wewn trznym odczuciom, które pozwol na odpowiedni dobór
poziomu wicze .

Pierwszy cud: sucha k piel

Pierwszy cud sk ada si z o miu energetycznych masa y, które nazy-


wamy such k piel . Stosowana jest na podstawie 800-letniego przeka-
zu, jakim jest stare dzie o pod tytu em Osiem cudów wiata". Sucha
piel wzmacnia ca y organizm. Z jednej strony usprawnia kr enie
krwi i w ten sposób zapewnia dobre ukrwienie organów. Z drugiej:
strony aktywizuj c przep yw energii wspiera prac narz dów trawien-
nych i uk adu limfatycznego. To podwójne dzia anie na krew (Yiri) i na
energi (Yang) pomaga cia u w utrzymaniu lub przywróceniu ener-
getycznej równowagi- Skóra i mi nie pozostan elastyczne, a wy b -
dziecie si czuli wie o i zrównowa eni. Podczas regularnie powtarzanej
suchej k pieli wzmacnia si system obronny i w ten sposób prak-
tykujecie najwy sz sztuk medyczn zapobieganie.

piel r k. ce s miejscem, gdzie zaczyna si i ma swój koniec


sze z dwunastu meridianów powi zanych z narz dami. Trzy Yang
meridiany r ki biegn od koniuszków palców1 . K piel r k wzmacnia

1
Porównaj str. 74.
ruchomo stawów palcowych i uwra liwia si zmys dotyku i zapo-
biega p kaniu skóry. Równocze nie masowane s punkty meridianów
maj ce liczne w ciwo ci terapeutyczne. Wprawdzie nie tylko d
jednej r ki masuje grzbiet d oni drugiej r ki, ale stale s masowa-
ne równocze nie meridiany Yin jednej r ki i meridiany Yang dru-
giej r ki.

Prosz pociera d onie o siebie a do rozgrzania. Obejmijcie teraz


oni grzbiet drugiej r ki na wysoko ci stawu nadgarstkowego. Masuje
si 16 razy grzbiet d oni, do ko ca palców tam i z powrotem. Ten sam
masa powtarza si 16 razy na drugiej r ce.

piel ramienia. Meridiany r ki przechodz przez rami . Banalne


infekcje mog si st d przenie na ca e cia o. K piel ramienia zapobie-
ga stanom zapalnym, wzmacnia naczynia i czyni bardziej elastyczne
stawy nadgarstka, okcia i barku. Je eli wyst puje infekcja na jednej
ko czynie, to ograniczamy leczenie tylko do drugiego zdrowego ramie-
nia. Bóle ramienia mo na ponadto leczy wykonuj c masa odpowied-
niego miejsca na ko czynie dolnej, i tak: bark odpowiada biodru,
okie kolanu, staw nadgarstkowy stawom stopy.

4 Masa chi ski


Prosz po d na wewn trznej powierzchni przeciwleg ego stawu
nadgarstka. Przesuwamy d do góry po wewn trznej stronie ramienia
przez bark do jego zewn trznej strony i dalej z powrotem do stawu
nadgarstka. Ka de rami masuje si w ten sposób 16 razy.

piel owy. G owa jest wra liw cz ci cia a, gdzie znajduje si


mózg, narz dy zmys ów i bardzo drobno rozga ziona sie naczy
krwiono nych. Jest to miejsce, w którym spotyka si wszystkie meridia-
ny Yang. Znajduje si tutaj równie bardzo du o punktów z systemu
pozameridianowego. Podczas nieoczekiwanych reakcji, jak: zawroty czy
bóle g owy, nale y wykonywa szczególnie delikatny masa . W przy-
padku nasilania si dolegliwo ci przerywamy masa . Ta k piel cia a
wzmacnia kr enie, a przez to zwi ksza dowóz tlenu. Poprawia zatem
zdolno koncentracji, pami , wzrok, wp ywa na o rodki mowy i za-
pobiega objawom parali u.

Prosz po z czone d onie pionowo na czole i przesuwa je przez


oczy, policzki, usta do do u brody. Przesuwamy je po obu stronach szyi
do ty u karku i st d przez ty g owy do góry z powrotem do czo a.
Powtarzamy te ruchy 16 razy. W ci gu dnia, eby nie psu uczesania,
mo na zrezygnowa z masa u ty u g owy i zamiast tego od brody przez
skronie powraca si bezpo rednio do czo a. Je eli kto ma makija , to
mo na zrezygnowa z masa u w ci gu dnia, a masuje si tylko rano przed
toalet porann , albo te wieczorem przed spaniem.

Na koniec masujemy skronie od do u do szczytu g owy, a si palce


obu r k lekko skrzy uj . Naciskaj c mocno skrzy owanymi palcami ra-
zem przesuwamy wzd rodkowej linii g owy do ty u, powoli, tak g bo-
ko, jak tylko jest to mo liwe. Masa powtarzamy 16 razy.

Po masa u twarzy i ty u g owy, leczymy ow osion skór g owy: roz-


stawionymi palcami masujemy, uderzaj c lekko 40 razy jednocze nie
wszystkimi opuszkami palców. Uwa amy, aby tych czterdzie ci delikat-
nych uderze rozdzieli równo na ca g ow .

piel nosa. Zatkany nos jest jak zamkni te okno. Lubili tak mó-
wi starzy mistrzowie, gdy mówili o znaczeniu tego organu zmys u.
W rzeczywisto ci nos jest bram wej ciow dla powietrza i kosmicznej
energii wa nego czynnika naszego zdrowia. Wielu moich pacjentów
ma zatkany nos, nie wiedz c o tym. Cz sto s mocno zdumieni, e po
masa u nosa nagle swobodnie oddychaj jak nigdy dot d. Zatkany nos
jest nie tylko dyskomfortem, ale atwo prowadzi do infekcji zatok,
oskrzeli i p uc. P uca wed ug naszego wyobra enia pe ni równie kon-
troln funkcj nad skór 1. Dlatego równie pewne zmiany skórne mog
by spowodowane przez zatkany nos.
Poprzez k piel nosa walczymy nie tylko ze schorzeniami dróg od-
dechowych, ale i ze stanami zapalnymi skóry. Nos z po onymi na
nim punktami reprezentuje ca e cia o cz owieka. Odrobina wyobra ni
pozwoli nawet zewn trzny kszta t nosa porówna z niemowl ciem: g o-
wa usytuowana jest u podstawy nosa mi dzy brwiami, grzbiet nosa to
tu ów, koniuszek nosa to podbrzusze, natomiast skrzyde ka nosa to
roz one uda.

adziemy swoje wskazuj ce palce lub grzbiety kciuka na skrzyde ka no-


sa i przesuwamy przez nasad nosa do czo a tam i z powrotem. Powtarza-
my masa 40 razy.(porównaj str 72)
piel klatki piersiowej. piel klatki piersiowej wzmacnia nie
tylko serce i p uca, ale mo e uwolni od uczucia ucisku w klatce
piersiowej spowodowanego prze yciem psychicznym. Mo na dzi ki niej
przezwyci stany l ku.

adziemy lew d na prawym barku. Przesuwamy d do prawej


piersi i okr amy brodawk sutka 3 razy, a dalej po przek tnej do lewego
uda. Z tego miejsca przesuwamy d z powrotem do punktu wyj cia na
prawym barku. Przy okazji staramy si wyobrazi sobie p yn wod ,
która nie przeskakuje przez zag bienia, a e najpierw je wype nia, zanim dalej
pop ynie. Masujemy obie strony po 40 razy.
piel ko czyny dolnej. Ko czyny dolne s miejscem przej cia
trzech Yin i trzech Yang meridianów stopy. K piel nóg wzmacnia
kr enie krwi i aktywizuje przep yw energii przez te meridiany. Masa
pozwala zachowa ruchomo stawów stopy, kolan i bioder. Równo-
cze nie wzmacnia mi nie ko czyn dolnych i zapobiega stanom przem -
czenia naczy ( ylaki podudzi, obrz ki stóp). W tym przypadku rów-
nie du e znaczenie ma zasada, e przy stanach zapalnych jednej ko -
czyny wykonuje si masa tylko drugiej zdrowej ko czyny lub ewen-
tualnie odpowiadaj ce miejsce na ramieniu.

Przesuwamy d od pachwiny przez wewn trzn cz nogi do stawu


skokowego stopy i st d po zewn trznej stronie z powrotem do biodra.
W ten sposób masujemy ka nog 16 razy próbuj c wsz dzie utrzyma
ten sam ucisk.

piel kolan. aden ze stawów nie jest tak obci ony jak staw
kolanowy. Bolesne objawy starcia stawów mog pojawi si ju w m o-
dzie czym wieku. Kolano jest ubogie w naczynia krwiono ne, szczegól-
nie wra liwie reaguje na zimno, cz sto wyst puj stany zapalne. Masa
pozwala utrzyma ruchomo stawów i chroni przed zimnem. Je eli
masa sprawia ból, mo na zamiast tego opuka kolana pi ci .

Rozgrzewamy r ce
przez tarcie d oni.
Masujemy oba kolana
jednocze nie ruchem
okr nym. Wykonujemy
masa okr ny w
o b u k i e r u n k a c h 16
razy.
piel oczu. pie] oczu reguluje kr enie krwi i energii i zapobie-1
ga w ten sposób ró nym cierpieniom oczu. Utrzymuje stan elastyczny!
mi niówki oczu i zwalcza wczesne zmarszczki powodowane miechem
I i trosk . Na s siednich stronach opisy ilustracji dotycz cych k pieli!
oczu i technik masa u.

Masujemy równocze nie obie gaiki oczne. Pos uguj c si przy tym\
wed ug w asnego uznania albo palcem wskazuj cym, albo kciukiem. Wy-\
konujemy ruchy okr ne ko o oka w obie strony po 16 razy. Zaczynamy
od wewn trznego k cika oka, nast pnie do em na zewn trz. Zachowuje-
my kolejno masa u, poniewa na koniec g adzimy specjalny punkt
Yintang znajduj cy si u nasady nosa mi dzy brwiami i w ten sposób
otwieramy go. Na koniec przesuwamy palce obok wewn trznego k cika
oka powy ej górnej i dolnej powieki na zewn trz.
Dwa masa e, które równie stosujemy w zwalczaniu bólów g owy,
uzupe niaj k piel oczu.

Masujemy skronie kciukiem wykonuj c 16 okre lonych ruchów w jedn


stron i 16 ruchów w drug stron .

Chwytamy skór palcem wskazuj cym i kciukiem prawej r ki w punk-


cie Yintang mi dzy brwiami, a nast pnie przesuwamy kciuk przez nos do
górnej wargi. W tym czasie lewa r ka przesuwa si od lewej skroni przez
czo o, szczyt g owy, ty g owy do do u karku. Te troch skomplikowane
wiczenia wykonujemy 16 razy, a nast pnie zmieniaj c r ce powtarzamy 16
razy (patrz str. 58).
Drugi cud: b ben nieba
Zarówno ucho, jak i nos reprezentuj ca e cia o cz owieka. Dzi ki
aurikuloterapii, ograniczaj c si do ucha, mo na leczy ca y organizm.
Jest na nim odpowiednio du a liczba punktów akupunktury; opisano
ich ju ponad 200. Masa tych punktów zwalcza problemy zwi zane
z uchem i zapobiega stanom zapalnym ucha.

Zatykamy uszy d mi, natomiast pa ce: wskazuj cy, rodkowy i ser-


deczny uderzaj 40 razy rytmicznie w ty g owy. Rytm uderze powinien
by podobny do tempa w asnego chodzenia. Po wykonaniu wicze od-
suwamy d onie od uszu. Wk adamy pa ec wskazuj cy do ucha. Obracamy
trzykrotnie tam i z powrotem, a nast pnie wyjmujemy. wiczenie to
powtarzamy trzykrotnie. Je eli posiadamy d ugie paznokcie, rezygnujemy
z tych wicze , poniewa mo na uszkodzi narz d s uchu.

ka

W aurikuloterapii nak uwane s tylko punkty


ucha, poniewa ucho symbolizuje ca ego cz o-

Nerki------ / - -
wieka. Wszystkie wa ne punkty akupunktury
tu g sto zlokalizowane.

Ok o-

Trzeci cud: wiczenie oczu

Chi scy lekarze mog oceni stan poszczególnych narz dów na pod-
stawie oznak zewn trznych. W osy s ród em informacji o nerkach,
skóra zwi zana jest z p ucami, serce oceniamy na podstawie j zyka,
a oczy zdradzaj stan w troby. Przy dolegliwo ciach ze strony oczi
chi ski lekarz b dzie my la o problemach w troby i równocze nl
dzie leczy oczy i w trob .
wiczenia oczu wzmacniaj mi nie oczu i nerw wzrokowy. Stosuj
my je szczególnie przy zaburzeniach wzroku.
Utrzymujemy plecy i g ow prosto, zarówno w pozycji siedz cej, jak i
le cej. Obracamy oczyma 3 razy i zatrzymujemy wzrok na krótki czas na
prawo. Nast pnie patrzymy prosto. Obracamy oczy w drugim kierunku i
patrzymy na lewo. Powtarzamy te wiczenia, z tym, e wzrok
kierowany jest po kolei: do góry, do do u, a na koniec po przek tnej.

Czwarty cud: wiczenia z bów

by wed ug medycyny chi skiej, to nie tylko ko ci i wi zad a. S


one równie bezpo rednio powi zane z nerkami, ledzion , w trob
i dkiem. wiczenia z bów wzmacniaj uchw i z by oraz
piel gnuj równocze nie uk ad trawienny. Do tego dostarczaj
delikatnych uderze pobudzaj cych mózg i rozja niaj cych my li.

Zamykamy usta, rozlu niaj c si w pe ni. Stukamy z bami w równym


tempie 40 razy.

Pi ty cud: p ukanie ust

ciwo ci dezynfekuj ce oraz odtruwaj ce liny wykorzystuje


ka de dziecko skaleczone w palec. Szybko bierze go do ust, niezale nie
czy mieszka w Delcie Nilu, w dolinie Odry czy nad rzek Yangcy.
Wiedza o sile liny, która zabija zarazki, nale y do staro ytnej wiedzy
medycznej cz owieka. W Chinach lina jest nawet równoznaczna z
yciem.
Chi ski znak pisarski ycie" sk ada si z dwóch cz onów yn"
I zyk".
ukanie jamy ustnej u atwia trawienie i chroni przed infekcjami.
Razem z wiczeniami z bów zwalcza próchnic i wzmacnia mi nie
uchwy. I tak zaczynamy!

Zamykamy usta, z by s równo z czone. Poruszamy j zykiem tak jak


podczas p ukania ust wod . Powtarzamy te czynno ci 40 razy. Nast pnie
powsta lin ykamy w trzech porcjach. Wyobra amy sobie przy tym, e
lina staje si sta substancj i w takiej postaci przesuwa si na dó do
dka.

Nie ma na wiecie nic bardziej s abego i mi kkiego od wody, a jed-


nak w pokonywaniu twardego i mocnego nic nie mo e jej dorów-
na " mówi Lao-tsy. Nasz masa jest mi kki, harmonijny, chce
stwardnia ci zmi kczy , wyrówna zaburzenia równowagi. Czym gor-
sze cierpienie, tym wcze niej powinno si stosowa te delikatne zabiegi.

Szósty cud: masa nerki

Celem masa u nerek jest ochrona oczu nerek" przed zimnem, O-


czy nerek" le na meridianie DA/ MAI tak zwanym cudownym
meridianie, który jak pasek opasuje tali na wysoko ci nerek. Jest on
wra liwy na wahania temperatury, nie lubi zimna, woli ciep o. Masa
nerek harmonizuje kr enie krwi i energii, wp ywa tak e na sta tem-
peratur cia a. agodzi przy tym bóle pleców i zapobiega schorzeniom
reumatycznym. Z harmonijnego dzia ania korzystaj równie narz dy
ciowe. Mo e doj do uregulowania nieregularnych cyklów miesi cz-
kowych. Bóle miesi czkowe mog si zmniejszy lub te ca kowicie
ust pi . W zaburzeniach potencji mo e by stosowany przynajmniej
jako terapia towarzysz ca. Kobiety w ci y powinny si wstrzyma
z masa em nerek, a szczególnie z ich rozgrzewaniem. W stanach zapal-
nych okolicy nerek odst puje si od masa u, poniewa rozgrzanie mo e
pogorszy istniej cy stan.

Pocieramy d onie o siebie do chwili uzyskania odpowiedniej temperati


ry. Przyk adamy r ce w okolicy nerek. Wyobra amy sobie, e przyjemt
ciep o z r k przechodzi na plecy i lekko rozgrzewa oczy nerek". Pozi
stajemy w tej pozycji przez dwie minuty, do czasu oddania ca ej energi
Nast pnie k adziemy r ce w okolicy ko ci ogonowej i przesuwamy je ta
wysoko jak tylko jest to mo liwe w gór wzd kr gos upa. Masc
powtarzamy 40 razy.

Siódmy cud: masa brzucha

Podczas masa u brzucha jest stymulowanych jednocze nie pi mer


dianów: dka, ledziony, nerki, w troby i g ówny regulator przedn
Meridian dka i ledziony wzmacnia prac uk adu trawienia i uspr;

wnia prac jelit. Stymulacja mo e uchroni uk ad trawienny od ró -


nych schorze , jak wrzód dka, biegunka, zaparcia, kolka brzuszna.
Linia rodkowa cia a jest miejscem przebiegu meridianu g ównego
regulatora przedniego, zarz dcy wszystkich Yin meridianów. Kon-
troluje on p yny cia a i zaopatruje w nie wszystkie narz dy. Stymu-
luj c ten meridian wzmacniamy narz dy p ciowe i uk ad immunolo-
giczny. Je eli stymulujemy meridian nerki i w troby, to regulujemy
prac p cherza moczowego i zapobiegamy dolegliwo ciom okolicy pod-
brzusza.
Meridian jest wtedy poddany stymulacji, gdy przesuwamy po nim
. Jak prosty wydaje si masa brzucha dla osób przygl daj cych si
z boku, a przecie tak wielostronnie oddzia uje na osoby stosuj ce go.
Ze wzgl du na zró nicowanie w budowie cia a, m czyzn masujemy
du ym ruchem kolistym, a u kobiet stosujemy masa podbrzusza i oko-
licy dka. Zwi zane jest to z wysok wra liwo ci narz dów rozrod-
czych.

Uwaga! Masa brzucha mo e wprawdzie zapobiega wrzodom o-


dka, ale je eli ju je mamy, to wtedy jest zabroniony. Nie wykonuje-
my masa u brzucha w stanach zapalnych wyrostka robaczkowego,
w zapaleniu otrzewnej, jak i we wszystkich rodzajach nowotworów
okolicy brzucha. Rezygnujemy z niego równie w stanach du ego g odu
spowodowanego d ugim niejedzeniem oraz bezpo rednio po obfitym
jedzeniu. Je eli chcemy d ugo cieszy si yciem, to powinni my unika
ekstremalnych sytuacji zwi zanych z nadmiernym jedzeniem lub g odo-
waniem.

Masa brzucha dla kobiet. adziemy praw r pod lew piersi .


W tym miejscu zaczyna si masa okr ny okolicy dka. Wykonujemy
40 okr zgodnie ze wskazówkami zegara. Najni szy punkt tego ko a
le y powy ej p pka. Nast pnie k adziemy lew r poni ej p pka i wy-
konujemy 40 ruchów okr nych w okolicy podbrzusza w kierunku prze-
ciwnym do wskazówek zegara. Masa powinien by wykonywany agod-
nie i prawie bez ucisku. Dotyczy to szczególnie kobiet w ci y i w star-
szym wieku.

Masa brzucha dla m czyzn. adziemy praw r pod lew pier-


si . Zgodnie ze wskazówkami zegara wykonujemy 40 du ych ruchów
okr nych na ca ym brzuchu. Nast pnie k adziemy lew r pod pra-
piersi i powtarzamy masa 40-krotnie przeciwnie do wskazówek
zegara.
Je eli masujemy si w pozycji le cej, woln r rozlu niamy. Gdy
wykonujemy w pozycji siedz cej lub stoj cej, to wówczas d k adzie-
my w okolicy nerek w ten sposób, e kciuk skierowany jest do przodu,
a pozosta e palce do ty u. Taka postawa powoduje, e górna cz cia a
si rozci ga i optymalnie powi ksza si powierzchnia masa u.

Ósmy cud: masa wytryskuj cego ród a

Tryskaj ce ród o" (Yongguan) jest to nazwa pierwszego punktu


meridianu nerki. Biegnie on od podeszwy przez wewn trzn powierzch-
ni ko czyny dolnej, nast pnie przez brzuch do obojczyka. Dzia anie
tego punktu odpowiada jego nazwie. Punkt znajduje si po rodku
przedniej jednej trzeciej cz ci stopy. Ze wzgl du na pomocne dzia anie
tego punktu w nag ych wypadkach, akupunkturzy ci u ywaj go w sta-
nach nieprzytomno ci, zapa ci, równie w atakach padaczki.
Stopy s najbardziej oddalon cz ci cia a od serca i objawy zabu-
rzenia kr enia wyst puj w tym miejscu cz sto. Chi ski masa ak-
tywizuj c punkt tryskaj ce ród o" wp ywa na kr enie krwi. W ten
sposób zapobiega obrz kom stóp, s abo ci naczy , ylakom i innym
nieprzyjemnym nast pstwom zaburze kr enia krwi. Punkt na sto-
pie tak jak wszystkie inne poni ej kolana ma rzeczywi cie poten-
cja zapobiegawczy, jak i terapeutyczny, i dzia a równie na dalej
po one obszary. Zapobiega stanom zapalnym nerek, wzmacnia w t-
rob , a dzi ki temu zgodnie z zasad pi ciu ywio ów oddzia uje
na oczy. Poza tym agodzi bóle brzucha, zwalcza kaszel, chrypk i bóle
gard a, dzia a uspokajaj co przy ko ataniu serca oraz w stanach l ko-
wych.

5 Masa ch i ski
adziemy praw stop na ewym kolanie. Ten punkt najwygodniej
masowa prawym kciukiem, w taki sposób, aby d obejmowa a stop .
Teraz k adziemy kciuk na punkcie tryskaj ce ród o" i wykonujemy 40
okr nych ruchów na zmian raz zgodnie ze wskazówkami zegara,
a nast pnie przeciwnie do wskazówek zegara. Powtarzamy masa na
lewej stopie ewym kciukiem.
Akupresura: leczenie r koma
,,Palec ig a, która leczy"
w nie to oznaczaj
znaki chi skie z lewej
strony {na poprzedniej
stronie). Sztuka pal ców"
akupresura wed ug meto-
dy inhoa znaki chi skie
umieszczone z prawej
strony {poprzednia strona).
Chi skie pismo jest pismem
ca ych wyrazów. Ka dy znak
pisarski przedstawia ca y
wyraz.
Przegl daj c nast pn cz ksi ki, w której s ilustracje, mo na
zapyta , dlaczego cz sto u ywa si tych samych punktów przy ró nych
chorobach i dolegliwo ciach. Czy nie jest to dziwne, e ten sam punkt
raz jest u ywany jako g ówny, innym razem jako pomocniczy. Wkrótce
przekonamy si , e pocz tkowy nie ad jest dobrany zgodnie z celem
terapeutycznym. Jest to optymalna próba kombinacji pojedynczych
meridianów i punktów, gdzie meridiany i narz dy s podporz dkowane
wed ug zasady pi ciu ywio ów i mog wzajemnie si wspiera i leczy
lub ewentualnie sobie szkodzi . Ta zasada umo liwia leczenie choroby
u jej korzeni, a zarazem zmniejsza mo liwo wyst pienia zaka enia
wewn trznego. Tak wi c ka dy punkt ma inne specyficzne zadanie do
wykonania: leczy lub zapobiega. Chi scy lekarze wiedz c o tym, e
wi kszo punktów ma wi cej ni jedno pole dzia ania, mogli ró ne
zadania przypisywa punktom w ró nych chorobach. Podobnie jak
figury na szachownicy w stale zmieniaj cej si sytuacji maj ró ne
mo liwo ci ataku lub obrony.
Chi skie dzieci ju od wczesnych lat s wprowadzane w sztuk
masa u i akupresury. Ka dy wcze nie poznaje swoje cia o i przep ywa-
w nim energi . Pozwala to na szybkie rozpoznawanie znaków
alarmuj cych o zaburzeniu równowagi energetycznej. Ucz si one po-
st powania w dolegliwo ciach dnia codziennego, jak bóle g owy, katar.
Wiedza o od ywianiu, higiena cia a, codzienne masa e i podstawowe
wiadomo ci o wa nych punktach akupresury s fundamentem zapobie-
gania w chi skiej medycynie.
Wiedza o wewn trznych zale no ciach, o licznych
bezpo rednich i po rednich zmiennych dzia aniach mi dzy ró nymi
meridianami i narz dziami jest równie zastrze ona w Chinach tylko
dla specjalistów. Dla ludzi Wschodu, a przede wszystkim dla tych,
którzy nie znaj kryteriów leczenia ludzi Zachodu, dobór punktów do
nak uwania jest g bok tajemnic . Tak, ale te akupunkturzysta ca e
ycie si uczy, a oceniaj c na bie co swoje sukcesy terapeutyczne, a
tak e niepowo-
dzenia, odkrywa zawsze nowe mo liwo ci kombinacji punktów. Natu-
ralnie s te podr czniki, w których opisane s w ciwo ci lecznicze
setek punktów. Je eli nawet mamy dobre efekty leczenia okre lonymi
punktami akupunktury, to by mo e s jeszcze nie odkryte inne mo -
liwo ci kombinacji punktów bardziej skutecznych w leczeniu. Znowu
pos ymy si porównaniem z gr w szachy. Wysokiej klasy szachista
ma zarejestrowane w pami ci tysi ce rozegranych partii. W decyduj cej
jednak partii ze swoim przeciwnikiem zwyci a przez wykonanie ruchu,
którego dotychczas nie wykorzysta . Tak te nale y rozumie przed-
stawione w nast pnym rozdziale propozycje. Wiedza ta jest oparta na
tysi cletniej literaturze medycznej, na przekazywanych do wiadczeniach
moich przodków, a tak e na d ugoletnich obserwacjach medycznych.
Pomimo to proponowana terapia nie jest czym wyj tkowym. Chcia -
bym, aby akupresura nie by a konkurencj lub rodkiem zast pczym
medycyny zachodniej. Akupunkturzysta b dzie prowadzi indywidualne
leczenie chorego, którego podstawy oparte s na chi skiej diagnozie.
Pewne punkty z okre lonym dzia aniem terapeutycznym stanowi g ów-
konstrukcj . Pojedyncze punkty b uzupe nione lub te zmienione
w zale no ci od stanu chorego. Leczenie choroby nie b dzie si ograni-
cza o jedynie do losowo wybranego objawu, ale ca ci: mianowicie
cz owieka, u którego nast pi o zaburzenie energii w tej czy innej for-
mie. Nasuwa si wi c pytanie: dla kogo przeznaczona jest ksi ka do
akupresury nie mówi ca o indywidualnych problemach i potrzebach
czytelnika? Nasze propozycje s w nie takie. Dla jednych b wy-
starczaj ce do wyleczenia, u innych trzeba b dzie indywidualnie roz-
budowa dalsz terapi . Indywidualne rozbudowanie dalszej terapii nie
musi koniecznie znaczy zmiany punktu akupunktury. Mo e to by
zmiana zwyczajów ywieniowych, zmiana sposobu codziennej pracy,
warunków ycia, które mog by przyczyn chorób. To jest terapia
wolna, któr sobie sam ka dy mo e przepisa ' Trzeba jednak znale
czas, aby móc us ysze swoje cia o i dusz . Mo e spotka si to z mil-
cz cym protestem.

Akupunktura i akupresura s tak sam wiedz i nauk , bowiem


punkty do leczenia s te same. Akupunktura jest bez w tpienia pe niej-
sza i g bsza, gdy pozwala na uruchomienie energii i jej swobodny
przep yw. To jest to pod e, które nie ogranicza mo liwo ci pomocy
wielu ludziom. Z akupresury równie wynikaj korzy ci. Chory bowiem
mo e j wykonywa , kiedy chce powtarza w jakimkolwiek miejscu.
Te wszystkie czynniki mog by dla chorego uzupe nieniem leczenia.
Po ci kim wypadku samochodowym z powa nym uszkodzeniem stawu
kolanowego uda am si na rekonwalescencj do miejscowo ci Bad Schmz-
nach w Szwajcarii. Po udanej operacji nie mog am przez wie e tygodni
obci kolana. Chodzi am tylko o kulach, ostro ne próby poruszania
si bez wózka ko czy y si nie. Spowodowane to by o znacznym
zanikiem mi ni. W tym samym czasie, w tym e w nie szpitalu, eczy
doktor Kuan Hin i czyni jak twierdzono prawdziwe cuda. By am do
sceptyczna w stosunku do tych metod leczenia i nie widzia am powodu,
dla którego mia abym si u niego leczy . Pewnego dnia mia am mo -
liwo rozmowy z doktorem i spontanicznie przedstawi am mój przypa-
dek. Natychmiast powiedzia mi: pani teraz leczy , a pó niej
dzie pani mog a chodzi tak jak przed wypadkiem". Zgodzi am si
z mieszanymi uczuciami. Zaraz po wk uciu igie w ró nych miejscach
cia a, poczu am si ny przep yw fa owania w uszkodzonej nodze. Leczenie
by o dla mnie bolesne i nieprzyjemne. W najlepszym przypadku uwa a-
am, e b dzie bezskuteczne, ale da o jednak efekt. Do wiadczy am si y,
której poprzednio nie mia am. Po kilku minutach doktor Kuan Hin wyj
ig y i powiedzia : prosz i ", bez pomocy. Zrozumia am wówczas, e
chodzenie z kulami sko czy o si . Bez najmniejszego bólu sz am przez
park do szpitalnego kiosku. Tam spotka am lecz cego mnie lekarza,
który patrzy na mnie zdumiony. Zaleci mi ponowne le enie w ku,
uwa bowiem, e ryzyko ponownego uszkodzenia jest bardzo du e.

HG., aktorka, Bern

Meridiany

Si a yciowa sk ada si z trzech energii:

Energia wrodzona ma j ju cz owiek w momencie narodzenia,


dziedziczona jest po przodkach, a wyposa ona w pewne predyspozycje
cielesne, duchowe i psychiczne.

Energia po ywienia jest to produkt uzyskany z pracy uk adu


trawiennego.
Energia kosmiczna uzyskiwana z atmosfery.
Przez system meridianów i po cze obocznych przep ywa ta trzy-
cz ciowa energia przez cale cia o w rytmie 24-godzinnym i jest od-
powiedzialna za dobow prac ca ego organizmu. W chi skiej medycy-
nie meridiany s podzielone na dwie grupy. Do pierwszej grupy nale y
dwana cie regularnych meridianów ki" i nogi". Przebieg w prawej
i lewej po owie cia a jest jak okre la nazwa taki sam jak w lustrzanym
odbiciu. Poszczególnym meridanom podporz dkowane s odpowiednie
narz dy st d bior si ich nazwy i nale do systemu meridianów
typu Yin lub Yang. W drugiej grupie znajduje si osiem specjalnych
meridianów, które nie s bezpo rednio zwi zane z okre lonymi or-
ganami. Dwa z nich maj szczególne znaczenie kontroluj pozos-
ta ych dwana cie. Znajduje si na nich du a liczba punktów akupunk-
tury maj cych znaczenie terapeutyczne w codziennej praktyce. Razem
z dwunastoma regularnymi meridianami tworz ,,14 klasycznych meri-
dianów medycyny chi skiej".

Dwana cie regularnych meridianów

Powtarzane jest zawsze interesuj ce do wiadczenie staro ytnych


Chi czyków, e leczenie wewn trznych chorób odbywa si przez ucisk
ci le okre lonego miejsca na powierzchni cia a. Sami mo emy stwier-
dzi , e okre lone kombinacje punktów mog leczy schorzenia okre -
lonych narz dów. Z zale no ci narz dów mi dzy funkcj narz du,
a tym samym miejscem cia a Xue" punkt", tworzy si system, na

Kiorym opana jcsi icuna mcnuianow.


Dwana cie organów ma regularne meridiany, od których pochodz
nazwy. Sze z nich jest Yin: to meridiany tak zwane pe ne",
gromadz i rozdzielaj energi . Pozosta ych sze to meridiany typu
Yang s puste i produkuj energi . W kolejno ci nazywamy pierwsze
narz dami", drugie pustymi narz dami".

Narz dy (Yin) Puste narz dy (Yang)


uco jelito grube
serce jelito cienkie
osierdzie potrójny ogrzewacz
ledziona dek
nerki cherz moczowy
troba cherzyk ciowy
Teoria meridianów nie jest oparta na samych narz dach i pustych
narz dach, lecz równie na ich funkcji. Z powy szej listy nie jest znany
medycynie zachodniej pusty organ potrójny ogrzewacz". Jest to przy-
ad na to jak bardzo jest ró ne rozumienie pewnych poj w medycy-
nie wschodniej i zachodniej. Przegl d g ównych funkcji narz dów i pus-
tych narz dów w rozumieniu chi skiej medycyny pozwoli lepiej pozna
meridiany i ich w ciwo ci.

uco jest po czone przez drogi oddechowe i nos z otaczaj cym


rodowiskiem. Dobry stan skóry i w osów cia a w znacznym stopniu
zale y od stanu p uc. P uca kontroluj oddychanie i stopie przemiany
materii. Natur p uca jest opadanie. Kontroluje ono wszystkie narz dy
oddechowe, reguluje p yny cia a i kr enie krwi. Schorzenia z tego
zakresu nale do p uca (w kategoriach chi skich).

Jelito grube transportuje pozosta ci pokarmowe, które przekszta -


cane s w stolec, a nast pnie wydalane przez odbyt.

Serce wed ug starych koncepcji jest siedzib ducha, krwi


i meridianu. Stan serca rozpoznaje si po j zyku. Wed ug medycyny
zachodniej serce jest powi zane z mózgiem i systemem sercowo-naczy-
niowym. Schorzenia te zaliczane s do schorze serca.

Jelito cienkie trawi drugi raz wszystko to, co otrzymuje z dka.


Oddziela przy tym substancj od ywcz od odpadów pokarmowych.
Nast pnie substancj pokarmow asymiluje i od ywia ca y organizm
przez ledzion , w ten sposób, e podnosi substancje od ywcze do serca
i p uc. Odpady kierowane s do jelita grubego do ostatecznego ufor-
mowania. Jelito cienkie ma funkcje oddzielania tzw. czystych elemen-
tów od nieczystych.

Osierdzie jest tarcz serca. Wszelkie ataki na serce dochodz naj-


pierw tutaj. Osierdzie musi zast powa choroby serca. Jako pe nomoc-
nik generalny serce wydaje rozkazy. Równocze nie funkcjonuje osier-
dzie jako brama wej ciowa i wyj ciowa dla ducha, który mieszka w ser-
cu. Psychiczne objawy chorobowe nale nie tylko do serca, ale rów-
nie do osierdzia.

Potrójny ogrzewacz nie jest uchwytnym materialnie narz dem. Usy-


tuowany jest w trzech jamach cia a i jest jak gdyby stacj przeka -
nikow ludzkiego cia a. Ca a aktywno narz dów w nim przekszta ca
GR meridian g óv
nego regulatt
ra przednieg
P meridian p u
2 meridian t
dka
S meridian se
ca
0 meridian osii
rdzia
W meridian WJ
troby
Ka dy akupunkturzysta ma
umieszczone na cianie takie
nie tablice, na których
zaznaczone s punkty.
GRT PM PM GRT

JC meridian
cienkiego
PO meridian potrój-
nego ogrzewacza
PM meridian p che-
rza moczowego
GRT meridian g ówne-
go regulatora tyl-
nego
PM
P2 meridian p che-
rzyka ciowego
JG meridian jelita
grubego
meridian ledzio-
ny
N meridian nerek
energi . Tylko wtedy, gdy funkcjonuje potrójny ogrzewacz, narz dy
mog prawid owo wykonywa swoje zadania w nast puj cym zakresie;
transport i rozdzia energii i krwi, p ynów, asymilacja
po ywienia,
rozdzia odpadów i tak dalej...

ledziona kontroluje po ywienie, wzmacnia p yny cia a i zwalcza


wilgo . Choroby systemu trawienia i kr enia s przyczynowo zwi zane
ze ledzion . W ciwo ci ledziony jest niech do wilgoci, natomiast
lubi sucho .

dek przyjmuje pokarm, rozdziela i trawi. ledziona dozoruje


transport substancji od ywczych, natomiast dek troszczy si o jego
przekszta cenie i centralny rozdzia . W przeciwie stwie do ledziony
lubi wilgo i trzyma si " mo liwie daleko od sucho ci.

Nerki magazynem esencji i energii. Maj one wp yw na roz-


mna anie, uk ad nerwowy i wydzielania wewn trznego. Nerki s matk
szpiku kostnego, kontroluj ko ci i s zwi zane z mózgiem. Przez uszy
cz si ze rodowiskiem zewn trznym. Stan nerek ocenia si na pod-
stawie w osów.
Objawy chorobowe wymienionych cz ci cia a zwi zane s z ner-
kami.

cherz moczowy jest zbiornikiem i miejscem wydalania moczu.


Przekszta ca on energi i zajmuje si nadmiarem wody w organizmie.
cherz moczowy zwi zany jest z nerkami, choroby ka dego z tych
organów wp ywaj na siebie.

troba jest magazynem krwi. Kontroluje ci gna i kr enie ener-


gii. Stan w troby mo na pozna po oczach. Wed ug nauki chi skiej do
systemu tego narz du zalicza si równie uk ad nerwowy i wydzielania
wewn trznego. Przyczyny pierwotne chorób cz sto zale ne s od w tro-
by. Równie choroby oczu cz sto poprzedzaj wcze niej zaburzenia
funkcji w troby.

cherzyk ciowy jest podporz dkowany w trobie. Dlatego nie-


które choroby wyst puj razem. Jako cz aparatu trawiennego ten
pusty organ jest rezerwuarem ci i centralnym jej dyspozytorem.
Je eli wilgo i gor co wzajemnie dzia aj na organizm, to mo e doj
do zaburzenia równowagi w p cherzyku ciowym i mo e wyst pi
taczka.
Opisane tu g ówne funkcje dwunastu narz dów i narz dów pustych
podkre laj , e meridiany nie zaczynaj si w okre lonych narz dach,
a gdzie na powierzchni cia a si ko cz , ale jest to sie wzajemnych
wp ywów i zale no ci razem sprz onych. Przebieg meridianów potrze-
buje ka dorazowo organu lub pustego organu, który nadaje mu nazw .
Musimy zrozumie , e meridiany s czynno ciowym obrazem narz dów
i pustych narz dów, wyst puj tak e na powierzchni cia a. Dlatego na
narz dy g boko le ce mo emy wp ywa za pomoc akupunktury
i masa u. Dwana cie meridianów ma swoje zewn trzne punkty na
ko czynach. Dlatego dla niektórych osób palce u r k lub nóg b
celem, natomiast dla innych ród em (pocz tkiem).
Sze Yin meridianów narz dów przebiega po wewn trznej stronie
ramienia i ko czyny dolnej. Sze Yang meridianów narz dów pustych
przebiega po stronie zewn trznej. Ka dy Yin meridian jest po czony
z Yang meridianem za pomoc odga zienia. Dlatego choroby mog
przechodzi z jednego meridianu na drugi. Schemat na stronie 89
obrazuje wzajemn zale no

Meridiany typu Yin i Yang po czone w pary przez odga zienia. W


ten sposób powstaje zrównowa ony obieg energii z koniecznymi
dodatkowymi po czeniami mi dzy meridianem r ki a meridianem no-
gi. Ka dy Yin meridian r ki ma swojego Yang partnera, czy si on
z meridianem Yin stopy. I odwrotnie jest w przypadku ka dego Yang
meridianu. Powstaje wi c nast puj cy obieg:
1. Meridian p uca r ki Taiyin
2. Meridian jelita grubego r ki Yangming
3. Meridian dka stopy Yangming
4. Meridian ledziony stopy Taiyin
5. Meridian serca r ki Shaoyin
6. Meridian jelita cienkiego r ki Taiyang
7. Meridian p cherza moczowego stopy Taiyang
8. Meridian nerki stopy Shaoyin
9. Meridian osierdzia r ki Jueyin
10. Meridian potrójnego ogrzewacza r ki Shaoyang
11. Meridian p cherzyka ciowego stopy Shaoyang
12. Meridian w troby stopy Jueyin

Obieg choroby
dwunastu regularnych
meridianów
Je eli meridiany nie spe niaj swoich fizjologicznych zada kr enia
energii i krwi, mog powodowa szkody w nale cych do nich or-
ganach lub te w pustych organach. Mog pojawi si objawy chorobo-
we wzd przebiegu meridianu. Na przyk ad w zaburzeniu funkcji
meridianu jelita grubego. Oprócz tego wyst powa mog bóle z bów,
poniewa meridian ten przebiega przez dzi a i szcz doln . Zabu-
rzenie funkcji meridianu ma przyczyny na zewn trz i wewn trz. Mówi-
my wtedy o chorobach endogennych (wewn trznych) i egzogennych
(zewn trznych).
Choroby endogenne spowodowane s dysharmoni emocji, jak:
, rado , troska, smutek i l k, które prowadz do zaburze równo-
wagi. Choroby endogenne dotycz najpierw narz dów lub pustych na-
rz dów, nast pnie nale cych do nich meridianów. S trudniejsze do
leczenia ni choroby egzogenne.
Choroby egzogenne przyczynami tych chorób s czynniki klima-
tyczne, jak: wiatr, gor co, wilgo , sucho lub zimno. We wczesnym
stadium choroba egzogenna przejawia si wzd meridianu. Je eli nie
jest leczona, mo e przechodzi na organy i puste organy.
Na podstawie obiegu energii i po cze otrzymujemy objawy choro-
bowe pojedynczego meridianu.
Meridian p uca r ki Talyln

Meridian p uca zaczyna si w rodkowej cz ci jamy brzusznej po-


trójnego ogrzewacza. Nast pnie kieruje si w dó do jelita grubego.
St d wst puje do dka i przechodzi przez przepon jamy brzusznej.
Rozdziela si do obu p uc, nast pnie przechodzi przez tchawic , a ko-
niec jest na powierzchni cia a w okolicy podobojczykowej. Tu znajduje
si pierwszy punkt akupunktury meridianu p uca. Przechodzi po we-
wn trznej powierzchni ramienia jako jeden z pierwszych z trzech Yin
meridianów r ki, nast pnie przez kciuk do koniuszka kciuka. Od barku
do koniuszka kciuka znajduje si jednocze nie jedena cie punktów aku-
punktury, na które mo na bezpo rednio oddzia ywa . Ga oboczna
czy si na d oni z palcem wskazuj cym, a wi c meridianem jelita
grubego, to znaczy jego Yang partnerem.
Objawy chorobowe: uczucie ciskania, kaszel, duszno , kaszel
z krwi , bóle gard a, katar, zimno i bóle okolicy opatki, a tak e bóle
wzd meridianu.

Meridian jelita grubego


ki Yangming

Meridian jelita grubego biegnie od koniuszka palca wskazuj cego


przez ko ci ródr cza jako pierwszy meridian Yang ki przez zewn trz-
stron ramienia do barku. Po skr ceniu w okolicy siódmego kr gu
szyjnego, gdzie spotykaj si wszystkie meridiany Yang, wchodzi w za-
bienie znajduj ce si nad obojczykiem. St d schodzi w dó do p uc
i ko czy bieg w jelicie grubym. Boczna ga z wa nymi punktami
akupunktury wst puje w gór zag bienia nadobojczykowego przez szyj
i policzek. Mi dzy górn warg a nosem przekracza lini rodkow
cia a i ko czy si bocznie od skrzyde ek nosa. W tym miejscu czy si
z meridianem dka. Jelito grube ma mi dzy palcem wskazuj cym
a nosem 20 punktów akupunktury.
Objawy chorobowe: bóle brzucha, biegunka, zaparcie, bóle gard a,
bóle z bów, krwawienie z nosa, bóle w obszarze meridianu.

Meridian dka stopy Yangming

Meridian dka swój pierwszy punkt ma pod okiem. St d przecho-


dzi przez dzi a, szcz ki, k cik ust, brod do stawu uchwowego. Ko o
ucha wst puje nast pnie w gór do czo a, podczas gdy ga boczna od
uchwy biegnie bezpo rednio do obojczyka i st d wchodzi do wewn trz
cia a osi gaj c dek. G ówna ga prostopadle schodzi w dó przez
brodawk sutka i okolic brzucha, zbli aj c si do linii rodkowej cia a
i przez podbrzusze schodzi na udo. czy si tam z ga zi boczn ,
która zaczyna si w dku i przechodzi przez przedni cz bocznej
powierzchni nogi, grzbiet stopy i dochodzi do drugiego palca nogi.
Dalsza ga boczna odchodzi poni ej kolana i dochodzi do trzeciego
palca. Ostatnia odchodzi od grzbietu stopy i idzie do pierwszego palca,
gdzie ma po czenie z meridianem ledziony.
Meridian dka przebiega jako jedyny meridian Yang stopy przez
przedni cz cia a i ma 45 punktów.
Objawy chorobowe: wzd cia, bóle brzucha obrz ki, wymioty,
obrzmienia: bóle szyi i krwawienia z nosa, choroby gor czkowe, na ogi,
bóle okolicy meridianu.

Meridian ledziony stopy Taiyin

Meridian ledziony zaczyna si od du ego palca i biegnie wzd


granicy stopy i grzbietu stopy. Przez kostk wst puje w gór na we-
wn trzn stron ko ci piszczelowej i uda do podbrzusza. Z tego miejsca
dochodzi do ledziony. Bocznie od brodawki sutka wst puje do "do u
pachowego i pó niej schodzi na bok. W szóstej przestrzeni mi dzy e-
browej poni ej do u pachowego jest ostatni punkt. Ga boczna idzie
do prze yku i pod j zyk i powierzchownie si rozdziela. Druga przecho-
dzi przez dek i przepon do serca i czy si z meridianem serca.
Meridian ledziony ma 21 punktów.
Objawy chorobowe: bolesne dr twienie j zyka, bóle dka, wzd cia,
wymioty, taczka, ogólne os abienie, bóle w obszarze meridianu.

Meridian serca r ki Shaoyin

Meridian serca zaczyna si w sercu, przekracza p uca i wychodzi


w rodku do u pachowego jako pierwszy punkt na powierzchni cia a.
Jako ostatni z trzech meridianów Yin przechodzi do r ki wzd we-
wn trznej powierzchni ramienia do stawu nadgarstkowego, sk d przez
w prostej linii biegnie do koniuszka ma ego palca. czy si tam
ze swoim partnerem Yang meridianem jelita cienkiego. Jedna ga
idzie z serca przez przepon w dó do jelita cienkiego. Druga ga

6 Masa chi ski


prowadzi do g owy i ko czy si w oku. Meridian serca mo na stymulo-
wa w dziewi ciu punktach.
Objawy chorobowe: sucho gard a, bóle okolicy serca, uczucie gor -
ca w d oniach, bóle w obszarze serca.

Meridian jelita cienkiego r ki Taiyang

Meridian jelita cienkiego zaczyna si od ma ego palca i prowadzi


przez grzbiet r ki do nadgarstka. St d jako ostatni z trzech meridia-
nów typu Yang ki przechodzi do okcia i przez zewn trzn stron
ramienia przez staw barkowy. Nast pnie w druje przez opatk do
siódmego kr gu szyjnego, gdzie spotyka si z innymi meridianami typu
Yang. Pó niej przekracza kark i osi ga zag bienie nadobojczykowe
i bezpo rednio zd a do serca. Wzd prze yku idzie dalej do dka
i jelita cienkiego. Ga boczna wst puje od obojczyka bocznie przez
szyj do policzka. Od zewn trznego k ta idzie do ty u i dochodzi do
ucha. Dalsza ga rozga zia si na policzku i prowadzi pod okiem do
wewn trznego k ta oka i czy si z meridianem p cherza moczowego.
Objawy chorobowe: bóle podbrzusza, g uchota, taczka, obrz k po-
liczków, bóle gard a, bóle wzd meridianu.

Meridian p cherza moczowego stopy Taiyang

Meridian p cherza moczowego zaczyna si w wewn trznym k cie


oka, biegnie przez czo o do szczytu g owy. Ga boczna idzie od
szczytu g owy do skroni, podczas gdy meridian wchodzi do mózgu,
a nast pnie przez ty g owy zst puje na kark. Meridian p cherza biegnie
równolegle do kr gos upa, tylko w okolicy krzy a jest droga oboczna
przez nerki do p cherza moczowego. Ga od krzy a prowadzi przez
po ladki i tyln powierzchni uda do do ów podkolanowych. Tam
spotka si z drug ga zi g ównego meridianu, która wychodzi z ob
szaru karku i biegnie w nieco dalszej odleg ci od kr gos upa i do
chodzi do po ladka. Ga ta ko czy si w meridianie p cherza moczo
wego, który dalej biegnie przez ydk z ty u za kostk zewn trzn ,
grzbiet stopy i po zewn trznej stronie do ma ego palca. Tam czy si
z meridianem nerki. *
Na meridianie p cherza moczowego znajduje si 67 punktów.
Objawy chorobowe: zatrzymanie moczu, moczenie nocne, delirium,
bóle g owy, bóle w obszarze meridianu.
Meridian nerki stopy Shaoyin

Meridian nerki biegnie od palca ma ego stopy do pierwszego punktu


akupunktury na podeszwie. Z tylu za kostk wewn trzn osi ga pi ,
okr a i wst puje w gór przez koniec fa du wewn trznego zgi cia
kolanowego, przechodzi nast pnie przez udo do ko ci guzicznej (ogo-
nowej). St d prowadzi do nerek oraz kieruje ga boczn do p cherza.
Przez w trob , przepon , p uca dochodzi do gard a i podstawy j zyka.
Swój ostatni punkt ma w obszarze podobojczykowym. Ga boczna
rozga ziaj ca si na poziomie p uca prowadzi do serca, gdzie meridian
nerki czy si z meridianem osierdzia. Meridian nerki ma 27 punktów.
Objawy chorobowe: kaszel z krwi , zaparcia, biegunki, s abe ko -
czyny, uczucie gor ca w stopach, bóle w obszarze meridianu.

Meridian osierdzia r ki Jueyin

Meridian osierdzia zaczyna si w klatce piersiowej i na pocz tku


przechodzi przez worek osierdziowy, który jest mu podporz dkowany.
St d zst puje przez przepon w dó do jamy brzusznej i przechodzi
przez 3 pi tra potrójnego ogrzewacza. Ga boczna opuszcza klatk
piersiow w pobli u do u pachowego. Tam le y pierwszy punkt meri-
dianu osierdzia. ukiem okr a dó pachowy i idzie dalej przez we-
wn tr zn stron ra mienia do zgi cia okciowego Jako rodkowy
z trzech meridianów Yin ki ko czy si na opuszce palca rodkowego.
Ga boczna idzie od d oni do palca serdecznego, gdzie meridian
osierdzia czy si z meridianem potrójnego ogrzewacza.
Meridian osierdzia ma dziewi punktów.
Objawy chorobowe: Angina pectoris, uczucie ciskania, ko atanie ser-
ca, pobudzenie, uczucie gor ca po wewn trznej stronie d oni, bóle
w obszarze meridianu.

Meridian potrójnego ogrzewacza r ki Shaoyang

Meridian potrójnego ogrzewacza zaczyna si w okolicy paznokcia


palca serdecznego i przechodzi mi dzy dwoma meridianami Yang ki.
Dalej przez grzbiet d oni po zewn trznej stronie ramienia z ty u barku,
gdzie krzy uje si z meridianem p cherzyka ciowego. W zag bieniu
nadobojczykowym wchodzi do klatki piersiowej. czy si z osierdziem
i zst puje st d przez przepon do potrójnego ogrzewacza, którego
nazw nosi. Ga boczna idzie z klatki piersiowej z powrotem do
wg bienia nadobojczykowego i dalej przez kark, potem okr a z ty u
ucho i ko czy si w oczodole. Inna ga wchodzi do ucha i wychodzi
znowu na powierzchni . Na policzku krzy uje si z pierwsz ga zi
i zaraz osi ga swój cel w zewn trznym k cie oka gdzie czy si
z p cherzykiem ciowym.
Na tym meridianie le 23 punkty.
Objawy chorobowe: wzd cia, moczenie nocne, bóle przy oddawaniu
moczu, g uchota, szum w uszach, obrz ki i bóle gard a, bóle w okolicy
meridianu.

Meridian p cherzyka ciowego stopy Shaoyang

Meridian p cherzyka ciowego biegnie od zewn trznego k ta oka


przez ucho, skronie do karku. Przez barki wchodzi do zag bienia
nadobojczykowego. Jedna ga boczna odchodzi od k cika oka, wcho-
dzi do oczodo u z meridianem potrójnego ogrzewacza. Pó niej wst puje
do klatki piersiowej w zag bieniu nadobojczykowym. Przez
przepon i jam brzuszn czy si z w trob , a nast pnie ko czy si w
cherzyku ciowym. W stawach biodrowych ta ga wst puje
znowu do g ównego meridianu, który biegnie od obojczyka bocznie
przez klatk piersiow , brzuch do stawów biodrowych. Po zewn trznej
powierzchni nóg biegnie meridian p cherzyka ciowego dalej i
przechodzi z przodu kostki zewn trznej, nast pnie przez staw skokowy i
ko czy si na czwartym palcu. Ga boczna rozdziela si na grzbiecie
stopy i biegnie do palucha, osi gaj c meridian w troby.
Mo na wp ywa na meridian w troby przez 44 punkty.
Objawy chorobowe: gorzki smak w ustach, zamroczenie, gor czka,
bóle g owy, bóle szcz ki, stany zapalne zewn trznego k cika oka, g u-
chota, szumy w uszach, bóle w ca ym otoczeniu meridianu.

Meridian w troby stopy Jueyin

Meridian w troby ma swoje ród o w paluchu stopy. Przebiega on


najpierw przez grzbiet stopy i przechodzi z przodu kostki wewn trznej.
Na wewn trznej stronie podudzia krzy uje si z meridianem ledziony.
St d dalej przechodzi z ty u meridianu ledziony. Po okr eniu zewn -
trznych narz dów p ciowych z okolicy pachwinowej wst puje na pod-
brzusze zbli aj c si do linii rodkowej cia a. Dalej biegnie ukiem
w kierunku w troby. czy si z w trob , od której bierze nazw , oraz
czy si z p cherzykiem ciowym pustym narz dem, partnerem
Yang. Od przepony meridian pozbawiony jest bezpo rednich punktów
akupunktury, dalej wst puje do g owy i czy si z oczami, a ko czy si
na szczycie g owy. Jedna ga boczna kieruje si od oka w dó i okr -
a usta. Druga ga boczna wychodzi z w troby, przechodzi przez
przepon i czy si w p ucach z meridianem p uc; w ten sposób
zamyka si obieg regularnych dwunastu meridianów.
Meridian w troby ma 14 punktów.
Objawy chorobowe: lumbago, przeczulica uciskowa klatki piersiowej,
wymioty, moczenie, zatrzymanie moczu, przepuklina, bóle podbrzusza,
bóle w obszarze meridianu.

Dwa specjalne meridlany:


ówny regulator przedni I tylny

Regularne meridiany r ki i nogi s symetryczne i maj swój obraz


zwierciadlany na drugiej po owie cia a. Osiem meridianów specjalnych
nie ma tych cech charakterystycznych. Sze z nich nie ma swoich
asnych punktów. Z innymi meridianami s w czno ci i krzy uj si .
Spe niaj one funkcje nadzorcze i koordynuj ce. Tak zwany meridian
Dai Mai opasuje tali i wi e pary meridianów Yin i Yang w central-
nym miejscu. Specjalista nie mo e dzia bez dok adnej znajomo ci
specjalnych meridianów. Dobór punktów i rozwój terapii stale jest
zwi zany z ró nymi po czeniami mi dzy regularnymi i specjalnymi
meridianami. Dwa ze specjalnych meridianów odgrywaj centraln ro-
. Centraln w znaczeniu dos ownym, poniewa g ówny regulator
przedni i tylny biegn po linii rodkowej cia a przedniej i tylnej.
Tworz osiowo symetryczn sie , na której znajduje si ca y rz d
pe nowarto ciowych punktów.

ówny regulator tylny

ówny regulator tylny przechodzi wzd tylnej linii rodkowej cia-


a. Grzbiet w chi skim poj ciu jest typu Yang, dlatego te meridian
ównego regulatora tylnego ma charakter Yang. Cz sto okre lany jest
jako morze Yang meridian. Na poziomie siódmego kr gu szyjnego
znajduje si punkt spotkania wszystkich meridianów Yang. Chi ska
nazwa brzmi Du Mai, przy czym Du znaczy zarz dca, a Mai
naczynia. W tej nazwie okre lona jest g ówna funkcja: zarz dza wszy-
stkimi meridianami Yang. ówny regulator tylny zaczyna si w
kroczu i przechodzi przez ko guziczn , przez kr gi l wiowe, okolic
krzy ow . czy si najpierw z nerkami, dalej biegnie przez
kr gos up prosto do g owy. Wchodzi do mózgu, a nast pnie
pojawia si na szczycie g owy i dalej biegnie wzd linii rodkowej
cia a i nosa do górnej wargi. Ko czy si w dzi ach powy ej siekaczy.
Przez 28 punktów mo na bezpo rednio wp ywa na meridian g ównego
regulatora tylnego.
Objawy chorobowe: choroby gor czkowe, nadmierna pobudliwo ,
sztywno kr gos upa, toniczne skurcze mi ni grzbietu. Objawy choro-
bowe o rodkowego uk adu nerwowego.

ówny regulator przedni

ówny regulator przedni jest Yin partnerem g ównego regulatora


tylnego. Chi czycy nazywaj go cz sto morze Yin meridian, poniewa
tu cz si wszystkie meridiany Yin. Oficjalne okre lenie tego meridia-
nu jest Ren Mai. Mai znaczy naczynia"; ren odpowiedzialny lub
dyrektor. G ówny regulator przedni jest odpowiedzialny za meridiany
Yin. Zaczyna si równie w kroczu, wst puje dalej przez ko onow ,
pek, mostek, przez bruzd mi dzy brod a warg doln ; ko czy si
wykonuj c okr g ko o ust.
ówny regulator przedni ma 24 punkty.
Objawy chorobowe: przepukliny, kaszel, astma, choroby uk adu mo-
czowo-p ci owego.
ówny regulator przedni i tylny tworz razem z regularnymi meri-
dianami system 14 klasycznych meridianów. Ta sie energetyczna ma
w ka dej po owie cia a po 309 punktów i na linii rodkowej cia a razem
52 klasyczne punkty akupunktury.

Punkty akupunktury

System meridianów cia a cz owieka jest sieci energetyczn , co mo -


na porówna do pewnego regionu zaopatrywanego w energi . Je li
dop yw energii w sieci nie dochodzi do pewnego miejsca, to trzeba
wykona prace w okre lonej stacji rozdzielczej przeka nika. Tak te jest
z meridianami, gdzie oddzia ywanie odbywa si tylko w specjalnych
punktach. Te stacje przeka nikowe (rozdzielcze) systemu meridianów
nazywamy punktami akupunktury. Tutaj koncentruje si energia, tutaj
wi c mo emy za pomoc akupresury, akupunktury i moxy (terapii
ciep em) aktywowa lub tamowa i regulowa rozdzielanie energii.
W ci gu stuleci opisano razem 361 punktów akupunktury. 28 z nich
le y na meridianie g ównego regulatora tylnego i 24 na g ównym
regulatorze przednim.
W zwi zku z tym, e meridiany te przebiegaj prostopadle w linii
rodkowej grzbietu i brzucha, i klatki piersiowej, to nie maj lus-
trzanych bli niaczych punktów. Natomiast pozosta e meridiany typu
Yin i Yang stopy i r ki maj podwójny bieg i s do dyspozycji na
prawej i lewej po owie cia a. W praktyce nie ma adnego znaczenia, czy
akupresur wykonujemy po prawej czy po lewej stronie. Wi kszo
punktów mo emy bez problemów leczy nawet po obu stronach rów-
nocze nie. Nie masujemy adnego punktu w otoczeniu wyst puj cego
stanu zapalnego. Wykonujemy wówczas akupresur tego samego punk-
tu, ale po drugiej stronie. Nie wszystkie z 361 punktów akupunktury
maj takie samo znaczenie. Niektóre z nich u ywane s rzadko, gdy
tylko do usuwania bardzo specyficznych objawów chorobowych.
Inne nak uwane s stale, poniewa maj reguluj ce dzia anie i s dale-
ko od obszaru oddzia ywania. W akupunkturze szczególne punkty s
rozmieszczone od pachy do okcia i poni ej kolana. Im wi ksza odle-
od centrum cia a, tym nieregularniej p ynie energia, ale te
tym atwiej i dalekosi niej mo na manipulowa przep ywem energii.
Chcia bym to przedstawi na prostym przyk adzie. Najszybciej i naj-
wra liwiej reaguj na zimno nasze r ce i stopy. Je eli je masujemy,
uzyskujemy ciep o, które wkrótce jako przyjemne odczucie ogarnie ca e
cia o.
Szerokie terapeutyczne dzia anie punktu na ko czynach by o do
wcze nie odkryte. Podczas wielu stuleci mistrzowie akupunktury mówi-
li, e tylko czterema punktami akupunktury mo na leczy wszystkie
choroby. Przy czym mieli na my li 4 punkt meridianu jelita grubego,
le cy przy ko ci ródr cza palca wskazuj cego; punkt 36 meridia-
nu dka poni ej kolana; 40 punkt meridianu p cherza moczo-
wego le cy w dole podkolanowym oraz punkt 7 meridianu p uc
powy ej stawu nadgarstkowego. Punkty te nazwano kluczowymi punk-
tami akupunktury. Niektórzy lekarze do czaj 6 punkt meridianu osie-
rdzia i punkty Ashi to znaczy lokalne, bólowe punkty wra liwe na
ucisk. Inni natomiast zast puj punkty Ashi punktem 26 g ównego
regulatora tylnego.
Dwana cie punktów mistrza Ma
Za czasów dynastii Sing oko o 960 roku mistrz Ma Tan Yan zaleci
do stosowania dwana cie punktów. Zawarta jest w nich si a dzia ania
wszystkich wówczas znanych 357 punktów. Obok czterech kluczowych
punktów na swojej li cie umie ci jeszcze nast puj ce: punkt 44 meri-
dianu dka, punkt 3 meridianu w troby, punkt 11 jelita grubego,
punkt 30 i 34 p cherzyka ciowego, punkt 5 meridianu serca, punkt
57 i 60 p cherza moczowego. Mo liwo ci terapeutyczne, jakie daje
tuzin punktów, s w praktyce bardzo du e, jak przedstawia to na-
st puj ce zestawienie terapeutycznych wskaza .

Punkt 36 meridianu dka (Zusanli): chorobliwe podra nienie


uk adu trawienia, skurcze dka, wymioty, wzd cia, zaparcia, zapale-
nie jelit.
Punkt ten jest punktem tonizuj cym ca e cia o.

Punkt 4 meridianu jelita grubego (Hegu): bóle g owy, bóle z bów,


stany zapalne migda ków podniebiennych, katar, stany zapalne zatok
i gard a, bóle oczu, pora enie mi ni twarzy, wole, bóle i niedow ady
górnych ko czyn, nadmierne i nieprawid owe wydzielanie potu, przezi -
bienie, gor czka.

Punkt 40 meridianu p cherza moczowego (Weizhong): rwa kul-


szowa, bóle krzy a, pora enia ko czyny dolnej, oparzenie s oneczne,
choroby kolana.

Punkt 7 meridianu p uca {Lie ue): bóle g owy, sztywno karku,


astma, pora enia mi ni twarzy, neuralgia nerwu trójdzielnego.

Punkt 11 meridianu jelita grubego (Guchi): bóle barku i ramienia,


niedow ady ko czyn górnych, choroby stawu okciowego, gor czka,
nadci nienie t tnicze, egzemy.

Punkt 44 meridianu dka (Neiting): bóle dka, bóle g owy,


stan zapalny migda ków, czerwonka.

Punkt 30 meridianu p cherzyka ciowego (Huantiao): rwa kul-


szowa, pora enie ko czyn dolnych, choroby stawów biodrowych.
Meridiany i ich powi zania: Meridian p uca jest zwi zany z w trob i meridianem
jelita grubego. Dwa meridiany jeden meridian stopy i jeden r ki maj
wspólne chi skie okre lenie; np. Taiyin okre la zarówno meridian p uca i
ledziony. Meridiany p uca, serca i osierdzia s trzema meridianami Yin r ki, które
zaczynaj si wewn trz, a biegn na zewn trz, a wi c biegn od tu owia do
ko czyn.

P meridian p uca r ki Taiyin


JG meridian jelita grubego r ki Yangming
meridian dka stopy Yangming
meridian ledziony stopy Taiyin
O meridian serca r ki Shaoyin
JG meridian jelita cienkiego r ki Taiyang
PM - meridian p cherza moczowego stopy Taiyang
N - meridian nerki stopy Shaoyin
O - meridian osierdzia r ki Jueyin
PO - meridian potrójnego ogrzewacza r ki Shaoyang
PZ - meridian p cherzyka ciowego stopy Shaoyang
W - meridian w troby stopy Jueyin
Punkt 34 meridianu p cherzyka ciowego (Yanglingguan): pora-
enia po owicze, schorzenia dróg ciowych, bóle okolicy
krzy owej i bóle nóg.

Punkt 5 meridianu serca (Tongli): bóle g owy, ostra chrypka, sztyw-


no j zyka, zaburzenia mowy, zaburzenia snu, ko atanie serca, bóle
ramienia i stawu nadgarstkowego.

Punkt 3 meridianu w troby (Taichong): bóle g owy, zawroty


owy, padaczka, drgawki gor czkowe u dzieci, choroby oczu, prze-
puklina, krwawienia z macicy wy czaj c menstruacj , stany zapalne
sutka.

Punkt 60 meridianu p cherza moczowego (Kunlun): niedow ady


ko czyn dolnych, bóle krzy a, rwa kulszowa, wypadanie odbytu, bóle
stóp.

Punkt 57 meridianu p cherza moczowego (Chengshan): rwa kul-


szowa, wypadanie odbytu, ylaki i bóle podeszwy, niedow ady ko czyn
dolnych.

Cun indywidualna jednostka pomiarowa

W zwi zku z ró wielko ci cia a pacjentów oraz ze stale po-


wtarzanymi b dami w lokalizacji punktów, lekarze yj cy oko o dwa
tysi ce lat temu za czasów dynastii Han, ustalili w asn dla pacjenta
jednostk pomiarow . W ten sposób odmierzane s odleg ci mi dzy
punktami. Dzieli ona cia o ludzkie na proporcjonalne odcinki i nazywa
si cun. Cun pozosta do dzisiaj najwa niejsz jednostk pomiarow
akupunktury.
1 cun odpowiada szeroko ci kciuka. Je eli z ymy 4 palce razem, to
otrzymamy szeroko 3 cunów. Dwa palce z czone razem daj szero-
ko 1,5 cuna.
Pomiary szeroko ci palca s proste i porównywalne, i s pewn
metod lokalizacji punktów w akupresurze wykonywanej na sobie sa-
mym. Szeroko palca mo e zmieni si jednak e pod wp ywem ci -
kiej, codziennej pracy. Na nast puj cym zestawieniu znajduj si wa -
niejsze, proporcjonalne pomiary, tak e mo na sprawdzi , czy w asna
szeroko palca zgadza si z podanymi pomiarami.
owa
12 cunów: od linii w osów powy ej czo a do linii w osów karku
3 cuny: od rodkowego punktu mi dzy brwiami do linii w osów
3 cuny: od linii w osów karku do siódmego kr gu szyjnego, atwo
mo na go znale , poniewa jego wyrostek jest bardziej
wystaj cy od poprzedzaj cych
6 cunów: mi dzy dwoma skroniowymi liniami w osów
Tu ów
8 cunów: mi dzy dwoma brodawkami sutkowymi
8 cunów: mi dzy p pkiem a mostkiem
5 cunów: mi dzy p pkiem a ko ci onow
6 cunów: mi dzy dwoma wewn trznymi brzegami opatki
Rami
9 cunów: od przedniego ko ca fa dy pachowej do fa dy okciowej
12 cunów: od fa dy zgi cia okciowego do fa dy zgi cia nadgarstka
Nogi
19 cunów: od kr tarza wi kszego, wyczuwalnego guza ko ci udowej
przy miednicy, do rodka rzepki kolana 16 cunów:
od rodkowego punktu rzepki do kostki zewn trznej
Mamy dwie ró ne mo liwo ci lokalizacji punktów akupunktury. Jedna
metoda pomiaru za pomoc szeroko ci palca, przy czym szeroko
kciuka wynosi 1 cun. W drugiej metodzie proporcjonalnego pomiaru
odleg ci mi dzy dwoma okre lonymi miejscami cia a s podzielone na
jednostki cunowe. Punkt znajduj cy si 2 cuny powy ej zgi cia stawu
nadgarstkowego mo na znale odmierzaj c dwie szeroko ci kciuka
w gór od linii zgi cia stawu nadgarstkowego. Mo emy równie zloka-
lizowa punkt za pomoc ta my pomiarowej. Odleg mi dzy lini
zgi cia stawu nadgarstka a lini zgi cia okcia mierzymy, a nast pnie
dzielimy na 12 odcinków. Przy ko cu drugiego odcinka wykonujemy
akupresur . Druga metoda jest wprawdzie bardziej precyzyjna, ale za-
razem bardziej skomplikowana od pierwszej. Aby wykona akupresur
na sobie, mo na stosowa pomiary za pomoc szeroko ci palców, gdy
wygodniejsze. Jednak e lokalizacja nawet pomiaru proporcjonalnego
jest ostatecznie miejscem przybli onym, w którym znajduje si punkt.
Czy rzeczywi cie zosta odnaleziony poszukiwany punkt, wskazuje po
pierwsze specyficzna wra liwo na ucisk. Na ten sam ucisk punkt
akupunktury reaguje o wiele czulej od dowolnego miejsca w pobli u.
Dlatego ci gle trzeba szuka wra liwego miejsca. Po drugie jest to
identyfikator, który jest w ciwo ci punktu akupunktury. Wi kszo
punktów le y w zag bieniu, którego wzrokiem nie mo na dostrzec,
jednak e przy ucisku palcem mo na go dok adnie wyczu .

Praktyczne zastosowanie

Niezale nie od tego, czy na punkty akupunktury b dziemy dzia ali


tradycyjnymi rodkami, jak ig y z ote czy srebrne, czy bardzo nowo-
czesn technik laserow , czy te go ymi r koma, cel terapii pozostanie
ci gle ten sam, tzn. regulacja przep ywu energii oraz ponowne do-
prowadzenie do stanu równowagi Yin i Yang. Wymienione w pierwszej
kolejno ci techniki s bardziej precyzyjne i dlatego bardziej efektywne
od akupresury. Stanowi one jednak pewne niebezpiecze stwo, je li nie
perfekcyjnie opanowane. Stosowanie akupresury niesie bowiem rów-
nie pewne ryzyko. Je eli kto na przyk ad wykonuje akupresur paz-
nokciami, to zwi ksza jej precyzj , ale równocze nie wzrasta niebez-
piecze stwo infekcji spowodowane ma ymi zranieniami skóry i obec-
no ci zarazków na paznokciach. Zalecamy wykonywanie masa u pun-
któw akupunktury opuszkami palców, najlepiej opuszkami kciuka lub
palca wskazuj cego, ewentualnie k bem kciuka. W ten sposób nie
pope niamy b du i zarazem akupresura nie stanowi ryzyka. Praktyczna
korzy jest równie dla akupunktury, gdy punkt jest precyzyjnie trafia-
ny. Przy masa u palcem lub d oni powierzchnia jest wi ksza i w zwi -
zku z tym mamy mo liwo pe nego trafienia. Nie strzelajcie strzelb
w ziarno, nawet je li nie ma natychmiastowego efektu z akupresury
wykonywanej wed ug propozycji przedstawionych dla pewnych scho-
rze w tej ksi ce. Niezliczone przyk ady z mojej kilkunastoletniej
praktyki wskazuj , e wi kszo ludzi mo e si uczy akupresury.
Z biegiem czasu punkty s coraz bardziej precyzyjnie odnajdywane.
Tym samym b dzie mo liwe szybsze ró nicowanie ucisku na punkty
akupunktury od innego miejsca na powierzchni cia a.
Profesjonalny akupunkturzysta stosuje ró ne kombinacje masa u.
Rozró nia on na przyk ad ci gni cie", skrobanie", stukanie", ude-
rzanie", ucisk w miejscu", ucisk podczas okr nego ruchu". Dla
wykonywania akupresury na sobie samym szczególnie dobra jest ta
ostatnia technika, zw aszcza je eli przy tym wykonujemy akupresur na
zmian raz w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara, a nast pnie
przeciwnym. Post pujemy równie wed ug zasady równowagi Yang
i Yin. Zgodnie ze wskazówkami zegara dajemy Yang, a przeciwnie do

Masa wykonywany przez wielkiego mistrza. Delikatnie lizgaj ce si


onie po ciele, znika napi cie, p yny cia a p yn swobodnie, dochodzi
do równowagi energetycznej.
wskazówek zegara wyrównujemy Yin. Cia o bierze automatycznie ener-
gi wtedy, kiedy jej potrzebuje. Ucisk powinien by przynajmniej tak
silny, e tkanki znajduj ce si pod palcem powinny si przy ruchu
okr nym porusza .
dzie te wskazany g ówny punkt i wspomagaj cy O. Nie ma to
wprawdzie adnego znaczenia jako ciowego. Polega to na tym, e pun-
kly wspomagaj ce s mniej wa ne i mog by pomini te. Masujemy
wszystkie punkty, które s wskazane do stosowania przy danej choro-
bie. G ówne punkty powinny by cz ciej i d ej masowane od punk-
tów wspomagaj cych, tak aby ich specyficzne dzia anie mog o si w pe-
ni ujawni . Punkty mog by masowane w dowolnej kolejno ci do
czasu u mierzenia bólu. Zbiorczy czas akupresury powinien wynosi
najwy ej od 20 do 25 minut. Mo na leczenie w ci gu dnia kilka razy
powtarza .
Je eli nie pojawia si poprawa, to trzeba zg osi si do lekarza.
Mo emy jednak w ka dym rodzaju bólu stosowa akupresur , jako
przej ciow terapi , je eli mamy ju ustalon wizyt u lekarza. Nie
musimy czeka bezczynnie do terminu wizyty z za onymi r koma, ale
mo emy podj w miar mo liwo ci samemu co przeciw bólowi.
Jeszcze kilka s ów na temat chorób wymienionych w ksi ce. Próbo-
wa em ograniczy opracowanie do pojawiaj cych si dolegliwo ci dnia
codziennego. Cz chorób okre la si jako lekkie, jak np. przezi bie-
nie, które mo e leczy ka dy cz owiek bez wizyty u lekarza, je li poza
tym jest zdrowy. Cz ciowo równie w chronicznych dolegliwo ciach,
jak np. reumatyzm, je eli chory nie stosuje nic innego jak tylko tabletki
i ma ci przeciwbólowe.

W sytuacjach przedstawionych poni ej nale y przed wykonaniem


akupresury najpierw zapyta lekarza:
pacjent z powodu choroby jest w trakcie leczenia lekarskiego,
w razie bardzo podwy szonego ci nienia,
podczas ci y.

Wielcy mistrzowie w staro ytnych Chinach mogli chorych leczy tylko


ich dotykaj c. Kierowali swoj koncentracj na punkt
akupunktury i pozwalali na p yni cie ich energii. Do takiej perfekcji
prawie nikt ju dzi nie dochodzi, inne s bowiem czasy. W ka dym
razie uda o mi si przeprowadzi masa u siebie w moich w asnych
my lach, z takim samym dok adnie dobroczynnym skutkiem.
Nerwowo

Czasami dok adnie znamy przyczyn naszej nerwowo ci:


czekaj ce nas egzaminy, zmiana stanowiska pracy, podró , wielkie
wi to wymagaj ce intensywnego przygotowania. Mo e wówczas
pojawi si niespokojny sen, mo e pogorszy si apetyt oraz ko atanie
serca, kiedy jeste my sami ze swoimi my lami. L k, niepewno i
przedwczesna rado nale do cz stych przyczyn nerwowo ci.
Nerwowo jest problemem zdrowotnym wtedy, kiedy pojawia si bez
przyczyny. Je eli jest sta ym go ciem, to pojawia si równie
niezadowolenie, które uruchamia diabelski kr g. Mo e to by
sytuacja podobna do tej, jaka dzieje si w ma stwie, kiedy to jeden
z partnerów z ci si ka dorazowo, gdy dziecko p acze, a potem
trudno jest sp dzi razem przyjemny wieczór. Mo e nawet doj do
ótni mi dzy rodzicami, która jednocze nie mo e oddzia ywa na
dziecko. Dziecko ponownie b dzie reagowa o p aczem. Rozwi zania
problemu nie nale y szuka w dziecku, ale w rodzicach. Je eli b
dzia ali przeciwko swojej nadmiernej dra liwo- ci, to krzyk dziecka nie
dzie doprowadza ich do z ci. Mo e przyczyni si do tego, e
dziecko b dzie p aka o mniej i ciszej ni poprzednio. Cz sto b dzie
aka o tak samo g no jak poprzednio, ale b dzie p aka o rzadziej,
je eli poczuje, e jego rodzice prowadz harmonijne ycie.
Dotyczy to równie innych obszarów ycia. Wówczas, tak jak w po-
wy szym przyk adzie, nie nale y doprowadza dziecka do milczenia, ale
trzeba wzmocni naszego ducha, tak aby nie traci równowagi przy
jakiejkolwiek zmianie w naszym otoczeniu. W tym mo e pomóc aku-
presura. Nerwowo rzadko ma przyczyny organiczne. Pomocne s
wówczas przede wszystkim punkty na ko czynach. Punkty te maj
wi c dza anie lecznicze, chocia s daleko po one od miejsca docelo-
wego dzia ania.
3 cuny powy ej kostki
wewn trznej znajduje si
punkt 6 meridianu
ledziony Sanyinjiao
(spotkanie trzech Yin).
Tutaj spotykaj si trzy
meridiany Yin stopy,
ad c stop na drugie
kolano u atwiamy sobie
pomiary i akupresur .

Trzeci punkt meridianu


troby (W3) le y 2
cuny powy ej pierwszej
przestrzeni
mi dzypalcowej stopy

Punkt 4 meridianu jelita grubego jest jednym z najstarszych punktów medycyny


chi skiej. Znajduje si z boku rodka ko ci ródr cza palca wskazuj cego.
Przyciskamy kciuk do wyprostowanych palców d oni tak, e na grzbiecie d oni
tworzy si wzgórze. Drugi kciuk k adziemy na szczycie tego wzgórza i
rozlu niamy d . Po znalezieniu tego punktu mo emy go masowa ,
Odmierzamy od dolnego bieguna rzepki 3 cuny w dó i 1 cun w bok od ko ci
piszczelowej. Tak znajdujemy 36, czyli trzydziesty szósty punkt me-ridianu dka.
Punkt 26 meridianu g ównego
regulatora tylnego (GRT 26) le y w
górnym ko cu drugiej z trzech cz ci
mi dzy górn warg a nosem.

Poni ej pierwszego wyrostka


kolczystcgo pierwszego kr gu
piersiowego znajduje si punkt 13
meridianu g ównego regulatora tylnego.
Poni ej siódmego kr gu szyjnego znajduje
si 14 punkt tego samego meridianu. Przy
pochylonej do przodu g owie siódmy
wyrostek kolczysty kr gos upa szyjnego
jest jeszcze bardziej wystaj cy od innych i
dlatego atwo go znale . Punkt 20
meridianu p cherzyka ciowego le y
mi dzy mi niami. atwo mo na go
okre li , je eli g ow pochylimy i
dziemy ni porusza do tylu i do przodu
Ko atanie serca

W Chinach uwa a si , e serce jest siedzib ducha. Na nasze


zdrowie wp yw ma nastrój. Musimy chroni ducha i jego siedzib .
W ka dej terapii chi skiej medycyny wzmocnienie ducha ma podstawo-
we znaczenie, poniewa jest on najwa niejszym warunkiem szybkiego
leczenia. To samo dotyczy nawet malej, nieszkodliwej, ci tej rany. Jest
to szczególnie istotne na Zachodzie, gdzie dla wielu ludzi szybkie tem-
po i napi te terminy w pracy s nie tylko w ci gu tygodnia, ale równie
dominuj w wolnym czasie i odpoczynku. Dochodzi do silnego zm cze-
nia ducha i serca. Tym bardziej, e coraz wi cej ludzi da za wiele, nie
chc c si przyzna do tego. To wszystko przyczynia si do powstawa-
nia sytuacji stresowych, których przyczyn s oczekiwania spo eczne,
a tak e w asne, ograniczone mo liwo ci. Skutkiem tego mog by stany
kowe, mog si pojawi depresje, w najgorszym przypadku serce
mo e odmówi pos usze stwa. Ko atania serca i stany l kowe s ze
sob mocno zwi zane. Je eli wzmocnimy serce, to wzmocnimy te
ducha, który by os abiony przez strach. Nasza terapia obejmowa
dzie przede wszystkim punkty meridianu serca i osierdzia z ich od-
powiednim dzia aniem terapeutycznym. Przez odleg y punkt stymuluje-
my meridian p cherza moczowego, który wed ug chi skiej zasady y-
wio ów jako woda zwi zany jest z l kiem. Ko atania serca mog by
powodowane l kiem, ale mo na równie uczucie l ku usuwa . Spróbuj-
my jednak spojrze na przyczyny i dzia anie oddzielnie. Ko atanie serca
mo e by rzeczywi cie symptomem choroby i powinni my o tym zg osi
lekarzowi.
Na dalszych stronach zamieszczone s fotografie dotycz ce tego za-
gadnienia.
Punkt Shanzhong
rodek klatki
piersiowej) le y
dok adnie mi dzy
brodawkami na
mostku. Punkt GRP
17 lokalizuje si w
eniu na
plecach, poniewa
brodawki sutka
maj wtedy
prawid ow
lokalizacj w
czwartym

Punkt 7 mendianu
serca le y w fa dzie
stawu nadgarstka,
jednak poza
ci gnem, które
czy ko okciow
i staw
nadgarstkowy.
Je eli od rodka
fa dy przesuniemy
si o 2 cuny, to
trafimy na punkt 6
meridianu osierdzia
Neiguan
(wewn trzne
po czenie).
PM 15 pi tnasty punkt meridianu p cherza moczowego; ka dy mo e sam znale
ten punkt i masowa go. U atwi to mo e druga osoba, je li mamy zgi te plecy. Punkt
le y 1,5 cuna w bok od 5 wyrostka kolczystego kr gu piersiowego. atwo mo na go
znale , je li zaczniemy liczenie od wystaj cego ostatniego kr gu szyjnego. Ostatni kr g
szyjny przy pochylonej g owie do przodu bardziej wystaje od pozosta ych.
Je eli zegniemy rami
do k ta prostego, to znaj
dziemy punkt 3 meridianu
serca, w wewn trznym
ko cu bruzdy zgi cia ok
ciowego. Punkt 4 meridia
nu osierdzia (O 4) mo na
atwo znale ; le y na we
wn trznej powierzchni
przedramienia dok ad
nie 5 cunów powy ej pier
wszej bruzdy zgi cia stawu
okciowego
Stany depresyjne

Któ nie zna takiego dnia, ju od momentu pos pnego wstania, jak
mg a listopadowa. Otwierasz oczy i ju wiesz, e dzie b dzie szary.
Tak opisuje si dni z okresu ni u w asnego biorytmu. Ludzie widz w
tym w asne id, swoje ego i swoje super-ego uwik ane w nierówn
walk . Jedni chwytaj najpierw papierosa, nast pnie przy porannej
kawie si gaj po pude ko pigu ek. Drudzy znajduj usprawiedliwienie
dla swojego pracodawcy w bezsennej nocy lub w zaburzeniach d-
kowych i zwyczajnie zostaj w ku. Jedno jest wspólne dla wszy-
stkich: czuj si zm czeni, rozbici, bez jakiejkolwiek ch ci zaczynaj
nowy dzie . Depresyjne zaburzenia nie maj cz sto adnej uchwytnej
przyczyny. Wyja nienie przyczyn wed ug chi skiej medycyny mo e czy-
telnikom z kr gu kultury zachodniej tak e si podoba . Mianowicie
dzie to dla wszystkich zrozumia e, je eli rzeczywi cie b dziemy cia o
i ducha pojmowa jako jedno . Siedzib ducha jest serce. Je eli serce
jest le lub niedostatecznie od ywione, mo e si zdarzy , e duch si
wyprowadzi: pozostanie pustka, któr czujemy wyra nie jako brak
ochoty i s abo motywacji. Trzeba zlikwidowa charakterystyczny
symptom Yin. Stymulujemy wówczas z jednej strony punkty na meri-
dianie serca, s siaduj cym meridianie osierdzia i meridianie ledziony,
bezpo rednio zwi zanej z sercem. Z drugiej strony masujemy ca y rz d
silnych punktów na Yang meridianach dka, p cherzyka
ciowego i g ównego regulatora tylnego.
Poni ej pierwszego kr gu
piersiowego le y punkt 13
meridianu g ównego re-
gulatora tylnego. Poni ej
siódmego kr gu szyjnego
(przy pochyleniu g owy do
przodu wyra nie wystaje)
le y punkt 14 meridianu
ównego regulatora tylnego.
Je eli na linii w osów
przekroczymy pierwszy
mi sie , to znajdziemy
punkt Fengchi (wiatr
staw), czyli punkt 20 me-
ridianu p cherzyka cio-
wego.

Odmierzamy od punktu
rodkowego mi dzy brwiami
8 cunów, dwie szeroko ci
oni i dwie kciuka przez
czo o do ty u na linii
rodkowej cia a. W ten
sposób Miniemy 20
punkt meridianu g ównego
regulatora tylnego Baihui
(miejsce stu zgód).
Punkt 36 meridianu
dka atwo jest znale .
Odmierzamy od rzepki
kolana 3 cuny do do u i 1
cun na zewn trz. Punkt
36 dzia a na ca y organizm
wzmacniaj co. Dlatego
wykonuje si tu
akupresur w wielu
organicznych cierpieniach.
3 cuny powy ej szczytu
wewn trznej kostki le y
punkt 6 meridianu
ledziony. Tu spotykaj
si z meridianem
ledziony równie oba
meridiany Yin stopy:
meridianu w troby i nerki.
Nazwano go San-yinjiao
jest to miejsce, w
którym spotykaj si 3
meridiany typu Yin.

Punkt 5 meridianu serca


Tongli (wewn trzna ugoda) le y w odleg ci
szeroko ci kciuka od bramy ducha" (Shen-men
S 7). S to dwa g ówne punkty w terapii depresji.
Dwie szeroko ci kciuka od fa dy, na której le y S 7
i w rodku wewn trznej powierzchni
przedramienia, jest punkt 6 meridianu osierdzia.
Zaburzenia snu

Orodki nasenne nale wraz ze rodkami przeciwbólowymi, pobu-


dzaj cymi i uspokajaj cymi, do grupy leków zmieniaj cych nastrój.
Mog one powodowa niebezpieczne dzia ania uboczne na cia o i psy-
chik . Nadu ycie ich mo e prowadzi do mierci. D ugo trwaj ce,
regularne przyjmowanie tych leków prowadzi do uzale nienia. Starzy
ludzie maj cz sto ró norodne dolegliwo ci spowodowane organiczny-
mi zmianami, które prowadz do przewlek ych zaburze snu. Problemy
psychiczne dodatkowo powoduj powstanie takich sytuacji, jak na
przyk ad: samotno , bezczynno zawodowa, brak samowystarczalno-
ci w yciu codziennym. Zw tpienie w sens ycia, l k przed mierci
nasila zaburzenia snu i powoduje, e dla wielu starszych osób wieczor-
na konsumpcja rodków nasennych staje si rytua em. W nie dla
starszych osób akupresura mo e stanowi pe nowarto ciow pomoc
w zasypianiu bez niebezpiecznych dla zdrowia dzia ubocznych. G ó-
wnym punktem jest 7 punkt meridianu serca i 6 meridianu osierdzia.
Dwa punkty na ko czynie górnej mo na bez problemu masowa , na-
wet przy ograniczonej ruchomo ci. Zaburzenia snu nale y traktowa
powa nie. Mog to by objawy organicznych lub psychicznych chorób,
wówczas mog by leczone tylko przez lekarzy. Nale y te samemu
szuka przyczyn i sposobów rozwi zania bezsenno ci. Czy w sypialni
nie jest za gor co, czy z ulicy nie dochodzi ha as, wiat o? Czy nie
pijemy za du o alkoholu, kawy, herbaty? Czy nie bierzemy leków, czy
te rodków leczniczych mog cych zaburzy sen? Czy w pracy, w rodzi-
nie nie oczekujemy zbyt wiele? Czy nie ogl damy za du o i d ugo
telewizji? To mo e by równie przyczyn bezsenno ci. Je eli b dziemy
regularnie i agodnie wykonywa akupresur podanych punktów, b -
dzie to pomocne w zasypianiu, nawet je eli przyczyna zaburze snu nie
dzie usuni ta.
Na kolejnej stronie znajduj si fotografie ilustruj ce, w jaki sposób
mo na rozwi za ten problem.
Siódmy punkt
meridianu serca (S
7) nazywa si
Shenmen (brama
ducha). Znajduje si
on na zewn trznej
stronie ci gna
cz cego ko
okciow ze stawem
nadgarstka. Punkt 6
meridianu osierdzia
le y 2" cuny
powy ej fa du
zgi cia stawu
nadgarstka.

Punkt 6 meridianu
ledziony znajduje
si 3 cuny powy ej
szczytu kostki wewn trznej. W zag bieniu mi dzy
kostk wewn trzn a ci gnem pi towym (Achillesa)
le y punkt 3 meridianu nerki. Przesuwamy palec od kostki
wewn trznej poziomo do ty u. Uwa amy przy tym, aby nie
pope ni b du i nic masowa punktu N 4, który le y tylko o
0,5 cuna w dó od naszego punktu.

Pierwszy punkt meridianu nerki N 1 atwo mo na znale ,


poniewa znajduje si w zag bieniu, w jednej trzeciej cz ci
stopy.
[Winili l mii im
Mm ta
dzi rzepki
do dohi i 1 cun
na zewn trz, w
ten sposób
znajdujemy
punkt 36
meridianu
dka.
Taichong
(najwy szy
przyp yw
morza) nazywa
si punkt 3
meridianu
troby.
Znajdziemy go
2 cuny
powy ej
pierwszej przestrzeni mi dzypalco-wej stopy.
Punkt 4 meridianu jelita grubego nazywa si
Hegu (zamkni ta dolina). Ten stary punkt
znajdujemy w ten sposób, e przyciskamy
kciuk do pozosta ych palców d oni tak, e
tworzy si wzgórze. Nast pnie k adziemy
palec na szczyt tego wzgórza, rozlu niamy
i masujemy
Dzielimy zag bienie mi dzy
nosem a górn warg na trzy
równe odcinki. Punkt 26
meridianu g ównego regulatora
tylnego le y mi dzy górnym a
rodkowym odcinkiem.

W odleg ci o pó szeroko ci
kciuka powy ej linii w osów,
znajduje si punkt 24 meridianu
ównego regulatora tylnego.
Mo na równie znale ten punkt
odmierzaj c 3,5 cu-na powy ej
punktu rodkowego mi dzy
brwiami. Je eli z tego samego
miejsca odmierzymy 9 cunów, to
irafimy na punkt 20 tego samego
meridianu
Punkt S 7 (siódmy punkt meridianu serca) le y
na zewn trznej stronie ci gna cz cego ko
okciow ze stawem nadgarstka. Nazywa si
Shenmen (brama ducha).
2 cuny powy ej pierwszej przestrzeni
mi dzypalcowej stopy le y punkt W 3
(meridian w troby), czyli Takhong (najwy szy
przyp yw morza). 0,5 cuna powy ej drugiej
przestrzeni mi dzypalcowej stopy le y Neiting
(wewn trzny dziedziniec), czyli 44 punkt
meridianu dka. Ostatni, czyli 45 punkt
meridianu dka ( 45), znajduje si na
zewn trznej stronie k ta paznokcia drugiego
palca.
Natomiast punkt 4 meridianu jelita grubego
znajdujemy w nast puj cy sposób:
przyciskamy kciuk do pozosta ych palców r ki
tak, e tworzy si wzgórek. Nast pnie
adziemy drugi kciuk na szczycie wzgórka i
wykonujemy akupresur , rozlu niaj c znowu
.
Najlepiej, je eli w tym punkcie kto inny wykonuje akupresure. PM 15, czyli pi tnasty
punkt meridianu p cherza moczowego, znajduje si o dwie szeroko ci palca (1,5
cuna) z boku wyrostka kolczystego pi tego kr gu piersiowego.
Bóle g owy

Mog by one przeszywaj ce, ci gn ce, pal ce lub pulsuj ce. Rów-
nie mog by jak mocne uderzenie, jak uczucie ci aru lub uczucie
pego ucisku. Inne dolegliwo ci nie maj takiej ilo ci i ró norodno ci
okre le jak bóle g owy. Bóle g owy s przecie zawsze tylko objawem.
Przyczyn tych dolegliwo ci mog by zaburzenia neurologiczne lub
guzy mózgu, a tak e schorzenia twarzy, a przede wszystkim oczu.
Wiele kobiet uskar a si na ból g owy podczas miesi czkowania i przy
zmianie pór roku. Bóle g owy mog mie pod e psychiczne. Równie
nadci nienie t tnicze, spaliny samochodów, opary trucizn w zak adach
pracy oraz nieprawid owa postawa cia a mog si do tego przyczynia .
Medycyna chi ska czy bóle g owy z zaburzeniami przep ywu energii
w okre lonych meridianach. Do czo a odnosi si meridian dka, do
skroni meridian woreczka ciowego, do karku meridian p cherza
moczowego oraz do szczytu g owy meridian w troby.
Akupresura nale y do bezpo rednich form terapii w bólach g owy.
Nie ma ona w przeciwie stwie do tabletek adnych nieprzyjemnych
dzia ubocznych. Nale y zaznaczy , e ju rozlu niona postawa, któr
przyjmujemy przy akupresurze, powoduje ust pienie bólów. Obok
punktów lokalnych na g owie wykonujemy na koniec akupresur tak
zwanych punktów odleg ych. Punkty za okciem i poni ej kolana w od-
dalonych cz ciach cia a s przeznaczone specjalnie do leczenia bólów.
Spróbujmy w pe ni rozlu ni si fizycznie i psychicznie, zanim zacznie-
my akupresur . Gdy b dziemy rozlu nieni, to szybciej uzyskamy efekt.
Ca a g owa
Punkt 20 meridianu
cherzyka ciowego le y
powy ej linii w osów w
zag bieniu obok mi nia
trapezowego, który si ci gnie
od grzbietu do ty u g owy.
Fengchi (wiatr staw) jest to
ówny punkt stosowany w
bólach ca ej g owy
Czo o

Dok adnie mi dzy


brwiami znajduje si
specjalny punkt Yintang. Le y
co prawda na linii meridianu
ównego regulatora tylnego,
ale pomimo to nie jest do
niego zaliczany
Je eli odmierzymy od rodka
mi dzy zewn trznym k tem oka
a brwi 1 cun na zewn trz, to
trafimy na punkt Taiyang. Jest to
jeden z licznych, specjalnych
punktów, który nie nale y do
adnego z meri-dianów. Punkt
GRT 20 (meridian g ównego
regulatora tylnego) znajdujemy
wyznaczaj c 8 cunów oj punktu
znajduj cego si dok adnie
mi dzy brwiami, przez czo o do
ty u szczytu

Czwarty punkt meridia-nu jelita grubego


znajduje si na zewn trz od rodka ko ci
ródr cza palca wskazuj cego. Znajdujemy
go w nast puj cy sposób; przyciskamy kciuk
mocno do ródr cza, tak e obok tworzy si
wzgórek. K adziemy palec na szczyt
wzgórka i rozlu niamy d .
2 cuny powy ej
poprzecznej fa dy stawu
nadgarstka le y, po
rodku wewn trznej
powierzchni
przedramienia, punkt 6
mcridianu osierdzia.
Siódmy punkt meridianu
uca atwo znajdziemy,
je eli skrzy ujemy kciuki
obu r k w ten sposób, e
dwa palce wskazuj ce
znajd si na górnym
brzegu drugiej ko ci
przedramienia. P 7 jesl
punktem, który wskazuje
na koniuszek palca
wskazuj cego. Le y on
1,5 cuna od zgi cia stawu
nadgarstka.
3 cuny powy ej
zewn trznej kostki
znajduje si punkt
Xuanzhong (wisz ce
dzwony), czyli 39 punki
meridianu p cherzyka
ciowego.
Punkt 44 meridianu
dka tezy 0,5 cuna nad
szczelin miedzypalco-
stopy.
Specjalny punkt nazwany Taiyang nic nale y do adnego meridianu. Nie pope nimy
du przy szukaniu, je eli od rodka mi dzy zewn trznym k tem oka a brwi od-
mierzymy 1 cun na zewn trz.
Je eli popatrzymy na d , to od strony ma ego palca mo emy zauwa granic zmiany
koloru mi dzy mocno ukrwion czerwon powierzchni d oni a normalnym kolorem
skóry grzbietu d oni. Punkt 3 mendianu jelita cienkiego le y dok adnie na tej granicy.

Punkt 60 meridianu p cherza moczowego le y we wg bieniu mi dzy kostk zewn trzn a


ci gnem pi towym (Achillesa).
ównym punktem w leczeniu
bólów g owy okolicy szczytu
jest GRT 20 (meridian
ównego regulatora tylnego),
czyli Baihui (sto zgód).
Znajdziemy go, je eli od
punktu rodkowego mi dzy
brwiami odmierzymy 8 cunów
w gór przez czo o i szczyt do
ty u.

Punkt 20 meridianu p cherzyka


ciowego, czyli Fengchi
(wiatr staw), le y tu nad
lini w osów w zag bieniu
obok mi nia trapczowatego,
który le y po nhn strnnarii
kr gos upa i ci gnie si od
grzbietu do ty u g owy. Mi sie
tra-pezowaty mo na atwo
wyczu , je eli g ow
pochylimy i zaczniemy ni
porusza tam i z powrotem
0 cuny powy ej pierwszej szczeliny mi dzypalcowej stopy le y punkt Tai-chong
(najwy sza fala morska), czyli me-ridian w troby 3. Mo e niektórym osobom
wydawa si dziwne, e punktem na stopie leczymy ból g owy. Dawno ju
stwierdzono, e punkty na ko czynach (poni ej okcia, ewentualnie poni ej
kolana) lecz dolegliwo ci w oddalonych miejscach cia a.

W jednej trzeciej przedniej cz ci stopy znajduje si Yong uan (ukryte ród o), czyli
pierwszy punkt meridianu nerki.
Stany os abienia

O eden z dwóch g ównych punktów w leczeniu stanów os abienia


nazywa si Guanyuan (punkt zwrotny ycia). Jest to 4 punkt meridianu
ównego regulatora przedniego. W podr cznikach opisywany jest jako
punkt tonizuj cy dla ca ego cia a. Drugi g ówny punkt ma równie
ogólnowzmacniaj ce dzia anie. Jest nim 36 punkt meridianu dka,
za pomoc którego wzmacniano nierzy w staro ytnych* Chinach
podczas uci liwych marszów. Zm czenie i uczucie os abienia nale y
w chi skiej diagnostyce do objawów pustki. Wi kszo osób ma niskie
ci nienie. Ludzie z niskim ci nieniem cz sto uskar aj si , e maj
gwiazdki w oczach jak si pochyl lub robi si im czarno przed oczy-
ma, gdy podnosz du y ci ar. Czuj si bezsilni, bez krwi, a niektórzy
w ostrych stanach os abienia s nawet omdlali. Akupresura mo e ci -
nienie krwi stabilizowa i nie dopu ci w okre lonych sytuacjach do
nag ego zas abni cia.
Nale y zaznaczy , e niskie ci nienie nie jest ogólnie niebezpieczne
dla zdrowia. Cz sto jednak chcemy co z tym zrobi , poniewa niskie
ci nienie cz sto nie tylko prowadzi do stanu os abienia, ale mo e os a-
bi ducha: jeste my wówczas zdekoncentrowani, gubimy w tek podczas
czytania artyku u w gazecie, a podczas dyskusji czujemy si zm czeni.
Akupresura mo e równie usun te objawy. Rozwa ne od ywianie,
bogate w witaminy, mo e wspiera leczenie akupresura. Tak e znane
biologiczne produkty, jak py ek kwiatowy, mog okaza si wspania
pomoc przy niskim ci nieniu.
Punkt czwarty i szósty meridianu g ównego regulatora przedniego le y na linii rod-
kowej brzucha. GRP 6, czyli Qihai (morze energii), znajduje si 1,5 cuna poni ej p pka.
Je eli przesuniemy si w dó , to trafimy na GRP 4 Guanyuan (punkt zwrotny ycia).
Je eli wyobrazimy sobie ko o otaczaj ce tali i biegn ce na wysoko ci p pka, to
znajdziemy z ty u mi dzy wyrostkami kolczystymi drugiego oraz trzeciego kr gu
wiowego punkt Mingmen (brama ycia).
Punkt 23 meridianu p cherza moczowego le y 1,5 cuna obok.
Punkt 4 meridianu jelita grubego nazywa si Hegu (zamkni ta dolina). Nale y on
do najstarszych punktów akupunktury. Przyciskamy kciuk do ródr cza, tak aby
utworzy o si wzgórze na grzbiecie r ki. K adziemy palec na szczycie wzgórza i
rozlu niamy d . Teraz palec le y dok adnie w punkcie JG 4, obok rodka ko ci
ródr cza palca wskazuj cego.

Nie pomylimy lokalizacji ogólnie wzmacniaj cego punktu 36 meridianu dka,


je eli od dolnej kraw dzi rzepki odmierzymy 3 cuny w kierunku stopy i potem 1
cun w bok.
Uczucie zawrotów g owy

Kiedy odwiedzi mój gabinet zamo ny Libanczyk i uskar si na


cz ste napady zawrotów g owy. Ju na pocz tku badania czu em, e
jest to cz owiek o nerwowym i chwiejnym usposobieniu. Pocz tkowo
pozwoli em mu wszystkie cierpienia opisa i zapyta em ostro nie o jego
zawód, sytuacj rodzinn , sytuacj yciow . By handlowcem. Opowie-
dzia , e jest onaty, ma czworo doros ych dzieci, studiuj cych w Pary-
u. On i jego ona s prawie bez przerwy w drodze, obowi zki zawo-
dowe powoduj , e s oddzielnie. Ponadto ona prowadzi sklep z ar-
tyku ami biurowymi na Wybrze u Ko ci S oniowej. Po d ugim wyja -
nieniu by em coraz bardziej pewien e Libanczyk powinien by leczony
nie z powodu zawrotów g owy, ale z powodu nerwowo ci. Tak wi c
wk em ig y w odpowiednie miejsca. Po kilku dniach przyszed znowu
z promieniej cym obliczem, tym razem w towarzystwie ma onki. By
niezmiernie szcz liwy i chcia si upewni , czy napady zawrotów g owy
ju ust pi . Leczy em go znowu z powodu nerwowo ci. Podczas uspo-
kajaj cego dzia ania igie w rozmowie z on potwierdzi em w pe ni
swoj diagnoz . Jej m by zawsze nerwowy, tak e przed spaniem nie
mog a czyta , poniewa nawet szelest kartek doprowadza go do w cie-
ci. Napady zawrotów g owy u Libanczyka by y najpewniej uwarun-
kowane psychicznie. Takie przypadki rzeczywi cie cz sto si zdarzaj .
Jednak e zawroty g owy mog mie przyczyn organiczn . Szczególnie
cz sto przyczyniaj si do nich zaburzenia wzroku i podra nienia ucha
wewn trznego, siedziby zmys u naszej równowagi.
W punkcie Baihui (sto zgód) znajduje
si 20 punkt meridianu g ównego
regulatora tylnego. Aby go okre li ,
trzeba dokona nast puj cych
czynno ci. Najpierw trzeba znale
punkt dok adnie po rodku obu uków
brwiowych. Nast pnie, wzdhi linii
rodkowej g owy, odmierzamy 8 cunów
do ty u i ju jest Baihui

Punkt 20 meridianu p cherzyka


ciowego le y w zag bieniu z boku
mi nia trapezowatego, który ci gnie
si od grzbietu do ty u g owy.
Punkt Neiguan (wewn trzne
po czenie), czyli punkt 6 meridianu
osierdzia, znajduje si 2 cuny
powy ej pierwszej linii zgi cia
stawu nadgarstka po rodku
wewn trznej powierzchni
przedramienia.

W zag bieniu mi dzy kostk


wewn trzn a ci gnem pi towym
(Achillesa) znajduje si 3 punkt
meridianu nerki. Dok adnie na linii
biegn cej poziomo od szczytu kostki
do tyhi.

2 cuny powy ej pierwszej szczeliny


mi dzypalcowej stopy le y trzeci
punkt meridianu w troby (W 3).
Specjalny punkt Yintang le y mi dzy wewn trznymi ko cami brwi.
Odzwyczajanie od palenia

w alenie papierosów podwy sza znacznie ryzyko wyst pienia cho-


rób. W latach sze dziesi tych naukowcy okre lili i przekazali dok adne
dane o wielko ci ryzyka zachorowalno ci pal cych i niepal cych. Ryzy-
ko zachorowania i zgonu z powodu raka plu wed ug tych bada jest
10,8 razy wy sze dla pal cych ni niepal cych. W przypadku zapalenia
oskrzeli i rozedmy p uc wielko ta jest 6,1 razy wi ksza, a w przypad-
ku raka krtani jest wi ksza 5,4 razy. Najcz ciej nie reagujemy na
wszelkie wiadomo ci o zagro eniu zdrowotnym. Musi by bowiem
ch , bez której nie jest mo liwe odzwyczajanie si od palenia. Jedni
chc rzuci palenie z dnia na dzie bez niczyjej pomocy. Drudzy
równie chc , ale nie udaje si im, mimo najlepszych ch ci, pomimo
ywania antynikotynowej gumy, stosowania pinezek w uchu i terapii
stopniowej z filtrami. Leczy em liczn grup ludzi z uzale nieniem
nikotynowym i mam w tym zakresie interesuj ce do wiadczenia.
Pacjenci z siln cz ci Yin, którzy w przesz ci mieli niskie ci -
nienie, preferowali ciep e pokarmy i napnje, tak e mieli UCZUCJC Zimna
tym pacjentom okazuj szczególn trosk przy rzucaniu palenia. Pa-
cjenci ci pod wiadomie szukaj w papierosie Yang ywio u ognia i tego
aktywizuj cego ciep a.
Akupresura pomaga oddali ochot na zapalenie papierosa. Jest to
szczególnie wa ne w pierwszych dniach po zaprzestaniu palenia, wów-
czas cz sto prze laduje nas ch zapalenia. Wykonujemy akupresure
w tych momentach, przez co wzmacnia si wola. W ten sposób zapo-
biegamy objawom psychicznym odstawienia, zalecamy dodatkowo pun-
kty przeciw stanom depresyjnym (patrz str. 104) i nerwowo ci (patrz
str. 96).
Specjalny punkt Yintang zosta
pó niej odkryty ni punkty klasyczne
meridia-nu. Le y on dok adnie
mi dzy brwiami. Mi dzy
skrzyde kiem nosa a bruzd nosa,
która tworzy k t w kierunku ust,
znajduje si punkt 20 meridianu jelita
grubego (witamy powietrze).

Szukamy punktu 4 meridianu jelita


grubego. Przyciskaj c kciuk do boku
ródrccza, tak e obok tworzy si
wzgórek, k adziemy palec,
wykonujemy akupresur szczytu
wzgórka i rozlu niamy d . Teraz
palec le y dok adnie przy rodkowej
cz ci ród-r cza palca wskazuj cego
w miejscu poszukiwanego punktu.
Po rodku mi dzy brodawkami znajduje si 17 punkt meridianu g ównego regulatora
przedniego (GRP 17). Punki len najlepiej lokalizuje si w u eniu na plecach, brodawki
znajduj si na anatomicznie prawid owej wysoko ci czwartego mi dzy ebrza.
Bóle

I radycyjna medycyna i farmacja chi ska s bogatym dziedzictwem.


Musimy jej post p wzmocni i rozwija na coraz wy szym poziomie.
Ju w pó nych latach pi dziesi tych chi scy lekarze mogli przedstawi
dalsze spektakularne rezultaty. Na bazie tysi cletniej wiedzy o dzia aniu
mierzaj cym ból rozwin a si wówczas anestezja akupunkturowa.
Dwadzie cia lat pó niej mo na ju by o oceni wyniki ponad stu opera-
cji na otwartym sercu, podczas których pacjenci byli w pe ni przyto-
mni, unikn li tym samym skutków d ugotrwa ej narkozy. Korzy ci
z akupunktury w anestezjologii s przecie tak widoczne. Nie istnieje
ryzyko zwi zane ze rodkami usypiaj cymi. Pacjent podczas operacji
jest przytomny i sam mo e wnosi swój wk ad w udan operacj .
Szybko wraca do si , poniewa podczas operacji jego funkcje fizjo-
logiczne by y zaledwie ograniczone.
W ten sposób chcia bym podkre li dzia anie przeciwbólowe akupun-
ktury oraz zach ci do stosowania jej w ekstremalnych wypadkach.
Najbardziej powszechne uznanie uzyska a chi ska medycyna w walce
z bólem.
Równie akupresura jako mi kki" wariant akupunktury mo e
agodzi skutecznie bóle, niezale nie od tego, czy dotycz one zmian
zwyrodnieniowych stawów, czy zranie w uciskach na nerwy. Je eli
wyst puj bóle stawowe mo na stosowa punkty w zapaleniu stawów
oraz punkty lokalne. Trzeba zawsze uwa , aby nie wybiera punktów
na stawach z procesem zapalnym, lecz odpowiadaj cy mu punkt, lub
z drugiej strony cia a.
Yanglingguan ( ród a przy wzgórzu Yang) tak si nazywa punkt 34 meridianu
cherzyka ciowego. Le y w zag bieniu mi dzy ko ci piszczelow a
strza kow , 2 cuny poni ej kolana. Je eli wyci gniemy stop , lo utworzy si nam
na mi niu brzuchatym ydki wg bienie w kszta cie odwróconej litery V. Punkt 57
meridianu p cherza moczowego le y w szczycie litery V.
Przy bólach barku jest wykonywana akupresura punktu JG 4 (patrz nast pna
strona).

Pi tnasty punkt meridianu jelita grubego (JG 15) jest stosowany w akupresurze
przy bólach barku i ramienia. Znajdujemy ten punkt podnosz c rami , tak e
mi dzy zewn trznym ko cem obojczyka a ko ci ramienn wytworzy si
widoczne wg bienie, w którym le y ten punkt.
Je eli zegniemy rami pod k tem, tak e utworzy si fa da w okolicy stawu
okciowego, to przy ko cu zewn trznej fa dy znajduje si Quchi (staw na
zakr cie), czyli 11 punkt tego samego meridianu.
Jednym z najstarszych i zarazem wielostronnych punktów chi skiej medycyny jest 4
punkt meridianu jelita grubego, czyli Hegu (zamkni ta dolina). Le y on przy ko ci ród-
cza palca wskazuj cego. Przyciskamy palec do ródr cza, tak e obok na grzbiecie d oni
utworzy si wzgórze. K adziemy palec na szczycie wzgórza, rozlu niamy d . Teraz palec
le y dok adnie w tym punkcie. W tym punkcie mo na równie wykonywa akupresur
przy bólach barku.
Bóle biodra

Aby znale punkt P 31, trzeba


rozlu nione ramiona przy
swobodnie do boków cia a.
Poszukiwany punkt znajduje si
dok adnie w miejscu przylegania
opuszki palca rodkowego r ki, Punkt
34 {P 34) mendianu p cherza
ciowego znajdujemy pod górn
ówk ko ci strza kowej. 3 cu-ny
powy ej szczytu kostki zewn trznej z
ty u strza ki trafiamy na punkt P 39,
czyli Xuanzhong (wisz ce dzwony).

Punkt 30 mendianu p cherzyka


ciowego nazywa si Huantiao
(skacz ce ko o). Znajdujemy go na
górnym ko cu szyjki ko ci udowej,
najlepiej jest go lokalizowa sprzy
eniu na boku, przy wyprostowaniu
dolnej cz ci nogi i zgi ciu cz ci
górnej. W tej pozycji atwo si
wyczuwa guz ko ci udowej, tak zwany
kr tarz wi kszy. Nast pnie dzieli si
odcinek mi dzy kr ta-rzem a ko ci
guziczn (ogonow ) na trzy równe
cz ci. Punkt P 30 le y mi dzy
rodkow a zewn trzn trzeci cz ci .
Stajemy pionowo, ramiona zwisaj swobodnie i dotykaj
bocznych powierzchni uda. Opuszka palca rodkowego dotyka
dok adnie punktu 31 meridianu p cherzyka ciowego. Punkt
40 meridianu p cherza moczowego le y po rodku fa dy zgi cia
podkolanowego. 3 cuny powy ej szczytu kostki zewn trznej z
ty u ko ci strza kowej znajduje si 39 punkt meridianu
cherzyka ciowego (P 39). Je eli od szczytu kostki
zewn trznej przesuniemy si poziomo do ty u, to trafimy przed
ci gnem pi towym (Achillesa) na PM 60. Nazywany jest on
Kunlun, podobnie jak chi skie góry.

Mi dzy rodkowym a zewn trznym odcinkiem odleg ci


mi dzy ko ci guziczn (ogonow ) a kr tarzem wi kszym ko ci
udowej, na kraw dzi szyjki ko ci udowej, le y punkt P 30.
Kr tarz wi kszy wyczuwa si najlepiej w pozycji le cej.
Wyczuwalny jest on atwo jako guz, je eli le ymy na boku przy
zgi tej górnej cz ci ko czyny dolnej, podczas gdy cz dolna
jest wyprostowana.
W rodku fa dy zgi cia podkolanowe-go le y punkt 40 meridianu p cherza
moczowego. Punkt 34 meridianu p cherzyka ciowego Yanglingquan, czyli
ród o przy wzgórzu Yang" znajdujemy w zag bieniu z przodu brzegu g ówki
ko ci strza kowej.

Je eli odmierzymy od dolnego ko ca rzepki 3 cuny w dó , a nast pnie 1 cun w


bok, to trafimy w 36 punkt meridianu dka. Jest to ogólnie wzmacniaj cy punkt
stosowany jako dodatkowy punkt w ró nych terapiach.
Punkt Kun un (meridian p cherza moczowego 60) znajduje si w zag bieniu
mi dzy kostk zewn trzn a ci gnem pi towym (Achillesa)

Punkt 3 meridianu nerki znajdujemy. miedzy kostk wewn trzn a ci gnem


pi towym (Achillesa). Je li przesuniemy palec poziomo od kostki do ty u, nie
pope nimy b du i nie b dziemy wykonywa akupre-sury punktu N 4, który
znajduje si o szeroko kciuka w dó .
Trzeci punkt mendianu jelita cienkiego (JC 3} lokalizujemy najlepiej, gdy r
zaci niemy w pi . Le y on na ko cu poprzecznej fa dy, prowadz cej od
wewn trznej fa dy powierzchni d oni do brzegu d oni

Punkt 60 meridianu p cherza moczowego le y we wg bieniu mi dzy szczytem


kostki a ci gnem pi towym (Achillesa).
Bóle karku

W zag bieniu obok mi nia Irapezowatego poni ej linii w osów znajdziemy punkt
20 meridianu p cherzyka ciowego. Na zewn trznej stronie tego samego
mi nia, sko nie poni ej P 20, le y punkt 10 meridianu p cherza moczowego. W
zag bieniu pod siódmym kr giem szyjnym (który znacznie wystaje przy
pochylonej g owie), trafiamy na punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego.
1,5 cuna po obu stronach wyrostka kolczystego nast pnego kr gu le y punkt 11
meridianu p cherza moczowego.
Bóle grzbietu

Punkt 40 meridianu p cherza


moczowego le y w rodku fa dy zgi cia
do u podkola-nowego. Punkt PM 57
znajdziemy naj atwiej, gdy
wyprostujemy stop , tak e pod
mi niem brzuchatym ydki utworzy si
zag bienie w kszta cie odwróconej
litery V. Punkt ten le y na szczycie litery
V. Wreszcie PM 60: punkt Kunlun le y
mi dzy szczytem kostki zewn trznej, a
ci gnem pi towym (Achillesa).

Dzielimy wg bienie mi dzy warg


górn a nosem na trzy równe odcinki.
Punkt 26 meridianu g ównego
regulatora tylnego
Bóle grzbietu

Punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego znajduje si w zag bieniu pod


wyrostkiem kolczystym siódmego kr gu szyjnego. Punkt Mingmen (brama ycia)
(GRT 4) le y mi dzy wyrostkiem kolczystym drugiego i trzeciego kr gu
wiowego.
Je eli od rodka fa du poprzecznego zgi cia fa du stawu nadgarstka,
mi dzy tymi samymi ci gnami, gdzie równie znajduje si O 7 i O
6, odmierzamy 5 cu-nów wzd ramienia, to trafiamy na 4 punkt
meridianu osierdzia.
Punkt 15 meridianu p cherza moczowego (PM 15) by mo e uda
si nam znale i masowa bez pomocy osób drugich. U atwi nam
to mo e jednak inna osoba, licz c kr gi przy zgi tych plecach.
PM 15 le y 1,5 cuna obok pi tego kr gu piersiowego. Punkty 12 i
17 meridianu g ównego regulatora przedniego, jak równie punkt
14 meridianu w troby, najlepiej lokalizowa w pozycji le cej.
Wtedy górna po owa cia a jest wyprostowana i równocze nie
rozlu niona, tak e mo na bez problemu wymaca mostek i ebra.
GRP 17 le y dok adnie na mostku mi dzy brodawkami sutków.
GRP 12 le y w po owic drogi mi dzy p pkiem i dolnym brzegiem
wyrostka mostka. Prostopadle pod brodawk znajduje si we
wg bieniu, w miejscu po czenia szóstego ebra punkt W 14.
Bóle zeber

3 cuny od stawu nadgarstka znajduje si zag bienie mi dzy ko ci okciow i


ramieniow , w którym znajduje si punkt PO 6 (potrójnego ogrzewacza). Najlepiej
wyczu to zag bienie, je eli rami jest w takiej pozycji, w jakiej nosi si je po
zranieniu na temblaku. W tej pozycji ko promieniowa i okciowa le równolegle
do siebie i odleg mi dzy mmi jest najwi ksza.

Punkt Zhaohai (promieniuj ce morze), czyli meridian nerki 6, znajduje si o


szeroko kciuka poni ej szczytu wewn trznej kostki
Bóle eber
Punkt 34 meridianu
cherzyka ciowego
(P 34) znajduje si na
dolnej, przedniej
kraw dzi g owy strza ki.
Qiuxu (wielka grobla)
(P 40) szukamy w
zag bieniu sko nie
poni ej kostki
zewn trznej.

2 cuny poni ej rodka


pierwszego fa du zgi cia
nadgarstka le y Neiguan
(wewn trzne po czenie),
punkt 6 meridianu
osierdzia.
148 Bóle ydek, kurcze

W dole podkolanowym w
rodku fa du zgi cia
znajduje si punkt 40
meridianu p cherza
moczowego. Punkt PM 57
znajdujemy w nast puj cy
sposób: prostujemy stop
tak, e pod mi niem
brzuchatym ydki tworzy
si zag bienie w formie
odwróconej litery V. Punkt
le y na szczycie tej litery.
Punkt 60 meridianu
cherza moczowego le y
w zag bieniu mi dzy
szczytem kostki
zewn trznej a ci gnem
pi towym (Achillesa).

Przesuwaj c si od kostki
wewn trznej poziomo
natrafiamy na zag bienie
przed ci gnem pi towym.
Znajduje si lu punkt 3 meridianu nerki, czyli punkt Taixi {wielki pr d).
Zapalenie stawów

RT14

W zag bieniu tworz cym si po pochyleniu g owy do przodu mi dzy siódmym kr giem
szyjnym a pierwszym piersiowym znajduje si punkt 14 meridianu g ównego regulatora
tylnego. Punktów PM 15, PM 17, PM 18 nie mo na zlokalizowa i wykonywa
akupresury bez pomocy drugiej osoby. Drugiej osobie u atwimy liczenie kr gów, je eli
zegniemy kr gos up. Wszystkie te trzy punkty meridianu p cherza moczowego le
1,5 cuna od linii rodkowej: PM 15 obok pi tego kr gu piersiowego, PM 17 obok
siódmego i PM 18 obok dziewi tego wyrostka kolczystego kr gu piersiowego.
Zapalenie stawów

Punkt Guanyuan (zwrotny ycia) znajduje si 3 cuny poni ej p pka. Ten punkt
meridianu g ównego regulatora przedniego nale y do ogólnie wzmacniaj cego punktu
ca ego cia a (GRP4).
Trawienie

U ak wielka jest sztuka lekarska wschodnia czy zachodnia, mo emy


teraz oceni sami. Lekarstwo, jakie mo emy sami bra codziennie z po-
karmem, ma niesko czenie wi ksz warto . Z jednej strony niedobór
ywno ci, jaki jest w krajach Trzeciego wiata,- otwiera zarazkom drzwi
i bramy. W bogatych zachodnich krajach jest swoboda w od ywianiu,
ale cz sto nie najlepiej wp ywa na trawienie. Podczas gdy w Trzecim
wiecie wyst puje g ód, w bogatych krajach rozwin a si nadmierna
i niekontrolowana konsumpcja. Problemy zdrowotne spowodowane
nadmiernym jedzeniem nie s jako ciowe, ale ilo ciowe. Za du o spo y-
wa si cukru, t uszczu, soli, bia ka, ale za ma o substancji balastowych,
które oczyszczaj i aktywizuj jelita. Wielu chorobom narz dów trawie-
nia, serca i kr enia mo na zapobiec stosuj c rozs dne i ró norodne
od ywianie. Równowaga energetyczna jest wówczas mo liwa, je li nie
ma nadmiaru lub niedoboru po ywienia. Chi skie wyobra enie prawid-
owego od ywiania jest zgodne w gruncie rzeczy z my reformatorsk
lekarza i filozofa Paracelsusa, który ju w XVI stuleciu pisa : we
wszystkich rzeczach jest trucizna, i nic nie ma bez trucizny, ale to
wszystko zale y od samej dawki, czy jest trucizn czy nie".
Przez po ywienie wprowadzamy do cia a energi pochodz z po y-
wienia, trzeci sk adnik si y ycia obok energii kosmicznej pochodz cej
z powietrza i energii wrodzonej otrzymanej od rodziców. Dobre trawie-
nie nie tylko jest zale ne od dostarczonej ywno ci, ale równie od
naszego nastroju psychicznego. Nie nale y nigdy my le o pracy pod-
czas jedzenia. Jak równie , gdy odpoczywamy po jedzeniu np. na
trawie.
Rozstrój dka

Odmierzamy od dolnej kraw dzi


rzepki 3 cu-ny w dó i nast pnie 1
cun w bok na zewn trz. W ten
sposób znajdujemy ogólnie
wzmacniaj cy punkt 36 meridianu
dka ( 36).
Rozstrój dka

W rodku mi dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka i p pkiem znajduje si punkt 12


meridianu g ównego regulatora przedniego, czyli Zhongwan rodek dka).
Bóle brzucha (trawienie)

Lokalizujemy punkt 12 meridianu g ównego regulatora przedniego (GRP 12) w u e-


niu na plecach i przy wyprostowanej górnej cz ci cia a, wtedy mo emy dok adnie
odmierza . GRP 12 le y w po owie drogi mi dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka
a p pkiem. 2 cuny bocznie od p pka znajduje si punkt zwrotny nieba", czyli Tianshu
(meridian dka 25).
Wzd cia

Punkt Zhongwan rodek dka) meridianu g ównego regulatora przedniego 12 le y w


po owie drogi mi dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka a p pkiem. 2 cuny bocznie od
pka le y punkt 25 meridianu dka punkt zwrotny nieba" (Tianshu). Je eli od
pka przesuniemy si o 1,5 cuna w dó , to znajdziemy Qihai (morze energii), czyli 6
punkt meridianu g ównego regulatora przedniego. Lokalizacja tych punktów powinna
odbywa si w u eniu na plecach, wtedy górna po owa cia a jest prawid owo rozci g-
ni ta i mo na dokonywa prawid owych pomiarów
Wzd cia

Odmierzamy od dolnej
kraw dzi rzepki 3 cuny do
do u i st d 1 cun na
zewn trz. Tak znajdujemy
punkt ogólnie wzmacniaj cy
36) meridianu dka.

Punkt 9 i 6 meridianu nerki


znajduje si na wewn trznej
powierzchni nogi. Zhubin N
9 (dom go ci) odnajdujemy w
nast puj cy sposób.
Wyobra amy sobie lini
poziom mi dzy szczytem kostki
wewn trznej i ci gnem
pi towym (Achillesa).
Odmierzamy st d 5 cunów do
góry. Teraz k adziemy palec 1
cun z ty u za ko ci piszczelow
w punkcie N 9. W jednej
szeroko ci kciuka poni ej
szczytu kostki wewn trznej
mo na odnale Zhaohai N 6 (promieniuj ce morze).
Biegunka

2 cuny obok p pka le y punkt 25 meridianu dka, czyli Tianshu (zwrotny punkt
nieba). Meridian g ównego regulatora przedniego 6, czyli Qihai (morze energii), znaj-
dujemy 1,5 cuna poni ej p pka.,
Biegunka i zaparcia

Biegunka
Punkt 36 meridianu
dka lokalizujemy
odmierzaj c od dolnej
kraw dzi rzepki 3 cu-ny w
dól i st d 1 cun na
zewn trz.

Zaparcia
Punkt Zhaohai
(promieniuj ce morze),
czyli meridian nerki 6,
le y w zag bieniu, 1 cun
poni ej szczytu kostki.
Zaparcia

We wg bieniu
poni ej przedniej
kraw dzi g owy
strza ki znajduje
si punkt 34
meridianu
cherzyka
ciowego
Yangling uan
ród o przy
wzgórzu Yang).

1 cuny powy ej
stawu nadgarstka
znajduje si
zag bienie
mi dzy ko ci
promieniow a
okciow , w
którym jest punkt
PO 6 (potrójnego
ogrzewacza)
meridianu Yang
ki. Aby zag bienie wyra nie wyczu , trzeba ko promieniow i okciow
równolegle ustawi , tak e odst p mi dzy obiema ko mi przedramienia jest
najwi kszy. Pozycj t osi gamy, je eli uk adamy rami jak na temblaku po
zranieniu
Zaparcia

1,5 cuna obok wyrostka kolczystego czwartego kr gu l wiowego znajduje si punkt 25


meridianu p cherza moczowego. Le y on na wysoko ci górnej kraw dzi miednicy
Zaparcia

Odmierzamy od p pka 2
cuny w bok. Tak
znajdujemy si w
punkcie zwrotnym nieba
(Tianshu), czyli 25
punkcie meridianu
dka.
Wymioty
Punkt 6 meridianu
osierdzia le y 2 cu-
ny powy ej
pierwszego fa du
zgi cia stawu
nadgarstka w
rodku
powierzchni
wewn trznej
przedramienia

Punkt tonizuj cy
36 meridianu
dka
znajdujemy
odmierzaj c od
dolnej kraw dzi
rzepki 3 cuny w
dó , a st d t cun na
zewn trz.
Wymioty

Je eli na
asn stop
popatrzymy od
strony
wewn trznej, to
zauwa ymy grani-
barwn mi dzy
ró ow
powierzchni
stopy, mocno
ukrwion , a
grzbietem stopy o
normalnej barwie
cia a. Dok adnie
na tej granicy le y
punkt 4 meridianu
ledziony ( 4)
w zag bieniu u
podstawy ko ci
ródstopia palucha.

2 cuny powy ej stawu nadgarstka pomi -


dzy ko ci promieniow i okciow znajduje
si punkt 5 potrójnego ogrzewacza Waiguan
(zewn trzne po czenie).
Drogi oddechowe

Niarz dy trawienne uzyskuj energi Ziemi z pokarmów, podczas


gdy drogi oddechowe cz nas z kosmosem i otrzymujemy z powie-
trzem energi kosmiczn . Dlatego czynniki klimatyczne, jak wiatr lub
zimno, nie oddzia uj na nas tak szybko. Mamy bowiem wykszta cone
znakomite systemy filtracyjne w nosie. Reguluj one temperatur wdy-
chanego powietrza, zatrzymuj kurz i zarazki przed dostaniem si do
gard a i szyi. Gard o w pierwszej kolejno ci jest atakowane przy prze-
zi bieniu. Dlatego powinni my wówczas wszystko czyni , aby oddycha
przez nos. Mówi c inaczej, nie mo emy dopu ci , aby nos by zupe nie
zatkany. Poniewa , kiedy zaczniemy oddycha przez usta, szybko do-
chodzi do znanego zespo u przezi bieniowego.
Je eli w odpowiednim czasie b dziemy wykonywali akupresur punk-
tów w celu oswobodzenia dróg oddechowych, to zadzia amy
leczniczo i zapobiegaj ce Usuwamy wówczas nieprzyjemny objaw
obrz kni tych b on luzowych i chronimy jednocze nie gard o i szyj
przed now infekcj , ale równie przed chorobami spowodowanymi
sucho ci , wiatrem i zimnem. Chi ski zwrot unikaj wiatru jak strza y"
dotyczy zdecydowanie dróg oddechowych. W nim kryje si spostrze enie,
e ju ma y przeci g powoduje drapanie w gardle. Niektórzy ludzie
maj przewlekle zablokowany nos bez przezi bienia, a nawet o tym
nie wiedz . Przyczyn mo e by przewlek e, mniej lub bardziej ci kie,
zapalenie zatok. Cz sto skar si na os abienie w chu i na uczucie
ci aru, a tak e na m cz ce uczucie ucisku w g owie. W tych wypad-
kach akupresura dzia a szczególnie szybko. Najcz ciej zaczyna si
ju podczas pierwszego zabiegu, pojawia si wówczas uczucie prze-
ywu powietrza, nos staje si wolny i przez to agodzi uczucie ucisku
w g owie.
Zatkany nos, przezi bienie
Zatkany nos
Specjalny punkt Yintang
nie nale cy do adnego
meridianu le y dok adnie
po rodku mi dzy brwiami.
Mi dzy skrzyde kami nosa a
bruzd nosa, która biegnie
sko nie do do u do k cików
ust, znajduje si równie
punkt 20 meridianu jelita
grubego (JG 20). Na górny
JG 20 trafiamy przesuwaj c
si wzd bruzdy do jej
ko ca.
JG 4 poddajemy aku-
presurze zarówno przy
przezi bieniu, jak i przy
zatkanym nosie. Znajdujemy
go po rodku ko ci ródr -
cza palca wskazuj cego.
Przezi bienie
Punkt 20 meridianu
cherzyka ciowego
znajdujemy w zag bieniu
mi dzy mi niem, który
biegnie od przedniego ko ca
obojczyka z ty u za uchem
na ca ej szeroko ci barku do
ty u g owy. Mi sie
najlepiej wyczujemy, je eli
ow pochylimy i b dziemy
ni porusza tam i z
powrotem. Punkt 14
meridianu g ównego
regulatora tylnego le y w
zag bieniu poni ej
siódmego kr gu szyjnego.
Naj atwiej jest go wyczu ,
je eli g ow pochylimy,
gdy wtedy wyrostek
kolczysty bardziej wystaje
od pozosta ych.
Przezi bienie
Przesuwamy si poziomo od
szczytu kostki wewn trznej do
zag bienia przed ci gnem
pi towym (Achillesa) i st d
odmierzamy 2 cuny prostopadle
do góry. W ten sposób si nie
pomylimy przy szukaniu punktu
N 7 meridia-nu nerki Fuliu
(powracaj cy pr d).

Quchi staw na zakr cie", czyli me-


ridian jelita grubego 11,
lokalizujemy przy zgi tym okciu.
Punkt ten le y mi dzy
zewn trznym ko cem bruzdy a
ówk stawow ko ci ramiennej.
Chrypka
Punkt 23 meridianu g ównego
regulatora przedniego le y w
po owie wysoko ci mi dzy
szczytem tzw. jab ka Adama a
doln kraw dzi uchwy.

Je eli odmierzymy od jab ka


Adama 3 cuny poziomo, to w
ten sposób trafimy na punkt 18
meridianu jelita grubego.
Chrypka

Punkt 5 meridianu serca Tongli


(wewn trzne zrozumienie) le y po
zewn trznej stronie ci gna cz cego
ko fokciow ze stawem nadgarstka i
prawie 1 cun od bruzdy zgi cia
stawowego.
Punkt JG 4 znajdujemy w nast puj cy
sposób. Prostujemy dfo i przyciskamy
kciuk do ródr cza, tak e obok niego
wytworzy si wzgórze. K adziemy palec
na szczycie tego wzgórza, rozlu niamy
. Teraz palec znajduje si po rodku
ko ci ródr cza palca wskazuj cego na
szukanym punkcie meridianu jelita
grubego
Kaszel

Pó szeroko ci kciuka powy ej mostka na szyi znajduje si punkt 22 meridianu


ównego regulatora przedniego. Punkt GRP 17 lokalizujemy w u eniu na
plecach, wtedy bowiem brodawki sutkowe znajduj si anatomicznie na
prawid owej wysoko ci na czwartym mi dzy ebrzu. Punkt GRP 17 le y
dok adnie w rodku linii cz cej obie brodawki sutkowe.
KASZEL
Punkt 5 meridianu p uca
znajduje si obok przyczepu
ci gna mi nia dwug owego
ramienia, w bru dzie zgi cia
okciowego. Najdok adniej
lokalizuje si ten punkt wtedy,
gdy rami lekko si zegnie.
Kaszel

Siódmy punkt meridianu phica (P 7) wyznaczamy w nast puj cy sposób.


Obejmujemy jedn r drug r krzy uj c kciuki i palce wskazuj ce, tak e
palec wskazuj cy dotyka do kraw dzi górnej drugiego przedramienia.
Poszukiwany punkt le y dok adnie w miejscu dotyku opuszki palca wskazuj cego
1,5 cuna nad bruzd zgi cia stawu nadgarstka we wg bieniu na górnej
kraw dzi ko ci promieniowej.

Odmierzamy 3 cuny od szczytu wewn trznej kostki do góry. Tam trafiamy na


tylnej powierzchni ko ci piszczelowej na punkt 6 meridianu ledziony.
Kaszel

1,5 cuna obok wyrostka kolczystego trzeciego kr gu piersiowego le y punkt 13


meri-dianu p cherza moczowego. Je eli sami tego punktu nie lokalizujemy i nie
wykonujemy akupresury, to u atwiamy liczenie kr gów i akupresur drugiej
osobie. Mianowicie lekko pochylamy g ow i zginamy kr gos up. Wtedy to bez
problemu znajdujemy siódmy kr g szyjny, który przy pochylonej g owie znacznie
wystaje, a pod spodem znajduje si pierwszy kr g piersiowy.
Dolegliwo ci ze strony
uk adu moczowo-p ciowego

W chi skim wyobra eniu ca y uk ad moczowo-p ciowy nale y


funkcjonalnie do obszaru nerek. Je eli nerki s os abione, mo e to
atwo prowadzi do chorób p cherza moczowego, dróg moczowych, ale
równie do os abienia funkcji seksualnych i wyst pienia dolegliwo ci
narz dów p ciowych. Narz dy z obszaru moczowo-p ciowego s poza
tym stosunkowo wra liwe, cz sto reaguj jako pierwsze na problemy
psychiczne. Na przyk ad stres u niektórych kobiet prowadzi do ca -
kowitego zaburzenia cyklu miesi czkowego. Wi kszo m czyzn z za-
burzeniami potencji bardziej kwalifikuje si do leczenia psychologicz-
nego ni do lekarskiego. L k mo e nie tylko u dzieci powodowa nie
kontrolowane oddawanie moczu. Równie psychika reaguje bardzo
wra liwie na dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego. Cz ste uczucie
parcia na p cherz spowodowane zapaleniem p cherza moczowego lub
chorobami gruczo u krokowego (prostaty) jest dla ludzi tak bolesne, e
nie mog mówi na ten temat.
Kobiety mog mie zaburzenia psychiczne spowodowane zmianami
hormonalnymi w okresie przej ciowym (klimakterium). Niektóre z nich
prze ywaj w czasie silnie bolesnych krwawie miesi cznych ni e de-
presyjne. Je eli natomiast chodzi o problemy i trudno ci seksualne, to
wi kszo osób, których dotycz te problemy, pisze anonimowo listy
do k cików poradnictwa seksualnego, udzielaj cych odpowiedzi w ro-
dkach masowego przekazu.
W leczeniu akupresur dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego sto-
suje si kombinacj przede wszystkim punktów meridianów nerki, p -
cherza moczowego i bliskich punktów meridianu g ównego regulatora
przedniego, którego zaburzenie przep ywu energii mo e wywo ywa
objawy z obszaru moczowo-p ciowego. Do tego dochodz ogólnie
wzmacniaj ce punkty, jak 36 punkt meridianu dka, i dystalne pun-
kty innych meridianów.
Zatrzymanie moczu

Yinling uan ( ródto u wzgórza Yin), czyli meridian ledziony 9, le y w


zag bieniu na tylno-dolnej kraw dzi g owy ko ci piszczelowej; wyczuwalne jest
wyra ne wyniesienie na wewn trznej stronie kolana. Przy szukaniu 6 punktu
meridianu ledziony nie pomylimy si , je eli dok adnie odmierzymy 3 cuny
powy ej szczytu kostki wewn trznej przy grzbietowej, stronie ko ci piszczelowej.

W zag bieniu przedniej kraw dzi g owy strza ki znajduje si punkt 34 meridianu
cherzyka ciowego Yang ing uan ( ród o przy wzgórzu Yang).
Parcie na mocz
Punkty 3 i 2 meridianu
ównego regulatora
przedniego le na linii
rodkowej brzucha. GRP
3 znajduje si 4 cuny
poni ej p pka. Dla
punktu GRP 2 dodajemy
jeszcze 1 cun, le y on
bezpo rednio nad ko ci
onow .
Punkt 6 meridianu
ledziony znajduje si 3
cuny powy ej kostki
wewn trznej na
grzbietowej kraw dzi
ko ci piszczelowej.
Nazywa si on Sanyinjiao
(spotkanie trzech Yin).
Punkt 3 meridianu nerki
le y w zag bieniu
mi dzy szczytem kostki a
ci gnem pi towym
(Achillesa).
Zaburzenia erekcji

Najwygodniej mo na lokalizowa punkty 4 i 2 meridianu g ównego regulatora


przedniego w u eniu na plecach, wtedy nasze wyprostowane cia o odpowiada
proporcjonalnym pomiarom w omach. Guanyuan (zwrotny punkt ycia), czyli
GRP 4, znajduje si 3 cuny poni ej p pka, bezpo rednio nad ko ci onow
trafiamy na punkt GRP 2 Qu-gu (wykrzywiona ko ).
Punki 6 znajdujemy tak jak na poprzedniej stronie.
Zaburzenia erekcji

Je eli w wyobra ni zakre limy ko o od p pka obejmuj ce tali , to na grzbiecie


trafimy na punkt GRT 4, czyli Mingmen (brama ycia). Ten punkt meridianu
ównego regulatora tylnego le y mi dzy wyrostkami kolczystymi drugiego i
trzeciego kr gu l wiowego. 1,5 cuna obok wyrostka kolczystego drugiego kr gu
wiowego znajduje si punkt PM 23 meridianu p cherza moczowego.
Dolegliwo ci okresu przekwitania
3 cuny powy ej szczytu
koslki wewn trznej na
tylnej kraw dzi ko ci
piszczelowej jest punkt
6. W tym punkcie meri-
dian ledziony spotyka
si z dwoma innymi
meridianami Yin stopy
meridianem nerki i
troby. Dlatego punkt
nazywa si Sanyinjiao
(spotkanie trzech Yin).

Je eli od dolnej kraw dzi


rzepki odmierzymy 3
cuny w dó , a nast pnie
1cun na zewn trz, to
trafimy na punkt
36 meridianu dka.

Punkt 7 meridianu serca


(S 7) le y na zewn trznej
stronie ci gna cz cego
ko okciow ze stawem
nadgarstka. Je eli w
wyobra ni
przeprowadzimy lini od
przestrzeni mi dzy
ma ym palcem a palcem
serdecznym do pierwszej
bruzdy zgi cia stawu
nadgarstka, to nie
pomylimy si przy
poszukiwaniu tego
punktu. Punkt 6 meridianu osierdzia (O 6) znajduje si po rodku wewn trznej
powierzchni przedramienia w odleg ci
2 cunów od pierwszej bruzdy zgi cia stawowego.
Bóle miesi czkowe
2 cuny powy ej
wewn trznej górnej
kraw dzi r/epki znajduje
si na wypuk ci uda
punkt 10 meridianu
ledziony Xuehai
(morze krwi).
Sanyinjiao 6
{spotkanie trzech Yiri)
le y 3 cuny powy ej
szczytu kostki
wewn trznej na
grzbietowej stronie
ko ci piszczelowej. A
nast pnie, je eli od
szczytu kostki poziomo
przesuniemy si do ty u,
to w zag bieniu przed
ci gnem pi towym
(Achillesa) trafimy na
punkt 3 meridianu nerki
(N 3).
Untitled 173
Bóle miesi czkowe

Je eli w wyobra ni przeprowadzimy ko o od p pka ci gn ce si przez tali , to


trafimy w odleg ci 1,5 cuna od wyrostka kolczystego drugiego kr gu
wiowego na punkt 23 meridianu p cherza moczowego (PM 23).
Obfite krwawienia miesi czne

Punkty 6 i 4 meridianu g ównego regulatora przedniego le 1,5 cuna oraz 3 cuny


poni ej p pka.
Obfite krwawienia miesi czne

2 cuny powy ej
wewn trznej górnej
kraw dzi rzepki
znajduje si punkt 10
meridianu ledziony
Xuehai (morze
krwi). Punkt 6
meridianu ledziony (
6) znajduje si 3 cuny
powy ej kostki
wewn trznej na tylnej
powierzchni ko ci
piszczelowej.
Pierwszy punkt
meridianu nerki
nazywa si Yang uan
(tryskaj ce ród o).
Z tylu przek tnej k ta
paznokcia wielkiego
palca mi dzy palcami
znajduje si 1 punkt
meridianu w troby (W
1). Bezpo rednio
naprzeciw drugiego
ta paznokcia le y
punkt 1 meridianu
ledziony ( 1).
Choroby skóry

Zaledwie jedna ga przemys u zachodniego, taka jak przemys


kosmetyczny, oferuje bogaty asortyment produktów pod ró nymi, cza-
sem mniej lub bardziej fantazyjnymi, nazwami. rodki jak si okre -
la s przetestowane derma to logicznie, klinicznie oraz alergicznie
prawie e uwierzy em w to w pierwszych latach pobytu w Europie! To,
co znajdujemy w prospektach i na opakowaniach, jest przede wszy-
stkim oparte na takich okre leniach jak: intensywne", upi kszaj ce",
stymuluj ce" lub relaksuj ce"; kremy i p yny stosowane na wra liw ,
zm czon skór s co najmniej aktywuj ce komórki i opó niaj ce"
proces starzenia.
W chi skim wyobra eniu zdrowia pi kna skóra zale y nie od na-
adanych preparatów, ale od po ywienia, od powietrza i stanu p uc.
one rzeczywi cie organem kontroluj cym skór i cz sto nieprawi-
owa skóra wskazuje na s abo funkcji p uc. Skóra jest leczona lub
chroniona przed wypryskami, uszczyc i innymi zmianami ci gle od
wewn trz.
Je eli proponowane punkty znajd si w ognisku chorobowym, to
ich nie masujemy, ale masujemy bli niaczy punkt na przeciwleg ej stro-
nie cia a. Akupresura dotycz ca wyprysków sk ada si z dwóch serii,
z dowiedzionym pe nym dzia aniem w nast puj cej kolejno ci.
Pierwsza seria: meridian g ównego regulatora tylnego 14, meridian
jelita grubego 11, meridian potrójnego ogrzewacza 8, meridian ledzio-
ny 10, meridian dka 36.
Druga seria: meridian g ównego regulatora tylnego 20, meridian jelita
grubego 4, meridian ledziony 6, meridian p cherza moczowego 12, 13,
40. Przy uszczycy uciskamy najpierw takie punkty jak przy wyprys-
kach, a na koniec grup trzech punktów: meridian jelita grubego 4,
meridian w troby 3, meridian serca 7.
Wypryski i uszczyca

Punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego le y bezpo rednio pod


wyrostkiem siódmego kr gu szyjnego. Kr g ten jest atwy do lokalizacji przy
pochylonej g owie, poniewa wyrostek bardziej wystaje od pozosta ych, Dlatego
punkt GRT 14 nazywany jest równie wielkim ko kiem" (Dazhui). 12 i 13 punkt
meridianu p cherza moczowego znajduje si 1,5 cuna obok linii rodkowej: PM 12
obok drugiego wyrostka kolczystego, PM 13 obok trzeciego wyrostka kolczystego
kr gu piersiowego. Je eli druga osoba wykonuje akupresur , to u atwiamy
szukanie punktów zginaj c kr gos up.
Wypryski i uszczyca

Przy zgi tym ramieniu punkt 11 meri-dianu jelita grubego (JG II) le y przy
zewn trznym ko cu bruzdy zgi cia okciowego.

Ósmy punkt potrójnego ogrzewacza (PO 8) znajduje si w zag bieniu mi dzy


ko ci okciow a promieniow , 4 cuny powy ej bruzdy zgi cia stawu nadgarstka.
Aby lepiej wyczu zag bienie, uk adamy rami tak jak po zranieniu na
temblaku, wtedy ko okciowa i promieniowa s wzgl dem siebie równoleg e.
Wypryski i uszczyca

2 cuny powy ej wewn trznej górnej kraw dzi rzepki trafiamy na punkt 10
meridianu ledziony ( 10). Le y on na wypuk ci mi ni uda, która nad kolanem
jest atwa do rozpoznania. 6 punkt tego samego meridianu znajduje si 3 cuny
powy ej szczytu kostki wewn trznej po tylnej stronie ko ci piszczelowej.

Odmierzamy od dolnej kraw dzi rzepki 3 cuny w dó i nast pnie 1 cun na


zewn trz. Tak dochodzimy do punktu 36 meridianu dka ( 36).
Wypryski i
uszczyca
Je eli od punktu rodkowego mi dzy
brwiami odmierzymy 8 cunów do
tylu przez czo o i szczyt g owy, to
trafimy na punkt 20 GRT Baihui
(sto zgód).

Punkt Hegu (zamkni ta dolina), czyli


meridian jelita grubego 4, znajdujemy
w nast puj cy sposób. Przyciskamy
kciuk bocznie do ródr -cza, tak e
obok na grzbiecie d oni wytwarza si
wzgórek. K adziemy palec, którym
wykonujemy akupresur na
szczycie wzgórka i znowu
rozlu niamy d . Teraz palec
znajduje si w miejscu
poszukiwanego punktu przy ko ci
ródr cza palca wskazuj cego.
Wypryski i uszczyca

W rodku bruzdy
zgi cia do u
kolanowego le y punkt
40 meridianu p cherza
moczowego (PM 40).
Nazwa punktu podkre la
jego po enie, tzn.
rodek do u kolana"
{Weizhong).
Punkt Taichong (wysoki
przyp yw), czyli
meridian w troby 3,
znajduje si 2 cuny
powy ej pierwszej
szczeliny mi -
dzypalcowej stopy,
Shenmen meridian
serca 7 (brama ducha)
le y w bru dzie stawu
nadgarstka, po
zewn trznej stronie
ci gna cz cego ko
okciow ze stawem
nadgarstka.
ylaki

Ue eli y s os abione, mo e to doprowadzi do nieprawid owego


transportu powrotnego zu ytej krwi z komórek. Dochodzi wówczas do
zmian, ciany naczy s os abione, a to prowadzi do zastoju krwi.
Zastój mo e powodowa wykrzepienie i czasem doprowadza do niebez-
piecznych dla ycia zakrzepów i zatorów. Niebezpiecze stwo jest prze-
de wszystkim wtedy, gdy nie jest rozpoznane i leczone. Niektórzy
ludzie przychodz w sytuacji rzeczywistego ci kiego zaawansowania
choroby naczy , tzn. gdy wyst puj w owe zgrubienia , szczególnie
ylaki podudzi dla wi kszo ci w pierwszej kolejno ci s to problemy
kosmetyczne. Towarzysz temu cz sto nieprzyjemne objawy w postaci
ci ko ci bolesnej nóg. Jest wystarczaj co du o powodów, aby roz-
pocz walk z ylakami. Celem wielu zalece jest zapobieganie cier-
pieniom, poniewa ten, kto ju ma ylaki, nie mo e si ich pozby .
Równie akupresura nie leczy ylaków, jednak e przynosi z agodzenie
objawów towarzysz cych i zapobiega pogorszeniu. Dzia anie akupresu-
ry mo e by skuteczne, je eli b dzie wykonywana codziennie.
ylaki

Punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego (GRT 14) le y pod wyrostkiem


kolczystym siódmego kr gu szyjnego, wyczujemy go najlepiej, je eli g ow
pochylimy, wtedy wyrostek wystaje znacznie bardziej od pozosta ych. Punkty 15,
17 i 18 meridianu p cherza moczowego le 1,5 cuna obok linii rodkowej cia a.
PM 15 le y obok wyrostka kolczystego pi tego kr gu piersiowego; PM 17 obok
siódmego kr gu piersiowego i PM 18 obok 9 kr gu piersiowego. Je eli sami nie
mo emy wykona akupresury, u atwimy drugiej osobie liczenie kr gów zginaj c
plecy.
ylaki dolnej po owy cia a
Punkt Sanyinjian (S 6) le y 3
cuny powy ej szczytu kostki
wewn trznej. Sanyinjiao
znaczy spotkanie trzech Yin".

Ogólnie wzmacniaj cy punkt


36 mendianu dka
znajdujemy w nast puj cy
sposób: od dolnej kraw dzi
rzepki odmierzamy 3 cuny do
do u i nast pnie cun na
zewn trz.

Na grzbiecie stopy
wyczuwamy t tno. Tu le y
punkt 42 meridianu dka
Chongyang (szemrz cy Yang).
1 cuny powy ej pierwszej
przestrzeni mi -
dzypalcowej znajduje si
wysoki przyp yw"
(Taichong meridian watro-
by 3).
ylaki górnej po owy cia a

Je eli d odwrócimy, to znajdziemy


obok pulsu t tnicy promieniowej
zag bienie w bru dzie nadgarstka. W
zag bieniu tym le y punkt 9 meri-dianu
uca Taiyuan (g boka przepa ). Punkt 6 meridianu osierdzia znajduje si w
rodku wewn trznej powierzchni przedramienia, 2 cuny powy ej pierwszej bruzdy
zgi cia stawu nadgarstka.

Ósmy punkt potrójnego ogrzewacza (PO 8) lokalizujemy w nast puj cy sposób:


trzymamy rami jak przy zranieniu na temblaku, wtedy rzeczywi cie odleg
mi dzy obiema ko mi przedramienia okciow i promieniow jest
najwi ksza. Znajduje si on wówczas w zag bieniu mi dzy ko mi i mo emy
wykonywa akupresur . Odleg od stawu nadgarstka wynosi 4 cuny.
Zapalenie oczu

W, ciwie powinno si mówi nie o zapaleniu oczu, lecz o zapale-


niu spojówek. Je eli jest stan zapalny oczu, to nale y zwróci si
0 pomoc do lekarza. Zapalenie t czówki, infekcje wewn trz oka mog
prowadzi do jaskry lub za my, je eli nie s szybko leczone. Stany
zapalne rogówki pozostawiaj blizny, które mog pogarsza ostro
wzroku. Te stany zapalne s cz sto bolesne, je eli ju zosta y stwier
dzone, nie musimy ci gle szuka potwierdzienia u lekarza. Je li kto by
kiedy o lepiony blaskiem niegu, nie musi tego potwierdza . Z zapale
niem oczu wi kszo ludzi czy nie tylko choroby ga ki ocznej, ale
równie sw dz ce obrz ki i zaczerwienienia spojówek i powiek. Przy
czyny zapalenia spojówek s ró norodne. Jedn z nich mo e by to, e
py ki kurzu silnie podra niaj nasze oczy, a my trzemy je i w ten
sposób doprowadzamy do stanu zapalnego. W niektórych
restauracjach
1 barach powietrze jest tak zanieczyszczone zapachami, e go cie z wra
liwymi oczyma po prostu nie wytrzymuj . Równie wirusy i bakterie
mog powodowa stany zapalne spojówek. Sezonowo wyst puj przede
wszystkim alergiczne zapalenia spojówek, np. wczesnym latem oczy
reaguj na py ki kwiatów. Do przewlek ych stanów zapalnych mo e
przyczynia si niedok adny makija , np. nieostro nie nak adany cie
na powieki lub tusz na rz sy. Przewlek ym zagro eniem mog by nie
myte r ce. Szczególnie dotyczy to okolicy oka, bardziej nawet ni
innych miejsc. Akupresur wykonujemy zawsze czystymi palcami. Trze
ba równie uwa , aby paznokcie nie by y za d ugie, poniewa atwo
mog skaleczy oko.
Zapalenie oczu
Bezpo rednio nad wewn trznym
tem oka znajduje si punkt
pierwszy meridianu p cherza
moczowego (PM 1).
Prostopadle powy ej trafiamy na
wewn trzny koniec brwi w
zag bieniu. Znajduje si tam 2
punkt tego samego meridianu.
Taiyang jest jednym z licznych
specjalnych punktów spoza systemu
meridianów. Znajdujemy go w ten
sposób, e ze rodka mi dzy k tem
zewn trznym oka a ko cem brwi
przesuwamy si do zag bienia z
ty u ko ci jarzmowej.
Zapalenie oczu
adziemy palec powy ej linii
osów na kr gos upie i
przekraczamy mi sie tra-pezowaty,
który od ty u g owy ci gnie si do
grzbietu. W zag bieniu, które tu
znajdujemy, le y punkt 20 meri-dianu
cherzyka ciowego. atwiej jest
wyczuwa mi nie karku, je eli
poruszamy g ow tam i z powrotem.
Punkt Hegu (zamkni ta dolina), czyli
meridian jelita grubego 4, znajdujemy
w nast puj cy sposób. Przyciskamy
kciuk bocznie do ródr -cza, tak e
obok tworzy si na grzbiecie d oni
wzgórze. K adziemy palec na
szczycie tego wzgórza i rozlu niamy
. Teraz palec znajduje si ko o
ko ci ródr cza palca wskazuj cego
na szukanym punkcie meridianu jelita
grubego.
Zapalenie oczu
Punkt 3 meridianu w troby,
czyli Taichong (wysoki
przyp yw), le y 2 cuny
powy ej pierwszej szpary
mi dzypalcowej stopy.
Podwy szone ci nienie

Vri nienie jest podwy szone wówczas, gdy t tnice z okre lonych
powodów s w sze, a wi c transport krwi z serca do ró nych miejsc
cia a jest utrudniony. U ludzi starszych najcz stsz przyczyn s zwap-
nienia na wewn trznej cianie t tnic, prowadz ce do mia ycowego
nadci nienia t tniczego. Dawniej na podwy szone ci nienie cierpieli naj-
cz ciej starsi ludzie, obecnie cz sto zdarza si nawet u czterdziesto-,
trzydziesto-, dwudziestolatko w. Przyczyn tego mo e by na przyk ad
stres, obci enia psychiczne, powoduj ce z kolei zw enie t tnic.
Podczas gdy wobec ci nienia mia ycowego jeste my bezbronni, to
mo emy jednak wp ywa na uwarunkowania psychiczne przez silne
dzia anie akupresury. Je eli ci nienie t tnicze jest znacznie podwy szone
i z tego powodu jeste my pod opiek lekarsk , to nie powinni my
wykonywa akupresury do chwili, a skontaktujemy si w tej sprawie
z lekarzem prowadz cym. Ci nienie t tnicze reaguje bowiem cz sto
silnie na stymulacje punktów akupunktury. Najwa niejsze przykazanie
w nadci nieniu t tniczym zale nym od stresu brzmi: stres niszczy, przy
czym w adnym wypadku nie mo e przychodzi z naszego utoczenia.
Jedn z cz stych przyczyn wysokiego ci nienia jest rzeczywi cie nad-
waga. Naczynia cz owieka z nadwag maj du o wi ksze obci enia,
tak e i w tym przypadku mo na spokojnie mówi o prawdziwych
objawach stresu.
Zbli amy si znowu do podstaw chi skiej medycyny to znaczy do
zdrowego, ró norodnego i rozs dnego w ilo ci od ywiania. Trzeba
o tym my le , je eli chcemy ci nienie krwi zredukowa gdy
nie uwzgl dniaj c tego mo emy przyczyni si do pogorszenia stanu
zdrowia.
Podwy szone ci nienie
Quchi meridian
jelita grubego 1 \
(staw na zakr cie)
le y mi dzy
zewn trznym
ko cem bruzdy
zgi cia okciowego a
wyrostkiem
okciowym ramienia.

Odmierzamy poni ej
rzepki 3 cuny wzd
ko ci piszczelowej, a
st d 1 cun na
zewn trz. Tak
trafiamy w punkt 36
meri-dianu dka
36).
Podwy szone ci nienie
- W 3 3 punkt meridianu
troby le y 2 cuny
powy ej pierwszej
szczeliny mi dzypalcowej
stopy. 0,5 cuna powy ej tej
szczeliny znajduje si
punkt W 2.
Je eli powy ej linii
osów przekroczymy
pierwszy mi sie karku
przesuwaj c si od
kr gos upa, to dochodzimy
do Fengchi punktu 20
meridianu p cherzyka
ciowego (wiatr staw).
Punkt P 14 Yangbei
(bia y Yang) znajduje si
dok adnie nad renic ,
je eli patrzymy prosto przed siebie. Le y on w
odleg ci 1 cuna nad brwi .
Stosunek mi dzy medycyn
wschodni (wy ej) a medycyn
zachodni (ni ej) w widzeniu dra
Kuan Hin. Znaki pisarskie na
nast pnej stronie znacz : chi ska
medycyna wzmacnia cia o, atakuje
chorob , ale ma o dzia a,
natomiast medycyna zachodnia
zwalcza chorob bardzo
efektywnie, ale za ma o wzmacnia
cia o. Jedno okre lenie mo na porówna ze
strza , a drugie z armat .
Wspó praca mi dzy zachodni i
wschodni medycyn
W latach dwudziestych w Chinach Mao nawo ywa do wspó -
pracy mi dzy medycyn zachodni a tradycyjn medycyn chi sk .
W tym samym czasie w Europie twórca leczenia antropozoficznego
próbowa po czy ró ne kierunki medycyny z duchowymi praktykami
leczenia. W ten sposób w nowym miejscu ustawi homeopatie. We-
zwanie do wspó pracy przynios o ju znacz ce efekty. W niektórych
zachodnich klinikach ci le wspó pracuje ze sob medycyna zachodnia,
homeopatia i akupunktura. Leczenie antropozoficzne jest oficjalnie wy-
dzielon nauk medyczn przygotowan do kszta cenia.
Istnieje jednak jeszcze wiele do zrobienia. Nie wierz , by wspó praca
ponad wszystkimi granicami mia a du o mniej zada ni w latach
dwudziestych. My , e mo na to wyrazi w taki sam sposób jak
w masa u Inhoa Kana, gdzie obraz wody wzi to z Ksi gi M dro ci I
Ging": Woda osi ga swój ce! przez nieprzerwane p yni cie. Wype nia
ka de zag bienie, zanim dalej pop ynie. Tak czyni szlachetni. Pod-
staw ich warto ci jest dobro, które jest mocn podstaw charakteru,
a nie czym odosobnionym i przypadkowym. Równie w nauce wszyst-
ko przychodzi przy konsekwentnej postawie. Poniewa tylko przez
powtarzanie materia stanie si w asno ci ucz cych si ".

Wspó praca na przyk adzie


chorób nowotworowych i AIDS

Co maj wspólnego rak i AIDS (zespó nabytego upo ledzenia od-


porno ci), e wymieni je jednym tchem? Nie mo na zaprzeczy temu,
e AIDS jest chorob zaka , która mo e si przenosi przez krew,
sperm , wydzielin pochwy. Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus
HIV. Nowotwór mo e by wprawdzie wywo any przez wirusy, na przy-
ad równie przez wirus HIV. Do tej pory jednak nie zosta o udowod-
nione, e nowotwory z liwe s zaka ne. Chocia w wielu przypad-
kach guzów nie wiadomo, w jaki sposób dochodzi do chaosu infor-
macyjnego w komórkach, a wreszcie do niekontrolowanego dzikiego
rozrostu. Istnieje równie ma e podobie stwo w objawach nowotworów
i AIDS, a dodatkowo jest wiele ró nego rodzaju nowotworów. Wspól-
na s abo systemu immunologicznego nie jest tak jasna. Je li chodzi
0 AIDS, to obronno cia a s abnie, spowodowana czynnikiem choro
botwórczym. W wi kszo ci guzów paradoksalne jest to, e terapia
powoduje niekorzystny wp yw na system immunologiczny, jak np.
w przypadku zastosowania radioterapii czy chemioterapii niszcz cej cz
ciowo chore komórki, ale równie zdrowe. Tak wi c zarówno pacjenci
chorzy na AIDS i z nowotworami powinni by przede wszystkim
wzmocnieni, eby przeciwstawi si opornym infekcjom i ubocznym
skutkom leczenia. To znaczy, aby organizm móg si przeciwstawi
chorym komórkom i atwiej móg znie chemioterapi cytostatykami
1 w ten sposób nowotwór postawi w szachu".
Jak medycyna chi ska mo e tu pomóc?

Nowotwór

Jestem przekonany, e medycyna zachodnia znajdzie bro , która


pomo e zwyci nowotwór. Obecnie ma ju tak bro , ale jeszcze nie
tak doskona , aby osi gn swój cel. Podobnie jest z wybudowanym
samolotem super Concorde, do którego nie ma jeszcze pilota, który
móg by nim kierowa .
W chemioterapii przeciw nowotworom jeszcze niestety nie ma leków,
które by zdecydowanie niszczy y jedynie komórki nowotworowe. Trze-
ba wi c w miar mo liwo ci szuka sposobu chronienia zdrowych ko-
mórek przed agresywnymi lekami. Delikatna medycyna mo e przyj
tutaj z pomoc , daj c naturalne rodki i akupunktur , która wzmocni
system immunologiczny i ochroni zdrowe komórki. Wspó praca mo e
obejmowa dwa punkty:

Przed zastosowaniem chemioterapii i podczas chemioterapii cia o


i duch pacjenta b wzmacniane przez rodki delikatnej medycyny.
W ten sposób chory b dzie móg atwiej znie leczenie. Równocze nie
dzie aktywowana specyficzna obrona przeciw komórkom nowotwo-
rowym.
Gdy tylko dzia anie cytostatyków nie b dzie skuteczne, chemiote-
rapia b dzie zast powana przez metody delikatnej medycyny. Dobre
wyniki uzyskujemy z po czenia akupunktury i leczenia substancjami
uzyskiwanymi z jemio y.
W Chinach nowotwory próbuje si leczy tylko za pomoc tradycyj-
nej medycyny. Si y obronne przeciw komórkom nowotworowym mog
by znacznie wzmocnione, ale do zniszczenia tych komórek rodki te s
zbyt s abe. W Chinach najlepsze rezultaty osi gane s przy stosowaniu
medycyny zachodniej i wschodniej. Wspó praca ta poparta dodatkowo
przez pacjenta uprawianiem chi skiej Yogi Qi Gong, z odpowiednio
dopasowanym od ywianiem i stosowaniem filozofii Tao, daje najlepsze
rezultaty.

AIDS

owo zapobieganie w chi skiej medycynie ma podwójne znaczenie.


Szczególnie wyra one jest to w os abieniu immunologicznym AIDS
chronienie zdrowych i chronienie chorych. Cz owiek przychodzi na
wiat jako istota nienaruszona z nienaruszonym systemem immunologi-
cznym. Niestety nie utrzymuje tej nienaruszalno ci, nie ad ycia emo-
cjonalnego powoduje os abienie cia a, a to z kolei sprawia, e cz owiek
nie mo e si broni przed zewn trznymi czynnikami chorobowymi. Na
przyk ad stres os abia si y obronne cia a. Dlatego dzieci nale y chroni
przed stresem, a w dalszym wychowaniu pokazywa , jak utrzymywa
w równowadze swoje uczucia. Jak u ywa swoich si harmonijnie i eko-
nomicznie. Jak przestrzega prawid owego od ywiania, aby wzmocni
cia o i ducha. Jest to pierwsze znaczenie zapobiegania. Drugie znacze-
nie chroni chorego, aby jak najlepiej móg znie leczenie choroby.
Przy ka dym leczeniu powinni my próbowa równocze nie chroni pa-
cjenta przed dalszymi chorobami.
Terapia w przypadku AIDS obecnie jest niemo liwa. Dlatego te
w centrum zainteresowania znajduje si zapobieganie.
W celu ochrony zdrowych prowadzona jest kampania u wiadamiaj -
ca, zach caj ca do bezpiecznego seksu", u ywania prezerwatyw, od-
st powania od niepewnych praktyk seksualnych. Stara chi ska zasada
zdrowotna radzi a nie bezpo rednio odst powa od seksu, ale zaleca a
rozs dne gospodarowanie sokami" cia a. Za du o seksu os abia cia o,
poniewa cenna substancja jest tracona i nast pnie musi by odbudo-
wywana. Krwawi ca rana jest dla Chi czyka ziem, poniewa ubytek
krwi oznacza utrat si y.
Ochrona zainfekowanych osobników przed zagra aj cymi licznymi
chorobami jest g ówn lini poradnictwa w AIDS. B dzie ona prawid-
owa, je eli oporne infekcje i guzy b rzeczywi cie zniszczone. Ochrona
osób zainfekowanych obok ochrony zdrowych jest g ównym celem
mojej terapii. Lecz , wspieraj c medycyn zachodni , HIV-zainfekowa-
nych, którzy maj w pe ni rzeczywisty zespó chorobowy AIDS. Cz sto
jednak przychodz HIV-pozytywni pacjenci, bez objawów chorobo-
wych, którzy chc leczy si zapobiegawczo, aby zapobiec ujawnieniu
si objawów chorobowych. Takich jednak gwarancji nie mog nigdy
da . Medycyna chi ska mo e jednak e ducha i cia o wzmocni w taki
sposób, e b dzie to korzystniejsze dla zdrowia.
Wspieram ich akupunktur w nikotynizmie, poniewa jest to wysokie
ryzyko nawet dla ludzi bez wirusa HIV. Alkohol, z e od ywianie, stresy
psychiczne i fizyczne s to czynniki, które os abiaj system immunolo-
giczny. Musz ci gle z nimi rozmawia , poniewa niektórzy ludzie nie
maj adnego wyobra enia o tym, e ich cia o ma równie okre lone
potrzeby.
Na zako czenie tej ksi ki chcia bym czytelnikom szukaj cym rad
poleci masa inhoa jako codzienn higien . Tak wi c mog swoje cia o
i ducha wzmocni bez pomocy innych i w ten sposób równie si
leczy . Wzrasta tak e zaufanie do samego siebie. Masa inhoa pozwala
na eliminowanie emocji zwi zanych z obaw pojawienia si objawów
chorobowych, które najcz ciej wyst puj , je eli stwierdzono pozytyw-
ny wynik badania testu HIV.
owniczek

Anestezja znieczulenie ogólne lub cz ciowa niewra liwo na ból


(przy operacjach).
Angina pectoris dusznica bolesna; schorzenie naczy wie cowych
serca, napadowy charakter bólów zamoslkowych jako nast pstwo
zmian naczyniowych.
Aurikuloterapia wszystkie punkty akupunktury s nie tylko roz-
mieszczone na ca ym ciele, ale równie ciasno zlokalizowane na uchu.
Aurikuloterapia jest to metoda leczenia pos uguj ca si tylko punktami
na uchu.
Biopsja badanie tkanek, które zosta y pobrane z ywego orga-
nizmu.
Dietetyka nauka o ywieniu.
Embolia zatkanie naczynia krwiono nego przez substancje w asne
organizmu lub obce, które dosta y si do krwiobiegu i zosta y z pr dem
krwi przeniesione do tego naczynia.
Endoskopia wziernikowanie pustych narz dów lub jam cia a przy
pomocy endoskopu.
Enteritis stan zapalny jelita cienkiego.
Fizjologia nauka o normalnych (nie chorych) narz dach i ich
funkcji w organizmie cz owieka.
Moxibustion chi ska metoda leczenia, obok akupunktury i aku-
presury bardzo cz sto stosowana. Ogrzanie punktów akupunktury, cz -
sto przy pomocy moxy z pio unu.
Neuralgia bolesno nerwu", napadowe wyst powanie bólów
w miejscu rozprzestrzeniania si nerwu.
Obrz k przesycenie tkanek p ynami (wod ).
Podra nienie chorobowe zaj cie przez chor ob danego
organu.
Przeciwwskazania okoliczno , w której zastosowanie okre lonej
terapii jest niemo liwe.
Przepuklina szczególnie przepuklina trzewna. Najcz ciej wydo-
stawanie si trzewi jamy brzusznej lub ich cz ci poza jam zawieraj
je normalnie.
Rozedma nagromadzenie powietrza w tkance p ucnej, rozd cie
tkanki p ucnej.
Rwa kulszowa dolegliwo ci w dole miednicy i bóle bioder. Okre-
sowo napadowo nasilaj ca si lub utrzymuj ca si d szy czas neural-
gia nerwu kulszowego.
Zmiany sercowo-naczyniowe dotycz ce serca i naczy krwiono -
nych.
Sinusitis zapalenie zatok obocznych nosa lub zatoki opony
twardej.
Thrombosis zakrzep (czasami tylko cz ciowy) naczynia, przez
powstaj cy lokalnie skrzep krwi.
Trigeminus nerw trójdzielny. Neuralgie nerwu trójdzielnego s
szczególnie bolesne.
Wskazania warunki lub objawy, z powodu których stosuje si
okre lone rodki lecznicze lub mo liwo stosowania okre lonej terapii.
YIN i YANG dwie przeciwstawne zasady chi skiej filozofii,
które ca y widziany wiat przenikaj (wspó dzia aj ). Yin pierwotnie
znaczy o cie , Yang wiat o. Yin jako element równie ski, pasy-
wny, p ynny oraz ziemia. Yang odpowiada cechom m skim, aktywnym,
energii oraz niebu. Cz owiek jako obraz wszech wiata równie zawiera
Yin i Yang. W ka dym Yin znajduje si Yang i na odwrót.
Ból(e)
Skorowidz eber 147
dka 81

rzeczowy Choroba(y), egzogenne 79


endogenne 79
AIDS 27, 207, 209 Akupresura gor czkowe 81, 86
18, 36, 67, 131 gruczo u krokowego 174
bóle g owy 19 nowotworowe 207
depresja 19 uk adu moczowo-p ciowego 86
dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego Chrypka 65, 168, 169
19 Ci a, przeciwwskazanie do wicze
na ogi 19 oddechowych 48
nerwica 19 ------- do masa u nerki 61
schorzenie aparatu ruchowego 19 Ci nienie podwy szone 202, 203
zaburzenia snu 19 niskie 47
Akupunktura 25, 70 wysokie 47 Cun
punkty 39, 86 90 Cytostatyki 208,
------ mistrza Ma 88 209
Anestezja 211
akupunkturowa 131
Angina pectoris 83, 211
Artemisia vulgaris zob. Pio un Dai Mai 61
Astma 86 Delirium 82
Aurikuloterapia 59, 211 Depresja zob. Stany l kowe
de Qi 26
Diagnoza 37
Biegunka 63, 80, 157, 158 Dietetyka 211
przewlek a 28 Dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego 174
Ból(e) 131 Dr twienie j zyka 81
barku 132 Drogi oddechowe 165
biodra 134 ------- k piel nosa 53
brzucha 65, 80, 81, 154 Duszno 80
gard a 65, 80, 82, 84
owy 82, 84, 112, 113
------- migrena 115, 116 Embolia 211
------- skronie 114 Erekcja zoft.Zaburzenia erekcji
------- szczyt i ty 117 119
grzbietu 142,
143 - karku 140,
141 uchota 82,
klatki piersiowej 144, 145 84 Guanyuan
kolan 138 47
ydek 148
miesi czkowe 183 185
okolicy opatki 80 Hangdi Nei Jing 23
okolicy serca 82 Homeopatia 207
pleców 61
podbrzusza 82, 85
przy oddawaniu moczu 84
ramienia 133
stawów skokowych stopy 134
szcz ki 84
szyi 81
bów 79, 80
Yin i Yang 78, 79
I Ging 45 Inhoa 13, dka stopy 80 Miesi czki nieregularne
16, 18 61 Miesi czkowanie zob. Bóle miesi czkowe.
Krwawienia miesi czne obfite
Migrena zob. Bóle g owy
Jaskra 198 Jelito, migrena Mocz, zatrzymanie 175,
cienkie 73 176 Moczenie 85
grube 73 Jemio a nocne 82, 84
209 Moxa 27
techniki 25
Moxibustion 211
Kaszel 65, 80, 86, 170 173 Moxybusja 23
z krwi 80, 83
Katar 80 K piel,
owy 50
klatki piersiowej 54
kolan 55
ko czyny dolnej 55 Nadci nienie mia ycowe t tnicze
nosa 53 202 Nadwaga 202 Na ogi 81
oczu 56 akupresura
ramienia 49 19 Narz d(y)
k 48 32
sucha 48 puste 32
Klimakterium zob. Przekwitanie, Yang 72
dolegliwo ci Yin 72
Kolka brzuszna 63 Nerki 77
Ko atanie serca 99, 102 masa 61
Krew, kr enie, k piel ko czyny dolnej 55 stany zapalne 65
Krwawienia, miesi czne obfite 186, 187 Nerwice, akupresura
19 Nerwowo 95, 96
z nosa 80, 81 Nos zatkany 166, 167
Kurcze ydek 148 Nowotwór 207

J-eczenie antropozoficzne 207 Objawy kluczowe


k 54, 65, 147 zob. te Stany l kowe 40 Obrz ki 81
Lumbago 85 gard a 84
policzków
82 Obrzmienia
uszczyca 189 193 81 Oczy 65
choroby 77
wiczenia 60
Masa , brzucha 62 piel 56
------- przeciwwskazania 63 zapalenie zob. Zapalenie(a) oczu
chi ski 43, 44, 46 Oddech, kontrola 46 Oddychanie
owy 52 brzuszne 47
inhoa 210 przeciwne 48
koncentracja 18 przepon 47 Odzwyczajanie
leczenie nerwic 18 od palenia 128 Od ywianie 202
nerki 61 prawid owe 209
nosa 46 Ogrzewacz potrójny 73, 77
punktów akupunkturowych 92 Osierdzie 73
Meridian(y) 31, 39, 71, 77, 78 Os abienie 120-123
jelita cienkiego r ki 82 ogólne 81
grubego r ki 80
nerki stopy 83
w troby 63
osierdzia r ki 83 Padaczka 65
cherza moczowego stopy 82 Palenie papierosów a rak p uc 128
cherzyka ciowego stopy 84 Paso yty jelit, pio un 28
uca r ki 80 cherz moczowy 63, 77
potrójnego ogrzewacza 83 cherzyk ciowy 77
serca r ki 81 Pio un 28
ledziony stopy 81
troby stopy 84
Yang (puste) 72
Meridian(y)
Yin (pe ne) 72
uco 73 Uk ad (system) immunologiczny 63, 208, 210
ukanie ust 60 ------- a masa inhoa 17
Pobudliwo nadmierna 86 moczowo-p ciowy, dolegliwo ci 174
Prostata zob. Choroby gruczo u krokowego trawienny 60, 63
Przeczulica uciskowa klatki piersiowej 85 Utrata przytomno ci 65
Przekwitanie, dolegliwo ci 180 182 Uzale nienie nikotynowe zob. Odzwyczajanie
Przepukliny 85, 86 od palenia
Przezi bienie 166 troba 65, 77
ch, os abienie 165
Wirus HIV 207
Qui Gong 209 Wrzód dka 63
Quihai 47 Wymioty 81, 85, 162, 163, 164
Wypryski 189, 190 193
Wzd cia 81, 84, 155, 156
Rak p uc, palenie 128
Regulator g ówny przedni 63, 85, 86
tylny 85
Regu a pi ciu ywio ów 31, 32
Ren Mai 86
Reumatyzm 61 Yang 23
Rozedma p uc 128 Yangming 80
Rozstrój dka 152, 153 Yin i Yang 23, 29, 30, 31, 35
Rwa kulszowa 136, 137, 212 Yintang 47, 56, 57
Yong uan 65
Yueyin 83, 84
Samoterapia akupresur
19 Seks bezpieczny 209
Sen, niespokojny 110 Zaburzenie(a), cyklu miesi czkowego 174
zaburzenia zob. Zaburzenia snu depresyjne 103, 104, 105
Serce 73 erekcji 178, 179
ko atanie 65, potencji 174
83 Shaoyang 83, snu 19, 106, 107 109
84 Shaoyin 81, trawienia 19 Za ma 198
83 Zamroczenie 84 Zanik mi ni
Si y obronne zob. Uk ad (system) 71 Zapalenie(a), oczu 198,
immunologiczny Skóra, stany zapalne 189 199, 200
Skurcze mi ni grzbietu toniczne 86 Smak oskrzeli 128
gorzki w ustach 84 Stany l kowe 100 cherza moczowego 174
Stany zapalne zewn trznego k cika oka 84 spojówek 198
Stawy, bóle 131 alergiczne 198
piel kolan 55
zapalenia 131, 149, 150 stawów 131, 149, 150
czówki 198
zmiany zwyrodnieniowe troby wirusowe 27
131 Stres 174, 202, 209 zatok 165
Sucho gard a 82 Szpik Zaparcia 63, 80, 83, 158 161
kostny 77 Sztywno
kr gos upa 86 Szum w Zapa 65
uszach 84 Zatrzymanie moczu 82, 85
Zawroty g owy 124 127
Zespó nabytego upo ledzenia odporno ci
ledziona 78 zob.
AIDS Z by,
wiczenie 60
Taiyang 82 Zimno 80
Taiyin 80, 81
Tan Tien 47
Trawienie 151 dek 77
zaburzenia 19 rozstrój 152,
Trudno ci w zasypianiu 107 109 153 taczka 77,
81, 82 ylaki,
194, 195
Ucho, stan zapalny dolnej cz ci cia a 196
59 Uczucie, gor ca
82, 83
Uczucie górnej cz ci cia a
ciskania 80, 83 197
ucisku w g owie 165

You might also like