You are on page 1of 202

Tytu oryginau: NLP: The New Technology of Achievement Tumaczenie: Anna Zawadzka (podzikowania, rozdz.

1-7), Wojciech Sztukowski (rozdz. 8 - 12, dodatek) ISBN: 83-7361-950-X Copyright 1994 by NLP Comprehensive. Polish edition copyright 2006 by Wydawnictwo Helion. Ali Rights Reserved. Ali rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher. Wszelkie prawa zastrzeone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie caoci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metod kserograficzn, fotograficzn, a take kopiowanie ksiki na noniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki wystpujce w tekcie s zastrzeonymi znakami firmowymi bd towarowymi ich wacicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice. Drogi Czytelniku! Jeeli chcesz oceni t ksik, zajrzyj pod adres http://onepress.pl/user/opinie7nlpnot Moesz tam wpisa swoje uwagi, spostrzeenia, recenzj. Wydawnictwo HELION ul. Chopina 6, 44-100 GLIWICE tel. 032 231 22 19, 032 230 98 63 e-mail: onepress@onepress.pl WWW: http://onepress.pl Printed in Poland.

Podzikowania
Rozpowszechnione jest wyobraenie penego powicenia autora pochylajcego si w samotnoci nad swoimi sowami. Dzi jed nak wiemy, e w rzeczywistoci w procesie ukoczenia czego kolwiek uczestniczy wiele rk i umysw, takich, ktrym wyra a si podzikowanie, i tych anonimowych. Powstawanie tej ksiki zaczo si od propozycji wykonania zestawu kaset dla firmy Nightingale Conant1. W trakcie pracy do zespou doczyo szeciu autorw i redaktorw oraz mnstwo innych osb. Wielu nale si podzikowania. W szczeglnoci chcielibymy zacz od podzikowa dla pierwotnych wsptwrcw NLP, Richar da Bandlera i Johna Grindera, oraz ich pierwszych wsppra cownikw: Leslie Cameron-Bandler, Judith DeLozier, Roberta Diltsa i Davida Gordona. Zesp trenerski NLP Comprehensive chciaby rwnie podzikowa Steve'owi i Connirae Andreasom, wspzaoycielom organizacji NLP Comprehensive, ktrych praca w roli redaktorw, autorw i nauczycieli sprawia, e wielu z nas w ogle zaczo zgbia ten nowy wiat. Byli naszymi mentorami i przewodnikami. Czujemy si zaszczyceni, e mo glimy z nimi wsppracowa. Chcielibymy take wspomnie o innych czonkach zespou trenerskiego NLP Comprehensive, ktrzy nie pracowali bezporednio nad tworzeniem tej ksiki, jednak ich instrukcje i przykady byy dla nas inspiracj i wska zwk. S to Lara Ewing, Gay Faris, Tom Best i Tamara Andreas. Poniewa ksiki nie pojawiaj si znikd i my o tym wiemy, chcielibymy podzikowa wielu osobom, ktre pracoway
1 NLP Comprehensive, NLP: The New Technology of Achievement, Nightingale-Conant, Chicago 1991, kasety audio.

nad tym, by wszystko si udao. Na czele tej listy stoi Lisie Jackson, dyrektor generalny NLP Comprehensive. Jej wysiki pomogy doprowadzi t prac do miejsca, w ktrym znajduje si teraz. Po stronie Nightingale Conant chcielibymy wyrazi podzikowania Mike'owi Willbondowi, wiceprezesowi ds. dzia alnoci wydawniczej, producentowi nagra audio Georgene Cevasco oraz producentowi nagra wideo Maitreyee Angelo za ich wkad we wspprac z NLP Comprehensive. Cho wymie nionych zostao ju dwch redaktorw, nasze podzikowania nale si rwnie Sue Telingator, naszemu wewntrznemu redaktorowi" w Nightingale-Conant, Willowi Schwalbe, dyrek torowi wydawniczemu z William Morrow and Company oraz Karen Cooper za jej pnonocne dopieszczanie tekstu na ostatni chwil. Na koniec chcielibymy przekaza najpeniej sze i tysickrotne podzikowania praktykom NLP, ktrych na uczalimy podczas opracowywania materiaw. To byli nasi najsilniejsi poplecznicy, nasi najtwardsi krytycy i najzdolniejsi przewodnicy. Wiele osb po wprowadzeniu w tajniki NLP dowiadcza zainteresowania moliwymi zastosowaniami i naduyciami tej technologii. W uznaniu dla niewiarygodnej mocy informacji za prezentowanych w tej ksice zalecamy ostrono podczas nauki i stosowania tych technik.

Zadedykowana radosnemu sercu i wzbijajcemu si duchowi kadego dziecka sigajcego po lepszy wiat, zwaszcza wewntrz siebie.

Spis treci

Rozdzia 1. Zmieniaj swj umys Rozdzia 2. Co to jest NLP? wiczenie 1. Muzyka filmowa wiczenie 2. Obramowanie wiczenie 3. Krg doskonaoci Rozdzia 3. Motywowanie wiczenie 4. Rozpoznawanie tego, co powoduje, e dowiadczenie jest pocigajce wiczenie 5. Zwikszanie motywacji wiczenie 6. Generator nowego zachowania

13 27 41 43 49 61 79 82 86

Rozdzia 4. Odkrywanie swojej misji 89 wiczenie 7. Jeste uczniem 94 wiczenie 8. Odkrywanie pasji swego ycia 100 wiczenie 9. Rozpoznawanie na nowo swych najgbszych wartoci i zasad 103 wiczenie 10. Opracowanie wizji 109 wiczenie 11. Szukanie okrelonego kierunku dla wizji 111 wiczenie 12. Dostosowanie siebie do misji 113 Rozdzia 5. Osiganie swoich celw wiczenie 13. Korzystanie ze swojego ulubionego bohatera wiczenie 14. Odkrywanie rl indywidualnych dla misji wiczenie 15. Odkrywanie rl zawodowych dla misji 123 129 135 137

10

N L P wiczenie 16. Odkrywanie rl osobistych i rodzinnych dla misji wiczenie 17. Odkrywanie rl obywatela dla misji wiczenie 18. Tworzenie atrakcyjnej wizji przyszoci wiczenie 19. Opracowanie planu rozwoju wiczenie 20. Szybka powtrka wiczenie 21. Podejmowanie dziaania

SPIS

TRECI

11 303 319 324 326

138 140 152 153 155 156 159 163 166 174 183 198 204 211 219 221 225 232 234 239 246 255 265 271 276 286 297

Rozdzia 11. Ksztatowanie pozytywnego mylenia wiczenie 38. Przyjcie pozytywnego nastawienia wiczenie 39. Znajd swoj osobist lini czasu wiczenie 40. Niszczyciel decyzji

Rozdzia 6. Budowanie kontaktu i trwaych relacji wiczenie 22. Wczanie ludzi do Twoich celw wiczenie 23. Ustalanie celw zwizku wiczenie 24. Rozwijanie umiejtnoci harmonizowania gosu Rozdzia 7. Skuteczne strategie perswazji wiczenie 25. Szukanie sygnaw spjnoci i niespjnoci wewntrznej wiczenie 26. Osiganie wewntrznej zgodnoci Rozdzia 8. Pozbywanie si obaw i fobii wiczenie 27. Asocjacja i dysocjacja wiczenie 28. Ogldanie filmu od koca wiczenie 29. Szybka technika zwalczania fobii wiczenie 30. Przyjmowanie perspektywy innego wiczenie 31. Neutralny obserwator Rozdzia 9. Rozwijanie pewnoci siebie wiczenie 32. Przeramowanie wewntrznego gosu wiczenie 33. Od frustracji do elastycznoci Rozdzia 10. Rozwijanie umiejtnoci doceniania siebie i budowanie wiary w siebie wiczenie 34. Rozwijanie silnej wiary w siebie wiczenie 35. Autobiografia wiczenie 36. Swish Pattern wiczenie 37. Zrwnowaona reakcja na krytyk

Rozdzia 12. Osiganie szczytowych moliwoci 331 wiczenie 41. Swish Pattern w odzyskaniu wewntrznej siy 340 wiczenie 42. Wytaczanie szczytowych moliwoci" 347 wiczenie 43. Uwalnianie perspektywy dla nieograniczonych osigni 21-dniowy program nieograniczonych osigni
SOWNICZEK NLP BIBLIOGRAFIA BIOGRAFIE SKOROWIDZ

354 361
393 401 403 407

R O Z D Z I A 1.

Zmieniaj swj umys


Najwiksz rewolucj naszego pokolenia jest odkrycie, e czowiek, zmieniajc swoje wewntrzne nastawienie, moe zmienia zewntrzne aspekty swego ycia. WILLIAM JAMES, wybitny amerykaski psycholog Kada wystarczajco zaawansowana technologia do zudzenia przypomina magi.
ARTHUR C. CLARKE

Wkraczanie w wiat przemian

a ksika odmieni Twoje ycie. Jestemy o tym przekonani, gdy zawarty w niej materia zmieni ju nasze. Jestemy trenerami i konsultantami organizacji NLP Comprehensive, ktrej celem jest pomaganie innym w dotarciu do ich nieograni czonych zasobw wewntrznych. Przedstawione w kolejnych rozdziaach opisy wewntrznej przemiany przydarzyy si praw dziwym osobom. W wielu przypadkach taka zmiana wymagaa tyle czasu, co przeczytanie jej opisu. Wspomniane przemiany, do ktrych naley midzy innymi zaliczy przeksztacenie lku w pewno siebie, rozpaczy w pragnienie oraz rozpamitywania przeszoci w dziaania pozwalajce doj do celu, s wynikiem okrelonych i moliwych do nauczenia technik. Owe techniki prezentowalimy ju grupom doradcw, konsultantw, trenerw, menederw, inynierw, sportowcw, przedsibiorcw, czon kw zarzdw i rodzicw, czyli przernym grupom osb zain teresowanych efektywn osobist i profesjonaln przemian. Wsplnie zredagowalimy lub napisalimy ponad dziesi kluczo wych podrcznikw na temat omawianej technologii transfor macji, a take wydalimy ponad trzy razy tyle programw na tamach audio i wideo.

14

ZMIENIAJ

SWJ

UMYS

15

Przez ostatnie dziesi lat dziki naszym ksikom, tamom i sesjom szkoleniowym z t now moliwoci ycia zapoznali my miliony ludzi w przernych sytuacjach i miejscach, po czynajc od sal konferencyjnych, poprzez jednoklasowe szkoy i zapenione audytoria, a po onkologiczne sale szpitalne. Zaczynalimy jednak od czego zupenie innego. Prawdopo dobnie zaczynalimy tak jak Ty, czyli z niczym poza szczerym pragnieniem i nadziej, e wiadoma zmiana jest moliwa. Przez wiele lat analizowalimy rne kierunki psychologii i rozwoju wasnej osobowoci w poszukiwaniu sposobw urzeczywistnie nia trwaej przemiany. Nasze odkrycia ocenialimy w oparciu o wyniki uzyskane w rnych sytuacjach i miejscach, poczwszy od uniwersytetw i szk z trudn modzie po drogie semi naria szkoleniowe i cich samoocen. Niektrzy z nas na poszukiwaniu klucza do rzeczywistej i trwaej zmiany spdzili ponad dekad. Kierowalimy si moty wami osobistymi i zawodowymi. Chcielimy pomc naszym klien tom w przezwycianiu ich przeszych trudnoci i naoonych przez nich samych ogranicze, by pomc im ruszy w dalsz przygod ich wasnego ycia. Chcielimy wpywa na zysk firm i ludzi, ktrzy w nich pracuj, zwikszajc produktywno, do chd oraz osobist satysfakcj. Chcielimy te zrobi co dla siebie. Jako rzecznicy zmian pragnlimy zdoby umiejtnoci wzbogacajce tych, ktrzy ju co osignli, oraz doprowadza jce do rozwinicia tego, co byo ju wietnie rozwinite. Dla wasnej satysfakcji chcielimy przej od naprawy problemw do tworzenia moliwoci. Zawsze wierzylimy, e moemy robi, by, mie i sta si kim wicej oraz e dotyczy to kadego z nas, take Ciebie. Teraz, bardziej ni kiedykolwiek w historii ludzkoci, wiele starych i nowych metod dy do zwikszania ludzkiego poten cjau i moliwoci. Cz z nich jest dobrze znana, poczwszy od postawy pozytywnego mylenia, wizualizacji, afirmacji, odkry wania wewntrznego dziecka, wyznaczania celw i indywidualnej siy. By moe wyprbowae ju przynajmniej jedn z tych

metod. Jeli Twoje dowiadczenia s podobne do naszych, nie ktre z nich dziaay, a wyniki byy prawdziwie zdumiewajce. Zdarzao si jednak, e nie daway one adnego efektu bez wzgldu to, jak bardzo tego pragnlimy. To dlatego wanie trwalimy w naszych poszukiwaniach prawdziwych rde zmian. Wiedzielimy, e cz drogi ju za nami. Chcielimy jed nak konsekwentnie uzyskiwa podobne wyniki. Chcielimy do wiedzie si, co powodowao rnic midzy przypadkow lub tymczasow doran pomoc a gbok trwa zmian. Chcieli my umie celowo pomaga, by zmiana bya transformacj, oraz naucza innych, by potrafili dokona tego dla siebie.

Tworzenie zmiany
Zanim jednak pomoemy stworzy nowe moliwoci mylenia, odczuwania i dziaania dla Ciebie i Twoich bliskich, chcielibymy pokrtce przedstawi si oraz poda krtkie informacje o tym, co robimy oraz jak pracujemy. Steve Andreas, magister nauk humanistycznych, wspzao yciel NLP Comprehensive, trener, autor i innowator NLP, siedzi i z uwag sucha kobiety opisujcej sytuacje, w ktrych wypywa czasami na powierzchni wstydliwe wydarzenie z przeszoci. Opowiada ona, jak to powtarzajce si wspomnienie ogranicza jej uczucia i wybory yciowe. Steve delikatnie przerywa jej opowie i prosi, by opisaa, jak wedug niej powinno wszystko wyglda. Kobieta rozpogadza si i opowiada o swoim pomyle na now karier i inne ycie. Steve zadaje kilka do niezwy kych pyta o jej pierwsze przeycie, potem drugie. Przynajm niej wedug niej s one niezwyke. Nikt wczeniej nie pyta jej o to, czy jej wspomnienia s czarno-biae, czy kolorowe. Nastp nie zostaje przeprowadzona przez co, co wydaje si by pro st wizualizacj, jednak na koniec jej oczy s pene ez, ale nie

16

Z M I E N I A J SWJ UMYS

17

smutku a radoci. Czuje si uwolniona z przeszoci. Nie mino trzydzieci minut. Do dzi pozostaje wolna od wspomnie. Charles Faulkner, trener, autor i ekspert w modelowaniu, ko czy wywiad z najlepszym doradc finansowym w pewnej fir mie. Oto mczyzna, ktrego myli i opinie decyduj o prze pywie milionw dolarw dziennie. Charles wskazuje na notatki, ktre zapisa na tablicy. Jzykiem obrazkw, sw i uczu opi suje szczegy strategii decydenta, korzystajc z atwo zrozu miaych poj. Do czonkw zespou zaczyna powoli dociera, e mog stosowa te same praktyki, by znacznie podnie wa sn umiejtno podejmowania decyzji. Reszta poranka upywa na zastosowaniu tych nowych umiejtnoci do wielu proble mw i moliwoci. Kelly Gerling, doktor, trener zespoowy i motywator przywd cw wchodzi do sali konferencyjnej i obserwuje rozgrywajc si przed nim scen. Widzi na twarzach napicie i rozpacz. Stawk jest kierunek rozwoju firmy, a zarzd od tygodni jest w martwym punkcie. Na pocztek prosi kadego kierownika o spostrzeenia zwizane ze wspomnian sytuacj. Przyjmujc do wiadomoci ich obawy, prosi, by opowiedzieli o swoich war tociach. Nastrj na sali zaczyna ulega zmianie. Jeszcze nikt z nimi w ten sposb nie rozmawia. Zaczynaj wierzy w nad chodzce zmiany. Dwa dni pniej opracowuj nowy plan stra tegiczny. Po roku przekazane na tych zebraniach wartoci roz powszechniaj si w firmie, zwikszajc morale i na powrt zmieniajc przedsibiorstwo w czoow firm na rynku. Tim Hallbom, magister nauk spoecznych, trener, autor i badacz zastosowania terapii (NLP) w profilaktyce zdrowotnej, dowie dzia si wanie od innowatora NLP, Roberta Diltsa, e reakcje alergiczne mona porwna do fobii systemu odpornociowego. Cho nie ma prawdziwego niebezpieczestwa z zewntrz, re akcja systemu odpornociowego ciaa jest tak silna, e on sam

staje si zagroony. Tim wspomina o tym uczestnikom pewnego seminarium, a jeden z nich owiadcza, e jest uczulony na wszyst ko. Okazuje si, e przy tak rozlegej alergii pokarmowej stosowa nie specjalnej diety kosztuje go ponad dwiecie dolarw tygodnio wo. Stosujc metod Roberta Diltsa, prowadzc do zmniejszenia reakcji alergicznych, Tim pomaga mu zneutralizowa pokarmy, ktre w jego przypadku wyzwalaj alergi. Przeprowadzenie bardzo dokadnych i zachowawczych testw pozwala stwierdzi, e w cigu kilku nastpnych dni wszystkie reakcje alergiczne zniky. A co waniejsze, nigdy nie powrciy. Po kilku latach i kilku tysicach wyleczonych przypadkw Tim uczestniczy w oficjalnych badaniach klinicznych w orodku medycznym w Vail w stanie Kolorado w celu naukowego przebadania tej no wej metody. Robert McDonald, magister nauk cisych, trener, autor ksiek i uzdrowiciel uwaa, e najgbszymi relacjami w naszym yciu s nasze zwizki (relacje z ludmi). W to samo chciaaby te wie rzy siedzca przed nim zraona do siebie para. Robert pomaga si otworzy najpierw jednej, potem drugiej stronie. Pozwala im oddzieli rozczarowania od marze i rozpali ponownie to, co ich na pocztku poczyo. Nastpnie pomaga im odseparowa si od starych wspzalenych wzorcw i uzyska nowe poczucie peni w sobie i dla siebie. Na koniec zaprasza par do uczestni czenia w rytuale uzdrowienia, podczas ktrego wnosz peni siebie do wsplnego, ywego i kochajcego zwizku. zy poja wiaj si nie tylko w oczach pary, ale i Roberta. Nie do, e maestwo przetrwao, to jeszcze kwitnie. Gerry Schmidt, doktor, nauczyciel, trener i psychoterapeuta, cze ka, a dobrze ubrany mczyzna na stanowisku kierowniczym uspokoi si i opanuje. Ponad rok temu uczestniczy on w wy padku, w ktrym w bok jego auta wjecha inny samochd. Mimo upywu czasu wci wpada w panik, gdy z tej strony wyjeda na niego jaki pojazd. Wie, e jest to irracjonalne, i przyszed

18

Z M I E N I A J SWJ UMYS

19

tu za namow kolegi. Gerry prosi, by opowiedzia o miejscu, w ktrym to si stao, oraz jak mogo to wyglda z drugiej strony ulicy, z okna przejedajcej takswki lub patrolujcego ulice helikoptera. Po krtkim czasie obaj miej si z tego, waciwie nie wiedzc dlaczego, a mczyzna zaczyna sobie nawet z tego wypadku artowa. Po jednogodzinnej sesji wraca spokojnie do domu samochodem. Jego lki nie powracaj. Suzi Smith, magister nauk cisych, trener, autorka i badaczka zastosowania terapii w profilaktyce zdrowotnej, uwaa si za on, matk, badacza i trenera zespoowego. Jednak nie po trafi myle o sobie jako o midzynarodowym autorytecie nowej dziedziny psychologii i to wydaje si jej nienaturalne. Po przele dzeniu rde swoich odczu odkrywa duo wczeniejsze prze ycie. Rozumie, e jej uczucia pasuj bardziej do niepewnej swej wiedzy nastoletniej uczennicy, ktr oczywicie ju nie jest. Poniewa to ograniczajce przekonanie powstrzymuje j tylko od przekazywania wanych odkry dokonanych przez ni i jej wsppracownikw, postanawia je zmieni. Przypominajc so bie chwile, w ktrych czua si pewna siebie i kompetentna, wykorzystuje te cechy, by przeksztaci wspomnienie z dzie cistwa w co twrczego i budujcego. Cay proces zajmuje nie wicej ni 10 minut. Powysze historie wydaj si zapewne do przerysowane i nie prawdopodobne, a nawet zakrawajce na cud. Gdy po raz pierw szy usyszelimy o podobnych rewelacjach i nam wydaway si czym niemoliwym. Jednak teraz, gdy od ponad dziesiciu lat je stemy praktykami NLP, trenerami, konsultantami i doradcami, z tysicy podobnych osobistych dowiadcze wiemy, e naga, gboka i trwaa zmiana jest faktycznie moliwa. Jako wsp autorzy tej ksiki wiemy, e NLP przeciwstawia si temu, co zwykle uwaa si za moliwe. To wydaje si wyolbrzymione i tak mao prawdopodobne, e niektrzy uywaj tego jako wy mwki, by nigdy nie sprawdzi, jak jest naprawd.

Gdyby jednak przyjrze si uwanie ostatniemu wiekowi zmian, na pewno zadziwioby nas odkrycie, e samolot i samo chd nie maj jeszcze stu lat. Pomys przesyania gosu i muzyki powietrzem do odlegych miejsc bez drutw uwaano za nie moliwy i niewart powanych bada. Potem wynaleziono radio. Nowoczesna medycyna z chirurgi i zdumiewajcymi lekami ma mniej ni 75 lat. Telewizja, ktra tak zdecydowanie zmienia nasz wiek, nie ma jeszcze pidziesiciu lat, komputery osobiste za nawet dwudziestu. Wikszo ludzi nie ma pojcia, e Zyg munt Freud, ojciec koncepcji ego, id i kompleksu Edypa, zacz publikowa swoje teorie w 1900 roku. Cho nikt nie chciaby je dzi samochodem z 1900 roku przynajmniej nie na co dzie wiele osb uwaa, e psychologia nie ulega wikszym zmianom od czasw Freuda. Zdziwiliby si. Byo wiele rewolucji psycho logicznych, ktre zrewidoway nasze pogldy na umys i posze rzyy moliwoci wprowadzania zmian.

Zmienia si czy cierpie?


Kady z nas stara si kiedy zmieni swj umys. Kiedy ostat nio usiowae przesta o czym myle, rzuci nag lub zmie ni nieprzyjemne uczucie? Bez wzgldu na to, czy chodzi o brak motywacji, wybuchowo, poczucie izolacji czy po prostu o pra gnienie sukcesu, raz na jaki czas kady chciaby by inny. Kady chciaby si zmieni. By moe podje nawet wiadom decyzj o zmianie, po pare j postanowieniem w formie pisemnej i powiedziae o tym kilku znajomym. Wybrae kilka ksiek i kaset, moe nawet zapisae si do klubu. Po kilku miesicach ksiki pozostay przeczytane do poowy, tamy si gdzie zapodziay, a przyja ciele, zwaszcza ci prawdziwi, byli na tyle mili, by Ci tego nie wypomina. Jeli Twoje dowiadczenia byy cho troch zblio ne do naszych, to wbrew najlepszym intencjom i prawdziwemu

20

ZMIENIAJ

SWJ

UMYS

21

pragnieniu zmiany okazao si, e wci trwasz przy starych przyzwyczajeniach. By moe jednak udao Ci si odnie fantastyczny sukces, a nawet osign ustalone cele. Wtedy patrzye z bezsilnym przeraeniem, jak wszystko nieubaganie wracao do stanu sprzed zmian. Jest to szczeglnie powszechne dowiadczenie czce osoby prbujce pozby si kilku kilogramw lub zmieni styl ycia. Co gorsza, wydaje si, e im wikszy wysiek i starania woone s w transformacj, tym bardziej staje si ona ulotna i frustrujca. Cz z nas uwiadamia sobie, e jest to cakowicie sprzecz ne ze wiatem, w ktrym yjemy. W kocu wok nas zmiany zachodz z niewiarygodn szybkoci. Patrzymy, jak nowe pro dukty coraz szybciej wypieraj stare. Nasze dzieci graj w gry wideo, ktre ledwie rozumiemy. Okazuje si, e musimy si do datkowo doksztaca tylko po to, by wykonywa prac, ktr ju mamy. Syszymy, e zmiana jest jedyn sta w yciu, e jest wszdzie. Widzimy to i wierzymy, jednak do czasu, gdy chcemy zmieni siebie. Zastanawiamy si, o co w tym chodzi. Czy to my? Czy to, co chcemy zmieni, jest naprawd takie trudne? Gdyby tak na chwil przystan i spojrze na wasne ycie z troch innej perspektywy, okazaoby si, e podlegamy sta ym zmianom. W kocu na pocztku bylimy wacymi tylko par kilo niemowlakami. Nastpnie stalimy si dziemi, potem nastolatkami, a teraz dorosymi. Nasz wygld co roku ulega w mniej lub bardziej widoczny sposb cigym zmianom bez wzgldu na to, czy nam si to podoba, czy nie. Kiedy nade wszystko na wiecie lubilimy cukierki, maso orzechowe, lalki lub motocykle czy te co zupenie innego. I cho by moe wci to lubimy, teraz znacznie waniejsze stay si inne rzeczy, ktrych kiedy bymy nigdy nie polubili. Z upywem lat ulegy zmianie nasze zainteresowania, ewoluujc od rowerw do pit kowych baletw, bonw skarbowych lub pudeek wdkarskich. Nawet teraz daoby si na pewno wymieni rzeczy, ktre zmie nie bez adnego problemu. To bya jedna z tych sytuacji, nad

ktrymi czowiek si nawet nie zastanawia. To byo prawie tak, jakby odkry, e robie co inaczej. Przestae po prostu je okrelon potraw lub ubiera si w jakim stylu. A moe znala ze nowe hobby. Nie zastanawiae si nad tym. Potrzebo wae dopiero przyjaci, by Ci uwiadomili zmian. C" powiedziae Zmieniem zdanie". Kada naprawd skuteczna metoda zmiany musi wyjani, dlaczego zmiana jest czasami dla nas niesamowicie trudna, a tak e wykorzysta t niezwyk atwo, z ktr niekiedy udaje si nam do tej zmiany doprowadzi. Gdyby si nad tym zastanowi, zmiana nie jest czym, co zaj muje duo czasu. Zdarza si natychmiast. By moe zawsze de nerwowae si, stajc przed grup osb, a pewnego dnia wsta e i odkrye, e ju tak nie jest. Przez lata siedziae przed telewizorem, po czym zdecydowae si pj na spacer lub zaj si jakim sportem. Znalaze czas, by wrci do szkoy, lub wo ye dodatkowy wysiek w kierunku nowej kariery. By moe zamartwiae si tym od tygodni, miesicy lub lat. Nagle zauwa ye, e si zmienio. Kiedy wiesz, jak czego dokona, reszta powinna by prosta. W kocu nie narzeka si, gdy samochd rusza bez kopotw po przekrceniu kluczyka lub gdy pilot od telewizora prawidowo wybiera kanay. To do paradoksalne, e jestemy zachcani do mierzenia znaczenia osobistej zmiany wedug trudnoci, stopnia cierpienia lub czasu, jaki nam ona zaja. To ilustracja powiedzenia: Bez pracy nie ma koaczy". Jakby wszystko, co bolesne w yciu, byo jednoczenie korzystne. Jeli prawd jest, e im wiksze cierpienie, tym wiksza korzy, to powinnimy go szuka zamiast unika. Gdyby drog do sukcesu bya duga walka i cierpienie, wszyscy chodzilibymy do pracy na piecho t, wci uywalibymy owkw i poczty konnej. Bl jest sy gnaem, e czas na zmian. Jeli poczujemy, e powierzchnia jest gorca, odsuniemy rk. Bl jest sygnaem, e stosowana metoda jest nieodpowiednia. Mwi nam, e czas co zmieni. Duga walka bez sukcesu to znak, e to, co robilimy, nie dziaa.

22

N L P

ZMIENIAJ

SWJ

UMYS

23

Czas zrobi co innego, cokolwiek by to byo. Czas zrozumie, e bl, walka, cierpienie i czekanie to znaki, e czas sprbowa innego podejcia. S one zbdnymi dodatkami do procesu zmiany, ktre atwo porzuci.

Oprogramowanie dla umysu


Niedawno uwag naukowcw, w szczeglnoci psychologw, przycigny komputery jako model naszego mzgu. Jeli nasz mzg to rodzaj komputera, to nasze myli i dziaania s jak opro gramowanie. Gdybymy mogli zmienia nasze umysowe programy tak, jak robimy to podczas wymiany lub aktualizacji oprogramo wania, uzyskalibymy natychmiastow zmian w funkcjonowa niu. Otrzymalibymy automatyczn popraw sposobu myle nia, odczuwania, dziaania i ycia. Porwnanie z komputerami wyjania rwnie, dlaczego zmia na bywa czasami tak trudna. Bez wzgldu na to, jak bardzo czego pragniemy lub o tym marzymy, nie spowoduje to aktu alizacji naszego oprogramowania. Nie pomoe w tym rwnie wcieko lub cige wprowadzanie tych samych starych instruk cji. Musimy do aktualnych programw wprowadzi w odpowied nie miejsce nowe instrukcje. W przypadku komputera sposb wykonania tych czynnoci opisany jest w doczanym do opro gramowania podrczniku uytkownika. Gdy chodzi o ludzi, jest to wiksze wyzwanie. Jak powiedzia jeden z trenerw NLP: Istoty ludzkie to jedyne superkomputery, ktre mona produ kowa, czy raczej reprodukowa, przy uyciu niewykwalifiko wanej siy roboczej... I nie docza si do nich adnej instrukcji obsugi". Tak byo do dzisiaj. Za chwil zaoferujemy podrcznik uytkownika oprogramo wania wasnego umysu. Kady z nas ma prawdopodobnie w do mu lub w pracy komputer osobisty, a w nim wiele rnych pakietw oprogramowania takich, jak procesor tekstu, arkusz

kalkulacyjny, program graficzny, program do skadu, narzdzia i moe kilka gier. Gdyby sprzedawca w sklepie komputerowym powiedzia nam, e do kadego programu potrzebny jest oddziel ny komputer, odpowiedzielibymy mu, e nie ma mowy. Jednak mimowolnie wikszo ludzi postpuje wanie tak. Ucz si, jak robi co dobrze sprzedawa, zarzdza, moty wowa, rozwizywa problemy czy projektowa i po jakim czasie uwaaj si za mistrzw na tym polu. Rozwijaj pewien obszar specjalizacji, po czym po prostu nie wiedz, jak zmieni swj program umysowy, by wyksztaci kolejny. Gdyby Twj komputer nie potrafi uruchomi procesora tekstu i arkusza kal kulacyjnego, zanisby go do naprawy. Ale gdy ludzie nie po trafi przeczy swoich programw umysowych, zazwyczaj zaczynaj si usprawiedliwia. Tumacz si brakiem talentu, nieodpowiednim typem ciaa, profilem osobowoci lub nawet znakiem zodiaku. Nikt jednak nie uwaa, e ksztat, konfigu racja lub data produkcji komputera automatycznie ograniczaj jego dziaanie do okrelonych programw. Ograniczenia le gwnie w oprogramowaniu, a nie sprzcie. Oto sowa dr. Wildona van Dusena, byego gwnego psycho loga w szpitalu stanowym Mendocino w Kalifornii: Obserwo waem dziedzin psychoterapii od czasw, gdy jej gwnym go sem by Freud. Wtedy krtka psychoterapia trwaa zwykle sze miesicy. Teraz wyleczenia metod NLP mamy po trzydziestu czy nawet piciu minutach. Tu nie chodzi o szybko. Przybliamy si do rzeczywistego modelu czowieka". Aby zmieni to, co chcemy, musimy zmieni sposb, w jaki jestemy zaprojekto wani do zmian. Zastanwmy si, co mona by osign, gdyby otrzyma pod rcznik obsugi wasnego mzgu. W kolejnych rozdziaach do wiemy si, jak: Uruchamia superkomputer, czyli wasny mzg, w sposb, w ktry zosta do tego zaprojektowany.

24

ZMIENIAJ

SWJ

UMYS

25

Zmienia swoje myli, dziaania i uczucia w ustalony przez nas sposb i o okrelonym czasie. W krcej ni godzin przeksztaca wasne nawyki, nawet jeli walka z nimi trwaa od lat. Zmieni si w osob, ktr zawsze chcielimy by: pewn siebie w czasie kryzysu, wytrzyma i zmotywowan, gdy jest to naprawd wane, a take wraliw oraz otwart na ukochanych i dary losu. Niewtpliwie zdarzay Ci si chwile, w ktrych wszystko gra o, wszystko si udawao, czyli po prostu kwito". W innych sy tuacjach wszystko si sypao i nic nie wychodzio, jak naley. Dziki programowaniu neurolingwistycznemu zdobdziesz umie jtno zebrania rozsypanych kawakw w jedn cao i to na danie. Na pewno zauwaye, e na wiecie s ludzie, ktrym wszystko przychodzi z atwoci. Dowiesz si, jak zbada przy padki takich osb, by ich udane programy umysowe stay si bardziej przystpne. Nasze poszukiwania istoty zmiany dopro wadziy nas od penych nadziei marze i dobrych zamiarw do konkretnej i skutecznej technologii transformacji. Metoda ta wraz z zestawem umiejtnoci jest tak precyzyjna jak program i tak wygodna jak stary przyjaciel. Pozwoli Ci zmieni to, co chcesz, i pozostawi bez zmian, co jest warte zachowania. Zwana jest programowaniem neurolingwistycznym lub inaczej NLP.

uywanych przez fachowcw NLP w celu uzyskania tych i in nych zmian. Po pierwsze, poznasz podstawowe zasady NLP. Odkryjesz, jak dziaa Twj mzg, oraz dowiesz si, jak moesz prociej przepro wadza zmiany. Nastpnie poznasz i przewiczysz konkretne techniki NLP, aby mg wprowadza zmiany, ktrych pragniesz i potrzebujesz, w cigu caego ycia. NLP pomoe: Wzi odpowiedzialno za wasn motywacj. Stworzy atrakcyjn przyszo oraz prowadzc do niej ciek. Budowa blisze zwizki i rozwin techniki perswazji. Oczyci si z negatywnych dowiadcze z przeszoci, ktre mogyby powstrzymywa rozwj wasny. Zwikszy poczucie wasnej wartoci i godnoci. Stworzy solidn pozytywn postaw mentaln. Zdoby wicej moliwoci dojcia do najskuteczniejszego dziaania. Jednoczenie zapoznamy Ci z wieloma cechami charakte ryzujcymi osoby osigajce najlepsze wyniki, czyli z mapami umysowymi, dziki ktrym wszystko im si tak udaje. Zosta niesz krok po kroku przeprowadzony przez szczegowe progra my prowadzce do poznania i wykorzystania tych cech. Odkry jesz, jak wykorzysta NLP do przyspieszenia zdolnoci nauczenia si dowolnej umiejtnoci. Ten szerszy zakres zastosowa NLP jest dla niektrych osb trudny do zrozumienia. Dziwi si, jak mona stosowa te same metody do tremy, negocjacji, poczu cia winy, samooceny, planowania strategii, motywacji, reakcji alergicznych i doskonalenia si. Mona to porwna do sposobu, w jaki elektryczno dostarcza energi do przernych urzdze, poczwszy od komputerw i telefonw, a skoczywszy na od twarzaczach pyt kompaktowych. Elektryczno jest dla kadego z tych urzdze podstaw. W przypadku kadego osignicia

NLP w akcji i w dziaaniu


Oglnie rzecz biorc, NLP pozwala wybra, co chce si osign. Trenerzy i praktycy NLP od wielu lat czsto przez krcej ni godzin potrafi nauczy ludzi, jak agodzi traumy, wyzwala bardziej pozytywne uczucia, zmienia wieloletnie nawyki, roz wizywa wewntrzne konflikty i budowa nowe przekonania. Ta ksika przedstawi niektre z najpopularniejszych metod

26

N L P

ludzkoci tak fundamentaln rol odgrywa umys. NLP jest osi rozwoju ludzkoci, poniewa uczy zasad dziaania mzgu. Bez wzgldu na sytuacj NLP pokazuje, jak mona dokona wicej, mie wicej i sta si kim wicej. Aby wzbogaci wiedz oraz pogbi zmian, kady rozdzia zawiera wiczenia mylowe, ktre Albert Einstein nazywa eks perymentami mylowymi". Pomog one opanowa okrelone techniki NLP. S to wiczenia, ktre przyniosy efekty u do sownie milionw osb. Pomog i Tobie, jeli tylko rzeczywi cie je zastosujesz. Zdajemy sobie spraw, e yjemy w wieku przeadowanym informacjami. Niektrzy chtnie przeczytaliby te wiczenia pobienie, aby sprawdzi, czy s interesujce. To dobry pocztek, ale wyniki uzyska si tylko poprzez ich faktyczne wykonanie. NLP to rodzaj doznania. Dlatego wiczenia naley wykonywa niespiesznie, uwanie i dokadnie. Naley wybra tak por dnia, ktra pozwala na powicenie im odpowiedniej iloci czasu i caej koncentracji. Naley faktycznie wyobrazi sobie okrelone, sugerowane przez nas sytuacje i wykona uwa nie instrukcje. W wikszoci przypadkw wiczenia mylowe" zajm od dziesiciu do dwudziestu minut. By moe w uzy skaniu najlepszych wynikw pomoe czytanie instrukcji przez przyjaciela. Naley take pamita, e te wiczenia nie s prze znaczone do jednokrotnego wykonania. Jeli ta ksika ma przy nie korzyci, wanie jest, by te techniki stosowa w codzien nym yciu.

ROZDZIA 2,

Co to jest NLP?
Na pocztku NLP wydawao si jak lnica gwiazda; potem mylaem o nim jak o bardzo tajemniczym iluzjonicie; teraz jest raczej lojalnym, godnym zaufania przyjacielem, bez ktrego nie mam pojcia, jak do tej pory yem. trener NLP Comprehenswe
GERRY SCHMIDT,

Co to jest NLP?
NLP to studium ludzkiej doskonaoci. NLP to zdolno czstszego bycia najlepszym. NLP to potna i praktyczna metoda prowadzca do osobi stej zmiany. NLP to nowa technologia osigania sukcesw. NLP to skrt od sw Neuro-Linguistic Programming, czyli programowanie neurolingwistyczne. Ta supernowoczenie brzmi ca nazwa jest czysto opisowa, jak buty do koszykwki, rasa golden retriever lub klasyczne coupe ze skadanym dachem. Neuro odnosi si do naszego systemu nerwowego, neurologicznych cieek naszych piciu zmysw, dziki ktrym widzimy, sy szymy, czujemy dotyk, smak i zapach. Lingwistyczne dotyczy naszej zdolnoci uywania jzyka oraz tego, jak okrelone sowa i zwroty odzwierciedlaj nasze umysowe wiaty. Lingwistyczne odnosi si rwnie do naszego bezgonego jzyka" postaw, gestw i przyzwyczaje, ktre midzy innymi ujawniaj na sze style mylenia czy przekonania. Programowanie zostao za poyczone z terminologii informatycznej, aby zasugerowa, e nasze myli, emocje i zachowania s po prostu programami

28

CO

TO JEST NLP?

29

nawykowymi, ktre mona zmienia poprzez aktualizacj na szego umysowego oprogramowania".

Studium modelowania doskonaoci


Aby lepiej zrozumie sposb, w jaki NLP pomaga nam mode lowa ludzk doskonao, przyjrzyjmy si na pocztek wsp czesnemu narciarstwu. Jeszcze w latach 50. wikszo ludzi uwaaa, e umiejtno jazdy na nartach zaley gwnie od wrodzonego talentu. Przypinao si par nart i otrzymywao in strukcj, by nie dopuci do ich skrzyowania oraz jecha na d za bardziej dowiadczonym narciarzem, naladujc jego ruchy. Jeli udao si to zrobi bez zbyt wielu wywrotek lub zama nych koci, a w dodatku doznane przeycie sprawio przyjem no, to tak osob uwaano za dobrego kandydata na narcia rza, by moe z wrodzonym talentem. Zdarzyo si jednak co, co cakowicie zmienio ten sposb mylenia. Jak odnotowuje profesor Edward T. Hall, autor ksiki The Silent Language1, nakrcono na 16-milimetrowym czarno biaym filmie przejazdy kilku wykwalifikowanych narciarzy w Al pach. Naukowcy po przejrzeniu filmu klatka po klatce podzielili pynne ruchy wykonywane podczas zjedania na nartach na co, co nazywali jednostkami podstawowymi (ang. isolates) lub naj mniejszymi jednostkami zachowania. Przygldajc si w ten sposb jedzie na nartach odkryli, e cho narciarze mieli bar dzo rne style, stosowali te same podstawowe jednostki ruchu. Wystarczyo, aby te jednostki zostay opanowane przez prze citnych lub pocztkujcych narciarzy, a natychmiast stawali si lepsi. Kady mg poprawi jazd na nartach, wykonujc ruchy,
E. T. Hall, The Silent Language, Fawcett Publications, Greenwich 1959. Polskie wydanie: Bezgony jzyk, PIW, Warszawa 1997.
1

ktre profesjonalnym narciarzom przychodziy w sposb natu ralny. Kluczem byo zidentyfikowanie istoty tej biegoci, czyli wyizolowanych ruchw, dziki ktrym wielcy narciarze byli wa nie wielcy. Teraz mogli si tego nauczy take inni. W NLP to podejcie okrela si pojciem modelu. Zasada ta zostaa w NLP rozszerzona na kady obszar ludz kiego dowiadczenia. By moe chciaby udoskonali swj zwi zek, wyeliminowa troski i niepokoje lub te sta si bardziej konkurencyjny na rynku. Kluczowe ruchy nie wymagaj wcale uycia muskuw, ale bazuj na Twoich wewntrznych repre zentacjach" takich, jak sowa, obrazy, emocje czy nawet wierze nia. Praktycy NLP prowadz badania nad wielkimi mistrzami rnych obszarw ycia, aby odkry ich metod na sukces. W ten sposb poznaj niepowtarzalne techniki, tworzc unikalny system nauki prowadzcy do uzyskiwania tych samych wyni kw, czyli stosowania modelu ludzi wybitnych, ktrym si udao wbrew przeciwnociom i wyzwaniom napotykanym take przez nas kadego dnia. Ponisze przykady poka, jak olbrzymi r nic mona zaobserwowa dziki modelowaniu z NLP. Wyobra sobie rodzica, ktry motywuje dziecko czstym krzy kiem. Zanim takie dziecko doronie, prawdopodobnie zacznie wewntrznie utosamia t potn i negatywn form motywacji i nauczy si rozmawia ze sob przy uyciu tego bardzo negatyw nego jzyka. Taka osoba, cho zmotywowana, zapaci za to zymi emocjami wywoanymi przez krytyczne sowa. Z NLP mona nauczy si zmienia to wewntrzne postpowanie i zastpi je tym samym rodzajem pozytywnej motywacji i dobrymi emocjami, ktre stosuj wybitni sportowcy i kreatywni wynalazcy. Gboko rozdarty przed podjciem wanej decyzji biznesmen odczuwa konflikt i brak zaufania do wasnych umiejtnoci. Po zastosowaniu technik NLP w celu zmiany sposobu myle nia i wprowadzenia tych samych mentalnych metod, z ktrych korzystaj skuteczni decydenci, reaguje bardziej pozytywnie.

30

CO

TO JEST NLP?

31

Zanim jeszcze w jego umyle pojawi si myl: Czy powinie nem to robi? Nie jestem pewny. Nie stra tego, tylko nie przepu nastpnej okazji", zadaje sobie przydatne pytania, ktre pomagaj zebra informacje potrzebne do skutecznego podjcia decyzji i zwikszenia wydajnoci. S to midzy in nymi takie pytania, jak: Co musz wiedzie, by podj t de cyzj?" lub Jakie s gwne korzyci i jak mog je osign?". Cieszca si popularnoci sportsmenka decyduje si wystpi w nowej dyscyplinie sportowej. Ostatni raz trenowaa j na stu diach. Aby si przygotowa, wizualizuje sobie mentalnie naj lepsze osignicia z przeszoci w dyscyplinie, w ktrej zwyciaa dotychczas. Nastpnie, zachowujc koncentracj oraz energi py nc z tych chwil, wyobraa sobie zastosowanie tych emocji do swego nowego denia. Fizycznie wykonuje program treningowy nowej dyscypliny, a w umyle na nowo weryfikuje wszystkie za oenia. Podczas pierwszych rozgrywek komentatorzy sportowi peni zdumienia mwi o jej wrodzonym talencie. Jest bardzo zadowolona, e pracowaa tak ciko i tak mdrze. Wszystko, co wspomniane osoby robiy, byo produktem ich zwyczajowych sposobw mylenia. Rwnie to, co Ty nauczy e si robi, jest efektem Twojego przyzwyczajenia. Zaczyna jc od sposobu budzenia, poprzez sposb, w jaki chodzisz do pracy czy ulubiony rodzaj wypoczynku, jeste jednostk zbudo wan z nawykw osob posugujc si schematami. Wszy scy tacy jestemy. Jaka jest Twoja ulubiona potrawa? Jak drog wracasz zazwyczaj do domu? Gdy ubierasz si rano, najpierw zakadasz gr czy d? Naukowe badania psychologiczne ujaw niy, e zachowanie czowieka prawie cakowicie skada si z przy zwyczaje. Owe przyzwyczajenia lub wzorce s bardzo przydatne. Oprcz tego, e pozwalaj wykonywa nam tak wiele rzeczy bez koniecznoci mylenia o nich, stanowi rwnie podstaw tworzenia nowych zachowa i rozpoznawania sytuacji niezwy kych. Wady takich nawykw staj si widoczne dopiero wtedy,

gdy chcemy je zmieni. Mczyzna, ktry uywa negatywnej strategii motywacji, sdzi, e jest to naturalne i waciwe, gdy do tego si przyzwyczai. Nie wiedzia, e co innego jest moliwe. Biznesmen wiedzia, e jego strategia nie nadawaa si do okrelo nych sytuacji, ale nie wiedzia, jak to zmieni. Moda sportsmenka wiedziaa, e do wypracowania nowych zwyczajw musi wykorzy sta stare. Wiedziaa, e jeli sobie wyobrazi siebie z nowymi nawykami, jej mzg w naturalny sposb zacznie tworzy men talne i fizyczne cieki. Z NLP jeste w stanie zmienia swoje myli, emocje i zacho wania, a take dodawa nowe, ktre stan si tak samo upo rzdkowane i regularne jak te stare a w dodatku duo przy jemniejsze.

Na pocztek: szybkie i proste zmiany przy uyciu NLP


wiczenia NLP to rodzaj eksperymentw mylowych, gimna styki umysu czy zabawy. Laboratorium lub boisko jest wewntrz umysu. Pomyl o nich jak o szansie wyprbowania czego no wego, robienia rzeczy w nowy sposb i rdle dobrej zabawy. Oto kilka prostych wicze, ktre dadz przedsmak tego, jak to dziaa. Czy jechae kiedykolwiek kolejk lub korzystae z innej podobnej atrakcji w parku rozrywki? Przez chwil postaraj si przypomnie sobie jedn konkretn przejadk. Nastpnie wy obra sobie, e jazd t obserwujesz z do duej odlegoci, na przykad siedzc na awce w parku. Odlego ta pozwala Ci obserwowa siebie jadcego w wagoniku. Zwr uwag na to, co czujesz, obserwujc siebie z tej odlegoci. Nastpnie wsid do wagonika, tak by mg poczu swoje donie na znajdujcej si przed Tob porczy. Patrzc na tory, obserwuj przemykajce

32

CO

TO JEST NLP?

33

widoki, poczuj wibrujcy ruch pojazdu, usysz odgosy krzykw wok. Zwrot uwag na to, jak ponownie przeywasz t jazd. Jazda w wagoniku kolejki, odczuwanie jego rzucajcych ruchw jest zupenie innym dowiadczeniem ni wyobraanie siebie obserwujcego t jazd z daleka. Te dwie zupenie odmienne perspektywy maj rne sche maty umysowe. Przejadka kolejk jest angaujca i ekscytu jca. W terminologii NLP nazywa si to asocjacj. Obserwowanie swojej jazdy z dystansu jest kojce i bezstronne. W terminologii NLP nazywa si to dysocjacj. Czytajc t ksik odkryjesz, e kade dowiadczenie skada si z tych oraz wielu innych okrelonych schematw dowiadczenia. Odkrycie owych rnic i ich zastosowanie jest podstaw metodologii NLP. Aby mie z czego przyjemno, trzeba wzi w tym aktywny udzia tak fizycznie, jak i mentalnie, wkraczajc w to dowiadczenie i wta piajc" si w nie. NLP pozwala nauczy si takiego wchodzenia w wybranym miejscu i momencie. Z drugiej strony, kady z nas ma rwnie takie przeycia, w ktrych pewien obiektywizm, men talny dystans byby kojcy i bardzo pomocny. Wychodzc poza dowiadczenie i poza wzbudzane przez nie intensywne emocje, moemy w prosty sposb zmieni nasze postpowanie w takich sytuacjach na bardziej zaradne i kreatywne. Wanie taka umie jtno wiadomego wykorzystania tych systemw reprezentacji rzeczywistoci2 jest jednym z celw tej ksiki. Zastanwmy si przez chwil nad nastpujcym problemem. Gdyby tak czowiek mg bra aktywny udzia we wszystkich wspaniaych przey ciach, jakich dowiadczy w yciu, oraz zdystansowa si, od izolowa od wszystkich nieprzyjemnych wspomnie i wyj poza nie, uzyskaby emocje pochodzce ze wszystkich swoich pozytywnych dowiadcze oraz pewien dystans do wasnych bdw. Zastanw si, jak wpynoby to na jako ycia. Jeli potrafisz sobie uwiadomi, jak potnym i pozytywnym
2

Inne okrelenie na umysowe schematy dowiadczenia przyp. red.

byoby to narzdziem, zaczynasz rozumie, co ma do zaofero wania NLP. Zanim przejdziemy do kolejnego eksperymentu mylowego, przez minut lub dwie sprbuj oczyci swj umys ze spraw biecych. Najprociej zrobi to, rozluniajc wszystkie czci ciaa. Wyszukaj wszystkie obszary napicia i postaraj si je roz luni lub przed rozlunieniem najpierw napnij je mocniej. Wy szukaj wszystkie napite miejsca i rozluniaj je, najpierw napr ajc jeszcze mocniej, a nastpnie pozwalajc im odpocz. Teraz pomyl o bardzo przyjemnym dowiadczeniu, konkret nym i miym momencie swego ycia o czym, o czym z przy jemnoci teraz by sobie przypomnia. Gdy ju wyobrazisz so bie t sytuacj, zaobserwuj, jak si czujesz. Nastpnie pozwl, by to dowiadczenie przybliyo si do Ciebie, stao si wiksze, janiejsze i barwniejsze. Ponownie zwr uwag na towarzyszce Ci odczucia. Czy ulegy zmianie, na przykad stajc si inten sywniejsze? Teraz pozwl, by to samo dowiadczenie oddalio si od Ciebie, i obserwuj je wewntrznym okiem umysu". Zmniejsza si, staje mniej wyrane, a do momentu, gdy zmaleje do rozmiaru znaczka pocztowego. Zwr uwag na towarzyszce Ci teraz odczucia. Po ukoczeniu tej czci wiczenia pozwl, by obraz przeycia powrci do swego pierwotnego rozmiaru. W przypadku wikszoci ludzi ich przyjemne odczucia staj si zauwaalnie silniejsze wraz z przyblianiem si wyobraenia dowiadczenia oraz znacznie sabsze, gdy jest ono oddalone. To, jak i dlaczego tak si dzieje, jest podstawowym elementem NLP i omwimy go szczegowo w dalszych rozdziaach tej ksi ki. Teraz chcemy co podkreli. Wikszo osb nie ma pojcia, e mona tak atwo wpywa na sposb, w jaki myl i odczu waj, zwaszcza przy zastosowaniu tak prostego procesu jak zmiana waciwoci swojej umysowej reprezentacji. Potrafi wy obrazi sobie zmian ubrania, samochodu, nawet pracy i miasta, w ktrym mieszkaj, ale wikszoci nigdy nawet przez myl by nie przeszo, eby wiadomie zmienia umys. Aby pozytywne wspo mnienia stay si bardziej intensywne, wystarczy je wprowadzi

34

COTOJESTNLP?

35

w pole wiadomoci. Aby trudne wspomnienia byy mniej inten sywne, mona je odsun od siebie na pewien dystans. Jeste w stanie tak samo postpi z kadym aspektem wa snego ycia. Jeeli masz mczcy problem, posiadasz rwnie zdolno umysowego i (lub) wiadomego odsunicia go daleko poza siebie. Z dystansu uzyskuje si wicej mentalnej prze strzeni". Mona wwczas si odpry i wszystko przemyle z janiejszym umysem. Odprasz si i janiej mylisz, patrzc z tej nowej perspektywy. Prawie wszyscy potrafi wymyli wi cej i wpa na lepsze rozwizania przy neutralnych emocjach, ni czujc si w puapce lub pod presj. W przypadku jakiego pozytywnego przeycia, gdy na przykad bdziesz chcia co w yciu zdoby lub osign, wystarczy przybliy to wyobra enie, aby stao si bardziej wyrazist i zajmujc czci ycia. Prawie wszystkie techniki wizualizacji czsto podkrelaj zna czenie pielgnowania swoich marze i celw w umyle. NLP daje zdolno wykonywania tego w szybki i prosty sposb. A byy to tylko dwa przykady. Nauczye si tylko dwch sposobw, w jaki mzg koduje" doznania. Poznae par podstawowych elemen tw NLP, ktre mog zmieni Twoje ycie. Niektrzy w tym miejscu zatrzymaj si, pytajc: Nie umiem tak dobrze wszystkiego sobie wyobrazi. Czy bd mg uywa NLP?". Odpowied brzmi tak. NLP wykorzystuje wszystkie pi zmysw: wzrok, such, dotyk, smak i wch. Przeprowadzone ponad dekad temu badania NLP odkryy, e u wikszo ludzi jeden z piciu zmysw jest rozwinity bardziej od reszty. By moe na przykad zawsze uwielbiae rysowa, fotografowa lub ukada pikne rzeczy. W takim przypadku tworzenie w wy obrani umysowych obrazw i wizualizacja prawdopodobnie nie sprawiaj Ci adnych kopotw. A moe kochasz ksiki, so wa, rozmowy lub muzyk, a take jeste bardziej wraliwy na to, co mwi ludzie, oraz na ich ton gosu. W takim przypadku bardziej naturalne bdzie dla Ciebie korzystanie z ucha, a nie

oka umysu3. Urodzeni sportowcy s zazwyczaj bardziej wiado mi swoich ruchw i napinania si mini. By moe te, gdy wchodzisz do pokoju, odczuwasz silne emocje dotyczce siedz cych tam ludzi. To wskazuje na to, e w Twoim przypadku bar dziej ni inne zmysy rozwinity jest zmys dotyku, kinestetyczny. Czytajc t ksik, atwo zauway, e rne wiczenia kad nacisk na rne zmysy. Jest to celowe. Po pierwsze, t ksik bd czyta rne osoby z rozmaicie rozwinitymi zmysami, a przecie chcemy zaoferowa co, co wydaje si naturalne" dla kadego stylu rozumowania i rozumienia. Po drugie, wane jest, by nauczy si dostrzega i rozwija kady ze zmysw, aby mie jeszcze lepszy dostp do wszystkich we wntrznych zasobw". Skupmy si teraz na jzyku bdcym kamieniem wgielnym programowania neurolingwistycznego, ktre jako jedyne wyko rzystuje zmys suchu. W prawie kadej rozmowie syszy si, jak ludzie uywaj zwrotw: Nie martw si" lub Nie myl o tym". Zastanwmy si chwil nad tym. Gdyby kto Ci powiedzia: Nie myl o tym duym czarnym niedwiedziu", co natychmiast staoby si w Twoim umyle? Wbrew temu, co usyszae, za czby o nim myle. Tak samo jest, gdy kto Ci powie: Nie myl o tym kopocie". Nasz mzg po prostu nie wie, jak wyraa negatywne pojcia. Aby wiedzie, o czym ma nie myle, mzg musi najpierw pomyle o tym. Wszyscy znaj menederw i rodzicw, ktrzy chcc pomc, mwi, czego nie robi. W ten sposb bezwiednie kieruj uwag w dokadnie tym kierunku, ktrego nie chcieli wskaza. Oto kilka przykadw: Nie przejmuj si humorami klienta", Nie panikuj", Nie uwaam, e jeste gupi" i Nawet nie myl o tym, e zo staniesz zwolniony". Rwnie wikszo z nas uywa negatyw nych wypowiedzi. Mwimy: Nie bd o tym myla" i to robimy.
Mowa o suchowym systemie wewntrznej reprezentacji (ang. auditory) przyp. tum.

36

COTOJESTNLP?

37

Inne dobrze znane przykady to: Wicej ju tego nie zrobi", Nie denerwuj mnie" i Nie jedz sodyczy przed spaniem". Ma my zwyczaj mylenia o tym, czego nie chcemy zrobi, po czym czsto to robimy. Programowanie w nazwie programowanie neurolingwistyczne" oznacza, e moemy zmienia nasze aktualne myli, czyli programy, na takie, ktre chcielibymy mie. W przypadku ne gatywnego formuowania wypowiedzi moemy negatywne myli wyraa w formie pozytywnej. Zamiast mwi, czego nie chcemy, moemy powiedzie, co chcemy. Warto sprbowa. Pomyl teraz o negatywnej wypowiedzi, ktr stosowae wobec siebie, i poeksperymentuj z przemian jej w wypowied pozytywn. Za miast na przykad wmawiania sobie, e nie trzeba si martwi, sprbuj powiedzie sobie, e masz korzysta z okazji. Moesz te zastanowi si: Jak najlepiej przygotowa si do tego wy zwania?" lub Jak chciabym si czu?". To nie tylko poprawia humor, ale faktycznie zmienia orientacj mzgu i przygotowuje do osigania tego, co si chce, poprzez skupianie myli na po zytywnych rzeczach, ktrych pragniemy. Wystarczy zastosowa tylko przedstawione w tej czci trzy szybkie i proste pojcia NLP, by zauway, e dziki NLP mona wprowadzi do swojego ycia wiksz liczb pozytywnych i zwy ciskich zachowa. Po pierwsze, pragnienia i myli naley wy raa w pozytywnych sformuowaniach. Po drugie, naley zwik szy umysow wyrazisto tego, co chce si osign, aby stao si to bardziej atrakcyjne dla Ciebie. Po trzecie, naley wzi czynny udzia w tych prowadzcych do sukcesu zachowaniach oraz wiadomie je powtarza, aby okazay si czym natural nym. Ten program jest gwnym elementem NLP. Takie prak tyczne podejcie do zmiany w NLP jest gwn metod prowa dzc do transformacji osobistej.

Nowe reguy umysu


Jest ju prawdopodobnie jasne, e metodologia NLP opiera si na reguach, ktre rni si znacznie od tradycyjnej psycho logii. Podczas gdy tradycyjna psychologia kliniczna zajmuje si gwnie opisywaniem trudnoci, kategoryzowaniem ich i wy szukiwaniem przyczyn w ujciu historycznym, NLP jest zain teresowane tym, jak nasze myli, czynnoci i odczucia wsp pracuj w celu stworzenia naszych dowiadcze. NLP, ktrego podstaw s nowoczesne nauki: biologia, lingwistyka i infor matyka, rozpoczyna od nowych zasad okrelajcych sposb dzia ania umysu lub mzgu. Te zasady nazywane s zaoeniami NLP (ang. The NLP Presuppositions). Gdyby sprbowa pod sumowa wszystkie zaoenia w jednym zdaniu, brzmiaoby ono nastpujco: Ludzie pracuj perfekcyjnie (schematycznie). Nasze konkretne myli, dziaania oraz uczucia powoduj stae i okrelone rezultaty. Moemy z tych wynikw si cieszy lub smuci, gdyby jednak powtrzy te same myli, dziaania i uczu cia, uzyskalibymy te same wyniki. Proces dziaa i to doskonale. Aby zmieni wyniki, musimy zmieni myli, dziaania i uczu cia, ktre je wywoay. Kiedy ju zrozumiemy, jak utworzy oraz utrzyma swe wewntrzne myli i uczucia, z atwoci bdziemy mogli zmieni je na bardziej przydatne lub, gdy uznamy je za lepsze, bdziemy rwnie w stanie przekaza je innym. Zaoenia NLP s podstaw do robienia wanie tego.

Zaoenia NLP
Mapa to nie terytorium. Nasze umysowe mapy wiata nie s tym wiatem. Reagu jemy raczej na nie, a nie na otaczajcy nas wiat. Duo prociej jest zaktualizowa takie mapy rzeczywistoci, zwaszcza uczucia i sposoby interpretacji, ni zmieni wiat.

38

CO

TO JEST NLP?

39

Dowiadczenie ma struktur. Nasze myli i wspomnienia maj wasny wzorzec. Zmiana tego wzorca lub struktury powoduje, e automatycznie ulega zmianie take nasze dowiadczenie. W ten sposb moemy neutralizowa nieprzyjemne wspomnienia i wzbo gaca te, ktre bd nam suy. Jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. Moemy przestudiowa umysow map osoby, ktrej wszystko si udaje, po czym uczyni j nasz wasn. Bardzo wiele osb uwaa, e pewne rzeczy s niemoliwe do wykonania, bez podjcia jakiejkolwiek prby wyjcia z problemowej sytuacji. Trzeba sobie wyobrazi, e wszyst ko jest moliwe. Jeli istnieje jakie fizyczne lub rodowi skowe ograniczenie, wiat przey powiadomi Ci o tym. Umys i ciao s czci tego samego systemu. Nasze myli wpywaj midzy innymi na napicie minio we, oddech lub emocje, a te z kolei oddziauj na nasze myli. Kiedy nauczymy si je zmienia, bdziemy rwnie potrafili ksztatowa inne rzeczy. Ludzie maj wszelkie niezbdne zasoby, jakich potrze buj. Umysowe reprezentacje, wewntrzne gosy, doznania i uczucia to podstawowe klocki skadajce si na cao naszych mentalnych i fizycznych zasobw. Mona je wy korzystywa do budowania dowolnych podanych myli, odczu lub umiejtnoci, po czym umieci je w naszym yciu tam, gdzie chcemy, lub tam, gdzie s nam najbar dziej potrzebne. Nie mona si NIE porozumiewa. Ludzie komunikuj si cay czas, przynajmniej niewerbal nie, i sowa s czsto najmniej wan czci przekazu. Westchnienie, umiech i spojrzenie to wszystko porozu miewanie si. Nawet nasze myli to sposb komunikacji

z nami samymi i s one ujawniane innym poprzez nasze oczy, ton gosu, postaw i ruchy ciaa. Sensem przekazu jest odpowied, ktr si otrzymuje. Inni odbieraj to, co mwimy i robimy, poprzez sw umy sow map wiata. Sytuacja, w ktrej kto syszy co in nego od tego, co mielimy na myli, pozwala zauway, e komunikacja to raczej to, co zostao odebrane. Naley zwraca uwag, jak odbierany jest nasz przekaz. Dziki temu nastpnym razem bdzie mona go dostosowa, aby by bardziej zrozumiay. W kadym zachowaniu kryje si jaka dobra intencja. Kade zachowanie, nawet to najbardziej ranice, krzyw dzce czy bezmylne, ma u swego rda pozytywny cel. Krzyk, aby zosta zauwaonym. Bicie, by odeprze niebez pieczestwo. Ukrywanie si, by poczu si bezpiecznie. Zamiast usprawiedliwia lub potpia takie czyny, mo emy je oddzieli od pozytywnych intencji danej osoby, aby mona byo znale nowe, lepsze i bardziej konstruk tywne sposoby na uzyskanie tego samego rezultatu. Ludzie zawsze dokonuj najlepszego wyboru spord do stpnych im opcji. Kady z nas ma swoj niepowtarzaln osobist histori. Ona pozwala nam pozna, co i jak robi, czego i jak chcie, co i jak ceni, czego i jak si uczy. To nasze do wiadczenie. W oparciu o t baz dowiadcze musimy dokonywa wszystkich wyborw; to znaczy dopki w na szej bazie nie znajd si nowe i lepsze dowiadczenia. Jeli to, co robisz, nie dziaa zrb co innego. Zrb cokolwiek innego. Jeli bdziesz cigle robi to samo, zawsze bdziesz to sa mo otrzymywa. Jeli chcesz czego nowego, zrb co no wego. Zwaszcza przy tak duej liczbie moliwoci.

Gdy czowiek uczy si czego nowego, ma siln pokus, by przeksztaci to w co, co ju zna. Gdyby NLP byo tylko nazw

40

CO

TO JEST

NLP?

41

czego ju znanego, atwiej byoby wyjani jego zaoenia i nie byoby potrzeby poznawania niczego nowego. Jednak NLP jest czym nowym. Nowym sposobem patrzenia na ten sam umys i zachowanie czowieka. NLP zadaje nowe pytania, ktre stymu luj nowe odpowiedzi. NLP zaczyna od nowych zaoe, ktre tworz nowe moliwoci. Aby efektywnie bada wzorce ludzkiej doskonaoci, przyjmuje si, e zaoenia NLP s prawdziwe nie dlatego, e zostay udowodnione, ale dlatego, e majc je w pamici, otrzymuje si znacznie wicej wolnoci wyboru i moliwoci. Kade zaoenie zostanie omwione bardziej szcze gowo w kolejnych rozdziaach. Teraz przyjrzyjmy si, jak za stosowanie kilku z nich moe doprowadzi do nowych i wy czerpujcych sposobw tworzenia zmiany.

Mapy, umysy, emocje i zmiana


Pierwsze zaoenie NLP brzmi: mapa to nie terytorium. To zda nie zostao wypowiedziane przez polskiego matematyka, Alfreda Korzybskiego. Zawsze podkrela, e mapa drogowa lub menu w restauracji moe pomc w znalezieniu drogi w miecie lub wyborze dania. Rni si one jednak cakowicie od obranej tra sy lub przyniesionej do stou potrawy. Realizacj tej zasady mo na codziennie obserwowa w dziaaniu, w czasie gdy ludzie jad do pracy. Kady z kierowcw kiedy, par miesicy lub nawet wiele lat temu, przejrza map, wyprbowa kilka rnych tras, po czym wybra najlepsz drog z domu do pracy i z powro tem. Od tego czasu wikszo z tych kierowcw jedzi codzien nie t sam tras. W tym czasie zbudowano nowe przecznice lub dojazdy. Jeli kierowca nie powici czasu na aktualizacj swojej mapy umysowej, midzy jego map a rzeczywistym tere nem z koniecznoci powstan pewne rnice. Nie bdzie to miao wielkiego znaczenia a do dnia, gdy na jego trasie do pracy roz poczn si roboty drogowe. Samochody zaczn si wycofywa,

gdy kierowcy ze starszymi mapami zostan wybudzeni ze swego umysowego upienia i odkryj, e maj tylko kilka tras, i zupe nie nie znaj innych. Tymczasem kierowcy z nowszymi i bar dziej kompletnymi mapami, ktre pokazuj wicej tras, skrcili ju w poprzedni przecznic i s wanie w drodze do pracy. Najlepszym sposobem, by doceni warto tego zaoenia, jest bezporednie jego dowiadczenie. W tym celu przez kilka mi nut wykonuj ponisze wiczenie. Pamitaj, e im peniejsz uwa g mu powicisz, tym dokadniejsze bd wyniki. Kady przey w yciu par rozczarowa, czyli dowiadcze, ktre po pewnym czasie okazay si nie by tak zotym intere sem, za jaki si je na pocztku uwaao. Ludzie czsto mwi, e zmieniaj si wraz z upywem czasu, ale to nie czas jest czyn nikiem decydujcym. Zmienia ich sposb, w jaki pamitali dane wydarzenie. Po ukoczeniu wiczenia Muzyka filmowa kod umy sowy, lub inaczej Twoja mapa dla takiego przeycia, ulegnie zmianie, poniewa przeksztacisz go celowo. Umiejtno wpro wadzania takich poprawek pozwala nie czeka na zmian swych uczu. Mona je zmieni od zaraz. WICZENIE 1. MUZYKA FILMOWA4 W tym wiczeniu poznasz sposb zmiany niemiych wspomnie. T technik najlepiej stosowa do codziennych problemw o ni skiej lub redniej intensywnoci. 1. Obejrzyj film o stwarzajcej problem sytuacji. Zacznij myle o codziennym problemie. Przypomnij sobie na przykad chwile, gdy bye rozczarowany lub zawstydzony. Momenty, gdy nie czue si zbyt dobrze. Wybierz konkretn i prawdziw sytuacj

C. Andreas, S. Andreas, Change Your Mind and Keep the Change, Real People Press, Moab 1987. Z tej ksiki zaadaptowano krtkie techniki NLP opracowane przez wsptwrc NLP Richarda Bandlera.

42

CO

TO JEST NLP?

43

z przeszoci. Mylc o tym okrelonym zdarzeniu, zwr uwag na obrazy i dwiki, ktre pojawiaj si w Twej gowie, i obej rzyj film z rozgrywajcego si przed Tob zdarzenia. Na koniec odnotuj swoje odczucia. 2. Wybierz muzyk przewodni. Teraz wybierz jak muzyk przewodni". Ma ona nie pasowa do odczu, jakie wywoa w Tobie obejrzany przed chwil film. Twoje wspomnienie jest prawdopodobnie powane i trudne. Dlatego wybierz co lekkie go i skocznego jak muzyka cyrkowa lub podkad muzyczny do filmu rysunkowego. Niektrzy wol szybk muzyk taneczn, inni nadmiernie dramatyczn muzyk klasyczn lub operow, jak uwertura do opery Wilhelm Tell" znana bardziej jako muzyka przewodnia ze starego serialu radiowego i telewizyjnego Samotny wczga". 3. Powtrz film z muzyk. Po wybraniu muzyki pozwl, by zagraa gono i wyranie w mylach, gdy zaczniesz ponownie oglda swj film. Niech gra do samego koca. 4. Sprawd rezultat Teraz ponownie przewi film do pocztku. Odtwrz go bez muzyki i odnotuj swoj reakcj. Czy Twoje odczu cia ulegy zmianie? Dla wielu osb ogldane w ten sposb zdarze nie staje si absurdalne lub humorystyczne. W przypadku innych zmniejszaj si bardzo lub przynajmniej neutralizuj nieprzyjemne odczucia. Jeli uwaasz, e te odczucia nie s jeszcze satysfakcjo nujce, sprbuj zastosowa inny rodzaj muzyki przewodniej do filmu, a znajdziesz melodi, ktra w Twoim przypadku zadziaa. Ten rodzaj zmiany jest dowodem, e mapa to nie terytorium. Wanie zmienie jedn ze swoich umysowych map, aktuali zujc j i oferujc nowe trasy zastpcze. Ta zmiana demonstruje rwnie inne zaoenie NLP: dowiadczenie ma struktur. Przed wiczeniem struktura lub wzorzec Twojego wspomnienia za wieray powan i pen negatywnych emocji scen. Dodanie niepasujcej muzyki filmowej tak bardzo zmienio pierwotn struktur przeycia, e musiay si zmieni take odczucia. Zanim przejdziemy do nastpnego wiczenia, wykonaj wicze nie 1., stosujc przynajmniej trzy inne typy nieprzyjemnych prze y. Poeksperymentuj z rnymi rodzajami muzyki przewodniej,

aby dowiedzie si, ktre najlepiej sprawdzaj si w Twoim przy padku w zalenoci od rodzaju dowiadczenia. Teraz przez chwil przywoaj ponownie jedno z tych zmienio nych wspomnie. Odkryjesz, e daje ono inne, bardziej twrcze emocje. Zauwa, e z tymi nowymi emocjami zaczynasz spon tanicznie myle o rzeczach, ktre mgby powiedzie lub zro bi w razie, gdyby taka sytuacja si powtrzya. To nowe odczucie jest czsto potn metod uwolnienia Twojej kreatywnoci w trudnej sytuacji. A oto inna metoda na uzyskiwanie podob nych emocji.

WICZENIE 2. OBRAMOWANIE 1. Wyobra sobie kopotliw sytuacj. Przywoaj wspomnienie innego, nieco problematycznego zdarzenia lub codziennej trud noci. Im czciej takie zdarzenie i towarzyszce mu emocje bd wystpowa, tym szybciej wpyn na Twoje ycie zmiany NLP. Jeli negatywne emocje z pierwszego wiczenia nie zniky lub nie zmieniy si tak, jakby sobie tego yczy, skorzystaj ponow nie z tej sytuacji. 2. Obejrzyj siebie na zdjciu. Szybko przewi" film ze wspo mnienia tego zdarzenia, ale tym razem wybierz jeden moment, czyli swoist klatk filmow, ktra wedug Ciebie najlepiej sym bolizuje cae przeycie. Patrzc na ten obraz, przyjrzyj si, czy widzisz modszego siebie w taki sposb, jakby patrzy na swoje zdjcie z tego zdarzenia. Jeli tak nie jest, zacznij po prostu cofa si w wyobrani, co pozwoli widzie coraz wiksz cz sceny, a zobaczysz si tak, jak wygldae w tamtym momencie. Patrz na wszystko z punktu widzenia obserwatora. 3. Dodaj ramk. Majc ju obraz w pamici, zastanw si nad tym, w jakiej ramce umieci to zdjcie. W kwadratowej czy okr gej, a moe owalnej? Jak szeroka powinna by ta ramka i ja kiego koloru? By moe wolaby nowoczesn ramk ze stali, a moe staromodnie zot z dekoracjami i gobkami. Po wy braniu ramki dodaj owietlenie punktowe. 4. Zmie je w obraz lub fotografi. Jak przeksztaci ten obraz w co bardziej artystycznego? Wystarczy wyobrazi go sobie jako

44

CO TO J E S T N L P ?

45

artystyczn fotografi wykonan przez Ansela Adamsa lub obraz w stylu znanego malarza, Renoira lub Van Gogha. Nastpnie we swoje oprawione w ramk przeycie i umie midzy innymi ob razami w prywatnej galerii swojego umysu. 5. Sprawd rezultat. Przez chwil oczyszczaj swj umys. Oddy chaj gboko. Teraz pomyl o tym zdarzeniu, ktre Ci niepo koio. Twoje odczucia ulegy prawdopodobnie zmianie. Jeli nie, powtrz to wiczenie, stosujc inn ramk i inny styl malarstwa lub fotografii, a znajdziesz ten, ktry satysfakcjonujco zmieni Twoje emocje. Niektrzy chc natychmiast wiedzie, jaka jest trwao tych zmian. Sprawd to teraz. Sprawd za godzin. Zanotuj sobie w notesie lub kalendarzu i sprawd za tydzie lub za miesic. Odkryjesz, e Twj sposb mylenia pozostanie zmieniony, po niewa do zmiany zastosowae t sam metod, przy ktrej uyciu mzg koduje informacje. I w kadej chwili moesz za decydowa o jej dalszej zmianie. Zauwa, e zmiana ta nie zostaa wymuszona. Nie powta rzae tygodniami mantry afirmujcej. Nie prbowae wykorzy stywa silnej woli. W zamian uye mzgu w sposb, w ktry naley go uywa. Zaczynasz poznawa pierwsze z kodw umy sowych NLP, elementy, ktre tworz nasze myli, emocje, dzia ania i przekonania. To, co zmienie, byo tylko pomniejszym rozczarowaniem, ale jeszcze kilka minut temu mylenie o tym zdarzeniu powo dowao, e czue si le. Teraz zostao trwale przeksztacone. W przyszoci zawsze, gdy je sobie przypomnisz, w sposb natu ralny i automatyczny poczujesz si bardziej zaradny. Poznae szybk technik przeksztacania negatywnego wspomnienia w takie, ktre nie bdzie wicej przeszkadza. Podobnie jak w przypadku poprzedniego wiczenia, opisane instrukcje zasto suj do rnych wspomnie. Poeksperymentuj z rnymi ram kami i stylami sztuki.

Ludzie od zawsze umieli zmienia swe wewntrzne obrazy i dwiki, upikszajc je i czc z innymi wspomnieniami. Jed nak do czasw NLP nikt nie wiedzia, jak systematycznie korzy sta z tej umiejtnoci do polepszenia nastroju, sposobu myle nia oraz podnoszenia jakoci ycia. Gdy nastpnym razem zacznie Ci niepokoi jakie zdarzenie lub stare wspomnienie, sprbuj spojrze na nie z nowej perspek tywy. Zrb to, podejmujc wiadome czynnoci majce na celu zmian sposobu, w jaki niewiadomie o nim mylisz. Obejrzenie tego wspomnienia jak filmu ze skoczn muzyk, woenie go w ramki lub przeksztacenie w obraz czy zdjcie pozwoli rzuci na nie nowe, bardziej korzystne wiato. Dziki NLP potrafisz zrobi to samo ze wszystkimi problemami, wykorzystujc umys w kreatywny sposb, aby odnie sukces we wszystkich dziedzi nach ycia.

Mistrzowie i (ich) modele doskonalenia si


Nie powinno nikogo zdziwi, e w historii wiele osb stosowao ju niektre z zaoe NLP jako napd do osignicia wielkiego sukcesu. Zdobywca Oscara, Anthony Hopkins przypisuje sw karier Welshmanowi Richardowi Burtonowi, ktrego pozna w wieku pitnastu lat. Hopkins twierdzi, e mia on duy wpyw na jego ycie, gdy uciek z domu rodzinnego i sta si aktorem. Wtedy stwierdzi, e te chciaby to zrobi5. Historia prezydenta Clintona, ktry spotka w wieku szesnastu lat prezydenta Ken nedyego, jest prawie identyczna. W biznesie praktyka wzoro wania si na przywdcach ma swoj nazw i dug histori. Jest R. Burton Dies at 58", Chicago Tribune, 6 sierpnia 1984

46

CO

TO JEST NLP?

47

to mentoring. Wiele osb na kierowniczych stanowiskach ku puje garnitur, krawat i napj tej samej marki, co ich odnoszcy sukcesy szef, prbujc w ten sposb poczu, jak to jest by ta k osob. Niektrzy posuwaj si jeszcze dalej i opowiadaj te same arty, a nawet kopiuj gesty i wzorce mowy. S to wysiki prowadzce do tego, by wej w skr eksperta", aby odkry, co powoduje, e jest tald a nie inny. Ekspert" czsto si w to wcza, opowiadajc dzieje doznanych trudnoci i sugerujc kierunek dziaa lub nauki. Jeli mamy w pamici pierwsze dwa z zaoe NLP mapa nie jest terenem i dowiadczenie ma struktur wchodzenie w czyj skr przyjmuje nowe, bardziej dogbne znaczenie. Zamiast zwyczajnego kopiowania ubra i naladowania gestw owe wysiki mona by wykorzysta do odkrycia wewntrznej mapy umysowej mistrza. Zamiast zwykego uczenia si tego sa mego co ta osoba, mona by docenia to w ten sam sposb co ona. Poniewa dowiadczenia maj struktur, bdzie to mapa umysowa prawdziwej i konkretnej osoby odnoszcej sukcesy. Co, co mona odkry, skopiowa i wdroy do pracy, a take przekaza innym. Zastanwmy si teraz nad zaoeniem NLP: jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. To jest jedna z najbardziej ekscytujcych rzeczy, gdy mylimy o NLP. Oznacza, e motywacja, perswazja, pewno siebie, poczucie wasnej war toci, podejmowanie decyzji, kreatywno i jeszcze wicej cech oraz umiejtnoci to te, ktrych mona si nauczy w taki sam sposb jak jazdy samochodem, uywania komputera, jazdy na nartach czy gry w tenisa. Osignicia maj struktur. Uczc si elementw doskonaoci, ktra charakteryzuje najwybitniejsze osoby na wiecie, mona nauczy si tworzenia tego samego rodzaju osigni dla siebie.

Ludzie maj wszelkie niezbdne zasoby, jakich potrzebuj


Moesz uwaa, e niektrzy s mdrzejsi lub w naturalny spo sb szczliwsi czy bardziej utalentowani od innych, e maj wicej naturalnych zasobw, z ktrych mog korzysta, lub e maj w yciu przewag. By moe tak jest. Bez wtpienia niekt rzy osignli wspania rwnowag midzy swym potencjaem wewntrznym a sprzyjajcymi okolicznociami na zewntrz. Bez wzgldu na to, czy przygldamy si Roseanne Arnold i jej po staci telewizyjnej, Michaelowi Jordanowi i koszykwce lub Ericowi Claptonowi i jego grze na gitarze, jestemy w stanie zobaczy mistrzw wyrniajcych si dziki wykorzystaniu swych zaso bw. I gdyby przyjrze si bliej tym zasobom, okazaoby si, e kady skada si z obrazw, dwikw, umiejtnoci motorycznych oraz odczu. Przypomnij sobie dwa wczeniejsze wiczenia. W pierwszym w pamici przechowywae dwiki muzyki przewodniej. Po pro stu nie wiedziae, e mogyby si przyda w tej kopotliwej sy tuacji i nigdy nawet nie przyszo Ci do gowy, by je w taki spo sb poczy. Kiedy jednak ju to zrobie, rezultat sta si potnym rdem zmiany. W drugim wiczeniu w Twojej pa mici znajdoway si wizerunki przernych ram do obrazw oraz rne artystyczne style malarskie i fotograficzne. Ponownie nie miae pojcia, e s to potne zasoby, ktre mona w poy teczny sposb poczy z nieprzyjemnym wspomnieniem. Zasoby ju tam byy. NLP pokazao po prostu, jak z nich skorzysta. Kady obraz, dwik lub uczucie jest pewnym zasobem. Nasz mzg obdarza nas umiejtnoci widzenia wewntrznych obra zw. Bez wzgldu na to, jakie s to obrazy, czy na pocztku s one zamazane czy te wyrane, te umysowe filmy mona prze tworzy, by stay si doskonale motywujcymi wyobraeniami. Kady ma moliwo syszenia wewntrznych dwikw. Na

48

COTOJESTNLP?

49

przykad potrafimy sucha za pomoc suchowego systemu re prezentacji i sysze nasz wewntrzny gos oraz gosy znanych nam osb przyjaciela, nauczyciela lub rodzica. Cho wiele osb t wspania umiejtno wykorzystuje do krytyki siebie samego, pozytywny gos wewntrzny moe da nam poczucie wia ry i trzyma nas na dobrej drodze. Moe sta si sugestywnym mwc i motywatorem. W wiecie NLP talent i wewntrzny potencja s czym cakowicie odrbnym. To, co nazywamy talentem, jest po prostu zbiorem tak poczonych, poukada nych i wywiczonych zasobw, e stay si automatycznie wy konywan umiejtnoci. Kady z nas ma moliwo przekszta cenia wewntrznych zasobw w talenty, aby odnosi sukcesy w tym, co kochamy na wiecie. NLP moe nam pokaza, jak tego dokona. Obraz lub dwik wewntrzny moe nie prawdziwy poten cja. W kolejnym wiczeniu o nazwie Krg doskonaoci po prosimy Ci o przypomnienie sobie chwili, w ktrej miae silne wewntrzne poczucie pewnoci siebie. Wybierz ywe wspomnie nie. Takie, ktre z przyjemnoci przeyjesz na nowo. Przypo minajc sobie wyranie moment, w ktrym czue du pewno siebie, bdziesz pobiera te emocje z wewntrznego potencjau przeszych przey. Nastpnie pokaemy, jak utworzy specjal ny wyzwalacz pamici, aby to uczucie powracao dokadnie wtedy, gdy bdziesz tego chcia lub potrzebowa. W NLP Comprehensive czsto podejmujemy prby zastoso wania nowych technik lub moliwoci w celu uzyskania bardziej wyrazistych zmian. Poniewa nigdy wczeniej ich nie wyko nywalimy, wiemy, e pierwszy raz bdzie zdecydowanie daleki od perfekcji. Pozwala nam o tym nie zapomina takie powiedze nie: Wszystko, co warto zrobi, warto zrobi le... na poczt ku". Gdyby to wiczenie si nie udao lub udao si tylko poo wicznie, sprbuj powtrzy je, zwracajc baczn uwag na kady krok. Do wana jest tu synchronizacja, jak i cakowite sku pienie na wykonywanych czynnociach.

WICZENIE 3. KRG DOSKONAOCI Co mgby osign, gdyby w odpowiednich momentach by bardziej pewny siebie? Ktre z pozytywnych uczu z przeszoci chciaby ponownie przey, gdyby mg przenie je z momentu, w ktrym si zdarzyy w Twoim yciu, do miejsca, w ktrych ich potrzebujesz? W dokonaniu tego pomoe Ci wanie Krg doskonaoci. 1. Przeyj na nowo uczucie pewnoci siebie. Wsta i pozwl sobie wrci mylami do czasu, gdy bye bardzo, nawet nadmier nie pewny siebie. Ponownie przeyj ten moment, obserwujc to, co widziae, oraz suchajc tego, co syszae. 2. Krg doskonaoci. Czujc wzrastajc pewno siebie, wy obra sobie wok stp na pododze kolorowy okrg. Jakiego po winien by koloru? Czy chciaby, by wydawa take dwik, na przykad cichy pomruk, ktry podkrelaby, e jest on potny? Gdy uczucie pewnoci osignie najwysze natenie, wyjd z koa, pozostawiajc uczucie pewnoci w rodku. Jest to nietypowa proba, ale dasz rad. 3. Wybierz sygnay. Teraz pomyl o konkretnym momencie w przy szoci, w ktrym chciaby mie to poczucie pewnoci. Przyjrzyj si i posuchaj, co bdzie si dziao tu przed momentem, w ktrym potrzebna Ci bdzie pewno siebie. Sygnaem mog by drzwi do biura szefa, dwik telefonu lub wyczytanie Twojego nazwiska jako nastpnego mwcy. 4. czenie. Zaraz po wybraniu w umyle sygnau wejcia wkrocz ponownie do krgu i poczuj pewno siebie. Wyobra sobie przy szo, w ktrej wok Ciebie dzieje si ta sytuacja, a Ty masz dostpne uczucie pewnoci siebie. 5. Sprawd rezultaty. Teraz ponownie wyjd z krgu, pozostawia jc w nim uczucie pewnoci siebie. Poza krgiem pomyl jeszcze raz przez chwil o nadchodzcym wydarzeniu. Odkryjesz, e w Twoim umyle pojawia si automatycznie uczucie pewnoci siebie. To oznacza, e zaprogramowae si ju na nadchodzce wydarzenie. Czujesz si lepiej i spokojniej, cho to zdarzenie nawet jeszcze si nie wydarzyo. Gdy nadejdzie, okae si, e odpowia dasz z naturalnie wiksz pewnoci siebie.

50

CO

TO JEST

NLP?

51

W punkcie 1. wane jest pene przeycie na nowo dowiad czenia, aby wzmocni zwizane z nim emocje. Wyobra sobie, e znw jeste w takiej sytuacji. Sied lub stj w tej samej po zycji co wtedy i wykonuj te same gesty. W punkcie 2. musisz przez chwil utworzy obraz idealnego wedug Ciebie krgu doskonaoci. Nastpnie masz go doczy do uczucia pewnoci siebie z punktu 1. Czasami pomc moe kilkakrotne wchodzenie i wychodzenie z krgu, aby wzmocni emocje i upewni si, e obraz krgu sta si stymulatorem pozy tywnych odczu. W punkcie 3. musisz upewni si, e wanie te wybrane sy gnay zauwaysz tu przed momentem, w ktrym bdziesz chcia skorzysta z poczucia pewnoci siebie. Jeli sygna pojawi si zbyt pno, zaczniesz ju czu si le, zanim nastpi wywoanie pozytywnego uczucia. To atwo naprawi. Wystarczy wyszuka jaki wczeniejszy sygna i skorzysta z niego. W punkcie 4. chcesz wkroczy do krgu, gdy tylko zauwaysz sygna. To zagwarantuje, e wywoanie pozytywnego uczucia wy stpi, zanim jeszcze bdzie naprawd potrzebne. W ten sposb krg doskonaoci czy si z sygnaami, ktre wczeniej wskazy way na kopotliw sytuacj. W punkcie 5. sprawdzasz trwao poczenia. Przy takim po czeniu sygna bdzie si automatycznie koczy wywoaniem pozytywnych uczu z krgu doskonaoci. W przeciwnym razie naley wrci i znale saby punkt, aby go wzmocni. Przy stosowaniu NLP inicjatywa naley do Ciebie. Sam decy dujesz, jak chcesz reagowa na rne zdarzenia w yciu. W tym przypadku wzie dowiadczone w przeszoci uczucie pewnoci siebie i przyczye je do przyszej sytuacji, ktra wczeniej wyda waa si oniemielajca. Ten proces mona wykorzystywa do wielu rnych przyszych wydarze i z dowoln liczb rnych odczu. Co wicej, wiczenie Krg doskonaoci ma zastosowanie nie tylko do problemw. Mona rwnie ulepszy co, co robi si dobrze. Powiedzmy, e umiesz ju tworzy systematyczne i dobrze zorganizowane prezentacje. Czasami jednak syszysz komentarz,

e s rwnie troch za suche". Nie potrzebujesz wikszej pewnoci siebie, ale warto by byo doda troch figlarnoci, artobliwoci lub wawoci, dziki ktrym prezentacje sta yby si jeszcze lepsze. W tym celu mona zastosowa Krg doskonaoci i utworzy w nim kolejn doskonao w ten sam sposb, co w celu wyeliminowania problemw. Jeli kto mia kiedykolwiek jaki potencja, nawet tylko przez chwil, ma go na zawsze. Krg doskonaoci pozwoli Ci sko rzysta z tego potencjau w wybranym przez Ciebie momencie. W dowolnej sytuacji moesz zdecydowa, jak chcesz si czu i jak reagowa. Moesz y celowo. Naprawd posiadasz cay potrzebny potencja wewntrzny, ktrego mgby chcie i po trzebowa.

Jeli co, co robisz, nie dziaa, zrb co innego


Jak mona mwi, e ludzie maj wszelkie niezbdne zasoby, gdy tak wielu z nas jest nieszczliwych? Kiedy co nie wy chodzi, wikszo ludzi dalej robi to, co robia i co nie zadzia ao zazwyczaj tylko mocnej i goniej si starajc. Naley jednak pamita, e nasze ograniczenia nie dotycz terenu, tylko naszych map. Aby oglda te same widoki, wystarczy i dalej t sam drog. Jeli jednak chcesz czego innego, zrb co ina czej. Nie wystarczy zbada, dlaczego dochodzisz lub nie docho dzisz tam, dokd chcesz. Bez wzgldu na liczb pyta dlaczego i po co, wci idziesz t sam star drog. Zamiast tego skon centruj si wic na sposobie, w jaki dochodzisz lub nie dochodzisz do wyznaczonego miejsca, oraz na tym, czego oczekujesz od ycia. Z NLP moesz polepszy i wzbogaci mapy umysowe, odkry, co powoduje rnic midzy niepowodzeniem a sukcesem, mi dzy dobrym a wietnym, midzy wypenieniem a spenieniem.

52

CO TO J E S T N L P ?

53

Krtka historia NLP


Historia NLP jest to opowie o nietypowym partnerstwie, ktre spowodowao nieoczekiwan wspprac i zapocztkowao wiat zmian. Na pocztku lat 70. przyszy wsptwrca NLP, Ri chard Bandler, by doktorantem studiw matematycznych na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz. Pocztkowo wik szo swego czasu powica informatyce. Zainspirowany przez przyjaciela rodziny, ktry zna wielu nowatorskich terapeutw tamtych lat, zdecydowa si wkroczy na ciek psychologii. Po uwanym przestudiowaniu zachowania niektrych czoowych terapeutw Richard odkry, e przez dokadne powielenie ich osobistych wzorcw behawioralnych mg otrzymywa podobne, pozytywne rezultaty w pracy z innymi osobami. To odkrycie lego u podstaw przeomowej metody NLP znanej pod nazw modelo wania ludzkiej doskonaoci. Nastpnie pozna innego wsp twrc NLP dr. Johna Grindera, profesora nadzwyczajnego lingwistyki. Kariera Johna Grindera bya rwnie niezwyka jak Richarda. Jego umiejtno szybkiego przyswajania jzykw, akcentw i zachowa kulturowych zostaa udoskonalona podczas pracy w specjalnych siach zbrojnych Armii Stanw Zjednoczonych w Europie w latach 60. oraz pniej, gdy sta si czonkiem wywiadu amerykaskiego w Europie. Zainteresowania Johna psychologi odpowiaday podstawowemu celowi lingwistyki odkryciu ukrytej gramatyki mylenia i dziaania. Podobne zainteresowania wpyny na decyzj poczenia ich zdolnoci informatycznych i lingwistycznych oraz umiejtnoci naladowania niewerbalnego zachowania w celu opracowania nowego jzyka zmiany" (ang. language of change). Na pocztku, we wtorkowe wieczory Richard Bandler pro wadzi dla zgromadzonych studentw i mieszkacw grup Gestalt Therapy. W trakcie tych spotka wzorowa si na kontro wersyjnym twrcy terapii Gestalt, niemieckim psychiatrze Fritzie Perlsie. Richard zaszed tak daleko w naladowaniu dr. Perlsa,

e zapuci brod, sta si naogowym palaczem i zacz mwi po angielsku z niemieckim akcentem. W czwartkowe wieczory Grinder prowadzi inn grup przy uyciu werbalnych i niewer balnych wzorcw dr. Perlsa, z ktrymi si zapozna i ktrych stosowanie przez Richarda zaobserwowa we wtorek. Zaczli systematycznie pomija to, co uwaali za nieistotne fragmenty zachowania (niemiecki akcent, palenie), a odkryli istot tech nik Perlsa tego, co odrniao Perlsa od innych, mniej efektyw nych terapeutw. Tak dali pocztek dyscyplinie zwanej modelo waniem ludzkiej doskonaoci. Zachceni sukcesem przeszli do bada nad metodami jednej z wielkich twrczy terapii rodzinnej Virginii Satir, oraz nad przeomowymi pracami filozofa i myliciela Gregory'ego Batesona. Richard zebra swoje odkrycia w pracy magisterskiej opu blikowanej pniej jako pierwszy tom ksiki The Structure of Magie. Bandler i Grinder stali si zespoem, a ich badania trway nadal. Od wielu powstajcych w tym czasie kalifornijskich szk alternatywnej myli psychologicznej ich metody odrniao po szukiwanie esencji" zjawiska zmiany. Gdy Bandler i Grinder zaczli prowadzi badania nad ludmi z problemami, odkryli, e kada osoba, ktra miaa jak fobi, mylaa o tym, czego si baa, jak gdyby to si jej przytrafiao dokadnie w tym momencie. Podczas bada osb, ktrym udao si przeama swj lk, od kryli, e teraz swoje przeycia z fobi widz tak, jakby patrzyli na co, co przytrafio si komu innemu. Mona to porwna do ogldania z daleka przejadki na jednej z atrakcji parku roz rywki. Po tym prostym, a jednak niezwykle wanym odkryciu Bandler i Grinder zdecydowali si systematycznie uczy osoby z fobi, by odczuway swe lki, jak gdyby patrzyy na co, co przytrafia si komu innemu w oddali. W ten sposb lk znika natychmiast. Byo to fundamentalne odkrycie dla nurtu NLP. To, jak ludzie myl o czym, powoduje du rnic w tym, jak bd tego dowiadcza.

54

CO

TO JEST NLP?

55

Szukajc esencji zmiany u najlepszych mistrzw zmian, Bandler i Grinder zadawali najpierw pytania o to, co naley zmie ni w pierwszej kolejnoci, zmiana czego jest najwaniejsza oraz jakie miejsce jest najlepsze, by rozpocz. Ich fachowo i ro snca sawa szybko umoliwiy im dostp do niektrych z naj lepszych przykadw ludzkiej doskonaoci na wiecie, w czajc w to Miltona H. Ericksona, doktora medycyny, zaoyciela Amerykaskiego Towarzystwa Hipnozy Klinicznej, uwaanego w wiecie medycznym za czoowego hipnotyzera. Dr Erickson by rwnie oryginalny jak Bandler i Grinder. Jako mody chopiec w latach 20. mieszka na farmie w stanie Winsconsin. W wieku lat osiemnastu zachorowa na polio i z po wodu kopotw z oddychaniem zosta umieszczony w elaznym pucu"6 i przelea ponad rok w kuchni domu rodzinnego. Cho dla wikszoci z nas byoby to wizienie, Ericksona zafascy nowao zachowanie ludzi i swj czas powici obserwacji wiadomych i niewiadomych interakcji rodziny i przyjaci. W oparciu o nabyte dowiadczenie skonstruowa uwagi, ktre wywoyway u ludzi wok niego zawahanie lub opnion re akcj, jednoczenie cay czas doskonalc swe umiejtnoci obser wacji i zdolnoci jzykowe. Gdy na tyle powrci do zdrowia, by opuci elazne puco", sam nauczy si chodzi obserwujc, jak robia to jego modsza siostra. Chocia wci potrzebowa kul, przed pjciem na studia wybra si na samotn wypraw kajakiem. Uzyska stopie naukowy doktora medycyny, a nastpnie psychologa. Jego wcze niejsze dowiadczenia i osobiste przejcia spowodoway, e sta si bardzo wraliwy na subtelne wpywy jzyka i zacho wania. Podczas studiw medycznych zacz interesowa si Respiratory wymuszajce oddech przez wytwarzanie ujemnego cinienia, takie jak elazne puco", powodoway wymian gazow poprzez wywieranie podcinienia w stosunku do cinienia atmosfe rycznego bezporednio na cian klatki piersiowej podczas wdechu przyp. red.
6

hipnoz, wyprowadzajc j znacznie poza patrzenie na koyszce si wahadeko i monotonne sugerowanie sennoci. Zauway, e w momencie gdy przez mzgi jego rodzicw przepyway myli i odczucia, na krtko wchodzili w naturalny stan podobny do transu. Ten stan postanowi wykorzysta do wprowadzania w stan hipnozy. W pniejszych latach sta si znanym mistrzem hipnozy niebezporedniej i czowiekiem, ktry mg wprowa dzi osob w stan gbokiej hipnozy, opowiadajc tylko rne historie. W latach 70. dr Erickson sta si bardzo znany wrd lekarzy medycyny, a nawet napisano o nim kilka ksiek. Jednak nie wielu jego uczniw potrafio odtworzy jego prace lub wyniki. Dr Erickson by czsto nazywany zranionym uzdrowicielem", poniewa wielu jego wsppracownikw uwaao, e jego osobiste przejcia wpyny na to, e sta si wiatowej sawy terapeut. Kiedy Richard Bandler zadzwoni, by umwi si z dr. Ericksonem na spotkanie, przez przypadek telefon odebra on osobi cie. Cho Bandler i Grinder dzwonili z polecenia Gregory'ego Batesona, Erickson odpowiedzia, e jest bardzo zajtym czowie kiem. Bandler odpowiedzia wtedy: Niektrzy, doktorze Erickson, wiedz, jak stworzy czas"1, kadc nacisk na doktorze Erickson" oraz dwa ostatnie sowa. Erickson odpowiedzia Przyjdcie, kiedy chcecie", rwnie akcentujc ostatnie dwa sowa. Cho brak stop nia naukowego z psychologii Bandlera i Grindera by czym, co wedug dr. Erikcona przemawiao na ich niekorzy, zaintry gowao go, e ci dwaj mczyni mogli odkry to, co tak wielu pomino. Przecie dopiero co jeden z nich rozmawia z nim, sto sujc jedno z jego odkry jzyka hipnozy, znane teraz pod nazw polecenia osadzanego. Akcentujc sowa doktorze Erickson,

Nieprzetumaczalna gra sw. W jzyku angielskim w zdaniu Some people, Dr. Erickson, know how to make time" Richard Bandler osadzi zdanie Dr Erickson make time", czyli doktorze Erickson, niech pan znajdzie czas przyp. tum.

56

CO TO J E S T N L P ?

57

stworzy czas", utworzy w wikszym zdaniu drugie niezalene, ktre miao efekt polecenia hipnotycznego. Bandler i Grinder przyjechali do Phoenix w Arizonie do domu dr. Ericksona, w ktrym znajdowao si take jego biuro, aby zastosowa swe nowo zdobyte umiejtnoci modelowania do prac utalentowanego hipnotyzera. Poczenie legendarnych zdolnoci hipnotyzerskich dr. Ericksona z umiejtnociami modelowania Bandlera i Grindera spowodowao eksplozj nowych technik terapeutycznych. Ich wsppraca z dr. Ericksonem bya potwier dzeniem tego, e znaleli sposb na zrozumienie i odtwarzanie ludzkiej doskonaoci. Mniej wicej w tym samym czasie prowadzone przez nich zajcia w college'u oraz wieczorne grupy przycigay coraz wiksze rzesze studentw chtnych do poznania nowej techno logii zmiany. W kolejnych latach pewna ich liczba, wczajc w to Leslie Cameron-Bandler, Judith DeLozier, Roberta Diltsa i Davida Gordona, przyczyni si znacznie do dalszego rozwoju tej dziedziny. Nowe podejcie do komunikacji i zmiany zaczo si rozpowszechnia w kraju. Steve Andreas, w tym czasie znany terapeuta metody Gestalt, aby pozna nowe techniki, odoy na bok to, czym si zajmowa. Szybko zdecydowa, e NLP byo tak wanym i przeomowym odkryciem, e wraz ze swoj on i partnerk Connirae Andreas zaczli nagrywa seminaria prowadzone przez Bandlera i Grindera, a nastpnie przepisy wa je i wydawa w formie ksiek. Ich pierwsza ksika Frogs 8 into Princes staa si pierwszym bestsellerem o NLP. W 1979 roku obszerny artyku na temat NLP ukaza si w pimie Psychology Today i nosi tytu People Who Read People", czyli Ludzie, ktrzy czytaj ludzi". Nurt NLP by na dobrej drodze. Dzi metodologia NLP ley u podstaw wielu podej do komunikacji i zmiany. Spopularyzowane midzy innymi przez
R. Bandler, J. Grinder, Frogs into Princes, Real People Press, Moab 1979. Polskie wydanie: Z ab w ksiniczki, Gdaskie Wydaw nictwo Psychologiczne, Gdask 2001.

Anthony'ego Robbinsa i Johna Bradshawa fragmenty NLP tra fiy do sal treningowych, na seminaria o komunikacji, do sal lekcyjnych i rozmw. Kiedy kto mwi o modelowaniu struktury ludzkiej doskonaoci, wchodzeniu w stan, budowaniu kontaktu, tworzeniu wizji optymalnej przyszoci lub jak bardzo jest wizu alny", posuguje si pojciami z NLP. Cieszymy si, e NLP staje si w kocu lepiej znan dziedzin nauki. May zasb wiedzy moe by niebezpieczny. Moe te nie wystarcza. Wiedza o mo delowaniu ludzkiej doskonaoci jest czym innym i mniej wa nym ni umiejtno jej stosowania. Pewna wiedza o NLP jest czym innym ni szansa, by wykorzysta t metodologi do wasnych celw. Dlatego napisalimy t ksik.

Czego si dowiedziae
NLP to studium ludzkiej doskonaoci. Jest to proces umysowe go modelowania myli, dziaa i uczu prawdziwych mistrzw takich jak my. Wsptwrcy NLP odkryli, jak zmienia wewntrz ne przeycia w ten prosty i elegancki sposb, poniewa zaczy nali od pewnych podstawowych zasad, ktre s istot progra mowania neurolingwistycznego.
ZAOENIA NLP:

Mapa to nie terytorium. Dowiadczenie ma struktur. Jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. Umys i ciao s czci tego samego systemu. Ludzie maj wszelkie niezbdne zasoby, jakich potrzebuj. Nie mona si NIE porozumiewa. Sensem przekazu jest odpowied, ktr si otrzymuje. W kadym zachowaniu kryje si dobra intencja.

58

N L P Ludzie zawsze dokonuj najlepszego z dostpnych im wy borw. Jeli to, co robisz, nie dziaa, zrb co innego.

CO

TO JEST NLP?

59

Gdy ju zrozumiemy, jak konkretnie tworzone s i przecho wywane nasze wewntrzne myli i uczucia, przekazanie tego innym jest czym prostym. Tak samo prosta jest zmiana tych myli w co bardziej uytecznego, jeli znajdziemy co lepszego. W tym rozdziale dowiedziae si, jak: Oddziela si od negatywnych przey i docza do po zytywnych. Zwiksza lub zmniejsza znaczenie obrazu wewntrz nych myli. Nakierowywa myli tam, gdzie chcesz, a nie gdzie nie chcesz. Neutralizowa negatywne uczucia dotyczce przeszoci przy uyciu technik Muzyka filmowa i Obramowanie. Generowa dla siebie wicej zasobw przy uyciu metody Krg doskonaoci po to, by umieci je w przyszoci, w czasie i miejscu, w ktrym bd potrzebne lub chciane. Gdzie wewntrz kadego z nas znajduje si marzyciel. Nie potrafimy przesta potrzebowa czy chcie, wic marzymy i pra gniemy. Jest to co naturalnego. Jest to czci tego, kim jestemy, co ley w samej naszej istocie i to wanie przenioso nasz ga tunek z jaski i chat a na Ksiyc. Marzymy i chcemy spe nia nasze marzenia. Chcemy otwiera drogi do realizacji na szych pragnie. T. E. Lawrence z Arabii napisa we wspomnieniach: Wszy scy ludzie marz, ale nie wszyscy tak samo. Ci, co marz no cami w zakurzonych zakamarkach swego mzgu, w dzie bu dz si, by odkry, e bya to tylko uuda. Jednak niebezpieczni s marzyciele dnia, gdy mog speni swe marzenia z otwar tymi oczami, aby stay si moliwe".

By moe nigdy si nad tym nie zastanawiae, ale takie rze czy, jak telefon, telewizja, odtwarzacz pyt kompaktowych, zmy warka, lodwka, kuchenka mikrofalowa, nie wspominajc ju o ubikacji i prysznicu, zaczynay jako czyje marzenie. Zmieniy nasz wiat, wiele z nich jeszcze podczas naszego ycia. Gdy chcesz zrealizowa najprostsze marzenie, powodujesz jak zmian i by moe kwestionujesz status quo, stan umysu, ktry mwi: Jest dobrze tak, jak jest". Takie wniesienie do swego wiata czego nowego moe zniszczy ustalone praktyki i za trz oczekiwaniami. Prosi siebie i innych o zmian. Jednym ze sposobw pomocy innym w dostosowaniu si do Twoich marze i zmian jest zaproszenie ich do towarzystwa. Najblisi, wsppracownicy i rodzina zobacz, co robisz, i praw dopodobnie bd chcieli si wczy. Mog jednak si wstydzi lub mie pewne opory przed zapytaniem o pozwolenie. Gdy wy rusz wraz z Tob w t podr, istnieje wiksze prawdopodo biestwo, e bd chcieli j kontynuowa. Kiedy czowiek ma w swym yciu wiele rozmaitych moliwoci wyboru, akceptuje take szeroki zakres wyboru i elastycznoci u innych. Progra mowanie NLP jest czym, czym naley si dzieli i praktyko wa z innymi ludmi, a nie na nich. NLP tworzy rodowisko dla penej wdziku przemiany oso bistej. Wystarczy j stosowa, by dziaaa i zmienia Twe ycie. Zacznij na przykad przezwycia problemy, przez ktre trafie do NLP, po czym zwrci uwag na tworzenie nowych moli woci i nowych przygd. NLP nie jest prostym sposobem na dojcie do koca, ale pozwala y wiadomie i uczestniczy w tworzeniu Twojego upragnionego wiata.

ROZDZIA 3.

Motywowanie
To, co ley za nami i przed nami, jest niczym to porwnaniu z tym, co ley w nas.
RALPH WALDO EMERSON

Znaczenie motywacji

ak twierdzi Anthony Robbins (konsultant w zakresie motywacji i autor bestsellerw), dwie rzeczy motywuj ludzi do osi gnicia sukcesu: inspiracja i desperacja". Po stronie inspiracji znajduje si dr Edwin Land, wynalazca fotografii natychmiasto wej i zaoyciel korporacji Polaroid. Jego maa creczka chciaa oglda swoje zdjcie zaraz po jego zrobieniu i zadaa ojcu py tanie, dlaczego wywoywanie zdj trwa tak dugo. To zainspi rowao Landa do umieszczenia procesu wywoywania bezpo rednio na kliszy. Podobnie Bill Gates i Paul Allen, zaoyciele korporacji Microsoft, zauwayli reklam komputera osobistego w pimie Popular Mechanics i dostrzegli przyszo kompu terw. Bill nawet zadzwoni do matki, by j poinformowa, e prawdopodobnie nie bdzie do niej dzwoni przez nastpne p roku, poniewa bdzie zajty pisaniem programu komputero wego, ktry kupi IBM. Program ten znany jest nam wszystkim pod nazw MS-DOS. Z drugiej strony, dowodem na to, e desperacja te moe odgrywa rol motywatora, jest lista nazwisk, na ktrej czele mgby znale si Anthony Robbins. Byy sprzedawca odkurza czy i gwny prowadzcy seminarium na temat programu zdro wotnego posmakowa sukcesu finansowego, po czym pozwoli mu si wymkn. Kiedy, myjc naczynia w wannie, stwierdzi,

62

MOTYWOWANIE

63

e jego ycie zostao zamknite na 37 m2 w mieszkaniu w Venice Beach w Kalifornii, to nie sukces popchn go do przodu. Frustracja wywoana obecn sytuacj spowodowaa, e posta nowi co zmieni i skorzysta z treningu NLP, co wywrcio jego ycie do gry nogami. Innym przykadem dziaania despe racji jako motywatora jest nagradzana wieloma nagrodami ak torka Cher. Po skoczeniu czterdziestu lat przejrzaa swoje do tychczasowe osignicia yciowe i, zaniepokojona ich brakiem, postanowia zmieni swoj przyszo. Bez wzgldu na to, czy chodzi o naukowcw, aktorw, sportowcw czy biznesmenw, motywacja w postaci pozytywnej inspiracji lub negatywnej de speracji stanowi olbrzymi rnic w yciu wielu ludzi. Dlaczego wic niektrzy ludzie maj takie kopoty z mobili zacj? Wydawaoby si, e sukces, osignicie i spenienie naj wikszych marze jest tak atrakcyjne i tak nieodparcie kuszce, e z motywacj nie powinno by adnych problemw. Jednak dla wielu najgorsze jest rozpoczcie. Osoby osigajce sukcesy twierdz, e do osignicia celu potrzebuj motywacji, ale jak j definiuj? Motywacja to nie jaka sekretna formua sprzedawana tylko najlepszym sportowcom i motywatorom. Jest to raczej prosta strategia umysowa, ktrej mona si nauczy samemu; co, co moe nam towarzyszy wtedy, gdy jest potrzebne. W pewnych okrelonych momentach motywacja jest nam po trzebna. Rni si one od chwil, w ktrych nie chcemy by zmotywowani. By moe nie dla wszystkich ma to sens, ale wy starczy sobie przypomnie, e s pewne rzeczy, do ktrych ro bienia mamy du motywacj, a ktre wcale nie s takim do brym pomysem. S to na przykad sytuacje, w ktrych chcemy zje wicej czekolady lub trzeci kawaek pizzy, albo chcemy kupi co, czego tak naprawd nie pragniemy lub nie potrzebu jemy. To wanie wtedy naprawd potrzebna jest strategia od wlekania (ang. procrastination strategy). Mwic inaczej, stra tegia motywacyjna jest potrzebna wtedy, gdy nie chce nam si czego zrobi, ale chcemy, eby zostao to zrobione. Chcemy wynikw, ale zbyt trudno ekscytowa si samym procesem. Jeli

na przykad mylisz o zrobieniu prania, opaceniu rachunkw lub wyniesieniu mieci, najprawdopodobniej nie masz przyjem noci z wykonywania tych czynnoci, ale chcesz, by zostay wy konane. Kiedy szef da raportu na biurku do poudnia, a temat jest tak nudny, e usypia, nie masz wcale chci, by to zrobi, ale chcesz, by zostao to wykonane. Kiedy wiemy, e powinni my wiczy, ale kojarzy si nam to z blem, potem, cik ha rwk i strat czasu, chcemy mie to za sob. Nie zawsze chcemy by wczani w proces wykonywania czego chcemy tego, co otrzymamy po jego skoczeniu. Wanie wtedy przydaje si stra tegia motywacji i dokadnie to moe nam da NLP.

Jak dziaa motywacja?


Istnieje kilka rnych indywidualnych stylw motywowania. Aby odnale wasny, naley przyjrze si codziennej rutynie wsta wania. Kiedy rano dzwoni budzik, czy mamroczesz do siebie: Och nie, chc jeszcze troch pospa" i przestawiasz budzik, by dzwoni za pi minut? Kiedy dzwoni ponownie, czy nie syszysz, jak Twj wewntrzny gos mwi: Czas wstawa"? W Twojej gowie mog zacz pojawia si obrazy, w ktrych spiesznie si ubierasz i wychodzisz z domu bez niadania. Ale ko jest takie ciepe, kodra jest w sam raz i mylisz sobie: Trudno, ubior si w to, co wczoraj. Komu potrzebne jest niadanie?". I znw przestawiasz budzik. Po kolejnych kilku minutach ponownie dzwoni budzik. Tym razem Twj wewntrzny gos krzyczy: Musisz WSTA, bo si SPNISZ i bdziesz mia prawdziwe kopoty!" Teraz Twj mzg zacznie pokazywa Ci obrazy, jak spniasz si do pracy i tumaczysz przed szefem. Ale stwierdzasz, e jadc do pracy, przydusisz troch bardziej peda gazu. I ponownie zasypiasz.

64

MOTYWOWANIE

65

Ale wtedy znw dzwoni budzik, a gos wrzeszczy: CZAS WSTAWA. MUSISZ WSTA!!!". Tym razem pojawi si ob razy czekajcych ze zniecierpliwieniem klientw, ktrzy gro wyjciem. W mylach widzisz, jak krzyczy na Ciebie Twj szef, straszc wylaniem. A gdy ten obraz w wyobrani stanie si ju wystarczajco duy, jasny, bliski i gony, wtedy mwisz: No, ju dobrze, dobrze. Wstaj". W kocu zostae zmotywowany. Ruszye si dziki tworzeniu scenariuszy tego, OD czego wo laby si odsun. Istnieje take drugi rodzaj motywacji. Czy kiedykolwiek obu dzie si w kurorcie, w peni wiadom tego, e jeste na waka cjach? Otwierajc oczy, zacze si zastanawia, co Ci si uda dzisiaj zrobi. Przewijajce si w gowie wyraziste obrazy wspa niaych i zachwycajcych moliwoci wycigny Ci z ka z si olbrzymiego magnesu. Jedyny kopot to od czego zacz. Pro blem ze wstawaniem z ka w ogle si nie pojawia! Podobnie zdarzay Ci si pewnie chwile, gdy budzie si rano do pracy, mylc o wspaniaych rzeczach, ktrymi si dzisiaj zajmiesz. Mylae wtedy o tym, jak wykonanie tych zada przy bliy Ci DO tego, czego naprawd chcesz, dajc Ci wiksz przyjemno, uczucie spenienia, kompetencji i wiary we wa sne siy. Widziae wtedy siebie wykonujcego rne czynnoci i przybliajcego si DO czekajcej nagrody. Widziae, jak ten dzie czy si z nastpnym, prowadzc Ci DO tego, czego naprawd pragniesz w yciu.

Odkrywanie kierunku motywacji


W NLP odkryto, e te dwa rodzaje motywacji dziaaj w zupe nie odmienny sposb w rnych kierunkach i z rnymi rezul tatami. Te dwa kluczowe elementy motywacji s w NLP nazy wane kierunkiem motywacji. w kierunek moe przyblia DO tego, co chcemy osign, lub oddala OD tego, czego nie

chcemy. Kierunek motywacji to program umysowy, ktry wpy wa na cae nasze ycie. Na poziomie biologicznym lub fizycz nym kady ma wyksztacone obie motywacje OD i DO\ ucie kania od blu, dyskomfortu i stresu oraz przybliania si DO przyjemnoci, wygody i stanu odprenia. S to zupenie inne sposoby motywacji i oba przydaj si w rnych sytuacjach. Bo przecie istniej niebezpiecznie miejsca, dziaania wywoujce cierpienie i negatywne myli, OD ktrych warto uciec, tak sa mo jak istniej wspaniae miejsca, sucy pomoc i wsparciem ludzie oraz pozytywne myli, DO ktrych warto si przybliy. Do pewnego stopnia kady stosuje oba kierunki, jednak, co ciekawe, wszyscy skaniaj si do wyspecjalizowania w jednym z nich bardziej ni w drugim. Stajemy si bardziej zmotywowani przez obrazy sukcesu, przyjemnoci i zysku lub wizje niepowo dze, blu i straty. Badania NLP odkryy, e ludzie maj tendencj do stosowa nia tego samego umysowego programu motywacji do przer nych niepodobnych do siebie sytuacji. Jeli na przykad nie wsta niesz rano, pki nie zobaczysz w wyobrani obrazu swojego szefa, ktry grozi wyrzuceniem z pracy, oznacza to, e w tej sytuacji kierujesz si motywacj OD blu, uczucia dyskomfor tu i negatywnych konsekwencji. Jest rwnie prawdopodobne, e obierzesz ten kierunek w wielu innych sytuacjach yciowych. Na przykad decydujesz si zrobi sobie przerw, dopiero gdy zacznie Ci by niewygodnie. Wybierajc przyjaci, moesz kon centrowa si raczej na ludziach, ktrzy nie bd dla Ciebie mczcy. Prawdopodobnie tak dugo nie podejmiesz adnej de cyzji dotyczcej zmiany pracy, a nie bdziesz ju mg jej znie. Odsuwasz si OD tego, czego nie chcesz. Drugim kierunkiem motywacji jest przyblianie si DO tego, czego chcesz: przyjemnoci, nagrd i celw przykadem jest osoba, ktra budzi si rano pena chci i nie moe si doczeka, by wyskoczy z ka i zacz realizowa swoje marzenia. Za daje sobie takie pytania, jak: Co mog dzisiaj ciekawego zro bi? Jak dzisiejszy dzie przybliy mnie DO tych rzeczy, ktrych

66

MOTYWOWANIE

67

naprawd pragn i chc w moim yciu?". Ta osoba zastosuje ten sam rodzaj motywacji, aby zdecydowa o zrobieniu sobie prze rwy na przykad po to, by z kim porozmawia lub by si nagrodzi za ukoczenie zadania. Dobierajc przyjaci, wybierze ludzi, ktrzy bd j stymulowa. Prawdopodobnie podejmie decyzj o zmianie pracy, gdy nadarzy si okazja lub lepsza po sada. Porusza si w kierunku DO tego, czego pragnie. Na pierwszy rzut oka przy porwnaniu strategii motywacyj nej DO i OD DO wydaje si znacznie korzystniejsze. Ludzie z tak motywacj czciej mwi: Jest lepszy sposb na ycie. Wystarczy wyobrazi sobie co, czego si pragnie, i i do przo du". Ale zastanwmy si nad tym. Gdy w pokoju jest zbyt niska temperatura, robisz co, eby to zmieni. Kiedy kto zaczyna Ci karmi pprawd i insynuacjami, podejmiesz pewne dziaa nia. To s przykady motywacyjnej strategii OD. Jeli jeste dobrze prosperujcym biznesmenem, by moe jedn z rze czy, ktre Ci pomogy w osigniciu sukcesu, byo wspomnie nie biedy w dziecistwie. Jeli pamitanie o tych cikich cza sach z przeszoci motywuje Ci do wytonej pracy, by teraz osign lepsz jako ycia, to dokonae odpowiedniego i wy dajnego zastosowania motywacji OD. Zalety motywacji DO s bardziej oczywiste. Ludzie, ktrzy kieruj si DO celw i nagrd, s bardzo cenieni w spoeczestwie. Gdyby w lokalnej gazecie przeledzi ogoszenia potrzebna po moc", okazaoby si, e poszukiwani s zmotywowani wewntrz nie ludzie, ambitni i mylcy przyszociowo, czyli innymi sowy osoby, ktre maj motywacj DO. Ten popyt na ludzi zmoty wowanych w kierunku DO powoduje, e wielu ubiegajcych si o prac udaje kogo, kim nie jest. A to nikomu nie suy. Gdyby si dokadniej przyjrze zaletom obu kierunkw motywacji, oka zaoby si, e kierunek DO jest bardziej skierowany na cel, kieru nek OD za na zidentyfikowanie i rozwizywanie problemw.

Wpyw kierunku motywacji


Oba typy motywacji maj zalety i wady, umiar oraz skrajne for my. Na przykad czasami ludzie s tak zmotywowani DO swych celw, e nawet nie zastanawiaj si nad problemami, ktre mog napotka lub na ktre powinni by przygotowani. Ten rodzaj mentalnoci przyciskania gazu do dechy" jest wspln cech wielu modych przedsibiorcw. W rezultacie musz przej tward szko ycia, manewrujc midzy wieloma wybojami, zanim zrozumiej znaczenie unikania trudnoci, i albo zrobi to sami, albo wynajm kogo, kto zrobi to za nich. Z drugiej strony, niektrzy mog by tak bardzo umotywowani w kie runku OD, e bd zbyt przeraeni, aby czegokolwiek sprbo wa. Tak bardzo uwikaj si w problem, ktry prbuj rozwi za, e zapomn o celu swych dziaa. Prawdopodobnie ju zastanawiae si nad uywanym przez Ciebie typem motywacji i pewnie masz nadziej, e jest to moty wacja o kierunku DO. Pamitaj jednak, e tald sam sukces mona osign w przypadku obydwu kierunkw. Cho motywacja DO jest zdecydowanie powszechniej doceniana u ludzi odnosz cych sukcesy, mniej popularna motywacja OD moe rwnie pozwoli na nich osiganie. Martin Zweig, znany i szanowany prognostyk giedowy, za rzdza ponad miliardem dolarw w aktywach. Jego ksiki i biu letyny giedowe s znane inwestorom na caym wiecie. Dr Zweig, aby zminimalizowa swoje straty, uywa motywacji OD. Wy trzymuje tylko pewn ilo blu" na giedzie, po czym si wy cofuje. Ma swoje ograniczenia i je respektuje, a dziki temu jest bardzo bogaty. Bardzo efektywna strategia dr. Zweiga zwraca uwag na trzy sprawy, ktrych kady, kto uywa kierunku motywacji OD, musi by wiadomy. Po pierwsze, gdy kto odsuwa si OD czego, robi to z powodu dowiadczanego dyskomfortu, a nawet uczu cia strachu lub cierpienia. To silna motywacja DO dziaania.

68

MOTYWOWANIE

69

Jednak im bardziej oddali si od problemu, rda cierpienia lub dyskomfortu, tym mniej powane si one wydaj. W rezul tacie osoby ze strategi motywacyjn OD trac wiele ze swej motywacji, gdy zagroenie" wydaje si coraz bardziej odlege. Motywacja OD ma czsto pewn cykliczno; raz jest gorca, raz zimna od stanu wysokiej motywacji do jej braku i z po wrotem. Po drugie, poniewa ludzie o tym kierunku motywacji od suwaj si OD kopotw, uczucia dyskomfortu lub cierpienia, nie zwracaj zbyt wiele uwagi na to, gdzie w kocu wylduj. Powiedzenie z deszczu pod rynn" trafnie opisuje to, co si czasami dzieje, gdy zbyt wiele uwagi powica si kopotom. Tacy ludzie skupiaj si na tym, czego nie chc, a nie na tym, czego chc. Inaczej mwic, nie widz, dokd zmierzaj, ponie wa wci patrz tam, skd przyszli jest to czasami nazy wane wiadomoci biedy" (ang. poverty consciousness). Po trzecie, osoby, ktre stosuj motywacj OD, musz pilno wa poziomu swojego niepokoju lub stresu. Czsto, zanim zo stan zmotywowane do dziaania, musz dowiadczy wiele blu i troski. Jeli pozwol, by poziom stresu lub zmartwie by zbyt wysoki, zanim zareaguj, moe to wpyn take na ich zdrowie i samopoczucie. W niektrych firmach praca pod presj to kwesti honoru, jednak te same decyzje mona po dejmowa w duo mniejszym stresie. Wysokie cinienie krwi i napiciowe ble gowy to tylko dwa efekty nagromadzenia stresu przed ostatecznym podjciem dziaania. Zamiast tego ci sami ludzie mogliby nauczy si reagowa wczeniej i przy niszym poziomie dyskomfortu oraz stresu, tak jak robi to dr Zweig i wielu innych skutecznych menede rw. W kocu jak gono musi dzwoni telefon, by go odebra? Jak niewygodne musi sta si krzeso, by si przenis? To zale y od wraliwoci. Osoby odnoszce sukcesy rozwijaj wrali wo na ludzi i otoczenie, aby osign jak najwiksz elastycz no dziaania. Potrafi te zareagowa, gdy jeszcze maj wybr, nim do dziaania zmusi ich cierpienie i poczucie dyskomfortu.

Wiedz, e rodzaj stosowanej motywacji wpywa na jako ich ycia. Wiedz, jak reagowa na uczucie dyskomfortu, gdy jest ono jeszcze niewielkie, i staj si bardziej umotywowane w kie runku DO tego, czego szczeglnie pragn w yciu, zachowujc jednak czujno, gdy chodzi o problemy i sytuacje, ktrych na ley unika. Na szczcie z NLP nauczysz si stosowania obu kierunkw motywacji: OD i DO. Wiadomo, e bl, stres i niepokj s czym dodatkowym. Jeli chcesz, moesz uzyska z motywacji to, co najlepsze, przy jak najniszym uczuciu dyskomfortu i najwy szym przyjemnoci.

Jak menederowie mog stosowa kierunek motywacji?


Poniewa oba kierunki motywacji OD i DO s wane, mona je celowo wykorzystywa do zwikszenia wasnej motywacji. Mona ich rwnie uywa do motywowania innych, a wiedza o tym jest szczeglnie przydatna dla menederw i kadry kierowni czej. Osoby pracujce na takich stanowiskach mog atwo za uway w oparciu o wzorce reakcji i sowa swych pracownikw, e rne rzeczy motywuj rnych ludzi. Niektrych na przy kad bardziej motywuj nagrody, bonusy, dodatki motywacyjne i pochway. Ci bd ciko pracowa, wiedzc, e czeka ich wy cieczka na Bahamy, nowy samochd lub aprobata zaufanego kie rownika. Mwi o swoich celach i zamierzeniach. Mwi o tym, co chcieliby uzyska, osign lub zdoby. Przy takich osobach skuteczny meneder powinien uywa zacht motywacji DO: celw, premii i nagrd. Dla pracownikw, ktrzy stosuj motywacj OD, te same pre mie i nagrody znacz bardzo niewiele. Ich kierownik mgby pomyle: Oferuj im tyle nagrd, a oni wci nic nie robi".

70

MOTYWOWANIE

71

Zdenerwowany mgby zacz wykrzykiwa: Jeli w kocu cze go nie zrobicie, wyrzuc was z pracy!". Mgby te wyrazi cichym, powanym gosem swoje zaniepokojenie niewyklu czon moliwoci zwolnie. W efekcie pracownicy nagle za czynaj pracowa jak szaleni i robi wszystko, jak nigdy dotd. Spostrzegawczy meneder powinien zrozumie: Aha, mamy par osb z motywacj OD. Tych ludzi motywuje unikanie nie przyjemnych lub negatywnych sytuacji". Takie osoby bd osi ga wyniki po to, by na nich nie krzyczano, aby zagodzi uczucie dyskomfortu. Zanim zacznie to przypomina pseudonaukowe usprawie dliwianie takich powiedze, jak Oszczdzaj rzgi, rozpieszczaj dziecko" lub Nie ma zyskw bez blu", pozwolimy sobie szybko doda, e stae poszturchiwanie osb, by odsuway si OD pla nowanego uczucia niepokoju lub dyskomfortu, moe stpi ich reakcj w podobny sposb jak u biednych stale chodzcych w kko koni w lokalnej szkce jedzieckiej. Istnieje rwnie niebezpieczestwo zbyt silnego nacisku. W taldm przypadku taka osoba po prostu ucieknie OD caej sytuacji jeli jest to mo liwe, fizycznie lub umysowo. Zdecydowanie lepiej jest myle o kierunku motywacji OD jako o kierunku OD problemw. Wiele osb o tym kierunku mo tywacji potrafi doskonale rozwizywa problemy. Jest to jzyk, jakim si posuguj. To oni przychodz, mwic: Przepraszam, mamy problem". Widz problem i musz go rozwiza. Po roz wizaniu szczeglnie trudnego problemu dowiadczaj uczucia emocjonalnego zrelaksowania, wewntrznego aha" lub eureka". Z drugiej strony, ludzie z motywacj DO d do celu. Take i ich jzyk to odzwierciedla, gdy mwi: D DO bogactwa, uznania lub tego, by moje dziaania przyniosy jak zmian". Zbliajc si do celw, dowiadczaj emocjonalnego maksimum, wewntrznego tak".

Korzystanie z kierunku motywacji w planowaniu


Jeli jeste menederem, Twoim zadaniem jest zrozumienie obu rodzajw motywacji i zwikszenie zgodnie z tym motywacji swo ich ludzi. Oto model planowania strategicznego, ktry mona zastosowa do grup i zespow, gdzie wystpuj oba typy mo tywacji. Pamitaj jednak, e te kierunki motywacji s przeciwne. Dlatego przy braku odpowiedniego pokierowania naley si spo dziewa ktni osb o rnych motywacjach. Zamy, e chcesz, by Twoja grupa lub zesp sformuoway cel firmy albo grupy. W trakcie prezentowania zadania szukasz wzrokiem czonkw zespou reagujcych pozytywnie na Twj komunikat. Te osoby z motywacj DO bd prawdopodobnie ki wa gowami na znak zgody lub zaczn si chtnie wcza do dyskusji, dodajc do gwnych moliwoci wasne przemylenia. Prawdopodobnie minie kilka chwil, a czonkowie zespou o mo tywacji OD wtrc swoje to si nie uda" lub inne podobne sowa, po czym zaczn kolejno wymienia wszystkie tego powody. Koniecznie wysuchaj ich z szacunkiem, po czym zwrci uwag, e umiejtnoci rozwizywania problemw s niezwykle istotne w pniejszej czci procesu, ale w tym momencie s przed wczesne. Pamitaj o tym, e wedug zaoe NLP ludzie zawsze doko nuj najlepszego z dostpnych im wyborw i w kadym zacho waniu kryje si dobra intencja. Obserwujc tego czonka zespou, ktry zgosi obiekcje, widzisz realizacj tych zaoe w prak tyce. Osobista historia tej osoby i jej naturalny kierunek moty wacji powoduj, e czuje konieczno wykazania bdu w Twojej metodzie lub metodach reszty zespou, nim rzeczy stan si bardziej nieprzyjemne lub bolesne. Cho jej uwagi moesz odbie ra jak kube zimnej wody na rozpalajcy si przebysk entu zjazmu, ona widzi przyszy niekontrolowany poar, ktry lepiej

72

MOTYWOWANIE

73

powstrzyma tu i teraz. Ma dobre intencje, podobnie jak reszta osb, ktra dorzucaa uwagi. Jest czonkiem zespou, tyle e z kiepskim wyczuciem czasu. Twoja rola jako menedera polega na zasugerowaniu grupie lepszego planu. Po pierwsze, pozwl marzycielom rozwin si w peni. Niech ci, ktrzy okrelaj cel, wyobra sobie najwiksz wizj, badajc granice moliwoci. Wtedy ci, ktrzy rozwizuj problemy, bd mieli co rozwizywa. Moesz nawet zasuge rowa rozpoczcie zebrania od podziau na dwie grupy wedug zainteresowa i umiejtnoci: cele i marzenia z jednej strony oraz unikanie trudnoci i rozwizywanie problemw z drugiej. Kiedy zespoy umiecisz w dwch kocach pokoju lub wok stou, niech zesp o motywacji DO zacznie opracowywa cel, marzenie lub denie. Zespoowi z motywacj OD naka mil czenie i popro o uwane wynotowanie wszystkich ujemnych stron, by nie pomin adnego problemu. Kiedy zmotywowani DO marzyciele ukocz ustalanie celu, podzikuj im. Oni rwnie dokonali najlepszych z dostpnych im wyborw z jak najlepszymi intencjami. Nastpnie dodaj, e jeli byy jakiekolwiek sabe punkty w nakrelonym celu lub pla nie, moecie poczeka na to, by zweryfikowa to rynek lub konku rencja, lub poprosi, by powiedzia o tym zesp od rozwizy wania problemw, dziki czemu opracujecie naprawd pewny i dziaajcy w kadych warunkach plan. Zadaniem zespou zorientowanego na cel z motywacj DO jest podjcie decyzji, w ktrym kierunku ruszy, a zespou pro blemowego z motywacj OD przedyskutowanie sytuacji, ktre mog przeszkodzi w dotarciu do tego celu, czyli zidentyfikowa nie potencjalnych problemw i pomoc w znalezieniu rozwi za. Wykorzystujc w pracy oba kierunki motywacji, uywasz kolejno odgrnego i oddolnego konstruowania planw. Kiedy per sonel zapozna si ju z tym wzorcem, komunikacja midzy obie ma grupami zacznie si opiera na docenianiu obu typw mo tywacji i sposobw mylenia. To wydobdzie talenty i potencja wszystkich osb w zespole. Dobre firmy i dobrzy menederowie

musz potrafi skutecznie je rwnoway, poniewa oba typy s kluczowymi elementami sukcesu. Rwnie wana jest kolej no: najpierw DO, potem OD.

Zastosowanie kierunku motywacji w komunikacji


Jednak w przypadku wydawania krtkich polece kolejno po winna by odwrcona. Kady z nas kadego dnia musi wyda komu polecenie. Moe to by co tak prostego, jak proba o otwarcie garau lub przygotowanie raportu, lub tak istotnego jak postanowienia kocowe przygotowywanej dla ldienta prezen tacji. Lata obserwacji siebie i innych pokazay, e ludzie czsto najpierw wyraaj, co chc zrobi, po czym czego nie chc. Na przykad: Przekr uchwyt drzwi garaowych w prawo do sa mego koca, ale nie baw si nim i nie cignij". To samo sy szymy w biurze, gdy kierownik mwi w dobrej wierze: Raport ma by gotowy do jutra, ale nie musi by perfekcyjny. To nie pre zentacja dla klienta". Pamitasz omawiane w poprzednim roz dziale dziaanie negatywnych wypowiedzi. Czowiek ma tenden cj do koncentrowania si na tym i robienia tego, co zawiera wypowied negatywna. Jeli jest ona ostatnia, zapamituje j, koncentrujc si w mylach na tym, czego nie robi, a nie na tym, co robi. Jeli uwaasz, e przesadzamy, zastanw si przez chwil nad dwoma poniszymi stwierdzeniami. Przeczytaj je tak, jakby m wi je do Ciebie kto, kogo szanujesz. Zwr uwag na rnice w odczuciach lub postawie, jakie w Tobie wywoay. Tym razem zrbmy to na czas i poniej budetu. adnych fajerwerkw, ulubionych projektw lub zmian w ostatniej chwili, jasne?".

74

MOTYWOWANIE

75

Tym razem adnych fajerwerkw, ulubionych projektw lub zmian w ostatniej chwili. Zrbmy to na czas i poniej budetu, jasne?". Jeli przypominasz wikszo osb, bardziej odpowiada Ci druga wypowied ni pierwsza. Najwaniejsza rnica polega na tym, e w pierwszym poleceniu najpierw zostae nakierowany na cel (kierunek DO), po czym pozostawiony z problemami, ktrych naley unikn. W drugiej najpierw przedstawiono Ci problemy, ktrych masz unikn, po czym wskazano cel. Ten kluczowy wzorzec komunikacyjny jest obecny na ka dym poziomie naszego spoeczestwa. W USA w debatach pre zydenckich 1992 roku aktualny wtedy prezydent George Bush najpierw przedstawi, co zrobi dla Stanw Zjednoczonych pod czas pierwszej kadencji, po czym doda rzeczy, ktrych nie zrobi, i wymieni swoje bdy. Nie twierdzimy oczywicie, e tylko to byo powodem jego poraki, zastanwmy si jednak nad tym, jakie uczucia pozostawia taka wypowied w umysach milionw widzw i wyborcw. Staje si to jeszcze bardziej wyraziste, gdy porwna si jzyk prezydenta Busha z jzykiem niezalenego kandydata Rossa Perota. Jak niektrzy mog pamita, Perot bez skrupuw mwi, jak jest bardzo le i jak moe by jesz cze gorzej. Dlaczego moglimy tego sucha? Poniewa zawsze na koniec pozostawia nas z pozytywnym komunikatem. Zawsze znalaz sposb, by powiedzie: Ameryka ma kopoty, wic mu simy zej do roww oraz zajrze pod mask i to naprawi". Jak odmienne wraenie pozostawiao to w umyle wyborcy. Cho prawdopodobnie nie chcesz kandydowa na prezydenta, kadego dnia wywierasz na kim, kogo spotykasz, jakie wra enie. Aby maksymalnie skorzysta z umiejtnoci rozpoznania kierunku motywacji, wystarczy przeredagowa swoje komenta rze w nastpujcej kolejnoci: najpierw wypowied negatywna, potem pozytywna. Najpierw wyra, czego nie chcesz, po czym powiedz, co chcesz. S ludzie, ktrzy nie chc mwi lub myle negatywnie. Jest to cudowne, ale rwnie nierealne, poniewa wtedy nie ma moliwoci dawania komentarzy korygujcych.

Zawsze, gdy mwisz o czym, co nie jest tym, co chciae, bez wzgldu na to, czy by to posiek, zebranie, film, pyta CD lub randka wyraasz negatywny komentarz korygujcy. Takie komentarze s bardzo cenne, gdy rozwijaj wyrazist rnic midzy tym, czego nie chcesz, a tym, co chcesz. Uporzdkowanie ich we wspomnianej kolejnoci doprowadzi do zwikszenia liczby odpowiadajcych Ci dowiadcze. Wikszo osb, z ktrymi mielimy do czynienia, stosuje cz ciej kierunek motywacji OD ni DO. Jeli jeste jedn z nich, dodanie tej nowej kolejnoci do sposobu, w jaki komunikujesz si z innymi, spowoduje olbrzymi rnic. Wypowiadanie zwy kego negatywnego komentarza, po czym umylne koczenie go pozytywnym celem, oznacza, e kad myl bdziesz koczy z kierunkiem DO tego, czego podasz, zwikszajc stan rwnowagi. Z drugiej strony, jeli jeste jedn z tych osb, ktre w natu ralny sposb skaniaj si ku DO, dodanie tego wzorca komunika cji znacznie wzbogaci wyniki u wikszoci napotkanych ludzi. Poniewa wikszo ludzi motywuje si, zaczynajc od stwier dzenia, czego nie chce, w trakcie porozumiewania si z nimi mona od razu pomc sobie i im, oferujc cele w kierunku DO.

Wpyw silnych wartoci


Na tym etapie powiniene ju mie dobre pojcie o tym, czym jest kierunek motywacji, oraz jak stosuj go ludzie, by si zmo tywowa. Istnieje jeszcze jeden czynnik, ktry dziaa jak dopa lacz motywacji ludzkiej. S to wartoci. S one niezwykle wane. S miar naszego ycia. To, co cenimy, decyduje o tym, czym jest dla nas ycie, jakie dziaania podejmujemy, DO czego bdzie my si przyblia, a OD czego oddala. Jak ju wspominalimy, na poziomie fizycznym kierunek motywacji oznacza odsuwanie si OD blu i przyblianie DO

76

MOTYWOWANIE

77

przyjemnoci. Na poziomie myli i uczu oznacza to odsuwanie si OD lub przysuwanie DO wartoci. Co wane, gdy ludzie trac kontakt z wasnymi wartociami, trac motywacj. Wszyscy praw dopodobnie znamy ludzi, ktrzy s tego przykadem. S tak oderwani od swych wartoci, e godzinami siedz przed tele wizorem, przeskakujc z jednego kanau na drugi w nadziei na znalezienie czego interesujcego lub rozrywkowego. Zbyt czsto sami ldujemy z pilotem w rku, a potem zastanawiamy si, gdzie upyn nam czas. Prawdziwymi autorytetami, jeli chodzi o warto ycia i wag trwaych wartoci, s ludzie starsi. Wystarczy spyta osoby, kt re przeyy wikszo swego ycia, co jest dla nich naprawd wane, aby przekona si, e adna z nich nie odpowie: Szkoda, e nie ogldaem wicej telewizji" lub Szkoda, e nie spdzaem wicej czasu na zamartwianiu si". W zamian za to czsto rozmylali nad wag wizw rodzinnych i przyjaciel skich. Czsto te z upodobaniem opowiadali o swych wyzwa niach, przygodach i triumfach. Jeli czego aowali, to bardzo rzadko chodzio o co, co zrobili. Wielu z nich auje, e cze go nie zrobio. Oglnie rzecz biorc, mwi, e czsto pozwala li, by ycie przeciekao im przez palce. Nie okrelili swych naj waniejszych wartoci i nie zrobili wszystkiego, by je speni. W zamian za to marnowali czas na gonitw za nieistotnymi rzeczami. Ich mdro moe pomc nam w dokonywaniu lep szych wyborw. Czy przywizanie do wartoci moe by kwesti wyboru? Przypomnij sobie zaoenie NLP: jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. Czy na tym wiecie istniej ludzie cakowicie zaangaowani w wypenienie swoich wartoci? Oczywicie, e s. Wystarczy wic odkry, jak ci eks perci wykorzystuj swj mzg, a potem to powieli. Technika NLP, ktr za chwil zastosujemy, pozwoli Ci zapozna si z Twoimi najwaniejszymi wartociami. Pomoe Ci take po wiza te wartoci z dziaaniami, aby wicej czasu powica temu, co naprawd chcesz osign.

Prawdopodobnie w tej chwili przyda Ci si dugopis lub o wek oraz kawaek papieru, aby zanotowa odpowiedzi na na stpujce pytania: Jakie s moje cele? Co jest dla mnie wane? Moe to by na przykad kariera, podany styl ycia dla siebie i rodziny, wakacje, nowa praca, moliwoci lub zwizek. Bez wzgldu na to, co odpowiedziae, pomyl o tym i teraz to sobie wyobra; moe to by nawet kilka celw. Nastpnie, nawet jeli niektre fragmenty nie s jeszcze wyrane, dla kadego z celw zadaj sobie nastpujce trzy pytania: Co w przypadku tego celu jest wane? Co w przypadku tego celu ceni lub do czego przywizuj wag? Jakie znaczenie ma ten cel dla mnie? Czasami przyjdzie do gowy jedno sowo takie, jak wolno, wy zwanie, akceptacja, zwizek lub bezpieczestwo. Czasami b dzie to zdanie: osignicie tego, co inni uwaaj za niemoliwe", zbadanie swoich ogranicze", stworzenie czego nowego" lub ulepszenie wiata". Bez wzgldu na to, co to jest, te sowa wyraaj Twoje wewntrzne wartoci. Jeli w naszym yciu nie jestemy wierni wartociom, jeli ich nie wypeniamy, dowiad czamy uczucia rozczarowania, pustki albo jeszcze gorzej nawet jeli zewntrznie wydajemy si by ludmi sukcesu. Warto ci s miar tego, jakie znaczenie ma dla nas ycie. Wszystkie nasze cele, marzenia i pragnienia s po prostu narzdziami do realizacji naszych wartoci. Jeli marzysz o nowym domu dla swojej rodziny, to prawdopodobnie masz na myli jakie war toci. Bdziesz chcia dom z tyloma pokojami, w takim miejscu i stylu, jak tego pragniesz. A do wartoci spenianych przez te kryteria mog nalee: zagwarantowanie kademu wygodnej

78

MOTYWOWANIE

79

przestrzeni do ycia, luksus, spokj, a nawet wewntrzne od czucie sukcesu. Te same wartoci pojawi si rwnie, gdy za czniesz myle o zakupie samochodu czy nawet zmianie pracy. S one tym, czego wszyscy uywamy do zmierzenia naszych pra gnie, osigni i sukcesw. Nasze wartoci wpywaj na nasz motywacj. Jeli s sabo ugruntowane, motywacja bdzie niska. Jeli wartoci s mocne, motywacja bdzie rwnie silna. NLP pozwala wpywa na to w sposb bezporedni. Kiedy mylisz o dowolnym przeyciu, uywasz co najmniej jednej z nastpujcych modalnoci sensorycznych: wizualnej, suchowej, kinestetycznej, czuciowej i sma kowej. Dla wikszoci osb mylenie o dowiadczeniu przy uyciu wszystkich wymienionych modalnoci bdzie znacznie bardziej motywujce, ni gdy wykorzystany zostanie tylko obraz, sowo lub dwik. Gdy mylisz o dowiadczeniu przy uyciu wielu modalnoci, wydaje si ono bardziej prawdziwe, a odpowied bdzie silniejsza. Pomyl na przykad o sowie cytryna lub wyobra sobie ry sunek cytryny. Zwr uwag na reakcj. Teraz wyobra sobie soczysty, ty, trjwymiarowy obraz tej samej cytryny, gdy dziel j na p ostrym noem. Posuchaj dwiku, ktry wydaje n, krojc cytryn, obejrzyj, jak skapuje z niej sok, i poczuj uwol niony cytrynowy aromat. Teraz wycignij rk, aby podnie jedn z przekrojonych powek, po czym powoli wsu j do ust, eby posmakowa. Posuchaj dwiku, ktry wydaj Twoje zby, gdy wgryzasz si w soczysty misz, i poczuj, jak kwany smak soku wpywa do Twych ust. Ponownie zwr uwag na reakcj. Czy nie zacze si bardziej lini w porwnaniu z tym, gdy w umyle miae tylko sowo lub mgliste wyobraenie cytryny? Najpraw dopodobniej tak. A co by si stao, gdyby wyobrazi sobie so czyste, czerwone, pachnce truskawki? Sposb, w jaki mylisz o przeyciach, decyduje o sile Twojej reakcji. Zastosujmy to do sprawdzenia, jak mylisz o swoich najbardziej wartociowych dowiadczeniach.

WICZENIE 4. ROZPOZNAWANIE TEGO, CO POWODUJE, E DOWIADCZENIE JEST POCIGAJCE To wiczenie pomoe okreli sposb, w jaki Twj mzg koduje" obrazy w celu zwikszenia motywacji, przez takie ich wzmocnie nie, by poczu potrzeb podjcia krokw prowadzcych do ich osignicia. Jest to wiczenie wymagajce penej koncentracji. 1. Dowiadczenie o silnej motywacji. Pomyl o zadaniu, ktre jest dla Ciebie prawdziwie atrakcyjne i pocigajce. Pomyl o czym, czego robienie nie jest adn frajd, ale za wykonanie czego jest tak fantastyczna nagroda, e naprawd chcesz to zrobi. Gdy o tym pomylisz, okae si, e jest to atrakcyjne i pocigajce. Wane jest to, e to Ty uwaasz je za atrakcyjne i je rzeczywicie wy konujesz. A gdy dowiadczysz tej atrakcyjnoci, przyjrzyj si obra zowi w umyle w sposb, w jaki zrobiby to reyser filmowy. Zwr uwag na takie cechy filmu jak ustawienie, owietlenie i dwik. Obejrzyj go take tak wyrazicie, by mg z tego zrobi film o bar dzo soczystych i ostrych szczegach. Na koniec od na chwil to atrakcyjne dowiadczenie na bok. 2. Stan rozdzielajcy. We gboki oddech, wypu powietrze i ro zejrzyj si. 3. Dowiadczenie neutralne. Teraz pomyl o czym, na czym Ci nie zaley, na przykad o papierowym kubku do kawy, owku lub kawaku papieru. Gdy ju co wybierzesz, spjrz na to oczami wyobrani. Dowiadcz uczucia nieprzywizywania do tego wagi. Ponownie bd jak reyser filmowy i wymie cechy kinowe tego wewntrznego obrazu. 4. Stan rozdzielajcy. Po ukoczeniu tego etapu wiczenia oczy ponownie swj umys, biorc gboki wdech. 5. Porwnaj dowiadczenia. Zwr uwag na rnice midzy tym, co byo dla Ciebie atrakcyjne, a tym, na czym Ci nie zale ao. Nasz mzg jest tak zaprojektowany, by zauwaa rnice, i musisz porwnywa rzeczy, by je doceni. Oto kilka rodzajw rnic, ktre mog zosta dostrzeone: Bardzo atrakcyjne dowiadczenie byo janiejsze; to, na ktrym Ci nie zaleao ciemniejsze. Bardzo atrakcyjne byo w kolo rze, nieatrakcyjne za w czerni i bieli.

80

MOTYWOWANIE

81

Bardzo atrakcyjne byo wiksze i blisze, to za, do ktrego nie przywizywae wagi mniejsze i bardziej odlege. Bardzo atrakcyjne dowiadczenie byo pooone bardziej z przodu, neutralne za po boku. Obraz bardzo atrakcyjnego przeycia mia dwiki lub sowa, prawdopodobnie ekscytujce. Zdarzenie neutralne byo nieme. Zrb list wszystkich rnic, jakie wedug Ciebie wystpiy midzy tymi dwoma dowiadczeniami. S to elementy, ktre Twj mzg wykorzystuje do wskazania, e co jest dla Ciebie cenne i warte mobilizacji. S to klucze do osignicia motywacji.

Odkrywanie submodalnoci
Spjrzmy ponownie na list rnic. Niektre z pozycji wskazuj na takie modalnoci, jak obraz, dwik lub sowo, uczucie, zapach albo smak. Jednak wiele z nich to prawdopodobnie submodal noci. S to mniejsze elementy w obrbie modalnoci. Na przykad w modalnoci wzrokowej obraz moe by trj wymiarowy lub paski, moe by filmem lub zwykym nierucho mym obrazkiem, moe by zdjciem w ramce lub ujciem pano ramicznym, moe te by wyrany lub zamglony. Dwik lub sowo w modalnoci suchowej moe by wysokie lub niskie, gone lub ciche, mie rne tempo, rytm, pooenie, tonalno i barw. Odczucia mog wpywa na jak cz lub cae ciao, mog si na przykad rni poziomem intensywnoci, pooe niem, temperatur, faktur, ruchem i kierunkiem. Zapach i smak rwnie mog by bardzo odmienne, cho jzyk angielski nie jest tak bogaty, gdy idzie o moliwo ich opisania. Wikszo osb dla czego bardzo atrakcyjnego wymieniaby takie podmodalnoci, jak bliskie, dugie, panoramicznie, trjwymiarowe, r nokolorowe i wyraziste. Obraz tego, co najwaniejsze lub naj bardziej pocigajce, czsto si przyblia. Wewntrzne dwiki s bogate i harmonijnie dochodzce ze wszystkich stron. Jednak

ludzie troch inaczej odbieraj to, jak modalnoci wpywaj na atrakcyjno; wane, by uywa tego, co jest bardzo atrakcyjne dla Ciebie. Zrewiduj swoje dwa dowiadczenia z poprzedniego wicze nia. To, ktre jest bardzo atrakcyjne", i to, na ktrym Ci nie zaley". Poszukaj dzielcych je dodatkowych rnic w submodalnociach. Teraz, gdy wyszczeglnie sposoby, ktrych Twj mzg uywa w celu uatrakcyjnienia dowiadcze, masz klucz do zmiany swych reakcji, gdy Twoje zachowanie nie zgodzi si z Twoimi wartociami. Kademu zdarza si taka chwila, gdy jest wiadomy, e warto co zrobi, ale nie moe si w aden sposb zmobilizowa, by to wykona. Oto co zrobia jedna uczen nica NLP. Zdecydowaa si zajrze do swego umysu i odkry, jak w nim wygldaj rne spoywane przez ni potrawy. Szcze glnie interesoway j te potrawy, do ktrych bardzo j cigno. Oczywicie ciasto czekoladowe byo bardzo bogate w szczegy, trjwymiarowe i tu przed jej ustami. Z drugiej strony, szparagi i wikszo innych zdrowych warzyw i owocw gina w ponu rych czarno-biaych zdjciach prawie poza zasigiem jej wzroku. Poniewa owa dziewczyna chciaa odywia si racjonalniej oraz osign wyznaczone cele zdrowotne i wagowe, zacza systematycznie zmienia submodalnoci swych wewntrznych reprezentacji jedzenia. Zmniejszya w swoim umyle atrakcyj no ciasta czekoladowego i innych sodyczy, zmieniajc ich wyobraenia na czarno-biay, paski i odlegy obraz. Nastpnie zwikszya atrakcyjno szparagw oraz innych warzyw i owo cw przez dodanie kolorw, wielu szczegw i trzeciego wymiaru. To miao natychmiastowy i automatyczny wpyw na jej nawyki ywieniowe. Odkrya, e wybiera zdrowsze jedze nie. Zmieniajc submodalnoci swoich wyobrae, sprawia, aby jej postpowanie stao si zgodne z jej silnym deniem, by prowadzi zdrowy tryb ycia. Ta technika moe zmotywowa nas do wczenia w nasze ycie dowiadcze, na ktrych nam zaley. Nie musimy prze cie na staro aowa, e nie zrobilimy tego, na czym nam

82

MOTYWOWANIE

83

najbardziej zaleao. Rzeczy, na ktrych nam zaley, mog teraz sta si widoczne, bardziej wyrane i rzeczywiste. Zdziwiby si, gdyby zobaczy wewntrzne wyobraenia, jakich wiele osb uywa w celu zmotywowania siebie. W wi zualnym systemie reprezentacji widz malekie, czarne slajdy wykonywanych zada lub zamglone czarno-biae zdjcia nagrody za ukoczenie projektu. Nie dziw si, e brak im motywacji. Teraz moesz nakreli wspaniay i zniewalajcy obraz tego, co chcesz i co cenisz. Im wikszy, wspanialszy, bardziej kolorowy, bardziej trjwymiarowy i wyraniejszy, tym lepiej. WICZENIE 5. ZWIKSZANIE MOTYWACJI 1. Wartociowe zadanie. Pomyl o czym, czego wykonanie bdzie dla Ciebie czym wartociowym, ale trudno Ci si za to zabra. 2. Sprawd wszelkie obiekcje. Przez chwil zadawaj sobie pyta nia, czy ktra cz Ciebie ma jakiekolwiek obiekcje, gdy chodzi o wykonanie tego zadania. Bd czuy na wszelkie wtpliwoci. Jeli nie potrafisz udzieli na nie satysfakcjonujcej odpowiedzi, pomyl o czym innym, czemu nie sprzeciwia si adna cz Ciebie. 3. Rezultaty i konsekwencje. Pomyl o efektach wykonania tego zadania nie procesie wykonywania, ale pyncych dla Ciebie korzyciach. Co zyskasz, wykonujc to zadanie? Co teraz sdzisz o tych korzyciach? 4. Zmie submodalnoci. Teraz skorzystaj z listy elementw, ktre odkrye w wiczeniu 4., i zmie sposb mylenia o wyniku wyko nania tego zadania. Powiksz te obrazy, przybli je, dodaj kolory itd. Docz przyjemne dla ucha dwiki, zachcajcy gos lub co kolwiek innego, co zwikszy atrakcyjno i motywacj do tego zadania, w ten sam sposb jak w przypadku bardzo atrakcyj nych" dowiadcze w wiczeniu 4.

Wzbogacaj swoje ycie wewntrzne


Wsptwrca NLP, Richard Bandler lubi opisywa wewntrzne gosy lub dialogi przecitnego czowieka jako sabe, sabe i jesz cze raz sabe. Wedug sw Bandlera wikszo osb nie posiada wewntrznych gosw zachty, ktre pobudzaj do pracy. Brak im chrku". Nastpnie wykonuje z trenerami NLP wiczenia, ktre pozwol im usysze skutecznie motywujc wewntrzn muzyk. Na znak trudnoci lub wyzwania kae im sysze we wntrzny, intensywny, gboki i potny miech1. Takie rzeczy powoduj, e nasze dowiadczenie staje si wyraniejsze, yw sze, dajc nam poczucie podniecenia i oczekiwania na wykony wane przez nas czynnoci. Nie moesz oczekiwa, e ycie bdzie na zewntrz przypo mina spektakl, gdy nie jest tak wewntrz. Gdyby wanie za mierza wyj na scen i przemwi lub przedstawi prezentacj, by moe warto, by sysza w umyle wietn grup rockandrollow lub orkiestr symfoniczn grajc jak inspirujc i podnios muzyk. Gdy bdziesz si zblia do podium, muzyka bdzie stawa si coraz goniejsza i szybsza, dochodzc do cre scendo2 w momencie, gdy wejdziesz na mwnic. Odczuwana przez Ciebie energia i wewntrzne podekscytowanie automa tycznie udziel si grupie z powodu obrazw i dwikw, kt re powikszye w umyle. W wiczeniach 4. i 5. zaoylimy, e masz w swoim yciu co, co jest na tyle pocigajce, by chcia wykona prac konieczn, by to osign. Ale co bdzie, jeli Twoja motywacja ma gwnie R. Bandler, Using Your Brain for a Change, Real People Press, Moab 1985. Polskie wydanie: Umys jak z niego wreszcie skorzysta, Centrum Kreowania Liderw, brak daty wyd. 2 Crescendo (wym. kreszendo, w. dos. = wzrastajc; skr. cresc.) okrelenie wykonawcze oznaczajce stopniowe wzmacnianie natenia dwiku przyp. red.
1

84

MOTYWOWANIE

85

kierunek OD? W takim przypadku, aby to wiczenie zadziaao, trzeba po prostu zastpi sowa co, co jest dla Ciebie poci gajce" na co, czego zdecydowanie chciaby unikn". Za miast powiksza, oywia i przyblia pozytywne konsekwencje, musisz powikszy, oywi i przybliy nieprzyjemne nastp stwa mewykonania tego zadania. Wiele osb tyle myli o nie przyjemnych skutkach, e zwleka wiele dni, tygodni, miesicy czy lat, powoli zwikszajc ich intensywno powodujc lk i stres. Wiele osb musi dowiadczy zbyt duo wewntrznego blu, by zmieni si lub zabra do dziaania. Istnieje jednak alternatywa. Pomyl o tym, czego chcesz unikn. Niech to si zacznie do Ciebie szybko przyblia, rosn, robic si coraz bardziej kolorowe i realne, a wraz z tym niech si pojawi dania i zowieszczy miech. Jeli jeste osob o motywacji OD, dowiadczenie czego takiego zmotywuje Ci do natychmia stowego podjcia dziaa, oszczdzajc by moe miesice lub lata cigego stresu. To wanie w NLP nazywa si wykorzy staniem istniejcej strategii motywacyjnej. Niektrzy z bardzo znanych mwcw i trenerw motywacyjnych stworzyli wok tej metody cae systemy motywacyjne. Jest to jedna metoda, a w NLP wierzymy, e jedna opcja jest lepsza ni adna, a im wicej opcji, tym lepiej.

Stosowanie strategii motywacyjnych do poprawy wasnego zdrowia


Wielu uczniw NLP stara si zastosowa swoje strategie motywa cyjne OD i DO w obszarze wicze fizycznych i diety. Wikszo osb myli o swoim yciu jako o cigym procesie odchudzania, co jest rwnoznaczne z motywacj OD. Oczywicie niektrzy osi gn lepsze wyniki, mylc o tym jak o kierowaniu si DO zdo bycia dobrej kondycji i zdrowia. Pamitaj, e kady kierunek

motywacji zadziaa, jeli tylko w Twojej gowie bd skuteczne i zachcajce myli. Oczywisty kierunek motywacji DO Demi Moore dotyczy powrotu do kondycji po ciy i zdobyciu war tej milion dolarw roli w filmie. S matki, ktre chc zachowa dobr kondycj po to, by by wzorem zdrowego trybu ycia dla swych dzieci. Niezapominanie o wanych i pocigajcych war tociach ma due znaczenie. Od Ciebie zaley, jakie wartoci wybierzesz. Wielu zapracowanych biznesmenw wci prbuje znale czas, by zaj si swym zdrowiem, jednak czsto staje si to priorytetem dopiero po zawale serca. Wtedy ich wewntrzne wyobraenia i obawy o to, czy bd zdolni do pracy, po stronie OD oraz obrazy utraconego zdrowia po stronie DO staj si na tyle przyblione i wyraziste, by zmieni priorytety zawodowe. Oczywicie mona byo unikn tych dugich, przeraajcych i drogich podry do gabinetu lekarskiego lub ostro owietlo nych, antyseptycznych sal OIM. Wystarczyo wczeniej zmieni submodalnoci tych wewntrznych reprezentacji, zwikszajc wag zdrowia, rodziny lub moliwoci kontynuowania pracy. Pamitaj, by wykorzysta strategi motywacyjn OD, aby roz pocz przysuwanie si DO tego, co chcesz. Wiele osb nie potrafi stworzy wystarczajco atrakcyjnych obrazw zdrowia, dobrej kondycji i dobrego samopoczucia, aby uczyni je gwnym punktem zaj. Pamitaj, e skuteczna stra tegia motywacyjna wymaga pozytywnego i wspaniaego wyobra enia, aby zadanie to zostao wykonane. Wiele osb ma kopoty ze zmuszeniem si do wicze prawie zawsze wyobraaj sobie samych siebie dyszcych w rodku czego, co przypomina niekoczcy si cig wicze. Pozostao jeszcze tylko kilka minut, a wydaje si, jakby to bya caa wieczno. Ich wewntrzny dialog czsto jest bardzo samokrytyczny lub mwi o bezsensownoci nawet podejmowania prby osignicia dobrej kondycji. Trudno si dziwi, e takie osoby maj problemy ze zmobilizowa niem si do wicze. Porwnajmy to z wewntrznym wiatem umotywowanego sportowca. Nawet podczas wicze koncentruje

86

MOTYWOWANIE

87

si na tym, jak dobrze bdzie wyglda i czu si po ich sko czeniu. Kady przyrzd przyblia go o jeden namacalny krok do ukoczenia obrazu i dobrego samopoczucia. Wewntrzny gos pomaga w skoncentrowaniu si na poprawnym wykonaniu dane go wiczenia, aby jak najlepiej wykorzysta spdzony czas. Czyby to by niemoliwy do spenienia sen? Pamitaj, e w NLP, jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. Poznamy teraz kolejn technik NLP: sposb na lepsz strategi motywacyjn w kierunku DO.

o przyszych nagrodach oraz o tym, jak duo zostao ju osignite w realizacji celu. Na koniec przyjrzyj si, jak drugi Ty" cieszy si z wykonania zadania i z nagrody. 5. Ocena i dostosowanie. Jeli to, co widziae, nie byo cakowicie zachwycajce, pozwl, by Twoj wewntrzn wizj zakrya mga, podczas gdy mdro podwiadomoci dokona odpowiednich po prawek lub zmian. Kiedy mga opadnie, ujrzysz poprawki, a ich sposb wykonania sprawi Ci przyjemno i bdzie zadowalajcy. Czy chciaby by tym drugim Tob", ktry wanie uy nowej strategii motywacyjnej? Czy jeste usatysfakcjonowany tym, e ten drugi Ty" opanowa t now umiejtno? Niech ten drugi Ty" wykona ponownie cay proces z innym zadaniem, aby zade monstrowa go ku Twojej satysfakcji. 6. Scalenie. Gdy bdziesz ju w peni usatysfakcjonowany, po zwl, by pleksiglasowy bbel opad, i wcignij w siebie tego dru giego Ciebie", ktry nauczy si nowych sztuczek. Niektrzy lu dzie faktycznie wycigaj ramiona i wyobraaj sobie wciganie drugiego siebie do rodka. Czasami zdarza si niektrym osobom odczuwa w tym momencie mrowienie lub uwolnienie energii. 7. Planowanie. Teraz przez chwil zastanw si, kiedy nastp nym razem bdziesz musia wykona zadanie, do ktrego uko czenia wanie si zmobilizowae.

WICZENIE 6. GENERATOR NOWEGO ZACHOWANIA 1. Przygotowanie. Znajd ciche i spokojne miejsce. Nie musisz zamyka oczu. Po prostu usid wygodnie i rozpocznij od spoj rzenia w prawo. Wyobra sobie, e patrzysz na kogo, kto wy glda dokadnie tak jak Ty i jest w pobliu. To wanie ten drugi Ty" bdzie si uczy w tym wiczeniu, a Ty bdziesz peni rol obserwatora, Dopiero gdy bdziesz ju cakowicie usatysfakcjono wany procesem, nowe umiejtnoci zostan zintegrowane z Tob w jedn cao. Aby to zagwarantowa, moesz nawet wyobrazi siebie zamknitego w sferze z pleksi, aby by prawdziwie oddzie lony i oderwany od wicze, ktre bd wykonywane z drugim Tob". 2. Wybierz zadanie. Teraz pomyl o czym, do czego chciaby si zmobilizowa. Wybierz co bardzo prostego. Niech to bdzie na przykad umycie zlewu, wyprowadzenie salda w ksieczce czeko wej lub wczesne wstawanie. Co, czego nie lubisz robi, ale bardzo chciaby mie to za sob z powodu korzyci, ktre dziki temu osigniesz. 3. Zobacz korzyci. Obserwuj drugiego siebie" i zobacz, jak to bdzie wyglda, gdy zadanie zostanie wykonane, wczajc w to pozytywne konsekwencje jego wykonania, tak te bezporednie i natychmiastowe, jak przysze. 4. Wykonanie zadania. Teraz patrz, jak drugi Ty" z atwoci wy konuje zadanie. W trakcie tej czynnoci drugi Ty" stale patrzy na obraz ukoczonego zadania i czuje zadowolenie. Zauwa, e we wntrzny gos drugiego Ciebie" kusi i zachca, przypominajc

Czego si dowiedziae
Masz ju lepsze wyczucie tego, jak stosowa techniki NLP do wzmocnienia motywacji wasnej i innych. W tym rozdziale do wiedziae si, jak: Okreli kierunek motywacji OD lub DO. Ustali kierunek motywacji innych osb i uywa tej wie dzy w celu polepszenia ich produktywnoci. Odkry swoje wane wartoci oraz to, w jaki sposb wpy waj na motywacj.

88

Umiejtnie wypowiada polecenia z motywacj OD lub DO w celu uzyskiwania jak najlepszych rezultatw w pracy z innymi. Stosowa submodalnoci w myleniu, aby zmienia i zwik sza motywacj. Nauczy si zwiksza motywacj w kierunku DO. O motywacji i NLP moglibymy napisa oddzieln ksik. Kady rozdzia byby wypeniony niesamowitymi wyzwaniami i historiami o wybitnych osigniciach. Jeli czytanie o moty wacji i osigniciach innych zmobilizowao Ci do zastosowa nia zdobytej w tym rozdziale wiedzy w celu stworzenia wasnej historii o sukcesie motywacyjnym, to my ju go odnielimy. Jeli za czytasz te informacje z zainteresowaniem, podekscy towaniem, a nawet zdumieniem, ale nie wyprbowae jeszcze adnego z wicze, to nawet nie dotkne potencjau NLP. NLP to niezwyky zestaw pomysw i wgldu w ludzkie myle nie, uczucia, zachowanie i zmian, a to ledwie wierzchoek gry lodowej. NLP dotyczy doznawania ludzkiej doskonaoci wkraczania w nowe wiaty, nowe moliwoci i nowe moty wacje. Ten rozdzia przygotowa scen rozpoczynajcej si dla Ciebie przygody osigania sukcesw, ktra bdzie odsaniana w kolejnych fragmentach podrcznika. Techniki NLP dziaaj tylko wtedy, gdy je sam zastosujesz. Wykonaj wiczenia z tego rozdziau, a bdziesz gotw na nastpny etap przygody: odkry cie swojej drogi yciowej i podanie ni.

ROZDZIA 4

Odkrywanie swojej misji


Jeli czowiek idzie pewnie do przodu w stron swych marze... zazna niespodziewanego w naszych czasach sukcesu.
HENRY DAVID THOREAU

Wana misja

zy widziae transmisj z pierwszego ldowania na Ksiy cu? Wszyscy znamy obrazy z 1969 roku: spacerujcy po ksiycu Neil Armstrong. Co za wspaniae osignicie! Jak udao si wykorzysta potencja caego narodu, aby dokona tego, czego nikomu wczeniej si nie udao? Potrzebna bya wspaniaa wizja wielkoci traktowalimy to jak najwaniejsz misj! Prezydent Kennedy zaproponowa w przemowie do narodu, by przed ko cem lat 60. speni marzenie o ldowaniu czowieka na Ksiycu. Powiedzia: Decydujemy si polecie na Ksiyc jeszcze w tej dekadzie i zrobimy to nie dlatego, e to atwe, lecz dlatego, e to trudne. Poniewa ten cel pozwoli skumulowa nasz najlepsz energi i oceni umiejtnoci"1. Wok tej misji zgromadzono cay nard, a kady uzna j za wasn. Majc ju misj, wystarczyo uruchomi wyobrani, by poja wi si cel. Stworzono program kosmiczny, a wtedy zaczo si rozwija marzenie, wizja i misja. Jednym ze staych elementw przeywania misji jest nieprzewidywalno. Nigdy nie da si przewidzie wszystkich korzyci pyncych z denia do jej spenienia. W przypadku zainicjowa1

In Quest of the Universe", Discover Channel, 15 sierpnia 1993 r.

90

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

91

nego przez Kennedy'ego programu kosmicznego Ksiyc nie byl wcale najwaniejsz z poznanych rzeczy. Waniejsze byo to, co przeywali ludzie na Ziemi. Amerykanw przebudziy telewizyjne obrazy Ziemi widzianej z kosmosu oraz dochodzce spoza ka mer gosy astronautw. Podczas tego kosmicznego spaceru nasz planet zobaczy astronauta Apollo 9 Russel Rusty" Schweickart. Wedug jego sw, w niesamowity sposb uwiadomio mu to wspzaleno caego ycia na naszej planecie. Ta wiadomo zmienia go na zawsze. Ramy i granice, o ktre walczymy, z perspektywy prze strzeni przestaj by rzeczywiste. Z tego bezporedniego dowiadczenia widzenia planety jako caoci rodzi si odpo wiedzialno indywidualna oraz zrozumienie, e przy tak szybkiej komunikacji w dzisiejszych czasach oraz podbojach kosmosu, podrach gwiezdnych i satelitach nie ma ju miej sca na planecie na tak podstawowe rozrnienie, jak my i oni". Musimy teraz zrozumie, e w rzeczywistoci jestemy tylko my jako forma ycia na planecie poczona razem oraz e nasze zachowanie, nasze systemy i nasze postawy musz 2 uznawa i odzwierciedla t rzeczywisto . On i inni odkrywcy kosmosu dali ludzkoci caociowy ogld ycia i globu, ktry podtrzymuje nasze istnienie. A to, co od krywcy kosmosu zrobili dla ludzkoci, Twoja wyobrania moe zrobi dla Ciebie. Wykorzystanie wyobrani moe pomc w zro zumieniu caego ycia. Wyobraenie sobie penego obrazu ycia pomoe Ci stworzy plan, lub inaczej misj, przeycia go w peni.

Czym dokadnie jest misja?


Misja to poczucie celu, ktre Ci pociga i wabi ku przyszoci. Jednoczy korzyci, wartoci, dziaania oraz wiadomo tego, kim jeste. Jest to rodzaj tkaniny wyplatanej z rnych nitek zainte resowa, pragnie i celw. Czasami jest dua, zrozumiaa, nawet imponujca. A co najwaniejsze, misja jest dobr zabaw. Jeli yjesz swoj misj, masz skonnoci do zachowywania si jak Steven Spielberg, ktry powiedzia kiedy: Budz si tak pod ekscytowany, e nie mog zje niadania"3. NLP to badanie sposobu mylenia i zachowania pojedynczych osb, ktre demonstruj wielko w osiganiu sukcesw. Oczy wist cech, ktra czy takie osoby, jest poczucie misji. Wy znacza ona cel i kierunek ich ycia. To gwnie odrnia tych, ktrzy osigaj sukcesy, od tych, ktrym si to nie udaje. Kiedy ju poznae niektre z podstawowych zasad NLP oraz swoj strategi motywacyjn, musisz odkry swoj misj. Ludzie z misj koncentruj si na rozwijaniu swych umiejtnoci. Bez ustannie d do osignicia swej misji kadym nerwem swoje go ciaa", a dzika dza", z jak to czyni, powoduje wedug sw Michaa Anioa powstanie olbrzymiej boskiej mocy"4. Ro bi to dzie po dniu i maj z tego olbrzymi rado. Tobie te moe si to zdarzy.

3
4

H. Whittemore, CNN: The Inside Story, Little Brown, Boston 1990.

R. Schweickart, wywiad autorstwa Kelly Patrick Gerling, 1 czerwca 1983 r.

J, Michelangelo, Sculptor: An Autobiography Through Letters, red. Irving Stone i Jean Stone, tum. Charles Speroni, Doubleday Sc Company, Nowy Jork 1962.

92

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

93

Rnica midzy prac a misj


Wikszo ludzi nie ma poczucia misji. Ma raczej prac lub ka rier. Uczszcza" do szkoy. Chodzi" do pracy. Studs Terkel w swoim klasycznym badaniu, w ktrym sprawdza, jak Ame rykanie postrzegaj swoj prac, stwierdza: Wiele osb ledwo skrywa swe niezadowolenie. Tak samo gono sycha bluesy niebieskich, jak i jk biaych konie rzykw. Jestem maszyn" mwi spawacz. Czuj si jak w klatce" twierdzi kasjer w banku. Wtruje mu portier hotelowy. Pracuj jak mu" stwierdza hutnik. Nawet mapa potrafiaby robi to, co ja" twierdzi pracownik imigracyjny. Traktuj mnie jak przedmiot" mwi modelka. Pracownicy umysowi i fizyczni mwi to samo: Jestemy robotami"5. Niezadowolenie z pracy tak wielu osb prowadzi do rozamu w ich yciu. Tacy ludzie dziel swj czas na to, co musz zro bi, by zarobi na ycie, i na to, co chc robi dla przyjemnoci. Rozdwojone ycie rozpoczyna si w szkole podstawowej od lekcji i przerwy. Cignie si przez lata pracy i koczy dopiero na eme ryturze. Jednak wielcy ludzie sukcesu cakowicie wykraczaj poza dy chotomi pracy i zabawy robi to, co kochaj, i kochaj to, co robi. Studs Terkel usysza to wyranie od Nory Watson: Uwaam, e wikszo z nas szuka powoania, nie pracy... Praca jest przewanie zbyt ciasna dla naszej duszy. Sama praca nie wystarcza ludziom"6. Bez wzgldu, jak to nazwiesz:
S. Terkel, Working: People Talk About What They Do AU Day and How They Feel About What They Do, Pantheon Books, Nowy Jork 1974, str. xi, xii. 6 J. w., str. xxiv.
5

poszukiwaniem, powoaniem, wielkim celem lub misj, oso bom, ktre odkryy to dla siebie, daje silny powd, by by na wiecie. Musisz znale misj, ktra przycignie Ci i zwabi, budzc pasj i wywoujc dreszcz emocji. To rozpali Twj zapa: bdziesz si budzi podekscytowany; bdziesz dy do tego, by kady dzie by arcydzieem. Wanie takie zachowanie charakteryzuje osob z yciow misj. Skd wiesz, e nie odkrye jeszcze swojej misji? To sprawa podejcia i stylu ycia. Zadaj sobie pytanie, czy masz prac lub czy tworzysz wasne marzenie? Czy chodzisz do pracy i bawisz si w czasie wolnym lub tak bardzo kochasz swoj prac, e Twoje myli kr wok niej nawet podczas wakacji? Bez wzgl du na odpowied w tym rozdziale znajdziesz procesy oraz spo soby, ktre Ci pomog. Jeli ju cieszysz si posiadaniem ycio wej misji, ten rozdzia jeszcze bardziej j rozjani i zwikszy pasj. Z drugiej strony, jeli dotychczas Twoje ycie byo bezna mitne, podzielone na harwk w pracy dla pienidzy i spora dyczn zabaw, tutaj pomoemy Ci odkry wasn misj. Niektrzy ludzie nie zastanawiaj si nad swoj misj, gdy nawet przez myl im nie przechodzi, e s w stanie j wype nia. Aby zlikwidowa ten nonsens, przypomnijmy sobie, e je stemy wspaniaymi uczniami. W stworzeniu wyobraenia sie bie jako wspaniaego ucznia pomoe kolejne wiczenie. wiczenie to moesz wzbogaca wedug wasnych upodoba. Jeli chcesz, dodaj umiejtnoci duchowe, umysowe, a take inne niepowtarzalne moliwoci, ktre posiadasz. Moesz to robi przez pewien okres codziennie. W miar praktyki stwo rzony obraz moe sta si cigym i bezporednio dostpnym systemem przekona, ktry bdzie Ci utwierdza we wszystkich podjtych dziaaniach.

94

ODKRYWANIE SWOJEJ

MISJI

95

Znaczenie przekonania
W odkryciu wasnej niepowtarzalnej misji pomog Ci zawarte w tym rozdziale wiczenia. Musisz je tylko dokadnie wykona. Posiadasz niepowtarzaln kombinacj zainteresowa, pragnie i rozwinitych umiejtnoci, jak rwnie szeroki zbir nierozbudzonych jeszcze talentw. Odkrycie wasnej misji oraz ycie z ni ujednolici Twoje zainteresowania i wrodzone talenty, gdy rozwija si bdzie tkwicy w Tobie ucze. T umiejtno nauki moesz stosowa w yciu, wiedzc, e w kadym jego punkcie moesz obra nowy kurs, nowy kie runek dziaania, now misj. Jeste w stanie odkry i y swoj misj. Jeli uwierzysz, e moesz, tak wanie si stanie. Dla czego? Poniewa ta wiara uaktywnia w Tobie te same fenome nalne moliwoci, jak w przypadku wspaniaych podziwianych przez Ciebie ludzi sukcesu. Jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. W przedstawionym dalej procesie odkrywania misji wspominamy o kilku dawnych i wspczesnych wielkich ludziach. Dowiesz si, w jaki sposb ujrze wzorzec ich motywacji. Te wzorce to kwestia postawy.

3. Sporzd wykaz swych talentw. Masz 15 miliardw kom rek mzgowych, ktre razem byskaj obwodem tysica miast. Twoje uszy mog usysze dwiki o 1600 rnych czstotliwo ciach w granicach od 20 do 20 000 penych cykli na sekund. Twoje oczy potrafi dostrzec pojedynczy foton wiata. 800 000 wkien w kadym z nerww optycznych transmituje wicej infor macji z 132 milionw prcikw i czopkw do mzgu ni najwikszy na wiecie komputerowy system optyczny. Ponad 300 milionw malekich pcherzykw pucnych dostarcza tlen do 100 trylio nw komrek w caym ciele. Twoje 206 koci i 656 mini two rzy bardziej zrnicowany funkcjonalnie system moliwoci ni ten w kadym innym znanym stworzeniu. A te i inne niezwyke zdolnoci funkcjonowania i uczenia si mona zastosowa na wiele rnych sposobw. Nie da si zliczy wszystkich Twoich umiejtnoci jest ich zbyt wiele. 4. Utwrz pojedynczy obraz. Teraz, wyobraajc sobie umiejt no uczenia si, moesz zobaczy te rodzaje zdolnoci jako jeden jasny obraz ludzkiego systemu nerwowego niezrwnanego w znanym wszechwiecie systemu moliwoci funkcjonalnych. Jeli kiedykolwiek zwtpisz we wasne moliwoci osignicia mi sji, ten obraz moe powrci i by rzeczywistym spisem Twoich talentw, zmieniajc wtpliwo w pewno siebie.

WICZENIE 7. JESTE UCZNIEM 1. Cofnij si w czasie. Pamitasz, jak jako mae dziecko osiga e wietne wyniki w nauce? Wsid do wyimaginowanego we hikuu czasu i cofnij si do tych momentw z wczesnego dzie cistwa. Powi na to tylko chwil. Wyobra sobie, e wracasz do tego szczliwego dziecicego czasu przyspieszonej nauki. Przyjrzyj si przez moment, jak to jest. Zauwa, e ludzie s bardzo duzi Ty patrzysz na nich z dou. Tyle si dzieje. 2. Zwr uwag na swj potencja do nauki Uczysz si aktywnie i z pasj. Uczysz si mnstwa nowych rzeczy, zwaszcza jzyka. Poznajesz pitnacie do trzydziestu nowych sw dziennie. Nawet o tym nie wiedzc, uczysz si setek zasad gramatycznych. Ta zdol no do nauki pozostaje w Tobie.

Historia murarza
Gdyby setki lat temu zapyta murarza budujcego Katedr w. Piotra w Watykanie: Co robisz?", mgby odpowiedzie: Kad cegy, buduj cian, wykonuj moj prac". To jeden typ czo wieka osoba z okrelonym celem. Mgby te odpowiedzie: Buduj jedn z najwspanialszych katedr na wiecie, budynek, ktry bdzie sta wieki jako pomnik tego, co moe osign ludz ko dziki inspiracji Boga". To osoba z misj. Do takiego ro dzaju odczucia moesz dy, tworzc wasn misj. Misja nie jest czym, co mona wymusi, lub czym, co mona dostrzec w aktualnych zainteresowaniach. Jest czym wikszym

96

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

97

i gbszym. Jest to co, co si odkrywa wewntrz siebie. Dziki odkryciu swojej misji moesz upewni si, e cele, do ktrych d ysz, s Twoje. Moesz przekona si, e bdziesz si cieszy z ich osignicia, gdy do tego dojdzie, oraz e Twoja podr przez ycie bdzie rozwija si z pasj, ktra pobudzi kad czstk Twojego jestestwa.

Aby osign takie ycie, naley pamita o zdolnoci uczenia si. Uczeniem si jest wanie zmiana sposobu mylenia, zacho wania i komunikowania. To pomoe nam w osigniciu roz wijajcej si misji.

Proces odkrywania misji Uczenie si, jak robi to, co kochasz


Oto podstawowa lekcja, ktrej ucz nas wszyscy wielcy ludzie sukcesu: rb to, co kochasz robi. To bardzo proste. Jednak cza sami ludzie po prostu nie wierz, e mogliby dostawa pienidze za wykonywanie tego, co kochaj. Zdarza si te, e zapomnieli, co to jest. By moe najwaniejsz rzecz, ktra powstrzymuje ludzi przed penieniem wasnej misji, jest brak wiedzy, jak to zrobi. Nie wiedz, jak przej od swych codziennych celw, wartoci i zainteresowa do tego jedynego, sprecyzowanego kie runku pobudzenia emocjonalnego i poczucia spenienia inny mi sowy, nie wiedz, jak rozpocz wypenianie swojej misji. Istnieje jednak moliwo skorzystania z serii wicze, ktre pomog w okreleniu pasji yciowej; tego, co masz osign w swym yciu. Mylc o sobie i swoim yciu, moesz w tej chwili stwier dzi, e do tego momentu udao Ci si je przey i przetrwa. Jednak, jak wszyscy wiemy, istnieje olbrzymia rnica midzy zwykym przeyciem ycia a dowiadczeniem jego peni. Motywacj do przetrwania miae od zawsze. W przeciwnym razie nie czytaby teraz tej ksiki. Patrzc wstecz na swoje ycie, moesz prawdopodobnie stwierdzi, e byy momenty, w ktrych bez wysokiego poczucia motywacji by nie przey. Teraz si tego instynktu przetrwania moesz przekierowa i wy korzysta do przejcia poza zwyke przetrwanie do ycia w peni do ycia w wybrany przez Ciebie sposb. Aby znale znakomity przykad pasji ycia, nie musimy dale ko szuka. Wystarczy przyjrze si osobie Susan Butcher, kt ra bierze udzia w najbardziej wyczerpujcym i trudnym wy cigu wiata wycigu psich zaprzgw Iditarod. Obejmuje on teren tysica stu mil i prowadzi poprzez jaowe i zimne pustkowia Alaski. Trwa minimum 10 dni, a jego ukoczenie jest wyczynem samo w sobie. Susan Butcher wygraa ten wy cig czterokrotnie. Jak to si stao, e Susan Butcher postanowia sta si zna komitoci na tym polu? W 1975 roku mieszkaa na wschodnim wybrzeu Stanw Zjednoczonych. Miaa dwadziecia lat i nie wiedziaa, co zrobi ze swoim yciem. Zadaa sobie pytanie: Jak mog stworzy ycie, ktre obejmie dwie ukochane przeze mnie rzeczy: dzik natur i zwierzta?". Odpowiedzi byo odkrycie jej osobistej pasji. Oto jej sowa: Zawsze kochaam psy i wszystkie zwierzta. Kiedy umar mj pierwszy pies, chciaam go po prostu zastpi. Skoczyo si jednak na zakupie szeciotygodniowego psa rasy husky. Pomylaam: Czy nie byoby fajnie nauczy go cignicia sa?". Zaczam zajmowa si tym w ramach hobby. Jednak cztery miesice pniej kupiam mojego drugiego husky, a po kolejnych dwch miesicach wprowadziam si do kobiety,

98

ODKRYWANIE SWOJEJ MISJI

99

ktra miaa ich pidziesit, i zaczam zajmowa si tym na powanie7. Zdecydowaa si wic na wycigi psich zaprzgw. Stale przenosia si coraz bardziej na zachd i pnoc, a trafia na Alask, gdzie zbudowaa dom z bali. Jadc tam w pogoni za marzeniami, nie miaa adnych zabezpiecze. Mimo wszystko zrobia to. A teraz jest najwikszym mistrzem w tym sporcie na naszej planecie w dyscyplinie dotychczas zdominowanej przez mczyzn. W przypadku Susan Butcher nie trudno zrozumie rnic midzy misj a celem. Oto jak opisuje to ona sama: Bylimy w Fairbanks i rozmawialimy z naszym przyjacie lem. Powiedzia nam: Co bdziecie robi za pi czy dzie si lat?". Prbowalimy mu wyjani cz naszych planw. A gdy dalej zadawa pytania o nasze cele, nie wydaway mu si odpowiednie. Nasze cele nie doprowadzay nas finansowo do takiego miejsca, by moglibymy kiedy powiedzie: Aha, udao mi si. Kocz z tym". A gdy zrozumielimy rnic, wyjanialimy mu j, tuma czc, e jestemy zadowoleni z tego, co teraz robimy. Rzeczy wicie pracujemy bardzo ciko i naprawd jestemy bardzo zajci. By moe jednym z naszych celw w przyszoci bdzie troch zwolni, ale nic nie zmienia... Nie chc doj do pewnego punktu w naszej karierze trenowania psich zaprz gw, po czym stwierdzi, e rzucam to zajcie, bo zarobiam ju tyle pienidzy, e mog odej i zaj si czym innym. Kochamy to, co robimy, i w ten wanie sposb speniamy na sze marzenia. Nie musimy wic zarabia duo pienidzy lub doj do okrelonego punktu w naszej karierze. NAM JU

SI UDAO. Udao mi si trzynacie lat temu poniewa przez tyle lat mieszkam w dziczy, pracujc z moimi psami8. O swoim yciu mwi: Wielu ludzi spojrzaoby na moje ycie i pomylao, e skada si tylko z cikiej pracy. Ale dla mnie jest to praca z mioci"9. Wanie wtedy wiesz, e realizujesz rozwijajc si misj gdy denie do celu jest prac z mioci. A ta pochodzi z odszukania pasji yciowej. Inn osob sukcesu, ktra odnalaza swoj yciow pasj i idzie za ni, jest reyser filmowy Steven Spielberg. Jego filmy widziao wicej osb ni jakiegokolwiek innego reysera. Pierw sze filmy tworzy ju w dziecistwie jako omiolatek. Postano wi, e jego yciow misj bdzie opowiadanie historii za pored nictwem filmu. Tworzy nieustannie, poniewa dla niego robienie filmw to zabawa. Oto jak Spielberg opisuje swoj prac: W moich filmach celebruj wyobrani jako narzdzie wiel kich kreacji... Zarabiam na ycie marzc. Raz w miesicu niebo spada mi na gow, przychodz do siebie i widz kolejny film, ktry chciabym zrobi. Czasami mam wraenie, e zamiast mzgu mam oyska kulkowe; wci przesuwaj si w nim rne pomysy. Moim problemem jest to, e moja wyobra nia nie chce si wyczy. Budz si tak podekscytowany, e nie mog zje niadania. Jeszcze nigdy nie zabrako mi 10 energii . To dlatego Steven Spielberg moe by dla nas wszystkich przy kadem tego, co si moe zdarzy, gdy robisz to, co kochasz. Ted Turner jest kolejnym przykadem osoby, ktra arliwie realizuje sw misj. Jest on fundatorem Igrzysk Dobrej Woli,
S. Butcher, wywiad autorstwa Kelly Patrick Gerling, 22 padzier nika 1990 r.
8

S. Butcher, wywiad autorstwa Kelly Patrick Gerling, 22 padzier nika 1990 r.

J.w.
I Dream for a Living", Time, 15 czerwca 1985 r., str. 58, 62.

10

100

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

101

zaoycielem CNN, TNT i Headline News oraz twrc niesa mowitego imperium telewizji kablowej. W rzeczywistoci do starczy kana wiadomoci telewizji kablowej nie tylko Stanom Zjednoczonym, ale caemu wiatu. Ogoszony w 1991 roku przez magazyn Time czowiekiem roku", Ted Turner jest osob, ktra dziki stworzonym przez siebie organizacjom wprowadza globaln wiosk" Marshalla McLuhana do codziennej rzeczy wistoci. Jak rozpocz realizacj swojej misji? Po odkryciu, e jego ojciec Ed zainicjowa plany wyprzedania swojego biznesu, Ted w wieku dwudziestu czterech lat stanowczo si temu sprzeci wi. Podczas sownej bitwy rzuci Edowi Turnerowi jego wa sne argumenty przeciwko poddawaniu si w yciu". Niedugo po tej ktni jego ojciec zabi si strzaem z pistoletu. Od tego momentu Ted ruszy na wypraw, nie ogldajc si nigdy za siebie..." 11 .

3. Skoncentruj si na tych, ktrych podziwiasz. Przyjrzyj si swoim ulubionym bohaterom i wsuchaj si w sowa podziwianych ludzi; kobiet i mczyzn, ktrymi chciaby si sta, ktrych nalado wae i na ktrych si wzorowae w swoim yciu. Ci bohatero wie mog mie podobne zainteresowania, pragnienia i cele. Zwr na nie uwag i ciesz si nimi. Przyjrzyj si im na ekranie swojej wyobrani, w wewntrznym teatrze, i poczuj emocje, do ktrych si podczye. 4. Nie ustawaj. Powtarzaj t czynno rano i wieczorem, a stwierdzisz, e masz ju bogat kolekcj obrazw tego, co Ci pasjonuje. mier ojca nakonia go do ponownego przeanalizowania naj gbszych wartoci. Turner twierdzi, e do tego czasu konfronto wa swoje myli z ojcowskimi pogldami na sukces: To on mia by sdzi tego, czy odniosem sukces...". Te przemylenia nad tym, co w yciu wane, spowodoway kilka powanych przetaso wa w jego kryteriach sukcesu. Oto jego sowa: Wiele czasu spdziem, prbujc odgadn, co zrobi nie tak. Kad zbyt duy nacisk na sukces materialny. Mwi wam, to faszywe zoto ..." 12 . Nasze najwiksze tragedie mog sta si trampolin do na stpnej fazy ycia. W tym przypadku straszliwy bl po mierci ojca by motywacj do ponownej analizy najgbszych wartoci i zasad, a w rzeczywistoci do stworzenia nowych. Inn osob, ktra gboko przeanalizowaa swoje wartoci i zasady, jest trener John Wooden. Jego druyna koszykwki uni wersytetu UCLA moe si pochwali najduszym pasmem zwy cistw (88 gier) wrd wszystkich liczcych si dyscyplin spor towych. Jest jedyn osob, ktra zostaa uhonorowana w galerii saw koszykwki jako gracz i trener. Podczas 27 lat pracy na uniwersytecie UCLA jego zespoy nigdy nie przegray sezonu. W ostatnich 12 latach jego pracy wygrali 10 mistrzostw ligi NCAA,

WICZENIE 8. ODKRYWANIE PASJI SWEGO YCIA 1. Podcz si do swojego wewntrznego uczucia podekscyto wania. Podobnie jak Steven Spielberg, Susan Butcher i inni wielcy sukcesu poznaj swoje zainteresowania. Jak kiedy powiedzia wspzaoyciel NLP, John Grinder: Co kochasz robi na tyle mocno, by za to paci?". 2. Poznaj swoje pasje, pragnienia i mioci. Tylko Ty wiesz, co na prawd kochasz. Moe to by majsterkowanie, uczenie, tworzenie wynalazkw lub setki innych rwnie zachwycajcych moliwoci. Wskazwki moesz znale w swoim hobby. Mylc o tych zainte resowaniach, pragnieniach, miociach i pasjach, wyczuj tryska jce z gbi Twojej duszy sygnay wewntrznego podekscytowa nia i zainteresowania. Poczuj je. Zrb spis najprzyjemniejszych wydarze Twojego ycia. Gdyby mia dziesi milionw dola rw, za moliwo robienia czego by zapaci?

11

H. Wittemore, CNN: The Inside Story, Boston 1990.

12

H. Wittemore, CNN: The Inside Story, Boston 1990.

102

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

103

z czego siedem razy z rzdu. adna inna druyna koszykwki 13 uniwersyteckiej nawet nie zbliya si do tych osigni . Jego wyjtkowe powicenie jest legendarne. Wci ma na grania kadej minuty wszystkich treningw z 27 lat kariery na UCLA. I nigdy nie mwi o wygrywaniu. Dla mnie sukcesem nie jest uzyskanie wikszej liczby punktw od kogo innego, lecz spokj umysu, ktry ma rdo w satysfakcji z wiedzy, e sta rae si jak najlepiej. To co, co kady musi ustali sam" 1 4 . Dziki poczeniu swych umiejtnoci sportowych, zbioru za sad swego ojca, wedug ktrych y, oraz mioci do ludzi, sta si najbardziej podziwianym trenerem na wiecie. Jak sformuowa swoj misj? Oto przekazane mu przez ojca credo kluczowa cz reali zacji misji: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bd wierny sobie. Niech kady Twj dzie bdzie arcydzieem. Pomagaj innym. Czerp gbi z dobrych ksiek, zwaszcza z Biblii. Zaprzyjanij si z dobr sztuk. Zbuduj schronienie przed deszczowym dniem. Kadego dnia mdl si o porad, a take licz bogo sawiestwa i dzikuj za nie.

mowa moje odczucia na ten temat. Stagg, ktry pracowa z modymi i trenowa a do dziewidziesitki, spytany, dla czego jest trenerem, odpowiedzia: To z powodu obietnicy, ktr daem Bogu". ...Uwaam, e gwnym powodem tego, dlaczego pozo staj trenerem, jest moja mio do modych ludzi oraz to, e odmawiam przyjcia bardziej lukratywnych stanowisk 1 5 . Nie kierowa si wartociami kogo innego. Patrzy w siebie. Wpojone przez ojca zasady uczyni wasnymi i doda do nich wartoci sformuowane przez siebie. Ty te moesz zrobi to, co zrobili Ted Turner i John Wooden. Moesz odkry swoje naj gbsze wartoci i zasady, po czym je wykorzysta. Oto jak tego dokona.

WICZENIE 9. ROZPOZNAWANIE NA NOWO SWYCH NAJGBSZYCH WARTOCI I ZASAD 1. Pomyl o niektrych ze swoich zainteresowa, mioci i pra gnie. Przyjrzyj si celom, do ktrych aktualnie dysz. Nastp nie spjrz w przyszo i zobacz, jak te cele zostaj osignite. Duo o nich wczeniej mylae. Wybierz najwaniejsze z tych, ktre przychodz Ci do gowy. Moesz wybra dwa, trzy, a nawet wicej. Te cele to przyszo, ktrej pragniesz. 2. Okrel swoje wartoci i zasady. W dowolny najprzyjemniejszy sposb zatrzymaj je w mylach. Bierz kolejno kady z ustalo nych celw: obejrzyj go, posuchaj i dowiadcz tego, e jest to Twj wasny cel. Po zakoczeniu tych czynnoci zadaj sobie pytanie: Co wartociowego niesie w sobie ten cel?". Jeli celem s podre, odpowiedzi moe by na przykad: nauka" lub za bawa". Jeli celem jest nowa praca, odpowiedz na pytanie o jego warto mog by sowa podekscytowanie" lub wyzwanie".

Poza tym, e y zgodnie z tymi zasadami, co zmotywowao go do wybrania misji trenerskiej? Oto jego wasne sowa: Jestem do czsto pytany, dlaczego wybraem karier tre nera i przy niej pozostaem. Amos Alonzo Stagg, ktry treno wa football w Chicago, gdy miaem w zwyczaju odbywanie swych dorocznych wyjazdw do Chicago", najlepiej podsu13 R. Aguayo, Dr. Deming: The Man Who Taught the Japanese About Quality, Simon Sc Schuster, Nowy Jork 1990, str. 98, 99. 14 Aguayo, str. 98, 99.

J. R. Wooden, J. Tobia, They Cali Me Coach, Word, Inc., Waco 1972, str. 60.

15

104

ODKRYWANIE troskliwo tworzenie lepszego wiata umiejtno uczenia si umiejtno rozwizywania problemw uyteczno wdzik wesoo

SWOJEJ

MISJI

105

Odpowied moe skada si z jednej lub kilku wartoci. W przy padku Teda Turnera jego wartociami mogyby by ad, rozwi zywanie problemw i podekscytowanie. Wydaje si, e Susan Butcher ceni mio, trosk i przetrwanie. Zazwyczaj odpowied skada si z pojedynczych sw lub zwrotw, ktrych przykady znajduj si w poniszym zestawieniu wartoci i zasad. 3. Zrb list swych wartoci i zasad. Teraz przejd przez list zapisanych w mylach celw, zadajc pytanie: Jakie wartoci ma ten cel dla mnie?". Zrb list. 4. Odszukaj najgbsze wartoci. Na koniec otrzymasz list naj gbszych wartoci i zasad. Teraz zadaj sobie pytanie: Co jest dla mnie wane, jeli chodzi o te wszystkie wartoci?". Odpo wied, ktra przyjdzie na myl, bdzie jeszcze waniejsz warto ci. Poznanie wanych, najgbszych wartoci jest kluczowym aspektem zrozumienia samego siebie. Uwiadom sobie, jak Twoje wartoci motywuj Ci do dziaania i do osigania sukcesw. 5. Zapisz nazw najwaniejszej wartoci lub zasady. Zapisz te war toci i zasady na przyszo.

wiara w siebie witalno wolno wspdziaanie wykorzystanie potencjau wytrwao wyzwanie

ZASADY I WARTOCI

Istniej trzy sposoby uwiadomienia sobie swych najgbszych wartoci. Najczciej spotykanym jest sytuacja, w ktrej zostaj naruszone. Jeli dzieje si co, co w jakikolwiek sposb wywouje uczucie niepokoju, zdenerwowania lub niestosownoci, to w tym dowiadczeniu jest obecna warto. Kiedy kto odnosi si do Ciebie w lekcewacy sposb i jeste z tego powodu zy, zo wy pywa z potrzeby poszanowania chcesz by traktowany z sza cunkiem w relacjach midzyludzkich. Jeli w zwizku z nad chodzcym wydarzeniem odczuwasz niepokj, poniewa nie jeste pewny, jak dobrze wypadniesz, to u podstaw tego uczucia ley potrzeba doskonaoci. Czsto to, co najbardziej cenimy, okrelaj nasze najboleniejsze przeycia. Zrozumie wasne wartoci moemy rwnie poprzez zdarze nia, ktre je speniaj. To wspaniae uczucie, gdy kto traktuje Ci z niezwykym szacunkiem, pomagajc w potrzebie, nawet jeli wie si to z duym ryzykiem. Te emocje wzbudzaj znajdujc si w Twoim wntrzu potrzeb szacunku. Czasami do dziaania zainspiruje Ci ogldanie ulubionych rozgrywek sportowych lub wydarzenie artystyczne. Te emocje wskazuj na Twoje najgbsze wartoci, bez wzgldu na to, czy nazwiesz je doskonaoci, mi strzostwem, piknem czy czymkolwiek innym. Uczucia s znacz nie waniejsze od nazw. To nie sowa s rzeczywistymi warto ciami, tak samo jak pozycje w menu ulubionej restauracji nie s faktycznym posikiem, ktry reprezentuj. Wartoci to zestaw uczu, ktre pozwalaj Ci rozpozna, co jest dla Ciebie wane.

autonomia bezstronno biego denie do doskonaoci dynamiczno elegancja entuzjazm godno harmonia humor kreatywno mdro mio niepowtarzalno odwaga pewno

pikno pobudzanie do zmian poczucie bezpieczestwa podekscytowanie pomaganie innym pomysowo porzdek prawdomwno prostota rado rado ycia rewolucja spenienie sprawiedliwo szczero szczcie

106

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

107

Trzeci sposb dowiadczania najgbszych wartoci polega na wiadomym zbadaniu wasnego wntrza. Kady z nas moe odkry i poczu swe najgbsze wartoci poprzez gbok medytacj. Odkryte wartoci i zasady naley nastpnie poczy z cao ciow wizj tego, co moesz zrobi z wasnym yciem. Wrmy do Teda Turnera. Po przeanalizowaniu swoich wartoci i zasad zacz gorliwie wykonywa sw misj. Jego nowo odkryte war toci i zasady doprowadziy do penej wizji misji. Dlaczego na przykad stworzy Igrzyska Dobrej Woli, ktre w 1986 i 1990 roku przyniosy 8 milionw dolarw strat? Zro biem to, aby oba kraje znw znalazy si razem na boisku. Mo gem po prostu powiedzie, e Rosjanie chc by naszymi przyja cimi" powiedzia. Zapytany o to, dlaczego yje takim yciem, odpowiedzia: Chciaem tylko sprawdzi, czy si nam uda jak Krzysz tof Kolumb. Kiedy robisz co, co nigdy wczeniej nie zostao zrobione, pywasz po nieznanych wodach, nie znajc kierun ku, nie wiedzc, co si odkryje, gdy si gdzie dotrze. Przy najmniej jednak gdzie dysz... Potny wpyw przekazu wiadomoci telewizyjnych po woduje, e ciy na nas odpowiedzialno, ktra nie polega na tworzeniu bogactwa, ale na wywieraniu wpywu na spoecz noci, ktrych czci jestemy. A nasza spoeczno... to nie tylko lokalne rynki, czy nawet nasz kraj, ale wiat, w kt rym yjemy.... Dlaczego nie dy do tego, by przez nastpnych dziesi lat doprowadzi do zawarcia pokoju na Ziemi? Dlaczego w ro ku 2000 nie wyzerowa kalendarzy i nie zacz nowej epoki? Niech lata przed zawarciem pokoju bd wiekiem B.P., a po jego zawarciu A.P. To mgby by najwikszy zaszczyt, jakim moglibymy obdarzy nasze pokolenie. Gdybymy to zrobili, ludzie wci byliby tutaj za dwa tysice lat...16.
16

H. Wittemore, CNN: The Inside Story, Boston 1990.

Co typowe dla misji wielkich ludzi sukcesu, jego wizj mo tywacyjn jest olbrzymie, prawie nieosigalne marzenie. I wa nie tego chce. Wierzy, e ludzie powinni ustawia cele, ktrych mog nigdy nie osign. Nie spoczn, zanim nie zostan rozwizane wszystkie problemy wiata. Bezdomno, AIDS. Jestem w wietnej formie. Ale problemy mnie przeyj nie ma dwch zda". Cho jego misja jest ogromna, take i ona si rozwija. Zebra zasoby, aby wspomc jej realizacj. Stworzy Igrzyska Dobrej Woli, aby wzbudzi uczucie cznoci i przyjani midzy milio nami ludzi, ktrzy ogldaj telewizj pomidzy kolejnymi olim piadami. Zapewnia wiatow sie komunikacyjn poprzez te lewizj kablow. Misj Teda Turnera motywuje wielka wizja moliwoci. To jedna z rzeczy, ktra dodaje jego yciu atrak cyjnoci. adna relacja z osigni w dzisiejszym wiecie nie bdzie pena bez opisu Buckminstera Fullera. Wynalazca kopuy geo dezyjnej, imiennik niezwykej, nowo odkrytej rodziny moleku bukministerfullerenw (buckyball w skrcie), twrca mapy i sa mochodu Dymaxion, a take wielu innych wynalazkw, znany jest na caym wiecie jako jeden z gwnych mylicieli i wizjo nerskich wynalazcw dwudziestego wieku. Do 1968 roku liczba oryginalnych opublikowanych pozycji zwizanych z prac Fullera przekroczya 2 100 rocznie. Jak to si stao, e Buckminster Fuller osign w swoim y ciu tak wiele? Zaczo si od misji, ktr odkry podczas pewnej samotnej nocy. Po mierci czteroletniej crki Alexandry w wy niku choroby, dwukrotnym usuniciu z Harvardu, utracie fir my, ruinie finansowej i narodzinach drugiego dziecka pogry si w depresji z mylami samobjczymi. Buckminster Fuller sta na krawdzi mrocznej przyszoci. Kiedy pewnej samotnej nocy w 1927 roku wpatrywa si w ciemn gbi jeziora Michigan, w jego yciu nastpi przeom. Dlaczego jestem skoczonym nieudacznikiem?"

108

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

109

zada sobie pytanie. Mg skoczy lub zacz przemylenia. Wybra to drugie. Rozpocz formowanie yciowej misji. Po intensywnych rozwaaniach doszed do wniosku, e sam nie ma prawa okrela swojej wartoci dla wiata i e musi za wierzy swj los mdroci Boga. W fascynujcej relacji wyja nia swe odkrycie: Wierz w niepodzielno przewidujcej najwyszej in teligencji, ktr moemy nazywa Bogiem"... Kto lepiej wie ja, czy Bg jak warto przedstawiam dla inte gralnoci wszechwiata?". Odpowiedzi byo: Nie wiesz i nie wie tego aden czowiek, ale Twoja wiara ustalona tyl ko na podstawie dowiadcze narzuca uznanie intuicyjnej mdroci faktu Twojego istnienia". Mwic najwidoczniej sam do siebie, powiedziaem: Nie masz prawa eliminowa siebie. Nie naleysz do siebie. Naleysz do wszechwiata. Sens Twojego istnienia bdzie zawsze dla Ciebie niezro zumiay, ale moesz zaoy, e go wypeniasz, jeli uy jesz siebie do przeksztacenia caego swojego dowiadcze nia dla najwyszych korzyci ogu. Ty i wszyscy ludzie s tutaj dla innych" 1 7 . Wraz z realizacj swej misji rosa jego tosamo zawodowa. Nazywa siebie samego wszechstronnym przewidujcym odkryw 18 c nauki o projektowaniu" . Jak wida z jego relacji, przeszed przez pierwsze trzy etapy procesu odkrywania misji. Ukoczy etap trzeci opracowa gwn wizj celu swojego ycia oraz swojej tosamoci jako osoby.

WICZENIE 10. OPRACOWANIE WIZJI To wiczenie warto wykona w samotnoci, gdzie w natural nym otoczeniu. 1. Przyjrzyj si wasnym zainteresowaniom, wartociom i umie jtnociom. Kolejnym krokiem jest odkrycie, jak te zainteresowa nia i wartoci cz si w cao, tworzc misj. Mona to zro bi, wyobraajc sobie wspaniay, peny i znaczcy obraz tego, czemu mgby powici swoje ycie. Ta wizja zostanie uformo wana z zainteresowa, wartoci i obecnych celw. Zacznij si bawi ogldanymi obrazami. Reprezentuj one jaki rodzaj kie runku, ktry chcesz obra. Zyskujc poczucie tego, czym moe by Twoja misja, spjrz na migawki siebie samego wykonujcego to, co kochasz robi. Migawki Twoich moliwoci. 2. Skoncentruj si na bohaterach i bohaterkach. Przyjrzyj si temu, co robi Twoi idole. Zobacz siebie robicego rzeczy dajce Ci to samo uczycie, ktre pojawia si, gdy o nich mylisz. Przyjrzyj si obrazom osoby, ktr chciaby si sta. Wszystkie obrazy, ktre Ci si nie podobaj, mog znikn. 3. Wyreyseruj film o sobie. Zobacz siebie takim, jakim chciaby si sta robicym rzeczy, ktre kochasz. Cokolwiek zdecy dujesz si umieci na ekranie, jeste Spielbergiem, jeste rey serem. Spjrz na obrazy, ktre wzbudzaj w Tobie namitnoci. Moesz si nimi pobawi. Udawaj, e jeste porodku trjwymia rowego kina. W tym miejscu moesz oglda, sysze i odczu wa z wielk dokadnoci. Zwr uwag na to, jak wiele widzisz, pozwalajc, by oglda nym przed sob wizualnym pokazem pokierowaa wewntrzna m dro. Wyobra to sobie, poczuj, ciesz si tym. Obrazy s czsto bardzo blisko i pene nasyconych barw. Przyjrzyj si sobie, jak y jesz zgodnie ze scenariuszem, ktry przyprawia Ci o radosny dreszcz. Moesz powikszy t ogldan wietlan, radosn i eks cytujc przyszo. W tej przyszoci moesz robi to, co ko chasz, i osiga to, w co wierzysz. 4. Przypomnij sobie swoje najwaniejsze wartoci. Ogldajc scenariusz misji, zrb spis swoich najgbszych wartoci. Zauwa, jak Twoje wartoci i obrazy potrafi si wsplnie dopasowa z niezwyk spjnoci.

D. W. Robertson, Mind's Eye of Richard Buckminster Fuller, St. Martin's Press, Nowy Jork 1974, str. 45. 18 H. Kenner, Bucky: A Guided Tour of Buckminster Fuller, William Morrow & Company, Nowy Jork 1973.

17

110

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

111

5. Popro o pomoc swoj wewntrzn mdro. Popro, by Twoja wewntrzna mdro, najwysze siy lub Bg pokieroway Twoj wizj. Bdzie ona bardziej odkryciem ni tworem. Niech przyj dzie do Ciebie sama. Popro, a si pojawi. Nie spiesz si. Spo kojnie przyjrzyj si i wsuchaj w te aspekty ycia, ktre cz si w cao budzc w Tobie olbrzymi zapa. Obejrzyj kolejne ob razy. Pozwl, by mino troch czasu. Przypatrz si rnym, ja snym, radosnym, powikszonym, kolorowym obrazom tego, co mgby stworzy w swoim yciu. Obrazy mog zacz pyn w okrelonym kierunku, czc si i reprezentujc wiele z obec nych celw, niektre z rzeczy, ktrych pragniesz. Popatrz, jak prze ksztacaj si w rodzaj wielkiej wizjonerskiej kolekcji obrazw, ktra reprezentuje cel i misj. 6. Zrb, co naley. Niech to trwa tyle, ile trzeba pi minut, godzin, cae popoudnie. Tworzysz wasne ycie i wasn przy szo. Na koniec wszystko zapisz. Twoje obrazy s tak atrakcyjne, e masz ju pewne wraenie tego, jaka jest Twoja misja. Teraz moesz j dopracowa. Popro siedzcego w Tobie wizjonera o dar tej yciowej wizji. Teraz, gdy potrafisz ujrze wizj tego, do czego chciaby wnie swj wkad, moesz j przeksztaci w powd do pracy kierunek, w jakim moesz skanalizowa swoje wysiki. Astronauta Rusty Schweickart rozumia istot relacji midzy wizj caoci a okrelonym kierunkiem. Jego doznania podczas ogl dania Ziemi z kosmosu pomogy mu odkry wasn misj. Oto jak to opisuje: Suce potrzebom caej planety instytucje maj fun damentalne ograniczenia, poniewa su one najlepiej rze czom, ktre w hierarchii stoj pod nimi, i najgorzej rze czom, ktre w hierarchii s nad nimi. Niestety, dziaaj w oparciu o strach. Pewna intelektualna zdolno, ktra przejawia si okazjo nalnie u wszystkich z nas, polega na tym, by zrozumie, e nasze przetrwanie zaley raczej od innych ludzi wok nas,

ni od bycia skoncentrowanym wycznie na sobie. Uwa am, e w wielu instytucjach nie wykonano intelektualnego wysiku zrozumienia tej prawdy. Zasadniczo tego rodzaju instytucje, bez wzgldu na to, czy chodzi o rzdy czy korporacje, s w pewnym stopniu ograniczone intelektualnie... i zmieni si jedynie dla poje dynczych jednostek, ktre chc wyrazi si indywidualnie lub zbiorowo 1 9 . Schweickart nada swojej misji kierunek, promujc wizj wi doku caego globu z kosmosu poprzez wspzaoenie Stowa rzyszenia Badaczy Kosmosu. Grupa wydaa ksik The Home Planet i jest zaangaowana w wiele innowacyjnych projektw. Emocjonalnie inspirujce dowiadczenie ogldania swej wizji naley pchn w odpowiednim kierunku. To wanie zrobi Rusty Schweickart. Na tym polega rnica midzy jaowym marzycie lem a osob z misj.

WICZENIE 11. SZUKANIE OKRELONEGO KIERUNKU DLA WIZJI 1. Stwrz propozycj. Popro sw wewntrzn mdro, by w Two jej wyobrani pojawiy si okrelone obrazy lub zoony z nich krtki film. W wewntrznym kinie dowiadczaj obrazw repre zentujcych kierunek, w ktrym mogaby pj Twoja wizja. Ciesz si tym. Obserwuj, co si dzieje. To pochodzi od Twojej wewntrz nej mdroci. 2. Dodaj okrelone efekty. Dodaj wybrany przez siebie rodzaj muzyki stereo w systemie surround. Aby pomc sobie w wybo rze, wyobra sobie wyskakujce menu z rnymi rodzajami mu zyki. Okrelone typy ulubionej muzyki przekazuj poczucie wagi i znaczenia przedsiwzicia misji Twojego ycia.

R. Schweickart, wywiad autorstwa Kelly Patrick Gerling, 1 lipca 1983 r.

112

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

113

3. Sformuuj zdanie. Na pocztku moe by ledwo syszalne. Po tem pogonij dwik. Patrzc na obraz lub obrazy, suchaj mu zyki; ogldajc to, sformuuj jedno lub dwa zdania krtk dekla racj opisujc cel misji. Steven Spielberg, patrzc na to, co chcia robi w yciu, mgby powiedzie: Jestem wdrownym gawdziarzem. Bd opowiada historie, ktre pomog ludziom si rozwin". Wyobra sobie, e jeste nim i poczuj towarzyszce temu emocje. Susan Butcher moga powiedzie: Jestem osob, ktra yje w guszy ze zwierztami i pomaga im wzrasta. Osigam wiel ko w tym, co robi". Wyobra sobie przez kilka chwil, e je ste ni. Ted Turner mg spojrze na roztaczajc si przed nim pa noram jasnych oraz interesujcych obrazw i mgby powiedzie: Jestem twrc pokoju. Buduj most midzy ludmi, aby osi gn pokj". Wyobra sobie, e jeste Tedem Turnerem. Jakie to uczucie? 4. Docz wartoci ub zasad. Sformuuj misj przy uyciu wa snych sw. Ogldajc przewijajce si przed Tob obrazy przed stawiajce caociow misj i cel, moesz zobaczy, jak przey wasz ten cel, kierujc si wyraonymi w ten sposb zasadami. 5. Poczuj emocje. Wraz z obrazami, muzyk, zasad i sowami moesz wewntrznie doznawa bardzo silnych emocji. Jest to Twoje poczucie wagi tej misji. Te emocje prowadz Ci i przepy waj w Twoim wntrzu. 6. Wyrusz w kierunku misji. Teraz, patrzc na obrazy i majc przed sob ustalony kierunek misji, zrb pierwszy krok: wkrocz w misj. Wkrocz teraz i ciesz si przeywaniem rnych etapw jej rozwoju. Przeyj t wspania przyszo, jakby to byo teraz. Wyobraaj sobie, przeywaj, udawaj, e jeste naprawd w tym wspaniaym momencie przyszego ycia. Ciesz si tym. Wkraczajc w przyszo, w rozwijajc si misj, moesz po czu, jak wspaniale wyraa ona Twj cel i najgbsze wartoci. Mo esz robi to duej. Jest to rozkoszny sposb wiczenia umysu. 7. Nie ustawaj. Wielokrotnie przechod przez ten rodzaj umyso wego procesu, a w wizji swojej misji zobaczysz okrelony kieru nek. Emocje, ktre wzbudzi wejcie na ciek tej misji, s bardzo wartociowe i pomog Ci j speni. Zanotuj okrelony kierunek misji na nastpny rok, aby mie go pod rk.

Wszyscy wymienieni w tym rozdziale wybitni ludzie sukce su Susan Butcher, Ted Turner, Buckminster Fuller, John Wooden, Rusty Schweickart i Steven Spielberg poddali si misji. Wewntrzne obiekcje zwizane z osigniciem okrelonej misji zostay przezwycione i zmienione we wsparcie. Kolejne wi czenie to metoda pozwalajca na osignicie wewntrznej zgody na denie do zrealizowania swej misji.

WICZENIE 12. DOSTOSOWANIE SIEBIE DO MISJI 1. Zacznij zadawa sobie pytania. W trakcie zadawania sobie po niszej serii pyta mog pojawi si odczucia i odpowiedzi, ktre bd wspiera Twoj misj. Czasami jednak jaka cz Ciebie zaoponuje: Kurcze! Dlaczego chcesz cakowicie zmieni swoje ycie i podj si takiej misji?". Kada obiekcja zawiera wane informacje o tym, jak wykona misj. Dlatego trzeba to usysze i respektowa. Oto kilka pyta, ktre naley sobie zada: Jak ta misja wie si z moimi obowizkami w obecnej pracy? Pomyl o tych obowizkach i dziaaniach. Jak ta misja wie si z moj rodzin? Przypatrz si czonkom rodziny oraz krgowi znajomych. Jaki ta misja wie si ze mn i reszt dziaa, ktrych si podjem? Przemyl implikacje tej misji dla Ciebie. Jak ta misja wie si ze spoecznoci, do ktrej nale, oraz z moj przyszoci; jak wie si z moim krajem, yciem, ktre prowadz?

2. Negocjuj z tymi czciami siebie, ktre maj obiekcje. Kada pochodzca od jednej z Twoich czci obiekcja jest warta wysu chania, uszanowania i odpowiedniej odpowiedzi. Kiedy pojawi si sprzeciw, posuchaj i odpowiedz. To, jak radzisz sobie z tego rodzaju sprzeciwem, jest kluczem do spjnoci i dostosowania do misji. Negocjuj z kad swoj czci, Mora sprzeciwia si Twojej misji. Zrb to tak samo jak z kadym, na kim Ci zaley. Oto po szczeglne etapy: a. b. Wysuchaj obiekcji. Znajd pozytywn intencj oraz warto.

114 c. d.

ODKRYWANIE SWOJEJ MISJI

115

Znajd inny sposb osignicia tej wartoci. Zgd si na alternatyw, ktra odpowiada wszystkim.

W przypadku sprzeciwu: Nie wiem, co na to powie mj mao nek", moesz zapyta: Jakiej pozytywnej wartoci dotyczy ta obawa?". Jeli odpowiedzi bdzie: Chciabym, by cakowicie wczy si w misj", musiaby opracowa alternatywne sposo by osignicia tego, na przykad przez szczer dyskusj lub dro biazgowe negocjacje. Nastpnie Ty oraz ta cz" wybralibycie dalszy kierunek dziaa. 3. Uwiadom sobie rzeczywisto fizycznej mierci. Uwiadom sobie, e nadejdzie taka chwila, gdy fizyczne ciao odejdzie w nie byt. Wczeniej jednak moesz zostawi po sobie lad. Przypo mnij sobie Buckminstera Fullera, jak stoi nad brzegiem jeziora Michigan. Odtwrz to intensywne pragnienie, aby w yciu zrobi wszystko, co masz do zrobienia. wiadomo mierci moe po mc w przeyciu ycia, ktre ma wspaniay cel. 4. Znajd powody wsparcia. Patrzc na rozwijajc si przed oczami misj i syszc powtarzan zasad, zadaj sobie pytania: W jakim stopniu jest ona dla mnie odpowiednia?", W jaki spo sb reprezentuje to, kim jestem, o kogo si troszcz i co ma dla mnie znaczenie?". Te pytania mog peni rol nauczycieli lub przewodnikw. Mog pomc w ponownym zbadaniu, utrwaleniu i wzmocnieniu sensu przeywania tej misji. Zastanw si nad kolejnym pytaniem: W jaki sposb pene zapau przeywanie rozwijajcej si misji pozwoli mi zapewni dobre ycie?". W trakcie udzielania odpowiedzi na kolejne pytania bdziesz wiedzia, e dostosowujesz si do misji, dziki wzmagajcej si pewnoci: Tak, ta misja jest moja". 5. Bd wytrway. Pytania zadawaj tak dugo, a pojawi si ta pewno. Jej rdem bdzie dojcie do porozumienia ze wszyst kimi czciami Ciebie, na ktre miayby wpyw tak due zmiany, jak nowa lub zrewidowana yciowa misja. Omwiona tu podstawowa metoda dostosowania siebie do misji, polegajca na pytaniu, przyjmowaniu wewntrznych obiekcji i taktownym negocjowaniu satysfakcjonujcego wszyst kie Twoje czci rozwizania, jest bardzo przydatna, jeli wy konujesz j uczciwie, z szacunkiem i pokor. Jest to czsto

proces, w ktrym nie mona mwi o jednym zadowalajcym wyniku. Mona z niego korzysta wielokrotnie. Upewnij si, by do misji dostosoway si wszystkie Twoje cz ci. Naturaln konsekwencj takiego skonsolidowanego zaanga owania jest miae, pene entuzjazmu i czsto niezwykle sku tecznie dziaanie. A to wewntrzne zaangaowanie wytwarza take energi, dziki ktrej wraz z Tob do misji chc si do stosowa take inni. Aby wyksztaci zaangaowanie w wykonywan misj oraz wdroy okrelone dziaania, ktre doprowadz do jej rozwini cia, powtrz sobie deklaracj misji z wiczenia 11.: Moja ycio wa misja odzwierciedla to, kim jestem. Definiuje ona sposb, w jaki wykorzystuj swoje wewntrzne moliwoci. Kieruje tym, jak postpuj w wiecie". Jeli chcesz, moesz utworzy inne de klaracje, aby mocniej zaangaowa si w wykonywanie misji. Dostosowanie swoich wewntrznych czci w celu osignicia jednolitego zobowizania przygotowuje scen do dziaania. Przej cie do nowej misji wymaga wsparcia osb, na ktrych Ci zaley. Musisz postara si o przetrwanie czcego Ci z nimi zwiz ku. By moe niektrzy z nich bd Ci chcieli pomc w misji. Poniewa jestemy zwizani z wieloma ludmi, zaangaowanie w misj nie jest cakowite bez wsparcia innych. Wane, by do misji dostosowa take ich. Kiedy Buckmister Fuller odrzuci podstawowe zaoenia zara biania na ycie po to, by zaj si spenianiem misji, wiedzia, e to nie moe by tylko jego decyzja. Mia on i ma creczk. Potrzebowa zaangaowania ony, wic wrci do niej i opo wiedzia jej, e postanowi powici swe ycie subie ludz 20 koci bez wzgldu na problemy z utrzymaniem domu" . Zgodzia si na to. Steven Spielberg otrzyma wczenie wsparcie rodziny dla swojej pasji tworzenia filmw. Szuka take pomocy u innych. A. Hatch, Buckminster Fuller: At Home in the Universe, Delat Book, Nowy Jork 1974, str. 91.

116

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

117

Jego zaangaowanie w twrczo filmow byo tak skonsolido wane, e dc do osignicia swej misji, dopuszcza si miaych i wrcz oburzajcych czynw. W wieku siedemnastu lat wybra si na wycieczk po studiach filmowych Universal. Tam pozna Chucka Silversa, kierownika biblioteki. Spielberg opowiada, e zamiast zawoa stranikw, by mnie wyrzucili, rozmawia ze mn prawie przez godzin... Powiedzia, e chciaby zobaczy par moich filmikw, wic da mi przepustk, bym mg wej na teren nastpnego dnia. Pokazaem mu cztery z moich filmw na tamie 8-milimetrowej. By pod duym wraeniem"21. Kilka dni po tej wycieczce wzi teczk swojego taty i zwy czajnie wszed na teren studia. Nie prosi o pozwolenie. Nie cze ka, a skoczy college i dostanie zaproszenie. Po prostu wszed. Oto jego sowa: Teczka bya pusta poza kanapk i dwoma batonami. Ka dego dnia tego lata ubieraem si w garnitur i przebywaem z reyserami, pisarzami, scenarzystami i dublerami. Znala zem puste biuro i okupowaem je jako dziki lokator. Po szedem do sklepu z kamerami, kupiem kilka plastykowych tabliczek i umieciem moje nazwisko w spisie budynku: Steven Spielberg, pokj 23C22.

dla nich i Waszego zwizku. Rozmawiajc z wanymi dla Cie bie osobami, opisz misj i proces, ktry doprowadzi do jej od krycia. Wytumacz, jak wany jest dla Ciebie ten zwizek. Za komunikuj, e chcesz wykona swoj misj i zachowa to, co dobre w tym zwizku. Popro o wsparcie dla nowego kierunku Twego ycia. Dowiedz si, czy istnieje jaka synergia midzy Twoj misj a planami i celami tej osoby. Przygotowae ju scen do dziaania. Nie tylko bdziesz mg cieszy si z denia do misji, ale osigniesz co jeszcze satysfakcj z pomagania innym. Jest co niezwykle warto ciowego w tworzeniu spucizny dla innych tak za ycia, jak i po mierci.

Misja: tworzenie dla innych


Micha Anio synny woski artysta renesansu jest dobrym przykadem osoby, ktrej misja pozostawia spucizn dla mi lionw. Micha Anio zosta zobowizany przez papiea do po krycia sklepienia Kaplicy Sykstyskiej freskami. Powstao jed no z najwikszych dzie sztuki. W tym czasie by ju w trakcie spenienia swej misji zostania najwikszym artyst i kim, kto wzbogacaby sztuk ludzkie ycie. Kaplica Sykstyska, ktra znajduje si wewntrz papieskiego paacu w Watykanie, jest czci skonstruowanego setki lat temu budynku. I bdzie y dalej w przyszoci. Micha Anio uwaa si gwnie za rzebiarza. Jego misja tworzenia wielkiej sztuki rozwina si wczenie. W wieku osiem nastu lat wiksz cz roku zajmowa si przeprowadzaniem sekcji zwok w celu poznania wewntrznej struktury ludzkich ksztatw. W poniszym wierszu, ktrego jest autorem, uj istot swojej misji:

Zdobywanie poparcia dla swojej misji


Aby uzyska poparcie dla swojej misji, warto zrobi list najwa niejszych w Twoim yciu osb, na ktre ona wpynie. Z kad z tych osb naley si spotka i omwi konsekwencje tej misji
I Dream for a Living", str. 91.

J. w., str. 57.

118

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

119

ARTYSTA I JEGO PRACA

Jak moe, pani, by, co z dowiadczenia Znane, e duej przetrwa rzeba ywa, Ktr do z gazu twardego wyrywa. Ni twrca, co go czas w popi zamienia? Przyczyn skutek trwaoci zacienia, Wic sztuka walk z natur wygrywa. Wiem, bowiem z piknym posgiem tak bywa: Czas i mier dzieu nie broni istnienia. Wic mog dwoje nas, czy w skay onie, Czy w barwach, dugim obdarzy ywotem, Moj i twoj twarz ksztatujc, pani23. Wikszo przedstawionych w tym rozdziale ludzi sukcesu byo ludmi sawnymi. Musisz jednak koniecznie zrozumie, e nie trzeba cieszy si wiatow saw, by mie yciow misj.

swych przyjaci i innych napotykanych osb. Promieniowaa mioci. Jej ciepo i zainteresowanie innymi przycigao przy jaci jak magnes. Jej m Harry mwi o niej jak o witej, syn Charlie za opisywa j jako wspania nauczycielk, ktra po moga mu znale w yciu miejsce na wspodczuwanie. W kuchni wci otwarcie wystawiaj szereg wiszcych wzdu ciany sznurw. Na nich wisz setki pomalowanych spinaczy do bielizny. Kady spinacz ma dat i imi osoby, ktra zatrzymaa si u nich na noc. Rozszerzona rodzina Mary Jane staa si spo ecznoci ludzi, ktrych zbliya. Jim Conlow, czonek spoecznoci Mary Jane, napisa o niej wiersz. Nosi tytu Twrczyni". W jego fragmencie opisuje j w nastpujcy sposb: Twrczyni to najwiksza z czarodziejek lub witych, ktrej ycie pene mioci, magii i zwizkw: tworzenia chleba i ogrodw dzieci i dzieci dzieci tkania gobelinu ze wspczucia We wczesnym dziecistwie przesza przez wszystkie etapy pro cesu odkrywania misji. Poznaa swoje gwne pasje tworzenie emocjonalnych zwizkw z ludmi. Odkrya swe najgbsze war toci mio i wspczucie. Te pasje i wartoci scalia w wi zj wspaniaego ycia polegajcego na sueniu innym. Obraa bardziej szczegowy, okrelony kierunek lub motywacj" swych wysikw wsplnot przyjaci i rodziny. Dokadnie przeba daa swoje wntrze, aby cakowicie dostosowa si do swej misji. Wszystkie wewntrzne przeszkody na drodze do realizacji jej yciowej misji zostay odrzucone, pokonane lub w najlepszym razie przeksztacone w zasoby. Opracowaa jednolite zobowi zanie, tak w swoim wntrzu, jak wobec innych osb, ktre jej doradzay na co dzie. A jej dziedzictwo w postaci spoecznoci przyjaci i rodziny rozwijao si przed ni.

Historia wspaniaej misji


Mary Jane Sheppard zmara 18 grudnia 1992 roku. Nie bya saw na, nie przyczynia si do adnego przeomu technologicznego ani nie stworzya adnej organizacji. Mimo wszystko jej ycie po wicone byo penieniu wspaniaej misji. Misji rwnie wanej jak te wypeniane przez ludzi sawnych wychowaniu zdrowej, szczliwej rodziny. Jako ona Harry'ego Shepparda i matka ich czworga dzieci w San Mateo w Kalifornii, bya ostoj mioci dla rodziny i przyjaci. Jednak rodzina Mary Jane nie ograniczaa si do najbliszego potomstwa i wnukw. Miaa ona zwyczaj adoptowania" dzieci
Micha Anio Buonarroti, Poezje, tum. Leopold Staff, PIW, War szawa 1964.

120

ODKRYWANIE

SWOJEJ

MISJI

121

Gdy rak koczy jej ycie, gdy miaa szedziesit osiem lat, mimo caego blu jej mio do innych janiaa, zaszczycajc wszystkich, ktrzy czcili jej obecno w swym yciu. W ostat nich chwilach powiedziaa synowi Charliemu: Zrobiam wszyst ko, co mogam tutaj uczyni ". To by moe ostateczna nagroda za odkrycie wasnej misji. Skd wiemy, e przeywamy nasz yciow misj? Nikt oprcz nas nam tego nie powie. Jest to co, co kady sam musi odkry i wiedzie.

Nadszed teraz czas, by zdefiniowa cele do osignicia swojej misji, a take ponownie przeanalizowa aktualne cele w odnie sieniu do niej. Czy chcesz by murarzem budujcym cian, ktry tylko nakada ceg i cement? A moe chciaby budowa po mnik tego, co moe osign ludzko? Celom bez misji brakuje pasji i prawdziwego znaczenia. Jednak cele wewntrz misji prze ksztacaj wizjonerskie marzenia w rzeczywisto, oywiajc wszystko, co robisz, dodajc do dziaa znaczenie, entuzjazm i rado.

Czego si dowiedziae
Zanim przejdziesz do nastpnego rozdziau, zapisz swoj misj. Moesz j w kadej chwili zmieni i prawdopodobnie tak si stanie. Wane jest, by streci rezultaty po zastosowaniu pro cesu omwionego w tym rozdziale, aby mg w peni skorzysta z nastpnego. Pamitaj, by zanotowa swoje pasje i zaintereso wania, najgbsze wartoci i zasady, wielk wizj oraz ustalony kierunek dziaania. Co najwaniejsze, niech to pasuje do zasad niczego paradoksu misji: czego, czego nie mona skoczy, ale co mona robi kadego dnia. Oto podsumowanie etapw, ktre s potrzebne do realizacji misji: Odkrycie yciowej pasji. Ponownie przeanalizowanie najgbszych wartoci i zasad. Opracowanie wielkiej wizji. Znalezienie wyranego kierunku. Dostosowanie siebie do wasnej misji. Uzyskanie wsparcia innych.

ROZDZIA 5.

Osiganie swoich celw


Cokolwiek potrafisz lub mylisz, e potrafisz rozpocznij to. W odwadze kryje si geniusz, potga i magia.
GOETHE

Dwa podejcia do osigania celw

rzeczywistoci istniej dwa rne sposoby definiowania i osigania celw. Tradycyjne podejcie do odnoszenia suk cesw kadzie nacisk na definiowanie celw metodami z zewntrz do wewntrz". Komunikat jest nastpujcy: Jeli osigniesz w wiecie x wspaniaych rzeczy, staniesz si czowiekiem sukcesu i bdziesz si czu wspaniale". Celom definiowanym przy uyciu tej metody czsto brak poczenia z tym, co naprawd lubisz robi kadego dnia. A jeli nie s niczym przyjemnym, lepiej ich nie realizowa, gdy jest maa szansa, by doprowadziy do jakich wikszych osigni. Przyjrzymy si czterem gwnym puapkom tego tradycyjnego podejcia do osigania sukcesw.

Puapka nr 1 ycie jak na wakacjach


Ludzie, ktrzy decyduj si na cele niezalene od misji, czsto wybieraj jaki rodzaj egzystencji wakacyjnej: Chc za pi lat przej na emerytur i y na jachcie", Chc odpoczywa nad jeziorem i kadego dnia spa do poudnia". Tego rodzaju cele jedynie eksponuj bolesno i niespjno ycia codziennego, od ktrego chciaaby uciec ta osoba. Jeli bl jest bodcem do poszukiwania bezczynnoci, naley uzna,

124

OSIGANIE

SWOICH

CELW

125

e troch odpoczynku pomoe w skoncentrowaniu si na praw dziwej misji. Po jego umierzeniu poszukiwanie misji waci wie stworzy przed nami prawdziwe wyzwania. Trener John Wooden okrela to w nastpujcy sposb: Robienie czego, co jest proste, nie przynosi zbyt wiele radoci, satysfakcji lub przy jemnoci"1.

Puapka nr 3 gdybym..., to...


Gdybym tylko zaoszczdzi wystarczajco duo pienidzy w tej nielubianej przeze mnie pracy, to mgbym si zaj tym, co naprawd kocham". Misji ludzi, dla ktrych pogo za pienidzem jest celem samym w sobie, zazwyczaj nie wspieraj gbokie wartoci. Rzadko ldedy w ostatnich chwilach swego ycia ludzie auj tego, e nie zarobili wystarczajco duo pienidzy. Za zwyczaj odczuwaj brak innych gbszych wartoci, a nie pie nidzy, potgi, okrelonego statusu materialnego lub sawy. Nasze wydatki zale od zarobionych pienidzy, ale nasze ycie zaley od usug, ktre wiadczymy. Jeli pienidze maj suy Twojej misji, naley stworzy ich definicj. Oto jedna z lepszych: Pienidze to co, za co decydujemy si wymieni nasz yciow energi"2. Poniewa nasz energi yciow wy mieniamy na pienidze, jest to wany i konieczny aspekt kadej misji. Pienidze dla misji s tym, czym powietrze dla ciaa nie jest to cel sam w sobie, ale niezbdny rodek do zdobycia czego wanego. Szukanie sposobu na zarobienie jak najwik szej iloci pienidzy to jak osignicie stanu hiperwentylacji prawdopodobnie odbierana rzeczywisto oszoomi Ci i zamro czy zwaszcza w przypadku sukcesu. Innym problemem, ktry pojawia si, gdy traktujemy pieni dze jako cel sam w sobie, jest robienie tego, czego si nie kocha. W przypadku gdybym..., to... poza codziennym brakiem spj noci czsto ostateczna nagroda finansowa przychodzi znacz nie pniej, ni ludzie by chcieli. Nie sugerujemy wcale, e zarabianie mnstwa pienidzy w trakcie denia do osignicia misji jest czym zym. Wiele osb, ktre osigny w yciu bardzo wiele, jedn jego cz powica na zarabianie pienidzy, a drug na wykorzystanie
J. R. Dominguez, V. Robin, Your Money or Your Life: Transforming Your Relationship with Money and Achieving Financial Independence, Penguin Books, Nowy Jork 1992.

Puapka nr 2 uwodzicielska moc reklam o dobrobycie


Wiele osb pocztkowo obiera za swj cel zakodowane obrazy zwizane ze statusem materialnym. Bd mia dom o po wierzchni dziesiciu tysicy stp kwadratowych, luksusowego mercedesa i jacht". To moe by bardzo przyjemne. Warto jed nak sprawdzi, do kogo nale te pragnienia, nim powicisz lata swego ycia na ich osignicie. W kocu nawet jeli Ty nie bdziesz mia przyjemnoci z korzystania z tych rzeczy, na pew no bd j mieli Twoja gosposia i kapitan jachtu. Przypomnij sobie, jak czsto Ci si zdarza i do lodwki po piwo, bo wanie zobaczye reklam piwa w telewizji. To au tomatyczna reakcja, zupenie niezwizana z Twoimi prawdzi wymi celami w yciu. W dzisiejszych czasach wiele wyobrae naszych celw pochodzi z reklam. By moe po przeprowadze niu wewntrznej analizy okae si, e Twoje wizje dobrego ycia bior si z systemu spoecznego, ktry zachca do nadania za Kowalskimi?". Jeli tak, by moe warto przeanalizowa natur reklamy w spoeczestwie i przejrze odpowiedni literatur. Jeli uwiadomisz sobie, e narzucane przez media wartoci konsumpcyjne s zazwyczaj znacznie pytsze od wartoci, kt re wspieraj Twoj misj, moesz unikn puapki omamienia przez reklamy odnoszce si do materialnego statusu czowieka.
1

R. Aguayo, Dr. Deming: The Man Who Taught thejapanese About Quality, Simon & Schuster, Nowy Jork 1990, str. 98 - 100.

126

OSIGANIE SWOICH

CELW

127

zgromadzonych rodkw do pomocy w susznej sprawie. Ewing Kauffman by wietnym przykadem osoby z tym rodzajem mi sji. Jako zaoyciel firmy farmaceutycznej Marion Merrel Dow zgromadzi ponad miliard dolarw majtku. Prawie wszystkie pienidze wykorzysta do sfinansowania fundacji, do polepszania jakoci ycia spoeczestwa i do stworzenia w Kansas City pro fesjonalnej druyny baseballowej Kansas City Royals. Dziki firmie i fundacji Ewing Kauffmann wypeni sw misj czerpania przyjemnoci z pomagania innym. Fundacja Ewinga Marion Kaufmana finansuje na przykad setkom mo dych ludzi z obszaru Kansas City edukacj w szkoach wy szych. Oto jego sowa: ycie tworzysz przez to, co dajesz. Swoje pienidze z wielk przyjemnoci wydaj teraz, gdy jeszcze yj, na pomoc dla ludzi"3. Jego gwnym celem nigdy nie byo zarobienie mnstwa pienidzy. Chcia pomc spoe czestwu, a jego spucizna yje dalej w formie najwikszej czynnej fundacji w USA.

rwnie sam sprzedawca. Kiedy kto definiuje cel, ktry nie naley do adnej misji, to denie do jego spenienia przy uy ciu dowolnych rodkw moe spowodowa problemy polegajce na samooszukiwaniu si. Sprzedawca bdzie si coraz bardziej oddala od tego, co wane, gdy bdzie wypiera wartoci po chodzce z gbi serca. Nasza zdolno samooszukiwania nie zna granic"4 mwi Thomas J. Savage, S.J., rektor Rockburst Col lege w Kansas City. Jeli jednak dziaamy z etyk zdefiniowan przez nasze najgbsze wartoci, nasze cele pasuj do dobrze prze mylanej misji i przycigamy sukces, pomylno oraz innych.

Cele ukierunkowane na misj s warte osigania


Jakie wic cele s warte osigania? Te, ktre nazywamy celami ukierunkowanymi na misj. Jeli wykonae wiczenia z po przedniego rozdziau, Twoja misja oraz kierunek, ktry repre zentuje jej osiganie, wyoniy si z Twoich najgbszych wartoci. Co wicej, zamy, e udao Ci si unikn czterech puapek tradycyjnego formowania misji e znasz doniosy, przyjemny i peen pasji kierunek, ktry przyjmuje Twoje ycie, czyli Twoj misj. Czas skoncentrowa si na rzeczywicie wartych osigni cia najwaniejszych celach dziaania. Wielkie misje wymagaj zawsze osignicia okrelonych celw. Cele ukierunkowane na misj osiga si poprzez dziaania, ktre polegaj na przybieraniu rnych definiowanych przez misj rl. To, co robisz, by wypeni misj, wyania si z Two jego wntrza i w sposb naturalny pojawia si w misji. Kada odgrywana rola umoliwia wyraenie wasnych zainteresowa
K. P. Gerling, Ch. Sheppard, Values-Based Leadership, The Leadership Project, Shawnee Mission 1993.

Puapka nr 4 rodki kontra kocowe cele


Zamy, e sprzedawca stawia sobie za cel wykonanie normy sprzeday w okrelonym czasie. Jakich rodkw uyje, by to osi gn? Jeli ten cel stanie si jego ca misj, sprzedawca bdzie oderwany od swych najgbszych wartoci, moe wic w post powaniu z klientem czu potrzeb zastosowania taktyki nacisku zamiast szczeroci i uczciwoci. Moe czu konieczno wypo wiadania faszywych lub wtpliwych owiadcze o swoim pro dukcie. Jeli nie s one prawdziwe, moe wpa w puapk rodki kontra cele. Cho na krtk met to podejcie moe pomc w osigniciu normy sprzeday, ucierpi na tym reputacja sprzedawcy i firmy. Co wicej, nie wiedzc o tym, zwaszcza na pocztku, ucierpi
E. Kauffman, wywiad autorstwa Kelly Patrick Gerling, 4 czerwca 1991.
3

128

OSIGANIE

SWOICH

CELW

129

i pasji, wizji, wartoci oraz zasad. Dlatego te cele ukierunko wane na misj s odwrotnoci tradycyjnego podejcia z ze wntrz do wewntrz wyaniaj si z wntrza. Wielcy ludzie sukcesu nie musz robi nic poza tym, co ko chaj. wiatowej sawy trenerka psich zaprzgw, Susan Butcher opisuje to w nastpujcy sposb: Chciaam przenie si gdzie, gdzie mogabym wie ycie na odludziu i pracowa ze zwierztami. Po prostu, jeli chcesz co zrobi, zrb t o " 5 .

gbokim, emocjonalnym, opartym na misji zaangaowaniem w tworzenie wspaniaych filmw. Decydujc si na cel, trzeba koniecznie upewni si, e jest on wart osignicia. Musi bazowa na misji. Innymi sowy, musi to by konieczne dziaanie podczas definiowania misji. Jak od czuwa si cel oparty na misji? Oto wiczenie, ktre pomoe wywoa to uczucie.

Misja powoduje, e podejmujemy istotne dziaania


Wielcy ludzie sukcesu, ktrych yciorysy s pene wanych do kona dziki pracy z mioci, mog by naszymi modelami. My te moemy si tego nauczy. Wystarczy naladowa tych, ktrzy to potrafi. Jak pamitamy z rozdziau 3., misj Stevena Spiel berga byo zostanie twrc filmowym. W swojej roli reysera filmowego musia poprawi umiejtnoci reyserowania poprzez wspprac z producentami. Jeli pamitacie, mia zaledwie siedemnacie lat, gdy po prostu wszed na teren studia Universal, bez pytania zaj pusty pokj i umieci tabliczk ze swoim nazwiskiem na drzwiach. Zacz pokazywa producentom swoje 8-milimetrowe filmy, a w zamian otrzymywa uwagi, ktre pomogy mu w rozwiniciu umiejtnoci reyserowania. To do piero miae dziaanie dla osigania celu! Poniewa odkry swoj misj, miae denie do okrelonego celu wyonio si w sposb naturalny z ustalonej wczeniej to samoci umysowej twrcy filmowego. Jego wysiki przez cay czas podtrzymywao denie do tych ustalonych celw poparte

WICZENIE 13. KORZYSTANIE ZE SWOJEGO ULUBIONEGO BOHATERA 1. Pomyl o bohaterze. Wybierz mczyzn lub kobiet, ktrych bardzo podziwiasz. Wybierz kogo, kogo osignicia wywouj u Ciebie takie emocje, jak ekscytacja i inspiracja. Niektrzy ludzie wybieraj jak znan osob z historii, na przykad Winstona Chur chilla, Gandhiego, Martina Luthera Kinga, Susan B. Anthony lub Eleanor Roosevelt. Inni wol takich wielkich przywdcw reli gijnych, jak Jezus, Mojesz lub Mohammed. By moe bdziesz wola wybra kogo, kogo znasz osobicie, na przykad czonka rodziny, wsppracownika lub przyjaciela. Moesz nawet wy bra posta fikcyjn lub legendarn Robina Hooda lub Wonder Woman. Niech wyborem kieruje uczucie inspiracji. 2. Ujrzyj okrelony cel Wybierz cel, ktry Twj bohater osi gn, realizujc sw misj. Na przykad Andrew Carnegie stwo rzy przemys, po czym ufundowa biblioteki publiczne w USA. Moe to by przemawiajcy lub uczestniczcy w protecie Gandhi. Moe to by Eleanor Roosevelt negocjujca zapis w Powszech nej Deklaracji Praw Czowieka. Albo Maria Montessori, ktra powica ca swoj uwag dzieciom. Moe to by Bill Gates tworzcy system MS-DOS. Cokolwiek zobaczysz, zauwa kon kretny zbir czynnoci, ktre reprezentuj realizacj misji tej osoby, czyli cel. Stwrz o tym celu krtki trzydziestosekundowy film. Obejrzyj ten film w mylach. Niech obrazy bd przyblio ne i w penych dynamizmu kolorach. Niech film bdzie znacz cy i inspirujcy. Na koniec przewi go do pocztku i zatrzymaj. 3. Wejd w rol. Sta si bohaterem tego filmu. Uwiadom sobie wszystkie wartoci, cele, zasady oraz wasn misj jako ten bo hater. Uruchom swj umysowy magnetowid i obejrzyj film z Tob

S. Butcher, wywiad autorstwa Kelly Patrick Gerling, 22 pad ziernika 1990.

130

O S I G A N I E SWOICH CELW

131

w roli gwnego bohatera. Uzupenij t scen od wewntrz. Po cz si z emocjami odczuwanymi podczas denia do tego ze stawu dziaa. 4. Zadaj sobie pytania. Pozostajc w tej roli, zadaj sobie nast pujce pytania: Jakie s moje motywy? Dlaczego wykonuj te czynnoci, aby uzyska ostateczny wynik, czyli cel? Jak ten cel pasuje do mojej nadrzdnej misji? Jakie emocje wi si z deniem do tego celu? 5. Znw sta si sob. Zastanw si nad zasobami, ktre wzbu dzia w Tobie przemiana w bohatera. Jak one pomog w osigni ciu Twoich celw w Twojej misji? Gwnym zadaniem w tym wiczeniu byo uwiadomienie Ci, jak bdziesz odczuwa cele bazujce na misji, gdy bdziesz do nich dy.

zwikszy Twoje moliwoci osignicia wielkoci, pomagajc w realizacji celw zorientowanych na misj.

Dlaczego role s tak wane?


Cay czas mwimy o rolach. Dlaczego s takie wane? Im wicej dowiesz si o tym, jak tworzy wasne role, tym bardziej bdziesz mg y wasnym yciem. Tosamoci rl (ang. role identities) to kluczowe aspekty naszego systemu przekona. Maj bardzo rn struktur. Z kad now misj w yciu przybierasz now tosamo roli. Twoja misja okrela Twoje role, a Twoje role de cyduj o Twoich celach.

Stosowanie wiczenia z bohaterem przy czytaniu


Wielu ludzi wybitnych czyta biografie swoich ulubionych ludzi sukcesu. Ewing Kauffman w wieku dwunastu lat przeczyta ju biografie wszystkich prezydentw i gwnych przedsibiorcw Stanw Zjednoczonych. Nastpnie wyruszy przey fantastycz n misj yciow w roli sprzedawcy, przedsibiorcy, czonka kadry kierowniczej firmy farmaceutycznej, dziaacza spoecznego, wa ciciela druyny baseballowej, syna, ojca, ma i filantropa. Ty rwnie moesz wykorzysta ostatnie wiczenie podczas czytania biografii. Jego rutynowe zastosowanie moe pomc w wydobyciu swoich wewntrznych zasobw w celu skutecz nego funkcjonowania w swych yciowych rolach. Na zewntrz bdzie to wyglda tak, jakby po prostu czyta i rozwaa. Od wewntrz ta potna technika powoduje wielk rnic w od czuwaniu wasnej roli. Regularne wykonywanie tego wiczenia

Powiedzmy, e pewna osoba duo czyta. Jeli jednak nie ma ona tosamoci pisarza, nie nauczy si raczej pisa, czytajc. Oso ba, ktra silnie wierzy, e jest pisarzem, czyta zupenie inaczej ni kto, kto nie ma takiej tosamoci. Osoba z tosamoci roli pisarza zauwaa inne rzeczy od tej, ktra pisarzem nie jest. Pisarz czyta nie tylko po to, by zdoby informacje. Czyta po to, by dowiedzie si, jak udoskonali swj warsztat. Jeli misj pewnego czowieka jest bycie najlepszym mechani kiem samochodowym, wyraajcym przy tym artyzm w swoim

132

O S I G A N I E SWOICH CELW MEDIATOR MDRZEC MYLIWY ODKRYWCA PRZYJACIEL SAMEGO SIEBIE PRZYWDCA SPORTOWIEC WITY UCZONY WOJOWNIK WYNALAZCA papie Jan Pawe II Jezus Tom Brown, Jr. Mikoaj Kopernik, Izaak Newton Hugh Prather

133

rzemiole, mio i dobro dla swojej rodziny, przyjaci i klien tw, bdzie to wymaga wielu rl. W tym przypadku moe po trzebowa roli ksigowego, artysty, brata, osoby rozwizujcej problemy, usugodawcy, syna, wuja i pracownika. Kada rola ma zestaw okrelonych celw. A to, jak mylisz o kadej z nich, powoduje rnic w sposobie jej realizacji.

Proces osigania celu


Zastanwmy si nad niektrymi rolami w Twoim zoonym yciu. W tym podrozdziale yciowe role podzielilimy na cztery podstawowe typy: role indywidualne, zawodowe, osobiste i ro dzinne oraz obywatelskie. Cho niektre z tych rl nachodz na siebie i mona by je sklasyfikowa na wiele innych sposo bw, najwaniejsze, by okreli te, ktre maj najwiksze znaczenie dla Twojej misji.

Mahatma Ganghi, Winston Churchill Michael Jordan, Martina Navratilova Matka Teresa Albert Einstein gen. Norman Schwarzkopf Thomas Jefferson, Amory Lovins

Twoje role indywidualne


Twoje role indywidualne s podwalin wszystkich innych rl. Istnieje wiele rl indywidualnych6. Tutaj przedstawiamy ich cz ciow list z kilkoma klasycznymi przykadami z ycia: Role indywidualne Klasyczne przykady

ARTYSTA Picasso, Micha Anio BAZEN Steve Martin, bazen krla Leara BOHATER/BOHATERKA Martin Luther King, Susan B. Anthony CZARODZIEJ Merlin C. S. Pearson, Awakening the Heroes Within: Twelve Archetypes to Help Us Find Oursehes and Transform Our World, Harper, San Fran cisco 1991.
6

Twoja misja wymaga bdzie wielu rnych rl. Aby idea roli staa si bardziej zrozumiaa, do listy doczylimy kilka klasycz nych przykadw osb, ktre te role ogryway. Naley jednak pa mita, e podobnie jak Ty przybieray one rwnie (lub wci przybieraj) wiele innych rl w swoich yciowych misjach. Role mog by rzeczywiste, ale mog by rwnie stosowane w spo sb metaforyczny. Jeli na przykad, wykonujc cz misji, przyjmiesz rol mdrca, to wcale nie oznacza, e uwaasz si za Jezusa lub musisz porzuci wiatow dziaalno i cay dzie spdza na modlitwie. Rola mdrca moe raczej by podstawo w tosamoci w Twoim wntrzu. Moesz mwi: Jestem mdrcem. Jak w dzisiejszych czasach mog realizowa rol mdrca, manifestujc mio, wspczucie i mdro?". Przybranie tosamoci mdrca moe oznacza wy obraenie siebie jako poddajcego przemyleniom kade dziaanie przed jego podjciem lub regularnie czytajcego teksty religijno-filozoficzne. Te i inne dziaania staj si celami dla Twojej indywidualnej roli mdrca. Przypomnij sobie podstawowe zao enie NLP: jeli jedna osoba potrafi co zrobi kady moe si tego nauczy. Innymi sowy, to, kim si staniesz, zaley od Twojej wiary. Aby te indywidualne role oyy dla Ciebie oraz Twojej misji, najpierw naley wybra je, biorc pod uwag okrelon misj.

134

O S I G A N I E SWOICH CELW

135

Jeli nie masz jeszcze pewnoci co do swojej misji, wr do rozdziau 3. i odkryj j, stosujc opisany tam proces. Pamitaj: odkrycie misji to znalezienie celu w yciu. Nic innego nie za suguje bardziej na Twj czas. Zacznijmy od podstawowej roli indywidualnej, ktr jest bycie przyjacielem samego siebie. Jest to rola potrzebna kademu. Cho dzi w niej o sposb, w jaki porozumiewasz si w tej przyjani ze sob. Twoje zdrowie fizyczne, emocjonalne oraz dobro ducho we zale od zdrowej i pozytywnej komunikacji z sob samym. Czy traktujesz siebie jak swojego przyjaciela? Czy regularnie rozmawiasz ze sob w lustrze w atmosferze przyjani, mioci i zainteresowania? Jeli na niektre pytania odpowiadasz prze czco, pomyl o zaprzyjanieniu si z samym sob. Rozmawianie ze swoim odbiciem w lustrze nie jest jedyn rzecz, ktr mona zrobi. Wiele osb nie wie o tym, e moe si bezporednio komunikowa z potnymi i mdrymi aspek tami swego umysu. Tego rodzaju komunikacja pozwala osign ciepe, kochajce, troskliwe podejcie do wasnej osoby. Temat ten zostanie dokadniej rozwinity w rozdziale 9. Komunikacja z wieloma rnymi wewntrznymi czciami siebie to interesujcy i fascynujcy proces. Kady ma cz, ktra chce bezpiecze stwa, cz, ktra potrzebuje trwaych zwizkw jakociowych. Czowiek skada si z wielu rnych czci, ktre reprezentuj rne potrzeby, pragnienia i priorytety. Twj zwizek ze sob moe ulec poprawie dziki skutecznej komunikacji wewntrz nej. S ludzie, ktrzy siebie kochaj i dobrze rozumiej. S tacy, co tylko gderaj, krytykuj i prowadz wewntrzne ktnie. Jeli robisz to drugie, pomyl o wprowadzeniu paru zmian. Przybieranie roli bycia wasnym przyjacielem poprzez proces osigania celu powoduje pojawienie si wielu moliwoci doty czcych skutecznego dziaania w tej roli. Musisz ustali, ktrych wartoci swojej relacji ze sob najbardziej podasz, wczajc w to zmiany, ktrych chciaby dokona. W Twoim zasigu s ta kie wartoci, jak szacunek, zaufanie, mio, wewntrzna harmonia

oraz wsppraca i pena koncentracja. Dostpne s take wszyst kie inne role indywidualne istotne dla Twojej misji. Kolejne wiczenie pomoe Ci teraz przej przez proces wy boru rl, ktrych uyjesz do osignicia celw. WICZENIE 14. ODKRYWANIE RL INDYWIDUALNYCH DLA MISJI 1. Przejrzyj list indywidualnych rl i zadawaj pytanie: Czy by cie wietnym jest czym niezbdnym przy realizacji mojej misji?". 2. Na oddzielnym kawaku papieru spisz role, ktre uwaasz za niezbdne do spenienia swojej misji. 3. Jeli ktre role uwaasz za wane w Twoim yciu, a nie s one czci zapisanej misji, zmie deklaracj misji, by zawieraa te role w znaczcy sposb. Docz je do listy.

Twoje role zawodowe: suenie klientom


Role zawodowe ulegaj dramatycznym zmianom, a zmiany te byy od dawna potrzebne. Praca jest coraz bardziej skierowana ku sa morozwojowi. Przygldajc si swojej karierze, yciorysowi zawo dowemu i zasobom finansowym, moesz pragn okrelonych zmian. Zwr uwag na niektre z obrazw i sw powstajcych w Twojej gowie; uwiadom sobie ich wag. Zastanw si nad tym, jakie osignicia zawodowe i finansowe wspomog Twoj rozwijajc si misj. Podobnie do Ewinga Kauffmana uwiadom sobie rado dawania. Nasze profesjonalne i efektywne role zawodowe wymagaj zazwyczaj tyle samo czasu, wysiku i nauki, co kada inna rola w yciu. Czsto wymagaj nawet wicej. Gdy ju wyobrazisz sobie, jak ekscytujce mogyby by zmiany w Twoim yciu zawo dowym, przejrzyj ponisz list rl.

136 Role zawodowe

OSIGANIE

SWOICH

CELW

137

ARTYSTA KLIENT KOLEGA LEKARZ MENEDER NAUCZYCIEL NIEWOLNIK ZAROBKW PIONEK PISARZ PODWADNY PRACOWNIK

PRAWNIK PRZEDSIBIORCA PRZYWDCA STUDENT SZEF TRENER TRUTE USUGODAWCA WIZJONER WSPLNIK WSPPRACOWNIK

WICZENIE 15. ODKRYWANIE ROL ZAWODOWYCH DLA MISJI 1. Przejrzyj list rl zawodowych i zadawaj pytanie: Czy bycie wietnym jest czym niezbdnym przy realizacji mojej misji?". 2. Na oddzielnym kawaku papieru spisz role, ktre uwaasz za niezbdne do spenienia swojej misji. 3. Jeli ktre role uwaasz za wane w Twoim yciu, a nie s one czci zapisanej misji, zmie deklaracj misji, aby zawie raa je w znaczcy sposb. Docz te role do listy.

Przemyl swoje obecne role zawodowe. Bdc na przykad prawnikiem, mgby wybiera spord rnych moliwych rl, wczajc w to patnego zabjc, obroc ucinionych, mediatora, wychowawc, obroc sprawiedliwoci lub kolekcjonera pieni dzy. Kady zawd daje moliwo duego wyboru rl. Jakie s Twoje obecne role zawodowe? Czy jeste niewolnikiem pensji, szefem, przywdc, poplecznikiem, najemnikiem, doradc, po mocnikiem, operatorem maszyn, maszyn do robienia pienidzy lub przedsibiorc? Na kartce papieru spisz swoje obecne role zawodowe. Czy Ci odpowiadaj? Czy s zgodne z Twoj misj? Pamitaj, e mimo wykonywania okrelonej pracy wci moesz mie inne tosamoci roli potrzebne do wypenienia misji. Nawet jeli Twoje obecne role zawodowe s zgodne z misj, by moe bdziesz chcia je ulepszy i opracowa dziaania, ktre pozwol je odgrywa. Jeli naprawd nie lubisz niektrych z obecnych rl zawodowych, zmie je najpierw w umyle. Wyobra sobie, jak wygldaj podczas rozwoju misji. Bez wzgl du na to, czy wybrane role zawodowe moesz przyj w obec nej czy w nowej pracy, utwrz odpowiednie tosamoci roli dla Twojej misji.

Twoje role osobiste i rodzinne


Jakie miejsce w Twojej misji zajmuj dobre relacje rodzinne i oso biste? Relacje z innymi to bogactwo kadego ycia. Wielu ludzi sukcesu po spojrzeniu na swoje ycie uwiadamia sobie, e ich kariera powanie kolidowaa z intymnoci ich zwizkw pry watnych. Rozumiejc ten problem, byy prezes IBM Thomas J. Watson, Jr. stwierdzi kiedy, e kierownik, ktremu brakuje czasu na relacje osobiste, to zy kierownik. Pomyl o relacjach z wanymi teraz i w przyszoci osobami w rodzinie: z maonkiem, dziemi, rodzicami, rodzestwem. Kim s wane osoby w Twoim yciu? Jedn z metod, ktra pomoe to ustali, jest test nerki. Jeli Twoje ycie zaleaoby od dawcy nerki, kto by Ci odda wasn? BRAT BRATANICA BRATNEK CIOTKA CRKA KUZYN MACOCHA MATKA OJCIEC OJCZYM PRZYJACIEL SIOSTRA SIOSTRZENICA SIOSTRZENIEC

138 SYN SZWAGIER TECIOWA

P TE WUJ

OSIGANIE

SWOICH

CELW

139

Wybierz rol, ktra jest wana. Tak, ktr by moe odgry wasz troch gorzej, ni by chcia. Pomyl o tym, jak chciaby, eby te relacje wyglday. Jak mona ustali, czy Twoje relacje s wspaniae spjne z misj oraz z tym, kim jest ta druga osoba? WICZENIE 16. ODKRYWANIE RL OSOBISTYCH I RODZINNYCH DLA MISJI 1. Przejrzyj list rl osobistych i rodzinnych, zadajc pytanie: Czy bycie wietnym jest czym niezbdnym przy realizacji mojej misji?". 2. Na oddzielnym kawaku papieru spisz role, ktre uwaasz za niezbdne do spenienia swojej misji. 3. Jeli ktre role osobiste lub rodzinne uwaasz za wane w Twoim yciu, a nie s one czci zapisanej misji, zmie de klaracj misji, aby zawieraa te role w znaczcy sposb. Docz je do listy.

myle w kontekcie rl obywatelskich. Inni oprcz swych rl zawodowych i rodzinnych przyjmuj dodatkowo role obywatel skie. Jeszcze inni czyni swoje role zawodowe obywatelskimi. Dr Martin Luther King poczy rol ministra z rol obywatelsk dziaacza spoecznego. Dziki temu doprowadzi do dziaa bez uycia siy jako formy sprzeciwu wobec niesprawiedliwoci se gregacji rasowej w latach 50. i 60. Wszyscy mamy potrzeb od czuwania jakiego poczenia midzy tym, co dzieje si na ze wntrz, a tym, co przydarza si nam jako jednostkom. Wizjonerski historyk kultury, Morris Berman opisa t potrzeb w bardzo ciekawy sposb: Moje ciao jest take ciaem Ziemi... Zna wasne ciao, zna bl i rado, ktre zawiera, to pozna co znacznie wik szego... Naszej cywilizacji stale umyka co oczywistego. Co, co wymaga dwustronnego zwizku midzy natur a psyche i co bdziemy musieli zrozumie, jeli mamy przetrwa jako gatunek7. Jeli lubisz przebywanie na onie natury, jeli kochasz przy rod, moesz przybra role zwizane ze rodowiskiem. By moe zaley Ci, by w Twoim miecie byo czystsze powietrze, lepszy system drg tranzytowych, cieki rowerowe lub komunikacja. Moesz nawet wybra wiksze, bardziej dugofalowe zagadnienia, takie jak zwizek midzy naszym gatunkiem a reszt planety. Tak wielki zasig jest czci misji wielu ludzi pamitaj, Ty rwnie moesz co zmieni w wiecie. Pojedyncze osoby lub mae grupki ludzi od zawsze byy rdem udoskonale wiata. Jak powiedziaa wspaniaa antropolog, Margaret Mead: Nie po winiene nigdy wtpi, e na zmian wiata moe wpyn maa grupa zaangaowanych ludzi. Zaiste, tylko im si udao". A zmia na wiata zaczyna si od zmian w naszej wasnej spoecznoci; M. Berman, Corning to Our Senses, Simon Sc Schuster, Nowy Jork 1989.
7

Role obywatelskie: relacje z wiksz spoecznoci i natur


Spjrz na swe ycie i prac przez pryzmat spoecznoci, miasta i kraju, w ktrym yjesz. Moesz nawet rozway ca planet. By moe jest co, czym chciaby si zaj, co pragnby zmie ni lub ulepszy w swej roli obywatela, a co dotyczy Twojej spo ecznoci. Czy Twoi ulubieni bohaterowie speniaj jakie role obywatelskie? Czy takie role zawiera Twoja misja? Ludzie jako jednostki musz bra odpowiedzialno za wiat, aby sta si lepszy. Niektrzy realizuj to w swych rolach zawo dowych i rolach rodzica. Na pewno o roli matki i ojca mona

140

OSIGANIE PODSUMOWANIE ROL

SWOICH

CELW

141

osoba po osobie, firma po firmie, rodzina po rodzinie, problem po problemie, cel po celu. Oto kilka przykadw, ktre mog pomc w wybraniu rl oby watelskich. Wykorzystasz je w procesie osigania celu. Role obywatela ADWOKAT AGENT ZMIAN CZONEK RADY DZIAACZ SPOECZNY FILANTROP MIONIK PRZYRODY ORGANIZATOR PISARZ LISTW PRZYWDCA REWOLUCJONISTA SSIAD TRENER TROSZCZCY SI O PIKNO URZDNIK WOLONTARIUSZ WYBORCA ZWALCZAJCY PRZESTPSTWA

Role indywidualne ARTYSTA BAZEN BOHATER/BOHATERKA CZARODZIEJ MEDIATOR MDRZEC MYLIWY ODKRYWCA PRZYJACIEL SAMEGO SIEBIE PRZYWDCA SPORTOWIEC WITY UCZONY WOJOWNIK WYNALAZCA Role zawodowe SZWAGIER ARTYSTA KLIENT LEKARZ MENEDER NAUCZYCIEL NIEWOLNIK ZAROBKW PIONEK PISARZ PODWADNY PRACOWNIK PRAWNIK PRZEDSIBIORCA PRZYWDCA STUDENT SZEF TRENER TRUTE USUGODAWCA WIZJONER WSPLNIK WSPPRACOWNIK

WICZENIE 17. ODKRYWANIE RL OBYWATELA DLA MISJI 1. Przejrzyj list rl obywatela, zadajc pytanie: Czy bycie wiet nym jest czym niezbdnym przy realizacji mojej misji?". 2. Na oddzielnym kawaku papieru spisz role, ktre uwaasz za niezbdne do spenienia swojej misji. 3. Jeli ktre role obywatela uwaasz za wane w Twoim yciu, a nie s one czci zapisanej misji, zmie deklaracj misji, aby zawieraa te role w znaczcy sposb. Docz je do listy.

Role osobiste i rodzinne BRAT BRATANICA BRATNEK CIOTKA CRKA KUZYN MACOCHA MATKA OJCIEC OJCZYM PRZYJACIEL SIOSTRA SIOSTRZENICA SIOSTRZENIEC SYN TECIOWA TE WUJ Role obywatela ADWOKAT AGENT ZMIAN CZONEK RADY DZIAACZ SPOECZNY FILANTROP PISARZ LISTW PRZYWDCA REWOLUCJONISTA SSIAD TRENER TROSZCZCY SI O PIKNO URZDNIK WOLONTARIUSZ WYBORCA ZWALCZAJCY PRZESTPSTWA

MIONIK PRZYRODY ORGANIZATOR

Stworzenie listy rl do realizacji misji


Oto lista podsumowujca role przyjmowane przez ludzi w celu spenienia misji. Przegldajc to zestawienie, zanotuj te, ktre s dla Twojej misji najistotniejsze. Dodaj do listy dowolne bra kujce role.

142

OSIGANIE

SWOICH

CELW

143

Role i wartoci
Kada rola w yciu jest dziedzin, w ktrej osigamy okrelone cele. Te cele to dziaania w wiecie, ktre zmieniaj co na lepsze. To sposb na zamanifestowanie swych wartoci. Rozwj misji zaley od osignicia celw w kadej z wielu rl w yciu. Zastanw si nad rolami, ktre definiuje Twoja misja. Mog to by role brata, siostry, lekarza, pracownika, rewolucjonisty, intelektualisty, przyjaciela czy badacza. Dla kadej roli moesz zada nastpujce pytanie: Jakie dowody wskazuj na to, e jestem wietnym ?" Oczywicie Twoja odpowied na to pytanie bdzie odzwierciedla Twoje wartoci. Wane jest, by zrozumie, e Twoja misja, po to by moliwe byo jej co dzienne wypenianie, musi wypywa z Twoich najgbszych war toci. W wiczeniu 10. sporzdzie list takich wartoci. Porw naj j z przykadowym zestawieniem oceny rl, by upewni si, e s one spjne z wartociami. Znajc ju konstelacj wartoci oraz odpowiadajce im na zwy, ktre uatwi przywoanie ich w mylach, moesz ich uy wa jako zestawu standardw do oceny osigni w kadej z rl.

oceny swoich rl wedug tego, jak w kadej z nich manifestujesz swoje wartoci. Oceny podawaj w skali od A do F. Oto przykad: Przykadowe zestawienie oceny rl NAJGBSZE WARTOCI
Spenienie Przyjemno Mio BRAT B B A A A DZIAACZ LOKALNY A C C C KIEROWNIK A C A OJCIEC PRZYJACIEL B C A PRZYJACIEL SAMEGO SIEBIE D D D REWOLUCJONALISTA A B C TWRCA B B B WSPPRACOWNIK C C C B B A WUJ Odwaga B A A A A C B C C B

Jak wykorzystywa to zestawienie?


To zestawienie jest w rzeczywistoci sposobem uporzdkowania zbioru pyta oceniajcych. Pytanie jest nastpujce: Jak dobrze manifestuj warto w mojej roli ?" Zaczynajc od lewego grnego rogu, pytania mona zadawa w nastpujcy sposb: Jak dobrze manifestuj warto spenie nia w mojej roli brata?" Patrzc na przykadowe zestawienie oceny rl, mona zauway pewne obszary, gdzie dziaania w tej roli nie dorastaj do wartoci. Najwikszy rozdwik w tym przykadowym zestawieniu wystpuje w roli przyjaciela samego siebie". Jeliby zapyta: Jak dobrze manifestuj warto spenie nia, przyjemnoci, mioci i odwagi w mojej roli przyjaciela same go siebie?", odpowiedzi byoby: nie za dobrze". Do wasnych ocen rl mona skorzysta z ramki poniej. Wystarczy j sko piowa.

Ocenianie swojej efektywnoci w yciowych rolach


Powiedzmy, e masz dziesi gwnych rl dla swojej misji. Jest to rola ojca, brata, wuja, przyjaciela, wsppracownika, kierowni ka, rewolucjonisty, twrcy, przyjaciela siebie samego i lokalnego dziaacza. Co wicej, zamy, e do Twoich najgbszych warto ci nale spenienie, przyjemno, mio i odwaga. Ponisze zestawienie pozwala oszacowa, na ile Twoje role rzeczywicie odzwierciedlaj Twoje wartoci. Korzystaj z tego zestawienia do

144

OSIGANIE

SWOICH

CELW

145

Jeli z danej roli moesz wstawi sobie ocen A, skoncen truj si na innych rolach. Kiedy ocen A uzyskasz ze wszystkich z rl, dodaj kolejne wartoci lub role. Ma to by niekoczcy si nigdy proces udoskonalania. Kada taka wyprawa bdzie miaa swoje wzloty i upadki. Twoja biego w kadej z rl misji przyczyni si do cigego udoskonalania, a jeli dobrze wybie rzesz, do radosnego, penego wyzwa i znaczcego ycia.
Zestawienie oceny rl
Wartoci Wartoci

Skup swoje wysiki na konkretnym celu


Do zrealizowania misji konieczny jest wybr konkretnych celw. Menu nowej restauracji czytasz zazwyczaj z zainteresowaniem. Przygldasz si kadej pozycji, mylisz o niej, wyobraasz j sobie i smakujesz. Ten pomys przegldania menu moesz wykorzy sta do gwnych rl w yciu. Nastpnie moesz wybra z okre lonego obszaru ycia konkretn rol i przej z ni przez czte ry etapy procesu osigania celu. To bdzie jak przegldanie menu smakowitych przystawek, a po przejrzeniu wybranie okre lonej roli w yciu do osignicia celu.

Teraz, nie spieszc si, wybierz rol, ktra daje Ci najsilniej sze uczucie pragnienia wprowadzenia zmian lub potrzeby osi gnicia nowych celw. Gdyby wczeniejsze przykadowe ze stawienie oceny rl przedstawiao Twoje pogldy, oczywistym wyborem byaby rola przyjaciela samego siebie, poniewa nie odzwierciedla ona wystarczajco dobrze Twoich wartoci. Wy bierz jedn z rl w yciu, ktra wymaga pracy nad okrelonymi celami. Przy kadym nastpnym czytaniu tego rozdziau moesz wybra inn rol konieczn do spenienia misji. Jest takie powie dzenie: Nic nie dzieje si bez przyczyny". Ten proces pomoe Ci w skonkretyzowaniu i wyszczeglnieniu denia do oceny ycia i wprowadzenia w nim zmian, ktre reprezentuj spenienie Two jej niepowtarzalnej misji. Poniewa Twoja pasja penienia misji si ju rozwija, czas zacz dziaa. Gdy misja jest wyraniejsza, przeywane role staj si bardziej oczywiste i naturalne. Dziki zastosowaniu ponisze go procesu osigania celu Twoje role si zmieni. Te, z ktrymi ye, zostan znacznie udoskonalone, a nowe bd codziennie rozkwita. Wybierz teraz rol, ktr chcesz udoskonali, i przejd przez proces. Role to nie tylko obszary definiowania celu. Twoje role oraz sposb ich przeywania decyduj o tym, kim jeste w yciu.

Role

Proces osigania celu


Jedn z podstaw NLP jest wiedza, co chcesz osign. Podobnie wana jest pewno, e wybrane cele naprawd warto zdoby. Wtedy ich osignicie da prawdziw satysfakcj. Dlatego naley przej przez ponisz seri pyta, ktre pomog w takim opra cowaniu celw, by byy warte zdobycia i pasoway do osoby, jak chcesz si sta. W terminologii NLP jest to nazywane warun kami dobrze sformuowanego celu.

146

OSIGANIE

SWOICH

CELW

147

Wybieranie okrelonego celu


Po pierwsze, czego chcesz? Z caej wykonanej w tym rozdziale pracy wybierz jeden cel lub pragnienie. Jeli od razu przychodzi Ci na myl kilka celw, zastanw si, czy nie s one w jaki sposb do siebie podobne. Jeli na przykad zaley Ci na punktu alnym koczeniu projektw, zakoczeniu zadania oraz rozpo czciu wicze, te wszystkie cele maj zwizek z motywacj. Jeli przyszo Ci na myl kilka celw, ktrych nic nie czy, wybierz na pocztek jeden. W NLP odkryto, e sposb mylenia o celu moe by bar dzo rny. O tym samym celu moesz myle w sposb, ktry uatwia jego osignicie, lub w sposb, ktry prawie je uniemo liwia. Nastpne pytania pozwol Ci si upewni, e mylisz o swoim celu w sposb, ktry uatwi jego osignicie. Upewnij si, e Twj cel wyraa to, co chcesz, a nie czego nie chcesz. Jeli na przykad Twj cel jest nastpujcy: Chc, eby moi wsppracownicy przestali wreszcie marudzi" lub Chc przesta le si czu, gdy moje propozycje zostaj odrzucone" lub Nie chc tak szybko mwi podczas swoich prezentacji", mylisz o tym, czego nie chcesz. Moesz to w bardzo prosty sposb zmieni, wyraajc to, co chcesz: Chc, by moi wsppracownicy brali odpowiedzialno za wasne zadania", Chc akceptowa wyraane na temat moich propozycji opinie jako moliwo ich udoskonalenia, a take poprawy umiejtnoci komunikacji", Chc, przemawiajc, by wiadom mojego gosu i mie moliwo jego modulowania". Kiedy kto myli o tym, czego nie chce lub czego chciaby unikn, czsto osiga wanie to, czego tak bardzo si obawia, poniewa na tym koncentrowaa si jego wiadomo. Jest to dodatkowy przykad wpywu formuowania swoich wypowiedzi w sposb negatywny. Taka zmiana stylu mowy z tego, czego nie chcesz, na to, co chcesz, jest prostym przesuniciem, ktre moe spowodowa olbrzymi rnic.

Upewnij si, e Twj cel jest wyraony w taki sposb, e mo esz go osign sam bez wzgldu na dziaania innych ludzi. Jeli Twoje cele wymagaj zmian wprowadzanych przez innych, nawet gdyby byy one dobre, czyni Ci to bezradnym i podat nym na ataki. Oznacza to, e nie bdziesz mg uzyska tego, co chciae, chyba e uda Ci si zmusi innych do zmiany. Cho wszyscy chcemy czego od i dla ludzi, wane jest takie formu owanie celu, by jego osignicie zaleao tylko od nas i nie miao zwizku z tym, co zrobi inni. Poniewa mogo to zabrzmie jak co niemoliwego lub ego centrycznego, przyjrzyjmy si kilku przykadom. Dowiadczanie wasnych umiejtnoci i mocnych stron moe zaowocowa ol brzymi zmian. Powiedzmy, e Twj cel jest nastpujcy: Chc, by mj szef przesta mnie krytykowa". Poniewa wymaga to zmiany Twojego szefa, nie ley w Twojej gestii. Ten cel czyni Ci zupenie bezradnym i zaley od zmiany postpowania szefa. Aby przej pen kontrol nad swoim celem, wystarczy go przeformuowa na: Co mog zrobi, lub czego mog dowiad czy, bym wci mia peno pomysw bez wzgldu na to, co sdzi o mnie szef?". To daje poczucie wasnej wartoci oraz moliwo dziaania nawet w przypadku kolejnej krytyki. By moe, suchajc sw krytyki, chciaby odczuwa wiksz pew no siebie. By moe chciaby by na tyle silny, by posegrego wa opinie na te, z ktrymi si zgadzasz, i te, ktre uwaasz za krzywdzce. Dziki temu Twoja pozycja stanie si znacznie sil niejsza, nawet jeli szef bdzie kontynuowa krytyk. Spjrzmy na inny przykad. Powiedzmy, e masz nastpujcy kopot: Odesza moja najlepsza pracownica i chc, eby wr cia". Poniewa nie masz adnej kontroli nad jej decyzjami, mo esz zada sobie pytanie: Dlaczego tak zaley mi na jej powro cie?". By moe chodzio o doskonae relacje pracownik-pracodawca, najlepsze jakich kiedykolwiek dowiadczye. Moe bya bardzo skuteczn osob, a take potrafia Ci powiedzie, gdy Twoje polecenia byy niejasne. By moe czue si swobodnie,

148

OSIGANIE SWOICH

CELW

149

powierzajc jej zadania, co pozwalao Ci na uczucie satysfakcji z jej osigni. Masz ju list celw, ktre le w Twojej gestii. Moesz zna le inne sposoby na zwikszenie skutecznoci dziaania w swoim yciu oraz udoskonalenie umiejtnoci komunikacyjnych. Po czucie komfortu oraz umiejtno powierzania zada innym skutecznym pracownikom rwnie moesz osign inaczej. Mo esz zrobi te wszystkie rzeczy bez wzgldu na to, czy ta pra cownica wrci, czy nie. Jeli zachodzi potrzeba, dokonaj teraz podobnych transforma cji wasnych celw. Upewnij si, e s naprawd sformuowane w sposb pozytywny i e dotycz spraw, ktrych zmiana zaley tylko od Ciebie.

Rozpoznawanie znakw mwicych o tym, ze cel zosta osignity


Skd bdziesz wiedzia, e osigne swj cel? Niektrzy nie potrafi w aden sposb rozpozna, czy go zrealizowali. To dla tego, e nie maj miary tego, czy ich codzienne zachowanie przy blia ich, czy te oddala od celw. Nigdy nie doznaj uczucia satysfakcji z osignicia czegokolwiek. Jednym z Twoich celw moe by na przykad zdobycie wikszego powodzenia. Jeli nie masz adnych opartych na zmysach znakw czego, co widzisz, syszysz i odczuwasz ktre mwiyby Ci, co znaczy dla Ciebie wiksze powodzenie", moesz pracowa nad osigni ciem powodzenia cae ycie i nawet wiele osign, nie odczu wajc adnego powodzenia". Sukces moesz zdefiniowa jako wywoanie na czyje twarzy umiechu, uzyskanie okrelonej pra cy, otrzymanie okrelonej pensji lub cokolwiek innego, ale jeli tego nie zdefiniujesz, nie osigniesz tego. Przypomnij sobie cel, ktry wybrae w poprzednim punkcie. Czy dowd osignicia tego celu jest z nim blisko zwizany? Upewnij si, by taki znak dawa dobre i realistyczne informacje

zwrotne o tym, czy osigasz swj cel. Powiedzmy, e Twoim ce lem jest bycie skutecznym menederem, a wiadectwem tego ma by zakoczenie dnia w dobrym nastroju. Takie dobre samo poczucie na koniec dnia to co wspaniaego, ale niekoniecznie ma ono cokolwiek wsplnego ze skutecznoci menedera. Lep szym wiadectwem byoby zaobserwowanie wrd pracownikw poprawy jakoci wykonania rnych zada w porwnaniu z po cztkiem ich pracy. Powiedzmy, e Twoim celem jest bycie skutecznym kierowni kiem. To, e jeste dobrym kierownikiem, czujesz wtedy, gdy Twoi pracownicy mwi Ci, e wykonujesz dobr robot. Po nownie nie jest to zbyt dobre wiadectwo. Jeli chcesz, by Twoi pracownicy powtarzali Ci cigle, e jeste wietny, prawdopo dobnie staniesz si zbyt pobaliwy i stracisz moliwo popra wienia ich skutecznoci. Znw lepszym dowodem byoby ob serwowanie zwikszonej produktywnoci, lepszego wykonania pracy oraz wyszej satysfakcji z efektw. Inn typow trudnoci z okreleniem znaku, ktry byby wiadectwem osignicia celu, jest umieszczenie go zbyt daleko w przyszoci. Zbyt wielu przyszych prezesw uzalenia swoje szczcie i satysfakcj od posiadania odpowiedniego domu, od powiedniej maonki lub maonka oraz odpowiedniej pensji. S to wspaniae rzeczy, lecz czy rzeczywicie tak istotne, by powstrzymywa szczcie, zanim si pojawi? Wikszo ludzi uwaa, e znacznie bardziej motywujce jest zdobywanie po drodze jakich mniejszych nagrd. To moe nastpi po przez osiganie pomniejszych celw (czstkowych) oraz ua twienie identyfikacji znaku, ktry wiadczyby o spenieniu celu. W kocu, jeli musisz zakoczy raport, przedstawi pro pozycj, zakoczy transakcj, otworzy nowe konto, zlikwi dowa stare akta, zakwalifikowa si do podwyki, to rwnie dobrze moesz nagrodzi si za zakoczenie raportu. Bdzie znacznie wicej raportw ni podwyek i im lepiej bdziesz si czu z powodu ich wykonania, tym wicej ich napiszesz i tym szybciej pojawi si podwyka.

150

OSIGANIE

SWOICH

CELW

151

Teraz sprawd, jak szybko bdziesz si mg cieszy z osi gnicia wasnego celu i wprowad poprawki, ktre uczyniyby go bardziej motywujcym. Rozwa moliwo wybrania celu, kt ry skadaby si z mniejszych krokw prowadzcych do wik szych osigni.

Sprawdzanie, czy Twj cel jest przyjazny rodowisku


Czasami w pogoni za naszymi celami tracimy z oczu reszt y cia. Mona by to podsumowa jednym zwrotem: bez wzgldu na wszystko". Ci, co robili co bez wzgldu na wszystko", mog opowiedzie inn histori. Ich przeszo to czsto pasmo rozbitych maestw, utraconych przyjani i opuszczonych dzieci. Kiedy w kocu osign sukces, odkrywaj, e nie po trafi si nim cieszy, poniewa ich ycie byo podporzdkowane jedynie pracy. wiczenia z rozdziau 3. miay za zadanie da Ci szerszy ogld wasnego ycia i okreli Twoje miejsce w wiecie, by mg cieszy si odbyt umysow podr i nagrod. Teraz nadszed czas, by zastanowi si take nad innymi w Twoim yciu. Jaki wpyw na nich bdzie miao osignicie celw? Za stanw si nad pozytywnymi i negatywnymi implikacjami. Czy Z braku czasu zaniedbasz inne sprawy? Czy zmieni si sposb, w jaki odnosisz si do swoich wsppracownikw, kolegw, przy jaci i rodziny? Namawiamy Ci do odkrycia trudnoci spowo dowanych spenieniem marze nie po to, by Ci od nich odwo dzi, ale by umoliwi Ci wczeniejsze przygotowanie si na ich wystpienie. Jak moesz wzbogaci, udoskonali lub dostosowa swj cel, by to, co mogo by jego negatywn konsekwencj, stao si kolejn okazj? Bardzo czsto jest to co tak proste go, jak wczenie do swojego sukcesu innych osb. Kady chce gdzie przynalee, zwaszcza gdy chodzi o sukces. Modyfikacji celu dokonaj teraz, aby po jego osigniciu odczuwa rado. Kolejne cztery wiczenia przeprowadz Ci przez proces osi gania sukcesu. Pierwsze z serii wiczenie 18. dotyczy celw, ktre bdziesz tworzy przez reszt ycia.

Wybieranie gdzie, kiedy i z kim chcesz osign swj cel


Bardzo wane jest przemylenie kwestii tego, kiedy chcesz osi gn swj cel, a kiedy tego nie chcesz. Jeli, na przyldad, Twoim celem jest uczucie pewnoci siebie", czy chcesz mie to uczucie przez cay czas? Czy potrzebna Ci pewno siebie podczas chodzenia po linie sto metrw nad ziemi lub sterowania samolotem bez adnego kursu pilotau? Ludzie czsto chc mie okrelone uczucie przy cay czas wtedy, gdy nie wierz, e w ogle mogliby je mie. Uczucie pewnoci siebie, jeli masz okrelone umiejtnoci oraz odpowiednie szkolenia, ma solidne podstawy i jest waciwe. Wtedy moesz odkrywa wiele moliwych sta nw emocjonalnych w yciu, wczajc w to midzy innymi ciekawo, pragnienie, rywalizacj i konkurowanie, wspczucie, wraliwo, zaufanie, wytrwao, mio i wiele innych. Znacznie atwiej jest osign cel, gdy zwracasz uwag na to gdzie, kiedy i z kim jest on waciwy. Jeli chcesz, by cel doty czy caego Twojego ycia, zastanw si, w ktrym miejscu spowodowaby najwiksz zmian, i zacznij tam. Co mogo by Ci wskaza, e czas osign swj cel? Na przykad: Gdy pojawi si okazja x, chc czu motywacj". Teraz umie swj cel w okrelonym miejscu i czasie swo jego ycia, w towarzystwie osb, przy ktrych chciaby, aby to si wydarzyo, a tak wanie si stanie.

152

OSIGANIE

SWOICH

CELW

153

WICZENIE 18. TWORZENIE ATRAKCYJNEJ WIZJI PRZYSZOCI 1. Przygotuj scen. Pomyl o tym, gdzie bdziesz jutro wy obra to sobie. Zwr uwag na wygld i kolory. Wszystko wyobra sobie ze szczegami. Ten obraz przyszoci zdarza si w okre lonym miejscu Twojego wewntrznego teatru. Przyjrzyj si temu przygotowanemu przez siebie wewntrz nemu teatrowi trjwymiarowemu ma on dwik i obraz. Mo esz nawet wej na scen. 2. Przyjrzyj si sobie w przyszoci w wybranej przez Ciebie roli Teraz w tym wewntrznym wyobraonym teatrze spjrz na siebie w przyszoci, gdy osigasz cel. To tak jakby przyszo bya tu obok bliska, jasna i wielobarwna. Przez szczelin w czasie widzisz, jak osigasz ten okrelony cel. Patrz i nasuchuj wszyst kich szczegw, gdy przed Tob rozwija si bdzie ta bardzo przyjemna wizja. 3. Dobrze sformuuj cel Patrzc na siebie wystpujcego w tej roli, przejd przez list szeciu warunkw osignicia celu, aby upewni si, e zosta on dobrze sformuowany. Widziany cel jest pozytywny jest tym, co robi, a nie tym, czego robienia unika. Chcesz osign ten cel. To jest pragnienie, a nie powinno. Ty bdziesz go realizowa, a nie kto inny. Dasz rad go wykona nie jest niemoliwy do osignicia. Jest to konkretny, a nie oglny cel. Jest to cel ekologiczny: moesz przewidzie jego wpyw i upewni si, e bdzie on pozytywny dla tych, na ktrych bdzie oddziaywa jego osignicie. 4. Niech Twj obraz stanie si zniewalajcy. Patrzc na siebie osigajcego cel w przyszoci, uyj do swego wizerunku rnych rodzajw wizualnych efektw specjalnych. Przewietl go promie niami rentgenowskimi, aby zobaczy wewntrzne funkcjonowanie swojego umysu i ciaa. Uyj okrelonych kolorw, aby zilustro wa przyjemne stany emocjonalne, ktre przeywasz. Skorzystaj z kilku ekranw, aby zobaczy rne rzeczy, rne sytuacje lub momenty, ktre wi si z tym celem. Zobacz jego ywioowo

i trjwymiarowo. Przybliajc i powikszajc swj cel, a take zwikszajc jego dynamizm i wano, czytaj ze swego ciaa i uczu. Nie spiesz si i pozwl sobie cieszy si t wizj tym arcydzieem, ktre tworzysz, ktrym kierujesz i ktrym si stajesz. 5. Zauwa ciek. Zwr uwag na to, co zostao osignite, oraz jak bardzo jest to atrakcyjne i nie do odparcia. Teraz zauwa, e istnieje cieka, ktra prowadzi z chwili obecnej do tej okre lonej przyszoci. Jest to rodzaj cieki przez czas. Teraz widzisz, syszysz i czujesz t przekonujc przyszo Twj cel dla danej roli. Ten atrakcyjny cel zgadza si z Twoj misj. I prowadzi do niego cieka. Sama wiedza o tym, kiedy dobrze wywiesz si z okrelonej roli, nie wystarczy. Musisz mie drog, ktra Ci tam zapro wadzi, i musisz wiedzie, jak po niej i. Realistyczny, moliwy do wykonania plan to podstawowa cecha, ktra rni jaowych marzycieli od wizjonerskich ludzi sukcesu. Nastpne wiczenie pomoe Ci w wejciu na drog czowieka wybitnego.

WICZENIE 19. OPRACOWANIE PLANU ROZWOJU 1. Wr do swojego celu. Wr do momentu, w ktrym wanie osigne cel w tej konkretnej yciowej roli. Bd w tej przy szoci i ciesz si z sukcesu. Odnotuj swoje odczucia. Przysuchuj si te wasnym mylom. Poniewa cel zosta osignity, wi tujesz. Wyczuj dat i czas. Uwiadom sobie, jak bardzo cieszysz si z osignicia tego etapu misji. Poczuj smak sukcesu. 2. Spjrz w przyszo. Teraz odwr si i spjrz dalej w przy szo poza chwil osignicia tego celu. Spjrz i zobacz, jak Twoja misja rozwija si w dalszej przyszoci. 3. Spjrz w przeszo. Teraz odwr si i spjrz w przeszo. Zauwa cieki, ktre Ci tu przywiody. Zobacz w przeszoci wczeniejszego siebie" czytajcego te informacje. Ujrzyj t osob i zauwa cieki prowadzce stamtd do chwili, w ktrej jeste teraz.

154

OSIGANIE SWOICH

CELW

155

4. Id z powrotem ponownie wzdu cieki. Teraz zbadaj spo sb, w jaki osigne swj cel. Nie oddalajc si od cieki, za cznij si cofa w czasie i obserwuj j uwanie. Twoja mdro i nieuwiadamiane obszary umysu s w stanie pokaza Ci frag menty Twoich poczyna podczas drogi moesz zobaczy i usy sze, co doprowadzio do osignicia celu. By moe otrzymae wsparcie pewnych osb. Nauczye si lub uprzytomnie sobie co szczeglnego w jakim konkretnym miejscu. Wpatruj si, nasu chuj i ciesz si dziaaniem, ktre umoliwio osignicie tego celu. Wykonae po to okrelone kroki i dziaania. Moe par zobaczysz wyranie. Moe uda Ci si ujrze prawie wszystkie. Jeli co jest zatarte, oznacza to, e potrzebujesz wicej informacji. 5. Zwr uwag na kroki poczynione na ciece. Patrzc na ciek, zauwaysz wiele konkretnych etapw podry. Zadaj sobie pytanie: W jaki sposb wydobyem swoje umiejtnoci i dziaaem, e udao mi si w peni osign cel?". Obejrzyj i posuchaj, jakie zasoby, moliwoci, dziaania i kon takty z ludmi, czyli poszczeglne elementy, doprowadziy krok po kroku do celu. Nie spiesz si. Ciesz si z ogldania tego, czego dokonae, aby osign cel. Zwr uwag na efekt kolejnych poczyna. Ogldaj pojawianie si rnych dziaa, nowych zaso bw, nowych umiejtnoci. Patrzc na kolejne etapy, zaobserwuj, w jaki sposb s one czci rozwijajcej si misji. Po przejciu wzdu cieki i zaobserwowaniu rnych konkretnych dziaa i umiejtnoci, ktre doprowadziy do celu, zanotuj kolejno wydarze oraz czas, jaki moe zaj ich wykonanie. 6. Wr do chwili obecnej. Wr do teraniejszoci z nowym zrozumieniem etapw, ktre prowadz do celu. 7. Doce cel Patrzc w przd na cel, ktry chcesz osign, zwr uwag na jego niesamowit atrakcyjno. Jeli potrzebujesz wicej czasu, aby sta si jeszcze bardziej pocigajcy i atrakcyjny, nie ma sprawy. Podczas pierwszego przechodzenia tego procesu mog po jawi si pewne przerwy. Taka luka zazwyczaj pokazuje miejsce, w ktrym trzeba zebra wicej informacji z jaldego zewntrznego rda z ksiek, od przyjaci czy doradcw. Dopiero wtedy moliwe bdzie ukoczenie tego okrelonego etapu. W takim

przypadku naley ten proces powtrzy. Co najwaniejsze, powta rzanie tej sekwencji krokw powoduje, e staj si one automa tycznym oprogramowaniem umysowym. Pierwsze dwa wiczenia powinny peni w Twoim mzgu rol programw do zarzdzania projektami funkcjonujcych w NASA. Mona je wykonywa ka dego ranka lub w dowolnym innym czasie. Podczas cofania si po ciece do momentu osignicia celu Twoja mdro i niewiadome obszary umysu odkryy wane aspekty sposobu, w jaki ten cel osigniesz. Jeszcze lepsze zro zumienie sekwencji krokw na ciece prowadzcej do osigni cia celu dla tej roli wymaga przejcia tej cieki w przd, aby w wyobrani powtrzy te dziaania w sekwencji, w ktrej b dziesz je wykonywa.

WICZENIE 20. SZYBKA POWTRKA 1. Przyjmij rol. Powiedz: W mojej roli wspaniaego chc speni swoje najgbsze wartoci w dziaaniu". Poszukaj celu dla tej roli w czasie. Zobacz go. 2. Id ciek. Zobacz ciek, ktr pjdziesz, aby doj do celu. Posuwaj si do przodu z prdkoci pozwalajc na szybkie powtrzenie sekwencji wydarze na ciece. 3. Przelij si z powrotem. Gdy osigniesz cel, zauwa, kiedy to byo. Nastpnie wr do teraniejszoci. Stworzye wanie przekonujc wizj przyszoci swojej za sadniczej roli, podrowae w czasie, aby zobaczy cel, widziae ciek, ktr tam dotrzesz, oraz powtrzye plan, przechodzc t ciek do przodu. Wyobrania ma niesamowit potg! Te raz czas zacz dziaa. Dziaanie musi wypyn z Twojej wy obrani. Jeli masz sta si wizjonerem i czowiekiem sukcesu a nie jaowym marzycielem, pozosta jeszcze jeden etap.

156

OSIGANIE

SWOICH

CELW

157

WICZENIE 21. PODEJMOWANIE DZIAANIA 1. Okrel realistyczn dat ukoczenia. Przejrzyj kalendarz i za pisz przyblion dat witowania, dzie, w ktrym osignity zostanie cel. 2. Rozplanuj swoje kroki. Wybierz daty wykonania kadego etapu dziaa na ciece do celu. Zapisz je w kalendarzu. 3. Dopilnuj swej misji. Zauwa, e Twoja misja pozostaje zawsze w tle w Twojej wyobrani. Daje silne i pocigajce uczucie celo woci, ktre dodaje Ci energii i pcha do przodu. Ciesz si wizj roli i celu oraz tego, jak je osigniesz. Moesz cieszy si wizj z wielu punktw widzenia. Moesz oglda j z teraniejszoci i przyszoci oraz przez obrane dziaania. Moesz przej w przy szo i spojrze w ty, aby dowiedzie si, jak tam doszede. Moesz rwnie i wzdu cieki i patrze na swoje dziaania z punktu widzenia obserwatora. 4. Zrb to. Gdy ta wyznaczona chwila nadejdzie, wykonaj kady zaplanowany krok, wiedzc, e jeste na ciece do byskotliwej przyszoci, cieszc si w tym samym czasie spenion i radosn teraniejszoci. Czas dziaa i w peni zaangaowa zasoby najin teligentniejszego stworzenia o najwikszym potencjale w znanym nam wszechwiecie czowieka: CIEBIE.

Misja odkrycie celu swojego ycia. Role rnorakie tosamoci, ktre przyjmujesz, aby spe ni sw misj. Wartoci to, co jest wane dla Ciebie i co uwydatniaj reakcje emocjonalne na sposb wykonania roli. Cele okrelone wyniki, ktre chcesz osign, aby prze y swoj rol w sposb spjny z misj i wartociami. Pamitaj, e w wypenieniu misji pomoe zastosowanie kolejnych etapw procesu osigania celu: opracowanie dobrze sformuowanego celu, stworzenie nieodpartej wizji przyszoci, opracowanie planu, szybkie powtrzenie, podjcie dziaania. Wraz z kolejnymi zastosowaniami tych procedur rozwj misji i jej konkretnych celw bdzie duo szybszy. Rwnoczenie z odkrywaniem tego, kim jeste w tym zesta wie tosamoci rl, wzmocni si Twoje gbokie poczucie celu. Wewntrznie moesz sysze dwiki i zna zasady, ktre prowa dz Ci przez t misj. Moesz odczuwa wewntrzne sygnay celowoci i wanoci, Twoje gbokie wartoci, ktre si w Tobie zbieraj. Kiedy Twoje cele owietli wikszy cel yciowej misji, nabie raj one specjalnego znaczenia. Nagle masz energi do ich reali zacji, poniewa s przyjemne i wane. Cele poparte misj po chodz z tego, kim jeste. To nie s listy rzeczy do zrobienia. Wyaniaj si w sposb naturalny, gdy dysz do swych wartoci i misji. Podobnie jak w przypadku Twoich idoli, aktywnemu osiganiu kamieni milowych misji, tych znakw granicznych w yciowej podry, towarzyszy poczucie spjnoci.

Czego si dowiedziae
Rnica midzy czowiekiem, ktry ma zwyke marzenia, a tym, ktry w sposb zdyscyplinowany dy do sukcesu, jest nast pujca: nie kady marzyciel osiga sukces, ale kady czowiek sukcesu jest marzycielem. Oywia swe marzenia dziaaniem. Szczcie przychodzi do tych, ktrzy maj marzenia i robi do kadnie to, co potrzeba, by si speniy. Oto niektre z wanych poj omwionych i dowiadczonych w tym rozdziale:

ROZDZIA 6.

Budowanie kontaktu i trwaych relacji

Znaczenie dobrych relacji

ikszo odnoszcych sukcesy profesjonalistw rozumie in tuicyjnie znaczenie roli, jak w ich yciu i karierze odgry waj inni ludzie. Nie jest przesad powiedzenie, e ludzie to nasze najcenniejsze zasoby. Poniewa zwizki s tak wane i poniewa najwybitniejsi profesjonalici na kadym polu potrafi budowa silne i trwale relacje, wiedza, jak to robi, jest niezbdna. Wiele szkoleniowych programw samorozwoju (ang. self-development training programs) stara si na to odpowiedzie opi sami osb, ktre odniosy sukces. Niektrzy z lepszych instrukto rw id dalej i mwi, co masz robi. Kady, kto prbowa naby now umiejtno fizyczn na przykad w ramach jakiego sportu wie, w czym problem. Jedna sprawa to wiedza, co robi, a zupenie inna, jak to robi. S te tacy trenerzy, ktrzy mwi, czego nie robi. Jeli prbowae trafi w pieczk golfow, kto Ci mg instruowa, by nie popycha kija drug rk. W ten sposb mwi, czego nie naley robi. To mg Ci prawdopo dobnie powiedzie kady, kto kiedykolwiek gra w golfa. Duo uyteczniejsz informacj jest to, co robi: Prowad rk uo on z przodu". Jednak bardzo niewiele osb potrafi powie dzie Ci, jak faktycznie wykona t pozornie prost instrukcj. Jeeli pragniesz w swoim yciu cakowitego przyswojenia da nych umiejtnoci, musisz wiedzie, co robi i jak to robi.

160

BUDOWANIE

KONTAKTU

161

Za chwil zapoznasz si z pewnymi konkretnymi informacjami o tym, jak to robi", dziki ktrym zaczniesz odnosi moliwie najwiksze sukcesy. Badania wykazay, e 83 procent caego handlu bazuje na tym, czy klient polubi sprzedawc. Okazuje si, e ludzie s bardziej skonni trzyma si pracy, w ktrej czuj si lubiani i doceniani, ni pracy lepiej patnej. Synni ludzie sukcesu, jak Lee Iacocca i Mary Kay, znaj wag zwizkw. Iacocca jest czsto opisywany jako osoba otwarta i bezporednia. Potrafi nawiza kontakt, jest lubiany i godny zaufania. Ludzie czuj si dobrze, przebywa jc z nim. Wielki sukces Mary Kay mona bezporednio przy pisa jej gwnemu zainteresowaniu zawodowemu ludziom. Zapytaj j o zarzdzanie, a opowie Ci o swych ludziach. Mwi: Traktuj innych tak, jak sam chciaby by traktowany tak w pracy, jak i poza ni. Wysuchuj uwanie innych ludzi i po ka im, e ich cenisz". Badania NLP wykazay, e wielu ludzi sukcesu potrafi bardzo szybko wywoa u innych uczucie sym patii i uznania. W sposb naturalny sprawiaj, e ludzie czuj si w ich otoczeniu swobodnie. Okazuj take zainteresowanie wartociami innych osb. Tym, ktrych sukcesy s niewielkie lub adne, zazwyczaj brak tych umiejtnoci. Wiele metod szkolenia z zakresu komunikacji w handlu i za rzdzaniu podkrela istot dobrego kontaktu (ang. rapport). Cz sto sugeruje si, e sposobem na jego osignicie jest naladowa nie stylu ubierania czy dopasowanie do dowiadczenia yciowego drugiej osoby. Jeli wic ta druga osoba lubi baseball, Ty te sprbuj go polubi. Ta metoda moe w pewnych przypadkach zadziaa. Jednak niektrzy ludzie potrafi zbudowa silne zwizki nawet tam, gdzie nie ma wsplnych zainteresowa takich jak baseball. Zamiast sowa kontakt uywamy sowa budowanie kontaktu i jest ku temu powd. Kontakt to tylko jeden z wanych aspektw kadego zwizku. Poniewa nawizywanie i utrzymanie kontaktu jest tak cenne, musisz pozna kilka metod, ktre Ci to umo liwi. W tej chwili popularne stay si techniki nawizywania kontaktu w rzeczywistoci niektrzy obiecuj natychmiastowy

kontakt". Jednak wikszo zwizkw trwa znacznie duej. Mu sisz wic zastanowi si nad tym, co si dzieje w Twoich zwiz kach przez duszy okres, chyba e planujesz stale zarzdza no wym zespoem lub handlowa z nowymi ludmi albo Twoja firma nie ceni dobrych referencji. Ludzie sukcesu potrafi budo wa trwae zwizki.

Jak nawiza kontakt?


Kady czowiek interesu powinien zada nastpujce pytanie: Jak dziaalno prowadz?". Niektrzy uwaaj, e jeli han dluj produktami, to prowadz dziaalno handlow. A to nie prawda. Ich dziaalnoci jest budowane zwizkw poniewa tak wanie sprzedaje si towary. Take dziaalnoci osb na kierowniczych stanowiskach jest budowanie zwizkw, poniewa w ten wanie sposb udaje im si dokona rnych rzeczy. Korporacje, ktre odnosz najwiksze sukcesy (oraz pracu jce w nich osoby), znaj wag tej rnicy. Restauracje McDo nald^ sprzedaj ywno typu fast food. Jednak ich dziaalno to budowanie zwizkw w oparciu o zalety ich produktw oraz walory rozrywkowe, jakie zapewnia poywianie si w ich re stauracjach. IBM sprzedaje komputery, ale ich dominacja na rynku jest spowodowana jakoci relacji usugowych z klien tami. Wiele popularnych i poytecznych ksiek o zarzdzaniu firm koncentruje si na relacjach z klientem. Dziki sukcesowi firm, ktry przynioso to nowe nastawienie, warto takich zwizkw poznali take ludzie sukcesu. Oto trzy kroki stosowane przez ludzi sukcesu podczas two rzenia zwizku: 1. Ustal obustronnie satysfakcjonujce cele. 2. Nawi i utrzymuj niewerbalny kontakt. 3. Wywouj w innych pozytywne emocje.

162

BUDOWANIE KONTAKTU

163

Etap 1: ustal obustronnie satysfakcjonujce cele


Pierwszy etap budowy jakiegokolwiek udanego zwizku to cel caego zwizku. Jakiego zwizku pragniesz? Zbyt czsto ludzie nie maj pojcia, czego oczekuj w danym zwizku, co prowadzi do powanych niedomwie i zmarnowania moliwoci. Pomyl o swojej pierwszej rozmowie o prac. Prawdopodob nie bye cakowicie pochonity zdobywaniem tego stanowiska. Sdzie, e jego uzyskanie jest jedynym celem tej rozmowy. Jednak Twoim rzeczywistym i najwaniejszym celem tego spo tkania byo wzbudzenie w osobie prowadzcej sympatii... lub przynajmniej zrozumienia, jak duym atutem byby dla tej fir my. Osigajc ten cel, miaby znacznie wiksze szanse na zdo bycie pracy. T zasad zna bardzo dobrze pewien odnoszcy sukcesy ko mercyjny deweloper nieruchomoci. Spotykajc si z kim po raz pierwszy w celu sprawdzenia moliwoci wsppracy nad jakim projektem, ma w gowie bardzo konkretny cel. Idzie na spotka nie, planujc nawizanie dobrego kontaktu, ktry wzbudziby w tej drugiej osobie pozytywne emocje, dziki czemu zgodziaby si ona na nastpne spotkanie. Budowanie zwizkw, ktre przyczyniayby si do osignicia sukcesu, oznacza uwiadomienie sobie celw rnych zwizkw w Twym yciu. By moe masz ju bardzo klarowne yciowe plany. Kiedy mylisz o osiganiu celw, czy w swych planach znajdujesz miejsce dla ludzi? Wspaniale jest na przykad mie w gowie okrelone cele sprzeday. Jeli jednak mylc o tych celach, widzisz tylko sprzedane produkty i usugi, pomijasz co znacznie bardziej istotnego. Niektrzy ludzie, mylc o swoich celach, potrafi je zobaczy tu przed sob oczami wyobrani, potrzebnych do osignicia tego celu ludzi widz za w znacz nym oddaleniu, jak gdyby ich znaczenie byo bardzo niewielkie. A to nie jest przydatne. Gdyby tacy mistrzowie budowania zwizkw jak Lee Iacocca lub Mary Kay uwiadomili sobie wasny sposb mylenia,

zdradziliby nam swj sekret. Powiedzieliby nam, eby zobra zowa ludzi w swej wyobrani jako bliskich i oywionych, po niewa to Twoje relacje z innym osobami umoliwiaj osi gnicie celw. Harvey Mackay, autor bestsellerowej ksiki Swim with Sharks Without Being Eaten Alive oraz odnoszcy sukcesy szef duej korporacji, zna warto relacji z klientami. Sta si legend w dziedzinie sprzeday dziki zaangaowaniu w budowanie zwizkw z potencjalnymi kupcami produktw biurowych swo jej firmy. Prowadzc szkolenia swojego personelu pionu handlo wego, uczula, aby dowiadywa si on o szczegy z ycia klien tw. Naley pozna szedziesit sze aspektw z ich ycia prywatnego i zawodowego, midzy innymi takie rzeczy, jak to gdzie spdzaj wakacje, co robi dla przyjemnoci, co ma dla nich osobiste znaczenie lub co ceni w dobrych relacjach z ze wntrznym personelem handlowym. Szkoli swoich ludzi, by wy syali kartki, podzikowania i interesujce informacje do poten cjalnych klientw. Mackay wie, e nie wszyscy pracownicy bd postpowa tak z kadym potencjalnym klientem. Jednak, dziki gromadzeniu wielu danych i informacji, moliwe bdzie budowa nie silnych relacji. Harvey Mackay osign w biznesie sukces, poniewa wiedzia, e to bliskie i silne kontakty s za niego odpowiedzialne. WICZENIE 22. WCZANIE LUDZI DO TWOICH CELW 1. Wybierz cel Wybierz jaki okrelony cel, ktry chcesz osi gn. Moe to by znany cel lub moesz zastanowi si nad nowym. W obu przypadkach pamitaj o uyciu procesu osi gania celu, z ktrym zapoznalimy si w rozdziale 4. 2. Rozpoznaj obraz celu. Zwr uwag na to, jak ten cel ujaw nia si w wewntrznych systemach reprezentacji. Jakie widzisz obrazy, gdy mylisz o tym celu? Jakie w tym czasie syszysz dwiki i co do siebie mwisz? Co odczuwasz, gdy o nim mylisz?

164

BUDOWANIE

KONTAKTU

165

3. Wybierz ludzi, ktrych do niego wczysz. Teraz pomyl o ludziach, ktrych udzia bdzie niezbdny do osignicia suk cesu. Czy byli oni czci widzianych w mylach obrazw, dwikw i odczu? Jeli ich nie obje w swojej reprezentacji celu, zrb to teraz. Kogo chcesz i z kim musisz nawiza rela cje, aby osign ten cel? Upewnij si, by w Twojej reprezentacji pojawiy si odpowiednie obrazy i gosy tych ludzi. To przedsta wi ich rol w osigniciu celu. 4. Zdefiniuj sposb, w jaki te osoby bd powizane z celem. Zwr teraz uwag na relacje midzy tymi ludmi a celem. Czy ci ludzie zajli w Twym umyle pierwszy plan, czy te stoj w tle? Czy s w kolorze, czy te w czerni i bieli? Jakiej s wielkoci w porwnaniu z tym, co jest wok nich? Prawdopodobnie chcesz, by ludzie bdcy czci Twojego celu byli widoczni na pierw szym planie bardzo wyranie i barwnie. To zwizki z nimi pozwol Ci osign poszczeglne cele. Dokonaj stosownych popra wek w sposobie reprezentacji celu, aby Twoje relacje z tymi ludmi stay si niezbdn czci jego osignicia. 5. Planowanie na przyszo. Pomyl o jakiej chwili w przy szoci, w ktrej bdziesz rzeczywicie pracowa na tym kon kretnym celem. Powtarzajc sytuacj, celowo myl o celu w spo sb, w ktry go dopiero co utworzye, podkrelajc istotno ludzi oraz zwizkw z nimi.

Ustal cele, ktre obejmuj innych


Gdy ju zapoznasz si ze skutecznym sposobem osigania celw, moesz cakowicie skoncentrowa si na swoich celach. Wszyscy znamy to uczucie, gdy pomagamy komu w uzyskaniu jego celw kosztem naszych. Nie jest ono zbyt przyjemne. Z drugiej strony, w trakcie bada odkrylimy bardzo egoistyczny powd wzicia pod uwag celw drugiej osoby w ten sposb i Ty odnosisz wikszy sukces. Due, odnoszce sukcesy firmy stosuj wobec swych klien tw tzw. zot zasad. Wysoce ceniony Instytut Planowania

Strategicznego (ang. Strategie Planning Institute) stworzy baz danych o nazwie PIMS, ktra dokumentuje wpyw strategii mar ketingowych na dochd w ponad trzech tysicach jednostek biz nesowych we wszystkich sektorach ekonomii. Jest to olbrzymie rdo danych dla menederw. Na nie powouj si w swych ksikach o dobrych praktykach zarzdzania Peters i Waterman. Dane bazy PIMS mwi, e firmy, ktre znajduj si na pierwszych trzech miejscach pod wzgldem kompetencji postrze gania jakoci produktu (co oznacza, e cele swych klientw bio r za swoje), osigaj rednio zwrot z inwestycji dochodzcy do 30 procent, co jest relatywnie wysokim zwrotem w porwnaniu do tych firm, ktre znajduj si na ostatnich trzech miejscach i osigaj zwrot rwny 5 procentom. Mora jest taki, e w re lacjach biznesowych sukces osigaj ci, ktrzy cele swych klientw uwaaj za swoje. Ogromna liczba danych podkrela znaczenie dugofalowego mylenia w biznesie. Handlowiec, ktry myli tylko o nastpnej sprzeday, bdzie pniej osiga znacznie mniej sukcesw ni taki, ktry spoglda w przyszo, mylc nie tylko o aktualnej transakcji, ale o typie relacji, ktra w sposb naturalny doprowa dzi do wielu innych transakcji, referencji i kolejnych interesw w przyszoci. Kiedy cele obejmuj take innych ludzi, musisz zastanowi si na ich punktem widzenia. Wszyscy znamy ju zot zasad (a nie wersj usyszan na ostatnim zebraniu pionu handlowego: Ten, kto ma najwicej zota, tworzy zasady") i powinnimy j zastosowa, gdy bdziemy myle o swych celach w zwizku: Czy to, czego chc dla siebie, jest rwnie dobre dla drugiej osoby?". Jeli tak nie jest, musisz zmieni swj cel, by znalazy si w nim rzeczy korzystne dla drugiej strony. Ludzie, ktrzy nie bior pod uwag interesw swych kolegw, wsppracowni kw, klientw lub odbiorcw, odnosz mniejsze sukcesy. Zastanw si, kiedy i gdzie si to przyda. W jakim konkret nym kontekcie chcesz rozpatrywa dany cel? Osigajcy due sukcesy agent nieruchomoci wiedzia, czego chcia dla swych

166

BUDOWANIE

KONTAKTU

167

klientw i siebie. Oczywicie pragn, by byli zadowoleni ze swo jego zakupu. Chcia jednak rwnie, by pamitali o nim, gdy bd z dum pokazywa nowy dom swoim znajomym, na wypadek gdyby ich przyjaciele byli zainteresowani kupnem lub sprzeda jakiej nieruchomoci. Dobre referencje uzyskiwa od swych klien tw w bardzo zmylny sposb. Najpierw robi im kilka zdj z sze rokimi umiechami na twarzy przed nowym domem podczas wrczania kluczy. Nastpnie przesa im par duych odbitek w ramkach, a te czsto trafiay na biurka i stay tam przez wiele lat.

uytecznym dla Ciebie celem moe by pozostawanie kopalni pomysw i oaz spokoju, aby potrafi zadawa odpowiednie pytania w nadziei na zrozumienie, czego tak naprawd chce ta druga osoba. To jest co, nad czym masz kontrol. C. Znak. Jaki znak powiadomi Ci o dotarciu do celu? Co zo baczysz, usyszysz i odczujesz, gdy osigniesz swj cel? Bd tak konkretny i realistyczny, jak tylko to moliwe. D. Kontekst. Pomyl, gdzie i kiedy si to przyda. W jakim okre lonym kontekcie chcesz osign swj cel? E. Konsekwencje. Jaki skutek lub wpyw bdzie miao na Cie bie osignicie tego celu w tym zwizku? Z drugiej strony rwnie wane jest to, jaki wpyw bdzie to miao na drug osob. Zasta nawiajc si nad skutkiem osignicia celu dla tego zwizku, pomyl, jaki rezultat masz zamiar uzyska natychmiast. Jakie wy niki chciaby uzyskiwa za sze miesicy lub rok? A co z okre sem jeszcze duszym? Dokonaj odpowiednich korekt. Teraz zastanwmy si nad prostym i skutecznym sposobem zbudowania zwizku, ktry moe Ci pomc w osiganiu jesz cze wikszych sukcesw. Mylc o wanym zwizku lub relacji, odpowiedz na nast pujce pytania. Po pierwsze, czego pozytywnego oczekuj od tego zwizku? Po drugie, co mog zrobi, by tak si stao? Po trzecie, jakie usyszane, ujrzane lub doznane wraenie powie mi, e osignem cel? Po czwarte, kiedy, gdzie, z kim i w jakim kontekcie chc osign ten cel? Po pite, jakiego wpywu na mnie i ludzi, ktrzy s z tym zwizani, oczekuj po osigniciu tego celu krtkofalowo, dugofalowo i jeszcze duej? Mylc o relacjach lub zwizkach, twrz zawsze cele, ktre speniaj pi warunkw okrelonych przez powysze pytania. Po tem, wraz z rozwojem wzajemnych stosunkw, pamitaj, by stale je zachowywa, gdy pomog Tobie i tej drugiej osobie w uzy skaniu tego, czego chcecie.

WICZENIE 23. USTALANIE CELW ZWIZKU 1. Zdefiniuj swj zwizek. Po pierwsze, pomyl o okrelonej oso bie, z ktr czy Ci ju jaki zwizek, lub wybierz tak, ktr wanie poznajesz. Czego oczekujesz w relacji z t osob? Kon centruj si wci na tej osobie, poniewa Twoje cele zwizane z innymi ludmi mog si znacznie rni od innych celw. 2. Zastosuj proces osigania celu. Nastpnie przejd z tym ce lem przez proces osigania celu, ktry omwilimy w rozdziale 4. Zauwa, jak ta sekwencja powtarza wane, dobrze ju znane ele menty. Jeli chcesz osign sukces w okrelonej dziedzinie, musisz wywiza si z piciu poniszych warunkw dobrze sformuowanego celu. 3. Ustal warunki. A. Oczekiwania. Czego oczekujesz od tego zwizku? Jaki jest je go cel? Pomyl pozytywnie o tym, czego chcesz. Pamitaj, by Twj cel mwi o tym, co chcesz zrobi, a nie czego nie chcesz: Chc zdoby rdo referencji" lub Chc pozna przyjaciela" (a nie Nie chc rozmw handlowych bez uprzedzenia" lub Nie chc by sam"). B. Dziaania. Co moesz zrobi, by cel zosta osignity? Jeli to, czego oczekujesz od zwizku, jest czym, czego nie moesz kontrolowa, bardzo szybko moe to doprowadzi do frustra cji. Na przykad w przypadku konfliktu nie moesz kontrolo wa drugiej osoby, nie moesz wic mie nadziei, e bdzie si zachowywa w sposb, ktry uwaasz za odpowiedni. W zamian

168 Etap 2: dobrego tworzenie kontaktu

P niewerbalnego

BUDOWANIE

KONTAKTU

169

i podtrzymywanie

Sprbuj przeprowadzi krtki eksperyment, ktry zademonstruje znaczenie kontaktu z samym sob. Pomyl o sytuacji ze swojego ycia zwizanej z porozumiewaniem si, w ktrej nie udao Ci si uzyska tego, czego chciae od innej osoby bez wzgldu na to, czy sytuacj t charakteryzowa konflikt, czy tylko frustra cja. Teraz pomyl o zdarzeniu, w ktrym udao Ci si osign to, co chciae Ty i druga osoba bylicie usatysfakcjonowani wynikiem interakcji. Teraz porwnaj obie sytuacje, sprawdzajc, czy nawizalicie kontakt. Po wielokrotnym porwnaniu takich sytuacji okazuje si, e sukces komunikacyjny znamionuje nawi zanie kontaktu, a niepowodzenie jego brak. Budowanie dobrego kontaktu to podstawowy warunek caej skutecznej komunikacji. Jeli tego nie potrafisz, po prostu nie bdziesz sku teczny w kontaktach z innymi ludmi. Kontakt to naturalna ludzka umiejtno. Swobodnie budu jemy go na rne sposoby. Para z dugoletnim staem jest czsto opisywana jako dwoje bardzo podobnych do siebie ludzi. Rzeczy wicie wygldaj podobnie. Wystarczy poobserwowa kogo, kto ma swojego mentora, by stwierdzi, e czasami przejmuje od niego sposb ubierania lub dobr marek, uywa tych samych zwrotw i tonu gosu. Biznesmeni ubieraj si tak, by przyna lee do rodowiska korporacyjnego. Dopasowanie to potna ludzka potrzeba. Wszyscy znamy wiele przykadw takich zacho wa, poniewa sami z nich korzystamy. Wszystkie oparte s na jakiej formie podobiestwa, zgodnoci lub familiarnoci. Znale zienie sposobu na upodobnienie si zmniejsza rnice midzy nami, a w ten sposb pojawia si wsplny element, na ktrym mona oprze relacje. Kady z nas setki razy dziennie nawizuje kontakt, nawet o tym nie mylc. Zdarzaj si jednak sytuacje, w ktrych go brak. Kady powinien posi umiejtno rozpoznawania takich sytu acji, w ktrych nawiza kontakt, i takich, kiedy mu to nie wyszo.

Jeli nie zauwaysz, e nie masz z kim kontaktu, nic z tym nie bdziesz w stanie zrobi. Jak rozpozna rnic? W tym celu przy najbliszej okazji przeprowad nastpujcy eksperyment. Wybierz jakie spotka nie z koleg lub wsppracownikiem, z ktrym nawizae ju kontakt. Sytuacja powinna by zwyczajna na przykad zwyka wizyta towarzyska. Po rozpoczciu rozmowy, gdy bdzie si ona gadko toczy i nawiesz zupenie naturalny kontakt, sprbuj zrobi nastpujc rzecz. Siedzc, przyjmij pozycj odmienn od tej, w ktrej siedzi Twj rozmwca. Postaraj si take inaczej porusza, mwi szybciej lub wolniej, goniej lub ciszej. Zauwa, jak to zmienia interakcj. Prawdopodobnie rozmowa bdzie prze rywana. Twj kolega moe Ci nawet zapyta, co jest nie tak. Zawa, co si dzieje z Twoimi emocjami. To uczucie skrpo wania jest sygnaem, e brakuje wam dobrego kontaktu. Skrpo wanie to sowo, ktre wymienia wiele osb, opisujcych uczu cia sygnalizujce brak kontaktu. Przez chwil skoncentruj si na tym, czego dowiadczasz przy braku dobrego kontaktu. W przy szoci moesz te uczucia wykorzysta jako sygna, e trzeba co zrobi w celu jego osignicia. To uczucie moe by Twoim detektorem utraty kontaktu". Powiniene nauczy si rozpozna wa moment wczenia alarmu i wiedzie, co zrobi, by z po wrotem nawiza kontakt. Zakadajc, e udao Ci si zerwa kontakt z Twoim koleg podczas dowiadczenia, sprbuj teraz szybko go odbudowa, stosujc jedn z nastpujcych technik. O dobrym kontakcie mona myle na dwa sposoby. Pierwszy to celowe nawizywanie kontaktu przy rozpoczciu kadej inte rakcji z osob, z ktr chcesz si udanie porozumie. Drugie podejcie polega na celowym zaoeniu, e masz ju z kim kon takt, i upewnieniu si, e wczye swj wewntrzny alarm wy krywajcy jego utrat i to z wysokim poziomem czuoci. Czasami warto korzysta z obu metod, zwaszcza na pocztku drogi, gdy jeste adeptem umiejtnoci nawizywania kontaktu. Bez wzgldu na to, ktre podejcie opanujesz jako pierw sze, musisz by wiadomy wartoci alarmu utraty kontaktu. Na

170

BUDOWANIE

KONTAKTU

171

przykad podczas sprzeday jakiej cennej wasnoci, na przy kad domu, zwizek midzy sprzedajcym a kupujcym czsto trwa przez wiele tygodni, a nawet miesicy. Cho taki zwizek moe si zacz od wysokiego poziomu kontaktu, czsto zdarza si, e jego utrata nastpuje jeszcze przed zakoczeniem trans akcji, zwaszcza w przypadku nieoczekiwanych trudnoci. W ta kiej sytuacji najistotniejsze jest, by sprzedajcy potrafi odkry utrat kontaktu i wiedzia, jak go szybko odbudowa. W przeciw nym razie klient uda si gdzie indziej. Cho przykad sprzeday jest oczywisty, to samo dotyczy kadego zwizku tak zawodo wego, jak i osobistego. Kady, kto przez jaki czas by maon kiem, wie, e zwizek rozpoczyna si i oczywicie miejmy nadziej trwa od dobrego kontaktu. Przez wikszo czasu wszyscy wolimy wygodny i gadki przepyw komunikacji opartej na dobrym kontakcie. Jednak nawet w najlepszych zwizkach zdarzaj si chwile, gdy brakuje kontaktu i trzeba go odzyska. Skorzystaj z umiejtnoci nawizywania kontaktu, aby wrci na wsplny grunt zwizku dobrego biznesu, dobrego maestwa lub bycia dobrym przyjacielem.

Jak nawiza dobry kontakt?


Kiedy nie masz z kim dobrego kontaktu, zachowujesz si ina czej ni on. Aby ten kontakt osign, musisz si upodobni. Najskuteczniejsi profesjonalici od komunikacji nawizuj kon takt, dopasowujc zachowanie niewerbalne, co zawiera trzy eta py zwane harmonizowaniem (ang. matching), odzwierciedlaniem 1 2 (ang. mirroring) i dopasowaniem (ang. pacing) . Jeli na przykad
Wyrnia si jeszcze czwarty etap zwany prowadzeniem (ang. leading) przyp. red. 2 R. Bandler, J. Grinder, Frogs into Princes, Real People Press, Moab 1979. Polskie wydanie: Z ab w ksiniczki, Gdaskie Wydaw nictwo Psychologiczne, Gdask 2001.
1

jeste w czyim biurze i siedzisz dokadnie naprzeciw tej osoby, wci moesz nawiza kontakt. Jedn z metod, ktra pomoe Ci poczu si bardziej nieskrpowanie, jest dopasowanie do po zycji, ktr przyja druga osoba. Przebywajc z t osob, zwr uwag na sposb, w jaki siedzi, i powoli zacznij zmienia uo enie wasnego ciaa, by si do niej dopasowa. Zwr uwag na kt uoenia jej krgosupa czy jest bardzo wyprostowana? A moe lekko pochylona w jedn stron, czy do przodu? Przyj rzyj si uoeniu gowy. Czy jest ona przechylona w jedn stron czy nie. Jeli nagle usidziesz dokadnie tak samo jak ta osoba, moe pomyle, e j naladujesz, a to doprowadzi do zerwania kontaktu. Tutaj chodzi o powolne i dyskretne przyj cie podobnej postawy. To nie jest nic nowego. Na pewno za uwaye, e w przypadku udanej interakcji z koleg stoisz lub siedzisz dokadnie tak samo jak on. Harmonizowanie wystpuje w sposb naturalny, gdy dwoje ludzi nawie kontakt. Jednak harmonizowanie mona rwnie stosowa wiadomie, aby taki kontakt osign lub wzmocni. Moesz harmonizowa dosownie kade zaobserwowane zacho wanie. Przybierana postawa, wyraz twarzy, szybko oddechu, ton, tempo i wysoko gosu wszystkie te cechy s potnymi sposobami zharmonizowania si z drug osob. Harmonizujc te cechy w celu dopasowania si do drugiej osoby, wchodzisz w jej wiat i zbliasz si coraz bardziej do niej, poniewa wszystkie te niewerbalne zachowania wyraaj stan jej umysu. Harmonizowanie to nie sztuczka, ktra umoliwia kontrolowa nie innych. Jest to sposb, ktry pozwala dostosowa wasne zachowanie w celu zsynchronizowania si z dan osob. Pomo e Ci on poczu i zrozumie, jak to jest by w tym momencie dan osob. To nie tylko umoliwi budowanie kontaktu, ale uatwi ca komunikacj. Umylne dziaanie w celu budowania kontaktu pomaga wesprze relacje, ktre by nawizano w sposb naturalny, gdyby ludzie nie byli tak bardzo zestresowani, zamy leni lub po prostu nieuwani.

172

BUDOWANIE

KONTAKTU

173

Harmonizowanie tonu gosu i tempa mwienia


Czasami nie ma moliwoci zharmonizowania si z czyj po zycj ciaa lub wyrazem twarzy. Tak oczywist sytuacj jest na przykad rozmowa przez telefon. Jednym z najpotniejszych sposobw ustanowienia kontaktu, bez wzgldu na to, czy oso bicie, czy przez telefon, jest zharmonizowanie z tonem, tempem i rytmem gosu drugiej osoby. Odpowiadajc drugiej osobie, uy waj po prostu tego samego tonu gosu z t sam szybkoci lub w tym samym tempie. Robic to, zharmonizujesz si z tonacj i rytmem myli drugiej osoby. Jeli bye kiedykolwiek naprawd czym podekscytowany i pdzie po ciekach swego umysu z prdkoci 90 mil na godzin, a druga osoba nawet nie wsiada do pocigu, wiesz, e w tym momencie nie miae z t osob wiele wsplnego. Jednym z najprostszych sposobw, ktre pozwol pamita o nawizywaniu kontaktu, jest zwrcenie uwagi na pewne aspekty rytmu mowy drugiej osoby. Zaobserwuj, czy mwi raczej szybko i pynnie czy wolno i z przerwami. Niektrzy ludzie lubi prze rywa swoj wypowied, po czym mwi ponownie. Inni mwi non stop, nie robic nawet przerw na wzicie oddechu. Gdy roz poznasz wzorzec, moesz dostosowa wasn mow, by si do niego przybliy. Jeli kto mwi: Ta technika nie dziaa", to dziewi razy na dziesi powodem jest faktyczne niezmienienie wzorca wasnej mowy, ktry mia by zharmonizowany z drug osob tylko mu si wydawao, e to zrobi. Wane jest, by po wici troch czasu na wszelkie subtelnoci mowy i powiczy ich harmonizowanie. Szczeglnie zauwaalnym przykadem wpywu tempa mowy jest sytuacja, ktra zdarzya si w krajowej firmie telefonicznej w Denver w Kolorado. Pracownica biura obsugi klienta, Mary musiaa przenie usug dla nowego klienta ze starej lokali zacji w Nowym Orleanie do nowej w Denver. W trakcie tego procesu Mary zadzwonia do drugiej pracownicy o imieniu Jane, aby przedyskutowa przeniesienie bilingw. Cho Mary i Jane

nigdy wczeniej nie rozmawiay przez telefon, byo wyranie wi da, e porozumiewaj si ze sob w sposb bardzo serdeczny, a powierzone im zadanie wykonuj bez adnych problemw. Dla kadego, kto po obu stronach linii obserwowa t roz mow, byo rwnie ewidentne, e miay bardzo podobny ton gosu i mwiy w mniej wicej tym samym, umiarkowanie szyb kim tempie. Kilka chwil po rozmowie z Jane Mary ponownie zadzwonia do Nowego Orleanu, aby przenie rejestr usugi. Lucille w No wym Orleanie mwia znacznie wolniej, niszym i cichszym go sem ni Mary, ktra wci mwia szybko z wyszym tonem gosu. Cho Mary i Lucille rwnie si nie znay i nie rozma wiay o niczym poza sprawami subowymi, w kilka minut poja wio si midzy nimi ewidentne napicie. Narastajca frustra cja bya dobrze syszalna w ich gosach, a na koniec rozmowy obie byy ju wyranie zdenerwowane. Jedynym moliwym powodem bya dua rnica w szybkoci i tonie gosu. Inny przykad wpywu harmonizowania gosu jest zwizany z firm Bell System, gdy skadaa si jeszcze z regionalnych spek operatorskich. Jedna z nich miaa najnisze notowania pod wzgldem zadowolenia ldientw. Gos ludzi w tym regionie by zazwyczaj wysoki, nosowy i do monotonny. Gdy konsul tant zapozna ich z technik harmonizowania gosu, przeszko lili wszystkich operatorw w firmie, by zharmonizowali wasny gos z tempem i tonem swojego ldienta. W cigu dziewiciu mie sicy od szkolenia ta regionalna kompania zaja drugie miejsce w notowaniach mierzcych zadowolenie klienta. A jedyn r nic byo szkolenie gosu. Cho masz by czuy na niewerbalne sygnay, ktre wskazuj na utrat kontaktu, moesz rwnie przepyta drug osob o to, jak si czua podczas kolejnych etapw wiczenia. Zazwyczaj ludzie bd potrafili okreli, kiedy rozmowa pyna swobodnie, a kiedy utkna w martwym punkcie nie wiedzc waciwie, dlaczego tak si dziao.

174

BUDOWANIE KONTAKTU

175

WICZENIE 24. ROZWIJANIE UMIEJTNOCI HARMONIZOWANIA GOSU 1. Wybierz jak nieistotn sytuacj. Wybierz kontekst, w kt rym nic nie tracisz, na przykad niewymuszone spotkanie ze wsp pracownikiem lub nieznajomym w miejscu publicznym. Alterna tyw jest zaproszenie do wykonania tego wiczenia kolegi, ktry siedziaby obok Ciebie. Efekt tego wiczenia jest wyraniejszy, gdy druga osoba nie wie pocztkowo, co masz zamiar zrobi. 2. Sprbuj si dopasowa. Rozmawiajc z drug osob, zwr uwag na tempo i ton jej gosu. W trakcie rozmowy zacznij sub telnie dostosowywa gos, a Twj ton i tempo bd tak podobne do Twojego adwersarza, jak tylko to moliwe. Zwr uwag na jakoci komunikacji: czy przepyw informacji jest teraz gadki, czy utrudniony? Czy masz poczucie dobrego kontaktu? 3. Sprbuj si nie dopasowa. Po kilku minutach gadkiej i pyn nej rozmowy zmie swj gos, aby zacz si cakowicie rni od tonu i tempa gosu osoby, z ktr rozmawiasz. Zwr uwag na wpyw tej zmiany na jako rozmowy. 4. Teraz ponownie si dopasuj. Ponownie zharmonizuj swj gos z gosem Twojego gocia i zauwa, e pozwolio to odzyska kon takt, ktry umoliwia dobr komunikacj. Moesz rwnie harmonizowa sposb poruszania si dru giej osoby. Podobnie jak w przypadku mowy, fizyczny sposb poruszania si czowieka trzyma si pewnych wzorcw. Niektrzy ludzie s w cigym ruchu, inni prawie stoj. Niektrzy wyko nuj due i gadkie gesty, inni mae i raptowne. Przez subtelne dostosowanie rytmu wasnych ruchw do osoby, z ktr prowa dzisz rozmow, znacznie zwikszysz podstawy formujcego si zwizku. Aby sta si adeptem sztuki harmonizowania z czyimi wzorcami ruchu, moesz zastosowa wiczenie przypominajce to przedstawione przed chwil. wiczc te umiejtnoci, rozwijasz zdolno natychmiasto wego budowania kontaktu, a take szybkiego odzyskiwania go w razie utraty. Nastpnym krokiem jest zastanowienie si nad

utrzymaniem takiego kontaktu przez duszy czas. Tworzenie zgodnych i spjnych odczu w ramach kontaktu to rnica midzy kontaktem powierzchownym" a doskonaymi relacjami.

Umiejtno fizycznego dostosowania


Ludzie, ktrzy maj ze sob dobry kontakt, dostosowuj (ang. align) swoje zachowania. Zademonstruje to prosty eksperyment. Przygldajc si grupie zbierajcych si osb, zwr uwag na to, co si dzieje w pierwszych kilku minutach, gdy ludzie za czynaj zapoznawa si ze sob lub odnawiaj swoje relacje. Zauwa, e wraz z nawizaniem dobrego kontaktu, zaczynaj w naturalny sposb dostosowywa swoje postawy i sposb po ruszania si. Takie dostosowanie moe wystpowa na kilku po ziomach, podobnie jak wtedy, gdy dwoje ludzi zbliaj wsplne zainteresowania. Jeli na przykad toczc z kim niezobowizu jc rozmow w samolocie odkryjesz, e jestecie z tego samego miasta, moecie mie wystarczajco wiele wsplnego, by rozma wia ze sob przynajmniej przez cz lotu. Skuteczniejszy sposb dostosowania polega na fizycznym wy korzystaniu przestrzeni. Kiedy siedzisz z kim w pokoju i chcesz mu pokaza album ze zdjciami lub ksik, zazwyczaj siadasz tu obok niego. Ta pozycja daje w naturalny sposb poczucie wsplnoty i partycypacji. Niektrzy biznesmeni, spotykajc si przy stole ze swoimi wsppracownikami, zawsze siadaj naprze ciwko, po drugiej stronie stou. S te tacy, ktrzy siadaj po tej samej stronie, jak najbliej drugiej osoby. Mona zauway, e wpyw tych wyborw odzwierciedlaj wyraenia werbalne. Chciaby si z kim policzy"? Wszyscy wiemy, do czego mogoby doj. A moe wolaby podzieli si przestrzeni"? Dostosowanie swojej pozycji ciaa do rozmwcy tak, by wska zywaa podobny kierunek, zwiksza szanse na zrozumienie jego punktu widzenia, nawizanie kontaktu i osignicie poczu cia harmonii. Bez wzgldu na to, czy bdziesz wtedy sta, czy

176

BUDOWANIE

KONTAKTU

177

siedzia, to tak jakby dzieli t sam przestrze i dy w tym samym kierunku. Ty i Twj rozmwca w sposb naturalny b dziecie wykonywali gesty w kierunku tej wsplnej przestrzeni. Jeli osignlicie zgod i dzielicie wsplne zainteresowania, po czucie dostosowania bdzie jeszcze peniejsze. Jeli jestecie w konflikcie lub w trakcie budowania wsplnych zainteresowa, takie fizyczne dostosowanie moe pomc w przyspieszeniu wsppracy. Z tych zasad korzystaa pewna znana ze skutecznoci mene der maej firmy usugowej. Swoje biurko ustawia w standar dowy sposb, jednak za biurkiem umiecia jedno krzeso, a przed nim kolejne dwa. Gdy chciaa trzyma kogo na dystans lub potrzebowaa si z kim zrwna", aby przekaza trudne wieci lub uwagi, sadzaa tak osob po drugiej stronie biurka naprzeciwko siebie. Jeli jednak zaleao jej na nawizaniu dobre go kontaktu lub pogbieniu istniejcego zwizku, wychodzia zza biurka i ustawiaa krzesa przed biurkiem pod odpowiednim ktem. W ten sposb, rozmawiajc z dan osob, dzielia jej przestrze i czua wiksze dostosowanie. Inny przykad wpywu osiganego przez powielanie zosta po raz pierwszy zauwaony w przedsibiorstwach japoskich. W wielu firmach pracownicy zbierali si na pocztku dnia i wy konywali wsplnie wiczenia gimnastyczne, na przykad callanetics. Zauwaono wzrost produktywnoci oraz zwikszenie za dowolenia wrd nich. Wedug niedawno przedstawionych i do intrygujcych wynikw zmniejszya si rwnie czstotliwoci wypadkw w pracy. Te korzyci s skutkiem bardzo dobrego kon taktu midzy pracownikami, ktrzy zaczynali swoj prac od ta kich wsplnych wicze dostosowawczych. Termin dostosowanie, lub jego angielski odpowiednik alignment, pomog Ci w zapamitaniu, co naley zrobi, aby zna le wsplny grunt dla rozwoju zwizku. Moesz powieli wsplne zainteresowania, uoenie ciaa lub stan emocjonalny.

Budowanie kontaktu emocjonalnego


Aby nawiza dobry kontakt z ludmi, ktrzy s zdenerwowani, musisz powieli ich emocjonalny stan umysu. Niektre wicze nia psychologiczne ucz dokadnie czego odwrotnego, twierdzc, e gdy kto jest zdenerwowany i wcieky, naley zachowa spo kj. Kiedy wic kto wrzeszczy: Jestem na ciebie wcieky i nie rozumiem, dlaczego to zrobie!", moesz odpowiedzie powoli i spokojnie: W czym ley problem?". Tylko, czy to uspokoi t osob? Czy poczuje si lepiej, gdy kto bdzie spokojny, a ona bdzie wcieka? Zazwyczaj nie... W rzeczywistoci najpraw dopodobniej to j jeszcze bardziej rozwcieczy. Gdy kto jest w napiciu nerwowym, duo skuteczniejsz metod bdzie dostosowanie si do jego wypowiedzianych lub zademonstrowanych emocji. To nie oznacza, e si zgadzasz z tym, co mwi druga strona, ale przyjmujesz do wiadomoci to, co niewtpliwie czuje. Uznajc jej emocje, tak werbalnie, jak i niewerbalnie, moesz si do nich dostosowa, nie wiedzc na wet, co doprowadzio dan osob do takiego stanu. Kiedy wic kto mwi: Jestem na ciebie wcieldy!", moesz odpowiedzie: Jeste na mnie wcieky. Bardzo mnie to mar twi". Oczywicie musi to by szczere, aby t sam wiadomo przesa Twj gos. Przyjmujc do wiadomoci i odpowiadajc werbalnie i niewerbalnie na emocjonalne stany innych ludzi, powiadamiasz ich, e odbierasz je w ten sam sposb co oni. Ta bezkrytyczna akceptacja jest by moe najwikszym darem, jaki moesz da drugiemu czowiekowi. Nastpnym krokiem jest sprawdzenie, czy ta osoba rzeczywi cie syszaa Twoje potwierdzenie. Zazwyczaj si troch uspokaja i w sposb widoczny rozlunia. Poniewa wikszo osb dener wuje si, gdy sdzi, e nikt ich nie sucha lub nikt si o nie nie troszczy, takie zaakceptowanie ich odczu zmniejsza zdener wowanie. Gdy ju bdziesz pewny, e druga osoba odpowiedziaa na Twoje potwierdzenie, moesz ruszy w stron rozwizania

178

BUDOWANIE

KONTAKTU

179

problemu. Moe na chwil usidziemy i porozmawiamy o tym, co ci tak bardzo zdenerwowao. Jestem pewny, e chciae ze mn rozmawia, aby rozwiza ten problem i utrzyma nasz zwizek. Prawda?". Z takim stwierdzeniem trudno si bdzie nie zgodzi i prawdopodobnie pomoe to drugiej osobie poczu, e rzeczywicie j usyszae i zrozumiae. Ta odpowied zakada, e za krzykiem tej osoby kryj si pozytywne intencje prawdziwym powodem, dla ktrego chciaa ona z Tob rozmawia, byo znalezienie rozwizania problemu i utrzymanie zwizku. Takie dodane do wypowiedzi stwierdzenie pomoe Wam pamita, e kady ma dobre intencje, cho cza sami mamy inne wraenie. Na tym zaoeniu opiera si znaczna cz metodologii NLP. Bez wzgldu na to, czy prawd jest zao enie, e czowiek ma zawsze dobre intencje, jeli bdziesz si zachowywa, jakby to bya prawda, na pewno polepszy to jako komunikacji i Twojego ycia! Dziaanie oraz mwienie w spo sb potwierdzajcy t prawd mog rozadowa nawet powane sytuacje konfliktowe.

Wyzwalanie w innych pozytywnych odczu


Trzeci rzecz, ktr naley bra pod uwag podczas tworzenia zwizkw, jest zrozumienie, e kady z nas reprezentuje co w yciu innych. Pytanie tylko, co chciaby reprezentowa. Rw nie dobrze moesz zdecydowa, z czym chcesz by kojarzony, poniewa i tak z czym musisz by. Prawdopodobnie chciaby kojarzy si ludziom z czym pozytywnym, cho szczegowa reakcja moe zalee od kontekstu Twojego zwizku. Warto sprawdzi, jak inni reaguj na Ciebie teraz. Gdy wchodzisz do pokoju lub spotykasz kogo znajomego, zwaszcza nieoczekiwa nie, zwr uwag na jego reakcj. Jak reaguje na Twj widok? W jego oczach pojawia si rado i entuzjazm? A moe przez twarz przebiega szybki umieszek lub grymas, a w oczach pojawia si napicie lub zaniepokojenie? Jest to dobry sposb zmierzenia

tego, co reprezentujesz dla danej osoby, nawet przed rozpocz ciem rozmowy. Pewien meneder redniego szczebla o imieniu Bob zosta bardzo dobrze przeszkolony w zarzdzaniu metod MBWA (ang. manage by walking around), ktra polega na interesowaniu si tym, co ludzie robi i mwi. Po jakim czasie zosta prze niesiony do innego oddziau swojej firmy. Zna i rozumia war to bycia dostpnym dla wszystkich, ktrzy dostarczali mu informacji, oraz uczenia si od nich tego, co robi, i tego, jak mgby im pomc. Celem jego chodzenia po oddziale pierwszego dnia w nowej pracy byo midzy innymi nawizanie kontaktu. Bob jednak nie wiedzia, e pracownicy byli nieprzyzwyczajeni do kierownika, ktry chodziby wrd nich, i uwaali jego obecno za oniemielajc cho by miy i przyjazny. Jak atwo si domyli, wczeniejszy meneder by rdem oniemielenia. Bob zauway, co si dzieje, poniewa zwraca szczegln uwag na reakcje ludzi, ktrymi kierowa. Nastpne go dnia, chodzc rozdawa ciepe pczki prosto z piekarni. Gdy ludzie zaczli je je, zyska szans na rozmow na przykad o tym, co robi lub co ich niepokoi. Po kilku dniach takiego cz stowania zauway, e wywouje ju zupenie inn reakcj. Bob zmieni sposb, w jaki go postrzegano. Strategia prowadzca do bycia rdem dobrych odczu dla innych jest prosta. Zidentyfikuj odczucia lub stany emocjonalne, z ktrymi chcesz by utosamiany. Nastpnie bd wietnym przykadem tego stanu umysu i rb rzeczy, ktre pobudzaj ten stan u innych. W trakcie tych czynnoci najwaniejsza jest szczero, poniewa gdy kto jest niepewny, zachowanie nie werbalne czsto sygnalizuje co przeciwnego do zachowania werbalnego. Ostatnio dua liczba bada podkrela znaczenie tego, by zachowanie niewerbalne byo zgodne z zachowaniem werbalnym. Ankietowani pracownicy wyraali zakopotanie z powodu niedopasowania midzy werbalnymi a niewerbalny mi komunikatami. Prawie zawsze reagowali na niewerbaln cz komunikatu gos i mimik a nie na sowa. Nawet

180

BUDOWANIE KONTAKTU

181

mae dziecko moe nauczy si kama sowami, ale poniewa nie potrafi jeszcze kontrolowa swojego zachowania niewer balnego, prawie zawsze si zdradza. To dlatego wikszo z nas ma w zwyczaju ufa znacznie bardziej komunikatom niewerbalnym ni werbalnym, gdy nie pasuj do siebie. Jeli chcesz, by Twoje komunikaty miay moc, niech Twoja twarz i gos odzwierciedlaj i wspieraj komunikaty niewerbalne. Najatwiej osign to szczeroci, poniewa wtedy cae Twoje zachowanie bdzie w naturalny sposb spjne wszystko b dzie przekazywa ten sam komunikat. Aby zagwarantowa, e ludzie bd z Tob kojarzy dobre emocje, potrzebny jest jeszcze tylko jeden element i jest to kom petencja. Ustalajc jasne i precyzyjnie sformuowane cele, har monizujc lub dostosowujc si do zachowania drugiej osoby (zwaszcza niewerbalnie) i kojarzc dobre emocje ze swoj osob, otrzymasz podstawy silnych i dobrych relacji z innymi ludmi. Wystarczy takie proste narzdzie, jak budowanie kontaktu, by w kilka sekund spowodowa u drugiej osoby reakcj. Jednak aby utrzyma relacj, ktra przetrwa, musisz wiedzie, jak osiga sukces; musisz by kompetentny. adna ilo pczkw i kawy nie zastpi umiejtnoci wykonania pracy. Prezes maej firmy high-tech by pocztkowo podziwiany przez cay zespou za niezwyke zdolnoci nawizywania dobrego kontaktu. Jednak, gdy jego mierne zarzdzanie zaczo przeka da si na spadek zyskw i firma zostaa zmuszona do ogoszenia bankructwa, jego pracownicy odczuwali rwnie silne uczucie zo ci i zdrady. W relacjach zawodowych kompetencja jest walut dugo falowego kontaktu i jest to rwnie prawdziwe w zwizkach osobistych, gdy umoliwia Ci spenianie wszystkich porozu mie lub danych obietnic. Klienci, koledzy, rwienicy, wsp pracownicy i przyjaciele przychodz do nas ze swoimi celami, bez wzgldu na to, czy s one wiadome, czy nie. Nasza inte gralno, umiejtnoci i moliwo dostarczenia tego, czego

chc, ostatecznie okrelaj ich zadowolenie z tego zwizku. Jeli Twoje umiejtnoci nawizywania dobrego kontaktu po woduj, e inni czuj si dobrze, ale nie dajesz im wartoci, ktrych pragn, odejd zdziwieni i zmieszani sposobem na wizania kontaktu i, ostatecznie, Tob. Zdolno nawizywa nia relacji to wietny dodatek do kompetencji, jednak ich nie zastpi.

Czego si dowiedziae
W tym rozdziale zostay omwione techniki nawizywania do brego kontaktu oraz jego warto we wszystkich rodzajach Two ich relacji. Gdy w osobistych interakcjach obie strony czuj si docenianie i wysuchane, kady zwizek bdzie przebiega znacz nie gadziej. Oto trzy aspekty tego zagadnienia: Naucz si postrzega interakcj z punktu widzenia drugiej osoby. Ustal obustronnie satysfakcjonujce cele. Zwr uwag na uczucia i reakcje drugiej osoby oraz potwierd ich odbir. Upewnij si, e Ci usyszano. Do kadego za chowania przypisuj dobre intencje. Zacznij zmierza w stron rozwizania problemu. Zastosuj proces osigania celu z rozdziau 4., aby wyjani cele tego zwizku. Ustal i utrzymuj niewerbalny kontakt, harmonizujc pozy cj, ktr przyjmuje druga osoba. To pozwoli Ci zobaczy wiat z jej perspektywy. Harmonizowanie tonu i tempa go su drugiej osoby tworzy kontakt, a odczuwany dystans midzy ludmi zanika. Rwnie dobrze dziaa harmonizo wanie si ze stanem emocjonalnym drugiej osoby. Wywouj w innych pozytywne emocje, stajc si wiet nym przykadem stanu umysu, ktry inni powinni odczu wa na Twj widok. Popieraj to dziaaniami.

182

Te trzy techniki mog sta si czci Twojego naturalnego repertuaru. Mog Ci pomc w osigniciu znacznie wikszego sukcesu, wolnoci, szczcia i satysfakcji w yciu. Trenuj budo wanie zwizkw, ktre wzbogac Twoje ycie i ycie innych ludzi, z ktrymi bdziesz prowadzi interesy. Kadego dnia po myl o kim, z kim nie jeste pewny swej relacji lub z kim chciaby stworzy nowy zwizek, i zastosuj nowe umiejtnoci w celu zbudowania dobrego kontaktu.

ROZDZIA

7.

Skuteczne strategie perswazji

Mity o perswazji
ewien mit o mistrzach perswazji mwi, e rodz si oni ta kimi. Zastanwmy si jednak, czy tak jest naprawd: nikt z nas nie urodzi z umiejtnoci mwienia... a tym bardziej z umiejtnoci przekonywania kogo do czego. Jest to zestaw umiejtnoci nabytych, podobnie jak wszystko, czego si uczymy. Kady z nas ma pewne predyspozycje do okrelonych rzeczy, ale nikt ich nie opanowa bez treningu. Wystarczy spyta mistrzw komunikacji, by powiedzieli, e zobowizali samych siebie do szukania, badania i uczenia si, poniewa wiedz, e jest to ko nieczne, by opanowa t umiejtno. Istnieje bezporedni zwi zek midzy nauk a dochodami. Im wicej si uczysz, tym wi cej zyskujesz... tak w kategoriach osobistej satysfakcji, jak i finansw. Wedug innego mitu mistrzowie perswazji to krasomwcy (ang. smooth talkers). Niektrzy zapewne tak. Jednak waniej sze jest to, e s wietnymi suchaczami sekret ten odkryo ju wielu wpywowych konsultantw i motywatorw. Umiejt no suchania jest niezwykle cenna przynajmniej z dwch powodw. Po pierwsze, ludzie czuj si dobrze, gdy wiedz, e kto ich rzeczywicie sucha. W przypadku wikszoci trans akcji handlowych, a nawet w codziennych interakcjach, druga strona nas zazwyczaj wcale nie sucha. Wikszo z nas czuje si prawdziwie wysuchana jedynie w wyjtkowych zwizkach.

184

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

185

Bycie wysuchanym to wspaniale doznanie lubiane i podane przez wszystkich. Po drugie, suchanie jest dobr metod zapoznania si z tym, co jest wane dla tej konkretnej osoby. Pozwala zorientowa si, czy dana osoba mogaby potrzebowa lub chcie tego, co mamy do zaoferowania. Kiedy ju wiesz, czego dana osoba pra gnie lub potrzebuje, s dwie moliwoci: Twj produkt lub usuga odpowiadaj lub nie odpowiadaj jej potrzebom. Jeli odpowiadaj, to korzystajc z tych informacji, bdziesz mg przekonujco zademonstrowa tej osobie, e oferowane przez Ciebie produkty lub usugi rzeczywicie pasuj do jej wy maga. Jeli za nie pasuj, moesz to po prostu wyranie stwier dzi i z wdzikiem przej do nastpnego ewentualnego klienta, oszczdzajc sobie wielu frustracji i zmarnowanego czasu. Pewna rozchwytywana agentka nieruchomoci w sytuacji, gdy pragnie nia kupujcego nie zgadzaj si z tym, co jest na rynku, mwi: Powiedzia mi pan, jakiego pan szuka domu. Pokazaam panu trzy, ktre byy najblisze pana oczekiwaniom. Po pro stu w tej chwili nie ma na rynku nic, co odpowiadaoby pa skim potrzebom. Nie chc marnowa paskiego i wasnego czasu, starajc si panu sprzeda co, co pana nie bdzie satysfakcjonowa. Zatrzymam pask wizytwk i powia domi, gdy tylko na rynku pojawi si co, co mogoby pana zadowoli. Podczas wielu warsztatw skutecznej komunikacji i sprze day prowadzcy mwi tak, jakby musia chcie motywowa innych do robienia tego, czego pragniesz, gdy tak naprawd tego nie chc. Zmuszanie kogo do robienia tego, co mu nie odpo wiada, ma dwie wady: po pierwsze, przekonanie kogo do czego, co mu nie odpowiada, jest praco- i czasochonne. Po drugie, taka osoba, jeli nawet nie poczuje si manipulowana, ostatecznie nie bdzie usatysfakcjonowana. Poniewa gwnym rdem han dlu jest robienie interesw z powracajcymi do Ciebie ludmi

lub tymi, ktrych przycigny referencje, niezadowolony klient jest czym znacznie gorszym od klienta, ktry zostanie potrak towany dobrze i ktremu z szacunkiem powiesz, e Twj pro dukt nie odpowiada jego potrzebom. Przy okazji, wspomniana przed chwil agentka nieruchomoci najwicej referencji otrzy muje od ludzi, ktrym nie sprzedaa domu. Zalety tego podejcia zostay piknie zilustrowane w sta rym filmie Cud na 34 ulicy. Pracujcy w domu handlowym w. Mikoaj sugeruje wielu klientom, by konkretne rzeczy kupowali w innych miejscach, poniewa tam maj one nisz cen lub lepsz jako. Kiedy dowiaduje si o tym kierownik sklepu, obu rzony ma wanie zamiar wyrzu Mikoaja z pracy, gdy okra go tum ludzi, ktrzy wyraaj mu wdziczno za tak pomoc nego i uczciwego pracownika. Obiecuj take, e po wszystkie zakupy bd zawsze zaglda najpierw do tego sklepu. Perswazja to umiejtno oferowania innym wartoci, ktre ich pocigaj. Kluczem tej definicji jest to, e wartoci nie s Twoje, ale ich. Wanie na te wartoci bd reagowa. Ludzie z umiejtnoci perswazji widz i sysz sposb, w jaki inni wy raaj swe wartoci, i potrafi zadawa pytania, by je odkry. Wtedy mog zademonstrowa, w jaki sposb oferowany przez nich produkt rzeczywicie bdzie odpowiada wartociom danej osoby oraz przyniesie jej korzyci. O perswazji moesz rwnie myle jako o sposobie motywo wania innych. Stosujc te same poznane w rozdziale 3. metody mylenia o motywowaniu samego siebie, pamitaj o istotnej kwe stii motywujesz innych, by zrobili to, co oni chc; to, co jest w ich najlepszym interesie; co jest zgodne z ich wartociami. Wie o tym doskonale wielu mistrzw komunikacji. Dowia duj si skwapliwie o pragnienia swych klientw, wsppracow nikw i przyjaci. S zmotywowani i z radoci su swym klientom, jeli tylko maj to, czego tamci pragn. Zapamitanie tej zasady uatwia zakwalifikowanie i przekonanie potencjalnych klientw do zrobienia tego, co ley w ich najlepszym interesie. Aby stosowa t zasad, musisz umie szybko dowiedzie si,

186

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

187

czego pragn klienci, wsppracownicy lub koledzy. A to ozna cza poznanie tego, co ceni.

Odkrywanie, jakimi wartociami yj inni


W odkrywaniu, jakimi wartociami yj inni, moe pomc wiele prostych metod. Duo wskazwek ludzie przekazuj swym ubio rem, tym, co posiadaj, swymi przyzwyczajeniami oraz sposobem, w jaki traktuj innych. Wartoci wyraaj takie cechy charaktery styczne, jak schludno, dbao o szczegy, baaganiarstwo, do bre relacje interpersonalne czy te potrzeba prywatnoci, a te czsto zauwaa si w sposb naturalny. Twoim celem moe by poznanie wartoci wyznawanych przez innych podczas podejmowania decyzji dotyczcych zakupu, ja koci pracy, stylu zarzdzania, relacji osobistych lub w kadej innej podobnej sytuacji. Rozpoznanie tych wartoci jest bardzo proste. Po prostu zadaj ludziom takie pytania, jak: Co jest dla Ciebie wane w telekomunikacji?", Co cenisz w pracowniku?", Jak wany jest dla Twojej firmy zmotywowany personel?" lub Pomyl o swoim najlepszym menederze. Jakie cechy charak teru powoduj, e jest on dobry oraz co go odrnia od zwy kych menederw?". Wszystkie te pytania o wartoci, czyli standardy funkcjono wania osoby, na ktr chcesz wpywa, su jej do podejmowa nia decyzji. Te same pytania zadawae sobie, by pozna swoj strategi motywacyjn i zmobilizowa si do dziaania. Wiele osigajcych sukcesy handlowcw stosuje nastpujc metod: Wierz, e nasz produkt (usuga) jest wspaniay. Wiem jed nak rwnie, e odpowiada on tylko tym osobom, ktre tego wymagaj i potrzebuj oraz ceni to, co ten produkt (usuga)

ma do zaoferowania. Niektrzy uwaaj mnie za sprzedawc, ale ja myl o sobie jak o konsultancie, ktrego praca polega na sprawdzeniu, czy nasz produkt (usuga) pasuje do Two ich potrzeb. W tym celu musz wiedzie, czego pragniesz w . Pozwl klientowi powiedzie, co chce kupi. Jeli to masz, kupi to.

Zwizek midzy perswazj a wartoci


Zaczniesz rwnie odkrywa, e pragnienia i wartoci maj wiele odmian. Dla Twoich celw musisz umie rozrnia dwa ich typy. Pierwszy mona nazywa specyfikacj rzeczow". Pytajc o to, co jest wane w produkcie lub usudze, moesz uzyska bardzo precyzyjn odpowied. Moe ona obejmowa informacje na temat wysokoci temperatury, w jakiej ma dziaa, wyniku, dopasowania do odpowiedniego miejsca lub okrelonego koloru. Kiedy produkt lub usuga bdzie odpowiada podanej spe cyfikacji rzeczowej lub j przewyszy, naley sprawdzi drugi typ wartoci, zwany kryterium". Kryterium to sposb formu owania bardziej generalnych wartoci. Powiedzmy, e jaka cz musi by okrelonego rozmiaru, aby pasowa do specyfikacji rzeczowej. Z powodu swojego rozmiaru bdzie duej dziaa (kryterium), wymaga rzadszych napraw (to kolejne kryterium) i zmniejszy zapasy (jeszcze jedno kryterium). Wszystkie te kryte ria pomog zwikszy dochody, a to jest jeszcze waniejszym kryterium. Przypomina to wczeniejsze dziaania prowadzce do formuowania misji i pasji w rozdziale 4. Im waniejsze kry terium, do ktrego bdziesz si odwoywa, tym bardziej jest ono wartociowe i nadrzdne wobec innych. Posiadanie urzdzenia odpowiednich rozmiarw bdzie zazwyczaj czym mniej wa nym od posiadania urzdze, ktre zwiksz dochody.

188

SKUTECZNE

STRATEGIE

PERSWAZJI

189

Kiedy kupujesz opony do samochodu, musz mie odpowied ni rozmiar i to jest specyfikacj rzeczow. Oczywiste jest rw nie, e preferowaby opony trwalsze i tasze, ale te kryteria s zazwyczaj bardziej oglne. Jednak Twoje bezpieczestwo jest prawdopodobnie jeszcze waniejsze. Wikszo ludzi zapaci wicej za opon nawet nie tak trwa, jeli bdzie wiedzie, e jest faktycznie bezpieczniejsza. Gdy producenci opon Michelin mwi: Poniewa tak wiele jedzi na Twoich oponach", odwo uj si do kryterium, ktre jest dla wielu osb bardzo wane bezpieczestwa rodziny. Znajc ju najwaniejsze kryteria danej osoby, na przykad bezpieczestwo, zazwyczaj znacznie atwiej jest przeprowadzi sprzeda i to z dwch powodw. Po pierwsze, jeli Twj produkt lub usuga rzeczywicie zaspokajaj wysze kryteria klienta, bdzie mia du motywacj DO kupna. Po drugie, sprzeda jc bezpieczestwo, masz wiele rnych sposobw jego dostar czenia, o ktrych kupujcy nawet nie pomyla. Powiedzmy na przykad, e klient prosi o opon okrelonego rozmiaru i typu. Jeli wiesz, e jego najwiksz trosk jest bez pieczestwo, to prawdopodobnie wiesz dokadnie, ktry typ opo ny o tym rozmiarze jest najbezpieczniejszy, a take e bdzie to dla niego nieodparcie motywujce. Mgby jednak pj jeszcze dalej w zaspakajaniu jego potrzeb. Moe by tak, e zastosowa nie k innego rozmiaru pozwolioby na zamontowanie opon, ktre s jeszcze bezpieczniejsze. W ten sposb mgby sprze da mu nie tylko opony, ale jeszcze koa. Mona pj jeszcze dalej i zwrci uwag, e bez wzgldu na jako opon znacznie wiksze bezpieczestwo rodzinie zagwarantuje system ABS. Potrzeb bezpieczestwa klienta jeszcze bardziej ni to, o co pierwotnie prosi, zaspokoiby nowy samochd. Majc wiele r nych moliwoci sprzeday, wicej sprzedasz. Sens tego jest prosty i niezwykle istotny. Im wysze i wa niejsze kryterium, ktre moesz zidentyfikowa u kogo innego, tym wicej bdziesz mia moliwoci jego zaspokojenia. A im wicej masz opcji, tym wiksze prawdopodobiestwo, e oferujc

produkt lub usug, zaspokoisz take warto. Pamitaj: im wy sz warto zaspokajasz, tym bardziej jeste przekonujcy. Aby znale najwaniejsze wartoci, po prostu zadaj pyta nie: Co wane jest dla pani, gdy chodzi o ?" (W puste miejsce wstaw ostatni wymienion przez t osob warto). Za kadym razem, gdy zadasz to pytanie, uzyskasz waniejsz warto. Rozmowa (w tym przykadzie sprzeda funduszu emery talnego) moe wyglda nastpujco: Chc zainwestowa pienidze" Pyt.: Co chciaby pan mie w funduszu emerytalnym?". Odp.: Chc zainwestowa w obligacje pastwowe lub bony skarbowe". Pyt.: Co panu da posiadanie obligacji pastwowych?". Odp.: Na bieco analizuje si ich rentowno i s zabezpieczone". Pyt.: Co jest tak istotnego w analizie rentownoci i zabezpieczeniu?" Odp.: Dziki temu moja emerytura jest zabezpieczona". Pyt.: Jeli wic chodzi o t inwestycj, najwaniejsze dla pana jest bezpieczestwo". Odp.: Chciabym rwnie osiga dobry zysk, ale to nie jest tak wane, jak bezpieczestwo. Nie chc ryzykowa i straci tego, co mam". Kryteria

Obligacje lub bony

Analiza rentownoci i zabezpieczenie Bezpieczestwo

Wiedzc, e najwaniejszym kryterium klienta jest bezpie czestwo, doradca finansowy moe teraz bardziej mu pomc w uzyskaniu tego, co jest mu potrzebne. Ma znacznie wicej opcji, a niektre z nich mog by o wiele lepsze dla klienta ni obligacje, o ktre pierwotnie prosi.

190

SKUTECZNE

STRATEGIE

PERSWAZJI

191

Teraz musisz zebra dowiadczenia na wasnym polu, by po zna typy wysoko cenionych kryteriw Twoich klientw. Takie informacje uatwi dopasowanie prezentacji, a take dobr pro duktw i usug, ktre zaspokajaj potrzeby klientw.

Badanie strategii motywacyjnej


Jeszcze wicej informacji mona znale, badajc sposb myle nia ludzi o ich wartociach. Pamitasz, jak w rozdziale 3. omawia na bya motywacja DO i OD? Teraz dowiemy si, jakie strate gie maj ci wok Ciebie, na ktrych chciaby wpyn. Gdy zadajesz komu pytanie: Co Ci da uzyskanie tego?", w odpo wiedzi taka osoba wymieni kolejne sowa, ktre wyraaj jej wartoci lub te wskazuj kierunek jej strategii motywacyjnej. Na przykad wielu klientw, ktrzy chc kupi dom, pragnie przestrzeni. Kiedy agent ich pyta: Co pastwu da duo prze strzeni?", jeden ldient mgby odpowiedzie: ,J?ozwoli na wik sz swobod ruchw", inny za: Unikn zagracenia". Ci dwaj klienci s przykadami dwch odwrotnych typw kie runku motywacji. Ludzie o kierunku DO uywaj takich sw jak zyska", osign", nagrody". Ci z kierunkiem OD stosuj raczej sowa: ustrzec si", wygoda", relaks" uciec od". Jest to jedna z czci lingwistycznych programowania neurolingwistycznego. Te rnice s rzeczywicie syszalne w mo wie. Niektre sowa, odnoszce si do wartoci, bardzo wyra nie wskazuj kierunek motywacji. Na przykad przyjemno to warto z kierunkiem DO, tak samo jak wyzwanie. Bezpiecze stwo to warto z kierunkiem OD. Wolno moe przyj oba kierunki, dlatego t warto naley poprze pytaniem: Co Ci da poczucie wolnoci?". Jeli odpowiedzi bdzie pozwoli uciec od ogranicze", wiesz, e jest to warto OD. Jeli za da mi wicej dozna", jest to warto DO.

Wiele osb mwi Chc osign sukces". Gdy spytasz: Co Ci da osignicie sukcesu?", niektrzy wyjani, DO czego sukces pozwoli im si przybliy: ebym mg podrowa" lub ebym moga wyj za m" albo wtedy bd mg kupi rancho i ho dowa konie". Inni opisz, OD czego pozwoli im si to odsun: ebym mg rzuci prac", ebym wyszed z dugw" lub wtedy bd moga si rozwie". Take pienidze mog by uywane jako warto OD i DO. Gdy poznasz kierunek moty wacyjny innych, postaraj si go zapamita lub nawet zapisz. Te informacje pozwol Ci dostosowa przekaz, dziki czemu bdziesz o wiele bardziej przekonujcy. Starajc si kogo zmotywowa lub przekona, uywaj ko niecznie preferowanego przez niego kierunku motywacji w po czeniu ze sowem, ktre wyraa jego kryterium. Jeli w okre lonych sytuacjach klientka skania si do uywania kierunku OD, to chcc j zmobilizowa, powiniene podkreli, co si nie stanie, jeli kupi Twj produkt. Jeli kupi pani ten samochd, uniknie (sowo o kierunku OD) pani dalszych wydatkw na na prawy i obsug" (jej kryterium = wydatki). Jeli jednak w okre lonych sytuacjach klient ma skonno do wikszej motywacji przy uyciu sw DO, zwikszaj motywacj poprzez opis pozy tywnego wyniku. Kupujc ten samochd, zdobdzie podziw i sza cunek ludzi, ktrzy doceniaj tak sprawne samochody (jej kry terium = podziw, szacunek, sprawno).

Okrelanie strategii reprezentacji


Inn metod motywowania i przekonania osb jest uycie ich strategii reprezentacji. Skd mamy wiedzie, do ktrej strategii mylowej si odwoa? Ruchy gaek ocznych i oparty na wra eniach zmysowych jzyk systemw sensorycznych to praw dopodobnie najlepiej znane elementy NLP. Wspzaoyciele, Richard Bandler i John Grinder wraz ze studentem Robertem

192

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

193

Diltsem odkryli, e niewiadome ruchy gaek ocznych osoby od zwierciedlaj wewntrzne systemy reprezentacji. Podstawowa wiedza o ruchach gaek ocznych i ciaa moe znacznie zwik szy przekonujcy charakter prezentacji, poniewa ludzie cza sami pozostaj w okrelonym trybie mylenia przez jaki czas. Jak pamitamy z rozdziau 2., mamy pi zmysw, ale do my lenia uywamy gwnie trzech: wzroku, suchu i czucia. To, e kto przetwarza informacje w sposb wzrokowy, mona stwier dzi, gdy niewiadomie patrzy w gr. Nie patrzy na co bd cego na zewntrz, ale na co zdecydowanie w rodku. Dodat kow wskazwk bdzie wskazywanie na punkt w przestrzeni jak na ekran, bardzo szybkie tempo mowy, czasami z wyranie oderwanymi od siebie mylami, lub uywanie sw odnoszcych si do ogldania obrazw, rysunkw lub filmw. Gdy te zacho wania trwaj przez kilkanacie lub kilkadziesit sekund, osoba przetwarza swoje przeycia gwnie w sposb wzrokowy. Inaczej jest w przypadku osb, ktre stale patrz w d lub w lewo, a wymieniajc punkty, czsto uywaj do tego palcw, czsto mwi do siebie, mwi gono i jednostajnie, czsto doty kajc i gadzc si po twarzy lub tych, ktre uywaj sw odno szcych si do tego, co ludzie powiedzieli, syszeli lub czytali. Jeli te zachowania trwaj przez kilkanacie lub kilkadziesit sekund, osoba przetwarza swoje doznania gwnie dwikami i sowami, czyli suchowo. Trzeci kategori s ludzie, ktrzy stale patrz w d i w pra wo, wzdychaj, dotykaj okolic serca lub gadz si po ramionach czy udach. Czasami, gdy mwi wolno, uywaj sw, ktre odno sz si do sposobu, w jaki odczuwaj, pojmuj lub dotykaj otoczenie. Jeli te zachowania trwaj przez kilkanacie lub kilka dziesit sekund, osoba odbiera swoje przeycia gwnie przy uy ciu odczu. Kady z nas moe i czsto uywa do mylenia wszystkich trzech modalnoci sensorycznych. Zazwyczaj przechodzimy z jednej do drugiej i z powrotem w zalenoci od dozna. Gdy jednak zauwaysz, e kto uywa przez jaki czas jednej z tych

modalnoci, postaraj si dopasowa do jego stylu mylenia i wzmocnij kontakt. Gdy preferowanym systemem reprezentacji jest system wzro kowy, zaoferuj zdjcie lub film: Patrzc na to, jak pan ocenia ten zakup...". W przypadku gdy dominujcy jest suchowy system reprezentacji, oferuj sowa, zwaszcza w formie listy: Z tego, co pan mi powiedziay sysz, e ,". Jeli chodzi o kinestetyczny system reprezentacji, zaoferuj co zwizanego z emocjami: Z tego, co mi pani jak dotd przekazaa, odnosz wraenie, e pani wyczucie sytuacji jest nastpujce...". Kiedy klientka umiecha si uradowana, e kto j rozumie, moesz by pewny, e to, co prezentujesz, zostao zrozumiane, i uzyskasz odpowied.

Dodawanie submodalnoci w kierunku motywacji


W poprzednich rozdziaach dowiedzielimy si, co zrobi, by co stao si dla Ciebie bardziej przekonujce i bardziej motywujce przez zwikszenie wyrazistoci submodalnoci w wewntrznym systemie reprezentacji. Aby wzmocni to, co Ci pociga lub czego chcesz unikn, uczy to bardziej spjnym, wikszym, barwniejszym i trjwymiarowym. Znawcy perswazji w sposb naturalny wczaj ten znaczcy aspekt do swoich propozycji i do postrzegania innych ludzi. Ty jeste w stanie nauczy si, jak robi to wiadomie. Moesz na przykad powiedzie do po tencjalnego ldienta z motywacj OD: Istniej pewne trudnoci, ktrych wedug pana sw chciaby pan unikn: przestoju, zmniejszenia produktywnoci i zwikszenia kosztw zanim stan si zbyt realne i zaczn kry nad pana gow. Wytuma cz panu, jak moja oferta moe w tym pomc". W przypadku klienta z motywacj DO moesz powiedzie: Nie wiem, jak bardzo barwnej i penej akcji przyszoci pra gnby Pan dla swojej firmy. Porozmawiajmy o tym, jak due

194

SKUTECZNE

STRATEGIE

PERSWAZJI

195

s Paskie plany oraz o tym, jak mj wkad moe je jeszcze powikszy i doda im rozmachu". Kiedy uywasz sw w ten sposb, przyczasz submodalno bogactwa i ywotnoci do obecnych wartoci oraz wyobra e. Twoje perspektywy na przyszo, klienci czy pracownicy rwnie odczuwaj te zmiany i odpowiadaj na nie, co jest bardzo zachcajce. To sposb uczynienia Twojego produktu lub usugi bardziej przekonujcymi, atrakcyjnymi i wpywowymi. Najprociej jest to wykona, wzmacniajc i zwikszajc sugestywno wasnych obrazw i dwikw, dostosowujc wasne wewntrzne submodalnoci. Jeli bdzie to due, pocigajce i dramatyczne doznanie w Twoim umyle, w naturalny sposb wyra to Twoje dziaania, sowa, gesty i ton gosu. Pomyl o dramaturgii, o czym, co przerasta ycie. Jeste jak gawdziarz z dawnych opowieci, oywiasz je swoimi pomysami i wyobrae niami. W kocu wanie o to chodzi we wszystkich kolorowych slajdach, grafice komputerowej i wymylnych prezentacjach. Maj przycign uwag widowni i pomc jej odczu, e pre zentowane przy uyciu filmw, grafiki, laserw i muzyki pro dukty speni jej najwysze potrzeby. Teraz moesz uksztato wa swoje wasne perspektywy w sposb duo bardziej osobisty, dokadny i trafny, ni wymyli to jakikolwiek komputer. Kiedy co usyszymy, nawet w rozmowie innych ludzi, nie potrafimy powstrzyma powstajcych w naszej gowie obrazw i dwikw. Profesjonalici zajmujcy si perswazj wiedz to intuicyjnie. Rwnie w NLP doskonale zdajemy sobie z tego spraw: nie moesz si NIE komunikowa. Komunikujemy si ze sob przez cay czas. Jedynym pytaniem jest: Jak elegancko?" lub Na ile zamierzenie?". Chcesz swoj propozycj po prostu zaprezentowa, czy wola by, by ludzie dowiadczyli tego, jak rozwietla ona wane ce le, oraz odkryli wiksze i bardziej zasadnicze zalety? Aby do da ten wzorzec wpywania na innych, wystarczy potrenowa stosowanie sw zwizanych z submodalnociami, co sprawi, e Twoja mowa zabyszczy i stanie si bardziej kolorowa.

Po krtkiej praktyce stwierdzisz, e te proste wzorce per swazji atwo docza do kadej rozmowy kwalifikacyjnej, nowe go kontaktu biznesowego czy rutynowych spotka. Dostrzeesz niewiarygodne zmiany we wasnej skutecznoci. Niebawem zdol no wywierania wpywu na innych stanie si Twoj drug natur. Pamitaj: wysuchanie potencjalnego klienta powoduje, e jest mu przyjemnie, a Ty masz moliwo poznania jego potrzeb i wartoci. Do wartoci zaliczamy konkretne specyfikacje rze czowe (na przykad wielko, kolor i wydajno) i bardziej gene ralne kryteria (wytrzymao, rentowno i bezpieczestwo). Aby ustali wartoci, zadaj pytanie: Co ceni w ?". Ustal, ktre z tych kryteriw s najwaniejsze dla klienta, gdy te s najbardziej zachcajce i motywujce oraz dadz najwiksz liczb moliwoci jego usatysfakcjonowania. Aby znale naj waniejsze kryteria, zadaj pytanie: Co jest dla Ciebie wane w ?". Kiedy ju poznasz potrzeby i wartoci klienta, atwo ustalisz, czy pasuj one do oferowanych przez Ciebie produktw lub usug. Znajomo kierunku motywacji klienta pozwala opisywa Twj produkt w sposb adekwatny do jego preferencji. DO: Ten produkt da nastpujce x korzyci". OD: Dziki temu produktowi nie bdziesz mia problemw z y". Ustalenie, jak klient zazwyczaj przetwarza informacje, pozwala bardziej trafnie (skutecznie) dopasowa si do jego sposobu do wiadczania rzeczywistoci, dlatego uywamy stwierdze Wi dz, co ma pan na myli" w przypadku osoby ze wzrokowym systemem reprezentacji, Sysz, co pan mwi" w przypadku oso by ze suchowym systemem reprezentacji i Pojmuj, co pan mi tu przedoy" z osob odbierajc wypowiedzi przy uyciu dozna, tj. kinestetycznego systemu reprezentacji. Stosujc jzyk submodalnoci do opisu cech produktw i zalet, jakie posiadaj, powodujesz, e w umyle kupujcego staj si one due, jasne, barwne i pocigajce.

196

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

197

Umacnianie spjnoci wewntrznej


Pozosta jeszcze tylko jeden model wpywu, ktry naley pozna. Podkrela on wszystkie opisane wczeniej modele. Podobnie jak solidna podstawa obsuguje je wszystkie. Nie jest to technika, a raczej wprowadzenie dodatkowych zmian do kadego z wyej wymienionych modeli. Nosi wiele nazw: podekscytowanie, en tuzjazm, charyzma, osobista moc. W NLP nazywamy to spj noci wewntrzn (ang. personal congruence). Spjno ozna cza, e wszystkie czci cielesne i umysowe s w cakowitej harmonii z tym, co robisz w danym momencie. Innymi sowy, masz tak dobry kontakt z sob samym, e to, co mwisz, wydo bywa si z Twojego wntrza z ogromn moc, wic moesz przyciga i wpywa, zanim wypowiesz cho jedno sowo. By moe najlepiej wytumaczy zwrot spjno, opisujc niespjno. Czy kiedykolwiek podczas prezentacji obudzio si Twoje drugie ja" i martwio si rachunkami lub problemami szkolnymi dzieci? W takim razie wiesz, jak to jest dzieli uwag midzy to, co si robi w rzeczywistoci, a inne troski, ktrymi trzeba si bdzie zaj pniej. Pewnie zauwaye, e takie podzielenie uwagi nie wpyno najlepiej na Twoj prezentacj. Spjno to powicenie cakowitej uwagi temu, co si ak tualnie robi. W klasycznej ksice z gatunku fantastyki Roberta A. Heinleina Obcy w obcym kraju kobieta opisuje cakowit uwag Michaela Valentine'a Smitha w nastpujcy sposb: Kie dy ci cauje, nie robi nic innego!". Gdy jestemy niespjni wewntrznie, nasze czci, ktre nie s skoncentrowane na wykonywanym zadaniu, zazwyczaj daj o sobie zna zachowaniem niewerbalnym takim jak midzy innymi stukanie nog, wygldanie przez okno, wysoki ton go su. W najlepszym razie to tylko rozproszy klienta i wprawi go w zakopotanie. W najgorszym, klient odczyta te sygnay jako znak Twojej niekompetencji lub braku uczciwoci. Uczestnicy badania po jego zakoczeniu wskazuj, e okoo 80 procent

wykorzystywanych rodzajw komunikacji stanowi komunikacja mewerbalna. Podczas tych bada odkryto rwnie, e w przy padku gdy ludzie staj wobec komunikatu werbalnego z nieprzy stajcym skadnikiem niewerbalnym (na przykad sowa: szanuj pana" wypowiedziane z pogardliwym prychniciem), zazwyczaj odpowiedz na komunikat niewerbalny nawet jeli nie robi tego wiadomie! Poniewa ludzie tak silnie reaguj na niespj no, moe to osabi lub zniszczy nawizany kontakt nawet wtedy, gdy wszystko inne wykonae bez zarzutu. W poprzednim rozdziale poznae konkretne i szczeglne spo soby budowania dobrego kontaktu z innymi ludmi. Poniewa zdecydowae ju, e naley je wzi pod uwag oraz zastosowa w przypadku ludzi, z ktrymi prowadzisz interesy lub z ktrymi utrzymujesz inne rodzaje relacji, pamitaj, e pozostaa jeszcze jedna osoba, ktr powiniene wzi pod uwag przy budowa niu takiego kontaktu Ty, wczajc w to wszystkie czci (ang. parts) Twojej osoby1. Pewna mdra osoba powiedziaa kie dy: Jeste jedyn osob, przy ktrej musisz budzi si codzien nie rano... a poniewa bdziesz to robi do koca swego ycia, niech to bdzie kto, o kim mylisz z przyjemnoci, odczuwajc rado". W yciu czsto popychamy siebie do przodu, wwczas gdy potrzebujemy przysowiowego kopniaka, by ruszy z miej sca. Na pewno zdarzaj si sytuacje, gdy musimy przeama swj opr lub stumi pewne uczucia. Ale mona si tym szybko zmczy. Czasami chciaby si sob zaj, powrci do korzeni. By moe chciaby zwrci sw uwag na siebie w wikszym stopniu ni dotychczas? Niektrzy z nas maj wiksze dowiadczenie w przerywa niu kontaktu ni jego nawizywaniu. Pomyl tylko o kilku sy tuacjach, gdy zignorowae co, o czym intuicyjnie wiedziae,
Dalej bdziemy take uywa pojcia manifestacje" na okrele nie wszelkich moliwych umysowych przejaww naszej ludzkiej isto ty, tj. zachowa i reakcji, wiadomoci celw i intencji oraz rnych stanw umysu przyp. red.
1

198

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

199

e jest dla Ciebie waciwe o sytuacjach, gdy nie zrobie cze go, co cenie wysoko. By moe gdy robie to w przeszoci, co nie potoczyo si, jak naley. Czasami moe nawet odczu wae brak kontaktu z sob samym gdy jedna cz Ciebie chciaa jedno, a druga drugie. Ludzie czsto zauwaaj te uczucia dopiero po tym, gdy co nie wyjdzie. Wiesz, miaem talde dziwne przeczucie, e co si nie uda". Pierwszym krokiem w radzeniu sobie ze spjnoci wewntrzn jest wyrane zauwaenie tego, e co jest nie tak, aby mona byo z tym co zrobi, zanim b dzie za pno.

3. Spjno. Nastpny etap to wybranie wspomnienia zupenej wewntrznej zgodnoci i odtworzenie tej sytuacji w mylach. Co widzisz? Co syszysz? Co si dzieje? 4. Sygna o spjnoci. Jak si czujesz? Jakie uczucie sygnalizuje Ci, e wszystko dziaa harmonijnie? Zazwyczaj jest to przyjem ne, ogarniajce cae ciao uczucie podekscytowania lub gotowo ci. Ludzie opisuj to uczucie wewntrznej spjnoci na wiele sposobw. Niektrzy mwi: Nie potrafi tego opisa, po prostu wiem. To intuicja". Niektrzy sysz silny gos mwicy: OK, ruszaj!". Prawie wszyscy mwi o pewnym fizycznym doznaniu, ktre towarzyszy ich poczuciu gotowoci. Czsto jest to dozna nie oglnej symetrii i zgodnoci w ciele. Nieraz wystpuje rw nie poczucie otwartoci, zazwyczaj w klatce piersiowej. Inne odczucie to wraenie bycia cignitym w przd", rwnie obja wiajce si gwnie w piersiach. Zauwa, w ktrym miejscu Twojego ciaa odczuwasz sygna o spjnoci. Odszukaj sowa, ktre mogyby opisa jako tego doznania, i zapamitaj samo uczucie i sowa. W przyszoci moe Ci to posuy jako sygna silnej spjnoci wewntrznej, gdy wszystkie Twoje czci bd w cakowitej harmonii. 5. Porwnaj odczucia. Teraz porwnaj odczuwane przed chwil wraenie spjnoci z poprzednim uczuciem niespjnoci i za uwa, jak s one rne. Dziki temu stan si one dla Ciebie bar dziej wyraziste. Jeli te uczucia odczuwasz w innych czciach ciaa, by moe uda Ci si je porwna, odczuwajc je jedno czenie. Jednak w przypadku wikszoci ludzi zazwyczaj atwiej jest porwnywa te dwa odczucia jedno po drugim, przez szyb kie przeskakiwanie midzy nimi. Szczegowe porwnanie odczu oraz zapamitanie rnic pozwoli Ci w przyszoci pozna, czy jeste obecnie w stanie spj noci lub niespjnoci wewntrznej, po czym skorzysta z tych informacji. Jeli miae trudnoci z rozrnieniem stanw spj noci i niespjnoci, prawdopodobnie za mao czasu powici e na przypomnienie sobie zwizanych z nimi dowiadcze. Musisz naprawd cofn si w czasie do tych dwch sytuacji, od tworzy wszystkie wraenia i emocje, po czym je porwna.

WICZENIE 25. SZUKANIE SYGNAW SPJNOCI I NIESPJNOCI WEWNTRZNEJ 1. Niespjno. Pierwszym krokiem do powrotu do odpowiednich relacji ze sob jest rozpoznanie tego, e co jest nie tak. Przy pomnij sobie jak sytuacj, w ktrej zerwae ze sob kontakt. Bye wewntrznie niespjny. Wybierz moment, w ktrym bye w wewntrznym konflikcie i gdy nie wszystko dziaao zgodnie. Przypominajc sobie, jak to byo, zwr uwag na to, co widzisz; kto tam jest; co si dzieje, jaki masz wybr; co mwisz do siebie na gos i w mylach; oraz co inni ludzie mwi i robi. 2. Sygna o niespjnoci. Teraz zwr uwag, jak si czue. wia domie przyjrzyj si swojemu ciau i zwr uwag na to, e w pe wien sposb zdajesz sobie spraw, e nie jeste ze sob w ca kowitej zgodnoci. Cho by moe nie bdziesz umia wyrazi, skd wiesz, e jeste w konflikcie z samym sob, wane jest, e potrafisz zauway uczucie lub emocje, ktre sygnalizuj nie spjno. Czsto takim sygnaem jest nieprzyjemne wraenie by cia nie w porzdku" odczuwane gdzie w okolicach piersi lub brzucha. Czasami ludzie zauwaaj, e w lewej poowie tego ob szaru wystpuje jedno odczucie, w drugiej za zupenie inne. Po rodku, gdzie spotykaj si te dwa odmienne wraenia, pojawia si poczucie niedopasowania, ktre zazwyczaj odczuwa si jako co przykrego. W ktrym dokadnie miejscu ciaa i z jak si dowiadczasz uczucia niespjnoci? Teraz zapamitaj to uczucie. Gdy je dokadnie zapamitasz, bdziesz go mg uywa w przy szoci jako sygnau informujcego o utracie spjnoci wewntrznej. Teraz przez chwil si odpr.

200

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

201

Odzyskiwanie kontaktu z sob samym


Teraz, gdy ju potrafisz stwierdzi, czy jeste ze sob w do brym kontakcie, czy te nie, musisz dowiedzie si, co robi w sytuacjach, gdy jeste wewntrznie niespjny. Na wielu warsz tatach skutecznej komunikacji oraz samopomocy (ang. self-help) mwi si o przeamywaniu lub przezwycianiu wasnego oporu. Wszyscy czasami chwilowo ignorujemy lub tumimy jedn lub kilka naszych manifestacji, aby co wykona. Gdy jednak kt ra z czci si opiera, wikszo osb twierdzi, e kada pr ba jej przezwycienia zwiksza opr. Gdy jeste w konflikcie z koleg lub wsplnikiem, ktry prbuje przeama" Twoje obiekcje, prawdopodobnie nie czujesz si z tym dobrze. Wik szo ludzi ma poczucie ignorowania, tratowania lub gorzej. Cz ci wewntrz Ciebie odczuj to samo. Potrzebujesz lepszej me tody, by poradzi sobie z wewntrznym konfliktem. By moe wanie usiade, by napisa raport. Niestety, wpa trujesz si w soce wpadajce przez okno. Twj umys wci bdzi, powracajc do myli o spacerach po lesie lub wyjedzie nad jezioro. Jeli sprbujesz powstrzymywa te myli, prawdo podobnie wrc, jak tylko co Ci rozproszy. Ten rodzaj konfliktu wewntrznego jest niemiy i szkodliwy dla sukcesu w kadym przedsiwziciu. To przypomina jazd samochodem w jednym kierunku, gdy w drug stron cignie go holownik. Niektrym wydaje si, e jeli ich czci s w konflikcie, to oznacza, e s niezrwnowaeni. To nieprawda. Nasze rne, czasami pozo stajce w konflikcie, manifestacje s jedynym dowodem poten cjalnie szerokiego wachlarza zachowa, dziki ktrym jestemy skomplikowanymi, niepowtarzalnymi i specjalnymi jednostkami. Jest rwnie prawd, e zmniejszenie wewntrznego konfliktu polepsza zdrowie psychiczne, a w duszym okresie prawdopo dobnie i zdrowie fizyczne. Cho rozwijanie samodyscypliny jest znaczc umiejtnoci w rozwoju osobistym, ignorowanie lub lekcewaenie jakich-

kolwiek czci siebie jest czym zupenie innym. Kiedy lekcewa ysz jak cz siebie, czsto powraca, ale w sposb jeszcze silniejszy. Niektre z naszych aspektw maj w sobie wiele ener gii i bd wci powraca, bez wzgldu na to, jak bardzo bdziesz si stara je zignorowa. Paradoksalnie wiksz kontrol nad swoimi chaotycznymi mylami moesz zyska poprzez tymczasowe przyjcie ich do wiadomoci i zwrcenie na nie wikszej uwagi. Oddajc si mylom o lesie i jeziorze, moesz zrozumie, e wyraaj one wan, zbyt dugo ignorowan potrzeb. Cz Ciebie uwia damia sobie, e bardzo potrzebujesz odpoczynku i przyjemno ci, samotnoci i wicze, ktre mogoby Ci zapewni przeby wanie w lesie lub nad jeziorem. Kiedy ju przyjmiesz do wiadomoci, e ta rozpraszajca cz chce czego, co byoby dla Ciebie wartociowe, moesz zoy sobie stanowcz obietnic, e wybierzesz si do lasu lub nad jezioro w nastpny weekend lub nawet tego wieczora. Po zo eniu takiej obietnicy zazwyczaj rozpraszajca cz zadowala si czekaniem a do nastpnego weekendu, wiedzc, e dotrzy masz sowa i nie bdzie musiaa przeszkadza w tym, co robisz teraz. W ten sposb caa energia, ktra bya wkadana w t cz Ciebie, stanie si raczej sprzymierzecem zamiast adwersarzem. Tak samo jak ludzie s Twoim najwikszym zasobem i zrobisz wszystko, by stali si Twoimi sojusznikami, wszystkie aspekty Ciebie mog by take Twoimi sprzymierzecami, pracujc wspl nie w Twoim najlepszym interesie. Sojusznicy wewntrzni s rwnie wani co ci na zewntrz. Nawet wtedy, gdy brak wewntrznego konfliktu, wci war to zbudowa jak najsilniejszy zwizek z najwaniejsz osob w Twoim yciu Tob. Aby wzmocni zwizek ze sob, moesz skorzysta z tych samych czynnoci, ktre poznae w poprzed nim rozdziale w celu nawizania relacji z inn osob. Podobnie jak w przypadku budowania silnych wizw z innymi, pierwszym krokiem jest ustalenie celu, ktry bdzie wsplnie szanowany

202

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

203

i oboplnie satysfakcjonujcy. Jakie widzisz cele dla zwizku z samym sob? Nastpnym krokiem jest przesunicie innych manifestacji sie bie bardziej na pierwszy plan przy ustalaniu celw, tak by stay si waniejsze. To pozwoli je uzna i lepiej wykorzysta. Jeli na przykad wiksz uwag przywizujesz do swojej manifestacji radoci, moesz zmieni wszystkie swoje dziaania, by stay si bardziej zabawne. Nastpnie przy uyciu procesu osigania celu ustal cele do tyczce zwizku z t drug czci siebie. Zrb to w ten sam sposb, w jaki przeprowadzae to z kim innym. Planujc we wntrzny zwizek, wcz nastpujce etapy: pomyl, czego chcesz w kategoriach pozytywnych; wyobra sobie, co moesz zrobi, by si to stao; zastanw si nad znakiem, ktry Ci wskae, e osigasz sukces; zaplanuj, kiedy i gdzie ma si to wydarzy; bd wiadom wszystkich korzyci i konsekwencji tego; oraz doko naj wszelkich potrzebnych poprawek. Osigajc wiksz harmoni wewntrzn, moemy myle o okrelonych czciach, ktre s najstosowniej wyraane w okrelonym kontekcie, czsto jednak nie mwimy o okrelonej sytuacji, ale o caym naszym yciu. Aby rozpocz wietny zwizek z sob samym, trzeba by pewnym tego, co si robi ze swoim yciem i by cakowicie zdecydowanym. Zadaj sobie pytanie, jakie to uczucie, kiedy wiesz, po co jeste na Ziemi. Zobacz siebie jako osob, ktra w sposb naturalny porusza si w kierunku spenienia swej misji.

Osiganie zgodnoci z wewntrznym gosem


W poprzednim rozdziale nauczylimy si osiga fizyczn zgod no z inn osob w celu nawizania dobrego kontaktu. Podobny proces osigania wewntrznej zgodnoci moesz uy w celu zbudowania silniejszego zwizku z sob samym. Peen proces

nosi nazw uzgadniania pozycji postrzegania (ang. Aligning Perceptual Positions) i zosta opracowany przez Connirae Andreas. Wykonujc go, nauczysz si jednej wanej czynnoci osigania zgodnoci ze swoim wewntrznym gosem. Wielu z nas ma krytyczny gos wewntrzny. W pewnych sy tuacjach mwimy sobie: Ale gupio!", Nie mog uwierzy, e wanie znw to zrobie!" lub Powinna si bardziej postara!". Zazwyczaj te gosy s donone i dynamiczne lub o szorstkiej i drwicej barwie. Niektrzy z nas maj gos wewntrzny, ktry sprawia im ko pot w inny sposb. By moe stale tylko osdza, wini lub kry tykuje innych. Gdyby ten facet nie by tak wini!". Niektre gosy tworz dystans midzy nami a innymi przez stae analizo wanie wszystkiego. To, co si tu naprawd dzieje, to x, y i z". Czasami gos stale przewiduje czarn przyszo: Nigdy nie naucz si, jak osiga sukces". Jeli naprawd wsuchamy si w te gosy, odkryjemy co bar dzo interesujcego. Prawie nigdy nie pochodz one z miejsca, z ktrego dochodzi nasz wasny gos, gdy mwimy z naszej klatki piersiowej, garda i ust. Prawie zawsze wydaje si, jakby wychodziy skdind i taki gos jest zazwyczaj skierowany DO nas zamiast OD nas. Czsto te gosy sprawiaj wraenie, jak gdy by znajdoway si poza naszym ciaem, by moe nad nami albo z prawej lub lewej naszej strony. Nawet wtedy, gdy wydo bywaj si z naszego ciaa, zazwyczaj dochodz od strony jedne go ucha, z tyu gowy, czoa lub innej lokalizacji. Jeli s one z nami cakowicie zgodne, bd brzmie identycznie jak nasz wasny gos, wydobywajcy si z wydechem z klatki piersiowej, przez gardo, usta i wargi. Jednak gosy wewntrzne prawie nigdy nie s w ten sposb spjne. Jeli powicimy troch czasu na osignicie tej zgodnoci, doprowadzi to do wielu sponta nicznych pozytywnych zmian. Gosy zazwyczaj s cichsze i przy jemniejsze, stajc si nasz mi czci zamiast krytycznym antagonist. Nastpne wiczenie pozwoli Ci dowiadczy osi gnicia takiej wewntrznej zgodnoci.

204

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

205

WICZENIE 26. OSIGANIE WEWNTRZNEJ ZGODNOCI 1. Kopotliwy gos. Przypomnij sobie sytuacj, w ktrej Twj we wntrzny gos wyraa si o Tobie krytycznie lub w inny sposb sprawia Ci kopoty. Wr do tej sytuacji. Bdc ju w niej, przy suchuj si temu gosowi i zauwa, co mwi, jak to brzmi, skd dobiega i w ktrym kierunku jest skierowany. 2. Przenie gos do garda. Teraz powoli pozwl, by gos przesun si do miejsca w Twoim ciele, skd wychodzi Twj wasny gos, gdy mwisz. Zauwa, jak wraz ze zblianiem si do klatki pier siowej i garda ulega on naturalnej zmianie. Najprawdopodobniej nastpi jaka zmiana w sposobie wymawiania poszczeglnych sw, w tonacji oraz nateniu. 3. Zauwa rnice. Kiedy ju cakowicie znajdzie si w obszarze garda, czyli rda Twojego wasnego gosu, zwr uwag na zmiany. Zazwyczaj stanie si cichszy, a jego tonacja zacznie by bardziej przyjazna. Czasami sowa zmieni si z krytycznych za rzutw na rzeczywiste dane lub pomocne sugestie. Sowa mog si zmieni w wyranie zdania o tym, co odczuwasz, co mylisz lub czego pragniesz. 4. Sprawd struktur Ja-Ty. Kopotliwe gosy zazwyczaj zaczynaj od sowa ty, po ktrym nastpuje osd w rodzaju: Ty gupi....". Takim gosem mwi do siebie, jak gdybym mwi do drugiej osoby mwi ty" zamiast ja". Kiedy takie gosy przesun si do ciaa, zazwyczaj spontanicznie przeksztacaj si w proste stwierdzenia, ktre s wyraane w pierwszej osobie i zawieraj sowa czuj", widz", sysz", myl". Nie podoba mi si, co si stao". Chc uzyska od Ciebie inn reakcj". Jeli Twj gos nie zmieni si w ten sposb, zach go do tego i zauwa, jak to zmieni Twoje doznania. Zach swj gos, by wygasza stwierdzenia w pierwszej osobie: Myl ", Czuj ", Chc ". 5. Planowanie na przyszo. Pomyl teraz o okrelonych przy szych sytuacjach, w ktrych chciaby mie ten rodzaj wewntrz nej zgodnoci. Postaw si w jednej z tych sytuacji i szybko przejd przez opisane powyej cztery etapy, zwracajc uwag na to, jak osignicie zgodnoci wyzwala w Tobie uczucie caoci i pomy sowoci, dziki czemu atwiej radzisz sobie z dan sytuacj.

Osignicie zgodnoci ze swoim wewntrznym gosem dla wikszoci osb oznacza uczucie wikszej zaradnoci i pomy sowoci. Czsto podkrelaj, e janiej myl i czuj, a to ua twia podjcie odpowiednich czynnoci. Inni odczuwaj odpr enie i maj poczucie caoci zamiast mtliku w gowie, frustracji i napicia. Zdarzaj si jednak osoby, ktre po wykonaniu tego procesu pozostaj z poczuciem dyskomfortu. Jeli przydarzy si to Tobie, oznacza to, e pene i przyjemne poczucie zgodnoci uzyskasz dopiero, gdy dowiadczysz penego procesu osigania zgodnoci elementw postrzeeniowych 2 . Na t chwil moesz po prostu przenie gos tam, gdzie pierwotnie si znajdowa.

Znaczenie silnej spjnoci wewntrznej


Im duej analizujemy elementy prowadzce do odnoszenia suk cesw, zwikszenia skutecznoci i uczucia spenienia, tym wy raniejsze si staje, jak wana jest nasza spjno. Bardzo cz sto powstrzymuje nas przed dziaaniem nie brak umiejtnoci czy biegoci, ale my sami. Jeli marzymy o lepszym yciu, ale czujemy si tego niegodni, prawdopodobnie przestaniemy dy do spenienia tych marze. Wikszo z nas czasami ma reakcje lub odpowiedzi emocjonalne, ktre uniemoliwiaj odnoszenie sukcesw. Moemy mie lki, ktre powstrzymuj nas od przeprowadzenia odpowiednich dziaa. Uczucie oniemielenia, zazdroci, obudy lub niepewnoci to tylko kilka emocji, ktre mog kolidowa z obranym kierunkiem lub drog. Czasami atwiej to zauway u innych. By moe wiesz, co powstrzymuje niektrych z Twoich wsppracownikw od dobrej wsppracy C. Andreas, Aligning Perceptual Positions, NLP Comprehensive, Boulder 1991 (kaseta wideo).

206

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

207

z Tob i innymi osobami. Wszyscy mog wiele zyska, gdy uda im si zauway to take u siebie. Wikszo z nas prbowaa kiedy w przeszoci po prostu zlekceway te czci siebie. Okazao si jednak, e prby wypchnicia naszych lkw, zoci lub niepewnoci nie wy chodz. Najwiksze szanse osignicia sukcesu i spenienia mamy wtedy, gdy staramy si respektowa i przyjmowa z otwar tymi ramionami wszystkie czci nas samych, jednoczc si w cao. Zaprezentowane w tym rozdziale metody mog Ci dopomc w osigniciu wewntrznej zgodnoci bardziej harmonijnego zwizku z samym sob. Jeli chciaby pj dalej w uzyskaniu wewntrznej harmonii, bardzo pomocna moe okaza si ostania przeomowa praca wsptwrczyni NLP Comprehensive Connirae Andreas3. Jej proces transformacji orodka (ang. Core Transformation Process) zosta nazwany ozdob NLP i moe pomc Ci w osigniciu spjnoci wewntrznej w wyjtkowo troskliwy sposb. To, co do tej pory uwaae za swoj wad, stanie si Twoim cennym atutem. Gdy jestemy caoci, ta cao moe manifestowa marzenie naszego ycia.

Rozwijanie spjnoci fizycznej


Osignicie zgodnoci z wasnym gosem wewntrznym to po tna metoda wzbogacenia wewntrznej spjnoci. Podobnie osignicie zgodnoci zachowania z naszymi wartociami dopro wadzi do lepszego kontaktu z samym sob, wewntrznej harmonii i samospenienia. Ludzie czsto mwi, e pragn do brego ycia" i e si powic, by je osign. Jeli powicanie ma oznacza robienie rzeczy trudnych lub takich, ktrych nie
C. Andreas, T. Andreas, Core Transformation: Reaching the Wellspring Within, Real People Press, Moab 1979.
3

jeste pewien, wiedz, e taka jest czasami droga do sukcesu. Jeli jednak uwaasz, e chcc osign sukces, musisz zigno rowa i zaprzeczy znacznej czci swoich wartoci, lepiej si zastanw. Niektrzy w imi sukcesu potrafi powici swoje maestwo, zwizek z dziemi lub zdrowie. Jeli naprawd nie cenisz tych osb lub rzeczy, by moe uda Ci si je zigno rowa i pozosta w wewntrznej spjnoci. Jeli jednak cenisz co lub kogo, to chcesz go obj i spdza wsplnie czas, w czajc go w swoje ycie. Poka, e szanujesz swoje zasady, przez osignicie z nimi zgodnoci. Zacznij je realizowa. Jeli cenisz swoje ciao, za troszcz si o nie. Jeli cenisz czas spdzany z dziemi, znajd go dla nich. Jeli pragniesz intymnoci z maonkiem, stwrz j. Musisz pozna, przyj do wiadomoci i respektowa to, co jest dla Ciebie naprawd wane, zanim bdziesz mg z tym cokol wiek zrobi. Procesu osigania zgodnoci z sob samym nie da si wykona w krtkim czasie. Jest to bardziej problem wiado moci poznania swoich najwartociowszych celw i dziaa nia zgodnie z nimi. Kiedy ju osigniesz pewn wiadomo,. bdzie to tylko sprawa zbudowania wiary w siebie i z sob. Jeli zbyt czsto tracie kontakt z sob samym, moe to bardziej przy pomina odzyskiwanie zaufania przyjaciela po tym, jak zostao ono mocno nadszarpnite. Moe zaj sporo czasu i wymaga cierpliwoci oraz pokory, ale nagrody spowoduj, e bdzie warte tego zachodu.

Sprawianie sobie przyjemnoci


Trzecim aspektem prowadzcym do zbudowania silnej wewntrz nej spjnoci jest skojarzenie ze sob dobrych odczu. Bardzo w tym pomoe zgodno gosu wewntrznego oraz spjno zachowania z wartociami. Warto rwnie sobie dogadza. Spra wiaj sobie przyjemno, robic co tylko dla siebie teraz,

208

SKUTECZNE STRATEGIE PERSWAZJI

209

dzisiaj. Trudno porwna koszt dobrych adidasw, wody kolonskiej lub czekoladek z odczuciem docenienia, jakie Ci pozwol osign. Masa, weekendowy wyjazd, seans filmowy lub sezo nowy bilet do teatru to inne sposoby na zademonstrowanie, e doceniasz wasn warto. Trzeba jednak zrozumie, e w spra wianiu sobie przyjemnoci nie chodzi o wydawanie pienidzy dla samego wydawania, pokazywanie si, kupowanie czego, bo tak trzeba lub poniewa robi to wszyscy. Jeli nie jest to co, czego naprawd pragniesz, to nie bdzie miao adnej wartoci. Celem jest znalezienie takiej rzeczy dla siebie, ktra pozwoli Ci przypomnie sobie, jak si o siebie troszczysz. Jeli bdziesz po prostu zauwaa wasne cele i wartoci, osiga zgodno ze swoimi najgbszymi potrzebami i pragnie niami, odnosi si do siebie w sposb yczliwy jak do najlep szego przyjaciela i robi rne mae i due rzeczy, ktre sprawi Ci przyjemno, moesz rozwin niezwyk zgodno we wntrzn przez cae ycie. Majc tak wewntrzn spjno, bdziesz wiedzia, e wszystko, za co si wemiesz, uzyska pene wsparcie wszystkich Twoich czci. Taka spjno zostanie prze kazana innym, nim jeszcze otworzysz usta, a to bdzie olbrzy mim wkadem w Twj osobisty sukces.

W szczeglnoci poznae nastpujce tematy: Techniki perswazji, ktre motywuj innych, by zrobili to, co oni chc. Zwizek midzy perswazj a wartociami. Sposb odkrywania wartoci innych ludzi poprzez zada wanie odpowiednich pyta. Metody pracy z submodalnociami oraz stosowanie ich ze strategiami motywacyjnymi lub mylowymi w celach perswazji. Znaczenie spjnoci wewntrznej dla perswazji oraz spo soby odzyskiwania kontaktu z sob samym. Nie istnieje jedno magiczne sowo lub zwrot, ktre pomogyby Ci w staniu si kim o wikszej sile perswazji. Czsto najwaniej szym aspektem perswazji jest prosta sztuka suchania. Zapami taj, e uzyskujc informacje potrzebne do udanego dopasowania do wartoci drugiej osoby tego, co masz do zaoferowania, moesz stworzy najsilniejszy wpyw na potencjalnych klientw. To po zwala stwierdzi, czy to, co masz do zaoferowania, jest dla da nego klienta korzystne. Jednak najwaniejsza jest Twoja spj no wewntrzna, osignicie zgodnoci z sob samym. To nie tylko najbardziej pewne fundamenty wpywania na innych, ale podstawa caego ycia i Twojej w nim misji.

Czego si dowiedziae
W tym rozdziale poznae niektre z sekretw stojcych za po tg perswazji. Jeli nauczysz si sucha, uzyskasz potrzebne informacje, dziki ktrym uda Ci si zaoferowa warto nie do odparcia dla danej osoby. Jest to klucz w peni satysfakcjonu jcej komunikacji.

ROZDZIA 8.

Pozbywanie si obaw i fobii

Wykorzystywanie dysocjacji w celu zyskania pewnoci siebie

trach jest czym normalnym i naturalnym. Rekiny, niebez pieczne wiry morskie, nocne wyprawy do dzielnic latajcych noy", grone psy, zloty gangw i gowice nuklearne naprawd mog napenia nas wszystkich obawami. Nieprzyjemne emocje, ktrych dowiadczamy, sprawiaj, e staramy si unika niepo trzebnego ryzyka, a take motywuj nas do wprowadzania zmian. Niekiedy jednak ludzie zaczynaj si obawia sytuacji i rze czy, ktre w adnych okolicznociach nie s niebezpieczne. Takie zachowania nazywa si czsto fobiami. Fobia, greckie sowo ozna czajce strach, jest nazw silnego denia do unikania pewnych nieprzyjemnych elementw rodowiska. Wrd przykadw mona wymieni strach przed publicznymi wystpieniami, wysokoci, burzami, odwiedzaniem lekarza, lataniem samolotami, jedeniem autostradami, spotykaniem si z przeoonymi, dzwonieniem do nowych klientw, uczestniczeniem w rozmowach kwalifikacyj nych czy rozmawianiem z teciami. Pomyl o dowolnej sytuacji, a na pewno znajdziesz kogo, kto si jej obawia. Niekoniecznie musz to by uzasadnione" obawy. Jeeli w umyle przeceniasz zagroenie, z jakim wie si okrelona sytuacja, czy te boisz si sytuacji, ktrych inni wcale nie uwaaj za przeraajce, moesz mie do czynienia z fobi lub irracjonaln obaw. Psycholog Gerald Rosen stwierdza w swojej ksice Nie bj si program

212

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

213

przezwyciania obaw i fobii1, e badacze z Uniwersytetu Vermont odkryli, i co dziesity Amerykanin cierpi na skutek powanej fobii. Gdyby pytano o agodniejsze problemy z nie pokojem, liczba dotknitych nimi prawdopodobnie byaby jeszcze wysza". Jak twierdzi Rosen, badacze z Vermont przez pi lat zajmowali si pewn liczb zidentyfikowanych fobii, aby dowie dzie si czego wicej o ich przyczynach. Badania wykaza y, e wikszo fobii dziecicych miaa krtkotrway charak ter i zanikaa bez koniecznoci prowadzenia terapii. By moe wniosek ten pokrywa si z Twoim dowiadczeniem, jeli kie dykolwiek wychowywae dzieci w jednym roku dziecko boi si ciemnoci, w nastpnym obcych, a jeszcze pniej psw. W przeciwiestwie do dziecicych obaw, fobie dorosych nie znikaj tak po prostu. Stan ponad poowy dorosych uczestni czcych w badaniach w Vermont nie uleg poprawie w cigu piciu lat. A jedna trzecia wspomnianych osb zacza ba si jeszcze bardziej. Chocia tylko jedna osoba na dziesi moe cierpie z powodu powanego strachu, wszyscy odczuwamy obawy, ktre powstrzymuj nas od rozwoju i osigania szczytu moliwoci. Niezalenie od tego, czy chodzi o trem przed pu blicznymi wystpieniami, czy strach przed odrzuceniem przez osob, ktrej proponujemy randk, czy te obaw przed spo tkaniem z nowym klientem lub wykonaniem telefonu do niego, kady dowiadcza lkw, ktre w pewnych sytuacjach s nie proporcjonalne do faktycznego zagroenia. Poniewa kady kiedy cierpia z powodu lkw, prawdopo dobnie Ty rwnie dobrze znasz uczucie niepokoju, paniki czy dyskomfortu, ktre moe towarzyszy temu stanowi umysu. Mo esz jednak nie wiedzie, e istniej metody zastpowania obaw, a nawet braku pewnoci siebie, umiejtnoci swobodnego

dziaania. To umiejtno, ktr ju posiade, ale jeszcze nie wykorzystywae jej we waciwy sposb. Pamitaj: w NLP mwimy, e mapa nie jest terenem. Plan Nowego Jorku nie przypomina tego, co widzisz, gdy stoisz po rodku Manhattanu, patrzc na drapacze chmur. Twoje uczu cia wi si z tym, co mylisz o ludziach, zdarzeniach, oko licznociach lub rzeczach, a nie z samymi ludmi, zdarzeniami, okolicznociami czy rzeczami. Connirae Andreas, trenerka NLP i wspautorka ksiki o NLP pod tytuem Serce umysu2, pracowaa pewnego razu z kobiet, ktra panicznie baa si publicznych wystpie. Connirae po prosia j, aby wiadomie zwrcia uwag na wewntrzny obraz, ktry tworzya, gdy czua strach. Kobieta zdaa sobie spraw, e wyobraaa sobie, i w trakcie prowadzonej przez ni pre zentacji otaczaj j ludzie o olbrzymich, wyraajcych krytyk oczach. Gdy Connirae zachcia wspomnian kobiet, aby na braa dystansu i spojrzaa na siebie, wszystkie obawy znikny. Moga wwczas zobaczy, e jej publiczno bya po prostu nor maln grup ludzi. Dosownie spojrzaa na sytuacj z innego punktu widzenia a dziki temu zmienia swoj wewntrzn map. Metody przedstawione w niniejszym rozdziale pozwol Ci nauczy si, jak wiadomie patrze z nowych perspektyw na wspomnienia i dowiadczenia bdce rdem strachu, fobii lub niepokoju. W rezultacie staniesz si bardziej pewny siebie, po mysowy i skuteczny.

G. Rosen, Don't Be Afraid: A Program for Overcoming Your Fears and Phobiasy Spectrum Books/Prentice-Hall, 1976.

C. Andreas, S. Andreas, Heart of the Mind: Engaging Your Inner Power to Change, Utah 1987. Polskie wydanie: Serce umysu: Jak prze zwyciy trudnoci, z ktrymi borykamy si na co dzie?, Gdaskie Wy dawnictwo Psychologiczne, Gdask 2001.

214

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

215

Tworzenie nowych perspektyw


Ludzie dyskutuj na temat rnych punktw widzenia" od stu leci, jednak wikszo traktuje to wyraenie metaforycznie, a nie dosownie. Na okrelon sytuacj moesz dosownie spojrze z dowolnego punktu przestrzeni. Kady z punktw widzenia zapewni Ci nieco inne informacje i odczucia. Pamitasz wiczenie z rozdziau 1., w trakcie ktrego eksperymentowae, starajc si zobaczy siebie jadcego kolejk, a take porwnywae t perspektyw z faktycznym zjedaniem na eb, na szyj"? Gdy patrzye na sytuacj wasnymi oczami, nazywalimy to asocja cj", gdy za przygldae si z boku, jak zjedasz, nazywali my to dysocjacj". Dysocjacja umoliwia Ci zdystansowanie si od odczuwanych emocji, poniewa przyjmujesz perspektyw obserwatora. Wyko nujc wiczenie 29., Szybk technik zwalczania fobii, Ty rw nie moesz nauczy si, jak natychmiast zmniejsza obawy, ktre mog powstrzymywa Ci od wykorzystywania penego po tencjau yciowego takie, jak obawa przed powiedzeniem na zebraniu tego, co masz na myli, wykonaniem telefonu do no wego klienta, przeprowadzeniem publicznej prezentacji czy jaki kolwiek osobisty lk, ktry moe Ci stopowa. Gdy ludzie obawiaj si jakiej sytuacji lub rzeczy, zwykle wyobraaj sobie je, a nastpnie angauj si" w nie i dowiad czaj ich tak, jakby faktycznie miay miejsce w danej chwili s zasocjowani. Jednake gdy wyobra sobie t sam sytuacj, ale ogldajc" siebie samych, bd odczuwa jedynie emocje obserwatora. Dysocjacja umoliwia Ci ogldanie nieprzyjemnych dowiadcze z pozycji obserwatora i radzenie sobie z nimi bez obaw tak dugo, jak dugo pozostajesz takim wanie niezaangaowanym obserwatorem.

Fizjologia stanw umysu


Gdy wykorzystujesz zdysocjowany obraz, Twoja perspektywa obserwatora nie jest jedyn czci Ciebie, ktra moe pomc Ci kontrolowa stan umysu. Rwnie postawa ciaa przyczynia si do odczuwania wspomnianych (jake odmiennych!) stanw umysu dysocjacji i asocjacji. Sprbuj wykona opisany po niej eksperyment. Pamitaj, NLP dotyczy dowiadczenia, a nie tylko teoretycznej wiedzy. Najlepszym sposobem na wykorzy stanie zdobytych informacji jest wykonywanie opisanych tu wicze. Usid na krzele z prostym oparciem 10 - 12 cm od niego. Wygodnie przechyl si w kierunku oparcia i poczuj, jak Twoje barki odchylaj si nawet nieco bardziej. Gdy ju to zro bisz, pozwl oczom odpocz i nie patrz na nic konkretnego. Podnie nieco podbrdek i przesu gow w ty. Poczuj, jak Twoje ciao staje si spokojne. Zauwa, jak ta postawa, ta fizjo logia, zaczyna zmienia Twoje postrzeganie wiata. Zwr uwag na poczucie oderwania", jakie jej towarzyszy. To wanie jest fizjologia dysocjacji. Teraz wsu si" w krzeso, tak aby doln czci plecw go dotyka, a nastpnie nieznacznie pochyl si do przodu. Roz gldajc si dokoa w obydwu kierunkach, wyobra sobie, co musiaby zrobi z ciaem, eby zapa pik, ktr kto by Ci rzuci. Teraz Twj organizm jest bardziej zwizany" z sytuacj. To jest fizjologia asocjacji. Zauwa, e gdy inni ludzie przyjmuj tego rodzaju fizjolo gi, s bardziej zaangaowani we wszystko, co si wok nich dzieje. Twoja fizjologia moe mie wiele wsplnego z umiejt noci przechodzenia w stan asocjacji lub dysocjacji. Gdy sto sowanie jakiego procesu lub techniki rwnie bdzie wyma ga asocjacji lub dysocjacji, bdziesz musia dostosowa stan organizmu do kadego z etapw takiej techniki. Umiejtno rozpoznawania dysocjacji oraz asocjacji bar dzo si przydaje w trakcie komunikacji z innymi. Gdy ludzie s

216

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

217

zdysocjowani, staraj si analizowa swoje dowiadczenia i ra czej myle o tym, co si dzieje, a nie angaowa si w sytuacj. Gdy s zasocjowani, bior udzia w dowiadczeniu i w peni odczuwaj zwizane z nim emocje.

Jak uzyskujesz dostp do wasnych stanw umysu?


Wykonajmy inny eksperyment. Pomyl o dwch wspomnieniach jednym przyjemnym, a drugim nieprzyjemnym. Powi chwil na to, aby ponownie przey te sytuacje tak jak zwykle robisz, gdy sobie co przypominasz. Zwr uwag na to, w jaki sposb przywoujesz takie dowiadczenia na to, czy je ponownie prze ywasz (zasocjowany), czy po prostu obserwujesz swoje dowiad czenia (zdysocjowany), widzc siebie na filmie" albo na prze roczu" z pewnej odlegoci. Niezalenie od tego, w jaki sposb przywoywae takie przyjemne i nieprzyjemne dowiadczenia, wr i zamie je. Jeli bye zdysocjowany w przypadku nieprzyjemnego dowiadcze nia, zaangauj si w nie i zauwa, jak zmieni si Twoje odczu cia. Jeeli bye zasocjowany z tym wspomnieniem, wyjd" z ciaa i spjrz na siebie w sposb zdysocjowany zwr rwnie uwag na to, jak zmieniaj si emocje, ktre bdziesz odczuwa. Teraz pomyl o tym, jak przywoywae przyjemne wspomnie nie. Jeli bye wwczas zdysocjowany, zaangauj si w nie i dowiadcz go tak, jakby wszystko dziao si wanie teraz. Jeeli bye zasocjowany z takim przyjemnym wspomnieniem, wycofaj si na chwil i zobacz, jak to jest, gdy oglda si je z dystansu. Gdy jeste zasocjowany ze wspomnieniem, jeste skonny odczuwa wszystkie emocje, jakich doznawae w pierwot nej sytuacji niezalenie od tego, czy byy przyjemne, czy

nieprzyjemne. Gdy jeste zdysocjowany, odczuwasz jedynie emo cje zdystansowanego obserwatora. Dziki temu eksperymentowi wiesz ju dobrze, w jaki sposb bdziesz zapamitywa zda rzenia. Dowiadczenia pozytywne bdziesz chcia zapamity wa w sposb zasocjowany, negatywne za w sposb zdyso cjowany. Przykadem na to, jak nie naley wykorzystywa opisanych umiejtnoci, jest historia kobiety, ktra doskonale si bawia na pewnym sylwestrowym przyjciu. Przez wiele godzin bya szczliwa, taczya... a nawet piewaa dla przyjaci bya dusz towarzystwa. Okoo drugiej w nocy, zaraz przed kocem zabawy, kto na ni wpad, gdy pia kaw. Napj rozla si, bru dzc cay przd jej biaej sukienki. Bya tak przeraona, e a podskoczya, mwic: Cay wieczr zmarnowany!". Kilka mie sicy pniej w sklepie spotkaa koleg, ktry by na tamtym przyjciu. Gdy wspomnia o nim, przerwaa mu, okazujc zde nerwowanie: Prosz, nie rozmawiajmy o tamtym przyjciu to bya okropna noc!". Ta kobieta przez wiele godzin bya dusz towarzystwa, a na stpnie pozwolia, aby jedna nieprzyjemna chwila zrujnowaa jej cay wieczr. Zamiast cieszy si wszystkimi przyjemnymi wspo mnieniami zwizanymi z miym wieczorem, zasocjowaa si z dowiadczeniem rozlanej kawy pod koniec przyjcia i zdy stansowaa si od wielu przyjemnych godzin, ktre spdzia z przyjacimi. To nie jest najmdrzejszy sposb na zapamita nie przyjcia podobnie jak nie jest to dobry sposb na przejcie przez ycie. Pomyl o ludziach, ktrzy cierpi na depresj. Czsto s to osoby, ktre dysocjuj si od pozytywnych dowiadcze i asocjuj z negatywnymi. Nastpnie przypomnij sobie znajomych, ktrzy zwykle znajduj si na emocjonalnym roller coasterze w jednej chwili s szczliwi, a w nastpnej przygnbieni. To osoby, ktre asocjuj si z niemal wszystkimi dowiadczeniami zarwno przyjemnymi, jak i nieprzyjemnymi, rzadko osigajc stan dysocjacji. Istniej rwnie ludzie, ktrzy najczciej staraj si

218

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

219

dowiadcza ycia z pozycji obserwatora. Zwykle przycigaj ich zawody wymagajce zdolnoci analitycznych, w tym takie nauki, jak inynieria czy programowanie komputerw. S oni czsto bardziej zorientowani na koncepcje, informacje i rzeczy ni na innych ludzi. Jeeli naprawd pragniesz cieszy si yciem, bdziesz chcia asocjowa si ze wspomnieniami, tak by mg odczuwa wszyst kie te przyjemne emocje i wykorzystywa je jako dobre zasoby wspierajce pozytywne nastawienie do przyszych rezultatw. Fizjologia przyjemnych emocji jest rwnie znacznie zdrowsza dla organizmu ni stresujca fizjologia dyskomfortu. Fizjologiczn reakcj organizmu na nieprzyjemnoci jest zwykle strategia ucie kaj lub walcz". Taka taktyka przydaje si, gdy trzeba unikn naprawd niebezpiecznej sytuacji, ale w przypadku typowych nieprzyjemnoci jej jedynymi skutkami s wzrost cinienia krwi oraz wszystkie pozostae fizjologiczne reakcje na stres. W zu penoci wystarczy, e musiae dowiadcza wszystkich tych zych emocji w pierwotnych okolicznociach dlaczego mia by przeywa je od nowa? Gdy zdysocjujesz si od nieprzyjem nego wspomnienia, nadal bdziesz widzie, jaki bye wwczas nieszczliwy tak by nadal mg by wiadom tego, czego nie chcesz dowiadcza w przyszoci. Nie tracisz adnych warto ciowych informacji i nadal pamitasz wane lekcje zwizane z takimi dowiadczeniami. Wszystko, co tracisz, to ze emocje, ktre czsto ograniczaj Twoje horyzonty i kreatywno wtedy, gdy ich najbardziej potrzebujesz. Dysocjujc si od nieprzyjem nych wspomnie, moesz pozosta peen potencjau i pomy sw lepiej radzi sobie z trudnociami, jakie niesie los. Gdy nauczysz si wybiera midzy asocjacj a dysocjacj, zdobdziesz niezwykle skuteczne narzdzie, dziki ktremu zmienisz swoje ycie. Nastpnym etapem jest rozpoczcie treningu podwiado moci, dziki ktremu bdziesz mg dokonywa wspomnianego wyboru w sposb automatyczny. Jeeli ju dowiadczasz tego ro dzaju mechanicznych wyborw, by moe nie musisz wykonywa

nastpnego wiczenia. Daje ono jednak wiele radoci i mimo wszystko moe sprawi, e Twoje ycie zmieni si na lepsze. WICZENIE 27. ASOCJACJA I DYSOCJACJ Z Asocjacja 1. Fizjologia. Wykorzystaj fizjologi asocjacji. Pochyl si do przo du i rozejrzyj si na boki poczuj wszystkie emocje, jakich teraz dowiadczasz, a take gotowo ruchu, dziaania w reakcji na wszystko, co zdarzy si za chwil. 2. Zasocjuj si z przyjemnym wspomnieniem. Pomyl teraz o ja kim przyjemnym wspomnieniu i powi nieco czasu na cako wite zasocjowanie si z nim, tak by ponownie znalaz si we wntrz" takiego dowiadczenia, patrzc wasnymi oczami, widzc to, co widziae wtedy i syszc to, co wwczas syszae ciesz si, odczuwajc wszystkie dobre emocje, ktrych pierwotnie do wiadczae w takiej sytuacji. 3. Powtrz krok drugi. Posu si kilkoma innymi przyjemnymi wspomnieniami (po jednym na raz), utrzymujc jednoczenie fizjologi asocjacji. Wybieraj przyjemne wspomnienia z bardzo zrnicowanych kontekstw takich, jak praca, zabawa, dom, sport, zmysy, zadowolenie z siebie czy uznanie okazywane przez in nych itp. Cakowicie asocjuj si z kadym z nich, tak by mg w peni cieszy si z odczuwania takich pozytywnych i dajcych poczucie zasobnoci dowiadcze. 4. Popro umys, aby asocjowa si jedynie z pozytywnymi od czuciami. Teraz zamknij oczy i zapytaj podwiadomoci, czy zechciaaby zosta Twoim pozytywnym zasobem, automatycz nie umoliwiajc Ci asocjowanie si ze wszystkimi pozytywnymi wspomnieniami, gdy tylko je przywoasz. Uznaj, e niemal we wszystkich przypadkach bdzie to mdry wybr, ktry pozwoli Ci cieszy si yciem i by bardziej pomysowym, gdy bdziesz musia stawi czoa nieuchronnym yciowym trudnociom. Po wi nieco czasu, aby upewni si, e taki wewntrzny komu nikat zostanie usyszany poczekaj na pozytywn odpowied podwiadomoci.

220
//. Dysocjacja

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

221

WICZENIE 28. OGLDANIE FILMU OD KOCA 1. Nieprzyjemne wspomnienie. Pomyl o umiarkowanie nieprzy jemnym wspomnieniu i odtwrz je tak, jakby byo filmem (nie zalenie od tego, jak teraz o nim mylisz). Gdy bdziesz oglda taki film, zwr uwag na wszystkie nieprzyjemne emocje, ktre bdziesz odczuwa. Obejrzyj go dokadnie od pocztku do koca. 2. Odtwrz film wstecz. Teraz postaraj si zagra" w takim filmie: wcz si pod koniec i odtwrz cay film wstecz w kolorze i bardzo szybko, powicajc na to zaledwie okoo ptorej se kundy. Bdziesz si czu tak, jak gdyby uczestniczy w dowiad czeniu, a czas bardzo szybko bieg wstecz. Jeeli chcesz, posu si t technik dwa albo trzy razy. 3. Sprawd si. Teraz odtwrz ten sam film co w kroku 1. i ponow nie zwr uwag na emocje, jakie odczuwasz, gdy go ogldasz. W przypadku wikszoci osb okae si, e pierwotnie odczu wane nieprzyjemne emocje zostay zneutralizowane. Ponowne przeycie jakiego dowiadczenia wspak" powoduje szybk zmian zapisanej w mzgu kolejnoci dowiadcze w taki spo sb, e lk zostaje wyeliminowany. Po prostu nie moesz si ju ba. To tak, jakby uruchamianie tego procesu w umyle po wodowao oddzielenie strachu od danej sytuacji. Uczestniczenie w sytuacji, w ktrej zdarzenia dziej si w odwrotnej kolejno ci, oznacza, e faktycznie moesz zacz od koca i wyobra zi sobie, e wszystko robisz wspak": chodzisz wstecz, mwisz wspak, poruszasz si do tyu, wykonujesz cay proces wstecz tak, jakby by postaci z filmu odtwarzanego na magnetowi dzie zaprogramowanym na szybkie przewijanie wstecz". Ko czysz za na pocztku dowiadczenia, a w zasadzie jeszcze za nim si ono zaczo. Jeli opisany proces nie dziaa, przyczyn jest brak osobistego zaangaowana wiczcy wykona film o tym, jak porusza si wstecz i obejrza go, zamiast rzeczywicie si we zaangao wa, odczuwajc to, co odczuwa osoba wykonujca czynnoci w odwrotnej kolejnoci. Musisz naprawd ponownie przey

1. Fizjologia dysocjacji. Wykorzystaj fizjologi dysocjacji. Oprzyj si o krzeso i poczuj, jak Twoje barki cofaj si nawet nieco bardziej. Pozwl, aby podbrdek podnis si nieco w gr, gdy gowa rwnie bdzie si cofa uspokj cae ciao. 2. Zdysocjuj si od nieprzyjemnego wspomnienia. Teraz pomyl o umiarkowanie nieprzyjemnym wspomnieniu i powi nieco czasu na cakowite zdysocjowanie si od niego. Wyobra sobie siebie w tamtym wspomnieniu tak, jakby oglda si w telewi zorze. By moe warto wyobrazi sobie, e film jest czarno-biay albo troch odsun" telewizor tak, aby film sta si ciemniejszy i bardziej niewyrany. Jeeli masz jaki problem z dysocjowa niem si, wyobra sobie, e ogldasz film przez szyb wykonan z grubego pleksiglasu. Ciesz si z tego, e jeste zdystansowanym obserwatorem zdystansowanym, ale wnikliwym i zaintereso wanym. 3. Powtrz krok 2. Wykorzystaj kilka innych umiarkowanie nie przyjemnych wspomnie zwizanych z rnymi kontekstami pomyl o nieprzyjemnych dowiadczeniach w pracy, w domu, gdy bye z innymi i gdy bye sam, o rozczarowaniach i pomy kach itp. Zdysocjuj si cakowicie od kadego z nich po kolei, tak aby mg cieszy si z tego, e jeste obserwatorem zdy stansowanym, ale wnikliwym i zainteresowanym. 4. Popro umys, aby asocjowa si jedynie z pozytywnymi wspo mnieniami. Teraz zamknij oczy i popro podwiadomo, aby zechciaa by dla Ciebie pozytywnym zasobem, umoliwiajc Ci automatyczne dysocjowanie si od wszystkich nieprzyjemnych wspomnie, gdy tylko sobie o nich przypomnisz aby uznaa, e niemal we wszystkich przypadkach bdzie to mdry wybr, ktry da Ci wicej radoci z ycia, a take pozwoli Ci na bycie bardziej pomysowym, gdy napotkasz nieuniknione yciowe trud noci. Powi nieco czasu na upewnienie si, e tego rodzaju wewntrzny komunikat zosta wysuchany i zaakceptowany. Istnieje jeszcze jeden uyteczny sposb na przetwarzanie nie przyjemnych wspomnie tak, aby staway si pozytywnymi zaso bami naley je odtworzy wstecz. Wykorzystaj nastpne wi czenie, aby dowiedzie si, jak skuteczna moe by ta technika.

222

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

223

wszystkie etapy zdarzenia w odwrotnej kolejnoci. By moe atwiej bdzie Ci wyobrazi sobie taki proces, jeli pomylisz, e zostae wyrzucony przez olbrzymi proc i przeywasz wszystko od koca", wyranie czujc, jak bardzo szybko lecisz" w kie runku pocztku zdarzenia. Poczenie dysocjacji z odtwarzaniem filmu" wstecz to me toda, ktra jest efektywniejsza od kadej z tych technik z osob na wystarczajco skuteczna, aby zneutralizowa nawet naj bardziej intensywne fobie lub traumatyczne wspomnienia. Metoda ta zostaa opracowana przez Richarda Bandlera3 jako rozwini cie metody opracowanej wczeniej przez Johna Grindera4. Pewien agent ubezpieczeniowy obawia si wind. Jeeli biuro klienta znajdowao si wyej ni na trzecim lub czwartym pi trze, musia korzysta ze schodw albo w ogle unika wizyty. Ten lk naprawd naraa go na straty chocia sporo wiczy, wspinajc si po schodach. Gdy zapytano go, skd wziy si jego obawy, nie mia pojcia, co odpowiedzie. Nie mg sobie przypomnie pierwszego razu, ale powiedzia, e o ile pamita, cae ycie ba si wind. Pamita, e jako dziecko ba si je dzi wind do gabinetu dentysty, ktry znajdowa si na sid mym pitrze, i zamiast tego chodzi po schodach. Nadal dra na samo wspomnienie tamtych wizyt. Aby pomc mu przezwyci y lk, poproszono go, aby wyobrazi sobie siebie w jadcej do gry windzie. Oglda" jakby z daleka czarno-biay film, ktry przedstawia wspomnianego spanikowanego siedmioletniego chopca jadcego wind w gr. To bardzo istotne, aby nie tylko zobaczy siebie w windzie, lecz rwnie usysza, jak wspo mniany zaniepokojony may chopiec paka i szamota si. Jego wewntrzny dialog by charakterystyczny dla stanu dysocjacji
R. Bandler, Using Your Brain for a Change, Utah, 1985. Polskie wydanie: Umys jak z niego wreszcie skorzysta, Centrum Kreowania Liderw przyp. tum. 4 R. Bandler, J. Grinder, Frogs into Princes, Utah, 1979. Polskie wydanie: Z ab w ksiniczki, Gdaskie Wydawnictwo Psychologicz ne, Gdask 1995 przyp. tum.
3

zdystansowania si od odczuwanego lku. Wykorzystywa takie zdania, jak: On jest przestraszony, tamten may chopiec jest przestraszony". Po obejrzeniu maego chopca jadcego wind, a nastpnie wysiadajcego na najwyszym pitrze ze wiadomoci, e jest znw bezpieczny, agent w szczeglny sposb zasjocjowa si z t sytuacj: wczy si pod koniec sceny i odtworzy cay film" wstecz bardzo szybko od koca do pocztku. Wszystkie zdarzenia widzia w penych kolorach zmieniay si jak w ka lejdoskopie, poniewa przewinicie" filmu od koca a do po cztku trwao zaledwie okoo ptorej sekundy. Pod koniec odtwarzanego wstecz filmu" znalaz si w sy tuacji, ktra miaa miejsce jeszcze, zanim cae zdarzenie w ogle si rozpoczo. Po szeciu latach nadal doskonale sobie radzi. Zaraz po wykonaniu wiczenia sprawdzi swoj odporno, jadc szklan wind do znajdujcej si na trzynastym pitrze restau racji, gdzie wypi kieliszek wina, aby uczci swoje osignicie.

Ponowne przeywanie traumatycznych dowiadcze dziki wizualizacji


T sam technik mona zastosowa w przypadku dowolnego traumatycznego przeycia, nawet jeli nie stao si ono przyczyn fobii. Pewien mczyzna mia szczeglnie trudne dowiadczenie yciowe. Pewnego dnia wrci wczeniej z pracy, aby podzieli si z on wspania nowin powiedzie jej o awansie, kt rego si nie spodziewa. Gdy wrci do domu, poszed na po dwrko, poniewa wiedzia, e ona zajmowaa si o tej porze ogrdkiem. Znalaz j martw zmara na zawa serca w wieku trzydziestu piciu lat. Ta scena pozostaa z nim na zawsze i bardzo wpywaa na jego ycie. Gdy tylko pomyla o onie, o dziesiciu latach ich maestwa, dokadnie wyobraa sobie j lec na podwrku

224

P O Z B Y W A N I E SI OBAW I F O B I I

225

i ponownie przeywa szok, jaki wiza si z caym dowiad czeniem. Aby pomc mu zmieni natur wspomnianego trauma tycznego przeycia, poproszono go, aby obejrza" t sytuacj tak, jakby oglda j z punktu znajdujcego si trzydzieci metrw nad ziemi obserwujc, jak wchodzi na podwrko i znajduje on martw. Pod koniec takiego filmu angaowa si w sytu acj i wyobraa sobie, e jest wsysany" i w cigu ptorej se kundy przeywa cae dowiadczenie wstecz tak, jakby by wci gany przez olbrzymi odkurzacz. Metoda ta pozwolia na odczenie szoku i obaw od tego wspomnienia mczyzna by ju w stanie wspomina ycie z on w nieco spokojniejszy sposb. Dopiero wwczas zdoby umiejtno asocjowania si z wieloma przy jemnymi wspomnieniami zwizanymi z ich wsplnym yciem. Ta sama technika sprawdza si rwnie doskonale w przy padku zespou stresu pourazowego (PTSD), na ktry cierpi wielu weteranw wojny w Wietnamie oraz policjantw. Proces ten moe okaza si bardzo uyteczny wtedy, gdy jaka osoba od czuwa intensywn, natychmiastow obaw lub wykazuje inne nieprzyjemne reakcje niezalenie od tego, czy Twoim zda niem chodzi o fobi, czy te nie.

w jaki sposb podwiadomie wyobraaa sobie, jak w jej stro n leci niebezpieczny, przeraajcy paz. Wspomniane pojedyncze dowiadczenie wytworzyo w niej lk, ktry przetrwa ponad dwadziecia lat. Mimo upywu lat nigdy nie zapominaa o przera eniu, gdy widziaa wa. By to przekonujcy dowd wiadczcy o tym, e potrafi uczy si bardzo szybko. Drug spraw, o ktrej naley pamita, jest to, e lk jest form komunikacji z podwiadomoci. Twoja podwiadomo prbuje Ci poinformowa o wystpowaniu niebezpieczestwa i potrzebie wzmoenia czujnoci. W nastpnym wiczeniu zatytuowanym Szybka technika zwalczania fobii powiniene wrci uwag na to, aby dokad nie wykona wszystkie polecenia. Zapewne zauwaysz podobie stwa midzy tym wiczeniem a dwoma poprzednimi. Dziki tej technice bdziesz w stanie przeksztaci przeraajce dowiad czenie w odlege wspomnienie. Metod t mona stosowa w zwizku z kad sytuacj, w przypadku ktrej chcesz pozby si silnych negatywnych emocji. Mona j rwnie stosowa do mniej nieprzyjemnych wspomnie. Jeli masz do czynienia z na prawd nieprzyjemnym wspomnieniem, moesz poprosi kogo, aby towarzyszy Ci w trakcie wykonywania tego wiczenia. WICZENIE 29. SZYBKA TECHNIKA ZWALCZANIA FOBII Chocia ta metoda sprawdza si bardzo dobrze w przypadku nie zwykle intensywnych lkw lub fobii, zdecydowanie zalecamy, aby dokadnie nauczy si tego procesu, wykorzystujc umiar kowanie napawajc lkiem sytuacj. 1. Sytuacja, ktrej si obawiasz. Powi chwil i pomyl o sy tuacji, ktrej obawiasz si w umiarkowanym stopniu. Moe to by wykonanie telefonu do nowego klienta, przeprowadzenie pre zentacji lub dowolna inna. Pomyl o niej wystarczajco dugo, aby troch zacz si ba. Chcesz si upewni, e uzyskasz dostp do tej czci Twojej osoby, ktra powoduje powstawanie lku.

Czym naprawd s fobie?


Gdy masz do czynienia z dowolnego rodzaju lkiem, musisz pa mita o dwch sprawach. Po pierwsze, niektrzy ludzie cierpicy na fobie sdz, e jest z nimi co nie tak e s szaleni lub e to gupie, e si boj. W rzeczywistoci to, e reagujesz na co w sposb lkliwy, oznacza jedynie, e Twj mzg potrafi uczy si bardzo szybko. Fobie s zwykle skutkiem jednorazowego dowiadczenia, w trak cie ktrego uczymy" si reakcji. Na przykad pewna kobieta obawiaa si wy, poniewa gdy bya maa, grupa dzieci rzucia w ni wem. Gdy tylko zobaczya wa albo pomylaa o nim,

226

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

227

2. Sala kinowa. Teraz za pomoc wzrokowego systemu repre zentacji wyobra sobie, e siedzisz w duej sali kinowej. Zobacz, jak na ekranie wywietlany jest nieruchomy kadr przedstawiaj cy Ciebie, zaraz zanim po raz pierwszy odczue lk w intere sujcej Ci sytuacji (jeeli nie moesz sobie przypomnie, kiedy po raz pierwszy odczue lk, pomyl o sytuacji, w ktrej odczu wae go w sposb najbardziej intensywny). 3. Opu ciao. Teraz wyobra sobie, jak opuszczasz ciao i uno sisz si a do pokoju operatora, tak aby mg z niego wyjrze i zobaczy siebie ogldajcego siebie na ekranie (jeeli cierpisz na lk wysokoci, wyobra sobie, e zamiast przemieszcza si do pokoju operatora, po prostu cofasz si o dziesi rzdw fo teli). Pozosta w pokoju operatora, dopki nie otrzymasz pole cenia, aby go opuci. 4. Obejrzyj film. Gdy bdziesz obserwowa siebie ogldajcego film o sobie", zacznij od odtworzenia czarno-biaego filmu przed stawiajcego to, co faktycznie wydarzyo si we wspomnianej prze raajcej sytuacji zobacz te, w jaki sposb przeye tamto dowiadczenie. Ogldaj taki film z pokoju operatora, dopki nie dotrzesz do momentu, gdy przyczyna strachu nie bdzie ju wy stpowa, i na podstawie tego, co zobaczysz na ekranie, bdziesz mg powiedzie, e jeste znw bezpieczny. W tym momencie zatrzymaj film i na podgldzie" zobacz siebie w sytuacji, gdy traumatyczne dowiadczenie ju si skoczyo. 5. Odtwrz film wstecz. Teraz opu pokj operatora, zaangauj si w scen widoczn na ekranie i przeyj cae dowiadczenie wstecz w kolorze, dokadnie tak, jakby czas zmieni bieg i jakby zosta wessany przez jaki olbrzymi odkurzacz. Zrb to bardzo szybko cao powinna trwa okoo ptorej sekundy. Wykonaj ten krok jeszcze kilka razy, zanim uwierzysz, e Ci pomg. Gdy skoczysz, naprawd wsta i troch si przejd. Potrznij rko ma i we gboki oddech. 6. Sprawdzenie. Teraz pomyl o swoim dowiadczeniu jeszcze raz i zwr uwag na swoj reakcj. W umyle oce j w skali 1 do 10, gdzie 10 oznacza najgorszy strach. Jeeli intensywno lku oceniasz na wicej ni 2, powtrz cay proces, zwracajc uwag na dokadne wykonanie wszystkich polece.

To wane, aby zachowa ostrono, sprawdzajc wanie wprowadzon zmian w realnym wiecie. Jeeli n przykad obawiae si wysokoci, moesz znale miejsce znajdujce si stosunkowo wysoko, wyjrze przez okno i zaobserwowa, jak zmieni si Twj lk. Przetestuj si delikatnie i ostronie, uwzgld niajc osobiste bezpieczestwo. W sytuacjach niebezpiecznych zachowaj szczeglne rodki ostronoci. Lk prawdopodobnie po wstrzymywa Ci przed angaowaniem si w takie sytuacje, wic nie masz zbyt duo dowiadczenia w radzeniu sobie z nimi. Niektre sytuacje w sposb nieodczny wi si z niebezpie czestwem, a zatem wane jest, aby przestrzega tych zalece i nauczy si, jak radzi sobie z zagroeniem w sposb rozwa ny i twrczy.

Potrzeba szybkiej zmiany


Wikszo ludzi nie moe uwierzy w to, e intensywn reakcj na przeraajce lub nieprzyjemne sytuacje mona zmieni tak atwo i szybko. Tkwi w bdnym przekonaniu, sdzc, e zmia na musi by dugotrwaa i mczca. Jedyn przyczyn tego, e zmiany s zwykle powolne, jest stosowanie prymitywnych i nie waciwych metod. Dziki dobremu zrozumieniu i odpowiednim metodom zmiana moe nastpowa znacznie szybciej. Tak naprawd nie moesz zmienia si powoli! Twj mzg uczy si bardzo szybko. Jeeli ogldaby jedn klatk filmu co dziennie przez pi lat, raczej nie byby w stanie streci komu fabuy. Byoby to niemoliwe film mona zrozumie jedynie wtedy, gdy klatki nastpuj po sobie bardzo szybko. Jak mwi Richard Bandler: Gdy starasz si zmieni co powoli, zacho wujesz si tak, jakby chcia rozmawia z kim, wypowiadajc jedno sowo dziennie". Ludzie czsto pytaj: Jak czsto musz wykonywa to wi czenie, eby uzyska podany rezultat?". Gdy raz wykonasz wiczenie dokadnie, nie powiniene ju musie go wykonywa

228

P O Z B Y W A N I E SI OBAW I F O B I I

229

w przyszoci. Zmiana jest trwaa. Nauczye si nieprzyjemnego wspomnienia lub fobii bardzo szybko i rwnie szybko moesz nauczy si, jak je zmieni. Opisalimy i przedstawilimy, jakie rezultaty przynosi szybka technika zwalczania fobii, jak dziaa i do czego si przydaje. W NLP wszystkie techniki opisywane s tak, eby byo wia domo, do czego si przydaj i jakie przynosz rezultaty. Rwnie wane jest zwrcenie uwagi na wyniki, ktrych nie mona si po nich spodziewa, a take na obszary, w przypadku ktrych nie naley ich stosowa. Gdyby zastosowa proces zwalczania fobii w przypadku przy jemnych dowiadcze, one rwnie zostayby zneutralizowane a to w niczym by Ci nie pomogo. Gdyby posuy si tym proce sem w przypadku wszystkich dobrych dowiadcze, ktre zdo bye, gdy bye zwizany z drug osob, dobre emocje znik nyby, a zwizek prawdopodobnie by si rozpad. Moesz w sposb uyteczny posugiwa si t technik w przy padku szoku lub innych traumatycznych reakcji na mier osoby, ktra bya dla Ciebie wana tak, jak w przytoczonym powy ej przykadzie. Taka traumatyczna reakcja na mier cakowicie rni si od utraty wartociowego zwizku i wszystkich cudow nych dowiadcze, jakie zdobye, gdy bye zwizany z dan osob. Gdyby wykorzysta proces zwalczania fobii w przypadku poczucia straty dowiadczanego przez osob pogron w ao bie, nie przynisby on raczej adnych rezultatw, a nawet mgby pogorszy stan cierpicego, poniewa umysowa struktura smutku jest dokadnym przeciwiestwem struktury fobii. Osoba cierpica z powodu fobii asocjuje si z bardzo nieprzyjemnym wspomnie niem, osoba pogrona w smutku dysocjuje si za od bardzo przyjemnych wspomnie. Poniewa opisane powyej dwa pro blemy maj dokadnie przeciwstawn struktur, procesy suce do pozbywania si ich rwnie musz stanowi swoje przeci wiestwo. Tego rodzaju zestawienie daje pojcie o niektrych

innych zastosowaniach asocjacji i dysocjacji w pozostaych tech nikach NLP.

Trzy pozycje percepcyjne


Jak dotd odkrye dwie perspektywy mylowe: asocjacj oraz dysocjacj. Dowiedziae si, e wykorzystujc je we waciwy sposb, moesz wprowadzi istotne zmiany w swoim yciu. Po pierwsze, chcielibymy nada nowe nazwy asocjacji i dyso cjacji. Bycie zasocjowanym moe rwnie oznacza bycie w po zycji Ja" (ang. in self position). Dowiadczasz wiata, ogldajc go wasnymi oczami, czujc reakcje wasnego organizmu i my lc o sprawach w kontekcie wasnych wartoci i za pored nictwem wasnych filtrw umysowych. Pozycja Ja" to jedna z perspektyw wiata. Dysocjacja zapewnia Ci drug perspekty w, w ktrej jeste obserwatorem przypatrujcym si samemu sobie. To neutralny, zdystansowany punkt widzenia. Pozwala Ci on obserwowa sytuacj w sposb obiektywny. Trzecia, nowa perspektywa, ktr chcielimy Ci zaoferowa, to bycie na miejscu innego (ang. in other positions) dowiad czasz wwczas tego, co czuje kto inny. Umiejtno stawiania si na miejscu innego jest szczeglnie wana i przydatna, gdy uczestniczysz w ktni lub dyskusji z kim umoliwia ona dosownie spojrzenie na sytuacj czyimi oczami. Postrzeganie jakiej sytuacji tak, jak widzi j kto inny, nie oznacza, e mu sisz zaakceptowa tak perspektyw lub zrezygnowa z wasnego punktu widzenia. Dziki takiemu spojrzeniu moesz uzyska dodatkowe informacje, ktrych potrzebujesz, eby znale wspl ny grunt" stanowicy punkt wyjcia dla rozwizania problemw, ktre Was podzieliy. Bycie na miejscu innego to jak bycie wewntrz czyjego do wiadczenia niekiedy takie podejcie nazywane jest empati. To punkt widzenia, ktry przyjmujesz, gdy wczuwasz si w rol

230

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

231

innej osoby i dowiadczasz czego, patrzc jej oczami, posugu jc si jej filtrami emocjonalnymi, take pamitajc o jej do wiadczeniu yciowym i aktualnym stanie organizmu. Przyjcie pozycji innego jest czym, co ludzie robi w sposb naturalny i automatyczny, gdy kogo kochaj. To cudowne uczucie jednoci i bycia razem wynika po czci wanie z tego rodzaju umiejt noci dostrzegania pogldw, pragnie i sposobu widzenia wiata ukochanej osoby. Gdy prosimy kogo, aby spojrza na co z naszej perspekty wy, wymagamy, aby przyj pozycj innego nasz punkt wi dzenia konkretnego problemu i postara si zrozumie emo cje, jakie wywouje w nas okrelona kwestia. Prosimy go, by posuy si gbok empati, starajc si czu to, co my sami odczuwamy. Bardzo niewiele osb uczy si to robi w sposb dogbny i spjny, mimo e umiejtno przyjcia perspektywy innego oferuje potn, now perspektyw umoliwiajc anali z naszego zachowania lub ocen dowolnej sytuacji. Aby lepiej uwiadomi sobie, czym jest pozycja innego, po myl, e znajdujesz si w sali kinowej i ogldasz ulubiony film oczywicie wczuwasz si w emocje postaci i w wyobrani zaj mujesz jej miejsce."jeeli na przykad kto jest cigany, odczu wasz wszystko to, czego dowiadcza osoba cigana: poc Ci si rce, a serce wali jak mot, mimo tego, e siedzisz bezpiecznie w kinie. Wtedy naprawd zajmujesz miejsce innego. Odnoszcy sukcesy aktorzy znani s z atwoci wczuwania si w gran posta i stawania si inn osob. Pewien znany aktor powiedzia, e w wyobrani faktycznie stawa si gran posta ci. Patrzy na wiat w inny sposb, inaczej go rozumia, a na wet spontanicznie postpowa w sposb, ktry niekoniecznie od powiada jego stylowi bycia, ale z pewnoci odpowiada stylowi granej postaci. Gandhi napisa, e przygotowujc si do negocjacji, stara si patrze na sytuacj oczami hindusw, muzumanw i Brytyjczy kw. Myla o konkretnych osobach, ktre jego zdaniem repre zentoway poszczeglne punkty widzenia, i stara si naladowa

ich postaw ciaa, aby w peni zrozumie ich sposb mylenia i pogldy dotyczce poszczeglnych problemw. Jedna z osb, ktre pracoway z Gandhim, powiedziaa, e przed jedn z rund negocjacji Gandhi chodzi po domu z rkoma zoonymi jak Brytyjczyk, z ktrym mia si spotka, jednocze nie rozmylajc o wszystkich jego interesach. Jest to oczywi ste odniesienie do pozycji innego. Gandhi powiedzia rwnie, e zastanawia si, jak na wyniki negocjacji zareaguje wiat przyjmowa perspektyw obserwatora jeszcze zanim je zapro ponowa. Wiele jego mdroci wynikao z umiejtnoci patrze nia na sprawy z rnych perspektyw. Gdy przyjmujesz pozycj innego, uzyskujesz nowe, uyteczne informacje dotyczce tego, czego w danej sytuacji dowiadcza inna osoba. By moe najlepszym sposobem na uwiadomienie sobie, jak wana jest pozycja innego, jest wyobraenie sobie sytuacji, w kt rych tego rodzaju perspektywa nie wystpuje. Pomyl, jak po wszechne jest mimo wszystkich ogranicze i szkd, jakie wy rzdza, podejmowanie decyzji uwzgldniajcych tylko jeden punkt widzenia. Na przykad firmy, ktre zanieczyszczaj rzeki lub powietrze bd wycinaj lasy deszczowe dla krtkoterminowych zyskw, podejmuj decyzje uwzgldniajce wycznie ich perspek tyw. Pomyl o niegrzecznym lub despotycznym szefie, ktremu by moe kiedy podlegae. Czy nie mia zwyczaju podejmo wania decyzji uwzgldniajcych wycznie perspektyw ja", nie mylc o tym, co czujesz? Prawdopodobnie jeste w stanie przytoczy wiele innych nie przyjemnych przykadw z ycia sytuacji, w ktrych kto nie podj prby przyjcia punktu widzenia innego i zrozumienia, jak to jest by t drug stron. O ile prostsze i przyjemniejsze byyby kontakty midzyludzkie, gdyby obydwie strony naprawd staray si uwzgldnia to, co myli i czuje druga osoba. Wyko rzystaj ponisze wiczenie, aby rozwin umiejtno patrze nia na sytuacj z perspektywy innego, a take postara si zro zumie, co myli i czuje drugi czowiek.

232

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

233

WICZENIE 30. PRZYJMOWANIE PERSPEKTYWY INNEGO 1. Sytuacja konfliktowa. Pomyl o umiarkowanie trudnym, kon kretnym wydarzeniu, w trakcie ktrego pokcie si lub popa de z kim w konflikt. 2. Perspektywa ja". Obejrzyj film z tej sytuacji z wasnej per spektywy. Wyobra sobie, e przeywasz to wydarzenie jeszcze raz patrzysz wasnymi oczami, ponownie dowiadczajc tego, co si faktycznie zdarzyo. Zwr uwag na to, co syszysz i czu jesz na wszystkie dostpne informacje. Gdy dotrzesz do koca epizodu, przewi film i zatrzymaj go na samym pocztku takiej konfliktowej sytuacji. 3. Przyjrzyj si drugiej osobie. Gdy film zostanie zatrzymany na podgldzie" na samym pocztku, przyjrzyj si drugiej osobie. Zwr uwag na to, jak oddycha, jak ma postaw ciaa, na ton gosu i szybko mwienia, wyraz twarzy, sposb poruszania si i wszystkie informacje niewerbalne, dziki ktrym dowiadujesz si, czego dowiadcza. Moesz rwnie przypomnie sobie wszyst kie wasne dowiadczenia zwizane z t osob oraz wszystko, co wiesz o jej upodobaniach, nastawieniu, yciu i rzeczach, ktre sprawiy, e jest tym, kim jest. 4. Przyjmij perspektyw innego. Teraz pozwl, aby Twoja wia domo znalaza si poza ciaem i dostosowaa si do sposobu postrzegania wiata przez drug osob moesz sobie wy obrazi, e patrzysz jej przez rami, widzc to, co widzi, i sy szc to samo, co ona. Zacznij wczuwa si w jej upodobania i uprzedzenia, a take osobist histori, mwic sobie: Jestem osob, ktra..." i wy mieniajc list cech i charakterystyk, o ktrych wiesz. Pozwl, aby Twoja wiadomo znalaza si w ciele drugiej osoby naladuj jej postaw i sposb poruszania si, a take wszystkie pozostae elementy zachowania niewerbalnego, ktre niegdy zauwaye. Gdy jeszcze bardziej zaangaujesz si w pro ces stawania si t osob, naprawd poczujesz, jak to jest by tym drugim".

5. Odtwrz film z perspektywyinnego. Teraz jeszcze raz odtwrz ten sam film przedstawiajcy sytuacj konfliktow, ale tym razem z perspektywy drugiej osoby. Z jakimi dowiadczeniami wie si dla Ciebie ta sama sytuacja konfliktowa, gdy jeste drug osob? Co dokadnie czujesz? Jakie s Twoje pragnienia, nadzieje i oba wy? Jakie s Twoje pozytywne intencje i jak masz zamiar pora dzi sobie z t trudn sytuacj? Jak postrzegasz wasne zachowa nie i jakie emocje odczuwasz w zwizku z nim? Czego jeszcze moesz dowiedzie si o dowiadczeniach tej osoby? 6. Powr do perspektywy ja"'. Pozwl, aby Twoja wiadomo ponownie uniosa si w gr i powrcia do Twojego wasnego ciaa. Powi tyle czasu, ile bdziesz potrzebowa, aby cakowicie powrci do bycia sob, jeszcze zanim otworzysz oczy pozbd si wszystkich elementw tosamoci drugiej osoby. Wikszo ludzi, ktrzy zadaj sobie trud, aby dokadnie wy kona powysze wiczenie, dowiaduje si bardzo wiele o drugiej osobie oraz o tym, jak wyglda w jej oczach. Zwylde tego rodzaju informacje zawieraj istotne komunikaty dotyczce sposobw rozpoczcia poszukiwa wsplnej podstawy dla porozumienia i rozwizania konfliktu. W poprzednim wiczeniu dowiedziae si, jak opuszcza per spektyw ,,/a" i wchodzi w perspektyw innego, aby w peni dowiadczy, jak wyglda wiat widziany oczami drugiej osoby. Wczeniej dowiedziae si, jak przejmowa perspektyw obser watora w zwizku z wasnym dowiadczeniem, aby zdystanso wa si od nieprzyjemnych emocji i sta si bardziej kreatywnym. Istnieje jednak inny sposb na wykorzystanie pozycji obserwa tora: obserwowanie interakcji midzy Tob a drug osob. Wy korzystaj opisane poniej wiczenie, aby dowiadczy, jak bar dzo poyteczne moe okaza si takie podejcie.

234

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

235

WICZENIE 31. NEUTRALNY OBSERWATOR 1. Sytuacja konfliktowa. Powr do tej samej sytuacji konflik towej, ktr wykorzystywae w poprzednim wiczeniu. 2. Perspektywa ja". Ponownie przyjmij perspektyw ja" w tej sytuacji. Tym razem nie musisz odtwarza caego filmu, o ile tylko w peni zaangaujesz si w sytuacj. 3. Pozycja innego". Teraz w ten sam sposb przyjmij perspek tyw innego. I tym razem nie musisz odtwarza caego filmu, o ile tylko cakowicie zaangaujesz si w rol drugiej osoby. 4. Przyjmij perspektyw obserwatora. Teraz przejd do perspek tywy, dziki ktrej moesz wyranie zobaczy zarwno siebie, jak i drug osob. Upewnij si, e tego rodzaju obserwator znajduje si w takiej samej odlegoci od Ciebie, jak od drugiej osoby. Upewnij si rwnie, e obserwujesz sytuacj z miejsca, w kt rym Twoje oczy znajduj si na wysokoci oczu Twoich i dru giej osoby ani wyej, ani niej. 5. Odtwrz film jako obserwator. Teraz odtwrz cay film, przypatrujc si i przysuchujc rozwojowi sytuacji jako obser wator tak jakby obserwowa wspomniane dwie osoby po raz pierwszy. Przyjmujc tak neutraln perspektyw, zwr baczn uwag na zachodzce midzy Wami interakcje. Przyjrzyj si zwaszcza temu, jak dziaania jednej osoby wpywaj na mo tywacj lub pobudzenie drugiej, jak zachowanie jednej osoby wywouje okrelone uczucia u drugiej i vice versa. Dowiedz si o tej interakcji wszystkiego, czego moesz, patrzc na ni wa nie z perspektywy obserwatora. Jak si czujesz, obserwujc t interakcj z tej pozycji? W trakcie wykonywania tego wiczenia wiele osb zyskuje wane i uyteczne zrozumienie tego, jak ich wasne zachowanie wywouje okrelone reakcje u innych (i vice versa). Poza tym cz sto dowiadczaj gbokiego wspczucia dla obydwu osb za angaowanych w spr.

Podstawa mdroci i geniuszu


Wszystkie trzy perspektywy (ja, inny i obserwator) s rdem unikalnych informacji i zrozumienia. Gdy jeste w stanie swobod nie przecza si midzy nimi, suma wszystkich uzyskanych in formacji zapewni Ci podstaw do zdobycia prawdziwej mdroci. Robert Dilts, jeden z twrcw NLP, powiedzia: Doskona o jest penym pasji zaangaowaniem w co z perspektywy ja. Mdro jest umiejtnoci wiadomego przeczania si mi dzy perspektywami ja, innego oraz obserwatora". Im lepiej potra fisz to robi, tym bardziej zwikszysz swoj osobist efektywno. Rozwiniesz rwnie umiejtno podtrzymywania przynosz cych dobre rezultaty procesw mylowych, niezalenie od tego, czy bierzesz udzia w negocjacjach, czy prowadzisz prezentacj, nawizujesz kontakt z nowym klientem, czy odpowiadasz na pytanie dziecka. Wreszcie, gdy bdziesz wykorzystywa te pro cesy, zwikszysz elastyczno umysu i zyskasz umiejtnoci skutecznego i pozytywnego radzenia sobie z rnymi osobami oraz sytuacjami. Umiejtno cakowitego angaowania si w perspektyw ja, innego lub obserwatora jest w dzisiejszym wiecie do rzadka. Einstein, Gandhi, Mozart, Disney oraz wielu innych geniuszy pisao o tych punktach widzenia i twierdzio, e aktywnie wy korzystywali takie zrnicowane perspektywy jako cz swoich procesw mylowych. Na przykad Einstein wykorzysta perspek tywy ja oraz obserwatora, aby stworzy teori wzgldnoci. Wy obraa sobie, jakby si czu, podrujc na kocu promienia wietlnego z prdkoci 300 tysicy kilometrw na sekund, pod czas gdy inny" Einstein ogldaby go z perspektywy obserwatora. Tego rodzaju przemylenia stay si fundamentem teorii, ktra cakowicie zmienia nasze mylenie o strukturze wszechwiata. Walt Disney rwnie stosowa wspomniane perspektywy, wy korzystujc wyobrani w procesie tworzenia nowych historii. Zamienia si miejscami" z publicznoci na etapie planowania

236

POZBYWANIE

SI

OBAW

FOBII

237

i projektowania, poniewa chcia mc spojrze na powstajc histori z jej punktu widzenia. Poniewa umiejtno wiado mego przeczania si midzy wspomnianymi perspektywami jest tak wartociowa, powi nieco czasu na wykonanie wicze 30 i 31. Jeeli naprawd si w nie zaangaujesz, odkryjesz, jak bardzo przydaj si w procesie przyjmowania kadej z tych pozy cji percepcyjnych.

Czego si dowiedziae
Nauczenie si eliminowania lkw i fobii jest tak proste, jak na uczenie si kilku atwych technik NLP. Podsumowujc, w tym rozdziale nauczye si: Jak stosowa dysocjacj (proces ogldania siebie z ze wntrz) w celu dystansowania si od emocji zwizanych z negatywnymi zdarzeniami. Jak uzyskiwa dostp do zasocjowanych i zdysocjowanych stanw umysu, cieszy si przyjemnymi dowiadczeniami i neutralizowa nieprzyjemne. Jak odtwarza film o nieprzyjemnym zdarzeniu wstecz, aby je zneutralizowa. Jak stosowa szybk technik zwalczania fobii w celu natychmiastowego pozbywania si lkw. Jak wiadomie wykorzystywa trzy pozycje percepcyjne (ja, inny i obserwator), aby poprawi relacje i zapewni pod staw do podejmowania mdrych i kreatywnych decyzji. Wyeliminowanie obaw i nieprzyjemnoci jest wartociowym celem takim, ktry pomoe Ci uwolni posiadany potencja i umoliwi pewne kroczenie do przodu. Wspomniane cele oka zuj si jednak trywialne w porwnaniu do mdroci, jak mo esz zdoby, wykorzystujc omwione trzy pozycje percepcyjne w kadej dziedzinie ycia. Pamitaj, e wiczenia s narzdziami, ktre pomagaj rozcign i wzmocni minie umysu" (ang. mentol muscles) niezalenie od rodzaju zada, jakie wyko nujesz. Im czciej bdziesz je wykonywa, tym elastyczniejszy bdzie Twj umys.

Przewicz opanowane techniki


By moe najlepszym sposobem umoliwiajcym zrozumienie, jak wartociowe s te perspektywy, jest wykorzystanie ich w pro cesie rozwizywania konfliktw, prowadzenia negocjacji czy ob sugiwania klientw, bd te w sytuacji, gdy Twoja organizacja bdzie staraa si stworzy efektywne zespoy. W takich sytu acjach idealnym rozwizaniem jest wiadome przemieszczanie si midzy perspektywami ja, innego oraz obserwatora. Dziki temu zyskasz moliwo planowania i dziaania charakteryzuj cego si zarazem mdroci, jak i pewnoci siebie w relacjach z innymi. Wanie teraz powi troch czasu na przypomnienie sobie sytuacji zwizanej z innymi osobami, w trakcie ktrej odczuwa e lk lub chciae mie wicej moliwoci wyboru. Moge na przykad obawia si konfrontacji z pewn osob. By moe bae si poprosi o awans, na ktry Twoim zdaniem zasugiwae. Moliwe, e lkasz si rozmowy z kaprynym klientem. Nieza lenie od tego, czego si obawiasz, powi kilka minut na prze ksztacenie tych emocji w osobist skuteczno, dziki umiejt nociom zmiany pozycji percepcyjnych, ktrych nauczye si w tym rozdziale. Moesz mie tak kontrol na emocjami, lkiem i niepokojem, o jakiej nigdy nie marzye.

ROZDZIA 9.

Rozwijanie pewnoci siebie


Wielka sztuka niezalenie od formy spoczywa na fundamencie, jakim s umiejtnoci techniczne. Na przykad balet wymaga opanowania plie i piruetu. Dotychczas nie odkryam nic, co lepiej ni NLP umoliwiaoby nam opanowanie technicznych podstaw sztuki ludzkiego istnienia. LARA EWING, midzynarodowy konsultant ds. zarzdzania

Zrozumie istot samooceny


odobnie jak obawy i niepokj mog przeszkodzi Ci w osi gniciu sukcesu, rwnie zle emocje, ktrych niekiedy do wiadczasz, mog skutecznie powstrzymywa Twj rozwj. Nic nie moe Ci osabi lub wykolei" skuteczniej ni do nega tywnej samooceny. Ludzie zwykle wykorzystuj dwa zasadni cze procesy mylowe, dziki ktrym udaje si im skutecznie szko dzi sobie samym: tworz wewntrzne wyobraenia poraki lub zagubienia, a take sysz wewntrzny gos, ktry przypomina im, co robi le. Czy zdarzyo Ci si kiedy, e mylc o zbliajcej si pre zentacji, ktr miae wygosi, wyobraae sobie, jak stajesz przed grup i nerwowo si rozgldasz, robic z siebie gupca? Czy kiedykolwiek powiedziae co komu, a zaraz potem usy szae w gowie gos: Ty gupku co ci optao, eby to po wiedzie?"? Wikszo z nas ma podobne dowiadczenia zda rza si, e stajemy si swoim najgorszym wrogiem. Takie procesy mylowe powoduj, e nastawiamy si na porak. Wemy na przykad Billa mczyzn, ktry mia powany problem z negatywn samoocen. Powiedzia, e od ponad roku

240

R O Z W I J A N I E PEWNOCI SIEBIE

241

czuje si przygnbiony i jest pogrony w depresji. Analizujc swoje procesy mylowe, odkry, e wyobraa sobie wszystkie sytu acje, w ktrych nie poradzi sobie najlepiej, a nastpnie komen tuje swoj postaw, oskarajc siebie o to, jak le mu poszo wykorzystuje obydwa kopotliwe procesy, o ktrych wspomnieli my. Gdy zapytano go: A co z sytuacjami, w ktrych poradzie sobie dobrze?", odpowiedzia, e wie, i w jego umyle jest miejsce dla sukcesw, ale po prostu nie jest w stanie si na nich skupi. Stosujc techniki opisane w tym rozdziale, odkry, e zarwno wewntrzne wyobraenia, jak i wewntrzne dialogi mog by zupenie inne. Zastpi uczucie przygnbienia emocjami towarzy szcymi pewnoci siebie dziki nim mg sta si bardziej dynamicznym i skutecznym czonkiem zespou, a take bardziej cieszy si yciem.

kogo, kto niegdy by Ci bliski lub mia zwyczaj Ci krytyko wa na przykad rodzica, starszego brata (starszej siostry) lub innego krewnego. Gdy bdziesz wsuchiwa si w ten gos, zwr uwag na swoje reakcje emocjonalne. Nastpnie poeksperymentuj z rnymi tonami gosu. Zwr uwag na to, co si dzieje, gdy przyspieszasz taki gos lub zwal niasz go tak jakby zmienia prdko odtwarzania pyt gra mofonowych. Spraw, by zabrzmia jak gos takich postaci z fil mw rysunkowych, jak Elmer Fudd czy Myszka Miki moesz te wyobrazi sobie gos komputerowy". Sprbuj zmieni jego ton na zabawny, dranicy lub kuszcy. Zauwa, jak zmieniaj si Twoje reakcje emocjonalne w miar, jak zmieniasz szybko, ton lub tempo takiego gosu nawet pomimo tego, e sowa wcale si nie zmieniaj.

Skd pochodz krytyczne gosy?1


Zajmijmy si najpierw wewntrznymi gosami. Postaraj si przy pomnie sobie konkretn sytuacj, w trakcie ktrej usyszae" wewntrzny gos krytykujcy Ci lub przekazujcy Ci zniech cajce uwagi dotyczce Twojego postpowania. Najpierw posta raj si ponownie zaangaowa w tak sytuacj i znw j prze y. Gdy bdziesz sobie przypomina to dowiadczenie, zwr szczegln uwag na wspomniany krytyczny gos. W rozdziale 6. nauczye si, jak zmienia lokalizacj spra wiajcego kopoty gosu, tak by Ci ju nie przeszkadza i stawa si czci Ciebie. Tym razem chcemy nauczy Ci nieco innego podejcia. Gos moe by gony lub agodny bd szybki lub wolny. Ton gosu moe by sarkastyczny lub natarczywy. Mo e brzmie jak Twj wasny gos, a moe te brzmie jak gos
Obiegowo w argonie terapeutycznym uywa si pojcia we wntrzny krytyk" przyp. red.

Odkrywanie pozytywnych intencji


Teraz postarajmy si odkry intencj, jaka stoi za krytycznym gosem, pytajc, co pozytywnego stara Ci si on przekaza. Jedno z zaoe NLP brzmi: u rde kadego zachowania le pozytywne intencje pozytywne dla nas, poniewa gdyby nie byy pozytywne, natychmiast przestalibymy angaowa si w okrelone zachowania. Moesz przyj, e taki krytycz ny gos ma jaki dobry cel, ktry chce osign, jak rwnie, e to wane, aby dowiedzia si, jakie waciwie s te pozy tywne" intencje. Posuchaj wic znowu gosu, ktry krytykuje Ci w umyle, i zadaj mu kilka pyta dokadnie tak, jakby by inn osob:
Jakie masz intencje, jeli chodzi o moj osob?" Co chcesz dla mnie zrobi?" Jaki masz cel, krytykujc mnie?"

242

ROZWIJANIE

PEWNOCI

SIEBIE

243

Po tym, jak zadasz jedno z powyszych pyta, zachowaj cisz i wsuchaj si w odpowied gosu. Oto kilka typowych odpowiedzi na wspomniane pytania: Staram si powstrzyma Ci od zrobienia z siebie gupca." Chc Ci chroni." Upewniam si, e to, co robisz, jest waciwe." Chc, aby da z siebie wszystko." Po wysuchaniu odpowiedzi gosu zwr uwag na to, jak zareagowae na jego intencje. Prawdopodobnie nie cenisz sobie tego, co mwi do Ciebie taki gos, ani jego tonu, ale czy nie doceniasz jego intencji? Jeeli masz trudnoci z zaakceptowaniem pozytywnych treci takiego przekazu, zadaj gosowi jeszcze kilka pyta, dopki nie znaj dziesz intencji, z ktr mgby si zgodzi. Jeeli na przykad gos mwi: Staram si Ciebie zmotywowa", moesz zapyta: A jak waciwie to robisz? Co bd z tego mie?". Gos mgby powiedzie: No, kiedy jeste zmotywowany, lepiej sobie radzisz i zarabiasz wicej pienidzy". Mgby z kolei odpowiedzie: A kiedy lepiej sobie radz i zarabiam wicej pienidzy, co z tego mam?". Gos mgby odrzec: Bdziesz czowiekiem sukcesu i bdziesz dobrze si czu, mylc o swoich dokonaniach". Jest to intencja, ktr z pewnoci wikszo z nas mogaby doceni, cieszc si, e cz umysu jest zaangaowana w denie do osignicia takiego celu. Jeeli gos bdzie pocztkowo mwi: Chc Ci ukara", prawdopodobnie nie zgodzisz si z tak intencj. Gdy zapytasz ponownie: Co osigniesz, jeli mnie ukarzesz?", gos mgby odpowiedzie: Wwczas zwrcisz na mnie uwag i zapamitasz, co mwi". Po ponownym zapytaniu o pozytywn intencj gos mgby odrzec: Chc, aby unika sytuacji, w ktrych ponosisz poraki i le si czujesz". Tu wreszcie mamy do czynienia z in tencj, ktr wikszo z nas byaby gotowa zaakceptowa tyl ko e w tym przypadku jest ona wyraona w formie negatywnej.

To, czego pragnie ten gos, tak naprawd ma charakter pozy tywny masz odnie sukces i czu si dobrze. Po tym, gdy ju okrelisz pozytywn intencj krytycznego go su, przede wszystkim zgd si z nim i podzikuj mu za dobre chci. Potwierd warto, jak ma dla Ciebie jego intencja. Cie sz si, e masz wobec mnie dobre zamiary. Dzikuj, e tego wanie dla mnie chcesz". Kiedy to zrobisz, zakoczysz bardzo wany etap. Poniewa zarwno Ty, jak i Twj gos zgadzacie si w sprawie pozytywnej intencji, nie jestecie ju przeciwnikami. Teraz stalicie si sprzymierzecami, ktrzy mog wsppra cowa w celu rozwizania cigle istniejcego problemu: tego, w jaki sposb gos stara si osign swj cel, ofukujc Ci, krytykujc i sprawiajc Ci przykro. W rzeczywistoci to wa nie tego rodzaju ofukiwanie i krytykowanie moe okaza si przyczyn Twojej poraki osigniesz rezultat przeciwny do wspomnianej pozytywnej intencji, ktrej celem jest zapewnie nie Ci pomocy w osigniciu sukcesu.

Negocjowanie z krytycznym gosem wewntrznym


Poniewa zarwno Ty, jak i Twj gos zgadzacie si co do po zytywnej intencji, moesz teraz poszuka innych, dogodniejszych i by moe bardziej skutecznych sposobw na osignicie ce lw, na ktrych Wam zaley. Nastpnym etapem tego procesu jest zadanie gosowi nastpujcego pytania: Czy gdyby istniay inne sposoby na wcielenie w ycie Twojej pozytywnej intencji, co najmniej tak dobre jak to, co w tej chwili robisz, a by moe nawet lepsze, byby zainteresowany wyprbowaniem ich?". To oferta, ktrej Twj gos nie moe odrzuci. Jeeli gos nie zgadza si na posiadanie wikszego wyboru, z pewnoci nie zro zumia propozycji. Niekiedy gos sdzi, e musiaby zrezygnowa

244

R O Z W I J A N I E PEWNOCI SIEBIE

245

z tego, co robi teraz, albo wybra wariant, na ktry si nie zgadza. Jeli gos odmwi, po prostu sformuuj ofert inaczej i przed staw j janiej. Chcesz poszuka innych rozwiza i bdziesz zadowolony jedynie wwczas, gdy gos cakowicie zgodzi si z tym, e przynios one lepsze rezultaty ni to, co robi obecnie. Przejd do nastpnego etapu jedynie wtedy, gdy gos zgodzi si na wsplne poszukiwanie nowych sposobw postpowania. Teraz potrzebujemy pomocy twrczej czci Twojego umy su czci Ciebie, ktra planuje i formuuje nowe pomysy. Popro swoje centrum kreatywnoci, aby wygenerowao mn stwo pomysw zwizanych z tym, jak gos moe zrealizowa dobre zamiary, ktre ma wzgldem Ciebie, a nastpnie popro gos, aby wybra trzy rne odpowiadajce mu dodatkowe spo soby wcielenia dobrych intencji w ycie metody, ktre bd dziaa co najmniej rwnie dobrze, a nawet lepiej od tych, ktre stosuje obecnie. Pragniesz pozna nowe sposoby postpowania, ktre pozwol Ci zyska pewno siebie, a nie upokorz Ci. W miar jak kreatywna cz Twojej osoby bdzie generowa setki potencjalnych rozwiza, Ty wraz z gosem wybierzesz jedynie te, ktre wsplnie uznacie za umoliwiajce znaczc popraw. By moe chciaby zapozna si z przykadem praktycznego zastosowania tej techniki. John poskary si pewnego wieczoru, e ostatnio czuje si nieco smutny, a nawet przygnbiony. Gdy zacz zastanawia si nad tym problemem, odkry wewntrzny gos, ktry mwi mu: Jeste zym czowiekiem". Gdy zapyta gos: Jak masz intencj, mwic co takiego?", usysza odpo wied: Chc, aby zwrci uwag na to, jak traktujesz innych. Ostatnio miae naprawd negatywne nastawianie do spotykanych osb powiniene przesta si tak zachowywa". John by zaskoczony odpowiedzi, ale gdy si nad ni zasta nowi, doszed do wniosku, e gos mia racj. Ostatnio faktycz nie by dla innych niemiy. Odpowiedzia: A gdy przestan mie negatywny stosunek do innych ludzi, co osign?". Gos odrzek: Bdziesz mia wicej szacunku dla samego siebie, a take b dziesz si lepiej ze sob czu". Nastpnie John zapyta: Co z tego,

e bd mia wicej szacunku dla samego siebie?". Usysza od powied: Gdy bdziesz si dobrze czu ze sob samym, bdziesz mia pozytywny stosunek do innych ludzi, a w rezultacie bdziesz mia wicej przyjaci i poprawisz relacje z ludmi". John uzna, e wszystkie te uwagi byy dla niego wartocio wymi informacjami. Zda sobie spraw, e wpad w nawyk kon centrowania si na negatywnych aspektach swojego ycia in nym rwnie nie szczdzi przykrych komentarzy. Dotaro do niego, jak wielk warto ma wewntrzny gos, ktry pragnie, aby zachowa szacunek dla siebie samego, tak by mg popra wi swoje relacje z innymi. Zapyta gos, czy byby zainteresowany innymi zachowania mi, ktre pozwoliyby im wsplnie zrealizowa pozytywn in tencj _ czym innym ni mwienie mu: Jeste zym czowie kiem", co w rzeczywistoci tylko pogbiao problem. Gdy doszli do porozumienia, poprosi swoje centrum kreatywnoci o wy generowanie pomysw na nowe zachowania, w ktre mgby si zaangaowa. Gosowi spodobay si trzy propozycje: John mia odetchn gboko i umiechn si, zanim zacznie odpo wiada na pytania, a take zauwaa to, co inni robi dobrze i komentowa to gos za zgodzi si oferowa Johnowi wspar cie i zwraca uwag na pozytywne aspekty jego zachowania. Na poziomie wiadomoci John zda sobie spraw, e zacho wania takie z pewnoci przyniosyby lepsze rezultaty ni we wntrzny gos, ktry nieustannie go krytykowa. Moesz rwnie negocjowa z gosem w sprawie tego, kiedy zaoferuje Ci informacje zwrotne sugerujce potrzeb poprawy. Informacje zwrotne przekazywane w trakcie wystpienia czsto wpywaj niekorzystnie na jego przebieg, podczas gdy takie same informacje przekazane pniej okazuj si znacznie bardziej przy datne. Popro gos, aby przekazywa Ci informacje zwrotne i su gestie po tym, jak zakoczysz wystpienie. Wielu doskonaych sportowcw nuci co lub powtarza w umyle pozytywn mantr', aby powstrzyma wewntrzne gosy, ktre mogyby im przeszka dza dziki temu mog nieustannie utrzymywa pewno

246

R O Z W I J A N I E P E W N O C I SIEBIE

247

siebie na wysokim poziomie. Sportowcy ci zauwayli, e s znacz nie mniej skonni sucha gosu oferujcego krytyk, jeeli w trakcie wystpu staraj si wsuchiwa" w jaki przyjemny, wewntrzny dwik. Poniej zamieszczono wiczenie stanowice adaptacj pro cesu zwanego szeciostopniow technik przeramowania (ang. Six-Step Reframing), opracowanego przez Richarda Bandlera i Johna Grindera 2 . wiczenie polega na wykonaniu opisanego poniej podsumowania. Podobnie jak w przypadku pozostaych wicze zamieszczonych w tej ksice, im czciej bdziesz je wykonywa, tym wiksza bdzie szansa na to, e stanie si ono zautomatyzowanym elementem Twojego mylenia i reagowania.

5. Centrum kreatywnoci. Popro kreatywn cz Twojej osoby, aby wymylia moliwie jak najwicej alternatywnych zacho wa. Gos wybierze trzy spord najlepszych wariantw te, ktre mu si spodobaj i jego zdaniem bd dziaa rwnie do brze, a by moe nawet lepiej od tego, co robi obecnie. 6. Planowanie przyszoci. Aktywnie wyobra sobie wykonywanie kadego z tych sposobw po kolei i w odpowiedniej sytuacji, aby dowiedzie si, jak skuteczny jest kady z nich. Jeeli nie ktre nie bd dziaa zgodnie z oczekiwaniami, cofnij si do kroku pitego, aby wygenerowa wicej alternatywnych rozwi za. Gdy bdziecie ju mie trzy zachowania, ktre spodobaj si Wam obydwu, zapytaj gos, czy we waciwym momencie zechciaby faktycznie angaowa si w jedn lub wicej takich sytuacji. Gdy ju nabierzesz biegoci w posugiwaniu si tym proce sem, bdziesz mg omija niektre kroki o ile tylko dooysz stara, aby zachowa funkcj kadego z pozostaych. Jeeli na przykad gos oferuje Ci dobre rady, ale Ty nie chcesz ich sucha, poniewa jego ton jest pogardliwy i obraliwy, mo esz powiedzie: Doceniam to, co masz mi do powiedzenia, ale zapewniam ci, e suchabym ci znacznie chtniej, gdyby uy wa agodnego, przyjaznego tonu tak, jak robi to jeden z moich przyjaci. Czy nie zechciaby tak wanie postpowa?". Jeli gos zwraca uwag na wszystkie Twoje pomyki po tym, jak je popenisz, moesz powiedzie: Wiesz duo o bdach, jakie najczciej popeniam w takich sytuacjach wiesz te, kiedy najprawdopodobniej je popeni. Czy zechciaby zosta moim przyjaznym suflerem i z wyprzedzeniem mwi mi, co mam robi, tak abym mg coraz czciej odnosi sukcesy?". Przeramowanie jest niezwykle zharmonizowanym i efektyw nym procesem, ktry moe by wykorzystywany w bardzo zrni cowanych sytuacjach zwizanych z wewntrznymi negocjacja mi". Te same zasady s rwnie skuteczne w przypadku negocjacji lub mediacji midzy ludmi lub organizacjami. Po pierwsze,

WICZENIE 32. PRZERAMOWANIE WEWNTRZNEGO GOSU 1. Krytyczny gos. Pomyl o sytuacji, w ktrej krytykowa Ci wewntrzny gos. Wr do niej i dokadnie posuchaj dwikw, jakie wypowiada ten gos, a take zwr uwag na jego ton, tempo oraz rytm. 2. Pozytywna intencja. Zadaj takiemu gosowi pytanie: Jak masz pozytywn intencj?" lub Co chcesz dla mnie osign, kryty kujc mnie w ten sposb?", a nastpnie posuchaj, co powie. Nadal zadawaj to pytanie, dopki cakowicie nie zgodzisz si z po zytywn intencj, ktr usyszysz. 3. Doce i podzikuj. Doce pozytywn intencj, zgd si z ni i podzikuj gosowi. 4. Popro gos, aby razem z Tob poszuka alternatywnych roz wiza. Zapytaj: Czy gdyby istniay inne sposoby na wcielenie tej pozytywnej intencji w ycie, rwnie dobre, a by moe nawet lepsze od tego, co robisz teraz, byby zainteresowany wypr bowaniem ich?". Poczekaj, a gos bez wahania odpowie tak". R. Bandler, J. Grinder, Frogs into Princes, Utah, 1979. Polskie wydanie: Z ab w ksiniczki, Gdaskie Wydawnictwo Psychologicz ne, Gdask 1995 przyp. tum.
2

248

R O Z W I J A N I E PEWNOCI SIEBIE

249

naley doj do porozumienia w sprawie pozytywnych intencji lub celw. Nastpnie (i tylko wwczas) naley przystpi do odkrywania moliwych alternatywnych opcji lub rozwiza jako zespl. Teraz, gdy dostroie si ju do swoich wewntrznych gosw i tego, co mwisz sam do siebie, bdzie Ci atwiej wsucha si we wzorce sowne, ktre przeszkadzaj Ci osiga osobist efektywno.

si silniejsi i zdolniejsi, a zatem najprawdopodobniej usyszymy je w pozytywnej tonacji. Zastanawiam si, jak dobrze sobie poradz na jutrzejszym spotkaniu". Co najbardziej spodoba si szefowi w moim raporcie?". Chciabym wiedzie, co bdzie szczeglnie dobre w trakcie urlopu".

Problem z negacjami
W rozdziale 1. zwrcilimy uwag na wpyw negatywnych stwier dze: sprawiaj, e zaczynasz myle dokadnie o tym, o czym nie chcesz. A gdy posugujesz si negatywnymi stwierdzeniami, kiedy mwisz do innych, zaczynaj myle o tym, od czego pra gniesz odwie ich uwag. Ten sam proces ma duy wpyw na poziom pewnoci siebie. Powtarzaj zamieszczone poniej stwierdzenia w mylach i uwiadom sobie, jakie przywouj obrazy i uczucia: Nie myl o tym, jak strasznie mogoby Ci pj na zebraniu". Nie martw si tym, co szef myli o Twoim raporcie". Nie musisz si martwi o to, co mogoby pj le w trakcie urlopu". Jak zauwaylimy w rozdziale 1., przeksztacajc te stwier dzenia w owiadczenia dotyczce tego, co chcemy robi, moemy znaczco poprawi pewno siebie. Przydatna moe okaza si rwnie zamiana takich pozytywnych stwierdze w zdania sfor muowane w pierwszej osobie (ja"). Zdania w drugiej osobie (ty") wydaj si pochodzi od kogo innego, a z uwagi na nasz przeszo czsto jestemy przyzwyczajeni do tego, e ich ton jest nieprzyjemny. rdem zda ja" jestemy my sami czujemy

Zmiana uniwersaliw
Kolejnym powszechnym wewntrznym wzorcem jzykowym, kt ry moe bardzo przeszkadza w osigniciu pewnoci siebie, jest przesadne uoglnianie. Takie stwierdzenia jak: Nigdy nie robi niczego dobrze", Jestem podym, zepsutym rodzicem", Wszyscy zawsze mnie odrzucaj" czy Rwnie dobrze mg bym zrezygnowa jestem chodzc porak", s typowymi zdaniami zmniejszajcymi pewno siebie, poniewa rwnie zawieraj ukryte negacje. Nigdy" znaczy nie zawsze", pody" i zepsuty" znaczy nie dobry, odrzucony" znaczy nie zaak ceptowany", poraka" za oznacza nieodniesienie sukcesu". Co si dzieje z Twoim stanem emocjonalnym, gdy kierujesz do siebie jedno z powyszych zda? Czujesz si beznadziejny. Oprcz negacji wszystkie te stwierdzenia zawieraj co innego, co rwnie jest bardzo szkodliwe. Kade z nich zawiera w sobie jakie wszystko lub nigdy jzykoznawcy nazywaj takie opisy generalizacjami. Jeeli kady mnie odrzuca, znajduj si w na prawd trudnej sytuacji to cakiem normalne, e czuj si bezradny. Jeeli nigdy nie robi niczego dobrze, naprawd musz by chodzc porak. Nastpnym razem, gdy pokusisz si o sformuowanie generalizacji, moesz posuy si opisan poniej metod, aby zakwestionowa wewntrzny monolog.

250

R O Z W I J A N I E PEWNOCI SIEBIE

251

Zwr uwag na to, jak bd si zmienia Twoje wewntrzne wyobraenia, gdy bdziesz wykonywa wiczenie. Jeeli mwisz sobie: Nigdy nie robi niczego dobrze", odpo wiedz: Naprawd nigdy? Masz na myli, e nigdy nie byo tak, e zrobiem co dobrze? Co takiego zrobiem, kiedy poniosem porak?". Nastpnie mgby doj do wniosku, e: Udao mi si zro bi kilka rzeczy dobrze. W zasadzie to byo ich nawet cakiem sporo. Tylko czasami si potykam". Zauwa, jak kwestionowanie wewntrznego monologu za czyna zmienia zarwno tre, jak i submodalnoci Twoich wewntrznych reprezentacji (wyobrae). Zadajc sobie tego rodzaju pytania, moesz przej od generalizacji dotyczcych siebie samego, do konkretnej, niezadowalajcej sytuacji, tak by mg skoncentrowa si na niej i zmieni j. Oto kolejny przykad: Zawsze wszyscy mnie odrzucaj". Zauwa, jaki obraz wytwarzasz, gdy wypowiadasz to zdanie. Zadaj sobie pytanie: Ilu ludzi jest w Twoim obrazie, gdy to mwisz?". Prawdopodobnie s ich setki albo nie ma ich wcale. Na stpnie zapytaj pytanie: Kto konkretnie mnie odrzuca?". Wwczas mgby zda sobie spraw z tego, e tak naprawd odrzuca mnie tylko Mary Lou (albo ktokolwiek inny)". Znacznie atwiej jest reagowa na odrzucenie jednej osoby ni na odrzucenie przez setki. Myl o tym, e odrzuca Ci tylko jedna osoba, pozostawia Ci znacznie wiksze pokady nienaru szonej pewnoci siebie. By moe zdajesz sobie ju teraz spraw z tego, e jedn z wanych funkcji Twojego wewntrznego gosu jest tworzenie wewntrznych wyobrae i filmw", ktre mog pozytywnie wpywa na Twoje emocje, pomagajc Ci zachowa kreatywno, zdolnoci i pewno siebie.

Tworzenie afirmacyjnych dialogw wewntrznych


Afirmacje to dotyczce Ciebie stwierdzenia sformuowane w spo sb pozytywny innymi sowy, przedstawiaj raczej to, czego pragniesz, ni to, czego nie chcesz. Sformuowane s w czasie teraniejszym lub przyszym tak, jakby okolicznoci, ktrych dotycz, ju wystpoway lub miay wystpi wkrtce. Rwnie skuteczne jak tworzenie zda w czasie teraniejszym jest stosowanie form podkrelajcych to, e co dzieje si wanie teraz. Zauwa, jak rnie postrzegasz takie zdania, jak czuj si ..." i wanie teraz czuj si...", czy mj gos brzmi" i wa nie teraz mj gos brzmi ...". Tego rodzaju sformuowania do daj do Twojego dowiadczenia aspekt dziaania, tak by stao si ono dla Ciebie bardziej prawdziwe, a take pomagaj Ci zasocjowa si z nim tak, jakby dziao si wanie teraz". Taka aktywna forma sprawia rwnie, e wewntrzne nieruchome wy obraenia zmieniaj si w film" przekazujcy znacznie wicej informacji. Warto wspomnie o jeszcze jednym kryterium. Jeeli wypo wiadasz zdanie afirmujce o znaczeniu sprzecznym z tym, jak siebie postrzegasz, traktujesz je tak, jakby byo nieprawd. Jeeli bdziesz traktowa je jak kamstwo, nie bdzie dziaa lub zo stanie odrzucone przez cz Twojej osoby. Jeeli na przykad zdasz sobie spraw, e czsto jeste nie uprzejmy, afirmacja jestem uprzejmy dla innych" bdzie marno waniem czasu. Jeli jednak zmienisz j na mog si nauczy, jak by uprzejmym dla innych", nie bdzie sprzeczna z Twoimi wnioskami dotyczcymi nieuprzejmoci. Oto kilka przykadw uytecznych afirmacji: Szybko ucz si nowych rzeczy. Codziennie staj si coraz bardziej uprzejmy i czuy dla innych.

252

ROZWIJANIE

PEWNOCI

SIEBIE

253

Jestem wartociow osob, ktra o siebie dba. Mog si nauczy, jak zachowywa si odpowiedzialnie. Mog okazywa sobie czuo. Mog cieszy si ze swojego uczciwego stosunku do innych. Najpierw musisz powici nieco czasu na stworzenie afirmacji, ktra bdzie wana ze wzgldu na to, kim chcesz zosta. Nastpnie musisz wypowiedzie j w mylach i sprawdzi, czy to, czego dowiadczysz, bdzie odpowiada Twoim pragnieniom. Jeeli nie, przepisuj afirmacj, dopki nie bdziesz mg zarea gowa na ni w sposb peny i spjny, bd te ponegocjuj troch z t czci Ciebie, ktra j odrzuca. Afirmacj mog pomc Ci w tworzeniu nowego rodzaju we wntrznego dialogu, ktry bdzie Ci w jaki sposb pomaga. Czsto, gdy znajdujesz si w sytuacjach, w ktrych nie jeste pew ny siebie, Twj wewntrzny dialog nie okazuje si szczeglnie przydatny. Benjamin Franklin regularnie posugiwa si afirmacjami, aby poprawi wizj samego siebie. Mia trzynacie cnt, do ktrych stara si nieustannie dy. Byy nimi: wstrzemiliwo, cisza, porzdek, zdecydowanie, oszczdno, pilno, szczero, spra wiedliwo, umiarkowanie, ad, spokj ducha, czysto oraz po kora. Afirmacj dotyczce tych cnt mia nawet zapisane na kawaku papieru, ktry trzyma w kieszonkowym zegarku, tak aby mg sobie przypomina o deniu do poprawy ycia za ka dym razem, gdy chcia si dowiedzie, ktra jest godzina. W ten sposb nieustannie zwiksza swoj pewno siebie. Chocia afirmacj Franklina dziaay w jego przypadku, u nie ktrych mog one odbija si" od ciany wewntrznego sprze ciwu i w rzeczywistoci jedynie pogarsza sytuacj. Wielu z nas ma wicej ni jeden wewntrzny gos, a niektre z nich s bar dzo sarkastyczne i sceptyczne. Jeeli mwisz sobie mi afirmacj, a inny gos odpowiada sarkastycznie Taak, naprawd?", prawdo podobnie skoczysz, wyobraajc sobie sytuacje, ktre wcale nie pomog Ci osign tego, czego pragniesz.

Jeeli zwrcisz szczegln uwag na wewntrzne dowiad czenia, bdziesz mg z atwoci stwierdzi, czy afirmacja dziaa tak, jakby sobie tego yczy. Jeli na przykad mwisz sobie: Mog nauczy si, jak by bardziej uprzejmym dla innych", jaka wewntrzna odpowied pojawia si w Twoim umyle? Mgby wyobrazi sobie szereg sytuacji, w ktrych powicasz innym wicej uwagi lub pytasz osoby, ktre s uprzejme, jak one to robi, by dobrze si po czu, kierujc swoje ycie ku lepszym kontaktom z innymi. Z drugiej strony, mgby usysze drwicy wewntrzny gos, a nastpnie zobaczy olbrzymi kola przedstawiajcy wszystkie te sytuacje, w ktrych bye nieuprzejmy dla innych i czue si z tym le. Jeeli reagujesz w ten sposb, zawsze moesz posuy si technik przeramowania, ktrej nauczye si w poprzed nim podrozdziale, aby to zmieni. Pozytywn intencj drwicego gosu najprawdopodobniej jest powstrzymanie Ci od faszy wego optymizmu i rozczarowa, ktre niekiedy wystpuj po tego rodzaju deklaracjach. Dopki jednak nie wprowadzisz ta kich zmian, nie posuguj si afirmacjami, poniewa wanie dowiedziae si, jak odbij" si od muru wewntrznego scep tycyzmu. Wspomnielimy ju o dwch zasadach afirmacji: formuuj je w sposb pozytywny i umieszczaj je w teraniejszoci lub w bliskiej przyszoci.

Zamiana frustracji w elastyczno


Dziki nastpnemu wiczeniu poznasz wicej wariantw zacho wania, w sposb systematyczny wizualizujc alternatywne me tody postpowania. Technika ta moe okaza si szczeglnie uyteczna, gdy jeste sfrustrowany i utkne" w sytuacjach, w ktrych lepiej byoby by zrelaksowanym i mie wicej mo liwoci wyboru.

254

ROZWIJANIE

PEWNOCI

SIEBIE

255

W trakcie szkolenia z negocjacji pewna kierowniczka poskar ya si, e w kontaktach z szefem nie jest tak elastyczna, jak chciaaby by. Wspomniaa, e jest zwykle bardzo rozmowna i otwarcie wyraa opinie w obecnoci innych, jednak jest roz czarowana, poniewa nie udaje jej si to w obecnoci przeo onego. Opowiedziaa o pewnym zdarzeniu z niedalekiej przeszoci, gdy zostaa wezwana do jego biura powiedzia jej o bardzo znaczcych zmianach w zakresie jej obowizkw jako kierow niczki dziau komputerowego. Siedziaa cicho i nie miaa odwagi przekaza szefowi istotnej informacji, ktrej nie posiada, a ktra przyczyniaby si do zmiany jego decyzji. Czua si wwczas bardzo pasywnie i niekomfortowo, a zachowywaa si bardzo nieasertywnie. Chciaa bardziej panowa nad sob, skoncentro wa si i poczu si osob bardziej inteligentn. Aby to osign, wyprbowaa technik tworzenia wyobra eniowych filmw przedstawiajcych trzy rne sposoby zacho wania, w jakie moga zaangaowa si w tamtej sytuacji. W pierw szym filmie zobaczya, jak gboko oddycha i powtarza sobie: Umys uwany, ciao spokojne". W drugim filmie wy obrazia sobie, jak przecza si w perspektyw innego, aby odzyska empati w stosunku do szefa. W trzecim filmie naj pierw pytaa szefa, jakie mia intencje, zmieniajc jej zakres obowizkw, a nastpnie przekazywaa mu informacj, ktrej potrzebowa, aby zmieni swoj decyzj. Gdy faktycznie zaangaowaa si we wspomniane filmy i prze wiczya dokonywanie tych trzech wyborw w biurze szefa, od krya, e pierwszy wariant, kontrolowanie oddechu w celu zrelak sowania si, dziaa najlepiej, pozwalajc jej osign wewntrzny komfort tak, by moga przej do wariantu trzeciego. Drugi wariant, cho uyteczny, w tej konkretnej sytuacji okaza si nieprzydatny. Aby przekona si do zaangaowania w nowe zachowanie, wyobrazia sobie, jak szef mwi do niej zza biurka. Nastpnie wyranie wyobrazia sobie, jak robi to, co sobie zaplanowaa,

mwic: Zrobi to. Mog sobie poradzi z dodatkowymi obo wizkami". Gdy wykonaa to wiczenie, jej uczucia wzgldem siebie i kontaktw z szefem zmieniy si diametralnie. WICZENIE 33. OD FRUSTRACJI DO ELASTYCZNOCI 1. Sytuacja, w ktrej brak Ci pomysw. Pomyl o sytuacji, w ktrej nie szo Ci tak dobrze, jakby chcia. Najpierw zaangauj si w t sytuacj na tyle dugo, eby uwiadomi sobie swoje uczucia. Na stpnie nazwij je -r nadaj im takie nazwy, jak zakopotanie", przeraenie", niepokj", oszoomienie", strach" itp. 2. Pozycja obserwatora. Teraz zdystansuj si od tego zdarzenia i obejrzyj siebie zachowujcego si dokadnie tak, jak to miao miejsce w tamtej sytuacji. Gdy bdziesz oglda ten film, zbie rzesz informacje zarwno wiadomie, jak i niewiadomie. 3. Wybierz uczucie. Gdy bdziesz oglda t scen, zapytaj sie bie, jakiej emocji lub uczucia chciaby dowiadcza w takim kon tekcie, i nazwij je moe to by koncentracja", chodzenie po ziemi", asertywno", spokj", podekscytowanie", sta o" itp. 4. Dokonaj przegldu nowych zachowa. Pamitajc o wspo mnianej pozytywnej emocji, popatrz w gr i zobacz, jak w da nej sytuacji angaujesz si w rne zachowania, dziki ktrym mgby poczu si tak, jak chcesz. Powi nieco czasu, aby zoba czy, jak postpujesz w tej sytuacji, wybierajc co najmniej trzy zachowania rnice si od tego, co niegdy zrobie pami taj, aby co najmniej jeden z wariantw by miay i humory styczny: ma by to co, czego nie wziby pod uwag w prze szoci. Nie musisz nawet tego robi, ale przemylenie takiej ewentualnoci zwikszy Twoj elastyczno. Przeprowad pr by z kadym z takich wariantw i wprowad odpowiednie mo dyfikacje. Nie auj czasu, aby wykona to wiczenie dokadnie. 5. Przeprowad prby" nowych zachowa. Teraz zasocjuj si z zachowaniem, o ktrym najpierw pomylae, i wyobra sobie, e znajdujesz si w owej sytuacji, zachowujc si w ten sposb tak, aby uwiadomi sobie, co czujesz. Jak to zachowanie wywo uje intensywne emocje, ktrych pragniesz?

256

R O Z W I J A N I E PEWNOCI SIEBIE

257

Nastpnie zapomnij na chwil o pierwszym wariancie i za angauj si w drugie zachowanie, ktre sobie wyobrazie, do wiadczajc wszystkiego, co si z nim wie, i sprawdzajc in tensywno emocji, ktre chcesz odczuwa. 6. Porwnaj warianty. Ktry z tych dwch wariantw zapewnia Ci silniejsze emocje lub wydaje si by najlepszym wyborem? Zapamitaj go jako swojego faworyta i na razie przesta o nim myle. Teraz jeszcze raz zaangauj si w ostatni wariant, spraw dzajc intensywno wytworzonych emocji. Porwnaj ten wa riant z faworytem i wybierz ten, ktry najbardziej Ci odpowia da. Jeeli aden z nich nie jest szczeglnie zadowalajcy, wr do wczeniejszego etapu wiczenia, aby stworzy jeszcze wicej wariantw zachowa, dopki nie dotrzesz do tego, ktry na prawd Ci si spodoba. Po wybraniu nowego ulubionego wa riantu usyszysz entuzjastyczny gos wewntrzny mwicy: Wanie to zamierzam zrobi". 7. Planowanie przyszoci. Teraz zautomatyzuj nowy wybr, mylc o zewntrznym bodcu, ktry bdzie wystpowa, gdy ponownie znajdziesz si w podobnej sytuacji. Jeeli na przykad byo ni publiczne przemawianie, bodcem mogoby by zoba czenie grupy ludzi oczekujcych na Twoj przemow bd zoba czenie przed sob podium. Jeeli zdecydujesz si na porozmawianie z szefem, bodcem mogoby by zobaczenie lub usyszenie tej oso by. Jeeli wybierzesz rozmawianie przez telefon z rozzoszczonym klientem, bodcem mogyby by pokrzykiwania na drugim ko cu linii. Najpierw wyobra sobie bodziec, a nastpnie zaangauj si w sytuacj, zachowujc si w nowy, wybrany sposb tak, aby robic to, zaprogramowa nowe zachowanie na przyszo.

Twrcza wizualizacja
W tym wiczeniu, podobnie jak w wielu poprzednich, wykorzy stalimy pewien dwuetapowy proces, ktrego jeszcze dokadnie nie omwilimy. W trakcie wizualizacji celu lub przyszego zacho wania warto wykonywa j z pozycji obserwatora. Wwczas

mona atwo zosta montayst" filmu, szybko odtwarza wiele rnych scenariuszy, wycina nieodpowiednie fragmenty i do dawa nowe, dopki nie uzyska si filmu, ktry wyglda dobrze z pozycji obserwatora. Dziki tej perspektywie zyskujesz rw nie wiele cakiem wartociowych informacji dotyczcych tego, jakby si czu, gdyby zaangaowa si w okrelon sytuacj, poniewa w miar ogldania ukoczonego filmu moesz obser wowa wyraz swojej twarzy oraz oblicza innych zaangaowa nych osb. Aby przeoy taki film obserwatora na faktyczne zachowa nia w rzeczywistym wiecie, naley zasocjowa si z nim, przyj mujc perspektyw ja i przeywajc go, aby w miar rozwoju akcji dowiadywa si, jak to jest by w rodku". Robic to, wykonujesz trzy czynnoci: po pierwsze, sprawdzasz, aby upew ni si, e dany scenariusz jest naprawd tak dobry, jak Ci si wydawao. Po drugie, biorc udzia w takim filmie", moesz od kry, e nadal chcesz wprowadzi kilka drobnych poprawek moesz te zauway, e nie wzie pod uwag pewnych istot nych uwarunkowa i musisz wrci na stanowisko montaysty, aby ponownie rozpocz edycj. Po trzecie, przeprowadzasz prb tego, jak faktycznie wykorzystasz nowe zachowanie, progra mujc si na automatyczne rozpoznawanie bodcw w sposb, ktry przedstawie w filmie obserwatora, dodajc emocje, smaki i zapachy, dziki ktrym dowiadczenie stanie si w peni realne i przekonujce. Na wszystkich dotychczasowych etapach zakadalimy, e dana osoba jest kompetentna i potrzebuje jedynie pewnoci siebie, aby poczu si komfortowo i mie motywacj do korzystania z takiej kompetencji. Jest to oczywicie prawda na przykad w przypadku tremy. Wiesz, e dana osoba jest w stanie mwi pynnie w innych sytuacjach, ale stajc przed grup jako traci umiejtno wypowiadania si w sposb spjny. Chocia pewno siebie jest podstaw wiczenia zdolnoci, niekiedy brakuje nam jej z bardzo prostego powodu: jeszcze nie mamy kompetencji, aby robi co dobrze. Komu moe brakowa

258

R O Z W I J A N I E P E W N O C I SIEBIE

259

pewnoci siebie na przykad dlatego, e nigdy nie robi pewnej rzeczy. Czy suchae kiedykolwiek mwcy, ktry by pewny siebie, ale nudzi, poniewa nie starczao mu umiejtnoci, aby zaprezentowa temat wystpienia? Co sprawia, e kto jest kompetentny lub naprawd w czym dobry? Pomyl o dowolnym zadaniu, ktre potrafisz wykony wa dobrze i z atwoci na przykad takim, jak prowadzenie samochodu. Pamitasz, kiedy po raz pierwszy prowadzie samo chd? Prawdopodobnie czue si nieco zakopotany wszyst kimi czynnociami, ktre musiae wiadomie wykonywa, aby jecha ulic, zwaszcza jeli samochd by wyposaony w rczn skrzyni biegw. Siedziae tam i prbowae kierowa, spo glda przez okno, patrze w lusterko wsteczne, koordynowa sprzgo i gaz, starajc si jednoczenie zapamita zasady ruchu drogowego. By moe raz czy dwa zgas Ci silnik, zanim w ogle uruchomie auto. Po jakim czasie stae si kompetentnym kierowc, ale zadanie to nadal wymagao powicania wikszej czci wiadomej uwagi. Teraz, po upywie pewnego czasu, gdy ju zdobye nieco dowiadczenia, moesz prawdopodobnie wsi do samochodu i przejecha pidziesit mil, nawet nie mylc o tym, co robisz lub dokd jedziesz. Rozwine pewn cz swojej osoby, ktra potrafi prowadzi samochd automa tycznie i najprawdopodobniej bezpiecznie nie musisz wia domie o tym myle. Za kadym razem, gdy uczysz si robi co dobrze, przechodzisz przez te same etapy uczenia si: Niewiadoma niekompetencja. Zanim zaczniesz myle o na uczeniu si czego, nie zdajesz sobie sprawy z tego, jak bardzo jeste niekompetentny nawet si nad tym nie zastanawiasz. wiadoma niekompetencja. Gdy zaczynasz uczy si nowej umiejtnoci, stajesz si wiadom swojej niekompetencji. wiadoma kompetencja. Po zdobyciu pewnej praktyki mo esz sta si kompetentny w zakresie jakiej umiejtnoci, ale znaczna cz tej kompetencji jest cakowicie wiadoma mu sisz myle o tym, co robisz.

Niewiadoma kompetencja. Ostatecznie moesz dotrze do punktu, w ktrym opanujesz umiejtno tak dobrze, e stanie si ona niewiadoma. Po prostu robisz co, nie muszc wiado mie zwraca na to uwagi. Wiedzc, e nieuchronnie przejdziemy przez te etapy, gdy bdziemy si czego uczy, moemy akceptowa i tolerowa niemoliwe do uniknicia bdy, ktre bdziemy popenia po drodze". Wielu z nas wyznacza sobie niewiarygodnie wysokie stan dardy, ktre powstrzymuj nas od prbowania czego nowego dlatego, e wiemy, i pocztkowo nie bdziemy tego robi do brze. Pomyl, jak wygldaoby Twoje ycie, gdyby powstrzyma si od prbowania nowych rzeczy, kiedy bye mody. Wyobra sobie, e gdy uczye si chodzi, podcigne si na krzele, wykonae chwiejny krok naprzd i upade, mylc: Kurcz, wicej tego nie zrobi naprawd musiaem wyglda jak palant". ycie nie byoby dla Ciebie zbyt interesujce, gdyby to zrobi nadal pezaby na czworakach. W dziecistwie nieustannie podejmowae kolejne prby, dopki nie osign e powodzenia. Procesy wizualizacyjne NLP nie sprawi, e natychmiast osigniesz doskonao, ale gruntownie Ci przygo tuj i pomog skutecznie zaangaowa si w sytuacj, w ktrej bdziesz mg dalej si uczy. Pamitaj, e gdy uczysz si cze go nowego, wykorzystywanie otrzymywanych na bieco informacji zwrotnych jest jednym z najwaniejszych elemen tw nauki. Kolejnym zaoeniem NLP jest stwierdzenie, i nie ma cze go takiego jak poraka s tylko informacje zwrotne. Robert Dilts ma przyjaciela, ktry jest wynalazc. Wyprbowuje on wiele rzeczy, ktre nie dziaaj. Pewnego razu Robert zapyta go: Jak to si dzieje, e nie zniechcasz si, wyprbowujc tak wiele niedziaajcych wynalazkw?". Wynalazca odpowiedzia: Kie dy co nie dziaa, zdaj sobie spraw z tego, e jest to rozwi zanie innego problemu".

260

ROZWIJANIE

PEWNOCI

SIEBIE

261

Jeszcze inne zaoenie NLP brzmi: kade zachowanie w pew nym kontekcie jest uyteczne. Kiedy programujesz nowe za chowanie, ktre nie przynosi dobrych rezultatw, wiadczy to jedynie o tym, e w danym kontekcie musisz sprbowa czego innego. Za kadym razem, gdy wyprbowujesz co, co nie dziaa, otrzymujesz dobre informacje dotyczce tego, co jeszcze mo goby okaza si skuteczne. Jak kto kiedy powiedzia: Do bry osd wynika z dowiadczenia. Dowiadczenie wynika ze zego osdu".

Jest to sposb umoliwiajcy dokonywanie nieustannych prze gldw podejmowanych dziaa i zmienianie tych zachowa, kt re nie przynosz podanych rezultatw. Dziki temu to, co mgby uwaa za poraki, przeradza si w informacje zwrotne dotyczce zmian i ulepsze, ktre mgby wprowadzi. Wyko rzystywanie takich codziennych analiz w sposb, ktry wanie opisalimy, moe zapewni Ci niewiarygodne poczucie zadowo lenia z siebie ze wzgldu na dziaania podejmowane w wiecie zewntrznym to naprawd wspaniae narzdzie do budowa nia pewnoci siebie!

Codzienne budowanie pewnoci siebie


Jednym ze sposobw na upewnienie si, e nieustannie doko nujesz nowych wyborw zachowa i budujesz pewno siebie, jest uwzgldnienie procesu zmiany frustracji w elastyczno w codziennym planie zaj. Oto jak to zrobi. Zanim pogrysz si we nie, wywietl film" przedstawiajcy miniony dzie oraz czynnoci, jakie wykonywae w jego trak cie. Zatrzymaj si, gdy dotrzesz do sceny, w przypadku ktrej nie bdziesz cakowicie zadowolony ze swojego zachowania. Dokadnie przeanalizuj j, aby zebra informacje dotyczce tego, co si stao, oraz tego, jakie byy Twoje cele i intencje. Nastp nie ponownie odtwrz taki film", ale tym razem zachowuj si tak, aby by zadowolony ze swojego postpowania w spo sb, ktry zapewni Ci lepsze rezultaty. Dostosowuj t scen, dopki nie znajdziesz zachowania, ktre okae si naprawd odpowiednie. Nastpnie zobacz albo usysz bodziec, ktry bdzie elementem zewntrznego otoczenia takiej sytuacji i wyobra sobie, e znajdujesz si w samym jej centrum, zachowujc si w nowy sposb. Wykonujc ten proces, zbudujesz nowe, bar dziej kreatywne zachowanie, ktre bdziesz mg wykorzysta w przyszoci.

Nadzieje i oczekiwania
Analizujc rozmaite rodzaje wizualizacji, ktrych uczy si w celu umoliwienia zmiany zachowa, mona niespodziewanie doj do wniosku, e niektre osoby stosujce wizualizacj osigaj zdumiewajce i ekscytujce efekty, podczas gdy inne niewiele albo nic. Ci, ktrym udaje si wprowadza zmiany, pod pewnym wzgldem znaczco si wyrniaj. Przyjrzyjmy si Twoim wasnym procesom mylowym, aby znale dodatkowy wymiar funkcjonowania tego mechanizmu. Pomyl o czym, co mogoby zdarzy si jutro. Wyobra sobie na przykad, e zaplanowae na jutro wycieczk za miasto, a wedug prognozy pogody ma by adny dzie. Powiedz sobie: Mam nadziej, e jutro bdzie sonecznie" i zwr uwag na to, jakie obrazy, dwiki, a by moe sowa wywouje w Twoim umyle taka nadzieja. Nastpnie powiedz: Spodziewam si, e jutro bdzie sonecznie" i zauwa, jakie wyobraenia wi si z oczekiwaniem. Gdy bdziesz porwnywa wspomniane dwa dowiadczenia, zwr uwag na kilka szczegw. Czy masz do czynienia z jed nym czy z dwoma obrazami? Czy obraz jest nieruchomy, czy widzisz film? Zwr uwag na miejsce, jasno, przejrzysto,

262

R O Z W I J A N I E PEWNOCI SIEBIE

263

ilo kolorw, rozmiary, ramy itp. Czy patrzysz wasnymi oczami, czy jeste swego rodzaju obserwatorem tego, co si dzieje? Zwr te uwag na wszelkie dwiki lub stwa, ktre pojawiaj si w Twoich mylach. Czy masz jeden czy dwa glosy? Moe jest ich wicej? Zauwa wszelkie szczegy, takie jak umiej scowienie, kierunek, szybko, ton lub intensywno wszelkich gosw lub dwikw. Zwr szczegln uwag na to, jak owe submodalnoci rni si w zalenoci od tego, czy miae na dziej, e co si zdarzy, czy oczekiwae, e to si zdarzy. Jak silne jest Twoje przekonanie, e jutro bdzie sonecznie, gdy porwnujesz nadziej z oczekiwaniem? Zapamitaj lub zapisz cechy oczekiwania, poniewa mog one okaza si cakiem istot ne na etapie programowania nowych zachowa. U wielu osb reprezentacj oczekiwania jest jeden obraz. Na pocztku moe by zdysocjowany, ale pod koniec s z nim zwylde zasocjowane patrz wasnymi oczami. Czsto obraz jest penokolorowy, jasny, przejrzysty, a by moe nawet towarzyszy mu gos rzeczowo informujcy: Oczywicie wanie to si zdarzy". Czujesz, e oczekiwania maj wiele wsplnego z rze czywistoci. Nadziej natomiast wikszo ludzi obrazuje sobie w dwo jaki sposb jako to, co mogoby si zdarzy, oraz to, co mo goby si nie zdarzy. Sysz gos mwicy moe tak, a moe nie". Niekiedy nadzieja wie si z jednym obrazem, ale zwy kle jest on odlegy, rozmyty, nieruchomy i niezbyt kolorowy. Mylc o czym w ten sposb, pozostajemy peni wtpliwoci, czy co si zdarzy, czy nie. Podczas gdy samo oczekiwanie jawi si zwykle w umyle jako duo trwalsze i bardziej rzeczywiste. Dysponujc takimi wiadomociami wstpnymi, zaangauj si w opisany poniej proces. Zacznij od zaplanowania wyniku, ktry zwizany jest z wiksz pewnoci siebie w konkretnej sytuacji. Jak chcesz si zachowywa w wybranym kontekcie? By moe pragniesz wykaza si wiksz pewnoci siebie

w trakcie rozmowy o prac. Zastanw si, jak chciaby zacho wywa si w takiej sytuacji by moe zdecydujesz, e chcesz wyglda na spokojnego i nieco zrelaksowanego, mie suche pachy, elastyczn postaw, przyjemnie si umiecha, wykaza si umiejtnoci artykuowania myli, pochwali si agodnym, pewnie brzmicym gosem mie poczucie rwnowagi i pa nowania nad sytuacj. Jeeli naprawd chcesz by precyzyjny, dokadnie spisz to, do czego dysz. Szczegowo przeanalizuj wynik, aby upewni si, e jest to co, czego naprawd chcesz co, co warto mie. Zadaj sobie pytanie: Czy istnieje powd, dla ktrego nie powinienem pragn osignicia tego wyniku?" lub Czy mam jakiekolwiek zastrzeenia do tego wyniku?". W tym momencie moesz zechcie ponegocjowa z tymi czciami Two jej osoby, ktre wykazuj niech. Gdy ju solidnie zdefiniujesz wynik, odpr si i otwrz" umys. Zacznij wizualizowa taki wynik, korzystajc z odkrytych wczeniej submodalnoci charakteryzujcych stan oczekiwania. Jest to najwaniejsza cz procesu. Stosujc submodalnoci stanu oczekiwania, przekazujesz swojemu umysowi bardzo prze konujcy komunikat, informujc go, e zdarzy si to, czego si spodziewasz. Jeli chodzi o pewno siebie w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej, mgby odtworzy ca rozmow od pocztku do koca, tworzc j tak, aby odpowiadaa Twoim oczekiwaniom, i jednoczenie wbudowujc w ten obraz pewno siebie dziki submodalnociom stanu oczekiwania. Wizualizuj swj wynik jako oczekiwanie, dopki nie poczu jesz, e w peni si z nim identyfikujesz, a nastpnie zakocz wiczenie i oczekuj, e go osigniesz. Stosujc ten proces re gularnie do tworzenia wynikw, ktre chcesz osign, bdziesz w stanie utrzymywa aktywne zaangaowanie we wasny oso bisty rozwj.

264

Czego si dowiedziae
W tym rozdziale odkrye wiele technik, ktre moesz wyko rzystywa w celu budowania pewnoci siebie. W szczeglnoci nauczye si, jak: Sprawia, aby krytyczny gos stawa si pomocnym sprzy mierzecem, odkrywajc jego pozytywn intencj. Przeprowadza burz mzgw, poszukujc pomysw na wcielanie w ycie pozytywnej intencji wewntrznego gosu w bardziej poyteczny sposb. Przeformuowywa negatywny monolog wewntrzny, prze ksztacajc go w afirmacje zdania twierdzce sformu owane w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Dziki kreatywnej wizualizacji zamienia frustrujce sy tuacje w okazje do dokonania wyboru. Tworzy solidne i przekonujce pozytywne oczekiwania. Nauczye si, e Twj mzg zawsze stara si najlepiej, jak potrafi, a take e moesz na niego liczy, oczekujc, e bdzie robi to, co nauczy si robi. Moesz wykorzystywa wewntrz ny jzyk mzgu, aby zmienia jego program, tak aby mg tworzy wicej tego, czego pragniesz dla siebie. Codziennie za znacz w terminarzu por, kiedy powicisz troch czasu, aby wykorzysta te potne techniki w celu budowania pewnoci siebie. Nikt nie moe tego zrobi za Ciebie. Zasugujesz na to zasuguj na to wszystkie elementy (manifestacje) Twojej osoby.

ROZDZIA

10.

Rozwijanie umiejtnoci doceniania siebie i budowanie wiary w siebie


Stajemy si tym, o czym mylimy.
EARL NIGHTINGALE

Zalety doceniania samego siebie

zym jest wiara w siebie1? Prawdopodobnie najlepiej mo na j zdefiniowa jako obiektywne i korzystne wraenia zwizane z wasn osob wpywajce na wszystkie nasze do wiadczenia. To do odwane okrelenie, a jednak prawie kady psycholog, doradca, motywator, odnoszcy sukcesy biznesmen, psychiatra oraz psycholog zgodzi si, e wiara w siebie stanowi podstaw spokoju umysu oraz osobistej satysfakcji. Oczywicie, im silniejsza jest Twoja wiara w siebie, tym lepsze bdzie Twoje ycie. Silna wiara w siebie to przekonuj ce nastawienie, ktre moe pomc Ci poczu si ze sob do brze i naprawd siebie doceni. Daje Ci poczucie prawdziwej przynalenoci bezproblemowego wczuwania si w kad sytuacj. Sprawia, e czujesz si bezpiecznie i dysponujesz oso bist si, ktra pozwala Ci zmienia si na lepsze. Moe zapewni Ci energi umoliwiajc stawianie czoa nowym wyzwaniom oraz odwane patrzenie w kierunku nieodkrytych obszarw
Ang. self-esteem, pojcie to mona take tumaczy jako wysoka samoocena lub ufanie sobie przyp. red.
1

266

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

267

ycia, a take wzbogaci tre i smak wszystkich Twoich do wiadcze. Powi chwil i przypomnij sobie okres ycia, gdy czue si ze sob szczeglnie dobrze. Niezalenie od tego, jak dawno to byo, cofnij si do tego czasu i zobacz to, co wtedy widzia e, usysz to, co wtedy syszae, i poczuj to, co wtedy czue. Zauwa, jak dobrze si wtedy czue i jak dobrze czujesz si teraz, jedynie mylc o tamtym przeyciu. Pomyl, jakie byoby Twoje ycie, gdyby mg decydowa o tym, e chcesz dobrze si ze sob czu i by dla siebie jeszcze bardziej wyrozumiay, gdy tylko zechcesz, po prostu dokonujc odpowiedniego wybo ru. Co Ci powstrzymuje od podejmowania takich decyzji? Co powstrzymuje Ci od poczucia silnej wiary w siebie? Wikszo ludzi nie czyni tego, poniewa po prostu nie zna konkretnych krokw, jakie trzeba podj, aby to osign. Chocia dosownie wszyscy profesjonalici zajmujcy si ludz kimi osigniciami zgadzaj si co do wartoci oraz znaczenia wiary w siebie, w rzeczywistoci jedynie niewielu potrafi nauczy nas, jak j osiga. Kady mwi o wierze w siebie, ale wydaje si, e nikt nie wie, jak nauczy skutecznych sposobw jej osigania. Na szczcie w tym miejscu przychodzi nam z pomoc zo rientowana na osignicia technologia programowania neurolingwistycznego, oferujc naprawd skuteczne rozwizania. Dziki NLP moesz z atwoci opanowa konkretne etapy umoli wiajce wykorzystywanie mzgu w sposb, ktry znaczco wpy nie na Twoj wiar w siebie, co z kolei bdzie miao wpyw na poziom Twoich osobistych osigni.

aby zbudowa siln wiar w siebie. Prawdopodobnie przeko nae si o tym wielokrotnie na wasnej skrze by moe jednak warto byoby, abymy powtrzyli: sia woli wszystkich ludzi na wiecie nie wystarczy, aby stworzy obiektywne i ko rzystne wraenia zwizane z Twoj osob, ktre wpynyby na wszystkie Twoje dowiadczenia. Wykorzystywanie siy woli do budowania silnej wiary w siebie jest niezwykle wyczerpujce i po prostu nie dziaa. Tym, czego potrzebujesz, jest know-how. Dziki NLP wiemy, e silna wiara w siebie zaley od we wntrznej mapy lub od tego, jak sobie siebie wyobraasz. Innymi sowy, wiara w siebie nie zaley od tego, jaki faktycznie jeste, tylko od tego, jak mylisz o sobie. Zmie wewntrzne wyobrae nia swojej osoby, a zmieni si Twoja wiara w siebie. Nie musisz si wysila po prostu pomyl o tym. To naprawd proste.

Tre i forma
Programowanie neurolingwistyczne uznaje, e sposb, w jaki wizualnie postrzegamy siebie samych, ma decydujcy wpyw na to, co odczuwamy w stosunku do siebie. Forma oraz tre we wntrznych obrazw wasnej osoby s wizualnymi cegami, z ktrych zbudowane s silna oraz saba wiara w siebie. Podobnie jak kade inne dowiadczenie, intensywno wi zerunku siebie samych zaley od submodalnoci wizualnych elementw wizualnych, ktre tworz struktur lub form ka dego obrazu. Zazwyczaj wizerunek samego siebie, ktry jest may, ciemny i odlegy, wydaje si mniej intensywny i rzeczywisty, ni wizerunek, ktry jest duy, jasny i bliski. Poniewa forma jest rna, rna jest rwnie intensywno. Z drugiej strony, tre wasnego wizerunku wpywa na to, czy ma on charakter pozytywny, czy negatywny. Jeeli na przykad ty" w Twoim wizerunku wasnym bdzie rozmyte lub w jaki sposb le uformowane, bdziesz prawdopodobnie

Sia woli i wiara w siebie


Sia woli ma bardzo niewiele wsplnego z pogbianiem wiary w siebie. Nie musisz wysila umysowych mini, aby zmieni spo sb mylenia o sobie. Szczerze mwic, sia woli nie wystarczy,

268

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

269

czu si cakiem inaczej w stosunku do siebie ni wtedy, gdy Twj wizerunek wasny bdzie pozytywny, peny i kompletny.

umoliwiby stworzenie takiego bezpieczestwa finansowego, jakiego naprawd pragna.

Tre sabej wiary w siebie


Brak wiary w siebie wie si zwykle z wizerunkiem wasnym, ktry pod wzgldem wizualnym charakteryzuje si bardzo inten sywn form oraz bardzo negatywn treci. Na przykad Jean, trzydziestoparoletnia specjalistka, stwierdzia, e nie jest w stanie osign bezpieczestwa finansowego mimo e wiedziaa, i dysponuje odpowiednim potencjaem. Pracowaa bardzo ciko, ale zawsze co j stopowao. Gdy powicia kilka chwil, aby zastanowi si nad wewntrznym wizerunkiem swojej osoby, odkrya, e pielgnowaa bardzo negatywny i napawajcy nie pokojem wizerunek wasny. Jean wyranie widziaa siebie jako osob nienaturalnie zgarbion i pust w rodku". To jednak nie wszystko. Widziaa ten obraz jako kolorowe zdjcie due, jasne i znajdujce si tu przed jej oczami. Poniewa tre wizerunku wasnego (zgarbione, wydrone" ciao) bya tak niepokojca, a forma charakteryzowaa si in tensywnoci (duy, jasny i bliski), Jean odczuwaa niepokj, gdy tylko pomylaa o swojej osobistej wartoci, a co za tym idzie, brakowao jej wiary w siebie. Naturalnie niezalenie od tego, co usyszaaby o swojej pracy od koleanek i kolegw, niezalenie od tego, jakie otrzymaaby pochway i nagrody, Jean nie wierzya, e bya wartociow istot ludzk. Po prostu nie postrzegaa siebie w ten sposb. Gdy porwnywaa obrazy, ktre widziaa oczami wyobrani, z tym, co mwili o niej inni, wierzya w to, co widziaa, i miaa do siebie bardzo negatywny stosunek. Poczenie intensywnej formy z negatywn treci sprawiao, e Jean czua si na prawd kiepsko. Wynikajcy z takiego podejcia brak wiary w siebie przeszkadza jej w wykorzystywaniu potencjau, ktry

Tre i forma bardzo silnej wiary w siebie


Z drugiej strony, bardzo silna wiara w siebie charakteryzuje si zwykle pozytywnym wizerunkiem wasnym, ktry rwnie ma bardzo intensywne submodalnoci pod wzgldem formy. Na przy kad gdy Jean ukoczya Autobiografi (wiczenie NLP, ktrego nauczysz si w tym rozdziale), w kocu zobaczya siebie w spo sb, ktry cakowicie rni si od jej dotychczasowego postrze gania wasnej osoby. Jean ujrzaa siebie jako osob pen i kom pletn, w rzeczywistych rozmiarach, a take umiechnit i promieniejc pewnoci siebie. Taki wizerunek wasnej osoby przybra na intensywnoci, gdy sta si panoramicznym, jasnym i kolorowym filmem. Tego rodzaju kombinacja spowodowaa, e zacza odczuwa naprawd siln wiar w siebie. Dzi nie tylko dobrze si ze sob czuje, lecz rwnie od dawna poda drog do finansowej wolnoci, na ktrej jej zaley.

Struktura wiary w siebie: odmiany treci i formy


Poniewa tre moe by pozytywna lub negatywna, a forma moe by mniej lub bardziej intensywna, istniej cztery odmiany poczenia treci i formy. Jak moge przekona si, analizujc przykad Jean, subiektywna struktura bardzo silnej i bardzo sa bej wiary w siebie ma nastpujce cechy:

270

ROZWIJANIE

UMIEJTNOCI

271

1. Bardzo silna wiara w siebie skada si z intensywnej formy i pozytywnej treci. 2. Bardzo saba wiara w siebie skada si z intensywnej formy i negatywnej treci. 3. Na umiarkowanie siln wiar w siebie skada si pozytyw ny wizerunek wasny reprezentowany w bardzo agodnej formie. W takim przypadku, aby wzmocni odczuwanie wiary w siebie, mgby po prostu zmieni form, inten syfikujc submodalnoci. Forma pozytywnego wizerunku wasnego mogaby sta si bardziej kolorowa, janiejsza, bardziej ruchoma mgby wprowadzi dowolne zmia ny submodalnoci, starajc si uczyni j bardziej inten sywn. Pozytywna tre pozostaaby taka sama, podczas gdy forma ulegaby intensyfikacji, dziki czemu przekaz byby bardziej przekonujcy. 4. Umiarkowanie negatywna wiara w siebie to negatywny wizerunek wasny reprezentowany w do umiarkowanej intensywnej formie. W takim przypadku naley zmieni zarwno form, jak i tre. Po pierwsze, negatywny wi zerunek wasny moe sta si pozytywny dziki zmianie treci tego, co widzisz wwczas niewielki wpyw mgby sta si bardziej skuteczny, gdyby udao Ci si zmieni form tego, co widzisz. Obrazy siebie samych, ktre pielgnujemy w umysach, mog by intensywnie negatywne lub intensywnie pozytywne mo liwe s te wszystkie stany porednie. Dziki zdobytej wiedzy neurolingwistycznej wiesz, jakie znaczenie maj submodalnoci i tre wybr naley do Ciebie. Ponisze wiczenie dostarcza jeszcze jednego przykadu na to, jak Twoje wewntrzne myli skadajce si z obrazw, dwikw i uczu mog wspiera odwane zachowania i prowadzi do niezalenoci, osigni i dobrych wyborw, bd sprawia, e czujesz si zalkniony i nieefektywny. Tym, co stanowi rni c, jest Twoja osobista zdolno do zmieniania wewntrznych

myli i wizerunku swojej osoby. Gdy wiesz, jak celowo zmie nia swoje wyobraenie o sobie, jak wiadomie decydowa si na zmian, moesz skutecznie zwiksza wiar w siebie wanie teraz.

WICZENIE 34. ROZWIJANIE SILNEJ WIARY W SIEBIE 1. Wizerunek wasny. Powi chwil, aby w umyle wyobrazi sobie samego siebie. Pomyl tylko, jak wygldasz. Czy forma ta jest mao czy bardzo intensywna? 2. Dostosuj tre. Czy tre jest pozytywna, czy negatywna? Naj pierw upewnij si, e tre jest pozytywna. Poszukaj wszelkich fizycznych znieksztace sprbuj zobaczy siebie takim, jakim jeste naprawd. Zwr uwag na wszystkie elementy obrazu, ktre wydaj si negatywne, i zmie je w pozytywne, mylc o pozytywnych aspektach tego, co przedstawia taki obraz. Jeeli na przykad widzisz siebie jako osob powoln, co mogoby ozna cza, e powoli kojarzysz lub czsto nie koczysz tego, co za czynasz, zdaj sobie spraw z tego, e to oznacza rwnie, i nie jeste impulsywny i dokadnie namylasz si, zanim co zrobisz. Wykorzystaj dowoln z metod, ktrych nauczye si w tej ksice, aby przeksztaci tre wizerunku wasnego w pozytywne i dokadne odzwierciedlenie Twoich atutw, najwikszych umie jtnoci, nastawienia do ycia oraz zdolnoci. Zobacz peny, kom pletny obraz siebie samego zobacz, jak wygldasz, gdy wa nie osigasz od dawna podany cel. 3. Dostosuj form. Teraz spraw, aby taki obraz Twojej osoby sta si duym, jasnym, bliskim, trjwymiarowym i kolorowym fil mem o Tobie. W tej chwili odkrye ju pozostae submodalnoci, ktre moesz wykorzystywa, aby sprawi, e taki obraz stanie si dla Ciebie jeszcze bardziej skuteczny i przekonujcy. 4. Porwnaj uczucia. Jak czujesz rnic, gdy porwnasz wize runek wasny, ktry wanie stworzye, z tym, o ktrym poczt kowo mylae? Wikszo osb, ktre powicaj czas, aby fak tycznie wykona to proste wiczenie, odkrywa, e na ich poczucie wiary w siebie znaczcy wpyw ma tre pielgnowanych przez nie obrazw wasnej osoby. Gdy ich wizerunki wasne s pozy tywne i intensywne, odczuwaj wiksz wiar w siebie.

272

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

273

Jak wiara w siebie moe zmieni Twoje ycie


Osoby, ktre mocno wierz w siebie, zasadniczo wcale si od Ciebie nie rni. Nie chodzi o to, e nigdy nie maj chandry i nie czuj niepokoju ani przygnbienia. Od czasu do czasu dowiad czaj tych nieprzyjemnych stanw emocjonalnych. Oczywicie osoby zachowujce siln wiar w siebie s tylko ludmi. R nica polega na tym, e po prostu zdaj sobie spraw z tego, i ich emocje dostarczaj bardzo wanych informacji dotyczcych tego, jak przeywaj swoje ycie. Traktuj takie oparte na emo cjach informacje powanie, a nastpnie wiadomie wprowadzaj odpowiednie zmiany w sposobie mylenia, a co za tym idzie, w swoim zachowaniu. Dziki wiedzy z zakresu NLP moesz my le o swoich emocjach jako o informacjach zwrotnych, ktre daj Ci okazj do zmiany ycia i zmiany wasnego wizerunku. Wemy na przykad modego biznesmena o imieniu Fred, ktry doszed do wniosku, e nie jest w stanie dobrze si czu w swoim towarzystwie niestety, nie wiedzia dlaczego. Ostat nio zacz odczuwa smutek i przygnbienie. Niektrzy przy jaciele mwili mu, e powinien porozmawia o tym problemie z psychiatr. Inni powiedzieli, e powinien pojecha na dugi urlop. Jeszcze inni przekonywali, e powinien sprbowa cako wicie pogry si w pracy. Taki stan rzeczy utrzymywa si przez tydzie. Gdy Fred zda sobie spraw, e jego uczucia prawdo podobnie nie zmieni si same z siebie", zdecydowa, e przej mie kontrol nad swoim yciem emocjonalnym. Wanie wtedy zacz traktowa swoje uczucia jako informacje zwrotne. Fred zdecydowa si porwna swj smutek i przygnbienie z emocjami, ktre wywoywaa w nim praca, dom i relacje midzy ludzkie. Robic to, zda sobie spraw, e cieszy si yciem, ktre sobie stworzy. Jego ycie rodzinne byo bogate i satysfakcjonujce.

Poczucie dyskomfortu nie wynikao z jego stylu ycia ani rela cji z najbliszymi. Poniewa Fred zdoby nieco wiedzy z zakresu stosowanego w NLP podejcia do reakcji emocjonalnych, przyjrza si we wntrznemu wyobraeniu depresji i zauway, e jego uczucia miay swoje rdo w bardzo konkretnym obrazie, ktry piel gnowa w umyle. Fredowi mimo woli udao si stworzy obraz wysokiego, czarnego muru stojcego tu przed nim. To wanie ten obraz by rdem jego uczu. Sprawia, e czu si smutny i przygnbiony. Gdy zda sobie spraw z istnienia czarnego muru, wykorzy sta posiadan wiedz z zakresu NLP, aby po prostu zmieni kolor muru z czarnego na biay. To z kolei umoliwio zmian ciany w py poczu otwarto, wewntrzn si i bezpiecze stwo. Ta prosta procedura to wszystko, czego potrzebowa, aby osign rezultaty, ktrych pragn. Powtrzmy: dziki technologii i procedurom NLP osoby cie szce si siln wiar w siebie wiedz, e gdy czuj niepokj, maj moliwo umiejtnego i bdcego wynikiem wiadomej decyzji wprowadzania zmian do wewntrznych reprezentacji, do ycia emocjonalnego, a co za tym idzie, do zachowania. Tajemnica ludzi majcych siln wiar w siebie polega na tym, e posiadaj wiedz, ktra pozwala im zmienia si wtedy, kiedy zechc.

By i mie
John Bradshaw, autor ksiki Toksyczny wstyd: jak uzdrowi wstyd, ktry ci zniewala, powiedzia: Jeste istot ludzk, nie maszyn ludzk jeste ludzkim istnieniem, nie ludzk efek tywnoci"2. Gdy nauczysz si, jak oddziela to, kim jeste, od
J. Bradshaw, Healing the Shame That Binds You, Health Commu nications 1988. Polskie wydanie: Toksyczny wstyd: jak uzdrowi wstyd, ktry ci zniewala, Medium, Warszawa 1995.
2

274

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

275

tego, co robisz, bdziesz w stanie z atwoci zauway, e Twoje istnienie jest zasadniczo dobre. Twoje zachowanie to, jak dziaasz jest po prostu skuteczne lub nieskuteczne w za kresie osigania rezultatw, ktrych naprawd pragniesz. Wie dzc, e nie mona postawi znaku rwnoci midzy Tob a Twoim zachowaniem, moesz unikn wielu kopotliwych emo cji, takich jak al, obwinianie si czy wstyd ca energi mo esz przeznaczy na badanie sposobu ycia i zmian zachowa oraz reakcji, z ktrych nie jeste zadowolony. Wizerunki wasne wielu osb opieraj si wycznie na po zycji obserwatora. Widz one siebie tak, jakby postrzega je ze wntrzny obserwator. Bardzo uyteczne moe okaza si wzbo gacenie wizerunku wasnego poprzez dodanie perspektywy innego. Szczeglnie przydatn perspektyw innego jest zobaczenie siebie oczami kogo, kto Ci kocha. Inni ludzie czsto postrzegaj nas inaczej ni my sami, kochajce osoby za czsto widz rzeczy, ktrych samodzielnie moglibymy nigdy nie zauway. Ostatnio pewna pracujca na wasny rachunek businesswoman braa udzia w opartym na NLP seminarium dotyczcym wiary w siebie. Gdy Eileen przysza na seminarium, zastanawiaa si, jak w ogle ludzie mogliby kocha j ze wzgldu na to, kim jest. Gdy zobaczya siebie z perspektywy kogo innego, kogo, o kim wiedziaa, e naprawd j kocha, poprzez swoje zacho wania dojrzaa swoj istot to, kim naprawd jest. Nigdy nie robia tego wczeniej. By moe najwikszy wpyw takiego wi czenia polega na tym, e teraz lubi siebie znacznie bardziej, a take akceptuje to, kim jest. Powiedziaa: Jestem znacznie mniej krytyczna w stosunku do siebie. Czuj wikszy komfort i odprenie. Zdecydowanie wpywa to rwnie pozytywnie na moje relacje biznesowe". Innym przykadem wykorzystania tego procesu jest pewien wybitnie uzdolniony przedsibiorca i konsultant biznesowy. Trent bierze obecnie udzia w procesie ekspansji swojej firmy na rynku midzynarodowym. Rwnie w tym przypadku po jednorazo wym wykonaniu wiczenia polegajcego na zobaczeniu siebie

oczami osoby kochajcej go, powiedzia, e pomogo mu ono rozwin mio do siebie nawet w obszarach, ktre uwaa za swoje zdecydowane saboci, oraz w takich, z ktrych istnienia nie zdawa sobie sprawy. Powiedzia: Pomogo mi osign po czucie peni, jeli chodzi o osobowo i ciao swego rodzaju integracj. Mio do siebie naprawd dziaa. Proces ten mia niewiarygodny wpyw na moj firm, a poza tym wpywa na wszystkie pozostae obszary mojego ycia". Nastpne wiczenie, zatytuowane Autobiografia, zostao za czerpnite z ksiki o NLP pt. Rozwizania napisanej przez Leslie Cameron-Bandler3 i moe zapewni Ci bogate dowiadczenie zwizane z zobaczeniem siebie tak, jak widz Ci osoby, ktre kochasz. Moesz wykona to wiczenie na kilka sposobw niektre jednak dziaaj lepiej ni inne. Mgby na przykad w samotnoci przeczyta je na gos i doj do wniosku, e to wy starczy. Prawdopodobnie byaby to najmniej skuteczna metoda. Lepszym sposobem byoby zapamitanie oglnej procedury, zna lezienie waciwej pory i miejsca, w ktrym nikt nie bdzie Ci przeszkadza, oraz wykonanie caego wiczenia z pamici. Jeszcze skuteczniejszym sposobem byoby nagranie na tamie samo dzielnie odczytanego tekstu wiczenia i wykonywanie tej proce dury zawsze wtedy, gdy bdziesz mia czas na to, aby jej posucha. Kolejn metod (prawdopodobnie najlepsz) jest poproszenie zaufanego przyjaciela, aby odczyta Ci tekst wiczenia na gos, zatrzymujc si po kadym etapie, tak by mg go spokojnie skoczy, i wznawiajc czytanie, gdy dasz zna, e jeste gotw do kontynuacji. W ten sposb moesz cieszy si tym dowiad czeniem, wiedzc, e gdy skoczysz, bdziesz mg podzieli si nim z osob, ktrej ufasz.

L. Cameron-Bandler, Solutions, FuturePace, Inc., San Rafael 1985.

276

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

277

WICZENIE 35. AUTOBIOGRAFIA 1. Cakowicie si odpr. Znajd wygodne, ciche miejsce, w kt rym wykonasz niniejsze wiczenie. Twj ulubiony fotel nada si doskonale. wiczenie to warto wykonywa w pozycji siedzcej, a nie w lecej. Chcesz poczu si bardzo zrelaksowany, a jed noczenie pozosta czujny i skoncentrowany. Czas si zrelaksowa, teraz... oddychaj... spraw, aby Twoje ciao si odpryo. Oddychaj powoli... i gboko... pen piersi... nie martw si, jeli haasujesz, oddychajc. Wyobra sobie, e masz nozdrza na spodniej czci stp... i e moesz wdycha powie trze nogami, tak aby docierao do puc. Napenij ciao dobrym wieym powietrzem. A gdy bdziesz oddycha wygodnie, po woli i gboko, pomyl, jak to jest naprawd docenia siebie takim, jakim jeste. Gdy poczujesz, e Twoje ciao odpryo si, pozbd si wszel kich napi emocjonalnych, jakie jeszcze Ci pozostay. Powi nieco czasu, aby sprawdzi, czy w Twoim ciele nie pozostay ja kie powstrzymywane uczucia, ktrych dowiadczasz, i pozwl im znikn. Pozwl im znikn cakowicie. 2. Pomyl o kim, kto Ci kocha. Zanim zaczniesz angaowa si w ten proces, pomyl o kim, kto Ci kocha. Pomyl o kim, kto z ca pewnoci i bez wtpienia Ci kocha: o przyjacielu, kochanku, mu, onie, rodzicach, dziecku, kimkolwiek po prostu wybierz sobie osob, o ktrej bdziesz myle w trakcie tego procesu. Jeeli nie jeste w stanie przypomnie sobie niko go, kto by Ci kocha, pomyl o osobie, ktra w jaki sposb Ci pomoga i ktra naprawd Ci ceni. Niezalenie od tego, czy po mylisz o osobie, ktra Ci kocha, czy o osobie, ktra bardzo Ci ceni, w obydwu przypadkach zapamitaj tylko, o kim pomylae. Pniej bdziesz mia okazj wykorzysta to wspomnienie. 3. Napisz autobiografi. Teraz wyobra sobie, e siedzisz przy biurku i piszesz autobiografi. Moesz uywa pira lub ow ka, a by moe nawet maszyny do pisania lub klawiatury kom putera tak czy inaczej, zacznij pisa autobiografi, opowia dajc histori swojego ycia. Czujesz si cakiem komfortowo, piszc j. Moesz poczu i zobaczy biurko oraz krzeso, ktrych uywasz. Moesz zauway, od razu... w cigu kilku sekund... a moe troch pniej, jak sowa opisujce Twoje ycie z atwo ci przychodz Ci na myl. W trakcie pisania uwiadamiasz sobie,

e mylisz o kim, o kim wiesz, e Ci kocha... lub docenia. Obraz kochajcej osoby staje si jeszcze wyraniejszy. 4. Zobacz osob, o ktrej wiesz, e Ci kocha. Teraz powi nieco czasu, aby zauway, e po drugiej stronie pokoju, w kt rym piszesz autobiografi, moesz zobaczy kogo, kto stoi za szklanymi drzwiami. Jest to osoba, o ktrej wiesz, e Ci kocha. A gdy zobaczysz t osob, uwiadomisz sobie, e patrzy na Cie bie, obserwujc Ci. Ty za decydujesz si opisa t osob w au tobiografii opisujesz rol, jak odegraa w Twoim yciu. Po wi troch czasu, aby opisa t osob to, co widzisz, oraz to, co do niej czujesz. Zapisz nawet to, co mwisz do siebie, rozmy lajc o osobie, o ktrej wiesz, e Ci kocha. Zapisz to wszystko w autobiografii. Powi na to tyle czasu, ile bdziesz potrze bowa. 5. Zobacz siebie z innej perspektywy. Teraz, gdy czujesz ju w peni, jak to jest opisywa osob, o ktrej wiesz, e Ci ko cha, agodnie opu swoje siedzce przy biurku ciao i unie si wraz ze wiadomoci, przelatujc przez pokj i przenikajc przez szklane drzwi zwr uwag na to, co czujesz, stojc obok osoby, Ictra Ci kocha. Powi nieco czasu, aby popatrze przez szklane drzwi i zobaczy, jak piszesz autobiografi. Po prostu sta tam i zauwa, jak wygldasz z tej perspektywy. Zauwa te, jak bardzo w tej chwili siebie doceniasz. Zwr uwag na to, co faktycznie teraz czujesz w stosunku do siebie, gdy patrzysz na siebie przez szklane drzwi. Moesz zauway, e masz do siebie wiele sza cunku moesz te stwierdzi, e jest go niewiele. Niezalenie od tego, co zauwaysz, po prostu zaakceptuj to dowiadczenie. 6. Zobacz siebie oczami kogo, kto Ci kocha. Teraz delikatnie i agodnie wczuj si w rol osoby, ktra Ci kocha. Powi tyle czasu, ile potrzebujesz, eby dokona tego w sposb atwy i kom fortowy. A gdy znajdziesz si ju w ciele osoby, o ktrej wiesz, e Ci kocha lub naprawd docenia, spjrz na siebie jej oczami, gdy bdziesz pisa autobiografi. Zobacz siebie oczami kogo, kto Ci kocha. Zauwa, jak wygldasz, siedzc przy biurku i pi szc autobiografi. Zauwa te, jak si poruszasz i oddychasz. Powi wystarczajco duo czasu, aby w peni doceni swoje zalety i specjalne cechy, Ictrych istnienie sobie uwiadomie (by moe po raz pierwszy), tak jakby widzia siebie oczami mioci. A poniewa znajdujesz si" w ciele kochajcej Ci osoby, zwr

278

ROZWIJANIE

UMIEJTNOCI

279

uwag na dotyczce Ci sowa, ktre wypowiada ona w mylach, a take na to, co w stosunku do Ciebie czuje. Zwr uwag na ton gosu wypowiadajcego pozytywne, doceniajce Ci myli, gdy widzisz siebie przy biurku z perspektywy kogo, o kim wiesz, e Ci kocha. 7. Powr do wasnej perspektywy. Gdy w peni uwiadomisz sobie swoje zalety i specjalne cechy, ktre czyni Ci tym, kim jeste, agodnie i czule spraw, aby Twoja wiadomo opucia ciao kochajcej Ci osoby i odleciaa, przenikajc przez szklane drzwi i przemieszczajc si przez pokj, a na koniec wnikajc w Twoje siedzce przy biurku ciao. 8. Napisz o swoim dowiadczeniu. Teraz moesz powici nieco czasu, aby napisa w autobiografii o tym, czego wanie dowiad czye, widzc siebie oczami mioci i szacunku. Gdy bdziesz pisa o tym, czego dowiadczye, upewnij si, e opiszesz kilka zalet i specjalnych cech, ktre zauwaye w sobie, gdy ogldae siebie oczami mioci. 9. Pomyl o przyszoci. Gdy bdziesz opisywa to dowiadczenie w autobiografii, zacznij myle o przyszoci zarwno o przy szych dowiadczeniach, ktrych nadejcia si spodziewasz, jak i o tych niespodziewanych zdarzeniach, ktre mog Ci zasko czy. Pomyl o wszystkich miejscach i porach w przyszoci... jutro, pojutrze, za kilka tygodni, miesicy, a nawet lat gdy b dziesz chcia atwo przypomnie sobie, przeanalizowa i zapa mita to cenne dowiadczenie, jakim jest widzenie siebie oczami mioci, zwracanie uwagi na wasn niepowtarzalno i praw dziwe docenienie tego, kim jeste w wiecie. 10. Powr do teraniejszoci. Teraz zacznij powraca do pe nej wiadomoci we wasnym tempie agodnie bud si coraz bardziej i stawaj si coraz bardziej uwany. Przejd ca drog wstecz do miejsca i czasu, w ktrym teraz jeste, czujc si znacznie lepiej ni przedtem. Zwr uwag na dwiki w pomieszczeniu. Moesz te zwrci uwag na emocje, ktre odczuwasz. Chwil pniej moesz za otworzy oczy, agodnie powrci do penej wiadomoci i wycign rce i nogi. Witaj z powrotem. 11. Zauwa zmiany. Teraz, gdy miae ju okazj faktycznie do wiadczy silnej wiary w siebie, ktra dla tak wielu osb pozostaje

nieosigalna, powi troch czasu i w komfortowych warunkach przeanalizuj, jak niniejsze wiczenie w mniej lub bardziej sub telny sposb zmienio Twj wewntrzny obraz samego siebie. Zwr uwag na to, jak moesz teraz faktycznie zobaczy siebie z nowej perspektywy perspektywy wikszego szacunku i mio ci. Dowiadczenie, ktre wanie zdobye, zapewnio Ci ten ro dzaj gbokiego, osobistego szacunku do wasnej osoby, ktry czsto stanowi pierwszy krok w kierunku zdobycia umiejtnoci motywowania si i udzielania sobie wsparcia.

Silna wiara w siebie krok po kroku


Jedna z uytecznych definicji osoby, ktra ma siln wiar w sie bie, mwi, e jest ona kim, kto potrafi stworzy uwzgldniajc szeroki kontekst wizj obejmujc rwnie samego jej twrc. Wanie to zrobie, wykonujc opisane powyej oparte na NLP wiczenie Autobiografia zobaczye siebie z unikalnej per spektywy mioci. Zobaczye siebie oczami mioci. Patrzenie na siebie z perspektywy uwzgldniajcej szeroki kontekst wizji, z perspektywy szacunku do samego siebie, pomaga Ci peniej zaakceptowa siebie takim, jakim jeste. Masz wwczas wiksz moliwo uwolnienia si od niepotrzebnych zmaga wewntrznych, a take moesz w sposb peniejszy zaakcepto wa i pokocha fakt, e drzewo jest drzewem, kwiat jest kwia tem, a Ty jeste tym, kim jeste. Nie tak dawno pewien trzydziestoparoletni specjalista wzi udzia w rozszerzonym kursie umoliwiajcym zrozumienie pod staw NLP. Chcia samodzielnie sprawdzi, czy technologia NLP rzeczywicie pozwala osiga rezultaty, o ktrych tak wiele czy ta. W trakcie kursu w peni zaangaowa si w wiczenie zaty tuowane Autobiografia. Pniej powiedzia: Nie miaem poj cia, jaka moc kryje si w technice, ktra pozwala zobaczy siebie samego oczami mioci. Teraz dostrzegam zwizane ze mn

280

ROZWIJANIE

UMIEJTNOCI

281

kwestie, o ktrych istnieniu nie miaem pojcia. Naprawd czuj si bardziej przekonany o swojej osobistej wartoci i pozytyw nym wpywie, jaki wywieram na innych. To dowiadczenie okae si wartociowe we wszystkich aspektach mojego ycia. Nigdy go nie zapomn". Nawet po jednorazowym zastosowaniu tej techniki NLP za uwaysz, jak wielkim szacunkiem zaczniesz darzy samego sie bie. A poniewa Twj szacunek do siebie bdzie si pogbia, powi teraz nieco czasu, aby zabezpieczy na przyszo wszyst kie sposoby mylenia o sobie, ktre pozwol Ci zdoby now, lep sz wiedz i zrozumienie, tak aby mg nadal otwiera si na coraz wiksz wiar w siebie. Wanie teraz obiecaj sobie, e wykonasz to wiczenie jeszcze raz z inn kochajc i szanujc Ci osob, tak by mg odnie jeszcze wicej zwizanych z nim korzyci.

Odrnianie si od innych
Kolejnym aspektem silnej wiary w siebie jest rozpoznawanie wa snej indywidualnoci. Osoba cieszca si siln wiar w siebie czciej uywa zda zaczynajcych si od ja" ni zda ty" lub my". Dziki silnej wierze w siebie mona powiedzie: Czuj si dzi cudownie" zamiast Wiesz, bywaj dni, kiedy czujesz si po prostu cudownie" bd To cudowny dzie!". Formy te rni si od siebie, poniewa osoba cieszca si siln wiar w siebie atwo odrnia si od innych ludzi. Posugiwanie si zdaniami z ja" zapewnia Ci poczucie wa snoci dowiadcze, pragnie i potrzeb dziki nim masz do siy, aby walczy o swoj tosamo, aby wiedzie, jak si czujesz i czego pragniesz. Bdziesz mg powiedzie: Jestem sob. Jestem t osob i nikim innym. Kocham siebie niezale nie od moich wad".

Osoba cieszca si siln wiar w siebie wierzy rwnie w pra wa przysugujce innym ludziom i pozwala im mie wasn tosamo (a nawet ich do tego zachca) i wyraa to, co czuj i czego pragn. Silna wiara w siebie pozwala Ci pielgnowa rnice, wyraa swoj odmienno i wyrnia si. Gdy masz siln wiar w siebie, faktycznie czujesz si bezpiecznie, bdc sob osobn indywidualnoci z wasnymi, osobistymi po mysami, uczuciami, celami oraz wartociami. Bycie indywidu alnoci oznacza, e jeste w stanie wyraa siebie czsto znaczy to po prostu, e potrafisz mwi tak" i nie". Bez umiejtnoci mwienia nie" wszystkie Twoje tak" by yby zasadniczo pozbawione znaczenia. Jeeli jeste zmuszony, aby mwi tak", nie masz innego wyjcia i brakuje Ci pozytyw nej wiary w siebie, ktra wynika z moliwoci dokonywania y ciowych wyborw. Tak samo jest w sytuacji, w ktrej zawsze musisz mwi nie". Tak czy inaczej, zarwno wtedy, kiedy jeste zmuszony do nieustannego potakiwania, jak i wtedy, gdy jeste zmuszony do cigego zaprzeczania, nie masz wyboru, a Twoja wiara w siebie jest saba. Dzi wiele si mwi o pewnym rodzaju braku wyboru zwanym zachowaniem wspzalenym". Na Pierwszej Krajowej Konfe rencji w sprawie Wspzalenoci (Scottsdale, Arizona, 1989 r.) zdefiniowano wspzaleno jako wzorzec zalenoci od kompulsywnych zachowa oraz poparcia innych w poszukiwaniu bezpieczestwa, poczucia wasnej wartoci oraz tosamoci". Poczucie wasnej wartoci oraz tosamo to po prostu inne okrelenia silnej wiary w siebie. Oczywicie brak wiary w sie bie, przypisywanie swojemu istnieniu niewielkiej lub znikomej wartoci, prowadzi do cigego zmniejszania liczby dokonywa nych wyborw. Tego rodzaju brak wyboru jest czsto charakte rystyczny dla wspzalenoci oraz innych uzaleniajcych lub kompulsywnych zachowa. Co ciekawe, gdy jaka osoba uwaa siebie za pozbawion war toci, ma skonno do przegapiania lub ignorowania dostpnych

282

ROZWIJANIE

UMIEJTNOCI

283

moliwoci wyboru: poczucie bezwartociowoci prowadzi do zmniejszenia liczby dostpnych wyborw. Mniejsza liczba wy borw prowadzi z kolei do angaowania si w powtarzalne, uza leniajce zachowania nawet wtedy, gdy s one nieskuteczne. Nieskuteczne wzorce zachowa prowadz do zmniejszenia liczby yciowych osigni. Brak sukcesw prowadzi za do wzrostu poczucia bezwartociowoci bdne koo braku wiary w sie bie si zamyka. Wemy na przykad Claire, businesswoman w rednim wie ku, ktra powiedziaa, e ostatnio podja kilka wanych decy zji, dziki ktrym uda jej si osign wiksz niezaleno, a mimo to czua si jak ostatni nieudacznik. Powiedziaa, e jej zdaniem na pewno angauje si we wspzaleno, poniewa nigdy, gdy bya sama, nie potrafia czu si swobodnie ani sku tecznie dziaa. Wyprbowaa wszystkie metody zwikszania wiary w siebie, jakie jej przychodziy na myl, ale nieustannie czua si jak nieudacznik, ktry ponosi poraki dosownie we wszyst kich obszarach ycia. Czujc si w ten sposb, Claire przesad nie ograniczaa ryzyko. Bya zatem coraz mniej produktywna i otrzymywaa coraz mniej wsparcia zarwno od samej siebie, jak i od innych. Wszystko to sprawiao, e czua si coraz bar dziej bezwartociowa. Na poziomie intelektualnym Claire wiedziaa doskonale, e nie bya nieudacznikiem. Wiele osb duo by dao, aby znale si na jej miejscu. Jednake gboko wewntrz, na poziomie emo cjonalnym, nadal bya przekonana o swojej bezwartociowoci. Gdy Claire powicia nieco czasu, aby przyjrze si, z jakimi wewntrznymi wyobraeniami zwizana jest jej saba ocena, odkrya niezwykle duy, bardzo widoczny obraz, na ktrym jej matka krcia gow, wyraajc oczywiste rozczarowanie i dez aprobat. Claire zdaa sobie spraw, i to, e czua si jak kom pletny nieudacznik, a take brak wyboru, jakim groziy tego rodzaju uczucia, byy bezporednio zwizane ze wspomnianym wyobraeniem. Wiele podej terapeutycznych zakada, e na leaoby odkry historyczne korzenie tego rodzaju obrazw

niekiedy moe si to okaza uyteczne, gdy chce si zmieni taki obraz w co bardziej pozytywnego. W NLP istnieje jednak wiele sposobw dokonania bezporedniej zmiany kopotliwego obrazu. Wykorzystujc submodalnoci, Claire nauczya si, e moe zmieni rozmiar obrazu przedstawiajcego jej matk. Gdy go powikszya, czua si gorzej, kiedy jednak go pomniejszaa, poczua si znacznie lepiej. Po wykonaniu kilku takich ekspe rymentw zauwaya, e sprawiajc, aby obraz jej matki stawa si may, odlegy, ciemny, paski i czarno-biay, spowodowaa, e nie mia ju na ni adnego wpywu. Gdy to zrobia, pozbya si obrazu, przez ktry czua si le to jednak nie spowo dowao, e zosta on automatycznie zastpiony przez co bar dziej pozytywnego. Nie wystarczyo jej, e nie czua si le chciaa si czu dobrze. Aby to osign, nauczya si techniki NLP zwanej byskawicznym wzorem, ktrej twrc by Richard Bandler4.

Swish Pattern
Poniej opisano jeden z przykadw dziaania Swish Pattern oraz jego natychmiastowe skutki. W trakcie krtkiej prezentacji do tyczcej NLP przeprowadzanej dla publicznoci skadajcej si z osb szczeglnie zainteresowanych tym zagadnieniem, pojawi si temat osobistych osigni oraz publicznego przemawiania. Badania wykazuj, e obawa przed publicznym przemawianiem jest w Ameryce lkiem numer jeden. Ludzi, ktrzy twierdz, e obawiaj si stan i przemawia przed publicznoci, jest wicej ni tych, ktrzy obawiaj si czegokolwiek innego w tym wysokoci, psw, ciemnoci oraz mierci.
R. Bandler, Using Your Brain for a Change, Utah 1985. Polskie wydanie: Umys: jak z niego wreszcie skorzysta, Centrum Kreowania Liderw, Skierniewice 1996.
4

284

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

285

W trakcie dyskusji podnis rk Tom, biznesmen w red nim wieku. Powiedzia, e cierpi na paraliujcy lk przed pu blicznymi wystpieniami. Obawia si publicznego przemawia nia, od kiedy siga pamici obawa ta powstrzymywaa go przed angaowaniem si w pewne funkcje biznesowe. Gdy tyl ko myla o wystpowaniu przed publicznoci, odczuwa roz dranienie i niepokj takie emocje zawsze spowalniay go na drodze do osigania celw. Nawet siedzc bezpiecznie na krzele suchacza uwaa, e jest mu bardzo trudno wyraa siebie i swoje potrzeby. Gdy zapytano go, czy chciaby zosta podmio tem demonstracji, powiedzia, e nie moe si zgodzi, ponie wa musiaby stan przed grup. Tom okaza si doskonaym obiektem demonstracji Swish Pattern, poniewa pod koniec pro cesu mona byo z atwoci sprawdzi, czy ta technika dziaa, proszc go, aby stan przed publicznoci. Trener NLP mwi do Toma, ktry nadal siedzia na jednym z miejsc przeznaczonych dla suchaczy. Zapyta go, co widzi oczami umysu, gdy tylko pomyli o publicznym przemawianiu. Tom powiedzia, e widzi duy, jasny obraz, z ktrego patrzy na niego wielu ludzi. Co ciekawe, wszyscy ludzie, ktrzy stanowili jego publiczno, mieli oczy wielkoci arwek. Gdy tylko spoj rza na ten obraz, jego minie brzucha napinay si, a w ustach czu sucho. Nastpnie trener pomg Tomowi w stworzeniu pozytywnego obrazu siebie, cudownego Toma" bdcego osob, ktra nie reagowaa ju na publiczno tak, jak on. Nastpnie, w obecno ci ogldajcej, suchajcej i uczcej si publicznoci, Tom za mieni wyobraenie cudownego Toma" w roziskrzony punkt, umieci ten punkt w centrum obrazu publicznoci z oczami wielkoci arwek, a nastpnie szybko zamieni obraz publicz noci na wyobraenie cudownego Toma", sprawiajc, aby to ono stao si due i jasne. Nastpnie poproszono go, aby wy obrazi sobie pusty ekran i powtrzy ten prosty proces dziesi razy, za kadym razem wykonujc go szybciej.

Gdy trener przekona si, e Tom dokadnie i skutecznie wy kona Swish Pattem, poprosi go, aby wyszed przed publiczno i opowiedzia o rezultatach. Gdy Tom stan przed suchaczami i rozluniony oraz pewny siebie spojrza im w oczy, w sposb zdradzajcy zaskoczenie i niedowierzanie powiedzia, e teraz czuje si doskonale, przemawiajc do publicznoci. Suchacze zareagowali gromkimi oklaskami. Swish Pattern nie tylko pozwala poradzi sobie z atakami na wasny potencja i innymi blokadami pozytywnej wiary w sie bie, lecz rwnie ukierunkowuje Twj mzg na coraz silniejsz wiar w siebie, umoliwiajc Ci patrzenie w coraz janiejsz przyszo. Pozwala natychmiast poradzi sobie z obecnymi, przeszymi oraz przyszymi problemami i zmartwieniami zwi zanymi z wiar w siebie, poniewa wspomniane wyobraenie cudownego Ciebie" dosownie tworzy cz Twojego pozytyw nego obrazu siebie. Mary, czterdziestodwuletnia kobieta, ktra chciaa zosta terapeutk, wykorzystaa Swish Pattern, aby rozwiza problem, z ktrym od dawna nie moga sobie poradzi. Gniew i strach zwizany z wczesnym porzuceniem jej przez ojca uniemoli wiay jej stanicie na wasnych nogach i lepsze wykorzystanie wasnego potencjau. Gdy pomylaa o tym, co powstrzymywao j od najlepszego wykorzystywania moliwoci, nagle uwia domia sobie, e najpierw widzi w mylach obraz zbliajcej si pici ojca. Obrazowi temu towarzyszy gos, ktry mwi nie chc Ciebie". Poczenie tego obrazu, ktry widziaa oczami wy obrani, ze wspomnianym gosem, naprawd wystarczao, aby wytworzy gbokie poczucie bezwartociowoci, ktrej towa rzyszy gniew i strach. Podobnie jak Toma, Mary poproszono, aby powicia tyle czasu, ile bdzie jej potrzebne, aby wyobrazi sobie siebie jako osob, ktra ju rozwizaa problem ze stosunkiem do ojca, do tego, co myla, i do tego, co robi. Nastpnie Mary sprawia, aby cudowna Mary" staa si unoszcym si w przestrzeni rozis krzonym punktem. Umiecia taki roziskrzony punkt porodku

286

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

287

obrazu pici ojca, po czym szybko zamienia obraz pici na wizerunek cudownej Mary", pozwalajc, aby stawa si duy i jasny, dopki nie wypeni caego pola widzenia. Za kadym razem, gdy zamieniaa obraz pici ojca na wyobraenie cudow nej Mary", syszaa, jak cudowna Mary" mwi czuj si ze sob dobrze!". Dwik gosu cudownej Mary" odbija si echem w caej jej gowie. W cigu kilku minut Mary kilka razy wyko naa byskawiczny wzr i dowiadczya gbokiej, wewntrznej przemiany. Wiele miesicy po wykonaniu tego wiczenia Mary napisaa: Teraz dysponuj wewntrzn wolnoci i radoci widz, jak pena ycia i promieniejca stawiam czoa przyszoci. A gdy widz siebie, mam wicej siy, aby wczu si w teraniejszo. Mona nawet powiedzie, e bardziej siebie kocham". Jej sto sunek do siebie oraz wspomnienia ojca cakowicie si zmieniy. Wkrtce po zakoczeniu tego transformujcego dowiadczenia zaoya wasn firm i zerwaa dugi, bezproduktywny zwizek z onatym mczyzn. Teraz Ciebie zapraszamy w podobn podr w krain samopoznania i osobistej zmiany wykonaj nastpne wiczenie.

Faktycznie zaangauj si w to dowiadczenie w peni od czuwaj wszystko to, co zobaczysz, poczujesz i usyszysz. Pozwl, aby nieprzyjemne emocje, ktre kojarzysz z tamtym okresem ycia, stay si jeszcze intensywniejsze. W miar jak owe uczucia bd stawa si w Twoim wntrzu coraz silniejsze, zwr uwag, w jakiej czci ciaa bdziesz je odczuwa najintensywniej. Teraz, gdy ju uwiadomisz sobie te uczucia, bdziesz mg rwnie zacz zwraca uwag na to, co widzisz oczami umysu. Uwiadom sobie istnienie elementw, ktre widzisz, poniewa odczuwasz negatywne emocje. Obraz moe wydawa Ci si ab solutnie sensowny cho wcale nie musi tak by. Tak czy ina czej, po prostu zwr uwag na to, co sobie wyobraasz. Pomyl rwnie o tym, co by moe syszysz co, co kto do Ciebie mwi, a by moe co, co mwisz Ty sam to rwnie moe przy czynia si do nasilenia wspomnianych nieprzyjemnych emocji. Teraz na chwil odsu na bok t kompozycj nieprzyjemnych obrazw i dwikw. 2. Zakcenie. Aby atwiej Ci byo odsun wspomniane dowiad czenie na bok, powiedz gono swj numer telefonu. Nastpnie, ot tak sobie, a take eby jeszcze na chwil si zdekoncentro wa, sprbuj jeszcze raz gono powiedzie swj numer telefonu, ale tym razem wspak. J. Stwrz twrczy wizerunek wasny. Teraz powi minut lub dwie, aby stworzy obraz samego siebie w sytuacji, w ktrej roz wizae ju problem majcy negatywny wpyw na Twoj wiar w siebie. To przyszy Ty" Ty", ktry jest ju kilka krokw przed Tob, Ty", ktry nauczy si ju, jak rozwiza swj pro blem. Ten przyszy Ty" rozwiza problem, wykorzystujc me tody, ktre dopiero poznasz. Ten Ty" wie, e osigniesz sukces, poniewa jemu ju si to udao. To Ty", ktry przeszed ju przez wszystko, czego dowiadczye, a nawet jeszcze wicej. Myli o Tobie z mioci i dobroci, a poza tym wie, e uda Ci si osign sukces. Zobacz tego cudownego Ciebie" dokadnie przed sob niech bdzie to duy, jasny i kolorowy obraz Ciebie, osoby posiadajcej wiele zasobw, ktre pozwol jej poradzi sobie z blokujcym Ci problemem. To Ty", ktry dysponuje wieloma dodatkowymi moliwociami wyboru, wieloma zrnicowanymi sposobami na poradzenie sobie ze wszystkim, co dostrzege, ogldajc niedawno

WICZENIE 36. SWISH PATTERN Powi tyle czasu, ile bdzie Ci potrzebne, aby wykona kady etap tego wiczenia dokadnie, komfortowo, z atwoci i we wa snym tempie. 1. Zidentyfikuj obraz-wskazwk. Pomyl o okresie ycia, w kt rym bye dla siebie szczeglnie surowy gdy brakowao Ci wiary w siebie. Moe byo to niedawno, a moe mino ju sporo cza su wybierz czas, gdy brakowao Ci wiary w siebie, aby podj kroki zmierzajce do osignicia osobistych celw, na ktrych naprawd Ci zaleao. Czas, kiedy czue, e nie jeste w stanie wykorzysta peni swoich moliwoci. Moesz te pomyle o zda rzeniu, ktrego si spodziewasz o przyszym wydarzeniu, na ktre czekasz, czujc dyskomfort i bezradno.

288

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

289

nieprzyjemny obraz. Upewnij si jednak, e cudowny Ty" nie jest doskonay i ma poczucie humoru. A co najwaniejsze, zwr uwag na to, jak bardzo czujesz si przycigany przez t osob. Samo patrzenie na ni sprawia, e zaczynasz odczuwa intensywne pragnienie stania si t osob. Jeeli nie czujesz potnego przycigania, ktre pozwolioby Ci bardziej zbliy si do wspomnianego obrazu cudownego Cie bie", powi tyle czasu, ile bdziesz potrzebowa, aby uczyni go bardziej rzeczywistym, bardziej wiarygodnym i bardziej zbli onym do wizji tego, kim chcesz zosta. Moesz tego dokona, wzbogacajc submodalnoci takiego obrazu. Moesz na przy kad sprawi, aby sta si wikszy, janiejszy, bardziej kolorowy i ruchomy. Innym sposobem na stworzenie przekonujcej wizji cudownego Ciebie" jest zadanie sobie nastpujcego pytania: jak wygldaoby wyobraenie cudownego Ciebie", gdyby miao by niezmiernie przekonujce? Tego rodzaju pytanie co by byo, gdyby" pozwoli Twojemu umysowi natychmiast stworzy zde cydowanie bardziej atrakcyjny obraz cudownego Ciebie". Nastpnie, gdy bdziesz ju czu intensywne pragnienie zo stania owym przyszym Tob", zauwa, e cudowny Ty" mwi szczerym i absolutnie uczciwym gosem, przekonujc Ci: Czuj si ze sob dobrze". Sowa czuj si ze sob dobrze" s skie rowane do Ciebie i zaczynaj okra Twoj gow, wnikajc do zakamarkw umysu. Wsuchaj si w te sowa... wsuchaj si w ci che echo bdzie Ci si wydawa, e Twoja gowa znajduje si we wntrzu duego zotego dzwonu. A gdy bdziesz sucha sw czuj si ze sob dobrze", pozwl, aby dobre emocje zaczy obmywa" Ci i przepywa" przez Ciebie. 4. Zacznij wiczy rozszerzanie twrczego wizerunku wasnego. Nastpnie umie cudownego Ciebie" w malutkim roziskrzo nym punkcie unoszcym si w przestrzeni tu przed Tob. Po zwl, aby ten roziskrzony punkt szybko rs i stawa si coraz wikszy, dopki obraz nie wrci do rzeczywistych rozmiarw i nie bdziesz mg zobaczy cudownego Ciebie"... dokadnie przed sob... duego, jasnego i kolorowego. Usysz te, jak cudowny Ty" uczciwie i szczerze mwi: Czuj si ze sob dobrze"... a sowa te zaczn okra Twoj gow, tak jakby znajdowaa si ona we wntrz duego zotego dzwonu poczuj, jak obmywaj" Ci dobre emocje. Teraz zobacz w umyle pusty ekran, tald jak w ldnie. Powtrz ten proces kilka razy, dopld nie stanie si automatyczny.

5. Umie punkt z twrczym wizerunkiem wasnym w obraziewskazwce. Teraz umie wspomniany may roziskrzony punkt w centrum obrazu-wskazwki, ktry odkrye w kroku 1. 6. Wymie obrazy (byskawicznie). Teraz, gdy nieprzyjemny obraz bdzie blakn, male i znika, roziskrzony punkt zawierajcy cudownego Ciebie" szybko bdzie si powiksza i janie, powiksza i janie, dopki.... bysk... obraz cudownego Cie bie" nie przesoni nieprzyjemnego obrazu, wypeniajc cae pole widzenia, tak aby wszystldm, co bdziesz mg zobaczy, by obraz cudownego Ciebie". Gdy bdziesz oglda ten obraz siebie (duy, jasny, kolorowy i znajdujcy si dokadnie przed Tob), mwic czuj si ze sob dobrze"... usyszysz sowa, ktre bd okra Twoj gow i odbija si niewielkim echem... tak jakby Twoja gowa znajdowaa si wewntrz duego zotego dzwonu... i po zwolisz, aby obmyy" Ci dobre uczucia. 7. Zobacz pusty ekran. Teraz zobacz oczami umysu pusty ekran tak jakby patrzy na pusty ekran w sali kinowej przed rozpoczciem seansu. 8. Powtrz wiczenie dziesi razy. Teraz wykonaj kroki 4 - 6 nieco szybciej. Jeszcze raz umie wspomniany roziskrzony punkt w centrum nieprzyjemnego obrazu. W miar jak nieprzyjemny obraz bdzie szybko blakn, male i znika, przygldaj si, jak Twj wizerunek wasny szybko staje si wikszy i janiejszy, i wikszy i janiejszy, dopki... bysk... obraz cudownego Cie bie" nie przesoni nieprzyjemnego obrazu. Obraz cudownego Ciebie" jest za duy, jasny i kolorowy syszysz gos mwi cy: Czuj si ze sob dobrze"... a sowa te zaczynaj okra Twoj gow i odbija si echem, tak jakby znajdowa si we wntrz duego zotego dzwonu... a Ty pozwalasz, aby dobre emocje Ci obmyway". Nastpnie widzisz pusty ekran do kadnie taki, jaki mgby zobaczy w pustej sali kinowej. Powtrz cay proces jeszcze cztery razy, za kadym razem wykonujc go szybciej. Nastpnie powtrz go jeszcze trzykrot nie, pamitajc o tym, aby po kadym wiczeniu zobaczy pusty ekran. Na koniec uruchom ten proces jeszcze dwa razy tak szybko, jak jeste w stanie. Gdy zrobisz to naprawd szybko, moesz nie uwiadomi sobie poszczeglnych zamieniajcych si miejscami obrazw. Dziesiciokrotne wykonanie opisanego proce su wikszoci osb w zupenoci wystarczy. Niektrym wystarcza

290

ROZWIJANIE

UMIEJTNOCI

291

jednak, gdy wykonaj to wiczenie raz albo dwa razy s te tacy, ktry potrzebuj dwudziestu powtrze. Ile razy Ty musisz je powtarza, dopki cakowicie nie pozbdziesz si nieprzyjem nych emocji? 9. Mnoenie twrczego wizerunku wasnego. Poniewa pozy tywna wiara w siebie jest obiektywnym i korzystnym wyobrae niem siebie samego, ktre wpywa na wszystkie Twoje dowiad czenia, bdzie ona najbardziej skuteczna, gdy bdziesz widzie wewntrzne pozytywne wyobraenia siebie samego wszdzie tam, gdzie spojrzysz w przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. Wyobra sobie, e moesz fizycznie trzyma w rkach obraz cu downego Ciebie". Po prostu signij i chwy go rkoma. Gdy go dotkniesz, zacznie wieci. Teraz zwielokrotnij ten obraz, tworzc tysice obrazw cudownego Ciebie", jeden po drugim jak wielk tali kart janiejc i kolorow. Nastpnie zostaw jeden z obrazw dokadnie przed sob, a reszt podnie i rzu wysoko w powietrze. Przyjrzyj si, jak wszystkie te obrazy cudownego Ciebie" zaczynaj spada i osiada wok Ciebie we wsprodkowych okrgach wszdzie wok Ciebie i tak daleko, jak moesz sign wzrokiem w kadym kierunku... w Twojej przeszoci, Twojej teraniejszoci i Twojej przyszoci. Wyobra sobie, e widzisz dziesitki uoonych jeden za drugim okrgw skadajcych si z obrazw cudownego Cie bie", a take e moesz usysze je jako chr kochajcych, uczci wych gosw mwicych: Czuj si ze sob dobrze!". Moesz zgodzi si, aby dobre emocje obmyy" Ci i przepyny" przez Ciebie. 10. Testowanie Twoich dokona. Teraz, gdy ju kilka razy wy konae wiczenie, powiniene zbada wyniki pracy. Powi wic chwil i zwr uwag na to, jak si czujesz, gdy prbujesz przy pomnie sobie pierwotny, nieprzyjemny obraz-wskazwk. Jeeli w ogle nie jeste w stanie przypomnie sobie nieprzyjemnych emocji lub jeli masz due trudnoci nawet z zobaczeniem nie przyjemnego obrazu, osigne sukces! Jeeli mylc o wspomnianym obrazie-wskazwce, odczuwasz jakiekolwiek nieprzyjemne emocje, po prostu powtarzaj wiczenie, zwracajc szczegln uwag na kady z etapw, dopki nieprzy jemne uczucia nie znikn.

Swish Pattern to bardzo prosty i skuteczny sposb umoli wiajcy stworzenie obiektywnego i korzystnego wizerunku wa snego przynoszcego natychmiastowe rezultaty w konkretnych, kopotliwych sytuacjach. Jedn z najciekawszych cech tej techni ki jest to, e nie wiesz z gry, co zrobisz nastpnym razem, gdy znajdziesz si w sytuacji podobnej do tej, ktra sprawia Ci kopo ty. Cho wiele procesw NLP tworzy konkretny zestaw zacho wa pozwalajcych na poradzenie sobie z okrelonymi sytuacjami, Swish Pattern opiera si na niewiadomoci, ktra umoliwia znajdowanie twrczych sposobw radzenia sobie z nimi jest to zadziwiajce potwierdzenie jednego z zaoe NLP: ludzie maj ju wszystkie zasoby, ktrych potrzebuj. Jeden ze sposobw mylenia o Swish Pattern zakada, e two rzy on niezwykle motywujcy wizerunek wasny przedstawiajcy osob, ktr chcesz si sta. Taka potna motywacja organizuje i koncentruje wszystkie Twoje wiadome zasoby na sytuacji pro blemowej, a take pomaga Ci znale sposoby poradzenia sobie z ni. Wizerunek wasny, ktry tworzysz, posugujc si Swish Pattern, wpywa rwnie na wszystkie Twoje dowiadczenia: przesze, teraniejsze i przysze. W przedstawionym tutaj Swish Pattern w celu dokonania za miany dwch obrazw wykorzystano rozmiar i jasno. Do za miany obrazw moesz rwnie wykorzysta takie kontrasty jak kolor-czer i biel, blisko-oddalenie, trjwymiarowo-pasko, zdjcie-film bd dowoln inn par submodalnoci. W przy padku niektrych osb korzystanie z takich alternatywnych spo sobw posugiwania si Swish Pattern okae si bardziej sku teczne od metody przedstawionej w niniejszej ksice. Istnieje rwnie moliwo zaadaptowania Swish Pattern do systemu su chowego bdzie wwczas dochodzi do zamiany wskazwki dwikowej oraz gosu towarzyszcego wizerunkowi wasnemu. Jeeli przedstawiona tutaj procedura w Twoim przypadku okazuje si nieskuteczna, nawet pomimo tego e wykonasz j dokadnie wiele razy, prawdopodobnie to wanie jeden z tych

292

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

293

alternatywnych sposobw w Twoim przypadku sprawdzi si lepiej5.

Obawa przed krytyk


Dla wikszoci ludzi jedn z najwikszych przeszkd uniemo liwiajcych bycie sob jest obawa przed krytyk. Poniewa na sze relacje z innymi s rdem najwikszych radoci (a take rdem innych wanych rzeczy, takich jak poywienie6 albo praca), wszyscy odczuwamy potrzeb wpasowania si w krg innych ludzi i nawizania z nimi dobrych kontaktw. Krytyka ze strony innych czsto postrzegana jest jako grona i niebez pieczna. Aby chroni si przed tak krytyk, czsto ostrzegamy lub krytykujemy samych siebie. Czy kiedykolwiek syszae w umyle gos, ktry mwi Ci, e nie moesz wykona jakiego zadania, albo e nie uda Ci si wykona go tak dobrze, jakby chcia, bd te e jeste po prostu gupi lub niekompetentny? Wszyscy z nas czasami suchaj takiego gosu. W poprzednim rozdziale przedstawilimy kilka konkretnych strategii umoli wiajcych radzenie sobie z samokrytycznymi gosami.

Pozbycie si niemiaoci...
Bardzo zblionym nietwrczym stanem umysu jest bolesna niemiao, ktra zwykle wie si z tym, e czujemy si kryty kowani lub deprecjonowani przez innych, a nie przez wewntrzny C. Andreas, S. Andreas, Change Your Mind and Keep the Change, Heart of the Mind: Engaging Your Inner Power to Change with Neuro-Linguistic Programming, Utah 1987. Polskie wydanie: Serce umysu: Jak przezwyciy trudnoci, z ktrymi borykamy si na co dzie?, Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdask 2001. 6 Autor nadaje tutaj szczeglne znaczenie relacji midzyludzkich. Chodzi o to, e relacje te znajomo i stosunki z ludmi s pod staw uzyskiwania wszelkich dbr materialnych i niematerialnych, m.in. pracy i poywienia przyp. red.
5

krytyczny glos. Wiele osb odczuwa niemiao, gdy odkryje, e jest przedmiotem krytyki. Wiele jednak odczuwa niemiao nawet w samotnoci. To, e kto, kto jest zupenie sam, moe czu si krytykowany", a co za tym idzie, odczuwa niemiao, jest doskonaym przykadem tego, e to nasze mylenie (a nie czynniki zewntrzne) wpywa na wiar w siebie. Wanie teraz powi chwil, aby wykona pewien ekspe ryment mylowy. Pomyl o czasie, kiedy czue si szczeglnie niemiay. Moe to by niedawne dowiadczenie niemiaoci moliwe te, e sytuacja taka miaa miejsce dawno temu. Tak czy inaczej, pomyl o takim okresie zobacz to, co wtedy widziae, usysz to, co wtedy syszae, i poczuj to, co wtedy czue. Jeeli w peni odtworzye dowiadczenie bycia niemiaym, prawdopodobnie czujesz si troch niemiay wanie teraz. Wy korzystajmy to uczucie, aby wprowadzi nieco zmian. W ktrej czci Twojego ciaa najbardziej odczuwasz niemiao? Po wi chwil i zwr na to uwag. Nastpnie odpr si i pozwl, aby poczucie niemiaoci stao si troch intensywniejsze. Spraw, aby stao si ono tak silne, e bdziesz mg je zobaczy jako obraz widziany oczami umysu. Teraz we taki obraz (niezalenie od tego, jak waciwie bdzie wyglda) i spraw, aby sta si mniejszy, ciemniejszy i czarno-biay, a nastpnie odsu go daleko od siebie. Czy nadal czujesz to samo? Czy czujesz si inaczej? To wane, aby w tej chwili nie ocenia wartoci swoich uczu po prostu zwr uwag na to, jak si czujesz. Teraz powiksz ten sam obraz, pokoloruj oraz przybli. Jak si teraz czujesz? Zwykle osoby, ktre prbuj wykona ten ekspe ryment mylowy, mwi o potnej zmianie zwizanej z fizycz nym sposobem odczuwania niemiaoci. Nastpnie spraw, aby taki obraz ponownie sta si mniejszy, ciemniejszy, czarno-biay i oddalony, tak aby mg poczu si bardziej komfortowo. Zmie niajc intensywno obrazu poprzez inteligentne wykorzystanie submodalnoci, moesz poczu si bardziej lub mniej niemiay. Ktry sposb mylenia o tym dowiadczeniu wolaby zapamita?

294

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

295

Zwyczaje osb cieszcych si siln wiar w siebie


Zwykle osoba niewierzca w siebie, ktra nie wie, jak czu si ze sob dobrze, przyjaby postaw obronn, gdyby kto inny znalaz jak wad zwizan z jej osigniciami, wartociami lub celami. Poczuaby si zraniona i bezradna, gdyby bya kry tykowana niemal przez wszystkich. Mogaby zatem oddawa" sowne ciosy w jaki sposb znajdowa win w innych oso bach, starajc si utrzyma wasn wiar w siebie. Mogaby te poczu si zdruzgotana tak krytyczn uwag i straci zaintere sowanie pozostaymi opiniami krytykujcego. Nie byaby w stanie zauway, e kady ma wasn, unikaln perspektyw oraz model wiata. Nie potrafiaby obiektywnie porwna opinii innej osoby ze swoj. Na domiar zego wiele osb bez wiary w siebie w rze czywistoci ignoruje wasne uczucia i warto, starajc si sprawi przyjemno osobie krytykujcej poprzez bycie zgodnym" nie zalenie od tego, jak niesprawiedliwie s traktowane. Dla porwnania osoba o silnej wierze w siebie czuje si ze sob dobrze, a w takiej samej trudnej sytuacji miaaby do siy, aby zapozna si z punktem widzenia innej osoby i naleycie go oceni. Nie czuaby si zmuszona do zaakceptowania lub odrzucenia punktu widzenia rozmwcy. Akceptujc siebie, nie czuaby oporu, aby przyj to, e kady z nas ma odmienny, osobisty model wiata. Jeeli jednak osoba cieszca si siln wiar w siebie poczuaby si w jaki sposb obraona, z atwo ci poinformowaaby o tym rozmwc i podja waciwe dzia ania zmierzajce do osignicia rozwizania typu wygranawygrana" zawsze wtedy, kiedy byoby to moliwe. Powiedziano, e jedna z kluczowych rnic midzy skutecz nymi a nieskutecznymi sprzedawcami wie si z umiejtnoci beznamitnego reagowania na nieustanne przypada odrzucania ich samych oraz ich produktu. Sprzedawcy musz na co dzie

stawia czoa odrzuceniu i skutecznie je przezwycia w prze ciwnym razie nie popracowaliby dugo w dziale sprzeday. A poniewa dochd ze sprzeday jest raczej bezporednio zwi zany z liczb nawizywanych codziennie kontaktw, im lepiej radzisz sobie z odrzuceniem, tym wiksza jest szansa na to, e osigniesz sukces.

Jak atwo wykorzysta krytyk?


Widziae ju, jak Twj wasny wewntrzny krytycyzm moe pozbawi Ci pewnoci siebie poznae te dwa rne spo soby pozwalajce zmieni krytyczne gosy w sprzymierzecw: (1) poprzez dopasowanie lokalizacji gosu w rozdziale 6. oraz (2) poprzez przeramowanie w rozdziale 8. Kolejnym wanym etapem jest nauczenie si, jak radzi sobie z krytyk innych ludzi, poniewa moe ona by rwnie niszczycielska jest te powanym problemem zarwno w pracy, jak i w domu. Tom, kierownik dziau szkolenia i rozwoju organizacji w du ym banku, czu si do kiepsko z powodu tego, co dziao si w pracy. Jego szef, prezes banku, by wobec niego krytycznie nastawiony, a on nie wiedzia, jak na to reagowa, nie przyjmujc przesadnie obronnej postawy. Bola go brzuch, gdy musia wysu chiwa krytycznych uwag szefa. Przyjmowa wwczas postaw obronn, czu si przygnbiony i nie by w stanie nic zrobi przez reszt dnia. Aby rozwiza swj problem, wyprbowa opart na perspek tywie obserwatora technik z rozdziau 7. Wyobrazi sobie, e cofa si i widzi siebie oraz szefa, a nastpnie oglda film o tym, jak szef go krytykuje. Umoliwio mu to wsuchanie si w to, co mwi szef, bez nieprzyjemnych wrae i przyjmowania po stawy obronnej. Nastpnie porwna sowa szefa ze swoimi dzia aniami, ktre zapamita. Szef mwi, e nie jest graczem zespo owym, poniewa nie zawsze uczestniczy w zebraniach. Tom

296

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

297

zastanowi si nad tym i powiedzia sobie: Ale ja opuszczam tylko te czci zebra, ktre nie s bezporednio zwizane z prac mojego dziau". Gdy zastanowi si nad t kwesti jeszcze chwil, przyjmujc perspektyw obserwatora, zda sobie spraw, e in nym musi si wydawa, e ich nie wspieram nie wiedz, co robi, kiedy mnie tam nie ma". Zda sobie spraw, e przeka zywana przez szefa krytyka bya po czci istotnymi informa cjami zwrotnymi wczeniej po prostu nie by w stanie ich usysze, poniewa tak szybko przyjmowa postaw obronn. Tom zastanowi si wwczas, jak chcia odpowiedzie sze fowi. Zastanowi si nad waciw odpowiedzi, a nastpnie obej rza film" przedstawiajcy scen rozmowy z szefem, zwracajc szczegln uwag na jego reakcj. Wyobrazi sobie rwnie, e bierze udzia w zebraniach lub wyjania zespoowi kierownikw, dlaczego go na nich nie bdzie. Pomogo mu to zaprogramowa umys tak, aby wysucha i wykorzysta przekazane przez szefa informacje zwrotne. Gdy skoczy, zda sobie spraw, e ma lepszy stosunek zarwno do szefa, jak i do siebie samego.

WICZENIE 37. ZRWNOWAONA REAKCJA NA KRYTYK 1. Krytyka. Zacznij od przypomnienia sobie ostatniej sytuacji, w ktrej le zareagowae na krytyk gdy nie bye zadowo lony z tego, jak na ni odpowiedziae. Wybierz umiarkowan krytyk, aby atwiej Ci byo wykona niniejsze wiczenie. Cofnij si do chwili, ktra miaa miejsce zaraz przez rozpoczciem przy krego dowiadczenia. 2. Pozycja obserwatora. Zobacz siebie w sytuacji, w ktrej za chwil zostaniesz przez kogo skrytykowany, a gdy tylko inny Ty" rozpozna czyje sowa jako krytyk, zobacz, jak ten drugi Ty" zdysocjuje si od zdarzenia. Gdy w drugi Ty" zacznie przyj mowa krytyk, moesz wyobrazi sobie, jak wychodzi z ciaa lub czuje si chroniony przez otaczajc go tarcz z pleksiglasu. Pomocne moe okaza si zobaczenie sw krytyki napisanych drukowanymi literami w komiksowym dymku". 3. Film o krytyce. Zobacz, jak drugi Ty" krci szczegowy film przedstawiajcy znaczenie krytyki, tak by mg zrozumie, o co w niej chodzi. Jeeli w drugi Ty" nie ma do informacji, aby zrobi zrozumiay film, zobacz, jak prosi krytykujcego o nie, dopki dokadnie nie zrozumie, co ma on do powiedzenia. 4. Film o Twoim dowiadczeniu. Teraz, gdy w drugi Ty" pozna ju punkt widzenia krytykujcego i zrozumia, jak on postrzega ca sytuacj, zobacz, jak drugi Ty" krci film o tym, co Ty pamitasz z tej samej sytuacji, a nastpnie porwnuje Twj film z tym, co zobaczy krytyk. 5. Porwnaj filmy. Czy filmy przedstawiajce interesujcy Ci incydent pasuj do siebie, czy s rozbiene? Mog mie tak sam tre, pokrywa si jedynie czciowo lub zupenie do siebie nie pasowa. Pamitaj, e zostay nakrcone z rnych pozycji percepcyjnych. Jeeli do siebie nie pasuj, zobacz, jak prosisz krytykujcego o wicej informacji. w drugi Ty" stara si wtedy zrozumie krytyk. 6. Wybierz odpowied. Na podstawie dokonanego przez drugiego Ciebie" porwnania filmw zdecyduj, jaka reakcja byaby najwa ciwsza. Istnieje wiele moliwych odpowiedzi zale one od oko licznoci oraz stopnia zgodnoci (lub niezgodnoci) wspomnianych

Przeprogramowanie umysu
Tom nie zda sobie jednak sprawy z tego, e zmieniajc sposb mylenia o reakcji na krytyk w tym konkretnym przypadku, przeprogramowa swj umys tak, aby rwnie w przyszoci, gdy tylko zostanie przez kogo skrytykowany, cofn si, oceni suszno krytyki, pomyle o waciwej odpowiedzi, przekaza j i zastanowi si, w jaki sposb mona wykorzysta wszelkie uyteczne informacje zwrotne. Moesz przeprogramowa swj umys tak jak Tom, wykonujc opisane poniej wiczenie.

298

N L P

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

299

dwch filmw. Drugi Ty" mgby powiedzie przepraszam" lub chciaem tylko panu powiedzie, e si martwi" bd z mo jego punktu widzenia to wyglda zupenie inaczej". Mgby rw nie odpowiedzie: to ciekawe spojrzenie na to, co si stao" lub by moe mogem postpi inaczej", a nawet dzikuj panu za wyraenie opinii". Zobacz, jak wybiera odpowied, ktra w danej sytuacji okae si waciwa, i informuje drug osob, e stara si dokadnie zrozumie, co ma ona na myli. Gdy zobaczysz, jak bdziesz odpowiada na krytyk, zwr uwag na reakcj, z jak spotka si taka odpowied. Moesz zmienia to, co mwi drugi Ty", a take jego sposb mwienia, dopki nie bdziesz zado wolony z rezultatw. 7. Planowanie przyszoci. Nastpnie zdecyduj, czy chcesz zmieni swoje zachowanie na podstawie informacji, ktre wanie otrzyma e. Jeeli tak, zobacz, jak w podobnej sytuacji w przyszoci wykorzystujesz inne zachowania. Proces ten jest sposobem na przeprogramowanie umysu tak, aby uzyskiwa automatyczny dostp do takich nowych zachowa, gdy nastpnym razem znaj dziesz si w tego rodzaju sytuacji. 8. Powtrz wiczenie. Aby Twoje odpowiedzi stay si jeszcze bardziej automatyczne, przeanalizuj dwie lub trzy przysze sytu acje, w ktrych prawdopodobnie bdziesz krytykowany sytuacje, w ktrych bdziesz chcia wykorzysta poznany wanie nowy sposb reagowania. Powtrz kroki 1-6 niniejszego wiczenia, zastanawiajc si nad kad z tych sytuacji, tak aby mg wy konywa kolejne czynnoci w sposb jeszcze bardziej automa tyczny. 9. Integracja. Gdy skoczysz, przybli do siebie t cz Ciebie, ktra opanowaa now strategi, tak aby cay proces oceniania krytyki i odpowiadania na ni naprawd sta si czci Ciebie. Opisany proces zrwnowaonego reagowania na krytyk po zwala skutecznie odcina si od krytyki i odkrywa wszelkie dostpne informacje zwrotne niezalenie od ich rda. Moesz go rwnie wykorzysta, gdy dopiero spodziewasz si krytyki z czyjej strony, bd w sytuacjach, w ktrych sam siebie kry tykujesz. wiadomo tego, e moesz wykorzysta ten proces,

aby pozosta otwarty na komunikacj i waciwie na ni reago wa, moe zdziaa cuda, jeli chodzi o zwikszenie Twojej wiary w siebie.

Warto krytyki
Gdyby nie dysponowa oferowan przez NLP strategi zrwno waonego reagowania na krytyk, mgby traktowa krytyk tak, jakby stawiaa Ci w sytuacji bez wyjcia. Jeeli bdziesz zmuszony przyjmowa postaw obronn zawsze wtedy, gdy b dziesz krytykowany, nie dostrzeesz adnych uytecznych infor macji, ktre mog by ukryte w sowach krytyki. Kade zachowanie jest uyteczne w jakim kontekcie. To bardzo wane zaoenie NLP oznacza, e nawet krytyka ma warto. W rzeczywistoci kada krytyka zawiera przydatne in formacje. Jeeli zastosowae strategi zrwnowaonego reago wania na krytyk i nie przyje postawy obronnej, gdy kto skry tykowa Twoje przekonania, wartoci lub zachowanie, bdziesz w stanie uwanie wsucha si we wszystko, co zostao powie dziane, obiektywnie to oceni i wykorzysta do swoich celw wszystko, czego si nauczysz. Jeeli krytyka okae si trafna, a Tobie uda si zachowa obiektywizm, moesz odpowiedzie, w sposb zrwnowaony, zgadzajc si z rozmwc: Rozumiem, co masz na myli". Twoja zgoda nie musi jednak oznacza, e zamierzasz cokolwiek w so bie zmienia. Moesz si zmieni, ale wcale nie musisz. Wybr naley do Ciebie. Nauczye si po prostu, e moesz nawiza ni porozumienia z rozmwc, a zawsze gdy bdziesz si z nim komunikowa, moesz podkrela Wasze denie do zgody. Jeeli zauwaysz, e po prostu nie jeste w stanie zrozumie, o czym mwi druga osoba, moesz spokojnie powiedzie: Jesz cze nie do koca rozumiem, o co panu chodzi czy mgby pan poda nieco wicej konkretw?". Jeeli poprosisz o obiektywne,

300

ROZWIJANIE UMIEJTNOCI

301

bardziej szczegowe informacje, zwikszysz szans na to, e do wiesz si znacznie wicej zarwno o rozmwcy, jak i o sobie. Moesz po prostu porwna wszystko to, co mwi Ci druga oso ba, z wasnym dowiadczeniem, i odkry, gdzie dokadnie zga dzacie si, a gdzie macie odmienne zdanie. Jeli jednak nie zgadzasz si z rozmwc, moesz rwnie dobrze wyrazi swoje zdanie, w sposb obiektywny mwic: Wie pan, mam na ten temat inne zdanie". Dowiesz si rwnie, e Wasze sposoby widzenia wiata znaczco si rni, jeli cho dzi o pewne kwestie. Dziki tym informacjom w przyszoci bdziesz lepiej przygotowany do nawizywania z t osob ko munikacji w formie, ktra bdzie jej bardziej odpowiada. Tak wanie komunikuje si osoba o silnej wierze w siebie.

Moesz chroni swoj wiar w siebie, jeli nauczysz si, jak w sposb zrwnowaony wykorzystywa krytyk dziki temu bdziesz mg wysucha krytyki, obiektywnie j oceni i zdecydowa, jak chcesz na ni odpowiedzie.

Wiara w siebie nie jest czym, z czym si rodzisz, albo czym, co Ci si po prostu przytrafia. Odgrywasz aktywn rol w two rzeniu i utrzymywaniu wiary w siebie, tak by zawsze mg osiga najlepsze rezultaty.

Czego si dowiedziae
W tym rozdziale przedstawilimy kilka uytecznych procesw umoliwiajcych budowanie szacunku do siebie i osiganie pozy tywnej wiary w siebie. Oto czego si dowiedziae: Wiara w siebie wynika po prostu z Twoich wyobrae, ktre moesz zmienia ich tre wpywa na to, czy emo cje s pozytywne, czy negatywne, submodalnoci za maj wpyw na ich intensywno. Potnym narzdziem umoliwiajcym budowanie silnej wiary w siebie jest przyjmowanie pozycji innego i dowiad czanie, jak to jest by kim, kto Ci kocha i docenia, tak by takie dowiadczenia wpyway na Twoj wiar w siebie. Swish Patiem jest sposobem tworzenia pozytywnej wia ry w siebie oraz metod umoliwiajc wymylanie no wych, twrczych zachowa w szczeglnie kopotliwych sytuacjach.

ROZDZIA

11,

Ksztatowanie pozytywnego mylenia

Wpyw pozytywnego nastawienia

ikszo z nas sdzi, e wie, jak wane jest pozytywne nastawienie hart umysowy, ktry pozwala przetrwa trudne czasy. Wikszo z nas nigdy nie bdzie musiaa wysta wia go na prb tak, jak musia zrobi to trener NLP Comprehensive, Gary Faris dwanacie lat temu. Gary postanowi pobiega po seminarium NLP w Santa Cruz w Kalifornii. Ten trzydziestoomiolatek trenowa, aby wzi udzia w biegu na wier mili dla seniorw. Tego dnia zdecydo wa si pobiec brukowan drog wiejsk wrd pl soczystych zielonych karczochw. Nagle znikd" pojawia si ciarwka pdzca ponad szedziesit mil na godzin. Kierowca nie wi dzia go, poniewa na drodze byo niewielkie wzniesienie. Pr bowa zahamowa, ale ciarwka nadal jechaa bardzo szyb ko, gdy uderzya Gary'ego, odrzucajc go 40 metrw w pole. Z pocztku lekarze nie byli pewni, czy w ogle przeyje. Przeprowadzili pierwsze dwie z szeciu operacji, ktrych osta tecznie potrzebowa Gary. Gdy niebezpieczestwo ju mino, odwiedzio go kilku lekarzy z oddziau intensywnej terapii. Po wiedzieli mu, e yje tylko dlatego, e cieszy si doskona kon dycj fizyczn. Poinformowali go te, e nigdy nie bdzie normal nie chodzi, nigdy nie bdzie nawet truchta, nie wspominajc o bieganiu.

304

KSZTATOWANIE POZYTYWNEGO

305

Przez nastpne dwa lata Gary uczestniczy w rehabilitacji sportowej. Odbudowa swoje uszkodzone ciao, przezwyciajc niewiarygodne cierpienie fizyczne, a take wtpliwoci lekarzy. Dzi Gary regularnie biega i trenuje, czsto biorc udzia w za wodach. Co si stao? Gdyby by tam dr Bernie Siegel, autor ksiki Mio, medycyna i cuda, zauwayby, e lekarze uywali po pro stu najlepszych danych statystycznych, jakie posiadali. Gdy Gary'ego wniesiono na noszach do izby przyj, nie wiedzieli, e okae si wyjtkowym pacjentem. Gary to kto, kto wykorzysta NLP, aby przezwyciy za graajc yciu kontuzj. Czytae ju o tym, jak wykorzysta NLP, aby pozna tajemnice mistrzw wiata jak znale cechy, ktre umoliwiaj im odnoszenie tylu sukcesw, a nastpnie na uczy innych, jak mona wyrobi w sobie takie cechy. Gary zasto sowa te same zasady, aby odbudowa swoje ciao, umys i ducha. Jako sportowiec Gary zawsze interesowa si sprawnoci. Po wypadku mia jednak now, bardzo osobist i bardzo przeko nujc motywacj, aby analizowa zagadnienia zwizane z re habilitacj pourazow. Zamiast skary si na niesprawiedliwo losu albo sporzdza list osb, ktrym mgby wytoczy proces, bd te zastanawia si, jakie mgby dosta odszkodowanie za niepenosprawno, Gary zdecydowa si znale podstawowe cechy charakteryzujce sportowcw, ktrym z powodzeniem udao si przej rehabilitacj. Pomyla, e podobne rzeczy przy trafiay si innym ludziom. Co takiego wwczas robili? A zwasz cza co robili ci, ktrzy wracali do penej formy? Gary jak nigdy pamita zaoenie NLP: jeeli jedna osoba moe co zrobi, ka dy moe si tego nauczy. A on by zdeterminowany, aby si nauczy. Nawet, gdy uczestniczy w sesjach bolesnej fizjoterapii, rozmawia z osobami znajdujcymi si w takim samym trud nym pooeniu. Czyta o sawnych sportowcach i o tym, czego dokonywali. Szuka drugiego dna w ich historiach, starajc si

analizowa rda ich motywacji. Jego mudne starania opaciy si po wielokro. Gary odnalaz ostatecznie sze charaktery stycznych wzorcw umysowych stosowanych przez wszyst kich sportowcw, ktrych rehabilitacja zakoczya si powo dzeniem, a nastpnie sam zacz je wykorzystywa. Gdy Gary podzieli si swoimi obserwacjami ze specjalistami ds. rehabilitacji sportowej, odwdziczyli mu si naprawd po zytywnym przyjciem. W kocu jego badania zostay opubliko wane w profesjonalnych czasopismach1. Gdy poinformowa o swoich odkryciach kolegw zajmujcych si NLP, by zasko czony (i zachwycony) liczb wizyt, listw i rozmw, ktrych stay si one przyczyn. Gdy inni wykorzystali wnioski Gary'ego we wsppracy z klientami biznesowymi, specjalistami ds. ochrony zdrowia, a nawet uczniami szk podstawowych, odkryli, e wspomniane sze wzorcw umysowych nadawao si do sto sowania w bardzo zrnicowanych dziedzinach takich, jak wy chowywanie dzieci, skok o tyczce czy polityka. Owe sze wzor cw umysowych okazao si podstawow charakterystyk kadego przypadku pozytywnego nastawienia. Niezalenie od tego, czy analizowano zachowanie sportowcw, przedsibiorcw czy me nederw, okazywao si, e im solidniejsze podstawy miao ich pozytywne nastawienie, tym czciej wykorzystywali te sze elementw. Jack Schwager, autor uznanego bestsellera Nowi czarodzieje rynku2, sdzi, i s one tak istotne, e wymieni je jako kluczowe cechy charakteryzujce odnoszcego sukcesy in westora giedowego.

G J Faris The Power Positive Thinking: The Psychological Profile of the Successful Athletic Rehabilitation Patien", Clinical Management Magazine, wol. 9, nr 6/1989. 2 J. D. Schwager, The New Market Wizards: Cowersations with Ame rican Top Traders, HarperBusiness, Nowy Jork 1992.

306

KSZTATOWANIE POZYTYWNEGO

307

Sze cech charakteryzujcych prawdziwie pozytywne nastawienie


Przyjrzyjmy si wspomnianym szeciu cechom charakterystycz nym dla pozytywnego nastawienia. Pamitajmy, e adna z nich nie jest waniejsza od innych. Te sze cech zostao przedstawio nych po kolei, ale to jednoczesne wspdziaanie ich wszyst kich tworzy efekt synergii stanowicy podstaw pozytywnego nastawienia.

tociowe cele, przez ktre s przycigani. W ten sposb udaje im si osign maksimum motywacji.

II. Warto wysokich wymaga


Drugim elementem, jaki Gary zauway u sportowcw uczest niczcych w rehabilitacji, byo ich zaangaowanie w proces od zyskiwania peni si i zdrowia. Stawao si ono ich podstawo wym celem, pierwszym i ostatnim standardem. Ich nastawienie zakadao, e cokolwiek mniej byo nie do przyjcia. W istocie wielu z nich pragno nie tylko odzyska peni si i zdrowie, lecz rwnie osign jeszcze wicej. Chcieli, aby ich kondycja bya jeszcze lepsza od tej, ktr mieli przed kontuzj. Wiedzieli, e byli w stanie to osign, i nie zaakceptowaliby niczego, co nie speniaoby ich standardw. Sportowcy ci mierzyli ostateczne rezultaty, porwnujc je z takimi wewntrznymi normami. Mo gliby ustali sobie rozsdniej sze cele, ale aden z nich tego nie zrobi. Musieli by najlepsi. Czsto czytamy lub syszymy o tym, e sportowcy maj obse sj na punkcie bycia najlepszym. Zastanwmy si nad ni przez chwil. Gdyby wymaga od siebie bycia najlepszym, a wanie teraz nie radziby sobie najlepiej, mgby zacz popada w przygnbienie. Wspomniani sportowcy rwnie potrzebowali sposobu, ktry pozwoliby im oczekiwa najlepszego, mimo e w danym momencie nie byli w stanie tego osign sposobu motywujcego ich do pracy nad urzeczywistnieniem podanych celw w przyszoci. Jest nim poczenie trzeciego i czwartego elementu ukadanki oto, jak stao si jasne, w jaki sposb opi sywane sze elementw wspdziaa, tworzc solidne podstawy prawdziwie pozytywnego nastawienia.

I Wewntrzna motywacja
Pierwszym odkrytym przez Gary'ego elementem by wewntrzny kierunek motywacji stosowany przez uczestniczcych w reha bilitacji sportowcw. Byli oni przycigani przez bardzo konkretny cel i odpychani przez pewne nieprzyjemne konsekwencje. Nie byy to hollywoodzkie" ani new age'owe" obrazy przedstawia jce ch zwyciania, bycia najlepszym lub uniknicia kompro mitacji. Sportowcy ci mieli osobiste, konkretnie sformuowane i przekonujce wizje podanych celw lub nieprzyjemnych kon sekwencji. Wemy na przykad pewn obiecujc pywaczk-juniork, ktra przechodzia rehabilitacj po kontuzji. Chciaa nie tylko odzyska zdrowie, lecz rwnie wzi udzia w konkursie, aby wygra stypendium. Bya zmotywowana i ukierunkowana na denie DO celu. Innym przykadem moe by postawa pew nego czterdziestodwuletniego mczyzny, ktry uczestniczy w rehabilitacji, poniewa nie chcia, eby jego zapalenie staww si nasilio. Jego motywacj bya ch uniknicia potencjalnych konsekwencji choroby, ktra czsto koczy si inwalidztwem. Najlepsi sportowcy stosuj jednak zarwno motywacj OD, jak i DO. Wyobraaj sobie konkretne, niepodane konse kwencje, ktrych warto unikn, a nastpnie podane i war-

308

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

309

III. Dzielenie celw na etapy


Trzecim kluczowym elementem wsplnym dla wszystkich spor towcw bya ich umiejtno koncentrowania si na procesie od budowy zdrowia i sprawnoci sportowej krok po kroku. Stosujc terminologi NLP, mona powiedzie, e okrelili wielko kro ku", na ktrej si koncentrowali. Czy kiedykolwiek mylae o tym, jak wiele stara wymaga przezwycienie powanej kon tuzji blu, frustracji, czasu, niewiarygodnego wysiku niezbd nego, aby po prostu wrci do miejsca, z ktrego si zaczo? Albo prowadzenie duego projektu biznesowego koordyno wanie dziaw, motywowanie pracownikw, ledzenie wanych szczegw i dopinanie wszystkiego na ostatni guzik"? Jeeli nagle zaczby si zastanawia nad ogromem pracy zwizanym z caym projektem, z pewnoci mgby straci ochot do dzia ania. Z drugiej strony, gdyby zacz zajmowa si projektem krok po kroku", byby w stanie pozosta na waciwej drodze i ukoczy go. Dla Gary'ego Farisa oznaczao to, e musi prze trwa, zanim bdzie mg stan na nogi, stan na nogi, za nim zacznie chodzi i zacz chodzi, zanim znw bdzie mg biega. Zdarzao si jednak, e opisywani sportowcy dzielili zada nia na jeszcze mniejsze etapy. Ich biecymi celami byo na przykad wykonanie piciu ruchw, a nie czterech, zanim padali wyczerpani, albo wygicie stopy o dodatkowe kilka milimetrw. Porcjowanie" trudnego lub wymagajcego przedsiwzicia w ten sposb ma jeszcze dwie zalety. Po pierwsze, umoliwia sportowcom skoncentrowanie si na maych zadaniach, ktre naprawd mona wykona od razu. Po drugie, Gary i inni spor towcy, ktrych losy analizowa, odczuwali wielk satysfakcj po wykonaniu kadego z takich maych krokw. Dziki konkret nym, wymiernym fragmentom caoci sportowcy czuli, e od nosz sukces, mijajc kady kolejny niewielki kamie milowy na drodze do ostatecznego celu, jakim byo odzyskanie peni si i zdrowia. Kady krok na tej drodze stawa si nowym celem

zapewniajcym satysfakcj z jego osignicia. Umiejtno skon centrowania si na konkretnych, moliwych celach, a take sa tysfakcja z osignicia kadego z nich sprawiaa, e nigdy nie tracili motywacji.

IV. czenie teraniejszych i przyszych ram czasowych


Czwartym kluczowym elementem wsplnym dla sportowcw, ktrych rehabilitacja zakoczya si sukcesem, by ich sposb mylenia o czasie udawao im si czy dwie umiejtnoci. Pierwsz z nich jest umiejtno skoncentrowania si na ma ych krokach i codziennych zadaniach odnoszcy sukcesy sportowcy yj teraniejszoci. Myl o pojedynczym zadaniu, ktre wykonuj wanie teraz. Arnold Schwarzenegger powie dzia, e wiadome wykonanie wiczenia jest warte dziesi razy wicej ni wiczenie wykonywane z rozproszonym umysem. Sportowcy mogli z atwoci ulec rozproszeniu lub zniechce niu, gdy myleli o niepewnej przyszoci. Gdyby na przykad spogldali w przyszo peni wtpliwoci, zadajc takie pyta nia, jak: Czy bd w stanie odzyska dotychczasow form?" albo Czy osign sukces?", mogliby zacz wyobraa sobie problemy i bariery, ktre nawet by nie istniay to znaczy nie istniayby, dopki nie pomyleliby o nich. Pytania te mogyby przyczyni si do powstania negatywnej orientacji i zmniejszy ich motywacj. Znacznie wicej mona osign, pytajc: Co mog teraz zrobi, aby dotrze do nastpnego kamienia milo wego?". Gdy w peni dowiadczali aktualnej sytuacji i anga owali si w popraw obecnego stanu, podejmowali dziaania, ktre umoliwiay im danie z siebie wszystkiego. To samo do tyczy nas wszystkich. Druga umiejtno zwizana z czasem jest dokadnym przeci wiestwem ycia wycznie teraniejszoci. To umiejtno two rzenia ywych i penych wizji pozytywnej przyszoci. Niekiedy

310

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

311

orientacja na przyszo jest znacznie korzystniejsza i motywuj ca ni ycie chwil obecn. Sportowiec uczestniczcy w reha bilitacji pourazowej przechodzi bardzo bolesne chwile. Znacz nie bardziej pomocne jest wwczas mylenie o tym, jak bdzie w peni dowiadcza nagrd, ktre przyniesie mu cika praca i cierpienie. Gdy wyobraasz sobie zdrowsze ciao, zwikszony zakres ruchw i powrt do robienia tego, co kochasz, wydaje Ci si, e obecny bl i wysiek stanowi niewielk cen. Podczas gdy teraz Twoje ciao odbudowuje si i na nowo uczy, Ty ju cieszysz si przyszoci. Ten atrakcyjny dugoterminowy cel cignie Ci do przodu, stanowic solidn podstaw utrzymania biecej motywacji. Skuteczna motywacja faktycznie wie si z obiema wspo mnianymi umiejtnociami. Dokadnie wtedy, gdy koncentrujesz si na wykonaniu maego zadania, moesz wyobraa sobie ow wielk, jasn wizj przyszych dokona, ktre motywuj Ci do dalszej pracy.

V. Osobiste zaangaowanie
Pitym elementem stanowicym warunek udanej rehabilitacji oraz pozytywnego nastawienia jest osobiste zaangaowanie spor towca. Gary odkry, e im bardziej sportowcy angaowali si we wasn rehabilitacj, tym bardziej sobie pomagali", a to z kolei znacznie zwikszao ich szanse na odzyskanie peni si. Nawet jeli byo to co tak prostego, jak pooenie kawaka lodu na bolcym miejscu, moliwo zrobienia tego samodzielnie wzmacniaa ich poczucie uczestnictwa. Medycyna sportowa, podobnie jak wszystkie inne dziedziny w dzisiejszych nastawionych na technik czasach, staa si nie zwykle skomplikowana i rozdrobniona, a z ekspertw i autory tetw mona by utworzy armi. Ci lekarze, fizjoterapeuci, tre nerzy, pielgniarki i psychologowie sportowi czsto spdzaj wikszo zawodowego ycia na nauce. Ciko pracuj, ale

niekiedy ich olbrzymie dowiadczenie sprawia, e sportowcy chtnie biernie oddaj si w ich eksperckie rce. Badania Ga ry'ego wykazay, e jest to bd. Ani pasywne przyzwalanie, ani buntowniczy opr nie stanowi niezawodnej cieki do osobi stej doskonaoci. Sportowcy, podobnie jak my wszyscy, musz aktywnie wsppracowa z majcymi odpowiednie kwalifikacje ekspertami, aby osign upragnione rezultaty. Jeeli zastanowisz si nad tym przez chwil, dojdziesz do wniosku, e to ma sens. Czy kiedykolwiek grae w jak gr zespoow, a nastpnie musiae czeka na awce rezerwowych? W danym momencie mogo to by nawet waciwe rozwizanie. Jednak nawet jeli bye podekscytowany ostatecznym wyni kiem, prawdopodobnie mimo wszystko czue si odizolowany, tak jakby midzy Tob a tym, co si wok Ciebie dzieje, staa szklana ciana. Bye tam, ale nie grae. Tak naprawd nie uczestniczye w caym zdarzeniu. Gdy w czym uczestniczymy, mamy wpyw na to, co si dzieje. Czujemy rnic. Pozwala nam ona zwikszy osobiste zaangaowanie i skoncentrowa si na intensywnoci doznawanych wrae. Sprawia, e jestemy bar dziej zdeterminowani i aktywni, co prowadzi do bardziej osobiste go zaangaowania i zwikszenia stawki, o jak bdziemy gra w przyszoci. Samodzielne dziaanie, nawet w bardzo niewielkim zakresie, jest naprawd wane.

VI. Porwnywanie siebie z sob


Szstym i ostatnim elementem warunkujcym powodzenie reha bilitacji sportowej, a take umoliwiajcym zbudowanie maj cego solidne podstawy pozytywnego nastawienia, jest sposb oceniania wasnych osigni rodzaj dokonywanych w umy le porwna. Komentatorzy sportowi, dziennikarze zajmujcy si statystyk sportow oraz kibice czsto zachcaj sportow cw, aby porwnywali siebie i to, co robi, z innymi zarwno ywymi, jak i umarymi. Jeeli dotr na szczyt, maj czu si

314

KSZTATOWANIE POZYTYWNEGO

315

Jednak kadego dnia media, majcy dobre zamiary nauczyciele i trenerzy, a nawet inni uczniowie przypominaj nam i naszym dzieciom, e istniej ludzie, ktrzy s lepsi od nas w robieniu pewnych rzeczy, a take tacy, ktrym wychodz one gorzej. Bywa, e gdy jakie dziecko wydaje si obiecujcym gimnastykiem, jego rodzice zaczynaj natychmiast snu olimpijskie plany. Jeeli rysunki dziecka wiadcz o tym, e ma odrobin talentu, niekt rzy natychmiast zaczynaj porwnywa je z dokonaniami sied mioletniego Picassa. Poniewa w naszym spoeczestwie tak popularne s po rwnania z innymi, mona przypuszcza, e jest w nich co pozytywnego. Okazuje si, e to prawda. Dziki dokonaniom innych wiemy, do czego zdolny jest czowiek. S one rwnie war tociowymi modelami umoliwiajcymi adeptom studiowanie za chowa mistrzw. Analizujc ich wzorce mentalne oraz za chowania, moemy nie tylko dowiedzie si, czego moe dokona czowiek, lecz rwnie nauczy si, jak moe tego dokona. Jakkolwiek wartociowe s takie porwnania, wi si te z wielkim zagroeniem. Gdy widzimy olbrzymi rnic midzy umiejtnociami, moemy doj do wniosku, e nigdy sobie z tym nie poradzimy" albo e nasz wzr musi po prostu by naturalnie uzdolniony". Jeeli osignicia Twojego dziecka nie wydaj si szczeglnie obiecujce za pierwszym razem, gdy uczy si matematyki lub przedmiotw cisych, moe nie otrzyma drugiej szansy, poniewa przeszkodz mu niezdrowe porwnania. Wyciga zbyt wczesne wnioski, stwierdzajc, e po prostu nie jest wystarczajco dobre". Wszystko to moe by naprawd znie chcajce. Z pewnoci takie podejcie ugasioby rado tworze nia, ktra motywowaa modziutkiego Picassa, ma Mary Lou Retton czy tego tpego studenta matematyki, Alberta Einsteina, a nawet supergwiazd koszykwki, Michaela Jordana, do coraz lepszego wykorzystywania drzemicego w nich potencjau. Pamitaj: przy krlewskim trakcie prowadzcym do prawdzi wych osigni stoj kamienie milowe, ktre odmierzaj nasze wasne sukcesy. Gdy nasze dzieci bd pamita o wspomnianej

zasadzie porwnywania siebie z sob", osignicia innych stan si dla nich rdem inspiracji bd poszukiwa modeli dosko naoci i rde wysokiej jakoci informacji dotyczcych wasnej poprawy, a nie obiektw zawici czy zazdroci. Naucz si, jak mona zachwyca si sukcesami innych osb, ktre bdc przewodnikami i modelami, pomog im wykorzysta ich wa sny potencja. Najprawdopodobniej w przyszoci to one stan si modelami ludzi sukcesu, z ktrych bdzie bra przykad na stpne pokolenie. Bd naprawd ceni swj sukces, poniewa bd dokadnie wiedzie, jak do niego doszy. Nauczenie dzie ci porwnywania siebie z sob" jest prawdopodobnie jednym z najwikszych darw, jakie moesz im oferowa. Sze elementw udanej rehabilitacji sportowej oraz majcego solidne podstawy pozytywnego nastawienia to: wewntrzna mo tywacja, docenianie wysokich standardw, rozbijanie celw na etapy, wykorzystywanie elastycznych ram czasowych oraz po rwnywanie siebie z sob". Razem tworz one niewiadom, przekonujc wewntrzn wizj, ktrej rezultatem jest sukces. Dziki nim udaje si osign pozytywne nastawienie. Bez nich osignicie czegokolwiek moe sta si naprawd trudne.

Pozytywne nastawienie w dziaaniu


Przyjrzyjmy si kilku rnym przykadom, aby wykaza, jak wspdziaaj ze sob wspomniane elementy, a take pokaza, co si dzieje, gdy nie ma takiego wspdziaania. Pierwszym jest trzydziestojednoletni mczyzna, ktry uleg powanej kontuzji w trakcie jednego z meczy ligi baseballa. Gdy tylko zacz rehabi litacj, zapyta: Kiedy ze mn skoczycie, tak ebym mg jak najszybciej wrci do pracy?". To jedno pytanie mwi bardzo wiele o jego wzorcach umysowych i nastawieniu emocjonalnym. Myla tylko o tym, eby wrci do pracy. To godny podziwu cel, ktry wiadczy o motywacji do osigni. Jest on jednak

316

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

317

rwnie tak oglny, e nie okrela, czy pacjent ma zamiar jedzi do pracy na wzku inwalidzkim, utyka, czy cakowicie odzy ska zdrowie. Ten cel jest rwnie bardzo rozlegy naprawd nie da si go ogarn umysem. Pacjent nie ma planu, ktry po zwoliby mu rozbi taki cel na etapy chce, eby kto mu obieca, e rehabilitacja potrwa tyle a tyle". Zwr rwnie uwag, e jego jzyk wiadczy o braku osobistego zaangaowania jest pasywny. Kiedy wy ze mn skoczycie?" pyta. Chce, aby jego fizjoterapeuta zrobi wszystko za niego. Nie zdaje sobie sprawy z tego, e musi odegra aktywn rol. Jeeli nie zmieni swojego nastawienia, najprawdopodobniej jego rehabilitacja okae si du ga i nieskuteczna. Kolejnym przypadkiem jest gwiazdor szkolnej ligi futbolu, ktry uleg kontuzji w rodku sezonu. W momencie przybycia do szpitala przysig, e bdzie gra w nastpnym meczu. Gdy jego lekarz i trener uwiadomili mu, jak powane s jego obraenia, mody sportowiec wpad w przygnbienie. Na zachty kolegw z zespou odpowiada smutnym: A po co?". Skary si, e wiczenia rehabilitacyjne s zbyt bolesne i nie chcia ich wy konywa albo nie przykada si do nich. Dopki nie zadzwoni do niego szkolny selekcjoner, eby zapyta, kiedy wrci do gry, w mody czowiek nie interesowa si wasnym zdrowiem i reha bilitacj ani nie angaowa si w ni. Skuteczna motywacja wy maga osobistej przekonujcej wizji odpychajcej od nieprzyjem nych konsekwencji lub przycigajcej do konkretnego podanego celu. Gdy modzieniec dowiedzia si, e nie bdzie ju mg gra w biecym sezonie, straci motywacj. Kiedy wykonywa wiczenia rehabilitacyjne, nie mia przekonujcej wizji przyszo ci, ktra odwracaaby jego uwag od blu lub zapewniaa mo tywacj pozwalajc by ponad" cierpieniem dopki nie zadzwoni do niego selekcjoner. Wwczas pi pozostaych ele mentw, ktrymi ju dysponowa, wraz z now przekonujc mo tywacj, wystarczyo, aby zmotywowa go do pilnej pracy ma jcej na celu powrt do zdrowia.

Wspomniane sze elementw mona z atwoci zauway w historiach najsynniejszych sportowych powrotw. Wikszo Amerykanw nie powicaa zbyt wiele uwagi europejskim wy cigom rowerowym, dopki pewien mody Amerykanin z fran cusko brzmicym nazwiskiem nie wygra najtrudniejszego i naj bardziej wyczerpujcego wycigu kolarskiego wiata Tour de France. Wygrywajc w 1989 r., Greg LeMond ustanowi nowe midzynarodowe rekordy kolarskie. Powrci do Stanw Zjedno czonych jako bohater, otwierajc modych Amerykanw na now dziedzin sportowej rywalizacji o doskonao. Po zasuonym odpoczynku i krtkim urlopie z rodzin, wybra si na polowanie. W synnym ju dzisiaj wypadku zosta postrzelony w klatk piersiow i w nog i odnis do powane obraenia. Nawet po dugiej operacji mia wok serca kilka rucin, ktrych nie usunito ze wzgldu na potencjalne zagroenie dla ycia. Bdcy uosobieniem sukcesu sportowego amerykaski bohater sta si ofiar zbiegu nieszczliwych okolicznoci Greg LeMond mg spocz na laurach, a take da sobie spokj z rehabilitacj. Niemal wszyscy byliby dumni, gdyby w mody sportowiec po prostu wyzdrowia i zaj si wygaszaniem inspirujcych prze mwie. Wszyscy, ale nie Greg LeMond. W cigu nastpnych dwch lat przej nadzr na programem swojej rehabilitacji, starajc si osign jeszcze wicej ni dotychczas. W czasach gdy Greg przenosi si ze szpitalnego ka do domu i powoli zaczyna czciej jedzi rowerem ni chodzi na spacery, po rwnywanie jego osigni z czyimikolwiek dokonaniami byoby absurdalne mg mierzy jedynie wasne postpy. Przez dugi czas mg go przecign byle dzieciak. Mimo to kontynuowa, wyduajc czas, wiczenia i odbudowywa siy. Komentatorzy sportowi i medialni sceptycy mwili o marzeniach citej go wy", bezsensownym wysiku i zbliajcym si publicznym upoko rzeniu. Greg jednak nadal trzyma si osobistej, przekonujcej wizji tego, czego pragn. Nawet, gdy znowu zajmowa dobre miejsca w Tour de France, wielu komentatorw, cho zachwy conych jego oczywistym hartem ducha, wolao pomija jego

318

KSZTATOWANIE POZYTYWNEGO

319

wyczyny milczeniem. Na ostatnim etapie tego wycigu Greg LeMond sun w d synnych Pl Elizejskich ze rucinami wok serca, osigajc najlepszy czas w historii wycigu, ktry zapewni mu drugie zwycistwo. To samo solidne pozytywne nastawienie stanowi fundament sukcesu w biznesie. Morrie Mages z Chicago by biznesmenem, ktry zosta bohaterem. Wiele lat temu na pchlim targu przy Maxwell Street Morrie sprzedawa koszule z baganika samo chodu. Potem zacz handlowa sprztem sportowym. Po kilku latach dziki umiejtnoci sprzedawania i robienia interesw udao mu si stworzy jeden z najwikszych w Chicago sklepw sportowych. Osign szczyt ten wielki czowiek, mionik wy dawania pienidzy i ycia na wysokim poziomie, cieszy si sukcesem, dajc mieszkacom Chicago okazj do podziwiania swojego wystawnego stylu ycia. A nagle okazao si, e stra ci wszystko szybciej, ni zarobi. Wielu ludzi zniknoby" albo zaczo twierdzi, e odeszli na emerytur. Zamiast tego Morrie wrci na Maxwell Street i jeszcze raz zacz sprzedawa ko szule z baganika samochodu. Podobnie jak wielcy sportowcy, ktrzy leczyli kontuzje, Morrie Mages rwnie mia swj wielki powrt. Dzi jego sportowy megasklep jest jednym z najwik szych i najsynniejszych sklepw sportowych w Chicago. Nawet po tak krtkim opisie moemy zorientowa si, jak Morrie wykorzysta sze elementw tworzcych solidne pozy tywne nastawienie. Nie wiemy, czy mia motywujc wizj przy szego megasklepu, gdy zaczyna, ale gdy ju go otworzy, z pew noci o nim pamita. Podczas gdy niektrzy za bardzo by si wstydzili, eby wrci do sprzedawania na ulicy, Morrie zachowa si tak, jak opisani powyej wyjtkowi sportowcy, wyobraajc sobie przysz rado z woonego wysiku, a nie rozwodzc si nad biecymi nieprzyjemnymi okolicznociami. Przez cae ycie by sprzedawc detalicznym wiedzia, e mona sprzedawa tylko jednemu ldientowi na raz: temu, ktry wanie przed Tob stoi. Oto najlepszy przykad na to, e naley powica uwag niewielkim biecym zadaniom. Na koniec, mimo e wszdzie

wok widzia osignicia innych, ktre by moe nawet cza sami go rozpraszay, musia powrci do swojego najbardziej osobistego rda postpu do siebie samego. Patrzc na tego ciepego, otwartego czowieka o tubalnym gosie i wielkim sercu, nie domyliby si, przez jakie trudnoci musia przej. Ale to wanie dziki pozytywnemu nastawieniu niektrzy ludzie radz sobie nie tylko w trudnych czasach, ale w kadych okoliczno ciach. Takie nastawienie pomaga Ci przez cae ycie. Nastawienie jest kwesti wyboru. Nie mona go kupi w skle pie ani zamwi w aptece, ale nie zmienia to faktu, e jest czym rzeczywistym. Wszyscy kiedy przeywalimy chwile, gdy nega tywne nastawienie sprawiao, e projekty tony w bagnie znie chcenia, zanim w ogle zyskiway szans realizacji. Widzielimy rwnie, jak pozytywne nastawienie czyo ludzi i sprawiao, e zdarzay si cuda. Opisana poniej technika NLP zostaa stwo rzona specjalnie po to, aby pomc Ci wykorzysta w praktyce sze elementw solidnego pozytywnego nastawienia, ktre po znae w tym rozdziale. To Twoja szansa na dokonanie wyboru nastawienia, ktre moe zmieni jako reszty Twojego ycia. Ten proces przypomina troch przedstawion w rozdziale 2. technik, ktr wykorzystae do zmiany strategii motywacyj nej. Teraz dziki niej pozytywne nastawienie stanie si natu raln czci Twojego mylenia i zachowania. Pozwl, aby ta neurolingwistyczna technika zmienia Twoje ycie. WICZENIE 38. PRZYJCIE POZYTYWNEGO NASTAWIENIA Znajd ciche miejsce i wybierz odpowiedni por, tak aby przez na stpne dwadziecia lub trzydzieci minut nic Ci nie przeszkadzao. 1. Wybierz sytuacj. Najpierw pomyl o konkretnej sytuacji, w ktrej chciae, aby Twoje pozytywne nastawienie miao solid niejsze podstawy. Jeeli stwierdzisz, e zawsze tak byo, wwczas pomyl o konkretnej sytuacji, w ktrej szczeglnie by Ci si ono przydao. Moe to by wydarzenie, ktre dobrze pamitasz i ktrego

320

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

321

powtrzenia si spodziewasz tym razem jednak wolaby po stpi inaczej ni dotychczas. Moe to by rwnie przysze zdarzenie, ktre wkrtce ma si wydarzy. Niezalenie od tego, co wybierzesz, przenie si w wyobrani do chwili, ktra nastpia zaraz przed caym wydarzeniem, tak by dysponowa ju nowym, pozytywnym nastawieniem, jeszcze zanim bdziesz go napraw d potrzebowa. 2. Zobacz siebie. Zacznij wyobraa sobie, e dosownie widzisz siebie innego Ciebie", dokadnie na pocztku kopotliwej sytu acji. Zobaczysz, jak inny Ty" bdzie uczy si niniejszego procesu. Bdziesz musia by cakowicie zadowolony z tego, co zobaczysz i usyszysz, zanim wiedza innego Ciebie" stanie si Twoj. 3. Motywacja. Przyjrzyj si, jak inny Ty" zauwaa, czego warto unikn w tym dowiadczeniu. Nastpnie zobacz, jak inny Ty" jest naprawd przycigany przez konkretne rezultaty, ktre pra gniesz osign w tej sytuacji. Zobacz, jak obydwaj chcecie unik n niepodanych skutkw niech bdzie to ywy, kolorowy, ekscytujcy i przekonujcy film. Dosownie tworzysz wasn przy szo ustalasz kierunek motywacji i wyznaczasz wewntrzne cele. 4. Wysokie standardy. Teraz, pamitajc o wspomnianym obrazie innego Ciebie", popro go, aby dopracowa swj cel, ustalajc wy soki standard, ktry bdzie oznacza osignicie sukcesu. Pomyl: Musz to osign nie zgodz si na aden kom promis". Zobacz, jak inny Ty" napenia si pragnieniem osigni cia absolutnego sukcesu prawie tak, jakby zacz by przy cigany przez wielki magnes. Bdziesz wiedzia, e uzna go za warty osignicia, gdy zobaczysz, jak jego postawa bdzie wiad czy zarwno o odpreniu, jak i o determinacji zobaczysz te radosn iskr w jego oczach. 5. Rozbicie ceiw na etapy. Zwrot uwag na to, jak inny Ty" najpierw wiczy wyobraanie sobie wielkiej wizji", a nastpnie koncentruje si na jednym, konkretnym aspekcie, ktry mgby osign wanie teraz". Zobacz, jak inny Ty" odczuwa satysfak cj z zakoczenia kadego z etapw na drodze do osignicia ostatecznego celu. Po prostu ogldaj i suchaj, tak jakby ogl da film.

6. czenie teraniejszych i przyszych ram czasowych. Zauwa, jak inny Ty" moe z atwoci zakorzenia si" w teraniej szoci, koncentrujc si na niewielkich krokach i zadaniach. A gdy inny Ty" bdzie pracowa nad czym trudnym lub bolesnym, bdzie mg rwnie przewidywa przyszo, aby wzbogaci swoje dowiadczenie radoci z ostatecznych nagrd rekompensujcych aktualny dyskomfort i wysiek. Zobacz, jak inny Ty" sponta nicznie wiczy tak umiejtno zarzdzania" czasem. Ciesz si rezultatami, ktre zobaczysz. 7. Osobiste zaangaowanie. Zobacz, jak inny Ty" przejmuje kon trol nad wasnym yciem i osobicie angauje si w rozwizy wanie problemw i zblianie si do sukcesu. Zobacz, jak inny Ty" wykazuje si coraz wiksz determinacj, starajc si coraz intensywniej uczestniczy w procesie denia do celu. 8. Porwnywanie siebie z sob". Zobacz i posuchaj, jak inny Ty" pyta: Jakie postpy poczyniem od wczoraj? Od zeszego ty godnia? Od pierwszego etapu? Od kiedy zaczem si tym zaj mowa?". Zobacz, jak jest zadowolony z takiej mierzalnej po prawy i czuje si zachcony do dalszej pracy. 9. Dostosowanie. Teraz wyobra sobie, e otacza Ci mga, tak aby na kilka chwil przesta widzie innego Ciebie". Gdy on bdzie przebywa w tej mgle, mdro Twojej podwiadomoci zinte gruje wspomniane umiejtnoci ze wszystkimi pozostaymi aspek tami Twoich myli, emocji i ycia w sposb, ktry najefektywniej dla Ciebie przyczyni si do powstania solidnego pozytywnego nastawienia. Kada osoba ma unikalny sposb na najlepsze wy korzystanie szeciu elementw pozytywnego nastawienia. Musi wprowadza poprawki zwizane z tym, w jaki sposb bdzie po sugiwa si takimi elementami. Wikszo takich korekt wpro wadzana jest niewiadomie, tak wic nie musisz martwi si, jak sobie z tym wszystkim poradzi. Po prostu wpatruj si we mg, gdy wszystkie czci Twojej osoby bd dy do najlepszego wykorzystania informacji zdobytych przez innego Ciebie". Gdy opisywany proces integracji ju si zakoczy, mga po woli opadnie, a Ty zobaczysz, jak inny Ty" posidzie to nowe nastawienie i poczujesz, e sprawia Ci to rado. Nie przejmuj si, jeli cao zajmie zaledwie kilka chwil. W przypadku niekt rych osb wikszo elementw jest ju na swoim miejscu mu sz tylko zacz ze sob wspdziaa. Dla innych z kolei s one

322

KSZTATOWANIE POZYTYWNEGO

323

zupenie czym nowym, a powicenie odpowiedniej iloci czasu na dokadne zintegrowanie jest najskuteczniejsz metod umo liwiajc ich trwale przyswojenie. 10. Sprawdzenie. Gdy bdziesz przyglda si wspomnianemu innemu Tobie" z pozytywnym nastawieniem, zastanw si, czy chciaby sta si t osob, gdy dysponuje ju ona wszystkimi podanymi umiejtnociami i odpowiednim nastawieniem. Jeeli nie, spraw, eby mga powrcia i ponownie otoczya owego inne go Ciebie", tak by mg doda teraz inne istotne cechy. 11. Integracja. Gdy bdziesz ju mg z zadowoleniem stwierdzi, e chcesz zosta innym Tob", spraw, aby inny Ty" zbliy si do Ciebie i zjednoczy si z Tob, tak aby jego umiejtnoci stay si cakowicie Twoje. Niektre osoby zauwaaj, e jeli faktycznie wycign rce i przycign" innego siebie" w okolice serca, osigaj lepsze rezultaty. Niektrzy za czuj wtedy mrowienie lub inne przyjemne emocje. Niezalenie od tego, w jaki sposb cakowicie zintegrujesz si z innym Tob", zakoczysz ten pro ces i opanujesz nowe umiejtnoci. 12. Planowanie przyszoci. Musisz jeszcze tylko zdecydowa, kiedy i gdzie chcesz by szczeglnie pewien, e zdobyte wanie pozytywne nastawienie si uaktywni. Kiedy bdziesz chcia od czuwa to nastawienie szczeglnie intensywnie? Zwr uwag na swoj reakcj, gdy bdziesz myle o takiej przyszej sytuacji, a take ciesz si pozytywnymi emocjami, ktre wi si z tym, e w wyniku przyjcia pozytywnego nastawienia masz teraz wi cej moliwoci wyboru. Po wykonaniu powyszego wiczenia wiele osb chciao si dowiedzie, jak mona przeduy czas trwania osignitej zmia ny na reszt ycia. Chciay si wiedzie, czy musz wykonywa ten proces w zwizku ze wszystkimi swoimi przeszymi wspo mnieniami i przyszymi oczekiwaniami. Na pocztku korzystania z NLP niekiedy musielimy wykonywa pewne techniki dziesitki razy, aby pozbywa si takiej liczby starych wspomnie, ktra pozwoliaby nam na tworzenie pewnych uoglnie zwizanych z emocjami lub nastawieniem. Okazuje si jednak, e wyko rzystujc nowsze osignicia z tej dziedziny, mona zmienia

cae lata nieprzyjemnych emocji, bezuytecznych postaw i ogra niczajcych przekona w cigu zaledwie kilku minut. Wszystko, czego potrzeba, to stan potnej, osobistej, gotowej do dziaania kreatywnoci oraz wiedza zwizana z organizacj wasnego czasu. W nastpnym wiczeniu bdziesz mg dowiedzie si, jak orga nizowa swoje dowiadczenia w kolejnoci chronologicznej inaczej mwic, na osobistej linii czasu (ang. personal timeline)3. Twoja osobista linia czasu to podstawowy sposb organiza cji zdarze i dowiadcze, z ktrymi zetkne si w przeszo ci i masz nadziej spotka si w przyszoci. Wyobra sobie na przykad, e Twoja przyszo znajduje si zaraz przed Tob gdy ustalasz cele, s dokadnie tam, gdzie moesz je cay czas widzie. Bdziesz bardziej zmotywowany, aby po nie siga, ni wtedy, gdyby umieci" przyszo gdzie hen, na horyzoncie, gdzie ledwie mgby j dojrze. W literaturze NLP opisano wiele innych zastosowa linii czasu oraz metod umoliwiajcych modyfikowanie ich pod ktem osigania konkretnych rezultatw4. Teraz chcielibymy wykorzysta inny aspekt osobistej linii czasu: jej cigo. Linia czasu dokadnie odzwierciedla to, e Twoje ycie jest cig seri zdarze dowiadczanych przez t sam osob Ciebie. Nastawienie lub dowolna inna cecha osobowoci, pozy tywna lub negatywna, jest czym, co trwa w czasie. Wikszo z nas angauje si w rnego rodzaju sytuacje, dowiadczenia i procesy mylowe, nieustannie utrzymujc niezmienne poczucie tosamoci oraz podejcie do ycia. Wikszo ludzi najlepiej ro zumie t koncepcj, mylc o zym nastroju lub negatywnym na stawieniu, ale proces ten wyglda dokadnie tak samo w przy padku pozytywnego podejcia do ycia. Zgodnie z rozumieniem NLP, Twj mzg zakodowa biece nastawienia lub nastroje Osobista linia czasu to pojcie korespondujce z pojciem tzw. czasu psychologicznego, czyli subiektywnym odczuciem czasu przyp. red. 4 C. Andreas, S. Andreas, Serce umysu: Jak przezwyciy trudnoci, z ktrymi borykamy si na co dzie. GWP, Gdask 1995 przyp. tum.

324

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

325

na linii czasu niezalenie od tego, czy byy one pozytywne, czy negatywne. Jeeli chcesz osign pozytywne nastawienie, musisz dopisa do programu umysowego poniszy fragment kodu.

WICZENIE 39. ZNAJD SWOJ OSOBIST LINI CZASU Powi na to wiczenie co najmniej dziesi minut. Najpierw znajd wygodn pozycj, a nastpnie powi chwil, aby si zre laksowa. 1. Codzienne zajcie. Powi sekund albo dwie, aby oczyci umys. Zacznij od mylenia o jakiej zwykej czynnoci, ktr wykonujesz do czsto, takiej, jak mycie zbw lub czytanie gazety. Powinno by to co stosunkowo neutralnego co, co nie wywouje w Tobie silnych emocji. 2. Przeszo. Gdy ju co Ci przyjdzie do gowy, pomyl o kon kretnym czasie, kiedy zajmowae si tak czynnoci tydzie temu. Nastpnie pomyl o konkretnym czasie, kiedy zajmowae si ni dwa miesice temu, p roku temu, trzy lata temu, a wresz cie dziesi lat temu. Gdy przypomnisz ju sobie wszystkie te momenty, pomyl o wszystkich naraz. Zauwa, w jaki sposb ukadaj si przed oczami wyobrani". U wielu osb wyobraenia tworz lini najnowsze wspo mnienia znajduj si najbliej, a starsze nieco dalej. U wielu osb taka linia znajduje si po lewej. U innych rozciga si za plecami musz si obejrze, eby zobaczy przeszo. Niekt rzy maj przeszo po prawej. Niezalenie od tego, jaki wynik uzyskasz, wszystko bdzie w porzdku to sposb, ktry zda niem Twojego mzgu przydaje si do porzdkowania wydarze z Twojego ycia. 3. Przyszo. Gdzie jest Twoja przyszo? Tym razem musisz zrobi to, co przed chwil, tylko e teraz bdziesz si stara znale zwyczajne" zdarzenia, ktrych oczekujesz w przyszoci. Ponow nie wybierz co, co robisz regularnie i spodziewasz si robi w przyszoci. Najpierw wyobra sobie, jak bdziesz to robi za tydzie, nastpnie za dwa miesice, p roku, rok, potem trzy lata, a wreszcie za dziesi lat. Nastpnie pomyl o wszystkich tych chwilach naraz i zwr uwag na to, jak s rozmieszczone w przestrzeni, tworzc cz

Twojej linii czasu odzwierciedlajc przyszo. Zwr uwag na to, w jakim kierunku uoone s takie zdarzenia. U niektrych przyszo znajduje si po prawej. Niektrzy maj j tu przed sob. Jeszcze inni widz j po lewej. Niezalenie od tego, co sobie wyobrazisz, zwr uwag to, w ktrym kierunku biegnie Twoja linia czasu. 4. Twoja osobista linia czasu. Twoja przeszo i przyszo tworz razem lini czasu, na ktrej Ty znajdujesz si w teraniejszoci. Twoja linia czasu moe przypomina ksztatem du liter V Ty znajdowaby si u podstawy V, jej lewa strona utworzona byaby ze wspomnie, a prawa z oczekiwa. Twoja linia czasu moe te by prost lub nieznacznie zakrzywion lini przecho dzc przez miejsce, w ktrym stoisz wtedy przyszo znaj dowaaby si przed Tob, a przeszo za Tob. S te osoby, ktrych osie czasu s zakrcone lub zaptlone. Niezalenie od tego, jak wyglda Twoja, dysponujesz teraz jednym z najskuteczniej szych narzdzi osobistej zmiany, jakie kiedykolwiek odkryto.

Dokonywanie ponownej oceny przeszoci, teraniejszoci i przyszoci


Teraz, gdy potrafisz ju wyobrazi sobie swoj lini czasu, mo esz wykorzysta zdobyte informacje, aby zmieni to, co o sobie zwykle mylisz, i to, co do siebie najczciej czujesz. To wanie jest koncepcj nastpnej techniki NLP, ktr Richard Bandler nazwa niszczycielem decyzji" (ang. Decision Destroyer"), poniewa pomaga ona ludziom anulowa ze decyzje, ktre nie gdy podjli. Mona to zrobi, uczc si, w jaki sposb umieszcza w pamici lepsz decyzj przed gorsz, w ten spo sb neutralizujc j. Wykorzystamy t sam zasad, aby umie ci solidne pozytywne nastawienie, ktre wanie stworzye, w Twojej przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. W rezultacie

326

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

327

poczujesz si tak, jakby mia to wspaniae nastawienie ju od bardzo dawna na dodatek bdziesz si nim cieszy jeszcze bardzo dugo. W poniszym wiczeniu wykorzystamy nowe solidne pozy tywne nastawienie z wiczenia 38. oraz wiedz o linii czasu, ktr zdobye w wiczeniu 39. Jeeli jeszcze nie wykonae poprzednich dwch wicze, zrb je, zanim przejdziesz do na stpnego. Nie spiesz si. Zaangauj si w proces i ciesz si re zultatami. Przedstawione wiczenie zaczyna si od przypomnienia sobie pozytywnego nastawienia lub wydarzenia, a nastpnie angauje Ci we wszystkie Twoje yciowe dowiadczenia, wprowadzajc je do Twojego ycia tak, aby stay si jeszcze bardziej zintegro wane z Tob niezalenie od okolicznoci. To jest wanie natu ralny sposb powstawania solidnego pozytywnego nastawienia. Dziki NLP moesz stworzy swoj przeszo na nowo, tak aby mg pamita to, czego zawsze pragne mie magazyn peen potnych, pozytywnych wspomnie stanowicych podsta w dla sukcesw osiganych w teraniejszoci: czasie, w ktrym wszyscy yjemy, pracujemy, bawimy si i tworzymy.

dowolnym etapie ycia. Takie wspomnienie utworzyo pozytywny lad w Twoim umyle. Gdy ju je odnajdziesz, wyobra je sobie w peni, przeywajc je tak, jakby dziao si wanie teraz. 2. Zwyke wspomnienie. Teraz pomyl o zwykym wspomnieniu, ktre nie wpywa na Twoje ycie w jaki szczeglny sposb, ta kim jak wczorajszy wypad do zieleniaka lub otwieranie skrzynki pocztowej. 3. Submodanoci wspomnienia, ktre daje si. Porwnaj te dwa wspomnienia, aby dowiedzie si, jakie submodanoci decyduj o Tym, e pierwsze z nich daje Ci tyle siy. Mgby odkry, e da jce si wspomnienie jest wiksze, bardziej dramatyczne i bar dziej kolorowe od zwykego. Udaj, e masz zamiar nakrci o nim prawdziwy film i zwr uwag na jego kinowe zalety jego sub modanoci wizualne i suchowe. Zwr uwag na wielko, ja sno oraz rozmieszczenie wewntrznych obrazw i dwikw. Zauwa, jakie cechy takich obrazw i dwikw sprawiaj, e wspomnienie to jest tak wane. Sporzd ich list, jeeli pomoe Ci ona lepiej je zapamita. 4. Tworzenie pozytywnego ladu przez dajce si wspomnienie. Teraz pomyl o pozytywnym nastawieniu, ktre stworzye w wi czeniu 38. Przypomnij sobie chwil, w ktrej si z nim zintegro wae. Umie wyobraenia solidnego pozytywnego nastawienia w tym samym miejscu, w ktrym znajduje si dajce si wspo mnienie. Przypisz takiemu pozytywnemu nastawieniu takie same cechy, takie same submodanoci wizualne i suchowe, jak w przy padku tworzcego pozytywny lad wspomnienia, o ktrym przed chwil mylae. Zintegruj pozytywne nastawienie z dajcym si i tworzcym pozytywny lad wspomnieniem. 5. Podr w czasie. Teraz jeste gotw, aby wzi udzia w po dry, ktra bdzie rdem transformacji. Pamitajc o wspo mnieniu tworzcym pozytywny lad, wyobra sobie, e unosisz si nad swoim ciaem i nad lini czasu, ktr odkrye w poprzed nim wiczeniu. Moesz cofn si o kilka lat, moesz te po wrci do czasw, gdy bye cakiem mody, poszukujc wcze niejszych okresw w przeszoci, w ktrych naprawd mogoby Ci si przyda solidne pozytywne nastawienie czasu, gdy moge wprowadzi zmiany, ktre wpynyby pozytywnie na reszt Two jego ycia.

WICZENIE 40. NISZCZYCIEL DECYZJI5 1. Wspomnienie, ktre daje si. Aby rozpocz ten proces NLP, najpierw musisz przywoa pozytywne wspomnienie, z ktrego czerpiesz siy. Powinno ono by tak intensywne, aby wpywao nawet na Twoje dzisiejsze zachowanie. Chodzi o rodzaj dowiad czenia, ktre przekonao Ci o Twoich zaletach na przykad o tym, e jeste wysportowany, towarzyski czy utalentowany. Po prostu wiesz, e to prawda nie kwestionujesz tego. Takie do wiadczenia zdarzaj si czsto, gdy jestemy modzi (na przy kad w wieku dojrzewania) niemniej mog przydarzy si na

S. Andreas, The Decision Destroyer, NLP Comprehensiye, Boulder 1990 (kaseta audio).

328

KSZTATOWANIE

POZYTYWNEGO

329

Gdy odnajdziesz ju konkretne wspomnienie, znajd si na przeszej czci linii czasu w dowolnym momencie przed owym wspomnieniem, pamitajc o pozytywnym nastawieniu. Teraz za cznij przesuwa si po linii czasu szybko naprzd. Zobacz, usysz i poczuj, jak to zdarzenie z przeszoci ulega transformacji dziki pozytywnemu nastawieniu. Kontynuuj szybk podr przez wszystkie wspomnienia a do teraniejszoci. Dowiadcz, jak takie zdarzenia z przeszoci rwnie natychmiast zmieniaj si i zostaj wzbogacone Twoim pozytywnym nastawieniem. Nadal przemieszczaj si szybko po linii czasu a do teraniejszoci, po czym zatrzymaj si. Nastpnie zobacz, jak wraz z pozytywnym nastawieniem prze mieszczasz si przez przysze dowiadczenia rwnie one ule gaj transformacji. To wspaniaa przyszo, wypeniona wzboga cajcymi dowiadczeniami. Teraz jest jeszcze lepsza, poniewa zintegrowae j ze swoim nowym pozytywnym nastawieniem. Niektre osoby wol wykona cae wiczenie kilka razy, aby jeszcze bardziej wzmocni jego korzystny wpyw.

istoty wyania si nowe podejcie do ycia naturalnie opty mistyczne, pozytywne i przepenione szczciem. W tym rozdziale dowiedziae si: Jak wane jest pozytywne nastawienie. Jakie sze elementw tworzy takie nastawienie. Jak integrowa pozytywne nastawienie z obecnym yciem. Jak zmienia niegdy podjte decyzje w pozytywne zasoby oraz integrowa te zasoby ze wszystkimi yciowymi do wiadczeniami.

Czego si dowiedziae
Jeeli wykonae wiczenia zamieszczone w tym rozdziale, udao Ci si wanie stworzy dajce si pozytywne nastawienie, ktre bdzie Ci suy, poniewa zostao zintegrowane zarwno z Two imi wspomnieniami, jak i z oczekiwaniami. Zasadniczo wanie stworzye swoje ycie na nowo, zapewniajc sobie znacznie wi cej moliwoci dziaania. Moesz wykorzysta t sam technik, aby zintegrowa inne zasoby przynoszce sukces i osignicia ze wszystkim, co robie i bdziesz robi, tworzc jeszcze solid niejszy fundament dla przyszego rozwoju. Jestemy sum swoich dowiadcze. Gdy uczymy si zmienia nasze wspomnienia, zmieniamy swoje ycie. Umieszczajc no we nastawienie w przeszoci, tworzymy now histori ycia, a w teraniejszoci otwieraj si przed nami nowe moliwoci. Stare bdne przekonania czsto same zanikaj, gdy z gbi naszej

Niektrzy mogliby powiedzie: Ale to wszystko zdarzyo si w Twoim umyle. Tak naprawd nic nie zrobie". W tej chwili jest to prawdziwe stwierdzenie. Jak jednak decydujesz, co chcesz robi? Masz pomys, pragnienie lub marzenie bd spotykasz co i zaczynasz wyobraa sobie nowe moliwoci. I to wanie w takich momentach najwaniejsze jest nastawienie. Twoje na stawienie jest czym, co moesz wybra. Wanie dostae szans na przeycie ycia w sposb, o jakim zawsze marzye. Pamitaj, e to pozytywne nastawienie ley u podstaw wszystkich marze, ktre staj si dziaaniami.

ROZDZIA

12.

Osiganie szczytowych moliwoci

Szczyty grskie i szczyty moliwoci

ry zawsze miay dla ludzi szczeglne znaczenie nie zmiennie majestatyczne i w pewien sposb tajemnicze. Gry, zwaszcza te z najwyszymi i najbardziej postrzpionymi szczytami, s symbolami o niezwykym znaczeniu dla ludzkiej duszy. Widzc szczyt, wikszo z nas myli o wspiciu si na niego. Wyobraamy sobie, jak to jest widzie wiat z gry ze szczytu. Szczyt ju od do dawna jest amerykaskim symbolem suk cesu w biznesie, sporcie, nauce czy rozrywce. To ma sens. Patrzenie na wiat ze szczytu jest inspirujce. Nic nie przesa nia widoku. Rzeczy poniej wydaj si mniejsze i atwiejsze do ogarnicia. Czujemy si tak, jakbymy nad wszystkim panowa li. Dla wikszoci z nas otwiera si wewntrzny wiat peen moliwoci. Jakbymy mogli widzie dalej nie tylko w sensie odlegoci moemy odkrywa kolejne etapy ycia. Odlegy horyzont zachca do puszczania wodzy wyobrani i tworzenia miaych planw. Nic dziwnego, e przedsibiorcy, niektrzy prezesi i dzieci uwielbiaj otwarte przestrzenie. Nadal pragn postrzega wiat jako peen moliwoci. My, trenerzy NLP Comprehensive, dobrze znamy magi gr, poniewa nasza gwna siedziba znajduje si w piknym miecie Boulder w stanie Kolorado, w lenym parku nad niewielkim

332

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

333

strumieniem. Znajdujc si u podny Gr Skalistych, widzimy z okien, jak zmieniaj si pory roku i cieszymy si perspektyw, jak daje ycie w pobliu acuchw grskich. Gdyby chcia odwiedzi jedno z naszych biur lub przyjecha do Kolorado na szkolenie z zakresu NLP, musiaby dojecha do nas autostrad nr 36 z Denver i pody w kierunku gr. Z pocztku wcale nie wygldayby jak gry przypominayby raczej niskie, szare chmury na horyzoncie. Z kad przejechan mil owe szare nie rwne chmury" stawayby si coraz wiksze, przeksztacajc si w wielkie gry ich postrzpione szczyty wbijaj si w niebo, a najwyszy zawsze pokryty jest niegiem i lodem. Przejedajc obok farm i pl z pascymi si krowami i komi po obydwu stronach autostrady, zostawiby za sob lotnisko oraz wielkie Denver. Na koniec zobaczyby synne elazka trzy drama tycznie wygldajce masywy skalne wyznaczajce pocztek Gr Skalistych, a u ich podna zbudowane w przepenionej soczyst zieleni dolinie miasto Boulder. To tutaj wspinacze z caego wiata zbieraj si, aby sprawdzi swoje umiejtnoci i determinacj aby wspina si na szczyty i pozna szczyty wasnych moliwoci. Jeeli kiedykolwiek wspinae si na jak gr, niezale nie od tego, czy bya to turystyczna wycieczka, czy sportowa wspinaczka, wiesz, e wymaga to wielu godzin intensywnego wysiku. Pokonujc szlak, zapominasz o codziennych troskach w miar jak wspinanie pochania coraz wicej Twojej uwagi. Idc w gr, odczuwasz wszystkie moliwe emocje: frustracj, strach, uniesienie, powtpiewanie, ufno i poczucie triumfu. Wspinaczka to kilkugodzinne dowiadczenie, ktrego inten sywno rwnoway wiele tygodni, miesicy, a nawet lat re gularnego" ycia. Wspinajc si, dochodzisz do punktu (by moe w poowie drogi), w ktrym dokonujesz oceny swoich postpw oraz stanu umysu. Teraz wiesz ju dobrze, w co si wpakowae. Ile jesz cze Ci zostao? Ile jeszcze zniesie Twoje ciao i Twoja psychika?

Czujesz to samo, co wtedy, gdy uczestniczc od wielu miesicy w jakim projekcie po kolejnym dugim wieczorze spdzonym przy komputerze stwierdzasz, e znw si przepracowujesz. Za stanawiasz si, jak to si stao, e dotare a tak daleko chciaby te wiedzie, ile jeszcze wysiku bdziesz musia woy w cae przedsiwzicie. Moesz spojrze wstecz, analizujc prze szo przypomnie sobie, jak wyglda pocztek drogi. Wi dzisz swoje dokonania oraz umiejtnoci, ktre zdobye. Moesz te spojrze przed siebie, odkrywajc przyszo, przewidujc zbli ajce si trudnoci i wysiki, ale te przewidywany cel i zwi zane z nim radoci wszystko tak prawdziwe jak szczyt gry. Kady z nas stanowi unikalne poczenie naturalnych talen tw i zasobw. W pewnym momencie ycia wybieramy ciek lub stwierdzamy, e ju jestemy na waciwym szlaku, i zaczy namy si wspina. Moemy i sami lub podrowa z innymi. Moe si nawet zdarzy, e bdziemy nie ich bagae. Nieza lenie od tego, co wybierzemy, wiemy, e jestemy na waciwej drodze i dopki nie wybierzemy innej, bdziemy musieli spe nia jej wymagania i cieszy si tym, co bdzie nam miaa do zaoferowania. Dotare z nami ju do daleko wiemy zatem, e jeste zaangaowany w podanie swoim szlakiem najlepiej, jak potrafisz. Wiemy, e jeste kim, kto oczekuje dojcia do szczytu. Czytajc t ksik i uczc si opisywanej w niej nowej technologii osigania sukcesw, udowodnie to sobie. Mgby oglda powtrki w telewizji, ale zamiast tego zdecydowae si poszukiwa drg do osignicia doskonaoci. W poprzednim rozdziale nauczye si, jak tworzy majce solidne podstawy pozytywne nastawienie. Takie nastawienie moe okaza si fundamentem Twoich przyszych osigni. By moe teraz zechcesz si dowiedzie, na czym waciwie polega rnica midzy tymi, ktrzy osigaj wiele, a tymi, ktrzy osigaj szczyty swoich moliwoci.

334

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

335

Modelowanie szczytowej skutecznoci


Wielu badaczy zajmowao si szczytami ludzkich moliwoci rezultaty ich bada zawieraj obiecujce konkluzje dotyczce osigania wyszych poziomw ludzkiej doskonaoci. Jedn z naj bardziej znanych analiz przeprowadzi Charles Garfield. Ten po cztkujcy programista komputerowy z Grumman Aerospace Corporation w trakcie wycigu o postawienie ludzkiej (amery kaskiej) stopy na Ksiycu patrzy z zadziwieniem, jak zain spirowani mczyni i kobiety starali si dawa z siebie wszystko. Kierownicy, ktrych oceny plasoway ich w dolnych 50 procen tach kadry, w cigu ptora roku awansowali do grnych 15 procent. Cho by dopiero absolwentem, dysponowa na tyle bo gatym dowiadczeniem yciowym, eby wiedzie, e to nie bya norma. Mia do czynienia z czym nadzwyczajnym. Nieformalne badania przeistoczyy si w trwae zainteresowanie sposobami osigania sukcesw przy okazji zrobi te doktorat z psy chologii. Dzi dr Garfield jest jednym z czoowych krajowych autorytetw w zakresie metod osigania szczytowej skutecz noci. W swojej ksice Peak Performers: The New Heroes of American Business1 (Zdobywcy szczytw: Nowi bohaterowie amerykaskiego biznesu) opisuje rezultaty swoich pierwot nych bada wymienia cechy charakteryzujce osoby osigaj ce szczyty swoich moliwoci. Wykorzystujc podejcie zupenie inne ni NLP, odkry rwnie wzorce pozwalajce osign doskonao. Podobnie jak NLP jego praca wskazuje na wyst powanie pewnych wsplnych przekona, postaw i zachowa wrd osb odnoszcych sukcesy. Dr Garfield odkry, e osoby zdobywajce szczyty maj ze staw kluczowych cech. Wykazuj si zaangaowaniem w misj, ktra ich przerasta, podejmuj celowe dziaania przynoszce
Ch. Garfield, Peak Performers: The New Heroes of American Busi ness, A von, Nowy Jork 1987.
1

rzeczywiste mierzalne rezultaty, buduj zespoy i s graczami zespoowymi, a take czsto wprowadzaj poprawki do kursu" ich cieka jest elastyczna i zmienia si wraz z otoczeniem. Dziki temu mog utrzyma impet i z czasem wprowadza korekty do pierwotnych zamiarw. Analizujc opisane przez dr. Garfielda kluczowe cechy cha rakterystyczne dla osb zdobywajcych szczyty, przekonasz si, e wiele zamieszczonych w tej ksice wicze pomogo Ci je w sobie wypracowa. W rozdziale 3. i 4. pokazalimy, jak wana jest misja, i przedstawilimy wiczenia, ktre pomogy Ci odkry i rozwin yciowe powoanie. W tych samych roz dziaach zapoznalimy Ci z warunkami osigania celw oraz dowodami na osignicie sukcesu podstaw ustalania sen sownych celw i mierzenia prawdziwych rezultatw podejmo wanych dziaa. W rozdziale 5. i 6. uwiadomilimy Ci, jak wany jest dobry kontakt oraz moc przekonywania nauczy limy Ci, jak budowa zesp zarwno od wewntrz, jak i od zewntrz. W rozdziale 2. i 3. pokazalimy Ci, jak wane jest wyznaczenie kierunku dziaania powiedzielimy te, jak NLP moe pomc Ci utrzyma waciwy kurs. Jeli chodzi o zarz dzanie zmianami, NLP jest obecnie najbardziej zaawansowan technologi komunikacyjn umoliwiajc wprowadzanie zmian i zarzdzanie nimi. Kade wiczenie, ktre wykonywae, czy tajc t ksik, przyczyniao si do zwikszenia Twojej ela stycznoci i kreatywnoci. Dr Garfield odkry rwnie pewn mniej oczywist, ale rw nie istotn cech. Niezalenie od tego, czy rozmawia z kon struktorami rakiet, czy z ludmi walczcymi z rakiem, zauwaa, e absolutnie kady z nich cakowicie wierzy w to, e ich suk ces jest prawdopodobny. Wierzyli w siebie. Wierzyli, e to, co robi, co zmieni. Dr Garfield odkry, e ta cecha osobowoci niekiedy ujawniaa si na skutek tego, e w otoczeniu pojawiay si nowe szanse jak wtedy, gdy prezydent Kennedy ogosi, e przed kocem dekady Amerykanin przespaceruje si po Ksiy cu. Byway te przypadki, kiedy ludzie zaczynali osiga szczyty,

336

OSIGANIE SZCZYTOWYCH

337

poniewa musieli stawi czoa osobistym wyzwaniom, takim jak rehabilitacja po wypadku czy walka z rakiem. Dr Garfield zastanawia si, czy szczytowe moliwoci byy jedynie pochodn okolicznoci. Gdy odkry, e odnoszcy niebywae sukcesy spor towcy, artyci oraz ludzie rozrywki i biznesu mieli wewntrzn motywacj, odrzuci t moliwo. Zastanw si, czy tylko oko licznoci motywoway legend koszykwki Michaela Jordana lub sawnego amerykaskiego malarza Jaspera Johnsa bd wia towej sawy choreografk Twyl Tharp czy piosenkarza i autora tekstw Bruce'a Springsteena? Niezalenie od okolicznoci lu dzie ci byli wewntrznie motywowani przez pragnienie wpro wadzenia zmian. Garfield odkry, e pragnienie to oraz umie jtno wejcia na szczyt gry s w zasigu kadego z nas bez wyjtku.

rda niemocy
Dlaczego wic tak wielu z nas odczuwa niemoc? Z telewizyjnych show, historii publikowanych w gazetach oraz od znajomych wiemy, e wiele osb nie ma do siy, aby zmieni okoliczno ci, w jakich si znalazy nie mwic o osiganiu szczytw wasnych moliwoci. Dlaczego midzy osobami wierzcymi we wasne siy a niedowiarkami istnieje tak wielka przepa? Dr Michael Lerner z Krajowego Instytutu Zdrowia Psychicznego zdecydowa, e musi si tego dowiedzie. W poowie lat 80. prowadzi projekt badawczy, ktrego celem byo odkrycie rde siy sprawiajcej, e potrafimy kierowa swoim yciem. Wraz z podlegajcymi mu pracownikami przeprowadzi wywiady z tysicami osb reprezentujcych niemal kad dziedzin y cia byli wrd nich inynierowie, robotnicy, pracownicy usu gowi, specjalici, przedstawiciele agencji rzdowych, a take samozatrudnieni. Pyta ich, jaki ich zdaniem maj wpyw na wasne ycie. Wyniki bada opublikowa w naukowej ksice

pt. Nadwyka niemocy2. Rezultaty analiz s zdumiewajce i za suguj na to, aby pozna je znacznie szerszy krg odbiorcw. Dr Lerner zauway przede wszystkim (nie odkrywajc zresz t Ameryki), e yjemy w czasach nierwnoci ekonomicznej i politycznej. Po drugie, doszed do wniosku, e wikszoci lu dzi owa nierwno wydawaa si znacznie wiksza ni w rze czywistoci. Odkry, e wiele osb uwaao, i ma bardzo niewielki wpyw na swoje ycie, tworzc w ten sposb w sobie nadwyk niemocy". Nazwa to zjawisko niemoc emocjonaln", poniewa chodzio o ich uczucia zwizane z sytuacj, w jakiej si zna leli, a nie o rzeczywiste przyczyny bezsilnoci. Po trzecie, do starczy przekonujcych dowodw wiadczcych o tym, e wik szo ludzi gboko identyfikuje si z wasn niemoc. Nawet wtedy, gdy poczucie bezsilnoci niszczyo badanym ycie, izo lujc ich, naraajc na powszechny brak zaufania i ogranicza jc moliwoci spenienia marze, nie starali si stawia mu czoa zachowywali si tak, jakby byo ono czym nieunik nionym, lub przekonywali Lernera, e byo czym, na co sobie zasuyli. Jak si okazuje, zadziwiajce odkrycia dr. Lernera zostay poparte prac dr. Garfielda, w ktrej szuka on zmian u ludzi bdcych redniakami" i nagle zaczynajcych osiga szczytow skuteczno. Zauway, e czsto stwierdzali oni, i w pew nym momencie ich moliwoci znacznie wzrastay. Dr Garfield doszed do wniosku, e zbyt wielu ludzi ograniczao swj po tencja, zdecydowanie nie doceniajc wasnych moliwoci. Gdy okolicznoci ulegay szybkim i dramatycznym zmianom, czsto okazywao si, e dziaa magiczny spust", ktry uwalnia ich od starych ogranicze zaczynao im si wydawa, e jakby uroli". Mwic jzykiem NLP, ich ograniczenia nie wizay si z ich potencjaem lub ze wiatem, w ktrym przyszo im

M. Lerner, Surplus Powerlessness, Institute of Labor and Mental Health, Oakland 1986.

338

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

339

y, lecz z ich przekonaniami, mylami oraz uczuciami doty czcymi wasnej osoby. Celowo opisalimy w tej ksice konkretne techniki NLP, ktre mog pomc Ci przyswoi wspomniane kluczowe cechy charakteryzujce ludzi zdobywajcych szczyty. Chcielimy pod kreli rnice midzy teori a praktyk, midzy koncepcjami a dziaaniem. Dostpnych jest tak wiele wartociowych informacji dotyczcych bardzo zrnicowanych obszarw ludzkiej dosko naoci: jak je, eby sta si zdrowszym, jak wiczy, eby osiga optymalne rezultaty, co robi, eby zosta zwycizc, jak si uczy, eby osign sukces w szkole, jakie metody sto suj najlepsi negocjatorzy to tylko kilka przykadw. Nie bra kuje nam potencjau umoliwiajcego zdobywanie szczytw ani yjcych wzorw doskonaoci, z ktrych moglibymy bra przy kad. To, czego nie mamy, to niezawodna metoda umoliwiaj ca przekadanie tych wielkich koncepcji na ludzkie dziaanie. Wiesz, co powiniene je, eby by zdrowszym. Ale czy to robisz? Wiesz, e wiczenia fizyczne s dla Ciebie dobre. Ale czy za bierasz si do nich chtnie, a nawet z entuzjazmem? W przy padku wikszoci osb midzy tym, o czym wiedz, e jest dla nich dobre, a tym, co robi, istnieje przepa. Czsto jest ona rwnie gboka jak midzy tym, o czym marz, tym, czego pra gn dla siebie i dla najbliszych, a tym, co waciwie robi, eby to osign. Zlikwidowanie tej przepaci i urzeczywistnienie marze oraz pragnie to prawdziwa obietnica NLP. Jednym z celw NLP jest zaoferowanie kademu okazji do osignicia wszystkiego, na co go sta. W wielu miejscach tej ksiki ofe rowalimy techniki neurolingwistyczne, ktre umoliwiaj Ci wzbogacenie Twojego ycia i nadanie mu wikszej wartoci. Dosownie kady z nas w momencie narodzin dysponuje poten cjaem, ktry pozwala na osignicie doskonaoci. Dziki niemu moemy osiga wszystko, czego zapragniemy. Spodziewamy si, e dziki NLP poczujesz si na tyle silny, eby podj dzia ania, dziki ktrym Twoje ycie zacznie przypomina upragnio ny idea. Wszyscy z nas, niezalenie od osignitych sukcesw,

mog ulepszy zarwno swoje ycie, jak i ycie tych, ktrych dane nam byo spotka. Za kadym razem, gdy prowadzimy szkolenie NLP, zauwa amy, e coraz wicej ludzi rezygnuje ze swojej nadwyki nie mocy" i angauje si w proces odkrywania wikszego potencjau oraz zalet, ktrymi zawsze dysponowali. W naszych treningach bior udzia przedstawiciele wszystkich zawodw: kierownicy, studenci, sprzedawcy, lekarze, pielgniarki, psychologowie, tera peuci, prawnicy, przedsibiorcy, nauczyciele oraz zwykli ciekaw scy. Uczestnicz w nich z wielu powodw: chc usprawni komu nikacj, przyspieszy uczenie si, wzbogaci zwizki, poprawi wyniki i zdoby nowe umiejtnoci. Gdy zaczynaj raz po raz stosowa techniki NLP, aby z powodzeniem osiga indywidu alne cele, obserwujemy znacznie powaniejsze przemiany. Cho biznesmeni chc pozna NLP, eby wyprzedzi konkurentw, a nauczyciele interesuj si t dziedzin, poniewa chc pozna nowe strategie edukacyjne, terapeuci poszukuj bardziej efek tywnych strategii wprowadzania zmian, mniej wicej w poowie szkolenia wszyscy z nich dochodz do wniosku, i ich moli woci zwikszyy si na tyle, e mog zadba rwnie o rozwj osobisty. Dotychczas niemiaa nauczycielka zdecydowaa si otworzy wasn firm. Zamknity w sobie programista kom puterowy zdecydowa si zosta wolontariuszem w centrum kryzysowym. Przedsibiorca postanowi, e zamiast samodziel nie wykorzystywa techniki NLP, nauczy ich wszystkie osoby, z ktrymi pracuje. Meneder odkry, e zdobyte dziki NLP umie jtnoci zarzdzania mona rwnie dobrze zastosowa w rela cjach z dziemi. Okazuje si, e horyzonty naszych uczestnikw poszerzaj si z dnia na dzie. Odnajduj siebie, nawizujc bliszy kontakt z drzemicym w nich potencjaem, ktrym od zawsze dysponowali. Zawsze podejrzewali jego istnienie po trzeba im byo tylko zachty, ktra przekonaaby ich, e warto w niego uwierzy.

340

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

341

Absolutne przekonanie o szczytowych moliwociach


Skoncentrujmy si zatem na tej zidentyfikowanej przez dr. Garfielda mniej oczywistej, ale nie mniej istotnej charakterystyce osb osigajcych szczyty: absolutnym przekonaniu o prawdo podobiestwie odniesienia sukcesu. Mimo e pojedyncza technika z tej ksiki nie zastpi szkolenia z zakresu NLP, jeli powi cisz nieco uwagi opisanemu poniej procesowi NLP, uzyskasz znaczce rezultaty. Znw posuymy si Swish Pattern. To ta sama technika, ktr wykorzystywae w rozdziale 10., aby uzy ska bardziej pozytywn samoocen. To metoda, ktra przy daje si zawsze wtedy, gdy chcesz zmieni jakie przyzwycza jenie. Swish Pattern jest jedn z najatwiejszych do nauczenia technik NLP niemniej jest rwnie bardzo skuteczna. Dzieje si tak dlatego, e wykorzystuje ona sam problem, aby automa tycznie zmieni Ci w osob, ktra ju go nie ma. Im czciej bdziesz wiczy t technik, tym wicej zastosowa znajdziesz. Wanie teraz wykorzystamy j, aby zapewni Ci wicej zaso bw i wiksze poczucie wpywu na wasne ycie.

Na chwil zaangauj si w owo wspomnienie i zobacz to, co sam widziae zaraz, zanim zacze odczuwa znajom bezsil no. Bdzie to obraz-wskazwka, ktry pniej wykorzystamy. Na razie na chwil odsu taki obraz-wskazwk na bok. 2. Stwrz twrczy wizerunek wasny. Teraz w wyobrani zobacz wewntrzny obraz siebie wygldasz tak, jakby ju przezwy ciy problem. Zobacz tego Ciebie" oczami umysu patrz, jaki jest silny i twrczy! To jak zrobiona w studiu fotografia Cie bie", ale bez ta. Nie musisz wiedzie, jak osigne taki stan. Moesz tylko zobaczy Ciebie" cieszcego si moc, jak daje poczucie wpywu na wasne ycie by moe zobaczysz rw nie na przykad bysk w oku czy wiadczcy o pewnoci siebie umiech. Powi tyle czasu, ile bdziesz potrzebowa, aby w peni rozwin taki wizerunek wasny. Upewnij si, e trak tujesz go tak, jakby by prawdziwy, jak rwnie e odczuwasz intensywne pragnienie stania si tak osob. Ciesz si takim ob razem Ciebie". 3. Zacznij wiczy rozszerzanie twrczego wizerunku wasnego. Teraz zobacz oczami wyobrani, jak umieszczasz wspomniany wasny twrczy wizerunek w malutkim roziskrzonym punkcie unoszcym si w przestrzeni tu przed Tob. Pozwl, aby ten roziskrzony punkt szybko rozkwit i stawa si coraz wikszy, dopki obraz nie wrci do rzeczywistych rozmiarw i nie bdziesz mg zobaczy twrczego Ciebie" dokadnie przed sob i w rze czywistych rozmiarach. Teraz zobacz w umyle pusty ekran. Po wtrz ten proces kilka razy, dopki nie stanie si automatyczny. 4. Umie punkt z twrczym wizerunkiem wasnym w obrazie-wskazwce. Teraz umie wspomniany may roziskrzony punkt w centrum obrazu-wskazwki, ktry odkrye w kroku 1. 5. Wymie obrazy (byskawicznie). Teraz, gdy obraz-wskazwka bdzie blakn i ciemnie, w roziskrzony punkt bdzie si szybko powiksza i janie, dopld nie zobaczysz wspomnianego twrcze go wizerunku wasnego, ktry szybko stanie si kompletny i przybierze naturalne rozmiary. 6. Zobacz pusty ekran. 7. Powtrz wiczenie dziesi razy. Teraz wykonaj kroki 4 - 6 nieco szybciej. Jeszcze raz umie wspomniany roziskrzony punkt

WICZENIE 41. SWISH PATTERN W ODZYSKANIU WEWNTRZNEJ SIY 1. Zidentyfikuj obraz-wskazwk. Zacznij od przypomnienia so bie konkretnego okresu, gdy odczuwae niemoc. Mimo e nie ktrzy ludzie natychmiast zaczynaj myle o jakich dramatycz nych przeyciach, wybranie zwyczajniejszego momentu, w ktrym towarzyszyo Ci znajome poczucie bezsilnoci, moe okaza si jeszcze skuteczniejsze. Dzieje si tak dlatego, e gdy zmienisz owo codzienne poczucie niemocy, zmieni si rwnie wszystkie po dobne dowiadczenia yciowe. Upewnij si, e wspomnienie, kt re wybierzesz, bdzie rzeczywiste i konkretne niech bdzie to czas, kiedy czue, e naprawd nie jeste w stanie niczego zmieni na lepsze.

342

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

343

w centrum obrazu-wskazwki. W miar jak w obraz-wskazwka bdzie szybko blakn i ciemnie, przygldaj si, jak Twj wize runek wasny szybko staje si wikszy i janiejszy, i wikszy i ja niejszy, dopki... bysk... twrczy wizerunek wasny nie przesoni obrazu-wskazwki. Nastpnie znowu zobacz pusty ekran. 8. Mnoenie twrczego wizerunku wasnego. Poniewa wspo mniany obraz twrczego Ciebie" moe prawdopodobnie przy da Ci si w wielu innych sytuacjach, bdzie on najbardziej sku teczny, gdy bdziesz widzie go wszdzie tam, gdzie spojrzysz w przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. Gdy zatem nie bdziesz w stanie przywoa nieprzyjemnych emocji, ktre niegdy odczuwae, po prostu wyobra sobie, e moesz fizycznie trzyma w rkach obraz twrczego Ciebie". Po prostu signij i chwy go rkoma. Gdy go dotkniesz, zacznie wieci. Teraz zwielokrotnij ten obraz: wykonaj kolorowe ksero kopie, tworzc tysice obrazw twrczego Ciebie", jeden po dru gim, jak bardzo wielk tali kart janiejc i kolorow. Teraz zostaw jeden z obrazw dokadnie przed sob, a reszt podnie i rzu wysoko w powietrze. Przyjrzyj si, jak wszystkie te obrazy twrczego Ciebie" zaczynaj spada i osiada wok Ciebie we wsprodkowych okrgach wszdzie wok Ciebie i tak daleko, jak moesz sign wzrokiem w kadym kierun ku... w Twojej przeszoci, Twojej teraniejszoci i Twojej przy szoci. Wyobra sobie, e widzisz dziesitki uoonych jeden za drugim okrgw skadajcych si z obrazw twrczego Ciebie". Moesz zgodzi si, aby dobre emocje obmyy" Ci i przepy ny" przez Ciebie. 9. Testowanie swoich dokona. Teraz, gdy ju kilka razy wyko nae wiczenie, powiniene zbada wyniki pracy. Powi wic chwil i zwr uwag na to, jak si czujesz, gdy prbujesz przy pomnie sobie pierwotny, nieprzyjemny obraz-wskazwk. Je eli w ogle nie jeste w stanie przypomnie sobie nieprzyjem nych emocji lub jeli masz due trudnoci nawet z zobaczeniem nieprzyjemnego obrazu, osigne sukces! Jeeli mylc o wspomnianym obrazie-wskazwce, odczu wasz jakiekolwiek nieprzyjemne emocje, po prostu powtarzaj wiczenie, zwracajc szczegln uwag na kady z etapw, dopki nieprzyjemne uczucia nie znikn.

Udao Ci si wanie ustali nowy kierunek dla Twojego m zgu. Przypomina to troch system zwrotnic kolejowych. Za ka dym razem, gdy Twj umys zwraca si w kierunku poczucia bezsilnoci i niemocy, przebysk" sprawi, e myli automatycznie przestawi si na tor wiodcy do odzyskania si. Im czciej wiat wok Ciebie bdzie zachca Ci, aby poczu si bezradny, tym czciej Twj umys bdzie wiczy przeczanie Ci w tryb" odzyskiwania si. Byskawiczny wzr pomoe Ci zorganizowa tkwice w podwiadomoci zasoby dziki tej technice uzy skasz do nich dostp, tak by mg nawiza kontakt z drzemi cym w Tobie wielkim potencjaem. To, jak wykorzystasz odzy skane siy, stanowi bdzie podr w krain samopoznania, ktra z czasem bdzie przedua si i dawa Ci coraz wicej radoci. Twj umys zdolny jest do zdumiewajcych osigni. Jeeli pra gniesz, aby Twoje ycie byo pozytywne i chcesz maksymalnie wykorzystywa swj potencja, moesz przestawi" umys na waciwy tor"!

Wzbogacanie naturalnego potencjau mzgu


Wszyscy znamy historie, ktre maj dowodzi istnienia zdu miewajcego potencjau, jaki drzemie w kadym z nas. Poniej przedstawiamy nasze ulubione. Wiele lat temu pewien student zasn na zajciach z matema tyki. Gdy obudzi go dzwonek, zobaczy na tablicy kilka skom plikowanych problemw. Szybko przepisa je, sdzc, e to za danie domowe, a nastpnie poszed na kolejne zajcia. Przez weekend zajmowa si wspomnianymi zadaniami. By zaskoczony, poniewa okazay si bardzo trudne. Gdy nadszed poniedziaek, udao mu si cakowicie rozwiza jedno, dwa za rozwiza czciowo. Zdecydowa, e najlepiej bdzie, jeli przyzna si do

344

OSIGANIE SZCZYTOWYCH

345

drzemki, ktr uci sobie w trakcie zaj, i poprosi o pomoc profesora. Wyobra sobie, jakie byo jego zdumienie, gdy profesor powiedzia mu, e omawiajc pewn dziedzin matematyki, zapisa na tablicy kilka interesujcych problemw, ktre nie zo stay jeszcze przez nikogo rozwizane. Zasony w klasie s zacignite, a w tle sczy si z gonika pikna, barokowa muzyka. Nauczyciel jzyka mwi powoli i wy ranie, umiechajc si i przytakujc uczniom. Kady z nich ma imi i tosamo w jzyku, ktrego si ucz. Gdy nauczyciel zadaje pytanie, patrzy zachcajco na jednego z uczniw: Oczy wicie, e znasz odpowied, Paulo. Przeye z ni cae ycie. Tylko teraz na chwil zapomniae. Wanie do ciebie wraca, nie prawda?". I najczciej tak wanie si dzieje. Sugestopedia" dr. Lozanova spowodowaa globaln rewolucj w nauczaniu jzykw, powodujc zakwestionowanie najbardziej fundamen talnych koncepcji zwizanych z uczeniem si. Lekarze powiedzieli jej, e w jej chorobie szanse na przeycie s bardzo niewielkie. Na rynku pojawio si nowe lekarstwo. Mogo pomc, ale miao charakter eksperymentalny. Moga je dosta tylko pod warunkiem, e zgodziaby si zosta krlikiem do wiadczalnym". Zgodzia si. Wiele lat pniej po cakowitym wyzdrowieniu odkryaby, e bya w grupie kontrolnej i otrzy mywaa placebo. Wszystkie trzy powysze historie s przykadami dziaania efek tu placebo". Placebo to piguki bez aktywnych skadnikw podaje si je w trakcie bada klinicznych nowych lekw, aby za pewni porwnanie z dziaaniem nowych wprowadzanych na ry nek lekw. Czsto zawieraj wycznie cukier lub mk. Gdy ludziom podaje si placebo, bior je w przekonaniu, e jest to co, co im pomoe. Mimo e piguki nie zawieraj ad nych skadnikw leczniczych, stan znaczcej liczby pacjentw poprawia si nazywa si to efektem placebo". Pacjenci s

przygotowani na pozytywn zmian, a ich umysy wyprzedzaj rozwj wypadkw i sprawiaj, e zaczynaj czu si lepiej. W przypadku studenta matematyki okazao si, i by w stanie uwierzy, e problemy na tablicy s prac domow, ktr byby w stanie rozwiza kady z jego kolegw. Wierzc, e zadania s rozwizywalne, zaktywizowa swoje wewntrzne zasoby tak, aby stawiy czoa zadaniu. W przypadku uczcych si jzyka obcego okazao si, e mona byo ich przekona, i ju znaj okrelone zagadnienia. Gdy zapominali jakie sowo lub mieli pro blemy z gramatyk, zakadali, e za chwil sobie wszystko przy pomn. Mielimy tu te do czynienia z klasycznym rozumieniem efektu placebo: chora kobieta wierzya, e nowy, eksperymen talny lek jej pomoe. Okazao si, e naprawd tak si stao. Tak naprawd pomg" jej uzyska dostp do jej wasnych zasobw, ktre umoliwiy jej zwalczenie choroby i odzyskanie zdrowia. Wsptwrcy NLP, Richard Bandler i John Grinder, zdecydo wali, e przestudiuj dostpne dane dotyczce efektu placebo. Odkryli, e placebo okazywao si skuteczne w okoo 20 pro centach przypadkw. Oznaczao to, e okoo 20 procent bada nych uczestniczcych w badaniach klinicznych nowych lekw faktycznie zdrowiao (czsto unikajc trudnych lub niebezpiecz nych chorb) po zayciu placebo piguki o zerowej wartoci medycznej. Obecnie prowadzcy badania kliniczne najczciej staraj si pomija efekt placebo, poniewa lekarzom i naukowcom zaley na poszukiwaniu lekw, ktre bd dziaa niezalenie od tego, czy pacjenci bd wierzy w ich skuteczno, czy nie. Jest to oczywicie najlepsza metoda dziaania w przypadku opracowy wania nowych, naprawd skutecznych lekw jest to te po dejcie, dziki ktremu uzyskalimy wiele cudownych lekw" wspczesnej ery, takich jak penicylina czy szczepionka na polio. Richard Bandler i John Grinder zmierzali jednak do innego celu, tak wic spojrzeli na te same dane w nieco inny sposb. Postrzegali efekt placebo jako niestumiony, naturalny ludzki

346

OSIGANIE SZCZYTOWYCH

347

potencja. Efekt placebo by doskonaym potwierdzeniem istnie nia wrodzonej zdolnoci umysu do uzdrawiania ciaa oraz prze kraczania oczekiwa w niektrych okolicznociach. Przekonanie moe czsto przezwyciy pozornie trudne lub nierozwizy walne problemy. Pozostaje pytanie: jak to osign? Z pocztku Bandler i Grinder artowali sobie, e mogliby tego dokona, wprowadzajc na rynek piguki placebo. Pamitaj my, e zawierajc jedynie obojtne skadniki, nie byyby tak na prawd lekami. Do kadej buteleczki Placebo" doczana by aby ulotka, ktrej autorzy prosiliby nabywc, eby wyobrazi sobie zdrowotne waciwoci kapsuek i co kilka godzin bra tyle, ile uwaa za stosowne, aby osign podane rezultaty. Placebo mogoby z powodzeniem by reklamowane jako skuteczne w 20 procentach przypadkw. Ich wyobrania zacza ich zawo dzi, gdy wyobrazili sobie reakcj Urzdu ds. ywnoci i Le kw na midzynarodow kampani majc na celu wycofanie Placebo ze sprzeday. Dajc si ponie fantazji, wyobrazili sobie, jak zostaj wezwani do zeznawania przed komisj ledcz Kongresu zanim jednak stawili si przed kongresmenami, wprowadzili Placebo Plus teraz z jeszcze bardziej obojtnymi skadnikami". Puszczanie wodzy fantazji moe da wiele radoci dziki niej nasze umysy odkrywaj rwnie niespodziewane i bardzo owocne cieki rozwoju, powodujc, e zaczynamy sobie zada wa rne pytania. Jaki wizerunek wasnej osoby mia w umyle wspomniany student matematyki, gdy zaczyna zajmowa si swoj prac domow"? Prawdopodobnie wyobrazi sobie, jak rozwizuje zadania. Gdy ucze jzyka obcego traktuje siebie tak, jakby nowy jzyk by jego naturalnym, uczy si, wierzc, e na chwil zapomnia jakiego sowa lub wyraenia ma dostp do zasobw pamici, ktre w przeciwnym razie pozo stayby nieuywane. Gdy chora kobieta uczestniczya w bada niach klinicznych, prawdopodobnie wyobraaa sobie, jak staje si coraz zdrowsza w miar jak lekarstwo skutecznie zwalcza jej chorob. Mimo e nie wiemy, jak dokadnie dziaa placebo,

wiemy, e wpywa na to, o czym mylimy, na to, jak mylimy, oraz na nasze przekonania dotyczcego tego, co jest moliwe. Byskawiczny wzr zapewnia nam dokonanie takiej przemiany w sposb szybki, atwy i znacznie bardziej niezawodny od pla cebo. Musimy pamita, e wiele osb przyjmujcych placebo zachowuje pesymistyczne nastawienie, wyobraa sobie porak, wierzy we wasn gupot lub spodziewa si, e choroba wcale nie ustpi. Chcielibymy, aby w nastpnym wiczeniu wykorzysta wnio ski twrcw NLP dotyczce natury placebo do stworzenia tech niki, dziki ktrej uda Ci si osign to samo: wpyw na to, o czym mylisz, jak o tym mylisz oraz na Twoje przekonania dotyczce tego, co jest moliwe. WICZENIE 42. WYTACZANIE SZCZYTOWYCH MOLIWOCI" W tym wiczeniu jeszcze raz wykorzystano Niszczyciela Decy zji Richarda Bandlera. W wiczeniu 40. uye go, aby zapewni sobie solidne pozytywne nastawienie na cae ycie. Tym razem wykorzystasz go, aby zintegrowa szczytowe moliwoci ze wspo mnieniami, tak aby mg z nich czerpa si. Zanim zaczniesz, powi chwil, aby przypomnie sobie pozytywne nastawienie, ktre zintegrowae ze wspomnieniami, wykonujc wiczenie z rozdziau 11. Po tym jak w peni ponownie dowiadczysz takiego pozytywnego nastawienia, zrb sobie ma przerw. 1. Wspomnienie szczytowych moliwoci Cofnij si w czasie i przy pomnij sobie jaki pozytywny okres ycia czas, gdy dowiad czae szczytowych moliwoci. Mg to by okres, gdy wyka zywae si szczegln kreatywnoci lub wspania inteligencj czy te wyjtkow koncentracj bd wytrwaoci. Moe chodzi o uprawianie sportu, nauk, prac czy spdzanie czasu z rodzin. Wane jest tylko to, eby by to czas, gdy czue si naprawd wspaniale, dajc z siebie absolutnie wszystko. Gdy ju odnajdziesz waciw sytuacj, cofnij si do niej i zaangauj si w ni zo bacz to, co wtedy widziae, usysz to, co syszae i jeszcze raz doznaj tych wspaniaych emocji. Przeyj je jeszcze raz dokadnie tak, jakby wszystko dziao si wanie teraz.

348

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

349

2. Zwyke wspomnienie. Teraz pomyl o zwykym wspomnie niu, ktre nie wpywa na Twoje ycie w jaki szczeglny spo sb, takim jak wczorajsza rozmowa telefoniczna z bankiem lub praca w ogrdku. 3. Submodalnoci wspomnienia szczytowych moliwoci Po rwnaj te dwa wspomnienia, aby dowiedzie si, jakie submo dalnoci decyduj o Tym, e pierwsze z nich wytwarza w Tobie taki stan, przypominajc Ci o tym, jaki masz potencja. Gdy b dziesz ponownie dowiadcza widokw, dwikw i emocji, wy obra sobie, e masz zamiar nakrci prawdziwy film o tym wyjt kowym dowiadczeniu. Zwr uwag na jego kinowe zalety miejsce akcji, rozmiar, jasno, bogactwo szczegw wizualnych i dwikowych itp. Szybko sporzd may remanent. To wanie w ten sposb Twj umys koduje ten okres w Twoim yciu, gdy szo Ci tak dobrze. 4. Dodanie pozytywnego nastawienia. Teraz zastosujemy turbo doadowanie do wspomnienia szczytowych moliwoci do czymy pozytywne nastawienie, ktre stworzye w wiczeniu 38. Gdy tworzye taki nowy lad pamiciowy, nadae mu cechy prawdziwego wspomnienia byo wiksze, wyraniejsze, bardziej rzeczywiste i bardziej istotne ni reszta ycia. Zacznij jeszcze raz przeywa okres szczytowych moliwoci, tym razem dodajc talde same cechy wizualne i dwikowe. Zobacz, jak wspomnienie szczytowych moliwoci staje si wiksze, wyraniejsze i wa niejsze. czysz swoje pozytywne nastawienie z wyjtkowymi moliwociami, starajc si stworzy lad pamiciowy, ktry bdzie czy te obydwie cechy. 5. Planowanie przyszoci. Moesz posuy si tym poczeniem, aby dokona naprawd zdumiewajcych osigni. Co by si stao, gdyby dowiadczy tego stanu nastpnym razem, gdy bdziesz prowadzi prezentacj? A co by byo, gdyby ten moment wraca zawsze wtedy, gdy kto oczekiwaby od Ciebie, e dasz z siebie wszystko? A co powiesz na te szczeglne chwile z rodzin i przyja cimi? 6. Podr w czasie. Teraz jeste gotw, aby wykorzysta ten nowy stan do przeksztacenia wspomnie w nadzwyczajne rdo siy zarwno w teraniejszoci, jak i w przyszoci. Utrzymujc w umy le i w ciele pozytywne wraenie zwizane ze wspomnieniem

szczytowych moliwoci, wyobra sobie, e unosisz si nad swoim ciaem i, przemieszczajc si po osi czasu, wracasz do przeszo ci. Kiedy w przeszoci ten wspaniay zasb mgby w drama tyczny sposb wpyn na to, jak postpowae? Znajd jedn sytuacj, a ldedy Ci si to uda, znajd si na osi czasu, zaraz zanim zacze potrzebowa taldego zasobu. Nastpnie szybko przemie si w przd, zwracajc uwag na to, jak w niewiarygodny zasb przeksztaca Twoje wspomnienia, sprawiajc, e staj si wyjtko wo twrcze. Gdy dotrzesz do teraniejszoci, przyjrzyj si, jak wraz ze swoim zasobem zaczniesz podrowa w przyszo.

Wiele osb zyskuje jeszcze wicej, powtarzajc ten proces bd z tym samym wspomnieniem, bd z rnymi sytuacjami z prze szoci. Dziki temu wiczeniu moesz w cigu kilku minut do sownie przeprogramowa swoj przeszo i przyszo. Wykonuj je za kadym razem, gdy chcesz uzyska lepsze nastawienie, emo cje czy stan doskonaoci we wszystkich dziedzinach ycia. Ra dzimy Ci, aby zaj si kadym z tych aspektw. Gdy osigniesz szczytowe moliwoci, bdziesz mie z ycia znacznie wicej. Gdy ju wiemy, e szczytowe moliwoci nie s tylko marze niem, lecz realnym osigniciem, moemy zada pytanie: a co znajduje si za szczytem? Wydaje si, e to ludzkie, i niekiedy dymy do czego, starajc si za wszelk cen osign kon centracj i determinacj, a jednoczenie zapominamy, dlaczego w ogle jest to dla nas wane. Syszc cige nawoywania do by cia najlepszym i dawania z siebie wszystkiego, nie dziwimy si, e niektrzy dochodz do wniosku, i szczyt (sportowy, bizne sowy, polityczny, rozrywkowy...) jest jedynym miejscem, w kt rym warto by. Poniewa caa nasza energia zostaje skoncentro wana na deniu do wdrapania si na najwyszy szczyt, gdy nie uda si tego osign, czsto uwaamy, e ponielimy druzgo cc osobist porak nawet jeli bylimy o krok od osta tecznego celu. Gdy za uda si osign sukces, wszyscy komen tatorzy telewizyjni zaczynaj pyta: jak dugo to potrwa?

350

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

351

Wracajc do porwnania szczytw grskich i szczytowych osigni, moesz uwiadomi sobie, e dotarcie na szczyt gry wymaga wielkiego wysiku podobnie jak wielkiego wysiku wymaga dotarcie na szczyt drabiny kariery. Gdy go osigniesz, czujesz si podekscytowany, masz poczucie, e dokonae czego wielkiego, i satysfakcj, na ktr z pewnoci zasuye. I co wtedy? Rozgldasz si we wszystkie strony. Delektujesz si wido kami. Jeeli jeste z przyjacimi, wsplnie cieszycie si perspek tywami. Moesz nawet krzykn, ogaszajc swj triumf. Jeeli wzie aparat, dokumentujesz cae wydarzenie. Po chwili radoci zdajesz sobie spraw, e jest jeszcze wiele innych szczytw, i czsto musisz zej na d, eby mc zacz zdobywa na stpny. Uwiadamiasz sobie rwnie, e szczyt jest miejscem, ktre si odwiedza, a nie miejscem, w ktrym si mieszka. Samo pojcie szczytu, niezalenie od tego, czy chodzi o gr, czy o ludz kie osignicia, zakada, e jest to miejsce zupenie inne ni pod ne gry czy poowa (a nawet dwie trzecie) drogi. Szczyt jest wtedy, gdy da si go porwna z tym, co ewidentnie nie jest szczytem tak si skada, e w przypadku kadej gry nieszczytu" jest znacznie wicej ni szczytu. Mimo to niektrzy nieustannie buduj swoj karier i szczcie wok koncepcji trwaego szczytu doskonaoci. Tego rodzaju idealizacja szczytu sprawia, i zaczynaj myle, e warunkiem szczcia jest osignicie perfekcji we wszystkich dziedzinach ycia. Wszystko byoby cudownie, gdyby tylko mieli doskonay dom, waciwy samochd, absolutnie satysfakcjonujcy zwizek, dajc poczucie spenienia karier, stawiajcy wyzwania projekt, skutecznego asystenta, skrojony na miar garnitur, niewiarygod nie produktywne poranne zebranie i filiank doskonaego cappuc cino. Gdy dostan to wszystko, bd na szczycie i dopiero wte dy bd naprawd gboko i cakowicie szczliwi. Cieszc si jedynie z osignicia szczytu, mog sprawi, e reszta ich ycia stanie si przecigajc si harwk, ktrej je dynym celem bdzie osignicie raju". Co wicej, ich praw dziwe szczcie" bdzie trwa tylko kilka chwil, zanim co nie

pjdzie le: kserokopiarka si zepsuje, komputer zawiesi", opie kunka nie przyjdzie, wybuchnie ktnia, ekspres do cappuccino przestanie dziaa istniej setki niedoskonaoci, ktre mog zburzy ich wizj absolutnej perfekcji. By moe uda im zatem cieszy si dwudziestoma minutami niczym niezmconego szczcia. Po chwili jednak bd musieli powrci do spdzania czasu na pracowaniu, budowaniu i przestawianiu, tak aby znowu wszystko byo zgodne z ich koncepcj doskonaoci. Jeszcze raz musz zacz wtacza gaz na gr, jak jest niedoskonae ycie. Wszystko po to, eby za jakie dwa czy trzy lata pewnego piknego dnia stwierdzi, e znw udao im si osign w szczyt doskonaoci i poczu prawdziwe szczcie przez kolejne dwadziecia minut. Ilu znasz ludzi, ktrych ycie przypomina jak odmian po wyszego schematu? Mwi Ci, e bd szczliwi, gdy tylko zgubi kilka kilogramw, zmieni prac, znajd nowego kochan ka albo kupi sobie ten nowy... (cokolwiek). Kada z tych wy powiedzi jest wariacj na temat: Nie jestem wystarczajco blisko szczytu, aby uwaa, e naprawd warto ju zacz cieszy si yciem". Moliwe oczywicie, e jeli strac par kilogramw i zmieni prac lub kochanka, faktycznie poczuj si szczliwsi. To znaczy, bd szczliwi, dopki znw nie przytyj albo dopki nowy szef nie okae si tyranem, nowy kochanek zacznie zrz dzi, a na samochodzie pojawi si ryska". Wwczas z prdkoci lawiny stocz si ze szczytu, na ktrym byli tacy szczliwi. Czyby zatem istniaa alternatywna trasa wiodca w gr? Czy mona by szczliwym niezalenie od okolicznoci? By moe szczcie nie zaley od tego, co zrobi lub czego nie zrobi inni, albo tego, co si ma lub czego si nie ma. Czy mona by szczliwym czowiekiem niezalenie od okolicznoci? Jeli udao Ci si zamieszka w doskonaym domu i jeste szczliwy, mo esz by jeszcze szczliwszy. Jeeli stworzye satysfakcjonu jcy zwizek i jeste szczliwy, moesz by jeszcze szczliw szy. Zamiast walczy o kilka ulotnych chwil szczcia, moesz nieustannie y peni ycia.

352

N L P

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

353

Czy to naprawd moliwe? Moliwe, jeli tego pragniesz. Osignicie takiego stanu wymaga, aby nauczy si kierowa swoimi dowiadczeniami, a nie pozwala, aby ycie Ci si przy trafiao". Oznacza to, e bdziesz musia dokona wiadomej zmiany sposobu oceniania tego, co Ci spotyka, tak aby mg zobaczy zdarzenia w bardziej pozytywny i znaczcy sposb. Nie oznacza to, e nie bdziesz mie gorszych dni". Pamitaj tyl ko, e to dzie bdzie zy", a nie Ty. Nie oznacza to, e musisz sta si hurraoptymist. Masz jedynie przej odpowiedzialno za stworzenie wasnego wntrza: wiata, w ktrym mog istnie, a nawet rozkwita osignicia, szczytowe moliwoci i szczcie. Jeeli naprawd tego pragniesz, musisz wiedzie, e nie istniej byskawiczne metody osigania takiego stanu. Moesz zacz od zwracania uwagi na to, co podoba Ci si w prostych, codzien nych, zwyczajnych zdarzeniach z Twojego ycia. Co chciaby zatrzyma dla siebie i zapamita? Co doceniasz w zapachu kawy, dotyku jedwabiu, umiechu kelnera czy cierpliwoci urzd nika zajmujcego si rezerwacjami? Przyjrzyj si swoim dowiad czeniom tak, jakby patrzy na rysunek, ktry namalowao dla Ciebie dziecko. Odnajd w nim dar. Znajd to, co warto doceni. Gdy ju powiczysz takie nastawienie przez chwil, zwr uwag na sytuacje, kiedy masz do czynienia ze wspzawod nictwem. Niezalenie od tego, czy wygrywasz, czy przegrywasz, nieustannie koncentruj si na tym, co poszo Ci wspaniale. Znajduj to, co warto pochwali u Twojego konkurenta. Gdy b dziesz w stanie to zrobi, zaczniesz traktowa ycie swobodnie i powanie zarazem. Poniewa nie bdziesz szczdzi sobie zacht, a innym komplementw, Twj umys pozostanie otwarty i odprony. Bez wtpienia stwierdzisz, e potrafisz uczy si od innych i zdobywa ich umiejtnoci, mimo e nie bdziesz si na tym bezporednio koncentrowa. Najprawdopodobniej b dziesz wygrywa znacznie czciej zobaczysz jednak, e to nie wygrane znajduj si w centrum Twojego ycia. Oto od powied na pytanie o to, co kryje si za szczytem.

Wizja przyszoci
Dowiadczae szczytowych osigni jako aktywnego, wyma gajcego uczestnictwa procesu. Gdy uda Ci si zwikszy cao ciow efektywno, stanie si ona dla Ciebie nowym punktem odniesienia. Pamitasz o porwnywaniu siebie z sob" prak tykowanym przez wielkich sportowcw? Doce, jak daleko za szede, od kiedy zacze czyta t ksik. Jeeli wykonae wszystkie dotychczasowe wiczenia NLP, przeje kontrol nad swoj motywacj, odnalaze i dopracowae swoj misj, zapro gramowae przyszo, rozwine lepsze relacje z sob samym i z innymi, usune zawalidrogi, jakimi byy dawne trudnoci, zwikszye pewno siebie i poprawie samoocen, wytworzye pozytywne nastawienie umysowe, a take nauczye si, jak uzy skiwa lepszy dostp do szczytowych moliwoci przyznasz, e to cakiem sporo. Pjdmy krok dalej. Zaangaujmy si w co, co Mihalyi Csikszentmihalyi, psycholog z Uniwersytetu Chicagowskiego, nazywa dowiadczeniem przepywu"3 gdy adne dziaanie nie wy maga wysiku, a czas staje si wzgldny4. Przepyw" to co, co sportowcy nazywaj byciem w strefie". Zdarza si wtedy, gdy na boisku wydaje im si, e lecca w ich kierunku pika jest dua i porusza si powoli, a oni sami mogliby biega przez cay dzie, nie czujc zmczenia. Jest to co, co Arnold Palmer porwna M. Csikszentmihalyi, Flow: The Psychology of Optimal Experience, Nowy Jork 1990. Polskie wydanie: Przepyw: psychologia optymalnego dowiadczenia: jak poprawi jako yciay Studio Emka, Warszawa 1996 przyp. tum. 4 Dowiadczenie przepywu to, zgodnie z koncepcj Mihalyi Csik szentmihalyi, uczucie lekkoci nawiedzajce ludzi w optymalnych (w ich subiektywnym wiecie) chwilach ich ycia. Dowiadczenie to pojawia si w sytuacjach, gdy istnieje rwnowaga midzy wyzwaniem a umiejt nociami, kiedy umiejtnoci s w peni wykorzystane i stajemy wobec jasno okrelonych celw. Najczciej pojawia si w trakcie wykonywania ulubionego zajcia, rzadziej przy biernym odpoczynku. przyp. red.
3

354

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

355

do emocji, ktre odczuwa muzyk w trakcie wspaniaego wystpu. Muzycy jazzowi nazywaj to byciem na waciwym torze". To, e tak wielu rnych ludzi dziaajcych w tak wielu zrnico wanych dziedzinach opisao takie dowiadczenie, sugeruje, e jest ono czym rzeczywistym. Keith Jarrett, wielki pianista jaz zowy, zna ten stan umysu tak dobrze, e nie zagra koncertu, dopki nie zacznie go dowiadcza. Dziki umiejtnociom oferowanym przez NLP udawao nam si odkrywa dowiadczenie przepywu. Zauwaylimy, e prze pyw ma miejsce, gdy ludzie koncentruj ca swoj uwag na zadaniu, ktre wanie wykonuj. W bardziej typowych stanach wiadomoci albo wycofuj si w gb siebie, albo s po prostu rozpraszani przez wszystko, co si wok nich dzieje. Gdy na stpuje przepyw", ca uwag powicaj wykonywanemu zadaniu. Ja rozpywa si, przeksztacajc si w dziaanie. Kij golfowy i gracz staj si jednym. Muzyk dowiadcza, e muzyka gra nim" rwnie intensywnie, jak on gra muzyk. Odkrylimy, e stan przepywu pozwala nam pozbywa si trosk moemy robi dosownie wszystko. Gdy ludzie znajduj si w stanie przepywu, widz wielk wizj" i na jej podstawie wypracowuj w sobie uwalniajc perspektyw. Ich umysy s wolne, a oni sami mog sprawi, aby ich kreatywno i talent doprowadziy ich tam, gdzie zechc. Taka postawa sprawia rw nie, e osigaj sukcesy. Osigaj szczytowe moliwoci dzia aj tak, jak wszyscy wielcy ludzie sukcesu. Dziki nastpnemu wiczeniu NLP Ty rwnie bdziesz mg pozna t perspektyw.

dotykasz powi chwil tym czciom Ciebie, ktre stykaj si z krzesem, stoem, a nawet z t ksik. Nastpnie zauwa, gdzie w swoim ciele lokujesz zwykle wiadomo siebie. Czy na przy kad odczuwasz siebie bardziej w gowie, w klatce piersiowej, czy moe w brzuchu? Poeksperymentuj, starajc si przemieszcza tak wiadomo. Zwr uwag na wszelkie zmiany. 2. Unie si"nad ciaem. Poczuj, jak Twoja wiadomo zaczyna przemieszcza si w gr i wychodzi poza ciao. Wkrtce b dziesz mg zobaczy, jak z atwoci unosisz si nad ciaem. Wyobra sobie, e moesz bardzo szczegowo zobaczy zarwno siebie, jak i pomieszczenie, w ktrym si znajdujesz. 3. Wznie si. Teraz pole jeszcze wyej, a pod sufit. Gdy ju tam bdziesz, przemie si na nastpne pitro lub na dach znajd miejsce, z ktrego bdziesz mia dobry widok na budy nek i otoczenie. Nastpnie zacznij przemieszcza si szybciej w miar jak bdziesz oddala si od Ziemi, bdziesz widzia coraz wicej: cae miasto, a take wszelkie rzeki i inne elementy kra jobrazu. Nadal czuj, jak odlatujesz coraz dalej, przez chmury tak wysoko, e zaczynasz odrnia ksztaty kontynentw. Wkrtce bdziesz mg zobaczy dwa oceany i ca wspania Ziemi zawieszon w ciemnoci kosmosu. Zobacz soce i diamentowe, jasne gwiazdy, ktre bd je otacza. Zobacz powierzchni Ziemi, nad ktr bd przesuwa si chmury. To Twj dom. Zapami taj t perspektyw. Zobacz wiat bez granic. Przekonaj si, e naprawd jest jednoci. Ktrego dnia moesz zobaczy ten widok z okna stacji kosmicznej. 4. Wykorzystaj t perspektyw. Z tej perspektywy nawet nie moesz zobaczy swojego ciaa. Jest tak mae tam na po wierzchni wielkiej, niebieskiej planety, ktr wanie ogldasz. Te raz pomyl o jakim problemie osoby, ktr tam zostawie, i spjrz na niego z tej perspektywy. Jaki wgld i jakie moliwoci moe zapewni bieca pozycja tej poszukujcej rozwiza osobie? Od krywaj przydatno tej perspektywy tak dugo, jak zechcesz. Upew nij si te, e zapamitasz to, czego si nauczysz, tak by pniej mg podzieli si t wiedz z osob, ktr zostawie na Ziemi. 5. Wr na Ziemi. Teraz zacznij opada, coraz bardziej zbli ajc si do Ziemi. Najpierw bdziesz mg zobaczy zarysy kontynentw, nastpnie kraj, w ktrym mieszkasz, a w kocu

WICZENIE 43. UWALNIANIE PERSPEKTYWY DLA NIEOGRANICZONYCH OSIGNI CZ 1: WIELKA WIZJA KOSMOS 1. Zwr uwag na wiadomo wasnego istnienia. Znajd do godne miejsce i czas zacznij od tego, e poczujesz si w peni obecny tu i teraz". Zwr uwag na swoje ciao, na to, czego

356

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

357

Twj region i okolic. Na koniec zbliysz si do swojego budynku. Przejd przez dach i zatrzymaj si tu nad sob.

CZ 2: WIELKA WIZJA CZAS


6. Zobacz swoj o czasu. Pomrugaj kilka razy oczami teraz tu pod sob moesz zobaczy swoj o czasu. Zauwa, gdzie znajduje si przeszo i w ktrym kierunku biegnie w stosunku do ciaa pozostajcego w fotelu. Nastpnie spjrz na przyszo i zobacz, dokd skierowany jest fragment osi oznaczajcy przy sze zdarzenia. 7. Odbd podr w przyszo. Zacznij podrowa nad osi czasu w przyszo. Gdy bdziesz si przemieszcza, moesz natkn si na cele, ktre umiecie na osi we wczeniejszych wiczeniach. Teraz, gdy podrujesz, moesz zobaczy, jak ich osignicie wpywa pozytywnie na Twoj przyszo. Zobacz swoje poczucie osigni i satysfakcji. Nastpnie spjrz jeszcze dalej w przyszo i zobacz, jak realizacja wspomnianych celw umoli wia Ci kolejne osignicia. Spjrz na te nowe okazje, ktre po zwol Ci y lepiej. By moe zechcesz zaangaowa si w przysze dowiadcze nia gdy wejdziesz w nie i gdy stan Ci si bliskie, zaczniesz od czuwa niektre z tych wspaniaych, przyszych emocji. Uczucia te mog przypomnie Ci, e pewnego dnia Twoje marzenia si speni. Dziki zwikszajcemu si poczuciu satysfakcji ze spe nienia marze bdziesz mg dalej i szybciej przemieszcza si nad osi w przyszo. 8. Odkryj koniec. Jeeli Twoja o czasu koczy si wczeniej, ni by sobie tego yczy, moesz przej nad ni kontrol i prze duy swoj przyszo, widzc lata zdrowia i szczcia. Mo esz zobaczy produktywne i dajce poczucie spenienia ycie a do koca osi czasu. Nastpnie zatrzymaj si zaraz przed jej kocem. Nikt z nas nie wie, co zobaczysz na kocu swojej osi czasu. Niektrzy mwi, e drzwi, inni, e cian ognia, a jesz cze inni, e lnice, niewysowione pikne wiato. Niezalenie od tego, co tam znajdziesz, doce to i dowiedz si wszystkiego, czego moesz si o tym nauczy. 9. Zobacz swoj mdro, gdy bdziesz stary. Mwi si, e po trzydziestce zmarszczki na twarzy zaczynaj wyglda jak cieki,

ktre przemierzalimy. Jeszcze raz spjrz na koniec swojej osi czasu i zobacz t mdr osob, ktr kiedy si staniesz. Wpatrz si w t mdr twarz i zobacz bogactwo dowiadcze, ktre dla siebie zaplanowae obserwuj i suchaj uwanie, czy owo naj starsze i najmdrzejsze z Twoich wciele nie chciaoby Ci prze kaza jakiego specjalnego komunikatu lub znaku. Nawet jeli nie do koca zrozumiesz odpowied, oka szczer wdziczno i po dzikuj temu mdremu sobie" za wiadomo i spotkanie. 10. Dokonaj przegldu ycia. Teraz spjrz wstecz wzdu osi czasu na wszystkie swoje lata i dokonaj przegldu swoich dowiadcze. Do stara, aby przeprowadzi t analiz naprawd solidnie. Posu si zarwno sercem, jak i umysem, aby odpowiedzie na pytanie, czy jest to ycie, ktre naprawd pragniesz przey. Nie wielu ludzi zastanawia si kiedykolwiek, czy ycie, ktre sobie niewiadomie planuj, bdzie satysfakcjonujce i wartociowe zwaszcza jeli chodzi o przeszo. Powi tyle czasu, ile bdziesz potrzebowa, aby wykona ten etap wiczenia. 11. Wprowad wszelkie podane zmiany. Jeeli uwaasz, e mu sisz lub chcesz wprowadzi zmiany na swojej osi czasu, pozwl, aby pomoga Ci podwiadomo. Spraw, aby ca przyszo przy sonia mga. Pozwl, aby w tej mgle Twoje wiadome yczenia i pragnienia poczyy si z mdroci Twojej podwiadomoci. Jeeli zobaczysz, jak na pogronej we mgle osi czasu pojawi si byski lub rnokolorowe wiata, poczujesz, e zostay na niej wprowadzone istotne zmiany. Bdziesz zaskoczony, jak szyb ko zakoczy si ten proces. Bdziesz rwnie zachwycony, gdy z mgy wyoni si nowa o czasu Twoje nowe ycie. 12. Powr do teraniejszoci. Teraz zacznij podrowa z po wrotem nad osi czasu w kierunku teraniejszoci. Gdy bdziesz to robi, zastanw si, czy nie chciaby przeanalizowa swojej przyszoci. W trakcie takiej analizy dowiadcz wikszej liczby nowych wyborw na caej drodze do teraniejszoci. 13. Spjrz w przeszo. Gdy ju znajdziesz si w teraniejszoci, powi chwil lub dwie, eby przyjrze si przeszoci. Zobacz modszego siebie", ktry w pewnym momencie oczekiwa, e kiedy stanie si tak osob jak Ty. Nastpnie spjrz w przy szo i zobacz przyszego siebie", ktrym chcesz si kiedy sta. Pamitaj, e w przyszy Ty" spodziewa si, i urzeczywistnisz

358

OSIGANIE

SZCZYTOWYCH

359

swoje plany. Teraz ponownie wejd do swojego obecnego ciaa. We ze sob wszystko, czego si nauczye. Oddychaj gboko. Poczuj opuszki palcw i stopy, a nastpnie otwrz oczy.

instruktor przyj na zajcia dla zaawansowanych. Chcia wspi na si z ludmi, ktrych pocigao zdobywanie coraz wyszych szczytw zarwno w wiecie zewntrznym, jak i we wasnym wntrzu.

Wysze szczyty do zdobycia


John Grinder, wsptwrca NLP, co roku powica nieco czasu na uczenie si tego, co nazywa now gr". Raz byy to akroba cje powietrzne, a kiedy indziej skradanie si i tropienie dzikich zwierzt. Pewnego roku zaj si wspinaczk skakow. Zgodnie ze swoim zwyczajem znalaz najlepszego instruktora, do ktrego by w stanie dotrze. Kogo, kto nalea do grona mistrzw danej dziedziny by modelem doskonaoci. Wspomniany wiato wej klasy wspinacz udziela lekcji niewielkiej grupie uczniw. Przez kilka tygodni analizowali kwestie zwizane z technik i bezpieczestwem tego sportu, a take wzili udzia w kilku wspinaczkach. Gdy zajcia zakoczyy si, instruktor poinformo wa uczniw, e prowadzi jeszcze zajcia dla bardziej zaawan sowanych, ale eby si na nie zakwalifikowa, musz wspi si na jeszcze jedn gr, aby mg oceni ich umiejtnoci. W dniu, w ktrym miaa odby si wycieczka, uczniowie przy byli w umwione miejsce. Spotkay si z nimi osoby, ktre po wiedziay, e instruktor si spni i e maj rozpocz wspinacz k bez niego. Trasa bya duga i trudna wymagaa wykazania si wszystkimi umiejtnociami, ktre zdobyli w trakcie zaj. Po kilku godzinach wyczerpujcego wspinania kady z uczniw dotar do punktu, ktry z dou wydawa si ostatni cian przed kocem trasy. Gdy kady z nich podciga si na gr takiej cia ny, zdawa sobie spraw, e do szczytu gry byo jeszcze ca kiem daleko. Wielu z nich wzdychao, okazujc rozczarowanie aowali, e jeszcze tyle musz zrobi. Kilku jednak ucieszyo si, widzc, e maj jeszcze tyle do zdobycia to wanie ich

Czego si dowiedziae
W tym rozdziale poznae kilka technik, ktre moesz wykorzy stywa, aby osiga szczytowe moliwoci i inspirowa innych, aby dawali z siebie wszystko. W szczeglnoci dowiedziae si, jak: Zyskiwa (lub odzyskiwa) poczucie siy dziki byskawicz nemu wzorowi. Integrowa szczytowe moliwoci ze wspomnieniami dziki Niszczycielowi Decyzji. Tworzy podstawy dla szczcia, sukcesu i wysokiej sa mooceny. Uwalnia swoje perspektywy, aby uzyskiwa lepszy dostp do stanw szczytowych moliwoci. Zrozumie zarwno ograniczenia, jak i szanse zwizane z myleniem w kategoriach szczytw do zdobycia. Faktem jest, e czytajc t ksik, poznawae techniki umo liwiajce systematyczne wypracowywanie cech, ktre zapewni Ci popraw skutecznoci we wszystkich dziedzinach ycia. Pierw sze dwa rozdziay przygotoway Twj umys do angaowania si w oferowane przez NLP nowe procesy mylowe. Rozdziay 3. i 4. powicone byy tworzeniu przyszoci, na ktr warto czeka. W rozdziale 5. i 6. poczylimy ow wartociow przyszo z umiejtnociami budowania zwizkw. Rozdziay 7., 8. i 9. wyja niay problemy powodowane przez ze wspomnienia i stanowiy przygotowanie do budowania pewnoci siebie oraz pozytywnej

360

N L P

samooceny. Czytajc ostatnie trzy rozdziay, nauczye si, jak budowa przekonujce nastawienie i tworzy nowy wewntrzny potencja. Teraz, gdy zbliasz si do koca niniejszej ksiki, chcieli bymy powici chwil na przekazanie Ci naszych wyrazw uznania Tobie, naszemu czytelnikowi i towarzyszowi podry, za to, e do nas doczye. Nie spotkalimy Ci osobicie, a jed nak czulimy si tak, jakbymy Ci znali jeste nasz bratni dusz. Czujemy si tak z kilku powodw. Wiemy, e w trakcie tej podry prosilimy Ci o wiele. Od samego pocztku prosi limy Ci o aktywne uczestnictwo. Prawdopodobnie czsto kwe stionowalimy Twoje dugotrwae przekonania, a mimo to zo stae z nami. Oferowalimy Ci nowe wiaty pene moliwoci, a Ty podejmowae wyzwanie i odkrywae je. Prawdopodobnie gdy zaczynae t przygod, Twoje oczekiwania cakowicie r niy si od tego, czego pniej dowiadczye. Mamy nadziej, e dobrze wykorzystalimy Twoje starania i uwag, oferujc Ci zarwno kompleksowe wprowadzenie do NLP, jak i konkretne umiejtnoci oraz koncepcje, ktrych rde szukalimy w umy sach wielkich ludzi sukcesu. Na koniec chcielibymy przypomnie stworzon przez Carlosa Castaned posta Don Juana, ktry nigdy si nie spieszy, wiedzc, e dobre wyjcie jest rwnie wane, jak dobre wejcie. Don Juan przypomina nam, e niezalenie od tego, jakie umiejtnoci i techniki wemiemy ze sob w drog, wane jest, abymy wie dzieli, e wybierajc ciek, kierowalimy si sercem. Jak mwi Don Juan, cieka bez serca nigdy nie daje radoci. Musisz ciko pracowa, eby w ogle si na niej utrzyma. Z drugiej strony, cieka z sercem jest atwa lubienie jej nie sprawia Ci ad nych trudnoci... Zanim wybierzesz drog, zadaj sobie pytanie: Czy podajc t ciek, bd kierowa si sercem?". My, trene rzy NLP Comprehensive, zauwaylimy, e NLP jest ciek ludzi wielkiego serca. Mamy nadziej, e czas, ktry spdzilimy z Tob, ubogaci Ci jeli bdziesz mia ochot, by moe nasze cieki w przyszoci skrzyuj si ze sob.

21-dniowy program nieograniczonych osigni

iniejszy rozdzia powiniene przeczyta po tym, jak sko czysz czyta reszt ksiki. Przyjlimy w nim, e znasz ju koncepcje NLP i potrafisz posugiwa si jego technikami opisanymi w kolejnych rozdziaach, a take starasz si wyko rzystywa je w sposb twrczy. Wrd praktykw NLP mwi si, e jeli masz do dyspozycji jeden sposb zrobienia czego, jeste robotem, jeeli masz do wyboru dwa sposoby, stajesz przed dylematem". Potrzebujesz co najmniej trzech sposobw zrobienia czego, eby mc powie dzie, e zaczynasz dysponowa odrobin prawdziwej elastycz noci. Aby naprawd mie wybr, musisz mie co najmniej trzy sposoby na zrobienie czego. Wanie skoczye czyta t ksik i zyskae olbrzymie moliwoci, jeli chodzi o dokonywanie wy borw w rozmaitych dziedzinach ycia. Niniejszy 21-dniowy program oparty jest na nieco innym schemacie ni ksika, ktr wanie skoczye czyta zapewnia Ci jeszcze jedn metod uczenia si tej przeomowej technologii oraz stosowania jej w praktyce. A co z trzeci moliwoci? To bdzie Twoja wasna metoda wprowadzisz wasne modyfikacje i odkrycia, gdy wy korzystasz te materiay we wasnym yciu. Nie ma rwnie reguy, ktra mwiaby, e nie moesz wy konywa wicej ni jednego wiczenia dziennie o ile tylko powicisz kademu z nich pen uwag, na jak zasuguje. Gdy zakoczysz ten program, by moe zechcesz powrci do dni, kt re uznasz za najbardziej przydatne czy takie, na ktrych najbar dziej Ci zaley, a nastpnie powtrzysz wiczenia, eby odnie

362

21-DNIOWY

PROGRAM

363

jeszcze wicej korzyci. Moesz te zechcie wrci do dni, kiedy wydawao Ci si, e zyskae do niewiele w przypadku ta kich wicze moe okaza si, e wiele zyskasz, jeli je powt rzysz. Moesz te po prostu powtrzy cay program od pocztku. Wybieraj ktrkolwiek z tych strategii tak czsto, jak bdziesz mie ochot, lub dopty, dopki nie osigniesz wszystkich swoich celw bd nie nauczysz si wszystkiego, co ma do zaoferowania ten program w zalenoci od tego, co zdarzy si wczeniej.

Tydzie pierwszy poszukiwanie celw


Dzie 1. Znajd biece wsprzdne
W dalszej czci programu Twoim punktem odniesienia i wska zwk bd wyniki inwentaryzacji, o ktrej przeprowadzenie za raz Ci poprosimy. Aby cokolwiek osign, musisz wiedzie, dokd chcesz dotrze. Rwnie wane jest jednak, aby wiedzia, gdzie jeste teraz. Moesz wwczas sporzdzi plan trasy cz cej miejsce, w ktrym si znajdujesz, z punktem, do ktrego chcesz dotrze: szlak wiodcy std do spenienia marze. Niemal kady z nas (prawdopodobnie w ogle si nad tym nie zastanawiajc) dzieli swoje ycie na to, co lubi, oraz na to, czego nie lubi. Richard Bandler, wsptwrca NLP, zauway, e podczas gdy zwykle dobrze wiemy, co lubimy, a czego nie lubimy, prawdopodobnie nie zauwaamy, e dokonujemy dalszego po dziau naszych upodoba na rzeczy, ktre lubimy lub ktrych chcemy, ale nie mamy (na przykad nowy samochd, wakacje czy awans) oraz rzeczy, ktrych nie lubimy lub nie chcemy, ale mamy (takie jak na przykad nadwaga, nadpobudliwo czy le wychowane dzieci).

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie: co naprawd podoba Ci si w Twoim yciu? Mog to by bohaterskie dokonania, takie jak futbolowy hattrick czy zdobycie nagrody lub awansu, lub te najzwyklejsze momenty z ycia: obserwowanie picego dziecka, wsuchiwanie si w szum fal czy delektowanie si sma kiem lodw czekoladowych. Zadbaj o to, eby Twoja lista bya moliwie duga i wyczerpujca nie auj czasu, aby j przygo towa. Zatytuuj t list Chc i mam". Wypenij jedn z ko lumn, ktrych nagwki zamiecilimy poniej. Przejdmy teraz do bardziej oczekiwanego pytania: co masz w yciu, mimo e wcale nie chcesz tego mie? Niektrzy spdzaj wikszo ycia na rozwaaniu tego pytania w tej czy w innej formie. Gdy powicisz mu ju kilka minut, moesz wymieni na licie wspomniane kilka kilogramw nadwagi czy kopotliwe nawyki, korki uliczne, dni, kiedy Twj szef ma zy humor czy cokolwiek innego, co psuje Ci koncepcj". Zadbaj o to, eby Twoja lista bya moliwie duga i wyczerpujca nie auj czasu, aby j przygotowa. Zatytuuj t list Nie chc i mam". Wypenij jedn z kolumn, ktrych nagwki zamiecilimy poniej. Czas na pytanie NLP: czego chcesz w yciu, ale nie masz? Pora spisa list ycze". Zacznij od dowolnej dziedziny ycia, takiej jak praca, dom, mio, finanse albo cokolwiek innego. Pamitaj o wanych marzeniach pamitaj te, eby zapisa co najmniej kilka marze codziennych", takich jak na przy kad soneczne niebo, czysta pociel czy wieo zaparzona kawa. Rwnie na t list powi wystarczajco duo czasu. Zaty tuuj j Chc i nie mam". Wypenij jedn z kolumn, ktrych nagwki zamiecilimy poniej. Ostatnia kolumna to kategoria, o ktrej rzadziej mylimy: to, czego nie chcemy i nie mamy. Jeeli jeste podobny do wikszoci ludzi, zwykle nie spdzasz zbyt wiele czasu na zastanawianiu si nad takimi rzeczami, tak wic powi im kilka minut teraz. Mona tu wymieni bardziej oczywiste sprawy, takie jak prze raajca choroba, dug nie do spacenia, kalekie dziecko, kiepskie zdrowie, niezdolno do pracy itp. Jest jeszcze wiele innych

364

21-DNIOWY

PROGRAM

365

rzeczy, ktrych z pewnoci nigdy nie pragne i nie chcesz pr bowa paralotniarstwo, pobyt w wizieniu, wycieczka na ska dowisko toksycznych odpadw itp. Na swojej licie wymie te kilka takich pozycji. Zatytuuj j Nie chc i nie mam". Wypenij jedn z kolumn, ktrych nagwki zamiecilimy poniej. Upewnij si, e kada z wymienionych pozycji jest rzeczywista i konkretna. Pamitaj, e w kadej kolumnie powinno znale si co najmniej kilka przykadw. Chc i mam Chc i nie mam Nie chc i mam Nie chc i nie mam

Po zakoczeniu tego procesu powi kilka minut i zauwa: Ktra lista jest najdusza (najkrtsza)? Ktra lista bya najatwiejsza (najtrudniejsza) do stwo rzenia? Czy gdy patrzysz na poszczeglne listy, porwnujesz po zycje o podobnym znaczeniu, czy raczej na jednej licie masz Dawidw", a na drugiej Goliatw"? Ktra lista wanie teraz najbardziej przyciga Twoj uwag? Czy gdy analizujesz odpowiedzi, jeste z nich zadowolony? Czy podobaj Ci si poszczeglne pozycje listy, czy wolaby zmieni niektre z nich? Gdy pooysz si dzi spa, pozwl, aby Twj umys zastanowi si nieco nad stanem i natur rze czy pomyl te o tym, co chciaby zmieni.

Dzie 2. Odkryj kierunek motywacji i priorytety


Wczoraj odkrye swoje biece wsprzdne. Dzi skoncentru jesz uwag na dwch listach, ktre wczoraj sporzdzie: na tym, czego chcesz, ale nie masz, oraz na tym, czego nie chcesz, ale masz. Ktrej licie powicasz w tej chwili wicej uwagi? Pami tasz, czym by kierunek motywacji? Chc i nie mam to inny sposb na opisanie motywacji do, podczas gdy nie chc i mam to inny sposb motywacji od. Zwrot uwag na to, ktra lista jest teraz dla Ciebie waniejsza. Zacznij od tej listy i przeanalizuj zapisane pozycje, nadajc im priorytety. Ktry element musiae przesun najbardziej? Ktry jest nastpny, kolejny itd.? Wy korzystaj dowoln skal, ktra Ci odpowiada: A, B, C; 1, 2, 3 czy najbardziej", rednio" i najmniej". Gdy skoczysz nadawa priorytety elementom pierwszej listy, zrb to samo z drug. Gdy ju uporzdkujesz obydwie listy, sprbuj spojrze na prio rytety z nieco innej perspektywy. Zastanw si, jaka zmiana (zakadajc, e byaby moliwa) wywoaaby najwiksz rnic

366

21-DNIOWY

PROGRAM

367

w stosunku do stanu obecnego. By moe pozycja taka znaj duje si ju u gry listy cakiem jednak moliwe, e poczt kowo wydawaa si mao znaczca. Zastanw si na przykad, jaki wpyw na wszystkie pozostae dziedziny Twojego ycia mia oby to, e zaczynaby kady dzie w dobrym nastroju? Jak niewielk, ale znaczc zmian mgby wprowadzi w swoim rozkadzie dnia, eby to sobie uatwi zacz je dobre nia dania, uywa dobrej zastawy, sucha dobrej muzyki, ucina mie pogawdki, a moe kupi sobie adny krawat albo inny doda tek? Jeszcze raz przejrzyj swoje priorytety i znajd te pozycje, ktre najprawdopodobniej wywoayby najwiksze zmiany oznacz je gwiazdk.

kilogramw nadwagi, tym, czego prawdopodobnie chcesz, ale nie masz, jest szczuplejsze i bardziej uminione ciao. Jeeli nie chcesz, ale masz prac stanowic lepy zauek, wwczas chcesz, ale nie masz pracy dajcej wicej okazji rozwoju. Stwrz trans formacj dla kadego nie chc i mam, zamieniajc je w nowe nie mam i chc, ktre Ci zadowoli. Zapisz kade przekszta cenie zrb sobie notatki na przyszo. Nie chc i mam Zmieniem na nowe Nie mam i chc

Dzie 3. Zmie obawy w marzenia


Spjrz jeszcze raz na uporzdkowan list tego, czego nie chcesz, ale masz. Jeeli jest ona dusza od drugiej, to wiczenie bdzie dla Ciebie jeszcze waniejsze. Gdy kto wyrabia sobie siln mo tywacj od, zwykle powica znacznie wicej uwagi temu, czego nie lubi i nie chce. Mimo e takie nastawienie moe okaza si motywujce, ostatecznie osoba taka nie dowiadcza zbyt wiele satysfakcji. W miar jak oddala si od tego, czego nie lubi, zaczy na odczuwa ulg i odprenie, ale nie ekscytacj ani satysfak cj. Tym, czego potrzeba do spenienia, jest zmiana kierunku, na ktrym skupia si jej uwaga. Mona j osign, przekierowujc uwag z rzeczy niechcianych na pragnienia do zrealizowa nia. Ponisze wiczenie pomoe Ci zmieni kierunek uwagi z tego, czego nie chcesz, na to, czego chcesz wykorzystasz pozycje, ktre niedawno spisae. Przepisz swoj nowo uporzdkowan list nie chc i mam do tabelki na nastpnej stronie. Nastpnie dla kadej pozycji na licie nie chc i mam wymyl pozytywn fraz, ktra oznacza dla Ciebie to samo, ale jest czym, o czym mgby powiedzie: nie mam i chc. Na przykad, jeli nie chcesz, ale masz kilka

368

21-DNIOWY PROGRAM Jaki wpyw bdzie miaa ta zmiana na reszt Twojego ycia/Twojej pracy/Twojej rodziny? 5. Cel jest wartociowy i ekologiczny.

369

Dzie 4. Zmie marzenia i pragnienia w moliwe do osignicia cele


Przyjrzyj si jednoczenie swojej pierwotnej licie ycze nie mam i chc oraz nowej, wczorajszej licie nie mam i chc. Pocz je, uwzgldniajc obecne priorytety. By moe zechcesz przepisa je w nowej kolejnoci. Pamitaj, e zawsze moesz dopisa kilka nowych elementw, o ktrych wanie pomylae. Nastpnie wybierz jeden z celw o najwyszym priorytecie i sprawd, czy spenia wszystkie warunki dobrze okrelonego celu maj one umoliwi jego osignicie (moesz przejrze rozdzia 4.). Uyj pyta o rezultaty", ktre pomog Ci zmieni kad z pozycji na licie nie mam i chc z pragnienia lub marze nia w osigalny cel. Wykonaj ten proces dokadnie dla kadej pozycji. Przeanalizowanie caej listy zajoby Ci prawdopodobnie wicej ni jeden dzie, zatem dzisiaj wybierz pi lub dziesi najwaniejszych pozycji, a pozostae rozdziel na nastpne kil ka dni. Pytania o rezultaty Czego chcesz? Warunki dobrze okrelonego celu 1. Cel podany jest w formie 1. pozytywnej. 2. 2. Cel jest inicjowany i utrzymywany przez Ciebie. Skd bdziesz wiedzie, e go osigne? Co bdziesz widzie, sysze i czu, gdy go osigniesz? Jakie bdziesz mie dowody na to, e zosta osignity? Kiedy, gdzie i z kim? 4. Podana sytuacja zwizana z celem. 3. 3. Dowody na osignicie celu.

Dzie 5. Cele, ktrym nie moesz si oprze


Jestemy przycigani przez to, co jest dla nas atrakcyjne. To, co nas pociga, pochania nasz uwag i ukierunkowuje nasze dzia ania. Teraz, gdy przeksztacie ju swoje marzenia i pragnienia w osigalne cele, moesz sprawi, aby stay si tak przekonujce, e bd Ci naturalnie przyciga. Pamitaj, eby opisan poniej technik stosowa wycznie w przypadku celw, dla ktrych w peni okrelie warunki wiadczce o ich osigniciu. Uwaaj, bo atwo jest zacz realizowa" cele bezsensowne lub niemo liwe do osignicia. Przykadem moe by zdobycie wzajemno ci w mioci albo walka z wiatrakami. T technologi mona naprawd lepiej wykorzysta, dlatego zachowaj ostrono, wy bierajc jej zastosowania. Wybierz ze swojej listy jeden cel o wysokim priorytecie i za cznij wyobraa go sobie oczami umysu" tak jakby ju go osign. Jeeli Twj cel nie jest jeszcze filmem", przekszta go teraz tak, eby mg wyobrazi go sobie jako film. Zwiksz roz miar i jasno obrazw, dodajc ywe kolory i gbi. Zauwa, jak takie zmiany wpywaj na ch osignicia celu. Nadal zwik szaj rozmiar, jasno i intensywno kolorw, dopki takim dziaaniom bd towarzyszy nasilajce si emocje, a nastpnie postaraj si je zatrzyma. Dodaj wzbogacajc, podnoszc na duchu muzyk do Twojego filmowego" celu. Spraw, aby taka muzyka dobiegaa z rozmieszczonych wszdzie wok stereo fonicznych gonikw. Usysz gromkie, wspierajce i zachcajce gosy pozdrawiajce Ci na drodze do przyszych osigni. Ciesz si nimi. Nastpnie wykonaj t sam procedur, wybierajc na stpny cel, i powtarzaj j, dopki nie zajmiesz si w ten sposb wszystkimi wyznaczonymi wczeniej celami.

370 Dzie 6.

21-DNIOWY PROGRAM

371

Stwrz nieunikniony sukces

Tworzenie nieuniknionego sukcesu oznacza, e Twj umys znaj dzie si na ciece prowadzcej do osignicia celu, tak by mg nad nim nieustannie pracowa niezalenie od tego, czy b dziesz tego wiadom. Gdy ywo wyobrazisz sobie, e ju osi gne cel i przewidziae moliwy sposb jego realizacji, zmie rzanie w jego kierunku stanie si znacznie atwiejsze. Jest to proces dzielenia podry do celu na kroki, ktre faktycznie b dziesz musia wykona, aby go osign. Aby to zrobi, b dziesz musia wyobrazi sobie, e przenosisz si do przyszoci, aby sta si tym Tob", ktry ju osign cel. Gdy na chwil staniesz si przyszym Tob", ktry ju osign Twj cel, b dziesz mg spojrze wstecz i zobaczy, jakie kroki i dziaania w sposb nieunikniony doprowadziy do tego osignicia. Pami tajc o tej ciece, wrcisz do teraniejszoci, aby zaplanowa przyszo i ju teraz podj niezbdne dziaania. Wykorzystaj bardziej szczegowe instrukcje, ktre zamiesz czono w opisie wiczenia nr 19 z rozdziau 5. opracowanie planu rozwoju. Dokadnie wykonaj to wiczenie dla kadego z Twoich dobrze sformuowanych celw.

Dzie 7. Doce warto odpoczynku


We wszystkich religiach i dyscyplinach duchowych podkrela si znaczenie odpoczynku. Niezalenie od tego, czy czas ten ma zosta powicony na wychwalanie Stwrcy, czy na ponowne skoncentrowanie umysu i ducha adepta, a nawet na zwyczajny odpoczynek od wysiku fizycznego, chodzi o to, eby doceni dar ycia oraz dar jani, ktry umoliwia jego docenienie. W ostat nich latach z powodu nieustannie zwikszajcych si wymaga stawianych przez codzienno wielu z nas przestao pamita o dniu odpoczynku, zastpujc go dniem powiconym na wyko nywanie pracy, ktr nie zdylimy si zaj w trakcie tygodnia. Moemy sdzi, e zrezygnowalimy tylko ze staromodnej

tradycji, e jestemy nowoczeni" i wydajni" jeli jednak tak jest, to kiedy waciwie spdzamy czas poza kieratem? Kiedy bdziemy mieli czas dla siebie? Kiedy bdziemy mieli czas, aby doceni to ycie, ktre otrzymalimy? Kiedy bdziemy mieli czas, eby zachwyci si stworzeniem i na swj sposb lub zgodnie z nasz tradycj doceni Stwrc? Dzisiejsze wiczenie jest rwnie wane jak wiczenia wyko nywane w pozostaych dniach programu. Tworzy fundament po zytywnego dziaania oraz pozytywnego doceniania. Jeli wr cisz na chwil do notatek z dnia pierwszego, zobaczysz list zatytuowan Mam i chc". Zapisae na niej rzeczy, ktrych pragniesz w yciu, a jednoczenie masz je. Biorc udzia w wy cigu o zyski, korzyci i osignicia, moesz atwo zapomnie, jak daleko ju dotare. Powi dzisiaj nieco czasu, aby szcze gowo przeanalizowa t list. Zatrzymaj si na chwil przy rzeczach, ktre naprawd Ci zachwycaj. Rozsmakuj si w nich. Zwr uwag na to, co lubisz w swoim yciu. Jeeli w ten spo sb dojdziesz do wniosku, e warto byoby kogo odwiedzi, wysa kartk z podzikowaniami albo powici chwil na medy tacj lub modlitw bd na zrobienie czego, co sprawi, e te dobre rzeczy w przyszoci bd mie wikszy udzia w Twoim yciu, pozwl, aby Twoje serce byo Ci przewodnikiem. Pamitaj, e w dowolnym momencie moesz dopisywa do tej listy rne elementy. Gdy ju dokadnie przeanalizujesz t list, w wyobrani dokonaj krtkiego przegldu ostatniego tygodnia lub miesica i zwr uwag na to, co zrobie z t ksik i programem, aby poprawi jako swojego ycia i siebie samego. Zwr uwag na wiczenia, jakie wykonae, oraz na rezultaty, jakie osigne. Mimo e to cakiem prawdopodobne, i mog chodzi Ci po gowie" myli zwizane z tym, e nie wykonae ich absolutnie doskonale, bd z tym, e moge lepiej si postara, albo e kto inny wykona je lepiej, nie przejmuj si nimi. Pozwl im przelatywa przez umys, tak aby mg ponownie skupi uwag na tym, co osigne. Doce siebie za to, e powicie czas

372

21-DNIOWY

PROGRAM

373

na zrobienie tego, co zrobie, cznie z wykonaniem tego wi czenia. Zastanw si, co mgby dla siebie zrobi, aby doceni takie postpy. Wiele yciowych przyjemnoci po prostu czeka, e by kto zacz si nimi cieszy. Spacer w parku, piwo z przyja cimi, odwiedziny u kolegi, dobra ksika, piknik, gra za cznij ju teraz!

Tydzie drugi przekonujca komunikacja


Dzie 8. Znajd misj i opowiedz o niej wiatu
Przekaza yciow misj to znaczy mwi to, co masz w sercu. Kobiety i mczyni yjcy swoimi misjami s naturalnie cha ryzmatyczni. Dysponuj elokwencj, u ktrej rde ley ich misja. Wszystkie techniki komunikacyjne bledn w obliczu prostych sw wypowiadanych przez kogo, kto naprawd w nie wierzy. Zanim wykonasz dzisiejsze wiczenie, musisz wybra co naj mniej pi swoich priorytetowych celw i dokadnie je zweryfi kowa, sprawdzajc warunki dobrego formuowania celw. Mu sisz rwnie przeksztaci je w przekonujce wizje przyszoci, wzbogacajc je w wyobrani o barwy i dwiki. Jeeli jeszcze tego nie zrobie, zrb to dzisiaj. Gdy ju bdziesz mie to za sob, wyobra sobie wszystkie te cele jednoczenie i zadaj sobie pytanie: Co maj wsplne go? Jakie tematy lub elementy pojawiaj si we wszystkich lub przynajmniej w wikszoci z nich? Jak wyraaj moj pasj yciow? Jak wyraaj moje najgbsze wartoci i zasady?". Zapisz, narysuj, nabazgraj, wytacz, a nawet zagraj swoje odpo wiedzi. Poszukujesz swojej yciowej misji. Nie jest to co, o czym decydujesz: to co, co wynika z Twojego wntrza. Powi nieco czasu, aby odkry gboko ukryte motywacje zwizane z tym,

co jest dla Ciebie wane. Bardziej szczegowe instrukcje znaj dziesz w zamieszczonych w rozdziale 3. wiczeniach zwiza nych z misj i wizj. Cakiem moliwe, e ich wykonanie mo goby potrwa duej ni jeden dzie. Zacznij teraz i zobacz, co z tego wyniknie dzisiaj i w najbliszych dniach (i tygo dniach). Wizje maj swoje rdo w Twoich snach, marzeniach i spontanicznych mylach. Wyt uwag, poszukujc sposobw na ich odnalezienie. Gdy bdziesz ju mie poczucie misji, podziel si nim z kim. Wyraenie go pomoe Ci dopracowa sposb sformuowania mi sji, a take zaprosi" innych, aby si z ni zapoznali. Kto mgby zechcie uczestniczy w Twojej misji, a przynajmniej troch Ci zachci, gdyby tylko si o niej dowiedzia? Powiedz im. Powi im czas, a Twoje starania opac si po wielekro. Infor mowanie innych o Twojej misji oraz o tym, co Ci motywuje, to poowa drogi do nawizania wspaniaej komunikacji.

Dzie 9. Suchaj, aby zbudowa kontakt


Suchanie to druga poowa tajemnicy wspaniaej komunikacji. Ale o jaki rodzaj suchania chodzi? Mona sucha, tylko czekajc, a rozmwca skoczy wypowied, tak bymy mogli kontynuowa. Mona sucha sw tylko po to, eby odnale logiczn struk tur w celu jak najbardziej efektownego odparcia argumentu oponenta. Mona jednak rwnie sucha, aby zrozumie serce i umys drugiego czowieka. Magia dobrego kontaktu wie si z tym ostatnim rodzajem suchania suchania w oczekiwaniu na to, e dowiemy si, co widzi, syszy, czuje i myli rozmwca. Tego rodzaju pogbione suchanie zaczyna si od usyszenia tego, jak druga osoba pojmuje swj wiat: tego, co widzi, syszy i czuje. Aby sucha jeszcze uwaniej i lepiej wykorzysta magi Twoich umiejtnoci nawizywania dobrego kontaktu, zacznij od uproszczenia rodowiska uczenia si. Gdy kto rozmawia z Tob twarz w twarz, dochodzi do przekazania niewiarygodnej

374

21-DNIOWY PROGRAM

375

iloci informacji: sw, gestw, emocji i nieuwiadamianych wska zwek. Mgby sprbowa zacz od nawizywania dobrego kontaktu suchowego, rozmawiajc przez telefon. Gdy bdziesz wsuchiwa si w sowa rozmwcy, powicz mwienie z tym samym rytmem lub tempem, co osoba, z ktr rozmawiasz. Po wicz posugiwanie si jej wzorcami intonacyjnymi. Uywaj gosu w podobny sposb co osoba po drugiej stronie suchawki. Jeeli jej gos jest matowy", postaraj si zmatowi" swj gos. Jeeli mwi ekspresyjnie, powicz mwienie w sposb bardziej eks presyjny. Umie ponisz list sw procesowych" obok biu rowego telefonu i zacznij serwowa dzwonicym sprzenie zwrotne", posugujc si tym samym rodzajem sw co oni. Wi cej szczegowych informacji dotyczcych wiczenia nawizy wania dobrego kontaktu znajdziesz w rozdziale 5. Generyczne (nieokrelone) wiedzie rozumie wierzy czu odkry komunikowa Wizualne widzie patrze wyglda wyobraa sobie perspektywa ujawni Sowa, ktre sugeruj wizualizacj kolor iskrzy przejrzysty mign Suchowe sysze sucha mwi pyta brzmi zgrany Kinestetyczne czu dotyka chwyta apa kontaktowa si pcha Sowa, ktre sugeruj uczucia i wraenia rozwaa ciekawy ciepy agodny

Dzie 10. Magia fizycznego odzwierciedlania


Czsto mwi si, e 93 procent bezporedniej komunikacji ma charakter niewerbalny inaczej mwic, sowa stanowi jedynie 7 procent komunikacji. Dzisiaj sprawdzisz to sam. Powicz dopa sowywanie si do rytmw ciaa wszystkich osb, ktre dzi spo tkasz. Jeeli bd porusza si powoli i rozwanie, rb to samo. Jeeli bd rusza si szybko i obficie gestykulowa, poruszaj si w ich tempie i dodaj kilka gestw, ktre bd przypomina ich. Jeli uwaasz, e radzisz sobie z NLP cakiem niele, sprbuj najpierw odrni swoje zachowanie niewerbalne od zachowa nia rozmwcy (poruszaj si szybko, gdy on porusza si wolno, gestykuluj duo, gdy on nie gestykuluje wcale), a nastpnie po tym, jak wi zacznie sabn, zmie strategi i odnw kontakt, dopasowujc si do rytmw i gestw rozmwcy.

Dzie 11. Tajemnica cudownych emocji (uczu)


Dzi masz do wypenienia tajn misj: zach wszystkie osoby, ktre spotkasz, aby poczuy si lepiej. Moesz posuy si miym i szczerym komplementem, gestem lub umiechem, ofert lub propozycj pomocy. Wprowadzaj innowacje i twrz, zwracajc uwag na okolicznoci. Pod koniec dnia zapisz wyniki. Konty nuuj ten eksperyment tak dugo, jak bdziesz uwaa go za satys fakcjonujcy. Moesz rwnie zastosowa t taktyk do samego siebie. Jakie uczucie (gdyby mg dowiadcza go co najmniej kilka razy dziennie) sprawioby, e cae Twoje ycie osobiste i zawodowe staoby si prostsze i cudowniejsze? Pomyl o trzech rzeczach, ktre mgby zrobi, eby wywoa w sobie t emocj. Zacznij ju dzisiaj.

Sowa, ktre sugeruj dwiki dysonans trzeszcze cisza gra

376

21-DNIOWY

PROGRAM

377

Dzie 12. Zrozum wartoci serca


W swoim bestsellerze Siedem nawykw skutecznego dziaania Stephen Covey jako nawyk nr 5 wymieni rad: Najpierw staraj si zrozumie, a nastpnie zosta zrozumianym". Dzisiaj powicz swoj neurolingwistyczn umiejtno suchania majcego na celu usyszenie i zrozumienie wartoci, ktre inni nosz w swoich sercach. Wsuchaj si w ich cele i wartoci. Gono powtrz to, co usyszae o ich celach i wartociach, aby da im okazj do potwierdzenia lub objanienia tego, co zrozumiae. Zapytaj ich, co jest dla nich wane w procesie osigania celw i denia do wartoci. Robic to, pytasz ich o wysze i gbsze wartoci, ktre nosz w sercu. Wsuchuj si w to, co Ci powiedz. Istnieje wiele rnych wartoci, ktre mona nosi w sercu, a wszystkie s rwnie wane dla wyznajcej je osoby. By moe zechcesz nawet sporzdzi segregator, w ktrym umiecisz list wartoci noszo nych w sercach przez tych, z ktrymi si spotykasz to wa nie ze wzgldu na nie ludzie yj i pracuj. To tych wartoci poszukuj w nowych przedsiwziciach, zanim cakowicie si zaangauj. Nie moesz bardziej pomc ludziom wok siebie ni wtedy, gdy pomoesz im znale sposoby na wyraenie wartoci, ktre nosz w sercach. Gdy ludzie wyraaj to, co czuj ser cem, uwalniaj rwnie swoje talenty. Imi Cele Wartoci Wartoci noszone w sercu
S.R. Covey, The 7 Habits of Highly Effective People, Nowy Jork 1989. Polskie wydanie: 7 nawykw skutecznego dziaania, Medium, Warszawa 1996 przyp. tum.
1

Dzie 13. Znajd motywacj i wyznacz kierunek


1

Skuteczni rodzice, prezydenci lub inne osoby sprawujce wa dz wyznaczaj tym, za ktrych s odpowiedzialni, przejrzyste i pozytywne cele moliwe do zmierzenia. Kady zainteresowany musi wiedzie, jakie ma cele i jak pozna, e zostay osignite. Przywdca przestrzegajcy takiej zasady demonstruje, w jaki spo sb cele i wartoci przedsibiorstwa dopasowane s do wartoci, ktre nosz w sercach jego podwadni. Skuteczny przywdca nie myli o takiej postawie jak o przykrej koniecznoci zwizanej ze stanowiskiem albo jak o sztuczce uatwiajcej zarzdzanie stanowi ona dla niego podstawowy powd, dla ktrego zosta przywdc. Skuteczny przywdca to osoba, ktra szanuje indy widualno kadego z czonkw zespou. Moliwe, e wszyscy mczyni i kobiety zostali stworzeni rwni nie musi to jednak oznacza, e wszyscy reaguj tak samo na ten sam kierunek motywacji. Powr do wczorajszej listy celw i wartoci (w tym wartoci odczuwanych w sercu). Powr do tych osb i spytaj je, co im da osignicie ich celw, denie do wyznawanych wartoci oraz podanie za wartociami, ktre nosz w sercach, a nastpnie wsuchaj si w ich odpowiedzi, starajc si dowiedzie, jakie maj kierunki motywacji. Czy chc zyskiwa, dy i osiga, zbliajc si DO czego, czy raczej pragn ulgi, wolnoci i odpr enia, uciekajc OD czego. Zwrot uwag na to, czy s bar dziej zainteresowani rozwizywaniem problemw (motywacja OD), czy podaniem za celami (motywacja DO). Wykorzystuj te informacje zawsze wtedy, gdy bdziesz wydawa im polecenia lub oferowa wsparcie mw do nich w taki sposb, eby byli znacznie bardziej chtni, by zrozumie i doceni Twoje sowa. Dziki NLP takie umiejtnoci staj si fundamentem dobrej komunikacji. Wicej szczegowych wicze znajdziesz w roz dziale 6.

378

21-DNIOWY

PROGRAM

379

Dzie 14. Doce mio, jak oferuje Ci wiat W tym dniu odpoczynku powi kilka chwil ze swojego napi tego rozkadu zaj, aby pomyle o ludziach, ktrzy Ci kochaj i ktrym na Tobie zaley. To oczywiste, e miae wpyw na ich ycie. Powi kilka minut na kadego z nich po kolei i wy obra sobie, co by czu, bdc t osob i doceniajc to, co ona docenia w Tobie. Przede wszystkim najprawdopodobniej zwrcisz uwag na to, co zrobie i kim bye dla tej ukochanej osoby. Moliwe, e przypomnisz sobie najbardziej dramatyczne sytuacje, w ktre bylicie zaangaowani. Powi te nieco czasu, eby zauway, w jaki sposb Twoja obecno w ciszy, w radoci, w powadze, po prostu obecno wpyna na t osob. Gdy ju dasz sobie okazj, eby doceni t perspektyw, przejd do nastpnej osoby, a nastpnie do jeszcze jednej. Kiedy skoczysz to wiczenie, zwr uwag na wzorce myli wiadczcych o do cenianiu. Czy rni si od tego, czego spodziewae si przed rozpoczciem wiczenia? Powi jeszcze kilka chwil ciszy i po staraj si wchon moliwie jak najwicej mioci, wdzicznoci i uznania, ktre wanie odkrye. Jeeli stwierdzisz, e warto byoby do kogo zadzwoni, wysa kartk z podzikowaniami albo powici chwil na medytacj lub modlitw bd na zro bienie czego, co sprawi, e takie dowiadczenia w przyszoci bd mie wikszy udzia w Twoim yciu, pozwl, aby Twoje serce byo Ci przewodnikiem. Jeli chcesz przypomnie sobie, jak uzyskiwa dostp do tego rodzaju stanw mioci, zajrzyj do rozdziau 9.

Tydzie trzeci program szczytowych moliwoci


Dzie 15. Pokonaj ograniczenia i uzyskaj dostp do zasobw
Wielu ludzi, mylc o osigniciu szczytowych moliwoci, zwraca uwag na przeszkody, ktre ich zdaniem znajduj si na drodze do sukcesu. Cytuj Henry'ego Forda, mwic: Jeeli sdzisz, e moesz co zrobi, albo e nie uda Ci si tego zrobi, masz ra cj". Osignicie szczytowych moliwoci ma znacznie wicej wsplnego z tym, co mylimy o naszych dowiadczeniach, ni z tym, czego faktycznie dowiadczamy. Aby to sobie udowodni, zacznij od zwrcenia uwagi na to, w jaki sposb kodujesz" w umyle pozytywne i negatywne wspo mnienia. Czy jeste zasocjowany (we" wspomnieniach tak, jakby dziay si wanie teraz), czy zdysocjowany (ogldasz siebie na ekranie telewizyjnym lub kinowym). Powi troch czasu, aby to sprawdzi, wykorzystujc co najmniej dziesi wspomnie. By moe zechcesz nawet sporzdzi ich list. Bardzo czsto ludzie zauwaaj, e mimo woli koduj wiele negatywnych wspo mnie w formie zasocjowanej i ponownie intensywnie je prze ywaj, odczuwajc negatywne emocje w najmniej odpowiednich momentach. Mog na przykad przypomina sobie, jak nie trafili kijem w pik, gdy wszyscy tego od nich oczekiwali, czy ponownie przeywa w wyobrani popenion gaf, gdy maj przemwi do publicznoci mog te pamita wczeniejsze poraki, gdy maj szans stworzy nowy zwizek. Spjrzmy teraz z innej strony. Sprawd, czy jeste w stanie asocjowa si z pozytywnymi i twrczymi wspomnieniami. Zbyt czsto zdarza si, e ludzie koduj je w formie zdysocjowanej i w ten sposb blokuj sobie dostp do wasnych zasobw. Oby dwa programy pamiciowe mona zmieni na lepsze.

380

21-DNIOWY PROGRAM

381

Zacznij od wyobraenia sobie pojedynczego zego wspomnie nia, ktre jest konkretne i zasocjowane. Gdy zaczniesz ponownie je przeywa, ywo wyobra sobie, jak z niego wychodzisz" i zaczynasz je oglda z pewnej odlegoci wok takiego obra zu znajduje si dua czarna rama, a on sam jest za grub szyb oddzielajc to, co znajduje si w cikiej ramie, od wszystkiego, co znajduje si poza ni. Sprawd umieszczony w cikiej ramie obraz, aby upewni si, e w modszy Ty z tamtych czasw naprawd znajduje si na obrazie, podczas gdy Ty znajdujesz si poza nim. Powi nieco czasu, aby powtrzy ten proces dla kadego zasocjowanego zego wspomnienia, ktre chciaby zmieni. Jeeli jest ich sporo, moesz podzieli je tak, aby co dziennie zmienia po dziesi, dopki nie skoczysz. Gdy ju zdystansujesz si od dziesiciu zych wspomnie, skoncentruj si na wspomnieniach pozytywnych. Jeeli stwier dzisz, e niektre z nich zostay zakodowane w postaci zdysocjowanej, zacznij od wybrania jednego, konkretnego dobrego wspomnienia i zaangaowania si w nie, tak aby otoczya Ci jego sceneria powiniene mie wraenie, e wszystko dzieje si wanie teraz, w ywych kolorach i rzeczywistych rozmiarach. Pozostaw je w formie zasocjowanej i powtrz taki sam proces dla kadego zdysocjowanego wspomnienia, ktre uda Ci si odnale. Jeeli jest ich sporo, moesz podzieli je tak, aby codziennie zmienia po dziesi, dopki nie zakoczysz transformacji. wiczc codziennie proces izolowania si od negatywnych wspomnie i integrowania si z pozytywnymi, przekaesz umy sowi komunikat dotyczcy tego, w jaki sposb chciaby kodo wa swoje wspomnienia. Nie ustawaj w angaowaniu si w ten proces, a po kilku tygodniach pewnego ranka obudzisz si, aby stwierdzi, e wszystkie wspomnienia zmieniy si na Twoj ko rzy. Wicej szczegw dotyczcych zmieniania wspomnie znajdziesz w rozdziale 7. i 8.

Dzie 16. Wzmocnij to, co doskonae


Jednym ze sposobw na osignicie doskonaoci jest usunicie przeszkd i trudnoci, ktre blokuj drog do celu. Inny polega na wzmacnianiu doskonaoci tak bardzo, eby owe przeszkody zamieniy si w kamyki przydrone". Wybierz dziedzin ycia, w ktrej ju osigne doskonao. Znajd prawdziwe, kon kretne zdarzenie wspomnienie osobistej doskonaoci, ktre z przyjemnoci sobie przypominasz i ponownie przeywasz. Gdy zaczniesz znw si w nie angaowa, zacznij rwnie je wzmacnia. Spraw, aby stao si wiksze, janiejsze, bardziej kolorowe i bardziej przekonujce. Czerpic rado z tego do wiadczenia, zastanw si, w jakich okolicznociach chciaby powtrzy je w najbliszej przyszoci. ywo wyobra sobie, e wszystko dzieje si wanie teraz. A w jakich okolicznociach chciaby korzysta z takiego zasobu w przyszoci? We go tam ze sob i zauwa, jak rzeczywista wydaje si teraz owa dosko naa przyszo". Kontynuuj umieszczanie takiej wzmocnionej doskonaoci w swojej przyszoci wszdzie tam, gdzie bdziesz jej pragn lub potrzebowa. Gdy stwierdzisz ju, e udao Ci si j posia" we wszystkich podanych momentach, przejd do kolejnego wspomnienia osobistej doskonaoci i powtrz cay proces. Wzmacniajc coraz wicej chwil osobistej doskonaoci i umieszczajc je w przyszoci, podniesiesz cakowit jako ycia oraz poziom efektywnoci sprawisz, e chwile dosko naoci bd zdarza si znacznie czciej. Wicej szczego wych informacji dotyczcych korzystania z submodalnoci i ko twiczenia znajdziesz w rozdziale 2.

Dzie 17. Ucz si szybciej


Niezalenie od tego, co starasz si osign, podejmujc kad prb musisz zdobywa nowe umiejtnoci. To, jak efektywnie i skutecznie bdziesz si ich uczy, moe mie olbrzymie znacze nie. Powiniene zwrci uwag na dwa obszary o kluczowym

382

21-DNIOWY

PROGRAM

383

znaczeniu s nimi sposoby osigania dobrej formy od samego pocztku oraz sposoby na skuteczne przeprogramowanie kiep skiej formy powstaej na skutek zych przyzwyczaje. W pewnym popularnym eksperymencie poproszono studentw college'u, aby oddawali trzy rzuty osobiste po przewiczeniu" ich zarwno w mylach, jak i na boisku. Nie byo zaskoczeniem, e studenci, ktrzy w ogle nie wiczyli, nie osigali adnej poprawy. Bardziej zaskakujce byo to, e studenci, ktrzy po dzielili swj czas po poowie na mylowe prby" i faktyczne wiczenia, uzyskiwali o punkt wicej ni ci, ktrzy przez cay czas wiczyli na boisku. By to jeden z pierwszych dowodw wiadczcych o tym, e wizualizacja ma sens. Dziki NLP ro zumiemy, dlaczego jest to moliwe. Mylowe prby" stymuluj i wzmacniaj te same cieki nerwowe i ruchy mikromini co faktyczne wiczenia. Ciao i umys ucz si, zapamituj i wyra biaj nawyki na obydwa sposoby. Niezalenie od tego, czy masz trafi kijem w pik, napisa raport czy przeprowadzi prezentacj dla zarzdu, moesz wy korzysta t technik do wasnych potrzeb. Gdy osigasz nad zwyczajne rezultaty, moesz zwikszy szans na to, e w przy szoci pjdzie Ci rwnie dobrze, jeli powicisz chwil na przewiczenie" doskonaoci w mylach. Poniewa wanie j osigne, zachowane w ciele i w umyle wzorce s jeszcze wiee. Przeprowadzane w mylach prby umoliwi Ci ponowne uzyskiwanie dostpu do takich cieek za kadym razem, gdy bdziesz znw przeywa dane dowiadczenie dzi, jutro i w najbliszych tygodniach. Odtwarzanie doskonaoci sprawia, e staje si ona coraz regularniejszym i coraz bardziej typowym wzorcem efektywnoci. Z drugiej strony, jeli popade w nawyk, ktry do niczego Ci si ju nie przydaje, niezalenie od tego, czy chodzi o niewa ciw postaw w sporcie, czy inny bezuyteczny wzorzec za chowania taki jak trema, moesz go wyeliminowa, kasujc" go i nagrywajc" zamiast niego nowy sposb postpowania.

Aby to zrobi, najpierw przeanalizuj swoje niepodane do wiadczenia z pozycji zdysocjowanej. Zobacz film przedstawia jcy Ciebie, gdy angaujesz si w niepodany nawyk. Czy za kadajc, e pocztek filmu pozostanie taki sam, byby w stanie wyobrazi sobie, e cig dalszy okae si nieco inny? Obejrzyj film jeszcze raz od pocztku, tylko tym razem zobacz, jak wybie rasz bardziej uyteczn reakcj. Wyprbuj kilka wersji i wy bierz t, ktra spodoba Ci si najbardziej. Teraz zaangauj si w taki zmieniony film tak, jakby by prawdziwym, zasocjowanym dowiadczeniem. Zacznij od pocztku i intensywnie go prze ywaj, tak jakby wszystkie zdarzenia, ktre przedstawia, dziay si wanie teraz. Gdy skoczysz, znajdziesz si na nowym szlaku i bdziesz dysponowa now naturaln reakcj. Wicej szcze gowych informacji dotyczcych stosowania neurolingwistycznej techniki przemiany frustracji w elastyczno znajdziesz w rozdziale 9.

Dzie 18. Uczy przebywanie na szczycie swoj codziennoci


Innym sposobem na osignicie szczytowych moliwoci jest poinformowanie umysu, e chcesz dotrze na szczyt. Wiesz ju, e moesz zmieni nawyk, pokazujc umysowi obraz przed stawiajcy Ciebie w sytuacji, w ktrej ju go przezwyciye nawet jeli nie wiesz, jak to zrobie. Trenerzy NLP mwi, e nie musisz by zy, eby si poprawi". Moesz wykorzysta byskawiczny wzr, aby osign jeszcze wysze poziomy efek tywnoci. Przypomnij sobie konkretny moment, gdy Twoja efektywno spada lub kiedy czue, e znw popade w bezproduktywn rutyn. ywo wyobra sobie t sytuacj, a w jej centrum zobacz may punkt. W tym punkcie znajduje si obraz Ciebie w sytuacji, w ktrej wzbie si ju ponad przecitny poziom skuteczno ci. Nie wiesz, jak to zrobie. Po prostu wiesz, e Ci si udao.

384

21-DNIOWY

PROGRAM

385

Gdy obraz troch si przybliy, zobaczysz swj peen zadowo lenia umiech i bysk w oczach co, co przekona Ci o tym, e osigne sukces, nie amic regu gry, a take poprawiajc oglny stan zdrowia. Zobacz, jak dowiadczenie bezproduktywnej rutyny zaczyna si od Ciebie oddala, stajc si coraz mniejsze, ciemniejsze i dalsze, dopki cakowicie nie straci znaczenia. Jednoczenie wspomniany punkt bdzie rozkwita, powiksza si, janie i stawa si coraz bardziej rzeczywisty, dopki nie staniesz twarz w twarz z wyjtkowym Tob". Zaciemnij na chwil swj wewntrzny ekran" i powtrz ten proces od poczt ku przynamniej sze lub siedem razy. Nastpnie sprawd, czy wizerunek bezproduktywnej rutyny w sposb naturalny wy blak i czy zosta automatycznie zastpiony wizerunkiem wy jtkowego Ciebie". Powtarzaj opisywany byskawiczny wzr, dopki nie bdzie si to dzia bez Twoich wiadomych stara. Aby zmaksymalizowa efekt, powtarzaj go dla innych przypad kw bezproduktywnej rutyny. Wicej informacji o byskawicz nym wzorze znajdziesz w rozdziale 10. i 12.

Dzie 19. Dokonaj przeomu


Gdy brytyjski biegacz Roger Bannister pobi rekord, przebiegajc mil w czasie krtszym ni cztery minuty, a rosyjski atleta pod nis piset funtw, aden z nich nie wiedzia, czego dokonu je. W obydwu przypadkach ich trenerzy knuli tajne plany, nie informujc podopiecznych nawet o tym, e w ogle bd po dejmowa takie prby. W pniejszych wywiadach trenerzy jasno przedstawiali swoje powody mona nawet powiedzie, e mwili prawie to samo, mimo e dzieliy ich pokolenia. Doszli do wniosku, e ich sportowcy byli na tyle obiecujcy, e mogli by zrobi co, czego nie dokona jeszcze nikt. Zauwayli, e liczbowa rnica midzy czterema minutami a mniej ni czte rema minutami" wynosia jedn setn sekundy, rnica midzy piciuset funtami a wicej ni piciuset funtami" wynosia za

mniej ni uncj. Stwierdzili zatem, e ograniczenia nie wynikay z moliwoci ich podopiecznych, lecz ze znaczenia liczb, ktre pielgnowali w swoich umysach. W obydwu przypadkach oka zao si to prawd, poniewa w cigu kilku miesicy po ka dym przeomowym rekordzie kilku innych sportowcw powta rzao osignicie, ktre dotychczas uwaano za niemoliwe. Aby osign sportowy lub osobisty przeom, nie musisz mie trenera, ktry bdzie Ci oszukiwa wystarczy, e pozbdziesz si istniejcych w Twoim umyle ogranicze. Dziki przedsta wionej w rozdziale 11. neurolingwistycznej technice pt. Nisz czyciel Decyzji dokonasz tego z atwoci. Zacznij od przypomnienia sobie czego, co wiele lat temu uznae za niemoliwe do osignicia. By moe jakie osobiste dowiadczenie sprawio, i doszede do wniosku, e brak Ci talentu, albo uwierzye w swoj niemoc, poniewa przekonali Ci o niej inni. Moe chodzi o zarobienie niewiarygodnej sumy pienidzy albo osignicie sukcesu w bardzo krtkim czasie moe to by rwnie kwestia zwizana ze zdrowiem, a nawet opanowaniem jakiej umiejtnoci szybko i bez wysiku. Zasta nw si, co musiaoby si sta (zanim wpoie sobie przekonanie o wasnej niemocy lub uznae, e co jest niemoliwe do osignicia), eby zmieni zdanie na temat swojego potencjau, uznajc, e osignicie celu nie jest niemoliwe", lecz wysoce prawdopodobne? Powi chwil, aby wyobrazi sobie takie dajce si dowiadczenie. Moe przypomina co, co zdarzyo si pniej moe to by te co, z czym nigdy si nie spo tkae. To nie ma znaczenia. Po prostu wyobra sobie ywo takie dowiadczenie, wykorzystujc submodalnoci, ktre stosowae w zamieszczonym w rozdziale 12. wiczeniu integrujcym szczy towe moliwoci. Dla wielu osb dowiadczenia takie s pano ramiczne i wiksze ni w rzeczywistoci, niezwykle barwne i skon centrowane. Wykorzystaj submodalnoci Twojego dajcego si dowiadczenia, wdrukowujc" je w umys, a nastpnie we je ze sob, przemieszczajc si po linii czasu do chwili bez porednio poprzedzajcej Twoje ograniczajce wspomnienie.

386

21-DNIOWY

PROGRAM

387

Teraz poruszaj si w d linii czasu wraz ze swoim nowym wspomnieniem i przemieszczaj si do przodu, przeksztacajc to wspomnienie, gdy bdziesz je mija zmie wszystkie jego ograniczajce skutki na pozytywne na caej drodze od ich pier wotnego wystpienia a do teraniejszoci, w miar jak bdziesz ponownie przeywa swoj osobist histori z tym nowym, dajcym si wspomnieniem. Sprawd, czy cakowicie pozbye si swojego ograniczenia. Jeli uznasz to za stosowne, powtrz proces, aby wzmocni nowe wspomnienie. Takie nowe wspo mnienie nie zagwarantuje Ci sukcesu zyskasz jednak pew no, e wszystkie napotykane ograniczenia wystpuj w rze czywistym wiecie, a nie w Twoim umyle. Praktycy NLP wierz, e kady moe osign wszystko. Jeeli nie okae si to moliwe, wiat da nam o tym zna. Dowiemy si tego jednak, dziaajc, a nie rozmylajc o wasnej niemocy.

Dzie 20. Kochaj to, co robisz


Nawet gdy przeksztacisz swoje wady i rozwiniesz zalety, ukie runkujesz si na doskonao i zwikszysz oczekiwania, nadal bdziesz musia wiczy. W istocie George Leonard, autor syn nej ksiki Mistrzostwo2 zauway, e zasadnicza rnica mi dzy czowiekiem sukcesu a mistrzem polega na tym, e czowiek sukcesu dy do celu, a wiczenia s dla niego tylko rodkami, ktre pozwalaj mu go osign, mistrz za dy do doskona oci, a wykonywane wiczenia traktuje zarwno jako rdo zasobw, jak i powd, dla ktrego istnieje. Ostatecznie", pisze Leonard, wiczenie jest ciek mistrzostwa". Truizmem jest stwierdzenie, e niemal w przypadku kadej prby ci, ktrzy s naprawd doskonali, mistrzowie gry, odczu waj rado z wiczenia. Wielki koszykarz Magie Johnson ma wasne, penowymiarowe boisko do koszykwki. Larry Bird
2

G. Leonard, Mastery, Dutton, Nowy Jork 1991 przyp. tum.

szuka boisk we wszystkich miejscach, do ktrych trafia, sp dzajc na nich cae godziny w przerwach midzy sezonami. Wielcy rock-and-rolla, tacy jak Erie Clapton czy Bruce Springsteen, graj na gitarach zarwno na trasach koncertowych, jak i poza nimi. Wielki amerykaski architekt Frank Lloyd Wright przebudowywa swoje studio niemal co roku tylko po to, eby mc wyprbowywa nowe koncepcje. Ci mistrzowie lubili wi czy. Chcieli dowiadywa si, czego im jeszcze brakuje. Za ka dym razem chcieli wiedzie, czy mogliby zrobi co, czego jeszcze nigdy nie do tej pory nie robili. Za pomoc prostej techniki NLP moesz zwikszy atrak cyjno wicze zwizanych z wan dziedzin Twojego ycia. Gdy ju zdecydujesz si robi co wartociowego, rwnie do brze moesz zacz si tym cieszy. Wikszo ludzi podejmuje rozmaite dziaania przede wszystkim ze wzgldu na rezultaty, jednak niemal kady ma kilka czynnoci, ktre wykonuje po prostu dlatego, e sprawiaj mu one rado. Pomyl o przyka dowym okresie, w ktrym pragne rezultatw, ale denie do nich okazao si harwk. Dla wikszoci ludzi zajciem takim jest wypenianie rocznych formularzy podatkowych. Nastpnie pomyl o czynnoci, ktr wykonujesz po prostu dlatego, e sprawia Ci rado, a kocowy rezultat tak naprawd nie ma znaczenia. Dla wielu osb takim zajciem jest zajmowanie si grami i ukadankami. Teraz zaangauj si w te dowiadczenia i odegraj rol reysera, aby odkry, jakie submodalnoci wyr niaj je pod wzgldem wizualnym i dwikowym. Przemiesz czaj si w przd i wstecz, dopki nie znajdziesz submodalnoci wizualnych i dwikowych, ktre bd je odrnia. Wykorzy staj zamieszczone poniej listy, aby wypisa takie rnice. Znajd kilka przykadw. Zasocjuj si z dowiadczeniem, w ktrym pra gne rezultatw i, zatrzymujc jego tre, przekszta jego sub modalnoci w takie, jakie odnalaze w dowiadczeniu, w kt rym najwaniejsze byo dziaanie. Zauwa, jaki wpyw na to dowiadczenie bdzie mie taka przemiana. Nastpnie zasocjuj si z sytuacj, gdy wiczye jak umiejtno, ktr bardzo

388

21-DNIOWY

PROGRAM

389

pragne poprawi, a potem przekszta submodalnoci takiej sytuacji w te zwizane z radoci dziaania. Wykonaj ten pro ces dla wszystkich wicze, jakie chciaby wykonywa. Gdy zaleao mi na rezultatach... Gdy cieszyem si, e mog wiczy...

Dzie 21. ycie jest cudowne jeli tylko to zauwaysz!


Ten dzie odpoczynku mgby zacz od zoenia sobie gratula cji za to, e wytrwae a do dzisiaj. ycie kadego z nas co znaczy tak naprawd znaczy bardzo wiele zarwno dla nas samych, jak i dla innych. Klasyczny film Franka Capry ycie jest cudowne przypomina nam, e nasze ywoty s ze sob splecione na bardzo wielu poziomach. Jednak mimo tego e co roku film ten wywietlany jest w rnych stacjach po kilkadziesit razy, niewielu z nas znajduje do czasu, aby zauway sie wzajemnych pocze, ktre tworz faktur naszego ycia. Powi wic teraz kilka chwil, aby w wyobrani cofn si w przeszo i odnale zarwno mae, jak i znaczce sytuacje, w ktrych wpywae na wiat wok Ciebie w pozytywny spo sb. By moe pomagae rodzestwu odrabia prace domowe albo wygrae gr z przyszym sportowcem bd udzielie wska zwek przyjacielowi stojcemu na yciowym rozdrou moge te pomc bezdomnemu czy wyrazi opini, ktra spowodowaa wstrzymanie kiepskiego projektu. Moliwe te, e wspare kie dy organizacj charytatywn. Poszukaj sytuacji, w ktrych Twoje sowa lub czyny wpyny na czyje ycie. Sporzd ich list wymie je razem z ich skutkami, nawet jeli ujawniy si one dopiero wiele lat pniej. Niekiedy czyny, ktre najbardziej ceni inni, nie s tymi, ktre sami cenimy najbardziej. Zdecyduj rw nie, jak wany bywae dla innych znajd te sytuacje, ktre okazay si wane dla Ciebie. Niewielka zmiana kursu" we wa ciwym momencie moe zadecydowa o tym, jak potocz si czyje losy. Dysponujc tymi wszystkimi dowiadczeniami jako dowodami na to, e nawet codzienne czynnoci maj due zna czenie, powi kilka chwil, aby wypisa dziaania, ktre chciaby podejmowa w przyszoci i ktre bd mie wpyw na ycie innych ludzi oraz na ksztat otaczajcego Ci wiata. Gdy je zapi szesz, zastanw si, w jakich okolicznociach chciaby je po dejmowa, i zacznij cieszy si, e yjesz!

390 Sowa, ktre wypowiedziaem, lub dziaania, ktre podjem

NLP

21-DNIOWY

PROGRAM

391

Pozytywny wpyw na ycie innych

Dziaania, ktre podejm w przyszoci

Jeste czci yjcego wszechwiata nawet teraz, gdy czytasz t ksik. Zauwa, jakie znaczenie dla rozwoju owego wszechwiata miay dziaania, ktre podejmowae. Zastanw si nad tym, czego dowiedziae si dziki tej ksice nad tym, jak jeszcze mgby sta si aktywnym uczestnikiem otaczaj cego Ci wiata w najbliszych tygodniach, miesicach i latach. Zacznij chcie, pragn i marzy. Jeeli chcesz, od jutra moesz zacz nowy cykl wicze. Dzi zrb dla siebie co, co naprawd uwielbiasz. Wchaj kwiaty, ogldaj zachd soca, poczuj deszcz, tacz w rytm muzyki i dotknij czyjego serca. Podzikuj sobie i podzikuj Twojemu Stwrcy. Przeyj ten cud zwany yciem. Zasugujesz na to.

Sowniczek NLP
Asocjacja (Associated) widzenie wiata wasnymi oczami. Dowiadczanie ycia w we wasnym ciele. Zobacz rwnie: pierwsza pozycja. Por. Dysocjacja oraz Trzecia pozycja. Czci (manifestacje) (Parts) termin oznaczajcy, e w obrbie wasnej osoby znajduje si zbir rnych zachowa, celw oraz intencji, ktre s zorganizowane wok konkretnych wartoci takich, jak bezpieczestwo, kreatywno, pjcie na cao" itp. Przykad: Cz mnie pragnie bezpieczestwa, podczas gdy inna cz po prostu chce i na cao". Dobry kontakt (Rapport) naturalny proces harmonizowania i pozostawania w zgodnoci (dostosowanym) z inn osob. Dopasowanie (Pacing) zharmonizowanie z zachowaniem, postaw, jzykiem (predykatami) innej osoby w celu zbudo wania kontaktu. Dostosowanie (Alignment) zharmonizowanie si z zachowa niem lub dowiadczeniem innej osoby poprzez patrzenie na wiat z jej punktu widzenia i (lub) mylenie w jej sposb. Dysocjacja (Dissociated) widzenie (dowiadczanie) jakiego zdarzenia spoza wasnego ciaa. Zobacz rwnie: pozycja obserwatora lub trzecia pozycja. Przykad: sytuacja, w ktrej widzisz siebie na ekranie kinowym. Sytuacja, w ktrej widzisz, jak unosisz si nad scen jakiego zdarzenia. Por. asocjacja. Ekologia (konsekwencje) (Ecology) pojcie z nauk biologicz nych. Troska o cao osoby (organizacji) jako zrwnowao nego, wchodzcego w interakcje systemu. Gdy zmiana ma charakter ekologiczny, korzyci odnosi caa osoba i organi zacja (lub rodzina).

394

SOWNICZEK

NLP

395

Elastyczno (Flexibility) moliwo dokonywania wyboru zachowa w okrelonej sytuacji. Wymaga co najmniej trzech moliwych wyborw. Jeeli masz tylko jedn moliwo, je ste robotem. Jeeli masz dwie moliwoci, stajesz przed dy lematem. Elastyczno behawioralna (Behavioral Flexibility) umie jtno modyfikowania podejmowanych dziaa w celu osi gnicia podanej reakcji u innej osoby. Intencja (Intention) lece u podstaw zachowania pragnie nie lub cel. Zakada si, e zawsze jest pozytywna. Kierunek motywacji (metaprogram) (Motivation Direction (Meta-Program)) program umysowy, ktry okrela, czy dana osoba motywowana jest DO czy OD dowiadcze. Kinestetyczny (Kinesthetic) charakterystyczny dla modalnoci sensorycznych zwizanych z dotykiem, napiciem mi ni (czuciem) oraz emocjami (uczuciami). Kontekst (Context) gdzie" i kiedy" okrelonej sytuacji. Kotwiczenie (Anchor) specyficzny bodziec; widok, dwik, sowo lub dotyk, ktry automatycznie przywouje konkret ne wspomnienia oraz stan ciaa i umysu. Przykad: nasza piosenka". Kryterium (warto) (Criteria (Value)) norma, na podstawie ktrej co jest oceniane. Mona je pozna, zadajc pytanie: Co jest dla Ciebie wane?". Linia czasu (Timeline) niewiadomy ukad wspomnie i ocze kiwa danej osoby. Przedstawiany jest zwykle jako linia", na ktrej znajduj si obrazy. Metamodel (Meta-Model) zestaw charakterystycznych cech jzykowych oraz pyta umoliwiajcy okrelenie modelu wia ta danej osoby na podstawie jej jzyka. Metaprogram (Meta-Program) umysowy program, ktry dziaa w wielu zrnicowanych kontekstach ycia danej osoby. Metawynik (Meta-Outcome) warto wyszego poziomu osi gana poprzez angaowanie si w okrelone zachowanie (war to powyej wartoci).

Modalnoci sensoryczne (Sensory Modalities) pi zmysw, poprzez ktre bierzemy udzia w dowiadczeniu: wzrok, such, dotyk, smak i wch. Zobacz rwnie: systemy reprezentacji. Model (Model) opis istotnych cech charakterystycznych do wiadczenia lub umiejtnoci. Model wiata (Model of the World) opis umysowej mapy dowiadczenia danej osoby. Modelowanie (Modeling) proces NLP polegajcy na anali zowaniu yjcych przykadw ludzkiej doskonaoci w celu znalezienia najwaniejszych cech charakterystycznych, ktre trzeba mie, aby uzyska takie same rezultaty. Negatywne polecenie (Negative Command) mwienie komu, czego ma nie robi, prowadzce do tego, e osoba ta zaczy na o tym myle. Przykad: Nie martw si!", Nie odpraj si cakowicie, dopki nie usidziesz wygodnie". Niespjno (Incongruence) sytuacja, w ktrej cele, myli i zachowania s dowiadczane jako wzajemnie sprzeczne. Przykad: gdy kto mwi co innego, ni myli. Odzwierciedlenie (Mirroring) przyjmowanie takiej samej po stawy ciaa co inna osoba w celu zyskania dobrego kontaktu. Naturalnie wystpujcy proces komunikacyjny. Opis oparty na zmysach (Sensory-Based Description) opisy wanie zdarze w kategoriach tego, co mona zobaczy, usy sze lub dotkn. Poprawnie sformuowane warunki osignicia celu (Well-Formed Goal Conditions) pi warunkw osigania celw, ktre musz zosta spenione, aby marzenie lub pragnienie stao si moliwym do osignicia celem. S one: (1) sformu owane w sposb pozytywny; (2) samodzielnie inicjowane i utrzymywane; (3) oparte na zmysach; (4) okrelone co do osoby, miejsca i czasu; (5) ekologiczne dla pozostaej czci osoby i systemu (rodziny, firmy), w ktrej ona yje.

396

SOWNICZEK

NLP

397

Potrjny opis (Triple Description) analizowanie czego z trzech podstawowych pozycji percepcyjnych: pierwszej, dru giej oraz trzeciej. Pozycja druga (Second Positions) widzenie (dowiadczanie) jakiego zdarzenia z perspektywy osoby, z ktr wchodzisz w interakcje. Pozycja pierwsza (First Position) ogldanie (dowiadczanie) wiata wasnymi oczami i za porednictwem wasnego ciaa. Zobacz rwnie: asocjacja. Pozycja trzecia (Third Position) widzenie (dowiadczanie) zdarzenia jako niezaleny obserwator z zewntrz. Predykaty (Predicates) sowa, ktre wskazuj, jaki system reprezentacji jest wykorzystywany w wiadomoci. Przyka dy: Ja widz to w ten sposb..."; Poprosiem go, eby po sucha, jak ..."; Czu, e nie moe do nich trafi". Preferowany system reprezentacji (Preferred Representional Systems) najbardziej rozwinita i najczciej wykorzysty wana modalno sensoryczna danej osoby. Proces (Process) jak" okrelonej sytuacji. Programowanie neurolingwistyczne (NLP) (Neuro-Linguistic Programming (NLP)) proces tworzenia modeli ludzkiej doskonaoci, w ktrym najwaniejszym kryterium sukcesu jest ich uyteczno, a nie prawdziwo. Badanie struktury subiektywnego dowiadczenia. Przekonania (Beliefs) generalizacje dotyczce wasnej osoby i (lub) wiata. Przysze tempo (rzutowanie w przyszo) (Futur Pace) pro ces czenia stanw zasobnych z konkretnymi wskazwkami w naszej przyszoci, tak aby zasoby automatycznie staway si ponownie dostpne. Zobacz rwnie: kotwiczenie, stany zasobne. Suchowy (Auditory) oparty na modalnoci suchania (mwie nia), w tym na dwikach i sowach. Zobacz rwnie: sys temy reprezentacji.

Smakowy (Gustatory) charakterystyczny dla modalnoci sen sorycznej zwizanej ze smakiem. Spjno (Congruence) gdy cele, myli i zachowania s ze sob wzajemnie zgodne. Sprzenie zwrotne (Feedback) wizualne, suchowe oraz kinestetyczne informacje, ktre powracaj do nas jako reakcje na nasze zachowanie. Dodatnie sprzenie zwrotne zachca do kontynuowania tych samych zachowa. Ujemne sprze nie zwrotne to nowa wiadomo, ktra zachca do zmiany zachowa. Stan (State) fizjologia i neurologia towarzyszce okrelo nemu stanowi umysu lub umiejtnoci, moe by pozytyw ny lub negatywny. Stan oderwania (Break State) dowolne gwatowne przerwanie stanu obecnego. Zwykle stosuje si go w celu przerwania tzw. stanw negatywnych lub nietwrczych. Stan zasobny (Resource State) mimo e stanem zasobnym moe by dowolne dowiadczenie, zwykle jest to dowiadcze nie pozytywne, zorientowane na dziaanie i umoliwiajce wykorzystanie potencjau danej osoby. Strategia (Strategy) przygotowany program mentalny, ktrego celem jest osignicie konkretnego rezultatu. Przykad: re agowanie na krytyk w sposb asertywny. Submodalnoci (Submodalities) komponenty, ktre tworz modalno sensoryczna. Przykad: w ramach modalnoci wizualnej mona wyrni takie submodalnoci, jak kolor, jasno, zogniskowanie, rozmiary itp. Submodalnoci krytyczne (Critical Submodalities) submo dalnoci, po ktrych zmianie pozostae submodalnoci zmie ni si automatycznie. Zobacz rwnie: Swish Pattern. Swish Pattern generatywna technika oparta na submodalnociach, w ramach ktrej wskazwka wiadczca o wyst powaniu trudnoci staje si spustem" umoliwiajcym prze zwycienie takich trudnoci. Przydaje si do zmiany nawykw

398

SOWNICZEK

NLP

399

oraz reakcji emocjonalnych. Innymi sowy, jest to metoda tworzenia skojarze pomidzy sytuacj, ktrej si boimy, a sytuacj, w ktrej jestemy pewni siebie, za pomoc szyb kiego przeskakiwania w mylach pomidzy wyobraeniami tych dwch sytuacji. Systemy reprezentacji (Representational Systems) modalnoci sensoryczne: wizualna, suchowa, kinestetyczna, zapa chowa oraz smakowa. Reprezentacja" wie si z tym, e pojcie to oznacza sposb reprezentowania wspomnie i kon cepcji przez mzg czowieka. Tre (Content) kto" i co" okrelonej sytuacji. Zobacz rwnie: proces. Ujawnianie (Elicitation) stosowane w NLP techniki zdo bywania informacji. Wartoci (Values) patrz kryteria. Wielko kroku (Chunk Size) ilo informacji lub poziom konkretnoci, ktre dana osoba jest w stanie jednorazowo przyswoi. Osoby zorientowane na szczegy preferuj mae kroki. Osoby mylce w kategoriach oglnych wol due posuguj si wizjami uwzgldniajcymi szerszy kontekst. George Miller ustali, e ludzie s zwykle w stanie jednora zowo przetwarza 7 2 kroki informacyjne jest z tym zwi zana m.in. dugo numerw telefonicznych. Wizualny (Visual) oparty na modalnoci widzenia. Wskazwki systemw reprezentacji (Accessing Cues) nie wiadome zachowania, w tym oddychanie, gesty, ruchy gowy i oczu, wiadczce o tym, e w trakcie mylenia (wewntrzne go przetwarzania informacji) wykorzystywane s konkretne modalnoci sensoryczne. Wymagana rnorodno (Reuisite Variety) postulat teorii systemw, zgodnie z ktrym element systemu charakteryzuj cy si najwiksz elastycznoci zachowania stanie si ele mentem sterujcym systemu.

Wynik (Outcome) cel, pragnienie lub marzenie speniajce pi warunkw dobrego sformuowania celu, ktry chcemy osign. Wyostrzenie zmysw (Sensory Acuity) wyrabianie coraz bar dziej wyrafinowanej umiejtnoci wykrywania niewielkich r nic w tym, co si widzi, syszy i czuje. Wzrokowe wskazwki systemw reprezentacji (Eye-Accessing Cues) niewiadome ruchy oczu, ktre wiadcz o we wntrznym przetwarzaniu informacji i informuj o tym, e dana osoba widzi wewntrzne obrazy, syszy wewntrzne dwiki lub dowiadcza jakich emocji. Zobacz rwnie: wskazwki systemw reprezentacji, systemy reprezentacji oraz modalnoci sensoryczne. Zachowanie (Behavior) dowolna aktywacja mini, w tym ruchy mikromini, takie jak wskazwki systemw repre zentacji. Zachowanie zewntrzne (External Behavior) zachowanie, ktre moe zobaczy kady. Zapachowy (Olfactory) oparty na modalnoci sensorycznej zwizanej ze zmysem zapachu.

Bibliografia
R. Aguayo, Dr Deming: The Man Who Taught the Japanese About Quality, Simon & Schuster, Nowy Jork 1990. C. Andreas, Aligning Perceptual Positions, NLP Comprehensive, Boulder 1991 (kaseta wideo). S. Andreas, The Decision Destroyer, NLP Comprehensive, Boul der 1990 (kaseta audio). C. Andreas, S. Andreas, Change Your Mind and Keep the Change, Real People Press, Moab 1987. C. Andreas, S. Andreas, Serce umysu: Jak przezwyciy trudnoci, z ktrymi borykamy si na co dzie?, Gdaskie Wy dawnictwo Psychologiczne, Gdask 2001. C. Andreas, T. Andreas, Core Transformation: Reaching the Wellspring Within, Real People Press, Moab 1994. R. Bandler, Umys jak z niego wreszcie skorzysta, Centrum Kreowania Liderw, Skierniewice 1996. R. Bandler, J. Grinder, Z ab w ksiniczki, Gdaskie Wydawnic two Psychologiczne, Gdask 1995. R. Bandler, J. Grinder, Reframing: Neurolinguistic Programming and the Transformation of Meaning, Real People Press, Moab 1982. D.S. Bagley III, EJ. Reese, Beyond Selling, Meta Publications, (Kalifornia) 1987. M. Berman, Corning to Our Senses, Simon & Schuster, Nowy Jork 1989. L. Cameron-Bandler, Solutions, FuturePace, Inc., San Rafael 1985. R. Dilts i in., Beliefs: Pathways to Health and Well-Being, Metamorphous Press, Portland 1990.

402

Ch. Faulkner, R. McDonald, NLP in Action, Nightingale-Conant, Chicago 1993 (kaseta wideo dla NLP Comprehensive). G. J. Faris, The Power Positive Thinking: The Psychological Profile of the Successful Athletic Rehabilitation Patien", Clinical Management Magazine, wol. 9, nr 6/1989. K.P. Gerling, Osobisty wywiad z Susan Butcher, 22.10.1990. K.P. Gerling, Osobisty wywiad z Ewingiem Kauffmanem, 4.7.1991. K.P. Gerling, Osobisty wywiad z Russellem Schweickartem, 1.7.1983. K.P. Gerling, Ch. Sheppard, Value-Based Leadership, The Leadership Project, Shawnee 1993. NLP Comprehensive, NLP: The New Technology of Achievement, Nightingale-Conant, Chicago 1993 (kaseta audio). J. 0'Connor, J. Seymour, NLP: wprowadzenie do programowa nia neurolingwistycznego, Wyd. Zysk i S-ka, Pozna 1996. D.W. Robertson, Mind's Eye of Richard Buckminster Fuller, St. Martin's Press, Nowy Jork 1974. I. Stone, J. Stone, /, Michelangelo, Sculptor: An Autobiography Through Letters, tum. Charles Speroni, Doubleday & Com pany, Nowy Jork 1962. S. Terkel, Working: People Talk About What They Do AU Day and How They Feel About What They Do, Pantheon Books, Nowy Jork 1974. T. Turner, I Dream for a Living", Time, 15.07.1985. H. Whittemore, CNN: The Inside Story, Brown & Company, Little 1990.

Biografie
Steve Andreas, M.A.

W 1979 r. Steve wraz ze swoj on i wsplniczk, dr Connirae Andreas, zaoy orodek NLP Comprehensive, aby zaoferowa wiatu najwyszej jakoci szkolenia z zakresu NLP. Zaczli od zaoferowania pierwszego w historii szkolenia certyfikacyjnego dla praktykw NLP. Razem opracowywali i publikowali ksiki o NLP, ktre pomogy uksztatowa t dziedzin jest wrd nich bestseller Z ab w ksiniczki. S wspautorami takich ksiek, jak Serce umysu, Podrcznik szkoleniowy trenera NLP czy przeznaczona dla zaawansowanych pozycja Zmie swj umys i zatrzymaj zmian, w ktrej przedstawili swoje odkry cie osie czasu. Napisana przez Steve'a ksika o Virginii Satir jest opartym na NLP studium metod pracy synnej terapeutki rodzin. Steve wraz z rodzin mieszka w Boulder w sta nie Kolorado.

Charles Faulkner
Charles jest architektem i wspautorem wydawanych przez Nigthingale Conant programw na kasetach audio NLP: Nowa technologia osigania sukcesw i Osiganie sukcesw z NLP oraz kasety wideo NLP w akcji. Certyfikowany trener NLP, ekspert ds. modelowania oraz midzynarodowy konsultant, zaj muje si modelowaniem osigajcych nadzwyczajne sukcesy inwestorw zajmujcych si instrumentami pochodnymi zaj cie to zaowocowao licznymi bestsellerami, w tym ksik No wi czarodzieje rynku. Dziki takim pozycjom, jak Metafory

404

BIOGRAFIE

405

tosamoci oraz Mityczny krg ycia, ustali nowy wzorzec zmiany majcy zastosowanie zarwno w przypadku pojedynczych osb, jak i caych organizacji. Aktywny przedsibiorca jest wspzaoycielem takich firm, jak E.P.I.C. Golf, Mental Edge Trading Associates, NLP Innovations Atlanta czy Influential Communications, Inc. z Chicago. Kelly Patrick Gerling, Ph.D. Misj Kelly'ego Gerlinga jest rozwijanie przywdcw. Agent zmiany dysponujcy pitnastoletnim dowiadczeniem w NLP, psychologii oraz consultingu, raz po raz wywouje rewolucje zwizane z przywdztwem w firmach i systemach edukacji. Jest wspzaoycielem firmy konsultingowej The Leadership Project i wsptwrc metody Value-Based Leadership (przywdz two oparte na wartociach"). Proces ten umoliwia wdraanie w korporacjach prawdziwych wartoci. Jest rwnie wspzaoy cielem nienastawionej na zysk fundacji Enthusiasm for Learning Foundation (ELF fundacja entuzjastycznego uczenia si"). Model ELF jest cakowicie nowym systemem edukacyj nym dla dzieci, naszych przyszych przywdcw. Kelly napisa rozdziay zatytuowane Odkrywanie misji" oraz Osiganie ce lw". Mieszka niedaleko Kansas City w miejscowoci Shawnee Mission w stanie Kansas. Tim Halbom, M.S. W. Tim jest wspzaoycielem firmy Western States Training Associates/NLP z Utah. Jest wspautorem takich pozycji, jak NLP: Nowa techologia osigania sukcesw, kasety audio Jak nawizywa dobry kontakt oraz ksiki Przekonania: cieki do zdrowia i dobrego samopoczucia. Wsplnie z uznanym inno watorem NLP, Robertem Diltsem oraz jego koleank Suzi Smith Tim jest pionierem nowych zastosowa NLP w sferze ochrony

zdrowia. Wraz z kolegami tworzy stwowarzyszenie NLP World Health Community for the 21st Century, ktrego gwna sie dziba znajduje si w Salt Lak City w stanie Utah, gdzie pracuje i mieszka z on i dziemi. Robert McDonald, M.S.

Robert jest cieszcym si midzynarodow saw autorem, wy kadowc i trenerem NLP. Jest wspautorem ksiek NLP: Nowa technologia osigania sukcesw oraz Osiganie sukce sw z NLP. Robert by rwnie pionierem wykorzystywania NLP w takich obszarach, jak uzalenienia, wspzaleno, relacje midzyludzkie czy duchowo. Od 1970 r. organizuje niezwykle skuteczne seminaria dotyczce komunikacji ich celem jest uatwienie gbokiej, osobistej przemiany zarwno jednostkom, jak i grupom. Stworzy rwnie wiele narzdzi NLP, takich jak wymiana przekona, sparowane serce, spotkanie serc czy bycie rodzicem dla samego siebie. Ponadto jego proces uwalniania si z osaczenia emocjonalnego zosta przedstawiony przez Johna Bradshawa w ksice Powrt do domu. Mieszka w Santa Cruz w Kalifornii. Geny Schmidt, Ph. D. Gerry od ponad dwudziestu lat pracuje jako konsultant, trener oraz nauczyciel technologii komunikacyjnych umoliwiajcych zmiany zarwno jednostkom, jak i organizacjom. Jako psycho terapeuta Gerry pracowa z indywidualnymi pacjentami, parami oraz rodzinami, od ponad dziesiciu lat wykorzystujc modele NLP. Jest wspautorem realizowanego przez firm Nightingale-Conant programu NLP: Nowa technologia osigania sukce sw. Gerry jest obecnie kierownikiem ds. szkolenia w midzyna rodowej firmie doradczej specjalizujcej si w przeksztacaniu kultur organizacyjnych i wsppracuje z NLP Comprehensive

406

w zakresie projektowania szkole. Gerry mieszka na wsi w pobli u Denver w stanie Kolorado z on i dwojgiem dzieci.

Suzi Smith, M.S.


Suzi od dziesiciu lat aktywnie angauje si w prowadzenie szko le NLP zajmuje si te wiadczeniem usug doradczych dla organizacji biznesowych i publicznych. Jest wspautork wy danego na kasetach audio programu Nightingale-Conant NLP: Nowa technologia osigania sukcesw, ksiki Przekonania: cieki do zdrowia i dobrego samopoczucia oraz kilku innych programw na kasetach audio i wideo. Suzi jest wspzaoy cielk firmy Western States Training Associates/NLP z Utah, ktrej siedziba znajduje si w Salt Lak City. Ostatnio pracowaa z Robertem Diltsem i Timem Hallbomem nad stworzeniem NLP World Health Community for the 21. Century. Dzieli swj czas midzy prowadzenie szkole i odpoczynek w Idaho.

You might also like