Etyka (ethos zwyczaj) zwyczaj, obyczaj, charakter postpowania jednostki/spoeczestwa usystematyzowana refleksja (wiedza) nt.

nt. moralnoci, okrelajca i uzasadniajca waciwe zasady postpowania. Etyka normatywna (jakie zachowania s moralnie dobre, a jakie niewaciwe?) to uzasadnienie, ocena i argumentacja norm moralnych. Etyka opisowa opis i wyjanianie zjawisk moralnych w rnych aspektach. Nauka o moralnoci, bada moralno zewntrzn i wewntrzn. Etyka teoretyczna zajmuje si zagadnieniem wartoci moralnej (metaetyka). Koncentruje si nie na zachowaniu, ale na jzyku. Jej charakter nie zawsze jest obiektywny. Reguy moralne s intuicyjne, spontaniczne. Zespoy norm postpowania, ktre s uznawane za wice w sumieniu jednostki. Taka spontaniczno jest obca etyce. Typy etyki wg Arystotelesa: Etyka cnoty dziaanie jako cnota (cecha) dobrego zachowania; Etyka deontologiczna oparta na pojciu obowizku (susznoci lub prawa); Etyka konsekwencjonalistyczna oparta na skutkach dziaa (czynw). 3 nurty spojrzenia na jzyk: Podstawowe pojcia jzyka moralnoci (rwnie metaetycznych) oparte s na 2 podstawowych nurtach: Naturalizm z nauki anglosaskiej prawa i filozofii. Nie zawsze moliwe jest poznani wyrae pierwotnych (nie podlegaj waciwej ocenie, poznaniu). Intuicjonizm poznanie pierwotnych znacze dobra, za, koniecznoci itp. moliwe jest tylko dziki intuicji, nie w sposb naukowy, w efekcie formujemy zachowanie poznawcze. Ponadto: Kognitywizm

ETYKA A MORALNO Etyka dzia filozofii zajmujcy si badaniem ludzkiego postpowania, definiowaniem dobra i za, tworzeniem systemw mylowych, z ktrych mona wyprowadzi rda zasad moralnych. Moralno og wypowiedzianych w danej epoce i rodowisku ocen i norm. NORMA MORALNA A NORMA PRAWNA Norma prawna wydana w drodze jednostronnej decyzji kompetentnego organu pastwa, w jednoznaczny sposb wskazujca reguy zachowania o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Uzasadnienie tetyczne, aksjologiczne. Norma moralna oparta na wartociach spoecznych i przekonaniu o susznoci zachowa uznanych za podane i niesusznoci innych, uznanych za naganne. Uzasadnienie aksjologiczne. Gdy identyfikuj si z norm jest to norma autonomiczna. Gdy bd nastawiony oportunistycznie (brak uznania susznoci) jest to norma heteronomiczna.

ETYKA ZAWODOWA Etyka deontologiczna z gr. Deon obowizek, powinno. o Zbir zasad okrelajcych obwizki w szczeglnej dziedzinie dziaalnoci zawodowej i konsekwencje dla typowych sytuacji danego zawodu. o Zesp norm okrelajcych sposb zachowania przedstawicieli danego zawodu, przekona moralnych i ocen zachowa o Wiedza fachowa + wiedza etyczna o Rola spoeczna.

Podzia etyki deontologicznej: Etyka obowizku normy (przestrzegane przez wszystkich) codziennej pracy, podstawowe standardy zachowania. Etyka de (aspiracji) normy nakazujce denie do doskonaoci, do penej realizacji ludzkich uzdolnie. Funkcje etyki zawodowej: Wewntrzne profesjonalizacja zachowa, organizacja techniki pracy, wskazywanie systemu wartoci, eliminacja nieprawidowoci, zabezpieczenie przed pokusami zwizanymi z charakterem pracy. Zewntrzne kreowanie pozytywnego wizerunku grupy zawodowej, promocja, podniesienie prestiu zawodu. Cechy kodeksw deontologicznych: Cel ujednolicenie zachowa i usunicie wtpliwoci co do sposobw postpowania. Normowanie zachowa (nie ich opis). Ochrona interesu publicznego, w dalszej kolejnoci korporacyjnego. Regulacja etyki zawodowej, nie oglnej. Denie do trwaoci zasad etyki zawodowej, do rzeczywistoci. Dbao o dobre imi i godno zawodu. Podmiot tworzcy: wadze korporacji. Zazwyczaj nadawane z gry. Nie ma jednolitoci terminologii. Normy kodeksowe z zakresu etyki zawodowej: Reguy dot. technicznych aspektw wykonywania zawodu; Reguy ustalajce relacje danej grupy zawodowej wzgldem spoeczestwa; Reguy okrelajce stosunki midzy przedstawicielami danego zawodu; Problem statusu kodeksw jako rde prawa. Etyka dyscyplina teoretyczna. Etos dyscyplina praktyczna, dotyczca grupy wykonujcej dany zawd. Korporacje twr samorzdny o okrelonym stopniu autonomii w zakresie: Ustalania wasnych standardw postpowania; Dopuszczania do uprawiania danego zawodu; Stosowania rodkw dyscyplinarnych wobec czonkw korporacji.

ETYKA KODEKSOWA A ETYKA BEZKODEKSOWA Etyka kodeksowa celem uprawiania etyki jako refleksji nad moralnoci jest konstruowanie zbiorw regu i zasad (np. etyka Dekalogu, praw czowieka), denie do ich kompletnoci i uniwersalnoci. Niejednokrotnie obowizek spisania zasad zawarty jest w przepisach prawa. Podmiot tworzcy: wadze korporacji. Nazwa kodeks to usus jzykowy. Etyka bezkodeksowa wskazuje na znaczn zoono okolicznoci, wobec ktrych staje czowiek jako przedmiot moralny, co wyklucza moliwo formuowania kodeksw deontologicznych; jedynym i ostatecznym kryterium oceny etycznej i wyznacznikiem zachowa winno by ludzkie sumienie (ostateczne rdo norm moralnych to sumienie).

Etyka normatywna Jakie zachowania s moralnie waciwe? Etyka opisowa Co ludzie uwaaj za moralnie waciwe? Metaetyka Prba definicji poj pierwotnych (dobro, suszno). Status kodeksw deontologicznych problematyka: Kto ustanawia normy etyczne? Czy mona mwi o ich ustanawianiu? Jaki status rde prawa maj kodeksy? Czy s to zbiory norm etycznych czy prawnych? Czy tre deontologiczna winna by zgodna z porzdkiem normatywnym? Czy zgodno z prawem kodeksw powinna podlega ocenie organw pastw w ramach sformalizowanej procedury? Idea kodyfikacji: Pocztki: XIX wiek. Cele: o Racjonalizacja prawa; o Profesjonalizacja zawodu; o Sformalizowanie kryteriw przyjcia do danej profesji; o Ujednolicenie systemu ksztacenia; o Wypracowanie struktur samorzdu zawodowego; o Orzekanie w przedmiocie odpowiedzialnoci. Anglosaska a kontynentalna koncepcja statusu etyki: Normy etyczne jako cz porzdku prawnego; Powszechny bd wewntrzny charakter rde prawa; Etyczny czy prawny charakter norm; Kontrola konstytucyjnoci norm w koncepcji anglosaskiej i kontynentalnej. 3 koncepcje w polskim systemie prawnym obowizywania norm etycznych: Maj charakter wewntrzny o Charakter norm etycznych sankcjonowanych moralnie, niezalenie od norm prawnych; o Co jest prawem nadrzdnym? o Kwestia odpowiedzialnoci. Maj charakter norm prawnych jedynie sw treci odpowiadaj normom etyki zawodowej.

Niektre maj charakter norm prawnych, a niektre etycznych o Wydawane na podstawie upowanienia; o Nie powinny wpywa na charakter praw i obowizkw czowieka i obywatela. Normy etyczne jako soft law (mikkiego prawa): Specyficznie stanowione; Mikkie sankcje Naruszenie zasad moe mie charakter prawny. Kryzys etyki zawodowej: Brak poczucia przynalenoci do korporacyjnej wsplnoty wartoci. Dyferencjacja systemw wartoci (dyferencjacja kulturowa, etniczna spoeczestwa). Korporacja zawodowa rozumiana jako wsplnota interesu. Brak respektu dla prawa i etyki. ETYKA SDZIEGO Etyka zawodowa to zbir regu porzdkujcych relacje profesjonalista-klient, w ktry horyzont wyznacza dobro klienta. Wymagaj jej te zawody, w ktrych: Profesjonalista dziaa na rzecz klienta; Klient ma niewielk moliwo kontroli nad dziaaniem profesjonalisty. Sdzia jest funkcjonariuszem publicznym, uprawnionym do orzekania sprawach nalecych do waciwoci sdw i trybunaw, na zasadach niezawisoci i bezstronnoci. Jako gwny podmiot etyki sdziego jest czowiek o pewnych cechach moralnych, zdolnociach i usposobieniu, powoanym przez grup spoeczn dla okrelenia obowizkw i uprawnie jej czonkw w celu zapobiegania konfliktom, rozwizywania ich albo przynajmniej agodzenia negatywnych wynikych z nic skutkw. Cechy sdziego: Najwaniejsza jest bezstronno; Sprawiedliwo Uczciwo Wiedza Etyka zawodowa, wg M.T. Romer, ma pomaga sdziom w udwigniciu odpowiedzialnoci, nie moe mie jednak charakteru zewntrznego przymusu, ktremu sdzia ulega z obawy przed sankcjami. Etyka zawodowa sdziw to raczej etyka obowizku ni aspiracji. Obecnie zasady etyki zawodowej sdziw ksztatuj m. in.: Podstawowe Zasady ONZ dotyczce niezawisoci sdziw, uchwaa Zgromadzenia Oglnego ONZ z listopada 85. Europejska Karta Statusu Sdziego, uchwalona przez Rad Europy 8-10. lipca 98. Ustawa Prawo o ustroju sdw powszechnych z 27. Lipca 2001r. oraz ustawa Prawo o ustroju sdw administracyjnych z 25. Lipca 2002r. Zbir Zasad Postpowania Sdziw, uchwalony przez Stowarzyszenie Sdziw Polskich JUSTITIA w 2002r. Zbir Zasad Etyki Zawodowej Sdziw, uchwalony przez Krajow Rad Sdownictwa w dniu 19. Lutego 2003r. Konstytucja RP:

Zasada niezawisoci sdziowskiej (wymiar normatywny i etyczny) art. 178. Zasada bezstronnoci jako konstytucyjna zasada prawa do sdu art. 45. Zasada legalizmu (praworzdnoci) art. 7 i 178 na zasadach i w granicy prawa, podlego konstytucji i ustawom.

Niezawiso, niepodlego, apolityczno, zakaz podjcia innej pracy, niezaleno. Mwi si, e bezstronno jest rozumiana jako obowizek zawodowy, a niezawiso jako uprawnienie. Niektrzy dodaj do katalogu zasad sprawiedliwoci. Prawo o ustroju sdw powszechnych: Sdzia ma obowizek postpowa zgodnie ze lubowaniem (art. 66) o Obowizek wiernej suby pastwu (RP) obejmuje m.in. lojalno, oddanie, bezinteresowne przywizanie, skonno do powice. o Obowizek stania na stray prawa. o Obowizek sumiennoci w wypenianiu obowizku sdziego. o Obowizek orzekania zgodnie z przepisami prawa. o Obowizek bezstronnoci w wymierzaniu sprawiedliwoci. o Obowizek kierowania si wasnym sumieniem w wymierzaniu sprawiedliwoci. o Obowizek dochowania tajemnicy pastwowej i subowej (take w art. 85). o Obowizek kierowania si zasadami godnoci i uczciwoci. Sdzia ma obowizek staego podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 82a) Art. 61 1 pkt.2 mwi, e na stanowisko sdziego moe by powoany jedynie ten, kto jest nieskazitelnego charakteru. Art. 82 2 mwi o obowizku stania [sdziego] na stray godnoci stanowiska. 3 grupy zasad etyki sdziowskiej: Zasady oglne zachowanie i charakter sdziego: o zasada nieskazitelnego charakteru (art. 611 Prawa o ustroju sdw powszechnych). o zasada legalizmu respekt wobec obowizujcego prawa. o zasada bezstronnoci. o zasada niezawisoci. o zasada godnoci urzdu wynika z roty przysigi: Pikno duchowe, chluba, zaszczyt. Zasady penienia suby. Powinnoci etyczne sdziego poza sub. Nieskazitelny charakter. Co to znaczy? Uczciwo; Pracowito; Zrwnowaenie psychiczne; Sumienno; Odwaga; Cierpliwo; Wysoka kultura osobista; Otwarty intelektualnie; Optymistyczne usposobienie;

 Unormowana sytuacja rodzinna i osobista. Jakie skazy? Uzalenienia; Hazard; Przemoc; Zaniedbywanie obowizkw wzgldem wasnej rodziny; Nieroztropno w sprawach finansowych; Brak postawy legalistycznej; Wykorzystywanie swojego stanowiska dla jakich celw.