JOHN GRAY

MCZYNI S Z MARSA A KOBIETY Z WENUS

(MEN ARE FROM MARS, WOMEN ARE FROM VENUS)

Przekad Katarzyna Waller-Pach

Ksik t z najgbsz mioci i wzruszeniem dedykuj mojej onie, Bonnie Gray. Jej mio, wraliwo, mdro i sia sprawiy, ze mogem najlepiej, jak tylko umiem, przedstawi to, czego si wsplnie nauczylimy.

PODZIKOWANIA
Dzikuj mojej onie Bonnie za to, e odbya ze mn ca drog, ktra doprowadzia do powstania tej ksiki. Jestem jej wdziczny, e zgodzia si, bym uchyli rbka naszej prywatnoci oraz e pomoga mi zrozumie i doceni kobiecy sposb widzenia wiata. Dzikuj naszym trzem crkom - Shannon, Julie i Lauren - za ich niezachwian mio i zacht. Wyzwanie, jakim bya dla mnie rola ojca, pozwolio mi poj, jakie trudnoci musieli pokona moi rodzice. Dziki temu, e sam mam dzieci, jeszcze bardziej kocham swoich rodzicw. Bdc ojcem, lepiej zrozumiaem wasnego ojca. Dzikuj moim rodzicom za to, e z wielk mioci wychowali ca nasz sidemk. Jestem wdziczny najstarszemu bratu, Davidowi, za to, e rozumie moje uczucia i pochwala sposb, w jaki je wypowiadam. Dzikuj mojemu bratu Williamowi za ustawiczne zachcanie mnie do wikszego wysiku. Dzikuj mojemu bratu Robertowi za pewn rozmow, ktra trwaa a po wit i tak wiele wniosa do mojej pracy. Dzikuj mojemu bratu Tomowi za dodawanie mi otuchy i za jego wspaniay optymizm. Dzikuj mojej siostrze Virginii za to, e zawsze we mnie wierzya i e wysoko ocenia moje seminaria. Zawsze pozostan wdziczny mojemu zmaremu modszemu bratu Jimmy'emu za jego mio i podziw, ktre wci pomagaj mi w trudnych chwilach. Dzikuj mojej agentce, Patti Breitman, ktrej twrcza pomoc i entuzjazm towarzyszyy tej ksice od pierwocin a po fina. Dzikuj Carole Bidnick za wsparcie, ktrego udzielia mi w trudnych chwilach rozpoczynania pracy. Dzikuj Susan Moldow i Nancy Peske za poparcie i rady, ktrych mi udzieliy. Dzikuj zespoowi HarperCollins za to, e zawsze mogem liczy na jego pomoc w swoich poszukiwaniach. Pragn te wyrazi wdziczno tysicom anonimowych uczestnikw moich seminariw, ktrzy dzielili si ze mn swoimi dowiadczeniami i zachcali do napisania ksiki. Przygotowujc moliwie pen prezentacj rozlegego tematu, jakim s problemy w porozumiewaniu si, czuem ich nie sabnce wsparcie. Jestem wdziczny moim pacjentom za to, e zaufali mi i opowiedzieli o swoich domowych zmaganiach. Dzikuj Steve'owi Martineau za jego mdre wskazwki, ktre wpyny na ksztat tej ksiki. Dzikuj tym wszystkim, ktrych serdeczno i wspaniaomylno pozwoliy powoa do ycia John Gray Relationship Seminars (wanie seminaria byy polem, na ktrym ulepszyem i rozwijaem swoj prac). Byli to: Elley i Ian Corenowie z Santa Cruz, Debra Mudd, Gary i Helen Francellowie z Honolulu, Bill i Judy Elbringowie z San Francisco, David

Obstfeid i Fred Kliner z Waszyngtonu, Elizabeth Kling z Baltimore, Clark i Dottie Bartelowie z Seattie, Michael Najarian z Phoenix, Gloria Manchester z Los Angeles, Sandee Mac z Houston, Earlene Carrillo z Las Vegas, David Farlow z San Diego, Bart i Merrii Jacobsowie z Dailas oraz Ove Johhansson i Ewa Martensson ze Sztokholmu. Dzikuj Richardowi Cohenowi i Cindy Black z Beyond Words Publishing za ich autentyczny i serdeczny wkad w powstanie mojej poprzedniej ksiki Men, Women, and Relationships, w ktrej tkwi zalek wszystkiego, co potem rozwinem, piszc obecn ksik. Dzikuj Johnowi Vestmanowi z Trianon Studios za znakomite nagranie caego mojego seminarium oraz Dave'owi Mortonowi i zespoowi Cassette Express za profesjonalizm, z jakim potraktowali dostarczony im materia. Spord mczyzn, ktrych opowiadania szczeglnie mnie wzbogaciy, osobne podzikowania skadam Lenneyowi Eigerowi, Charlesowi Woodowi, Jacquesowi Early'emu, Davidowi Placekowi i Chrisowi Johnsowi, ktry wspomg wydanie mojego rkopisu. Dzikuj mojej sekretarce. Arianie, za to, e na cay czas mojej pracy nad ksik wzia na siebie odpowiedzialno za prowadzenie biura. Dzikuj mojemu adwokatowi, ktry jest take przybranym dziadkiem moich dzieci, Jerry'emu Riefoldowi za to, e zawsze mogem na niego liczy. Dzikuj Cliffordowi McGuire'owi za nasz dwudziestoletni przyja. Nie mgbym sobie yczy lepszego przyjaciela i doradcy.

WSTP
W tydzie po narodzinach naszej crki Lauren moja ona Bonnie i ja bylimy zupenie wyczerpani. Lauren nie dawaa nam zasn. Bonnie po porodzie prawie nie moga chodzi i musiaa bra rodki przeciwblowe. Przez pi dni pozostawaem w domu, eby jej pomc, a potem wrciem do pracy. Wydawao mi si, e Bonnie czuje si ju lepiej. Kiedy mnie nie byo, skoczyy si jej rodki przeciwblowe. Zamiast zadzwoni do mnie do pracy, poprosia jednego z moich braci, ktry wpad z wizyt, by poszed do apteki. On jednak z jakiego powodu nie przynis jej tabletek. Bonnie przez cay dzie opiekowaa si noworodkiem, cierpic okropnie. Ja tymczasem nie miaem o niczym pojcia. Kiedy wrciem do domu, Bonnie bya zupenie wytrcona z rwnowagi. Nie rozumiaem, o co chodzi. Miaem wraenie, e mnie oskara, gdy mwia: Cay dzie mnie boli. Skoczyy si tabletki. Le zwinita w ku i nikogo to nie obchodzi. Zaczem si broni: Dlaczego nie zadzwonia do mnie? A ona na to odpowiedziaa: Prosiam twojego brata, ale zapomnia! Czekaam cay dzie, a wrci. Co miaam zrobi? Ledwo chodz. Czuj si taka opuszczona! Wtedy wybuchem. Ja take byem tego dnia poirytowany. Byem zy, e do mnie nie zadzwonia. Czuem wcieko, mylc o tym, e mnie oskara, chocia nawet nie wiedziaem, e cierpi. Powiedzielimy sobie kilka niemiych sw i ruszyem w stron drzwi. Byem zmczony, zdenerwowany i do ju usyszaem. Oboje doszlimy do kresu wytrzymaoci. I wtedy stao si co, co odmienio moje ycie. Bonnie powiedziaa: Poczekaj! Nie odchod, prosz. Teraz najbardziej ci potrzebuj. Jestem caa obolaa. W ogle nie sypiam. Prosz, wysuchaj mnie. Zatrzymaem si. Bonnie mwia dalej: John, pki jestem sodka i kochajca, jeste przy mnie, ale kiedy tylko zaczynam by rozalona, po prostu wychodzisz. Potem przerwaa i z oczami penymi ez dodaa: Teraz bardzo mnie boli. Nie mam ci nic do ofiarowania. Wanie teraz najbardziej ciebie potrzebuj. Prosz, chod tutaj i przytul mnie. Nic nie musisz mwi. Wystarczy, e poczuj, jak mnie obejmujesz. Prosz, nie odchod. Zbliyem si i w milczeniu wziem j w objcia. Pakaa, przytulona do mnie. Po kilku minutach podzikowaa mi, e nie wyszedem i e moga popaka na moim ramieniu. Tego dnia po raz pierwszy nie zostawiem jej samej. Zostaem i czuem si z tym wietnie. W kocu daem jej to, czego naprawd potrzebowaa. To chyba naprawd bya mio: troska o t drog osob, wiara w nasze uczucie, obecno drugiego czowieka. Byem zaskoczony, jak

atwo udao mi si pomc Bonnie, kiedy tylko wskazaa mi waciw drog. Inna kobieta w tej sytuacji instynktownie wiedziaaby, czego Bonnie potrzeba, lecz ja jako mczyzna nie miaem pojcia, e to dotykanie, przytulanie i wysuchiwanie alw jest dla niej takie wane. Nigdy bym nie uwierzy, e tak atwo rozwiemy nasz konflikt. W moich wczeniejszych zwizkach stawaem si w takich chwilach niechtny albo obojtny, po prostu dlatego, e nie wiedziaem, co waciwie mgbym zrobi. Pewnie z tego powodu moje pierwsze maestwo byo bardzo trudne i bolesne. Incydent z Bonnie uwiadomi mi, jak mgbym zmieni swoje zachowanie. Zainspirowa mnie take do podjcia siedmioletnich bada, ktre w kocu doprowadziy do powstania tej ksiki. Uwiadomiem sobie, jak bardzo kobiety rni si od mczyzn, i zdaem sobie spraw, e maestwo nie musi by cig walk. Pamitajc o dzielcych nas rnicach, moglimy z Bonnie skutecznie, poprawi nasze sposoby porozumiewania si. Zrobio nam si z sob po prostu przyjemniej. Poznajc i zgbiajc te rnice, uzyskalimy wiadomo spraw, o ktrych nigdy nie mwili nam rodzice, choby dlatego, e podobnie jak my nie zdawali sobie dotd sprawy z ich istnienia. Kiedy zaczem si dzieli wasnymi odkryciami z osobami przychodzcymi ze swoimi problemami do mojego gabinetu, zauwayem, e moje rady przyniosy i w ich zwizkach znaczc popraw. Od tego czasu dosownie tysice par, ktre spotkaem na swoich seminariach, uznao, e w ich zwizkach nastpia cudowna odmiana. Mino siedem lat, a ja wci dostaj listy, zdjcia umiechnitych maestw z dziemi, kartki z podzikowaniami za uratowanie czyjego zwizku. Co prawda, to nie ja ratuj maestwa, lecz mio, ale wielu z tych ludzi z pewnoci rozwiodoby si, gdyby nie nauczono ich w por lepszego zrozumienia pci przeciwnej. Susan i Jim byli maestwem od dziesiciu lat. Jak wikszo par oni take zaczynali wsplne ycie, bardzo si kochajc. Nadeszy jednak lata narastajcej frustracji i rozczarowa, a wtedy, mylc, e ich uczucie wygaso, zdecydowali si na rozstanie. Przed przeprowadzeniem rozwodu postanowili jeszcze przyj na moje sobotnio-niedzielne seminarium. Susan powiedziaa mi: Prbowalimy wszystkiego, by ocali ten zwizek, ale nic nie pomaga. Za bardzo si rnimy. W czasie seminarium ze zdumieniem dowiedzieli si, e te liczne rnice s zupenie naturalne. Ucieszyo ich odkrycie, e inne pary przeszy dokadnie t sam drog. W cigu zaledwie dwch dni Susan i Jim nauczyli si zupenie nowego spojrzenia na natur mczyzn i kobiet.

Znowu si w sobie zakochali. Ich zwizek cudownie si przeobrazi. Nie myleli ju o rozwodzie. Marzyli, by razem spdzi reszt ycia. Jim powiedzia potem, e to wanie dziki zrozumieniu dzielcych ich rnic mogli si wzajemnie odzyska. Sze lat pniej zaprosili mnie, bym zobaczy ich nowy dom i pozna ca rodzin. Wci si kochali i dzikowali za to, e pozwoliem im lepiej si zrozumie i e si nie rozstali. Chocia wikszo ludzi wie, e mczyni i kobiety bardzo si rni, to pozostaje dla nich niejasne, na czym ta rnica polega. Wielu specjalistw poruszao ten temat w swoich ksikach, lecz prace te byy zwykle jednostronne i pogbiay tylko wzajemn niech i brak zaufania. Jedna z pci bya zazwyczaj przedstawiana jako ofiara drugiej. Potrzebny by prosty podrcznik mwicy o tym, jak naturalne s rnice midzy kobietami a mczyznami. Aby wzbogaci i uleczy kontakty midzy ludmi przeciwnej pci, naley im pomc w zrozumieniu dzielcych ich rnic. Pozwoli to mczyznom i kobietom na nowo si zaakceptowa oraz umocni poczucie wasnej wartoci, a jednoczenie obdarzy partnera mioci, z ca jej niezmierzon ufnoci, chci wspdziaania i podejmowaniem odpowiedzialnoci. W wyniku ankiety, jak przeprowadziem wrd 25 000 uczestnikw moich seminariw, udao mi si zdefiniowa zasadnicze rnice midzy kobietami a mczyznami. Kiedy bdziecie czyta o tych rnicach, poczujecie, jak wyrose midzy wami mury nieufnoci i urazy wal si w gruzy. Wszystkie zasady opisane w tej ksice zostay wyprbowane w praktyce. 90 procent ankietowanych osb cakowicie utosamiao si z uczuciowymi modelami mczyzny i kobiety, jakie przedstawiem. Mczyni s z Marsa, kobiety z Wenus - to podrcznik o szczliwym zwizku z lat dziewidziesitych XX wieku, Mwi gwnie o tym, e mczyni i kobiety inaczej myl, czuj, postrzegaj, reaguj i kochaj, innych rzeczy pragn i inne ceni. Zdaje si czasem, jakby pochodzili z rnych planet, ktrych mieszkacy maj odmienne potrzeby i mwi wasnymi jzykami. Ta ksika pomoe wam unikn niezrozumienia i niewaciwych oczekiwa. Jeli bdziecie pamitali, e partner pochodzi z innej planety, to postaracie si, zamiast go zmienia - jak bywao dotd - rozpocz wspdziaanie oparte na zrozumieniu faktu, e musicie si rni. Co waniejsze, nauczycie si praktycznych technik rozwizywania problemw pyncych z waszej innoci. Tworzenie szczliwego zwizku jest czasami bardzo trudne. Oczywicie, e pojawi

si problemy. Tylko e te problemy albo mog si sta rdem urazy i odrzucenia partnera, albo posuy do zbudowania gbszego wzajemnego zrozumienia, bliskoci, zaufania i mioci. Wskazwki, ktre znajdziecie w tej ksice, pomog wam rozwizywa problemy, jakie napotkacie w waszym wsplnym yciu. W ten sposb uzyskacie narzdzie, ktre pozwoli wam zdoby mio, jakiej pragniecie, i da partnerowi swoj czuo i pomoc, na ktre zasuguje. Naturalnie, ksika ta zawiera wiele uoglnie i czasem niektre stwierdzenia wydadz si wam bardziej trafne, a inne mniej. Kady z nas ma przecie wasn osobowo. Czasami na moich seminariach spotykaem i takie pary, w ktrych zwizku zachodzio swoiste odwrcenie rl - mczyzna identyfikowa si z tym, co mwiem o kobietach, i odwrotnie. Jeeli zauwaycie, e co podobnego dotyczy take waszego zwizku, pragn was uspokoi, e nie ma w tym adnej nienormalnoci. Radz serdecznie, bycie, jeli natraficie na co, co zupenie do was nie pasuje, albo zignorowali to, albo wejrzeli gbiej w siebie. Czasem mczyni, ktrzy pragn by bardziej kochajcy i lepiej trafia w oczekiwania partnerki, zaprzeczaj do pewnego stopnia swej mskiej naturze. Podobnie niektre kobiety wyrzekaj si swoich kobiecych cech, aby osign sukces w zawodzie wymagajcym mskiego charakteru. Jeli ten przypadek zaistnia w waszym zwizku, to, by moe, lektura tej ksiki pozwoli wam przywrci rwnowag midzy wasz msk i kobiec natur. Nie staram si natomiast odpowiedzie w mej ksice na pytanie, dlaczego mczyni i kobiety tak bardzo si rni. Jest to zagadnienie dotyczce bardzo wielu kwestii: rnic biologicznych i wpywu rodzicw, edukacji, uwarunkowa kulturalnych, spoecznych, historycznych czy wreszcie oddziaywania mediw. (Sprawy te omawiam szerzej w publikacji Men, Women, and Relationships: Making Peace with the Opposite Sex). Chocia korzyci pynce z lektury mej ksiki s natychmiastowe, nie moe ona zastpi prawidowo przeprowadzonej terapii ani porady specjalisty zajmujcego si problemami rodzinnymi. Ksika ta pokazuje jedynie obraz szczliwego zwizku i pozwala pozna metody wzajemnego porozumiewania si. Jestem przekonany, e kady czytelnik moe z niej czerpa wiele korzyci. Jedyna negatywna uwaga, jak syszaem na swoich seminariach, brzmiaa: Szkoda, e nikt mi wczeniej tego nie powiedzia. Nigdy nie jest za pno, by wprowadza do swojego ycia mio. Musicie si tylko

nauczy nowego sposobu postpowania. Jeli pragniecie, by wasz zwizek by peniejszy i bardziej satysfakcjonujcy, przeczytajcie t ksik. Przedstawiajc j czytelnikom, czyni to z wielk radoci. Niech ronie w was mio i mdro. ycz Wam wszystkim, by liczba rozwodw spada, a szczliwych zwizkw wzrosa. Nasze dzieci zasuguj na ycie w lepszym wiecie. 5 listopada 1991 Mill Valley, Kalifornia John Gray

ROZDZIA PIERWSZY MCZYNI S Z MARSA, KOBIETY Z WENUS

Wyobracie sobie, e mczyni pochodz z Marsa, a kobiety z Wenus. Pewnego dnia, dawno temu, Marsjanie, patrzc przez teleskopy, odkryli Wenusjanki. Jeden rzut oka wystarczy, by obudziy si w nich nie znane wczeniej uczucia. Marsjanie zakochali si, szybko wymylili podr kosmiczn i polecieli na Wenus. Wenusjanki przywitay Marsjan z otwartymi ramionami. Intuicyjnie przeczuway, e ten dzie kiedy nadejdzie. Ich serca otworzyy si na mio, ktrej nigdy wczeniej nie zaznay. Mio Wenusjanek i Marsjan bya czarowna. Zachwycali si tym, e s razem, robi ze sob rne rzeczy, wsplnie mieszkaj. Chocia pochodzili z innych wiatw, umieli si rozkoszowa swoj odmiennoci. Cae miesice spdzali, uczc si siebie nawzajem, badajc i uznajc swoje odrbne potrzeby, upodobania i sposoby zachowania. Przez cae lata yli w mioci i harmonii. Potem zdecydowali si polecie na Ziemi. Z pocztku wszystko szo dobrze, ale oddziaywanie atmosfery ziemskiej spowodowao, e pewnego ranka wszyscy obudzili si z osobliwym rodzajem amnezji - amnezj wybircz. Zarwno Marsjanie, jak i Wenusjanki zapomnieli, e musz si rni, bo pochodz z innych planet. Tego ranka wszystko, czego dotychczas si dowiedzieli o swojej odrbnoci, zataro si w ich pamici. I od tego dnia mczyni i kobiety pozostaj w konflikcie. PAMI O ODRBNOCI Niewiadomi, e mczyni i kobiety musz si rni, yjemy w niezgodzie. Czsto wpadamy w zo lub frustracj w zetkniciu z pci przeciwn, poniewa zapomnielimy o tej wanej prawdzie. Spodziewamy si, e przedstawiciele odmiennej pci bd bardziej do nas podobni. damy, aby chcieli, czego my chcemy i czuli to, co my czujemy. Mylnie sdzimy, e jeli nasi partnerzy nas kochaj, to bd reagowa i zachowywa si w okrelony sposb. Ten sam, w jaki my reagujemy i zachowujemy si, gdy kogo kochamy. Takie nastawienie prowadzi do wci nowych rozczarowa. Tracimy czas, ktry moglibymy powici na wymienianie si informacjami na temat swoich odrbnoci. Mylnie sdzimy, e jeli nasi partnerzy nas kochaj, to bd reagowa i zachowywa si

w okrelony sposb. Taki sam, w jaki my reagujemy i zachowujemy si, gdy kogo kochamy. Mczyni niesusznie oczekuj, e kobiety bd mylay, wypowiaday si, reagoway tak, jak to robi mczyni; kobiety bdnie spodziewaj si po mczyznach uczu, sposobw komunikowania i reakcji waciwych kobietom. Nasze zwizki s pene niepotrzebnych utarczek i konfliktw, bo zapomnielimy, e mczyni i kobiety si rni. Jasne postawienie sprawy i respektowanie tych odmiennoci spektakularnie zmniejsza nieporozumienia w kontaktach midzy pciami. Jeli si pamita, e mczyni pochodz z Marsa, a kobiety z Wenus, wszystko daje si wyjani. PRZEGLD DZIELCYCH NAS RNIC W poszczeglnych rozdziaach ksiki bd szczegowo omawia dzielce nas rnice. Kolejno uzyskamy wgld w nowe i rozstrzygajce sprawy. Oto gwne odmiennoci, jakie zgbimy: W rozdziale drugim przeanalizujemy, czym rni si mska skala wartoci od kobiecej. Sprbujemy te zrozumie dwa najwiksze bdy, jakie popeniamy w kontaktach z pci przeciwn: mczyni bdnie ofiarowuj rozwizania i dezawuuj uczucia, a kobiety daj rady i instruuj. Dla tych, ktrzy zrozumiej nasze marsjasko-wenusjaskie pochodzenie, stanie si jasne, dlaczego mczyni i kobiety niewiadomie robi pewne bdy. Pami o dzielcych nas rnicach umoliwi nam uniknicie tych bdw i reagowanie w sposb bardziej efektywny. W rozdziale trzecim odkryjemy, w jak rny sposb mczyni i kobiety reaguj na stres. Podczas gdy Marsjanie zwykle zamykaj si i milczc, rozmylaj o tym, co ich gnbi, Wenusjanki czuj instynktown potrzeb mwienia o trawicych je niepokojach. Poznamy now strategi zdobywania tego, na czym nam w tym penym konfliktw czasie zaley. Jak postpowa z pci przeciwn, dowiemy si w rozdziale czwartym. Mczyzn pobudza wraenie, e s potrzebni, a kobiety - e s traktowane z czuoci. Omwimy trzy etapy ulepszania naszych zwizkw i nauczymy si przezwycia najwiksze wyzwania: mczyni musz przeama swj opr przeciw dawaniu mioci, podczas gdy kobiety musz pokona opr przeciw przyjmowaniu jej. W rozdziale pitym dowiecie si, e mczyni i kobiety zwykle nie mog si porozumie, poniewa mwi rnymi jzykami. Sownik wyrae marsjaskowenusjaskich zawiera tumaczenia wypowiedzi, ktre najczciej bywaj bdnie rozumiane. Dowiecie si, e mczyni i kobiety mwi, a niekiedy przestaj to robi z cakowicie

rnych powodw. Kobiety mog nauczy si, co robi, kiedy mczyzna milknie, a mczyni - jak mona lepiej sucha, nie poddajc si frustracji. W rozdziale szstym odkryjecie, jak odmienna jest potrzeba intymnoci mczyzn i kobiet. Mczyzna dy do zblienia, lecz potem nieuchronnie pragnie si odsun. Kobiety naucz si, jak przebrn przez t faz zachowania dystansu, tak by partner jednym skokiem wraca do poprzedniego etapu. Dowiedz si take, jakie chwile s najlepsze do prowadzenia z mczyzn intymnych rozmw. W rozdziale sidmym zbadamy, jak natenie uczu kobiety wobec obiektu mioci rytmicznie podnosi si i opada na podobiestwo fali. Mczyni naucz si, w jaki sposb odpowiednio interpretowa te czasem nage wahania emocji. Dowiedz si te, jak si zorientowa, kiedy s najbardziej potrzebni, i w takich przypadkach umiejtnie mog suy pomoc, bez koniecznoci powicania si. W rozdziale smym odkryjemy, e mczyni i kobiety ofiarowuj ten rodzaj mioci, jakiego sami potrzebuj, nie za ten, ktrego oczekuje pe przeciwna. Mczyni pragn w mioci przede wszystkim zaufania, akceptacji i docenienia. Kobiety szukaj mioci nioscej zrozumienie, uwag i szacunek. Poznacie sze powszechnie, cho niewiadomie przez nas stosowanych sposobw odpychania partnera. W rozdziale dziewitym zbadamy, jakie s sposoby unikania bolesnych ktni. Mczyni naucz si, e zachowujc si tak, jakby mieli zawsze racj, dezawuuj uczucia kobiet. Kobiety dowiedz si, e zdarza im si niechccy wysya sygnay dezaprobaty zamiast sygnaw niezgody i w ten sposb prowokowa mskie mechanizmy obronne. Przeprowadzimy szczegow analiz ktni. Sformuujemy praktyczne rady dotyczce sposobw komunikowania si, pomocnych w podobnych sytuacjach. Rozdzia dziesity pokae, e mczyni i kobiety prowadz odmienne zapisy zdobytych punktw. Mczyni dowiedz si, e dla Wenusjanek kady - niezalenie od wielkoci - podarunek mioci liczy si tak samo (jest rwnie wany). Przekonaj si, e nie musz skupia si na jednym duym prezencie, skoro malekie dowody uczucia maj t sam warto. Przedstawimy list 101 sposobw zdobywania punktw u kobiet. Kobiety tymczasem naucz si powica energi tym sprawom, ktre licz si u mczyzn: dawa im to, czego oni oczekuj. W rozdziale jedenastym poznacie sposoby porozumiewania si w trudnych chwilach. Omwimy odmienne u mczyzn i kobiet sposoby ukrywania uczu, a take wag dzielenia si swymi emocjami. Technika Listu miosnego bdzie naszym sposobem wyraania negatywnych uczu, jakie czujemy wobec partnera, metod odnalezienia wikszej mioci,

drog do wybaczenia. W rozdziale dwunastym dowiecie si, dlaczego Wenusjankom trudniej przychodzi prosi o pomoc, a take dlaczego Marsjanie zwykle odmawiaj tej probie. Nauczycie si, dlaczego wyraenia czy mgby i czy moesz zniechcaj mczyzn i co powiedzie w zamian. Poznacie sekret, jak zachci mczyzn, by dawali z siebie wicej. Odkryjecie moc drzemic w odpowiednio dobranych sowach, wypowiadanych zwile i wprost. W rozdziale trzynastym odkryjecie cztery pory mioci. Realistyczne spojrzenie na to, jak mio zmienia si i wzrasta, pomoe wam przezwyciy nieuniknione w kadym zwizku kopoty. Dowiecie si, jak przeszo wasza i waszego partnera wpywa na teraniejszo waszego zwizku. Nauczycie si, jak utrzyma mio. W kadym z tych rozdziaw odnajdziecie sekrety budowania trwaych zwizkw miosnych. Dziki tym odkryciom potraficie sprawi, by zwizki te daway wam satysfakcj. DOBRE CHCI NIE WYSTARCZ Zakochanie zawsze jest cudowne. Wydaje si, e bdzie trwao wiecznie, a mio pozostanie w nas na zawsze. Naiwnie wierzymy, e jakim cudem wanie nas nie dotycz problemy, jakie mieli nasi rodzice. Tylko innym zdarza si, e mio umiera - nam przeznaczono, bymy yli wsplnie dugo i szczliwie. Lecz gdy oczarowanie si rozpywa, a codzienno bierze gr, wychodzi na jaw, e mczyni oczekuj po kobietach reakcji mskich, a kobiety spodziewaj si, e mczyni bd zachowywa si jak kobiety. Nie uwiadamiajc sobie dzielcych nas rnic, nie zabiegamy o wzajemne zrozumienie. Nie szanujemy swojej odrbnoci. Jestemy uraeni. Domagamy si, osdzamy, stajemy si nietolerancyjni. Mimo najlepszych, z uczucia pyncych intencji - mio z wolna umiera. Pojawiaj si problemy. Ronie uraza. Zaamuje si porozumienie. Wzrasta nieufno. W rezultacie zaczynamy zamyka si i odrzuca partnera. Czar mioci pryska. Zadajemy sobie pytania:

Jak to si dzieje? Dlaczego tak si dzieje? Dlaczego zdarza si to nam?

Aby odpowiedzie na te pytania, najmdrzejsi z nas wypracowali wspaniale rozbudowane wzorce filozoficzne i psychologiczne. A jednak dawne przyzwyczajenia odywaj. Mio umiera. Przydarza si to prawie kademu. Codziennie miliony samotnych osb szukaj partnera, z ktrym bd mogy przey to

szczeglne uczucie. Kadego roku miliony par cz si w mioci, by potem bolenie si rozstawa, bo zaprzepacili sw szans. Z tych, ktrzy s zdolni podtrzyma mio wystarczajco dugo, by si pobra - tylko 50 procent pozostaje w maestwie. Spord tych, ktrzy zostaj razem, prawdopodobnie kolejne 50 procent to ludzie nie spenieni. Trwaj razem przez lojalno, z poczucia obowizku lub ze strachu przed rozpoczynaniem wszystkiego od nowa. Bardzo niewielu ludzi potrafi rozwija uczucie mioci. A jednak to si zdarza. Kiedy mczyni i kobiety s zdolni do szanowania i akceptowania swojej odmiennoci - wtedy mio ma szans rozwoju. Kiedy mczyni i kobiety s zdolni do szanowania i akceptowania swojej odmiennoci - wtedy mio ma szans rozwoju. Dziki zrozumieniu ukrytej odmiennoci drugiej pci moemy lepiej dawa i przyjmowa mio, ktr mamy w sercach. Odkrycie, uznanie i zaakceptowanie dzielcych nas rnic pomoe nam uzyskiwa to, na czym nam zaley, w sposb twrczy. I - co wicej nauczymy si, jak najlepiej kocha i wspomaga tych, na ktrych nam zaley. Mio jest cudowna i moe trwa, jeli bdziemy pamita o naszej odmiennoci.

ROZDZIA DRUGI PAN ZAATWIACZ I DOMOWY KOMITET ULEPSZE

Najczciej powtarzana przez kobiety skarga dotyczy tego, e mczyni nie potrafi sucha. Mczyzna albo cakowicie ignoruje mwic do niego kobiet, albo sucha przez moment, a pojwszy, o co chodzi, dumnie nakada czapk Pana Zaatwiacza i proponuje rozwizanie, ktre pomoe jej poczu si lepiej. Jest zdumiony, e kobieta nie docenia jego gestu mioci. Niezalenie od tego, ile razy kobieta powtrzy, e on jej nie sucha, mczyzna tego nie zrozumie i nadal bdzie robi to co dotd. Ona potrzebuje wspczucia, on proponuje rozwizania. Zastrzeenie najczciej powtarzane przez mczyzn w stosunku do kobiet dotyczy denia kobiet, aby ich zmieni. Kiedy kobieta kocha mczyzn, czuje si wspodpowiedzialna za jego rozwj. Prbuje mu pomc, by wszystko robi lepiej. Zakada Domowy Komitet Ulepsze, a mczyzna staje si gwnym przedmiotem naprawy. Niezalenie od tego, jak dalece bdzie unika jej pomocy, kobieta uparcie czyha bdzie na kad sposobno udzielenia mu wsparcia lub choby rady, co powinien robi. Ona sdzi, e mu pomaga, a on czuje si kontrolowany. Bardziej ni czegokolwiek mczyzna potrzebuje akceptacji. Oba te problemy mog by wreszcie zlikwidowane - musimy tylko zrozumie, dlaczego mczyni proponuj rozwizania, a kobiety ulepszaj. Stanie si to moliwe dziki podry w czasie i przestrzeni. Znajdziemy si na Marsie i Wenus, podgldajc ich mieszkacw, zanim jeszcze odkryli nawzajem swoje istnienie i polecieli na Ziemi. YCIE NA MARSIE Marsjanie ceni si, kompetencj, skuteczno i osiganie celw. Robi wszystko, by t swoj si i umiejtno udowodni i by je rozwija. Policjanci, onierze, biznesmeni, naukowcy, takswkarze, technicy i kucharze - wszyscy nosz uniformy lub co najmniej czapki dla uwidocznienia swojej kompetencji i siy. Nie czytajc popularnych kobiecych periodykw, skupiaj si na takich pozadomowych dziaaniach, jak polowanie, owienie ryb czy wycigi samochodowe. Interesuj ich wiadomoci, pogoda i sport. Natomiast nie przykadaj wikszej uwagi do

ksiek o mioci i poradnikw psychologicznych. Bardziej ni ludzie i uczucia interesuj ich rzeczy i sprawy. Nawet dzi na Ziemi, gdy fantazje kobiet kr wok mioci, mczyni marz o szybszych samochodach, lepszych komputerach, przyrzdach i nowych, potniejszych technologiach. Mczyzn zajmuj te przedmioty, ktre uatwiajc osiganie celw i zdobywanie goli, pozwalaj im pokaza, e s silni. Zdobywanie goli jest bardzo wane dla Marsjanina, poniewa jest sposobem udowodnienia jego kompetencji, dziki czemu jest on z siebie zadowolony. W dodatku, eby by naprawd ukontentowany, musi te gole wbija samodzielnie. Kto inny nie moe ich zdoby za niego. Marsjanie s dumni z dziaa samodzielnych. Niezaleno jest symbolem skutecznoci, siy i kompetencji. Dostrzeenie tej cechy Marsjan pomoe kobietom zrozumie, dlaczego mczyni tak si broni przed ulepszaniem ich lub mwieniem, co maj robi. Udzielajc mczynie rad, kobieta sugeruje, e on sam nie wie, co robi, lub e nie umie tego zrobi samodzielnie. Mczyni s na tym punkcie bardzo wraliwi, poniewa kwestia kompetencji ma dla nich wielkie znaczenie. Udzielajc mczynie rad, kobieta sugeruje, e on sam nie wie, co robi, lub e nie potrafi tego zrobi samodzielnie. Zmagajc si ze swoim problemem, Marsjanin rzadko o nim mwi, chyba e potrzebuje fachowej porady. Rozumuje nastpujco: Dlaczego wciga w to kogo, skoro mog to zrobi sam? Zachowuje problem dla siebie, chyba e potrzebuje czyjej pomocy, by znale rozwizanie. Szukanie wsparcia, kiedy mona zrobi co samemu, jest uznawane za oznak saboci. Jeli jednak Marsjanin naprawd potrzebuje pomocy - uzyskanie jej staje si oznak mdroci. W takim przypadku znajduje on osob, ktr szanuje, i wtedy mwi o swoich kopotach. Rozmowa o problemach jest zaproszeniem do zaproponowania sposobu ich rozwizania. Wybrany Marsjanin czuje si zaszczycony tak moliwoci. Automatycznie wkada swoj czapk Zaatwiacza, sucha przez chwil i natychmiast udziela byskotliwej rady. Ten zwyczaj Marsjan jest jedn z przyczyn, dla ktrej mczyni instynktownie proponuj rozwizania, kiedy kobiety mwi im o swoich kopotach. Podczas gdy Bogu ducha winna kobieta dzieli si swoimi niepokojami albo gono rozwaa problem dnia,

mczyzna niesusznie sdzi, e jest proszony o fachow porad. Wkada czapk Zaatwiacza i udziela rady, co jest jego form wyraania mioci i chci niesienia pomocy. Pragnie poprawi samopoczucie kobiety, rozwizujc jej problem. Chce by przydatny. Kiedy jego umiejtnoci zostaj uyte do wspomoenia kobiety, czuje si doceniony i przez to wart jej mioci. Kiedy jednak zaproponuje rozwizanie, a kobieta dalej jest rozalona, niezmiernie mu trudno sucha dalej. Czuje, e jego rada zostaa odrzucona, a on sam jest niepotrzebny. Nie ma pojcia, e kobieta oczekuje wanie tego, by jej z zainteresowaniem i wspczuciem wysucha. Nie wie, e na Wenus mwienie o problemach nie jest zaproszeniem do zaproponowania rozwizania. YCIE NA WENUS Wenusjanki maj inn skal wartoci. Ceni pikno, mio, porozumienie i zwizki. Spdzaj duo czasu, wspomagajc i wzbogacajc si wzajemnie. Ich samopoczucie jest uzalenione od stanu uczu i jakoci zwizkw. Spenienie uzyskuj przez dzielenie si z kim i w odniesieniu do kogo. Samopoczucie kobiety jest uzalenione od stanu jej uczu i jakoci jej zwizku. Wszystko na Wenus odzwierciedla te wartoci. Wenusjanki powicaj si raczej harmonijnej wsppracy i przepenionemu mioci wspyciu w spoecznoci ni budowaniu autostrad i drapaczy chmur. Zwizki s dla nich istotniejsze ni praca i technologie. W wikszoci spraw ich wiat jest przeciwiestwem ycia na Marsie. Nie nosz uniformw uywanych przez Marsjan (do uwidocznienia ich kompetencji). Przeciwnie - cieszy je codzienna odmiana wygldu, odpowiednia do nastroju. Indywidualne wyraanie siebie, szczeglnie w sferze uczu, jest dla nich bardzo istotne. Wenusjanki mog, poddajc si zmianom nastroju, nawet kilkakrotnie w cigu dnia zmieni wygld. Sprawa porozumienia jest na Wenus kwesti podstawowej wagi. Znacznie istotniejsze jest dzielenie si osobistymi odczuciami ni denie do sukcesu. Rozmowa i porozumienie s rdem cudownego spenienia. Mczynie trudno to poj. Moe by bliski zrozumienia tego, co czuje kobieta dzielca si emocjami lub osigajca porozumienie, jeli przywoa wspomnienie satysfakcji, jak sam osiga, kiedy zwyciy w wycigu, wbije gola lub rozwie jaki problem. Uwaga kobiet nie jest skierowana na wbijanie goli, lecz na osiganie wysokiej jakoci zwizkw. Zaley im na wyraaniu swojej dobroci, mioci i zainteresowania.

Dwaj Marsjanie id razem na lunch, eby rozwiza jaki problem albo omwi sprawy zawodowe. Dodatkowo z marsjaskiego punktu widzenia restauracja jest miejscem atwego zdobywania poywienia - bez zakupw, gotowania i mycia naczy. Wenusjankom pjcie na lunch daje moliwo wzbogacenia kontaktw przez ofiarowanie przyjacice pomocy i przyjcie od niej wsparcia. Rozmowy, ktre kobiety prowadz w restauracji, bywaj bardzo otwarte, a nawet intymne - prawie takie, jakie prowadzi terapeuta z pacjentem. Na Wenus kady studiuje psychologi i posiada co najmniej stopie magistra w dziedzinie poradnictwa. Wenusjanki s gboko uwikane w sprawy indywidualnego rozwoju, duchowoci i we wszystko, co moe wzbogaci ich ycie. Planeta obfituje w park, ogrody, centra handlowe i restauracje. Poniewa dla Wenusjanek udowadnianie kompetencji nie jest spraw istotn, proponowanie pomocy nie jest obraliwe, a jej przyjmowanie nie oznacza saboci. Mczyzna jednak czuje si w takiej sytuacji uraony, bo gdy kobieta ofiarowuje mu pomoc, on odbiera to jako brak zaufania do jego kompetencji. Kobieta nie ma pojcia, jak dalece mczyzna jest na tym punkcie wraliwy. Ona ch niesienia pomocy odbieraaby jako dowd mioci partnera. Mczyzna za, ktremu ofiarowuje si pomoc, poczuje si niekompetentny, saby, a nawet nie kochany. Na Wenus dawanie rad i wypowiadanie sugestii jest sygnaem, e naprawd nam na kim zaley. Wenusjanki niezbicie wierz, e nawet jeli co dziaa, to zawsze moe dziaa jeszcze lepiej. W ich naturze ley ch ulepszania. Jeli s kim gboko zainteresowane, natychmiast dostrzegaj elementy, ktre mona by poprawi, i sugeruj, jak tego dokona. Doradzanie i konstruktywna krytyka jest z punktu widzenia kobiet wyrazem mioci. Na Marsie jest inaczej. Marsjanie s zajci znajdowaniem rozwiza. Ich naczeln zasad jest niezmienianie tego, co dziaa. Instynkt mwi, wrcz kae im zostawi to w spokoju. Popularne na Marsie powiedzenie brzmi: Nie naprawiaj, dopki si nie zepsuje. Kiedy kobieta prbuje ulepsza mczyzn, on sdzi, e partnerka chce go naprawi. Innymi sowy, przyjmuje to jako informacj, e jest zepsuty. Kobieta nie uwiadamia sobie, e jej pene starania prby pomocy upokarzaj partnera i niesusznie sdzi, e pomaga mu si rozwija. ZREZYGNUJ Z UDZIELANIA RAD Bez takiego wgldu w msk natur kobieta moe niechccy, a nawet wbrew intencjom zrani i obrazi najbardziej nawet kochanego mczyzn.

Przykadem niech bd Tom i Mary, ktrzy jechali na przyjcie. Tom prowadzi samochd. Po dwudziestu minutach krenia wok jednego i tego samego kompleksu budynkw Mary uwiadomia sobie, e Tom si zgubi. Zaproponowaa wic, eby zadzwoni po pomoc. Tom przesta si odzywa. Ostatecznie dotarli jednak na przyjcie, ale napicie utrzymao si przez cay wieczr. Mary nie moga zrozumie, co Toma wyprowadzio z rwnowagi. Z jej punktu widzenia powiedziaa co w rodzaju: Kocham ci, zaley mi na tobie i dlatego proponuj ci pomoc. On za usysza obraliwe: Nie wierz, e nas tam dowieziesz. Jeste niekompetentny. Nie wiedzc nic o yciu na Marsie, Mary nie rozumiaa, jak wane jest dla Toma samodzielne osignicie celu. Proponowanie pomocy jest rozwizaniem ostatecznym. Jak zauwaylimy, mieszkacy Marsa nigdy nie udzielaj rad nie proszeni. Marsjaninowi okazuje si szacunek, ufajc, e zawsze jest zdolny rozwizywa swoje problemy, chyba e sam poprosi o pomoc. Mary nie zdawaa sobie sprawy, i wwczas, gdy Tom si zgubi i zacz jedzi w kko, miaa znakomit sposobno okazania mu mioci i wsparcia. W tym momencie by przewraliwiony i bardziej ni zazwyczaj potrzebowa uczucia. Okazanie mu szacunku przez nieproponowanie pomocy byoby podarunkiem rwnym temu, jakim dla niej bywa bukiet kwiatw lub miosny licik. Dopiero kiedy Mary dowiedziaa si o Marsie i Wenus, nauczya si pomaga Tomowi w trudnych chwilach. Nastpnym razem, gdy zabdzi, zamiast proponowa mu pomoc, wstrzymaa si od doradzania, wzia gboki oddech, staraa si caym sercem doceni to, co on dla niej robi. Tom by jej bardzo wdziczny za to, e zaakceptowaa go i okazaa mu swoje zaufanie. Oglnie rzecz ujmujc: kiedy kobieta spontanicznie doradza i prbuje pomc mczynie, nawet sobie nie wyobraa, jak krytycznie i niemionie brzmi to w jego uszach. Nawet jeli jej intencje s szczere, to w ten sposb obraa i rani partnera. Jego reakcja moe by gwatowna, szczeglnie jeli by krytykowany w dziecistwie lub by wiadkiem krytykowania ojca przez matk. Kiedy kobieta spontanicznie doradza i prbuje pomc mczynie, nawet sobie nie wyobraa, jak krytycznie i niemionie brzmi to w jego uszach. Dla wikszoci mczyzn niezwykle wane jest udowadnianie, i mog osign cel

samodzielnie - nawet jeli celem jest zaledwie dotarcie do restauracji czy na przyjcie. Jak na ironi, potrafi by bardziej czuli na punkcie spraw maych ni w obliczu wielkich. Uczucia mczyzny mona by streci tak: Jeli nie mona mi zaufa w drobnej sprawie, jak ona chce mi powierzy rzeczy naprawd wane? Podobnie jak ich marsjascy antenaci, mczyni s dumni, jeli uzna si ich za ekspertw, zwaszcza w dziedzinie naprawy urzdze mechanicznych i rozwizywania skomplikowanych problemw. To s momenty, w ktrych ze strony kobiet potrzebuj przede wszystkim akceptacji, a nie porad i krytyki. NAUKA SUCHANIA Podobnie mczyzna, kiedy prbuje pomc, a nie rozumie odmiennoci kobiety, moe tylko pogorszy sytuacj. Mczyni powinni pamita, e kobieta mwi o swoich problemach dlatego, e szuka bliskoci, a nie rozwiza. Kiedy kobieta prbuje po prostu podzieli si z kim wraeniami dnia, m, sdzc, e pomaga, przerywa jej, proponujc, wedug siebie znakomite, rozwizanie problemu. I nie ma pojcia, czemu jej to nie cieszy. Kobieta prbuje po prostu podzieli si uczuciami, a m, sdzc, e pomaga, przerywa jej, proponujc, wedug siebie, znakomite rozwizanie. Mary, na przykad, wraca do domu po wyczerpujcym dniu. Bardzo pragnie podzieli si z kim nagromadzonymi w cigu dnia uczuciami. Mwi: Mam tyle pracy i ani chwili dla siebie. Tom odpowiada: Powinna wic rzuci prac. Wcale nie musisz tak ciko pracowa. Znajd sobie co, co ci si bdzie podobao. Mary: Ale ja lubi swoj prac. Tyle tylko, e oni oczekuj, i bd na kade ich wezwanie. Tom: Nie suchaj ich. Po prostu rb to, co umiesz robi. Mary: Wanie to robi. Niesamowite, znowu zapomniaam zadzwoni do cioci. Tom: Nie przejmuj si, ona to zrozumie. Mary: Ale co ona sobie pomyli, przecie mnie potrzebuje. Tom: Za bardzo si przejmujesz. To dlatego jeste taka nieszczliwa. Mary, ze zoci: Nie zawsze jestem nieszczliwa. Czy mgby po prostu mnie wysucha?

Tom: Przecie sucham. Mary: I po co ja ci to wszystko mwi! Po tej rozmowie Mary bya bardziej sfrustrowana ni w momencie powrotu do domu kiedy to szukaa towarzystwa i bliskoci. Tom take by sfrustrowany i nie mia pojcia, o co chodzi. Chcia przecie pomc. Zawioda tylko jego taktyka rozwizywania problemu. Nie znajc specyfiki ycia na Wenus, Tom nie rozumia, jak wane jest wysuchanie Mary. Nie pojmowa, e jego rozwizania s niepotrzebne i tylko pogarszaj sytuacj. Trzeba nam wiedzie, e Wenusjanki nigdy nie proponuj rozwiza, kiedy kto do nich mwi. Sposobem okazania szacunku mwicej kobiecie jest wspczujce wysuchanie jej i dooenie stara, by wnikn w jej uczucia. Tom nie wiedzia, e najzwyczajniejsze wysuchanie tego, co Mary chce powiedzie o swoich uczuciach, przyniosoby jej ogromn ulg i zadowolenie. Kiedy jednak usysza o tym, jak bardzo kobiety tego potrzebuj, powoli nauczy si sucha. Teraz, kiedy Mary wraca do domu zmczona i wyczerpana, ich rozmowa brzmi mniej wicej tak: Mary mwi: Mam tyle pracy i ani chwili dla siebie. Tom bierze gboki oddech, odpra si i odpowiada: Wyglda na to, e miaa ciki dzie. Mary: Oni oczekuj, e bd na kade ich wezwanie. Nie wiem ju, co robi. Tom chwil milczy, po czym wtrca: Hmm. Mary: Zapomniaam nawet zadzwoni do cioci. Tom, lekko unoszc brwi: Och, naprawd? Mary: Ona mnie teraz tak potrzebuje. Strasznie mi gupio. Tom: Jeste taka kochana. Chod do mnie. Przytul si. Tom przytula Mary, a ona wzdycha z ulg w jego ramionach. Potem Mary mwi: Uwielbiam z tob rozmawia. Przy tobie czuj si naprawd szczliwa. Dzikuj, e mnie wysuchae. Jest mi znacznie lepiej. Nie tylko Mary. Tom take poczu si lepiej. By zdumiony, e jego ona jest szczliwsza, odkd nauczy si sucha. Oto dwa najczciej powtarzane przez nas bdy: 1. Mczyzna stara si uspokoi zdenerwowan kobiet, przybierajc poz Pana Zaatwiacza i proponujc rozwizanie problemw, czym obraa jej uczucia. 2. Kobieta stara si zmieni zachowanie mczyzny, kiedy on popenia bdy. Przeksztaca si w Domowy Komitet Ulepsze - spontanicznie doradza i krytykuje. W OBRONIE PANA ZAATWIACZA

I DOMOWEGO KOMITETU ULEPSZE Wskazujc te dwa gwne bdy, wcale nie twierdz, e w Panu Zaatwiaczu lub Domowym Komitecie Ulepsze tkwi jakiekolwiek zo. Przeciwnie, wyraaj jak najbardziej pozytywne cechy Marsjanina i Wenusjanki. Bd ley w niewaciwym doborze miejsca i okazji do ich uzewntrznienia. Kobieta na og wdzicznie przyjmuje wszelakie rozwizania Zaatwiacza, chyba e jest zdenerwowana. Mczyni musz pamita, e jeli kobieta wyglda na zaniepokojon i mwi o swoich problemach, to nie jest to moment odpowiedni na proponowanie rozwizania. Zamiast tego naley kobiet wysucha - wtedy poczuje si lepiej. Bez czyjejkolwiek pomocy. Mczyzna najczciej docenia dziaalno Domowego Komitetu Ulepsze, jeli naprawianie jest potrzebne. Kobiety musz pamita, e nie przemylane doradztwo i krytyka - szczeglnie wwczas, kiedy partner popeni jaki bd, powoduj, e czuje si on nie kochany i kontrolowany. Aby mg uczy si na swoich bdach, potrzebuje od kobiety nie porad, lecz akceptacji. Kiedy mczyzna nie czuje si kontrolowany, ma znacznie wiksz ochot zwrci si do partnerki po pomoc i rad. Jeli partner odrzuca nasz pomoc, to najprawdopodobniej dlatego, e le wybralimy czas i okazj do jej okazania. Dziki zrozumieniu odmiennoci mona atwiej uszanowa wraliwo partnera i by bardziej pomocnym. W dodatku okazuje si, e kiedy partner odrzuca pomoc, to najprawdopodobniej dlatego, e le wybralimy czas i okazj do jej okazania. Przyjrzyjmy si bliej tej kwestii. KIEDY KOBIETA WZBRANIA SI PRZED ROZWIZANIAMI PROPONOWANYMI PRZEZ MCZYZN Kiedy kobieta nie przyjmuje rozwiza proponowanych przez mczyzn, wydaje mu si, e jego kompetencje s kwestionowane. Wobec tego przekonany, e si go nie docenia ani nie darzy zaufaniem, przestaje si stara. Jego wola uwanego suchania sabnie. Pamitajc, e kobiety pochodz z Wenus, mczyzna moe w takich przypadkach z atwoci poj, dlaczego partnerka nie akceptuje jego rozwiza. Moe sobie uwiadomi, jak czsto co proponowa, podczas gdy kobieta oczekiwaa od niego wspczucia i wsparcia.

Oto kilka przykadw krtkich wypowiedzi, przy uyciu ktrych mczyzna moe niechccy dezawuowa uczucia i wraenia partnerki lub proponowa nie chciane rozwizania. Sprawd, czy domylasz si, dlaczego ona ich nie przyjmuje: 1. Nie powinna si tak martwi. 2. Ale mwiem co innego. 3. To nie jest a tak wane. 4. No dobrze. Przepraszam. Nie mwmy ju o tym. 5. Czemu ty tego po prostu nie zrobisz? 6. No przecie rozmawiamy. 7. Nie powinno ci by przykro. Nie o to mi chodzio. 8. Co ty waciwie chcesz powiedzie? 9. Nie powinna tego tak odbiera. 10.Jak moesz tak mwi. W ubiegym tygodniu spdziem z tob cay dzie i byo bardzo fajnie. 11.W porzdku. Nie mwmy ju o tym. 12.No dobrze. Posprztam w domu. Czy to ci uszczliwi? 13.Ju wiem. Tak wanie powinna postpi. 14.Zrozum, nic na to nie poradzimy. 15.Jeeli masz z tego powodu narzeka, po prostu tego nie rb. 16.Jak moesz pozwala ludziom, eby ci tak traktowali? Nie zadawaj si z nimi. 17.Jeeli nie jeste szczliwa, moemy si rozwie. 18.No dobrze. Wic moesz zacz od zaraz. 19.No, to teraz si tym zajm. 20.Naturalnie, e mi na tobie zaley. To po prostu mieszne. 21.Czy mogaby przej do meritum. 22.Powinnimy zrobi tak... 23.Przecie byo zupenie inaczej. Wszystkie te wypowiedzi albo oznaczaj lekcewaenie, albo prbuj tumaczy uczucia niepokoju, albo sugeruj rozwizanie majce w mgnieniu oka poprawi samopoczucie kobiety. Pierwszym krokiem, jaki mczyzna powinien uczyni, niech bdzie wykrelenie powyszych sformuowa ze swojego sownika. (Bardziej szczegowo zajmiemy si t kwesti w rozdziale pitym). Znaczcym posuniciem bdzie jednak wiczenie si w suchaniu, bez jednoczesnego

komentowania lub proponowania rozwiza. Jeli mczyzna zda sobie spraw, e to moment i sposb wypowiedzi zostay przez kobiet odrzucone, a nie rozwizanie samo w sobie, bdzie mu atwiej znie jej reakcj. Nie przyjmie jej tak osobicie. Uczc si sztuki suchania, powoli zacznie odczuwa, e jest doceniany przez kobiet, nawet jeli ona bywa z pocztku zagniewana. KIEDY MCZYZNA STAWIA OPR DOMOWEMU KOMITETOWI ULEPSZE Kobiecie, ktrej rady mczyzna odrzuci, wydaje si, e partnerowi na niej nie zaley i e nie uszanowa jej potrzeb. Jest zrozumiae, e staje si wwczas nieufna. Jeli w takich chwilach bdzie pamitaa, e mczyni s z Marsa, atwiej zrozumie opr partnera. Odkryje, e oferowaa mu nie chcian rad i krytyk, sdzc, e dzieli si z nim informacjami lub prosi go o co. Oto kilka przykadw krtkich zda, ktre mog zirytowa mczyzn, niosc w sobie nie chciane rady lub bolesn krytyk. Zapoznajc si z t list, pamitaj, e te malutkie elementy mog kiedy zespoli si, tworzc mur oporu i niechci. W niektrych wypowiedziach rada i krytyka s ukryte. Zastanw si, dlaczego mczyzna moe si poczu kontrolowany. 1. Jak moesz planowa kupno tego? Przecie ju jedno masz. 2. Te talerze nie s wytarte. Po wyschniciu zostan plamy. 3. Wosy ci chyba troch podrosy, prawda? 4. Tam jest dobre miejsce. Wycofaj! (samochd) 5. Ze swoimi znajomymi to chcesz spdza czas. A co ze mn? 6. Nie powiniene si tak zapracowywa. We dzie wolnego. 7. Nie kad tam tego, bo zginie. 8. Zadzwo po hydraulika. On bdzie wiedzia, co z tym zrobi. 9. Czemu czekamy na wolny stolik? Nie zaatwie rezerwacji? 10.Powiniene spdza wicej czasu z dziemi. One za tob tskni. 11.W twoim biurze panuje wieczny baagan. Jak ty tu w ogle moesz pracowa? Kiedy wreszcie posprztasz? 12.Znowu zapomniae przynie to do domu. Nastpnym razem po to w takim miejscu, na ktre bdziesz patrzy wychodzc. 13.Jedziesz za szybko. Zwolnij, jeli nie chcesz dosta mandatu.

14.Nastpnym razem powinnimy najpierw przeczyta recenzje. 15.Nie wiedziaam, gdzie si podziewasz (Powiniene by zadzwoni). 16.Kto pi sok bezporednio z butelki. 17.Nie jedz palcami. Dajesz zy przykad. 18.Te chipsy s za tuste. Dla twojego serca to nic dobrego. 19.Zupenie nie zostawiasz sobie czasu dla siebie. 20.Powiniene by mnie uprzedzi. Nie mog po prostu rzuci wszystkiego i i z tob na lunch. 21.Ta koszulka nie pasuje do spodni. 22.Bill dzwoni ju trzeci raz. Kiedy zamierzasz oddzwoni? 23.W twoich narzdziach jest baagan. Niczego nie mog znale. Powiniene to uporzdkowa. Kiedy kobieta nie wie, jak wprost poprosi mczyzn o pomoc (rozdzia dwunasty) lub umiejtnie powiedzie mu, e si z nim nie zgadza (rozdzia dziewity), moe jej si wydawa, e nie uzyska tego, na czym jej zaley bez doradzania i krytykowania (ten temat take omwimy w dalszych rozdziaach). Wanym krokiem, jaki moe zrobi kobieta, jest wiczenie si w akceptowaniu, a jednoczenie unikanie dawania rad i krytykowania. Rozumiejc jasno, e mczyzna odrzuca nie jej potrzeby, lecz tylko sposb, w jaki s uzewntrzniane, kobieta moe przyjmowa reakcj partnera mniej osobicie. Pozwala jej to spokojnie wypracowa inne sposoby uzyskiwania tego, na czym jej zaley. Z wolna kobieta uwiadomi sobie, e mczyzna potraktowany niejako problem, lecz jako rozwizanie problemw, bardzo chtnie dokona ulepsze. Mczyzna potraktowany nie jako problem, lecz jako rozwizanie problemw, chtnie dokona ulepsze. Jeli jeste kobiet, proponuj, eby przez najbliszy tydzie powstrzymaa si od wypowiadania jakichkolwiek rad lub uwag krytycznych. Mczyzna nie tylko doceni ten gest, lecz stanie si bardziej uwany i czuy. Jeli jeste mczyzn, sugeruj, eby przez najbliszy tydzie wiczy suchanie za kadym razem, kiedy partnerka bdzie mwia - i to z jedn jedyn intencj: zrozumienia jej uczu. Pamitaj o przygryzaniu jzyka, gdy tylko zechcesz powiedzie, co ona powinna zrobi. Bdziesz zdumiony, jak bardzo zostanie to docenione.

ROZDZIA TRZECI MCZYNI ZASZYWAJ SI W SWOICH JASKINIACH, A KOBIETY MWI

Jedna z najwikszych rnic midzy mczyznami a kobietami ley w sposobie reagowania na stres. Mczyni zamykaj si w sobie i odcinaj, natomiast kobiety rozpamituj i angauj si emocjonalnie. Aby w takich momentach poczu si lepiej, kada z pci potrzebuje czego innego. Mczynie pomaga rozwizanie problemu, kobiecie - wypowiedzenie go. Niezrozumienie lub nieakceptowanie tych rnic powoduje powstawanie niepotrzebnych tar w naszych zwizkach. Rzumy okiem na typowy przykad. Kiedy Tom wraca do domu, chce si odpry i wyciszy, spokojnie czytajc gazet. Jest napity z powodu nie rozwizanych w tym dniu problemw i to, e moe o nich zapomnie, przynosi mu ulg. Jego ona. Mary, take pragnie si odpry po penym napi dniu. Jednak ona znajduje ukojenie w wygadaniu problemw. Napicie powstajce midzy partnerami z wolna przeradza si w uraz. Tom w cichoci uwaa, e Mary za duo mwi, podczas gdy ona czuje si ignorowana. Jeli nie zrozumiej dzielcych ich rnic, jeszcze bardziej si od siebie oddal. Prawdopodobnie ta sytuacja wyda wam si znajoma. Jest to jeden z do typowych konfliktw msko-damskich. Problem ten nie dotyczy wycznie Toma i Mary (jest obecny w prawie kadym zwizku), a rozwizanie go nie zaley od tego, jak bardzo Tom i Mary si kochaj, lecz w jakim stopniu rozumiej pe przeciwn. Nie uwiadamiajc sobie, e kobiety, aby poczu si lepiej, naprawd musz si wygada. Tom nadal bdzie sdzi, e Mary za duo mwi, i przestanie jej sucha. Nie rozumiejc, e Tomowi pomoe czytanie gazety. Mary poczuje si ignorowana i zaniedbywana. Bdzie prbowaa wcign go do rozmowy, podczas gdy on tego nie chce. Moemy przeanalizowa te rnice, obserwujc, jak mczyni i kobiety reaguj na stres. Wrmy na Marsa i Wenus, by dowiedzie si czego wicej o mczyznach i kobietach. JAK RADZ SOBIE ZE STRESAMI NA MARSIE, A JAK NA WENUS

Kiedy Marsjanin jest zdenerwowany, nigdy nie mwi, co go trapi. (Nie obcia innego Marsjanina swoimi kopotami, chyba e potrzebuje konkretnej pomocy). Zamiast tego udaje si do swojej prywatnej jaskini, aby przetrawi problem i wymyli rozwizanie. Gdy ju wpadnie na to, jak sobie poradzi, odczuwa wyran ulg i wychodzi z jaskini. Jeli nie moe znale rozwizania, robi co, co pozwoli mu zapomnie o kopocie: czyta gazet albo bierze udzia w jakiej grze. Oczyszczajc umys z problemw mijajcego dnia, stopniowo si odpra. Jeli stres jest naprawd duy, wymaga od Marsjanina zajcia si czym naprawd pasjonujcym: wycigiem samochodowym, udziaem w zawodach, grsk wycieczk. eby si odpry, Marsjanie udaj si do swoich jaski, by samotnie rozwiza swj problem. Jeli Wenusjanka jest zdenerwowana lub napita i pragnie si uspokoi, wyszukuje kogo, komu ufa, i szczegowo opowiada mu o kopotach mijajcego dnia. Kiedy Wenusjanki zwierz si ze swoich niepokojw, natychmiast czuj si lepiej. Taki to ju wenusjaski zwyczaj. Aby poczu si lepiej, Wenusjanki spotykaj si ze sob i otwarcie rozmawiaj o swoich problemach. Na Wenus zwierzanie si komu ze swych problemw jest uwaane za dowd mioci i zaufania - nie za uciliwo. Wenusjanki nie wstydz si swoich problemw. Ich samopoczucie nie zaley od tego, jak dalece wydaj si kompetentne, ale raczej od tego, w jakich pozostaj zwizkach. Wenusjanki otwarcie mwi o swoich uczuciach niepokoju, niepewnoci, beznadziei czy wyczerpania. Wenusjanka odczuwa zadowolenie, majc kochajcych przyjaci, ktrym moe zwierzy si z przeywanych emocji i problemw. Marsjanin czuje si dobrze, kiedy moe rozwiza swoje problemy samodzielnie, we wasnej jaskini. Ten sekret dobrego samopoczucia obowizuje take na Ziemi. ZNAJDUJC UKOJENIE W JASKINI Kiedy mczyzna jest napity, zaszywa si w jaskini swojego umysu i skupia si na rozwizaniu problemu. Zazwyczaj wybiera ten najbardziej palcy lub najtrudniejszy i tak

bardzo powica si temu jedynemu zadaniu, e chwilowo traci wiadomo istnienia wszystkich innych. Pozostae kopoty i obowizki schodz na dalszy plan. W takich warunkach mczyzna staje si nieobecny, nieuwany, niekomunikatywny i zaabsorbowany. Jeli partnerka wdaje si z nim wwczas w rozmow, odnosi wraenie, e zaledwie 5 procent jego umysu jest obecne, podczas gdy pozostae 95 procent pochonite jest zupenie czym innym. Penej i wiadomej obecnoci mczyzny nie da si wwczas uzyska, poniewa trawi on wanie swj problem, szukajc waciwego rozwizania. Im gbszy stres go trapi, tym bardziej pochania go poszukiwanie wyjcia z opresji. W takich momentach mczyzna nie jest zdolny do ofiarowania kobiecie odpowiedniej uwagi i tyle uczucia, ile ona zwykle otrzymuje i na ile zapewne zasuguje. Umys mczyzny jest cakowicie zajty, a on sam nie do koca to sobie uwiadamia. Jeli jednak uda mu si znale rozwizanie, w jednej chwili odpra si i wychodzi z jaskini, gotowy powici partnerce swoj uwag. Moe si jednak zdarzy, e mczyzna nie zdoa znale rozwizania. Wwczas nadal tkwi w jaskini, lecz eby si z niej wydosta, zajmuje si mao istotnymi problemami: czyta gazety, oglda telewizj, prowadzi samochd, gimnastykuje si, ledzi rozgrywki piki nonej czy gra w koszykwk. Powicenie si jakiemukolwiek zajciu, ktre nie skupia wicej ni 5 procent uwagi, pozwala mczynie zapomnie o zasadniczym problemie i odpry si. Nastpnego dnia moe si znw na nim skoncentrowa - by moe z lepszym rezultatem. Przyjrzyjmy si uwaniej kilku przykadom. Jim zwykle czyta gazet, eby zapomnie o kopotach. Czynno ta znakomicie odrywa go od caodziennego zajmowania si rozwizywaniem problemw i angauje tylko pi wolnych procent jego umysu. Moe ich uy do ksztatowania opinii i znajdowania rozstrzygni dotyczcych zagadnie oglnowiatowych. Stopniowo umys Jima cakowicie angauje si w te sprawy, pozwalajc mu zapomnie o tym, co go dotd nurtowao. Dziki temu przechodzi od cakowitego skupienia si na kopotach w pracy do stanu, w ktrym pochonity jest w peni problemami wiata, za ktre nie jest przecie bezporednio odpowiedzialny. Ten proces uwalnia umys Jima od nkajcych go spraw i pozwala na powrt do ony i rodziny. Tom, aby uwolni si od stresu i odpry, oglda mecze piki nonej. Odrywa swj umys od rozwizywania wasnych kopotw i zajmuje go problemami ulubionej druyny. Kiedy jego druyna zdobywa punkty albo wygrywa, odczuwa rado zwycizcy, jeeli przegrywa - przeywa jej porak. W kadym jednak przypadku wyzwala si spod nacisku

prawdziwych kopotw. Toma (i wielu innych mczyzn) odprenie, zwizane ze ledzeniem wydarze sportowych czy politycznych albo z ogldaniem filmu, wyzwala spod presji, ktr odczuwa w codziennym yciu. Jak kobiety reaguj na jaskini Kiedy mczyzna tkwi w jaskini, nie jest w stanie powici swojej partnerce uwagi, na ktr ona oczekuje. W takich chwilach kobiecie jest bardzo trudno zaakceptowa jego zachowanie, poniewa nie wie, jak bardzo mczyzna jest spity. Wspczuaby mu, gdyby on wrciwszy do domu, opowiedzia jej o swoich problemach. Tymczasem on milczy, a ona czuje si ignorowana. Kobieta zdaje sobie spraw ze zdenerwowania partnera, lecz bdnie uwaa, e skoro z ni nie rozmawia, to mu na niej nie zaley. Kobiety na og nie rozumiej sposobu, w jaki Marsjanie reaguj na stres. Chciayby, aby otworzyli si i opowiedzieli o swoich problemach, tak jak to czyni Wenusjanki. Kiedy mczyzna chowa si do jaskini, kobieta czuje si uraona jego chci odizolowania si. Jest dotknita, gdy on oglda dziennik, wychodzi, eby pogra w koszykwk i nie zwraca na ni uwagi. Rwnie nieracjonalne jak oczekiwanie od mczyzny tkwicego w jaskini, e w mgnieniu oka otworzy si i bdzie komunikatywny i kochajcy, jest wymaganie od zdenerwowanej kobiety, eby w jednej chwili uspokoia si i zachowywaa rozsdnie. Takim samym bdem jest spodziewanie si po mczynie, e zawsze bdzie pochonity swoj mioci, jak i po kobiecie, e bdzie zachowywaa si racjonalnie i logicznie. Gdy Marsjanie chowaj si w swoich jaskiniach, zapominaj zwykle, e ich przyjaciele take mog mie problemy. Instynkt mwi im, e zanim zatroszcz si o kogokolwiek innego, najpierw musz zaj si sob. Kobieta, obserwujc takie zachowanie mczyzny, na og czuje gniew i uraz. Zwykle w takiej sytuacji zwraca si do niego o pomoc tonem dania - tak jakby walczya o swoje prawa. Dziki uwiadomieniu sobie, e mczyni pochodz z Marsa, nauczy si prawidowo interpretowa zachowanie partnera - jako jego reakcj na stres, a nie wyraz jego stosunku do niej samej. Kobieta stanie si wtedy zdolna do podjcia z partnerem wsppracy, dziki ktrej uzyska to, na czym jej zaley. Z drugiej strony, mczyni zazwyczaj sabo sobie zdaj spraw z tego, jak dalece si izoluj, odchodzc do swych jaski. Jeli mczyzna uzmysowi sobie, w jaki sposb jego

wycofanie si do jaskini wpywa na kobiet, zrozumie, e moe si ona poczu zaniedbywana i lekcewaona. Pami o tym, e kobiety pochodz z Wenus, pozwoli mu sta si bardziej wyrozumiaym i okazywa wicej szacunku dla reakcji i uczu partnerki. Nie uwiadamiajc sobie, e jej reakcje s uzasadnione, mczyzna zaczyna si broni i dochodzi do ktni. Oto pi przykadw nieporozumie: 1. Kiedy ona mwi: Ty mnie nie suchasz, on odpowiada: Jak to nie sucham. Mog ci powtrzy wszystko, co mwia. Zaszyty w jaskini mczyzna potrafi, uywajc w tym celu 5 procent swojego umysu, odnotowa to, co mwi partnerka. Sdzi przy tym, e powicajc jej 5 procent uwagi, faktycznie sucha. Tymczasem kobieta potrzebuje penej, nie rozproszonej uwagi partnera. 2. Kiedy ona ali si: Mam wraenie, e jeste gdzie indziej, on odpowiada: Jak to gdzie indziej? Oczywicie e jestem tutaj. Czy to si nie rzuca w oczy? Mczyzna sdzi, e jeli jest przy niej, kobieta nie powinna zarzuca mu nieobecnoci. Jednak, chocia ciaem rzeczywicie jest obecny, partnerka nie odczuwa penej obecnoci partnera - i o tym wanie mwi. 3. Gdy ona stwierdza: Zupenie si o mnie nie troszczysz, jego odpowied brzmi: Nie troszcz si? To jak sdzisz, dlaczego prbuj rozwika ten problem? Zdaniem mczyzny, ktry zajmuje si znalezieniem rozwizania korzystnego take i dla niej, kobieta powinna rozumie, e mu na niej zaley. Jednak ona potrzebuje doznawania bezporedniej uwagi i troski - i o to wanie prosi. 4. Na uwag kobiety: Czuj, e niewiele dla ciebie znacz, mczyzna odpowiada: To naprawd mieszne. Oczywicie, e znaczysz bardzo duo. Uwaa, e jej odczucia s nieuzasadnione, poniewa jest wanie zajty znajdywaniem rozwizania, z ktrego i ona bdzie co miaa. Mczyzna nie uwiadamia sobie, e skupiajc si na jednym problemie, ignoruje inne, nurtujce partnerk, i e prawie kada kobieta zareagowaaby na takie zachowanie podobnie, biorc to do siebie i czujc si niewana. 5. Kiedy kobieta mwi: Jeste wyprany z uczu. Zupenie si wyczye, mczyzna odpowiada: I co w tym zego? Jak inaczej miabym rozwiza ten problem? Mczyzna uwaa, e to, co robi dla jego rozwikania, jest spraw o najwyszym znaczeniu; partnerka okazuje si nazbyt krytyczna i wymagajca. Czuje si nie doceniony. W dodatku nie wie, jak dalece jej uczucia s uzasadnione. Na og bowiem mczyni nie zdaj sobie sprawy, jak byskawicznie potrafi si przeobraa z partnerw ciepych i kochajcych w niekomunikatywnych i nieobecnych.

Mczyzna w swojej jaskini nie jest wiadomy, jak jego obojtno moe by odbierana przez innych. Aby rozpocz wspprac, przedstawiciele obojga pci potrzebuj lepszego wzajemnego zrozumienia. Kiedy mczyzna zaczyna ignorowa swoj on, ta zwykle bierze to do siebie. wiadomo tego, e w ten sposb on sam zmaga si ze swym stresem, jest wielce pomocna, ale nie zawsze pozwala wyeliminowa bl. W takich chwilach kobieta potrzebuje kogo, z kim mogaby porozmawia o wasnych uczuciach. I w tym wanie momencie mczyzna musi te uczucia doceni. Powinien zrozumie, e partnerka ma prawo mwi o tym, i czuje si ignorowana i osamotniona, podobnie jak on ma prawo zaszy si w swojej jaskini i niczego nie mwi. Jeli kobieta nie czuje si rozumiana, trudno jej stumi poczucie krzywdy. GADANIE, KTRE PRZYNOSI ULG Gdy kobieta pozostaje pod wpywem stresu, czuje instynktown potrzeb rozmowy o swoich uczuciach i wszystkich problemach, jakie si z nimi wi. A gdy ju zacznie mwi, adnej z kwestii nie oddaje pierwszestwa. Kobiet wyprowadzon z rwnowagi niepokoj w rwnym stopniu sprawy wielkie, jak i mae. Odruchowo nie zabiera si wcale do rozwizywania problemw, lecz szuka uspokojenia w opowiadaniu o tym, co czuje, komu, kto j zrozumie. I rzeczywicie, swobodne gadanie o kopotach przynosi jej ulg. Kobieta w pierwszym odruchu nie zajmuje si wcale rozwizywaniem problemw, lecz szuka ukojenia w wypowiadaniu tego, co j trapi, wobec kogo bliskiego i wspczujcego. Podczas gdy zaniepokojony mczyzna, zajwszy si jedn konkretn spraw, ma tendencj do zapominania o wszystkich innych, kobieta w tej samej sytuacji rozciga swoje zainteresowania na dosownie wszystkie problemy i moe poczu si lepiej, nie zajmujc si wcale rozwizywaniem ktregokolwiek z nich. Mwic o swoich kopotach, zdobywa peniejsz wiadomo tego, co rzeczywicie j nka, i nagle odkrywa, e nie jest ju tak napita. eby znale ukojenie, kobiety opowiadaj o problemach przeszych, przyszych, potencjalnych, a nawet o takich, ktre po prostu s nie do rozwizania, a im wicej mwi, tym lepiej si czuj. Jeli kobieta w dodatku ma wiadomo, e jest suchana, jej napicie stopniowo znika. Po omwieniu jednej sprawy robi krtk przerw i przechodzi do nastpnej.

Przywouje swoje kopoty, rozczarowania i frustracje, przy czym kolejne poruszane przez ni kwestie nie zawsze pozostawaj w logicznym nastpstwie. Jeli kobieta mwic, nie spotka si ze zrozumieniem, zacznie zajmowa si coraz szerszym krgiem spraw. Tak jak ukryty w jaskini mczyzna potrzebuje do odprenia si kilku mao istotnych problemikw, tak kobieta mwica w prni odczuwa potrzeb wypowiadania si na tematy nie bardzo naglce. eby zapomnie o swoich bolesnych uczuciach, moe si zaangaowa emocjonalnie w problemy innych i znale pewn ulg, omawiajc kopoty znajomych, krewnych czy wsppracownikw. Niezalenie jednak od tego, czy mwi o sprawach swoich czy cudzych - gadanie jest naturaln i zdrow reakcj Wenusjanki na stres. Aby zapomnie o wasnych bolesnych uczuciach, kobieta moe si zaangaowa emocjonalnie w problemy innych. Jak mczyni reaguj na kobiec potrzeb mwienia Kiedy kobiety mwi o jakich problemach, mczyni zwykle im przerywaj. Mczyzna sdzi, e kobieta mwi o kopotach, bo uwaa, i on jest za nie odpowiedzialny. Im wicej tematw partnerka wwczas porusza, tym bardziej mczyzna czuje si obwiniany. Nie zdaje sobie sprawy, e kobieta poczuje si lepiej, jeli tylko zostanie wysuchana. Marsjanie wypowiadaj swoje problemy, wycznie obwiniajc kogo lub szukajc rady. W chwilach gdy kobieta jest bardzo zdenerwowana, mczyzna uwaa, e wanie go obwinia, a gdy tylko troch zaniepokojona - sdzi, e szuka u niego rady. Opierajc si na takim przekonaniu, mczyzna albo wkada czapk Pana Zaatwiacza i rozwizuje problem, albo odpiera atak. Jednak zarwno w jednym, jak i drugim przypadku nie sucha. Jeeli partner zaproponowa wyjcie z sytuacji, kobieta po prostu mwi dalej. Po zaoferowaniu dwch czy trzech rozwiza mczyzna sdzi, e powinna si poczu lepiej. Jeli tak si nie dzieje, a jego rady s ignorowane, czuje si nie doceniony. W przypadku gdy czuje si atakowany, zaczyna si broni. Uwaa, e jeli si wytumaczy, kobieta przestanie go obwinia. Tymczasem im bardziej si broni, tym bardziej ona wydaje si zdenerwowana. Mczyzna nie pojmuje, e partnerka nie oczekuje od niego adnych wyjanie i potrzebuje tylko, by zrozumia jej uczucia i pozwoli dalej mwi. Jeli

zachowa si mdrze i nie bdzie jej przerywa, kobieta w chwil po tym, jak go krytykowaa, z pewnoci przejdzie do omawiania innych spraw. Rzecz, ktra szczeglnie frustruje mczyzn, jest poruszanie przez kobiety kwestii, w ktrych niczego nie da si zrobi. Zdenerwowana kobieta wyrzuca z siebie takie na przykad skargi:

Wcale mi dobrze nie pac. Ciocia Luiza coraz czciej choruje. Z roku na rok czuje si gorzej. Powinnimy mie wikszy dom. Co za susza! Kiedy wreszcie spadnie deszcz? Niedugo chyba cakiem wyczerpiemy nasze konto.

Dla kobiety wypowiedzi tego typu s po prostu metod wyraania niepokojw, rozczarowa i frustracji. Na og zdaje sobie spraw, e nie mona tu nic poradzi, jednak, eby znale ukojenie, musi o tym mwi. Czuje si podtrzymana na duchu, jeli suchajcy nawie do jej frustracji i rozczarowa. Jednak mwic o sprawach nie do rozwizania, moe wpywa frustrujce na partnera - chyba e ten rozumie, i wygadanie si jest jej potrzebne do dobrego samopoczucia. Mczyni trac cierpliwo take wtedy, gdy kobiety omawiaj swoje sprawy w najdrobniejszych szczegach, niesusznie sdzc, e znajomo wszystkich tych detali bdzie istotna dla rozwizania problemu. Mczyzna niecierpliwie upatruje istoty sprawy i znw nie uwiadamia sobie, e partnerka nie oczekuje od niego rozwizania, lecz tylko zainteresowania i zrozumienia. Suchanie jest dla mczyzny trudne take dlatego, e w nieokieznanym potoku kobiecej wymowy stara si on znale jaki logiczny porzdek. Po poruszeniu przez partnerk trzech czy czterech kwestii czuje si okropnie sfrustrowany poszukiwaniem midzy nimi jakiegokolwiek zwizku. Innym powodem, dla ktrego mczyzna moe zrezygnowa z dalszego suchania, jest odgadnicie myli przewodniej. Nie moe przecie szuka rozwizania, dopki nie wie, o co waciwie chodzi. Im wiksz liczb szczegw bdzie zasypywany, tym bardziej suchanie bdzie go denerwowao. Czuby si lepiej, gdyby pamita, e partnerce takie mwienie o drobnostkach przynosi ulg. Tak jak mczyzna spenia si, odrzucajc zawie detale rozpatrywanej sprawy, tak kobieta czuje si usatysfakcjonowana, jeli omwi swj problem w najdrobniejszych szczegach. Tak jak mczyzna spenia si, odrzucajc

zawie detale i powicajc si rozpatrywaniu sprawy zasadniczej, tak kobieta czuje si usatysfakcjonowana, jeli omwi swj problem w najdrobniejszych szczegach. Kobieta moe uczyni suchanie bardziej znonym dla partnera poprzez

uporzdkowanie wypowiedzi. Powinna rozpoczyna od przedstawienia istoty sprawy, a dopiero potem zagbi si w szczegy. Nie naley te zmusza mczyzny do domylania si czegokolwiek. Kobiety na og z przyjemnoci zostawiaj w swych opowieciach margines dla domysw, poniewa dodaje to caej historii uczucia. Suchacz-kobieta radonie odbiera tak form wypowiedzi, mczyzna natomiast na og si denerwuje. atwo rozpozna stopie niezrozumienia kobiety przez mczyzn. Wystarczy w tym celu obserwowa, jak czsto przerywa partnerce, gdy ta opowiada o swoich problemach. Mczyzna, uczc si, jak zadowoli kobiet, odkryje, e suchanie nie jest wcale tak trudne. Co wicej - kobieta moe przypomina partnerowi, e po prostu tylko mwi o swoich sprawach i nie oczekuje od niego adnych rozwiza. To z pewnoci pomoe mu si odpry i jej wysucha. POKJ MIDZY MARSJANAMI I WENUSJANKAMI Marsjanie i Wenusjanki yli razem w pokoju, poniewa potrafili szanowa swoj odmienno. Marsjanie wiedzieli, e Wenusjankom do dobrego samopoczucia potrzebne jest wygadanie wszystkich problemw, e nawet partner nie majcy zbyt wiele do powiedzenia moe by bardzo pomocny po prostu przez to, e sucha. Wenusjanki nauczyy si respektowa marsjask potrzeb odcicia si od otoczenia w obliczu stresu. Jaskinia przestaa by dla nich tajemnic i rdem niepokoju. Czego dowiedzieli si Marsjanie Marsjanie uzmysowili sobie, e Wenusjanki atakuj ich, obwiniaj i krytykuj tylko czasowo. Kobiety, odnalazszy spokj, czuj bowiem wiele wdzicznoci. Marsjanie dziki temu, e nauczyli si sucha, mogli zauway, jak Wenusjanki rozkwitaj, gdy tylko mog sobie pogada. Kady mczyzna znalaz ukojenie, przekonujc si, e partnerka nie mwia o problemach dlatego, e to on j w jaki sposb zawid. Dowiedzia si te, e Wenusjanka, jeeli tylko poczuje, i jest uwanie suchana, przestaje si rozwodzi na temat kopotw i

zaczyna myle pozytywnie. Dziki tej wiadomoci Marsjanin zdoby umiejtno suchania opowieci o problemach partnerki bez poczucia odpowiedzialnoci za ich rozwizanie. Wielu mczyzn, a take wiele kobiet ma bardzo krytyczne nastawienie do potrzeby mwienia o kopotach. Wynika to std, e nigdy nie dowiadczyli, jak kojco moe dziaa zwyke wygadanie si. Nie widzieli, jak kobieta, ktra czuje, e jest suchana, moe si w mgnieniu oka przeobrazi: odpry si i wytworzy w sobie pozytywny stosunek do otoczenia. Najczciej s to ci, ktrzy pamitaj, e kobieta (zwykle ich matka), ktra nie czua si suchana, drya temat swoich kopotw w nieskoczono. (Takie zachowanie jest waciwe kobietom, ktre przez duszy czas nie czuj si kochane i suchane). Prawdziwym problemem jest to, e kobieta nie dowiadcza mioci, a nie to, e mwi o tym, co j trapi. Nauczywszy si sucha, Marsjanie dokonali zdumiewajcego odkrycia. Zdali sobie spraw, e wysuchiwanie gadajcej Wenusjanki moe im pomc w wydostaniu si ze swej jaskini rwnie dobrze jak ogldanie telewizyjnych wiadomoci czy czytanie gazety. Suchanie staje si atwe, gdy mczyzna nie czuje si obwiniany lub odpowiedzialny za co. Kiedy partner nabierze wprawy w suchaniu, odnajdzie wspaniay sposb na pozbycie si wasnych napi i na jednoczesne zadowolenie partnerki. Tylko wtedy, gdy mczyzna jest pod wpywem bardzo silnego stresu, moe potrzebowa swojej jaskini: telewizyjnych dziennikw i rywalizacji sportowej. Czego nauczyy si Wenusjanki Wenusjanki take odnalazy spokj, kiedy w kocu odkryy, e zaszywanie si Marsjan w jaskiniach nie jest oznak braku mioci. Nauczyy si by bardziej wyrozumiae w chwilach, gdy partnerzy przeywaj gboki stres. Wenusjanki nie obraay si ju, kiedy Marsjanie si wyczali. Wtedy gdy partner przestawa sucha, Wenusjanka taktownie milka i czekaa spokojnie, a j znw zauway. Wwczas moga ponownie zacz mwi. Zrozumiaa, e s chwile, w ktrych partnerowi trudno jest powici jej ca uwag. Wenusjanka odkrya, e jeli poprosi Marsjanina, aby zwrci na ni uwag, czynic to grzecznie i bez nacisku, ten z pewnoci nie bdzie si opiera. Kiedy mczyznom zdarza si, e s zupenie niekomunikatywni i znikaj w swoich jaskiniach, Wenusjanki nie bior tego do siebie. Nauczyy si, e nie jest to czas na konwersacje z partnerem, lecz na wyjcie do przyjaci lub na zakupy. Dziki temu Marsjanie poczuj si kochani i akceptowani i wyjd ze swoich jaski.

ROZDZIA CZWARTY JAK WPYWA NA PE PRZECIWN

Marsjanie i Wenusjanki nim si spotkali, przez dugie wieki byli cakiem szczliwi, yjc w swoich osobnych wiatach. A pewnego dnia wszystko si zmienio. Marsjanie i Wenusjanki nagle popadli w depresj. By to jednak ten rodzaj depresji, ktry ostatecznie zadecydowa o ich spotkaniu. Zrozumienie tajemnicy ich przeobraenia pomaga nam dzi poj, co popycha do dziaania mczyzn, a co kobiety. Majc t wiadomo, bdziecie lepiej przygotowani, by wspiera partnera i uzyskiwa jego wsparcie w trudnych chwilach. Cofnijmy si wic w czasie i sprbujmy przyjrze si temu, co dawno temu zaszo. Kiedy Marsjanie popadli w depresj, wszyscy jak jeden m opucili miasta i udali si na dugi czas do swoich jaski. Zaszyli si w nich gboko i nie byli w stanie wyj. Na szczcie pewnego dnia jeden z nich dostrzeg przez teleskop pikne Wenusjanki, o czym powiadomi innych. Tak oto czarowne istoty z odlegej planety sprawiy, e nastrj Marsjan gwatownie si polepszy. Nagle poczuli si potrzebni. Wyszli z jaski i zabrali si do budowy flotylli statkw kosmicznych, niezbdnych, by polecie na Wenus. Tymczasem Wenusjanki pogrone w depresji, szukajc ukojenia, formoway kka dyskusyjne, gdzie omawiay swoje problemy. To jednak nie wpyno na popraw ich nastroju. Bardzo dugo dawio je przygnbienie. Wreszcie ktrego dnia intuicja podsuna im pewn wizj: silne i fascynujce stworzenia (Marsjanie) przybyway gdzie z kosmosu, by im suy, kocha je i wspiera. Natychmiast poczuy si otoczone opiek. Ta wizja sprawia, e przygnbienie zniko i Wenusjanki zaczy si radonie przygotowywa na nadejcie Marsjan. Moc i ch dziaania mczyzn pynie z przekonania, e s potrzebni. Kobiety znajduj motywacj i si do dziaania, kiedy s otoczone czue opiek. Tajemnica mechanizmu budzcego w mczyznach i kobietach ch dziaania daje si zastosowa take i dzisiaj. Mczyzn pobudza przekonanie, e s potrzebni. Jeeli mczyzna nie znajduje w swoim zwizku takiej motywacji, stopniowo traci energi i staje si bierny. Z kadym

mijajcym dniem ma coraz mniej do zaofiarowania. Podobnie jak Wenusjanki, kobiety zachca do dziaania i pobudza poczucie, e s otoczone opiek. Jeli kobieta nie znajduje w swoim zwizku tej opieki, czuje si wyczerpana cigym dawaniem. I odwrotnie, jeli jest traktowana z uwag i szacunkiem - atwiej si realizuje i ma wicej do ofiarowania. KIEDY MCZYZNA KOCHA KOBIET Kiedy mczyzna zakochuje si w kobiecie, zachodzi co, co przydarzyo si pierwszemu Marsjaninowi, gdy odkry Wenusjank. Zagrzebany we wasnej jaskini i niezdolny do okrelenia rda swojej depresji, obserwowa przez teleskop niebo. Nagle, jak eksplozja jasnoci, jeden cudowny moment przeobrazi jego ycie ju na zawsze. Gdzie daleko ujrza uosobienie poraajcego pikna i wdziku. Odkry Wenusjank. Jego ciao zapono. Patrzc na obiekt swego odkrycia, po raz pierwszy poczu, e jest kto, kto obchodzi go bardziej ni on sam. Jedno spojrzenie - i jego ycie zyskao nowy sens. Koniec depresji! Dotd Marsjanie uprawiali filozofi: wygrywam/przegrywasz. Mieli specyficzny pogld na spraw zwycistwa i poraki: Chc wygra i nie obchodzi mnie twoja przegrana. Taki sposb mylenia zadowala ich przez cae wieki. Teraz wymaga zmiany. Cige przyznawanie sobie pierwszestwa przestao im odpowiada. Kochajc, pragnli tak samo zwycistwa Wenusjanek, jak i swojego. Dzi, by zrozumie marsjaski pogld na spraw rywalizacji, najlepiej poobserwowa pewne dyscypliny sportu. W tenisie, na przykad, walczc o zwycistwo, robimy wszystko, co w naszej mocy, by przeciwnik przegra, i w tym celu posyamy mu najtrudniejsze do odebrania piki. Fakt, i nasz partner ponis klsk, wcale nam nie odbiera radoci zwycistwa. Wiele naszych czysto marsjaskich zachowa mona odnale w codziennym yciu, ale naprawd bolesne staj si one w zwizkach ludzi dorosych. Jeli szukamy spenienia wasnych pragnie kosztem partnera, z pewnoci oboje dowiadczymy urazy, smutku i popadniemy w konflikt. Tajemnica tworzenia szczliwego zwizku ley w wygranej obojga partnerw. Przeciwiestwa przycigaj si Pierwszy zakochany Marsjanin zacz wytwarza teleskopy dla wszystkich swoich marsjaskich braci. Bardzo szybko wyszli oni z depresji, zakochali si w Wenusjankach i zaczli myle o nich wicej ni o sobie.

Nieznane i pikne Wenusjanki fascynoway Marsjan sw tajemniczoci. Szczeglnie pocigaa Marsjan ich inno. Tam, gdzie Marsjanie byli twardzi, Wenusjanki byy mikkie. Tam, gdzie oni byli kanciaci, one byy krge. Oni chodni, one ciepe. W cudowny sposb wszystkie dzielce ich rnice idealnie si dopeniay. Mow bez sw Wenusjanki oznajmiay: Potrzebujemy was. Wasza moc i sia przyniesie nam wspaniae spenienie. Jest w nas pustka, ktr tylko wy jestecie zdolni wypeni. Razem moemy by bardzo szczliwi. To zaproszenie zelektryzowao Marsjan i pchno ich do dziaania. Wiele kobiet instynktownie potrafi nada taki sygna. Na pocztku znajomoci kobieta posya mczynie uwane spojrzenie, mwice: Tylko ty jeden potrafisz mnie uszczliwi, i w ten sposb subtelnie inicjuje zwizek. To wymowne spojrzenie zachca mczyzn, by si zbliy, i daje mu si do przezwycienia naturalnej u Marsjan obawy przed zawieraniem zwizkw. Niestety, kiedy zwizek ju zaistnieje i zaczynaj pojawia si problemy, kobieta nie zdaje sobie sprawy, i sygnay zachty s dla partnera wci wane i przestaje je wysya. Marsjanie byli bardzo podnieceni myl o moliwoci odkrywania na Wenus coraz to nowych innoci. Ich wyprawa na obc planet bya w istocie wycigiem ku nowym etapom ewolucji. Nie satysfakcjonowao ich ju udowadnianie i rozwijanie wasnych umiejtnoci i siy. Zapragnli wykorzysta je w subie innych, w szczeglnoci - Wenusjanek. Zaczli budowa now filozofi wygrywam/wygrywasz. Pragnli wiata, w ktrym kady bdzie si w rwnym stopniu troszczy o siebie, jak i o innych. Mio pobudza Marsjan do dziaania Marsjanie zaczli budowa flotyll statkw kosmicznych, ktre miay ich przenie na Wenus. Nigdy nie czuli si rwnie oywieni. Dziki temu, e ujrzeli Wenusjanki, po raz pierwszy w swej historii dowiadczyli uczu innych ni egoistyczne. Podobnie mczyzna pod wpywem mioci stara si najlepiej, jak to tylko moliwe, suy innym. Kiedy jego serce si otworzy, czuje si tak pewny siebie, e moe wwczas wiele zmieni. Obdarowany szans udowodnienia swoich moliwoci, ujawnia to, co w nim najlepsze. I tylko wwczas, gdy czuje, e moe mu si nie uda, cofa si na swe dawne, egoistyczne pozycje. Kiedy mczyzna jest zakochany, troszczy si o innych tak samo jak o siebie. Wolny od przymusu zabiegania wycznie o wasne dobro, moe si zaj kim innym i to nie po to, by odnie zwycistwo, lecz z czystej troski.

Mczyzna obdarowany szans udowodnienia swoich moliwoci ujawnia to, co w nim najlepsze. Na swe dawne, egoistyczne pozycje cofa si tylko wtedy, gdy czuje, e moe mu si nie uda. Mczyzna odczuwa zadowolenie partnerki tak, jakby byo jego wasnym. Jest gotw przezwyciy wiele trudnoci w walce o jej szczcie - bo jest ono take i jego szczciem. Codzienne zmagania przychodz mu z atwoci. Wyszy cel jest dla niego zastrzykiem energii. W modoci mczyzna moe znajdowa zadowolenie, suc wycznie sobie, lecz gdy dojrzeje, skupianie si jedynie na wasnej korzyci przestaje go satysfakcjonowa. Aby zazna spenienia, musi zacz y yciem napdzanym mioci. Mczyzna inspirowany - lecz nie zmuszany - do tego, by dawa, wyzwala si z postawy polegajcej na szukaniu wasnego zadowolenia bez dbaoci o innych. Chocia wci chce otrzymywa mio, jego najgortszym pragnieniem jest dawanie. Wikszo mczyzn nie tylko odczuwa potrzeb dawania mioci, ale wrcz umiera z pragnienia ofiarowania jej. Problem jednak w tym, e nie wiedz oni, czego waciwie potrzebuj. Nieczsto si bowiem zdarza, by ich ojcowie mogli w tej dziedzinie by dla nich wzorem do naladowania. Skd wic maj si dowiedzie, e rdem najwikszej satysfakcji mczyzny jest dawanie? Kiedy kolejne zwizki rozpadaj si, mczyzna wpada w przygnbienie i zaszywa si w swojej jaskini. Przestaje dba o innych i nie bardzo wie, skd bierze si jego depresja. W takich chwilach wycofuje si cakowicie z zayych kontaktw, by schowa si gboko w jaskini. Pyta sam siebie, po co to wszystko i dlaczego ma sobie zawraca gow. Nie zdaje sobie sprawy, e przesta si stara, bo nie czu si potrzebny. Nie rozumie, e jeli tylko znajdzie kogo, kto bdzie go potrzebowa, otrznie si z przygnbienia i znowu poczuje wol dziaania. Brak poczucia, e jest komu potrzebny, oznacza dla mczyzny powoln mier. Jeeli mczyzna nie czuje, e wnosi w ycie partnerki co pozytywnego, przestaje dalej troszczy si o taki zwizek. Kiedy nie jest potrzebny, nic go nie mobilizuje. Oywi si znowu tylko wtedy, gdy poczuje si doceniony, akceptowany i obdarzony zaufaniem. Brak przekonania, e jest komu potrzebny, oznacza dla mczyzny powoln mier.

KIEDY KOBIETA KOCHA MCZYZN Kiedy kobieta si zakochuje, dzieje si co podobnego jak wtedy, gdy pierwsza Wenusjanka uzmysowia sobie, e zbliaj si Marsjanie. A byo to tak: Wenusjanka marzya, e statki kosmiczne wylduj wprost z nieba i wyjd z nich silni i troskliwi Marsjanie - istoty, ktre nie potrzebuj opieki, lecz przeciwnie, pragn wspiera i wspomaga Wenusjanki. Marsjanie mieli by peni oddania i do gbi poruszeni urod i kultur Wenusjanek. Wiedzieli, e ich sia i kompetencje nic nie znacz, jeli nie ma kogo, komu mogliby suy. Te zdumiewajce i zachwycajce stworzenia znajdoway motywacj i zadowolenie w pragnieniu suenia, zadowalania i zaspokajania Wenusjanek. C za cud! Pozostae Wenusjanki miay podobne sny. Marzenia te pomogy im wydosta si z depresji. W jednej chwili przeobrazia je nadzieja, e pomoc jest tu-tu - oto przybywaj Marsjanie. Przygnbienie Wenusjanek miao swe rdo w ich poczuciu izolacji, osamotnienia, wic aby si z niego otrzsn, potrzeboway wiary, e nadchodzi pomoc. Wikszo mczyzn ma niewielk wiadomo tego, jak wane dla kobiety jest wraenie, e moe si oprze na kochajcej osobie. Kobiety czuj si szczliwe, jeli wiedz, e kto wyjdzie naprzeciw ich potrzebom. Jeli kobieta jest zdenerwowana, zmartwiona, niepewna lub bezradna - jedynym, czego naprawd potrzebuje, jest obecno bliskiej osoby. Musi wtedy czu, e nie jest sama, e kto j kocha i troszczy si o ni. Wspczujce zrozumienie i dowartociowanie pozwalaj jej uzyska stopniowo wiksz umiejtno przyjmowania i doceniania wsparcia ofiarowanego przez mczyzn. Mczyni tego nie rozumiej, poniewa ich marsjaski instynkt podpowiada, e w chwilach zdenerwowania kademu potrzebna jest samotno. Kiedy kobieta jest zdenerwowana, partner w dowd szacunku zostawia j sam albo - jeli zostaje - jeszcze pogarsza spraw, prbujc narzuci jej rozwizanie problemu. Instynkt nie pomoe mu w zrozumieniu, jak istotna dla kobiety jest jedynie czyja blisko i wspczucie, e najbardziej na wiecie potrzebuje osoby, ktra uwanie jej wysucha. Jeeli kobieta moe si podzieli z kim swymi uczuciami, czuje si godna mioci i wierzy, e jej oczekiwania zostan spenione. Jej nieufno i brak pewnoci rozpywaj si. Waciwa kobiecie skonno do brania wszystkiego na siebie ustpuje miejsca poczuciu, e jest osob wart mioci. Kobieta uwiadamia sobie, e nie musi na to uczucie specjalnie zasuy, moe si odpry, ofiarowa mniej, a wicej przyj. Jest tego godna. Jeli kobieta czuje, e jest warta mioci, sabnie

jej naturalna skonno do brania wszystkiego na siebie. Pamitajc, e nie musi na to uczucie w aden specjalny sposb zasuy, moe si odpry, ofiarowa mniej, a wicej przyj. Jest tego godna. Cige dawanie jest mczce Wenusjanki, aby poradzi sobie z depresj, szczegowo przedyskutoway kwestie swych uczu i kopotw i odkryy wreszcie, co jest przyczyn ich przygnbienia: zmczyy si cigym dawaniem. Znuyo je stae dwiganie odpowiedzialnoci za siebie nawzajem. Pragny odpocz i poczu, e kto si o nie troszczy. Znudziy si te t wieczn wsplnot. Kada chciaa by kim wyjtkowym i mie co tylko dla siebie. Nie cieszyo ich ju powicanie si i ycie dla innych. Jak dotd na Wenus kierowano si filozofi przegrywam/wygrywasz, czyli takim pogldem na istot zwycistwa i poraki, ktry mwi: Ja trac, aby ty mg zyska. Tak dugo, jak wszystkie mieszkanki planety powicay si dla innych, kada bya otoczona czu opiek. W kocu po owych zabiegach o pielgnowanie tej postawy Wenusjanki poczuy si zmczone cigym troszczeniem si o kogo i dzieleniem wszystkim. Dojrzay do filozofii wygrywam/wygrywasz. Podobnie kobiety bywaj zmczone dawaniem. Chc wakacji: czasu, by zastanowi si nad sob i zatroszczy przede wszystkim o siebie. Pragn, by kto wspar je emocjonalnie - kto nie wymagajcy opieki. Marsjanie idealnie pasowali do tej roli. Na tym etapie mczyni uczyli si wanie dawa, podczas gdy kobiety gotowe byy odby lekcj brania. Po caych wiekach zarwno Wenusjanki, jak i Marsjanie osignli nowy etap swojej ewolucji. One miay nauczy si przyjmowa, oni - ofiarowywa. Takie samo przeobraenie zachodzi zwykle w kobiecie i mczynie, gdy dojrzewaj. We wczesnej modoci kobieta jest w wikszym stopniu skonna do powice, aby spenia potrzeby partnera, mody mczyzna natomiast skupiony jest na sobie i zupenie niewraliwy na potrzeby innych. Kobieta, rozwijajc si, zaczyna pojmowa, jak dalece si dotd powicaa, by zadowoli mczyzn, a ten z kolei uwiadamia sobie, e mgby szanowa innych i im suy. Gdy mczyzna dojrzewa, przeywa take oczywiste obawy, czy nie bdzie si musia powica, lecz zwycia w nim przekonanie, e dajc, moe sam wiele uzyska. Podobnie kobieta, cho zyskuje nowe umiejtnoci dawania, odczuwa te potrzeb odmiany - chce otrzymywa to, czego pragnie.

Koniec z obwinianiem Kobieta, gdy tylko zrozumie, e zbyt wiele z siebie daje, zaczyna obwinia partnera za niepowodzenie zwizku. Sytuacj, gdy sama daje wicej ni otrzymuje, uwaa za niesprawiedliw. Cho otrzymywaa mniej ni zasuya, to jeli chce polepszenia wzajemnych relacji, musi si teraz zastanowi, w jakim stopniu sama przyczynia si do takiego stanu rzeczy. Kobieta dajca zbyt wiele nie powinna obcia win partnera, a mczyzna, ktry daje mniej - znajdowa usprawiedliwienie w niechci partnerki do przyjmowania. W obu przypadkach szukanie winnego niczego nie zmieni. Rozwizanie ley w zrozumieniu, zaufaniu, wspczuciu, akceptacji i wspieraniu partnera, nie w oskaraniu go. Jeli zachodzi taka sytuacja, mczyzna, zamiast - jak czyni to dotychczas - zrzuca win na wci obraon partnerk, moe dziki wiadomemu wspczuciu ofiarowa jej wsparcie, nawet jeli kobieta o nie nie prosi, sucha jej nawet wtedy, gdy ona zdaje si go krytykowa, pomaga jej odbudowa utracone zaufanie i otworzy si, dajc dowody swojej o ni troski. Rozczarowana kobieta zamiast oskara partnera o niech do dawania, powinna si stara go zaakceptowa i wybaczy mu wszelkie niedoskonaoci, uwierzy, e pragnie ofiarowa wicej, cho wcale tego nie okazuje, i wreszcie zachci go do wikszego wysiku, doceniajc to, co od niego otrzymuje, i wci proszc o wicej. USTANOWIENIE I SZANOWANIE GRANIC Najwaniejsze dla kobiety jest jednak okrelenie takich granic dawania, w ktrych nie odczuwa jeszcze urazy do partnera. Zamiast spodziewa si, e partner wynagrodzi j za przekraczanie ich, powinna ograniczy dawanie do wyznaczonego przez siebie limitu. Odwoajmy si do przykadu. Jim mia trzydzieci dziewi lat, a jego ona Susan czterdzieci jeden, kiedy przyszli po porad. Susan bya zdecydowana na rozwd. Uwaaa, e przez ostatnie dwanacie lat daje wci wicej ni jej partner i nie moe tego duej znie. Okrelajc charakter ma, nazwaa go ospaym, egoistycznym, wadczym i pozbawionym romantyzmu. Susan twierdzia, e nie ma ju nic do ofiarowania i e gotowa jest odej. Jim namwi j na terapi, ale ona nie bya do tego przekonana. Przez kolejne sze miesicy Jim i Susan potrafili przej przez trzy etapy uzdrawiania swojego zwizku. Dzi s szczliwym maestwem z trjk dzieci. Krok pierwszy - zachta

Wytumaczyem Jimowi, e jego ona przez dwanacie lat odczuwaa kumulujc si uraz. Powiedziaem, e jeli zaley mu na uratowaniu swego maestwa, bdzie musia spdzi mnstwo czasu, suchajc jej, co, moim zdaniem, nakoni go do dalszej pracy nad tym zwizkiem. W cigu pierwszych szeciu spotka zachcaem Susan do tego, by dzielia si z nami swoimi odczuciami i cierpliwie pomagaem Jimowi odnosi si ze zrozumieniem do jej negatywnych uczu. To bya najtrudniejsza cz procesu ich uzdrawiania. Jednak kiedy Jim rzeczywicie usysza, ile jego partnerka przeywa blu i nie zaspokojonych pragnie, przekona si, e chce i potrafi wnie zmiany niezbdne do tego, by ich zwizek wypeni si mioci. Zanim Susan poczua si zdolna do pracy nad swym maestwem, musiaa usysze i poczu, e Jim przykada wag do jej uczu - to by pierwszy krok. Kiedy ju odczua, e jest rozumiana, mogli przej do nastpnego etapu. Krok drugi - podjcie odpowiedzialnoci Drugim krokiem byo wzajemne uznanie swojej odpowiedzialnoci. Jim powinien by wzi odpowiedzialno za to, e nie by dla ony oparciem, a Susan, e nie ustanowia granic powicenia. Jim przeprosi on za to, e j rani. Ona z kolei uwiadomia sobie, e nie wyznaczya granic - zwaszcza gdy bya traktowana bez szacunku (Jim wrzeszcza, gdera, odmawia probom, deprecjonowa jej uczucia). I chocia nie miaa powodu, by przeprasza, uwiadomia sobie swoj wspodpowiedzialno za wyniky stan rzeczy. Susan - dziki temu, e dopucia do siebie myl, i jej nieumiejtno wyznaczania granic i tendencja do dawania wicej przyczynia si rwnie do powstaych problemw zacza wybacza. Wzicie na siebie swojej czci odpowiedzialnoci miao kluczowe znaczenie dla zagodzenia jej urazy. W ten sposb oboje odkryli, e pragn uczy si nowych metod wzajemnego wspierania si - czynic to w wyznaczonych granicach. Krok trzeci - praktyka Jim musia si zaj przede wszystkim szanowaniem granic Susan, a ona - ich okrelaniem. Oboje za musieli nauczy si, jak wyraa prawdziwe uczucia w uprzejmy sposb. Uzgodnilimy, e na trzecim etapie bd nabiera praktycznych umiejtnoci wyznaczania i respektowania granic, przy czym, zarwno Susan, jak i Jim zdawali sobie spraw, e czasami mog im si przydarza bdy. Mono popeniania pomyek dawaa im poczucie bezpieczestwa w czasie wicze.

Oto kilka przykadw:

Susan wiczya tak oto wypowied: Nie lubi, kiedy tak si do mnie zwracasz. Prosz, przesta krzycze, bo jeli nie, bd musiaa wyj. Po kilkakrotnym opuszczeniu pokoju nie musiaa tego ju wicej robi.

W przypadku gdy Jim prosi j o zrobienie czego, co j dranio, nauczya si mwi: Nie, teraz musz odpocz albo: Nie, jestem dzi zbyt zajta. Susan odkrya przy tym, e Jim sta si bardziej troskliwy, gdy odkry, jak bywa ona zapracowana i zmczona.

Susan powiedziaa Jimowi, e chce wyjecha na wakacje, a kiedy on odpar, e jest zajty, zaproponowaa, e wobec tego pojedzie sama. Jim zmieni plany i ju chcia take jecha.

Kiedy w rozmowie Jim jej przerywa, Susan nauczya si mwi: Jeszcze nie skoczyam. Wysuchaj mnie. Jim zacz bardziej sucha, a mniej si wtrca. Najtrudniejsz dla Susan bya nauka proszenia o cokolwiek. Zapytaa mnie: Dlaczego po wszystkim, co sama zrobiam dla niego, musz go jeszcze prosi? Wyjaniem jej, e zapoznawanie partnera ze swymi potrzebami nie tylko nie jest pozbawione sensu, lecz stanowi wany skadnik jej problemu. Susan musi si sta wspodpowiedzialna za spenianie wasnych pragnie.

Dla Jima najtrudniejszym wyzwaniem byo uszanowanie tych zmian i rezygnacja z oczekiwa, e Susan bdzie wci t sam, usun osob, jak polubi. Odkry, e tak samo jak Susan miaa kopoty z okreleniem granic, tak i jemu sprawia trudno dostosowanie si do nich. Zrozumia te, e wiczc wicej, mog naby w tym wpraw.

Dla mczyzny bariery, ktre napotyka, stanowi czynnik mobilizujcy do wikszej aktywnoci. Jeeli szanuje stawiane mu ograniczenia, automatycznie zaczyna wtpi w efektywno dotychczasowych sposobw zachowania i decyduje si na wprowadzenie zmian. Z kolei kobieta, ktra uzmysowia sobie, e aby otrzymywa, musi najpierw ustanowi granice, zaczyna wybacza partnerowi i wyprbowywa nowe sposoby zwracania si do niego z prob i uzyskiwania oparcia. NAUKA PRZYJMOWANIA Dla kobiety wyznaczanie granic i przyjmowanie jest bardzo bolesne. Zazwyczaj boi si, e wymagajc zbyt wiele, narazi si na sprzeciw, krytyk i porzucenie. Taka przewidywana reakcja staje si dla kobiety rdem gbokiego cierpienia, poniewa gdzie w

gbi jej wiadomoci tkwi przekonanie, e nie jest godna, by dosta wicej. Pogld ten zrodzi si u niej w dziecistwie i utrwala za kadym razem, kiedy musiaa tumi swoje uczucia, potrzeby i oczekiwania. Kobieta jest oczywicie podatna na takie negatywne, a niewaciwe mylenie, e nie zasuguje na to, by by kochan. Jeli w dziecistwie bya wiadkiem lub bezporedni ofiar wykorzystywania, pniej tym gbsze jest jej przekonanie, e jest niegodna mioci i trudniej przychodzi jej uzna swoj warto. Przewiadczenie, e jest niewiele warta, cho stale skrywane w podwiadomoci, powoduje u niej obaw przed zdaniem si na innych. Jak czstk siebie zawsze czuje, e nie uzyska pomocy. I paradoksalnie - z obawy przed tym, e w nikim nie znajdzie oparcia - sama niechccy odrzuca prby udzielenia go jej. Mczyzna, ktry otrzyma wiadomo, e partnerka nie wierzy, by udao mu si zaspokoi jej potrzeby, natychmiast czuje si odrzucony i wycza si. Kobiecy brak nadziei i ufnoci przemienia jej uzasadnione potrzeby w desperackie woanie kogo nie zaspokojonego i przekazuje mczynie sygna, e kobieta nie wierzy, by by zdolny t pustk wypeni. Jak na ironi - mczyzn, ktrych uskrzydlao poczucie, e s potrzebni, cakowicie zniechca zetknicie z beznadziejnym niezaspokojeniem. W takich chwilach kobieta sdzi, e partnera zrazio odkrycie, i ma ona wasne potrzeby, chocia w istocie powodem tego byo zdesperowanie, brak nadziei i nieufno. Kobietom, ktre nie uwiadamiaj sobie, czym dla mczyzn staje si poczucie, e si im nie ufa, bardzo trudno jest zrozumie rnic midzy potrzeb a niezaspokojeniem. Potrzebujc mczyzny, kobieta otwarcie prosi i siga po pomoc z ufnoci, ktra mobilizuje partnera, by uczyni wszystko, na co go sta. Z kolei niezaspokojenie kobiety to jej dominujce pragnienie oparcia, w ktrego uzyskanie nie wierzy. To zraa mczyzn, ktrzy czuj si odrzuceni i niedocenieni. Dla kobiet poczucie, e potrzebuj innych, jest niepokojce, ale naprawd bolesne staje si dla nich przeycie rozczarowania, odrzucenia - nawet w najdrobniejszych sprawach. Przykro jest zawierzy komu, a potem dowiadczy, e si jest ignorowan, zapomnian, odtrcon. Potrzebujc innych, kobiety staj si szczeglnie bezbronne. Jeli s nie dostrzegane i rozczarowane, bl jest tym wikszy, e potwierdza ich niskie poczucie wasnej wartoci. Jak Wenusjanki odzyskuj

poczucie wasnej wartoci Poczucie, e nie przedstawiaj sob zbyt duej wartoci, przez cae wieki Wenusjanki rekompensoway sobie przekonaniem o swej przydatnoci dla innych. Wci daway i daway, lecz mimo to gdzie w gbi duszy wiedziay, e s godne, by take otrzymywa. Miay nadziej, e dajc, stan si wicej warte. Miny stulecia i Wenusjanki ostatecznie uwiadomiy sobie, e zasuguj na mio i wsparcie, a patrzc wstecz, zrozumiay, e zawsze tak byo. Dugotrway proces dawania pozwoli im uzyska co wspaniaego i mdrego szacunek dla siebie. Ofiarowujc co innym, odkryy, e wszyscy zasuguj na to, by otrzymywa, kady jest godny mioci. Tak rozumujc, doszy wreszcie do przekonania, e same take podlegaj tej zasadzie. Na Ziemi droga do tego odkrycia przebiega troch inaczej. Jeli dziewczynka obserwuje, e jej matka obdarowywana jest mioci, automatycznie i ona czuje si wicej warta. W przyszoci atwo jej przyjdzie przezwyciy w sobie tendencj do nadmiernego dawania. Identyfikujc si ze szczliw matk, nie musi przeywa obawy przed braniem. Jeli matka jest otwarta na to, by otrzymywa - crka take nabiera tej umiejtnoci. Jednak Wenusjanki pozbawione byy jakiegokolwiek w tym wzgldzie przykadu. Dlatego te tysice lat zabrao im dojcie do fazy, w ktrej zarzuciy nie kontrolowane dawanie. Stopniowo, obserwujc jak inni zasuguj na to, by otrzymywa, uzyskay poczucie, i im take si to naley. W tej cudownej chwili rwnie Marsjanie ulegli przeobraeniu i wanie wwczas zaczli budowa swoje statki kosmiczne. Marsjanin pojawia si wtedy, gdy Wenusjanka jest gotowa go przyj Kiedy kobieta jest przekonana, e zasuguje na mio, otwiera si na mczyzn, by przyj jego uczucie. Bywaj jednak sytuacje bardziej skomplikowane. Zdarza si na przykad, e kobieta, ktra przez dziesi lat przyzwyczajaa ma, e jej rol jest dawanie, dochodzi wreszcie do wniosku, e ona sama zasuguje na wicej. Jak na ironi, kobieta ma wwczas ochot zamkn wszystkie drogi do siebie. Jeli miaaby to wyrazi sowami, brzmiayby one nastpujco: Wci dawaam, a ty mnie ignorowae. Miae swoj szans. Ja zasuguj na co wicej. Nie ufam ci, jestem zmczona, nie mam ju nic do ofiarowania. Nie pozwol, by dalej mnie krzywdzi. No i znw: jeli spotykam si z podobn spraw, staram si przekona kobiet, e aby jej zwizek by lepszy, wcale nie musi wicej dawa. Odwrotnie, to wanie dajc mniej,

otrzyma wicej od partnera. Jeli mczyzna rzeczywicie lekceway jej oczekiwania, to jest troch tak, jakby oboje pozostawali w upieniu. Kiedy kobieta si zbudzi i przypomni o swoich potrzebach, partner rwnie si ocknie i zapragnie ofiarowa jej wicej. Kiedy kobieta si zbudzi i przypomni o swoich potrzebach, partner rwnie si ocknie i zapragnie ofiarowa jej wicej. Jest prawdopodobne, e jej partner wyjdzie ze stanu upienia i rzeczywicie dokona wielu zmian, na ktrych kobiecie zaley. Jeli tylko partnerka nie daje zbyt duo, mczyzna wychodzi ze swej jaskini i zaczyna budowa statek kosmiczny, ktry go do niej dowiezie i pozwoli j uszczliwi. By moe upynie troch czasu, zanim partner rzeczywicie zacznie zaspokaja potrzeby kobiety, jednak najistotniejszy krok zosta uczyniony - mczyzna uwiadomi sobie, e j zaniedbywa, i postanowi si zmieni. Dziaa to w obie strony. Zazwyczaj kiedy mczyzna poczuje si nieszczliwy i zapragnie mioci, jego ona nagle otwiera si i zaczyna go znowu kocha. Rozpadaj si mury i urazy, mio oywa. Jeeli nazbierao si wiele zaniedba, moe upyn sporo czasu, zanim uda si zadouczyni caemu nagromadzonemu cierpieniu i puci je w niepami. A jednak jest to moliwe. W rozdziale jedenastym omwi atwe i praktyczne sposoby leczenia bolesnych urazw. Do czsto, jeli jedno z partnerw wprowadza ulepszenia, drugie take si zmienia. Ta realna wspzaleno jest jednym z cudw, jakie napotykamy w swym yciu. Kiedy ucze jest gotw, zjawia si nauczyciel. Gdy pada pytanie, znajdujemy odpowied. A kiedy jestemy przygotowani na to, by otrzymywa, nasze yczenia si speniaj. Kiedy Wenusjanki stay si gotowe przyjmowa, Marsjanie zapragnli dawa. SZTUKA DAWANIA Mczyzna najbardziej obawia si, e okae si niekompetentny i nie do dobry w tym, co robi. Strach ten rwnoway, rozwijajc swoj si i umiejtnoci. Sukcesy, osignicia i efektywno s w jego yciu sprawami pierwszoplanowymi. Podobnie Marsjanie. Zanim odkryli Wenusjanki, byli do tego stopnia zaangaowani w walk o sukces, e nie troszczyli si o nic i o nikogo innego. Mczyzna staje si nieczuy na cudze problemy wtedy, gdy odczuwa strach. Mczyzna najbardziej obawia si tego, e okae si niekompetentny i nie do dobry

w tym, co robi. Kobiety odczuwaj obaw przed braniem, a mczyni boj si dawa. Przenoszc swoje starania na innych, naraaj si wszak na ryzyko niepowodzenia, krytyk i dezaprobat. To bywa dla mczyzny szczeglnie bolesne, poniewa gboko tkwi w nim przekonanie, e jest nie do dobry w tym, co robi. Taki pogld mg sobie wyrobi w dziecistwie i utrwala za kadym razem, kiedy poczu, e nie sprosta oczekiwaniom. Jeli jego starania byy nie zauwaone lub nie zostay docenione, gboko w podwiadomoci mczyzny zrodzio si niesuszne przekonanie, e nie jest do dobry. Kobiety odczuwaj obaw przed braniem, a mczyni boj si dawa. Mczyzna jest w tej kwestii wyjtkowo wraliwy. Ronie w nim strach przed niepowodzeniem. Pragnie dawa, ale bojc si poraki, nawet nie prbuje. Skoro jego najgroniejszym upiorem jest lk, e nie sprosta, bdzie oczywicie unika kadego niepotrzebnego ryzyka. Jak na ironi: kiedy mczynie naprawd bardzo na kim zaley, strach przed porak wzrasta i Marsjanin daje mniej. eby nie narazi si na niepowodzenie, przestaje cokolwiek ofiarowywa. Dotyczy to gwnie tych osb, ktrym chciaby da najwicej. Jeli mczyzna nie czuje si bezpieczny, moe to sobie rekompensowa, nie zajmujc si nikim poza samym sob. Jego automatyczn reakcj obronn jest powiedzenie: Nie zaley mi. To z tej przyczyny Marsjanie nigdy nie pozwalali sobie na nadmiern trosk o innych. Kiedy jednak zaczli odnosi sukcesy i stawali si coraz silniejsi, uwiadomili sobie wreszcie, e s cakiem dobrzy w tym, co robi, i e mogoby im si uda take na polu dawania. Wanie wtedy odkryli Wenusjanki. I chocia dobrzy byli zawsze, to jednak potrzebowali dugotrwaego udowadniania swej siy, by osign stan szacunku do samych siebie. Analizujc kolejne z odniesionych sukcesw, zrozumieli, e do kadego z nich przyczyniy si w pewien sposb wczeniejsze niepowodzenia. Kada pomyka bya wan lekcj, ktra pomagaa potem wbija gole. Mczyni zrozumieli, e zawsze byli dobrzy w tym, co robili. Mona popenia bdy Jeli mczyzna pragnie nauczy si wicej dawa, jego pierwszym posuniciem powinno by utrwalenie przekonania, e pomyki, poraki, a take to, e nie na wszystkie

pytania zna odpowiedzi, nie jest naprawd niczym zym. Pamitam opowie pewnej kobiety, ktra skarya si, e jej partner nigdy nie zaproponowa jej, by si pobrali. Miaa wraenie, e nie by zaangaowany w w zwizek tak bardzo jak ona. Mimo to kiedy wyznaa mu, e jest z nim bardzo szczliwa. Nastpnego dnia partner si owiadczy. Potrzebowa po prostu akceptacji i zachty - dowodu, e jest w jej oczach wartociowym czowiekiem. Wtedy dopiero mg zda sobie spraw z faktu, e bardzo mu na niej zaley. Marsjanie take potrzebuj mioci Tak jak kobiety atwo mog poczu si odrzucone, jeli nie s traktowane z potrzebn im troskliw uwag, tak samo mczyni ulegaj przekonaniu, e zawiedli, kiedy kobiety mwi o istniejcych problemach. Ten wanie mechanizm jest przyczyn wielkich trudnoci mczyzny w dziedzinie suchania. Przecie chce by bohaterem! Kiedy partnerka jest rozczarowana albo nieszczliwa, to bez wzgldu na przyczyn on czuje, e w jaki sposb nie podoa. Jej niezadowolenie potwierdza jego najgbsz obaw: Nie jestem do dobry. Wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy z tego, jak bardzo mczyni s wraliwi i do jakiego stopnia potrzebuj mioci. Mio pomaga im uwiadomi sobie, e s dostatecznie dobrzy, by zadowoli innych. Mczyzna niechtnie sucha kobiety nieszczliwej i rozczarowanej, poniewa odnosi wwczas wraenie, e to on zawid. Mody chopak, ktry mia szczcie, e jego ojciec umia sprosta oczekiwaniom matki, wchodzi w dorose zwizki z ugruntowanym przekonaniem, e i on potrafi zadowoli sw partnerk. Nie boi si zaangaowa, bo wie, e umie sprosta. Wie take, e jeli mu si nie uda, nadal bdzie zasugiwa na mio i wdziczno za to, e si tak stara. Nie potpia si, poniewa wie, e cho nie jest ideaem, robi, co w jego mocy, a to ju wystarczajco duo. Potrafi przeprasza za swoje bdy, gdy spodziewa si wybaczenia, mioci i tego, e jego starania zostan docenione. Taki mczyzna rozumie, e przecie kademu zdarza si bdzi. Widzia, jak jego ojciec popenia bdy, a jednak nadal by z siebie cakiem zadowolony. Pamita, e matka zawsze kochaa ojca i wybaczaa mu wszystkie niedocignicia. Czu jej ufno i poparcie nawet wtedy, gdy ojciec czasem j rozczarowywa. Wielu mczyzn nie ma, niestety, szczliwych wzorcw z dziecistwa. Dla nich

trwanie w mioci, maestwo, rodzina jest czym rwnie trudnym jak pilotowanie odrzutowca bez jakiegokolwiek przygotowania. Moe s zdolni, by wystartowa, ale z ca pewnoci rozbij si po drodze. atwo mona zrozumie, e bez dobrego podrcznika wiele kobiet i mczyzn skazanych jest na przegran.

ROZDZIA PITY MWIMY RNYMI JZYKAMI

Kiedy Marsjanie i Wenusjanki po raz pierwszy si poczyli, napotkali wiele spord tych trudnoci, z jakimi my borykamy si obecnie w swoich zwizkach. Oni jednak szybko rozwizywali swoje problemy, poniewa byli wiadomi tego, e si kochaj. Jednym z sekretw ich powodzenia w mioci bya atwo porozumiewania si. Moe to mieszne, ale komunikowali si tak dobrze, poniewa mwili rnymi jzykami. Jeli przydarzy im si jaki problem, szli po pomoc do tumacza. Wszyscy doskonale wiedzieli, e mieszkacy Marsa i mieszkanki Wenus mwi odmiennymi jzykami, wic jeli rozpoczyna si konflikt, nie krytykowali si ani nie walczyli, lecz wycigali swoje sowniki frazeologiczne, eby si nawzajem lepiej zrozumie. Jeli i to nie dawao rezultatu, udawali si do tumacza. Jzyki marsjaski i wenusjaski skadaj si z tych samych sw, ale sposb, w jaki ich uywano, nada im rne znaczenia. Byo bowiem tak, e jzyki marsjaski i wenusjaski skaday si z tych samych sw, ale sposb, w jaki si nimi posugiwano, nada im rne znaczenia. Wyraenia byy, co prawda, w obu jzykach podobne, lecz wywoyway inne skojarzenia i budziy odmienne uczucia. Bardzo atwo mona si byo pomyli. Kiedy wic zaistniay kopoty z porozumiewaniem si, Marsjanie i Wenusjanki od razu pojli, e byy to przewidziane przekamania i e z niewielk pomoc znowu si dogadaj. Doszli do takiego zaufania i akceptacji, o jakie dzi nam bardzo trudno. WYRAANIE UCZU PRZECIW WYPOWIADANIU INFORMACJI Nawet dzisiaj cigle potrzebujemy tumaczy. Mczyni i kobiety rzadko maj to samo na myli, nawet jeli wypowiadaj te same sowa. Jeli, na przykad, kobieta mwi: Mam wraenie, e ty mnie nigdy nie suchasz, to nie spodziewa si, e wyraz nigdy bdzie traktowany dosownie. Uywa tego sowa, by wyrazi frustracj, jak wanie przeywa. Nie ma to by informowanie o fakcie. Aby w peni wyrazi swoje uczucia, kobiety stosuj licentia poetica i uywaj licznych wyolbrzymie, metafor i uoglnie.

Aby jak najpeniej wyrazi swoje uczucia, kobiety stosuj licentia poetica i uywaj licznych wyolbrzymie, metafor i uoglnie. Mczyni opacznie bior te wyraenia dosownie. Poniewa nie rozumiej przypisywanego im przez kobiety znaczenia, na og reaguj na nie negatywnie. Poniej zestawiem dziesi kobiecych skarg, ktre s czsto le interpretowane, i tyle nieodpowiednich wypowiedzi mczyzny. Dziesi popularnych i czsto mylnie interpretowanych skarg Kobiety mwi: Nigdy nie wychodzimy z domu. Nikt na mnie nie zwraca uwagi. Jestem taka zmczona. Niczego ju nie jestem w stanie zrobi. Chciaabym rzuci to wszystko. W domu jest zawsze baagan. Nikt mnie nie sucha. Nic mi si nie udaje. Ju mnie nie kochasz. Mczyni odpowiadaj im: Nieprawda. Przecie wychodzilimy w ubiegym tygodniu. Jestem przekonany, e ludzie ci zauwaaj. Nie bd mieszna. Nie jest z tob a tak le. Jeeli ta praca ci nie odpowiada, z wymwienie. Wcale nie zawsze. Przecie ja ci wanie sucham. Chcesz powiedzie, e to moja wina? Naturalnie, e ci kocham. Dlatego tu

jestem. Wiecznie si spieszymy. Nieprawda, w pitek odpoczywalimy. Potrzebuj odrobiny romantyzmu. A wic ja nie jestem romantyczny? Na przytoczonych przykadach wida, jak literalne tumaczenie wypowiedzi kobiety moe wyprowadzi w pole czowieka nawykego do przekazywania sowem tylko faktw i informacji. Nietrudno te spostrzec, e odpowiedzi mczyzny prowadz najprostsz drog do ktni. Najwikszym problemem wielu zwizkw jest nieumiejtno yczliwego i w peni czytelnego dla obu stron porozumiewania si. Najczciej kobiety al si swojemu partnerowi: Nie suchasz mnie. Zabawne - nawet ta skarga bywa mylnie rozumiana i interpretowana. Nie suchasz mnie. Nawet ta skarga bywa przez mczyzn mylnie rozumiana i interpretowana. Dosowne tumaczenie zwrotu: Nie suchasz mnie wiedzie mczyzn do zaprzeczenia uczuciom partnerki. Mczyzna uwaa, e sucha, jeli potrafi powtrzy to, co

kobieta powiedziaa. Tymczasem, aby umoliwi prawidowe odczytanie zdania: Nie suchasz mnie, trzeba by je przetumaczy nastpujco: Mam wraenie, e nie w peni rozumiesz, o co mi chodzi, albo nie przejmujesz si tym, co czuj. Jeli partner tak je zrozumia, zareaguje pozytywnie i bdzie mniej si spiera. Mczyzna i kobieta odczuwaj napicie i kc si zwykle z prostego powodu wzajemnego niezrozumienia. W takich momentach pomocne moe by przemylenie i wrcz przetumaczenie wypowiedzi, ktre doprowadziy partnerw do takiego stanu. Wielu mczyzn mylnie ocenia lub wrcz zaprzecza uczuciom partnerki tylko dlatego, e nie nauczono ich rozumienia sposobu, w jaki kobieta wyraa swoje emocje. Prowadzi to do ktni. Marsjanie umieli unika sporw, stosujc prawidowe rozumienie. Kiedy tylko poczuli, e to, czego suchaj, wywouje w nich sprzeciw, sigali po Marsjasko-wenusjaski sownik frazeologiczny i w nim znajdowali prawidowe tumaczenie. KIEDY WENUSJANKI MWI Nastpna cz naszej ksiki bdzie zawiera najrniejsze wyjtki z Marsjaskowenusjaskiego sownika frazeologicznego. Kada z przytoczonych poprzednio dziesiciu kobiecych skarg zostanie przetumaczona tak, aby mczyzna mg zrozumie jej zamierzone znaczenie. Zwrcie uwag, e wyjanienia zawieraj take sygna dla partnera, i oczekuje si od niego odpowiedzi. Powinnicie to wiedzie: kiedy Wenusjanka jest zdenerwowana, nie tylko naduywa uoglnie i tym podobnych sformuowa, ale przede wszystkim oczekuje pewnego okrelonego wsparcia. Nie prosi o nie wprost, bo na Wenus dla kadego jest rzecz oczywist, e emocjonalna wypowied jest w swej istocie woaniem o wspczucie. W naszych wyjanieniach ta ukryta prba zostaje wydobyta na wiato dzienne. Daje to mczynie szans zauwaenia jej i waciwego zareagowania. Jeli mu si to uda, partnerka poczuje nie tylko, e kto jej sucha, ale take poczuje si kochana. Marsjarisko-wenusjaski sownik frazeologiczny Nigdy nie wychodzimy z domu - przetumaczone na marsjaski brzmiaoby: Mam ochot na wsplne wyjcie. Tak dobrze si zawsze bawimy, kiedy jestemy gdzie razem. Uwielbiam by z tob. I co ty na to? Moe zabierzesz mnie na kolacj? Ju od kilku dni nie wychodzilimy. Bez tego tumaczenia mczyzna rozumie zwrot: Nigdy nie wychodzimy z domu nastpujco: Nie robisz tego, co do ciebie naley. Jeste jednym wielkim rozczarowaniem.

Niczego ju razem nie robimy, bo jeste leniwy, mao romantyczny, po prostu nudny. Nikt na mnie nie zwraca uwagi - przetumaczone na marsjaski oznacza: Dzi mam uczucie, e nie jestem zauwaana i doceniana. Wydaje mi si, e nikt mnie nie dostrzega. Wiem, oczywicie, e niektrzy mnie widz, jednak robi wraenie, jakbym bya im obojtna. Zdaje si, e jestem troch rozczarowana, bo ostatnio bye taki zajty. Zaczyna mi si wydawa, e nie jestem dla ciebie wana. Boj si, e praca jest dla ciebie waniejsza. Przytul mnie i powiedz, e jestem niezwyka. Jeli jednak zdanie: Nikt na mnie nie zwraca uwagi pozostanie bez tumaczenia, mczyzna usyszy: Jestem taka nieszczliwa. Nie powicasz mi tyle uwagi, ile potrzebuj. Wszystko jest beznadziejne. Nie zauwaasz mnie nawet ty, mimo e podobno mnie kochasz. Powiniene si wstydzi, e jeste taki nieczuy. Ja bym ci nigdy tak nie ignorowaa. Jestem taka zmczona. Niczego ju nie jestem w stanie zrobi - w jzyku marsjaskim znaczy: Tak duo pracuj. Naprawd musz odpocz, zanim zabior si do czego jeszcze. Na szczcie, mam w tobie oparcie. Przytul mnie, pochwal moj prac i powiedz, e zasuyam na chwil odpoczynku, dobrze? Kiedy jednak mczyzna nie dysponuje tym tumaczeniem, wypowied: Jestem taka zmczona. Niczego nie jestem ju w stanie zrobi zrozumie nastpujco: Ja robi wszystko, a ty nic. Powiniene wicej mi pomaga. Nie jestem w stanie tyle pracowa. Czuj si beznadziejnie. Chciaabym mieszka z prawdziwym mczyzn. To, e wybraam ciebie, byo wielk pomyk. Chciaabym rzuci to wszystko - w jzyku marsjaskim brzmi: Chc, eby wiedzia, e jestem zadowolona ze swojej pracy i z ycia w ogle, ale dzi jestem przepracowana. Chciaabym zrobi co dla siebie, zanim znowu zaczn robi co dla innych. Zapytaj mnie, prosz, o co mi dokadnie chodzi i posuchaj yczliwie. Nie proponuj adnych rozwiza. Chc po prostu poczu, e rozumiesz, jakie napicie przeywam. To mi z pewnoci pomoe. Poczuj si lepiej i odpoczn, a jutro znw bd odpowiedzialna i samodzielna. Bez odpowiedniego tumaczenia zdanie: Chciaabym rzuci to wszystko mczyzna zrozumie jako: Musz robi wiele rzeczy, ktrych nie chc robi. Zwizek z tob jest nieszczciem. Potrzebuj lepszego partnera, ktry umiaby wypeni mi ycie. Ty nic w tym kierunku nie robisz. W domu jest zawsze baagan - przetumaczone na marsjaski brzmiaoby: Mam dzi wielk ochot na odrobin relaksu, ale w domu jest nieporzdek. Czuj si sfrustrowana. Musz odpocz. Mam nadziej, e nie oczekujesz ode mnie, e sama to wszystko

posprztam. Przyznaj, e jest baagan i pom w porzdkach! Jeli mczyzna nie zajrzy do sownika, syszc: W do mu jest cigy baagan, odczyta to nastpujco: Przez ciebie w domu jest baagan. Robi, co mog, eby utrzyma wszystko w czystoci, ale zanim skocz sprzta, ty ju od nowa baaganisz. Jeste obrzydliwym leniem, jeli si nie zmienisz, nie chc ju z tob mieszka. Sprztaj albo si wyno. Nikt mnie nie sucha - po marsjasku mona by wypowiedzie jako: Boj si, e ci nudz i e si ju mn nie interesujesz. Jestem dzi chyba troch przewraliwiona. Bardzo bym si ucieszya, gdyby zwrci na mnie szczegln uwag. Miaam ciki dzie i wydaje mi si, e nikt nie chce sucha, co mam do powiedzenia. Chciaabym, eby mnie wysucha i zada kilka zachcajcych pyta: Jak ci min dzie? Co si wydarzyo? Jak si czua? Czego chciaa? Co jeszcze czujesz? Gdy bd mwia, wtrcaj pomocne oraz wiadczce o twoim zainteresowaniu i uwadze zdania: Powiedz co wicej. albo Susznie, albo Wiem, o co ci chodzi, albo Rozumiem. Moesz te po prostu sucha i zachca mnie tylko upewniajcymi pomrukami: och, mhm. (Uwaga: Marsjanie nigdy nie syszeli o istnieniu tych pomrukw, zanim nie wyldowali na Wenus). Bez tego tumaczenia wypowied: Nikt mnie ju w ogle nie sucha mczyzna zrozumie jako: Ja ci powicam uwag, ale ty mnie nie suchasz. Tak ju si przyzwyczaie. Stae si bardzo nudnym partnerem. Potrzebuj kogo podniecajcego i interesujcego, a ty z pewnoci tak osob nie jeste. Rozczarowae mnie. Jeste samolubny, nieczuy i zy. Nic mi si nie udaje - przetumaczone na marsjaski oznacza: Bardzo si ciesz, e mog ci si zwierzy, bo mam dzi tyle kopotw. Poczuj si lepiej, jeli ci wszystko opowiem. Mam wraenie, e nic mi dzisiaj nie wychodzi. Wiem, e tak nie jest, ale naprawd tak czuj, kiedy tak si staram, a zostaje mi jeszcze tyle do zrobienia. Przytul mnie i pochwal. To mi na pewno pomoe. To samo zdanie: Nic mi si nie udaje, w uszach mczyzny, nie znajcego tego tumaczenia, zabrzmi: Nigdy niczego dobrze nie robisz. Nie mog ci zawierzy. Jelibym ci nie suchaa, nie byoby tego caego zamieszania. Inny mczyzna jako by to zorganizowa, ale ty tylko pogarszasz sytuacj. Ju mnie nie kochasz - w tumaczeniu na marsjaski oznacza: Dzi mam wraenie, e mnie nie lubisz. Boj si, e moe ci czym uraziam. Wiem, e tak naprawd mnie kochasz - tyle przecie dla mnie robisz. Po prostu dzisiaj czuj si jako niepewnie. Chciaabym, eby zapewni mnie o swojej mioci. Kiedy mwisz Kocham ci, czuj si zdecydowanie lepiej.

Jeli zabraknie tumaczenia, zwrot: Ju mnie nie kochasz, mczyzna zrozumie jako: Daam ci najlepsze lata swojego ycia, a ty nie dae mi nic. Wykorzystae mnie. Jeste zimnym egoist. Wszystko, co robisz, robisz wycznie dla siebie. Nikim si nie przejmujesz. Byam idiotk, zakochujc si w tobie. Wiecznie si spieszymy - w jzyku marsjaskim oznacza: Wci si dzisiaj spiesz. Nie lubi tego. Chciaabym, eby nasze ycie byo spokojniejsze. Zdaj sobie spraw, e nie ma w tym niczyjej winy, a ju z pewnoci twojej. Wiem, e bardzo starasz si zrobi wszystko na czas i doceniam to, e bardzo si o wszystko troszczysz. Chciaabym tylko, eby mi okaza wspczucie i przyzna, e rzeczywicie musi by ciko, tak cigle si spieszc, i e sam te tego nie lubisz. Bez powyszego tumaczenia stwierdzenie: Wiecznie si spieszymy zostanie przez mczyzn odebrane nastpujco: Jeste nieodpowiedzialny. Ze wszystkim czekasz do ostatniej chwili. Nigdy nie jestem przy tobie spokojna. Cigle musimy si spieszy, inaczej wci bymy si spniali. Zawsze wszystko popsujesz. Jestem znacznie szczliwsza, kiedy nie ma ci w pobliu. Potrzebuj odrobiny romantyzmu ma marsjaski odpowiednik w sformuowaniu: Kochanie, tak duo pracujesz. Moe wygospodarowalibymy troch czasu tylko dla siebie? Uwielbiam chwile, kiedy jestemy sami, odpreni, bez dzieci i pracy. Jeste taki romantyczny. Chciaabym, eby mnie zaskoczy ktrego dnia, przynoszc kwiaty. Czuj, e ju niedugo zaprosisz mnie na randk. Uwielbiam, jak mnie uwodzisz. Bez tego tumaczenia kobiece: Potrzebuj odrobiny romantyzmu moe by przez partnera odebrane jako: Ju mnie nie zadowalasz. Nie dziaasz na mnie. Twoja zdolno uwodzenia jako do mnie nie trafia. Nigdy nie czuj si przy tobie naprawd usatysfakcjonowana. auj, e nie jeste cho troch podobny do innych mczyzn, ktrych znaam. Jeeli mczyzna bdzie uywa naszego sownika przez kilka lat, nie bdzie ju musia po niego siga za kadym razem, kiedy poczuje si obwiniany lub krytykowany. Zrozumie, jak kobiety czuj i ktrdy wdruj ich myli. Dojdzie do wniosku, e wszystkich tych dramatycznych wykrzyknikw nie naley bra zbyt dosownie, bo s one po prostu sposobem pozwalajcym kobiecie peniej si wypowiedzie. Takie metody stosoway Wenusjanki, o czym mczyni powinni pamita. KIEDY MARSJANIE MILCZ Zdobycie umiejtnoci odpowiedniej interpretacji i waciwej odpowiedzi na

wypowiadanie uczu przez kobiet jest jednym z wielkich wyzwa, jakim musz sprosta mczyni. Dla kobiet natomiast jest interpretacja i odpowied na milczenie partnera. Kobiety najczciej mylnie tumacz sobie cisz. Najwikszym wyzwaniem dla kobiet jest odpowiednia interpretacja i waciwa reakcja na milczenie mczyzny. Do czsto mczyzna wycza si i milknie. O takim zachowaniu na Wenus nie syszano. Pierwsze, co w podobnej chwili pomyli kobieta, to to, e jej mczyzna oguch. Sdzi, e by moe partner po prostu nie syszy i dlatego nie reaguje. Trzeba nam wiedzie, e mczyni i kobiety myl i przekazuj informacje w sposb cakowicie rny. Kobiety gono myl, dzielc si z uwanym suchaczem caym wywodem wewntrznym. Nawet obecnie kobieta czsto odkrywa, o co jej chodzi, wanie dopiero w trakcie mwienia. Ten proces, pozwalajcy mylom pyn swobodnie, a sowom pada bez ogranicze, pozwala kobiecie uwierzy w swoj intuicj. Jest to zjawisko cakowicie normalne, a czasem ogromnie potrzebne. Mczyni postpuj z informacj zupenie odmiennie. Zanim zaczn mwi lub reagowa, najpierw milczco przeywaj to, co usyszeli lub czego dowiadczyli. W ciszy ksztatuj najwaciwsz odpowied przynoszc najwicej poytku. Najpierw formuuj j w rodku, a potem dopiero wypowiadaj. Proces ten moe trwa cae minuty, a nawet godziny. Aeby wszystko stao si dla partnerki jeszcze mniej zrozumiae, w przypadku gdy mczyzna nie dysponuje wystarczajc iloci danych, by odpowiedzie - moe si zdarzy, e wcale nie odpowie. Kobiety powinny zrozumie, e jeli partner trwa w milczeniu, to tak, jakby mwi: Jeszcze nie wiem, co powiedzie, ale prbuj to przemyle. Tymczasem brak widocznej reakcji ze strony mczyzny interpretuj nastpujco: Nie odpowiadam ci, bo mi na tobie nie zaley i nie zwracam na ciebie uwagi. To, co masz mi do powiedzenia, jest niewane i dlatego nie licz na odpowied. Jak ona reaguje na jego milczenie Kobiety bdnie interpretuj milczenie mczyzny. Zalenie od tego, w jakim owego dnia s nastroju, mog zacz wyobraa sobie wszystko, co najgorsze: On mnie nie znosi, nie kocha, na pewno opuci mnie na zawsze. Takie myli mog wydoby najgbsz obaw kobiety: Boj si, e jeli on mnie odrzuci, to ju nikt mnie nie pokocha. Nie zasuguj na mio.

W chwilach gdy mczyzna nic nie mwi, kobiecie przychodz do gowy najczarniejsze myli, poniewa ona sama milknie tylko wtedy, gdy miaaby powiedzie co bolesnego lub jeli nie chce rozmawia z partnerem (to zdarza si tylko wtedy, gdy ju mu nie ufa lub nie chce z nim mie wicej do czynienia). Jakkolwiek na to spojrze, kiedy mczyzna milknie, kobieta traci grunt pod nogami. Kiedy mczyzna milknie, kobieta myli o najgorszym. Kobieta, kiedy sucha, wci zapewnia osob mwic o tym, e sucha i e obchodzi j to, co syszy. Jeli mwicy przerywa, suchaczka zachca go, by kontynuowa, wydajc rne wspomagajce pomruki: och, mhm, oj, aha. Milczenie mczyzny jest tych pomrukw pozbawione i tym samym jest dla partnerki bardziej przykre. Kobiety jednak mog si nauczy interpretowa i waciwie reagowa na milczenie partnera, jeli zrozumiej, czym jest mska jaskinia. Jaskinia Kobiety musz si wiele nauczy o mczyznach, aby ich zwizki stay si naprawd satysfakcjonujce. Przede wszystkim powinny zda sobie spraw, e kiedy partner jest zdenerwowany albo napity, automatycznie przestaje mwi i udaje si do swojej jaskini, eby wszystko przemyle. Trzeba, by zrozumiay, e do tej jaskini nikt nie ma wstpu nawet najbliszy przyjaciel. Tak byo na Marsie. Kobiety nie powinny niepokoi si, e, by moe, popeniy jaki niewybaczalny bd. Stopniowo przekonuj si, e jeli pozwol mczynie spokojnie zaszy si w jaskini, to po jakim czasie sam z niej wyjdzie i wszystko bdzie w porzdku. Przyswojenie sobie tej prawidowoci jest dla kobiet szczeglnie trudne, poniewa na Wenus jedna ze witych zasad mwi, aby nie zostawia zmartwionego przyjaciela samego. Jake wic pozbawiona uczu musiaaby by Wenusjanka, by odwrci si od swojego ukochanego Marsjanina, gdy ten przeywa rozterki. Take kochajca kobieta koniecznie chce wej do jaskini i jako mu pomc. Na domiar zego, kobieta mylnie sdzi, e jeli zada partnerowi mnstwo dodatkowych pyta na temat stanu jego uczu i uwanie go wysucha, mczyzna poczuje si lepiej. A jest dokadnie odwrotnie: Marsjanin denerwuje si wwczas jeszcze bardziej. Wenusjanka instynktownie prbuje mu pomc metodami, ktrymi chciaaby, aby jej pomagano, tymczasem jedyne, co mimo najlepszych intencji w ten sposb osiga - to sprzeciw.

Zarwno mczyni, jak i kobiety powinni porzuci dotychczasowe metody okazywania uczu - byy one przecie tylko odzwierciedleniem ich wasnych oczekiwa - i nauczy si, jak myl, czuj i reaguj ich partnerzy. Dlaczego mczyni zaszywaj si w jaskiniach Mczyzna udaje si do jaskini albo nagle milknie z wielu rnych przyczyn:

Jeli musi przemyle okrelone zagadnienie i znale jego praktyczne rozwizanie. Jeli nie zna odpowiedzi na pytanie lub nie zna rozwizania problemu. Mczyzny nigdy nie uczono mwi: Och, nie znam odpowiedzi. Przepraszam, wpadn tylko do jaskini i zaraz jak znajd. (Inny mczyzna w ten wanie sposb tumaczy jego zachowanie).

Jeli jest zdenerwowany lub napity. W takich chwilach odwiedza jaskini, by ochon i odnale wewntrzn rwnowag. Nie chce zrobi czy powiedzie czego, czego mgby potem aowa.

Jeli musi si odnale. Ta przyczyna odgrywa gwn rol w chwilach, kiedy mczyzna jest zakochany. Zdarza si wwczas, e zapomina o sobie, gubi si, ma wraenie, e zbytnia zayo niszczy go i osabia. Musi wtedy upewni si, e kontroluje sytuacj i za kadym razem, gdy zaalarmuje go za daleko posunite zblienie, wycofuje si do jaskini. Odradza to jego si i ciepe uczucie. Dlaczego kobiety mwi

Kobieta mwi z wielu powodw. (Czasami s to te same powody, dla ktrych mczyzna milczy). Oto kilka z nich:

Aby przekaza lub uzyska informacj. (Jest to jedyny powd, dla ktrego mwi mczyni). Aby przebada i odkry, co waciwie chce powiedzie. (Mczyni wwczas milkn, by przemyle spraw. Kobiety myl gono). Aby poczu si pewniej w chwilach zdenerwowania. (Zdenerwowany mczyzna chowa si w jaskini, by ochon). Aby zbudowa zayo. Kobieta odnajduje w sobie mio, kiedy zwierza si ze swych uczu. (Tymczasem Marsjanin przestaje mwi, aby si odnale oraz w obawie przed zbytni bliskoci).

atwo teraz poj, dlaczego partnerzy nie zdajcy sobie sprawy z powyszych

odmiennoci tak czsto ze sob walcz. Uwaga: smok! Spraw bardzo istotn jest, by kobieta zrozumiaa, e nie powinna podejmowa prb wcignicia mczyzny do rozmowy, zanim ten nie bdzie gotw. Kiedy poruszyem ten temat na jednym z seminariw, pewna Indianka opowiedziaa, e w jej plemieniu matka poucza pann mod, i mczyzna w chwilach troski chowa si do jaskini. Radzi te modej onie, by nie braa sobie tego do serca, nie jest to bowiem oznaka braku mioci. Mczyzna przecie powraca. Najwaniejsze jednak zalecenie brzmi: kobiecie pod adnym pozorem nie wolno i za mczyzn do jaskini. T, ktra tam wejdzie, pochonie zioncy ogniem smok. Nigdy nie wchod do jaskini, bo jeli to zrobisz, pochonie ci zioncy ogniem smok. Mnstwo niepotrzebnych konfliktw bierze si std, e kobiety chc wej za partnerem do jaskini. Wenusjanki nie pojmuj, e w momentach zdenerwowania pragnie on samotnoci i ciszy. Kiedy mczyzna wycofuje si do jaskini, kobieta po prostu nie rozumie, o co chodzi, i zgodnie ze swoj natur prbuje go skoni do rozmowy. Jeli w gr wchodzi jaki problem, stara si za wszelk cen wesprze partnera szczegowym obgadaniem sprawy. Kobieta pyta: Czy co si stao? i cho odpowied brzmi: Nie, czuje, e partner jest zdenerwowany. Nie wie, dlaczego stara si ukry przed ni swe uczucia. Zamiast pozwoli mu przemyle spraw wewntrz jaskini, zakca mu wewntrzny proces, zadajc kolejne pytanie: Wiem, e co ci martwi. Powiedz, o co chodzi? Mczyzna odpowiada: O nic. Kobieta nie rezygnuje: Jak to o nic, skoro widz, e si martwisz. No powiedz, co si z tob dzieje? Partner odpowiada: Ze mn wszystko w porzdku. Daj mi spokj. Kobieta na to: Jak moesz mnie tak traktowa? Ty zupenie ju ze mn nie rozmawiasz. Skd mam wiedzie, co czujesz? Ju mnie nie kochasz. Cigle mnie odtrcasz. W tym momencie mczyzna traci cierpliwo i zaczyna mwi rzeczy, ktrych potem bdzie aowa. Wyania si smok i pali wszystko, co napotyka. J rwnie. KIEDY MARSJANIE MWI Kobiety mog cierpie nie tylko wtedy, kiedy zakcaj msk introspekcj, lecz rwnie w przypadkach, gdy le zinterpretuj takie wypowiedzi mczyzny, ktre

sygnalizuj, e on ju jest w jaskini albo znajduje si w drodze do niej. Zapytany: O co chodzi?, Marsjanin odpowie bardzo zwile: O nic albo: Wszystko w porzdku. Takie krtkie sygnay wskazuj Wenusjankom, e powinny partnerowi pozwoli, by przez jaki czas popracowa w samotnoci nad tym, co go zajmuje. Mczyzna milknie, zamiast powiedzie: Jestem zdenerwowany, teraz chc by sam. Przeledmy sze skrtowych sygnaw ostrzegawczych, na ktre kobieta moe niechccy odpowiedzie w sposb natarczywy i niewaciwy. Sze popularnych sygnaw ostrzegawczych, kiedy kobieta pyta: Czy co si stao? Wypowied mczyzny: Wszystko dobrze albo U mnie wszystko dobrze. Wszystko fajnie albo Jest fajnie. Nic si nie stao. Wszystko w porzdku albo U mnie wszystko w porzdku. To nic wielkiego. Nie ma problemu. Kobieta niewaciwie odpowiada: Wiem, e co jest nie w porzdku. Powiedz mi tylko co. Ale wygldasz zaniepokojonego. Porozmawiajmy. Chc ci pomc. Wiem, e co ci trapi, no powiedz co. Na pewno? Przecie wiesz, e z radoci ci pomog. Ale widz, e czym si martwisz. Musimy pogada. Jest problem, a ja mogabym ci na

pomc. Mczyzna, wypowiadajc ktr z powyszych uwag, oczekuje zwykle milczcej akceptacji lub po prostu witego spokoju. W podobnych przypadkach Wenusjanki - by unikn nieporozumie i niepotrzebnego wpadania w panik - sigay po Marsjariskowenusjaski sownik frazeologiczny. Pozbawione tej pomocy kobiety tumaczyy sobie przytoczone wyej wypowiedzi cakiem opacznie. Trzeba, by kobiety zday sobie spraw, e mskie: Czuj si dobrze jest skrcon wersj: Czuj si dobrze, bo umiem sobie sam poradzi z problemami. Pomoc nie jest mi potrzebna. Jeli chcesz mnie koniecznie jako wesprze - po prostu przesta si o mnie martwi. Zaufaj mi. Jestem zdolny sprosta wszystkiemu o wasnych siach. Bez tego tumaczenia jego: Czuj si dobrze, wypowiadane w chwilach widocznego zdenerwowania, napenia j obaw, e partner ukrywa przed ni swoje uczucia i problemy. Wobec tego kobieta podejmuje dalsze prby udzielenia mu pomocy, zadajc kolejne pytania albo mwic wszystko, co myli o danej sprawie. Nie pojmuje, e mczyzna uy jzyka skrtowego. Poniej podajemy wyjtki ze sownika frazeologicznego. Marsjansko-wenusjaski

sownik frazeologiczny Wszystko dobrze - przetumaczone na wenusjaski brzmi: Wszystko dobrze, bo sam mog sobie z tym poradzi. Nie potrzebuj pomocy. Dzikuj ci. Bez tego tumaczenia kobieta zrozumie Wszystko dobrze jako: Wszystko dobrze, poniewa ta sprawa nie jest dla mnie istotna albo jako: Nie zamierzam dzieli si z tob swoimi uczuciami. Jestem zdenerwowany, a nie sdz, eby moga mi pomc. Wszystko fajnie - w jzyku wenusjaskim ma odpowiednik w zwrocie: Wszystko fajnie, bo skutecznie radz sobie ze zmartwieniem lub problemem. Nie oczekuj pomocy. Jeli bdzie potrzebna, sam poprosz. Bez tumaczenia zdanie: Wszystko fajnie, jest dla Wenusjanki odpowiednikiem stwierdzenia: Nie przejmuj si tym. co si stao. Ta sprawa nie jest dla mnie istotna, nawet jeli ciebie niepokoi. Mam to gdzie. Nic si nie stao - w jzyku wenusjaskim oznacza: Nie wydarzyo si nic, z czym nie potrafibym sobie sam poradzi. Prosz, nie zadawaj mi wicej pyta na ten temat. Jeeli kobieta jest pozbawiona takiego tumaczenia, moe kwesti: Nic si nie stao, przeoy bdnie na: Nie wiem, co si dzieje. Musisz zada mi troch pyta, ebymy mogli razem odkry, co mnie waciwie gnbi. W tej chwili kobieta natychmiast zaczyna zoci partnera, zadajc mu pytanie za pytaniem, cho on pragnie, aby go zostawiono w spokoju. Wszystko w porzdku - w jzyku wenusjaskim oznacza: Mamy problem, ale niech on ciebie nie obcia. Mog t spraw rozwiza sam, tylko prosz, nie zakcaj mi spokoju, pytajc albo sugerujc, co mam robi. Zachowuj si tak, jakby si nic nie stao, a ja tymczasem wszystko sobie przemyl. Bez tego tumaczenia kobieta moe zdanie: Wszystko w porzdku przeoy na: Tak wanie powinno by i niczego nie trzeba zmienia. Ty moesz wykorzysta mnie, a ja ciebie, albo na: Tym razem nie zrobi afery, ale zawinia. Moesz co takiego zrobi raz, ale nie prbuj tego powtarza. To nic wielkiego - po wenusjasku brzmi: To nic wielkiego, bo mog to sam naprawi. Prosz, nie zaprztaj sobie gowy t spraw i nie mw ju o tym. To mnie tylko dodatkowo drani. Mog przecie wzi to na siebie. Bardzo lubi sam dawa sobie rad z problemami. Kobieta nie znajca takiej interpretacji uzna, e zwrot To nic wielkiego oznacza: Robisz z igy widy. To, co ci tak niepokoi, nie ma adnego znaczenia. Nie bd przewraliwiona.

Nie ma problemu - przetumaczy mona na wenusjaski jako: Nie bd mia adnych trudnoci z zaatwieniem tej sprawy. Z wielk przyjemnoci zrobi to dla ciebie. Bez tego tumaczenia syszc wypowied: Nie ma problemu, kobieta zrozumie j bdnie jako: To nie jest problem. To ty robisz z tego problem, rozdmuchujc spraw i szukajc pomocy. Zazwyczaj kobieta zaczyna tumaczy mczynie, na czym polega kopot. Korzystanie z Marsjarisko-wenusjariskiego sownika frazeologicznego moe pomc kobietom w prawidowym rozumieniu skrtowych wyrae stosowanych przez mczyzn. Czasem zdarza si, e mczyzna mwi co dokadnie przeciwnego, ni usyszaa jego partnerka. CO ROBI, KIEDY ON UDAJE SI DO JASKINI Kiedy na moich seminariach mwi, czym jest jaskinia, i opowiadam o smoku, kobiety zwykle chc wiedzie, jak skrci czas, ktry mczyni spdzaj w jaskiniach. Kiedy zasigam opinii mczyzn na ten temat, odpowiadaj po prostu, e im bardziej kobiety wycigaj ich na rozmow albo nakaniaj do wyjcia, tym duej wszystko trwa. Innym popularnym wrd mczyzn stwierdzeniem jest: Trudno mi wyj z jaskini, kiedy widz, e ona nie pochwala faktu, e tam przesiaduj. Jeli udowodni si mczynie, e pobyt w jaskini nie jest niczym dobrym, to nawet jeli zamierza z niej wyj, zostaje zepchnity z powrotem do rodka. Jeli mczyzna zagbi si w jaskini, to albo jest uraony, albo napity i prbuje sam rozgry jaki problem. Wspieranie go kobiecym sposobem daje efekt przeciwny do zamierzonego. Istnieje jednak sze wietnych metod niesienia pomocy mczynie ukrytemu w jaskini. Postpujc wedug poniszych rad, skrcicie czas, jaki wasi partnerzy tam spdzaj. Jak wspiera mczyzn ukrytego w jaskini

Nie krytykuj jego potrzeby wyczenia si. Nie prbuj mu pomaga w rozwikaniu problemu, sugerujc wasne rozwizania. Nie mcz go pytaniami dotyczcymi jego uczu. Nie sied pod drzwiami jaskini, oczekujc na jego wyjcie. Nie niepokj si o niego i nie auj go. Zrb co, co ci cieszy.

Jeeli koniecznie musisz si wypowiedzie, napisz do partnera list, ktry bdzie mg przeczyta po wyjciu z jaskini. Jeli musisz si komu zwierzy, porozmawiaj z przyjacik. Niech mczyzna nie bdzie jedynym rdem twojego zadowolenia. Marsjanin pragnie, by jego ukochana Wenusjanka ufaa, e on poradzi sobie ze wszystkimi kopotami. To, e mu si ufa, jest niezwykle wane dla jego poczucia godnoci, dumy i zadowolenia z siebie. Nie niepokojenie si o mczyzn jest dla kobiety rzecz bardzo trudn. Troska o innych jest bowiem kobiecym sposobem okazywania mioci i zainteresowania. Jest wyrazem uczucia. Kobieta nie rozumie, jak mona odczuwa rado, jeli ukochany ma kopoty. Mczyzna, oczywicie, nie oczekuje, e partnerka bdzie si cieszya z powodu jego zdenerwowania. Pragnie jednak, by czua si szczliwa, e ma o jeden problem (ktrym mogaby si martwi) mniej. W dodatku mczyzna, widzc partnerk w dobrym nastroju, wierzy, e jest prawdziwie kochany. Pogoda i odprenie kobiety prowokuj go do wyjcia z jaskini. Paradoks polega na tym, e mczyni okazuj mio w taki sam sposb: nie niepokoj si. Zgodne z natur mczyzny byoby pytanie: Jak moesz martwi si o kogo, kogo podziwiasz i darzysz zaufaniem? Panowie zwykle pokrzepiaj si nawzajem powiedzonkami w typie: Nie martw si, dasz sobie rad; To ju ich sprawa, nie twoja lub: Jestem pewny, e to si take uda. Wspieraj si nie okazujc niepokoju, ale wrcz minimalizujc trudnoci. Lata trwao, zanim pojem, e mojej onie zaley na tym, ebym si nie denerwowa razem z ni. Nie majc pojcia, jak rni si w tym wzgldzie nasze potrzeby, uparcie obniaem warto tego, co j trapio. No i przez to denerwowaa si jeszcze bardziej. Mczyzna zwykle udaje si do jaskini po to, eby rozwiza jaki problem. Jeeli wwczas jego ona wyglda na zadowolon i zdaje si go nie potrzebowa, ma on o jedn spraw do przemylenia mniej, zanim opuci kryjwk. Pewno, e partnerka jest z nim szczliwa, dodaje mu si. Pomocne dla mczyzny bywa w takich chwilach wszystko, co moe j rozerwa lub rozweseli. Oto czym moe zaj si kobieta, ktrej partner utkn w jaskini:

Czyta ksik Zadzwoni do koleanki i sobie poplotkowa Sucha muzyki Pisa dziennik Pracowa w ogrodzie

I po zakupy Gimnastykowa si Modli si lub medytowa I na masa I na spacer Doksztaca si Wzi kpiel z piank Zje co pysznego Spotka si z terapeut Pooglda telewizj lub wideo

Marsjanie, ktrzy si na ten temat wypowiadali, rwnie polecali Wenusjankom, by odday si jakim przyjemnym zajciom. Prawd mwic, Wenusjankom byo trudno okazywa, e s szczliwe, kiedy przyjaciel by w biedzie, ale znalazy na to sposb: za kadym razem, kiedy ukochany Marsjanin zagbia si w jaskini, udaway si po zakupy albo organizoway jakie inne mie wyjcie. Wenusjanki uwielbiaj kupowa. Moja ona te czasem wykorzystuje t technik: kiedy tylko zauway, e jestem w jaskini, wychodzi po zakupy. Nigdy nie musz si tumaczy z mojego marsjaskiego zachowania. Nie czuj si winny, bo skoro ona zaja si swoimi sprawami, ja mog zaj si swoimi - czyli siedzie w jaskini. Moja ona mi ufa i potrafi to okaza. Wie doskonale, e obecna pora nie jest odpowiednim czasem na rozmow. Kiedy zaczynam znw przejawia zainteresowanie jej osob, orientuje si, e wyszedem z jaskini i wszczyna pogawdk. Zdarza si te czasem, e rzuci co w rodzaju: Jeli bdziesz mia ochot porozmawia, to ja bardzo chtnie powic ci troch czasu. Powiesz kiedy, dobrze? Bada w ten sposb grunt w nienatrtny, nieagresywny sposb. JAK POKRZEPI MARSJANINA Marsjanin nawet wwczas, gdy znajdzie si poza jaskini, chce, eby mu ufano. Nie znosi, gdy mu si radzi albo okazuje wspczucie. Musi przecie udowadnia swoj samodzielno i wobec tego wysoko ceni wiadomo, e dokona czego bez czyjejkolwiek pomocy. (Kobieta przeciwnie: szuka w zwizkach oparcia i czyjej krzepicej obecnoci u swego boku). Mczyzna czuje si pokrzepiony, gdy partnerka przekae mu sygna mwicy co w rodzaju: Dopki sam nie poprosisz mnie o pomoc, ufam, e dajesz sobie rad. Nauka takiego sposobu wspierania mczyzny moe z pocztku wyda si bardzo trudna. Wiele kobiet uwaa, e jedynymi metodami uzyskania tego, na czym im w zwizku

zaley, jest krytykowanie partnera, jeli popeni bd, i zasypywanie go nieproszonymi radami. Jeli matka - bdca dla kadej kobiety modelem zachowania - nie umiaa od mczyzny uzyska wsparcia, crka moe nie zdawa sobie zupenie sprawy z tego, e partnera mona prosi o pomoc wprost - bez rwnoczesnego wyraania krytyki i powstrzymujc si od nachalnego doradzania. Co wicej, jeli w zachowaniu mczyzny co jej si nie podoba, moe jasno i bezporednio mu to oznajmi, nie wypowiadajc przy tym sdw typu: le robisz. Jak dotrze do mczyzny z krytyk i rad Kobiety, nie zdajc sobie sprawy z tego, jak dalece zniechcaj mczyzn swoim wobec nich krytycyzmem i nadmiarem rad, czsto czuj si bezsilne, prbujc t wanie metod uzyska od partnera to, czego pragn. Sfrustrowana wasnym zwizkiem Nancy nastpujco opisywaa swoj sytuacj: Cigle jeszcze nie wiem, jak mam dotrze do mczyzny z krytyk i rad. Co zrobi, jeli jego zachowanie przy stole jest obrzydliwe albo ubierze si naprawd beznadziejnie? Co zrobi, jeli widz, e cho jest naprawd fajny, zachowuje si wobec ludzi w taki sposb, e przysparza sobie tylko kopotw. Co powinnam zrobi? Jakkolwiek mu to mwi czy daj do zrozumienia, wcieka si i zaciekle broni albo mnie ignoruje. Odpowied jest prosta: Nancy, zamiast czstowa go wykadami, musi mu po prostu okaza mio i akceptacj, bo tego wanie mczyzna potrzebuje. Kiedy tylko partner poczuje si akceptowany, sam zacznie j pyta o zdanie. Jeeli jednak wyczuje, e kobieta pragnie, by si zmieni, przestanie zwraca si do niej o sugestie czy rady. Szczeglnie w swoich zwizkach miosnych mczyni musz si czu bardzo bezpieczni, zanim otworz si i poprosz o wsparcie. Kobieta, ktra nie otrzymuje w zwizku tego, czego potrzebuje, powinna (poza okazywaniem zaufania i akceptacji) zwierza si ze swych uczu i wypowiada pragnienia (znw jednak pamitajc, by nie krytykowa ani poucza). Prawd mwic, jest to prawdziwa sztuka i wymaga wielkiej uwagi i prawdziwie twrczego podejcia. Oto cztery przykady: 1. Kobieta moe powiedzie mczynie, e nie lubi sposobu, w jaki on si ubiera, nie tumaczc mu jednoczenie, jak si to powinno robi. Moe np. czasem, kiedy partner co na siebie wkada, powiedzie: Nie lubi ci w tej koszuli. W, prosz, inn. Jeli jednak taka uwaga go rozdrani, musi uszanowa jego

wraliwo na tym punkcie i przeprosi, mwic co w rodzaju: Wybacz, nie chciaam ci poucza, w co si masz ubra. 2. Jeli partner jest szczeglnie draliwy - a niektrzy mczyni rzeczywicie tacy s - kobieta moe ten temat poruszy przy innej okazji: Pamitasz t niebiesk koszul, ktr nosisz do zielonej kamizelki? To poczenie mi si nie podoba. Moe nastpnym razem woysz j do szarej kamizelki? 3. Kobieta moe zaproponowa wprost: Pozwolisz, e wezm ci ktrego dnia na zakupy? Bardzo bym chciaa znale ci jakie ubranie. Jeeli mczyzna odpowie: Nie - znaczy to, e ma do matkowania. Nawet jednak jeli odpowie: Tak kobieta powinna ograniczy swoje doradztwo do minimum, pamitajc o wraliwoci partnera. 4. Kobieta moe powiedzie: Jest co, o czym chciaabym z tob porozmawia, ale nie wiem, jak to sformuowa. (W tym miejscu przerwa). Nie chc ci dotkn, ale z drugiej strony, bardzo chc ci to powiedzie. Najpierw mnie wysuchaj, a potem oce, czy mona to wyrazi jako inaczej. Taki wstp prawdopodobnie przygotuje go na szok, a dowiedziawszy si, e chodzi o rzecz waciwie bah, odetchnie z ulg. Rozwamy inny przykad. Jeli drani ci zachowanie partnera przy stole, a jestecie sami, moesz powiedzie (bez karccego spojrzenia): Prosz, uywaj sztucw albo: Pij ze swojej szklanki. Jeli jednak dzieje si to przy osobach trzecich, to lepiej, eby nic na ten temat nie mwia - zupenie jakby niczego nie zauwaaa. Nastpnego dnia moesz powiedzie: Prosz, uywajmy sztucw, jedzc przy dzieciach albo: Nie cierpi, kiedy jesz palcami. Staam si bardzo wraliwa na punkcie takich drobnostek. Prosz, uywaj sztucw, kiedy jesz w mojej obecnoci. Jeeli partner zachowuje si w sposb, ktry wydaje ci si enujcy, czekaj z wypowiedzeniem uwag na ten temat do chwili, kiedy bdziecie sami. Nie mw mu take, jak powinien si zachowywa albo e le robi. Zamiast tego podziel si z nim swoimi odczuciami w miej, moliwie krtkiej formie. Moesz powiedzie: Tamtego wieczoru na przyjciu nie podobao mi si, e zachowywae si tak gono. Chciaabym, eby wyciszy swoje postpowanie, kiedy jestem w pobliu. Jeeli zdenerwujesz tym partnera, zwyczajnie przepro go, e bya krytyczna. Sztuka wypowiadania krytyki i wyraania potrzeb zostanie szczegowo zaprezentowana w rozdziaach dziewitym i dwunastym. Inn istotn spraw - kiedy te kwestie porusza - omwimy w nastpnym rozdziale.

Kiedy mczyzna nie potrzebuje pomocy Mczyzn przytacza to, e kobieta nadmiernie o niego dba lub stara si mu pomc w rozwizywaniu problemw. Sdzi, e rdem tej troski jest brak wiary w jego samodzielno. Moe mu si wydawa, e jest kontrolowany jak dziecko albo e partnerka pragnie, by si zmieni. Nie znaczy to oczywicie, e mczyzna nie potrzebuje mioci i opieki. Kobieta musi jednak zrozumie, e pomaga mu wanie, nie wypowiadajc swoich zbawiennych rad. Partner, owszem, pragnie tej pomocy, tyle e nie tak ma ona wyglda. Wsparciem dla niego bdzie fakt, e kobieta powstrzyma si od poprawiania go i pomagania mu. Radzi mczynie naley tylko wwczas, gdy wprost o to poprosi. Marsjanin szuka porady tylko wtedy, gdy sam uczyni ju wszystko, co potrafi. Jeli za wiele lub za prdko mu si pomaga, traci wiar we wasne siy i staje si albo leniwy, albo niepewny. Mczyni instynktownie pokrzepiaj si w ten sposb, e nie udzielaj sobie rady i nie proponuj pomocy, chyba e zostan o to wprost poproszeni. Kiedy mczyzna staje wobec jakiego problemu, wie, e przede wszystkim musi si na jaki czas skoncentrowa na sobie, a dopiero potem, jeli potrzebuje pomocy, moe o ni poprosi. Nie narazi wwczas na uszczerbek swej siy i godnoci. Jeeli zaproponujesz mu pomoc w niewaciwym momencie, moesz go zrani. Mczyzna odnosi wraenie, e mu si nie ufa, na przykad w momencie, gdy przy dzieleniu indyka podczas wita Dzikczynienia jego partnerka nieprzerwanie instruuje go, jak to robi. Mczyzna wwczas z pewnoci bdzie stawia opr i stara si kroi po swojemu. Z kolei kobieta w podobnej sytuacji bardzo ucieszyaby si, gdyby partner okaza jej ch niesienia pomocy. Czuaby si wtedy kochana i otoczona opiek. Mczyzna moe si obrazi, jeli zaproponuje mu si, by skorzysta z porady eksperta. Pamitam przypadek pewnej pani, ktra prosia mnie, bym wyjani, czym tak bardzo rozzocia ma. Kobieta ta opowiedziaa, e zaraz po wejciu do ka zapytaa go, czy przesucha tamy z nagraniem mojego wykadu dotyczcego sekretw wspaniaego seksu. Nie zrozumiaa, e go tym rani. Chocia tamy bardzo mu odpowiaday, nie chcia, by pouczaa go, co ma robi, przypominajc o nich. Chcia, eby ufaa, e on doskonale wie, co do niego naley. Mczyni pragn, by im ufano, a kobiety - by si o nie troszczono. Kiedy mczyzna pyta kobiet: Kochanie, co si dzieje? i posya jej przy tym uwane spojrzenie - partnerka

czuje si podbudowana takim dowodem troski. Jeeli jednak role odwrc si i w ten sam sposb zwrci si kobieta do partnera - on z pewnoci bdzie uraony. Mczyzna odniesie wraenie, e partnerka nie wierzy w jego zaradno. Mczyzna ma ogromne trudnoci w odrnieniu yczliwej troskliwoci od wspczucia. Nie znosi litoci. Jeli kobieta powie: Bardzo mi przykro, e ci zraniam, z pewnoci usyszy w odpowiedzi co w rodzaju: To naprawd nic wielkiego. Z drugiej strony ona sama bardzo pragnaby, eby komu byo przykro, e j zrani. Syszc takie zdanie, czuje si kochana. Innymi sowy: mczyni musz znale sposoby, by wyrazi trosk o swoje wybranki, a kobiety - e ufaj partnerowi. Mczyzna ma wielkie trudnoci w odrnieniu yczliwej troski od wspczucia. Nie znosi litoci. Nadmiar troski jest dranicy Niedugo po tym, jak oeniem si z Bonnie, ktrego wieczoru przed moim wyjazdem na sobotnio-niedzielne seminarium zapytaa mnie, o ktrej zamierzam wsta. Potem spytaa, o ktrej odlatuje mj samolot, i po chwili zastanowienia ostrzega mnie, e nie zostawiem sobie do czasu na dojazd i e pewnie nie zd na lotnisko. Bonnie sdzia oczywicie, e mnie wspiera, ale ja tego tak nie odebraem. Byem uraony: od czternastu lat jedziem po caym wiecie z odczytami i nigdy jeszcze nie spniem si na aden. Nastpnego ranka, zanim wyszedem z domu, zostaem zasypany pytaniami: Czy masz bilet?, A portfel?, Czy wzie do pienidzy?, Spakowae skarpetki?, Pamitasz adres, gdzie si masz zatrzyma? Bonnie uwaaa pewnie, e okazuje mi mio, ale ja byem dotknity jej brakiem zaufania. W kocu wytumaczyem jej, e chocia doceniam jej najlepsze intencje, to jednak nie cierpi, kiedy mi w taki sposb matkuje. Powiedziaem szczerze, e jeli ju chce mi matkowa, to niech robi to po matczynemu bezwarunkowo mnie kochajc i ufajc mi. Poradziem Bonnie: Jeeli nie zd na samolot, nie mw: a mwiam. Uwierz, e sam wycign z tego odpowiednie wnioski i nastpnym razem nie powtrz ju bdu. Jeeli zapomn szczoteczki do zbw lub golarki, pozwl mi samemu sobie z tym poradzi i nie poruszaj tego tematu, kiedy zadzwoni z podry. Wiedzc, czego od niej oczekuj (a nie czego ona sama oczekiwaaby na moim miejscu), z atwoci dodawaa mi potem otuchy. Opowie o tym,

e czasem si udaje Ktrego razu w czasie podry do Szwecji, gdzie miaem prowadzi seminarium, ju w Nowym Jorku zorientowaem si, e zostawiem w domu paszport. Zadzwoniem do Kalifornii, do Bonnie, by j o tym zawiadomi. Zareagowaa w miy i wdziczny sposb: nie poczstowaa mnie wykadem na temat tego, e powinienem by bardziej odpowiedzialny, lecz rozemiaa si i powiedziaa: Mj Boe, John, ale przygoda! No i co zamierzasz zrobi? Poprosiem, eby przesaa paszport faksem do szwedzkiego konsulatu i problem by rozwizany. Bonnie tak licznie znalaza si w tej sytuacji - nie tylko nie pouczaa mnie, e powinienem by lepiej zorganizowany, ale nawet bya dumna, e sam znalazem wyjcie z opresji. MAE ZMIANY Pewnego dnia uzmysowiem sobie, e kiedy dzieci mnie o co prosz, zazwyczaj odpowiadam: Nie ma sprawy. To by mj sposb na wyraenie radoci, e mog co dla nich zrobi. Moja pasierbica, Julie, zapytaa mnie pewnego dnia: Dlaczego zawsze mwisz: Nie ma sprawy? Waciwie tak od razu nie wiedziaem, co jej odpowiedzie. Po chwili dotaro do mnie, e by to jeden z gboko zakorzenionych marsjaskich nawykw. Uwiadomiwszy to sobie, zaczem mwi: Zrobi to przyjemnoci. Ten zwrot wyraa wprost to, co tamten zawiera w podtekcie, i by znacznie milszy dla wenusjanskich uszu mojej crki. W tym przykadzie tkwi tajemnica wzbogacania zwizkw: moemy do nich wprowadza mae zmiany, nie wyrzekajc si wasnej tosamoci. To wanie dziki znajomoci tego sekretu Marsjanie i Wenusjanki tak fantastycznie zgadzali si. Zarwno oni, jak i one byli zdecydowani postpowa zgodnie ze swoj natur, lecz jednoczenie gotowi byli wprowadza drobne zmiany we wzajemnych relacjach. Marsjanie i Wenusjanki wiedzieli, e zwizki mona ulepsza, na przykad tworzc i przyswajajc kilka nowych zwrotw. Istotn prawd, ktra powinna nam w tym miejscu zapa gboko w pami, jest to, e zwizek dwojga ludzi mona udoskonali, wprowadzajc naprawd drobne korekty. Jeli pokusimy si o dokonanie zmian zasadniczych, moe to posia w nas wtpliwo, kim waciwie jestemy, a to nie wry nic dobrego. Mczyzna, wybierajc si do jaskini, moe po drodze ofiarowa partnerce troch czuoci, bez uszczerbku dla swej natury. eby zdecydowa si na t zmian, musi zrozumie, e kobietom takie sowo otuchy jest ogromnie potrzebne, zwaszcza, jeli nie maj si

martwi. Okazujc odrobin pociechy, mczyzna moe cakowicie odmieni sytuacj. Jednake jeli mczyzna prbujc usatysfakcjonowa partnerk, ktr denerwuje jego jaskiniowy obyczaj, zdecyduje si cakowicie zrezygnowa z jaskini, popeni wielki bd. Zaprzeczy swej naturze i nieuchronnie stanie si poirytowany, przewraliwiony, ustpliwy, saby, bierny albo... Co najgorsze, nie bdzie wcale wiedzia, dlaczego zrobi si tak nieprzyjemny. Jeeli kobieta jest zaniepokojona z powodu wycieczek swojego partnera do jaskini, ten, zamiast cakowicie rezygnowa z tego zwyczaju, powinien wprowadzi kilka drobnych zmian i problem zniknie. Mczyzna wcale przy tym nie musi zaprzecza swoim prawdziwym potrzebom i wyrzeka si mskiej natury. JAK OKAZA WENUSJANCE CH NIESIENIA POMOCY Jak wspomnielimy, kiedy mczyzna udaje si do jaskini albo po prostu milknie, sygnalizuje co, co mona by przeoy na: Potrzebuj troch czasu, by to przemyle. Prosz, nic teraz nie mw. Niedugo wrc. W takiej chwili, oczywicie, nie zdaje sobie sprawy z tego, e kobieta syszy wwczas co w rodzaju: Nie kocham ci. Nie mog ju duej tego sucha. Odchodz i nie zamierzam wraca. Aby unikn takiego nieporozumienia, mczyzna powinien uy dwch magicznych sw: Niedugo wrc. W chwilach gdy partner si odsuwa, kobieta bywa bardzo wdziczna za gono wypowiedziane wyjanienie: Potrzebuj troch czasu, by to przemyle. Niedugo wrc albo: Potrzebuj troch samotnoci. Niedugo wrc. Te dwa proste sowa: Niedugo wrc potrafi duo zmieni. Kobiety niezmiernie ceni takie pocieszenie, a mczyzna - jeli tylko zdaje sobie spraw z tego, jak wiele moe ono znaczy - powinien czciej je wyraa. Jeeli kobieta dowiadczya odrzucenia przez ojca albo jest dzieckiem matki odrzuconej przez ma, to staa si szczeglnie podatna na poczucie opuszczenia. Jest to dodatkowy powd, dla ktrego nie powinno si jej zarzuca tego, e potrzebuje pociechy. Podobnie mczyzna - nie powinien by potpiany za to, e potrzebuje swojej jaskini. Kobiety nie powinno si gani za to, e potrzebuje pociechy, a mczyzny za to, e potrzebuje jaskini. Jeli kobiet mniej niepokoi wasna przeszo lub dobrze rozumie msk potrzeb odosobnienia, jej oczekiwanie pocieszenia jest mniejsze.

Pamitam, jak podczas pewnego seminarium, w tym wanie punkcie rozwaa, jedna ze suchaczek zwrcia si do mnie ze sowami: Bardzo le znosz nage milczenie mojego ma, cho jako dziecko nigdy nie doznaam uczucia odrzucenia czy opuszczenia. Moja mama take nie czua si odtrcona przez ma. Nawet kiedy si rozwodzili, zachowywali si w stosunku do siebie przyjacielsko. Tu nagle si zamiaa, uwiadomiwszy sobie, jak bardzo si mylia. I wtedy zacza paka. Przecie jej matka zostaa odrzucona. Ona sama rwnie. Jej rodzice si rozwiedli! Podobnie jak niegdy oni, teraz owa pani zaprzeczaa swym negatywnym uczuciom. W czasach gdy rozwd jest zjawiskiem tak powszechnym, mczyni musz bardziej ni kiedykolwiek stara si nie kobietom pociech. Jednak zmiany na lepsze, jakie oni wprowadz do swych zwizkw, powinny by odwzajemnione przez partnerki. JAK OPOWIADA, UNIKAJC OBWINIANIA Bardzo czsto mczyzna czuje si obwiniany i atakowany przez kobiet, szczeglnie kiedy jest ona podenerwowana i mwi o kopotach. Nie rozumiejc, jak bardzo si w tej dziedzinie rni, nie potrafi zaakceptowa jej potrzeby mwienia o uczuciach. Mczyzna bdnie sdzi, e partnerka opowiada mu o swoich doznaniach, bo uwaa, e jest on za nie odpowiedzialny lub ponosi za nie win. Poniewa jest niezadowolona i mwi mu o tym, mczyzna jest przekonany, e to niezadowolenie odnosi si wanie do niego. Kiedy partnerka skary si, on czuje si oskarany. Wielu mczyzn nie rozumie wenusjaskiej potrzeby zwierzania si ze swoich uczu komu kochanemu. Kobiety, majc wiadomo innoci mczyzn, mog stopniowo nauczy si takiego wyraania swych niepokojw, by nie brzmiao to jak obwinianie partnera. Aby upewni go, e nie jest oskarany, partnerka powinna przerwa na chwil zwierzenia i powiedzie mu, e jest wdziczna, i on tego wszystkiego wysuchuje. Najlepiej uy ktrego z nastpujcych zwrotw:

Tak si ciesz, e mog o tym porozmawia. O, jak dobrze, e mog ci o tym opowiedzie. To wielka ulga, e mog o tym pogada. Tak si ciesz, e mog si z tego zwierzy. To mi bardzo pomaga. No, teraz, kiedy ju powiedziaam, czuj si znacznie lepiej. Dzikuj ci.

Ta maa zmiana moe spowodowa niewyobraaln wprost popraw stosunkw. Jednoczenie, opowiadajc partnerowi o wasnych problemach, kobieta moe go

dowartociowa, wyraajc wdziczno za to, e czyni jej ycie atwiejszym i dajcym wicej zadowolenia. Jeli, na przykad, skary si na warunki pracy, moe przy okazji doda, e dobrze jest mie kogo takiego jak on, do kogo wraca si po cikim dniu. Jeeli mwi o usterkach w domu, moe wspomnie, e to dobrze, i ostatnio naprawi ogrodzenie; w monolog na temat kopotw finansowych wple kilka sw o tym, e docenia, jak on ciko pracuje, a kiedy opowiada o problemach wychowawczych, moe powiedzie, e cieszy si z jego pomocy w tej dziedzinie. Dzielenie odpowiedzialnoci Pene porozumienie wymaga wysiku obu stron. Mczyzna winien pamita, e snucie opowieci o kopotach nie jest u kobiety rwnoznaczne z obwinianiem go, lecz stanowi tylko kobiecy sposb na uwolnienie si od nagromadzonych frustracji. Z kolei kobieta powinna nauczy si uzmysawia partnerowi, i to, e si skary, wcale nie oznacza, e go nie docenia. Przykad sam si narzuca: wanie wesza moja ona, by dowiedzie si, jak mi idzie pisanie. Powiedziaem: Prawie skoczyem. A co u ciebie?, na co ona odpara: Mam tyle do zrobienia. Zupenie nie mamy dla siebie czasu. Jeszcze niedawno w takiej sytuacji zaczbym si broni, przypominajc jej wszystkie chwile, ktre w ostatnich dniach spdzilimy razem, albo nadmienibym, jak wane jest dla mnie zakoczenie rozdziau. Jedno i drugie z pewnoci wytworzyoby napicie. Teraz, wiadomy dzielcych nas rnic, zrozumiaem, e Bonnie szuka u mnie pocieszenia i wspczucia, a nie wyjanie. Powiedziaem: Masz racj. Tacy jestemy zajci. Chod do mnie. Daj si przytuli. Mielimy oboje ciki dzie. Bonnie odpara: Tak mi z tob dobrze i bya to pochwaa, ktra mnie samemu pozwolia bardziej si na ni otworzy. Potem opowiadaa dalej o swym wyczerpujcym dniu. Po kilku minutach przerwaa i wtedy zaproponowaem, e wynajm opiekunk do dziecka, eby moga si odpry. Zareagowaa entuzjastycznie: Naprawd? To wietny pomys, dzikuj ci. Znw wyranie potwierdzia, e mnie docenia i akceptuje, nawet gdy jest zmczona i wyczerpana, co pozwolio mi poczu si znakomitym partnerem. Kobiety na og nie wypowiadaj takich kwestii, wychodzc z bdnego zaoenia, e mczyni s wiadomi, i one wdziczne im s za to, e zostaj wysuchane. Prawda jest inna. Mczyni o tym nie wiedz: gdy kobiety mwi o wasnych problemach, oni bardzo potrzebuj zapewnienia, e wci s doceniani i kochani. Problemy wci frustruj mczyzn, chyba e mog zrobi co, by je rozwiza.

Wyraajc wdziczno, kobieta uwiadamia partnerowi, jak bardzo moe si okaza pomocny, po prostu suchajc. Kobieta nie musi zmienia ani tumi swych uczu ze wzgldu na partnera, powinna jednak stara si wyraa je w taki sposb, by mczyzna nie czu si atakowany czy oskarany. Kilka drobnych zmian moe spowodowa du popraw. Cztery tajemne sowa Cztery sowa, ktre w tajemniczy sposb podbudowuj mczyzn, brzmi: To nie twoja wina. Kiedy kobieta gono wyraa swe niepokoje, dobrze, by czasem wtrcia zdanie poprawiajce mskie samopoczucie: To takie mie, e cierpliwie mnie suchasz. Nawet jeeli to wszystko brzmi troch tak, jakbym oskaraa, to zapewniam ci, e wcale tak nie jest. To oczywicie nie twoja wina. Jeli kobieta zrozumie, jak nieudany wydaje si sobie jej partner w momentach, gdy ona opowiada o problemach, z pewnoci wemie pod uwag jego uczucia. Ktrego dnia zadzwonia do mnie moja siostra, eby podzieli si ze mn przykrymi przeyciami, ktrych ostatnio doznaa. Suchajc jej, wci powtarzaem sobie, by nie podsuwa adnych rozwiza, lecz tylko cierpliwie sucha. Przez kilka minut zupenie si nie odzywaem, jeli nie liczy paru: och, naprawd? czy ach tak?, a w kocu usyszaem: Uff! Dzikuj ci. Czuj si znacznie lepiej. Nie byo mi trudno jej wysucha, bo wiedziaem, e wszystko to nie jest wymierzone we mnie. Prawd mwic, oskaraa kogo innego. Bywa mi trudniej, kiedy narzeka moja ona, wtedy bowiem czuj si obwiniany. Na szczcie, Bonnie zachca mnie do suchania i chwali, co pozwala mi by cakiem dobrym odbiorc. Co robi, gdy ma si ochot oskara partnera Zapewnianie partnera, e to nie jego si obwinia, dziaa tylko wtedy, gdy jest szczere, czyli wwczas, gdy kobieta rzeczywicie nie oskara go i nie krytykuje. Jeli za ma do niego pretensje, lepiej, by podzielia si nimi z osob postronn, a zaczekaa z rozmow do chwili, gdy bdzie bardziej przyjanie do partnera nastawiona. Z bolesnych uczu najlepiej zwierzy si osobie serdecznej, ktra bdzie chciaa i umiaa j pocieszy. Potem dopiero, gdy stanie si bardziej skonna do wybaczenia, bdzie umiaa skuteczniej dotrze do partnera ze swoj skarg. W rozdziale jedenastym rozwaymy szczegowo, w jaki sposb mwi o trudnych uczuciach.

Jak sucha, nie obwiniajc Mczyzna czsto niesusznie oskara kobiet, e ta, opowiadajc o swoich problemach, ma do niego pretensje. Wywouje to fatalne skutki, poniewa cakowicie uniemoliwia stronom porozumienie. Wyobramy sobie, e kobieta mwi: Cigle tylko pracujemy i pracujemy. Nie mamy ju adnych rozrywek. Mczyzna ma oczywicie wraenie, e partnerka go oskara. Ja jednak, mimo wszystko, zalecam w takiej sytuacji partnerowi, by powstrzyma si przed stwierdzeniem: Wydaje mi si, e znw mnie obwiniasz. Proponuj, eby zamiast tego powiedzia: Przykro mi, e tak sdzisz. Czy chcesz przez to powiedzie, e to moja wina, i tak mao korzystamy z rozrywek? Sugerujc jej pewne wyjcie z impasu we wzajemnym porozumieniu moe take doda: Mam wraenie, e jeste przekonana, i to z mojej winy mamy oboje tyle pracy. Czy rzeczywicie tak sdzisz? Mona to sformuowa jeszcze inaczej: Kiedy mwisz, e mamy tak mao przyjemnoci, wydaje mi si, e dopatrujesz si w tym mojej winy. Co o tym mylisz? Kada z powyszych odpowiedzi jest pena szacunku i daje partnerce szans sprostowania wypowiedzi tak, by mczyzna nie czu si ju oskarany. Kiedy kobieta powie: Ale nie, wcale nie uwaam, e to twoja wina, partner poczuje ulg. Z pewnoci te atwiej bdzie si mczynie yo, jeli zapamita, e partnerka ma prawo do zdenerwowania, a dajc temu wyraz, czuje si lepiej. Ta wiadomo pozwoli mu si odpry i sucha, nie przyjmujc wszystkiego do siebie. Tym samym uatwi kobiecie swobodne zwracanie si do niego, gdy bdzie si chciaa wygada. Nawet jeeli ma do niego troch pretensji, nie bdzie si przy nich upiera. Sztuka suchania Kiedy mczyzna uczy si sucha i prawidowo interpretowa uczucia kobiety, porozumienie staje si coraz atwiejsze. Tak jak kada dziedzina sztuki suchanie wymaga wiczenia. Codziennie, wracajc do domu, pytam Bonnie, jak jej min dzie, i w ten sposb doskonal swoj umiejtno suchania. Jeeli Bonnie jest zdenerwowana i ma za sob ciki dzie, w pierwszej chwili wydaje mi si, e odpowiedzialnoci za to obarcza mnie. Najwikszym wyzwaniem jest dla mnie to, by nie zrozumie jej opacznie i nie bra wszystkiego do siebie. Daj sobie z tym rad, bo wci sobie powtarzam, e mwimy rnymi jzykami. Kiedy zadaj jej kolejne pytania w rodzaju: No i co jeszcze si stao?, odkrywam, e niepokoi j wiele rnych rzeczy, za ktre

z pewnoci nie ponosz odpowiedzialnoci. Po jakim czasie, kiedy Bonnie wyraa wdziczno, e tak cierpliwie jej sucham, czuj, e jeli nawet czciowo mnie obwiniaa, teraz mnie akceptuje i staje si mia i kochajca. Chocia suchanie jest umiejtnoci wymagajc staego wiczenia, bywaj dni, kiedy mczyzna jest zbyt napity i draliwy, by tumaczy kad wypowied partnerki, doszukujc si zamierzonego przez kobiet znaczenia. W takich chwilach powinien po prostu uprzejmie powiedzie: Jest mi dzi trudno rozmawia. Przemy to, prosz, na pniej. Czasami zdarza si, e mczyzna nie wie, i nie jest w stanie sucha, a do chwili, gdy partnerka zaczyna mwi. Jeli wwczas, gdy kobieta przemawia, on staje si coraz bardziej rozdraniony, nie ma sensu, by kontynuowa zmagania. To niczemu dobremu nie suy. Znacznie lepiej dla obojga bdzie, jeli uprzejmie powie: Naprawd chc ci wysucha, ale w tej chwili suchanie przychodzi mi z wielk trudnoci. Wydaje mi si, e teraz potrzebuj troch czasu, eby przemyle to, co dotd powiedziaa. Odkd Bonnie i ja nauczylimy si porozumiewa w sposb uwzgldniajcy dzielce nas rnice i wzajemne oczekiwania, nasze maestwo stao si o wiele atwiejsze. Byem wiadkiem, jak taka sama przemiana dokonywaa si wrd tysicy par. Zwizek uczuciowy rozkwita, kiedy porozumienie odzwierciedla prawdziw gotowo akceptowania rnic dzielcych partnerw. Kiedy tylko poczujecie, e grozi wam brak porozumienia, przypomnijcie sobie, e mwicie rnymi jzykami, i powicie troch czasu, by zrozumie to, co partner rzeczywicie chcia powiedzie. Oczywicie wymaga to cigego wiczenia, ale z pewnoci si opaci.

ROZDZIA SZSTY MCZYNI S JAK SPRYNKI

Mczyzna w pewnej dziedzinie ywo przypomina sprynk. Oddala si od partnerki na pewn odlego, a potem jednym sprystym krokiem znw si przyblia. Porwnanie z rozcigajc si i kurczc sprynk znakomicie oddaje charakter cyklu uczuciowego mczyzny. Cykl ten bowiem obejmuje wystpujce na przemian fazy zblienia do partnerki i oddalenia si od niej. Wiele kobiet przeyo zaskoczenie faktem, e nawet bardzo zakochani mczyni potrzebuj czasem krtkiego okresu oddalenia, by mc si na powrt przybliy. Mczyni odczuwaj instynktowny przymus odsunicia si. Nie jest to ich decyzja ani wybr. To si po prostu zdarza. Nie jest to wina ich samych ani ich partnerek. Jest to naturalny cykl uczuciowy. Nawet bardzo zakochany mczyzna czasami musi na krtko odsun si od partnerki, nim znw si do niej zbliy. Kobiety czsto mylnie interpretuj odsuwanie si mczyzn, poniewa gdy same tak si zachowuj, czyni to z zupenie innych przyczyn. Kobieta oddala si od partnera, jeli przestaje mu ufa, czuje, e on nie liczy si z jej uczuciami, zrani j, wic, by moe, zrani j znowu, lub gdy zrobi co, co naprawd j rozczarowao. Oczywicie, mczyzna moe si odsun z tych samych powodw. Bywa jednak i tak, e oddala si, cho partnerka nie uczynia nic zego. Moe j kocha i darzy zaufaniem, ale jednak czasami odczuwa potrzeb oderwania, usamodzielnienia si. Zupenie jak rozcignita sprynka oddali si na pewn odlego, a potem sam, bez widocznej przyczyny, ponownie si zbliy. Mczyzna oddala si, aby zaspokoi swoj potrzeb niezalenoci. Oddali si jednak tylko do granicy wytrzymaoci sprynki, a potem w jednej chwili znajdzie si znw blisko. Bdc w najwikszym oddaleniu, odczuje nagle potrzeb uczucia i intymnoci. Niejako automatycznie bdzie znw chcia dawa i otrzymywa. Po okresie oddalenia wraca dokadnie w to samo miejsce, z ktrego poprzednio si wyrwa, i nie potrzebuje czasu, by uczy si zayoci. CO KADA KOBIETA POWINNA WIEDZIE O MCZYZNACH

Jeeli kobieta zrozumie prawidowo mskiego cyklu uczuciowego, z pewnoci wzbogaci swj zwizek, jeli to jednak nie nastpi, nieuchronnie pojawi si niepotrzebne kopoty. Spjrzmy na przykad: Maggie jest niespokojna, niepewna, rozdarta. Przez sze miesicy spotykaa si z Jeffem. Wszystko byo takie romantyczne... Nagle, bez adnej konkretnej przyczyny, chopak zacz si od niej emocjonalnie oddala. Maggie nie moga zrozumie, dlaczego tak si dzieje. Powiedziaa mi: W jednej chwili jest dla mnie taki troskliwy, a w nastpnej nie chce si nawet odezwa. Prbowaam wszystkiego, eby go zatrzyma, ale mam wraenie, e to tylko pogarsza spraw. Jeff jest ju bardzo daleko! Nie rozumiem, co ja takiego zrobiam. Czy jestem a tak okropna? C, kiedy Jeff si odsun, Maggie, co jest reakcj jak najbardziej typow, wzia to do siebie. Czua si winna zaistniaej sytuacji i sdzia, e musiaa j spowodowa, robic co bardzo zego. Chciaa, by wszystko byo znw jak dawniej, ale im bardziej prbowaa do tego doprowadzi, tym bardziej Jeff si od niej odsuwa. Udzia w moim seminarium sprawi, e Maggie poczua ulg. Cay jej niepokj i niepewno w jednej chwili si rozwiay. Co jednak jest tu najwaniejsze, przestaa si obwinia. Zrozumiaa, e nawet jeli Jeff si oddali, to nie nastpio to z jej winy. Dowiedziaa si take, dlaczego Jeff tak si zachowuje i jak sobie z tym radzi. W kilka miesicy pniej na innym seminarium Jeff podzikowa mi za to, czego nauczyem Maggie. Powiedzia take, e s zarczeni i wkrtce zamierzaj si pobra. Maggie odkrya mski sekret, znany niewielu kobietom. Uzmysowia sobie, e prbujc przycign do siebie Jeffa wtedy, gdy ten si odsun, w rzeczywistoci uniemoliwiaa mu osignicie tego punktu oddalenia, z ktrego szybko i automatycznie sam by do niej powrci. cigajc go, nie pozwalaa mu odczu, jak bardzo jej pragnie i potrzebuje. Zrozumiaa, e czynia tak we wszystkich dotychczasowych zwizkach. Niewiadomie zakcaa pewien naturalny cykl. Prbujc osign blisko - uniemoliwiaa j. Mczyzna przeobraa si nagle Jeeli mczyzna nie ma moliwoci odsunicia si na pewn odlego, nie bdzie w stanie odczu, jak silna jest w nim potrzeba bliskoci. Spraw podstawowej wagi musi sta si dla kobiet zrozumienie prostego faktu: jeeli bd si upieray przy tym, by partner cigle by blisko, narzucay mu si, gdy stara si odsun, to on cigle bdzie ucieka i unika ich, i nigdy nie odczuje prawdziwej tsknoty ani

gbokiej potrzeby mioci. Na moich seminariach tumaczyem to, nacigajc sporych rozmiarw spryn. Rozcigaa si do dugoci okoo 30 cm i z wielk si wracaa do pierwotnej, skurczonej postaci. Podobnie dzieje si z mczyzn. Jeeli osignie swj punkt maksymalnego oddalenia, nagle przechodzi byskawiczn przemian. Zmienia si cae jego zachowanie. On, ktry w momencie oddalenia wydawa si zupenie nie zainteresowany swoj partnerk, nagle nie moe bez niej y. Znw czuje wielk potrzeb intymnoci, budzi si w nim prawdziwe, mocne pragnienie kochania i bycia kochanym. Wwczas kobieta ponownie bywa zaskoczona. Sama, jeli odsunie si od partnera, bdzie potrzebowaa czasu na ponowne oswojenie si z t sytuacj i powrcenie do stanu bliskoci. Moe si zdarzy, e odepchnie nawrconego mczyzn, nie rozumiejc, jak rnie przebiega u niego cykl uczuciowy, i nie ufajc, e tak nagle moe si w nim odrodzi potrzeba intymnoci. Mczyni take musz zrozumie t rnic. Kiedy partner byskawicznie powraca, powinien pamita, e kobieta potrzebuje czasu i troch rozmowy, by si ponownie otworzy. Znacznie atwiejsze bdzie przeobraenie zwizku, jeli mczyzna wemie pod uwag fakt, e partnerce potrzeba wicej czasu, by osign w poziom zayoci, do ktrego on sam tak byskawicznie powrci, szczeglnie jeli niedawno czua si zraniona i odepchnita. Jeli mczyzna nie zrozumie tej rnicy, moe odczuwa zniecierpliwienie. Dlaczego mczyni si odsuwaj Zawsze kiedy mczyzna przeyje spenienie swojej potrzeby intymnoci, natychmiast odczuwa pragnienie uniezalenienia si. W takiej sytuacji kobieta zwykle wpada w prawdziwy popoch, nie zdaje sobie bowiem sprawy, e gdy tylko mczyzna osignie peni niezalenoci, znowu zatskni za bliskoci partnerki. Mczyni cigle oscyluj pomidzy pragnieniem gbokiego wejcia w zwizek i wyrwania si z niego. Mczyzna wci oscyluje midzy potrzeb bliskoci i tsknot do niezalenoci. Wracajc do naszego przykadu: Jeff na pocztku znajomoci by namitny i czuy. Marzy, by zachwyci i usatysfakcjonowa Maggie. Chcia by blisko niej. Udao mu si: otworzya przed nim serce i zbliy si jeszcze bardziej. Osignli razem wspaniae wyyny intymnoci. I wtedy nastpia zmiana: zupenie jak w sprynce, ktrej zwoje si zwary:

nagle caa sia odpyna, ruch zanik. Tak wanie dzieje si z potrzeb intymnoci mczyzny, wtedy gdy ju t intymno osignie. Nawet jeeli blisko partnerki przynosi mu pene zadowolenie, nagle odczuwa ogromn potrzeb uniezalenienia si. Zaspokoiwszy na jaki czas pragnienie bliskoci, zaczyna cierpie gd samotnoci. Do ju cigego towarzystwa drugiej osoby! Moe sta si za bardzo od niej zaleny? Bywa i tak, e chce si troch odsun, sam nie wiedzc czemu. Dlaczego kobiety wpadaj w panik Kiedy Jeff instynktownie zaczyna si oddala, nie wyjaniajc niczego Maggie (a nawet i sobie), dziewczyna reaguje strachem. Wpada w panik. Myli, e zrobia co zego, co go od niej odepchno. Wyobraa sobie, e Jeff spodziewa si teraz, i podejmie dziaania, ktre jako odbuduj zwizek. Boi si, e Jeff ju nigdy nie wrci. Sprawy si komplikuj, a Maggie czuje si zupenie bezsilna - nie wie, jak ma nakoni Jeffa do powrotu, nie rozumiejc, co go do niej zniechcio. Maggie nie zdaje sobie sprawy, e jest obserwatorem kolejnych faz naturalnego cyklu uczuciowego. Kiedy prbuje dowiedzie si czego od Jeffa, chopak, nie znajc dokadnie przyczyn takiego stanu rzeczy, wykrca si od rozmowy, co, oczywicie, jeszcze zwiksza dystans ich dzielcy. Dlaczego mczyni i kobiety wtpi we wzajemn mio Jeli nie rozumiemy przedstawionego cyklu, zaczynamy oczywicie wtpi, czy rzeczywicie jestemy kochani. Maggie nie wiedziaa, e swoim postpowaniem uniemoliwia Jeffowi ponowne przeycie pragnienia mioci, i sdzia, e chopak przesta j kocha. Nie majc moliwoci oddalenia si na tyle, by poczu tsknot za bliskoci oraz podanie, mg doj do mylnego przekonania, e ju nie kocha Maggie. Kiedy jednak Maggie nauczya si godzi z oddaleniem Jeffa, zostawia mu troch przestrzeni, odkrya, e sam, nie przymuszany, wraca. Przekonaa si, e jeli tylko nie narzuca mu si, Jeff po pewnym czasie zblia si i wszystko znowu jest dobrze. Za kadym razem sam do niej powraca. Z czasem, kiedy uwierzya w t prawidowo, przestaa te odczuwa strach. W okresach oddalenia nie tylko nie narzucaa si Jeffowi, ale nawet nie mylaa, e dzieje si co zego. Zaakceptowaa t jego cech, a on, czujc, e Maggie nie ma do niego pretensji, prdzej do niej wraca. Sam Jeff mia wreszcie szans zaobserwowa przebiegajcy w nim proces zmieniajcych si potrzeb i uczu, co pozwolio mu upewni si co do swojej mioci. Cay

sekret uratowania tego zwizku polega na tym, e Maggie i Jeff zaakceptowali fakt, e mczyni s jak sprynki. KOBIETY ZWYKLE LE INTERPRETUJ ZACHOWANIE MCZYZN Jeli kobiety nie rozumiej mskiego cyklu uczuciowego, atwo mog opacznie interpretowa reakcje partnerw. Najczstsze nieporozumienie zaczyna si w chwili, gdy na jej: Porozmawiajmy, on odpowiada instynktownym zwikszeniem dzielcego ich dystansu. Wanie wtedy, gdy ona jest gotowa, by zbliy si i otworzy, on si odwraca. Niezmiernie czsto spotykam si ze skarg: Za kadym razem, kiedy chc z nim porozmawia, on ucieka. Wydaje mi si, e ju zupenie mu na mnie nie zaley. Kobieta dochodzi do niesusznego przekonania, e partner nigdy nie chce z ni rozmawia. Tymczasem porwnanie ze sprynk tumaczy, e nawet bardzo zakochani mczyni musz si czasem usamodzielni. Partner odsuwa si nie dlatego, e nie chce rozmawia. Potrzebuje tylko troch czasu, eby poby sam ze sob, czasu, kiedy nie bdzie si czu za nikogo odpowiedzialny. Jest to ta faza jego cyklu uczuciowego, w ktrej troszczy si o siebie. Kiedy stamtd wrci, bdzie z nim mona porozmawia. Do pewnego stopnia mczyzna gubi si w zblieniu z partnerk. Odczuwajc jej potrzeby, problemy, oczekiwania i emocje, zatraca gdzie poczucie wasnej tosamoci. Odsunicie si pozwala mu odbudowa swoj autonomi. Bdc przez duszy czas blisko partnerki, mczyzna do pewnego stopnia zatraca swoj tosamo. Niektrzy mczyni inaczej opisuj swoje oddalanie si. Dla nich jest to po prostu wraenie, e chc by sami albo e potrzebuj troch przestrzeni. Niezalenie jednak od tego, jak mczyzna bdzie to okrela, chodzi tu przede wszystkim o spenienie jego potrzeby zatroszczenia si przez jaki czas o siebie. Podobnie jak nie podejmujemy decyzji, e bdziemy odczuwa gd, tak samo mczyzna nie postanawia, e si oddali. Ta potrzeba jest instynktowna. Zawsze, kiedy si zblia, zaczyna si zatraca. W tym punkcie odczuwa potrzeb autonomii i rozpoczyna oddalanie. Jeli kobiety zrozumiej t msk waciwo, z pewnoci nie bd ju bdnie interpretoway zachowania partnerw. MCZYNI ODSUWAJ SI WWCZAS,KIEDY KOBIETY SZUKAJ

ZBLIENIA W wielu przypadkach zdarza si, e mczyzna odsuwa si od kobiety dokadnie w tych chwilach, gdy ta najbardziej dy do zblienia. Dzieje si tak z dwch powodw: 1. Kobieta instynktownie wyczuwa ch partnera do czasowego usamodzielnienia si i wanie w takich momentach wypowiada swoje: Porozmawiajmy, ktre ma jej pomc w odbudowie zanikajcej zayoci. Jeli wwczas mczyzna dalej si oddala, kobieta sdzi, e nie chce z ni rozmawia lub e mu na niej nie zaley. 2. To, e kobieta otwiera si i wchodzi w coraz gbsz zayo, moe sprowokowa obudzenie si w mczynie potrzeby samotnoci. Dla mczyzny istnieje pewna granica intymnoci. Potem syszy co w rodzaju dzwonka sygnalizujcego, e czas ju, by dla rwnowagi odsun si. W najbardziej intymnych momentach mczyzna moe odczu gwatown potrzeb oswobodzenia si. Kobiet bardzo niepokoi odkrycie, e co, co robi lub mwi, prowokuje mczyzn do nagego oddalenia si. Zwykle ta reakcja nastpuje wwczas, gdy kobieta zaczyna si zwierza ze swych uczu. Dzieje si tak dlatego, e wynurzenia te stwarzaj atmosfer intymnoci, a gdy mczyzna zbliy si za bardzo, zaraz automatycznie si odsuwa. Nie jest prawd, e nie chce sucha o uczuciach partnerki. W innej fazie swojego cyklu uczuciowego, kiedy bdzie poszukiwa zblienia, te same opowieci bd go pocigay. O takiej, a nie innej reakcji mczyzny decyduje nie to, co kobieta mwi, lecz kiedy mwi. KIEDY ROZMAWIA Z MCZYZN W chwilach gdy mczyzna si odsuwa, nie naley inicjowa rozmowy ani prbowa si do niego zblia. Trzeba mu pozwoli si oddali. Po jakim czasie sam powrci. Bdzie kochajcy, troskliwy i bdzie si zachowywa jak gdyby nigdy nic. I to wanie bdzie idealny czas na rozmow. Tymczasem w tych cudownych chwilach, gdy mczyzna jest osigalny i naprawd pragnie zblienia, kobiety rzadko rozpoczynaj rozmow. Zdarza si tak najczciej z jednego z nastpujcych powodw: 1. Kobieta boi si rozmawia, poniewa kiedy poprzednio prbowaa, partner odsun si. Jego zachowanie wywoao w niej przekonanie, e mu nie zaley na rozmowie i e nie chce jej sucha. 2. Kobieta sdzi, e partner o co si na ni gniewa i czeka, by sam rozpocz rozmow o tym, co go gnbi. Wie doskonale, e jeli sama odsuwa si od partnera, to zanim powrci do stanu poprzedniej bliskoci, potrzebuje spokojnej rozmowy o

tym, co si stao. Czeka wic, by partner rozpocz rozmow o swoich negatywnych uczuciach. Nie doczeka si jednak, bo mczyzna wcale nie by i nie jest zagniewany. 3. Kobieta ma tak wiele do powiedzenia, e po prostu rozpoczyna rozmow. Czyni jednak bd, e zamiast mwi o swoich uczuciach, eby jako rozpocz, zadaje mczynie pytania dotyczce jego uczu. Partner zwykle nie ma nic do powiedzenia, wic kobieta wyciga wniosek, e po prostu nie chce z ni rozmawia. Wobec takiego stanu rzeczy trudno si dziwi, e zwizki z mczyzn s dla kobiet frustrujce. JAK ZACHCI MCZYZN DO ROZMOWY Jeli kobiecie zaley na zblieniu i rozmowie, nie powinna czeka, a mczyzna zacznie sam mwi. Najlepiej, eby odezwaa si pierwsza i mwia nawet wtedy, gdy partner z pocztku nie bdzie mia zbyt wiele do powiedzenia. Jeeli kobieta gono doceni go jako suchacza, partner z wolna zacznie si odzywa. Z mczyzn jest tak, e nawet jeli bdzie otwarty na rozmow, w pierwszej fazie niechtnie zabierze gos. Kobiety nie zdaj sobie sprawy z tego, e Marsjanie musz mie konkretny powd, by si odezwa, a takim powodem nie jest dla nich wymiana wrae. Jeeli jednak kobieta nie zraona milczeniem partnera bdzie nadal mwia, po jakim czasie zacznie on reagowa na to, co usysza. I tak na przykad, jeli ona bdzie opowiadaa o swoich uczuciach do dzieci, on take powie o wasnych rodzicielskich emocjach. Kiedy kobieta otwarcie co opowiada, nie naciskajc na partnera, on z pewnoci po chwili wczy si do rozmowy. Kobiety zmuszaj mczyzn do rozmowy Kobieta zwierzajca si ze swoich myli w sposb naturalny zachca mczyzn do rozmowy. Jeli jednak partner wyczuje, e ona za wszelk cen stara si wcign go w rozmow, zupenie si zniechca. Nagle nie ma nic do powiedzenia, a nawet jeli ma, ukryje to z powodu presji, jak partnerka na nim wywiera. Mczyni bardzo le znosz, jeli kobieta prosi, by teraz oni co powiedzieli. Jest to dla nich jeszcze trudniejsze, jeli akurat nie odczuwaj potrzeby rozmowy. Kobieta wychodzi z bdnego przekonania, e mczynie jest potrzebna rozmowa i e wobec tego powinien rozmawia. Zapomina, e mczyzna pochodzi z Marsa, gdzie taka

potrzeba wymiany myli nie jest rozpowszechniona. Kobiecie wydaje si te, e jeli partner nie chce z ni rozmawia, to znaczy, e jej nie kocha. Tymczasem, jeli mczyzna poczuje si w peni akceptowany, powoli si otworzy. Jednak nigdy nie dozna takich uczu, jeli partnerka bdzie miaa do niego pretensj o to, e mao mwi lub e si oddala. Mczyzna, ktry niechtnie si wypowiada i czsto si oddala, jeeli tylko bdzie chwalony za to, e uwanie sucha, z czasem wemie udzia w rozmowie. Jak rozpoczyna rozmow z mczyzn Im bardziej kobieta stara si wcign mczyzn do rozmowy, tym mocniej on si opiera. Take bezporednia prba zmuszenia go, by co powiedzia, nie odniesie adnych skutkw, zwaszcza jeli przypadnie na jego faz oddalenia. Zamiast zastanawia si, jak sprowokowa mczyzn do mwienia, naley zada sobie pytanie: Jak mogabym osign wiksz blisko i gbsze porozumienie z moim partnerem? Jeeli kobieta odczuwa w swoim zwizku potrzeb rozmowy (a wikszo kobiet jej pragnie), powinna czsto inicjowa konwersacj. O jednym wszake musi wci pamita: czasami mczyzna bdzie osigalny, a czasem bdzie si odsuwa. Jeli mczyzna wydaje si chtny do rozmowy, partnerka zamiast zadawa mu dwadziecia pyta naraz albo prosi go, by on co powiedzia, powinna przede wszystkim wyrazi wdziczno za to, e jej sucha. Z pocztku niech go nawet zniechca do zabrania gosu. Nasza Maggie, na przykad, mogaby powiedzie: Jeff, czy moesz posucha mnie przez chwilk? Miaam taki ciki dzie i chc ci o nim opowiedzie. To z pewnoci bardzo dobrze mi zrobi. Po kilku minutach opowiadania Maggie powinna przerwa i wtrci: Jak to dobrze, e suchasz, kiedy mwi o swoich uczuciach. To bardzo wiele dla mnie znaczy. Takie zapewnienie zachca mczyzn do jeszcze uwaniejszego suchania. Brak tego rodzaju zachty ze strony kobiety moe spowodowa, e partner przestanie sucha, sdzc, e to i tak niczego nie zmieni. Wiele kobiet rozumie, jak wielkie znaczenie ma uwane suchanie, jednak mczyni zupenie nie zdaj sobie z tego sprawy. Spodziewa si po mczynie, e doceni wag suchania, to spodziewa si po nim, e nie jest mczyzn. Partner moe si jednak nauczy, jak wana jest rozmowa, jeli czsto bdzie od kobiety sysza sowa wdzicznoci i zachty. KIEDY MCZYZNA NIE PRZEMWI Sandra i Larry byli maestwem przez dwadziecia lat. Teraz Sandra chce rozwodu, a

Larry pragnie wszystko naprawi. Sandra powiedziaa: Jak on moe mwi, e chce utrzyma to maestwo? On mnie nie kocha. Zreszt on zupenie nic nie czuje. Od dwudziestu lat za kadym razem, kiedy zaczynam rozmow, on wychodzi. Jest zimny, bez serca. Przez dwadziecia lat ukrywa swoje uczucia. Nie zamierzam mu przebacza. Nie zostan duej w tym maestwie. Jestem zbyt zmczona cigym nakanianiem go do otwarcia si. Sandra nie wiedziaa oczywicie, jak bardzo sama przyczynia si do tych problemw. Mylaa, e wszystko jest win jej ma. Sdzia, e zrobia dosownie wszystko, by osign blisko i porozumienie, a on przez dwadziecia lat si opiera. Po moim seminarium na temat mczyzn-sprynek wybuchna paczem i wybaczya mowi. Zrozumiaa, e to, co uwaaa za jego wad, byo ich wsplnym mankamentem. Uwiadomia sobie, w jakim stopniu przyoya rk do swoich problemw. Powiedziaa mi: Pamitam, e w cigu pierwszego roku naszego maestwa czsto zaczynaam rozmow o swoich uczuciach. Larry zawsze wtedy wychodzi. Mylaam, e mnie ju nie kocha. Zdarzyo si to kilka razy i wreszcie zrezygnowaam. Nie chciaam, eby znw mnie rani. Nie zdawaam sobie sprawy, e w innych okolicznociach byby gotw mnie wysucha. Nie daam mu szansy. Chciaam, eby si otworzy, jeszcze zanim sama si otworzyam. Rozmowy jednostronne Rozmowy Sandry z mem byy zwykle jednostronne. Zaczynaa niezmiennie od tego, e zadawaa mu ca seri pyta. Potem, nie mwic mu, o czym waciwie chciaa porozmawia, obraaa si, e odpowiada jej monosylabami. Kiedy wreszcie zdecydowaa si powiedzie o swoich uczuciach, zawsze okazyway si takie same. Bya za, e Larry nie umie by otwarty i kochajcy. Jednostronne rozmowy mog mie nastpujcy przebieg: Sandra: Jak min dzie? Larry: Dobrze. Sandra: Co si dziao? Larry: Nic ciekawego. Sandra: Co chcesz robi w weekend? Larry: Wszystko jedno. A ty co chcesz robi? Sandra: Chcesz, ebymy kogo zaprosili? Larry: Nie wiem... Gdzie jest program telewizyjny?

Sandra (zdenerwowana): Dlaczego ze mn nie rozmawiasz? Larry milczy, zakopotany. Sandra: Czy ty mnie kochasz? Larry: Oczywicie. Przecie si z tob oeniem. Sandra: Jak moesz mwi, e mnie kochasz, skoro zupenie ze sob nie rozmawiamy? Jak moesz po prostu siedzie tak i milcze? Czy na niczym ci ju nie zaley? W tym momencie Larry podnosi si i wychodzi na spacer. Po powrocie zachowywa si tak, jakby nic nie zaszo. Sandra take zachowywaa si tak, jakby wszystko byo w porzdku, ale jej mio bya powoli tumiona. Nadal robia wraenie ciepej i kochajcej, a jednak narastaa w niej uraza. Od czasu do czasu zaczynao si w niej gotowa i wtedy inicjowaa kolejn jednostronn rozmow, prbujc dociec uczu ma. Po dwudziestu latach gromadzenia dowodw na brak uczucia ze strony Larry'ego miaa do. Jak nie zmieniajc swej natury, pomaga sobie wzajemnie Na owym seminarium Sandra powiedziaa: Spdziam dwadziecia lat, prbujc wcign Larry'ego do rozmowy. Chciaam, by si otworzy i sta si czuy. Nie pojmowaam, e tak naprawd potrzebuj mczyzny, ktry spowoduje, e to ja si otworz i bd czua. Tego wanie potrzebowaam. W cigu minionego tygodnia okazalimy sobie z mem wicej uczu ni przez cae dwadziecia lat. Czuj si naprawd kochana. Tak mi tego brakowao. Zawsze mylaam, e to on musi si zmieni. Teraz widz, e ani w nim, ani we mnie nie byo nic, co nie byoby w porzdku. Po prostu nie potrafilimy sobie nawzajem pomc. Sandra narzekaa zawsze, e Larry nic nie mwi. Utrzymywaa, e to wanie jego milczenie czyni zblienie niemoliwym. Na seminarium nauczya si wypowiada swoje uczucia i jednoczenie nie oczekiwa ani nie wymaga od ma takiej samej reakcji. Zamiast potpia jego milczenie, zacza je docenia, co uczynio z Larry'ego dobrego suchacza. Larry nauczy si sztuki suchania. wiczy suchanie poczone z powstrzymywaniem si od praktycznych rad. atwiej jest nauczy mczyzn suchania ni otwarcia si czy okazywania czuoci. Jednak samo suchanie kogo, na kim mu zaley i kto jest mu wdziczny za uwag, automatycznie pomaga mczynie otworzy si i uwraliwi. Jeli mczyzna czuje, e jego wysiek suchania zosta doceniony i e nie potpia si go za to, i mwi zbyt mao, zaczyna si z wolna otwiera. Kiedy tylko ma pewno, e nie musi wicej mwi, rozgaduje si. Przedtem jednak musi czu si akceptowany.

Jeeli kobieta wci jest sfrustrowana jego milczeniem, to znaczy, e zapomniaa, i wybranek pochodzi z Marsa! KIEDY MCZYZNA WCALE SI NIE ODSUWA Lisa i Jim s maestwem od dwch lat. Wszystko robi razem. S nierozczni. Jednak ostatnio Jim sta si ogromnie draliwy, bierny i miewa humory. Podczas spotkania Lisa powiedziaa mi: Przestao mi by z nim wesoo. Prbowaam wszystkiego, eby go podnie na duchu, ale nic nie pomaga. Odczuwam potrzeb wsplnego spdzania wolnego czasu i oddania si takim przyjemnociom, jak obiad w restauracji, zakupy, podre, branie udziau w rozmaitych grach, przyjcia, dancingi, a on nie chce niczego robi. My dosownie nic nie robimy. Ogldamy tylko telewizj, jemy, pimy i pracujemy. Prbuj go kocha, ale jestem na niego za. By kiedy taki uroczy i romantyczny, a teraz czuj si, jakbym ya z wiem. Zupenie nie wiem, co robi. Nic nie jest w stanie ruszy go z miejsca. Kiedy Lisa i Jim poznali teori mskiego cyklu uczuciowego, zrozumieli, co si stao. Po prostu, zbyt wiele czasu spdzali razem. Powinni nauczy si, e co pewien czas trzeba si rozdziela. Najczstszymi objawami obserwowanymi u mczyzn, ktrzy nie umiej odsun si od partnerki, s: zmienne humory, draliwo, bierno i defensywno. Jim nie nauczy si odsuwa. Spdzajc czas samotnie, mia poczucie winy. Uwaa, e wszystko powinien dzieli z on. Lisa reprezentowaa podobn postaw. Udzielajc jej porady, zapytaem, dlaczego spdzaa z Jimem tak wiele czasu. Odpowiedziaa mi: Baam si, e denerwuje go to, e robi co przyjemnego bez niego. Ktrego razu wyszam sama po zakupy, a on naprawd si zezoci. Wwczas Jim si wtrci: Pamitam ten dzie. To wcale nie na ciebie byem zy. Straciem po prostu troch pienidzy na pewnym interesie. A tego dnia dugo nie mogem zapomnie, bo tak wspaniale si czuem, majc nareszcie cay dom dla siebie. Nie powiedziaem ci o tym, bo nie chciaem ci zrani. Lisa odpara: A ja mylaam, e nie chcesz, ebym bez ciebie wychodzia. Uczc si niezalenoci Dziki nowo zdobytej wiedzy Lisa nie musiaa si ju tak martwi o Jima. Jego odsuwanie si nauczyo j, jak by bardziej niezalen. Postanowia wicej troszczy si o siebie. Kiedy zacza robi to, na czym jej zaleao, i utrzymywa blisze kontakty z

koleankami, poczua si znacznie szczliwsza. Jej pretensje do Jima rozwiay si. Zrozumiaa, e oczekiwaa od niego zbyt wiele. Kiedy usyszaa o sprynie, uwiadomia sobie, e sama przyczynia si do powstania problemu i e jej partner potrzebuje tylko wicej czasu dla siebie. Jej dotychczasowe powicenie dyktowane najlepszymi intencjami uniemoliwiao mu zarwno oddalenie si, jak i radosny powrt. Dawia go ich ciga wzajemna zaleno. Lisa zacza uczestniczy w rozrywkach bez Jima. Robia rzeczy, o ktrych wczeniej moga tylko marzy. Pewnego wieczoru wysza z koleankami do restauracji, a innym razem na przyjcie urodzinowe do klubu. Proste a cudowne Naprawd zdumiao Lis, jak szybko jej zwizek si odmieni. Jim sta si bardziej czuy i wykazywa wiksze ni zainteresowanie. Po kilku tygodniach przeobrazi si cakowicie w dawnego Jima. Zacz niecierpliwie planowa wsplne rozrywki. Odrodzia si w nim ch ycia. Na spotkaniu terapeutycznym Jim powiedzia: Czuj ulg i wiem, e jestem kochany. Kiedy Lisa wraca do domu, widz, e cieszy si na mj widok. Cudownie jest za ni tskni, gdy jej nie ma. Wspaniale jest znowu odczuwa to co. Wczeniej wydawao mi si, e wszystko, co robi, nie jest do dobre. Lisa bez przerwy prbowaa mnie mobilizowa, mwic mi, co mam robi, i zadajc mas pyta. Z kolei Lisa powiedziaa: Zrozumiaam, e dotd obarczaam go win za to, e czuj si nieszczliwa. Kiedy wziam na siebie odpowiedzialno za wasne szczcie, zauwayam, e Jim oywi si i uaktywni. To jest cudowne! ZAKCANIE CYKLU UCZUCIOWEGO S dwie drogi, ktrymi moe poda kobieta zakcajca cykl uczuciowy swojego partnera:

cigajc go w chwilach, gdy on prbuje si oddali, karzc go za to, e si oddali.

Omwi najpierw najczstsze sposoby cigania mczyzny i uniemoliwiania mu odsunicie si. ciganie 1. Sfera fizyczna Kiedy mczyzna oddala si, partnerka fizycznie poda za nim. On moe na przykad wyj do ssiedniego pokoju - ona pjdzie tam za nim. Albo zdarzy si to, co nastpio w

przypadku Lisy i Jima: kobieta zrezygnuje ze wszystkich przyjemnoci, na ktre ma ochot, byle tylko stale by w pobliu swojego partnera. 2. Sfera emocjonalna Kiedy on oddala si, cigaj go jej uczucia. Partnerka niepokoi si o mczyzn. Stara si polepszy jego nastrj. Jest jej go al. Jej troska i zainteresowanie przytaczaj go. Kobieta moe take utrudnia mu odsunicie si, krytykujc jego potrzeb samotnoci. Czsto te odgrywa rol osoby samotnej i zranionej. W kadym przypadku kobieta wkracza w intymny wiat mczyzny, ktry czuje si kontrolowany. 3. Sfera umysowa Kobieta stara si przycign z powrotem partnera, zadajc mu pytania wzbudzajce w nim poczucie winy: Jak moesz mnie w ten sposb traktowa?, Co si z tob stao?, Czy zdajesz sobie spraw z tego, jak bardzo mnie rani to, e tak przede mn uciekasz? Innym damskim sposobem w takich przypadkach jest usilne staranie si, by by kobiet idealn i zadowoli partnera, tak eby nie mia powodw, by si odsun. Kobieta rezygnuje cakowicie z siebie i stara si by taka, jakiej wedug niej partner potrzebuje. Tak bardzo boi si, e co nie zyska jego aprobaty, e ukrywa swe uczucia i unika wszystkiego, z czego mgby by niezadowolony. Rwnie dobrze zakcaj cykl uczuciowy mczyzny te kobiety, ktre stosuj metod karania partnera, gdy ten wraca z oddalenia. Karanie 1. Sfera fizyczna Kiedy mczyzna znw jej zapragnie, partnerka odrzuca go. Ignoruje jego fizyczne zainteresowanie. Unika wspycia. Nie pozwala mu si zbliy i dotkn. Moe nawet go uderzy lub stuc kilka szklanek, demonstrujc swe niezadowolenie. Jeli mczyzna bdzie w ten sposb karany za chwilowe oddalenie, nie zdecyduje si ju na nie w przyszoci. Jego naturalny cykl zostanie zakcony. Moe te narasta w nim zo, ktra po odepchniciu go przez kobiet uniemoliwi mu powrt do niej. 2. Sfera emocjonalna Kiedy on wraca, ona jest smutna i obwinia go. Nie wybacza mu, e j zaniedbywa. Nie ma nic, co by j ucieszyo czy sprawio przyjemno. Partner czuje si niezdolny do spenienia jej pragnie i poddaje si. Kobieta wyraa te swoje niezadowolenie sowem, tonem gosu, spojrzeniem. 3. Sfera umysowa Mczyzna po powrocie zastaje partnerk zimn i niechtn do zwierze. Kobieta

wypomina mu, e by zamknity i milczcy. Przestaje ufa, e naprawd mu na niej zaley, i uniemoliwia mu wszelkie prby udowodnienia, e umie cierpliwie jej sucha i by dobrym partnerem. Mczyzna gotw do radosnego powrotu odkrywa nagle, e jest napitnowany. Jeli mczyzna bywa karany za oddalanie si, moe si w nim zrodzi obawa przed utrat mioci partnerki. Czuje, e jeli znw si odsunie, moe sta si niegodny jej mioci. Moe si te zdarzy, e bdzie mia trudnoci w siganiu po uczucie, skoro ju wie, e moe zosta odrzucony. Istnieje moliwo, e strach przed odrzuceniem zupenie uniemoliwi mu powrt z krtkiej podry do jaskini. PRZESZO MCZYZNY WPYWA NA JEGO CYKL UCZUCIOWY Naturalny cykl uczuciowy mczyzny moe zosta zakcony ju w dziecistwie. Mczyzna, ktry obserwowa niezadowolenie matki z emocjonalnego oddalania si ojca, moe odczuwa obaw przed takim samym oddalaniem si. Zreszt moe zupenie nie zdawa sobie sprawy, e istnieje w nim taka potrzeba. Czsto te niewiadomie siga po argumenty przeciw odsuwaniu si. Taki typ mczyzny rozwija raczej kobiece cechy za cen utraty czci swojej mskiej siy. Jest czowiekiem wraliwym. Bardzo stara si by kochajcy i miy, ale mska strona jego natury na tym traci. Czuje si winny, gdy si oddala. Nie wiedzc nawet, jak to si stao, traci pasj, si i podanie, staje si bierny i niezdolny do decydowania o sobie. Mczyzna taki w obawie przed samotnoci bdzie unika wasnej jaskini. Zapewne bdzie sdzi, e nie lubi osamotnienia, ale tak naprawd boi si utraty mioci. W dziecistwie dowiadczy przecie sytuacji odrzucenia ojca przez matk albo sam zosta przez ni odepchnity. Jedni mczyni nie posiadaj umiejtnoci odsuwania si, inni nie potrafi si zbliy. S to panowie typu macho. Ci bez problemu uniezaleniaj si, ale s niezdolni do powrotu i otwarcia si. W gbi duszy macho jest przekonany, e nie jest godny mioci. Obawia si kocha i troszczy o kogo. Zrozumienie, na czym polega naturalny mski cykl uczuciowy, jest rwnie istotne zarwno dla mczyzn, jak i dla kobiet. Niektrzy mczyni czuj si winni, kiedy budzi si w nich potrzeba spdzenia jakiego czasu w swej jaskini, albo niepokoi ich wasna ch oddalenia si, a potem powrotu. Mog sdzi, e skoro s tak zmienni, by moe, co z nimi nie jest w porzdku.

Nie tylko wic kobietom, ale take samym mczyznom wielk ulg moe przynie zrozumienie ich naturalnego cyklu uczuciowego. MDRZY MCZYNI I MDRE KOBIETY Mczyni zazwyczaj nie uwiadamiaj sobie, jak bardzo wpywa na kobiety ich nage odsuwanie si i pniejsze gwatowne zblienie. Ci jednak, ktrzy zdadz sobie z tego spraw, ucz si uwanego suchania partnerki, kiedy ta mwi o uczuciach. Mdry mczyzna, rozumiejc i szanujc to, e kobieta potrzebuje zapewnie, i cigle jest kochana, wykorzystuje przerwy midzy swoimi okresami oddalenia, by inicjowa z partnerk rozmowy na temat jej i wasnych uczu. Kiedy czuje, e musi si usamodzielni, nie zapomina o tym, by zapewni j, e niedugo wrci. Moe powiedzie na przykad: Potrzebuj troch samotnoci, ale obiecuj ci, e potem spdzimy razem przemie chwile i nic nam nie przeszkodzi. Jeli czas na oddalenie przychodzi wtedy, gdy kobieta jest wanie w trakcie zwierze, mdry mczyzna powie uprzejmie: Potrzebuj troch czasu, eby przemyle to, co ju powiedziaa. Skoczymy t rozmow pniej, dobrze? Mczyzna, ktry rozumie swj cykl uczuciowy, odchodzc, uspokaja partnerk zapewnieniem, e niedugo wrci. Moe si pniej zdarzy, e gdy mczyzna jest gotw powrci do rozmowy, partnerka zapyta go, dlaczego poprzednio wyszed. Jeli mczyzna nie umie odpowiedzie, co zdarza si w wielu przypadkach, moe posuy si sformuowaniem: Nie jestem pewien. Po prostu potrzebowaem troch czasu dla siebie. No, ale wrmy ju do naszej rozmowy. Mdry mczyzna jest wiadomy tego, jak ogromnie kobiecie zaley, by by wysuchan, i dlatego wykorzysta chwile, gdy odczuwa naturaln potrzeb bliskoci, po to, by sucha w dwjnasb. W dodatku zna wasne emocje i moe janiej o nich mwi. Kiedy mdra kobieta rozpoczyna z partnerem rozmow, nigdy nie nalega, by ten co powiedzia, lecz prosi, by uwanie sucha. Nie wywiera na niego nacisku, a jednoczenie sama uczy si wypowiada swoje uczucia, nie wymagajc tego samego od mczyzny. Mdra kobieta ufa, e jeli mczyzna poczuje si doceniany jako suchacz, powoli sam si otworzy i zacznie mwi. Nie ciga i nie karze partnera, wiedzc, e czasem moe on nie mie nastroju do rozmowy, lecz kiedy indziej chtnie i radonie jej wysucha. Mdra kobieta nie podda si: po prostu spokojnie i cierpliwie przeczeka przejciowy okres oddalenia, bo zrozumiaa ju jego natur.

ROZDZIA SIDMY KOBIETY S JAK FALE

Kobieta jest jak fala. Kiedy wie, e jest kochana, jej samopoczucie wznosi si i opada ruchem fali. Czuje si wspaniale, osiga wierzchoek fali, lecz w chwil potem jej nastrj si zmienia i fala zaamuje si. Upadek ten jest jednak przejciowy, bo krtko po osigniciu najniszego punktu humor znowu si polepsza i fala zaczyna si wznosi. W czasie stopniowego polepszania si nastroju kobieta czuje si przepeniona mioci i z radoci ofiarowuje j partnerowi, natomiast po zaamaniu si fali emocjonalnej odczuwa wewntrzn pustk i bardzo potrzebuje dowodw mioci z jego strony. Opadaniu nastroju u kobiety towarzyszy co w rodzaju uczuciowych obrachunkw. Jeeli przedtem chciaa by bardziej kochajca i tumia w sobie pewne negatywne uczucia, pomijajc wasne potrzeby wwczas, gdy fala si wznosia, to wtedy, gdy fala opada, odezw si one z wielk si. Jest to wanie moment, kiedy kobieta pragnie rozmawia o swoich problemach z kim, kto z uwag i trosk jej wysucha. Moja ona Bonnie opisaa mi dowiadczenie opadania fali jako wraenie wpadania w ciemn studni. Kobieta tonie w ciemnoci, wsika w ciemno wszystkich swoich niepokojw. Poddaje si niezrozumiaym emocjom i uczuciom, ktrych sama nie potrafi okreli. Czuje si beznadziejnie samotna i opuszczona. Kiedy znajdzie si na dnie zego samopoczucia, a bdzie wiedziaa, e jest kochana i ma obok kogo bliskiego, szybko zacznie odczuwa popraw nastroju. Tak nagle jak wczeniej dokonao si zaamanie fali, tak teraz rwnie nieoczekiwanie nastpi jej wzniesienie, a kobieta znowu zajanieje uczuciem. Nastrj kobiety wznosi si i opada jak fala. Kiedy osignie dno - nadchodzi czas uczuciowych obrachunkw. To, czy kobieta potrafi w swoim zwizku dawa i przyjmowa mio, jest zwykle odbiciem jej samopoczucia. Kiedy nie akceptuje siebie, nie akceptuje te partnera. Bywa czsto przygnbiona i reaguje emocjonalnie. Kiedy fala opada, kobieta jest bardziej wraliwa i potrzebuje wicej mioci. Partner musi to zrozumie - w przeciwnym razie moe da od niej rzeczy niemoliwych. JAK MCZYNI REAGUJ NA FAL Kiedy mczyzna pokocha kobiet, od pocztku znajomoci widzi, e promieniuje ona

mioci i spenieniem. Wielu panw naiwnie sdzi, e to lnienie trwa wiecznie. C, spodziewa si, e ten stan kobiety nigdy nie przeminie, to tak, jakby oczekiwa od pogody niezmiennoci, a od soca, e bdzie wiecio wiecznie. Tymczasem ycie jest pene rytmw: dzie-noc, upa-chd, lato-zima, wznoszenie si-opadanie, zachmurzenie-rozjanienie. Pozostajcy w zwizkach uczuciowych mczyni i kobiety take podlegaj swoim cyklicznie powracajcym rytmom. Mczyni oddalaj si i zbliaj, a kobiety odczuwaj na przemian wzrastanie i opadanie gotowoci kochania siebie i innych. Mczyni w swoich zwizkach wci si oddalaj i zbliaj, a kobiety odczuwaj na przemian wzrost i opadanie gotowoci kochania siebie i innych. Mczyzna myli, e zmiany nastroju partnerki zale wycznie od jego zachowania. Kiedy kobieta jest szczliwa, czuje si dumny, kiedy jednak widzi jej przygnbienie, sdzi, e jest temu winien. Moe to spowodowa frustracj mczyzny, tym bardziej e nie ma on pojcia, co zrobi, eby polepszy samopoczucie partnerki. W jednej chwili kobieta wydaje si szczliwa, a dziki temu on take, w nastpnej ona traci humor, a on cudown pewno, e umie z ni postpowa. Nie prbuj tego naprawi Bill i Mary s od szeciu lat maestwem. Bill obserwowa przebieg fali emocjonalnej Mary, ale poniewa go nie rozumia, stara si jako to naprawi, co oczywicie utrudnio ycie obojgu. Bill uwaa, e zmienno nastrojw ony jest czym zym. Udowadnia jej, e nie ma adnych powodw do przygnbienia, co oczywicie powodowao, e Mary czua si nie zrozumiana i bardzo si denerwowaa. Cho Bill sdzi, e polepszy spraw, w rzeczywistoci uniemoliwi Mary odzyskanie dobrego samopoczucia. Kiedy kobieta wpada w gboki smutek, jej partner musi wiedzie, e jest to czas, w ktrym najbardziej go potrzebuje. Nie jest to jaki problem do rozwizania czy rzecz do naprawienia, lecz najlepsza okazja okazania bezwarunkowej mioci. Bill powiedzia mi: Nie rozumiem mojej ony Mary. Caymi tygodniami jest najcudowniejsz kobiet. Potrafi ofiarowa tak wiele ciepa i mnie, i wszystkim bliskim, lecz potem staje si przygnbiona i krytyczna wobec otoczenia, jakby nagle poczua, e dajc innym, cigle si powica. To nie moja wina, e Mary jest nieszczliwa. Tumacz jej to, ale prowadzi to tylko do ktni.

Podobnie jak rzesze innych mczyzn tak i Bill prbowa uchroni partnerk od przygnbienia, w jakie z wolna popadaa, wycign j z doka. Nie rozumia, e jeli ona nie osignie dna zego samopoczucia, nie bdzie zdolna poczu si lepiej. Ostatni rzecz, jakiej potrzebuje kobieta, ktrej fala opada, jest tumaczenie, e jej gorszy nastrj nie ma adnego uzasadnienia. Kobieta pragnie w takich chwilach kogo, kto bdzie jej w tej drodze towarzyszy, suchajc jej i wspczujc w cierpieniu. I nawet jeeli mczyzna nie moe w peni zrozumie, skd si bierze przygnbienie partnerki, powinien wtedy okaza jej mio, uwag i otoczy opiek. Mczyni s zakopotani Cho Bill zrozumia, e kobiety s jak fale, nadal by zdezorientowany. Nastpnym razem, kiedy Mary bya w doku, bardzo przyoy si do suchania. Nie wtrca adnych uwag, ktre miayby poprawi jej nastrj, lecz spokojnie sucha, jak mwi o tym, co j niepokoi. Mino dwadziecia minut, a Mary nadal czua si fatalnie, co Billa jeszcze bardziej deprymowao. Powiedzia mi: Z pocztku, kiedy suchaem, miaem wraenie, e si otwiera, ale potem wydaa mi si jeszcze bardziej zdenerwowana. Wygldao na to, e im uwaniej suchaem, tym bardziej si zocia. Powiedziaem jej, e nie ma powodu, by tak bardzo si denerwowa, i rozpocza si ktnia. Chocia Bill uwanie sucha ony, stale tkwia w nim ch natychmiastowego poprawienia jej nastroju. Bill nie wiedzia, e gdy kobieta w doku czuje czyj trosk i zainteresowanie, moe w pierwszym momencie poczu si jeszcze gorzej. Na polepszenie humoru partnerki trzeba wwczas poczeka jeszcze chwil. Z ca pewnoci po jakim czasie ono nastpi. Kobieta musi osign dno, zanim poczuje si lepiej. Na tym wanie polega jej cykl uczuciowy. Bill nic z tego nie rozumia, bo gdy si przysuchiwa temu, co mwi Mary, odnosi wraenie, e jego ch bycia dla niej oparciem na nic si nie zdaje. Jeli jednak mczyzna w peni zrozumie prawidowo przebiegu cyklu uczuciowego partnerki, na pewno uniknie rozczarowania. Powinien tylko pamita, e wsparcie, ktre jej okaza, nie musi wcale przynie natychmiastowego skutku. Nawet wtedy, gdy mczyzna znakomicie podbudowuje partnerk, moe si ona z pocztku wyda jeszcze bardziej zdenerwowana.

Dziki temu nowemu spojrzeniu na przygnbienie Mary Bill sta si bardziej cierpliwy i wyrozumiay. Spostrzeg te, e nie da si zupenie przewidzie, jak dugo jego ona bdzie zasmucona. Czasami zy nastrj mija jej byskawicznie, a kiedy indziej trzeba byo na to czeka duej. POWRACAJCE ROZMOWY I KTNIE Kobieta po wyjciu z doka znw staje si osob kochajc i radosn. Jednak to polepszenie nastroju mczyni rozumiej opacznie. Sdz, e wszystko, co tak martwio partnerk, mino lub znalazo rozwizanie - i std poprawa. To oczywicie iluzja. Kiedy fala uczu kobiety zaamie si, wypywaj na powierzchni dokadnie te same sprawy, ktre byy przedmiotem jej niepokoju, gdy bya w doku poprzednio. Mczyzna nie rozumiejcy natury fali ogromnie si wwczas niecierpliwi. Bardzo mu trudno pogodzi si z tym, e kobieta ponownie przeywa emocje, nad ktrymi ju kiedy wsplnie zapanowali. Gdy minione niepokoje kobiety znw daj o sobie zna, zniecierpliwiony partner mwi:

Ile jeszcze razy bdziemy przez to przechodzi? Ju to kiedy syszaem. Wydawao mi si, e ju to kiedy ustalilimy. Kiedy wreszcie z tym skoczysz? Nie chc si tym znowu zajmowa. To idiotyczne! Powtarzamy dokadnie t sam ktni. Dlaczego ty masz tyle problemw?!

Sprawy, ktre niepokoj i przygnbiaj kobiet za kadym razem, gdy jej fala opada, czsto zwizane s z jej obecnym zwizkiem, ale mog te dotyczy wczeniejszych kontaktw, a nawet dziecistwa. Oto uczucia, ktre uzewntrzniaj si, gdy kobieta jest w doku. Sygnay ostrzegawcze wysyane do partnera przez kobiet wpadajc w doek. Znaki mwice, e teraz najbardziej potrzebuje jego mioci Kobieta jest: przepracowana niepewna zaniepokojona Kobieta mwi: Jest jeszcze tyle do zrobienia. Potrzebuj wicej. A co z...

zakopotana wyczerpana bez nadziei bierna

Nie rozumiem, dlaczego... Nie jestem w stanie ju nic zrobi. Nie wiem, co robi. Jest mi wszystko jedno. Rb, co

chcesz. wymagajca Powiniene... niechtna Nie, nie chc... nieufna O co ci chodzi? kontrolujca No, wic co zrobie...? krytyczna Jak moge zapomnie...? Jeli kobieta bdca w zym nastroju odczuwa mio i trosk partnera, z czasem nabiera wikszej ufnoci i pewnoci co do swego zwizku. Pozwala jej to mobilizowa si i wychodzi z doka bez konfliktw i walki z mczyzn. Jeeli kobiet wesprze si w jej zych chwilach, mona liczy na to, e po jakim czasie wyzwoli si ona z gnbicego j wpywu przeszoci. Bdzie nadal przeywaa swoje wzloty i upadki, ale nie bd one przebiegay tak dokuczliwie dla obojga partnerw. ZROZUMIENIE POTRZEB W czasie jednego z moich seminariw powiconych relacjom kobieta-mczyzna Tom skary si: Na pocztku naszej znajomoci Susan wydawaa si taka silna, ale potem nagle staa si cakowicie zalena ode mnie, niesamodzielna. Pamitam, jak zapewniaem j o mojej mioci, mwiem, e jest dla mnie bardzo wana. Po dugiej rozmowie robia wraenie przekonanej i uspokojonej, ale po miesicu znowu wypywaa ta sama niepewno. Miaem wraenie, jakby poprzednim razem po prostu mnie nie syszaa. Bardzo mnie to zdenerwowao i pokcilimy si. Toma ogromnie zdziwio, e wielu mczyzn przeyo w swoich zwizkach bardzo podobne dowiadczenia. Kiedy Tom spotka Susan, znajdowaa si ona na fali rosncej. W pocztkach znajomoci jej mio do Toma i nastrj rosy. Potem jednak fala zaamaa si i potrzeby Susan gwatownie si zwikszyy, staa si niepewna i wymagaa wicej uwagi i troski. To by pocztek opadania fali. Tom, co prawda, nic z tego nie rozumia, ale po kilkugodzinnej, do burzliwej, rozmowie zauway, e Susan poczua si lepiej. Tomowi ulyo. By teraz przekonany, e raz na zawsze zaatwi spraw niepewnoci Susan. Ku swemu zdziwieniu po upywie miesica odkry, e Susan ma znw ten sam problem. Tym razem nie by Ju tak wyrozumiay. Zocio go, e wszystko, co powiedzia poprzednio, stracio dla niej znaczenie. Bronic swych pozycji, krytykowa jej potrzeb zapewnie o uczuciu. Tym razem bardzo si pokcili.

Kiedy wreszcie Tom pozna i zrozumia prawidowo kobiecej fali, odkry, e niepewno Susan bya zupenie naturalna i... przejciowa. Poj, jak by naiwny, sdzc, e jego zapewnienia mogy raz na zawsze uleczy jej najgbsze niepokoje. Nauczy si wspiera j w trudnych chwilach w taki sposb, e nie tylko jej pomaga, lecz unika przy tym sporw i napi. Najbardziej zachcio go uwiadomienie sobie, e: 1. Mio i wsparcie pynce od mczyzny nie s natychmiastowym lekarstwem na kobiece niepokoje. Mog jednak sprawi, e bezpiecznie opadnie ona na dno nastroju, z ktrej to pozycji rozpocznie radosn wdrwk ku szczytom. Oczekiwa od kobiety, e zawsze bdzie tak samo kochajca, jest naiwnoci. Naley si liczy z tym, e jej niepokoje bd co jaki czas powraca. 2. To, e kobieta lduje w doku, nie jest w adnym przypadku win czy przegran mczyzny. Jego wysiki nie s w stanie zmieni falowania uczu partnerki. Mog jej natomiast pomc przebrn przez ten trudny okres. 3. Kobieta ma naturaln zdolno powrotu do swojego pogodnego i kochajcego wcielenia zaraz po okresie najgorszego nastroju. Mczyzna nie moe tu niczego przyspieszy. Musi tylko pamita, e partnerka potrzebuje mioci, cierpliwoci i zrozumienia. KIEDY KOBIETA NIE CZUJE SI W SWOIM DOKU BEZPIECZNA Falowa natura kobiety staje si wyraniejsza w uczuciowym zwizku z mczyzn. Jest wwczas rzecz bardzo wan, by kobieta czua si bezpieczna, przechodzc przez kolejne fazy cyklu, w przeciwnym bowiem razie zacznie udawa, e jest wci ze wszystkiego zadowolona, i bdzie tumi swoje negatywne uczucia. Kiedy kobieta nie moe bezpiecznie pogry si w doku, jedynym rozwizaniem staje si dla niej unikanie intymnoci, zblienia, seksu. Zdarza si take, e stara si stumi swoje negatywne emocje, wpadajc w przerne naogi: picie, nadmierne jedzenie, szalecz prac, przesadn trosk o siebie. Jednak mimo przeniesienia emocji na te naogi, czasami zdarzy si kobiecie wpa w doek, lecz wwczas przebieg tego etapu moe by burzliwy i nie kontrolowany. Z pewnoci wszyscy syszeli opowieci o parach, ktre nie walczyy i nie kciy si, a potem nagle, ku zdziwieniu znajomych, przeprowadzay rozwd. Przyczyny byy zapewne podobne do tych, ktre opisaem wyej. Kobieta tumia swoje negatywne uczucia, eby unikn konfrontacji, w wyniku czego staa si niezdolna do odczuwania emocji, w tym take

mioci. Kiedy tumi si swoje uczucia - czy to negatywne, czy pozytywne - mio umiera. Unikanie ktni i walki jest z pewnoci zdrowe, ale nie wtedy, gdy prowadzi do dawienia emocji. W rozdziale dziewitym nauczymy si, jak nie dopuszcza do ktni bez koniecznoci tumienia uczu. Kiedy tumimy swoje negatywne uczucia, gasn rwnie uczucia pozytywne - i mio umiera. Uczuciowe porzdki Kiedy fala emocjonalna kobiety zaamuje si, nastaje czas uczuciowych porzdkw. Bez tej uczuciowej katharsis kobieta straciaby zdolno do mioci. Kobiety, ktre unikaj rozadowywania swych negatywnych uczu i nie ulegaj swej naturalnej fali emocjonalnej, dowiadczaj zespou napicia przedmiesiczkowego. Midzy wystpowaniem tego zespou a tumieniem negatywnych uczu zachodzi bardzo cisy zwizek. Znajduje on potwierdzenie w fakcie, e te ze znanych mi kobiet, ktre nauczyy si wyraa swoje ze uczucia, przestay odczuwa napicie okresu przedmiesiczkowego. W rozdziale jedenastym nauczymy si uzdrawiajcych technik radzenia sobie z negatywnymi uczuciami. Nawet silna, pewna siebie i odnoszca sukcesy kobieta musi od czasu do czasu odwiedzi swj doek. Mczyni czsto uwaaj, e jeli partnerka wietnie radzi sobie w pracy, to nie potrzebuje emocjonalnych porzdkw. Jest dokadnie odwrotnie. Kobieta w miejscu pracy jest poddana wielu stresom. Budzi si w niej wielka potrzeba oczyszczenia uczuciowego. Podobnie zreszt dzieje si z mczyzn, ktry pod wpywem napi w yciu zawodowym odczuwa pragnienie oddalenia si. Badania ujawniy, e samopoczucie kobiety, chocia niekoniecznie bywa synchroniczne z cyklem miesicznym, wznosi si i opada w okresach trwajcych od dwudziestu jeden do trzydziestu piciu dni. Nie przeprowadzono analogicznych bada dotyczcych dugoci cyklu emocjonalnego mczyzny, ale moje dowiadczenia wskazuj, e trwa on podobnie dugo. Nawet jeli w pracy kobieta do pewnego stopnia odcina si od swojej fali emocjonalnej, to po powrocie do domu tym bardziej potrzebuje pokrzepienia ze strony kochajcego partnera. Trzeba te zda sobie spraw, e konieczno zaliczenia doka nie wpywa na moliwoci zawodowe kobiety, lecz za to bardzo silnie oddziauje na jej zdolno

porozumienia si z bliskimi i tymi, ktrych kocha. Mczyzna moe pomc kobiecie przeywajcej emocjonalny doek Mdry mczyzna pomaga kobiecie osign poczucie bezpieczestwa zarwno u szczytu fali, jak i w doku. Minimalizuje swoje oczekiwania i osdy i uczy si, jak by dla partnerki oparciem. Dziki tym staraniom jego mio i namitno z czasem wzrastaj. Mog, oczywicie, zdarzy si uczuciowe burze i okresy posuchy, ale wwczas tym wiksza czeka go potem nagroda. Mczyzna niedowiadczony take przecierpi rne pogody emocjonalne kobiety, ale nie posiadajc umiejtnoci kochania jej rwnie w okresach doka, z wolna traci do niej serce. CHWILE, GDY ONA JEST W DOKU, A ON W JASKINI Harris powiedzia mi: Prbowaem wykorzysta wszystko, czego nauczyem si na seminarium. To naprawd si sprawdza. Bylimy tak blisko, e czuem si jak w niebie. Potem jednak moja ona, Cathy, zacza si skary, e za duo ogldam telewizj. Traktowaa mnie jak dziecko. Nie wiem, co jej si waciwie stao, ale strasznie si pokcilimy. Jest to oczywisty przykad sytuacji, kiedy doek i jaskinia pokrywaj si w czasie. Po naukach wyniesionych z seminarium Harris dawa onie i rodzinie wicej ni kiedykolwiek. Cathy bya zachwycona. Stali si sobie blisi. Fala Cathy wznosia si. Ten stan trwa przez kilka tygodni, a pewnego wieczoru Harris zapragn oddali si do jaskini. Rozpocz od tego, e nie pooy si, lecz do pna w nocy oglda telewizj. Odsunicie si ma ogromnie zranio Cathy. Jej fala zaamaa si. Cathy uwaaa, e oddalenie Harrisa jest kocem intymnoci, ktrej dopiero co zaznaa. Poprzednie tygodnie przyniosy jej wszystko, o czym marzya, a teraz wydawao si jej, e to traci. Oddalenie si ma byo dla niej szokiem. Maa dziewczynka bdca czstk jej istoty poczua si tak, jakby kto da jej sprbowa pysznego cukierka, a po chwili go odebra. Bya naprawd zaamana. Logika marsjaska a wenusjaska Uczucie strasznego osamotnienia, ktrego doznaa Cathy, jest dla Marsjanina trudne do zrozumienia. Marsjaska bajka podpowiada: Przez ostatnie tygodnie byem taki

wspaniay. Czy to nie uprawnia mnie do tego, bym mia odrobin czasu dla siebie? Cay tamten okres powiciem tobie, a teraz mam potrzeb samotnoci. Ty natomiast bardziej ni kiedykolwiek powinna by pewna mojej mioci. Sposb mylenia Wenusjanki jest odmienny: Ostatnie tygodnie byy takie cudowne. Ponownie ci zaufaam i otworzyam si przed tob. W takiej chwili utraci znowu twoje zainteresowanie jest czym najgorszym. Akurat wtedy, gdy ja si otworzyam, ty zacze si odsuwa. Wypywaj przesze uczucia Nie ufajc w peni partnerowi i nie otwierajc si, Cathy przeya cae lata, chronic si przed zranieniem. Jednak dowiadczenia ostatnich tygodni penych mioci kazay jej ufnie podda si uczuciu. Ulega mu bardziej ni kiedykolwiek w swym dorosym yciu. Wsparcie ma pozwolio jej oywi w sobie dawne emocje. Teraz nagle poczua si jak wtedy, gdy jej ojciec by zbyt zajty, by mie czas dla dzieci. Jej dawno stumione uczucia gniewu i bezsilnoci wybuchy nieoczekiwanie na widok Harrisa ogldajcego telewizj. Gdyby nie dowiadczenia z przeszoci, Cathy prawdopodobnie zaakceptowaaby taki sposb spdzania przez ma wieczoru. To ujawnione emocje sprawiy, e poczua si tak bardzo zraniona. Jeeli umoliwi si Cathy wyraenie tych uczu, da jej to szans osignicia najniszego punktu swej fali, a potem - wyranej poprawy samopoczucia. Bdzie wwczas znowu gotowa, by otworzy si na partnera. Zranione uczucia Niestety Harris nie rozumia gbszych powodw urazy ony. Stwierdzi, e nie powinna si czu zraniona, co jest jedn z najgorszych rzeczy, jak mczyzna moe powiedzie. To boli bardziej ni dotykanie nie zablinionej rany. Nawet jeli intelekt kobiety podpowiada, e nie ma powodu do cierpienia, w gbi duszy odczuwa ona jeszcze mocniejszy bl. Tak naprawd potrzebuje wwczas zrozumienia. Dlaczego mczyni i kobiety walcz Harris zupenie nie rozumia reakcji Cathy. Myla, e oczekuje od niego, by na zawsze zrezygnowa z telewizji. Ona tymczasem pragna tylko, by wiedzia, jak bolesne byo dla niej jego zachowanie. Kobiety instynktownie wiedz, e jeli partner dowie si o ich blu, wykorzysta

wszystkie moliwoci, by go zlikwidowa. Cathy oczekiwaa tylko zapewnienia, e m nie przeobrazi si znowu w dawnego Harrisa, nieosigalnego uczuciowo i uzalenionego od telewizji. Harris z pewnoci zasuy na to, by sobie troch popatrze w ekran, ale Cathy miaa prawo si niepokoi. Zasuya na to, by jej wysuchano, zrozumiano i uspokojono. Ani Harris, ani Cathy nie popenili nic zego. Mczyni walcz o prawo do wolnoci, a kobiety o prawo do niepokoju. Mczyznom potrzeba przestrzeni, kobietom - zrozumienia. Harris nie rozumia zjawiska fali i dlatego uzna, e reakcja ony bya nieuzasadniona. Myla, e bdzie rani jej uczucia zawsze, kiedy tylko zapragnie obejrze program w telewizji. Myla: Nie mog przecie przez cay czas by czuy i kochajcy. W czasie ktni, ktra si wywizaa, Harris walczy o prawo do bycia sob i ogldania ulubionych programw, a Cathy - o prawo do smutku i niepokoju. ZROZUMIENIE POMAGA ROZWIZYWA KONFLIKTY Harris nie powinien by sdzi, e zo, urazy i uczucie bezsilnoci jego ony wobec faktu, e od dwunastu lat jest zaniedbywana, rozwiej si po dwch tygodniach jego stara. Rwnie naiwna bya Cathy, mylc, e Harris moe jej i dzieciom powici si cakowicie, ani na chwil si nie oddalajc. Kiedy Harris zacz si odsuwa, fala Cathy zaamaa si. Wypyny na powierzchni dawne uczucia. Zareagowaa nie tylko na to, e m znowu siedzi przed telewizorem, ale rwnie na to, e przez tyle lat bya zaniedbywana. Ich spr przeszed w gon ktni trwajc kilka godzin. Potem przestali si do siebie odzywa. Gdy zrozumieli w kocu, co si wydarzyo, stali si zdolni do rozwizania swojego konfliktu, do porozumienia si. Harris poj, e jego odsunicie si wyzwolio w Cathy potrzeb uczuciowego oczyszczenia. Ona natomiast pragna porozmawia o swoich emocjach, a nie wysuchiwa, e nie ma powodu, by czua to, co czuje. Harrisowi bardzo pomogo uwiadomienie sobie, e Cathy walczy o to, by jej wysucha, tak samo jak on walczy o odrobin niezalenoci. Zrozumia, e jeli pomoe onie, suchajc jej, ona pomoe jemu, dajc mu pewn

swobod. Kiedy mczyzna pomaga kobiecie, stajc si uwanym suchaczem, ona w odpowiedzi pomaga mu, rozumiejc jego potrzeb oddalenia si. Cathy uwiadomia sobie, e Harris nie chcia odmwi racji jej bolesnym uczuciom, a take to, e jeli pozwoli mu oddali si na pewien czas, wwczas znowu stanie si zdolny do cieszenia si bliskoci. Cathy zrozumiaa, e rosnca intymno obudzia u jej ma naturaln potrzeb uniezalenienia si. Dowiedziaa si, e w chwili gdy nie chcia by pod czyjkolwiek kontrol, ona robia wraenie, jakby dyktowaa, co mu wolno robi. Co moe zrobi mczyzna, jeli nie jest w stanie sucha Harris zada mi pytanie: A co mam zrobi, jeli nie mog sucha i odczuwam potrzeb schronienia si w jaskini? Czasami prbuj sucha, ale wkrtce wpadam we wcieko. Uspokoiem go, e jest to zupenie normalne. Mog zdarza si sytuacje, gdy fala emocjonalna Cathy zaamuje si akurat wtedy, gdy on udaje si do jaskini. Harris nie jest wwczas zdolny, by da jej to, czego ona potrzebuje. Harris zgodzi si: Tak. Dokadnie wtedy, gdy chc si odsun, Cathy dy do rozmowy. Jeeli mczyzna musi si oddali, a kobieta pragnie rozmowy, to nawet jeli partner bdzie usiowa sucha, pogorszy tylko spraw. Bardzo prdko albo zacznie j osdza i wybuchnie gniewem, albo poczuje si niewiarygodnie zmczony i niespokojny, a partnerka zdenerwuje si jeszcze bardziej. W takim przypadku, gdy mczyzna nie jest w stanie sucha z uwag, zrozumieniem i szacunkiem, moe wykorzysta ktr z nastpujcych sugestii. Jak pomc kobiecie, jeli samemu potrzebuje si oddalenia 1. Zaakceptuj swoje ograniczenia Pierwsze, co powiniene zrobi, to pogodzi si z tym, e nie masz nic do ofiarowania, bo czujesz potrzeb oddalenia. Niezalenie od tego, jak bardzo bdziesz si stara, nie zdoasz jej uwanie wysucha. Nie prbuj wic by suchaczem, kiedy nie jeste w stanie sta si nim

naprawd. 2. Zrozum jej cierpienie Nastpnie musisz poj, e w tym momencie ona potrzebuje znacznie wicej, ni moesz jej da. Jej bl jest uzasadniony. Nie mw jej, e nie ma powodu do takiego cierpienia. To naprawd boli, kiedy si jest opuszczon wwczas, gdy najbardziej pragnie si mioci. Ty masz prawo do przestrzeni, a ona - do zblienia. Pamitaj, e partnerka bdzie bardziej ufna i wyrozumiaa, jeli okaesz wicej troski i zrozumienia dla jej blu. 3. Unikaj ktni i spraw, by poczua si pewniej Rozumiejc, e j ranisz, nie bdziesz jej zarzuca, e nie ma racji cierpic. Chocia nie moesz jej pomc tak, jak tego potrzebuje, moesz przynajmniej unikn ktni, ktra pogorszyaby tylko sytuacj. Zapewnij partnerk, e po powrocie z jaskini bdziesz jej suy pomoc, tak jak na to zasuguje. Co moe powiedzie mczyzna, zamiast wszczyna ktni Harris ma prawo oglda telewizj, lecz Cathy czuje si uraona. W takiej chwili, zamiast walczy o to, czy mu wolno oglda program czy nie, mczyzna powinien powiedzie co w rodzaju: Rozumiem, dlaczego jeste zdenerwowana, jednak wanie teraz naprawd musz si odpry i troch pooglda. Kiedy poczuj si lepiej, porozmawiamy, dobrze? Cathy moe nie by zachwycona t odpowiedzi, ale uszanuje j. Oczywicie pragnie, by partner by kochajcy jak dotd, ale skoro musi si odsun, naley si z tym pogodzi. On nie moe ofiarowa jej czego, czego nie posiada. Moe natomiast unikn pogorszenia sytuacji, nie kcc si. Rozwizanie ley w tym, by pokaza, e szanuje si potrzeby drugiej strony. Mczyzna powinien powica sobie tyle czasu, ile trzeba, a potem wrci i ofiarowa partnerce to, czego ona pragnie. Jeli zaistnieje sytuacja, w ktrej mczyzna nie jest w stanie wysucha partnerki, gdy musi si uniezaleni, moe powiedzie: Rozumiem, e czujesz si zraniona, ale potrzebuj troch czasu, eby to przemyle. Prosz, zrbmy przerw. Jest to naprawd o wiele lepsza metoda ni prby wybijania kobiecie z gowy przekonania, e ma powd do cierpienia. Co moe zrobi kobieta, eby unikn ktni

Tu do rozmowy wtrcia si Cathy: No dobrze: on musi i do jaskini, ale co ze mn? Ja daj mu przestrze, ale co za to dostaj? Cathy otrzymuje w tym momencie najlepsze, co mczyzna moe ofiarowa. Nie zmuszajc go do suchania, unika ktni. Poza tym moe by pewna, e gdy znw bdzie zdolny da jej oparcie, z pewnoci go nie odmwi. Pamitajcie: po okresie oddalenia mczyzna ma do ofiarowania znacznie wicej mioci. Wtedy wanie nastaje czas rozmw. Wtedy sucha najuwaniej. Zgoda na to, by mczyzna si odsun, wcale nie oznacza, e kobieta cakowicie wyrzeka si rozmowy. Znaczy tylko tyle, e ona rezygnuje ze zmuszania go do suchania w kadym przypadku, gdy zajdzie taka potrzeba. Cathy nauczya si akceptowa fakt, e m nie zawsze jest gotw do wysuchiwania jej zwierze, i uwiadomia sobie, jak wane jest inicjowanie rozmowy w odpowiednim czasie. Kiedy partner odsuwa si. nadchodzi pora, by zwrci si do przyjaci. Jeli Cathy odczuwa potrzeb rozmowy, a Harris nie moe jej wysucha, najlepiej, by porozmawiaa z koleank. Mczyzn ogromnie obcia wiadomo, e jest jedynym oparciem dla kobiety. Jeli nie bdzie ona miaa innych rde pomocy, prdzej czy pniej oboje odwrc si od siebie. Mczyzn bardzo obcia wiadomo, e jest dla partnerki jedynym rdem mioci i pomocy. PIENIDZE MOG BY RDEM PROBLEMW Chris opowiada: Jestem zupenie zdezorientowany. Kiedy bralimy lub, bylimy biedni. Oboje ciko pracowalimy, a ledwo nam starczao na konieczne opaty. Czasami moja ona Pat skarya si, jakie to cikie ma ycie, ale wtedy doskonale j rozumiaem. Teraz jestemy bardzo zamoni. I mnie, i onie powiodo si w pracy. Jak ona moe w tej sytuacji narzeka i by wci nieszczliwa? Niejedna kobieta daaby wszystko, eby by na jej miejscu. Bez przerwy si kcimy. Bylimy znacznie szczliwsi, bdc ludmi biednymi. Teraz chcemy si rozwie. Chris nie pojmowa, e natur kobiety jest falowanie nastroju. Kiedy oeni si z Pat, jej fala take co pewien czas si zaamywaa. Wtedy jednak sucha jej ze zrozumieniem i by skonny jej wspczu, choby dlatego, e sam odczuwa podobnie i przeywa te same niewygody co ona. Z jego punktu widzenia Pat miaa powd do zmartwie - by nim brak

pienidzy. Pienidze nie rozwizuj problemw emocjonalnych Marsjanie czsto sdz, e pienidze rozwi kady problem. Kiedy Chris i Pat byli biedni i walczyli, by zwiza koniec z kocem, on czsto sucha zwierze ony, wspczu jej, a... przy okazji nabiera przekonania, e kiedy zdobd pienidze, ona bdzie szczliwsza. W tym okresie Pat czua, e m naprawd o ni dba. Tymczasem ich status finansowy polepszy si znacznie, a ona nadal od czasu do czasu czua si rozbita. Chris nie mg zrozumie, dlaczego Pat nie jest szczliwa. Sdzi, e powinna by zawsze zadowolona, bo przecie stali si bogaci. Natomiast Pat odnosia wraenie, e mu ju na niej nie zaley. Chris nie zdawa sobie sprawy, e pienidze nie mog ochroni Pat przed zymi nastrojami. Kiedy jej fala emocjonalna zaamywaa si, zaczynali si kci, poniewa Chris nie widzia powodu, dla ktrego Pat nie miaaby by szczliwa. Jak na ironi, im stawali si bogatsi, tym bardziej ze sob walczyli. Kiedy byli biedni, pienidze stanowiy podstawow przyczyn jej niepokojw, lecz kiedy stali si bogaci, zacza spostrzega, e niewiele otrzymuje w dziedzinie uczu. Taki proces daje si przewidzie - jest on zupenie normalny i naturalny. Kiedy finansowe potrzeby kobiety s zaspokojone, staje si ona bardziej wiadoma swoich pragnie emocjonalnych. Bogata kobieta ma take prawo do smutku Pamitam nastpujcy cytat z jakiego artykuu: Bogata kobieta moe liczy na wspczucie wycznie ze strony bogatego psychoanalityka. Jeli kobieta jest zamona, otoczenie, a szczeglnie wasny ma, nie uznaje jej prawa do zdenerwowania. Nie akceptuj tego, e jej fala emocjonalna czasem si zaamuje. Bogatej kobiecie nie pozwala si na zgbianie wasnych uczu. Nie wolno jej te pragn czego wicej w jakiejkolwiek dziedzinie. Wszyscy spodziewaj si po niej, e bdzie stale zadowolona. Takie pogldy s nie tylko nieracjonalne, ale przede wszystkim wskazuj na brak szacunku. Niezalenie od stanu finansowego, pozycji, przywilejw i warunkw kobiecie

potrzebne jest prawo do zego nastroju - do zaamania fali emocjonalnej. Kiedy Chris zrozumia, e wiadomo bogactwa wprowadzia go w bd, i przypomnia sobie, jak dawniej umia wspczu Pat, sta si znowu uwanym i wyrozumiaym partnerem. UCZUCIA S WANE Jeeli kobieta nie uzyska wsparcia w chwilach, gdy jest nieszczliwa, moe si zdarzy, e nie bdzie umiaa odczuwa szczcia. Wpadanie od czasu do czasu w doek jest procesem zdrowym i naturalnym. Nastpuje wwczas rozadowanie emocji i ich oczyszczenie. Bez tego kobieta nie moe by szczliwa. Jeli mamy doznawa uczu pozytywnych: mioci, szczcia, ufnoci i wdzicznoci, musimy te czasem poczu zo, smutek, niepokoje i al. Te negatywne uczucia kobieta wyzwala w swym doku. W rozdziale jedenastym nauczymy si technik uwalniania negatywnych emocji. Mog one by stosowane zarwno przez kobiety, jak i przez mczyzn. Kiedy kobieta znajduje si na fali wznoszcej, odczuwa zadowolenie z tego, co ma, a gdy fala opada, zaczyna martwi si tym, czego jej brakuje. W zalenoci od nastroju kobieta postrzega swoje ycie jako szczliwe lub nie. Przypomina to ow przysowiow szklank, ktra zalenie od tego, jak na ni patrzymy, jest albo do poowy pena, albo w poowie pusta. Jeeli mczyni nie dowiedz si, e kobiety s jak fale, nigdy nie zrozumiej swoich on i nie naucz si pomaga im w trudnych chwilach. Znajomo cyklu uczuciowego kobiety da im klucz do tego, by ofiarowywa partnerce tak mio, na jak zasuguje.

ROZDZIA SMY MAMY RNE POTRZEBY EMOCJONALNE

Wikszo mczyzn i kobiet nie wie, jak bardzo ich potrzeby emocjonalne si rni, w wyniku czego czsto nie umiej sobie nawzajem pomc. Mczyni ofiarowuj w swoich zwizkach to, co sami chcieliby otrzyma, a kobiety - o czym same marz. Zarwno oni, jak i one mylnie sdz, e potrzeby drugiej strony s takie same jak ich wasne i to jest wanie przyczyna, dla ktrej ze swoich kolejnych zwizkw wynosz uraz i rozczarowanie. Mczyni i kobiety maj wraenie, e wci tylko daj i daj, nic nie dostajc w zamian, e ich mio pozostaje nie doceniona i w pewien sposb nie zauwaona. Tymczasem, w rzeczywistoci wszyscy, co prawda, ofiarowuj mio, lecz w inny sposb ni si tego od nich oczekuje. Kobieta, na przykad, uwaa, e okazuje mio, zadajc partnerowi wiele pyta wiadczcych o trosce i wyraajcych zainteresowanie. Tymczasem, o czym mwilimy ju wczeniej, dla mczyzny takie pytania s bardzo nieprzyjemne: syszc je, czuje si kontrolowany. To z kolei zdumiewa kobiet, bo jeeli kto okazywaby jej zainteresowanie w ten wanie sposb, byaby uradowana. Jej usiowania wyraenia uczucia s w najlepszym razie przyjmowane obojtnie, w najgorszym - niechtnie. Z mczyznami jest podobnie. Myl, e jednoznacznie okazuj swe wzgldy, a kobieta reaguje przekonaniem, e nie ma si na kim oprze i e partner nie liczy si z jej uczuciami. Jeli, na przykad, kobieta jest zdenerwowana, mczyzna uwaa, e j wspiera, czynic uwagi umniejszajce wag jej problemu. Moe powiedzie co w tym rodzaju: Nie martw si. To nic wielkiego. Czsto te mczyzna zupenie j w takiej sytuacji ignoruje, sdzc, e daje jej przestrze i umoliwia usunicie si do jaskini. Jego zachowanie, cho podyktowane najlepszymi intencjami, powoduje, e kobieta czuje si nie kochana i lekcewaona. Mwilimy ju wczeniej, e zdenerwowana kobieta chce by wysuchana i pragnie, by j zrozumiano. Nie wiedzc o tym, e potrzeby emocjonalne kobiet s rne od jego wasnych, mczyzna nie zrozumie, dlaczego jego prby niesienia pomocy przynosz tak fatalne skutki. DWANACIE PRZEJAWW MIOCI

Wikszo wszystkich potrzeb emocjonalnych sprowadza si do pragnienia mioci. Zarwno u mczyzn, jak i u kobiet mona jednak wskaza sze podstawowych potrzeb o rwnym stopniu wanoci. Mczyni pragn zaufania, akceptacji, doceniania, podziwu, aprobaty i zachty. Kobietom potrzeba troski, zrozumienia, szacunku, powicenia, uznania i zapewnie. Jeli zrozumiemy, na czym polega tych dwanacie objaww mioci, atwo odkryjemy, czego potrzebuje nasz partner. Po przejrzeniu poniszej listy stanie si dla nas jasne, dlaczego nasi bliscy nie czuj si kochani; potrafimy wwczas naprawi nasze zwizki uczuciowe. PODSTAWOWE POTRZEBY MIOSNE KOBIET I MCZYZN Kobiety pragn otrzymywa: 1. trosk 2. zrozumienie 3. szacunek 4. powicenie 5. uznanie 6. zapewnienia Mczyni pragn otrzymywa: 1. zaufanie 2. akceptacj 3. docenianie 4. podziw 5. aprobat 6. zacht

Czym s potrzeby podstawowe Kada kobieta i kady mczyzna potrzebuje z pewnoci wszystkich dwunastu przejaww mioci. Oznacza to, e mczyni rwnie potrzebuj troski, zrozumienia, szacunku, powicenia, uznania i zapewnie, tylko e dla nich nie s to sprawy o tak podstawowym jak dla kobiet znaczeniu. Potrzeby podstawowe to takie, ktrych spenienie pozwala w peni przyjmowa i docenia inne przejawy mioci. Spenienie podstawowych potrzeb jest konieczne, by mc w peni przyjmowa i docenia inne przejawy mioci. Mczyzna staje si zdolny do przyjcia z wdzicznoci szeciu objaww mioci majcych dla kobiet podstawowe znaczenie (troski, zrozumienia, szacunku, powicenia, uznania i zapewnie) dopiero wwczas, gdy jego wasne potrzeby podstawowe zostan zaspokojone. Podobnie jest z kobiet: bdzie ona pragna zaufania, akceptacji, docenienia, podziwu, aprobaty i zachty dopiero wtedy, kiedy partner uwzgldni jej podstawowe potrzeby. Jeli zrozumiemy podstawowe potrzeby partnera, zyskamy wspaniae narzdzie do poprawy naszych zwizkw.

Kobieta chtnie ofiarowuje to, czego sama pragnie, a zapomina, e jej ukochany Marsjanin potrzebuje czego innego. Mczyzna czyni podobnie, skupiajc si na wasnych potrzebach i zapominajc o oczekiwaniach Wenusjanki. Najistotniejszym aspektem caej tej sprawy jest prawidowo polegajca na tym, e jeli Marsjanin ofiaruje Wenusjance trosk i zrozumienie, ona odpaci mu zaufaniem i akceptacj. To samo dzieje si wwczas, gdy kobieta okae partnerowi zaufanie - mczyzna odpowie jej troskliwoci. Tak wic podstawowe potrzeby s w pewien sposb wymienne. Teraz zajmiemy si bliszym przedstawieniem dwunastu podstawowych potrzeb. 1. Ona pragnie troski, on - zaufania Kiedy mczyzna okazuje zainteresowanie uczuciami kobiety i szczer trosk o jej samopoczucie, partnerka czuje si kochana, wyrniana i otoczona opiek. Jej podstawowa potrzeba zostaa zaspokojona i kobieta zaczyna mczynie ufa. Wpywa to bardzo wyranie na jej zachowanie: staje si bardziej otwarta. Znaczce otwarcie si kobiety pozwala mczynie odczu, e jest obdarzany zaufaniem - wiar w to, e robi, co moe, e chce dla partnerki jak najlepiej. Jeli zachowanie kobiety wskazuje, i wierzy ona w dobre intencje partnera, jego podstawowa potrzeba zostaje zaspokojona. 2. Ona potrzebuje zrozumienia, on akceptacji Jeli mczyzna okazuje kobiecie wspczucie, nie osdzajc jej, partnerka czuje si rozumiana. Rozumienie nie oznacza tu znajomoci myli i dozna drugiej osoby, lecz raczej jest to uwane wsuchiwanie si w to, co ta osoba mwi, i wspodczuwanie jej emocji. Im bardziej kobieta czuje si wysuchana, zrozumiana, a tym samym speniona, tym atwiej okazuje mczynie akceptacj, ktrej on potrzebuje. Mczyzna czuje si akceptowany, kiedy kobieta przyjmuje go, nie prbujc go zmienia. Zachowanie akceptujce polega na okazywaniu woli przyjcia partnera takim, jaki jest. Nie oznacza to, e kobieta uwaa go za idea, lecz e ufa, i dokona on koniecznych ulepsze bez jej pomocy. Kiedy mczyzna czuje si akceptowany, jest mu atwiej okazywa kobiecie zrozumienie, na ktre ona zasuguje. 3. Ona pragnie szacunku, on - by go doceniano Jeli z zachowania mczyzny wynika, e uznaje on wag kobiecych praw, ycze i potrzeb, jego partnerka czuje si szanowana. Jeli wyranie okae, e liczy si z uczuciami i opiniami kobiety - bdzie tego szacunku pewna. eby zaspokoi trzeci z podstawowych potrzeb kobiety, naley pamita o konkretnych, namacalnych dowodach szacunku: kwiatach, obchodzeniu rocznic itp. Kobieta, ktra czuje si szanowana, jest bardziej skonna, by doceni

partnera. Mczyzna czuje si doceniany, gdy kobieta wyraa wdziczno i uznanie dla jego wysikw, aby uczyni j szczliw. Docenianie jest naturaln reakcj na udzielon pomoc i wsparcie. Jeli starania mczyzny zostan docenione, bdzie to dla niego zacht do dalszego ich podejmowania. Kiedy mczyzna jest doceniany, niejako automatycznie staje si bardziej skonny do okazania partnerce szacunku. 4. Ona potrzebuje powicenia, on podziwu Kiedy mczyzna stawia na pierwszym miejscu pragnienia kobiety i z dum oddaje si ich spenianiu, zaspokojona jest czwarta z podstawowych potrzeb kobiety. Partnerka rozkwita, kiedy widzi, e jest traktowana jak kto wyjtkowy i uwielbiany. Mczyzna spenia jej potrzeb mioci, kiedy okazuje, e jej uczucia i oczekiwania uwaa za waniejsze od innych spraw: pracy, studiw czy rozrywek. Kobieta, czujc, e jest dla mczyzny numerem pierwszym, natychmiast zaczyna go podziwia. Mczynie jest rwnie potrzebny aplauz jak kobiecie powicenie. Podziwianie partnera to okazywanie mu aprobaty, zadowolenia, zachwytu. Mczyzna czuje si podziwiany, gdy kobieta demonstruje swj zachwyt jego wyjtkowymi cechami czy talentami: humorem, si, wytrwaoci, skupieniem, uczciwoci, fantazj, uprzejmoci, mioci, wyrozumiaoci i innymi staromodnymi zaletami. Kiedy mczyzna jest podziwiany, chtnie powica si dla uwielbianej kobiety. 5. Ona potrzebuje uznania, on aprobaty Kiedy mczyzna nie wyraa zastrzee i nie zaprzecza uczuciom kobiety, lecz akceptuje je i przyznaje, e s wane, jego partnerka czuje si prawdziwie kochana, zostaa bowiem zaspokojona pita z jej podstawowych potrzeb. Mczyzna uznajcy przyznaje kobiecie prawo, by czua to, co czuje. (Trzeba pamita, e mona uzna warto cudzych dozna i opinii, nawet jeli odczuwa si i myli inaczej). Jeli mczyzna nauczy si postpowa w ten sposb, moe by pewny, e w zamian spotka si z aprobat, ktrej potrzebuje. Gdzie gboko kady mczyzna ukrywa pragnienie, by by dla kobiety bohaterem i rycerzem w lnicej zbroi. Sygnaem, e zda egzamin, jest dla niego jej aprobata. Kobieta aprobujca uznaje w partnerze to, co dobre, i wyraa wszem i wobec satysfakcj pync ze zwizku z nim. (Naley tu wspomnie, e aprobowanie mczyzny nie musi oznacza, e si z nim w peni zgadzamy). Nastawienie aprobujce kae szuka dobrych stron tego, co partner robi. Jeli mczyzna poczuje aprobat, z atwoci zacznie uznawa uczucia kobiety.

6. Ona potrzebuje zapewnie, on zachty Kiedy mczyzna czsto zapewnia kobiet, e jest dla niego kim wanym, e rozumie, szanuje i uznaje jej uczucia, e jest gboko oddany, wwczas szste podstawowe jej pragnienie zostaje spenione. Zapewnianie kobiety o mioci jest jej niezbdne, by moga uwierzy, e wci jest kochana. Mczyni czsto popeniaj bdy, wychodzc z zaoenia, e jeeli raz zapewni kobiet o swych uczuciach i speni pozostae podstawowe potrzeby, to ju zawsze bdzie ona pewna ich mioci. Nic bardziej mylnego. Aby naprawd speni jej oczekiwania, trzeba jej cigle nowych zapewnie. Mczyzna czsto popenia omyk, sdzc, e jeli speni podstawowe potrzeby kobiety i ona w danym momencie poczua si szczliwa, a take pewna jego uczu, to ju zawsze bdzie przekonana o jego mioci. Podobnie, jedn z podstawowych potrzeb mczyzny jest to, by kobieta go zachcaa. Takie nastawienie partnerki daje mu nadziej i odwag. Kiedy zachowanie kobiety wyraa zaufanie, akceptacj, docenianie i podziw, jest to rwnoznaczne z zacht, by by tak wspaniay, jak tylko potrafi, i by zapewnia wybrank o swych uczuciach za kadym razem, gdy ona tego potrzebuje. Jeeli kobieta nie wie, jakie s podstawowe potrzeby mczyzny, i zamiast mioci ufajcej ofiaruje mu mio opiekucz, z pewnoci w ich zwizku nastpi zakcenia. RYCERZ W LNICEJ ZBROI W kadym mczynie gdzie gboko tkwi bohater i rycerz w lnicej zbroi. Wicej ni czegokolwiek pragnie on suy kochanej kobiecie i ochrania j. Kiedy czuje zaufanie partnerki, uzewntrznia swoj szlachetniejsz poow, jest bardziej troskliwy. Nie dostrzegajc jej ufnoci, mczyzna traci co ze swej witalnoci i energii; moe si zdarzy, e po niedugim czasie w ogle przestanie si o partnerk troszczy. Wyobramy sobie: gdzie drog poda rycerz w lnicej zbroi. Nagle syszy w oddali krzyk niewieci. Natychmiast oywia si i zmuszajc konia do galopu, pdzi w stron zamku, gdzie straszny smok wizi ksiniczk. Szlachetny rycerz dobywa miecza i kadzie trupem smoka, co ksiniczka przyjmuje z nalen wdzicznoci. Po otwarciu bram rodzina ksiniczki i mieszczanie sawi go jako bohatera, zapraszajc jednoczenie, by zamieszka w ich miecie. Wkrtce rycerz i ksiniczka

zakochuj si w sobie. W miesic pniej nasz rycerz znw odbywa podr. W drodze powrotnej ponownie syszy woanie swej ukochanej o pomoc. Nowy smok zaatakowa zamek. Rycerz przybywa na ratunek, dobywa miecza, by zabi smoka. Wtedy wanie daje si sysze gos ksiniczki: Tylko nie mieczem! Znacznie lepiej bdzie, jeli uyjesz sieci. Kobieta rzuca mu z wiey sie i instruuje dokadnie, jak ma jej uy. Zgodnie z jej sugestiami rycerz zarzuca na smoka sie i ciska tak mocno, e smok pada martwy. Wszyscy bardzo si ciesz. Na uczcie wydanej na jego cze, rycerz nie czuje si najlepiej. Ma wraenie, e waciwie niczego nie dokona. Moe dlatego, e nie uy swojego miecza, ale sieci ksiniczki, czuje si niezupenie godny powszechnego zaufania i podziwu? Jest troch osowiay i zapomina wypolerowa swoj zbroj. W miesic pniej wyrusza w kolejn podr uzbrojony w miecz, a ksiniczka przypomina mu, by by ostrony i wzi ze sob sie. W drodze powrotnej widzi nastpnego smoka atakujcego zamek. Rzuca si na ratunek z obnaonym mieczem, ale nagle zatrzymuje si i waha, czy nie powinien posuy si sieci. Ten moment wykorzystuje smok i zionie ogniem prosto na prawic rycerza, ktry zakopotany spoglda w okno wiey, z ktrego powiewa do niego chusteczk ksiniczka. Sie nie pomoe - woa ksiniczka - daj mu trucizn - i rzuca flakonik z pynem, ktry rycerz wlewa w paszcz smoka. Smok pada martwy. Wszyscy si ciesz i wituj, ale rycerzowi jest troch wstyd. Kiedy tym razem wybiera si w podr, zabierajc ze sob miecz, ksiniczka na wszelki wypadek daje mu dodatkowo sie i trucizn. Bdc w drodze, nasz rycerz syszy nagle krzyk nie znanej kobiety. Kiedy rusza na jej woanie, czuje si nagle peen ycia. Jego przygnbienie znika bez ladu. Z pocztku waha si, czy ma uy miecza, sieci czy trucizny, i co by na to powiedziaa jego ksiniczka, ale po chwili niezdecydowania przypomina sobie, jak si czu, zanim j pozna. Przecie wwczas mia tylko miecz. Chwil pniej ze wieo odzyskan wiar w siebie wbija ostrze w cielsko smoka ku radoci okolicznych mieszczan. Rycerz w lnicej zbroi nigdy ju nie wrci do swej ksiniczki. Zosta w tamtym miecie i y dugo i szczliwie. Oeni si w kocu, upewniwszy si uprzednio, e jego nowa wybranka nie ma pojcia o sieciach i truciznach. Czasem, eby zrozumie mczyzn, trzeba sobie przypomnie opowie o rycerzu w lnicej zbroi. atwiej wtedy bdzie poj, e cho partner moe czasem potrzebowa naszej troski i pomocy, to jeli otrzyma jej zbyt wiele - straci pewno siebie i wreszcie si od nas

odwrci. JAK MONA NIEWIADOMIE ZNIECHCI PARTNERA Jeeli mczyni i kobiety nie wiedz, jakie s podstawowe potrzeby pci przeciwnej, nie zdaj sobie take sprawy z tego, jak bardzo czasem rani swych partnerw. Wydaje im si, e okazuj mio, ale w rzeczywistoci postpuj w sposb zniechcajcy drug stron. Moe to nawet doprowadzi do zerwania. Zarwno kobiet, jak i mczyzn atwo jest zrani, jeli nie zaspokaja si ich podstawowych potrzeb. Kobiety rzadko uzmysawiaj sobie, e sposb, w jaki okazuj uczucia, rani mskie ego. Nie rozumiej, e majc zupenie odmienne potrzeby, nie potrafi instynktownie odgadn, czego pragnie partner. Jeeli jednak kobieta nauczy si, jakie s podstawowe potrzeby emocjonalne mczyzny, stanie si bardziej wiadoma i wraliwa na to, czym moe mu sprawi przykro. Oto lista najczstszych bdw popenianych przez kobiety: Bdy, jakie popenia kobieta: 1. Prbuje poprawi jego zachowanie albo pomc mu, zasypujc go radami. 2. Stara si zmieni lub kontrolowa jego zachowanie, wyraajc swj niepokj i negatywne uczucia. (Samo w sobie zwierzanie negatywnych uczu nie jest niczym zym. Staje si niebezpieczne dopiero wwczas, gdy suy do manipulacji lub do karania partnera). 3. Nie dostrzega tego, co partner dla niej robi, lecz skary si na to, czego nie robi. 4. Krytykuje jego zachowanie i niczym dziecku dyktuje mu, co ma robi. 5. Wypowiada swoje negatywne uczucia nie wprost, lecz uywajc pyta retorycznych, np.: Jak moge to zrobi? 3. On czuje si nie kochany, bowiem kobieta nie docenia jego zasug. 4. On nie czuje si kochany, bo partnerka przestaa go podziwia. 5. On czuje brak mioci, bo widzi, e partnerka odmawia mu aprobaty. Dlaczego mczyzna nie czuje si kochany: 1. On nie czuje si kochany, bo widzi, e ona mu ju nie ufa. 2. On czuje si nie kochany, poniewa partnerka nie akceptuje go i nie przyjmuje takim, jakim jest.

6. Kiedy on podejmuje decyzj albo inicjatyw, ona je koryguje lub

6. On nie czuje si kochany, poniewa nie otrzymuje zachty, by robi co na

krytykuje. wasn odpowiedzialno. Tak samo jak kobiety, take mczyni popeniaj bdy, niewiadomi, jak odmienne od ich wasnych s podstawowe potrzeby partnerki. Nawet jeli mczyzna widzi, e kobieta nie jest z nim szczliwa, nie moe tego zmieni, nie wiedzc, czego jej naprawd trzeba. Jeli jednak zrozumie podstawowe uwarunkowania emocjonalne partnerki, z pewnoci uniknie tak czsto przez mczyzn popenianych bdw: Bdy, ktre popeniaj mczyni: 1. Nie sucha jej, atwo si rozprasza, nie zadaje adnych pyta, ktre wiadczyyby o jego uwadze. 2. Bierze jej zwierzenia dotyczce uczu dosownie i poprawia j. Myli, e potrzeba jej rady, wic podsuwa rozwizania. 3. Sucha, ale szybko wpada w zo i obwinia j o to, e go martwi i denerwuje. 4. Umniejsza rang jej uczu i potrzeb. Uwaa, e dzieci albo praca s waniejsze. 5. Kiedy ona jest zdenerwowana, mczyzna udowadnia swoje racje i wskazuje, dlaczego partnerka nie powinna si denerwowa. 6. Po wysuchaniu jej nic nie mwi, a czsto nawet wychodzi. 3. Ona nie czuje si kochana, bo on nie szanuje jej uczu. 4. Ona nie czuje si kochana, bo partner nie przyznaje jej szczeglnej pozycji wrd innych spraw i nie powica si dla niej. 5. Ona czuje si nie kochana, poniewa on nie docenia wagi jej uczu i odmawia jej wsparcia. 6. Ona nie czuje si bezpieczna, bo nie otrzymaa zapewnie, ktrych potrzebuje. KIEDY MIO GANIE Mio czsto ganie tylko dlatego, e ludzie daj to, czego sami oczekuj. Kobieta spragniona gwnie troski, zrozumienia itd. automatycznie ofiarowuje mczynie swoj trosk i zrozumienie. Tymczasem dla partnera jest to raczej wyraz braku zaufania ni mioci. Jego podstawow potrzeb jest wiadomo, e darzy si go zaufaniem. Mczyzna Dlaczego kobieta nie czuje si kochana: 1. Ona nie czuje si kochana, gdy on nie okazuje jej troski i zainteresowania. 2. Ona czuje si nie kochana, poniewa on jej nie rozumie.

nie reaguje wic pozytywnie na starania partnerki, co j bardzo rozczarowuje. Z kolei on take ofiarowuje partnerce dowody uczucia, ktre nie s jej potrzebne. Oboje s wic skazani na to, e nie speni wzajemnych oczekiwa. Beth skarya si: Nie mog bez przerwy tylko dawa, niczego nie dostajc w zamian. Arthur nie docenia tego, co mu ofiarowuj. Kocham go, ale on mnie nie kocha. Tymczasem Arthur narzeka: Cokolwiek robi, nic jej si nie podoba. Nie wiem ju, co powinienem uczyni. Doprawdy prbowaem wszystkiego, ale ona mnie nie kocha. Ja j kocham, ale to niczego nie zmienia. Beth i Arthur s maestwem od omiu lat. adne z nich nie czuo si kochane i oboje byli ju gotowi z tym skoczy. Zabawne: oboje mwili, e daj wicej ni otrzymuj. Prawda natomiast bya taka, e kade z nich wiele dawao, lecz adne nie dostawao tego, na czym mu zaleao. Naprawd si kochali, ale nie rozumiejc wzajemnie swych podstawowych potrzeb, coraz bardziej tumili to uczucie. Beth dawaa to, czego sama pragna, Arthur to, czego on potrzebowa. Z czasem zupenie si wypalili. Wielu ludzi poddaje si, kiedy ich zwizek staje si zbyt trudny. Tymczasem, jeli tylko zrozumiemy podstawowe potrzeby partnera, ycie we dwoje staje si atwe. Nie musimy wcale podejmowa nowych wysikw i dawa coraz wicej: wystarczy dawa to, czego partner oczekuje. eby zadowoli partnera, musimy ofiarowywa mu to, co odpowiada jego (lub jej) podstawowym potrzebom. SUCHA, NIE POPADAJC W ZO Jeeli mczyzna naprawd pragnie zadowoli kobiet, najskuteczniejsz metod jest rozmowa. Jak ju wczeniej zauwaylimy, rozmow uwaa si na Wenus za spraw podstawowej wagi. Dziki umiejtnoci uwanego suchania mczyzna moe kobiet skutecznie wspomaga trosk, zrozumieniem, szacunkiem, powiceniem, uznaniem i zapewnieniem jej bezpieczestwa. Jednym z wikszych problemw zwizanych z wysuchiwaniem kobiet jest dla ich partnerw konieczno radzenia sobie z uczuciami gniewu i zniecierpliwienia, ktre w nich si budz. Mczyni zapominaj, e kobiety pochodz z Wenus i e wobec tego maj odmienny sposb porozumiewania si. A oto, o czym naley pamita, rozmawiajc z Wenusjank.

Jak sucha bez zoci O czym pamita: 1. Pamitaj, e zo bierze si z niezrozumienia kobiecego punktu widzenia, a to nigdy nie jest jej wina. 2. Pamitaj, e uczucia nie zawsze wyraane s logicznie, lecz mimo to s uzasadnione, wane i wymagaj wspczucia. 3. Pamitaj, e zo moe pochodzi std, e nie mamy pojcia, co robi. Nawet jeli partnerka nie od razu czuje si lepiej, to fakt, e suchasz i rozumiesz, bardzo jej pomaga. 4. Pamitaj, e aby by dobrym suchaczem i rozumie kobiecy punkt widzenia, wcale nie musisz si z ni zgadza. Co robi i czego nie robi: 1. Postaraj si j zrozumie. We na siebie t odpowiedzialno. Nie wi partnerki za swj zy humor. Jeszcze raz sprbuj j zrozumie. 2. Odetchnij gboko i nic nie mw. Odpr si i postaraj si opanowa. Sprbuj sobie wyobrazi, jak wyglda wiat ogldany oczami kobiety. 3. Nie wi jej za to, e twoje rozwizania nie polepszaj jej humoru. Jak ma jej by lepiej, skoro ona wcale nie potrzebuje rozwiza. Niech ci nie kusi proponowanie konkretnych dziaa. 4. Jeeli koniecznie chcesz wyrazi swj pogld na spraw, najpierw upewnij si, e partnerka ju skoczya. Zanim powiesz, co na dany temat sdzisz, powtrz na gos jej 5. Pamitaj, e nie musisz nawet w peni rozumie jej punktu widzenia, eby podoa roli dobrego suchacza. opini. Nie mw gono. 5. Powiedz jej, e bardzo starasz si j zrozumie, cho nie do koca ci si to udaje. We na siebie odpowiedzialno za to, e nie pojmujesz tego, co ona mwi. Nie sugeruj, e jej zrozumie nie 6. Pamitaj, e nie ponosisz odpowiedzialnoci za jej zy nastrj. Moe si zdawa, e partnerka ci oskara, ale tak naprawd prosi tylko o zrozumienie. 7. Pamitaj, e jeli partnerka naprawd bardzo si zoci, to mona. 6. Nie staraj si broni, zanim ona nie poczuje, e zrozumiae, i ci na niej zaley. Potem moesz grzecznie si wytumaczy lub przeprosi. 7. Nie rozprawiaj o jej uczuciach i osdach. Zrb przerw i porozmawiaj o

prawdopodobnie ci nie ufa. Gdzie gboko tkwi w niej maa dziewczynka, ktra lka si otworzy, by nie narazi si na cios, i ktra potrzebuje twojej

tym pniej, kiedy atmosfera bdzie mniej napita. Powicz technik Listu miosnego opisan w rozdziale jedenastym.

serdecznoci oraz wspczucia. Jeli mczyzna nauczy si sucha kobiet, nie popadajc w zo i irytacj, ofiaruje jej cudowny prezent. Da jej mono wyraenia wasnych uczu. Im lepiej kobieta moe wyrazi swe uczucia wobec kogo, kto jej sucha i rozumie, tym wicej moe ofiarowa mczynie zaufania, akceptacji, docenienia, podziwu i zachty, ktrych on potrzebuje. SZTUKA PODBUDOWYWANIA MCZYZNY Tak jak mczyzna musi si nauczy sztuki suchania, tak kobieta, jeli chce zaspokoi jego podstawowe potrzeby, powinna posi sztuk podbudowywania. Kobieta, przyjmujc od partnera oparcie i pomoc, podtrzymuje go w usiowaniach bycia najlepszym, jak to tylko jest moliwe. Mczyzna czuje si podbudowany, jeli odnosi wraenie, e partnerka mu ufa, akceptuje go, docenia, podziwia, aprobuje i zachca. Tak jak w naszej historyjce o rycerzu w lnicej zbroi, kobiety staraj si pomc swoim mom, ulepszajc ich, lecz w ten sposb mimowolnie rani ich i osabiaj. Jakiekolwiek prby zmieniania mczyzny wykluczaj ufno, akceptacj, docenienie, podziw, aprobat i zacht, czyli to, czego on najbardziej potrzebuje. Sekret podbudowywania mczyzny ley w tym, by go nigdy nie prbowa zmieni. Oczywicie, moe si zdarzy, e kobieta bdzie chciaa, aby si zmieni - lecz nie wolno jej ulec pokusie uzewntrznienia tych chci. Jeli mczyzna bdzie oczekiwa pomocy, poprosi o ni wprost. Sekret podbudowywania mczyzny ley w tym, by pod adnym pozorem nie stara si go zmieni. Zamiast porady ofiaruj mu zaufanie Na Wenus udzielanie rad jest oglnie uznanym objawem mioci. Ale nie na Marsie! Kobiety musz si nauczy, e Marsjanie nie radz, jeli ich kto o to bezporednio nie poprosi, a sposobem, w jaki wyraaj mio, jest okazanie innemu Marsjaninowi zaufania, e

sam sobie poradzi. Nie oznacza to, e kobieta musi tumi swoje uczucia. Ma prawo czu si za i sfrustrowana, byle tylko nie staraa si zmieni partnera. Kada prba przeobraenia go bdzie zniechcajca i nieskuteczna. Kiedy kobieta kocha mczyzn, czsto stara si polepszy ich zwizek, przy czym z rozpdu take partnera wcza w krg rzeczy do naprawy. Tym samym rozpoczyna proces powolnego ulepszania mczyzny. Dlaczego mczyzna nie chce si zmienia Kobieta stara si zmieni mczyzn na tysice sposobw, mylc, e tym samym okazuje, jak bardzo go kocha. On tymczasem czuje si kontrolowany, manipulowany, odrzucony i nie kochany. Nie znajdujc u kobiety akceptacji, sam bdzie si uparcie opiera jej usiowaniom. Kiedy kobieta stara si zmieni mczyzn, nie okazuje mu zaufania i aprobaty, czyli wanie tego, co jest mu niezbdne, by mg si zmieni i rozwin. Mwiem o tym kiedy w sali wypenionej setk osb obojga pci i wszyscy mieli to samo dowiadczenie: im bardziej kobieta stara si zmieni mczyzn, tym on mocniej opiera si tym zabiegom. Dodatkowy problem polega na tym, e kobieta bdnie interpretuje t reakcj partnera, mylc, e on nie chce si zmieni, bo nie do mocno j kocha. Prawda jest inna: mczyzna nie chce si zmienia, bo nie czuje si kochany. Jeli mczyzna widzi, e jest kochany, obdarzany zaufaniem, akceptowany, podziwiany itd., automatycznie zaczyna si zmienia. Dwa rodzaje mczyzn, jeden typ zachowania Istniej dwa rodzaje mczyzn. Jedna grupa to ci, ktrzy uparcie broni si przed jakkolwiek prb zmiany, druga to tacy, ktrzy chtnie si zmieni, by po chwili wrci do dawnych nawykw. Mczyzna opiera si albo czynnie, albo biernie. Jeeli nie czuje si kochany, to zalenie od tego, do jakiego typu naley, bdzie wiadomie lub niewiadomie wraca do tych swoich zachowa, ktre nie zostay zaakceptowane. Aby mczyzna si zmieni, musi wiedzie, e jest kochany i aprobowany. W przeciwnym razie broni si i staje niereformowalny. Marsjanin odczuwa potrzeb bezwarunkowej akceptacji. Jeli bdzie jej pewien, sam postara si zmieni.

Mczyni nie chc by ulepszani Tak jak mczyni chc wykaza, e kobiety nie powinny czu tego, co czuj, tak one z kolei staraj si dowie, e partnerzy nie powinni si zachowywa tak, jak si zachowuj. Mczyni prbuj naprawi kobiety, one za - ulepszy partnerw. Panowie postrzegaj wiat oczami Marsjan, ktrych motto brzmiao: Nie naprawiaj czego, co nie jest zepsute. Kiedy kobieta stara si zmieni zachowanie partnera, on odbiera to jako sygna, e uwaa si go za zepsutego. Jest wtedy zraniony i zaczyna si broni. Nie czuje si ani kochany, ani akceptowany. Najlepszym sposobem, by mczyzna si zmieni, jest zrezygnowanie z wszelkich prb nakonienia go do tego. Mczyzna chce by akceptowany bez wzgldu na swoje niedoskonaoci. Otwarte przyjmowanie cudzych wad nie jest atwe, zwaszcza gdy widzimy, jak atwo mona by je wyeliminowa. Staje si to jednak atwiejsze, jeli pozwolimy, by partner sam si poprawi, i zaniechamy naszej pomocy. NIE PRBUJ GO ZMIENIA O czym kobieta powinna pamita: 1. Pamitaj: nie zadawaj mu zbyt wielu pyta, kiedy jest zdenerwowany, bo moe odnie wraenie, e starasz si go zmieni. 2. Pamitaj: zrezygnuj z wszelkich prb ulepszania go. eby si poprawi, potrzebuje twojej mioci, a nic krytyki. 3. Pamitaj: kiedy dajesz mu rady, o ktre ci nie prosi, ma wraenie, e jest kontrolowany i odrzucany, a take, e mu nie ufasz. 4. Pamitaj: kiedy mczyzna staje si uparty i nie chce si zmieni, to znaczy, e czuje si nie kochany. Boi si przyzna do bdw, by nie utraci mioci. Co moe zrobi: 1. Udawaj, i nie zauwaasz, e jest zdenerwowany, dopki sam nie zacznie o tym mwi. Oka nieco zainteresowania, lecz nie za duo. 2. Zaufaj, e poprawi si o wasnych siach. Uczciwie mw o swoich uczuciach, lecz bez ujawniania mu, e oczekujesz, i si zmieni. 3. wicz cierpliwo i ufaj, e on sam nauczy si wszystkiego, czego trzeba. Zaczekaj, a poprosi ci o rad. 4. Naucz si mu okazywa, e wcale nie musi by idealny, by zasuy na twoj mio. Ucz si wybacza (patrz rozdzia jedenasty).

5. Pamitaj: jeeli powicasz si w nadziei, e on zrobi dla ciebie to samo, partner moe odnie wraenie, e zmuszasz go do zmian. 6. Pamitaj: moesz wyraa swoje negatywne uczucia, ale nie staraj si jednoczenie go zmienia. Kiedy mczyzna czuje si akceptowany, chtnie ciebie posucha. 7. Pamitaj: kiedy wskazujesz mu kierunek i podejmujesz za niego decyzje, partner czuje si kontrolowany i poprawiany.

5. Skup si na sprawianiu sobie przyjemnoci. Nie czekaj, a on ci uszczliwi. 6. Kiedy wyraasz swoje uczucia, uwiadom mu, e nie chcesz, by si zmienia, lecz tylko, by wzi je pod uwag. 7. Zrezygnuj i odpr si. Naucz si akceptowa niedoskonaoci. Uznaj, e jego uczucia s waniejsze ni doskonalenie go. Nie rb wykadw i

przesta go ulepsza. Jeli mczyni i kobiety zaczn wzajemnie zaspokaja swoje podstawowe potrzeby, poprawa ich stosunkw nastpi niejako automatycznie. Gdy wemiecie pod uwag sze najgbszych pragnie najbliszego wam czowieka, wasz zwizek stanie si bardziej satysfakcjonujcy i atwiejszy.

ROZDZIA DZIEWITY JAK UNIKA KTNI

Jednym z najwikszych wyzwa dotyczcych naszych zwizkw uczuciowych jest radzenie sobie z nieporozumieniami. Czsto zdarza si, e jeli para ludzi nie zgadza si ze sob, to ich dyskusja szybko przechodzi w ktni, a ta przeradza si w prawdziw bitw. W jednej chwili maonkowie przestaj ze sob rozmawia w miy, uprzejmy sposb, a zaraz potem zaczynaj rani si nawzajem obwinianiem, narzekaniem, domaganiem si, oskaraniem i obraaniem. Mczyni i kobiety kcc si, rani nie tylko swoje uczucia, lecz take kalecz czcy ich zwizek. Tak jak porozumienie jest najistotniejszym elementem szczliwego wspycia, tak ktnie s skutecznym sposobem jego destrukcji. Im zwizek dwojga osb jest bliszy, tym atwiej zada partnerowi bl i samemu dozna cierpienia, ktre on zadaje. Porozumienie jest najistotniejszym elementem budujcym szczliwy zwizek, a ktnie najskuteczniejszym sposobem jego destrukcji. Z wielu praktycznych przyczyn gono i dobitnie radz parom, by si nie kciy. Kiedy dwojga ludzi nie czy wi seksualna, jest im znacznie atwiej zachowa dystans i obiektywizm podczas ktni czy dyskusji. Jeeli natomiast kc si ludzie zwizani emocjonalnie i erotycznie, zwykle wszystkie uwagi odbieraj bardzo osobicie. Niechaj stwierdzenie: Nigdy si nie kcimy stanie si waszym hasem. Moecie omawia wsplnie wszystkie za i przeciw, moecie negocjowa sprawy, na ktrych wam szczeglnie zaley - jednak nie wolno wam si kci. Pamitajcie, e mona wyraa swoje negatywne uczucia bez ktni. Niektre pary bez przerwy ze sob walcz i to zabija ich mio. S te i takie zwizki, w ktrych na og tumi si negatywne uczucia w celu uniknicia konfliktu. Efektem takiego postpowania jest wygasanie wszelkich uczu, jakie partnerzy do siebie ywili. Innymi sowy, niektre zwizki tocz ze sob otwart wojn, inne pozostaj w stanie zimnej wojny. Dla utrzymania zdrowego zwizku jest bardzo istotne, by znale si gdzie pomidzy tymi skrajnociami. Jeeli bdziemy pamita, e pochodzimy z rnych planet i postaramy si nauczy prawidowego porozumiewania si. to uda nam si unikn ktni bez jednoczesnego tumienia negatywnych uczu, pogldw i potrzeb. CO SI DZIEJE W CZASIE KTNI

Jeli nie rozumiemy, jak bardzo kobiety i mczyni si rni, moemy atwo wda si w ktni, ktra zrani nie tylko naszego partnera, lecz take nas samych. Tajemnic unikania ktni jest umiejtno prowadzenia rozmowy z mioci i szacunkiem. Rnice, ktre nas dziel, i rozbiene opinie nie s dla nas tak bolesne jak sposoby, w jakie je wyraamy. Teoretycznie ktnia wcale nie musi rani, moe by po prostu yw rozmow, w ktrej wyraamy to, co nas rni. (Bo przecie kad par ludzi co rni). Jednak w yciu prawie wszystkie pary rozpoczynaj wymian zda na jaki okrelony temat, a po kilku minutach ktnia dotyczy ju samego jej przebiegu. Partnerzy niewiadomie zaczynaj si nawzajem rani i to, co mogo by niewinn wymian pogldw, przeradza si w bitw. Oboje jej uczestnicy nawet nie prbuj zaakceptowa lub choby zrozumie punkt widzenia strony przeciwnej. Wiele par rozpoczyna ktni z jakiego konkretnego powodu, a w chwil potem sprzecza si ju na temat przebiegu samej ktni. Im bliszy jest nasz zwizek, tym trudniej sucha drugiej strony bez gwatownego reagowania na jej opinie. Nie chcemy si czu winni negatywnym uczuciom partnera i zasugiwa na jego niezadowolenie, wic bronimy si, odmawiajc mu racji. DLACZEGO KTNIE SPRAWIAJ BL Bolesne bywa nie to, co mwimy, ale jak mwimy. Bardzo czsto, kiedy mczyzna czuje si atakowany, skupia si wycznie na tym, czy ma racj, przy czym zupenie zapomina, eby okaza mio. Rwnoczenie traci umiejtno porozumiewania si spokojnym tonem i nagle zdarza si, e nie umie ju wyrazi swej troski i szacunku. Nie zdaje sobie wtedy sprawy, jak bardzo przykre jest to dla partnerki. W takich momentach mczyzna wyraa niezadowolenie w sposb niezwykle agresywny, a kada jego proba brzmi jak rozkaz. Jest wic rzecz naturaln, e kobieta nie godzi si spenia jego ycze i to nie tyle z uwagi na ich tre, ile na sposb ich wypowiadania. Mczyzna, zwracajc si nieuprzejmie do partnerki, niewiadomie zadaje jej bl, a w chwil pniej prbuje jej dowie, e wcale nie powinna by zdenerwowana. Wydaje mu si, e kobieta przeciwstawia si jego opiniom, cho w rzeczywistoci jej opr budzi forma, w jakiej je przedstawi. Na og w takiej sytuacji mczyzna jeszcze bardziej skupia si na udowadnianiu swoich racji, jednoczenie coraz mniej dbajc o to, by przedstawi je w sposb kulturalny.

Uwaga: partner nie zdaje sobie sprawy, e to on rozpoczyna ktni. Uwaa, e to kobieta j inicjuje. On broni swojego punktu widzenia, a ona - siebie przed jego przykrymi uwagami. Kiedy mczyzna odmawia racji bolesnym uczuciom kobiety wywoanym pocztkiem ktni, rani j jeszcze bardziej. Sam nie bdc zbyt wraliwym na ostre sformuowania, nie rozumie rosncego zdenerwowania partnerki. Byby zaskoczony, gdyby mu powiedziano, e to on sprowokowa jej opr. Podobnie jest z kobietami: nie zdaj sobie sprawy z tego, jak bardzo rani mczyzn. Kiedy kobieta czuje si atakowana, odruchowo przybiera bardzo niechtny ton. Mczyzna czuje si nie akceptowany i odrzucony, co jest dla niego tym boleniejsze, im bardziej jest zaangaowany w zwizek. Kobieta zaczyna roznieca ktni zapocztkowan przez mczyzn w ten sposb, e wyraa negatywne uczucia odnoszce si do jego zachowania, a potem zarzuca go radami, o ktre nie prosi. Zwykle w takiej chwili kobieta zapomina zagodzi swoj wypowied wyrazami zaufania i akceptacji w stosunku do mczyzny i ten, ku jej zdumieniu, reaguje negatywnie. Kobieta jest oczywicie niewiadoma tego, jak jej brak ufnoci rani partnera. eby unikn ktni, musimy zawsze pamita, e naszych bliskich boli nie to, co mwimy, lecz jak to robimy. Trzeba dwojga, by si kci, ale jedno wystarczy, by t ktni przerwa. Najlepszym na to sposobem jest zduszenie jej w zarodku. Przede wszystkim naley uchwyci moment, w ktrym nieporozumienie przeradza si w ktni. Trzeba wtedy zrobi przerw - po prostu przesta mwi i zastanowi si, w jaki sposb zwrci si do partnera. Trzeba sobie uzmysowi, e prawdopodobnie nie daje si tego, czego on (ona) potrzebuje. Po takiej chwili mona znowu zacz mwi, lecz teraz w sposb miy i peen szacunku. Taka przerwa pozwala nam ochon, uspokoi nerwy i skoncentrowa si, zanim znowu zaczniemy mwi. JAK UNIKAMY BLU Ludzie staraj si unika blu odczuwanego podczas ktni. Stosuj cztery rne sposoby, tzw. cztery u: uderzenie, ucieczk, udawanie i uleganie. Na krtk met kada z tych metod dziaa, lecz po pewnym czasie zaczyna przynosi jak najgorsze skutki. 1. Uderzenie. Ten sposb zachowania z ca pewnoci pochodzi z Marsa. Kiedy rozmowa staje si niemia, niektre osoby instynktownie zaczynaj walczy. Natychmiast staj si agresywne. Ich motto brzmi: Najlepsz obron jest silny atak. Ludzie ci od pocztku ktni obwiniaj, osdzaj, krytykuj i robi wszystko, eby partner poczu, e nie

ma racji. Czsto krzycz i wyrzucaj z siebie mnstwo zoci. Ich ukrytym zamiarem jest zastraszenie partnera, tak eby znw sta si pomocny i kochajcy. Kiedy to si udaje, uwaaj, e odnieli zwycistwo, cho tak naprawd przegrywaj. Zastraszenie zawsze osabia zaufanie partnera. Zastraszenie zawsze osabia ufno partnera. Uzyskiwanie tego, na czym nam zaley, poprzez pognbienie drugiej osoby, jest wietn metod na unicestwienie czcej nas wizi. Kiedy pary walcz ze sob, powoli niszcz swoj umiejtno otwarcia si i swoj wraliwo. Kobiety chroni si, zamykajc si w sobie, a mczyni si odcinaj i przestaj troszczy si o partnerk. Po pewnym czasie czca ich na pocztku intymna wi zanika. 2. Ucieczka. Ten model zachowania rwnie pochodzi z Marsa. eby unikn konfrontacji, Marsjanin moe zaszy si w jaskini i w ogle z niej nie wychodzi. To przypomina zimn wojn. Mczyzna unika rozmowy i adne problemy nie znajduj rozwizania. Takie bierne zachowanie w niczym nie przypomina przerw w rozmowie, ktre podejmujemy, by si uspokoi, i po ktrych dyskusja toczy si nadal, tyle e w uprzejmiejszej formie. Mczyzna uciekajcy boi si konfrontacji, woli nie porusza adnego tematu, ktry mgby wywoa ktni. Zamiast si kci, niektre pary po prostu przestaj rozmawia na te tematy, ktre wywouj nieporozumienia. Metod, jak ci ludzie stosuj, aby zaspokoi swe pragnienia, jest ukaranie partnera przez stumienie i ukrywanie mioci. Nie atakuj i nie rani swych bliskich bezporednio jak ci, ktrzy wybieraj walk, lecz okrn drog zadaj bl, odmawiajc im uczucia, na jakie ci zasuguj. Z kolei ukrywanie mioci sprawia, e take mniej si jej otrzymuje. Na krtk met ucieczka pozwala osign spokj i harmoni, ale jeli nie mwimy o swoich problemach i uczuciach, to po jakim czasie powstaje uraza, a znikaj gorce emocje, ktre czyy nas na pocztku drogi. W zwizkach wybierajcych metod ucieczki partnerzy czsto zastpuj tumione uczucia nawykami przesadnego jedzenia, nadmiernej pracy, a nawet naogami. 3. Udawanie. Jest to zachowanie o proweniencji wenusjaskiej. Kobieta, ktra ten model wybraa, udaje, e problem nie istnieje. W ten sposb chce unikn zranienia w czasie konfrontacji. Z przyklejonym do twarzy umiechem wydaje si permanentnie ze wszystkiego zadowolona. Z czasem jednak narasta w niej uraza: ma wraenie, e bez przerwy ofiarowuje co swemu partnerowi, niczego nie dostajc w zamian. Ta uraza z kolei blokuje naturaln potrzeb wyraania mioci.

Kobiety, ktre udaj, boj si wprost wyraa swoje uczucia i dlatego staraj si, by wszystko byo w porzdku. Mczyni take czsto uywaj tego zwrotu, ale dla nich znaczy on zupenie co innego. Mwic: Wszystko w porzdku, mczyzna ma na myli: Wszystko w porzdku, bo mog sobie z t spraw poradzi sam albo: Wszystko w porzdku. Potrafi to rozwiza i nie potrzebuj pomocy. Jeeli natomiast podobnego sformuowania uywa kobieta, to oznacza ono, e prbuje unikn konfliktu bd ktni. Aby zapobiec wzburzeniu fali, kobieta moe nawet przed sob udawa, e wszystko jest w porzdku, jest fajnie, jest OK, cho rzeczywisto wyglda inaczej. Powica wtedy swoje pragnienia, uczucia i potrzeby, eby za wszelk cen unikn konfliktu. 4. Uleganie. Ten sposb reagowania rwnie pochodzi z Wenus. Osoba postpujca wedug tego modelu zamiast wszczyna ktni, po prostu poddaje si. Bierze na siebie ca win i odpowiedzialno za to, co denerwuje partnera. Na krtk met zwizki, w ktrych kobiety s ulege, robi wraenie zgodnych, lecz rycho wychodzi na jaw, e tak nie jest. Kiedy pewien mczyzna w rozmowie ze mn skary si na swoj on: Bardzo j kocham. Ona daje mi wszystko, czego pragn. Jedyne, co mnie gnbi, to fakt, e ona nie jest szczliwa. ona tego pana przeya dwadziecia lat, powicajc si dla ma. Nigdy si nie kcili, a jeli kto zapytaby j o ich zwizek, powiedziaaby: Och, jest wspaniay. Mam kochajcego ma. Jedyny kopot w tym wszystkim to ja. Cierpi na depresj, sama nie wiem dlaczego. C, pewnie dlatego, e przez dwadziecia lat wyrzekaa si siebie. Ludzie tego typu intuicyjnie odgaduj yczenia partnera i koryguj swoje zachowanie, tak by go zadowoli. W kocu doznaj uczucia urazy, zmuszajc si w imi mioci do zaprzeczenia sobie. Kada odmowa jest dla nich nad wyraz bolesna, bo i tak prawie wszystkiego ju sobie odmwili. Za wszelk cen staraj si nie dopuci do odrzucenia i s skonni zrezygnowa ze wszystkiego, po to, by ich kochano. By moe, odnalaze siebie w jednym z tych czterech u albo w kadym po trosze. Kada z powyszych strategii ma na celu uniknicie zranienia. Niestety, adna z nich nie przynosi zamierzonego skutku. Jedyn skuteczn metod jest rozpoznanie ktni i przerwanie jej. Mona wtedy ochon i dopiero po chwili wrci do rozmowy. Gdy nauczycie si wypowiada ze zrozumieniem i szacunkiem wobec pci przeciwnej, powoli przestaniecie przeywa ktnie i walki. DLACZEGO SI KCIMY Mczyni i kobiety zazwyczaj spieraj si na temat pienidzy, seksu,

podejmowanych decyzji, rozkadu zaj, wychowania dzieci i obowizkw domowych.

Te wszystkie dyskusje przeradzaj si jednak w zaarte ktnie z jednego tylko powodu: nie czujemy si kochani. Kiedy cierpimy na niedosyt mioci, trudno nam okazywa nasz wasn mio. Kobiety nie pochodz z Marsa i dlatego, bez uwiadomienia sobie, czego naprawd oczekuje mczyzna, nie potrafi odpowiednio reagowa na nieporozumienia. Dla mczyzny budzce konflikt pogldy, uczucia i pragnienia s prawdziwym wyzwaniem. Im blisza jest jego wi z kobiet, tym trudniej jest mu znie dzielce ich rnice i nieporozumienia. Jeeli partnerka jest niezadowolona, on odbiera to bardzo osobicie - e to niezadowolenie odnosi si do niego. Znacznie atwiej przyjmuje mczyzna rnice zda wtedy, kiedy jego podstawowe potrzeby s spenione. Jeeli natomiast odmawia mu si mioci, ktrej pragnie, zaczyna si broni i wychodzi na jaw gorsza poowa jego natury: instynktownie wyciga miecz. Pozornie moe si wydawa, e spiera si na pewien konkretny temat (pienidze, obowizki itd.), ale prawdziwym powodem obnaenia miecza jest to, e mczyzna nie czuje si kochany. Jakakolwiek by bya pozorna przyczyna ktni, ta prawdziwa, ukryta, bywa zupenie inna. UKRYTE POWODY, DLA KTRYCH MCZYNI SI KC Ukryte powody ktni: 1. Nie znosz, kiedy ona zaamuje si z powodu najdrobniejszych rzeczy, ktre zrobiem (lub ktrych nie zrobiem). Czuj si krytykowany, odrzucony, nie akceptowany. 2. Nie lubi, kiedy ona zaczyna mi mwi, jak powinienem postpowa. Traktuje mnie jak dziecko. 3. Nie lubi, kiedy ona obarcza mnie win za swoje niezadowolenie. Nie zachca mnie w ten sposb, bym by rycerzem w lnicej zbroi. 4. Nie lubi, kiedy ona mwi o tym, jak duo robi, lub o tym, e nikt jej tu nie docenia. Wydaje mi si wtedy, e 4. Chce by doceniany. Tymczasem czuje si obwiniany, pozbawiony uznania, bezsilny. 2. Mczyzna chce by Czego potrzeba, by partner przesta si kci: 1. On chce by akceptowany taki, jakim jest. Tymczasem czuje, e partnerka prbuje go ulepszy.

podziwiany, a tymczasem czuje si nie doceniony. 3. Chce, by go zachcano. Bez tego ma ochot zrezygnowa.

to ona wanie nie docenia, ile dla niej robi. 5. Nie lubi, kiedy ona niepokoi si wszystkim, co moe si nie uda. Wydaje mi si, e mi nie ufa. 6. Nie lubi, kiedy ona chce, ebym co zrobi lub z ni rozmawia dokadnie wtedy, kiedy ona sobie tego yczy. Mam wraenie, e nie akceptuje mnie i nie szanuje. 7. Nie lubi, kiedy rani j co, co powiedziaem. Czuj, e mi nie ufa, le mnie rozumie i odpycha mnie. 8. Nie lubi, kiedy ona wymaga, bym czyta w jej mylach. Nie umiem tego robi. Mam wraenie, e jestem nie taki, jak powinienem. Zaspokojenie podstawowych potrzeb emocjonalnych mczyzny zmniejszy jego atwo angaowania si w bolesne ktnie. Niejako automatycznie stanie si on zdolny do traktowania rozmwczyni z wikszym szacunkiem, wyrozumiaoci i trosk. Dziki temu rnice zda, nieporozumienia i uczucia negatywne mog znale rozwizanie na drodze negocjacji, rozmowy i kompromisw. Kobiety take wywouj bolesne ktnie, ale czyni to z innych powodw. I chocia pozornie moe si zdawa, e kc si o pienidze, obowizki czy co podobnego, to faktyczne przyczyny prowokujce je do takiego zachowania s inne. UKRYTE POWODY, KTRE PCHAJ KOBIETY DO KTNI Ukryty powd ktni: 1. Nie znosz, kiedy on umniejsza wag moich uczu albo potrzeb. Czuj si lekcewaona i odrzucona. 2. Nie lubi, kiedy zapomina zrobi to, o co go prosz. Wwczas wszystko, Czego kobiecie trzeba, by przestaa si kci: 1. Ona potrzebuje troski i poczucia, e jest dla partnera wana. Tymczasem czuje si ignorowana i osdzana. 2. Chce, by o niej pamitano i szanowano j. Tymczasem czuje si 5. Chce, by partnerka ufaa mu i dostrzegaa, jak bardzo dba o jej bezpieczestwo. Tymczasem czuje si odpowiedzialny za jej niepokj. 6. Chce by akceptowany bezwarunkowo. Zamiast tego czuje si kontrolowany i zmuszony do mwienia w chwili, kiedy nie ma nic do powiedzenia. Wydaje mu si wwczas, e nigdy nie moe jej zadowoli. 7. Chce, by go akceptowano i ufano mu. Czuje, e mu si nie wybacza i e si go odpycha. 8. Chce, aby bya z niego zadowolona. Zamiast tego czuje si nieudany.

co mwi, brzmi jak marudzenie, a do tego wydaje mi si, e musz go cigle mobilizowa. 3. Nie lubi, kiedy mnie obwinia za moje niepokoje. Mam wraenie, e musiaabym by idealna, aby mnie kochano. Nie jestem ideaem. 4. Nie lubi, jak podnosi gos i wygasza seri argumentw potwierdzajcych swoje racje. Trac wtedy wraenie susznoci moich przekona i myl, e on wcale nie bierze pod uwag mojego punktu widzenia. 5. Nie lubi protekcjonalnego tonu. jaki przybiera wtedy, gdy zadaj pytania dotyczce decyzji, ktre mamy podj. Mam wraenie, e jestem dla niego ciarem i e traci przeze mnie czas. 6. Nie lubi, kiedy nie odpowiada na moje pytania i uwagi. Mam uczucie, jakbym nie istniaa. 7. Nie lubi, kiedy mi tumaczy, e nie powinnam by za, smutna, zdenerwowana czy co podobnego. Czuj si przez to lekcewaona i samotna. 8. Nie lubi, gdy partner wymaga ode mnie wikszego dystansu wobec ycia. Wydaje mi si wtedy, e moje uczucia s dowodem saboci, a nawet czym

zaniedbywana i umieszczana przez partnera na samym kocu jego hierarchii wanoci. 3. Chce, by rozumia powody jej zdenerwowania i zapewnia, e wci j kocha i e nie musi by idealna, aby j kochano. Tymczasem nie czuje si do pewnie, by by sob. 4. Chce, by j rozumiano i szanowano, a tymczasem nawet si jej nie sucha. Jest to dla niej poniajce.

5. Chce mie wiadomo, e partner troszczy si o jej uczucia i szanuje jej potrzeb gromadzenia informacji. Tymczasem nie czuje si ani szanowana, ani doceniana. 6. Chce by pewna, e on jej sucha i e mu na niej zaley, a tymczasem czuje si ignorowana. 7. Chce, by j traktowano powanie i rozumiano. Zamiast tego czuje si nie kochana, uraona i samotna.

8. Chce, by si ni opiekowano i szanowano jej uczucia. Reakcje partnera powoduj, e nie czuje si ani bezpieczna, ani chroniona.

zym. Chocia wszystkie te bolesne uczucia i potrzeby s wane, rzadko mwi si o nich gono. Narastaj zwykle w ukryciu, by ujawni si burzliwie podczas ktni. Czasem s

wyraane bezporednio, ale czciej min, gestem i tonem gosu. Mczyni i kobiety musz rozumie i bra pod uwag to, co szczeglnie ich dotyka. Prawdziwym problemem jest wypowiadanie si w taki sposb, ktry uwzgldniby potrzeby emocjonalne partnera. Jeli jednak to si powiedzie, ktnie przerodz si w rozmowy pomagajce w przezwycianiu nieporozumie i szukaniu kompromisw. ANATOMIA KTNI Ktnia, ktra nas rani, ma do pewnego stopnia typowy przebieg. Sprbujmy przeledzi to na przykadzie. Moja ona i ja udalimy si na dugi spacer zakoczony piknikiem. Po posiku miy nastrj utrzymywa si a do chwili, kiedy zaczem mwi o planowanych inwestycjach. Bonnie zdenerwowaa si, kiedy wspomniaem o moliwoci zainwestowania czci oszczdnoci w papiery wartociowe. Waciwie tylko si nad tym zastanawiaem, ale ona uznaa, e ju to postanowiem (oczywicie, nie biorc pod uwag jej zdania). Byo jej przykro, e mgbym zrobi co takiego, a ja wpadem w zo, e jest ze mnie niezadowolona i... rozgorzaa ktnia. Sdziem, e to moje zamiary dotyczce finansw tak j zirytoway, i staraem si za wszelk cen udowodni ich suszno, jednak tak naprawd moj zo wyzwolia wiadomo, e Bonnie jest ze mnie niezadowolona. Ona tymczasem spieraa si, e inwestowanie w te wanie akcje jest zbyt ryzykowne, cho rzeczywicie zirytowao j przypuszczenie, e mogem podj tak wane decyzje bez niej. Dodatkowo wzburzyo j to, e odmawiaem jej prawa do denerwowania si. W kocu przeprosia mnie za to, e le mnie zrozumiaa i mi nie zaufaa, i uspokoilimy si. Kiedy wrcilimy do domu, poruszya pewn istotn kwesti. Powiedziaa: Czsto, kiedy si kcimy, najpierw ja si denerwuj z jakiego powodu, a potem ty si denerwujesz, e ja si denerwuj, i w kocu musz przeprasza, e ci zdenerwowaam. Mam wraenie, e czego tu brakuje. Czasem chciaabym usysze, e to tobie jest przykro, e mnie zdenerwowae. Natychmiast dostrzegem, e to, co mwi, jest uzasadnione. Nie jest w porzdku, e spodziewam si po niej przeprosin, zwaszcza e to wanie ja rozpoczem ktni. Na moich seminariach przekonaem si, e tysice kobiet dowiadczyo podobnych przey, co moja ona. Nasze zachowanie na pikniku odpowiada jeszcze jednej modelowej sytuacji. Przyjrzyjmy si jej bliej:

l. Kobieta wyraa swoje zaniepokojenie z powodu XYZ. 2. Mczyzna tumaczy, dlaczego nie powinna si niepokoi spraw XYZ. 3. Czuje, e jej uczucia uznano za niewane, co niepokoi j jeszcze bardziej ni XYZ. 4. On czuje jej dezaprobat i denerwuje si z tego powodu. Wini j za to zdenerwowanie i da przeprosin, zanim si pogodz. 5. Ona przeprasza i dziwi si, o co waciwie poszo, albo zoci si i ktnia przeradza si w prawdziw bitw. Znajomo powyszej anatomii ktni pozwolia mi rozwizywa spraw w znacznie agodniejszy sposb. Pamitajc, e kobiety pochodz z Wenus, nauczyem si nie wini Bonnie za jej zdenerwowanie. Zamiast tego prbowaem dociec, czym wywoaem jej niepokj, i okaza swoj trosk. Nawet jeli mnie le zrozumiaa, to kiedy czua si dotknita, staraem si j przekona, e jest mi przykro z tego powodu i e mi na niej zaley. Potem nauczyem si jeszcze i tego, e po pierwszych oznakach zdenerwowania u Bonnie najpierw sucham, potem staram si zrozumie to, co j niepokoi, a w kocu mwi: Przykro mi, e ci zdenerwowaem tym powiedzeniem... Efekt takiego zachowania przychodzi zadziwiajco szybko. Kcimy si teraz znacznie mniej. Czasem jednak przeprosiny s bardzo trudne. W takich chwilach bior gboki oddech i nic nie mwi. Prbuj sobie wyobrazi, jak to wszystko wyglda z jej punktu widzenia i jak ona si czuje. Potem mwi: Przykro mi, e jeste zdenerwowana. I cho oczywicie nie s to przeprosiny, jest to jednak sygna: Troszcz si o ciebie i na og bardzo to pomaga. Mczyni rzadko uywaj zwrotu: przykro mi, poniewa na Marsie oznacza to, e zrobie co zego i musisz przeprosi. Mczyni rzadko uywaj zwrotu: przykro mi, poniewa na Marsie oznacza to, e zrobie co zego i musisz przeprosi. Z kolei dla kobiet przykro mi jest pewnym sposobem wypowiedzenia: Troszcz si o to, co czujesz. Nie znaczy to, e czuj si czemu winne.

Mczyni mog dokona cudw, jeli naucz si tej frazeologii z jzyka Wenusjanek. Najatwiejsz metod na szybkie zakoczenie ktni jest powiedzenie przepraszam. Najwicej ktni wybucha w momencie, gdy mczyzna odmawia racji uczuciom kobiety, a ona odpowiada niezadowoleniem. Bdc mczyzn, musiaem nauczy si przywizywa wag do uczu ony, ktra z kolei wiczya wypowiadanie emocji w sposb bardziej bezporedni oraz waciwe okazywanie niezadowolenia. Liczba ktni znacznie si wwczas zmniejszya, a nasza mio i ufno wzrosy. Gdybymy nie znali anatomii ktni, prawdopodobnie do dzi zdarzaoby nam si walczy w ten sam sposb, jak kiedy na pikniku. Wikszo ktni wybucha wtedy, gdy mczyzna odmawia racji uczuciom kobiety, a ona wyraa niezadowolenie z partnera. Aby nauczy si unikania ktni, trzeba przede wszystkim zda sobie spraw z tego, e mczyni niewiadomie sugeruj, i uczucia partnerki s niewane, a kobiety, rwnie niewiadomie, wysyaj sygnay niezadowolenia z partnera. Mczyni niewiadomie wszczynaj ktnie Mczyni najczciej rozpoczynaj ktni, dajc partnerce do zrozumienia, e jej uczucia s nieistotne, przy czym czsto nie zdaj sobie sprawy z tego, jak bolenie kobieta to przeywa. Zaniepokojonej czym kobiecie partner mwi, na przykad, co w rodzaju: Nie ma si czym przejmowa. Inny mczyzna odebraby tak wypowied jako przyjazn, ale zakochanej kobiecie wyda si ona bolesn oznak niewraliwoci na jej uczucia. Czasem mczyzna chce uspokoi negatywne odczucia kobiety, wic mwi: Ach, to nic wielkiego, a potem proponuje jakie praktyczne rozwizanie niewanego problemu niepotrzebnie trapicego partnerk. Nie pojmuje, czemu kobieta, zamiast si odpry i uspokoi, czuje si osamotniona i lekcewaona. A ona po prostu nie moe doceni jego pomocy, dopki nie przyzna jej si prawa do odczuwania zaniepokojenia. Specyficzne jest take zachowanie mczyzny po tym, gdy sam zdenerwowa czym kobiet. Instynkt kae mu wwczas uspokaja j, czyli powiedzie, dlaczego nie powinna si denerwowa. Z absolutn pewnoci siebie wyjania wic partnerce istotne, logiczne i racjonalne powody, ktre skoniy go do tego, by zrobi to, co j zdenerwowao. Nie zdaje sobie sprawy, e kobieta myli wwczas, i nie ma prawa odczuwa tego, co odczuwa. Kiedy on si na swj sposb tumaczy, ona syszy jedynie to, e on nie dba o jej uczucia.

Aby moga si wsucha w rzeczywisty sens sw mczyzny, musi najpierw mie pewno, e partner wsucha si w to, co ona mwia o wasnym zdenerwowaniu. Mczyzna powinien na jaki czas zrezygnowa z wyjanie i wysucha zwierze partnerki ze zrozumieniem. Jeli tylko okae trosk o jej uczucia, ona od razu poczuje si lepiej. Taka zmiana zachowania wymaga wicze, ale naprawd kady moe j przeprowadzi. Co prawda, kiedy kobieta mwi o swoich frustracjach i rozczarowaniu, kada czstka mczyzny instynktownie si broni, podsuwajc mu dziesitki powodw, dla ktrych partnerka nie powinna tak si czu, lecz mczyzna tak naprawd wcale nie chce pogorszy sprawy. Kieruje si tylko marsjaskim instynktem. Jeli mczyzna zrozumie, e jego reakcje daj jak najgorszy skutek, bdzie w stanie zmieni swj sposb zachowania wobec partnerki na bardziej skuteczny. Kobiety niewiadomie wszczynaj ktnie Kobiety najczciej wszczynaj ktnie, poniewa e nie wypowiadaj swoich uczu wprost. Zamiast, po prostu, powiedzie, e czuje si rozczarowana albo e czego nie akceptuje, kobieta zadaje pytania retoryczne, niewiadomie (a czasem wiadomie) dajc partnerowi odczu, e jest z niego niezadowolona. Nawet jeli okazanie partnerowi niezadowolenia nie jest jej zamiarem, to on tak wanie odbierze jej zachowanie. Kobiety najczciej wszczynaj ktnie, poniewa nie wypowiadaj swoich uczu wprost. Jeli, na przykad, mczyzna si spnia, odczucia jego partnerki mona by wyrazi tak: Nie lubi na ciebie czeka albo: Denerwuj si, czy nic ci si nie stao. Tymczasem, kiedy mczyzna wraca, syszy: Jak moge si tak spni?, Dlaczego nie zadzwonie? albo: I co mam o tym myle? Oczywicie, nie ma nic zego w pytaniu: Dlaczego nie zadzwonie?, jeli rzeczywicie chcemy zna tego przyczyn. Jeli jednak kobieta jest zdenerwowana, ton jej gosu wskazuje, e wcale nie o to jej chodzi, lecz daje do zrozumienia, e nie ma niczego, co usprawiedliwiaoby takie spnienie. Mczyzna, ktremu zadano pytanie: Jak moge si tak spni? lub: Dlaczego nie zadzwonie?, nie dowiaduje si niczego o uczuciach kobiety. Zamiast tego uwiadamia sobie, e partnerka jest z niego niezadowolona i koniecznie chce go obarczy odpowiedzialnoci za swoje zdenerwowanie. Mczyzna czuje si atakowany, wic zaczyna si broni. Kobieta natomiast nie zdaje sobie sprawy z tego, e jej rozczarowanie jest dla partnera bolesne.

Mczyni pragn uznania. Im bardziej mczyzna kocha partnerk, tym bardziej to uznanie jest mu potrzebne. Na pocztku znajomoci nie ma z tym problemu. Albo kobieta daje partnerowi odczu, e go podziwia, albo mczyzna jest pewny, e atwo jej uznanie zdobdzie. W obu przypadkach ta podstawowa potrzeba emocjonalna mczyzny jest zaspokojona. Nawet kobieta rozczarowana do innych mczyzn (poczwszy od ojca) na pocztku znajomoci okazuje partnerowi uznanie. Myli przy tym: On jest wyjtkowy. Nie taki jak ci, ktrych dotychczas znaam. Mczyzna gboko cierpi, czujc, e mu si to uznanie odbiera. Kobiety uwaaj, e maj ku temu wane powody, nie wiedz jednak, ile to znaczy dla ich partnera. Kobieta jednak moe nauczy si inaczej wyraa niezadowolenie z niektrych zachowa partnera. Moe jednoczenie upewnia go, e wci go akceptuje i podziwia. Mczyzna chce by pewny, e partnerka akceptuje go takim, jaki jest, nawet jeli czasami nie jest zadowolona z jego zachowania. Oczywicie, niekiedy kobieta moe go podziwia bardziej, a niekiedy mniej, jednak zupeny brak aprobaty z jej strony jest dla partnera nie do zniesienia. Wikszo mczyzn wstydzi si przyzna, e bardzo zaley im na uznaniu partnerki. Dokadaj wszelkich stara, by zademonstrowa, e wcale im o to nie chodzi. C, jeliby im wierzy, to jak wytumaczy to, e straciwszy uznanie kobiety, natychmiast staj si zimni i dalecy? Oczywicie boli ich, e nie dostaj tego, czego tak im potrzeba. Jednym z powodw, dla ktrych zwizki s na pocztku szczliwe, jest fakt, e mczyni s wtedy podziwiani przez kobiety, e s jeszcze rycerzami w lnicej zbroi. Mczyzna potrafi znie negatywn opini partnerki o jakim swoim zachowaniu, jeeli jednak ona wypowiada j nieumiejtnie, czuje si odrzucony. Kobiety najczciej zadaj partnerowi pytania dotyczce jego zachowania tonem wyraajcym gbok dezaprobat. Robi tak w nadziei, e czego go to nauczy. Ot - nie nauczy. Wywoa tylko uraz, ktra spowoduje, e mczyzna straci motywacj do podjcia wysiku. Aprobowa mczyzn, to znaczy dopatrywa si w jego czynach dobrych intencji. Nawet jeli partner bywa nieodpowiedzialny, leniwy i nieuwany, kochajca kobieta potrafi w nim dostrzec to, co dobre. Jeeli kobieta zaczyna traktowa partnera tak, jakby za jego zachowaniem nie kryy si adne dobre chci, to pozbawia go poczucia, e jest akceptowany, a wic tego poczucia, ktre tak go podbudowao na pocztku znajomoci.

Kobieta powinna pamita, by okazywa aprobat nawet wtedy, gdy nie pochwala zachowania mczyzny. Oto dwie przyczyny sprzyjajce wywoywaniu ktni: 1. Mczyzna czuje, e partnerka go nie aprobuje. 2. Kobieta nie akceptuje sposobu, w jaki partner z ni rozmawia. Kiedy mczyzna najbardziej potrzebuje pochway Wikszo ktni bierze si nie std, e dwoje ludzi si ze sob nie zgadza, lecz std, e albo mczyzna czuje, i partnerka go nie aprobuje, albo kobieta nie pochwala sposobu, w jaki partner z ni rozmawia. Kiedy mczyni i kobiety naucz si aprobowa i szanowa uczucia drugiego, nie bd mieli powodw, eby si kci. Zamiast oddawa si bolesnym sporom, bd mogli po prostu porozmawia o dzielcych ich rnicach. Kobieta nawet nie wyobraa sobie, jak bardzo wraliwy staje si mczyzna, kiedy popeni bd. Wanie wtedy najbardziej potrzebuje jej mioci. Jeeli w takiej chwili ona odmawia mu swej aprobaty, to zadaje mu dotkliwy bl, nawet jeli nie zdaje sobie z tego sprawy. Swoje niezadowolenie kobiety najczciej wyraaj spojrzeniem i tonem gosu. Sowa, ktre wypowiadaj, mog wyraa co innego, ale samo spojrzenie i ton odrzucaj mczyzn. Jego reakcja obronna ma sprawi, e kobieta poczuje, i nie ma racji. Mczyzna jednoczenie zaprzecza jej uczuciom i usprawiedliwia si. Mczyni s szczeglnie skonni do ktni, kiedy popenili bd i zdenerwowali ukochan. Mczyni s bardziej skonni do ktni, jeli popenili bd albo zdenerwowali ukochan. Kiedy partner rozczarowa kobiet, szybko chce jej wyjani, czemu nie powinna si czu zdenerwowana. Myli przy tym, e w ten sposb poprawi jej nastrj. Nie wie, e zagniewana kobieta chce, by jej wysuchano i aby j zrozumiano. JAK WYRAA TO, CO NAS RNI, BEZ KTNI Trudno jest pokojowo wyraa to, co nas rni, jeli nie miao si nigdy przykadu prawidowego zachowania. Wikszo naszych partnerw albo wcale si nie kcia, albo kcia si niesychanie ostro. Schemat, ktry przedstawimy niej, wyjania, w jaki sposb kobiety i mczyni

niewiadomie prowokuj ktnie, i ukazuje waciwe zachowania zastpcze. ANATOMIA KTNI l. KIEDY MCZYZNA SI SPNIA Jej pytanie retoryczne: Kiedy on si spni, ona pyta: Jak moge tak si spni? lub: Dlaczego nie zadzwonie? albo: I co ja mam o tym myle? Jego tumaczenie: Kiedy si spni, a ona jest zdenerwowana, mczyzna wyjania: Na mocie by straszny korek albo: Nie zawsze wszystko w yciu ukada si tak, jak bymy chcieli lub: Nie moesz wymaga, ebym zawsze by na czas. Jak ona moe okaza aprobat: Kobieta powinna powiedzie: Naprawd nie lubi, kiedy si spniasz. Bardzo si wtedy denerwuj. Nastpnym razem, jeli bdziesz si mia spni, zadzwo. Bd ci za to bardzo wdziczna. Informacja, ktr on odbiera: Oto, co wwczas syszy mczyzna: Nie byo adnego powodu, eby tak si spni. Jeste nieodpowiedzialny. Ja bym si nigdy tak nie spnia. Jestem od ciebie lepsza. Informacja, ktr ona

odbiera: Ona tymczasem syszy: Nie powinna si denerwowa, bo miaem wiele wanych i racjonalnych powodw, eby si spni. Moja praca w kadym razie jest waniejsza ni ty. Masz za due wymagania. Jak on moe okaza trosk: On powinien powiedzie: Spniem si. Przepraszam, e ci zdenerwowaem. Ale jeszcze lepiej zrobi, jeli bdzie po prostu milcza i sucha bez dodatkowego wyjaniania. Niech postara si zrozumie, czego potrzebuje partnerka, by moga si czu kochana.

2. KIEDY ON O CZYM ZAPOMINA Jej pytanie retoryczne: Kiedy on o czym zapomina, kobieta mwi: Jak moge zapomnie? lub: Czy ty kiedykolwiek o czym pamitasz? albo: No i jak ja mam ci ufa? Jego tumaczenie: Informacja, ktr on odbiera: On tymczasem syszy: Nie miae adnych powodw, eby o tym zapomnie. Jeste gupcem i nie warto ci ufa. Ja wnosz do naszego zwizku znacznie wicej ni ty. Informacja, ktr ona

Kiedy to, e o czym zapomnia, zdenerwowao partnerk, wyjania jej: Byem naprawd zajty i po prostu zapomniaem. To si czasem zdarza albo: To nie jest przecie a tak wane. I to wcale nie oznacza, e o ciebie nie dbam. Jak ona moe okaza aprobat: Jeli kobieta jest naprawd zdenerwowana, moe powiedzie: Nie lubi, kiedy zapominasz. Moe take wyprbowa bardzo skuteczn metod i po prostu nie wspomina o tym, e partner o czym zapomnia, lecz tylko poprosi go jeszcze raz: Byabym ci wdziczna, gdyby... (On i tak bdzie wiedzia, e zapomnia).

odbiera: A oto, co syszy partnerka: Nie powinna si tak angaowa w sprawy rwnie trywialne. Jeste zbyt wymagajca i twoje reakcje bywaj nieracjonalne. Sta wreszcie na ziemi. yjesz w wiecie fantazji! Jak on moe okaza trosk: Partner moe powiedzie: Rzeczywicie zapomniaem... Jeste na mnie za?, a potem wysucha cierpliwie zarzutw, nie zoszczc si i nie przerywajc jej. Mwic, partnerka uwiadamia sobie, e jest suchana i rycho poczuje wdziczno.

3. KIEDY ON POWRACA Z JASKINI Jej pytanie retoryczne: Kiedy on powraca ze swej jaskini, syszy: Jak moge by tak zimny i nieczuy? albo: Jak chciaby, ebym zareagowaa? lub: I niby jak mam si domyli, co si dzieje w twoim wntrzu? Jego wyjanienia: Kiedy on powraca z jaskini i widzi, e partnerka jest zdenerwowana, wyjania: Czasem potrzebuj troch czasu dla siebie. W kocu to byy tylko dwa dni, wic o co chodzi? albo: Przecie nie zrobiem ci nic zego, wic co ci tak denerwuje? Jak ona moe okaza aprobat: Informacja, jak on odbiera: Mczyzna zwykle wtedy syszy: Nie masz adnego powodu, eby si ode mnie odsuwa. Jeste okrutny i nie kochasz mnie. Nie jeste dla mnie odpowiednim partnerem. Zranie mnie bardziej, ni ja kiedykolwiek zraniam ciebie. Informacja, jak ona odbiera: Nie powinna si czu zraniona ani opuszczona, a jeli tak si czujesz, nie znajdziesz u mnie wspczucia. Jeste zbyt wymagajca i za bardzo mnie kontrolujesz. Bd robi to, co chc. Nie przejmuj si twoimi uczuciami. Jak on moe okaza trosk:

Jeli kobieta czuje si zdenerwowana, moe powiedzie: Wiem, e czasami potrzebujesz okazji, by si na jaki czas odsun ale mimo wszystko sprawia mi to przykro. Nie chc przez to powiedzie, e le robisz. Pragn tylko, eby rozumia, jak ja to wtedy odbieram.

Mczyzna moe powiedzie: Rozumiem, e wtedy, gdy si czasem oddalam, sprawiam ci bl. Musi to by dla ciebie naprawd przykre. Porozmawiajmy o tym. (Jeli partnerka czuje, e mczyzna jej sucha, bdzie jej atwiej znosi jego potrzeb odsunicia si).

4. KIEDY ON J ROZCZAROWUJE Jej pytanie retoryczne: Jeli mczyzna w jaki sposb rozczarowa kobiet, usyszy: Jak moge tak postpi? lub: Dlaczego nie zrobie tak, jak planowae? albo: Czy ty czasem nie powiedziae, e to zrobisz? lub: Czy ty si kiedykolwiek czego nauczysz? Jego wyjanienia: Kiedy partnerka jest rozczarowana, mczyzna tumaczy: No, przecie nastpnym razem bd ju wiedzia albo: Przecie to nic wielkiego lub: Ale nie wiedziaem, e o to ci chodzio. Jak ona moe okaza aprobat: Jeli kobieta jest zdenerwowana, moe powiedzie: Nie lubi by rozczarowywana. Mylaam, e zadzwonisz. Ju wszystko w porzdku. Chciaabym tylko, eby wiedzia, jak si czuj, kiedy... Informacja, jak ona odbiera: Jeli jeste zdenerwowana, to z wasnej winy. Powinna lepiej dostosowywa si do sytuacji. Nie masz powodu, by si tak denerwowa, wic nie mam dla ciebie wspczucia. Jak on moe okaza trosk: Mczyzna moe powiedzie: Rozumiem, e bardzo ci rozczarowaem. Porozmawiajmy o tym. Co czua? Powinien pozwoli partnerce mwi, bo jeli tylko da jej szans, by uwiadomia sobie, e jest suchana, poczuje si lepiej. Po pewnym czasie partner powinien doda: Czego oczekujesz ode mnie teraz? Co poprawioby ci nastrj? Informacja, jak on odbiera: Oto, co wtedy syszy mczyzna: Nie masz prawa mnie rozczarowywa. Jeste idiot. Niczego nie potrafisz zrobi porzdnie. Nie bd szczliwa, jeli si nie zmienisz.

albo: Jak mgbym ci teraz pomc? 5. KIEDY ON RANI J TYM, E NIE PRZYWIZUJE WAGI DO JEJ UCZU Jej pytanie retoryczne: Kiedy mczyzna lekceway uczucia partnerki i rani j, ona mwi: Jak moesz tak mwi? lub: Jak moesz mnie tak traktowa? albo: Dlaczego mnie nie suchasz? lub: Czy tobie jeszcze na mnie zaley? albo: Czy ja kiedykolwiek ci tak potraktowaam? Jego wyjanienia: Kiedy mczyzna lekceway uczucia partnerki, a ona bardzo si denerwuje, czsto syszy: No, przecie wcale tego nie chciaem albo: Przecie ci sucham. Nawet w takiej chwili to robi lub: Nie zawsze ci ignoruj czy: Wcale si z ciebie nie miej. Jak ona moe okaza aprobat: Kobieta moe powiedzie: Nie podoba mi si sposb, w jaki ze mn rozmawiasz. Prosz, przesta albo: Zachowae si podle i nie mog si z tym pogodzi. Prosz, zrbmy przerw lub: Nie chciaam, eby ta rozmowa tak przebiegaa. Zacznijmy jeszcze raz albo: Nie zasuguj, eby mnie tak traktowano. Chciaabym zrobi przerw lub: Prosz, posuchaj tego, co mwi. (Mczyzna lepiej reaguje na bezporednie i krtkie wypowiedzi. Wykady i pytania s nieskuteczne). Jak on moe okaza trosk: Mczyzna moe powiedzie partnerce: Przepraszam. Nie zasuya, eby ci tak traktowano. Powinien te wzi gbszy oddech i po prostu wysucha jej. Partnerka prawdopodobnie powie midzy innymi co w rodzaju: Nigdy mnie nie suchasz, a kiedy przerwie, on powinien powiedzie: Masz racj. Czasem ci nie sucham. Przepraszam. Naprawd nie zasugujesz, by ci tak traktowano. Zacznijmy jeszcze raz. Tym razem pjdzie nam lepiej. Rozpoczcie rozmowy od nowa jest wietn obron przed eskalacj ktni. Informacja, jak on odbiera: Partner syszy w takiej chwili: Jeste zym czowiekiem. Wykorzystujesz mnie. Kocham ci o wiele bardziej ni ty mnie. Nigdy ci tego nie wybacz. Powiniene te zosta oszukany i odrzucony. To wszystko twoja wina. Informacja, jak ona odbiera: Ona tymczasem syszy: Nie masz prawa tak si denerwowa. To nie ma sensu. Jeste zbyt wraliwa, co z tob jest nie w porzdku. Jeste prawdziwym ciarem.

Jeeli jednak kobieta nie chce rozpoczyna tej samej rozmowy na nowo, nie naley bra jej tego za ze. Mczyzna powinien pamita, e jeli uszanuje jej prawo do zdenerwowania, ona odwdziczy si, okazujc uznanie i akceptacj. 6. KIEDY ON SI SPIESZY, A J TO DENERWUJE Jej pytanie retoryczne: Kobieta skary si: Dlaczego zawsze si spieszymy? albo: Dlaczego cigle dokd gnamy? Informacja, jak on odbiera: Mczyzna tymczasem syszy: Nie mam powodu, eby tak si spieszy. Nigdy nie jestem przy tobie szczliwa. Nic ci nigdy nie zmieni. Jeste nieporadny i oczywicie zupenie o Jego wyjanienia: On tumaczy: Nie jest tak le albo: Przecie zawsze tak byo lub: Nic na to nie poradzimy czy: Nie martw si tym tak bardzo, a wszystko bdzie w porzdku. Jak ona moe okaza aprobat: Jeli kobieta czuje si bardzo zdenerwowana, moe powiedzie: Wiem, e musimy czasem si spieszy, ale bardzo tego nie lubi. Mam wraenie, e cigle dokd pdzimy albo: Uwielbiam, kiedy nie musimy si spieszy, a niekiedy naprawd bardzo mnie zoci, e trzeba dokd pdzi. Ja po prostu tego nie lubi. Zaplanuj, prosz, nasze nastpne wyjcie tak, ebymy mieli chocia mnie nie dbasz. Informacja, jak ona odbiera: Kobieta wwczas syszy: Nie masz prawa do narzeka. Powinna by wdziczna za to, co ci daj, a nie wiecznie cierpie. Kadego potrafisz przygnbi. Nie masz powodu, eby si skary. Jak on moe okaza trosk: Mczyzna moe wtedy powiedzie: Ja take tego nie lubi. Bardzo bym chcia, ebymy mogli troch zwolni tempo. To rzeczywicie wariactwo. W tym przypadku mczyzna odnosi si do uczu partnerki. Nawet jeli jaka jego czstka lubi popiech, to najbardziej pomoe partnerce, wypowiadajc si w imieniu tej swojej czci, ktra za cig pogoni nie przepada.

pitnacie minut rezerwy. 7. KIEDY ONA CZUJE SI LEKCEWAONA PODCZAS ROZMOWY Jej pytanie retoryczne: Kiedy kobieta czuje si osamotniona lub lekcewaona podczas rozmowy, mwi czsto: Dlaczego tak powiedziae? lub: Dlaczego musisz ze mn w ten sposb rozmawia? albo: Czy ty w ogle dbasz o to, co ja mwi? lub: Jak moesz tak mwi? Jego wyjanienia: Kiedy partnerka czuje si lekcewaona, denerwuje si, mczyzna jej tumaczy: To, co mwisz, nie ma sensu albo: Ale wcale tego nie powiedziaem lub: Wszystko to ju syszaem. Jak ona moe okaza aprobat: Kobieta moe powiedzie: Nie podoba mi si to, co mwisz. To wszystko brzmi tak, jakby mnie osdza. Nie zasuguj na to. Prosz, postaraj si to zrozumie albo: Miaam ciki dzie. Wiem, e to nie twoja wina, ale jeli zrozumiesz, co czuj, zrobi mi si lej. Kobieta moe te pomin milczeniem jego uwagi i po prostu poprosi o to, na czym jej zaley: Jestem w bardzo zym nastroju, czy moesz przez chwilk mnie posucha? To mi na pewno pomoe. (eby uwanie sucha, mczyzna potrzebuje zachty). Informacja, jak ona odbiera: Kobieta syszy wwczas: Nie masz prawa tak si denerwowa. Jeste nierozsdna. Mylisz si. Ja wiem, co jest suszne, a ty nie. Jestem od ciebie waniejszy. To ty wszczynasz ktnie, nie ja. Jak on moe okaza trosk: On moe powiedzie: Przepraszam, e ci zmartwiem. Co ci zaniepokoio w tym, co mwiem?, dajc jej szans zastanowienia si nad tym, co usyszaa. Potem moe dorzuci: Przykro mi. Rozumiem, czemu ci si to nie podobao i znw umilkn. Teraz przychodzi czas suchania. Trzeba powstrzyma si od chci wyjanienia jej, e le interpretuje to, co usyszaa. Jeeli kobieta odczuwa bl, to by go uleczy, trzeba jej wysucha. Dopiero potem tumaczenia bd miay jak warto. Informacja, jak on odbiera: Mczyzna tymczasem syszy: Nie ma powodu, eby mnie tak traktowa. Pewnie ju mnie nie kochasz. Zupenie ci na mnie nie zaley. Tyle ci daj, a niczego nie otrzymuj w zamian.

NIESIENIE POMOCY W TRUDNYCH CHWILACH W kadym zwizku zdarzaj si gorsze chwile. Mog si one bra z najrniejszych rde: utrata pracy, mier, choroba czy brak wolnego czasu. Jednak wanie wtedy, kiedy w naszym yciu nie dzieje si dobrze, powinnimy szczeglnie dba o to, eby swojego partnera traktowa z szacunkiem i mioci, a take bardziej ni zwykle pamita o tym, e oboje nie jestemy idealni. Jeeli nauczymy si liczy z potrzebami partnera podczas drobnych napi, atwiej nam bdzie poradzi sobie z wikszymi wyzwaniami, kiedy takie nagle si pojawi. We wszystkich przykadach, ktre przytoczyem wyej, to kobieta bya stron uraon tym, co zrobi (lub czego nie zrobi) jej partner. Naturalnie, mczyzna moe by take wytrcony z rwnowagi postpowaniem kobiety i wszystkie rady podane w naszym zestawieniu z rwnym powodzeniem mog by zastosowane do obu pci. Poytecznym wiczeniem bdzie gone przeczytanie tych przykadw i zapytanie partnera, jak by w podobnych sytuacjach postpi. Gdy oboje jestecie w dobrym nastroju, powicie troch czasu, aby odkry, ktre sowa najlepiej dziaaj na kade z was. Kiedy pojawi si konflikt, moecie si wwczas posuy takim z gry ustalonym zwrotem. Musicie jednak pamita, e bez wzgldu na najbardziej nawet odpowiedni dobr sw, rwnie wane jest to, co si za tymi sowami kryje. Nawet jeli uyjecie najlepiej dobranych wyrae z podanej wyej listy, a nasz partner nie bdzie przy tym czu si kochany, podziwiany i wyjtkowy - napicie bdzie nadal wzrasta. Jak ju wspomniaem, czasami najlepszym sposobem na uniknicie konfliktu jest rozpoznanie go, gdy si tylko pojawi, i przerwanie rozmowy. Trzeba si wtedy zmobilizowa, by po pewnym czasie mc do niej powrci, lecz teraz ju z wikszym zrozumieniem, akceptacj, aprobat i szacunkiem dla partnera. Przeprowadzajc proponowane tutaj zmiany w postpowaniu, moemy si czu niezrcznie i troch tak, jakbymy manipulowali partnerem. Wielu ludzi wyraa podobny pogld, e w mioci trzeba wszystko mwi otwarcie i spontanicznie. Naley jednak pamita, e nadmierna szczero nie pozwala bra pod uwag uczu suchacza. Mona by uczciwym i jasno wyraa swoje uczucia, ale wybiera do tego tak drog, ktra pozwoli nie rani i nie obraa. wiczc proponowane wyej wypowiedzi, nabierzecie umiejtnoci wyraania si w sposb troskliwy i ufny. Po jakim czasie stanie si to automatyczne. Jeeli twj partner prbuje wprowadzi ktre z proponowanych zachowa, pamitaj,

e stara si by dla ciebie bardziej pomocny. Z pocztku jego wypowiedzi mog brzmie nie tylko nienaturalnie, ale wrcz nieszczerze. Nie mona przecie zmieni przyzwyczaje caego ycia w cigu kilku tygodni. Pamitaj, by doceni kady wysiek partnera. W przeciwnym razie moe atwo zrezygnowa. ZASTPI KTNI POROZUMIENIEM Ktnie i utarczki sowne dyktowane emocjami mona wykreli z listy naszych zachowa, jeli tylko uda nam si zapamita raz na zawsze, jakie s potrzeby naszego partnera, i uwzgldni je. Przyjrzyjmy si przykadowej sytuacji, w ktrej uniknito ktni dziki temu, e kobieta komunikowaa swoje uczucia wprost, a mczyzna nie lekceway ich. Pamitam, jak niedawno wybieralimy si z on na wakacje. Kiedy wreszcie nadesza chwila wyjazdu, wyprowadziem samochd i moglimy si w kocu odpry po wyczerpujcym tygodniu. Sdziem, e Bonnie wyrazi rado z tego, e jedziemy na wspaniae wakacje. Ona tymczasem westchna i powiedziaa: Mam wraenie, e moje ycie jest pasmem nie koczcych si trosk. Odczekaem, odetchnem gboko i odpowiedziaem: Doskonale ci rozumiem. Sam si czuj, jakby wycieko ze mnie cae ycie. Zrobiem przy tym gest jak przy wyciskaniu cytryny. Bonnie pokiwaa gow ze zrozumieniem i ku mojemu zdumieniu umiechna si licznie i zacza mwi na inny temat. Powiedziaa, jak bardzo si cieszy na nasz podr. Przed szecioma laty taki obrt sprawy byby niemoliwy. Pokcilibymy si i niesusznie obarczybym j ca win. Pomylabym, e to ze mnie jest niezadowolona. Bronibym si, udowadniajc, i mamy wspaniae ycie i e powinna by wdziczna losowi, e moe wyjecha na pikne wakacje. Potem kcilibymy si i nasze wakacje przeobraziyby si w... pasmo nie koczcych si tortur. A wszystko to zdarzyoby si tylko dlatego, e nie zrozumiabym jej uczu i zlekcewaybym je. Teraz rozumiem ju, e Bonnie po prostu wyraa mijajce uczucia. Jej wypowied wcale nie dotyczya mnie. Rozumiaem to, wic nie prbowaem si broni. Moj uwag na temat wyczerpania si Bonnie odebraa jako wyraz wspczucia. Zareagowaa wtedy pozytywnie i poczuem si kochany i ceniony. Dziki temu, e nauczyem si przywizywa wag do jej uczu, Bonnie otrzymaa mio, na jak zasugiwaa. No i nie pokcilimy si.

ROZDZIA DZIESITY ZDOBYWANIE PUNKTW U PARTNERA

Mczyzna myli, e zdobywa punkty u partnerki, robic dla niej co wielkiego, na przykad kupujc jej nowy samochd albo zabierajc na wakacje. Sdzi, e znacznie mniej tych punktw zgromadzi, robic co maego: otwierajc przed ni drzwi samochodu, kupujc jej kwiatek lub przytulajc j. Wychodzc z tego zaoenia, oszczdza swj czas, energi i uwag, by od czasu do czasu uczyni dla ukochanej jedynie co wielkiego. Takie zachowanie nie przynosi jednak oczekiwanych rezultatw, poniewa kobiety zupenie inaczej przyznaj punkty. Kiedy kobieta odnotowuje zasugi, nie jest wane, czy miosny podarunek jest wielki czy maleki; zdobywa si wwczas jeden punkt. Kady dar ma t sam warto, bez wzgldu na rozmiary. Mczyzna natomiast myli, e za may podarunek dostanie jeden punkt, a za duy trzydzieci. Poniewa nie wie, e u kobiet wyglda to inaczej, wic skupia wszystkie swe moce, by zdoby si na jeden wielki gest lub najwyej na dwa. Kiedy kobieta prowadzi zapis, to niezalenie od tego, czy miosny podarunek bdzie wielki czy may, partner zawsze dostanie jeden punkt. Wszystkie prezenty maj to samo znaczenie. Mczyzna nie uwiadamia sobie, e dla kobiety mae rzeczy s rwnie wane jak due. Innymi sowy, jedna ryczka ma dla niej t sam warto co zapacenie czynszu w terminie. Mczyni i kobiety, nie wiedzc o tych rnicach w prowadzeniu zapisu, bardzo czsto s w swoich zwizkach sfrustrowani i rozczarowani. Oto przykad, ktry doskonale to ilustruje: Pam powiedziaa mi kiedy: Ja tyle robi dla Chucka, a on mnie wci ignoruje. Zaley mu wycznie na pracy. Chuck odrzek: Przecie dziki mojej pracy mamy pikny dom i jedzimy na cudowne wakacje. Pam powinna by szczliwa. Wtedy Pam odpowiedziaa: Ten dom i wakacje nic nie znacz, skoro si nie kochamy. Potrzebuj od ciebie czego wicej. Na co Chuck odpar: Brzmi to tak, jakby sama tak wiele ofiarowywaa. A wtedy Pam: Bo ofiarowuj! Cigle co dla ciebie robi. Pior, przygotowuj posiki, sprztam - wszystko. Ty robisz tylko jedno - chodzisz do pracy, dziki czemu moesz paci rachunki. A ja mam robi ca reszt.

Chuck jest znanym lekarzem. Jak czsto w takich przypadkach bywa, jego praca pochania wiele czasu, lecz zapewnia wysokie dochody. Chuck nie mg poj, e ona moe by niezadowolona. Dobrze zarabia i zapewnia jej dostatnie ycie, a kiedy wraca do domu, zastawa j nieszczliw. Zdaniem Chucka, im wicej zarabia, tym mniej musia robi innych rzeczy, by zadowoli Pam. Myla, e czek na znaczn sum, jaki wrcza trzydziestego kadego miesica, zyskuje mu najmniej trzydzieci punktw. Kiedy otworzy wasn klinik i podwoi dochody, uzna, e teraz zasuguje na szedziesit punktw. Nie mia pojcia, e czek niezalenie od kwoty, na jak sum opiewa, moe by premiowany jednym i tylko jednym punktem. Chuck nie rozumia, e z punktu widzenia jego ony, im wicej zarabia, tym mniej jej dawa. Jego nowa klinika wymagaa od niego wikszego nakadu pracy. Pam musiaa wic wnie jeszcze wicej do ich wsplnego ycia. Bya bardzo nieszczliwa widzc, e sama zdobywa teraz okoo szedziesiciu punktw miesicznie wobec jednego punktu Chucka. Pam czua, e daje wicej, a dostaje mniej. Z punktu widzenia Chucka wygldao to zupenie inaczej. Uwaa, e dajc teraz co o wikszej wartoci (czek na wysz sum), moe te zwikszy wymagania wobec Pam. W jego odczuciu skoro Pam robia wicej, a on wicej dawa, to liczba zdobytych przez kade z nich punktw rwnowaya si. Chuck czuby si cakiem zadowolony ze swego maestwa, gdyby nie to, e Pam bya nieszczliwa. Oskara j, e zbyt wiele wymaga. Jego zdaniem zwikszona kwota, ktr oy na dom, cakowicie rwnowaya zwikszone obowizki Pam. Takie stanowisko Chucka jeszcze bardziej denerwowao jego partnerk. Oboje po wysuchaniu tamy z moim wykadem na temat ycia w zwizku przestali si nawzajem oskara i rozwizali swj problem. Ich maestwo skazane na rozwd cakowicie si przeobrazio. Chuck nauczy si, e robienie drobnych gestw na rzecz ony przynosi naprawd wielkie zmiany. By zdumiony, jak bardzo polepszy si nastrj w domu, od kiedy powici onie troch czasu i energii. Zacz cieszy si tym, e dla kobiet wielkie i mae gesty maj t sam warto, a przy okazji zrozumia, dlaczego jego praca zawodowa przynosia tylko jeden punkt. Waciwie Pam miaa wane powody, eby czu si nieszczliw. Ona rzeczywicie potrzebowaa Chucka - jego energii, starania i uwagi nieporwnanie bardziej ni dostatniego ycia. Chuck odkry, e powicajc mniej energii pracy, a tylko troch wicej onie, sprawia, e Pam jest wyranie uszczliwiona. Zrozumia te, e dotd pracowa tak duo, majc

nadziej, e w ten sposb zdobdzie sobie u niej punkty. Teraz, gdy poj zasad, jak kieruje si jego ona, prowadzc zapis, mg wraca do domu z mi pewnoci, e wie, jak j uszczliwi. WIELKA POPRAWA DZIKI MAYM ZMIANOM Jest mnstwo sposobw, by zyska punkty w oczach partnerki, nie czynic wcale wikszych wysikw. Polegaj one na skierowaniu nieduej czci zabiegw i stara, ktre partner i tak podejmuje, lecz w nieco innym kierunku. Wielu mczyzn zna doskonale te sposoby, ale nie robi z tego uytku, nie wiedzc, jak wane dla kobiety s takie drobne gesty. Mczyzna jest gboko przekonany, e mae podarunki s nieistotne w porwnaniu z wielkimi sprawami, na jakie si dla kobiety zdobywa. Niektrzy mczyni na pocztku znajomoci umiej zdoby si na drobne, mie gesty, ale tylko raz lub kilka razy. Potem przestaj i instynktownie skupiaj energi na wielkich przedsiwziciach podejmowanych dla dobra partnerki, zaniedbujc jednoczenie mae sprawy, tak wane z kobiecego punktu widzenia. Aby zadowoli kobiet, mczyzna musi zrozumie, czego ona potrzebuje, by mie poczucie, e jest kochana i e ma w partnerze prawdziwe oparcie. Sposb, w jaki kobiety zapisuj punkty, nie jest bowiem odzwierciedleniem ich preferencji, lecz ich najgbszych potrzeb. eby czuy, e s kochane, potrzebuj bardzo wiele objaww uczucia. Jeden czy dwa dowody mioci, nawet jeli s bardzo wane, nigdy nie wystarcz. Mczynie, oczywicie, nieatwo to zrozumie. Musi jednak stara si pamita, e prawdziwe spenienie kobiecej potrzeby mioci uzyska, czynic dla niej wiele drobnych gestw. Pomocna bdzie lista 101 sposobw na uszczliwienie partnerki. 101 SPOSOBW ZDOBYWANIA PUNKTW U KOBIETY 1. Po powrocie do domu, zanim zrobisz cokolwiek innego, przytul j. 2. Zadaj jej kilka szczegowych pyta dotyczcych minionego dnia. Najlepiej, jeli dasz przy tym do zrozumienia, e pamitasz, co miaa tego dnia w planie, np.: No i jak ci mina wizyta u doktora? 3. wicz suchanie i zadawanie pyta. 4. Powstrzymaj si od rozwizywania jej problemw. Zamiast tego oka wspczucie.

5. Ofiaruj jej dwadziecia minut wycznej uwagi (nie zajmuj si w tym czasie niczym innym, nawet czytaniem gazety). 6. Przyno jej kwiaty zarwno z okazji jakiej uroczystoci, jak i bez okazji. 7. Kilka dni wczeniej zaplanuj wsplne wyjcie. Nie czekaj do pitkowego wieczoru, eby j spyta, co chciaaby robi w sobot. 8. Jeli to ona zawsze robi kolacj lub gdy dzi przypada jej kolej, a widzisz, e jest bardzo zmczona lub zajta, zaproponuj, e dzisiaj ty przygotujesz posiek. 9. Pochwal jej wygld. 10. Wspczuj jej, kiedy jest zdenerwowana. 11. Zaproponuj pomoc, kiedy jest zmczona. 12. Udajc si dokd, wygospodaruj tyle czasu, eby nie musiaa si spieszy. 13. Jeli masz si spni, zadzwo i uprzed j o tym. 14. Jeli prosi ci o pomoc, powiedz tak lub nie, nie dajc jej przy tym do zrozumienia, e le zrobia, zwracajc si do ciebie. 15. Zawsze, kiedy zranisz jej uczucia, ofiaruj jej troch wspczucia. Powiedz: Przykro mi, e cierpisz, a potem umilknij i pozwl jej odczu, e rozumiesz, co przeywa. Nie proponuj rozwiza ani tumaczenia, e nie jeste winny jej cierpienia. 16. Zawsze, kiedy czujesz potrzeb odsunicia si, zapewnij j, e wrcisz, albo wyjanij, e potrzebujesz troch czasu, by pewne sprawy przemyle. 17. Kiedy ochone i wracasz do przerwanej rozmowy, powiedz partnerce o tym, co ci zirytowao, z szacunkiem i bez niepotrzebnego obwiniania jej. Nie pozwl, by wyobraaa sobie najgorsze. 18. W zimie zaproponuj, e rozpalisz w kominku. 19. Kiedy partnerka mwi do ciebie, od gazet, wycz telewizor. Ofiaruj jej ca uwag. 20. Jeli to ona zwykle myje naczynia, widzc, e jest zmczona, zaproponuj, e j wyrczysz. 21. Jeeli jest zdenerwowana lub zmczona, zauwa to i zapytaj, co jeszcze ma do zrobienia, a nastpnie pom jej wypeni pozostae obowizki. 22. Wychodzc z domu, zapytaj, czy nie potrzebuje czego ze sklepu, a potem pamitaj, by to przynie. 23. Jeli zamierzasz si zdrzemn lub wyj, powiedz jej o tym. 24. Przytul j cztery razy dziennie.

Przytul j cztery razy dziennie. 25. Zadzwo do niej z pracy i zapytaj, jak si czuje. Moesz te podzieli si z ni jak nowin albo powiedzie, e j kochasz. 26. Co najmniej kilka razy dziennie powiedz jej: Kocham ci. 27. Pociel ko i posprztaj sypialni. 28. Jeli ona pierze twoje skarpetki, przewr je na praw stron, eby nie musiaa tego robi. 29. Zwr uwag na to, e kube jest peen, i zaproponuj, e wyniesiesz mieci. 30. Kiedy jeste w podry, zadzwo i zostaw numer telefonu, pod ktrym mona ci zasta. Zawiadom j, e dojechae szczliwie. 31. Umyj jej samochd. 32. Umyj swj samochd i odkurz go w rodku przed wsplnym wyjciem. 33. Zanim zaczniecie si kocha, umyj si i jeli ona to lubi, skrop si wod kolosk. 34. Sta po jej stronie, jeli kto j zdenerwowa. 35. Zaproponuj, e pomasujesz jej kark i plecy albo stopy (albo i to, i to). 36. Bd czasem czuy i przytul j, nie tylko wtedy gdy zamierzasz si z ni kocha. 37. Kiedy ona ci si zwierza, bd cierpliwy. Nie patrz na zegarek. 38. Kiedy wsplnie ogldacie telewizj, nie sprawdzaj co chwila, co jest na pozostaych kanaach. 39. Okazuj jej uczucie rwnie w miejscach publicznych. 40. Kiedy trzymacie si za rce, niech twoja do nie bdzie wiotka. 41. Zapamitaj, co lubi pi, eby mg jej przygotowa takie napoje, ktre jej smakuj. 42. Zaproponuj kilka restauracji do wyboru. Nie obciaj jej decyzj wymylania, dokd pj. 43. Kup bilet do teatru, filharmonii, opery, teatru taca lub na inny rodzaj widowiska, ktre ona lubi. 44. Stwarzaj okazje, bycie oboje musieli si odwitnie i elegancko ubra. 45. Bd wyrozumiay, kiedy ona si spnia lub kiedy decyduje si w ostatniej chwili, e si przebierze. 46. W towarzystwie powicaj jej wicej uwagi ni innym. 47. Oka, e jest waniejsza ni dzieci. Pozwl, by dzieci dostrzegy, e to jej przyznajesz pierwszestwo.

48. Kup jej co ze strojw (we ze sob do sklepu jej zdjcie wraz z wymiarami i popro sprzedawcw o pomoc). 49. Kupuj jej drobne upominki, takie jak czekoladki czy perfumy. 50. Przy uroczystych okazjach rb jej zdjcia. 51. Planuj mae romantyczne wypady. 52. Poka jej, e nosisz w portfelu jej zdjcie, ktre od czasu do czasu wymieniasz na bardziej aktualne. 53. Jeli macie si zatrzyma w hotelu, postaraj si, by w pokoju czekao co specjalnie dla niej: szampan, jej ulubiony sok albo kwiaty. 54. Przy specjalnych okazjach, takich jak urodziny czy rocznica, napisz co dla niej. 55. Na dugich trasach prowad samochd. 56. Prowad samochd bezpiecznie. Pamitaj, e ona siedzi obok ciebie bezradna, i uwzgldnij jej odczucia. 57. Zaobserwuj, jak ona si czuje, i skomentuj to: Wygldasz dzi na bardzo szczliw albo: Wygldasz na zmczon, a potem zadaj pytanie w rodzaju: Jak min dzie? 58. Kiedy gdzie wyjedacie, zanim wyruszycie, przestudiuj tras, dowiedz si, jak dojecha do celu. Niech ona nie czuje si odpowiedzialna za szczliwy dojazd na miejsce. 59. Zabierz j na dancing albo na kurs taca. 60. Zrb jej niespodziank: napisz na karteczce, e j kochasz, albo u wiersz. 61. Traktuj j tak, jak na pocztku znajomoci. 62. Zaproponuj, e co naprawisz. Powiedz: Mam troch czasu. Czy jest w domu co do naprawienia? 63. Naostrz noe kuchenne. 64. Kup jaki wspaniay klej i posklejaj rzeczy, ktre tego wymagaj. 65. Wkr nowe arwki, kiedy stare si przepal. 66. Pomagaj wynosi miecie. 67. Czytaj gono te artykuy w gazecie, ktre mog j zainteresowa. 68. Zapisuj starannie wszystkie wiadomoci telefoniczne przeznaczone dla niej. 69. Wycieraj po sobie podog w azience, zwaszcza jeli brae prysznic. 70. Otwieraj przed ni drzwi. 71. Pom jej wnie zakupy. 72. Wyrcz j w noszeniu cikich rzeczy. 73. W podry no bagae i wkadaj je do samochodu.

74. Jeli to ona zawsze myje naczynia lub gdy teraz przypada jej kolej, zaproponuj, e wyszorujesz garnek lub e pomoesz przy naczyniach trudniejszych do wymycia. 75. Zrb list rzeczy, ktre trzeba naprawi, i powie j w kuchni. Majc wolny czas, wykonuj kolejno pozycje z listy. Nie pozwl, by wisiaa w kuchni zbyt dugo. 76. Kiedy ona przygotowaa posiek, pochwal jej sposb gotowania. 77. Suchajc jej, patrz na ni. 78. Dotknij jej czasem, kiedy z ni rozmawiasz. 79. Oka zainteresowanie sprawami, ktre jej dotycz, ksikami, ktre czyta, i ludmi, z ktrymi si kontaktuje. 80. Suchajc jej, oka, e ci to interesuje, wydajc pomruki mhm lub aha itp. 81. Zapytaj, jak si miewa. 82. Jeli choruje, spytaj, jak si dzi czuje. 83. Kiedy jest zmczona, zrb jej herbat. 84. Przygotuj si do snu i kad si do ka w tym samym czasie co ona. 85. Pocauj j i poegnaj, kiedy wyjedasz. 86. miej si z jej artw. 87. Powiedz dzikuj, kiedy co dla ciebie zrobia. 88. Zauwa, e ma now fryzur, i pochwal j. 89. Stwarzaj okazj, by razem spdzi mile troch czasu. 90. Nie odbieraj telefonu w chwilach zblienia ani wtedy, gdy ona si zwierza. 91. Pojed gdzie z ni razem na rowerze. 92. Zorganizuj piknik (nie zapomnij o obrusie). 93. Jeli ona zajmuje si praniem, odnie rzeczy do czyszczenia. 94. Wybierzcie si na spacer sami, bez dzieci. 95. Uzgodnij wane sprawy, tak aby wiedziaa, e chcesz jej da to, czego pragnie, i by ty take mia to, na czym ci zaley. Bd troskliwy, ale nie bd mczennikiem. 96. Powiedz, e tsknie za ni, kiedy bye poza domem. 97. Przynie jej ulubione ciastka lub deser. 98. Jeli to ona robi zwyczajowo zakupy ywnociowe, zaproponuj, e j w tym wyrczysz. 99. Nie objadaj si na romantycznej kolacji, eby potem nie czu si przejedzony i zmczony. 100. Opuszczaj klap sedesow, nim wyjdziesz z toalety. 101. Popro, eby dopisaa swoje pomysy do tej listy.

CZARY, JAKICH DOKONASZ DZIKI DROBNYM GESTOM Mae rzeczy, ktre mczyzna robi dla kobiety, przynosz wrcz magiczny skutek. Dziki nim czuje si kochana. Jeli liczba punktw jej i partnera w prowadzonym przez ni zapisie jest rwna lub prawie rwna, to wie, e on j kocha, i w zamian okazuje mu coraz wicej zaufania i mioci. Robienie tych drobnych gestw jest te uzdrawiajce dla samego mczyzny, i to co najmniej w takim samym stopniu jak dla jego partnerki. Dziki nim czuje si znw zdolny do uszczliwiania jej. Oboje s wic zaspokojeni. Czego potrzebuje mczyzna Kobieta potrzebuje drobnych gestw ze strony mczyzny, on za, by ona w widoczny sposb owe gesty doceniaa. Kobieta powinna umiechn si, powiedzie: Dzikuj, kochanie lub w jakikolwiek inny sposb okaza mu, e zdoby punkt. Mczynie potrzeba zachty, eby nadal mg wiadczy drobne gesty, musi czu, e to rzeczywicie co zmienia. Mczyni przestaj dawa, jeli widz, e nikt na to nie zwraca uwagi. Kobieta musi okaza partnerowi, e jego starania budz jej wdziczno. Nie znaczy to, e partnerka ma udawa, e teraz jest cudownie i e wszystkie problemy zniky, poniewa on wynis mieci. Chodzi tylko o to, by zauwaya, e to zrobi, i powiedziaa: Dzikuj, kochanie. Powoli oboje zaczn sobie okazywa wicej mioci. Co kobieta musi zaakceptowa Kobieta musi zaakceptowa naturaln skonno mczyzny do skupiania caej energii na sprawach wielkich i minimalizowania znaczenia rzeczy drobnych. Jeli kobieta przyjmie, e owa cecha jest wsplna wszystkim mczyznom, nie bdzie to ju dla niej takie bolesne. Zamiast odrzuca partnera za to, e mniej daje, sprbuje konstruktywnie popracowa z nim nad rozwizaniem tego problemu. Moe, na przykad, czsto mu mwi, e bardzo si cieszy z drobnych rzeczy, jakie dla niej zrobi, e jest mu wdziczna, i tak si stara. Kobieta musi te pamita, e to, i partner zapomina o drobnych gestach, nie oznacza, e przesta j kocha. Zamiast go kara lub z nim walczy, moe go zachci, proszc po prostu o pomoc. Jeli mczyzna zostanie odpowiednio zachcony i pochwalony, z czasem zrozumie, e mae gesty i wielkie przedsiwzicia maj dla kobiety dokadnie t sam warto. Pozwoli

mu to odpry si i spdza wicej czasu z on i rodzin. OSZCZDZANIE ENERGII Pamitam, jak po raz pierwszy zaczem oszczdza energi na drobne sprawy. Kiedy Bonnie i ja pobralimy si, byem prawdziwym pracoholikiem. Oprcz tego, e pisaem ksiki i prowadziem seminaria, przez pidziesit godzin w tygodniu udzielaem porad. W pierwszym roku naszego maestwa Bonnie wiele razy mwia mi, e bardzo pragnie spdza ze mn wicej czasu. Wielokrotnie te alia si, e czuje si opuszczona i zaniedbana przeze mnie. Czasami pisaa do mnie list, nazywany przez nas Listem miosnym. Koczy si on zawsze zapewnieniami mioci, a mwi o uczuciach gniewu i smutku. W rozdziale jedenastym omwimy szczegowo technik pisania i wspaniae wyniki osigane dziki Listom miosnym. Ten, ktry przedstawiam niej, napisaa Bonnie, kiedy zbyt wiele czasu spdzaem poza domem. Kochany Johnie! Pisz do Ciebie list, eby podzieli si z Tob swoimi uczuciami. Nie chc Ci poucza, co masz robi. Pragn tylko, by zrozumia moje uczucia. Jestem za, e tyle czasu powicasz pracy. Pragn tylko, by zrozumia, co czuj. Kiedy wracasz do domu, nie masz, ju na nic siy. Chc, eby spdza ze mn wicej czasu. Boli mnie, e troszczysz si hardziej o swoich pacjentw ni o mnie. Jest mi smutno, e jeste taki zmczony. Tskni za Tob. Boj si, e nie chcesz spdza czasu ze mn. Boj si, ze jestem w Twoim yciu ciarem. Boj si, e moje uczucia nie maj dla Ciebie znaczenia. Przykro mi, e te wyznania nie bd dla Ciebie przyjemne. Wiem, e bardzo si starasz. Doceniam to, e tak ciko pracujesz. Kocham Ci Bonnie Po lekturze tego listu zrozumiaem, e rzeczywicie wicej dawaem swoim pacjentom ni jej. Powicaem im ca swoj energi, a do domu wracaem tak wyczerpany, e zaniedbywaem wasn on. Kiedy mczyzna za duo pracuje Zaniedbywaem j nie dlatego, e przestaem j kocha lub e ju mi na niej nie zaleao. Nie miaem ju, po prostu, niczego, co mgbym ofiarowa. Naiwnie sdziem, e

najlepiej robi, ciko pracujc, bo dziki temu zapewniam lepsze ycie (wicej pienidzy) mojej onie i rodzinie. Kiedy zrozumiaem, jak czuje si Bonnie, opracowaem plan rozwizania tego problemu. Zamiast spotyka si z omioma pacjentami dziennie, zaczem przyjmowa siedmiu. Udawaem, e moja ona jest tym smym pacjentem, z ktrego zrezygnowaem. Co wieczr wracaem do domu godzin wczeniej. Zachowywaem si tak, jakby ten ostatni pacjent by najwaniejszy. Zaczem powica Bonnie pen, niczym nie zakcon uwag, jak ofiarowabym pacjentowi. Po powrocie do domu oddawaem jej teraz mae, mie przysugi. Efekt wprowadzenia tego planu by natychmiastowy. Bonnie bya szczliwsza... i ja te. Powoli poczuem si coraz bardziej kochany za to, jaki wobec niej jestem. Przestao mi tak bardzo zalee na szybkiej karierze zawodowej. Ku mojemu zdumieniu takie nastawienie przynioso nie tylko popraw naszego zwizku, lecz i moja praca owocowaa jak nigdy dotd, cho nie wymagao to teraz ode mnie tyle czasu i wysiku. Zauwayem, e kiedy znowu nauczyem si uszczliwia Bonnie, nabraem wicej pewnoci take w dziedzinie zawodowej. Dziki temu zrozumiaem, e sukces osiga si nie tylko drog cikiej pracy, lecz take dziki umiejtnoci budzenia w ludziach zaufania. Kiedy moja rodzina mnie kocha, jestem bardziej pewny siebie, a inni bardziej mi ufaj i doceniaj mnie. Jak kobieta moe pomc Wan rol w tej odmianie odegraa pomoc Bonnie. Ona nie tylko uczciwie dzielia si ze mn swoimi uczuciami, lecz take bardzo wytrwale prosia mnie o rzeczy, na ktrych jej zaleao, i okazywaa, e docenia moje starania, kiedy co dla niej robiem. Powoli zdaem sobie spraw, jak cudownie jest by kochanym za mae gesty. Uwolniem si od myli, e musz dokonywa wielkich czynw, eby mnie kochano. Odczuem wielk ulg. KIEDY KOBIETY PRZYZNAJ PUNKTY Kobieta ma wspania naturaln umiejtno doceniania zarwno wielkich, jak i maych gestw. Dla mczyzn jest to prawdziwe bogosawiestwo. Wielu z nas walczy o coraz wikszy sukces, by zasuy na mio. W gbi duszy wszyscy tskni za mioci i podziwem. Nie wiedz, e aby uzyska to, czego pragn, wcale nie musz zdobywa laurw. Przewanie mczyni walcz o coraz to wikszy sukces, by zasuy na mio partnerki.

Kobieta moe uleczy partnera z naogu denia do sukcesu, jeli okae, e docenia mae rzeczy, ktre on dla niej robi. Moe jednak zdarzy si i tak, e kobieta nie okae wdzicznoci, ale wyrzuci z siebie nagromadzone urazy. LECZENIE URAZY Kobiety instynktownie wyraaj wdziczno za mae gesty. Jedynym wyjtkiem s sytuacje, gdy kobieta nie czuje, e jej wdziczno jest mczynie potrzebna, lub gdy uwaa, e suma punktw, ktre sama zdobya, jest duo wysza ni suma punktw partnera. Kiedy kobieta czuje si nie kochana i zaniedbywana, zaczyna mie wielkie trudnoci z wyraaniem wdzicznoci. Narasta w niej uraza, ktra blokuje zdolno odczuwania wdzicznoci za drobne gesty. Uraza jest stanem chorobowym jak grypa czy przezibienie. Kiedy kobieta choruje na uraz, ma skonno do zaprzeczania nawet przed sob, jakoby mczyzna cokolwiek dla niej robi. Taki stan powstaje, jeli wedug zapisu kobiety stosunek jej punktw do punktw partnera ma si jak czterdzieci do dziesiciu. Kiedy kobieta czuje, e dostaje znacznie mniej, ni daje, zaczyna si z ni dzia co dziwnego. Zupenie niewiadomie odejmuje jego dziesi punktw od swoich czterdziestu i uzyskuje przekonanie, e wynik ich zwizku jest jak trzydzieci do zera. Matematycznie ma to jaki sens i jest do pewnego stopnia zrozumiae, ale w odniesieniu do maestwa zupenie si nie sprawdza. W wyniku opisanego wyej dziaania partner zostaje bez punktw, a przecie nie jest prawd, e niczego nie wnis do swojego zwizku. Wnis dziesi punktw. Tymczasem, gdy przychodzi do domu, kobieta spojrzeniem i gosem penym chodu daje do zrozumienia, e jego warto jest zerowa. I chocia uzyska dziesi punktw, jest traktowany tak, jakby nie mia nic. Kobieta zachowuje si w ten sposb, poniewa czuje si nie kochana. Dua rnica w punktacji kae jej sdzi, e nie jest dla partnera nikim wanym. Wraenie to powoduje, e bardzo trudno jej wyrazi wdziczno za te dziesi punktw, ktrymi mczyzna moe si wylegitymowa. To oczywicie nie jest w porzdku, ale tak to wanie wyglda. Zazwyczaj na tym etapie mczyzna, nie dostrzegajc wdzicznoci partnerki, traci motywacj, by robi cokolwiek. Zaraa si wirusem urazy. Kobieta czuje si coraz bardziej uraona i stan obojga si pogarsza. Co ona moe zrobi Jeli obie strony postaraj si zrozumie sytuacj, stanie si ona moliwa do

uzdrowienia. Mczyzna potrzebuje, by go doceniano, a kobieta pragnie troskliwoci. Jeli te potrzeby nie zostan zaspokojone, choroba bdzie postpowaa dalej. Kobieta moe wwczas bardzo pomc, biorc na siebie cz odpowiedzialnoci. Powinna zrozumie, e przyczynia si do powstania problemu, dajc z siebie tak wiele, e punktacja staa si raco nierwna. Musi zacz si oszczdza, tak jakby to robia, chorujc na gryp, i powstrzyma si przed nadmiernym dawaniem. Powinna odpocz i pozwoli partnerowi, by si ni zaopiekowa. Kobieta uraona czsto nie daje mczynie szansy okazania jej troski, a jeli mimo to uda mu si co dla niej zrobi, sugeruje, e nie ma to adnej wartoci, i znw przyznaje mu zero punktw. Zamyka przed nim drzwi. Jeeli kobieta wemie na siebie odpowiedzialno za powstanie problemu i przyzna, e dawaa zbyt wiele, automatycznie przestanie obwinia za wszystko partnera i rozpocznie zapis na nowo. Da w ten sposb mczynie szans i dziki temu, e wiele zrozumiaa, poprawi sytuacj. Co on powinien zrobi Kiedy mczyzna czuje, e nie jest doceniany, przestaje si stara. Powinien jednak zachowa si odpowiednio i usiowa zrozumie, e kobiecie ywicej uraz niezmiernie trudno poczu wdziczno. Mczyzna moe osabi swoj wasn uraz, jeli pojmie, e partnerka, zanim bdzie zdolna do tego, by znw dawa, musi najpierw przez pewien czas tylko otrzymywa. Pamitajc o tym, powinien cierpliwie wiadczy kobiecie drobne gesty. Przez jaki czas niech si nie spodziewa, e partnerka zareaguje wdzicznoci, na jak zasuy. Wtedy, by moe, bdzie mu pomocna wiadomo, e to on zarazi kobiet gryp, zaniedbujc prawie cakowicie drobne sprawy, tak bardzo jej potrzebne. Zanim wic owa grypa minie, mczyzna musi dawa, nie spodziewajc si wiele w zamian. W leczeniu jego wasnej urazy pomoe mu z pewnoci wiara, e potrafi pomc partnerce. Jeli mczyzna skupi si na dawaniu, a kobieta na wdzicznym przyjmowaniu, rwnowaga w ich zwizku zostanie rycho przywrcona. DLACZEGO MCZYNI MNIEJ DAJ Mczyzna rzadko pragnie dawa mniej ni otrzymuje. Jest jednak regu, e mczyni s stron dajc mniej. Prawdopodobnie wy take dowiadczylicie tego w swoim zwizku. Kobiety czsto skar si, e na pocztku znajomoci partner by bardziej troskliwy, lecz z czasem sta si bierny. Mczyni rwnie uwaaj, e nie s traktowani fair. Z

pocztku partnerki byy takie wdziczne i kochajce, a potem stay si pene pretensji i urazy. atwo bdzie zrozumie t tajemnic, jeli uwiadomimy sobie, jak rnie wyglda zapis punktw prowadzony przez kobiet i mczyzn. Oto pi przyczyn, dla ktrych mczyzna przestaje dawa: 1. Marsjanin pragnie, by byo sprawiedliwie. Mczyzna skupia ca swoj energi na pracy zawodowej i sdzi, e dziki temu zdoby pidziesit punktw. Po powrocie do domu siada i czeka, by teraz partnerka zasuya na swoje pidziesit. Nie wie, e z jej perspektywy uzyska zaledwie jeden punkt. Przestaje dawa, poniewa liczy punkty w inny sposb. Sdzi te, e uczciwie i mio bdzie teraz da jej szans zdobycia pidziesiciu punktw i wyrwnania punktacji. Mczyzna nie wie, e jego cika praca zostaa nagrodzona tylko jednym punktem. Praktyczne wnioski wypywajce ze zrozumienia obu sposobw widzenia s nastpujce: Dla mczyzn: Pamitajcie, e w oczach kobiet wielkie i mae rzeczy warte s tyle samo - jeden punkt. Wszystkie gesty mioci s i rwnie cenne, i rwnie upragnione. Aby nie dopuci do powstania urazy, czy gesty, ktre znajdziesz na licie drobnych zmian przynoszcych wielk popraw. Nie wymagaj od kobiety, by okazaa ci wdziczno, zanim bdzie miaa pod dostatkiem drobnych dowodw twej mioci. Dla kobiet: Pamitaj, e mczyni pochodz z Marsa. Nie maj wewntrznej potrzeby wiadczenia drobnych przysug. Daj mniej nie dlatego, e przestali kocha, lecz dlatego, e sdz, i swoj porcj punktw ju zdobyli. Zachcaj partnera, proszc go po prostu o wicej. Nie czekaj z tym do chwili, kiedy punktacja bdzie dramatycznie nierwna, a ty rozpaczliwie spragniona dowodw jego troski i mioci. Nie tra wiary w to, e partner chce si o ciebie troszczy, potrzebuje jednak do tego twojej zachty. 2. Wenusjanka idealizuje mio bezwarunkow. Kobieta daje tyle, ile moe, a zauwaa, e otrzymaa mniej jedynie wtedy, gdy jest wyczerpana. Kobiety nie podliczaj punktw po jakim wysiku, jaki podjy, tak jak robi to mczyni. Kobiety daj w sposb nieograniczony i spodziewaj si, e ich partnerzy bd postpowa podobnie. Jak ju mwiem, mczyni zachowuj si inaczej. Daj do czasu, gdy uznaj, e punktacja jest nierwna, i wwczas przestaj. Zazwyczaj daj wiele, a potem czekaj na to, co dostan w zamian. Kiedy kobieta z radoci robi wiele dla partnera, ten sdzi, e ona z pewnoci ledzi punktacj i pewnie jego punktw wci jest wicej. Ostatni rzecz, o ktrej pomyli, bdzie to, e ona ma ju wicej punktw od niego. Sam majc wicej punktw, na pewno przestaby

dawa, a ju z ca pewnoci nie robiby tego z umiechem. Mczyzna nie wie, e Wenusjanki s zdolne czerpa rado z dawania a do chwili, gdy zapis osignie proporcj trzydzieci do zera. A oto praktyczne rady zwizane z tymi faktami: Dla mczyzn: Pamitaj, e jeli partnerka daje ci dowody uczucia z wyran radoci, wcale nie oznacza to, e wasza punktacja jest wyrwnana. Dla kobiet: Pamitaj, e kiedy w nieograniczony sposb dajesz partnerowi dowody uczucia, on otrzymuje informacj, e oboje macie podobn liczb punktw. Jeli chcesz go zmobilizowa, by zacz dawa, musisz taktownie zaprzesta dalszego dawania. Pozwl, by zrobi dla ciebie troch drobnych rzeczy. Zach go, grzecznie go o to proszc, a potem wyraajc wdziczno. 3. Marsjanie daj wtedy, kiedy ich si poprosi. Marsjanie s bardzo dumni ze swojej samowystarczalnoci. Dopki naprawd nie potrzebuj pomocy, nie prosz o ni. Na Marsie ofiarowanie pomocy, zanim ci o ni poprosz, jest nietaktem. Wenusjanki przeciwnie: jeli kogo kochaj, pomagaj mu na wszystkie moliwe sposoby. Nie czekaj, a ukochany o to poprosi, a im bardziej kochaj, tym wicej daj. Kiedy wic mczyzna nie okazuje ani troski, ani pomocy, kobieta sdzi, e widocznie jej ju nie kocha. Moe nawet testowa jego uczucie. Czyni to, powstrzymujc si zupenie od wyraania ycze, czekajc, by ukochany zrobi co dla niej bez proszenia. Jeeli partner nie wykazuje wwczas inicjatywy, kobieta czuje si uraona. Nie rozumie, e mczyzna czeka, a ona go o co poprosi. Jak ju wspomniaem, mczyzna uwaa za rzecz bardzo istotn utrzymywanie punktacji w rwnowadze. Kiedy czuje, e w maestwie ofiarowa wicej, instynktownie zaczyna o wicej prosi, gdy uwaa si do tego upowaniony. Z kolei, jeeli mczyzna wie, e ofiarowa mniej ni partnerka, to z pewnoci o nic ju nie poprosi, lecz bdzie czeka na okazj, by samemu okaza jej pomoc. Kiedy wic kobieta nie zabiega o pomoc, mczyzna sdzi, e prawdopodobnie punktacja pozostaje w rwnowadze lub e, jak dotd, zdoby wicej punktw ni ona. Nie ma pojcia, e partnerka czeka, by zaproponowa jej swoj pomoc. Biorc to pod uwag, moemy wycign kolejne wnioski: W odniesieniu do kobiet: Pamitaj, e mczyzna oczekuje na konkretne wskazwki, co i kiedy ma dla ciebie zrobi. Czeka, a go poprosisz. Wydaje si, e potrzebuje, aby czciej zwraca si do niego z prob. W dodatku, kiedy go wyranie poprosisz, on wie, co powinien da. Wielu bowiem mczyzn nie orientuje si, czego si od nich oczekuje. Zdarza

si te, e nawet jeli partner wie, e teraz jego kolej, by dawa, to ca energi skupi na walce o jaki wielki sukces, pomijajc zupenie drobne gesty, ktrych tak ci potrzeba. W odniesieniu do mczyzn: Pamitaj, e kobieta nie prosi o pomoc wtedy, gdy jej potrzebuje. Czeka, a ty sam t pomoc okaesz - i to ma by dowodem twojego uczucia. Naucz si robi dla niej drobne rzeczy. 4. Wenusjanki pomagaj nawet wtedy, gdy maj przewaajc liczb punktw. Mczyni nie wiedz, e jeli poprosz partnerk o pomoc, to zgodzi si bez wahania, nawet jeli dysponuje przewaajc sum punktw. Kobieta, jeeli tylko moe co dla partnera zrobi, bezwzgldnie to uczyni. Mczyni sdz, e jeli kobieta chtnie spenia ich proby i yczenia, to widocznie sama take czuje, e jej potrzeby s zaspokojone. Myl, e punktacja jest w rwnowadze, cho w rzeczywistoci tak nie jest. Pamitam, e przez pierwsze dwa lata naszego maestwa braem Bonnie raz w tygodniu do kina. Ktrego dnia bardzo si zezocia i powiedziaa: Zawsze robimy to, co ty lubisz. Nigdy nie robimy tego, czego ja chc. Byem prawdziwie zaskoczony. Sdziem, e jest zadowolona z sytuacji, tak samo jak ja. Mylaem, e lubi kino. Czasami sugerowaa mi co na temat opery albo koncertu w filharmonii. Niekiedy, przejedajc koo teatru, rzucaa: To chyba jest dobra sztuka. Moglibymy na ni pj. Ale pniej, pod koniec tygodnia, ja znw proponowaem: Chodmy do kina. Graj fantastyczny film, a ona radonie si zgadzaa. Wycigaem std wniosek, e Bonnie lubi kino i jest bardzo szczliwa, e moe tam czsto bywa. Prawda natomiast bya taka, e Bonnie cieszya si z tego, e moe by ze mn. ale zdecydowanie wolaaby uczestniczy w innych wydarzeniach kulturalnych ni chodzi do kina. Miaa nadziej, e to zrozumiem, bo przecie wspominaa o tym czsto, ale poniewa zgadzaa si chodzi do kina, nie miaem pojcia, e powica swoje pragnienia, aby mnie zadowoli. Mam te wydarzenia w pamici, dajc teraz nastpujce wskazwki: Mczyznom: Pamitaj, e jeli kobieta zgadza si spenia twoje yczenia, to wcale nie znaczy, e punktacja jest w rwnowadze. Wynik moe by dwadziecia do zera, a partnerka wci z radoci bdzie odpowiada: Oczywicie, odnios twoje rzeczy do czyszczenia albo: OK. Zadzwoni tam i wszystko zaatwi. Zgoda partnerki na to, czego ty chcesz, nie oznacza, e ona chce tego samego. Musisz j zapyta, co chciaaby robi, a jeli ju zgromadzisz do informacji o tym, co partnerka lubi, zaproponuj, e j tam zabierzesz.

Kobietom: Pamitaj, e jeli na prob mczyzny natychmiast odpowiadasz: Tak, to on uzyskuje przekonanie, e jak dotd to on da wicej lub e wasza punktacja jest wyrwnana. Jeeli czujesz, e dajesz wicej, a dostajesz mniej, przesta reagowa na kade jego yczenie i zacznij w miy sposb prosi go. by robi dla ciebie wicej. 5. Mczyni daj punkty karne. Kobiety nie wiedz, e mczyzna, jeli nie czuje si kochany i wspomagany, przyznaje take punkty karne. Kiedy kobieta reaguje na niego nieufnie, odpychajco i bez uznania, dostaje punkty ujemne, co oznacza, e traci punkty, ktre ju wczeniej zdobya. W chwilach kiedy mczyzna czuje si czym dotknity, jego partnerka, ktra chwil wczeniej miaa dziesi punktw, moe je wszystkie utraci, a w ciszych przypadkach, jej punktacja moe zej poniej zera. Punkty karne bardzo niepokoj kobiet. Moe si przecie zdarzy, e zdobya trzydzieci punktw, a potem w jednej chwili wszystkie je straci. Punkty kanie wnosz do zwizkw wiele zego. Przez nie kobieta czuje si nie doceniana, a mczyzna myli, e daje wicej. Mczyzna neguje ca pomoc, jak otrzyma od kochajcej kobiety, i jeli jeszcze partnerka wyrazi niezadowolenie, staje si zupenie bierny. Traci ca motywacj do dziaania. Std pyn pewne wskazwki: Dla mczyzny: Pamitaj, e punkty karne nie s sprawiedliwe i nie przynosz adnych korzyci. W chwilach gdy poczujesz si obraony, nie kochany lub zraniony, wybacz jej i przypomnij sobie cae dobro, jakie od niej otrzymae, zamiast je negowa. Zamiast j kara, popro j o co, na czym ci zaley, a z pewnoci to otrzymasz. Grzecznie powiedz jej, e bardzo ci zrania, i daj jej moliwo przeproszenia. Karanie nic nie daje! Pamitaj, e masz do czynienia z Wenusjank, ktra po prostu nie wie, co ci rani ani czego potrzebujesz. Dla kobiet: Pamitaj, e mczyni czasem przyznaj punkty karne. Moesz si przed tym broni na dwa sposoby. Po pierwsze, musisz zrozumie, e partner, odbierajc ci punkty, robi le. Grzecznie powiedz mu wtedy, co naprawd czujesz. W nastpnym rozdziale porozmawiamy o tym, w jaki sposb wyraa trudne i negatywne uczucia. Po drugie, musisz dostrzec, e on odbiera ci punkty, kiedy uzna, e jest nie kochany i zraniony, a oddaje je z powrotem natychmiast, gdy znw poczuje twoj mio i wsparcie. Jeli bdzie stale odczuwa, e jest kochany za drobne gesty wobec ciebie, powoli zacznie przyznawa coraz mniej punktw ujemnych. Sprbuj zrozumie, czego oczekuje od ciebie mczyzna, eby mniej go rani.

Kiedy dostrzeesz, e zadaa mu bl, koniecznie oka mu, e jest ci z tego powodu przykro, a co waniejsze - sprbuj da mu to, czego bezskutecznie pragn. Jeli poczu si nie doceniony - doce go, jeli odrzucony lub manipulowany - oka, e go akceptujesz, jeli pozbawiony zaufania - zaufaj mu, jeli poczu si w jaki sposb lekcewaony - zacznij go podziwia. Kiedy mczyzna czuje si kochany, przestaje przyznawa punkty karne. Najtrudniejsze w proponowanym tu postpowaniu jest odkrycie, co partnera zranio. Mczyzna udajcy si do swej jaskini zwykle sam tego dokadnie nie wie, a po wyjciu z ukrycia zupenie o tym nie mwi. Jak wic kobieta ma si dowiedzie, co waciwie byo dla niego przykre? Dobrym pocztkiem odgadywania zranionych uczu partnera moe by ta ksika, ktra pomoe lepiej rozumie swoiste oczekiwania mczyzny wobec kochajcej kobiety. Dziki tej lekturze kobieta zyska bro, o jakiej nigdy dotd nie marzya. Potem atwiej jej bdzie wyprbowa drugi wany sposb dowiedzenia si czego bliszego o uczuciach mczyzny: rozmow. Jeeli, jak ju wczeniej proponowaem, bdzie umiaa sama si otworzy i ufnie zwierza si partnerowi - ten take z czasem nauczy si dzieli z ni tym, co go boli. JAK MCZYNI PRZYZNAJ PUNKTY Mczyni przyznaj punkty w zupenie inny sposb ni kobiety. Za kadym razem, kiedy kobieta docenia to, co zrobi mczyzna, czuje si on kochany i przyznaje jej punkt. eby utrzyma punktacj zwizku w rwnowadze, partner nie potrzebuje niczego wicej pragnie tylko mioci. Kobiety zupenie nie zdaj sobie sprawy, jak si dysponuj, mogc po prostu okaza uczucie. Zupenie niepotrzebnie prbuj zdoby i podtrzyma mio partnera, robic dla niego mnstwo rzeczy, ktrych on wcale nie pragnie. Jeli tylko kobieta umie okaza, e docenia wszystko, co partner dla niej robi, mczyzna dostaje wiksz cz tego, na czym mu w mioci zaley. Pamitajcie, e mczyzna przede wszystkim pragnie by doceniany. Naturalnie, oczekuje przy tym, i partnerka bdzie partycypowaa w pracach domowych, ale jeli robic to, nie potrafi okaza podziwu dla jego stara, to cay jej wkad w prowadzenie gospodarstwa bdzie dla mczyzny prawie bez znaczenia. Mczyzna, co prawda, oczekuje od kobiety, e ona wemie na siebie cz codziennych obowizkw domowych, lecz jeeli nie bdzie umiaa okaza przy tym podziwu dla jego stara, to cay jej

wkad w prowadzenie gospodarstwa bdzie dla mczyzny prawie bez znaczenia. Podobnie jest z kobiet. Nie umie doceni wielkich rzeczy, jakie partner dla niej robi, jeli jednoczenie nie pamita on o drobnych gestach. Te wanie mae rzeczy zaspokajaj podstawowe potrzeby kobiety, ktra chce si czu miowana, rozumiana i szanowana. Dla mczyzny z kolei podstawowym rdem mioci jest to, e partnerka mionie reaguje na jego zachowanie. Kiedy kobieta przygotowuje dla mczyzny posiek, moe dosta jeden lub dziesi punktw w zalenoci od tego, co przy tym czuje do partnera. Jeli on wyczuwa jej wewntrzny sprzeciw, posiek, jaki przygotowaa, nie ma wikszego znaczenia, a nawet moe jej przynie punkty karne. Kiedy kobieta kocha, jej caa postawa odruchowo wyraa to uczucie, a gdy mczyzna zachowuje si mionie, jego uczucia podporzdkowuj si zachowaniu. Nawet wtedy, gdy mczyzna nie czuje ju do partnerki mioci, moe si zdoby dla niej na miy gest. Jeli zostanie doceniony, serce mczyzny znw zabije dawnym uczuciem. Kobiety s pod tym wzgldem zupenie inne. Wenusjanka nie czuje si kochana, jeli nie odczuwa, e jest pod czu opiek, jest rozumiana i szanowana. Nawet jeli co zrobi dla partnera, nie poczuje dziki temu przypywu ciepych uczu. Przeciwnie, moe to sprawi, e poczuje si jeszcze bardziej rozalona. Kiedy kobieta nie czuje mioci, powinna skupi ca energi na leczeniu urazy i tymczasem niczego nie ofiarowa partnerowi. Mczyzna powinien przykada szczegln wag do miosnego zachowania, poniewa to ono spenia podstawowe potrzeby jego ukochanej, ono otworzy dla niego serce partnerki i ono zadecyduje, e sam silniej odczuje mio. Mczyzna czuje, e kocha, gdy uzyskuje pewno, e zadowoli kobiet. Kobieta powinna pooy gwny nacisk na wiczenie miosnej postawy i uczu, gdy to one decyduj, czy mczyzna poczuje si kochany. Od tego, czy potrafi okaza swoje miosne nastawienie do partnera, zaley, czy on zechce dawa wicej, a to z kolei ma wpyw na jej uczucie. Kobieta kocha wtedy, gdy uzyskuje oparcie, jakiego jej potrzeba. Czasem kobiety s niewiadome tego, w jakich momentach mczyzna najbardziej potrzebuje mioci. A szkoda, bo odpowiednio si wtedy zachowujc, mogyby zdoby u partnera dwadziecia, a nawet trzydzieci punktw. Kilka przykadw takich sytuacji podaj na nastpnych dwch stronach. JAK KOBIETA MOE UZYSKA WIELE

PUNKTW U MCZYZNY Jej zachowanie: Nagroda, jak uzyskuje (w punktach): 1. On popeni bd, a ona nie mwi: A mwiam... i nie zarzuca go radami. 10-20 2. On j rozczarowa, a ona go nie karze. 10-20 3. On, prowadzc samochd, zgubi drog, a ona nie robi z tego dramatu. 10-20 4. On zabdzi, a ona znajduje dobre strony tej sytuacji i mwi: Nigdy nie 20-30 zobaczylibymy tego licznego zachodu soca, gdybymy pojechali najprostsz drog. 5. On zapomnia co przynie z miasta, a ona mwi: Nie szkodzi, pamitaj tylko, eby to kupi przy najbliszej okazji. 6. On ponownie zapomina to przynie, a ona z zaufaniem i cierpliwoci mwi: Nic si nie stao. Przyniesiesz to nastpnym razem, dobrze? 7. Jeli go zrania i rozumie, jak do tego doszo, przeprasza go i ofiarowuje mu tak mio, jakiej oczekiwa. 8. Ona prosia go z pomoc, a on odmwi. Nie rani jej to, bo wie, e gdyby mg, z pewnoci by si zgodzi. Nie odrzuca go i nie pitnuje. 9. Nastpnym razem, kiedy prosia go o pomoc, znw odmwi. Nie daje mu 10-20 20-30 10-40 10-20 20-30

odczu, e le zrobi, lecz przyjmuje, e powodem byy jakie wane sprawy. 10. Gdy wzajemna punktacja jest w jego opinii zrwnowaona, ona prosi go 1-5 o pomoc bez nacisku i z umiarem. 11. Ona prosi go o pomoc bez nacisku i wyrzutw, cho jest wytrcona z 10-30

rwnowagi, a on wie, e ostatnio to wanie ona dawaa wicej. 12. Kiedy on si odsuwa, ona nie zachowuje si tak, by czu si winny. 10-20 13. Kiedy on wraca ze swej jaskini, ona nie odrzuca go i nie karze. 10-20 14. On przeprasza za popeniony bd, a ona przyjmuje to z wyrozumiaoci 10-50 i wybacza mu. Im wikszy by bd, tym wicej punktw otrzyma. 15. Kiedy on j o co prosi, a ona odmawia, nie podajc przy tym caej listy przyczyn, dla ktrych nie moe tego zrobi. 16. Kiedy on j o co prosi, a ona zgodzia si i nie pogorszyo to jej nastroju. 17. Kiedy po ktni on stara si pogodzi i zaczyna robi wobec niej mie, 1-10 1-10 10-30

drobne gesty, a ona od razu zaczyna je zauwaa i docenia. 18. Cieszy si, kiedy on wraca do domu. 10-20 19. Ona nie pochwala jego zachowania, lecz zamiast to wyrazi, wychodzi do 10-20 innego pomieszczenia, by si opanowa i wraca po chwili z ciepymi uczuciami w sercu. 20.Przy uroczystych okazjach ona nie dostrzega jego bdw, ktre zwykle 20-40

mogyby j zdenerwowa. 21. Naprawd lubi si z nim kocha. 22. On zapomnia, gdzie podzia klucze, a ona nie patrzy na niego tak, jakby by zupenie nieodpowiedzialny. 23. Bardzo taktownie i z wdzikiem wyraa rozczarowanie restauracj lub kinem, ktre on wybra na randk. 24. Nie radzi mu, ktrdy jecha i gdzie zaparkowa samochd, lecz wyraa wdziczno za to, e j dowiz do celu. 25. Prosi go o pomoc, zamiast si gniewa. 26. Wyraa swoje negatywne uczucia bez jednoczesnego obwiniania i odrzucania partnera. Kiedy kobieta moe zdoby wicej punktw

10-40 10-20 10-20 10-20 10-20 10-40

Kady z powyszych przykadw wskazuje, e mczyni prowadz zapis zdobytych punktw zupenie inaczej ni kobiety. Oczywicie, kobieta nie musi podporzdkowa si wszystkim podanym tu sugestiom. Lista obejmuje tylko te sytuacje, w ktrych mczyzna jest najbardziej podatny na zranienie. Jeeli w takich chwilach partnerka potrafi mu pomc, moe liczy na jego hojno w przyznawaniu punktw. Jak ju mwiem w rozdziale sidmym, zdolno kobiety do ofiarowania w trudnych chwilach mioci ronie i opada jak fala. Kiedy fala emocjonalna kobiety wznosi si, przychodzi czas atwiejszego zdobywania punktw, wiadomo bowiem, e gdy znajdzie si na fali opadajcej, kobieta nie bdzie skonna do okazywania partnerowi mioci. Wahaniom ulega nie tylko zdolno kobiety do dawania, lecz take pragnienie mioci u jej partnera. W kadym z przytoczonych na naszej licie przykadw liczba punktw przyznawanych przez mczyzn zamyka si w pewnym przedziale, a nie jest cile okrelona. Dzieje si bowiem tak, e kiedy jego potrzeba mioci jest wiksza, ronie te szczodro w przyznawaniu punktw. Jeeli, na przykad, mczyzna popeni bd, wstydzi si i jest zakopotany, bardziej potrzebuje uczucia i dlatego, jeli wwczas uzyska wsparcie kobiety, przyda jej sporo punktw. Im wikszy by jego bd, tym wicej punktw ma szans zdoby jego partnerka. Jeli jednak w takim momencie mczyzna nie otrzyma tyle mioci, na ile liczy, to bez wahania zapisze punkty karne, a im wikszy by jego bd, tym surowsza bdzie kara, jak wyznaczy. Jeli mczyzna popeni bd, wstydzi si i jest zakopotany, bardziej ni zwykle potrzebuje mioci partnerki... Im wikszy by jego bd,

tym wicej punktw przyznaje. CO SPRAWIA, E MCZYNI SI BRONI Mczyzna moe si naprawd mocno zezoci na kobiet wtedy, gdy popeni bd, a ona si tym zdenerwowaa. Zo partnera bdzie wwczas proporcjonalna do jego wasnej pomyki. May bd prowokuje sabsz obron, duy - silniejsz. Czasem kobieta zastanawia si, dlaczego partner jej nie przeprasza, skoro zdarzyo mu si powane potknicie. Odpowied jest prosta: z obawy przed tym, e ona mu nie przebaczy. Potwierdzenie faktu, e j zawid, byoby dla niego zbyt przykre, i dlatego zamiast powiedzie przepraszam, zoci si i przyznaje partnerce punkty karne. Kiedy mczyzna przeywa niepomylny okres, potraktuj to jak przechodzce tornado i... przyczaj si. Kiedy mczyzna znajdzie si w stanie obronnej agresji, a partnerka potraktuje to jak przechodzce tornado i przyczai si, to po pewnym czasie otrzyma wielk liczb punktw, bo nie udowadniaa mu, e le postpuje, i nie prbowaa go zmienia. Jeli natomiast kobieta bdzie usiowaa zatrzyma tornado, spowoduje spustoszenia, a partner jeszcze bardziej bdzie j obwinia. Proponowane tu przyczajenie jest dla kobiet rzecz zupenie now. Kiedy na Wenus kto jest zdenerwowany, Wenusjanki nigdy tej osoby nie ignoruj i nie bior nawet pod uwag moliwoci przeczekania. Na Wenus tornado nigdy si nie zdarza. Jeli Wenusjanka jest zdenerwowana, wszystkie inne staraj si zaangaowa w uspokojenie jej, i aby j zrozumie, zadaj mnstwo pyta. Kiedy na Marsie zblia si tornado, wszyscy wynajduj sobie odpowiednie kryjwki i przyczajaj si, by przeczeka. KIEDY MCZYNI PRZYZNAJ PUNKTY KARNE Jest bardzo pomocne, jeli kobieta rozumie, e partner przyznaje punkty wedug innych regu ni ona, chocia trudno zrezygnowa ze sprzeciwu, jaki budz w niej punkty karne. Oczywicie, byoby wietnie, gdyby wszyscy mczyni dostrzegli, jak niesprawiedliwoci jest przyznawanie punktw karnych, i natychmiast zmienili swoje zachowanie, lecz niestety, wszystkie zmiany wymagaj czasu. Jedyne pocieszenie dla kobiet niech wic ley w pewnoci, e cho ich partnerzy atwo przyznaj punkty karne - to rwnie

atwo je potem wykrelaj. Mczyzna przyznajcy punkty karne jest troch podobny do kobiety, kiedy ta jest uraona, e z nich dwojga ona daje wicej. Rozalona kobieta odejmuje wtedy punkty mczyzny od swoich i bilans jest zerowy. W takich chwilach partner powinien zrozumie, e cierpi ona na chorob zwan uraz, i ofiarowa jej wicej mioci ni zazwyczaj. Podobnie partnerka mczyzny, ktry przyznaje punkty karne, musi zrozumie, e jest to objaw choroby bdcej odpowiednikiem wystpujcej u kobiet urazy. eby si z niej wyleczy, mczyzna potrzebuje troch wicej mioci. Wdziczny za t dawk uczucia partner przyzna jej od razu tak du premi, e punktacja natychmiast si wyrwna. Dziki nabytej wiedzy o tym, jak otrzyma od mczyzny wiele punktw, kobieta zdobywa nowe narzdzie wspomagania partnera, gdy ten czuje si zraniony. Zamiast robi dla niego wiele drobnych rzeczy (z listy 101 sposobw zdobywania punktw u kobiety), ktrych by ona w takim momencie oczekiwaa, potrafi teraz ofiarowa mu to, czego on potrzebuje (korzystajc z listy Jak kobieta moe uzyska wiele punktw u mczyzny). PAMITAJMY O RNICACH Zarwno mczyni, jak i kobiety mog odnie wielkie korzyci, wiedzc, jak rnymi zasadami kieruj si obie pci, przyznajc sobie punkty. Poprawa naszego zwizku pod tym wzgldem nie bdzie wymagaa od nas wicej energii ni tracimy teraz, niczego w zamian nie uzyskujc. Jeli nie nauczymy si kierowa wysikw tam, gdzie chce tego nasz partner - nasz zwizek pozostanie trudny i wyczerpujcy.

ROZDZIA JEDENASTY JAK WYRAA SWOJE UCZUCIA

Kiedy jestemy zdenerwowani, rozczarowani, sfrustrowani i wciekli, trudno nam to mio wyrazi. W momencie gdy rodz si w nas negatywne uczucia, przygasa w naszych sercach zaufanie, troska, zrozumienie, akceptacja, wdziczno i szacunek. W takich chwilach, nawet jeli mamy najlepsze intencje, rozmowa przeradza si w ktni. W ogniu walki w ogle zapominamy, e mona z partnerem rozmawia w taki sposb, aby obie strony odniosy z tego korzy. W takich momentach kobiety niewiadomie zaczynaj oskara mczyzn i obwinia ich. Zamiast pamita, e partner stara si robi wszystko jak najlepiej, kobieta dostrzega w jego dziaaniu to, co najgorsze, i wypowiada si o nim w sposb skrajnie krytyczny. Opanowana przez negatywne uczucia nie potrafi si wypowiada tak, by jednoczenie wyrazi zaufanie, akceptacj i wdziczno. Nie zdaje sobie przy tym sprawy, jak bardzo rani swoim zachowaniem partnera. Kiedy mczyzna jest zdenerwowany, zaczyna osdza kobiet i jej uczucia. Nie pamitajc, e partnerka jest wraliwa i delikatna, mczyzna zapomina o jej podstawowych potrzebach i mwi w taki sposb, jakby zupenie mu na niej nie zaleao. Zdominowany przez negatywne emocje nie umie wypowiada si tak, by oprcz nich komunikowa trosk, zrozumienie i szacunek. Nie uzmysawia sobie przy tym, jak bolesne dla kobiety jest jego zachowanie. W takich chwilach rozmowa nie przynosi niczego dobrego. Na szczcie jednak mona si wypowiedzie take inaczej. Zamiast mwi partnerowi o swoich uczuciach, mona przecie napisa list. Pisanie pozwoli wsucha si w swoje emocje bez obawy, e zrani si blisk osob. Dziki moliwoci swobodnego wyraenia negatywnych uczu automatycznie stajemy si spokojniejsi i bardziej kochajcy. Mczyni, piszc list, staj si bardziej troskliwi, wyrozumiali i lepiej okazuj szacunek. Kobietom natomiast atwiej wyrazi zaufanie, akceptacj i to, e doceniaj partnera. Pisanie listu powiconego negatywnym uczuciom uzmysawia nam take, jak ostro mogaby zabrzmie nasza wypowiedz. Wyraenie tych uczu w formie pisemnej jest take znalezieniem dla nich jakiego ujcia. Osabione w ten sposb zrobi miejsce budzcym si w nas powoli cieplejszym uczuciom. Po napisaniu listu jestemy bardziej skoncentrowani i

zdolni do wyraania si w bardziej miosny sposb. Dziki temu, jeli wwczas rozpoczniemy rozmow, mamy wiksz szans, e partner nas zrozumie i zaakceptuje to, co mamy do powiedzenia. Poza tym po napisaniu listu cakiem cakiem tracimy ch do rozmowy na bolesny temat. Moe si nawet zdarzy, e nagle zapragniemy uczyni wobec partnera gest wiadczcy o naszej mioci. Zarwno wtedy, gdy zwierzacie si partnerowi w listach, jak i wtedy, gdy piszecie tylko po to, by poczu ulg, jest to bardzo pomocne. Zarwno wtedy, gdy zwierzacie si partnerowi w listach, jak i wtedy, gdy piszecie tylko po to, by poczu ulg, jest to bardzo pomocne. Zamiast pisa list, moemy oczywicie zrobi co podobnego w naszej wyobrani. Trzeba si tylko powstrzyma od mwienia i przemyle wszystko, co si stao. Naley przyj, e mwimy o tym, co czujemy i mylimy, i czego pragniemy, lecz nie wolno si nam wwczas w aden sposb wypowiada. Dziki temu, e skupiamy si na wewntrznym wyraaniu caej prawdy o naszych uczuciach, uwolnimy si od ich negatywnego dziaania. Bez wzgldu na to, czy wypowiemy swoje negatywne uczucia, piszc list, czy poprzez wewntrzny dialog - strac one sw moc i ustpi miejsca pozytywnym emocjom. Sposb postpowania, ktremu nadaem nazw Technika Listu miosnego, ogromnie podnosi znaczenie i efektywno opisanego wczeniej procesu. Mona t technik stosowa zarwno w proponowanej tu formie pisemnej, jak i przenie j do sfery medytacji. TECHNIKA LISTU MIOSNEGO Jedn z najlepszych metod uwolnienia si od negatywnych uczu i wyraenia ich w bardziej przyjazny sposb jest Technika Listu miosnego. Na skutek tego, e piszemy o swoich uczuciach, posugujc si pewn okrelon metod, gasn w nas emocje negatywne, a narastaj pozytywne. Technika Listu miosnego obejmuje: 1. Napisanie Listu miosnego wyraajcego nasze uczucia zoci, smutku, strachu, alu i mioci. 2. Napisanie Odpowiedzi, wyraajcej to, co chcielibymy usysze od partnera. 3. Pokazanie Listu miosnego i Odpowiedzi partnerowi. Technika Listu miosnego jest bardzo elastyczna. Mona rwnie dobrze stosowa

wszystkie trzy jej elementy albo ograniczy si do jednego czy dwch. Wykorzystanie wszystkich trzech moliwoci jest cudownie uzdrawiajcym dowiadczeniem dla obojga partnerw, ale niekiedy bywa zbyt czasochonne i nie dostosowane do sytuacji. Czasami najskuteczniejsze jest przejcie tylko przez jeden etap - napisanie Listu miosnego. Przyjrzyjmy si kilku przykadom tego rodzaju listw. ETAP PIERWSZY: LIST MIOSNY Przede wszystkim znajd odosobnione miejsce i napisz do swojego partnera. W kadym Licie miosnym wyraaj kolejno uczucia gniewu, smutku, strachu, alu, a w kocu mioci. Przyjcie takiego porzdku wypowiedzi pozwoli ci w peni zrozumie wasne emocje, a to z kolei uatwi wyraenie ich wobec partnera w miy i rozsdny sposb. Kiedy jestemy zdenerwowani, przeywamy zwykle wiele uczu naraz. Jeli, na przykad, partner w jaki sposb ci rozczarowa, moesz odczuwa zo, e by tak nieczuy, smutek, e by zajty prac lub nie okazuje ci zaufania, strach, e nigdy ci nie wybaczy, i al, e w gbi duszy powoli dawisz mio, ktr dawniej czue(-a). Z drugiej jednak strony, jeste szczliwy, e on/ona jest z tob i cieszysz si jego/jej mioci. eby zgodnie z prawd uwiadomi sobie drzemice w nas pokady mioci, musimy najpierw wyzwoli wszystkie negatywne uczucia. Dopiero po okazaniu zoci, smutku, strachu i alu moemy w peni odczu i wyrazi swoj mio. Pisanie Listu miosnego automatycznie osabia intensywno negatywnych uczu, a pozwala wypyn uczuciom pozytywnym. Oto podstawowe wskazwki, ktrymi naley si kierowa, piszc List miosny. 1. Skieruj sowa listu do swojego partnera. Wyobraaj sobie przy tym, e on/ona sucha ci z mioci i zrozumieniem. 2. Zacznij od zoci, a potem przejd do smutku, strachu, alu i mioci. W kadym licie wyra wszystkie te uczucia. 3. O kadym uczuciu napisz kilka zda. Staraj si, by odpowiednie fragmenty byy tak samo dugie. Wyraaj si jasno i prosto. 4. Po kadej czci uwiadom sobie, jakie teraz uczucie bierze w tobie gr. Napisz o nim od razu. 5. Nie przerywaj pisania, dopki nie dobrniesz do uczucia mioci. Bd cierpliwy i czekaj, a ogarnie ci mio. 6. Podpisz si na kocu. Zrb sobie krtk przerw, by przemyle, co chciaby

usysze w odpowiedzi. Napisz to w postscriptum. Aby uproci sobie pisanie listw, moesz zrobi wiele odbitek kserograficznych nastpnej strony tej ksiki. Kademu uczuciu podporzdkowaem kilka pocztkw zda, ktre pomog ci je wyrazi. Moesz uy ich wszystkich lub tylko niektrych z nich. Oczywicie, najbardziej oczyszczajce s zdania rozpoczynajce si od: Jestem zy, Jestem smutny, Boj si, Czuj al, Chc, Kocham, jednak pozostae sformuowania na nastpnej stronie take s skuteczne. Napisanie Listu miosnego zabiera zwykle okoo dwudziestu minut. List miosny Kochany/Kochana Pisz do Ciebie, eby podzieli si z Tob swoimi uczuciami. 1. Zoci
o o o o o

Nie podoba mi si, e... Czuj si sfrustrowany... Jestem zy... Chc... Jestem zirytowany... Jestem rozczarowany... Smutno mi, e... Boli mnie, e... Chciaem... Chc... Niepokoi mnie... Boj si... Jestem przeraony... Nie chc... Potrzebuj... Chc... Jestem zmartwiony... Przykro mi, e...

2. Smutku
o o o o o

3. Strachu
o o o o o o

4. alu
o o

o o o

Wstydz si, e... Nie chciaem... Chc... Kocham... Chc... Rozumiem... Wybaczam... Doceniam... Dzikuj Ci za... Wiem, e...

5. Mioci
o o o o o o o

PS. Odpowied, jak pragnbym(-abym) od Ciebie usysze: A oto kilka przykadw prostych Listw miosnych, ktre pomog zrozumie t technik. List miosny zwizany z tym, e partner o czym zapomnia Kiedy Tom zdrzemn si na dusz chwil i zapomnia zawie crk Hayley do dentysty, jego ona Samanta wpada we wcieko. Zamiast jednak ujawni swoj furi wobec Toma, usiada i napisaa cytowany niej List miosny. Kiedy skoczya pisa, moga ju zwrci si do ma w sposb akceptujcy i racjonalny. Dziki temu listowi Samanta nie odrzucia Toma i zamiast przey ktni, spdzili razem miy wieczr. W tydzie potem Tom zawiz Hayley do dentysty. Oto list Samanty: Kochany Tomie! 1. Zo: Jestem wcieka, ze zapomniae. Jestem za, ze zaspae. Nie cierpi tego. ze po prostu idziesz spa i zapominasz o caym wiecie. Mczy mnie to, ze wci musz by za wszystko odpowiedzialna. Oczekujesz ode mnie, ebym to ja wszystko robia, a ja jestem ju tym znuona. 2. Smutek: Smutno mi, ze Hayley opucia wizyt, na ktr bya umwiona. Smutno mi, ze o tym zapomniae. Smutno mi, bo mam wraenie, ze nie mog na Tobie polega. Smutno mi, ze musisz tak ciko pracowa i ze jeste taki zmczony. Smutno mi, ze masz teraz dla mnie mniej czasu. Boli mnie, ze nie oywiasz si na mj widok. Boli mnie, kiedy

zapominasz o wielu rzeczach. Mam wraenie, e Ci ju na mnie nie zaley. 3. Strach: Boj si, e bd musiaa robi dosownie wszystko. Boj si Tobie zaufa. Boj si, e ju Ci na mnie nie zaley. Boj si, e nastpnym razem znowu ja bd musiaa pamita o wizycie. Nie chc robi wszystkiego. Potrzebuj Twojej pomocy. Jest mi potrzebna. Boj si, ze ju nigdy nie bdziesz odpowiedzialny. Boj si, ze za ciko pracujesz. Boj si, e si rozchorujesz. 4. al: Jestem zmartwiona, kiedy zapominasz o umwionych spotkaniach. Jestem zaenowana, kiedy si spniasz. Przykro mi, ze jestem zbyt wymagajca. al mi, ze nie umiem Ci w peni akceptowa. Wstydz si, e nie umiem by bardziej kochajca. Nie chc Ci odrzuca. 5. Mio: Kocham Ci. Rozumiem, e bye zmczony. Pracujesz tak ciko! Wiem, e starasz si wszystko robi jak najlepiej. Wybaczam Ci, e zapomniae o wizycie u dentysty. Dzikuj, e umwie si ju na nastpny termin. Dzikuj, e chcesz zabra Hayley do dentysty. Wiem, e naprawd Ci na mnie zaley. Wiem, e mnie kochasz. Mam szczcie, e mam Ci przy sobie. Chc spdzi z Tob wieczr. Kochajca Samanta PS. Pragn usysze, e bierzesz na siebie spraw zawiezienia Hayley do dentysty w przyszym tygodniu. List miosny na temat obojtnoci partnera Nastpnego ranka Jim mia wyjecha w podr subow. Ostatniego wieczoru przed tym wyjazdem jego ona Virginia prbowaa stworzy intymn sytuacj. Przyniosa do sypialni owoce i zaproponowaa je Jimowi. On jednak by zajty czytaniem w ku i powiedzia, e nie jest godny. Virginia poczua si odrzucona i wysza. Bya uraona i za. Zamiast jednak wrci i poskary si na nieuprzejmo i niewraliwo ma, napisaa List miosny. Potem Virginia, czujc, e wybacza Jimowi, wrcia do sypialni i powiedziaa: To nasz ostatni wsplny wieczr przed Twoim wyjazdem. Potraktujmy go szczeglnie. Jim odoy ksik i spdzili intymn noc. Napisanie listu pozwolio Virginii prosi bardziej bezporednio o uwag partnera. Nie musiaa mu nawet pokazywa tego, co napisaa. Oto jej list: Kochany Jimie! 1. Zo: Jestem za, e chce Ci si czyta ksik, chocia to ostatni wieczr przed Twoim wyjazdem. Jestem za, e mnie ignorujesz. Jestem za, e nie chcesz tego czasu spdzi

ze mn. Jestem za, e nie jestemy czciej razem. Zawsze znajdzie si co waniejszego ode mnie. Chc odczuwa, e mnie kochasz. 2. Smutek: Smutno mi, e nie chcesz by ze mn. Smutno mi, e tak ciko pracujesz. Mam wraenie, e gdyby mnie tu nie byo, nawet by nie zauway. Smutno mi, e nie chcesz ze mn rozmawia. Boli mnie, e Ci ju na mnie nie zaley. Nie czuj si kim szczeglnym w Twoim yciu. 3. Strach: Boj si, e nawet nie wiesz, dlaczego jestem zdenerwowana. Boj si, e nie dbasz o to. Boj si powiedzie Ci, co czuj. Boj si, e odwrcisz si ode mnie. Boj si, e coraz bardziej si od siebie oddalamy. Boj si, e nie mog nic na to poradzi. Boj si, e Ci nudz. Boj si, e Ci si nie podobam. 4. al: Czuj si zaenowana, e chc by z Tob, a Ty o to nie dbasz. auj, e tak bardzo si zdenerwowaam. Przykro mi, jeli to brzmi tak, jakbym wywieraa nacisk. Przykro mi, e nie jestem do kochajca i wyrozumiaa. Przykro mi, e byam taka oscha, kiedy nie chciae powici mi czasu. Przykro mi, e nie daam Ci adnej szansy. al mi, e przestaj ufa Twej mioci. 5. Mio: Kocham Ci. Dlatego wanie przyniosam owoce. Chciaam zrobi Ci przyjemno. Chciaam, ebymy przeyli wsplnie mity wieczr. Cigle tego pragn. Wybaczam Ci, e bye taki obojtny wobec mnie. Rozumiem, ze akurat wtedy czytae co wanego. Spdmy miy wieczr we dwoje. Kocham Ci, Virginia PS. W odpowiedzi chciaabym usysze: Kocham Ci, Virginio, i bd za Tob tskni. Ja take chc, eby ten wieczr by szczeglnie miy. List miosny na temat ktni Michael i Vanessa nie zgadzali si co do pewnej decyzji finansowej. Ich rozmowa na ten temat po kilku minutach przerodzia si w ktni. Kiedy Michael uwiadomi sobie, e krzyczy, natychmiast przerwa, wzi gboki oddech i powiedzia: Potrzebuj troch czasu, eby to wszystko przemyle, a potem porozmawiamy. Nastpnie wyszed do ssiedniego pokoju i opisa swoje uczucia w Licie miosnym. Kiedy skoczy, mg ju wrci do Vanessy i w dalszym cigu rozmowy okaza jej wicej zrozumienia. Oto list Michaela: Kochana Vanesso!

1. Zo: Jestem zy, e nie panujesz nad sob. Jestem zy, e uporczywie interpretujesz to, co mwi, na moj niekorzy. Jestem zy. e nie umiesz by spokojna, kiedy rozmawiamy. Jestem zy, e jeste taka wraliwa i e tak atwo Ci urazi. Jestem zy, e mi nie ufasz, e mi si sprzeciwiasz. 2. Smutek: Jest mi smutno, e si kcimy. Boli mnie, e wtpisz we mnie. Rani mnie to, e trac Twoj mio. Smutno mi, e si kcimy. Smutno mi, e si nie zgadzamy. 3. Strach: Boj si popeni bd. Boj si, e nie mog robi tego, co chc, nie wyprowadzajc Ci jednoczenie z rwnowagi. Boj si mwi o swoich uczuciach. Boj si, e wypadn na kogo niekompetentnego. Boj si, e nie bdziesz ze mnie zadowolona. Boj si rozmawia z Tob, kiedy jeste taka zdenerwowana. Nie wiem, co powiedzie. 4. al: Przykro mi, e Ci zmartwiem. Przykro mi, e si z Tob nie zgadzam. Przepraszam, e staem si taki zimny. Przykro mi, e wci si sprzeciwiam Twoim pomysom. Przepraszam, e krytykuj Twoje uczucia. Nie zasugujesz, eby Ci tak traktowano. 5. Mio: Kocham Ci i pragn porozumienia. Myl, e teraz mgbym Ci wysucha. Chc by dla Ciebie podpor. Rozumiem, e zraniem Twoje uczucia. Przykro mi, e je lekcewayem. Naprawd bardzo Ci kocham. Chc by Twoim bohaterem, a nie tylko wci si na wszystko zgadza. Chc, eby mnie podziwiaa. Chc by sob i chc, by Ty bya sob. Kocham Ci. Teraz, kiedy bdziemy rozmawiali, bd bardziej cierpliwy i wyrozumiay. Zasugujesz na to. Kochajcy Michael PS. W odpowiedzi chciabym od Ciebie usysze: Kocham Ci, Michael. Naprawd ceni Ci za to, e jeste taki opiekuczy i wyrozumiay. Ufam, e dojdziemy do porozumienia. List miosny o frustracji i rozczarowaniu Jean wysaa swojemu mowi Billowi bilecik z prob, eby wracajc do domu, przywiz jej pewn bardzo wan przesyk. Przypadek sprawi, e Bill nie dosta bileciku. Kiedy przyjecha do domu bez przesyki, Jean bya zdenerwowana i zawiedziona. Chocia Bill wcale tu nie zawini, to suchajc Jean wykrzykujcej, jak wana bya dla niej ta przesyka, poczu si atakowany i oskarany. Jean nie rozumiaa, e Bill bierze jej rozczarowanie bardzo osobicie. By o krok od tego, by udowodni onie, e nie ma powodw do niezadowolenia i zacz j z kolei atakowa, ale powstrzyma si i postanowi

powici kilkanacie minut na napisanie Listu miosnego. Kiedy skoczy, wrci do Jean, przytuli j i powiedzia: Bardzo mi przykro, e nie dostaa swojej przesyki. Szkoda, e do mnie nie dotar Twj bilecik. Czy jeszcze cigle mnie kochasz? Jean odpowiedziaa mu, okazujc mio i wdziczno, po czym spdzili bardzo miy wieczr. Oto list Billa: Kochana Jean! 1. Zo: Nie znosz, kiedy si tak wciekasz. Nie cierpi, kiedy mnie oskarasz. Jestem zy, ze jeste taka nieszczliwa. Jestem zy, e nie ucieszya si na mj widok. Wyglda na to, e wszystko, co robi, Ciebie nie zadowala. Chc, eby mnie doceniaa i cieszya si, kiedy wracam do domu. 2. Smutek: Smutno mi, e jeste taka zmartwiona i rozczarowana. Smutno mi, e nie jeste ze mn szczliwa. Chc, eby bya szczliwa. Smutno mi, e moja praca tak czsto wpywa na nasz wsplny nastrj. Smutno mi, e nie doceniasz, tego, co w naszym yciu jest dobre. Smutno mi, e wrciem do domu bez przesyki, na ktr tak czekaa. 3. Strach: Boj si, e nie potrafi Ci uszczliwi. Boj si, e przez cay wieczr bdziesz smutna. Boj si: otworzy przed Tob lub do Ciebie zbliy. Boj si pragn Twojej mioci. Boj si, e nie jestem do dobry. 4. al: Przykro mi, e nie przyniosem do domu przesyki. Przykro mi, e jeste smutna. Przykro mi, e nie wpadem na to, eby do Ciebie zadzwoni. Nie chciaem Ci zdenerwowa. Chciaem, eby si ucieszya na mj widok. Mamy cztery dni wolnego i chciabym, eby to byty wyjtkowe dni. 5. Mio: Kocham Ci. Chc, eby bya szczliwa. Rozumiem, e jeste zdenerwowana. Rozumiem, e potrzebujesz troch czasu, eby to Ci mino. Wiem, e nie robisz tego celowo. Po prostu potrzebujesz, eby Ci przytuli i troch Ci wspczu. Przepraszam. Czasem nie wiem, co robi, i zaczynam Ci krytykowa. Dzikuj, e jeste moj on. Tak bardzo Ci kocham. Nie musisz wcale by idealna, nie musisz by wci zadowolona. Rozumiem Twoje rozczarowanie z powodu przesyki. Cauj Bill PS. A tak odpowied chciabym od Ciebie usysze: Bill, kocham Ci! Doceniam, e tak wiele dla mnie robisz.. Dzikuj, e jeste moim mem. ETAP DRUGI: ODPOWIED

Drugim etapem Techniki Listu miosnego jest pisanie Odpowiedzi. Kiedy ju wyrazilicie zarwno swoje negatywne, jak i pozytywne uczucia, dobrze bdzie powici jeszcze trzy do piciu minut na ugruntowanie procesu uzdrawiajcego przez sformuowanie odpowiedzi. Ma to by taka odpowied, jakiej oczekiwalibycie od partnera. Naley sobie wyobrazi, e partner stara si odpowiedzie mioci na wasze zranione uczucia opisane w Licie miosnym. Potem napisz po prostu list od partnera do siebie. Umie w Odpowiedzi wszystko, co chciaaby usysze. Moesz zacz od nastpujcych wyrae:

Dzikuj Ci za... Rozumiem, e... Przepraszam... Zasugujesz na... Chc... Kocham...

Czasami pisanie Odpowiedzi przynosi lepsze efekty ni pisanie samego Listu miosnego. Wyraanie w ten sposb tego, czego pragniemy, pozwala nam otworzy si na przyjcie pomocy, na jak zasugujemy. Poza tym, wyobraajc sobie naszych partnerw odpowiadajcych nam mioci, rzeczywicie im takie zachowanie uatwiamy. Niektrzy pisz z wielk atwoci o swoich negatywnych uczuciach, ale bardzo ciko przychodzi im znalezienie w sobie mioci. Dla tych wanie osb formuowanie Odpowiedzi bdzie szczeglnie przydatne. Pozwoli im dostrzec, e w pewien sposb sami utrudniaj partnerowi ofiarowanie mioci, jakiej potrzebuj. Dziki pisaniu Odpowiedni zyskuje si take pen wiadomo tego, jak trudno jest te naszemu partnerowi w takich chwilach. Jak moemy pozna potrzeby swojego partnera Kobiety niechtnie pisz Odpowiedzi. Chc, by ich partner sam wiedzia, co powiedzie. Ukrywaj myl, ktr mona by wyrazi nastpujco: Nie chc mu powiedzie, czego potrzebuj. Jeeli naprawd mnie kocha, sam to odgadnie. I w tym miejscu doskonale wida, e kobiety musz pamita, skd pochodz ich partnerzy. Marsjanin nie wie, czego pragnie kobieta. Trzeba mu to powiedzie. Reakcje Marsjanina odzwierciedlaj zachowania typowe dla mieszkacw jego planety, a nie si jego mioci do partnerki. Gdyby by Wenusjank, wiedziaby, co robi.

Mczyzna naprawd nie wie, jak zareagowa na uczucia kobiety. Nasza kultura nie przekazuje mczyznom adnej wiedzy na temat potrzeb kobiety. Gdyby mczyzna widzia w przeszoci, jak jego ojciec z trosk i mioci odpowiada na negatywne uczucia matki, miaby znacznie lepszy pogld na temat tego, co naley robi. Niestety, wikszo z nas nigdy nie miaa okazji uczy si na dobrym przykadzie. Pisanie Odpowiedzi jest w tej sytuacji najlepsz metod uwiadomienia partnerowi, czego si od niego oczekuje. Bdzie to zapewne duga droga, ale dziki tej metodzie mczyzna nauczy si, jakie s potrzeby kobiety. Pisanie Odpowiedzi jest najlepszym sposobem na nauczenie mczyzny, jakie s prawdziwe potrzeby kobiety. Kobiety czsto zadaj mi pytanie:, Jeli powiem, co chc usysze, a on to nawet powtrzy, to skd mam wiedzie, czy tak naprawd myli? To rzeczywicie bardzo wane pytanie. Odpowied take jest wana: jeli mczyzna nie kocha kobiety, nie bdzie sobie zawraca gowy prbami zadowolenia jej. Jeeli wic partnerka widzi, e mczyzna czyni wysiki i powtarza odpowied, jak mu zasugerowaa, to moe by przekonana, e jest to podyktowane uczuciem. Odpowied partnera moe pocztkowo brzmie nie cakiem szczerze, ale wynika to std, e jest to przecie dopiero jeden z etapw nabywania umiejtnoci. Kobieta musi wwczas okaza cierpliwo i zachca partnera, by dalej szed t drog. Trzeba pamita, e fasz pobrzmiewajcy w odpowiedziach mczyzny bierze si zwykle ze strachu, i jego wysiki nie dadz rezultatu. Jeli kobieta okae, e je docenia, nastpnym razem bdzie si czu pewniej i dziki temu pjdzie mu lepiej. Mczyzna nie jest gupcem. Jeli widzi, e pewne jego zachowania wywouj zadowolenie partnerki i przynosz pozytywne zmiany w ich zwizku, to bdzie je powtarza. Potrzeba mu tylko troch czasu. Kobieta take moe si wiele nauczy z pisemnej Odpowiedzi mczyzny. Zazwyczaj jest zdezorientowana reakcjami partnera na jej zachowanie. Nie wie, dlaczego mczyzna odrzuca prby niesienia mu pomocy. Tymczasem kobieta po prostu nie rozumie potrzeb partnera. Niekiedy odwraca si od niego, sdzc, e on ma ju do tego zwizku. W rzeczywistoci mczyzna pragnie tylko jej zaufania, akceptacji i podziwu. eby otrzyma pomoc, musimy nie tylko nauczy naszego partnera, czego nam trzeba, lecz take sami by gotowi na przyjcie jego pomocy. Jeli bdziemy przekazywa nasze negatywne uczucia z min mwic: Cokolwiek zrobisz czy powiesz, i tak nie polepszy mi

nastroju, to nie tylko nie otrzymamy potrzebnego wsparcia, lecz jeszcze zranimy partnera. Jeli miaoby si tak zdarzy, lepiej w ogle nie rozpoczyna rozmowy. Oto przykad Listu miosnego i Odpowiedzi na ten list. Zwrcie uwag, e caa odpowied nadal mieci si w PS, ale tym razem, w porwnaniu z poprzednio przytoczonym przykadem, jest znacznie poszerzona. List miosny i Odpowied dotyczce sytuacji, kiedy partner odmawia Kiedy Theresa prosi swojego ma Paula, by co dla niej zrobi, on sprzeciwia si i daje jej odczu, jak bardzo mu ci jej czste proby. Drogi Paulu! 1. Zo: Jestem za, ze mi si sprzeciwiasz. Jestem za, ze nie proponujesz mi pomocy. Jestem za, e zawsze musze prosi. Tyle dla Ciebie robi. Potrzebuje Twojej pomocy. 2. Smutek: Smutno mi, e nie chcesz mi pomc. Smutno mi, bo czuj si bardzo samotna. Chc, ebymy wicej robili wsplnie. Brak mi Twojej pomocy. 3. Strach: Boj si prosi Ci o pomoc. Boj si Twojego gniewu. Boj si, e znw odmwisz i e mnie to zaboli. 4. al: Przepraszam, e Ci krytykuj i e marudz. Przykro mi, e Ci nie doceniam. Przykro mi, e daj zbyt wiele, a potem oczekuj od Ciebie tego samego. 5. Mio: Kocham Ci. Rozumiem, e starasz si, jak moesz. Wiem, e Ci na mnie zaley. Jeste takim kochajcym ojcem dla naszych dzieci. Kocham Ci, Theresa PS. A oto odpowied, jak chciaabym od Ciebie usysze: Kochana Thereso! Dzikuj, ze mnie kochasz. Dzikuj, ze dzielisz si ze mn swoimi uczuciami. Rozumiem, e boli Ci, gdy reaguj na Twoje proby tak, jakby oczekiwaa zbyt wiele. Rozumiem, ze to, i Ci odmawiam, jest dla Ciebie bolesne. Przepraszam, e czciej nie proponuj Ci pomocy. Zasugujesz na moj pomoc i chc Ci jej wicej ofiarowa. Kocham Ci i jestem bardzo szczliwy, ze jeste moj on. Kochajcy Paul ETAP TRZECI: PODZIELENIE SI LISTEM MIOSNYM I ODPOWIEDZI

Z PARTNEREM Jest wiele korzyci pyncych z pokazania naszych listw partnerowi:

Daje to partnerowi szans przyjcia nam z pomoc; Pozwala uzyska zrozumienie, ktrego tak pragniemy; W agodny i peen szacunku sposb mobilizuje naszego partnera; Pomaga wprowadzi zmiany w naszym zwizku; Stwarza dobry nastrj do zblienia i namitnoci; Uczy partnera, co jest dla nas wane i jak nas skutecznie wspomaga; Pozwala partnerom ponownie nawiza rozmow, chocia przestali si ju do siebie odzywa; Uczy, jak bezpiecznie informowa i sucha o negatywnych uczuciach.

Jest pi sposobw podzielenia si z partnerem Listem miosnym i Odpowiedzi. Przykady, ktre podam, dotycz listw napisanych przez kobiet, ale oczywicie, w odwrconej sytuacji, metody te dziaa bd rwnie skutecznie. 1. On gono czyta List miosny i Odpowied w jej obecnoci. Potem bierze j za rce i formuuje wasn Odpowied, wiedzc ju, co ona chciaaby usysze. 2. Ona gono czyta List miosny i Odpowied, po czym on bierze j za rce i wypowiada swoj Odpowied, majc wiadomo jej oczekiwa. 3. On czyta gono jej Odpowied. Potem odczytuje gono jej List miosny. Mczynie jest atwiej stawi czoo negatywnym uczuciom partnerki i nie wpada w panik, kiedy ju wie, czego si od niego oczekuje. Po przeczytaniu Listu miosnego mczyzna bierze partnerk za rce i formuuje wasn Odpowied, kierujc si tym, co ju wie na temat jej pragnie. 4. Najpierw ona czyta mu gono Odpowied. Potem odczytuje gono swj List miosny do niego. W kocu on ujmuje jej rce i formuuje wasn Odpowied, znajc ju oczekiwania partnerki. 5. Ona daje mu swoje listy, a on czyta je w cigu najbliszych dwudziestu czterech godzin. Potem on dzikuj jej za listy, bierze j za rce i daje Odpowied zgodn z tym, co wie o jej oczekiwaniach. Co robi, jeli partner nie umie odpowiedzie mioci Z powodu swoich przeszych dowiadcze niektrzy ludzie maj wielkie problemy, gdy kto im czyta List miosny. Nie powinno si wobec tego oczekiwa, e sami bd skorzy

do odczytywania listw. Jednak nawet ci partnerzy, ktrzy chc wysucha listu, czsto okazuj si niezdolni do natychmiastowej odpowiedzi. Niech za przykad posu tu Theresa i Paul. Paul nie doznaje przypywu ciepych uczu po lekturze listw Theresy i dlatego nie jest w stanie odpowiednio na nie zareagowa, jednak z czasem jego zachowanie moe ulec zmianie. Podczas czytania Paul zrozumia gniew Theresy jako atak na siebie i wyzwoli reakcj obronn. Wielu z nas zachowuje si podobnie. W takim przypadku najlepiej bdzie, jeli zrobimy przerw, eby zastanowi si nad tym, co usyszelimy. Kto, kto czyta List miosny, czasami odbiera tylko jego cz wyraajc gniew i musi min troch czasu, nim zdoa dostrzec co jeszcze. Takiej osobie bardzo moe uatwi zadanie ponowna lektura listu. Najlepiej, jeli wwczas skupi si na fragmentach dotyczcych alu i mioci. Czasami, kiedy dostaj List miosny od swojej ony, zaczynam od czci mwicej o mioci, a potem dopiero czytam cay od pocztku. Jeli po przeczytaniu Listu miosnego mczyzna jest wytrcony z rwnowagi, moe oczywicie odpowiedzie, piszc wasny List miosny. To na pewno pomoe mu uporzdkowa uczucia. Czasami i mnie samemu trudno powiedzie, co mnie niepokoi, dopki Bonnie nie przeczyta mi swojego listu. Wtedy nagle czuj, e te mam co do napisania. Dziki konstruowaniu wasnego listu mog odnale w sobie mio i z wikszym zrozumieniem ponownie przeczyta list od Bonnie. Jeeli mczyzna nie moe natychmiast zareagowa mioci, musi wiedzie, e nie bdzie za to ukarany. Partnerka powinna zrozumie i zaakceptowa konieczno przemylenia przez niego caej sprawy. eby jej wtedy pomc, mczyzna moe powiedzie co w rodzaju: Dzikuj, e napisaa ten list. Potrzebuj jednak troch czasu, eby o tym pomyle, a potem bdziemy mogli porozmawia. Wane jest, by wtedy nie wypowiada si o jej licie krytycznie. Ten sposb wyraania uczu powinien by bezpieczny. Przytoczone poprzednio sugestie dotycz oczywicie i takiej sytuacji, kiedy to kobiecie jest trudno w odpowiedni sposb zareagowa na List miosny. Wszystkim parom gorco radz, eby czytay Listy miosne gono. Poeksperymentujcie zreszt i znajdcie taki sposb prezentowania listu, ktry najbardziej bdzie wam odpowiada. ATMOSFERA BEZPIECZESTWA

Udostpnienie swojego Listu miosnego moe przynie bolesne skutki. Czowiek piszcy taki list jest szczeglnie wraliwy na zranienie. Jeli napotka wwczas odpychajce zachowanie partnera, moe bardzo cierpie. Celem Listu miosnego jest otwarcie si i zblienie do partnera. Mona to jednak osign tylko wtedy, gdy cay proces przebiega w atmosferze bezpieczestwa. Osoba, ktra otrzymuje List miosny, musi bardzo jednoznacznie okazywa szacunek zarwno wobec treci listu, jak i wobec jego nadawcy. Jeli adresat nie moe zapewni, e przyjmie list yczliwie i potraktuje go powanie, powinien poprosi o przeoenie czytania na czas, kiedy bdzie gotw speni te wymogi. Dzieleniu si Listem miosnym musz towarzyszy odpowiednie intencje. Zarwno partner, ktry pisze list, jak i ten, dla kogo jest on przeznaczony, musz by pewni, e bd przestrzega pewnych zasad. Zamiary nadawcy Napisaem ten list, aby odnale swoje pozytywne uczucia i okaza Ci mio, na jak zasugujesz.. Czci tego procesu jest podzielenie si z Tob tymi negatywnymi uczuciami, ktre nas od siebie oddalaj. Twoje zrozumienie uatwi mi otwarcie si i wyrzucenie z siebie owych niedobrych uczu. Ufam, ze zaley Ci na mnie i e odpowiesz na ujawnienie moich emocji tak, jak tylko Ty potrafisz. Doceniam Twoj gotowo wysuchania mojego listu i udzielenia mi pomocy. Mam tez nadziej, ze ten list pomoe Ci zrozumie moje potrzeby, chci i oczekiwania. Zamiary odbiorcy Obiecuj, e zrobi to, co w mojej mocy, by zrozumie wag Twoich uczu, zaakceptowa to, co nas rni, szanowa Twoje potrzeby jak swoje wasne i doceni Twoje wysiki uwiadomienia mi swych uczu. Obiecuj sucha i nie korygowa tego, co mwisz, ani nie ocenia Twoich uczu. Przyrzekam akceptowa Ci i nie prbowa Ci zmienia. Pragn dowiedzie si czego o Twoich uczuciach, poniewa naprawd mi na Tobie zaley i ufam, e nam si uda. Przy pierwszych prbach zastosowania Techniki Listu miosnego bdzie bezpieczniej, jeli obie strony na gos przeczytaj powysze dwa teksty. Pomoe im to uszanowa uczucia partnera i reagowa tak, by czu si kochany i bezpieczny.

MINILISTY MIOSNE Jeli zdarzy si, e bdziecie zdenerwowani, a zabraknie dwudziestu minut na napisanie Listu miosnego, sprbujcie napisa jego bardzo skrcon wersj. Zabiera to od trzech do piciu minut, a naprawd moe pomc. Oto kilka przykadw Minilistw miosnych: Drogi Maxie!

Jestem taka za, e si spnie! Jest mi smutno, e o mnie zapomniae. Boj si, e Ci na mnie nie zalety. Przepraszam, e jestem taka krytyczna. Kocham Ci i wybaczam, e si spnie.

Wiem, e naprawd mnie kochasz. Dzikuj, e si starasz. Cauj, Sandie Kochany Harry!

Jestem za, e jeste wci zmczony. Jestem za, e cigle ogldasz telewizj. Jestem smutna, e nie chcesz ze mn rozmawia. Boj si, e si od siebie oddalamy. Boj si, e Ciebie rozgniewam. Przykro mi, e byam niemia przy obiedzie. Przepraszam, e obwiniam Ci za nasze problemy. Brakuje mi Twojej mioci. Czy mgby powici mi troch czasu dzi wieczorem albo w najbliszych dniach i porozmawia o naszym yciu?

Cauj, Lesley PS. Oto, co chciaabym od Ciebie usysze: Kochana Lesley! Dzikuj, e napisaa mi o swoich uczuciach. Rozumiem, e Ci mnie brakuje. Moe spdzimy razem dzisiejszy wieczr? Cauj, Harry KIEDY PISA LISTY MIOSNE Listy miosne piszcie zawsze, kiedy jestecie wytrceni z rwnowagi i chcecie poczu si lepiej. Listy miosne bywaj przerne. Oto niektre moliwoci:

List miosny do partnera (partnerki).

List miosny do przyjaciela, dziecka, czonka rodziny. List miosny do klienta lub kogo, z kim cz was interesy. Kocham Ci powinno si wwczas zastpi Doceniam lub Szanuj. W wikszoci przypadkw nie radz pokazywa tego listu adresatowi.

List miosny do siebie. List miosny do Boga. Napiszcie o swoich rozczarowaniach yciowych i poprocie o pomoc. Jeli jestecie bardzo na kogo oburzeni, napiszcie List miosny od tej osoby do siebie. Zdziwicie si, jak bardzo uatwi to wam wybaczenie. Okropny List miosny napiszcie w przypadku, gdy jestecie przepenieni najgorszymi uczuciami. Nastpnie spalcie w list. Raczej nie czstujcie nim swojego partnera.

List miosny z przeszoci napiszcie wwczas, gdy sytuacje, jakie obecnie was rani, przypominaj wam sytuacje z dziecistwa. Wyobracie sobie, e moecie cofn si w czasie i napisa do waszych rodzicw, zwierzajc si im i proszc o pomoc. DLACZEGO POTRZEBUJEMY LISTW MIOSNYCH

Jak ju mwilimy, dla kobiet szczeglnie wane jest, by mogy si czu otoczone czu opiek, rozumiane i szanowane, dla mczyzn za, by im ufano. Najwikszy problem wielu zwizkw polega na tym, e gdy kobieta zwierza si ze swoich negatywnych uczu, jej partner czuje si nie kochany. Jej wypowied brzmi w jego uszach oskarycielsko, krytycznie, pretensjonalnie. Kiedy z kolei mczyzna sprzeciwia si temu, co usysza, jego partnerka czuje si nie kochana. Powodzenie zwizku zaley wic w gwnej mierze od tego, czy mczyzna bdzie umia sucha, okazujc jednoczenie mio i szacunek dla uczu kobiety, a ona - mwi o swoich uczuciach taktownie i z mioci. Zwizek wymaga, aby partnerzy informowali si nawzajem o swoich zmieniajcych si uczuciach i pragnieniach. Nie mona oczekiwa, e porozumienie bdzie idealne. W rzeczywistoci tak si nie zdarza. Na szczcie jednak midzy tym, co przeywamy, a doskonaoci jest wiele miejsca na rozwj. Realistyczne oczekiwania Nie naley si spodziewa, e porozumiewanie si zawsze bdzie atwe. Niektre

uczucia trudno ujawni, nie ranic przy tym suchacza. Czasami nieatwo z gbokim zrozumieniem odnie si do pogldw osoby, ktra mwi rzeczy, jakich nie chcielibymy usysze. Nie jest te prost rzecz sucha o czyich uczuciach, kiedy nasze wasne zostay zranione. Wiele par niesusznie sdzi, e skoro nie potrafi si porozumie, to widocznie si nie kochaj. Mio, co prawda, odgrywa tu wan rol, ale porozumiewanie si jest rodzajem umiejtnoci. Jest sztuk, ktrej mona si nauczy. Jak si tego nauczy Umiejtno porozumiewania si z partnerem bywa drug natur u ludzi, ktrzy w domu rodzicielskim mogli obserwowa zdrowy przykad uczciwego i penego mioci porozumiewania si. Niestety, dla minionych pokole porozumienie byo jednoznaczne z wyrzekaniem si swoich negatywnych uczu. Uczucia te traktowano jak wstydliw chorob, ktr trzeba ukry. Gdybymy mieli za sob inn przeszo Gdyby nasza przeszo bya inna! Pami podsuwaaby nam wwczas obraz ojca przyjanie suchajcego matki mwicej otwarcie o swoich uczuciach. Przypominalibymy sobie dowody troskliwego i penego szacunku traktowania kobiety. Widzielibymy take, z jak ufnoci i szczeroci matka zwraca si do ojca, nie obwiniajc go ani nie krytykujc. Widzielibymy, e mona by zdenerwowanym, lecz nie odpycha z tego powodu partnera swym chodem, nieufnoci i krytykanctwem, ignorujc go lub traktujc protekcjonalnie. Przez kilkanacie lat ycia w ramach szczliwego zwizku swoich rodzicw nauczylibymy si postpowa w sprawach uczu, tak jak nauczylimy si chodzi i mwi. Dochodzenie do porozumienia byoby dla nas wyuczon umiejtnoci, podobnie jak piewanie i czytanie. Jednak wikszo z nas wyniosa z dziecistwa zupenie inne dowiadczenia. Uczono nas raczej, jak nie dochodzi do porozumienia. eby zrozumie, ile trudnoci wynika z niewaciwego wychowania, sprbujcie odpowiedzie na nastpujce pytania: 1. Jak wyrazisz mio, kiedy odczuwasz zo lub sprzeciw wobec partnera, skoro twoi rodzice w takiej sytuacji albo krzyczeli na siebie, albo aby unikn ktni, zupenie przestawali rozmawia?

2. Jak postpisz chcc, eby dzieci ci suchay, nie wrzeszczc i nie karzc ich, jeli twoi rodzice, chcc utrzyma kontrol nad twoim zachowaniem, krzyczeli i stosowali kary? 3. Jak poprosisz o wicej, jeli jako dziecko wielokrotnie bye zaniedbywany? 4. Jak masz si otworzy i zwierzy ze swoich uczu, jeli boisz si, e zostaniesz odrzucony? 5. Jak rozmawia ze swoim partnerem, kiedy w danej chwili twoje uczucia podpowiadaj: Nienawidz ci. 6. Jak powiesz przepraszam, jeli jako dziecko bye karany za swoje bdy? 7. Jak przyznasz si do bdu, skoro boisz si kary i odrzucenia? 8. Jak zdoasz okaza swoje uczucia, jeli jako dziecko bye karcony i karany za pacz i niezadowolenie? 9. Jak masz prosi o wicej, skoro w dziecistwie mwiono ci, e nie powiniene chcie zbyt duo? 10.Jak masz wiedzie, co czujesz, jeli twoi rodzice nie mieli czasu, cierpliwoci i ochoty, by ci zapyta o twoje uczucia i twoje problemy? 11.Jak ma ci si uda akceptowanie niedoskonaoci partnera, jeli jako dziecko czue, e aby by godnym mioci, musisz by idealny? 12.Jak masz sucha cierpliwie o uczuciach partnera, skoro nikt nigdy nie wysucha twoich zwierze? 13.Jak masz wybaczy, skoro tobie nie wybaczano? 14.Jak masz paczem ukoi swj smutek i rozalenie, jeli w dziecistwie wci ci powtarzano: Nie pacz albo: Kiedy ty wreszcie doroniesz? lub: Tylko dzieci pacz? 15.Jak masz by gotw do suchania o rozczarowaniach partnera, skoro jako dziecko czue si odpowiedzialny za bl swojej matki na dugo przedtem, nim bye w stanie zrozumie, e nie ponosisz tu winy? 16.Jak masz znosi bl partnera, skoro twoja matka i ojciec wyadowywali swoje frustracje, krzyczc na ciebie i wydajc ci polecenia? 17.Jak masz si otworzy i zaufa partnerowi, skoro pierwsi ludzie, ktrym zaufae, w pewien sposb ci zdradzili? 18.Jak masz si porozumiewa z mioci i szacunkiem, jeli przez dugie lata dziecistwa nie miae okazji, by przyswoi sobie t umiejtno? Odpowiedzi na te pytania s bardzo podobne: moemy, oczywicie, nauczy si sztuki

miosnego dialogu, lecz musimy nad tym popracowa. Musimy nadrobi zaniedbania. Jeli macie problemy w porozumiewaniu si, nie jest to ani aden dopust boy, ani wina waszego partnera. To po prostu brak treningu uprawianego w atmosferze bezpieczestwa. Czytajc powysze pytania, poczulicie prawdopodobnie przypyw rnorodnych uczu. Nie tracie okazji, by si z nich oczyci. Powicie najblisze dwadziecia minut na napisanie Listu miosnego do swoich rodzicw. Wecie po prostu dugopis i kawaek papieru i zacznijcie wyraa swoje uczucia, korzystajc ze schematu Listu miosnego. Sprbujcie to zrobi bezzwocznie, a bdziecie zaskoczeni wynikiem. MWIENIE CAEJ PRAWDY Listy miosne przynosz efekty, pomagaj bowiem nam wypowiedzie ca prawd. Tylko w przypadku niektrych uczu nie przynosz oczekiwanego ukojenia. Na przykad:

Wypowiadanie samej zoci wcale nie pomaga. Prowokuje nas jedynie do jeszcze wikszego gniewu. Im bardziej skupiamy si na wyraaniu zoci, tym bardziej jestemy wytrceni z rwnowagi.

Wielogodzinny pacz moe zostawi w nas uczucie pustki i wyczerpania, jeeli adne inne uczucie nie zastpio w tym czasie drczcego nas smutku. Skupianie si na swoim strachu moe spowodowa, e staniemy si jeszcze bardziej niespokojni. Jeli bdzie nam przykro z powodu naszego postpowania, a nie wyzbdziemy si tego uczucia, to moemy zacz czu si winni i zawstydzeni, a to z kolei moe obniy nasze poczucie wasnej wartoci.

Prbujc odczuwa wycznie sam mio, bdziemy tumili wszystkie negatywne emocje i po kilku latach staniemy si cakowicie nieczuli i niezdolni do wyraania jakichkolwiek uczu.

Listy miosne pomagaj, poniewa zmuszaj nas do wyraenia caej prawdy na temat wszystkich naszych uczu. eby wyleczy swj bl, musimy odczu go we wszystkich czterech przejawach. Musimy przey zo, smutek, strach i al. Dlaczego Listy miosne pomagaj

Jeli wyrazimy wszystkie cztery rodzaje blu emocjonalnego, oczycimy si z niego. Napisanie tylko o jednym czy dwch nie daje podanego efektu. Dzieje si tak dlatego, e wiele naszych negatywnych reakcji nie odzwierciedla prawdziwych uczu, lecz jest sposobem obrony, ktry pomaga nam ukry to, co faktycznie czujemy. Na przykad:

Ludzie, ktrzy atwo wpadaj w gniew, w wikszoci prbuj ukry w ten sposb

swoje cierpienie, smutek, strach lub al. Kiedy przeywaj swj bl, wwczas gniew schodzi na plan dalszy i potrafi by bardziej kochajcy.

Ludziom paczliwym trudno przychodzi przeywanie zoci. Jeli naucz si j wyraa, stan si spokojniejsi i bardziej kochajcy. Ludzie strachliwi maj zwykle problemy z wyraaniem zoci. Jeeli im si to uda, stan si duo odwaniejsi. Ludzie, ktrzy czsto obarczaj si odpowiedzialnoci, powinni odczu i wypowiedzie swj gniew i uraz. atwiej im wtedy bdzie dozna zadowolenia z siebie, na jakie zasuguj.

Ludzie, ktrzy bez przerwy odczuwaj mio, a zastanawiaj si nad rdami wasnej depresji, powinni sprbowa zada sobie nastpujce pytanie: Jeli miabym by z jakiej przyczyny zy, to co by to moga by za przyczyna? i napisa odpowied. Pomoe im to uwiadomi sobie uczucia ukryte za depresj i apati. Osoby te mog take wiczy pisanie Listw miosnych. Jak jedne uczucia mog przysania inne?

Chciabym teraz przytoczy kilka przykadw, w jaki sposb mczyni i kobiety wykorzystuj swoje negatywne uczucia, by ukry lub stumi swj najgbszy al. Pamitajcie, e ten proces przebiega niewiadomie i cakowicie automatycznie. Sprbujcie odpowiedzie na kilka pyta:

Czy kiedykolwiek umiechacie si, kiedy czujecie zo? Czy reagowalicie zoci, kiedy w gbi czulicie strach? Czy miejecie si i artujecie, podczas gdy naprawd jestecie smutni lub zranieni? Czy atwo oskaracie innych, kiedy sami czujecie si winni i przestraszeni?

Obecnie zobaczymy, jak mczyni i kobiety zaprzeczaj swoim prawdziwym uczuciom. Oczywicie nie do wszystkich mczyzn da si dopasowa opis mskich sposobw, a take nie do wszystkich kobiet bd si odnosiy zachowania kobiece. Ponisza lista ma nam jedynie uwiadomi, jak czsto nie przyznajemy si do swoich prawdziwych uczu. SPOSOBY UKRYWANIA SWOICH PRAWDZIWYCH UCZU Jak mczyni ukrywaj swj prawdziwy bl: (proces ten jest zazwyczaj niewiadomy) Jak kobiety ukrywaj swj prawdziwy bl: (proces ten jest zazwyczaj niewiadomy)

1. Mczyni wykorzystuj zo jako sposb ominicia bolesnych uczu: strachu, zranienia, smutku, winy i alu. 2. Mczyni okazuj obojtno, aby ukry zo. 3. Mczyni mog si poczu obraeni, aby nie odczu blu wynikajcego ze zranienia. 4. Mczyni bywaj li i apodyktyczni, aby unikn strachu i niepewnoci. 5. Mczyni mog by zawstydzeni, by ukry zo i przygnbienie. 6. Mczyni pod paszczykiem spokoju i chodu ukrywaj zo, strach, rozczarowanie, wstyd i brak odwagi. 7. Mczyni mog demonstrowa pewno siebie, aby nie podda si wraeniu, e nie dorastaj do sytuacji. 8. Mczyni mog sta si agresywni, by zaguszy strach.

1. Kobiety zaangaowaniem i zaniepokojeniem maskuj bolesne uczucia zoci, winy, strachu i rozczarowania. 2. Kobiety mog odczuwa zmieszanie, tumic zo, irytacj i frustracj. 3. Kobiety mog poczu si chore, by omin zo, smutek, al i zatroskanie. 4. Kobiety okazuj strach i niepewno, gdy ukrywaj zo, uraz i przygnbienie. 5. Kobiety mog odczuwa przygnbienie zamiast zoci czy strachu. 6. Kobiety mog odczuwa nadziej zamiast zoci, smutku, przygnbienia i alu. 7. Kobiety okazuj rado i wdziczno, aby nie przeywa smutku i rozczarowania. 8. Kobiety mog kocha i przebacza, zamiast przeywa zo i czu si zranione.

LECZENIE NEGATYWNYCH UCZU Zrozumie i zaakceptowa negatywne uczucia drugiej osoby jest nam trudniej, jeli nasze wasne niedobre uczucia nie zostay przed kim ujawnione. Im lepiej uda nam si wyleczy nasze ukrywane rany z dziecistwa, tym atwiej bdzie nam dzieli si przeyciami z partnerem i wychodzi naprzeciw jego zwierzeniom, nie odczuwajc jednoczenie blu, niecierpliwoci, frustracji i obrazy. Im bardziej powstrzymujesz si przed odczuwaniem swego wewntrznego blu, tym wiksz niech okaesz w zetkniciu z uczuciami innych. Jeli reagujesz zniecierpliwieniem, kiedy inni wyraaj swoje emocje, jest to miernikiem tego, jak traktujesz samego siebie. Aby si oczyci, musimy przej proces zbliony do powtrnego przeywania

dziecistwa. Musimy sobie uwiadomi, e jest w nas kto, kto okropnie si denerwuje nawet wtedy, gdy nasz rozsdny, dorosy umys mwi nam, e nie ma powodw do zdenerwowania. Musimy odnale i wydzieli t cz naszej osoby i sta si dla niej kochajcym rodzicem. Musimy zada sobie pytania: Co si stao? Czy co ci boli? Co czujesz? Co ci zdenerwowao? Czym si zocisz? Czego si boisz? Czego chcesz? Kiedy ze wspczuciem wsuchujemy si w nasze emocje, negatywne uczucia w cudowny sposb zostaj uleczone i nagle stajemy si zdolni, by odpowiedzie na pewne sytuacje w kochajcy i peen szacunku sposb. Dziki zrozumieniu naszych dziecinnych dozna automatycznie otwieramy drog mioci. Jeli w dziecistwie nasze uczucia byyby wysuchiwane i traktowane powanie, wwczas w dorosym yciu nie blokowalibymy w sobie negatywnych emocji. Jednak wikszo z nas nie znalaza w przeszoci takiego oparcia i dlatego musimy je sobie teraz stworzy sami. Jak nasza przeszo wpywa na dzie dzisiejszy Z pewnoci niejednokrotnie bylicie ju w yciu owadnici negatywnymi uczuciami. Oto przykady sytuacji, w ktrych nie ujawnione w dziecistwie emocje mog oddziaywa na nasze teraniejsze zachowania, szczeglnie wwczas, gdy dziaamy pod wpywem stresu:

Jeli co nas frustruje, uparcie trwamy w gniewie i niepokoju, chocia dorosa cz naszej osobowoci podpowiada, e powinnimy by spokojni, kochajcy i zrwnowaeni.

Kiedy co nas rozczarowao, nie moemy wydoby si ze smutku i poczucia krzywdy nawet wtedy, gdy dorosa poowa przypomina, e mamy wiele powodw do radoci, entuzjazmu i nadziei.

Jeeli czym si zaniepokoimy, jeszcze dugo potem odczuwamy strach i niepewno, cho jako doroli wiemy, e moemy czu si bezpieczni i ufni. Jeeli bylimy czym zakopotani, nie umiemy potem przez duszy czas wyzwoli si z poczucia winy i wstydu, nawet jeli wiemy, e powinnimy si czu spokojnie, bezpiecznie, wspaniale. Zaguszanie swoich uczu naogami

Jako doroli na og prbujemy panowa nad swoimi uczuciami, po prostu ignorujc niektre z nich. Nasze naogi wietnie zaguszaj bolesne uczucia i nie zaspokojone pragnienia. Szklanka wina na krtk chwil umierza bl. Niestety, potem bl wraca.

Jak na ironi, wanie unikanie negatywnych emocji pozwala im zawadn naszym yciem. Trac moc jedynie wtedy, gdy nauczymy si w nie wsuchiwa i je wyraa. Jak na ironi, wanie unikanie negatywnych emocji pozwala im zawadn naszym yciem. Kiedy jestemy bardzo zdenerwowani, z pewnoci nie potrafimy porozumiewa si tak skutecznie, jak bymy tego chcieli. W takich chwilach wracaj uczucia z przeszoci. I dzieje si z nami mniej wicej to, co z dzieckiem, ktremu nigdy nie pozwolono na okazanie zego humoru. Teraz dziecko ma krtki napad zoci, ale zaraz znw zostanie za kar zamknite w azience. Dopki nie potrafimy wsuchiwa si w te na pozr irracjonalne uczucia z naszej przeszoci (wdzieraj si w nasze ycie gwnie wtedy, gdy najbardziej jest nam potrzebny rozsdek), dopty bd one blokoway nasze porozumiewanie si z partnerem. Caa sztuka dzielenia si negatywnymi uczuciami polega na tym, by mie do chci i mdroci do pisemnego wyraenia swoich negatywnych emocji, co pozwoli uwiadomi sobie, e przeywamy take uczucia pozytywne. Im lepiej bdzie si nam udawao rozmawia z naszym partnerem, tym lepszy bdzie nasz zwizek. Jeli potraficie wypowiada to, co was niepokoi, w sposb peen mioci, waszym partnerom bdzie atwiej pospieszy z pomoc, ktrej pragniecie. TAJEMNICE SAMOPOMOCY Pisanie Listw miosnych jest wietnym sposobem niesienia pomocy sobie samemu, lecz jeli od razu nie wejdzie wam to w nawyk, moe z czasem w ogle wylecie z pamici. Dlatego radz, by co najmniej raz w tygodniu napisa List miosny. Listy miosne pomagaj nie tylko wtedy, gdy denerwuje nas partner, lecz take wwczas, gdy denerwuje nas cokolwiek innego. Pisanie tych listw leczy, gdy czujemy si dotknici, nieszczliwi, niespokojni, przygnbieni, zmartwieni, zmczeni, zablokowani lub po prostu napici. Za kadym razem, gdy chcecie poczu si lepiej, piszcie List miosny. Moe nie zawsze od razu polepszy to wasz nastrj, ale z pewnoci odpowiednio was ukierunkuje. Sprawy zgbiania swoich uczu i pisania Listw miosnych omwiem bardziej szczegowo w swojej pierwszej ksice pt. Moesz, uleczy swoje uczucia (What You Feel You Can Heal). Rwnie inni autorzy poruszali te tematy. Oczywicie, czytanie owych ksiek moe sta si pomocne, lecz pamitajcie: nie wyleczycie swych uczu inaczej ni

wypowiadajc je gono wobec kogo, kto je usyszy. Ksiki mog zachci was do tego, bycie bardziej lubili samych siebie, ale uda wam si to tylko wwczas, gdy posuchacie, opiszecie i gono wypowiecie ca prawd o waszych uczuciach. Ksiki mog zachci was do tego, bycie bardziej lubili samych siebie, ale uda si wam to tylko wtedy, gdy posuchacie, opiszecie i gono wypowiecie ca prawd o waszych uczuciach. wiczc Technik Listu miosnego, odkryjecie t cz wasnej osobowoci, ktra najbardziej pragnie mioci. Wsuchujc si w swoje uczucia i wyraajc je, bdziecie t wanie cz najbardziej rozwija. Kiedy zaczniecie doznawa mioci i zrozumienia, atwiej wam si bdzie porozumiewa. Staniecie si do silni, by reagowa na sytuacje w kochajcy sposb. Cho nie zostalimy dobrze zaprogramowani w dziecistwie, to nasze zachowanie moemy wiadomie zmienia. I ten fakt jest rdem wielkiej nadziei. Proces, ktremu powinnimy si podda, obejmuje wysuchanie i zrozumienie nie ujawnionych w dziecistwie uczu, ktre nigdy nie miay szansy na ukojenie. Ta cz naszej istoty potrzebuje, by j poczu, usysze i zrozumie. Jeli nam si to uda, bdziemy wyleczeni. Uprawianie Techniki Listu miosnego jest bezpieczn metod wyraania ukrytych uczu, negatywnych emocji i potrzeb bez naraania si na krytyk lub odrzucenie. Wsuchujc si w swoje emocje, zachowujemy si tak jak kochajcy ojciec koyszcy w ramionach zapakane dziecko. Zgbiajc ca prawd o naszych uczuciach, pozwalamy sobie na ich przeywanie. Nie ujawnione uczucia z przeszoci daj si stopniowo uleczy, jeli dziecic czstk naszego ja bdziemy traktowa z mioci i szacunkiem. Ludzie czsto dorastaj zbyt wczenie, poniewa odrzucaj i tumi swoje uczucia. Ich nie ujawniony bl czeka, by go wydobyto, pokochano i uleczono. I nawet jeli te osoby bd stale tumiy w sobie owe uczucia, to bl i cierpienie bd miay trway wpyw na ich ycie. W odniesieniu do wikszoci chorb dowiedziono, e s bezporednio zwizane z naszym nie ujawnionym blem emocjonalnym. Tumione cierpienie emocjonalne staje si czsto przyczyn fizycznego blu i choroby, a moe nawet spowodowa przedwczesn mier. Take wikszo naszych obsesji i naogw jest wyrazem ukrytych cierpie emocjonalnych.

Tak na przykad czsta u mczyzn obsesja osignicia sukcesu jest zwykle ich rozpaczliw prb zdobycia mioci, ktra, jak sdz, uleczy ich wewntrzny bl. U kobiet obsesja, by sta si kobiet idealn, jest desperack prb stania si godn mioci, co prawdopodobnie ukoioby ich wewntrzne cierpienie. Kada przesada w postpowaniu jest w istocie wyrazem stumionego kiedy blu. Spoeczestwo, w ktrym yjemy, cigle podsuwa nam wiele rozrywek. Ma to nam pomc w zapominaniu o ranach wewntrznych. Natomiast Listy miosne pozwol nam dojrze ten bl, odczu go i w kocu uleczy. Za kadym razem, kiedy bdziemy pisa List miosny, pozwolimy zranionej czstce naszego ja zazna mioci, uwagi i zrozumienia, jakich potrzebuje, by poczu si lepiej. W odosobnieniu sia Czasami, piszc o wasnych uczuciach w odosobnieniu, odkryjecie takie rejony swych emocji, jakich nie moglibycie odczu w obecnoci partnera. Prywatno stwarza poczucie bezpieczestwa pozwalajce odczuwa gbiej. Nawet parom, ktre znakomicie potrafi ze sob rozmawia, zalecam, by nie stroniy od regularnego pisania Listw miosnych. Poza innymi korzyciami pynie std i ta, e czas pisania listw jest czasem przeznaczonym wycznie dla siebie. Proponuj take prowadzenie dziennika Listw miosnych albo przechowywanie ich w jakiej teczce. Mona te wprowadza Listy miosne na dyski komputerowe i drukowa je zawsze, gdy chcemy si nimi z kim podzieli. Radz, by zaglda do teczki ze starymi listami i czyta je czasem w okresach dobrego nastroju, bo wtedy bdziemy mogli przyjrze si swoim uczuciom z wikszym obiektywizmem. Wanie to obiektywne spojrzenie pomoe nam w przyszoci wyraa negatywne uczucia w sposb taktowny. Jeeli nie czujemy ulgi po napisaniu listu, to moe nam j przynie jego przeczytanie. Sia intymnoci Pisanie listw w odosobnieniu moe pomc w procesie leczenia uczu, lecz nie zaspokaja potrzeby bycia usyszanym i zrozumianym przez innych. Kiedy piszecie list, okazujcie sobie mio, lecz czyj mio moecie odczu dopiero wwczas, kiedy podzielicie si z nim swoim Listem miosnym. eby naprawd kocha samych siebie, potrzebna jest dawka cudzej mioci. Drog tej mioci toruje dzielenie si ca prawd o uczuciach.

Aby ksztatowa w sobie umiejtno kochania samych siebie, potrzebujemy dawki cudzej mioci. Aby otrzymywa wicej mioci, potrzebujemy w naszym yciu wicej ludzi, ktrym otwarcie i bezpiecznie moemy zawierza swe uczucia. Moemy mwi, kim jestemy i co czujemy, moemy wic przyjmowa mio. A gdy ma si mio, atwiej uwalnia negatywne emocje: uraz, zo, strach. To nie znaczy, e musimy zwierza si ze wszystkiego, co odkrylimy podczas naszego odosobnienia, lecz jeeli s w nas uczucia, o ktrych boimy si mwi, to stopniowo musz by ujawniane. yczliwy terapeuta lub bliski przyjaciel mog by rdem mioci i ulgi, jeli potrafimy im przekaza prawd o swoich uczuciach. Pisanie w odosobnieniu polepszy samopoczucie, lecz najwaniejsz spraw jest dzielenie si Listem miosnym z kim bliskim. Sia grupy Nie sposb opisa siy tkwicej w grupie, lecz wsparcie grupy jest czym, czego koniecznie trzeba dowiadczy. Serdeczna i pomocna grupa moe sprawi cuda na naszej drodze do gbokiego poznania wasnych uczu. Grupa to po prostu wiksza liczba osb, ktre ofiarowuj ci mio. Nawet jeeli nie wypowiadasz si wobec grupy, to dziki suchaniu innych mwicych otwarcie i uczciwie o swych uczuciach budujemy nasz wiadomo siebie. Kiedy prowadz seminaria grupowe, systematycznie odkrywam coraz gbsze poziomy swojego emocjonalnego ja. Kiedy kto wstaje i zaczyna otwarcie zwierza si ze swoich uczu, nagle zaczynam sobie co przypomina albo uwiadamia sobie co, co odczuwam. Zdobywam wiele nowych informacji o sobie i innych. Na kadym kolejnym seminarium czuj si lejszy i bardziej serdeczny. Wsparcie grupy jest jeszcze waniejsze, jeeli w dziecistwie nie moglimy w rodzinie bezpiecznie mwi o swoich wewntrznych problemach. Oboje z on spotykamy si regularnie w grupach: ona z kobietami, ja z mczyznami, i to znakomicie wpywa na nasz zwizek. Powicanie czasu na suchanie Obojtne, czy piszesz o swoich mylach i uczuciach w odosobnieniu, czy uywasz do tego komputera, czy wreszcie dzielisz si nimi ze swym partnerem i terapeut albo z grup -

zawsze wany krok czynisz zupenie samodzielnie. Powicasz czas i uwag swoim uczuciom; mwisz ukrytemu w tobie wraliwemu dziecku: Jeste wane. Zasugujesz na to, by ci wysuchano, a ja troszcz si o ciebie i bd ci uwanie sucha. Kiedy powicasz czas na wsuchiwanie si w swoje uczucia, to tak, jakby powiedzia ukrytemu w tobie wraliwemu dziecku: Jeste kim wanym. Zasugujesz, by kto ci wysucha. Ja troszcz si o ciebie i bd ci uwanie sucha. Mam nadziej, e wykorzystacie Technik Listu miosnego. Widziaem, jak przeksztacia ona ycie tysicy ludzi, moje take. Jeli bdziecie pisa wiele Listw miosnych, stanie si to dla was atwe i przyniesie wyrane efekty. Pisanie Listw miosnych wymaga wiczenia, ale jest warte tego trudu.

ROZDZIA DWUNASTY JAK SKUTECZNIE PROSI O POMOC

Jeli w swoim zwizku nie otrzymujesz wsparcia, jakiego pragniesz, to prawdopodobnie albo o to nie prosisz, albo prosisz nieskutecznie. Umiejtno proszenia o mio i wsparcie jest jednym z podstawowych warunkw, aby zwizek by szczliwy. Jeeli chcecie DOSTA, musicie PROSI. Zarwno mczyni, jak i kobiety napotykaj trudnoci, kiedy maj poprosi o wsparcie. Jednak kobiety odczuwaj boleniej zwizane z tym frustracje i rozczarowanie. Dlatego obecny rozdzia adresuj do kobiet, cho zapewne nie musz dodawa, e mczyni znacznie lepiej zrozumiej psychik partnerki, jeli rwnie go przeczytaj. DLACZEGO KOBIETY NIE PROSZ Kobiety popeniaj bd, sdzc, e nie musz wcale prosi o wsparcie. One same intuicyjnie czuj potrzeby innych i ofiarowuj wszystko, czym dysponuj, wic spodziewaj si, e mczyni bd postpowa podobnie. Zakochana kobieta instynktownie ofiarowuje swoj mio. Z ogromn przyjemnoci i entuzjazmem szuka okazji, by okaza pomoc. Im bardziej kocha, tym bardziej co j popycha, by dawa wicej. Na Wenus wszyscy bez przerwy nawzajem si wspieraj, nie ma wic potrzeby proszenia o pomoc. Wanie to, e nie trzeba prosi o pomoc, jest sposobem okazywania mioci. Przysowie wenusjaskie mwi: Mio nie musi prosi! Wenusjaskie przysowie mwi: Mio nie musi prosi! Kierujc si t zasad, kobieta uwaa, e jeeli partner j kocha, to sam ofiaruje jej pomoc, nie bdzie wic musiaa o ni prosi. Bywa nawet tak, e kobieta celowo nie zwraca si o pomoc, chcc w ten sposb przetestowa uczucia mczyzny. Tym samym wymaga od niego, by domyli si, jakie s jej pragnienia i nie proszony wszystkie je speni. Niestety, ten sposb postpowania wobec mczyzn zupenie si nie sprawdza. Mczyni pochodz przecie z Marsa, a tam, jeli kto pragnie pomocy, to po prostu o ni prosi. Mczyni nie odczuwaj potrzeby ofiarowywania swojego wsparcia. Musz usysze, e si go od nich oczekuje. Do kopotliwe jest i to, e jeli mczyzny wcale si nie poprosi, nie mona liczy na pomoc, ale gdy poprosi si w sposb nieodpowiedni, mona go

cakowicie zniechci do ofiarowania jej. Na pocztku znajomoci, jeeli kobieta nie dostaje tego, czego pragnie, sdzi po prostu, e partner nie ma ju nic do ofiarowania. Cierpliwie i serdecznie daje mu wicej i wicej, sdzc, e prdzej czy pniej mczyzna zorientuje si. On natomiast sdzi, e skoro ona wci co ofiarowuje, to widocznie jego wkad jest dostateczny. Nie zdaje sobie sprawy, e kobieta spodziewa si wzajemnoci. Mczyzna sdzi, e jeli partnerka chciaaby otrzymywa, po prostu przestaaby ofiarowywa. Jednak kobieta pochodzi z Wenus i wobec tego nie tylko potrzebuje pomocy, lecz rwnoczenie pragnie, by partner sam j ofiarowa. Tymczasem mczyzna czeka, a partnerka go poprosi. Niestety, kobieta zwykle zaczyna prosi dopiero wwczas, gdy ofiarowaa ju tyle, e narosa w niej uraza i wtedy Jej proba brzmi jak nachalne domaganie si. Czasem kobieta zupenie si odwraca od partnera tylko dlatego, e musi prosi o wsparcie. Nawet jeli wreszcie si na to zdobdzie, a on odpowie: Tak, ona pomyli: Jeeli musiaam go prosi, to si nie liczy. Mczyni bardzo le reaguj na dania i uraz. Nawet jeli partner jest gotw ofiarowa swoj pomoc, to czujc pretensje kobiety, moe si zniechci. Szans uzyskania upragnionego wsparcia malej take wtedy, gdy jej proba przeradza si w danie. W pewnych przypadkach, jeli kobieta zada wicej, jej partner ofiaruje nawet mniej ni zazwyczaj. Jeeli kobieta o nic nie prosi, mczyzna sdzi, e widocznie ofiarowa jej ju dostatecznie duo. Dla kobiet niewiadomych tego mechanizmu ycie w zwizku staje si bardzo trudne. Problem ten, cho rzeczywicie nieatwy, daje si jednak rozwiza. Pamitajc, e mczyni pochodz z Marsa, ich partnerki mog si nauczy nowych sposobw wyraania prb - sposobw skutecznych. Na swoich seminariach wiczyem z tysicami kobiet sztuk wypowiadania ycze i wszystkie zapewniay mnie o natychmiastowym powodzeniu prb zastosowania tej sztuki w praktyce. W kolejnym rozdziale zajmiemy si trzema etapami proszenia o to, czego pragniemy: 1. wiczeniem prawidowego proszenia o to, co i tak otrzymujemy. 2. wiczeniem prawidowego proszenia wtedy, gdy spodziewamy si, e partner odmwi. 3. wiczeniem proszenia asertywnego.

ETAP PIERWSZY: PRAWIDOWE PROSZENIE O TO, CO I TAK OTRZYMUJEMY Pierwszym krokiem w nauce tego, jak dostawa od partnera wicej, jest wiczenie proszenia o to, co i tak dostajemy. Przede wszystkim uwiadomcie sobie, co partner dla was robi. Szczeglnie istotne niech tu bd rzeczy mae: przenoszenie skrzynek, naprawianie drobnych urzdze, sprztanie, odbieranie telefonw i inne drobnostki. Na tym etapie musicie pamita, by o wszystko poprosi i adnej usugi partnera nie uznawa za spraw z gry przesdzon. Kiedy partner zrobi ju to, o co go poprosiycie, musicie wyrazi wdziczno. Powinnycie take pamita, by nie prosi o wicej, ni zazwyczaj otrzymywaycie. Skupcie si tylko na tym, co i tak by wam ofiarowa. Pozwlcie, by przyzwyczai si do prb wypowiadanych spokojnym, pozbawionym nutki dania tonem. Kiedy partner syszy ton nakazu, to niewane jak miych sw uyjecie, do niego dotrze jedynie to, e nie do duo daje. Poczuje si wtedy nie kochany i nie doceniany. W takim stanie najprawdopodobniej bdzie wam ofiarowywa mniej ni zwykle, a do chwili, gdy dojdzie do wniosku, e to, co dawa na co dzie, zostao docenione. Kiedy mczyzna syszy ton dania, to niewane, jak miych stw uyjecie, dotrze do niego jedynie to, i wszystko, co daje zazwyczaj, nie wystarcza. W takiej sytuacji mczyzna zaczyna dawa mniej ni zwykle, a do momentu, gdy poczuje, e to, co ofiarowywa pocztkowo, zostao docenione. Mogo wic by i tak, e to ty albo jego matka nauczyycie go odmawia waszym probom. Etap pierwszy ma go teraz przyzwyczai do pozytywnego reagowania na wasze yczenia. Kiedy mczyzna zda sobie spraw, e jest doceniany i e was zadowala, bdzie pragn odpowiedzie pozytywnie na wasze proby tak czsto, jak tylko bdzie mg. Potem zacznie automatycznie ofiarowywa sw pomoc. (Na pocztku nie naley si jednak spodziewa tak zaawansowanych zachowa). Jest jednak jeszcze jedna przyczyna proszenia partnera o co, co ju dla was robi.

Musicie nauczy si wypowiada prob takim tonem, ktry pozwoli mczynie usysze yczenie i odpowiedzie na nie. To wanie nazywam prawidowym proszeniem. Jak zachca partnera do tego, by odpowiedzia na wasze proby Jest pi zasad, ktrych naley przestrzega, jeli chce si uzyska od mczyzny pomoc. Jeli o ktrejkolwiek z nich zapomnisz, partner si zniechci. Kiedy wic prosisz o co mczyzn, pamitaj: wybierz odpowiedni czas, unikaj domagania si, bd zwiza, mw wprost i uywaj odpowiednich sw. 1. Odpowiedni czas. Uwaaj, by nie prosia go o to, co wanie zamierza zrobi. Jeli na przykad za chwil miaby wyrzuci mieci, nie mw: Czy moesz wyrzuci mieci?, bo bdzie mia wraenie, e dyktujesz mu, co ma robi. Jeeli natomiast mczyzna jest cakowicie czym pochonity, nie spodziewaj si, e natychmiast si od tego oderwie i odpowie na twoj prob. 2. Niewypowiadanie da. Pamitaj, e yczenie nie jest daniem. Jeli zachowujesz si tak, jakby domagaa si i daa, to nawet jeli dobierzesz najmilsze sowa, partner poczuje si nie doceniany i prawdopodobnie odpowie: Nie. 3. Zwizo. Nie podawaj mu caego szeregu powodw, dla ktrych powinien ci pomc. Im duej mwisz, tym wikszy budzisz w nim sprzeciw. Dugie wyjanienia powoduj, e partner ma wraenie, jakby nie ufaa, e zdecyduje si tobie pomc. Poczuje si manipulowany. Kiedy prosisz o co mczyzn, pamitaj nie musisz go przekonywa. Kobiety robi bd, wypowiadajc dug list powodw, ktre usprawiedliwiaj ich potrzeby. Mczyzna syszy tymczasem co w rodzaju: Dlatego musisz to zrobi. Im dusza jest wyliczanka, tym bardziej staje si oporny. Tylko wwczas, gdy partner wprost zapyta: Dlaczego?, moesz mu odpowiedzie, ale take wtedy pamitaj: bd zwiza. Tak zwiza, jak tylko potrafisz. 4. Mwienie wprost. Czasami kobiety myl, e prosz o pomoc, cho w rzeczywistoci wcale tego nie robi. Potrzebujc wsparcia, kobieta opowiada o swoim kopocie, nie proszc o nic bezporednio. Czeka, a partner sam zaproponuje pomoc. Jeli owijasz w bawen, mwisz w sposb niejednoznaczny, to sugerujesz tylko, e czego ci potrzeba. yczenia wyraane okrn drog powoduj, e partner czuje si nie doceniany. Nic si nie stanie, jeli czasami wypowiesz jak prob nie wprost, ale nie moe si to sta

regu; w przeciwnym razie partner nauczy si stale odmawia. Oto zestawienie prb wyraanych wprost i formuowanych porednio oraz mskich reakcji na nie. JAK MCZYZNA ODBIERA PROBY WYPOWIADANE NIE WPROST Co ona powinna powiedzie: Czego nie powinna mwi: (krtko i wprost) Przywie, prosz, dzieci. (niejednoznacznie) Trzeba przywie dzieci, a ja nie mog si tym zaj. Co mczyzna syszy, kiedy proba wyraona jest niejednoznacznie: Jeeli moesz pojecha po dzieci, to naprawd powiniene, w przeciwnym wypadku bd miaa al Wnie zakupy, dobrze? W samochodzie s zakupy. (danie). Twoj wnoszenie. Wyniesiesz mieci? Ni ju si nie zmieci w naszym wiadrze. Posprztaj, prosz, w ogrdku. Za domem jest straszny baagan. spraw Ja jest

zrobiam

zakupy (oczekiwanie). Nie wyniose mieci. Nie powiniene z tym czeka tak dugo (krytyka). Znw nie posprztae za domem. chc ci Powiniene wci o by tym bardziej odpowiedzialny. Nie przypomina

Zabierzesz nas dzi na obiad? Nie mam dzi czasu na gotowanie.

(niezadowolenie). Tyle mam dzi obowizkw. Ty mgby zrobi cho tyle, e wemiesz rodzin na obiad (niezadowolenie). Zaniedbujesz mnie. Nie dostaj tego, co jest mi potrzebne. Powiniene mnie czciej gdzie zabiera (uraza). To twoja wina, e tak mao rozmawiamy. Powiniene

Zapro mnie dokd w tym tygodniu, dobrze?

Od tygodni nigdzie nie wychodzimy.

Zaplanuj sobie, prosz, wieczr tak, ebymy mogli

Musimy porozmawia.

porozmawia.

wicej ze mn rozmawia

(obwinianie). Zapro mnie Od tygodni Zaniedbujesz mnie 5. Waciwy dobr sw. Jednym z najczciej powtarzajcych si bdw jest uywanie zwrotu czy moesz lub czy mgby na pocztku proby. Czy mgby wynie mieci? jest raczej pytaniem majcym na celu uzyskanie odpowiedzi. Prosz, wynie mieci - wyraeniem yczenia. Kobiety bardzo czsto uywaj zwrotu czy mgby, co zaciera znaczenie ich wypowiedzi i w dodatku drani mczyzn. Kiedy namawiam kobiety, by zaczy prosi o pomoc, bardzo czsto si posz. Przecie ich partnerzy tyle ju razy komentowali ich proby uwagami typu:

Przesta zrzdzi. Nie pro mnie bez przerwy o wszystko. Nie mw mi, co mam robi. Wiem, co mam robi. Nie musisz mi tego mwi.

Niewane, jak te komentarze s formuowane. Wszystkie znacz jedno: Nie podoba mi si sposb, w jaki mnie poprosia. Jeli kobieta nie zrozumie, e pewne wyraenia wpywaj bardzo le na mczyzn, moe si spotka z jeszcze ostrzejsz reakcj. Zaczyna si wtedy ba i kad prob poprzedza fraz czy mgby, sdzc, e brzmi ona grzeczniej. Tymczasem czy mgby, tak popularne na Wenus, na Marsie przynosi fatalne skutki. Na Marsie mczyzn obraa pytanie: Czy mgby wynie mieci? Przecie to, e mgby, jest oczywiste. W kocu kady potrafi wynie mieci. Nie chodzi o to, czy mgby, lecz czy to zrobi. Mczyzna jest uraony i prawdopodobnie odmwi probie tylko dlatego, e go zirytowaa. Jak wyraa swe yczenia wobec partnera Czsto, gdy na swoich seminariach poruszaem temat zwrotu czy mgby, kobiety twierdziy, e robi duo zamieszania wok drobnostki. W kocu Czy mgby to zrobi? brzmi grzeczniej ni Czy to zrobisz? Dla mczyzn jednak ta drobnostka oznacza zasadnicz rnic. Aby to udowodni, zacytuj wypowiedzi siedemnastu uczestnikw moich seminariw. 1. Kiedy pada pytanie: Czy mgby posprzta za domem?, bior je dosownie. Odpowiadam: Mgbym, ale nie mwi: Zrobi to; nie traktuj tego, co powiedziaem, jak obietnicy. Jeeli jednak postawione mi pytanie brzmi: Czy posprztaby za domem?,

podejmuj decyzj i chc by pomocny. Jeli wwczas odpowiem: Tak, szans na to, e nie zapomn posprzta, s due. Przecie zobowizaem si to zrobi. 2. Kiedy ona mwi: Potrzebuj twojej pomocy. Czy mgby mi pomc?, brzmi to w moim odczuciu tak niechtnie, jakbym ju j zawid. To nie robi wraenia zaproszenia ani zachty, by by miym facetem i pomc. Z drugiej strony: Potrzebuj twojej pomocy. Przyniesiesz to? stwarza szans udowodnienia, e jest si miym typem. Mam ochot odpowiedzie: Tak. 3. Kiedy moja ona mwi: Czy moesz zmieni Chrisowi pieluszk?, myl, e oczywicie mog. Jestem sprawnym, normalnym czowiekiem, a zmiana pieluszki to nie aden wyczyn. Ale jeli nie mam ochoty, by to zrobi, znajduj jaki wykrt. Kiedy jednak pytanie brzmi: Czy zmienisz Chrisowi pieluszk?, odpowiadam: Dobra i zmieniam. Czuj, e bior udzia w hodowaniu dzieci. Chc pomc. 4. Kiedy ona pyta: Czy mi pomoesz?, daje mi okazj, by jej pomc, lecz jeli mwi: Czy mgby mi pomc?, mam wraenie, e jestem osaczony i bez moliwoci wyboru. Nie czuj si doceniony. 5. Odmawiam probom: Czy mgby... Odnosz wtedy wraenie, e nie mam innego wyjcia, jak tylko powiedzie: Tak. Jeeli odpowiem: Nie, ona bdzie zdenerwowana. To nie jest adna proba, lecz danie. 6. Bez przerwy pracuj albo udaj, e co robi, eby tylko moja wsppracowniczka nie zadaa mi pytania: Czy mgby... Pytanie: Czy zrobiby to... daje mi szans dokonania wyboru i sprawia, e chc pomc. 7. W ubiegym tygodniu moja ona zapytaa: Czy mgby dzi podla kwiaty?, a ja od razu odpowiedziaem: Tak. Kiedy wrcia do domu, zapytaa: Czy podlae kwiaty?, a ja odparem: Nie. Na to ona: Czy mgby podla je jutro? i ja znw powiedziaem bez namysu: Tak. Min tydzie, ona codziennie pyta, ja odpowiadam, a kwiaty widn. Jeli pytanie brzmiaoby: Czy podlejesz kwiaty?, zastanowibym si, nim bym odpowiedzia, i jeli wwczas powiedziabym: Tak, z pewnoci dotrzymabym sowa. 8. Kiedy mwi: Tak, mgbym to zrobi, nie czuj si do niczego zobowizany. Kiedy mwi: Zrobi to, rozumiem, e bdzie za, jeli j zawiod. 9. Miaem pi sistr, a teraz jestem onaty i mam trzy crki. Kiedy ona pyta: Czy moesz wynie mieci?, po prostu nie reaguj. Do dzi nie wiedziaem dlaczego. Teraz rozumiem, e odpowiedziabym na pytanie: Czy wyniesiesz mieci? 10. Kiedy sysz: Czy mgby..., od razu mwi: Tak, a potem uwiadamiam sobie, e niczego nie zamierzam robi. Jeli jednak pada pytanie: Czy zrobisz to?, czstka

mojego ja odpowiada: Tak, mam ochot ci pomc. A potem, nawet jeli nie bardzo mi si chce, robi to, bo przecie daem sowo. 11. Na: Czy moesz... z reguy odpowiadam: Tak, ale w gbi duszy czuj sprzeciw. Czuj si manipulowany. Jeli jednak ona pyta: Czy to zrobisz?, wierz, e mam wolny wybr. Mog powiedzie: Tak lub Nie, ale zazwyczaj wyraam zgod. 12. Kiedy kobieta pyta: Czy to zrobisz?, czuj, e mam okazj do zarobienia punktu. Czuj si wtedy doceniany i z ochot robi to, o co prosi. 13. Gdy sysz: Czy to zrobisz, mam wraenie, e ona ufa, i jej pomog. Jednak kiedy mwi: Czy mgby, odbieram to jak pytanie ukryte w pytaniu. Ona pyta mnie, czy mgbym, cho jest rzecz oczywist, e mog. Pytanie udowadnia, e nie ufa mi do mocno, aby poprosi wprost. 14. Kiedy partnerka pyta: Czy to zrobisz?, czuj, e atwo mgbym j zrani, odmawiajc jej probie. Jestem bardziej wiadom jej potrzeb. Nie chc si jej sprzeciwia. Jeeli pyta: Czy mgby to zrobi, jestem skonny odmwi, choby dlatego, e mwic: Nie, nie odmawiam probie partnerki. Odpowiadam tylko na pytanie. 15. Dla mnie pytanie: Czy zrobisz jest osobiste i chc si wtedy zgodzi, a zwrot: Czy mgby... jest troch bezosobowe, wic jeli nie mam nic innego do roboty, mog pomc, ale nie czuj si do tego zobowizany. 16. Kiedy kobieta mwi: Czy mgby mi pomc?, budzi to mj sprzeciw i zwykle odmawiam. Jeli jednak powie: Pomoesz mi?, nie wyczuwam w tym jej urazy i spiesz z pomoc. 17. Kiedy kobieta pyta: Czy mgby to dla mnie zrobi?, mam ochot by uczciwy i odpowiadam: Raczej nie, gdy wychodzi na jaw moja leniwa natura. Kiedy jednak sysz: Prosz, pom mi..., staj si twrczy i wymylam rne formy pomocy. Kobiety, ktrym trudno zrozumie, w jakim stopniu rnica midzy Czy mgby to zrobi? a Czy to zrobisz? jest dla mczyzn istotna, niech sprbuj wyobrazi sobie pewn romantyczn scenk: mczyzna si owiadcza. Z sercem przepenionym uczuciem, na kolanach, ujmuje rce wybranki i mwi: Czy MOGABY wyj za mnie? Przyznajecie, e cay nastrj pryska przez to nieszczsne mogaby. Gdyby zapyta: Wyjdziesz za mnie?, wyraziby zarwno sw desperacj, jak i wraliwo. Uywajc mogaby, okazuje brak zaufania i sabo. Kiedy na seminarium pewna kobieta powiedziaa to samo, lecz uywajc wenusjaskich okrele. Jej wypowied brzmiaa tak: Na pocztku nie czuam rnicy midzy tymi dwoma sposobami wyraania prb. Jednak potem przekonaam si, o czym

mwie. Po prostu odwrciam sytuacj. Dla mnie ma wielkie znaczenie, czy partner odpowie: Nie zrobi tego czy: Nie mog tego zrobi. Kiedy mczyzna mwi nie mog, odnosi si to nie do mnie, czyli osoby, ktra prosi, lecz do niego i jego moliwoci. Najpopularniejsze bdy w wypowiadaniu prb Najtrudniejsz czci nauki proszenia jest zapamitanie kilku zasad i stosowanie si do nich. Oczywicie, wymaga to wprawy. Aby poprosi o co mczyzn:

Mw wprost. Bd zwiza. Uywaj zwrotw: Czy zrobisz?, Zrb prosz.

Nie owijaj w bawen, nie rozwlekaj wypowiedzi, nie uywaj formy Czy mgby. Spjrzmy na kilka przykadw. Powiedz: Czy wyniesiesz mieci? Nie mw: W kuchni jest straszny baagan. Tu po prostu cuchnie. W wiadrze ju nic si nie zmieci. Mgby to wynie. (Po pierwsze - za dugie, a po drugie Pom mi, prosz, przesun ten st. mgby). Nie mog przesun tego

stou. Musz przestawi meble przed wieczornym przyjciem. Czy mgby to zrobi ze mn? (Za dugie i zawiera mgby). Nie mog tego sama wyrzuci. (Niejednoznaczne). Zostawiam w samochodzie cztery torby z zakupami. S tam produkty potrzebne do obiadu. Czy mgby je przynie? (Za dugie i zawiera mgby). Bdziesz przechodzi obok sklepu Lauren, a potrzebne jest mleko. Ja nie jestem w stanie jeszcze raz wyj. Jestem taka zmczona. Miaam okropny dzie. Mgby kupi to

Pomoesz mi to wyrzuci? Czy przyniesiesz zakupy z samochodu?

W drodze do domu kup, prosz, mleko.

mleko? (Za dugie, niejednoznaczne i Czy przywieziesz Julie ze szkoy? zawiera mgby). Julia musi jako wrci do domu, a ja nie mog po ni jecha. Czy masz troch czasu? Mylisz, e mgby po ni pojecha? (Za dugie, Zawie Zoey do weterynarza, dobrze? Zabierz nas dzi na obiad, dobrze? niejednoznaczne i zawiera mgby). Czas na szczepienia Zoey. Nie chciaby jej zawie do weterynarza? (Niejednoznaczne). Jestem zbyt zmczona, by gotowa. Tak dawno nie wychodzilimy. Chciaby dokd pj? (Zbyt dugie Zapnij mi zamek, kochanie. i zawie). Potrzebuj twojej pomocy. Czy mgby mi zapi zamek? (Zawiera Napalisz w kominku, kochanie? Zabierzesz mnie w tym tygodniu do kina? Pom Lauren woy buty, dobrze? mgby). Jest naprawd zimno. Czy zamierzasz napali? (Niejednoznaczne). Chciaby pj w tym tygodniu do kina? (Niejednoznaczne). Lauren jeszcze nie woya butw! Spnimy si. Nie mog wszystkiego robi sama! Czy mgby pomc? (Za dugie, niejednoznaczne i zawiera Chciaabym, eby usiad ze mn dzi wieczorem albo w najbliszych dniach, abymy mogli omwi nasze plany. mgby). Nie wiem, co si dzieje. Nie rozmawialimy ostatnio, a przecie musz wiedzie, co bdziemy robi.

(Za dugie i niejednoznaczne). Jak zapewne zauwayycie, to, co dotd traktowaycie jako wyraanie proby, dla Marsjan wcale tym nie jest. Okazuje si konieczne, bycie wiadomie zmieniy sposb, w jaki wyraacie prob. Zabierze to troch czasu i bdzie wymagao sporo wysiku. Radz powici tym wiczeniom jakie trzy miesice, zanim przejdziecie do drugiego etapu programu uzyskiwania tego, na czym wam zaley. Na obecnym (pierwszym) etapie dobrze byoby raz jeszcze uwiadomi sobie, ile razy wcale nie prosicie o wsparcie, a take jak wypowiadacie proby. Majc w pamici wszystkie

wczeniejsze uwagi, wprawiajcie si, proszc o to, co partner i tak wam daje. Potem docecie go i adnie podzikujcie. Czste pytania Pierwszy etap jest nieatwy. Oto kilka pyta pozwalajcych zrozumie zastrzeenia, jakie mog mie kobiety: Pytanie pierwsze. Kobieta moe myle: Dlaczego ja musz prosi, skoro nie wymagam, aby on mnie prosi? Odpowied: Marsjanie daj mniej, kiedy nie czuj, e si ich docenia. Jeli zaakceptujesz i wemiesz pod uwag ich odmienno, dostaniesz to, czego pragniesz. Jeli przeciwnie - postanowisz ich zmienia, bd si uparcie przeciwstawia. Chocia proszenie nie ley w naturze Wenusjanek, moesz to robi bez wyrzekania si siebie; kiedy partner poczuje si kochany i doceniany, stopniowo bdzie chtniej proponowa pomoc, nie czekajc, a go poprosisz. Ale to ju dalszy etap. Pytanie drugie. Kobieta moe myle: Dlaczego mam docenia to, co dla mnie robi, skoro sama robi wicej? Odpowied: Marsjanie daj mniej, kiedy nie czuj si doceniani. Jeli chcesz, by wicej dawa, musisz mu okaza wicej wdzicznoci. Jeeli dajesz wicej, to oczywicie, moe ci by trudno jeszcze do tego okazywa wdziczno. Najlepiej wic, jeli postarasz si delikatnie przeprowadzi zmian: zacznij troszeczk mniej dawa, a bardziej docenia partnera. On poczuje si kochany, a ty otrzymasz to, czego pragniesz. Pytanie trzecie. Kobieta moe pomyle: Jeli musz go prosi o pomoc, gotw pomyle, e robi mi ask. Odpowied: Tak wanie powinien si czu. Podarunek mioci jest ask. Jeli mczyzna myli, e robi ask, to znaczy, e daje ze szczerego serca. Pamitaj, on jest Marsjaninem i nie liczy punktw tak jak ty. Jeeli twj partner poczuje, e jest zmuszony do dawania, jego serce si zamyka i przestaje reagowa na twoje proby. Pytanie czwarte. Kobieta moe myle: Jeeli mnie kocha, powinien po prostu ofiarowa sw pomoc, nie czekajc a go poprosz. Odpowied: Pamitaj, e on pochodzi z Marsa i dlatego jest inny. Mczyni czekaj, by ich poproszono. Zamiast myle: Jeli mnie kocha, to ofiaruje mi pomoc, nie czekajc a go poprosz, sprbuj pomyle: Gdyby pochodzi z Wenus, ofiarowaby sw pomoc, ale jest Marsjaninem. Jeli zaakceptujesz jego inno, obudzisz w nim ch niesienia pomocy i z czasem zaczniesz dostawa wicej.

Pytanie pite. Kobieta moe myle: Jeli bd go prosia o rne rzeczy, moe odnie wraenie, e nie daj tyle co on. Boj si, e bdzie mu si wydawao, i nie musi ju wicej dawa. Odpowied: Mczyzna jest bardziej hojny, kiedy uwaa, e nie musi dawa. W dodatku, jeli kobieta prosi go taktownie o pomoc, mczyzna sdzi, e widocznie czuje si uprawniona, by t pomoc otrzyma. Wcale w tym przypadku nie wyciga wnioskw, e kobieta daje mniej. Przeciwnie, jest przekonany, e ofiarowaa wicej ni on, skoro bez zaenowania zwraca si z prob. Pytanie szste. Kobieta moe myle: Kiedy prosz o pomoc, obawiam si mwi krtko. Pragn wyjani, dlaczego potrzebuj tej pomocy. Nie chc si wyda zbyt wymagajca. Odpowied: Kiedy mczyzna syszy prob, uwaa, e partnerk kieruj zapewne jakie wane powody. Jeeli jednak kobieta podaje mnstwo przyczyn, dla ktrych powinien speni jej prob, czuje si tak, jakby nie wolno mu byo odmwi, jakby by manipulowany. Pozwl mu da ci prezent. Nie stwarzaj sytuacji, w ktrych jego pomoc bdzie rzecz oczywist. Jeli partner bdzie chcia wiedzie wicej, zapyta dlaczego. Wtedy, oczywicie, moesz mu poda powody. Lecz nawet wwczas uwaaj, by nie mwi za dugo. Podaj jedn lub najwyej dwie przyczyny. Jeli jeszcze czego bdzie si chcia dowiedzie, zapyta znowu. ETAP DRUGI: NAUKA PROSZENIA O WICEJ (NAWET WTEDY, GDY WIEMY, E PARTNER ODMWI) Zanim podejmiesz prby proszenia o wicej, musisz by pewna, e partner czuje, i doceniasz to, co dla ciebie robi. Jeli bdziesz teraz prosi go o pomoc, nie spodziewajc si, e zrobi dla ciebie co jeszcze, poczuje si w peni akceptowany. Kiedy partner przyzwyczai si, e prosisz go o wsparcie, nie oczekujc od niego adnych dodatkowych wysikw, bdzie przy tobie czu si kochany, a co najwaniejsze uzyska pewno, e nie musi si zmienia, by zasuy na mio. Osignwszy t wiadomo, zapragnie tych zmian, by lepiej odpowiada na twoje potrzeby. Na tym etapie moesz ju zaryzykowa i poprosi go o wicej, baczc przy tym, by nie wysa mu sygnau, e ci nie zadowala.

Drugi etap naszej edukacji ma na celu uwiadomienie mczynie, e moe odpowiedzie nie i nadal by kochanym. Kiedy za partner wie, e moe odmwi, czuje, e ma wolny wybr i e moe odpowiedzie tak lub nie. Pamitajcie, e mczyzna chtniej odpowiada tak, jeli ma moliwo odmowy. Mczyni znacznie chtniej odpowiadaj tak, jeli maj moliwo odmowy. Dla kobiet wane jest, by nauczyy si zarwno prosi, jak i akceptowa odpowied odmown. Kobiety czsto intuicyjnie wiedz, jaka bdzie reakcja partnera, jeszcze zanim si do niego zwrc. Kiedy przeczuwaj, e mczyzna odpowie nie, nie decyduj si wyrazi proby, przy czym, cho cay proces przebiega bez udziau partnera, czuj si przez niego odrzucone. Etap drugi ma na celu nauczenie was, bycie prosiy take w sytuacjach, kiedy chciaybycie poprosi, ale nie robicie tego, wiedzc, e partner odmwi. Odwagi! Procie go, nawet czujc wyranie jego opr. Tak na przykad ona moe zapyta ma pogronego w lekturze gazety: Czy pjdziesz do sklepu po ososia na kolacj? Zadajc to pytanie, jest oczywicie przygotowana na odmow. Partner jest prawdopodobnie kompletnie zaskoczony, poniewa nigdy nie przerywaa mu czytania takimi yczeniami. Zapewne odpowie: Wanie czytam. Czy ty nie mogaby tego zrobi? Kobieta moe wwczas pomyle: Oczywicie, e mog. Tyle tylko, e zawsze wszystko robi sama. Nie chc by twoj suc. Potrzebuj troch pomocy. Kiedy wyraacie prob, a czujecie, e partner odmwi, przygotujcie si na to, e usyszycie nie, i bdcie gotowe odpowiedzie wtedy dobrze. Wane jest, bycie prosiy, a potem zachowyway si tak, jakby partner mia pene prawo odmwi. Pamitajcie: musi czu si bezpieczny. Aby byo wam atwiej waciwie si zachowa, wybierajcie takie sytuacje, gdy jego odmowa rzeczywicie nie bdzie dla was stanowia problemu. Musicie naprawd czu, e mskie nie nie okae si dla was bolesne. Oto kilka przykadw. Sytuacja: On wanie nad czym pracuje, a ty chciaaby, eby pojecha po dzieci. Zwykle nie zawracaaby mu gowy i sama je przywioza. Po powrocie do domu on zawsze Co naley powiedzie: Mwisz: Przywieziesz dzieci, kochanie? Wanie dzwoniy. Jeli on odmwi, powiedz po prostu dobrze. Mwisz: Pom mi pokroi

czeka, aby ty przygotowaa obiad. Chcesz, eby on si tym zaj. Czujesz, e partner nie chce gotowa. On zwykle oglda po obiedzie telewizj, podczas gdy ty zmywasz naczynia. Chciaaby, eby to on je umy albo przynajmniej pomg, ale nigdy go o to nie prosisz. Moe dla ciebie nie jest to takie powicenie jak dla niego, wic robisz to sama. On chce wyj do kina, a ty na dancing. Zazwyczaj wiedzc, e on woli i do kina, nawet nie wspominasz o dancingu. Oboje jestecie zmczeni i chcecie si pooy. Nastpnego ranka wywo mieci. Czujesz, e on jest zmczony, wic nie prosisz go, eby wynis wiadro. On jest zajty wan prac. Nie chcesz mu przeszkadza, ale bardzo pragniesz z nim porozmawia. Normalnie nawet

ogrki, prosz albo: Zrobisz dzi obiad, kochanie? Jeli on odmwi, powiedz po prostu dobrze. Mwisz: Pomoesz mi dzi przy naczyniach? albo: Umyjesz dzi naczynia, kochanie? Jeli on odmwi, powiedz po prostu dobrze.

Mwisz: Zabierzesz mnie dzi na dancing? Tak lubi z tob taczy. Jeli on odmwi, powiedz po prostu dobrze. Mwisz: Wynisby mieci?, a jeli odmwi, odpowiadasz po prostu dobrze.

Mwisz: Powiciby mi troch czasu? Jeeli odmwi, powiedz po prostu dobrze.

by nie prbowaa. W kadej z przytoczonych sytuacji bd przygotowana na odpowied odmown. Zaakceptuj jego nie i ufaj, e gdyby mg, zaofiarowaby sw pomoc. Jeeli poprosisz mczyzn o wsparcie, a on odmwi, przyjmij to spokojnie, a dostaniesz od piciu do dziesiciu punktw. Kiedy ponownie go o co poprosisz, bdzie bardziej chtny, by to zrobi. Dowiedziaem si tego od mojej wsppracownicy wiele lat temu. Pracowalimy nad czym i potrzebni nam byli ochotnicy, ktrzy by nam pomogli. Ona chciaa zadzwoni po naszego koleg, aleja wiedziaem, e nie bdzie mg przyj, wic jej to odradzaem. Powiedziaa mi wtedy: I tak do niego zadzwoni. Jeli odmwi, zrozumiem to i zaakceptuj. Nastpnym razem, kiedy si do niego z czym zwrc, bdzie bardziej chtny, by mi pomc. Miaa racj. Jeli prosia mczyzn o pomoc i nie oburzya si, gdy odmwi, bdzie to pamita i nastpnym razem wykae wicej chci.

Jeli prosia mczyzn o pomoc i nie oburzya si, gdy odmwi, bdzie to pamita i nastpnym razem wykae wiksz ch pomocy. Jeli wielokrotnie bdziesz prosia o wicej, to niekiedy partner odpowie tak. W ten sposb uzdrawiasz wasz zwizek. Zdrowe zwizki Zwizek jest zdrowy wwczas, gdy kade z partnerw moe swobodnie prosi o to, czego pragnie, i jednoczenie ma prawo, jeli chce, odmwi takiej probie. Spjrzmy na przykad. Pewnego dnia rozmawiaem w naszej kuchni z koleg, kiedy przybiega moja picioletnia crka Lauren i poprosia, ebym wzi j na rce i troch si z ni pobawi. Odpowiedziaem: Nie, dzi nie mog. Jestem naprawd zmczony. Lauren nalegaa: Tatusiu! Tatusiu! Tatusiu! Prosz ci! Tylko na chwileczk! Wtedy mj kolega wtrci: Lauren, twj tatu ciko pracuje i jest zmczony. Nie powinna go znowu prosi. Lauren zapytaa dlaczego, a on odpowiedzia: Bo cho jest zmczony, to jeli ci kocha, nie moe ci odmwi. Wtedy moja ona i wszystkie trzy crki zawoay chrem: Ale moe! Byem dumny z mojej rodziny. Cho zabrao nam to troch czasu, nauczylimy si zarwno prosi o pomoc, jak i odmawia. ETAP TRZECI: NAUKA ASERTYWNEGO PROSZENIA Jeli zdobyycie ju umiejtno akceptowania odpowiedzi odmownej, moecie przej do trzeciego etapu naszego programu. Obecnie osigniecie pen moliwo uzyskania tego, czego pragniecie. Na tym etapie prosicie o pomoc, a jeli partner sprzeciwia si lub znajduje jakie usprawiedliwienie, nie mwcie dobrze, jak to robiycie poprzednio. Zamiast tego nauczycie si teraz spokojnie przyjmowa jego odmow, lecz jednoczenie nadal oczekiwa pozytywnej reakcji. Wyobramy sobie, e mczyzna wanie zamierza si zdrzemn, a ty go pytasz: Poszedby do sklepu po mleko? W odpowiedzi syszysz: Och, jestem taki zmczony. Chc si przespa. Zamiast natychmiast uwolni go od nacisku, mwic dobrze, nie mw nic. Stj

obok niego i przyjmuj spokojnie to, e ci odmawia. Jeli nie przeciwstawisz si temu, e on si sprzeciwia, bdziesz miaa wiksze szans, e powie tak. Caa sztuka asertywnego proszenia ley w umiejtnoci zachowania milczenia i powstrzymywania si od komentowania odmowy partnera. Gdy poprosia go o co i zachowujesz milczenie, mczyzna zacznie zapewne jcze, wydawa pomruki niezadowolenia, rzuca gniewne spojrzenia, warcze, mamrota i okropnie narzeka. Im bardziej partner by czym pochonity, gdy go poprosia o pomoc, tym goniej bdzie gdera. Jednak jego narzekania nie maj (jak sdzi wikszo kobiet) nic wsplnego z tym, czy chce pomc, czy nie. S tylko wyrazem jego stopnia skupienia na jakiej innej sprawie. Narzekania mczyzny s dowodem, e bierze pod uwag spenienie twojej proby. Gdyby tak nie byo, bardzo spokojnie powiedziaby nie. Mskie gderanie - to dobry znak. Mskie gderanie - to dobry znak. Narzekanie partnera oznacza, e zastanawia si nad spenieniem twej proby. Jeli zignorujesz pomruki partnera, bardzo szybko umilkn. Czsto mczyzna gdera wanie wtedy, gdy jest coraz bliej powiedzenia tak. Niestety, wikszo kobiet le interpretuje mskie narzekania i albo w ogle nie decyduje si prosi, albo reaguje na te wszystkie pomruki bardzo osobicie i obraa si. W powyszym przykadzie, kiedy partner zosta zaskoczony prob o przyniesienie mleka, gdy zmierza wanie do ka, mona byo liczy si z tym, e zacznie gdera. Jestem taki zmczony - powie niecierpliwie. - Chc i do ka. Jeli w takiej sytuacji le to odbierzesz, odpowiesz mniej wicej tak: Zrobiam ci obiad, pooyam dzieci, a ty, jak dotd, wycznie si wylegujesz. Nie prosz o wiele, ale przynajmniej teraz mgby pomc. Jestem zmczona. Wszystko musz robi sama. No i rozpoczyna si ktnia. Jeli jednak wiesz; e gderanie to tylko gderanie, a w dodatku jest ono rodzajem wstpu poprzedzajcego zgod mczyzny, wwczas na jego jki odpowiesz milczeniem. Twoje milczenie jest dla niego sygnaem, e wierzysz, i w kocu powie tak. Zachcanie mczyzny, by powiedzia tak Po raz pierwszy uzmysowiem sobie przebieg tego procesu, kiedy moja ona poprosia mnie, ebym poszed po mleko, kiedy miaem si wanie pooy. Pamitam, jak gono biadoliem. Zamiast si ze mn pokci, suchaa spokojnie, dajc do zrozumienia, e

wierzy, i w kocu zgodz si. Wreszcie kilka razy trzasnem drzwiami, wsiadem do samochodu i ruszyem do sklepu. I wtedy co si stao. Co, co przydarza si wszystkim mczyznom w podobnej sytuacji, a o czym kobiety nie maj pojcia: kiedy zbliaem si do mojej zdobyczy (mleka), mj niepokj si rozwia. Zaczem odczuwa mio do ony i ch przyjcia jej z pomoc. Poczuem si porzdnym facetem. Wierzcie mi, bardzo mi si to uczucie podobao. W sklepie rwnie byo mio. Kiedy poczuem butelk z mlekiem w rce, miaem wraenie, jakbym wbija gola. Uniosem butelk, odwrciem si, spojrzaem dumnie i miaem ochot powiedzie: Hej! Patrzcie na mnie! Zdobyem mleko dla ony. Ale jestem wspaniay! Kiedy wrciem do domu, Bonnie ogromnie si ucieszya. Przytulia mnie i powiedziaa: Bardzo ci dzikuj. Tak si ciesz, e nie musiaam si ubiera! Jeli Bonnie zignorowaaby mj powrt, to przy nastpnej okazji gderabym jeszcze goniej, ale ona na szczcie okazaa mi wiele ciepa. Wsuchaem si w siebie. Czuem co, co mona by wyrazi tak: Jak wspania mam on. Chocia taki byem oporny i marudny i tak jest mi wdziczna. Nastpnym razem, gdy Bonnie poprosia, bym przynis mleko, narzekaem znacznie mniej. Po moim powrocie Bonnie te si cieszya. Za trzecim razem, gdy mnie poprosia, automatycznie odpowiedziaem: Oczywicie, ju id. Po tygodniu zauwayem, e mleko si koczy, wic zaproponowaem, e po nie pjd. Bonnie odpara, e nie trzeba, bo i tak wybiera si do sklepu. Ku mojemu zdumieniu, jaka czstka mojego ja przeya rozczarowanie! Chciaem i po mleko! Mio ony mnie do tego zachcia. Do dzi, jeli tylko Bonnie prosi, bym przynis mleko, jestem zadowolony! Tak mnie zaprogramowaa. Odczuem to na wasnej skrze. To, e ona zaakceptowaa moje narzekania i wyrazia wdziczno po moim powrocie ze sklepu, wyleczyo mj opr przeciwko chodzeniu po mleko. Od tego czasu, w miar jak Bonnie lepiej opanowywaa sztuk asertywnego proszenia, byo mi coraz przyjemniej postpowa zgodnie z jej yczeniami. Znaczce milczenie Jednym z kluczowych elementw asertywnego proszenia jest umiejtno zachowania milczenia po wyraeniu swojej proby o pomoc. Pozwl partnerowi, by sam pokona swj opr. Pamitaj, by nie skomentowa jego gniewnych pomrukw. Dopki zachowujesz milczenie, dopty masz szans, e uzyskasz jego pomoc. Jeli przerwiesz cisz, natychmiast stracisz sw si.

Kobiety niewiadomie przerywaj milczenie i trac przewag, wypowiadajc mniej wicej takie uwagi:

Ach, trudno! Nie myl ju o tym! Niemoliwe, eby odmawia. Przecie tyle dla ciebie robi. Chyba nie prosz o zbyt wiele. To ci zabierze nie wicej ni pitnacie minut. Jestem zawiedziona. To mnie naprawd zmartwio. Chcesz powiedzie, e tego dla mnie nie zrobisz? Dlaczego nie moesz tego zrobi?

I tak dalej, i tym podobne. Kobieta wszczyna dyskusj z partnerem, prbujc go przekona, e powinien to zrobi. Teraz ju niewane, czy on zastosuje si do jej yczenia, czy nie - nastpnym razem bdzie jeszcze bardziej oporny. Jednym z kluczowych elementw asertywnego proszenia jest umiejtno zachowania milczenia po wygoszeniu swojej proby. eby da mczynie szans spenienia twojego yczenia, najpierw popro, a nastpnie zamilknij. Pozwl mu troch ponarzeka. Milcz. Suchaj. W kocu on powie tak. Jego narzekania nie s skierowane przeciwko tobie, pki z nimi nie dyskutujesz. Czasami jednak partner nie powie tak. Moe te zacz walczy, zadajc ci pytania:

Dlaczego sama tego nie zrobisz? Nie mam czasu. Moe jednak ty by to zrobia? Jestem teraz zajty. A co ty robisz?

Czasami s to tylko pytania retoryczne i moesz na nie nie odpowiada. Nie odzywaj si, a nie stanie si oczywiste, e on naprawd czeka na odpowied. Udziel mu jej wtedy i znowu wypowiedz swoj prob. Asertywne proszenie jest zawsze poczone z ufnoci, e jeli partner tylko bdzie mg, na pewno pomoe. Oto kilka przykadw wskazujcych, jak si zachowa, kiedy partner zadaje pytania. On, sprzeciwiajc si jej probie, mwi: Nie mam czasu. Czy ty nie moesz tego zrobi? Nie, nie chc tego robi. Jak ona powinna odpowiedzie: Ja take dzisiaj si spiesz. Czy mgby to zrobi? (Potem zachowaj milczenie). Byabym ci naprawd

wdziczna. Zrobiby to dla mnie?

Jestem zajty. A ty co robisz? Nie mam na to ochoty.

(Potem zachowaj milczenie). Ja rwnie jestem zajta. Prosz, zrb to. (Potem zachowaj milczenie). Ja take nie mam na to ochoty. Zrobiby to, kochanie? (Potem

zachowaj milczenie). Nigdy Nieprawda Zwr uwag, e w naszych przykadach kobieta nie prbuje przekonywa partnera. Jeli mczyzna jest zmczony, nie tumacz mu, e ty te jeste bardzo zmczona i e dlatego powinien ci wyrczy. Staraj si nie przytacza powodw, dla ktrych musi ci posucha. Pamitaj, e tylko prosisz, nie dasz. Jeeli partner nadal si opiera, cofnij si do etapu drugiego i zaakceptuj jego sprzeciw. Nie jest to odpowiedni moment, by okazywa swe rozczarowanie. Jeli dasz temu wyraz, nastpnym razem bdzie jeszcze trudniej. Z czasem odnotujesz postpy w sztuce proszenia i uzyskiwania tego, czego pragniesz. Pamitaj, e nawet bdc na trzecim etapie, musisz wci wiczy umiejtnoci zdobyte w dwch poprzednich, zawsze bowiem naley prawidowo prosi i spokojnie przyjmowa odmow. DLACZEGO MCZYNI S TACY WRALIWI Pewnie zadajecie sobie pytanie, dlaczego mczyni s tak wraliwi na punkcie formy, w jakiej prosi si ich o wsparcie. Przyczyna ley nie w jakim niezwykym lenistwie mczyzn, lecz w tym, e kade yczenie sugeruje, e mczyzna nie jest w peni akceptowany. Pamitajcie: kobieta jest szczeglnie uwraliwiona na to, czy si j uwanie sucha i akceptuje, a mczyzna na to, czy akceptuje si go takim, jakim jest. Kada prba wpywania na niego powoduje, e ma on wraenie, jakby oczekiwano od niego, i si zmieni. Popularne na Marsie przysowie mwi: Nie naprawiaj czego, co nie jest zepsute. Kiedy mczyzna czuje, e partnerka chce wicej, myli, e co jest z nim nie tak. Wtedy nabiera przekonania, e nie jest kochany. Dziki umiejtnoci prawidowego proszenia wasz zwizek znacznie si wzbogaci. Kobieta nauczy si uzyskiwa wicej mioci i pomocy ze strony partnera, a i on sam dziki temu poczuje si szczliwszy. Mczyni s najbardziej szczliwi wwczas, gdy czuj, e potrafi w peni zadowoli osoby, na ktrych im zaley.

Jeli kobieta bdzie w odpowiedni sposb wyraaa swe yczenia, to nie tylko ona sama zostanie obdarzona tym, czego pragnie, ale spowoduje take, e jej partner poczuje si kochany. W nastpnym rozdziale porozmawiamy o tym, co czyni, by mio nie umara.

ROZDZIA TRZYNASTY NIE POZWOLI, BY MIO UMARA

Jednym z paradoksw zwizku miosnego jest fakt, e kiedy wszystko ukada si dobrze i czujemy si kochani, moemy nagle zacz oddala si emocjonalnie od naszych partnerw albo zachowywa si wobec nich w zgoa nie kochajcy sposb. Sprbujcie si zastanowi nad kilkoma przykadami. Sowo partner odnosi si tu bdzie do partnera-mczyzny lub partnera-kobiety: 1. Czujemy wiele mioci do partnera, a nastpnego ranka budzimy si poirytowani i odczuwamy wobec niego niech. 2. Jestemy kochajcy, cierpliwi, akceptujcy, a potem nagle stajemy si wymagajcy i niezadowoleni. 3. Nie moemy sobie wyobrazi, e moglibymy nie kocha tej osoby, a nastpnego dnia, po ktni, zaczynamy powanie myle o rozwodzie. 4. Nasz partner robi dla nas co miego, a my czujemy si uraeni tym, e kiedy wczeniej nas ignorowa. 5. Partner bardzo nas pociga, a nagle czujemy si przy nim apatyczni. 6. Jestemy razem szczliwi, a potem dochodzimy do wniosku, e nie potrafimy w tym zwizku osign tego, na czym naprawd nam zaley. 7. Jestemy pewni mioci partnera, a po chwili odczuwamy o ni niepokj. 8. Hojnie obdarowujemy swoj mioci, a potem nagle stajemy si zamknici w sobie, krytyczni, li. 9. Jestemy zafascynowani partnerem, a gdy on si zaangauje, czujemy, e inni s dla nas bardziej atrakcyjni. 10. Chcemy si kocha z partnerem, ale kiedy on wyrazi na to ochot, nam si nagle odechciewa. 11. Czujemy si zadowoleni z siebie i ze swego ycia, a potem niespodziewanie wydaje nam si, e jestemy nic nie warci, opuszczeni, jacy nie tacy. 12. Mamy wspaniay nastrj i nie moemy doczeka si spotkania z partnerem, lecz gdy si pojawia, jaka jego uwaga sprawia, e nagle czujemy si rozczarowani, odtrceni, zmczeni i odlegli uczuciowo. By moe zauwaylicie, e take waszemu partnerowi zdarzyo si przej podobne metamorfozy. Powicie jeszcze chwilk na ponown lektur powyszych przykadw,

pamitajc tym razem, e rwnie wasz partner moe nagle straci zdolno ofiarowywania wam mioci, na jak zasugujecie. Bardzo czsto zdarza si bowiem, e dwoje ludzi, ktrzy jednego dnia bardzo si kochaj, nastpnego przeywaj przypyw prawdziwej nienawici. Cho takie nage zmiany s niepokojce, to jednak bardzo powszechne. Jeli nie rozumiemy, skd si bior, moemy dozna wraenia, jak bymy stracili kontrol nad sob lub, co gorsza, e nasza mio umara. Na szczcie jest dla nich wytumaczenie. Mio wyzwala w nas wszystkie nie ujawnione dotd uczucia. Jednego dnia czujemy si kochani, a nastpnego nagle przestajemy wierzy w mio partnera. Ujawniaj si bolesne wspomnienia z przeszoci. Z jednej strony ufamy partnerowi, a z drugiej przeywamy ponownie to, co czulimy, gdy kto bliski nas odrzuci. Gdy wyzwolimy w sobie mio do samych siebie, lub wtedy gdy kto nas kocha, ciepe uczucia przejciowo bywaj przesaniane przez wypywajce na powierzchni, stumione wczeniej cierpienia. Bl cigle powraca, poniewa w miosnym zwizku mona go uleczy. Wtedy wanie nagle stajemy si draliwi, krytyczni, uparci, wymagajcy, apatyczni i li. Uczucia, ktrych nie wolno nam byo dopuci do gosu, zaprztaj nas teraz, gdy mamy ju swobod ich odczuwania. To mio wyzwala te negatywne emocje i one na jaki czas zaczynaj dominowa w naszym zwizku. Wszyscy wdrujemy przez ycie z wielkim bagaem minionych cierpie oraz ran z przeszoci ukrytych gboko. Wtedy wanie, gdy wiemy, e naprawd moemy by sob, nasze zranione uczucia wychodz na jaw. Jeli zdoamy poradzi sobie z tymi emocjami, poczujemy si znacznie lepiej, obudz si nasze twrcze moliwoci i ch przeywania mioci. Jeeli jednak zaczniemy walczy i obwinia partnera, zamiast oczyszcza wasn przeszo, to najpierw doznamy wielkiego niepokoju, a potem ponownie stumimy swoje negatywne uczucia. Jak nie chciane uczucia wychodz na jaw Problem polega na tym, e stumione uczucia nie uprzedzaj nas o swoim nadejciu: Cze, to ja, twoje uczucie osamotnienia i opuszczenia. Przychodz z twojego dziecistwa. Kiedy poczucie opuszczenia i osamotnienia dochodzi do gosu, mamy wraenie, jakby to nasz partner nas odrzuci i opuci. Nastpuje projekcja blu z przeszoci w teraniejszo. Rzeczy, na ktre zwykle nie zwrcilibymy najmniejszej uwagi, bardzo nas teraz bol. Przez cae lata tumimy nasze cierpienia, a potem zakochujemy si i to mio sprawia,

e czujemy si do bezpieczni, by si otworzy i uwiadomi sobie swoje prawdziwe uczucia. Mio powoduje, e otwieramy si i odczuwamy bl. Wiele par zaczyna walczy w najpikniejszych chwilach Nasze bolesne uczucia z przeszoci ujawniaj si nie tylko wtedy, gdy si zakochujemy, lecz take wwczas, gdy jest nam dobrze, czujemy si szczliwi i radoni. Czsto w takich piknych chwilach zupenie nieoczekiwanie partnerzy zaczynaj ze sob walczy. Konflikty mog towarzyszy na przykad przeprowadzce do nowego domu, zmianie wystroju mieszkania, zdobyciu dyplomu, uroczystoci religijnej, lubowi, otrzymaniu prezentu, wakacjom, zakoczeniu jakiej pracy. Wigilii i Wielkanocy, wsplnemu podjciu decyzji o porzuceniu naogu, kupnie nowego samochodu, sukcesom zawodowym, wygranej na loterii, zdobyciu pienidzy, wydaniu duej kwoty, wspaniaym przeyciom intymnym. We wszystkich tych sytuacjach oboje partnerzy, bd tylko jedno z nich, mog przeywa niezrozumiae emocje i zachowywa si bardzo niespokojnie. Zdenerwowanie albo poprzedza przyjemne chwile, albo zakca je; zdarza si rwnie, e nastpuje bezporednio po nich. Bardzo pouczajce jest przemylenie, w jaki sposb nasi rodzice zachowywali si w sytuacjach podobnych do wymienionych wyej, i jak my sami na takie okolicznoci reagujemy. ZASADA 90/10 Skoro ju wiemy, e nie ujawnione w przeszoci uczucia wypywaj czasem na powierzchni, zrozumiemy, dlaczego niekiedy tak atwo rani nas zachowanie partnera. Kiedy jestemy wyprowadzeni z rwnowagi, 90 procent tego zdenerwowania wynika z przeszoci, a tylko 10 zwizane jest z sytuacj teraniejsz. Spjrzmy na przykad. Jeli partner jest wobec nas odrobin krytyczny, moe tylko troch zrani nasze uczucia. Jestemy doroli i dlatego potrafimy zrozumie, e nie zamierza nas krytykowa, e moe ma po prostu zy dzie. Dziki takiemu rozumowaniu postpowanie partnera nie psuje nam humoru. Innym razem jednak taka sama krytyka gboko nas zrani. Jestemy wraliwsi, poniewa jest to dzie, w ktrym ujawniy si nasze stumione uczucia. Jako dziecko bardzo czsto bywalimy krytykowani. Uwaga naszego partnera przyczynia si do przypomnienia minionego cierpienia.

W dziecistwie nie zdawalimy sobie sprawy, e jestemy niewinni, a niezadowolenie rodzicw byo ich spraw, nie nasz. Dzieci zawsze traktuj krytyk, odrzucenie i obwinianie bardzo osobicie. Wyobracie sobie, e kto leciutko was potrca. Nie jest to wcale bolesne. Jeeli jednak macie otwart ran, a kto potrcajc was, uderza dokadnie w to miejsce, bl jest ogromny. To samo dzieje si wwczas, gdy oywaj uczucia z przeszoci. Stajemy si nadwraliwi i cierpimy z powodu zwykego dotknicia. Musimy jednak pamita, e nasz bl byby o 90 procent agodniejszy, gdybymy mieli za sob inn przeszo. Jak moemy sobie pomaga Kiedy wychodz na jaw stumione uczucia mczyzny, wycofuje si on do jaskini i oczekuje akceptacji. Kobieta w takiej sytuacji traci poczucie wasnej wartoci, idzie ze swoj fal na dno i marzy o troskliwej opiece. Mona jednak panowa nad swoimi ujawnionymi nagle uczuciami. Jeli partner zaczyna nas denerwowa, to zanim dojdzie do konfrontacji, sidmy nad kartk papieru i napiszmy o tym, co czujemy. Pisanie Listu miosnego osabi nasze negatywne nastawienie i automatycznie uleczy bl z przeszoci. Listy miosne uatwiaj skoncentrowanie si na teraniejszoci, dziki czemu zaczynamy darzy partnera wikszym zaufaniem, akceptacj i zrozumieniem; stajemy si zdolni do wybaczania. Zrozumienie zasady 90/10 pomaga take wtedy, gdy partner zachowuje si wobec nas gwatownie. atwiej zrozumie jego reakcje, kiedy pamitamy, e pozostaje pod wpywem przeszoci. Pamitajmy, by nigdy w takich momentach nie mwi partnerowi, e reaguje z przesad. To go tylko bardziej zaboli. Jeli ukujemy kogo w sam rodek rany, nie dziwimy si przecie najgwatowniejszej nawet reakcji. Jeli zbyt trudno jest nam sucha partnera pobudzonego przez ujawniajc si przeszo, zanim zaczniemy rozmow, zachmy go do napisania Listu miosnego. List uzdrawiajcy wiadomo tego, jak przeszo wpywa na nasze obecne zwizki, pomaga w leczeniu uczu. Jeeli partner was urazi, napiszcie do niego List miosny i podczas pisania zastanwcie si, czy odnosi si to do waszej przeszoci. Jeeli odnajdziecie w sobie wspomnienie sprzed lat i dojdziecie do wniosku, e wasze zdenerwowanie wywoa ojciec czy

matka, piszcie dalej, lecz teraz kierujc ju List miosny do ktrego z rodzicw. Potem sformuujcie Odpowied i cao przedstawcie partnerowi. Partnerowi na pewno si to spodoba. Wspaniale jest pomc w przezwycieniu 90 procent blu, kiedy si wie, e nikt nas za t cz cierpienia nie obwinia. Jeeli zaley wam, aby wasz partner by bardziej wraliwy na wasze uczucia, pozwlcie mu partycypowa w swojej przeszoci. Umoliwi wam to Listy miosne. NIGDY NIE JESTECIE WIADOMI PRAWDZIWEJ PRZYCZYNY SWOJEGO ZDENERWOWANIA Gdy bdziecie pisywa Listy miosne, zauwaycie, e najczciej jestecie wytrceni z rwnowagi przez co zupenie innego, ni si z pocztku wydawao. To pene dowiadczenie gbszych emocji sprawia, e ustpuj one rwnie nagle, jak nagle si pojawiy. Oto kilka przykadw: 1. Pewnego ranka Jim obudzi si zirytowany. Cokolwiek robia jego partnerka, bardzo go denerwowaa. Kiedy zabra si do pisania Listu miosnego, odkry, e tak naprawd rdem jego zoci byo zachowanie si jego matki, ktra w dziecistwie nazbyt go kontrolowaa. Napisa wobec tego MiniList miosny do matki. Kiedy skoczy, nie by ju zy na partnerk. 2. Po wielu miesicach cudownej mioci Lisa staa si nagle bardzo krytyczna wobec swego partnera. W czasie pisania Listu miosnego zrozumiaa, e w gbi duszy nie wierzy, by bya wystarczajco dobr partnerk, i obawia si, czy ukochany si ni nie znudzi. Po tym odkryciu staa si znowu zdolna do okazywania mioci. 3. Nastpnego ranka po wspaniale spdzonym wieczorze Bill i Jean okropnie si pokcili. Jean okazaa niezadowolenie z tego, e Bill o czym zapomnia, a on nagle zada rozwodu. Piszc potem List miosny zrozumia, e bardzo boi si, i zostanie porzucony. Wrcio uczucie przykrego osamotnienia, ktre ogarniao go w dziecistwie, kiedy rodzice si kcili. Napisa List do rodzicw i nagle odczu przypyw mioci do ony. 4. M Susan, Tom, pracowa do pna, by skoczy jaki wany projekt. Kiedy wrci do domu, zasta on wyjtkowo poirytowan. Co prawda, zrozumiaa, e by zajty, ale nie moga zapanowa nad zoci. Piszc List miosny, Susan odkrya w sobie zo na ojca, ktry porzuci matk, kiedy Susan bya dzieckiem. Susan napisaa do ojca i przestaa si gniewa na Toma. Kiedy bdziecie pisywa Listy miosne, czsto napotkacie swoje przeycia i

wspomnienia z przeszoci. Stanie si te dla was jasne, e wikszo niepokojw, ktre odczuwacie, pochodzi wanie stamtd. SPNIONA REAKCJA Nie tylko mio i poczucie bezpieczestwa, lecz take spenienie jakiego wanego pragnienia powoduje ujawnienie si naszych stumionych uczu. Pamitam, jak to odkryem. Zdarzyo si to wiele lat temu. Chciaem si kocha ze swoj partnerk, ale ona nie miaa nastroju. Zaakceptowaem to. Nastpnego wieczoru znw dawaem jej do zrozumienia, e chc si kocha, lecz wci nie wyraaa ochoty. Powtarzao si to przez dwa tygodnie. Pod koniec tego okresu zaczem odczuwa uraz. Wtedy jednak nie umiaem jeszcze mwi o swoich uczuciach. Udawaem wic, e wszystko jest w porzdku. Tumiem negatywne uczucia i zachowywaem si jak kto bardzo kochajcy. Robiem wszystko, eby bya zadowolona, ale w gbi duszy byem coraz bardziej uraony. Wreszcie podarowaem jej pikn nocn koszul, a gdy okazaa mie zaskoczenie, poprosiem, eby j przymierzya. Odmwia. Wtedy si poddaem. Zapomniaem o seksie. Pogryem si w pracy i cay czas tumiem swoje niezadowolenie. Miny nastpne dwa tygodnie i ktrego dnia po powrocie do domu zastaem swoj partnerk w zakupionej wtedy bielinie. Na stole czekaa kolacja, pony wiece, w tle syszaem dyskretn muzyk. Wyobracie sobie moj reakcj. Nagle odczuem ca nagromadzon uraz. Pomylaem: Teraz ty si mcz przez cztery tygodnie! Po pewnym czasie zrozumiaem, e to jej gotowo spenienia moich pragnie wyzwolia zadawniony bl. Zaczem dostrzega t prawidowo w wielu innych sytuacjach, a take w swojej praktyce terapeutycznej. Czsto gdy jedno z partnerw decydowao si dokona zmiany na lepsze, drugie nagle stawao si niechtne i skore do ktni. Ilekro Bill chcia ofiarowa May to, czego pragna, tylekro ona odpowiadaa mu: Za pno lub: Teraz to ju niepotrzebne. Spotykaem si kiedy z par, ktra ya razem przez dwadziecia pi lat, wychowaa dzieci i gdy te odeszy z domu, kobieta nagle zadaa rozwodu. Jej m ockn si i postanowi si zmieni. Kiedy zacz dokonywa zmian na lepsze i okazywa jej mio, na ktr czekaa przez tyle lat - ona zareagowaa zimno i odpychajco. Wydawao si, e chciaa, aby teraz on cierpia. Na szczcie, kiedy zaczli rozmawia o swoich uczuciach i on okaza zrozumienie dla jej emocji, powoli staa si zdolna do przyjcia zmian.

DLACZEGO ZDROWI LUDZIE POTRZEBUJ LECZENIA Im gbszy jest wasz zwizek, tym silniejsze uczucie. Mio staje si coraz pikniejsza, a w wyniku tego ujawniaj si coraz boleniejsze uczucia, takie jak strach czy wstyd, ktre trzeba uleczy. Zazwyczaj blokuje nas to i nie wiemy, jak postpowa z naszymi negatywnymi emocjami. Aby uleczy swoje uczucia, musimy si nimi podzieli, lecz jestemy zbyt wstydliwi, by je wyjawi. W takich chwilach popadamy w depresj, niepokj, znudzenie, odczuwamy nagle sprzeciw lub wyczerpanie - wszystko bez widocznego powodu. Instynktownie chcemy wwczas uciec od mioci albo umocni nasze naogi. Nie wolno nam jednak ucieka i szuka schronienia. Nadszed najlepszy moment, by uleczy nasze uczucia. Bardzo rozsdnie byoby teraz wanie zwrci si o pomoc do terapeuty. Kiedy ujawniaj si gbokie uczucia, przenosimy je na najblisz sobie osob. Jeli nigdy dotd nie czulimy si do bezpiecznie, by wyrazi swoje uczucia wobec byego partnera czy partnerw, nie jestemy zdolni do tego, by uwiadomi sobie to, co czujemy, wobec kogo, kto obecnie jest nam bliski. Jest w tym swoisty paradoks: poniewa czujemy si przy naszym partnerze bezpieczni, nasze gbokie lki maj szans ujawnienia. Kiedy jednak zaczynamy je odczuwa, stajemy si niezdolni do podzielenia si tym, co czujemy. Paraliuje nas strach, a uczucia, ktre wypyny na powierzchni, zamieraj. To prawdziwy paradoks: poniewa czujemy si przy naszym partnerze bezpieczni, nasze najgbsze lki maj szans ujawnienia. Kiedy jednak zaczynamy je odczuwa, stajemy si niezdolni do podzielenia si tym, co odczuwamy. Paraliuje nas strach. Wanie wtedy bardzo pomocny bywa terapeuta. Kiedy jestecie z kim, na kogo nie przenosicie swoich lkw, moecie dowiadczy ujawniajcych si uczu. Obecno partnera w takich przypadkach tylko was blokuje. Uzdrawiajce mog si okaza nie tylko spotkania z terapeut, lecz take z grup yczliwych ludzi. Nawet najszczliwszy zwizek miosny nie zdoa tego zastpi. Jeli przenosimy dawne uczucia na partnera, nie moe on nam pomc. Uwiadomienie sobie, jak nasza przeszo stale wpywa na obecny zwizek uczuciowy, pozwoli nam zaakceptowa przypywy i odpywy mioci. Zaczynamy ufa

mioci, a to naprawd ma zbawienny skutek. Nie chcc dopuci, by mio umara, musimy by elastyczni i dostosowa si do kadej z czterech pr mioci. CZTERY PORY MIOCI Zwizek uczuciowy jest podobny do ogrodu - jeli ma rozkwita, musi by regularnie podlewany. Kadej porze roku odpowiada specyficzny rodzaj pielgnacji. Trzeba wyrywa chwasty i sia nowe ziarno. Podobnie, aby utrzyma przy yciu nasz mio, musimy zrozumie natur kadej z jej kolejnych pr i dostosowa si do jej szczeglnych wymaga. Wiosna mioci Zakochanie jest jak wiosna. Czujemy si tak, jakbymy mieli zawsze by szczliwi. Nie wyobraamy sobie, jak moglibymy nie kocha naszego partnera. Przyszed czas niewinnoci. Mio wydaje si wieczna. W tej czarownej aurze wszystko przychodzi z atwoci i wydaje si idealne. Wspaniale do siebie nawzajem pasujemy. Bez wysiku taczymy nasz cudownie harmonijny taniec, wierzc w nasz szczliw gwiazd. Lato mioci Latem odkrywamy, e partner nie jest tak idealny, jak nam si wydawao, i e musimy nad naszym zwizkiem popracowa. Nasz wybranek nie tylko pochodzi z innej planety, ale jest zwyczajnym czowiekiem posiadajcym take wady. Rodz si frustracje i rozczarowanie. Trzeba usun chwasty, a rolinki wymagaj dodatkowej porcji wody, by nie uschy w palcym socu. Nie jest ju atwo dawa mio i otrzymywa mio, jakiej nam trzeba. Odkrywamy, e nie zawsze jestemy szczliwi i nie zawsze czujemy do partnera gorce uczucie. Nie tak wyobraalimy to sobie. Na tym etapie wielu ludzi traci zudzenia. Nie chc pracowa nad swoim zwizkiem. Cierpi, e wiosna nie trwa wiecznie. Obwiniaj o to drug stron, nie podejmuj stara, nie rozumiej, e mio nie jest atwa, e czasem wymaga cikiej pracy pod palcym socem. W lecie naszego zwizku musimy zaspokaja potrzeby uczuciowe partnera i otrzymywa od niego takie dowody mioci, jakich pragniemy, a to nie dzieje si automatycznie. Jesie mioci Przychodzi czas niw. Czas zbierania owocw naszej letniej pracy. Zota pora - bogata i przynoszca zadowolenie. Dowiadczamy dojrzaej mioci, ktra akceptuje i rozumie niedoskonaoci partnera i nasze wasne. Jeli naprawd pracowalimy w lecie, teraz moemy odpry si i cieszy mioci.

Zima mioci Potem znw zmienia si pogoda i nadchodzi zima. W czasie chodnych miesicy wszystko w naturze zamyka si w sobie. Nadszed czas odpoczynku, refleksji i odnowy. Dowiadczamy swego nie ujawnionego blu kryjcego si dotd w cieniu. Nadszed czas, gdy rozwijamy si samotnie i jestemy skupieni na wasnych problemach. Mczyni zastygaj w swoich jaskiniach, kobiety na samym dnie, dokd doniosa je uczuciowa fala. A potem, dziki mioci, jak darowalimy samym sobie, budzimy si uleczeni. Nasze serca znw s gotowe otworzy si na wiosn mioci. SZCZLIWE ZWIZKI Po przestudiowaniu podrcznika wskazujcego, jak polepszy swoje umiejtnoci porozumiewania si oraz uzyskiwania w zwizkach uczuciowych tego, na czym wam zaley, jestecie dobrze przygotowani, by wasze zwizki byy naprawd szczliwe. Macie powody, by w waszych sercach zagocia nadzieja. Ja sam byem wiadkiem, jak tysice par przeksztacio swoje zwizki; niektre z nich uczyniy to dosownie w cigu jednego dnia. Jeli bdziecie pamita, e kobiety pochodz z Wenus, a mczyni z Marsa, poczujecie, jak znw budzi si w was mio. Musicie jednak zdawa sobie spraw z tego, e mio ma swoje cztery pory. Wszystko, co wiosn przychodzi bez trudu, latem wie si z cik prac. Jesieni dowiadczycie peni, a zima przyniesie pustk. Latem, kiedy wszystko staje si trudne i nie doznajecie mioci, jakiej wam potrzeba, moe si zdarzy, e w jednej chwili zapomnicie o wszystkim, czego dowiedzielicie si z tej ksiki. Moe znw bdziecie obwinia partnera i przestaniecie zaspokaja jego potrzeby. By moe, staniecie si cyniczni i zechcecie si podda. Kiedy nadejdzie pustka zimy, prawdopodobnie poczujecie beznadziejno. Bdziecie obwinia samych siebie i odmwicie sobie mioci. Moe bdziecie wtpi w siebie i w partnera. Lecz jest to po prostu pewien etap cyklu. Zawsze przed witem jest najciemniej. Aby zapewni sobie szczliwy zwizek, musicie zrozumie i zaakceptowa cztery pory mioci. Musicie te by wobec siebie wyrozumiali i nie wymaga trwaej i niezawodnej pamici o wszystkim, czego dowiedzielicie si z tej ksiki. W procesie uczenia si jest miejsce nie tylko na suchanie i przyswajanie, lecz take na zapominanie i ponowne odnajdywanie w pamici. W tej ksice znalelicie wiedz, ktrej nie mogli wam przekaza rodzice, poniewa jej nie znali. Wy, co prawda, uzyskalicie j, lecz bdcie wobec siebie tolerancyjni. Kady

moe popenia bdy i zapomina - nawet o rzeczach wanych. Wymagajcie od siebie cierpliwoci w stawianiu drobnych i nieporadnych czasem krokw. Istnieje teoria, ktra mwi, e aby si nauczy czego nowego, trzeba to usysze dwiecie razy. W waszym przypadku trzeba jeszcze doda, e musicie si ponadto wielu rzeczy oduczy. Nie jestemy niewinnymi dziemi. Zostalimy uksztatowani przez rodzicw, kultur, w ktrej wzrolimy, i nasze bolesne dowiadczenia. Przyjcie nowej wiedzy i walka o szczliwy zwizek emocjonalny jest wielkim wyzwaniem. Jestecie pionierami. Poznajecie nieznany ld. Liczcie si z tym, e i wy, i wasz partner moecie czasem zabdzi. Zagldajcie do tej ksiki, tak jak zagldacie do mapy, kiedy zgubicie drog. Kiedy nastpnym razem co was bdzie w pci przeciwnej irytowao, przypomnijcie sobie, e mczyni s Marsa, a kobiety z Wenus. Nawet jeeli niczego wicej z tej ksiki nie zapamitacie, to i tak bdzie wam atwiej y ze wiadomoci, e macie rne natury. Jeeli wyrzekniecie si krytykowania oraz oskarania i konsekwentnie bdziecie prosi o to, na czym wam zaley, stworzycie zwizek, jakiego potrzebujecie i na jaki kade z was zasuguje. Wiele jeszcze przed wami. ycz wam, bycie rozwijali w sobie mio i wiato. Dzikuj, e pozwolilicie mi zmieni swoje ycie.