Wielka Rewolucja Francuska

Przyczyny:
-kryzys gospodarczy
- głód spowodowany nieurodzajem
- niekorzystne układy handlowe z Anglią
- rozrzutność dworu [ szczególnie królowej – miała wpływ na ministrów finansów ] wysokie koszty utrzymana
Wersalu
-spadek produkcji i zwiększenie podatków związane z długiem państwa na 5 miliardów liwrów
- wydatki na wojnę śiedmioletnią [ Francja po stronie Stanów Zjednoczonych Ameryki]

Francuskie stany :

1 - duchowieństwo i 2 - szlachta -dominująca rola w państwie , liczne przywileje honorowe , sądownicze i

podatkowe
Wewnętrzy podział pod względem materialnym:
W duchowieństwie liczny kler wywodził się z mieszczaństwa i chłopstwa; wyższe duchowieństwo było b.
bogate.
Arystokracja dworska bogatsza niż szlachta prowincjonalna i biedota miejska

3 - stan trzeci
o mieszczaństwo i chłopi [ bankierzy, kupcy, przemysłowcy, robotnicy, biedota miejska
Stan 3 nie miał żadnego wpływu na sytuację polityczną, mimo iż stanowił 96% społeczeństwa francuskiego i
opłacał wysokie podatki .

Emanuel Sieyesa – „Co to jest stan trzeci?” – broszura, w której ksiądz dowodził że stan 3 ma predyspozycje do
sprawowania władzy.

Ludwik XVI chcąc ratować sytuację finansową, proponuje Zgromadzeniu Notabli projekt reformy, wg., której
stany uprzywilejowane miały zostać odciążone podatkami. Nie podjęto decyzji, zaproponowano zwołanie
Stanów Generalnych.
5 czerwca 1789 król zwołuje do Wersalu parlament [ pierwszy raz od 1614]
Spór: czy wszystkie stany razem biorą udział w obradach, liczba deputowanych
Ostatecznie ustalono, że stan 3 będzie miał jednakową ilość przedstawicieli, ale obrady odbędą się osobno.
stan trzeci zaprotestował i wezwał pozostałe stanu do wspólnych obrad, ale zgodził się na to tylko niższy kler.
17 czerwca 1789 – stan 3 przyjmuje nazwę Zgromadzenie Narodowe i uznaje się za przedstawiciela całego
społeczeństwa francuskiego
Ludwikowi XVI to się nie spodobało, pod pretekstem remontu zamknął sale obrad, ale stan 3 przeniósł się do
Sali gry w piłkę, gdzie podjęto uchwałę o kontynuowaniu obrad, aż do momentu uchwalenia konstytucji.
9 lipca 1789 – Zgromadzenie Narodowe -> Narodowe Zgromadzenie Konstytucyjne [ Konstytuanta] -> król
pozornie wyraził zgodę na wspólne obrady wszystkich stanów, a w międzyczasie zgromadził wojska pod
Wersalem.
Król usunął popularnego ministra finansów Jakuba Neckera;
Pod wpływem pogłosek, że wojsko ma rozkaz wymordować ludność stolicy,
14 lipca 1789 Paryżanie wyszli na ulice i skierowali się na Bastylię – [symbol starego ładu , gdzie spodziewali
się odnaleźć broń] , którą w krótkim czasie zdobyli

Na francuskich prowincjach zaczęły powstawać zarządy municypalne, na wsi wybuchały rozruchy chłopskie.
Atakowali dwory i klasztory, niszczyli archiwa zawierające wykazy feudalnych powinności - była to tzw.
Wielka Trwoga (przerażenie szlachty i burżuazji).

W ratuszu paryskim władzę objął deputowany Konstytuanty - Bau"lly, a w ślad za stolicą poszły i inne
miasta, usuwając znienawidzonych intendentów królewskich.
W Paryżu dzieki Józefowi La Fayetta powołano Gwardię Narodową – która miała strzec porządku -> król
wycofał wojska , wrócił do Paryża i na znak jedności z narodem przypiął do swojego kapelusza trójkolorową
kokardę

Pierwsze reformy

- zniesienie przywilejów , powinności feudalnych i dziesięciny

-wprowadzono równość obywateli wobec prawa [ 4-5 sierpnia ]

26 sierpnia 1789 – DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA

Dokument ten uznawał wolność i równość za naturalne prawa człowieka. Wprowadzono swobodę wyznania,
wolność myśli, słowa i druku.
- wprowadzono Monteskiuszowską zasadę trójpodziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą –
oznaczało to zakończenie rządów absolutnych
Naród uznany za zwierzchnią władzę w państwie.

Deklaracja Francuska oparta na Amerykańskiej Deklaracji Niepodległości, forma graficzna stylizowana na

dekalog, odwoływała się do myśli oświeceniowych Jeana Jacquesa Rousseau.

Ludwik XVI zwlekał z zatwierdzenie m Deklaracji. Lud paryski zmusił go, aby przeniósł się z Wersalu do
Paryża wraz z Zgromadzeniem Ustawodawczym, dzięki temu zwiększył się wpływ ludu na podejmowane przez
Konstytuantę reformy.

Reformy państwowe: [ minimalizacja kryzysu ekonomicznego]

-zniesiono cła wewnętrzne i ograniczono cechowe
- jednolity dziesiętny system miar i wag
- konfiskata majątków kościelnych -> przekazano odpłatnie w rece bogatych chłopów i mieszczan
- opodatkowanie mieszczaństwa i szlachty
-zniesiono zakony, wprowadzono wybieralność proboszczów i biskupów przez władze świeckie i obowiązkową
przysiek kleru na wierność konstytucji
Ci duchowni, którzy się podporządkowali mieli otrzymywać pensje od państwa
-burżuazja wprowadziła zakaz zrzeszania się strajków robotniczych.

Konstytucja
3 września 1789 – uchwalenie konstytucji
*ograniczenie władzy królewskiej
* wprowadzenie monarchii konstytucyjnej i trójpodziału władzy

Władza ustawodawcza oddana w ręce Zgromadzenia Prawodawczego – Legislatywy

Władza wykonawcza –król i ministrowie.
Król miał prawo weta, jednak straciło ono ważność w chwili ponownego uchwalenia ustawy przez parlament.
Konstytucja nie wprowadziła zasady równości.
Podział na 4 grupy majątkowe. Tylko płacący podatki określonej wysokości posiadali prawo wyborcze
[ znaczna cześć społeczeństwa francuskiego nie posiadała prawa wyborczego] – >
niezadowolenie tłumu.

Zgromadzenie Prawodawcze
1 października 1791 – pierwsze posiedzenie Legislatywy
większość stanowiła burżuazja, jednak w związku ze zróżnicowaniem zdań wyróżnił się podział na
prawicę – zwolenników monarchii
lewicę –republikanów
centrum – „bagno” – grupa deputowanych nie posiadająca określonych poglądów politycznych

Lewica żądała wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego i ustroju republikańskiego

dzieliła się na odłam
umiarkowany – deputowani z okręgu Gironde – żyrondyści
rewolucyjny :
- jakobini – najsilniejsza grupa , na czele z Maksymilianem Robespierre
-kordelierzy – Jezry Danton i Jean Paul Marrat [ zwolennik stosowania terroru i radykalizacji rewolucji]

Wojny z Austrią
Ludwik XVI uważał że pokonanie Austrii przywróciłoby absolutyzm. A Republikanie uważali że konflikt
zintegruje państwo i wzmocni rewolucję.
20 kwietnia 1792 – Legislatywa wypowiedziała wojnę Austrii
Francuski oficer Joseph Rouget de Lisle napisał „Pieśń wojenną armii Renu – która w 1795 jako Marsylianka
stała się hymnem narodowym

Początkowo Francja przegrywała, Austriacy bezpośrednio zagrozili Paryżowi

Żyrondyści ogłosili uchwałę „Ojczyzna w niebezpieczeństwie”, – której wzywali naród do walki

Żądano detronizacji Ludwika, uznawanego za zdrajcę

sierpień 1792 w Paryżu jakobini powołali rząd miejski „ Komuna Paryża”, – który przejął faktyczną władzę w
państwie. Pod hasłem obrony rewolucji wezwała ona lud Paryża do wystąpień i obalenia króla.
Legislatywa osadziła króla wraz z rodziną w więzieniu, jako obywatela Kapeta. O jego losie miał zadecydować
Konwent Narodowy, – czyli nadzwyczajna forma Zgromadzenia Narodowego.

Stopniowo władzę przejmowali jakobini – skupieni wokół Komuny Paryża

Fala terroru – arystokrację oskarżano o zdradę i porażki na froncie, przez to arystokracja coraz liczniej
opuszczała Francję.
Mimo oporu żyrondystów
11 stycznia 1793 w Konwencie odbył się proces Obywatela Kapeta o zdradę stanu. Obywatelem Kapetem był
nazwany dawny król Francji.
Nazwa ta wzięła się od Hugona Kapeta (zm. 996) - pierwszego władcy Francji z dynastii Kapetyngów.
Ludwik XVI i cała dynastia Burbonów często odwoływała się do związków rodzinnych z pierwszymi
władcami Francji, dlatego też gdy w okresie rewolucji zniesiono tytuły arystokratyczne zaczęto nazywać
byłego króla Ludwik Kapet. Określenie Obywatel Kapet miało zaś dla republikanów wydźwięk symboliczny,
ale było też ironiczne.

Obywatel Kapet został skazany na śmierć: 361 głosów było za, natomiast przeciw było 360 głosów. Król został
skazany większością tylko jednego głosu. 21 stycznia 1793 został zgilotynowany. Po jego śmierci rojaliści
ogłosili Królem Francji jego nieletniego syna - Ludwika XVII. Po restauracji Burbonów, 21 stycznia 1815
szczątki Ludwika zostały ekshumowane z cmentarza św. Magdaleny i złożone w krypcie Bazyliki Saint-Denis

Kilka miesięcy po Kapecie ścięto królową.

Francja stała się republiką, ale wykonanie wyroku na królu spowodowało powstanie pierwszej koalicji
antyfrancuskiej, w której skład wchodziły Austria , Prusy, Hiszpania , Holandia, i Anglia.
Koalicja odnosiła sukcesy, wspierała Francuzów z Belgii i znad Renu.
We Francji wybuchały powstania monarchistów.

Problemy militarne -> większe kłopoty gospodarcze. Brak żywności. Wystąpienia ludności na prowincji i w
Paryżu.
Jakobini próbowali zwalczać przeciwników politycznych.
w czerwcu 1793 uwięziono przywódców żyrondystów, dzięki czemu jakobini mieli przewagę w Konwencie

24 czerwca 1793 Konwent uchwalił nowa konstytucję, której nie wprowadzono z powodu trudnej sytuacji
politycznej
Chciano wprowadzić
* powszechne i bezpośrednie prawo , dostęp do oświaty
*pomoc państwa bezrobotnym i biednym
Władza ustawodawcza powierzona miała być Ciału Prawodawczemu
Władza wykonawcza – parlament

Rzeczywista władza sprawowana miała być przez Komitet Ocalenia Narodowego [p. wewnętrzna i zewnętrzna]
i Komitet Bezpieczeństwa Publicznego [ walka z kontrrewolucją]

Władza sadownicza – Trybunał Rewolucyjny

Terror jakobiński
Jakobin na czele z Maksymilianem Robespierre [ Komitet ocalenia Publicznego] próbowali opanować sytuacje
w państwie, wprowadzili radykalne środki
Uchwalono ustawę o spekulantach, wprowadzono maksymalne ceny na zboże i żywność, co miało zapobiec
nienaturalnemu zawyżaniu cen. Pieniądze potrzebne na rozbudowę armii uzyskiwano przez opodatkowanie
ludzi bogatych i sprzedaż chłopom ziemi, skonfiskowanej Kościołowi i emigrantom

Łazarz Carnot zreorganizował armię francuską , zmienił taktykę, dzięki temu armia usunęła wojska koalicyjne
z terenów Francji ale udało się jej zająć obszar Belgii i Holandii. Stłumiono powstania monarchistów, [ Tulon,
Marsylia]

Sukcesy militarne wzmocniły pozycję jakobinów, który przystąpili do walki z Kościołem i religią.
Wprowadzono kult rozumu i ojczyzny, cywilne śluby i pogrzeby.
Kalendarz rewolucyjny – na nowo podzielono rok. Pierwszym dniem roku stałą się data obalenia monarchii,
czyli 22 września, a kolejne lata liczono od 1792. Zniesiono niedziele, a w miejsce świąt kościelnych
wprowadzono święta narodowe. Dzień zdobycia Bastylii był najważniejszy. Bohaterom rewolucyjnym
wznoszono łuki triumfalne.

1794 Konwent na polecenie Robespierre’a wprowadził dekrety , które miały zaostrzyć terror. Przeciwnicy –
kordelierzy na czele z Dantonem aresztowani i skazani na śmierć. [ pozbawieni prawa do obrońców]

Posiedzenia Trybunału ewolucyjnego odbywały się bez świadków.

Istniało tylko uniewinnienie lub śmierć na gilotynie . Za powszechne donosicielstwo ginęli niewinni ludzie
niesłusznie oskarżeni.

Przewrót theridoriański
Rządy jakobinów budzi niezadowolenie wśród ludności
Burżuazja i robotnicy sprzeciwili się maksymalnym cenom. Chłopi przeciwko rekwizycji produktów rolnych, a
kupcy przeciwko ograniczeniom handlowym.

Robespierre był coraz bardziej nieufny wobec współpracowników, którzy spiskowali przeciwko rewolucji.
1794 – jakobini rozprawili się z najbardziej radykalnym ugrupowaniem – wściekłymi i hebertystami - > wzrost
niezadowolenia ludu, którzy byli ich zwolennikami w większości.

Dnia 9 thermidora drugiego roku rewolucji zyli 27 lipca 1794 w Konwencie zawiązał się spisek. Robespierre ,
próbujący odczytać nową listę podejrzanych został aresztowany i skazany na śmierć na gilotynie. Władzę
przejęła burżuazja.

Konstytucja III Roku

1795 burżuazja uchwalła nową konstytucję

zachowano trójpodział władzy
władza ustawodawcza – Radza Pięciuset i Rada Starszych
władza wykonawcza – Dyrektoria - 5 dyrektorów wybieranych na 5 lat
każdy obywatel miał czynne prawo wyborcze
kandydowanie ograniczono do właścicieli posiadłości

1794 – koniec rewolucji, zmiana społeczeństwa francuskiego

kres społeczeństwa feudalnego na rzecz społeczeństwa obywatelskiego.
W czasie rządów Dyrektoriatu, republika zaczęła odnosić sukcesy militarne w wojnie z koalicją (pokój z
Prusami i Hiszpanią, podporządkowanie Holandii, sukcesy we Włoszech gen. Napoleona Bonapartego).
Generałowie inicjowali powstawanie nowych republik na podbitych terytoriach.
Pokój z Austrią w Campo Formio (1797).
Dyrektoriat w 1798 wysłał Bonapartego na podbój Egiptu.
Przeciw Francji znów zwróciły się państwa europejskie, co doprowadziło do zawiązania drugiej koalicji.
Tymczasem w Paryżu dojrzewał spisek, mający obalić rządy Dyrektoriatu.
Spiskowcy sądzili, że wobec trudnej sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej (niezadowolenie mas, ponawiające się
próby przejęcia władzy przez monarchistów) jedynym ratunkiem pozostaje oparcie władzy na armii.
Tą sytuację wykorzystał Bonaparte, który w 1799 r. porzucił swoje wojsko i wylądował we Francji. Dokonał
tam zamachu stanu (sterroryzował obie izby parlamentu) i objął władzę we Francji - wojskowa dyktatura
Bonapartego (18 brumaira = 9 listopada).

Konsulat (1799)
Bonaparte powierzył władzę w państwie trzem konsulom; jednak w praktyce to on sprawował władzę jako
pierwszy konsul..