TRADYCJE MEDYCZNE WSCHODU

Medycyna Chiska

Zbir artykuw oglnotematycznych

WARSZAWA 2013

SPIS TRECI

DUCHOWO A MEDYCYNA Psychologia w medycynie chiskiej - wykad 1 (Claude Diolosa) .............................................. 3 Psychologia w medycynie chiskiej - wykad 2 (Claude Diolosa) ............................................ 11 Buddyzm a medycyna - wykad 1 (Claude Diolosa) ................................................................. 21 Buddyzm a medycyna - wykad 2 (Claude Diolosa) ................................................................. 31 Medytacja na Pi wiate (Claude Diolosa)............................................................................ 37 WYBRANE ZAGADNIENIA Z MEDYCYNY CHISKIEJ Alergia w medycynie chiskiej (Claude Diolosa) ..................................................................... 47 Pediatria w medycynie chiskiej (Claude Diolosa) .................................................................. 51 Bl plecw i reumatyzm w medycynie chiskiej (Claude Diolosa) .......................................... 57 Ukad odpornociowy w medycynie chiskiej (Claude Diolosa) ............................................. 67 Lk w medycynie chiskiej (Matthias Hunecke, Mirosaw Mazur) ......................................... 77 Pi Elementw (Ina Diolosa, Claude Diolosa) ........................................................................ 93 Klasyfikacja konstytucji organizmu wg medycyny chiskiej (Ina Diolosa)............................... 97 DIETETYKA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Chiny, kuchnia... tajemnice medycyny (Claude Diolosa, Marek Kalmus) .............................. 107 OGLNOTEMATYCZNE Tao Programowania (Autor nieznany, tum. Mateusz Golicz, Geoffrey James) .................... 159 Opowieci Kwon (Krzysztof oziski) ..................................................................................... 169 Bajka o Piciu Elementach (Tomasz Nowakowski) ................................................................ 185 Stara przypowie o tym diable (Autor nieznany) ............................................................ 189 Jak czyni Bodhisattwa - trzydzieci siedem praktyk (Ngulchu Thogme)................................ 191 Tao Te King (Lao Tsy, tum. Leon Zawadzki) .......................................................................... 199 Podstawy medycyny tybetaskiej (Tsering Thakchoe Drungsto) .......................................... 213 Bibliografia ............................................................................................................................. 217
2

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Tematem wykadu bdzie psychologia, z punktu widzenia medycyny chiskiej. Bd dzisiaj mwi nie tyle o duchowym aspekcie emocji, ile o jej patologicznym aspekcie. Psychologia w medycynie chiskiej jest jednym z najwaniejszych tematw do studiowania. Nawet jeeli nie pisze si o niej tak duo w oficjalnie przetumaczonych ksikach, dla kadego mistrza bardzo wane jest, aby dobrze rozumie psychologi po to, aby mc trafnie postawi diagnoz. Kiedy mwimy o psychologii, mamy na myli bardzo wany traktat pod tytuem "Huang Di Nei Jing. Sinologowie twierdz, e ksika ta zostaa napisana okoo dwa tysice lat przed Chrystusem. W ksice tej zawarte jest 81 rozdziaw. Liczba rozdziaw ma ogromne znaczenie, poniewa kryje si za tym numerologia. W pierwszym rozdziale mwi si o zwizku pomidzy czowiekiem a wszechwiatem - Niebem. Caa ksika jest napisana w formie dialogu pomidzy cesarzem a jego osobistym lekarzem. Pytania cesarza s bardzo proste: jak to si dzieje, e w dzisiejszych czasach ludzie tak atwo choruj? W odpowiedzi osobisty lekarz tego Cesarza wymienia rne przyczyny: wpywy klimatyczne, niewaciwe poywienie..., a w kocu wymienia ostatni punkt - najwaniejszy - i mwi: ludzie tak bardzo choruj, poniewa maj bardzo niespokojny umys, nie yj zgodnie z prawami nieba. Dziaaj w sprzecznoci z prawami YIN-YANG oraz picioma elementami. Dowiadczaj duej iloci negatywnych emocji, ich Serce nie jest spokojne. Z tego powodu wystpuj choroby. I dodatkowo osobisty lekarz tego Cesarza wspomina jak zachowywali si mistrzowie w czasach antycznych. Objania, w jaki sposb jedli i pili. Podkrela, e yli zgodnie z TAO, prowadzili bardzo spokojne i harmonijne ycie. Dlatego, stwierdzi w lekarz, byli w stanie y 120 lat. Poniewa zgodnie z medycyn chisk, jeeli ciao czowieka jest w rwnowadze, to jest on w stanie y 120 lat. Zgodnie z filozofi taoistyczn prawdziwe zdrowie ma niewielki zwizek z jedzeniem czy wiczeniami, ale ma zwizek z umysem. Oczywicie waciwa dieta, wiczenia i waciwe receptury maj due znaczenie, ale to nie wystarczy. Najwaniejsze jest, aby dowiadczy TAO, tego wszechprzenikajcego potencjau. Mistrzowie TAO twierdz, e jeeli jeste w stanie zrealizowa, dowiadczy tego potencjau, to stajesz si niemiertelny. Oczywicie ta niemiertelno nie ma nic wsplnego z ciaem, jest to stan samorealizacji. Ale poniewa nie jestemy w stanie rozpozna naszego wasnego potencjau, ktry by okrelany przez staroytnych Chiczykw mianem TAO, dlatego znajdujemy si w stanie ignorancji, w stanie dwoistoci i ten stan dwoistoci prowadzi do zych nawykw. Szukamy poczucia bezpieczestwa poprzez identyfikowanie si z rnymi otaczajcymi nas rzeczami, a wic umys poszukuje identyfikacji we wasnych wyobraeniach. Jest to pocztek cierpienia i choroby. Przyczyna, z ktrej wynikaj emocje i choroby. Czyli - pierwsz zasad TAO jest rozpoznanie swojego wasnego potencjau, co jest bardzo podobne do buddyzmu. A teraz przyjrzyjmy si chiskiej psychologii w bardziej praktyczny sposb. Kiedy mwimy o umyle, w chiskiej psychologii uywamy dwch okrele. Pierwsze wyraenie to JUAN SHEN. JUAN oznacza rdo, pocztek, a SHEN oznacza umys. A wic JUAN SHEN oznacza prawdziwy pocztek, pierwotny umys. Piszc SHEN, powinnimy pisa je z duej litery. Kiedy mwimy o umyle, ktry identyfikuje si z wasnym ciaem, z wasnymi emocjami czy nawykami, mwimy o shen, o wiadomoci i powinnimy pisa to przez mae "s". Jest to wiadomo w tym sensie, e szuka si poczucia bezpieczestwa w swojej wasnej projekcji, to znaczy we wasnym wyobraeniu.

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Wane jest, eby zrozumie te dwa wyraenia. Jeeli mwimy o JUAN SHEN, to mwimy o naszym pierwotnym stanie, z ktrego wszystko si wywodzi, natomiast kiedy mwimy o shen przez mae "s", to mwimy o stanie, ktry jest zwizany z dwoistoci. (Mae) shen jest wynikiem dwoistoci, wynikiem rozrnienia dystansu midzy przedmiotem i podmiotem, a wic jest wytworem ruchu, czyli naley do elementu Ognia. Tak wic ten umys, ktry identyfikuje si, jest zaklasyfikowany do elementu Ognia, a narzdami, ktre nale do elementu Ognia, s Serce i Jelito Cienkie. Niezalenie jakiej emocji doznajecie, zawsze wpynie ona na Serce, na Serce jako narzd. Obojtnie czy jestecie szczliwi czy nieszczliwi, smutni czy rozgniewani, to zawsze odczujecie te emocje w klatce piersiowej, w waszym orodku Serca. Mwimy, e s emocje, ktre klasyfikujemy jako YANG, jako bardzo gorce. Mwimy, e s emocje, ktre s mniej YANG ni inne, ale za kadym razem mwimy o emocjach, o sposobie zachowywania si. Ma to zwizek z toksycznym gorcem, jest to wytwr, produkt stanu identyfikacji i okrelamy go mianem toksycznego gorca. Tybetaczycy uywaj okrelenia trucizna umysu. Chiczycy nie uywaj tego zwrotu, ale mwi o RE DU, czyli o toksycznym gorcu. W jaki sposb to toksyczne gorco wyraa si w waszym Sercu? Przez cige utosamianie si z jakimkolwiek odczuciem czy projekcj, ktr tworzymy przez cige, w kko mylenie. Im wicej mylisz, im wicej identyfikujesz si z czym, tym wicej toksycznego gorca bdzie wytwarza si w twoim Sercu. Konsekwencje tego na poziomie patologicznym bd bardzo jasne, nie tylko rodzaj pomieszania umysowego, ktre moe wyraa si w postaci neurozy albo psychozy. Poniewa jeste tym, w co wierzysz, e jeste. Ale z czasem pojawi si u ciebie bardzo znana dolegliwo - bezsenno. W latach dwudziestych XIX wieku Rudolf Steiner mwi, e wanie w przyszoci to pomieszanie umysu bdzie postpowao i bdzie coraz wicej przypadkw bezsennoci. I mia racj. Ten temat by ju poruszony kilka tysicy lat wczeniej przez Kipa, osobistego lekarza tego Cesarza. A wic coraz wiksze pomieszanie, neurotyczny i psychotyczny stan umysu oraz bezsenno. Jest silny zwizek pomidzy snem, Sercem a spokojem umysu. Jeeli nie jeste w stanie waciwie spa, twoje projekcje umysowe bd nasilone, bdziesz mie coraz wicej myli i coraz wiksze pomieszanie. A jeeli nie bdziesz uwaa, bdziesz w stanie neurotycznym, albo nawet psychotycznym. Sen jest naturalnym lekiem, ktry usuwa toksyczne gorco z Serca, jest rodkiem pozwalajcym zregenerowa nasze Serce, ktre cigle ulega uszkodzeniu na skutek faktu, e cay czas usiujemy uchwyci iluzj. Na pewno znacie syndrom maniakalno depresyjny. Ludzie zaczynaj cierpie na bezsenno, coraz mniej pi. Czasami potrafi nie spa przez tydzie albo dziesi dni. W dalszym cigu jed na rowerze, wychodz na spacer, rozmawiaj - jest to rodzaj przyspieszenia - s przyspieszeni, nawet mog mie wizje. I nagle pojawia si zaamanie, poniewa s wypaleni. Pojawia si taki moment, kiedy nie s ju duej w stanie kontrolowa swojej wasnej projekcji. Jest rnica pomidzy neuroz a psychoz. Kiedy umys jest w stanie neurotycznym, to jakbymy wiadomie wkadali do odtwarzacza kaset video i mwili: teraz chc na video mie smutek, nikt mnie nie kocha, jestem taki samotny. Po p godzinie staje si to nudne, wycigamy t kaset i wkadamy nastpn o frustracji, a nastpnie tam z agresj itd. Na pewno dowiadczylicie takiego stanu, kiedy na przykad musielicie prowadzi samochd jakie 600-700 km i moglicie dowiadczy zmiennych stanw umysu w tym czasie, kiedy przez te kilka godzin nic nie robicie, tylko siedzicie za kierownic i ogldacie widoki. Pierwsze p godziny szczcie, nastpne p godziny smutek, nastpne p godziny gniew. To jest
4

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ stan neurozy. W stanie psychozy jest pewna rnica - tama blokuje si w maszynie. Nie moemy jej wycign i wtedy potrzebujemy specjalnego leku. Wtedy jest bardzo wane, by odywi Serce i usun toksyczne gorco. Nawet jeeli pisz waciwie to jeszcze nie znaczy, e czerpiesz z tego mdro. Potrzebujemy medytacji i specjalnego nastawienia po to, eby zrealizowa nasz wasny potencja. SHEN mieci w sobie cztery rne rodzaje aktywnoci. Jedn z nich nazywamy HUN i naley ona do elementu Drewna, nastpna nazywa si PO i naley do elementu Metalu. Najpierw omwi HUN i PO.

Jak widzicie, rozrysowaem pi elementw w formie krzya. Linia pozioma oznacza podwiadomo i mechaniczn reakcj, zwierzce zachowanie. Zgodnie z taoistyczn tradycj mona powiedzie, e naley oczyci HUN i PO. A SHEN i YI to jest o duchowa, a wic duchowo jest pionowa. Pomieszanie jest osi poziom. HUN naley do elementu Drewna i narzdem, ktry jest z nim zwizany jest Wtroba. W medycynie chiskiej mwimy, e HUN jest funkcj przedurodzeniow. Ma zwizek z podwiadomoci. Zawiera w sobie wszystkie niezliczone nawyki, ktre niesiemy ze sob poprzez niezliczone ycia. Ten plecak, ktry kady ze sob niesie. Aby wyrazi t szczegln jako, Chiczycy okrelaj j nazw HUN. Oczywicie, o ile macie do czynienia z lekarzem, ktry nie ma zwizku z taoizmem i buddyzmem, nie wyjani on wam zwizku z HUN, poniewa on nie wierzy w poprzednie ycia. Powie wtedy, e HUN pojawia si w momencie poczcia, e wtedy pojawia si podwiadomo. HUN jest zwizane z Wtrob, a Wtroba przechowuje krew. A wic trzy aspekty s ze sob cile zwizane. Emocje, ktrych dowiadczamy i dowiadczenia, ktre przeywamy, wszystkie s przechowywane w Wtrobie. Dlatego istnieje gboki zwizek pomidzy emocjonalnoci a Wtrob. Nasze ze i dobre dowiadczenia, wszystkie s przechowywane w Wtrobie, dlatego kiedy mwimy o podwiadomoci, gwnie mwimy o HUN i Wtrobie. Ale eby utrzyma to wraenie, potrzebujemy specjalnego rodzaju substancji i t substancj jest krew. Krew jest jak pami komputera, ona ustala, fiksuje dowiadczenia, te teraniejsze i te przesze. A wic krew jest takim substancjonalnym wyrazem naszego ja, naszej jani. Jest to bardzo cenny pyn. Jest rnica midzy otrzymaniem transfuzji od witej osoby, a osoby, ktra nie zachowuje si w witobliwy sposb. Wtedy moecie dozna szoku SHEN, poniewa krew przechowuje t informacj o dowiadczeniach i jest ona magazynowana w Wtrobie. Kiedy uywam wyraenia Wtroba, nie mam na myli samego narzdu, to jest tylko wyraenie, mwimy o funkcji, ktra mieci w sobie wiele aspektw.
5

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Podwiadomo jest elementem Drewna, kontrolowana jest przez Wtrob. Wszystko czego dowiadczacie jest projektowane na ekranie waszego umysu, to znaczy w Sercu i dlatego w medycynie chiskiej mwimy, e Ogie wypala Drewno. Oczywicie niektrzy powiedz: tak, to jest bardzo logiczne. Bior kawaek drewna, przykadam zapalon zapak i mam ogie. Ale wierzcie, chiska medycyna ma cztery tysice lat i Chiczycy nie byli a tak gupi. Mieli na myli to, e dowiadczenia, przez ktre przeszlicie s symbolicznie zmagazynowane w Wtrobie, s projektowane na ekranie waszej wiadomoci. Ale HUN ma may problem. Przechowywane s rnego rodzaju informacje, jest to wielki magazyn, wszystko jest rwne. To nie jest tak, e biurko jest waniejsze ni krzeso. Wszystko jest rwne. A wic Wtroba i HUN s przyczyn neurotycznego czy psychotycznego zachowania. HUN cay czas wpywa na nas, chyba e znamy siebie dokadnie, poniewa HUN nie ma zwizku z chwil obecn, tylko ma zwizek z przeszoci. Element Drewna odnosi si zawsze do czego, co miao miejsce, a nie do tego, co jest tu i teraz. Patrzycie na kogo i natychmiast dowiadczacie okrelonej emocji. To odnosi si do dowiadczenia jakie mielicie w zwizku z osob, ktra jest podobna do tej osoby, ktr spotykacie. Zachowuje si ona w okrelony sposb, mwi co i natychmiast czycie j ze swoim pradziadkiem, ktry mwi wam to samo. I jeeli wasz pradziadek by bardzo mi osob, zaakceptujecie to co mwi ta osoba, nawet jeeli nie zdajecie sobie sprawy z tego powizania. Ale jeeli wasza partnerka mwi dokadnie to samo co wasza matka, to wtedy moecie poczu zo. A wic HUN jest zawsze zwizane z przeszoci - dobr i z, nigdy obecn. Dlatego w filozofii taoistycznej mwi si, e bardzo wane jest wyzwolenie si od elementu Drewna. Oznacza to uwolnienie si od neurotycznych zachowa. Ulegacie wypadkowi, jestecie nieprzytomni. Stan niewiadomoci nigdy nie istnia i nie bdzie istnia. Zawsze jestemy wiadomi, czasami w bardziej, a czasami w mniej wiadomy sposb. Zawsze wchaniamy informacje. Powiedzmy, e stracilicie przytomno, leycie na pododze, ale cay czas wchaniacie rnego rodzaju informacje, wkadacie je i magazynujecie w HUN. Bl, ktrego dowiadczylicie, wiato, ktre widzielicie, haas, ktry usyszelicie, atmosfera, ktrej dowiadczylicie, wszystkie s sobie rwne. Pniej, kiedy jestecie oficjalnie przytomni, widzicie wiato, ktre jest podobne do wiata, ktre widzielicie w czasie wypadku i zaczynacie odczuwa bl albo lk. Neuroza jest zwizana z HUN. Chiczycy okrelaj stan umysu jako GUI. W tumaczeniu brzmi to duch, ktry porusza si na powierzchni waszej wiadomoci i daje wam poczucie zagroenia i strachu, ktrego nie jestecie w stanie wytumaczy logicznie, dlatego e w czasie, kiedy bylicie nieprzytomni, wasz element Ziemi, to znaczy ledziona i odek, nie pracoway. Dlatego wane jest, eby nigdy nie posugiwa si hipnoz, eby nie uywa adnej metody, ktra wchodzi bezporednio w element Drewna, a nie poprzez element Ziemi, poniewa element Ziemi ma za zadanie selekcjonowa, wybiera: chc to, a nie chc tamtego. W naszym spoeczestwie jest duo bardzo bystrych ludzi, ktrzy wiedz jak posugiwa si HUN. To jest jedna z gwnych metod reklamy. Suchacie w kko tego samego, widzicie w kko to samo i wydaje si wam, e to do was nie przemawia, a potem idziecie do supermarketu i niespodziewanie kupujecie dokadnie ten reklamowany proszek do prania. Nie jest moliwe, eby w czasie jednego ycia oczyci ca zawarto HUN. Mona oczyci cz poprzez psychoterapi, t najboleniejsz cz, ktra tworzy rnego rodzaju bloki emocjonalne, ale nie ma psychologii oddzielonej od duchowoci. Psychologia bez
6

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ duchowoci nie przynosi owocw, poniewa pozostaniecie na tym poziomie umysowym i nie zdobdziecie adnej mdroci. Obojtne czy wierzysz, e jeste soniem albo wini, to cay czas wierzysz, e czym jeste. Teraz pomwmy o PO. PO naley do Metalu i zwizane jest z funkcj Puc. PO jest czym bardzo gbokim. Jest to struktura, ktr mielimy, zanim si narodzilimy. To myl, zanim stanie si czym substancjalnym. Bya to myl Boga, zanim zosta stworzony wszechwiat, sowo, zanim stao si ciaem. A wic na tak wysokim poziomie PO oznacza struktur, ktra sprawi, e moliwe bdzie przybranie formy, krystalizacja. Kwiat, rolina bdzie miaa swoje wasne PO. Oznacza to, e wsadzacie jedno nasionko do ziemi i zgodnie z t zasad, ktrej nie rozumiecie, ra rozwinie si we waciwy, szczeglny sposb. Mwimy, e PO jest architektem ksztatu, formy. Jeeli chcecie zbudowa dom, potrzebujecie architekta. Wyobracie sobie, e przychodz robotnicy ze wszystkimi narzdziami (to przykad z Francji), ale nie ma architekta, a wic kady z nich zaczyna co robi zgodnie ze swoim odczuciem. Architekt ma plan, na ktrym wszystko jest dokadnie zaznaczone i mwi, e naley budowa dom zgodnie z tym planem. Jeeli chodzi o nasze ciao, to PO oznacza wol inkarnacji, chce eby zaakceptowa t inkarnacj i zwizane z ni obowizki. To nie jest jasne dla kadego, s ludzie, ktrzy maj np. czterdzieci lat i wci zadaj sobie pytanie: co ja tutaj robi? Co robi w tym ciele? S ludzie, ktrzy nie s w peni zinkarnowani. eby zrozumie, e wszystko co robimy i nasze ciao, to iluzja, najpierw musimy znale si w tym ciele i odczu je bardzo wyranie, gboko. A wic proces inkarnacji oznacza, e wasze PO w peni pracuje. Akceptujecie swoje ycie i mwicie tak wszystkim obowizkom, ktre do was przychodz. Jeeli tak si nie dzieje, to urodzisz si, a w kilka godzin pniej umrzesz i nie bdzie adnego wyjanienia, dlaczego tak si stao. Po prostu znajd ci martwego. W momencie kiedy nie akceptujesz tego ycia, twj system odpornociowy zaamuje si. Pozostajesz w stanie swoistego samobjstwa. Wane jest, aby to rozumie. Oznacza to, e jeeli nie ma tej wyranej identyfikacji z ksztatem, z form, to PO jest sabe. Oznacza to, e funkcja waszych Puc sabnie. A Puca kontroluj odporno, kontroluj skr i w tym momencie ukad odpornociowy sabnie. Ulegacie wypadkowi samochodowemu, wszyscy yj z wyjtkiem ciebie. PO i zwierzce reakcje s ze sob zwizane. Oznacza to reakcje zwizane z potrzeb zachowania swojego ciaa przy yciu. Jeeli yjecie gdzie w naturze, w przyrodzie, np. w dungli, potrzebujecie bardzo silnego PO, eby przey, eby wyczu gdzie jest woda, eby zorientowa si, skd przychodzi niebezpieczestwo, eby bez zastanawiania znale sobie waciwe miejsce na sen, albo odkry gdzie s zwierzta, gdzie jest poywienie. To jest PO, bezporedni zwizek z przeyciem. Tylko ludzie, ktrzy maj silne PO, potrafi przey w trudnych sytuacjach. Najlepszy sposb, eby wzmocni PO, to y gdzie w naturze, w zgodzie z przyrod. Zanim zostay zniszczone Pompeje, kilka dni wczeniej, wszystkie zwierzta spakoway swoje walizki i opuciy miasto, a wysoko rozwinite i inteligentne ludzkie istoty zostay w Pompejach. A wic powiedziabym, e zwierzta miay silne PO, a ci ludzie - bardzo sabe PO. Idziecie ulic i jeeli przechodzicie na lew stron, co piknego na was czeka, wasza przysza ona, przyszy m. Jeeli przechodzicie na praw stron, spotyka was wypadek. Niektre osoby maj dobre PO i decyduj si na lew stron. Na pewno syszelicie histori o wielkim samuraju Musashi. Walczy 60 razy i zabi wszystkich. Zgodnie z filozofi japosk Musashi sta si Budd, nie wiem jak, ale na pewno mia bardzo silne PO. Mie silne PO w sztukach walki oznacza, e nigdy nie jeste obecny we waciwym
7

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ momencie. To jest esencja samoobrony. Kto czeka na ciebie, eby ci zabi, a ty spniasz si. Ten kto odchodzi, a ty przychodzisz. To jest bardzo dobre PO. A teraz przejdmy na poziom rodziny, ebycie lepiej zrozumieli znaczenie PO. S rne sytuacje w yciu rodziny, ktre wpywaj na PO. Na przykad jeste dzieckiem, a twoi rodzice kc si i chc si rozwie. Element Metalu jest zwizany z przyszoci, z instynktem przeycia. Jest to poczone rwnie z przyjmowaniem waciwego poywienia, aby dotrwa do jutra i przez nastpne dni. Dlatego mwimy, e Drewno i Metal s zwizane z dwoistoci: z przeszoci i przyszoci. Kiedy wic dziecko widzi jak rodzice kc si, nie wie co si zdarzy: czy oni rozejd si czy nie, to znaczy, e nie wie co z nim zdarzy si w przyszoci. Gdzie pjd? Strac swj dom! Moe oni przestan mnie kocha? Co si wtedy ze mn stanie? Co stanie si jutro? U maego dziecka doprowadza to do zapaci PO, a rezultatem jest brak odpornoci. Dziecko bdzie miao jedno zapalenie oskrzeli po drugim, cigle bdzie apao przezibienia, moe nawet dosta astmy, bdzie miao wysypki skrne, poniewa Puca i skra s ze sob zwizane. Oczywicie, zapanie przezibienia od czasu do czasu to co normalnego. W przypadku jednak, gdy lekarz bdzie widzia dziecko dwa razy w tygodniu, to ju przestaje by normalne. A wic naley zadzwoni wtedy do rodzicw i porozmawia z nimi. Sytuacja stanie si jasna, oni chc rozej si. Inna sytuacja. Zaplanowae wszystko na przyszo. Oznacza to, e cakowicie jeste w elemencie Metalu. Planowanie przyszoci oznacza, e chcesz utrzyma swoje ycie, e czujesz i wierzysz, i jutro bdziesz y. Chcesz troszczy si o siebie, bo PO ma w sobie pewnego rodzaju egoizm. Ale nagle syszysz, e nie dostaniesz adnej renty albo tracisz niespodziewanie prac lub tracisz dom albo musisz przej na rent. A wic wszystko, co nadaje sens twojemu yciu, jutro zniknie. Konsekwencj jest astma. To bezporednio dziaa na Puca. Znam pacjentw, ktrzy dostali astmy w cigu piciu minut i nie miao to nic wsplnego z zanieczyszczeniem rodowiska ani z niewaciw diet czy z lekami, natomiast miao zwizek z szokiem. Bezporednio byo zwizane z brakiem perspektyw na przyszo. Wane jest, eby to zrozumie, jeeli chce si waciwie leczy. Kiedy PO zaamie si, mona mie nowotwr. Rak oznacza z punktu widzenia psychologii chiskiej organizm, ktremu brakuje architekta. Moecie mie take objawy zwyrodnieniowe. Opowiem wam sytuacj z Chin. Do mojej mistrzyni przyszed pacjent ze stwardnieniem rozsianym. Postawilimy diagnoz i moja mistrzyni powiedziaa: wzmocnimy Puca. Dobrze, ale pacjent Puca mia w porzdku, nie mia astmy, nie mia adnych dolegliwoci ze strony Puc. Oczywicie mistrzyni wybraa te inne punkty. W czasie obiadu zapytaem j, dlaczego zlecia punkt na kanale Puc, a ona odpowiedziaa: aby wzmocni PO. To jest wspaniae. To jest akupunktura na najwyszym poziomie. Bardzo gbokie zrozumienie akupunktury. Miaa na myli to, e trzeba wzmocni architekta ciaa, eby odbudowa ksztat, form, ale na bardzo subtelnym, umysowym poziomie. S ludzie, ktrzy maj bardzo silne PO. Ale jeeli PO jest zbyt silne, jeste egoist, zajmujesz si tylko sob: ja, ja i tylko ja. Nie jak w piosence "Only you", tu istnieje tylko Ja. Patrzysz na siebie i mwisz: jestem taki pikny. To jest bardzo silne PO, zbyt silne. Jeeli zaistnieje jaka niebezpieczna sytuacja, w domu jest poar, najpierw zabijesz wszystkich, eby dosta si do drzwi. To jest silne PO, nadmierne PO. S tacy ludzie, ktrzy w niebezpiecznych sytuacjach potrafiliby wszystkich zabi, bo troszcz si tylko o siebie. Kiedy osoba, ktra ma nadmierne
8

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ PO, zaprosi ci do stou z jedzeniem, to jest najlepszy sposb, eby pozosta szczupym. Znam tak osob i siedziaem z ni przy stole. Gdy zaczem bra owoce, powiedziaa: wystarczy. Wziem tylko marchewk, a ona powiedziaa: wystarczy. A wic typ PO plus ma uszczyc, grub skr. Gruba skra, uszczyca, to s ludzie bardzo YANG. Ale jeeli PO jest sabe - uwaajcie, poniewa ci ludzie bd grali altruist. Chcesz moje buty, dam ci moje buty. Ale za tym, za ow hojnoci ukrywa si forma samobjstwa. Waciwie to, co pacjent sob wyraa, wskazuje, e nic nie ma dla niego znaczenia. Uwaajcie z tym nadmiarem hojnoci, poniewa jest to typ osoby, ktra myli, e nie ma przyszoci i nie ma dla niej ycia, nic ju si nie wydarzy. Dlatego wszystko oddaje. Jest to rodzaj samobjstwa. To PO minus. A dobre PO jest czym pomidzy. Niekiedy trzymasz, czasem dajesz, ale w wyniku gbokiego zrozumienia. Nie zapomnijcie o zwizku pomidzy PO a ukadem odpornociowym. Filozofia TAO mwi, e naley pozby si PO i HUN, tego ruchu pomidzy przeszoci a przyszoci. Naley uwolni si od automatycznego, niewiadomego zachowania. Kto przychodzi do was i mwi: jeste taki miy. I stajecie si szczliwymi. To jest HUN. Kto do was przychodzi i mwi: jeste okropny. I wtedy gniewacie si. To rwnie jest HUN. Kto przychodzi do was z ig i kuje was w rami. Robicie co, reagujecie. To jest PO. PO jest fizyczne, HUN jest emocjonalne. Ale za kadym razem nie jestecie w peni wiadomi tego, co robicie. A wic zdecydowanie nie jest to dziaanie, lecz reagowanie. Mwimy, e jestemy wolni, lecz to jest zudzenie. Robi to, co chc - to art, nawet duy art. Dziaam na swj wasny sposb - nieprawda, ty reagujesz. Na poziomie HUN i PO nie ma dziaania, jest tylko reagowanie. W jaki sposb jest moliwe oczyszczenie Drewna i Metalu? Psychoterapia. Ale to nie wystarczy. Nie moemy wej zbyt gboko, poniewa za wiele jest aspektw, za wiele informacji kryjcych si za nimi. Musicie doj bezporednio do osoby, ktra wszystkiego dowiadcza. Kto ma to dowiadczenie? Kto by szczliwy czy nieszczliwy? Jest to najszybszy sposb, bezporednio do rde, do pocztku. Oczywicie, aby mc medytowa w tak gboki sposb, by moe potrzebna jest psychoterapia, poniewa aby si modli i medytowa we waciwy sposb, umys musi by przynajmniej troch rozjaniony i oczyszczony. Teraz o poduna. To jest to, co Chiczycy nazywaj SAN BAO, czyli Trzy Skarby. Pierwszym skarbem jest Woda - ZHI, a wic sia Nerek. Potrzebujemy tej mocy, aby odczu to ogromne pragnienie wyzwolenia si. Istnieje silny zwizek pomidzy yciem mistycznym a siln seksualnoci. Nie w powierzchownym sensie, ale w sensie wewntrznego ognia, ktry pomaga w podjciu okrelonej decyzji i w wytrwaniu w niej. Sia decyzji jest zwizana z elementem Wody. Moesz mie wszystko, ale jeeli element Wody nie funkcjonuje, to nic si nie zdarzy. Masz plan domu, masz wspaniay pomys, moesz nawet dosta pienidze, ale brakuje jednej rzeczy - twojego podpisu. To jest Woda, to jest ruch. Moc, sia wewntrz piciu elementw pochodzi z Wody. To jest pierwszy skarb. Zgodnie z tradycj taoistyczn poprzez specjalnego rodzaju wizualizacje, ta sia zostaje przeksztacona w pewnego rodzaju Ogie, ktry porusza si w gr poprzez kanay. Dlatego w TAO bardzo czsto wspomina si

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ o czystoci, jako o czym bardzo wanym. Jest to specjalny sposb. Realizacja umysu poprzez wewntrzn energi. Transformacja zmagazynowanej w Nerkach energii w Ogie. Kiedy patrzycie na ksiki mistyczne, rwnie chrzecijaskie, zauwaycie, e wszyscy mistycy dowiadczyli owego wewntrznego Ognia i gorca. Tak dziao si z Apostoami wszyscy mieli Ogie na czubku gowy. To ruch w gr, wznoszcy si ruch Ognia z elementu Wody. W tradycji chrzecijaskiej okrela si to jako mistyczne maestwo, zalubiny, ktre s oczyszczone przez okrelone wiczenia oddechowe i wizualizacyjne. A wic wedug tradycji taoistycznej podstaw jest seksualno, element Wody. To samo odnosi si do wszystkich innych tradycji mistycznych. To jest pierwszy skarb. Drugi skarb to YI, czyli Ziemia. Oznacza to si jasnoci, waciwe zrnicowanie midzy tym, czego potrzebujemy, a czego nie potrzebujemy. To jako intelektualna. Aby mie jasno, aby umie powiedzie: potrzebuj to, nie tego potrzebuj, to poo tutaj, a to tam. Jasna struktura w waszej wiadomoci. Kiedy studiujecie teologi czy jakiekolwiek mistyczne nauki, potrzebujecie bardzo silnego elementu Ziemi. Ale Ziemia oznacza rwnie si koncentracji. Bez koncentracji nie ma wyzwolenia. Nie moe by wyzwolenia, kiedy umys jest rozszczepiony. Istnieje silny zwizek midzy koncentracj a jakoci Ziemi ledzion i odkiem. Jeeli bdziecie zwiksza wilgo w ciele, oznacza to osabienie funkcji ledziony i odka, wtedy koncentracja bdzie osabiona. Jeeli bdziecie nasila sucho, atwiej bdzie wam si skoncentrowa. I wielu z was to robi, kiedy pali. Kiedy czujecie si bardzo niepewni, tracicie poczucie bezpieczestwa, bo widzicie, e tak czy tak wszystko si rozwala i sprawdzacie gdzie ja jestem, wtedy palicie. Poniewa palenie osusza Ziemi i wasz umys ustala si, macie poczucie spokoju. Oczywicie tak dugo, jak dugo palicie. Kiedy osuszacie, ogrzewacie Ziemi, wtedy wasz umys atwiej koncentruje si. To jest drugi skarb - sia koncentracji i sia organizacji. I ostatni skarb - SHEN, czyli umys, przeksztacenie emocji w mdro, w stan cakowitej jasnoci. A wic uywacie siy elementu Wody, ustalacie i ukierunkowujecie j za pomoc elementu Ziemi, aby osign jasno umysu. To jest to, co w taoizmie okrelamy jako SAN BAO, czyli trzy skarby. Chiczycy mwi JING QI SHEN, to jest SAN BAO, czyli trzy skarby. Poniewa jest to szczeglne wyraenie, dlatego wol uywa tego zwrotu: Woda-Ziemia. Takie jest znaczenie krzya. Jest to dwoisto. Jest przeszo i przyszo, jest tu i teraz. A wic w symbolu krzya jest dogbnie wyraone to, o czym dzisiaj mwilimy. A to oznacza, e to co istnieje po prawej i lewej stronie musi by oczyszczone. Ale najlepszym, najprostszym oczyszczeniem jest wejcie bardzo gboko w wiadomo. W taoizmie istnieje co, czego nie ma w adnej innej tradycji, a mianowicie wzajemny zwizek pomidzy tymi wszystkimi elementami. Jeeli wic student robi akupunktur na kanale Wtroby, mwi mu: uwaaj, masz do czynienia z HUN. Kiedy robi akupunktur na kanale Puc, mwi: uwaaj, masz do czynienia z PO. Rozwija si wtedy bardzo gboki szacunek dla akupunktury. Jeeli akupunktura nie jest wykonywana we waciwy sposb, mona spowodowa due zamieszanie. Jeeli bdzie si niewaciwie dziaa na kanale wtroby, wtedy pacjent moe wpa w gniew albo moe wci paka. Natomiast jeeli bdzie si cay czas o tym pamita, wwczas mona nada akupunkturze bardzo gbokie znaczenie.

10

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Tematem dzisiejszego wykadu jest psychologia w medycynie chiskiej. Jest to bardzo gboka wiedza. Zazwyczaj jeli prowadz ten temat, zajmuje mi to 5 wieczorw, a jeli mam uczy tego, to zajmuje mi to 10 dni. Tak wic w cigu dzisiejszego wieczoru podam tylko najwaniejsze rzeczy, aby zostawi jeszcze troch czasu na pytania. Kiedy czyta si stare skrypty medycyny chiskiej, jest jedna bardzo wana pozycja, ta ksika nazywa si w jzyku chiskim "Huang Di Nei Jing. W ksice tej opisana jest dyskusja midzy cesarzem a jego lekarzem. Ksika ta ma 81 rozdziaw. Jest to liczba magiczna. Pierwsza ksiga jest powicona zalenoci midzy czowiekiem a wszechwiatem. Cesarz zadaje nastpujce pytanie: - Prosz, podaj mi powody, dlaczego w dzisiejszych czasach ludzie tak szybko choruj? Lekarz daje nastpujc odpowied: - Ludzie yj niezgodnie z zasadami taoistycznymi, jedz za duo, pij za duo. To znaczy, e ludzie przed narodzinami Chrystusa mieli ten sam problem, co my teraz. Ale gwnym problemem jest, e ludzie nie maj pokoju w swoich sercach. Prawdziwym problemem jest to, e nie rozumiemy, kim jestemy naprawd. I to jest rdo choroby. Medycyna chiska wywodzi si z rnych obserwacji ycia, to znaczy z taoizmu. W filozofii taoistycznej mwimy, e jest pewien potencja, ktry warunkuje wszystko, ktry jest podstaw, korzeniem wszystkiego. Buddyci nazywaj to natur umysu. Aspekt filozoficzny buddyzmu i taoizmu jest wsplny. Jeli nie uwiadomisz sobie, e waciwie nie bdziesz umiera, nie jeste umierajcy, to std bior si wszystkie yciowe problemy, std bior si choroby. Ca t informacj znajdziemy w pierwszym rozdziale 81-rozdziaowej ksiki. Teraz bd chcia objani trzy skarby (SAN BAO), o ktrych mwi chiska medycyna, gdy porusza problemy chorb umysowych. Chiczycy nazywaj to duchow osi. Pierwszym z tych skarbw jest JING. Co to jest JING? JING jest esencj naszego ciaa. Jest to iskra potencji, jak uzyskujemy w momencie naszego poczcia. Mwic na sposb zachodni, jest to przekaz genetyczny, jaki uzyskujemy w chwili narodzin. Dla Chiczykw jest to jednak co wicej ni sam przekaz genetyczny. Jest to potencja, z ktrego powstaje wszystko, z ktrego potem wszystko wzrasta. Ta esencja jest chroniona i utrzymywana w dolnej partii naszego ciaa, w nerkach. JING jest zwizane z nasz konstytucj i odpornoci naszego organizmu. JING jest zwizane nie tylko z nerkami, ale take z komi, szpikiem i mzgiem, tzn. z caym centralnym systemem nerwowym. Tak wic, jeli ten potencja JING, jaki uzyskalimy w momencie poczcia by dobry, to moglibymy y okoo 120 lat. Jeli jest doskonay i czysty to bdziesz silny, czyli w chiskiej diagnozie oceniamy konstytucj - jako JING, ktre otrzymalimy. To JING bdzie utrzymywane i wspierane w trakcie ycia poprzez jedzenie, picie, oddychanie i spokojny tryb ycia (bez stresw). Bd pniej mwi o przyczynach, ktre wyczerpuj JING. Oczywicie jedzenie, picie i oddychanie s bardzo wane, ale najwaniejsze s emocje. Moe syszelicie o takich schorzeniach, ktre nazywamy "wypalaniem si", tzn. maj syndrom wypalenia si. To ma wanie zwizek z esencj ciaa, czyli z JING. Jest to stan wyczerpania. U kobiety jest to stan po porodzie, dlatego e podczas porodu kobiety trac du cz JING, matka przekazuje je dziecku. Czyli po porodzie widzisz oczami to swoje JING, ktre rusza si przed tob. Dlatego, kiedy twoje JING jest wyczerpane, to moesz popa w depresj. Nie masz adnego rodzaju odpornoci. ycz wam, abycie mieli bardzo silne JING. Nigdy nie mamy wystarczajcej, za duej iloci JING. Jest wiele przyczyn, z powodu ktrych tracimy JING, takich jak: ze jedzenie, ze emocje (jednominutowa ktnia wymaga dziesiciu dni powrotu do normy), za duo seksu u mczyzn i zbyt wiele dzieci u kobiet wyczerpuje JING.
11

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Drugim skarbem jest ledziona i odek. Jest to rdo QI. Niektrzy z nas otrzymuj wiele esencji JING od swoich rodzicw i jeli nie odywiaj si prawidowo, to nie mog utrzyma swojego JING w odpowiedniej formie, nie mog go waciwie chroni. Na poziomie umysowym to drugie bogactwo oznacza prawidowe oczyszczanie swojej wiadomoci, ten drugi skarb ma zwizek z koncentracj. Jest silny zwizek pomidzy naszym trawieniem a nasz koncentracj. To oznacza, e jeli twoja ledziona i odek s w rwnowadze (pracuj prawidowo), to twoja koncentracja jest dobra. Moesz si dobrze koncentrowa. Twj sposb dziaania, postpowania jest bardzo jasny. Ten drugi skarb ma dwie funkcje. Pierwsz jest utrzymanie esencji ciaa poprzez prawidowe jedzenie i picie, drug jest wykorzystywanie wasnych dowiadcze w pracy umysu. Sia koncentracji w medycynie chiskiej ma swoje korzenie w prawidowym trawieniu. Podam przykad: jeli chcemy kilka dni spdzi na medytacji i bdziemy w tym czasie je duo produktw nabiaowych, takich jak sery i mleko, to nasza koncentracja bdzie niewaciwa, bardzo szybko bdziemy senni, bardzo szybko bdziemy mieli uczucie cikoci, nasze stawy stan si bolesne. Stanie si tak dlatego, e w naszym organizmie nastpi wzrost tego, co nazywamy wilgoci. Ta wilgo odbiera umysowi jasno. Jeli prawidowo odywiamy si w tym czasie, tzn. nie jemy zbyt duo, a tylko tyle, ile potrzebujemy, a zwaszcza cukru i produktw nabiaowych, to nasza koncentracja si poprawi. Moecie to sprawdzi, jeli mi nie wierzycie. Trzecim skarbem jest SHEN, tzn. wiadomo. Chiczycy rozrniaj dwa pojcia: wiadomo, ktr okrelaj jako ekspresj stanu neurotycznego umysu, czyli neurotyczny stan umysu; JUAN SHEN, czyli prawdziwy potencja twojego umysu. SHEN jest jak ekran, na ktrym projektowane s wraenia umysu. SHEN jest cile zwizany z sercem i z systemem krwiononym. Teraz te wszystkie skarby razem: JING, czyli nasz potencja, odek i ledziona, czyli QI jako zdolno uycia tego potencjau w celu oczyszczania SHEN. Przedstawi typowe objanienia wedug taoistw. JING jest zwizany z elementem WODY, QI z elementem ZIEMI, a SHEN z elementem OGNIA. Oprcz tej osi duchowej mamy jeszcze dwie funkcje, ktre zwizane s z naszym instynktownym zachowaniem, z naszym instynktem. Pierwsza funkcja to HUN. Jest cile zwizana z wtrob. HUN powstaje zanim zostalimy wcieleni w nasze ciao. Jest to informacja przedurodzeniowa, karmiczna. S to dowiadczenia karmiczne, ktre wyraaj si poprzez HUN. Jest bezporedni zwizek midzy HUN a wtrob. Funkcj wtroby jest utrzymywanie krwi, a krew ma za zadanie utrzymywa HUN. Ca informacja, jak przenosisz z jednego ycia do nastpnego, jest utrzymywana w wtrobie przez krew. Ta potencja informacji HUN to JANG. Potrzebujesz JIN krwi, aby to utrzyma. Krew jest odpowiednikiem pojemnoci pamici komputera. Jak widzicie, istnieje bezporedni zwizek pomidzy krwi i HUN. Krew jest to ekspresja wszystkich dowiadcze, jakich doznae. Jako i ilo krwi ma bezporedni zwizek z jakoci HUN. Jeli zmienia si jako i ilo krwi, to HUN staje si niestabilne. W czasie poczcia wtroba kontroluje wszystkie narzdy zmysw, tj. such, wch itd. W chiskich ksikach przeczytamy, e wtroba kontroluje oczy, ale tak naprawd to wtroba kontroluje wszystkie pi zmysw. W czasie ciy dziecko moe widzie, moe sysze,
12

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ odywia swoje HUN. Czuje to, co czuje jego matka, syszy to, co ona syszy i poprzez swoje zmysy zbiera ca t informacj i gromadzi w swoim HUN. Po porodzie zmysy si uaktywniaj. Ci, co maj dzieci, wiedz jak wane jest uczy je poprzez przykady. Wiemy, e dziecko od urodzenia do 3 lat jest bardzo aktywne w zbieraniu informacji z zewntrz, bdzie patrze, sucha i odczuwa. Potem podczas caego ycia bdzie pielgnowa swoje HUN poprzez edukacj, poprzez zbieranie dalszych informacji i yciowych dowiadcze. Ta funkcja ma zwizek z przeszoci. W chiskiej medycynie mwimy, e DRZEWO i wtroba maj zwizek z przeszoci. Jest pewien kopot z HUN, ktry polega na tym, e HUN nie ma moliwoci rozrniania rzeczy czy wydarze (czy s dobre czy ze, czy warto je zapamita czy nie, jest obojtne na nasze odczucia i ich interpretacje). Zbierana jest caa informacja, bez moliwoci jej rnicowania. T funkcj rozrniania ma ledziona i odek. Dlaczego ja teraz to objaniam? Mwi o tym w celu przyblienia i w celu objanienia stanw neurotycznych umysu, stanw psychotycznych. Podam przykad: jeli ulege wypadkowi, jeste nieprzytomny, leysz na ziemi, to ludzie mwi: o, on jest w zym stanie, on jest nieprzytomny. Tak naprawd nie ma tego, co nazywamy stanem nieprzytomnoci i nie byo. Cay czas, zawsze jestemy przytomni, cay czas absorbujemy informacj. Nie ma takiego stanu, w ktrym bymy tego nie robili, tak wic jestemy przytomni. Taki wypadek wyjaniamy w medycynie chiskiej w nastpujcy sposb, e nasz element ZIEMI nie funkcjonuje. To znaczy, e nasza zdolno interpretacji, impresji jest wyczona. W tej sytuacji przejmuje dziaanie HUN i zaczyna kontrolowa sytuacj. Wszystkie odczucia i wraenia w tym stanie, zapach, czucie, bl i such, s zapamitywane poprzez HUN. To samo wydarzy si, gdy jeste przygotowywany do operacji i jeste poddany narkozie. Wszystkie informacje i zdarzenia, ktre dziej si wkoo ciebie, bd zapamitane poprzez HUN. W efekcie tego, gdy dwa lata pniej stojc na ulicy odczujesz strach, nie moesz wsi do autobusu, masz palpitacje, czujesz zawroty gowy i nie moesz tego wyjani, nie wiesz co si dzieje, jest to ekspresja HUN. W tym momencie twoje zmysy odebray informacje, ktre przeye dwa lata wczeniej podczas operacji czy wypadku. Moe to jest ten sam zapach, ta sama wilgo, ten sam haas, ten sam kolor, wszystko jest jakie takie podobne. Nie moesz tego do koca wyjani, bo bye wtedy nieprzytomny. W tej chwili jeste przytomny i usiujesz to wyjani. Czyli twj element ZIEMI, ktry odpowiada za klasyfikacj, zaczyna dziaa. Ludzie dookoa nie bd wiedzieli co si tobie stao, dlaczego tak dziwnie reagujesz. W chiskiej medycynie jest to wyjanione w ten sposb, e caa zablokowana w HUN informacja nagle uwidocznia si, zostaa odblokowana. Chiczycy mwi o tym, e duch wszed do twojej wiadomoci. W medycynie zachodniej widzimy zwizek midzy organem zmysu np. wzroku a epilepsj, padaczk. Czyli niektre choroby mog by powodowane informacjami zapamitanymi przez HUN. Wane jest abycie pamitali, e za to wszystko czego dowiadczylimy odpowiedzialne jest HUN. Jeli rozmawiam ze swoimi przyjacimi, ktrzy uywaj akupunktury, ostrzegam ich, aby byli ostroni gdy nakuwaj kana wtroby, gdy nie maj do czynienia tylko z organem, ale take z pewnego rodzaju psychopotencj. Uywanie niektrych punktw akupunkturowych moe uwolni zawarto podwiadomoci. Jeszcze raz chciabym powrci do relacji pomidzy HUN i krwi. Tak jak ju powiedziaem, jako i ilo krwi jest wana dla kontrolowania i utrzymywania tego potencjau. Jeli masz tendencj do anemii, czyli ilo i jako krwi jest niezadowalajca, to moe si ujawni na rne sposoby. Zaburzenie pomidzy krwi i HUN moe objawia si w postaci wieloci
13

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ snw i koszmarach nocnych. HUN jest odpowiedzialne za JANG, krew jest odpowiedzialna za JIN, a zadaniem wtroby jest utrzymywanie tego JIN i JANG. Funkcj krwi jest utrzymywanie HUN. Jeli ta funkcja pomidzy krwi i HUN nie jest realizowana, to moe by przyczyn zych snw i koszmarw nocnych. Jest bezporedni zwizek pomidzy jakoci twojego snu, gbokoci twojego snu a twoim HUN i twoj krwi. Niedobr krwi moe powodowa bezsenno i mary nocne. Jest to bardzo wany punkt w relacji pomidzy duchem a substancj. Pyny ciaa, a zwaszcza krew, maj cztery funkcje. Krew przeciwdziaa efektom ubocznym emocji. Niezalenie jaki rodzaj emocji przytrafia si, bdzie produkowa toksyczne gorco. Jeli bdzie naruszona jako i ilo krwi poprzez emocje, wtedy potencja twojej podwiadomoci uzewntrzni si. Wtedy w cigu dnia moe ci si pojawi wiele myli, podobnie w czasie snu pojawi si wiele marze sennych. Mylisz cay czas podczas nocy i w cigu dnia. Jeli ta nierwnowaga narasta, wtedy pacjent bdzie si skary na to, e nie moe kontrolowa swoich myli i uczu. Sen jest bardzo wany. Gwn funkcj snu w medycynie chiskiej jest zwikszenie iloci pynw w organizmie. To znaczy, e jeli dobrze spae i twj sen by gboki, to na drugi dzie czujesz si bardzo dobrze i twj umys jest spokojny. Wtedy wszystko jest dla ciebie atwe, moesz sprosta kadej sytuacji. W medycynie chiskiej uwaa si, e pyny ciaa chroni twoj wiadomo. Jeli nie pisz wystarczajco i na przykad cay czas yjesz w napiciu, czsto przydarzaj ci si ktnie i jeli utrzymujesz wiadomo umysu poprzez czste picie kawy, jeli nie jeste ju tak mody jak 10 lat temu to moesz odczuwa od czasu do czasu pomieszanie. Moesz powiedzie, e duo medytujesz, ale nic si nie dzieje. Mylisz przed medytacj, mylisz w trakcie medytacji. Chciabym abycie zrozumieli t relacj pomidzy pynami, krwi a podwiadomoci HUN. Kobiety w wieku 47-50 lat, tj. w okresie menopauzy, mog dowiadcza czego w rodzaju uwolnienia HUN. W medycynie chiskiej tumaczy si to w nastpujcy sposb, e aspekt JIN nie jest ju tak mocny, jak by przedtem. To znaczy, e kobiety, ktre byy sabej konstytucji, mog w tym okresie dowiadcza histerii. Zaczynaj paka nie wiedzc dlaczego, zaczynaj by agresywne. Jako pynw nie jest taka, jaka bya przedtem i atwo moe zosta uszkodzona. W takim okresie niektre sowa mog szybko wywoa gwatowne reakcje. Cay czas borykamy si z naszym HUN. Jest wiele sposobw oczyszczenia tego kwantu potencji, jaki posiadamy. Pierwsza metoda polega na zastosowaniu psychoterapii, w celu usunicia wszystkich blokw, lecz daje to tylko chwilowy efekt, poniewa nie jest moliwe cakowite oczyszczenie HUN. Moemy oczyci si z wszystkich dowiadcze z dziecistwa, z naszych dowiadcze z rodzicami, z naszych relacji z partnerem, ale nie moemy oczyci naszych dowiadcze z poprzednich wciele, z poprzednich ywotw. Caa ta informacja i dowiadczenie, ktre zebralimy w poprzednich yciach nie moe by oczyszczona poprzez psychoterapi. Najlepszym sposobem bdzie uduchowienie, urzeczywistnienie sobie natury naszego umysu. Druga funkcja jest zwizana z pucami, bd teraz mwi o PO, o naszym instynkcie, o najbardziej instynktownym aspekcie naszego ciaa. Co to jest wedug medycyny chiskiej PO? Jest to spontaniczna zdolno do utrzymywania wszystkich naszych yciowych funkcji. Narodziny PO nastpuj tu po naszym fizycznym narodzeniu i maj bezporedni zwizek z pucami. Objawia si to poprzez rozpoczcie procesu oddychania, jedzenia oraz wydalania. PO jest zwizane bezporednio z naszymi funkcjami fizjologicznymi. Wydarza si to poza
14

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ nasz wiadomoci. PO jest rwnie odpowiedzialne za formowanie si naszego ciaa, jego wzrost, uksztatowanie si. Ma wpyw na formowanie si funkcji naszego organizmu. Jest bezporednio zwizane z naszymi pucami. Odpowiedzialne jest za harmonijny rozwj naszego ciaa. Drzewo, krzewy i mae roliny maj rwnie swoje PO. Jeli PO dziecka jest mocne, to jego rozwj bdzie harmonijny, zdolno adaptacyjna w rnych sytuacjach bdzie bardzo dobra, bdzie miao bardzo czysty i silny instynkt, bdzie si zachowywao jak zwierz. Jest to dziaanie bez kontroli umysu, instynktowne. Jest godne - siga po jedzenie, jest spragnione - siga po picie. Nie musi wiele o tym myle. Jeli masz silne PO, to akceptujesz swoj aktualn inkarnacj, swoje ciao. Jest to bardzo wany punkt. Jest to bardzo wane, bo czsto ludzie w wieku 50 - 60 lat zastanawiaj si kim s, co tutaj robi. Do tego wieku jeszcze nie zidentyfikowali si z wasnym ciaem, z samym sob, nie zaakceptowali siebie takimi, jacy s. Jeli twoje PO jest zrwnowaone, to twj system odpornociowy jest mocny. Jest bardzo silny zwizek midzy PO a odpornoci organizmu. Co mam na myli poprzez odporno - to nie znaczy tylko, e nie przezibiasz si atwo, ale znaczy to take, e przeczuwasz niebezpieczestwo. Przeczuwasz, e co si wydarzy, wypadek, tak jak pies czy kot. Przeczuwasz, e jeli tam pjdziesz, to nie bdzie to dobre dla ciebie. W ten sposb PO chroni nas, wychodzi poza nasz fizyczno i ochrania nas, dajc nam przeczucie. Jest to bardzo cisa relacja pomidzy PO a odpornoci naszego organizmu. W medycynie chiskiej odporno ma zwizek z pucami, a puca kontroluj skr. W medycynie chiskiej mwi si take, e PO ma zwizek z przyszoci, bo mylisz o tym, jak utrzyma swoje ciao w dobrej formie poprzez jedzenie i picie. Jeli twoje PO jest zbyt mocne, to jeste skoncentrowany gwnie na sobie. Taki czowiek siedzc przy stole bdzie wszystko zgarnia dla siebie, nie bdzie si troszczy o to, czy starczy dla innych. W sytuacjach niebezpiecznych mocny typ PO jest w stanie nawet zabi. Ja jestem najwaniejszy. Relacja midzy PO, pucami i skr jest bardzo wana. Jest choroba skry, ktra ma cisy zwizek z PO, to jest uszczyca. Skra zaczyna zamienia si w usk. Jeli masz zbyt mae PO, zachowujesz si bardzo altruistycznie. Dbasz o wszystkich z wyjtkiem siebie, gdy nie widzisz dla siebie adnej przyszoci. Jest to rodzaj szczeglnej szczodroci. Jest to ukryta droga do popenienia samobjstwa. Tacy ludzie zrezygnowali ju z wszystkiego, nie widz dla siebie przyszoci. Jeli masz mocne PO, to zawsze troszczysz si o swoj przyszo. Gdy idziesz na zakupy, to kupujesz a na dwa tygodnie. Idziesz kupi koszul, a kupujesz ich dziesi, chcesz kupi dugopis - kupujesz pitnacie; troszczysz si o swoj przyszo. Jeli masz mae PO - jest dokadnie odwrotnie, masz tendencj do niedoboru odpornoci, czsto si przezibiasz, apiesz wszystko co jest moliwe, ulegasz atwo wypadkom, masz pecha, masz wypisane na czole przyjd i zabij mnie. Masz skonno do popenienia samobjstwa. Tacy pacjenci gboko to ukrywaj, a na zewntrz bd altruistami. Jak moemy si przekona, e twoje PO jest sabe? Jest wiele przyczyn takiego PO, gwna przyczyna tkwi w dziecistwie. Gdy bye maym dzieckiem, twoi rodzice cay czas kcili si, nie rozumieli si, decyduj si na separacj. Nie rozumiesz tego i martwisz si o swoj przyszo, jeste smutny a to oddziauje na twoje puca i zaczynasz chorowa. Co dwa tygodnie przezibienie, stay kaszel, chodzisz od lekarza do lekarza, ale nic si nie dzieje, nawet jeli zastosujesz chisk medycyn, poniewa gwna przyczyna tkwi w emocjach. W dziecistwie takiego dziecka PO ulego rozpuszczeniu. Niektre dzieci w ten sposb nabawiaj si astmy, chorb skry. To oznacza, e dziecko prosi: popatrz si na mnie, co si ze mn dzieje, potrzebuj twojej uwagi. Jeli ten stan pogbi si, to dotknie
15

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ nerek i wtedy dziecko stanie si przeraone, zdarzy si to wtedy, gdy dojdzie do bijatyki midzy rodzicami. Takie dziecko majc 10 lat dalej moczy si w nocy. Jak widzimy, jest bliska relacja pomidzy pucami, skr a przyszoci. Jeli przyjdzie do ciebie matka i powie: moje dziecko od roku byo ju kilkanacie razy przezibione, to nie pytaj, jak ono si odywia, musisz sign gbiej, musisz zada innego rodzaju pytania, pytania o stan emocjonalny dziecka. Jeeli PO dziecka jest sabe, to jego organizm jest podatny na rnego rodzaju choroby, ktre spowoduj degeneracj jego organizmu. To jest tak, jakby chcia budowa dom bez architekta. Moemy powiedzie, e PO jest naszym ciaem eterycznym. PO jest architektem naszego ciaa, a na jako PO wpywaj nie tylko sytuacje konfliktowe, ale take wszystkiego rodzaju szoki. Szok moe wywoa przesunicie si PO, naszego ciaa eterycznego. To znaczy, e idc ulic moesz mie wraenie, e spacerujesz obok siebie. W medycynie antromozorficznej mwimy, e szok moe spowodowa nawet raka. W medycynie chiskiej jest tak samo. Przyczyn SM moe te by uszkodzenie PO. Gdy uczyem si w Chinach, moi nauczyciele mwili, e w takiej sytuacji naley zacz od leczenia PO. Nawet gdy pacjent nie ma objaww niewydolnoci puc, to poprzez wzmacnianie puc wzmacniamy jego ciao eteryczne. W ten sposb tumaczymy, e HUN i emocje s ze sob zwizane, jak rwnie PO i fizyczna strona naszego ciaa s ze sob zwizane. Wedug tradycji taoistycznej naszym zadaniem jest uwolnienie si od wszelkich dziaa instynktownych, ktre s we wadaniu PO i HUN. Jeeli zrozumiemy zwizek pomidzy HUN i PO, to nasze leczenie akupunktur, akupresur i shiatsu nabierze szczeglnego, gbszego znaczenia. Jeeli leczymy puca to nie oznacza, e mamy do czynienia tylko z samym organem, lecz wpywamy take na PO, podobnie gdy leczymy wtrob, to mamy do czynienia rwnie z HUN itd. Pyt.1. Czy pomidzy PO max i min istnieje PO rednie, ktre jest dobre? ODP. Jest, i jest to stan czowieka, ktry jest usatysfakcjonowany tym, co ma. Z punktu widzenia duchowego doceniamy nasze ciao i cieszymy si nim, traktujc je jako co cennego i troszczymy si gwnie o nasz rozwj duchowy. Pyt.2. Czy podczas transplantacji wtroby nastpuje rwnie transplantacja HUN? ODP. Podczas transplantacji wtroby nastpuje tylko transplantacja organu, a nie dochodzi do transplantacji HUN. Jeli np. dokonujemy transfuzji krwi, wtedy PO nie czuje si dobrze i ty nie czujesz si dobrze. Jeli otrzymujemy krew od osoby o dobrych wibracjach, to dobrze si czujemy, te dobre wibracje przechodz do nas. Emocje po transfuzji mog wystpi nawet po 4 miesicach. Pyt.3. Czy mona oczyci swoje HUN? ODP. Nie mona oczyci swojego HUN. Moesz si tylko nauczy, jak z tym y. Jeli istniej jakie bloki w twoich przeyciach emocjonalnych, to mona je zagodzi tylko poprzez psychoterapi. Dlatego psychoterapia jest tak wanym narzdziem w medycynie zachodniej w procesie leczenia. Jeli chcesz oczyci swoje HUN poprzez medytacj, to najpierw musisz zagodzi bloki, gdy czasami ludzie zbyt szybko rozpoczynaj medytowanie. Wtedy usiuj przykry medytacj swoje HUN, chc w ten sposb zapomnie o swoich problemach, ale HUN daje o sobie zna, wywiera presj. Nie mona oczyci caego swojego HUN, gdy jak to ju powiedziaem, jest to zbir przey emocjonalnych z kilku wciele, ale moemy je poprawi poprzez zdobycie nowych pozytywnych dowiadcze, poprzez pozytywne dziaania
16

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ i pozytywne mylenie. Uywamy takiego antywirusowego programu do oczyszczenia naszej podwiadomoci. Naley pokona swoje problemy, bo w przeciwnym razie nie bdziesz mg rozpocz medytacji. Nie bdzie ona waciwa. Pyt. 4. Zwizek midzy koncentracj a waciw diet. ODP. Aby uzyska dobr koncentracj, naley zredukowa ilo zjadanych zb i chleba. Problem z koncentracj jest problemem z nagromadzeniem tego, co nazywamy wilgoci w naszym organizmie. Najwaniejsza jest redukcja zjadanego chleba i zb. Jeli jesz tych produktw zbyt wiele i niedokadnie je przeuwasz, to powstanie to, co nazywamy wilgoci. Oczywicie zaley to rwnie od konstytucji twojego ciaa, gdy jeli twj system trawienny jest mocny, to nie bdziesz mia problemw. Dobr koncentracj naley rwnie wywiczy, naley j trenowa. Jeeli np. nao si dwa problemy, nadmiaru wilgoci w organizmie i wilgoci zwizanej z klimatem, w ktrym mieszkasz, to bdziesz mia problemy z koncentracj. Tak wic jeli przyjdzie do was matka, ktrej dziecko ma kopoty z koncentracj, to pierwsz rzecz, na jak naley zwrci uwag jest ograniczy ilo cukru, jak dziecko zjada. Jest to czsty problem wystpujcy w diecie wegetariaskiej, gdy ci ludzie odywiaj si gwnie zboami, rolinami strczkowymi, penym chlebem, a te produkty wytwarzaj nadmiar wilgoci w organizmie. Oczywicie, twj system trawienny jest w stanie poradzi sobie z tym nadmiarem gdy jeste mody, masz 17 czy 20 lat, ale gdy jeste ju po 40-ce i chcesz dalej tak je to masz kopot, naley wtedy zredukowa z diety te pokarmy, ktre powoduj wytwarzanie wilgoci w organizmie. Godowanie jest dobr i prost metod na wyeliminowanie wilgoci i poprawienie naszej koncentracji. Pyt. 5. Jeeli nie mona oczyci HUN, to jak pomc dziecku z epilepsj? ODP. W medycynie chiskiej epilepsja jest to choroba tego, co nazywamy wiatrem i luzem. W tej chorobie nastpuje zatkanie kanaw energetycznych serca. Mona podawa choremu dziecku rodki, ktre wyeliminuj wilgo i zredukuj wiatr. Musi by dobrana prawidowa dieta oraz przede wszystkim postawiona waciwa diagnoza i podane waciwe leczenie. Pyt. 6. Zwizek funkcji psychicznych z mzgiem. ODP. W medycynie chiskiej mzg rozpatrywany jest jako morze szpiku. Jest ekspresj potencji nerek. Odporno twojego systemu nerwowego jest zalena od kondycji twoich nerek, a jako i ilo JING ma wpyw na pojemno twojego umysu. Jeli masz mocne nerki, to twj system nerwowy bdzie silny i nie bdzie go mona atwo wyprowadzi ze stanu rwnowagi. Jest to pierwszy warunek. Drugi warunek to istnienie bardzo silnej zalenoci pomidzy mzgiem, nerkami i pamici. Jeli masz silne konstytucjonalnie nerki, to bdzie mona z tob rozmawia o twoim dziecistwie nawet gdy bdziesz mia 80 lat. Taka osoba tak dobrze pamita swoje mode lata, bo ma mocne nerki. Pami dugowieczna jest cile zwizana z energi nerek. Bdcie jednak uwani, gdy wiele starszych osb pamita swoje dziecistwo, gdy maj zachowany w pamici fragment swojego ycia, ale to nie o to chodzi. Jest to neurotyczny stan umysu. Pami dugowieczna ma zwizek z nerkami, a krtkotrwaa ma zwizek z sercem. Pyt. 7. Czy w tradycyjnej medycynie chiskiej stosuje si transfuzje? ODP. W tradycyjnej medycynie chiskiej nie stosuje si transfuzji, ale obecnie jest to czynione, gdy w Chinach udao si poczy medycyn tradycyjn z zachodni, wspczesn.

17

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Chiczycy jednakowo szanuj lekarza tradycyjnej medycyny jak i wyksztaconego na zachodzie. To zaley od pacjenta. Pyt. 8. Czy dobre czerwone psodkie wino francuskie jest dobre dla serca? ODP. Jest bardzo dobre, ale nie naley zapomina o serze i romantycznej muzyce. Pyt. 9. Czy s podobiestwa midzy filozofi medycyny chiskiej a koncepcj medycyny zachodniej? ODP. Jest due podobiestwo. Ja nie studiowaem medycyny zachodniej pod tym ktem. W medycynie zachodniej mwi si o podwiadomoci i blokach. Tak samo mwi si rwnie i w medycynie chiskiej. Rnice wida bardziej w sposobie leczenia. Lekarz zachodni bdzie stara si sprowokowa pacjenta do rozmowy na temat jego problemw, jak rwnie pracowa z jego ciaem, a jeli bdziesz si kierowa medycyn chisk, to bdziesz zastanawia si nad PO czy HUN. Np. jeli przyjdzie do mnie pacjent i powie: jestem taki przeraony, to leczc na sposb zachodni, bd prowokowa rozmow na temat przyczyn jego problemw, a jeli bd zachowywa si zgodnie z medycyn chisk, to w pierwszej chwili pomyl o nerkach. Rzecz cudown w medycynie chiskiej jest to, e jeli mam takiego pacjenta, to popatrz na jego jzyk, zbadam puls i powiem mu, e nie mog go szybko wyleczy, ale postaram si mu pomc poprzez wzmocnienie jego nerek, stosujc zioa i akupunktur. Inny przykad: jeli przyjdzie do mnie kobieta i powie, e przed miesiczk czuje si niezbyt dobrze i ma takie due napicie w piersiach, boli j podbrzusze, to wedug medycyny chiskiej bdzie to tumaczone jako zastj QI w wtrobie, a przyczyn tego moe by np. konflikt z partnerem. Czyli nie jest to problem, ktry moesz rozwiza w tym momencie, ale moesz co zrobi, jak np. akupunktur, poda zioa, ktre otworz kanay energetyczne i pozwol na uwolnienie napicia w piersiach. Rzecz praktyczn w medycynie chiskiej jest to, e jeli mamy objawy zwizane z umysem pacjenta, to moemy je powiza z organem, ktry powinnimy w tym momencie leczy. Analizujemy emocje, a leczymy organy. Kobiety, ktre maj wicej ni 2 czy 3 dzieci, mog mie niekontrolowane wybuchy agresji. Takie kobiety s bardzo zmczone, gdy nie sypiay wiele nocy, bo troszczyy si o dzieci. W takim stanie wyczerpania kobiety dochodzi do uzewntrznienia HUN. W takiej sytuacji zgodnie z medycyn chisk, jak rwnie i tybetask, nie wylemy kobiety do psychoterapeuty, ale zastosujemy zioa i akupunktur usuwajce zastj QI w wtrobie. Na poziomie terapeutycznym do uwolnienia z blokw w organizmie Chiczycy stosuj CHI KUNG i rne rodzaje TAI CHI. Takie metody obserwacji i relaksacji naszego umysu pomog w odblokowaniu umysu pacjenta. Chiczycy nie akceptuj metody zachodniej, ktra polega na wywoywaniu uzewntrzniania stanw emocjonalnych. Pacjent jest wspierany zioami, akupunktur oraz specjalnie dobranymi wiczeniami TAI CHI i CHI KUNG. Pyt. 10. Jak leczy anemi? ODP. W przypadku anemii czsto problemem jest, e jeste wegetarianinem. Nazywamy to zimnym wegetarianizmem. Naley przesta uywa herbaty i kawy, a zwaszcza herbaty mitowej. Naley wicej gotowa i moe nawet je troch misa. Aby by wegetarianinem, naley wiedzie jak gotowa. Nie naley uywa za duo produktw z soji, jak np. tofu. W Polsce jest za zimno, aby tak si odywia.

18

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Pyt. 11. Wysokie i niskie cinienie. ODP. Niedobr nerek, ledziony i wtroby jest przyczyn niskiego cinienia krwi. Te organy s za zimne. Przy wysokim cinieniu jest odwrotnie, te organy s za gorce. W medycynie chiskiej jest 14 przyczyn wysokiego cinienia. Pyt. 12. TAI CHI i co na ten temat. ODP. W tradycji taoistycznej s dwie linie przekazu zwizane z ruchem. Jedna to jest WEI GONG, czyli ekspresja QI poprzez ruch, a druga to NEI GONG - jest to medytacja w pozycji siedzcej. Jeli poda si ciek taoistyczn, to naley czy obie metody razem. Linia WEI GONG zawiera w sobie wszystkie rodzaje wicze, ktre wystpuj w TAI CHI CHUAN, jak rwnie takie, ktre nazywamy picioma zwierztami. Gwn ich ide jest uwolnienie kanaw oraz osignicie spokoju umysu poprzez ruch. Gdy ciao si rusza, umys moe si skupi sam na sobie. Jest to szczeglna forma, ktra jest stosowana w tradycji taoistycznej szczeglnie dla ludzi, ktrzy nie mog usiedzie w spokoju. Niektrzy ludzie nie mog stosowa NEI GONG, to jest medytacji w pozycji siedzcej, oni mog uzyska pewien stan spokoju poprzez wykonywanie szczeglnych ruchw, poprzez zajcie swego ego. Rwnoczenie na tej samej zasadzie nastpuje otwarcie kanaw i pobudzenie cyrkulacji krwi. W zalenoci od tego, ktr z form si praktykuje, wpywa si na konkretne narzdy. Np. jeli stosuje si to, co nazywamy CHI KUNG tygrysa, mona wpywa w ten sposb na wtrob. Jeli stosuje si CHI KUNG urawia, wpywa si na puca. Odpowiednio do linii praktyki, ktr si stosuje, mona wprost wpywa na dany narzd i ma si rwnoczenie okazj do usunicia blokw, a szczeglnie blokw emocjonalnych. Tradycja CHI KUNG WEI GONG skupia si gwnie na energii puc. To jest dobre, gdy si ma np. raka puc. Jest te inna tradycja, ktra ma zwizek ze wszystkimi kanaami energetycznymi. S ruchy, ktre s zwizane odpowiednio z kadym meridianem, ale ruch nie ma znaczenia, jeli nie jestemy w stanie skupi umysu, w sposb waciwy zamkn kanau, bo tylko w ten sposb mona poruszy QI, jeli skupi si na niej i poruszy si QI w kanale we waciwy sposb. Natomiast gdy si ma wystarczajc ilo QI i potrafi si j uwolni, to wtedy mona j wykorzysta do leczenia innych. Mona uwolni QI przez otwart do. Siedzca forma CHI KUNG to rwnie metoda otwierania kanaw. Zazwyczaj czy si obydwie metody. To jest bardzo zdrowe. Jest to szczeglnie wane dla tych, co siedz medytujc przez wiele godzin, wtedy oni na pewno nie s zdrowi. Na zachodzie stosuje si TAI CHI w niewaciwy sposb. Przede wszystkim traktuje si TAI CHI CHUAN jako metod relaksacji, czym na pewno nie jest. S to sztuki walki. Sdzi si rwnie, e te metody maj za zadanie utrzymanie ciaa w zdrowiu. W tradycji taoistycznej jest to cieka mistyczna. Podrowaem po Chinach, spotykaem wielu mistrzw i gdy oni uwalniaj QI, to si naprawd czuje. Dla nich jest to mistyczna droga, a nie s to tylko wiczenia dla utrzymania zdrowia. Jeli macie moliwo znalezienia dobrego nauczyciela, to jest to znakomita metoda, ktr mona stosowa ju teraz a do pnego wieku. W Chinach pomidzy 5 a 6 rano wida wielu ludzi wiczcych w parkach. Ci sami ludzie wieczorem spotykaj si w parku i tacz. Chiczycy kochaj taniec. To jest bardzo wspaniaa tradycja, ktr otrzymalimy od Chiczykw, ale naley by bardzo ostronym, bo jest niewielu mistrzw tej sztuki. Jeli jest si wielkim lekarzem, to nie stosuje si ju akupunktury, tylko wrzuca si QI do kanaw. Bycie dobrym lekarzem oznacza dla Chiczykw, e jest si dobrym rwnie w sztuce CHI KUNG. Chiscy pacjenci s na to bardzo wraliwi. Dla Chiczyka bycie dobrym akupunkturzyst oznacza rwnie posiadanie bardzo silnej QI i oni to momentalnie poczuj i powiedz, e przez tego czowieka nie chc by leczeni, bo on nie ma dostatecznie silnej QI.
19

PSYCHOLOGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ Pyt. 13. Jakie s postpy w leczeniu raka i AIDS? ODP. AIDS jest spowodowane wystpieniem toksycznego gorca wewntrz ciaa na gbokich poziomach. Wyrazem tego na poziomie zewntrznym jest niedobr QI. Tak wic przez pierwsze kilkanacie lat choroby jedynym symptomem widocznym w diagnozie z pulsu i jzyka bdzie brak QI. A gdy to toksyczne gorco wreszcie rozprzestrzeni si w organizmie, jzyk staje si ciemno czerwony. Przyszoci leczenia AIDS jest poczenie obu metod, zachodniej i chiskiej, gdy jedna i druga s niezbdne, aby pewne rzeczy wychwyci. Naley stosowa wszystkie skuteczne metody, aby pomc. Nie ma metody w diagnozie chiskiej na stwierdzenie, e kto ma odczyn pozytywny AIDS. To samo dotyczy raka. Tak wic wszystkie metody jakie znamy, zachodnie i tradycyjne, powinny by stosowane, aby pomc pacjentowi. S np. pewne stany zapalne, ktrych nie da si leczy inaczej ni antybiotykami. Wierz zarwno w chisk medycyn, jak i w medycyn zachodni. Przyszoci jest wspdziaanie obu tych tradycji dla dobra pacjentw.

20

BUDDYZM A MEDYCYNA Tematem dzisiejszego wykadu jest zwizek pomidzy buddyzmem a medycyn. Waciwie to moe troch w szerszym znaczeniu, nie chodzi nam tylko o buddyzm, ale w ogle o filozofie wschodu, i nie tylko o medycyn tybetask, ale o rne rodzaje tradycji medycznych. Jaka jest rnica midzy medycyn tradycyjn a medycyn naukow? Medycyna tradycyjna ma swj pocztek w Bogu. Kiedy przyjrzycie si np. historii medycyny tybetaskiej, mwi si, e pochodzi ona od Sangdzie Menla, tj. od Buddy Medycyny. Kiedy mwimy o medycynie Ajurwedyjskiej, mwi si, e ta medycyna, ten gboki system medyczny, pochodzi od Brahmy. To samo dotyczy medycyny chiskiej. Bierze ona swj pocztek od cesarza Fu Hi, mwi si o nim, e to nie bya zwyka ludzka istota. Jego ciao nie byo ludzkie, by to p czowiek, p w. Tybetaczycy okrelaj tak istot Naga, co oznacza p czowiek, p w. Jeeli mwimy o Buddzie w tradycji tybetaskiej, o Brahmie w tradycji Hinduskiej, i o tym szczeglnym cesarzu nazywanym Fu Hi w tradycji chiskiej, to mwimy w tym momencie bardziej o archetypie. To jest wyraz jakiej przenoni, czego co nie jest zrozumiane przez intelekt. Te trzy postacie reprezentuj to, e za kad z tych gbokich tradycji medycznych kryje si Bg, albo to, co okrelamy jako natura umysu. Kiedy stykamy si z tymi trzema gbokimi tradycjami medycznymi, zaraz na pocztku, kiedy si nimi zajmujemy, pojawia si bardzo wane pytanie: czym jest zdrowie? Co oznacza by zdrowym? Jaki jest pocztek, jakie jest rdo zdrowia? Jeeli zadamy takie pytanie naukowcowi, on bdzie si stara postawi bardzo precyzyjn definicj, ale bdzie stara si to uczyni w naukowy sposb. Moe powiedzie: by zdrowym oznacza brak choroby. Albo by zdrowym oznacza by w szczliwym nastroju, albo mie bogate ycie i szczliwe ycie rodzinne. To s rne definicje zdrowia, ale tak naprawd one nie dotykaj dogbnie tematu. Natomiast jeeli zadamy to pytanie lekarzowi ktrej z tych trzech tradycji medycznych, jego odpowied bdzie nieco inna. Po pierwsze, oni powiedz: to jest stan umysu, jest to szczeglny stan, ktry zawiera w sobie cztery jakoci: jako mioci, jako wspczucia, jako szczcia i radoci, i cakowitej rwnoci. Co oznacza stan wolny od pamici i nadziei. Jeeli bdziemy rozmawia z buddyst, to on opisze te cztery jakoci jako lece w naturze umysu, czyli bdce tym, czym my naprawd jestemy. Chrzecijanin powiedziaby, e to jest to, co nazywamy Krlestwem Boym. W tradycyjnych medycynach definicja zdrowia odnosi si bardziej do stanu realizacji i zrozumienia, ni do bogactwa. Postawa, jeli si porwnuje wschodni i zachodni filozofi, nieco si rni. W filozofii wschodu nie kadzie si takiego nacisku na to, co si nazywa teizm, czyli Bg, ktry jest oddzielony od nas. Oni mwi o rzeczywistoci czy potencjale, ktry obejmuje wszystko i mieci w sobie wszystko w kadym momencie. Te cztery jakoci, ktre wczeniej wymieniem: mio, rwno, rado, wspczucie, nie s czym co musimy osign, co musimy zdoby, ale s czym co jest w nas pierwotnie obecne. To co mam na myli, e tych jakoci nie da si otrzyma, czy nie da si zdoby przez pewien wysiek, oznacza to, e naley pozwoli tym jakociom pojawi si poprzez specjalny rodzaj rozrnienia. Na przykad, jeli przyjrzymy si medycynie chiskiej i jeeli zaczniemy studiowa t bardzo wan ksik, "Huang Di Nei Jing". Pierwszy jej rozdzia zajmuje si wanie tym bardzo gbokim stanem umysu, mwi o tych czterech jakociach. Waciwie w kadej z tych wielkich tradycji medycznych jest jaka najwaniejsza ksika. I kada z tych wielkich ksig, jak np. w tradycji tybetaskiej ksika "Tantra medyczna", w medycynie ajurwedyjskiej "Sam Tara Sam Hita", a w medycynie chiskiej "Huang Di Nei Jing", zawsze jest napisana w formie dyskusji pomidzy nauczycielem a uczniem. I wanie pierwszy rozdzia opisuje ten gboki stan realizacji i szczcia, ktry nazywamy zdrowiem. A wic zdrowie to nic innego ni to, czym jestemy. Ciao ma tak waciwo, e choruje i ulega rozkadowi. Niewane co bdziemy
21

BUDDYZM A MEDYCYNA robi, jaki wysiek w to woymy, jak bdziemy si stara utrzyma to ycie, wczeniej czy pniej ulegnie rozpadowi. Ale osign t gbok realizacj oznacza uwiadomi sobie stan bez mierci. Poniewa ten potencja jest nienarodzony i nie moe umrze. Medycyna wic jest to co bardzo religijnego. I. Przymienie umysu Nie mona oddzieli medycyny od religijnej postawy. Ale wydaje si, e co si wydarzyo, e utracilimy kontakt z t gbok rzeczywistoci. To jest to, co nazywamy nasz podstawow ignorancj. I to jest to, co te tradycyjne systemy nazywaj stanem umysowego przymienia. To jest rwnie stan bardzo duej dwoistoci. Ten pocztkowy oryginalny potencja ulega rozszczepieniu, z powodu naszego umysowego zamienia nie jestemy w stanie zrealizowa, tak naprawd zrozumie tego, e wszystkie rzeczy s ze sob poczone, zwizane, s jednoci. I to jest pocztek tego, co okrelamy jako dwoisto. Przestrze nie jest ju wicej tym, co zawiera w sobie wszystko, ale zaczyna by odlegoci midzy podmiotem i przedmiotem. A umys zaczyna poszukiwa poczucia bezpieczestwa i utosamienia siebie ze swoimi wasnymi wytworami. W Biblii jest to wyranie objanione, w piciu ksigach Mojesza. Wiele lat temu by pikny ogrd, ktry nazywalimy Edenem. Adam i Ewa byli tam ze sob bardzo szczliwi. Byli dwojgiem dzieci. W tym kryje si bardzo gboki symbol, e oni byli jak dwoje dzieci. I byli nadzy. Ale co si wydarzyo, oni co zjedli. Mwi si, e to byo jabko, ale rwnie dobrze mgby to by banan. Co si zdarzyo wewntrz nich. Oni zaczli postrzega siebie, tak e przestrze, ktra zawieraa w sobie wszystko, zacza si nagle rozdziela. Zamiast przestrzeni pojawia si odlego. Z tego bezczasowego stanu umysu zacz wyania si czas. Przyszed Bg i zapyta: gdzie jestecie? Tutaj jestemy. Ale gdzie? Oni si ukrywali. Co si z wami stao? Jestemy nadzy. I wtedy Bg zapyta: skd wiecie, e jestecie nadzy? Oni spoyli owoc z drzewa ycia i nagle zaczli czyni rnic midzy dobrym i zym, a wic popadli w stan dwoistoci. I to jest pocztek cierpienia. To jest rdo choroby. Choroba nie jest tylko wynikiem zanieczyszczenia rodowiska czy zego poywienia, ale jest wynikiem pomieszania w umyle, stanu umysu. Mwi si, e taki stan przymienia umysu jest wyrazem wilgoci i luzu. Z powodu tej ignorancji pierwszym narzdem, ktry cierpi jest jelito cienkie. I dlatego pierwszym organicznym problemem, ktry mamy jest problem z przewodem pokarmowym. Jelito cienkie to bardzo wany narzd. To jest narzd, ktry stanowi poczenie midzy tym gbokim stanem realizacji, zrozumienia jaki mamy, a wiatem zewntrznym. Jeeli jestecie istot zrealizowan, jak Chrystus albo Budda, to z tego stanu jestecie w stanie dostrzec rnic pomidzy rzeczywistoci a iluzj, zudzeniem. Pomidzy tym, kim jestecie i kim nie jestecie. To jest sia jelita cienkiego. Daje wam ona zdolno rozrniania. To jest bardzo potny narzd. Jeeli jelito cienkie jest zrwnowaone, macie bardzo ostry umys. Przychodzi do was pacjent i wypluwa 50 objaww, a wy jestecie w stanie natychmiast to rozdzieli i powiedzie: te objawy potrzebuj, a tych nie. Jeeli jestecie istot zrealizowan, macie ogromn jasno umysu i jestecie w stanie powiedzie, czym jestecie, a kim nie jestecie. Nie apiecie iluzji. Np. wiecie, e nie jestecie tym ciaem. Wiecie, e nie jestecie projekcj umysu. To jest moc jak macie, kiedy jelito cienkie waciwie dziaa. Ale z powodu tego przymienia umysowego co si zaczyna dzia w przewodzie pokarmowym. Nagle popadacie w stan umysowej kleptomanii, chwytacie si osobowoci, ktra do was nie naley.
22

BUDDYZM A MEDYCYNA Pierwsz osobowoci, ktr przyjmujecie, pierwszym przywizaniem, ktre macie jest przywizanie do ciaa. Zamiast utrzymywa ten jasny stan umysu, zaczynacie si chwyta czego, co tak naprawd nie jest wasz prawdziw rzeczywistoci. Wszyscy cierpimy na t kleptomani. Oczywicie, z definicji kleptomania oznacza, e kto bierze co, co do niego nie naley. I mwimy: ci ludzie s chorzy. Ale my rwnie znajdujemy si w tym stanie od nieskoczonych czasw. Za kadym razem, kiedy identyfikujemy si z jakim swoim procesem umysowym, ktry nie ma nic wsplnego z nasz prawdziw rzeczywistoci, cierpimy na kleptomani, ulegamy tej kleptomanii. Po pierwsze wierzymy, e jestemy tym ciaem, nastpnie wierzymy, e jestemy tym uczuciem, nastpnie wierzymy, e jestemy tym konceptem. To jest naprawd pocztek cierpienia. Cokolwiek bymy zrobili, to ciao w kocu si rozpadnie, poza tym zmienia si z kadym dniem, z kadym rokiem. Chobymy nie wiem jaki nacisk pooyli na nasz poziom emocjonalny, tak czy inaczej emocje przychodz i odchodz. To samo jest na poziomie koncepcji. Jest jeszcze jeden poziom identyfikacji tej kleptomanii. Chcemy osign pewien spoeczny status, bardzo znan pozycj, bardzo wany tytu. Chcecie powiedzie: nie wiem kim jestem, ale jestem prawnikiem. Nie wiem kim jestem, ale jestem Niemcem. Poniewa opierajc si na tym swoim zamieniu umysowym, usiujesz sformuowa jak definicj. To jest rodzaj przylepiania nalepek. Ale za tymi wszystkimi nalepkami kryje si ogromny brak poczucia bezpieczestwa. Poniewa czujecie wewntrz, e ile bycie woyli w to wysiku, to wszystko tak czy tak bdzie si poruszao, przeksztacao i znikao, rozpuszczao. To jest drugi problem. II. Lk Po ignorancji jest lk. Taka gboka przyczyna lku wie si z tym, e cokolwiek bymy nie czynili, to i tak niczego nie jestemy w stanie zatrzyma. Nawet jeeli jestecie bardzo bystrym lekarzem, nie jestecie w stanie przeduy swojego ycia. Nawet jeeli jestecie bardzo dobrym ojcem, nie wiecie co si stanie z waszymi dziemi. Nawet jeeli jeste bardzo bystry, nie wiesz co si bdzie dziao z twoj przyjani. Oczywicie, kiedy jeste mody, mniej wicej do wieku okoo 30 lat, masz ogromny nadmiar energii i siy w ciele. I dlatego tak bardzo si tym nie przejmujesz. Kiedy osigasz wiek lat 40 czy 50, to zaczynasz odczuwa to przemijanie, t nietrwao. Ten lk wpywa na wasze nerki i ukad moczowo-pciowy. Lk uszkadza nasz seksualn stabilno i wytwarza w ciele to, co nazywamy wewntrznym wiatrem. Lk jest bardzo silnie zaburzajc emocj. Bdzie powodowa rozszczepienie na poziomie nerek. Nerki s bardzo wanym narzdem w tradycyjnej medycynie chiskiej. S zwizane z konstytucj i si yciow. Kiedy si boicie, wtedy nastpuje rodzaj rozszczepienia, tzn. e YIN i YANG nerek przestaj by ze sob w rwnowadze. YIN porusza si w d, co oznacza: nietrzymanie moczu, zimne nogi i drce nogi. YANG nerek porusza si w gr, to jest to, co nazywamy wewntrznym wiatrem i wywouje palpitacje i wpywa na wasz uwano, wiadomo. Zaczynacie odczuwa lekkie zawroty gowy. Wasza pami ulega rozszczepieniu. Ten nadmiar ognia atakuje wasz pcherzyk ciowy co sprawia, e wasze minie staj si bardzo napite. Taka jest prawdziwa przyczyna napicia mini. Napicie mini ma swj pocztek w lku. Moecie prbowa codziennie si rozlunia, stosowa trening autogenny albo wiczenia Jogi i powtarza sobie: rozlunij si, rozlunij si. To pomoe, ale tylko na krtk chwil. Moecie robi swoje chiskie wiczenia TAI QI itd.
23

BUDDYZM A MEDYCYNA I to pomoe, ale tylko na chwil. Jak dugo bdziemy peni lku, nie pozbdziemy si napicia mini. Za tym fizycznym napiciem mini kryje si paranoidalny stan. Im wicej masz napicia, tym wicej masz lku. A wic lk powoduje stan rozszczepienia w waszych nerkach i ukadzie moczowo-pciowym, i to powoduje rwnie zaburzenia seksualne, jak rwnie przede wszystkim zaburzenia stabilnoci umysu. III. Namitno i podanie Z powodu tego lku pojawi si u was specyficzny rodzaj reakcji, ktra jest typowa dla nerek, ktre zaczynaj mie niedobr. Zaczynasz by arogancki. Arogancja to nic innego jak umysowe wzdcie. Im mniej masz, tym wicej pokazujesz. A wic w jaki sposb bdziesz arogancki? To jest druga trucizna tego umysowego przymienia. Pierwsz jest zaburzenie jelita cienkiego, a drug problemy z nerkami. To oznacza luz i wewntrzny wiatr. Ale teraz, aby utrzyma t iluzj, ktr stworzylimy, przy yciu, potrzebujemy jeszcze trzeciego nastawienia. To jest to, co okrelamy jako przywizanie i podanie. Zaczynamy by peni pasji. Trzeba uczyni rozrnienie pomidzy mioci a namitnoci. To s dwie rne linie lotnicze. Jedne linie lotnicze to namitno, to jeden raz i nigdy wicej, jak linia do Bangladeszu, druga jest troch bardziej bezpieczna, moe jak Szwajcarskie lub Lufthansa. Pasja jest stanem niedoboru. Usiujemy utrzyma ten stan poprzez zachowanie pene namitnoci, pasji. To jest rodzaj samopocieszenia. I oczywicie, poniewa nie czujesz si bezpieczny ze sob, w rodku, poszukujesz zewntrznego poczucia bezpieczestwa. Poszukujesz wicej rzeczy, z ktrymi moesz si utosami. A wic idziesz na zakupy. Zakupy to bardzo wana rzecz. A wic kiedy nie czujesz si dobrze ze sob, kiedy czujesz si samotny i nieszczliwy, idziesz na zakupy. Nawet jeli masz dosy ubra czy owkw czy czego innego, mio jest kupi jeszcze wicej. Albo zaczynasz je. Niektre rodzaje poywienia maj takie zadanie, eby rozluni ducha. A kiedy czujesz, e twoje ego rozpada si na kawaki, poniewa tak czy tak ego rozpada si w kadej chwili, to wtedy zaczynasz pali. Poniewa palenie powoduje taki wewntrzny rodzaj zaciskania, a wic po dwch, trzech papierosach czujesz, e ty jeste tutaj. I pijemy filiank kawy i wtedy mamy stan euforii, i zaczynamy mwi co miego, chc ci polubi itd. To pene namitnoci nastawienie jest wyrazem niedoboru. Bardzo niewielu ludzi jest w stanie by ze sob sam na sam. To co mam na myli, to by sam na sam ze swoim ja. Bardzo niewielu ludzi jest w stanie y polegajc na tych czterech jakociach, ktre omwiem na pocztku: mio, wspczucie, szczcie i rwno. A wic zaczynamy co chwyta. Zaczem najpierw mwi o chwytaniu rzeczy materialnych, takich jak jedzenie, ubranie itd. Ale jest jeszcze inny poziom chwytania. Zaczynamy zjada naszego partnera. Zaczynamy by wampirem emocjonalnym. Mwimy, e to jest mio. Ale to nie jest mio, to jest tylko rozrywka. Potrzebujemy uwagi, potrzebujemy czuoci. I mwimy: ja ciebie kocham, ale tak naprawd za tym kryje si: powi mi troch uwagi, powiedz mi, jak bardzo wany jestem dla ciebie, ale rwnie dla siebie. Bardzo wane jest zrozumienie tego nastawienia. W zwizkach my bardzo czsto poszukujemy poczucia bezpieczestwa. To nie jest dzielenie si, to jest zabieranie. A w momencie, kiedy zaczynamy widzie rnic pomidzy chwytaniem a mioci, to wtedy pojawia si wielkie szczcie. Bo to s dwie cakowicie rne rzeczy. Dlaczego poszukujemy partnera? Czy naprawd po to, eby si czym dzieli? eby bra udzia w czym naprawd wielkim? By w tej androgynicznej kombinacji ekspresji prawdy, czy te dlatego, e tak naprawd nie jestemy w stanie by szczliwi sami ze sob? Twoje nieszczcie plus moje nieszczcie stworzy razem due nieszczcie. Poszukujemy kogo i mu mwimy: kocham ci, ale tak naprawd
24

BUDDYZM A MEDYCYNA kryje si za tym: daj mi, daj mi, daj mi. W momencie, kiedy tego nie otrzymujemy, to wtedy pojawia si przeciwiestwo, a co jest przeciwiestwem pasji - namitnoci? Przeciwiestwem jej jest agresja. Jeeli to jest naprawd mio, to nie ma agresji. Jeeli to jest pasja, namitno, to za tym jest czysta agresja. Wtedy gdy twj partner nie chce z tob spa, bo moe on albo ona jest zmczony, nagle co si dzieje w twoim umyle, zaczynasz by agresywny. Ta reakcja nie jest niczym innym jak reakcj maego dziecka, kiedy rodzice odmwili mu kupienia loda. To jest ten sam poziom reagowania. On czuje si nieszczliwy. Poniewa on potrzebuje tej uwagi, eby mie relatywne uczucie, e jest caoci. Namitno i podanie negatywnie wpywaj na serce, tworz to, co okrelamy wewntrznym, toksycznym gorcem. To toksyczne gorco bdzie wpywao na krenie krwi. Bdzie oddziaywao negatywnie na stabilno umysu. Jeeli masz duo toksycznego gorca w ciele, to wtedy strumie twoich myli bdzie coraz bardziej przyspiesza. A wic to chwytanie i namitno atakuj serce i krenie w ten sposb, e pojawiaj si dwa objawy. Po pierwsze, bdziesz myla bez przerwy dniem i noc, s tacy ludzie, ktrzy cay czas myl, to nie s myli, to jest obsesja, a to jest rnica. Oni cay dzie myl, myl idc do ka, myl przez ca noc i budz si z mylami. To jest stan umysowej obsesji. Oczywicie nie ma nic zego w myleniu. Kiedy wykonujesz swoj prac jako lekarz, musisz myle. Kiedy zastanawiasz si nad czym wanym, te musisz myle. Ale pomidzy tymi dwoma czynnociami powiniene mie chwil przerwy, eby mc doceni cao. Miaem na ten temat bardzo dug dyskusj w Chinach. Pewien bardzo dobry lekarz powiedzia mi: ja myl cay czas, nie jest moliwe, ebym przesta myle. Powiedziaem mu: tak, to jest moliwe. Kiedy mwi, e mona przesta, to nie jest to adna teoria, tylko co czego dowiadczyem praktycznie, umys moe nagle przesta, powiedzie Stop. Moecie przyglda si, nie odwoujc si do niczego. Po prostu patrzycie, przygldacie si. Nie odwoujecie si do przeszoci i nie patrzycie, co moe do was przyj w przyszoci. I w tej bardzo starej chiskiej ksice, "Huang Di Nei Jing", dokadnie byo zdanie mwice na ten temat, o tym obsesyjnym myleniu. Mistrz powiedzia uczniowi: w dzisiejszych czasach ludzie cay czas myl. A ksika bya napisana dwa tysice lat przed Chrystusem. A wic wydaje si, e jest to ludzki problem. Ten mistrz powiedzia: ludzie, te pomieszane istoty, cay czas myl, ich umys nigdy nie odpoczywa. Drugim objawem, jakiego moecie si z tego powodu nabawi jest bezsenno. Ilo ludzi cierpicych na bezsenno bdzie wzrastaa. Teraz jest to bardzo powszechnie spotykana choroba. Czym jest bezsenno? Bezsenno oznacza, e wasz sen nie jest gboki. A dlaczego nie jeste w stanie gboko spa? Bo twj umys jest pobudzony. Sen jest czym bardzo wanym, czym bardzo cennym, to jest naturalny lek, ktry zosta nam dany przez Boga. Wiele proroctw i wizji zdarzyo si w Biblii w czasie snu. Jakub zasypia opierajc si na kamieniu i mia wtedy t wizj drabiny. Sen dzieli si na trzy fazy: pierwsza faza jest zwizana z twoimi przeyciami w cigu dnia, z frustracj i napiciem. Druga faza snu jest bardzo wana, jest to bardzo gboki stan, w ktrym czymy si na nowo ze swoj prawdziw istot. Mona powiedzie, e jest to droga z powrotem do Boga, do tej naszej prawdziwej rzeczywistoci. Sen to jest co boskiego. To nie jest sposb relaksacji. To jest prawdziwa regeneracja w naszym prawdziwym potencjale. To jest takie cakowite przeksztacenie naszej postaci. W greckiej tradycji leczenie odbywao si podczas procesw sennych. To jest to co oznacza yczenie: wypij si zdrowo, ale
25

BUDDYZM A MEDYCYNA w sensie, e ten sen da ci zdrowie. Za snem kryje si bardzo gboka informacja. Sen odwiea twoje ciao, usuwa ca toksyczno tego obsesyjnego nastawienia, ksztatuje na nowo ca energi, odbudowuje cakowicie struktur twojego ciaa energetycznego, poniewa powracasz do swojego rda. Kiedy wstajesz rano, czujesz si cakowicie zregenerowany. Z powodu nastawienia penego namitnoci, eby cigle co chwyta, ten sen jest zaburzony. Tracimy moliwo cakowitego zregenerowania naszego organizmu. Ostatnia, trzecia cz snu jest zwizana z wizjami. Jest zwizana ze stanem wizjonerstwa. Z tym, co bdzie miao miejsce w przyszoci. Musimy by bardzo uwani w stosunku do snu, ktry mielimy przed obudzeniem. To jest trzeci problem, ktry si zdarza. Trzy rzeczy: serce, ukad krenia zostaj dotknite, a trzeci objaw to toksyczno, ktra rozprzestrzenia si po caym ciele. Po to, aby utrzyma t iluzj ego, potrzebne s trzy rzeczy: przymienie umysu, lk i namitnoci, podanie. Gdy zbudowae ju budynek, to musisz go teraz chroni. Zaczynaj si karmiczne problemy. Jak dugo jeste przeraony i peen ignorancji, ale zajmujesz si samym sob, to podanie jest granic, gdy gdy jeste peen namitnoci, pasji, to moesz rwnie zrobi co dobrego, moesz da troch uwagi, troch czuoci. IV. Agresja Teraz pojawia si czwarta jako. Po to, eby broni tej caej struktury, stajesz si agresywny. W filozofii wschodu agresja jest uwaana za bardzo niebezpieczn trucizn umysow. Poniewa agresja najpierw zamiewa jasno umysu i nasila stan dwoistoci. Jeeli jeste peen agresji, nie jeste w stanie dostrzec acucha przyczynowo - skutkowego, ktry doprowadzi do tej sytuacji. Nawet nie jeste zainteresowany, eby to wiedzie. Kto moe przyj do ciebie i powiedzie: suchaj, on si zachowuje w ten sposb dlatego, e jego dziecistwo byo bardzo trudne, a pniej jako dziecko by bardzo chory, potem rodzice go bili. Wiele rzeczy si wydarzyo w tym liniowym zwizku przyczyny i skutku, ale gdy wpadasz w gniew, ju nie jeste w stanie tego dostrzega. Dlatego mwi si, e agresja nasila dwoisto. Zwiksza j. Wzmacnia twoje przywizanie ego. I przeciwstawia si tym czterem jakociom: mioci, wspczuciu, szczciu i rwnoci. Oznacza to, e mwisz i zachowujesz si, dziaajc przeciwnie do swojego ja. W filozofii wschodu traktuje si agresj jako bardzo siln trucizn dla umysu. Dlatego mistrzowie mwi: nie pozwl sobie by agresywnym, sprbuj zrozumie, dlaczego on albo ona zachowuj si w ten sposb, sprbuj zwikszy swoj tolerancj, swoj cierpliwo. W filozofii wschodu uywa si specjalnych metod, eby przeciwdziaa tej bardzo silnej trucinie. Agresja nasila dwoisto, niszczy nagromadzenie zasug. A nagromadzenie zasug jest bardzo wane, kiedy chcemy zrealizowa Krlestwo Boe. Jezus uj to w ten sposb: zanim pjdziesz do wityni zoy ofiar, id do ssiada i przepro go, i wtedy twoja ofiara bdzie przyjta. To jest bardzo wana nauka. Najpierw musimy naprawi swoje bdy, musimy si pojedna, musimy odtworzy to nagromadzenie zasug i wtedy mamy dostp do mdroci. Nie moemy si zachowywa jak barbarzyca rankiem i oczekiwa, e wieczorem bdziemy szczliwie medytowa. Co tutaj si nie zgadza. Zwaszcza jeeli chodzi o nienawi i agresj, gdy tak intensywnie zmagamy si ze swoim partnerem, to wieczorem nie bdziemy w stanie waciwie si modli. Lepiej jest przerwa modlitw i pj do swojego partnera i powiedzie: przedyskutujmy to, albo powiedzie: przepraszam, albo powiedzie: zachowaem si w niewaciwy sposb. Lepiej przerwa modlitw i natychmiast t spraw zaatwi. Nie powinnimy zbyt dugo zwleka
26

BUDDYZM A MEDYCYNA z omwieniem problemu, poniewa wtedy gromadzimy w sobie to napicie. Oczywicie nie naley by nadmiernie pobudzonym, kiedy wyraamy swoje uczucia, ale bardzo wane jest, aby bardzo szybko postawi spraw jasno. Konsekwencje nienawici i gniewu wpywaj na wtrob i pcherzyk ciowy, tworz w wtrobie i pcherzyku ciowym silny zastj energii i nadmiar ognia. Ludzie wybuchowi maj skonno do nadcinienia, skonno do blw gowy, skonno do udaru, skonno do posiadania gorzkiego smaku w ustach rano, skonno do zaczerwienionych oczu. Bdzie wystpowao wiele objaww, ktre s bezporednio zwizane w wtrob i pcherzykiem ciowym. Zwaszcza bl po bocznych stronach gowy. Te cztery negatywne emocje bd zaburzay krenie energii w wtrobie i pcherzyku ciowym. V. Zazdro Teraz pita emocja, bardzo subtelna - zazdro. Nie tylko jeste nieszczliwy, kiedy walczysz, eby zachowa t iluzj, ale jeszcze dodatkowo nie jeste w stanie by szczliwy, gdy kto inny jest szczliwy. Taka jest definicja zazdroci. Nie jeste w stanie by szczliwy, gdy kto inny jest szczliwy. Zazdro jest to szczeglnego rodzaju emocja, ktra tworzy w ciele to, co nazywamy wilgotnym gorcem. Poniewa bycie zazdrosnym oznacza po pierwsze mie takie pene obsesji nastawienie, ale mamy wtedy ostry umys. Ludzie zazdroni potrafi si wietnie skupi, oni naprawd potrafi si dobrze skoncentrowa. Maj bardzo ostry zmys obserwacji. I to prowadzi do wyprodukowania w ciele tego, co nazywamy wilgoci, poniewa ten ostry umys prowadzi do zablokowania w przewodzie pokarmowym. To jest fizjologiczn przyczyn wilgoci i luzu, i poniewa to nastawienie jest takie pene pilnoci, prowadzi do wytworzenia duej iloci gorca. To jest tak jak bicie motkiem zawsze w ten sam gwd. Dlatego mwimy, e zazdro jest kombinacj wilgoci i gorca. Fizjologiczne konsekwencje wcale nie s przyjemne. To jest bardzo trudna do leczenia choroba, poniewa bdzie ona atakowaa wasz wtrob, bdzie atakowaa strumie waszej krwi, atakowaa wasz skr, atakowaa wasze narzdy pciowe. Bdziecie mie rnego rodzaju, wilgotne, o nieprzyjemnym zapachu, wydzieliny. Objawy bd podobne do opryszczki albo do zapalenia wtroby, szczeglny rodzaj wysypek skrnych, przypominajce trdzik, z du iloci ropy i wydzieliny. Mamy objawy duego pomieszania, poniewa wilgo i gorco, ktre znajduje si w przewodzie pokarmowym, ale take w caym ciele, bdzie odwraca swj bieg i atakowa centralny ukad nerwowy. Bdziecie si zachowywa w szalony sposb. Maniakalne zachowanie jest bardzo blisko zwizane z wilgoci i gorcem. Bdziecie mieli bardzo dziwne impulsy w ciele i umyle. Kiedy spojrzycie w oczy takiemu pacjentowi, pomylicie: ojej, dzisiaj to jest katastrofa. Zazdro to jest taka dugotrwaa choroba. Zreszt, eby by zazdrosnym cay czas, to potrzeba bardzo duo wytrwaoci. Codziennie przygldasz si, co te ten twj ssiad robi, wstajesz o 3 rano eby go podglda, o 4 przygldasz si jego drzwiom wejciowym. Z zazdroci poczona jest wytrwao, e codziennie powtarza si ten sam film. Za tym uczuciem kryje si wielka moc. Trzeba j waciwie przeksztaci w pene wspczucia nastawienie. VI. Duma I wreszcie ostatnia zaburzajca emocja, ona jest jak korona, macie zamienie umysowe, jestecie w stanie paranoi, jestecie peni namitnoci, agresywni, zazdroni, a teraz jeszcze dla ukoronowania tego jestecie z tego dumni. Jestem dumny z tego caego pomieszania.
27

BUDDYZM A MEDYCYNA Czy to nie jest pikne? To jest naprawd jak korona. Duma w chrzecijaskiej tradycji jest uwaana za najwaniejsz zaburzajc emocj. W buddyzmie jest to bardziej nienawi i agresja, a w chrzecijastwie bardziej duma. To prawda, duma jest bardzo szczegln trucizn, poniewa bdzie to ostatnia emocja, ktr bdzie trzeba zwalczy. Poprzez medytacj, nagromadzenie zasug i mdro jestemy w stanie pozby si wszystkich pozostaych emocji. Robic to, rozwinie si pewn jasno umysu oraz pewn moc. Mona rwnie rozwin pewne magiczne waciwoci, to nastpuje kiedy zaczynamy postrzega wszystko jako sen, wtedy jestemy w stanie robi bardzo szczeglne rzeczy. I wtedy pojawia si duma. Patrzy na ciebie ucze, a ty w takim stanie jeste ju Guru. Ucze patrzy na ciebie i mwi: o, mj Guru, ty jeste takim piknym Guru, twoje lotosowe stopy pachn jak rane, itd. I nagle ty jako Guru reagujesz jak aba. Wiecie, jaki jest problem aby? aba nie moe pali, poniewa kiedy aba pali, wtedy wybucha. Poniewa aba potrafi zrobi tylko wdech, a nie jest w stanie zrobi wydechu. I wtedy ty jako Guru patrzysz na tych niezliczonych uczniw u twych lotosowych stp, i mwisz: to jest co bardzo szczeglnego, ja musz by naprawd, rzeczywicie wspaniay. Co szczeglnego moe si wydarzy, kiedy oni patrz na mnie w ten sposb. Duma. I wtedy mamy do czynienia z drabin Jakuba, ale w odwrotnym kierunku, w d. Kiedy patrzycie do Biblii, i patrzycie na kuszenie Chrystusa, trzy kuszenia, wszystkie trzy s oparte na dumie. Dostaem ksik od jednego z moich studentw, nowe tumaczenie Ewangelii, i oczywicie tumacz myla, e jednego kuszenia tu Chrystusowi zabrako, a wic wymyli czwarte, i wyobracie sobie jakie, pikna kobieta. Seksualne kuszenie. Nie. Nie dla takiego mistrza, nie na takim poziomie. Duma. Trzy kuszenia wystarczy. Diabe powiedzia: jeeli jeste synem Boga, to zrb to, skocz, zmie ten kamie w chleb. Dam ci ca moc. 40 dni na pustyni, to jest symboliczne znaczenie. To jest symbol mierci. Symbol mierci ego. Tak jak ydzi spdzili 40 lat na pustyni. To jest rwnie symbol. Symbol transformacji. Chrystus przeksztaci, pokona dum. W tym momencie osign najwyszy poziom. Duma jest to taka bardzo zwodnicza emocja, ktra atakuje wielu ludzi, ktrzy s na mistycznej ciece. Zaczynasz myle: o, moja medytacja bya dzisiaj bardzo dobra. Dzisiaj osignem bardzo gbok jasno umysu. Tak, z kadym dniem staj si coraz lepszy. Zaczynasz ka nalepki, definicje. I wtedy zaczynasz patrze na swoich przyjaci, oczywicie patrzc z gry, i zaczynasz uywa szczeglnych okrele. Nie jeste tak daleko jak ja. Nie masz mojego gbokiego zrozumienia witych pism. Ale przyjdzie taki czas, moe. To jest duma. Duma kreuje w organizmie sklerotyczny stan umysu. To bezporednio atakuje wasz centralny ukad nerwowy. Fizjologicznie tworzy to, co nazywamy bardzo gstym luzem, poniewa stajecie si sztywni. Wznosicie si ponad innych i patrzycie na nich z gry, rozszczepiacie, bierzecie sobie t cz mocy i mwicie: to jest moje. I to jest ostatnia emocja. Od umysowego przymienia dostajecie wilgoci. Od lku pojawia si u was wewntrzny wiatr. Od podania tworzy si gorco. Od agresji tworzy si ogie. Od zazdroci pojawia si w was wilgo i gorco, a od dumy gsty luz. Taka jest struktura ego oparta na stanie cakowitego braku poczucia bezpieczestwa. I to jest, przyjaciele, pocztek choroby. Choroba nie ma nic wsplnego z jedzeniem albo wpywami bioklimatycznymi, ale jest to w znacznie wikszym stopniu stan umysu. Tak wic na nowo musimy odkry nasz prawdziw natur, prawdziwy pocztek. To jest bardzo wane. Kiedy odkryjemy na nowo t prawdziw si i bogosawiestwo, ktre mamy wewntrz, to s najlepsze antybiotyki. Wtedy to przymienie umysu przeksztaci si w mdro tak jak przestrze. Nagle otworz nam si oczy i zobaczymy t bia si, ktra zawiera w sobie wszystko. Lk przeksztaca si w stan
28

BUDDYZM A MEDYCYNA cakowicie wolny od lku, poniewa nikt nie moe by zraniony, ty jeste wszystkim. Przywizanie i podanie zamienia si w stan doskonaego rozrnienia. Wasz umys staje si niezwykle wyostrzony, mwimy: umys jak miecz. Ju nie jestecie do niczego przywizani, wasz intelekt jest bardzo jasny. Agresja przeksztaca si we wspczucie, pene tolerancji i pilnoci. Agresja przeksztaca si w stan gbokiego zrozumienia. Te rozbite kawaki lustra umysu zlepiaj si na nowo i zaczynamy rozumie przyczyny i skutki. Jestemy wolni od wszelkiego osdu. Nie moecie osdza, poniewa rozumiecie. Zazdro przeksztaca si w aktywne wspczucie dla wszystkich ywych istot i w zdolno wykorzystania wszystkich rodkw, jakimi dysponujemy, po to, eby przynie ulg w cierpieniu wszystkim ludzkim istotom. Ta moc, sia, ktrej uywae wczeniej, eby ograniczy wolno swoich ssiadw i przyjaci, zostaje teraz przeksztacona po to, eby dawa wolno, eby dawa ogromne moliwoci. Duma przeksztaca si w stan cakowitej rwnoci. Ta rwno wszystkiego oznacza, e jeste w stanie zobaczy Krlestwo Boe we wszystkim, co ci otacza. Jeste w stanie widzie ekspresj tego pikna we wszystkim, od maego zwierztka do najwikszego zwierzcia. Dostrzeecie w kadym z nich to samo tchnienie ycia. Bdzie to oznaczao, e pomylicie dwa razy, zanim zerwiecie kwiat. Pomylicie dwa razy, zanim zabijecie jakie zwierz. Tak naprawd to nie bdziecie w stanie tego zrobi, poniewa zobaczycie to samo tchnienie ycia, t sam mio w tym. To nazywamy odkryciem na nowo tej mdroci, ktr ju posiadamy. I to jest to, co nazywamy zdrowiem. Nic wicej.

29

BUDDYZM A MEDYCYNA

30

BUDDYZM A MEDYCYNA Tematem dzisiejszego wykadu jest buddyzm i medycyna. Lepiej byoby go uj jako duchowo i medycyna. W czasach antycznych duchowo i medycyna byy ze sob zwizane, byy jednym. Nie istniao rozdzielenie midzy prowadzeniem mistycznego ycia a jednoczesnym usiowaniem ulenia w cierpieniu ludzkim istotom. Zgodnie z tradycj chrzecijask byo to obowizkiem. Nawet jeeli byo si mnichem, twoim obowizkiem byo pomc ludziom, leczy ich. Dlatego moemy powiedzie, e do okoo XII stulecia wszystkie klasztory w Europie byy na wp klasztorami, a na wp szpitalami dla ludzi bdcych w potrzebie, wymagajcych leczenia. Ale kilka historycznych zdarze odcio to powizanie pomidzy mnichami a wioskami. Niemal w kadym klasztorze bya apteka, nie tylko zarezerwowana dla mnichw, ale suca ludziom z okolicznych wiosek, wszystkim potrzebujcym. Pniej nastpiy zmiany, ktre sprawiy, e zabroniono mnichom leczy poza bramami klasztorw. Ale oczywicie niektrzy z nich mimo to leczyli dalej. Chocia oficjalnie nie wolno im byo tego robi. Istniaa mistyczna, chrzecijaska linia - Katarowie, ktrzy yli na poudniu Francji. Dzielili oni swj czas pomidzy modlitw, medytacj i leczenie ludzi. Mistrzowie tego zakonu zwani byli "ten doskonay". Mwili bardzo agodnym gosem, byli naladowcami witego Jana. Zostali zniszczeni w 1427 roku. Wierzyli w reinkarnacj. By to pierwszy rozdzia midzy duchowoci a medycyn. Drugi rozdzia nastpi pomidzy medycyn a farmacj. W zwizku z historyczn sytuacj zabronione byo lekarzowi przygotowywanie lekarstw dla swoich pacjentw. To by drugi rozdzia. Nastpnie nastpio trzecie rozdzielenie, gwnie wewntrz zachodniego systemu podziau, na specjalizacje. Jeste specjalist od serca, nerek, puc. Istota ludzka nie jest waciwie doceniana, nie jest postrzegana jako jedno, ale jako co podzielonego. Jeeli masz problemy z przewodem pokarmowym, idziesz do jednego lekarza; jeeli masz problemy emocjonalne, idziesz do innego. Tak dokona si trzeci rozdzia w linii tradycyjnej medycyny. Bardzo wane jest studiowanie historii, aby zrozumie to co si dzieje. Bo tak naprawd nie mona rozdzieli duchowoci, mistycznego sposobu ycia od medycyny, poniewa one wspistniej ze sob. T caociow struktur moemy odnale w Azji. Nie oznacza to, e Azjaci s lepsi ni my, ale wyglda na to, e potrafili te rzeczy utrzyma razem. W grudniu bylimy z In przez 5 tygodni na poudniu Indii, odwiedzalimy ajurwedyjskich lekarzy, a take specjaln lini lekarzy, nazywanych Siddha. Jest to nawet bardziej mistyczna linia ni ajurwedyczna. Bycie z nimi byo czym wspaniaym. Sami zbierali zioa i robili leki, przygotowywali rnego rodzaju receptury dla swoich pacjentw i wszyscy z nich praktykowali Jog i medytacj. Panowaa niezwykle spokojna atmosfera, kiedy towarzyszylimy im w ich praktyce. Oczywicie musz przyzna, e byli bardzo zajci. atwiej jest postawi diagnoz i powiedzie: id teraz do apteki. A oni spdzali sobot i niedziel zbierajc zioa i sporzdzajc bardzo skomplikowane receptury. Ich zwizek z pacjentem by wyjtkowy, poniewa pacjent mia wraenie, e styka si z kim nie tylko wyksztaconym w relatywnej wiedzy, ale z kim, kto ma pojcie na temat wiedzy absolutnej. Pacjent moe otworzy swoje serce i mwi na tematy bardzo dogbne, a nie tylko: boli mnie gowa i bol plecy, ale rwnie: czuj si bardzo nieszczliwy. I tylko jeli prowadzisz bardzo mistyczne ycie, moesz udzieli dogbnej, sigajcej korzeni odpowiedzi. Dlaczego jest tak wane dla lekarza, aby prowadzi mistyczne ycie? Oczywicie, jest to wane dla kadego, nie tylko dla lekarzy. Dlaczego jest tak wane dla lekarza, aby medytowa, praktykowa, modli si? Po to, aby otrzyma inspiracj, aby otrzyma moc i bogosawiestwo. Zawsze wtedy moesz znale lepsze receptury, ktre skuteczniej
31

BUDDYZM A MEDYCYNA dziaaj. Wtedy znajdziesz nowe punkty akupunktury, kombinacj, ktra lepiej dziaa. Ale inspiracja jest dana tylko tym, ktrzy maj wspczucie. Zawsze osigniecie taki punkt, gdzie wiedza wzgldna ma swoj granic. A inspiracja jest nieograniczona. Oznacza to, e kiedy przychodzi pacjent, z powodu twojego stanu mioci i otwarcia potrafisz poczu to, co on czuje, rozumiesz jego potrzeby, widzisz jakie ma problemy. S te tacy lekarze, ktrzy s w stanie "zobaczy" od razu waciw receptur. Nawet jeeli jeste ograniczony swoj relatywn wiedz, to w takiej chwili otrzymujesz natchnienie i mwisz oraz robisz to, co trzeba. Nie mwi oczywicie, e nie powinnimy si uczy. Musimy si uczy. Ale bez bogosawiestwa, bez inspiracji nic gbokiego nie moe si zdarzy. To zaufanie midzy lekarzem a pacjentem jest moliwe tylko wtedy, kiedy lekarz przez swoj postaw jest w stanie go wyrazi. Zawsze mwi swoim studentom: diagnostyka z pulsu nie jest trudna. A oni mwi: tak mwisz, bo j znasz. Nie, mwi, diagnostyka nie jest trudna, jednak macie z tym problemy, poniewa nie moecie si skupi. Wasz umys jest niespokojny. Trzymacie swojego pacjenta za nadgarstek, a wasz umys jest gdzie daleko. Pacjent opowiada o swoich problemach, a wy nawet na niego nie patrzycie. Miaem takie dowiadczenie z setkami studentw. Pacjent by obecny na wykadach i przez godzin opowiada o swoich problemach. Chwil pniej zadaem pytanie studentowi: jaki jest kolor warg pacjenta, jaki jest kolor jego twarzy. Nic. Oni nic nie zaobserwowali, nie byli wystarczajco wiadomi. T uwano, to obserwowanie mona rozwin w sobie tylko wtedy, gdy prowadzi si mistyczne ycie. Nie ma moliwoci mistycznego rozwoju bez uwanoci, bez wiadomoci. Najpierw rozwi swoj uwano, swoj wiadomo, a rzeczy wtedy bd si dziay. Ale jeli nie masz tej uwanoci, to nawet gdy masz wiele wiadomoci, nie bdziesz w stanie waciwie jej zastosowa. I dlatego mwi: diagnostyka z ttna nie jest skomplikowana, ale kiedy badasz ttno, jeste kim innym i jeste gdzie indziej. Nie znajdujesz si cakowicie tu i teraz. Kiedy tybetaski mistrz bada twoje ttno, mwi o prawdziwym tybetaskim mistrzu, przez krtk chwil czas nie istnieje. On przyjmuje ciebie w swoj przestrze szczcia, jasnoci, spokoju. Gdy zdarzy si wam, e tybetaski mistrz bdzie bada wasze ttno, odczujecie w tym momencie, e jego umys jest tak spokojny jak ocean. A mwi tylko o diagnozie. Gdy zajmujecie si leczeniem, masaem, akupunktur, zwaszcza akupunktur, jest w tym co magicznego. Bardzo niewiele osb moe sta si prawdziwymi mistrzami w akupunkturze, poniewa mwimy, e akupunktura jest jak spotkanie z umysem pacjenta. Kiedy wbijacie ig, musicie skoncentrowa si i musicie za pomoc swojego umysu poda za Qi swojego pacjenta. Swoj rk i ig wchodzicie do wntrza jego energetycznej struktury. Jeeli macie pomieszany umys, to spowodujecie tylko pomieszanie. Nawet jeli jest to waciwy punkt. Jeeli wasz umys jest spokojny i jeeli wasza intencja jest pena wspczucia, to wydarzy si co dobrego. Jeeli kto robi mi akupunktur, to wybieram wanie tak osob. Kiedy wicz akupunktur z moimi studentami, dzieje si bardzo mieszna rzecz, bo oczywicie oni s przestraszeni, wbijaj ig z napiciem, z lkiem, nawet z agresj. I jeeli przez 4-5 dni robicie akupunktur w ten sposb, to widzicie, e niektrzy studenci staj si agresywni, a inni przygnbieni. Jeden ze studentw, ktry by nakuwany przez kolegw, powiedzia: mam dosy, nigdy wicej nie dam sobie wbija igie. Zapytaem dlaczego. - To z powodu tej dziewczyny, ktra mnie nakuwaa. Okazao si, e dziewczyna bya tu przed miesiczk, jej Qi byo zablokowane, bya w nieszczliwym nastroju i dlatego tak si stao. Nastpnego dnia pozwoli jej sprbowa jeszcze raz, poniewa by peen wspczucia. Mwi o tym aby zobrazowa, e leczenie i diagnoza potrzebuj duej
32

BUDDYZM A MEDYCYNA uwanoci i wspczucia. I to s jakoci, ktrych oczekuj od moich studentw. Dlatego wielcy mistrzowie wszystkich linii przekazu medycznego praktykowali medytacj. Czy wemiecie medycyn ajurwedyjsk, tybetask czy chisk, tak jest we wszystkich przekazach, a take w Europie. Nie mwi dzisiaj tylko o medycynie chiskiej. Dlaczego chorujemy? Jakie s przyczyny chorb? Dlaczego choroby przydarzaj si? Czy moliwe jest bycie cakowicie zdrowym? Choroba jest wyrazem pewnego znieksztacenia. apiemy co niewaciwego. Chwytamy niewaciw tosamo z tego powodu, e nie wiemy, kim naprawd jestemy. Uywamy rnego rodzaju mentalnych projekcji, eby uzyska poczucie bezpieczestwa. Nie wiem kim jestem, ale przynajmniej jestem tym ciaem. To jest pierwsze utosamienie, jakie ma miejsce. Nie znam prawdziwego siebie, nie znam swojej natury Buddy, nie znam swojego Chrystusowego potencjau, ale przynajmniej jestem tym ciaem. To jest pocztek cierpienia. Cierpienie jest rozszczepieniem, znieksztaceniem, projekcj przeszoci i przyszoci, jest pomidzy pamici a nadziej. A to utosamienie z czasem staje si coraz bardziej subtelne. Utosamiamy si ze swoimi uczuciami i oczywicie wierzymy, e jestemy tym uczuciem. Wierzymy, e jestemy tym uczuciem szczcia i nieszczcia, a szczytem tej sytuacji jest to, co okrelamy jako koncept. To rodzaj krystalizacji naszej wasnej ignorancji. Ale oczywicie rozumiemy, e czujemy si nieszczliwi i jestemy na tyle inteligentni, eby powiedzie, i rnego rodzaju zaburzone emocje s przyczyn mojego nieszczcia. A wic mwimy: niedobrze jest wpada w gniew, niedobrze jest by zazdrosnym. To, e mamy wiele przywiza, jest rzeczywicie zym nawykiem. Czyli musz si ich pozby. Tak mwi nasze ego. Ale jednoczenie mwi ono: zostaw sobie troch czasu, nie spiesz si, bo jeli ju nie bdziesz gniewny albo zazdrosny, nie bdziesz wiedzia, kim jeste. To jest to, co okrelamy jako schizofreniczna sytuacja. Przychodzi do mnie pacjent i mwi: bardzo atwo wpadam w gniew, wiem, e to le by rozgniewanym i chc si pozby tego gniewu. Wic mwi: no to zrb to, nie tylko opowiadaj o tym. Prbuj, ale to trudne. Wiem, e to trudne, bo z jednej strony mwisz, e chcesz, ale wewntrz, w rodku, mwisz nie. Jedyn rzecz, jakiej chcesz, jest rozrywka. Bo po to, aby rzeczywicie pozby si wszelkiego rodzaju zaburzajcych emocji, jedyn moliwoci, aby si ich pozby, jest cierpienie. Bez cierpienia nie ma na to adnych szans. Taki jest sens cierpienia w naszym ludzkim yciu. Chyba, e dowiadczylimy wszystkiego, a do ostatniej kropli. Wtedy nie bdziemy w stanie zmieni si, musimy przej przez zo a do koca. Musimy przej przez gniew a do koca. Musimy w peni dowiadczy tych zaburzajcych emocji tak, ebymy byli w stanie powiedzie: tak, teraz mam dosy. Jestem gotowy do zmiany, poniewa nie mog ju duej tego robi. Nie ma moliwoci transformacji w poowie drogi. W poowie drogi jest tylko rozrywka. A wic poprzez utosamianie si cierpimy. Chc, abycie uwiadomili sobie, e podstaw wszystkich zaburzajcych emocji jest lk. Lk jest pierwsz emocj, ktra pojawia si, jak tylko projektujemy siebie w jaki fenomen, w jakie zjawisko. Ktrego dnia otworzyem ksik na temat psychologii i wewntrz byo bardzo adne zdanie, ktre wywaro na mnie ogromne wraenie: "Im wicej masz lkw, tym dalej jeste od Boga". To prawda, poniewa lk jest rzeczywicie wyrazem ignorancji. Dlaczego przydarza nam si lk, dlaczego si zjawia? Dlatego, e nawet mimo i nie wiemy kim jestemy, nawet jeli jestemy cakowicie w swoim pomieszaniu, w swej frustracji, wiadomie lub podwiadomie czujemy, e wszystko si zmienia, e jest chwilowe. Nie ma nic, czego mona si trzyma. Nic, co mona utrzyma. Nic, co mona zatrzyma. Nawet nie
33

BUDDYZM A MEDYCYNA jest tym nasze ciao. Nawet nie ten nastrj, ktry mamy. Dlatego kady ma przewleke uczucie niepewnoci, poniewa cay czas polegamy na rzeczach, ktre s chwilowe, nietrwae, nie szukamy rzeczywistoci, ale iluzji. Patrzymy na zewntrz, a nie do rodka. Dlatego wszyscy jestemy przeraeni. Lk jest podstaw wszystkich emocji, ktre pojawiaj si pniej. Musicie zrozumie, e lk jest najgbsz emocj, jakiej kiedykolwiek doznacie. I dlatego, e jestemy peni lku, wpadamy w gniew. Nie jestemy w stanie poradzi sobie z sytuacj, boimy si i wtedy wpadamy w gniew. Tak samo z zazdroci. Boimy si kogo kocha, boimy si by sami i dlatego stajemy si zazdroni. To samo z dum. Boimy si utraci nasz pozycj, dlatego stajemy si dumni. Kiedy rzeczywicie zajmiemy si badaniem tych rnych zaburzajcych emocji, okae si, e gdzie w gbi, w tle, czai si lk. Poniewa lk jest podstaw, z ktrej powstaj wszystkie inne rodzaje emocji. A lk sam w sobie jest wyrazem naszej podstawowej ignorancji, e nie wiemy, kim naprawd jestemy. Kiedy patrzymy na rnego rodzaju emocje, powinnimy rozway lk jako najpotniejsz z nich. Lk narusza stabilno nerek. A nerki s narzdem konstytucjonalnym. Tworz rwnowag pomidzy Ogniem a Wod w naszym ciele. Lk podwaa nasz konstytucjonaln si, skraca ycie i tworzy wewntrzny wiatr, jak drenie, jak palpitacje, jak bezsenno. Taka jest potga strachu. Lk rozszczepia energi nerek w taki sposb, e Ogie porusza si w gr, a Woda w d. Stajemy si czerwoni na twarzy, a nasze stopy s zimne. Energie trac swoj si i nie moecie kontrolowa pynu. Ogie zwiksza si w sercu i macie palpitacje, a wic jest to jedna z wanych przyczyn chorb - lk. Gniew dotyka waszej wtroby i pcherzyka ciowego, zwiksza Ogie w tych narzdach. Dlatego osoby gniewne z wybuchowym temperamentem maj gorc wtrob. Moe to by przyczyn nadcinienia. Zazdro wytwarza wilgo i gorco w ciele, bardzo trudne do leczenia. Jest przyczyn opryszczki, cukrzycy i wielu innych objaww zapalenia wtroby. Oczywicie moecie powiedzie: zostaem zakaony. Ale nic nie dzieje si ot tak, zawsze dostajesz to, czym jeste. Zawsze spotykasz to, co wiesz. Poniewa moesz rozpozna tylko to, czego dowiadczye. A ironia tej sytuacji polega na tym, e jeste zazdrosny, masz umysowe wilgotne gorco i szukasz poywienia, ktre powoduje wilgo i gorco. I bdziesz jad dokadnie to, co zwiksza wilgo i gorco. Masz gorcy temperament, jeste gniewny i potrafisz rozpozna tylko poywienie, ktre ma duo gorca. Nie ma czystego, spontanicznego instynktu, s tylko ze nawyki oparte na ignorancji. Jeeli jeste dumny, bdziesz mia bardzo gsty luz w ciele i moesz mie miadyc, a nawet starcze otpienie. Jeeli masz wiele poda, bdzie to wpywao na twoje serce i ukad krenia, bdziesz mie toksyczne gorco wewntrz. Bdziesz le spa, twj umys bdzie pomieszany i ktrego dnia staniesz si nawet neurotyczny albo psychotyczny. Czy widzicie ten zwizek midzy stanem umysu a nawykami? Macie pewien stan umysu i przyjmujecie taki rodzaj poywienia, ktry ten stan wzmacnia. A wic jak jest moliwe oddzielenie medycyny od duchowoci, jak moliwe jest rozdzielenie medycyny od mistycznego sposobu ycia? Nie jest to moliwe. Poniewa prawdziwe leczenie jest bardzo dogbne, nie moesz oczekiwa zdrowia bez medytacji i modlitwy, ale z bardzo czyst motywacj.

34

BUDDYZM A MEDYCYNA Czym jest zdrowie? Zdrowie to nic innego jak to, czym jestemy. Jestemy zdrowi - jestemy czym ponadczasowym. To nigdy si nie narodzio, nigdy nie narodzilimy si i nigdy nie umrzemy. Ciao ulegnie zniszczeniu, ciao moe by chore, ale my nie jestemy tym ciaem. A wic prawdziwe zdrowie jest realizacj, prawdziwe zdrowie ma zwizek ze zrozumieniem, nie ma nic wsplnego z kliniczn ocen. Moemy by dogbnie zdrowi i mie nowotwr, moemy by cakowicie zdrowi i mie reumatyzm. Ale ty wiesz, e nie jeste tym reumatyzmem, wiesz, e nie jeste tym nowotworem. Bardzo czsto jestem pytany na konferencjach: nie rozumiem tego twojego mwienia o owieceniu i tak dalej... Przecie tak wielu wielkich mistrzw umaro na raka. Odpowiadam: widz, e nie rozumiesz, bo nie mwimy o tym samym zdrowiu. Mog da wam inne wyjanienie. Stan braku ego oznacza, e ciao rozpada si szybciej ni powinno. To jest fakt. Niezwykle trudno jest dla istot owieconych utrzyma swoj posta, poniewa taka osoba nie ma adnych pragnie. Czy moecie sobie wyobrazi ycie bez adnych poda? To jest trudne. Nagle czujemy si jak w wielkiej przestrzeni, w stanie depresji. To jest jedna z przyczyn depresji. Jeeli wyczerpae wszystkie swoje zmysy w rnego rodzaju przyjemnociach, to co pozostaje? Powiniene strzeli sobie w eb. A wic w tym stanie penej realizacji nie masz adnych pragnie i nie jeste tym ciaem. Studenci musz troszczy si o ciao mistrza, bo inaczej ono si rozpadnie, poniewa mistrz bdzie pozostawa w stanie penego Samadhi bez picia i jedzenia. Uczniowie musz si troszczy o swoich mistrzw. Poniewa ciao zuywa si szybciej. Jest wiele tego typu przykadw chrzecijaskich, jak rwnie azjatyckich. Nie widz adnej sprzecznoci pomidzy pen realizacj swojego ponadczasowego potencjau i jednoczenie tym, e kto ma kaszel. W tym momencie identyfikacja jest rna. A wic zdecydowanie nie jest moliwe oddzielenie tego mistycznego nastawienia od medycyny. Bo inaczej zajmowalibymy si tylko postaci, tylko narzdami, tylko czym materialnym, jedzeniem, praktycznym leczeniem, ale przyczyny nigdy nie byyby leczone. Poszukiwanie przyczyn to jest poszukiwanie szczcia. Jeeli jako lekarz jestecie w peni tak nastawieni, moecie przekaza iskierk tego wraenia swojemu pacjentowi. Zamiast tylko leczy bolesne miesiczki lub zesp napicia przedmiesiczkowego, powiecie wtedy: porozmawiajmy lepiej o czym powaniejszym. Pani odczuwa silny bl przed miesiczk, wic pomwmy o Pani frustracji. To jest pierwszy krok. Czyli trzeba wej gbiej w leczenie. Oczywicie pacjent musi by na to otwarty. Lekarz powinien mie odpowiednie cechy, eby co przekaza. Poniewa inaczej lekarz nigdy nie bdzie mia zdolnoci uczynienia kogo zdrowym. Jedyne co bdziemy w stanie zrobi, to przynie pewn ulg. Bardzo wane jest, aby to zrozumie. Nie usiujemy zbawi wiata, nie prbujemy uczyni kadego pacjenta zdrowym. Mamy tylko nadziej, e pacjent zdobdzie si na otwarcie umysu, e zacznie szuka czego waniejszego ni choroba. Tematem dzisiejszego wykadu jest buddyzm i medycyna, ale wolabym raczej uj to w inny sposb: mistyczny sposb ycia i medycyna, poniewa mistyka nie ma nic wsplnego z religi. Dlatego wol sowo mistyczny od sowa religijny. Lubi to sowo, bo mam poczucie prostoty i wierz, e mistyczne ycie jest czym prostym, rozwija poczucie uwanoci, wiadomoci, dogbnej wiadomoci - kim jestem, kto to robi, kto czu si zraniony, kto jest nieszczliwy, kto si modli, kto mwi mantry, kto medytuje. Bezporednia wiadomo dotyczca siebie. Nie potrzebujecie adnego otarza, nie potrzebujecie adnych figurek, ale cigej uwagi.

35

BUDDYZM A MEDYCYNA Z tego rozwijaj si takie cechy jak mio. Nie mwi o podaniu. Podania s wyrazem ignorancji. W podaniu kryje si chwytanie czego i trzymanie. W mioci jest poczucie wolnoci. Wielu ludzi miesza podanie z mioci. Mwi: kocham mojego ma, kocham moj on. Nie, to jest tylko podanie. Kiedy ona mwi: nie chc z tob spa dzisiaj w nocy - wpadacie w gniew. Jeeli wemiecie monet, z jednej strony jest podanie, a z drugiej agresja. Nie dostalicie tego, co chcielicie i jestecie jak dziecko, wpadacie w gniew. Mio jest jakoci bardziej czyst, poniewa to jest wolno. Nastpna cecha to wspczucie. Nazywamy je aktywn czci mioci. Wspczucie w sercu to brak egoizmu. Oznacza to, e nasza dziaalno, to co robimy, jest spontaniczne, a nie opiera si na rozrnieniach: ten jest bogaty, ten jest biedny, ten jest wany, ten nie jest wany. Trzecia cecha to rado. Jeli nie ma radoci to oznacza, e nie ma zrozumienia. Im bardziej znasz siebie, tym lepiej si bawisz. wita istota to szczliwa istota. Nie mona mwi o Bogu i wyglda smutnie. Kto chciaby mie takiego Boga? Rado jest bardzo wana. Gboko wierz, e Chrystus mia w sobie wiele radoci, podobnie jak Budda. Jak wiele owieconych istot. Rado jest trzeci cech, ktra jest niezwykle wana. Nastpna warto to rwno. Wolny od pamici i nadziei. Wolny od jakiejkolwiek projekcji zwizanej z przeszoci i przyszoci. Rwnowaga oznacza stan cakowitej wiadomoci tu i teraz. Te cztery jakoci: mio, wspczucie, rado i zrwnowaenie to jest to, czym jestemy. Jest to potencja, ktry uwalnia si, kiedy wchodzimy w kontakt z prawdziwym sob. To jest nasz prawdziwy dom. To jest zdrowie. To jest prawdziwa medycyna. To jest ten ponadczasowy antybiotyk. A wic jeszcze raz. Czy jest moliwe rozdzielenie mistyki i medycyny? Zdecydowanie nie. One s jednoci.

36

MEDYTACJA NA PI WIATE Obserwujemy nasz wdech i wydech. Patrzymy na to, co zdarza si w naszym umyle, bez rozrniania. Bez chwytania czegokolwiek i bez odpychania. Staramy si zawrze wszystko, co dotyczy przeszoci i przyszoci, w tym momencie. A teraz przed nami pojawia si ta Boska posta, do ktrej czujemy najwiksze przywizanie. Jeeli jestemy buddyst, pojawia si przed nami posta Buddy. A jeeli jeste chrzecijaninem, wizualizujemy przed sob posta Chrystusa. W obu tych przypadkach wane jest, aby widzie w tych postaciach wyraz prawdy, ostatecznej prawdy. Ich ciao jest przezroczyste i promieniujce. I odczuwamy to ogromne pole energii i bogosawiestwa. Staramy si zwizualizowa t posta tak wyranie, jak tylko to jest moliwe. Wyraamy nasz wdziczno tymi sowami: Ty jeste wyrazem ostatecznej rzeczywistoci. Daj nam swoje bogosawiestwo. Daj nam swoj inspiracj. Tak, abymy byli w stanie waciwie pomc wszystkim ywym istotom. Tak, abymy byli w stanie zrealizowa prawdziw natur naszego umysu. Po modlitwie tymi sowami, ta boska posta przed nami promieniuje jeszcze wikszym wiatem. A teraz z czoa tej postaci promieniuje biae wiato, wpywa do naszego czoa i cakowicie wypenia nasze ciao. Poprzez bogosawiestwo tego biaego wiata wszystkie negatywne skutki, ktre byy wynikiem ksztatu, zostaj oczyszczone. Nasze ciao staje si cennym instrumentem do pomocy i ochrony. I poprzez bogosawiestwo biaego wiata pierwotna ignorancja i przymienie naszego umysu zostaj oczyszczone. I odkrywamy na nowo to, co nazywamy mdroci przestrzeni. Jednoczenie z biaym wiatem syszymy wibracj: OOOMMMM. A teraz z garda boskiej postaci przed nami promieniuje czerwone wiato i wpywa do naszego garda. Oczyszcza nasz mow. Daje nam moliwo i umiejtno mwienia tego, co naprawd pomaga. Wchaniamy czerwone wiato i czujemy, jak ono oczyszcza i przetwarza nasz orodek mowy. Poprzez bogosawiestwo czerwonego wiata odzyskujemy mdro rozrniania rzeczywistoci od iluzji, rzeczywistej od wzgldnej prawdy. Bogosawiestwo czerwonego wiata oczyszcza nas od poda i od przywizania. Wszystkie namitnoci i wszystkie uzalenienia zostaj oczyszczone. I jednoczenie z czerwonym wiatem syszymy wibracj: AAAAHHHH. A teraz z serca tej boskiej postaci przed nami promieniuje bkitne wiato do naszego serca. Oczyszcza nasz umys, oczyszcza nienawi i agresj. Czujemy, jak silny strumie bkitnego wiata wchodzi do naszego serca i cakowicie wypenia nasz klatk piersiow. Poprzez bogosawiestwo bkitnego wiata moemy odzyska na nowo mdro jak zwierciado. Mdro, ktra pomoe nam dowiadczy przyczyn i skutkw, ktre kryj si poza zachowaniem. Poprzez bogosawiestwo bkitnego wiata stajemy si coraz bardziej cierpliwi, pilni i tolerancyjni. Nadmierne mylenie i obsesyjne nastawienie zostaj oczyszczone. I jednoczenie z tym wiatem syszymy wibracj: HUNG. Czasami widzimy wicej wiata, a czasami syszymy wibracj. Jest dobrze tak, jak jest. Nie usiujemy uchwyci tego wiata, a tylko je wchon. I rozluniamy si.

37

MEDYTACJA NA PI WIATE A teraz z ppka tej boskiej postaci przed nami promieniuje zote wiato, zociste wiato, ktre wpywa do naszego ppka. Poprzez bogosawiestwo tego zocistego wiata duma zostaje oczyszczona. Jestemy w stanie dostrzega wszystko jako rwne w swoim potencjale. Znika rozrnianie, ocena za pomoc sw, zachowania, znika. I dziki bogosawiestwu tego zocistego wiata jestemy w stanie dostrzega pikno i bogactwo stworzenia. Jestemy w stanie zobaczy ducha mioci i wspczucia, ktry kryje si za wszelkim stworzeniem. Jednoczenie ze zotym wiatem syszymy wibracj: SSSSOOOO. A teraz z tajemnego miejsca tej boskiej postaci przed nami, pod ppkiem, promieniuje zielone wiato do naszego sekretnego miejsca. Poprzez bogosawiestwo zielonego wiata lk i zazdro znikaj. Uczucie braku poczucia bezpieczestwa zostaje oczyszczone. I to odczucie, e musimy kontrolowa ludzi wok nas, i e jestemy nieszczliwi, kiedy oni s szczliwi, znika. Przez bogosawiestwo zielonego wiata pojawia si mdro, ktra jest w stanie uczyni wszystko. Otrzymujemy ogromn moc. T mdro, ktra pozwoli nam zastosowa wszystkie nasze zdolnoci, umiejtnoci i rodki, aby uwalnia ywe istoty od cierpienia. Ten orodek jest bezporednio zwizany z dobroczynnymi skutkami dla wszystkich ywych istot. Jednoczenie z zielonym wiatem syszymy wibracj: HHHHAAAA. A teraz wszystkie pi wiate zlewa si razem, biae wiato oczyszcza ignorancj, czerwone oczyszcza przywizanie, podanie, bkitne oczyszcza agresj, te oczyszcza dum, zielone oczyszcza lk i zazdro. Jednoczenie z picioma wiatami syszymy pi rodzajw wibracji: OM - w naszej gowie; AH - w naszym gardle; HUNG - w naszym sercu; SO - w naszym brzuchu; HA - w naszym tajemnym miejscu. Bardzo wyranie widzimy promieniujc bosk posta przed nami. A teraz, aby pozby si wszelkiego dwoistego spojrzenia, i eby osign ten stan prawdziwej rzeczywistoci, boska posta przed nami rozpuszcza si w wiato. I wszystkie te przepikne, tczowe wiata stapiaj si z nami. Pozostajemy w tym stanie bez rnicowania, w tym stanie cakowitego zjednoczenia z bosk postaci, ktr najbardziej kochamy. Prawda wewntrz i na zewntrz staa si jednoci. Pozostajemy przez chwil w tym stanie, ktry jest poza sowami. A teraz wok nas znowu pojawia si wiat, ale teraz wyposaony w te cztery jakoci: mioci, wspczucia, stanu szczcia i radoci, i stanu cakowitej rwnoci. Teraz dzielimy si zasugami tej medytacji, naszego dzisiejszego spotkania ze wszystkimi ywymi istotami. yczc im, eby byy wolne od cierpienia i przyczyn cierpienia, aby zrealizoway szczcie i przyczyn szczcia. Aby zrealizoway prawdziw przyczyn szczcia, jak jest zrozumienie wasnego umysu. A teraz agodnie budzimy si z tego stanu penej radoci i spokoju. Staramy si spojrze oczami tej boskiej istoty, sysze to co ona syszy. I jestemy teraz uwieczeni tymi picioma mdrociami, wolni od wszystkich negatywnych emocji.

38

MEDYTACJA NA PI WIATE Komentarz do medytacji na Pi wiate Chciabym dzisiaj omwi medytacj, ktr wykonaem w dniu wczorajszym. Szczeglnie chciabym pomwi o transformacji, jaka nastpuje, kiedy wchaniacie wiato. Ta medytacja "Piciu wiate" nie jest moim wytworem, ale jest to linia przekazu, ktra ma kilka tysicy lat. Ten rodzaj medytacji moe by zastosowany do kadej boskiej postaci, do ktrej chcecie to zrobi. Pamitajcie, przed kad medytacj mwi, e kady musi sam zdecydowa, o ktrej boskiej istocie bdzie medytowa, poniewa nie ma sensu medytowa o boskiej istocie, z ktr nie czujemy adnego zwizku. Wiem, e w Polsce macie bardzo gbokie przywizanie do Chrystusa, wic powinnicie o nim medytowa. Tak czy tak, syszaem, e obaj: Budda i Chrystus, mieli dobr zabaw. Kiedy stosujecie ten typ medytacji, musicie by wiadomi, e: po pierwsze, pracujecie nad orodkami energetycznymi, ktre nosz nazw czakramw, co oznacza koo. Jest wiele ksiek na ten temat, ale nie mona nauczy si medytacji na czakramy z ksiek, to musi by bezporedni przekaz od yjcego czonka danej linii przekazu. Kolory, ktre wystpuj w medytacji, to jest owoc bardzo gbokiego dowiadczenia. Kiedy bdziecie dowiadczali wibracji, wtedy zobaczycie, e kada z tych wibracji wpywa na konkretny orodek. Jest system oparty na siedmiu czakramach, ale w tybetaskiej tradycji jest pi czakramw (dwa grne i dwa dolne s uwaane za jeden); po drugie, bardzo wane jest przygotowanie do medytacji, przyjcie odpowiedniego nastawienia. Nader wane jest rozwaenie 4 nieograniczonych jakoci, jakie maj owiecone istoty. To jest taka medytacja w sensie rozwaania, kiedy rozmyla si nad czterema wanymi sprawami. Rozmylacie nad sensem mioci, wspczucia, radoci, rwnoci. To jest bardzo dobry pocztek medytacji. Po to, eby zwikszy si naszej medytacji, zwikszy jej moc i nasz pilno, trzeba medytowa nad czterema mylami. To jest szczeglny trening umysu. Najpierw rozmylamy nad t wielk szans, ktra zostaa nam teraz dana. Mamy cenne, ludzkie ciao i mamy wszystkie moliwoci do medytacji. To s bardzo gbokie myli, myli pene wdzicznoci. Jestecie wdziczni, e urodzilicie si w miejscu i czasie, gdzie moecie praktykowa i e macie moliwoci zastosowania tego. Jestecie wdziczni swojej matce, ktra daa wam ciao, ojcu, ktry da wam poczucie bezpieczestwa poprzez swoj prac. A wic pierwsze myli, to s myli pene wdzicznoci, to jest myl: dzikuj. Nastpnie rozmylacie nad nietrwaoci. Rozmylanie nad nietrwaoci prowadzi nas do gbokiego zrozumienia, e niczego nie potrafimy zatrzyma. Nawet jeeli woymy wiele wysiku w to, eby utrzyma to ciao w zdrowiu, to zawsze co si wydarzy. Kiedy przyjrzycie si swoim dzieciom i rodzinie, dojdziecie do wniosku, e jedyn rzecz, ktra jest trwaa, jest nietrwao. Kiedy bdziecie rozmyla nad nietrwaoci, zrozumiecie gbokie przyczyny, podoe lku. I jeszcze jedna rzecz jak zrozumiecie, to e moecie umrze w kadej chwili, w kadej chwili moecie opuci to ciao. Dlatego nie jest rozsdne stwierdzenie, e ja bd medytowa, kiedy bd mia 60 czy 70 lat, wtedy kiedy bd mia wicej czasu. Poniewa moemy umrze w kadej chwili, decydujemy si praktykowa ju tu i teraz. A wic medytujc o mierci zwikszamy swoj pilno. Nie jest to pilno wynikajca ze stanu paniki. Jest to bardziej stan gbokiego zrozumienia.

39

MEDYTACJA NA PI WIATE Trzecim jest rozmylanie nad przyczyn i skutkiem. Rozmylacie nad przyczyn i skutkiem. Chodzi o to, eby zrozumie, e wszystko co jest wytworem naszego ciaa, umysu i mowy bdzie miao swoje konsekwencje. To jest w Biblii okrelone jako gniew, zemsta Boga. To jest to, co okrelamy karm. Jeeli naprawd rozumiesz prawo przyczyny i skutku, to rozumiejc je jeste w stanie zwikszy nagromadzenie zasug. Powinnimy si zachowywa tak waciwie jak to tylko moliwe w odniesieniu do ciaa, umysu i mowy. Zrobienie czego dobrego na poziomie fizycznym nie jest takie trudne. Powiedzenie czego miego jest ju trudniejsze, a mylenie czego dobrego jest jeszcze trudniejsze. Najwikszym problemem ludzkoci jest to, e uywa swojego orodka mowy do zych celw. A wic usiujemy utrzyma waciwe nastawienie naszego ciaa, umysu i mowy. Czwartym jest medytacja nad cierpieniem, albo uywajc innego okrelenia, medytacja nad ludzk frustracj. Zastanawiamy si nad tym, jaka jest przyczyna tego, e ludzkie istoty s tak sfrustrowane i nieszczliwe: po pierwsze s nieszczliwe, bo nie dostaj tego, czego pragn; po drugie dlatego, e trac to, co maj. To s zewntrzne przyczyny cierpienia, ale s take gbsze przyczyny cierpienia, to jest gbokie niezrozumienie swojej prawdziwej natury. Cay czas bez ustanku chwytamy iluzj. Medytujc nad tym ostatnim punktem zwiksza si wspczucie. Wspczujce nastawienie do wszystkich czujcych istot i stan rwnoci. Zaczynamy rozumie, e nasi przyjaciele, wszystkie czujce istoty, chc tego samego co my, chc by szczliwe. Kiedy medytujecie nad przyczyn i skutkiem, wtedy uwalniacie si od wszelkiego osdu. Wtedy rozumiecie, e to, e kto zachowuje si w okrelony sposb, ma swoje gbokie przyczyny. W tradycji joginw medytuje si nad tymi czterema mylami przez cztery miesice - to jest rne w rnych liniach przekazu - 4 dni, 4 tygodnie, 4 miesice. Wtedy dopiero zaczynacie medytacj. To jest to, co nazywamy medytacj rozwaajc. Zaczynamy medytacj od adoracji, od uwielbienia. W tradycji joginw nazywamy to "przyjciem schronienia". Tak jak te sowa mwi - szukamy ochrony, dlatego jestecie chrzczeni. Poprzez chrzest przyjmujecie schronienie. Poprzez chrzest macie bogosawiestwo i ochron Ducha witego, jak rwnie apostow i wszystkich witych, ktrzy byli w tej linii przekazu. Przyjcie schronienia oznacza odbudow zwizku, poczenia z dan lini przekazu. S ludzie, ktrzy s zbyt dumni, oni mwi: "ja tego nie potrzebuj", ale to nie jest prawda. Jeeli chcesz si nauczy pisa, potrzebujesz nauczyciela. Wszystko co robimy, nauczylimy si od kogo, od matki, ojca, nauczyciela. To samo odnosi si do odkrycia naszego prawdziwego potencjau, tu rwnie potrzebujemy nauczyciela. Realizujemy to bardzo prosto, wizualizujemy przed sob bosk istot, z ktr czujemy zwizek, ktra jest twrc linii przekazu. W tradycji joginw nazywamy to drzewem schronienia. W tradycji chrzecijaskiej jest dokadnie to samo (widziaem ikony na ktrych jest drzewo winoroli i jest Chrystus, ktry siedzi pomidzy gaziami, jest dwanacie gazi, a na kadej gazi jest aposto). Dlatego kiedy patrzycie na tradycj joginw, macie dokadnie to samo. Jest drzewo z mistrzem albo bosk osob w centrum, s gazie z rnymi boskimi postaciami, a wic to jest naprawd schronienie. Dwunastu apostow to nic innego jak dwanacie rnych aspektw natury Chrystusa. To drzewo nazywamy wsplnot praktykujcych. Czyli po pierwsze, wizualizujemy przed sob drzewo linii przekazu i wtedy przyjmujemy schronienie w tym, co nazywamy wiadomoci Buddy lub Chrystusa. Przyjmujemy schronienie dlatego, e go szukamy, dlatego, e go potrzebujemy.
40

MEDYTACJA NA PI WIATE Jest to prawdziwe schronienie, taka ostateczna jako. Nic nie moe nas tak w peni i tak doskonale ochroni. Nastpnie przyjmujecie schronienie w gbokich naukach Chrystusa lub Buddy. Kiedy Chrystus lub Budda co mwi, to kade sowo ma bardzo gbokie znaczenie. Przyjmujemy schronienie we wszystkich dostpnych naukach, ktre s zawarte w ewangelii. Ale wczeniej musimy powici pewien czas na studiowanie ewangelii, bo kiedy si przyjmuje schronienie w tym, czego si nie zna i czego si nie rozumie, to nie ma adnego znaczenia. A wic przyjmujemy schronienie w tych cennych sowach, w sowach przekazu, a nastpnie przyjmujemy schronienie we wsplnocie praktykujcych. S dwa typy wsplnot: wsplnota praktykujcych, ktrzy s wolni od cierpienia, poniewa zrealizowali swoj prawdziw natur; wsplnota praktykujcych takich jak my, ktrzy szukaj realizacji i wolnoci. Szukamy takiej wsplnoty, ktra byaby na wysokim poziomie rozwoju, takiej jak w przypadku joginw albo wsplnoty dwunastu apostow w przypadku chrzecijan. Jeeli zrobilicie to z wiar i oddaniem, to wtedy wszystko przed wami rozpuszcza si w wiato i te wszystkie jakoci stapiaj si z tob. To jest bardzo wany moment. To jest moment, w ktrym otrzymujemy moc i pozbywamy si, jestemy wolni od wszelkich dwoistych pogldw. W tym momencie zdajecie sobie spraw, e macie potencja Chrystusa, albo e macie moliwo zrealizowania tego potencjau. Poprzez jego realizacj bdziecie mogli uywa sw, jakich On uywa. Kiedy to zrealizujecie, staniecie si czonkiem wsplnoty istot owieconych i bdziecie wtedy mogli pomaga innym. Po przyjciu schronienia, zanim zaczniecie medytacj, najpierw przez chwil musicie uspokoi swj umys, dajcie mu odpocz. To dzieje si spontanicznie, kiedy stapiacie si z tym drzewem schronienia. My mwimy, e pozostawiamy umys w jego naturalnym stanie. To jest stan okrelany jako stan samooczyszczenia. W tym momencie nie rozrniasz i nie oceniasz, ale gboko uspokajasz si i rozluniasz. Wtedy przed sob na niebie zaczynasz budowa wizualizacj. Boska istota, w stosunku do ktrej masz najwiksz czuo, oddanie i wiar, zaczyna si przed tob krystalizowa. Uywam tego sowa wiadomie - krystalizacja. Poprzez ten ruch, ktry jest swego rodzaju zaciniciem, skurczeniem, zaczynasz naprawd czu, e ta istota jest przed tob (jeeli medytujecie nad Chrystusem, to polecibym wam posuy si obrazem Chrystusa z promieniami wychodzcymi z serca). Patrzycie na t posta i wyraacie swoje gbokie yczenie poprzez modlitw, wyraacie je np. w nastpujcy sposb. Nie chciabym wam narzuca wyrae, nie chciabym wam sztywno niczego ustala. Chodzi jednak o to, e potrzebna jest pewna struktura budowania wizualizacji, taka jaka bya stosowana przez joginw. Prosimy o inicjacj. Prosimy o bogosawiestwo. Prosimy o nie z dwch powodw: chcecie zrealizowa ten nienarodzony potencja, ktry macie (a wic wyraz tego wielkiego potencjau); dziki niemu otrzymujecie moliwo pomocy czujcym istotom. To nie jest tak, e powiecie: "daj mi, a ja nic z tym nie zrobi", tylko skadacie obietnic. "Prosz, pom mi zrealizowa ten potencja i wtedy ja obiecuj, e uyj go po to, eby pomaga wszystkim yjcym istotom, aby uwolni je od cierpienia". Wolno nam prosi. Naszym obowizkiem jest prosi. Chrystus, podobnie jak Budda, wiele razy o tym
41

MEDYTACJA NA PI WIATE wspomina. Ale uwaajcie, o co prosicie. Naley by bardzo uwanym, jeeli chodzi o proby, bo jeeli prosicie o cierpienie, dostaniecie cierpienie. Jeeli powiecie: "ja chciabym przyj na siebie cierpienie" - to dostaniecie to. Pozostaje tylko pytanie, czy bdziecie w stanie to znie. Czy wasz umys nagle si nie zbuntuje. A wic w momencie, kiedy formujecie prob, uwaajcie, co zawarlicie w niej. Modlitwy maj moc. Im bardziej jestecie rozlunieni, tym bardziej potne bd wasze modlitwy. Dlatego kiedy wita osoba mwi: "modl si za ciebie", w momencie, kiedy ona to mwi, ju rzeczy si dziej. Po tym jak wyrazilicie swoje gbokie oddanie, zaczynacie wchania wiato, zaczynacie od gry. Jest tego przyczyna, poniewa jeeli chcecie obudzi w sobie bogosawiestwo, obudzi sw moc, to najpierw musicie sprawdzi, czy komin jest czysty. Najpierw wchaniacie biae wiato z czoa. To jest specjalny przekaz, poniewa to wiato oczyszcza wasz pierwotn ignorancj i przymienie umysu. Kiedy wyobraacie sobie, e to biae wiato wpywa do waszego ciaa, to musicie poczu, wyobrazi sobie, jak przepywa przez cae wasze ciao, przez wszystkie kanay. Ono oczyszcza ciao, a wic wszystkie negatywne skutki, jakie nagromadzilimy poprzez swoje postpowanie tej inkarnacji, zostaj oczyszczone. To jest tak, jakbymy otrzymywali bogosawiestwo i Boska osoba powiedziaa: "teraz jeste oczyszczony". Mwi eby j wchania, eby nie stara si uchwyci jej, czy cign w siebie, ale wchania tak jak promienie soca na play, przyjmowa w siebie. Poprzez to przeksztaca si nasza ignorancja, nasze przytpienie umysu i nasze widzenie staje si nagle bardzo szerokie, obejmujce bardzo wiele. Bo kiedy yjemy w ignorancji, to znika przynalene nam gbokie i spontaniczne zrozumienie. A wic z jednej strony mamy nasz podstawow ignorancj, a z drugiej strony natychmiast pojawia si kompensacja tego, pojawia si intelekt. Intelekt mwi: "ja nie wiem kim jestem, ale mog to wszystko wyjani i mog to zrobi". A wic to jest przeksztacenie, ktre nastpuje pod wpywem biaego wiata, odkrywamy na nowo nasz naturaln inteligencj. Kiedy absorbujecie to biae wiato, moecie czu pewne wibracje w gowie, wibracj: OOOOOmmmmm. Czasami kiedy medytujecie, trudno jest jednoczenie widzie i sysze. A wic wchaniacie, przyjmujecie biae wiato i syszycie wibracj OOOOmmmm. Czasami moecie widzie wiato, czasami koncentrujecie si na wibracji, dobrze jest tak jak jest. Kiedy medytujecie nad tym biaym wiatem, wasze ciao bdzie si stawao silniejsze, wasz umys bdzie si stawa coraz bardziej wyostrzony. Bardzo trudno jest wyrazi w sowach t nienarodzon inteligencj. S osoby, ktre nigdy nie byy w szkole, nie przeszy tego systemu edukacyjnego, a s bardzo inteligentne. S te ludzie, ktrzy przeszli przez cae wyksztacenie i s po prostu gupi. Popatrzcie na dziecko, u wielu dzieci jest ta naturalna, spontaniczna inteligencja, ktra nie jest niczym innym jak t subteln uwanoci, wiadomoci. Nastpnie wchaniacie czerwone wiato i widzicie jak to czerwone wiato wychodzi z garda boskiej postaci przed wami i wchodzi do waszego garda. Kolor jest taki jak kolor rubinu. Kiedy wchaniacie to czerwone wiato, to ono oczyszcza wasz orodek mowy i to jest to, czego naprawd potrzebujemy w naszym spoeczestwie, poniewa ten orodek mowy bywa czsto bdnie uywany. I wtedy natychmiast pojawia si zdolno uywania orodka mowy w taki sposb, jaki jest waciwy, eby przekazywa przekaz. Wszyscy apostoowie i osoby naprawd bogosawione miay bardzo silny orodek mowy, t zdolno, umiejtno powiedzenia waciwej rzeczy we waciwym czasie. Jest to zdolno spontanicznego nauczania, albo np. zapiewanie mistycznej pieni. Poniewa im bardziej jeste zrealizowany,
42

MEDYTACJA NA PI WIATE tym bardziej piewasz. Wiele mistycznych pieni jest wyrazem dobrze rozwinitego orodka mowy. Popatrzcie na piosenk "O bracie socu i siostrze ksiycu", spjrzcie na pie "w. Jana od Krzya", to byy po prostu pieni, piosenki, poniewa nie widzicie innego sposobu wyraenia tej ostatecznej prawdy jak tylko przez piewanie. A wic czycie co bardzo inteligentnego z radoci. Czerwone wiato oczyszcza, wasza mowa staje si bardzo potna, staje si Sowem Boym. Jednoczenie z tym czerwonym wiatem syszycie wibracj - AAAAAhhhhhhh. To jest taka sekretna litera dla mowy. Czasami mwimy o Boskim jzyku albo o Boskim alfabecie, a przyczyna tego jest bardzo prosta, to nic innego jak skrzyowanie kanaw. Wtedy kiedy macie dobrze rozwinite subtelne widzenie, moecie postrzega ciaa energetyczne, wtedy bdziecie widzieli kanay energetyczne i zobaczycie, e one na swych przebiegach krzyuj si i tam powstaje litera, ktra jest rdem tej wibracji. Tak narodzi si sanskryt i hebrajski, dlatego nazywamy je jzykami Boga, poniewa wy tym jestecie, jestecie bogami, jedynymi bogami, ktrzy piewaj. A wic wizualizujecie czerwone wiato i czujecie wibracj AAAAAhhhhh. Rozwija si w was szczeglny rodzaj mdroci, mdro rozrniania, ale to jest pozytywny rodzaj rozrniania. Taki rodzaj rozrniania, jaki my teraz posiadamy, jest raczej na zasadzie: ja lubi, ja nie lubi. Ta prawdziwa mdro rozrniania oznacza, e jeste w stanie odrni rzeczywisto od iluzji. T cech posiadaj istoty owiecone, poniewa jeeli ta zdolno rozrniania nie byaby obecna, oznaczaoby to, e nic nie ma znaczenia. Ale tak nie jest, owiecone istoty zdecydowanie maj t zdolno rozrniania i potrafi powiedzie: "przykro mi, ale to co robisz nie jest dobre, jeeli tak dalej bdziesz si zachowywa, to wpadniesz w due kopoty". Poprzez bogosawiestwo czerwonego wiata rozwija si mdro rozrniania, ktra uwalnia nas od pasji, namitnoci i uzalenienia, bo gdy kto jest uzaleniony, to nie jest w stanie waciwie rozrnia. Nawet jeeli twoi przyjaciele mwi ci: "nie rb tego, to jest niebezpieczne", ty dalej to robisz. A wic odkrywacie na nowo prawdziwe, gbokie zrozumienie i wasz umys jest jak miecz. Nastpnie wchaniacie bkitne wiato. To jest przekaz z serca mistrza do serca ucznia. To jest bardzo szczliwy moment, wiato jest bkitne i wchodzi bezporednio do waszego serca i wypenia t okolic bkitnym wiatem. To bkitne wiato oczyszcza nastawienia, jakie mamy, takie uczucia jak agresja i nienawi, ktre s bardzo trujcymi emocjami. Poprzez bogosawiestwo bkitnego wiata mona zdoby na nowo, odzyska specjalny rodzaj mdroci: "mdro jak zwierciado". Oznacza to, e uzyskujemy bardzo gbokie zrozumienie przyczyny i skutku, zaczynamy naprawd rozumie, dlaczego kto zachowuje si w ten sposb, czy dziaa w ten sposb. To zwierciado umysu jest ponownie w jednym kawaku i dlatego widzimy zwizek pomidzy przyczyn i skutkiem. Na bazie tego gbokiego zrozumienia rozwijaj si takie cechy, jak: cierpliwo (bo on bdzie si musia zmieni, to jest tylko kwestia czasu); tolerancja (bo wiemy, dlaczego on zachowuje si w ten sposb, bo jest to wynikiem jaki zych dowiadcze, ktre on przeszed, dlatego nie ma potrzeby denerwowania si na niego w tym momencie); wspczucie (bo wiemy, e jego zachowanie nie odzwierciedla tego, kim on naprawd jest, a wic mamy dla niego nawet jeszcze wicej mioci). Uzyskujc t moc nabywamy wszystkie te subtelne cechy ujte w wyraeniu "umys jak zwierciado". Poniewa kolor bkitny jest odwieajcy, to oznacza, e ten kolor zdecydowanie odwiea to toksyczne gorco, ktre nagromadzio si w naszym sercu z powodu gniewu i nienawici. Jednoczenie z tym bkitnym wiatem czujemy i syszymy
43

MEDYTACJA NA PI WIATE wibracj, jak dzwon w naszym sercu: HUNG. Wchaniacie wiato, czujecie wibracj i jednoczenie czujecie jak rozwijaj si te pozytywne cechy. Nastpnym krokiem jest inicjacja ppka. W niektrych tradycjach ucz tylko o pierwszych trzech orodkach. Z ppka boskiej postaci wypywa zociste wiato, ktre wpywa bezporednio do waszego ppka. To jest tak jak soce, energia naprawd ta i ciepa. To zote wiato rozprzestrzenia si po waszym przewodzie pokarmowym i wypenia wasz brzuch. Ono przeksztaca takie zaburzajce emocje jak duma. Duma jest nadmiarem ignorancji, mwimy e kto, kto jest dumny, wkracza w ignorancj (wchodzi w kau ignorancji, jakby mia obie nogi zanurzone w wilgoci i luzie). Duma jest szczeglnym rodzajem zachowania, to jest tak, jakby oddzieli cz tego potencjau, zabra go i powiedzie: "to jest moje". A wic jest to rodzaj przylepiania nalepek. Rozwija si taka szczeglna mdro odczuwania rwnoci. Odczuwamy, e wszystkie stworzenia i wszystko to, co zostao stworzone, jest jednoci. Porzucamy wtedy wszelkiego rodzaju rozrnianie, mwienie takie jak: on jest lepszy ni..., ja jestem lepszy ni... To nie odnosi si tylko do poziomu ludzi, to odnosi si do wszelkiego poziomu, do tego wszystkiego, co zostao stworzone. Czujemy, e za kad czci stworzenia kryje si ten sam duch, to samo wiato i mio. Jednoczenie kiedy wchaniamy to zote wiato, to dostrzegamy, e wszystko wok nas i my sami zmieniamy si i to wszystko staje si naprawd pikne. Patrzymy wok siebie i mwimy: to naprawd raj. To jest szczeglny rodzaj bogosawiestwa, widzicie w tej chwili bogactwo stworzenia. Eden jest tutaj i teraz. Dlatego mistycy, nawet jeeli bardzo cierpieli, to wtedy piewali pieni, oni chwalili pikno stworzenia, poniewa oni znajdowali si na tym najwyszym poziomie. Wszystko staje si jak klejnot, postrzegacie nie tylko powierzchni, ale postrzegacie take te gbokie jakoci, cechy we wszystkim. Patrzycie na motyla i widzicie w nim Boga, patrzycie na psa i widzicie w nim Boga. Nagle widzicie i czujecie, e wszyscy jestemy tym samym, mamy wszyscy to samo rdo, to jest prawdziwe braterstwo, wszyscy jestemy brami i siostrami w tej prawdziwej rzeczywistoci. To jest transformacja dumy. Syszymy wibracj: SSSSSooooo. Potem z tajemnego miejsca tej postaci przed nami, 4 palce poniej ppka, wychodzi zielone wiato, ktre wpywa do naszego tajemnego miejsca. Wyobraamy sobie to zielone wiato wpywajce do naszego tajemnego miejsca. To zielone wiato przeksztaca dwie emocje: lk, ktry jest zwizany z wewntrznym wiatrem (dlatego, kiedy jeste w strachu, zaczynasz si trz); zazdro. Przeksztacenie zazdroci jest moliwe tylko gdy posiadamy mdro, ktra jest w stanie wszystko osign. Oznacza to, e przez to bogosawiestwo jestemy w stanie uywa wszelkiego rodzaju rodki i zastosowa wszystko, co jest nam dostpne, eby pomaga czujcym istotom. Mwimy, e ta mdro jest czym bardzo aktywnym, ona jest nakierowana na czujce istoty. To jest aktywny wyraz tej gbokiej rzeczywistoci, a poniewa mwimy o czym bardzo praktycznym, to jest po prostu decyzja, ktr podejmuj, e tak dugo, jak istoty bd cierpiay, to ty bdziesz si odradza na nowo. To, e chc wci przyjmowa nowe inkarnacje tak dugo, jak dugo istoty bd cierpiay, ebym za kadym razem mg by lekarzem i mg je uwalnia od fizycznego i umysowego cierpienia. To nie jest tylko decyzja chwilowa, e w tej chwili ucz si, eby pomaga yjcym istotom. To jest co poza tym, to jest decyzja, e ja tu wrc. Jest to wyraz bardzo gbokiego wspczucia. Nie jest moliwe osignicie Krlestwa Boego bez takiej postawy. Obiecujemy, e wrcimy
44

MEDYTACJA NA PI WIATE po to, eby pomc. Jezus robi to samo. Dlatego on wiele razy inkarnowa. Wierz, e on przyjmowa inkarnacj wiele razy, moe w w. Franciszku, moe w o. PIO. S rne ekspresje jego aktywnoci, on musi wraca. To jest bardzo potna inicjacja, ktr otrzymujecie za pomoc tego zielonego wiata. Zielone wiato oznacza, e ja nie tylko myl o cierpieniu, ale ja wstaj i zaczynam co z tym robi, a wic bardzo wspczujce i aktywne nastawienie. Wibracja: HHHHaaaaa. Ta wibracja jest bezporednio zwizana z tym dolnym orodkiem. Potem jestemy w stanie penej uwanoci, wchaniajc naraz wszystkie 5 wiate. Teraz, bdc w tym stanie, moecie mwi swoje modlitwy. W tej tradycji mwi si krtkie modlitwy, tak jak mantry, powtarza si je wielokrotnie. I wy te moecie to robi. Po tym, jak mwicie swoj modlitw, jeden raz czy wiele razy, poniewa otrzymalicie inicjacj i macie w sobie to wiato (to moe zabra jedn, dwie, trzy godziny, to nie ma znaczenia), posta przed wami rozpuszcza si, rozpywa si w wiato i promienie tego wiata wchodz do szczytu gowy i przechodz przez wszystkie wasze orodki, stapiajc si ze wszystkimi centrami energii. Tak jak DUCH WITY wchodzi w was i wchaniacie to wiato. Nazywamy to chwil, stanem naturalnej, pierwotnej mdroci. To jest bardzo wany moment, bo to jest moment, w ktrym odkrywasz na nowo, kim naprawd jeste. Jest to moment, ktry nie da si uj w sowa, jest poza sowami. Nie ma na co patrze, czego wizualizowa, nie ma take modlitw. Jest to taka chwila odpoczynku, jest to taka gboka cisza. Im duej praktykujecie, tym bardziej doceniacie ten moment gbokiej identyfikacji i pozostajecie w tym wanie momencie przez minut, dwie, trzy, im duej medytujecie, tym duej pozostajecie w tym stanie. To jest poza moliwoci wyraenia w ujciu jakimkolwiek intelektualnym opisem. To jest to, co nazywamy zmartwychwstaniem. Rodzicie si na nowo, tak jak w dyskusji midzy Jezusem a Nikodemem. Rodzisz si na nowo, ale rodzisz si na nowo w Duchu. Z powodu modlitw i swoich ycze inkarnujesz na nowo. Musisz si obudzi z tego stanu szczcia i dlatego uywamy zwrotu, e wiat krystalizuje si na nowo wok nas, a poniewa ty jeste rdem wszystkiego, zaczynasz bawi si swoj wasn gr, jak sztuk teatraln, i widzisz wszystko jako ekspresj samego siebie. Twoje oczy i wszystkie narzdy zmysw zmieniaj si, patrzysz oczami Buddy (Chrystusa), syszysz jego uszami, mwisz jego ustami. Oznacza to, e jeeli medytacja zostaa przeprowadzona prawidowo, to po medytacji jeste istot zrealizowan, ale czasami tak si nie dzieje, oznacza to, e musimy sobie wyobrazi, e jestemy istot zrealizowan. A wic staramy si mie bardzo czyste nastawienie i z tym nastawieniem dzielimy si zasugami naszej medytacji z wszystkimi czujcymi istotami yczc im, eby byy wolne od cierpienia i od przyczyn cierpienia, eby zrealizoway szczcie i prawdziwe przyczyny szczcia, jak jest realizacja tych najbardziej wewntrznych jakoci, cech. Poprzez t medytacj mona uzyska bardzo gbokie zrozumienie witych pism i wtedy co zaczyna si dzia. Np. przed przyjciem schronienia czytamy jaki rozdzia i nie jestemy w stanie go zrozumie, po przyjciu schronienia czytamy go ponownie i nagle jak bysk mamy jego zrozumienie, co spontanicznego si wydarzyo. Kiedy w. Jan pisa Ewangeli, on by w tym stanie. Czyli jeeli uzyskamy cho odrobin tego stanu, w jakim on by piszc Ewangeli, to bdziemy w stanie zrozumie to, co on mia na myli piszc. Dlatego to, co powiedzia Chrystus: "bogosawieni ludzie o prostym umyle, poniewa oni s w stanie zrozumie znacznie wicej ni mdrcy".

45

MEDYTACJA NA PI WIATE

46

ALERGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Pojcie alergii w medycynie chiskiej nie istnieje. A wic jest to dobry pocztek, nieprawda? Sprbuj wyjani za pomoc sownictwa zachodniego, na czym ona polega. Po pierwsze, musimy zdecydowa o jakim rodzaju alergii bdziemy mwili dzisiaj wieczr: o pokarmowej, o katarze siennym czy o rnych rodzajach alergii wynikajcych z zanieczyszczenia wody i powietrza. Chciabym dzisiaj skupi si na dwch rodzajach alergii: katarze siennym; alergii pokarmowej. Najpierw chciabym wyjani struktur ukadu odpornociowego z punktu widzenia medycyny chiskiej. Jeeli zrozumiecie Pastwo, w jaki sposb Chiczycy opisuj ukad odpornociowy, to zrozumiecie sens alergii. Chiska medycyna mwi, e ukad odpornociowy jest wyrazem, ekspresj YANG, a szczeglnie tym co okrelamy jako ogie, YANG Nerek. Jest to bardzo szczeglna sia, ktr otrzymujemy w chwili poczcia. Jest ona korzeniem naszej odpornoci i jest umiejscowiona w nerkach. Jest to rdo mocy, podstawa naszej konstytucji. Zaley ona rwnie od konstytucji naszych rodzicw, tak wic gdy mwimy o diagnozie konstytucjonalnej, mylimy o nerkach. To one s odpowiedzialne za si i moc naszego organizmu, jak rwnie za to, e mamy siln substancj, szpik i koci. Jest to pocztek naszego ukadu odpornociowego, ktry gwnie wyraa si poprzez to, co nazywamy ogniem nerek. Drugim elementem ukadu odpornociowego jest przewd pokarmowy. Mwimy, e korzeniem ukadu odpornociowego s nerki, a jest on wspierany przez poywienie, przez wszystko to co jemy - drugi poziom to bdzie przewd pokarmowy. Nawet jeli macie bardzo silne nerki, ale nie bdziecie odywia si prawidowo, to ukad odpornociowy moe ulec osabieniu. Po to, aby waciwie wspiera t si konstytucjonaln, ktr otrzymalimy w momencie poczcia, musimy waciwie si odywia. Osoby, ktre maj bardzo siln energi nerek, ale maj ze nawyki ywieniowe, mog t energi uszkodzi. Sposobem na ochron energii nerek na poziomie przewodu pokarmowego jest unikanie zimnego jedzenia i zimnych napojw. To jest drugi element. Trzecim elementem jest to, co Chiczycy okrelaj jako Grny Ogrzewacz, ktry jest zwizany z Pucami. Puca s ekspresj ukadu odpornociowego na poziomie skry. Jest taka bardzo krtka sentencja w medycynie chiskiej, ktrej trzeba si nauczy na pami: mwimy, e ukad odpornociowy ma swoje pochodzenie w nerkach, jest wspierany na poziomie przewodu pokarmowego, a wyraa si poprzez puca. Tak wic trzy narzdy s zwizane bezporednio z nasz odpornoci: Nerki, odek i Puca. Kiedy zwizek pomidzy tymi trzema narzdami jest waciwy, to wtedy nasz ukad odpornociowy jest bardzo silny. S osoby, ktre rodz si z niedoborem odpornoci. Oznacza to, e wkrtce po urodzeniu pojawiaj si objawy saboci ukadu odpornociowego, ktre s uwaane w medycynie chiskiej za dysfunkcj nerek. Inne osoby bd miay zaburzenia ukadu odpornociowego z powodu zej diety, ktra jest przyczyn zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego. Jeszcze inne osoby maj sabo puc i w takim przypadku mwimy, e grny ogrzewacz, grna cz ciaa jest zbyt saba. Niektrzy ludzie s "szczciarzami" i maj te wszystkie trzy rzeczy naraz, a s tacy co maj tylko osabiony przewd pokarmowy i puca. To co widzimy gwnie w naszym spoeczestwie, to zaburzenia zalenoci pomidzy przewodem pokarmowym a pucami, ktre z powodu zanieczyszczenia rodowiska s osabione. A z powodu zego, oczyszczonego poywienia odek nie jest w stanie prawidowo wyekstrahowa Qi i pynw, ktre s potrzebne do utrzymania zdrowia. Gdy te trzy narzdy pracuj prawidowo, mamy bardzo silny ukad odpornociowy. Oznacza to, e mamy bardzo silny instynkt, wyczuwamy niebezpieczestwo. Silny ukad odpornociowy to nie tylko to, e nie bdziemy chorowa, ale rwnie wyczuwanie niebezpieczestwa. Jest to podstawa dla naszego dzisiejszego wykadu.

47

ALERGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Teraz zajmiemy si katarem siennym. Jestem pewny, e nawet spord tu obecnych wielu z was ma ten problem, ktry pojawia si gwnie wiosn. Chiska diagnoza mwi, e jest to Wiatr i Gorco atakujce ciao. Objawem tego jest czste kichanie, ktre jest typow reakcj ciaa, Qi Puc, w celu wyeliminowania czynnika patogennego, ktry jest wywoany pykami i innymi drobnymi substancjami unoszcymi si w powietrzu. Skra swdzi, oczy piek i staj si czerwone - to jest rwnie wpyw Wiatru, ktry zaatakowa powierzchniow warstw ciaa. Powinnimy zrozumie to, e aby Puca funkcjonoway prawidowo, musz posiada zdolno wyraania swojej Qi na dwa sposoby: rozprowadzanie, rozprzestrzenianie; ruch w d w kierunku nerek. Rozprzestrzenianie to ruch energii podobny do tego, ktry powstaje, gdy jemy co gorcego i ostrego. Ma to bezporedni zwizek z Pucami i WEI QI, energi ochronn. Puca maj za zadanie rozprowadzi energi ochronn z Nerek i odka na powierzchni skry. Potem Qi porusza si do Nerek, a w przypadku kataru siennego Qi Puc z powodu wiatru i gorca zostaje zablokowane. Oznacza to, e Qi Puc nie moe si rozprasza ani koncentrowa prawidowo. Wtedy rozprzestrzenianie i ruch w d nie mog zachodzi prawidowo. Po to, aby uwolni Qi Puc, ciao bdzie duo kicha, ale to oczywicie niewiele pomaga. Niektre osoby rwnie duo kaszl i jest to druga, silniejsza reakcja ze strony Puc w celu uzyskania waciwego przepywu energii na zewntrz i do rodka. Pyn zostanie zablokowany w okolicy twarzy, poniewa Qi Puc odpowiada za rozprowadzanie energii ochronnej na powierzchni ciaa, jak rwnie porusza pyny w ciele. Gdy Qi Puc nie dziaa prawidowo, to nie porusza si na zewntrz ani nie rozprowadza energii ochronnej na powierzchni ciaa, co oznacza, e energia nie porusza si na zewntrz, co powoduje stagnacj pynw. Jest to spowodowane patogennymi wpywami - np. jeeli wiatrem, to nastpi stagnacja pynw w okolicy twarzy. Taki pacjent bdzie mia wiele luzu. Ten luz jest wyrazem tego, e Qi Puc nie moe we waciwy sposb porusza si w d, a nie moe porusza si w d, bo zostaa zapana w puapk spowodowan przez Wiatr i daje trzy objawy: kaszel, kichanie i duo luzu (oczy czerwone, skra swdzca). Normalnie w takim przypadku waciwym leczeniem jest rozproszenie wiatru i gorca. Chiczycy uywaj specjalnych zi, ktre gwnie wpywaj na twarz. Maj one zdolno usuwania z okolicy twarzy patogennych wpyww, usuwaj Wiatr i Gorco z kanaw znajdujcych si na twarzy. Kiedy tak si dzieje, Qi Puc zostaje uwolniona i moe porusza si w d. To jest takie proste, ale aby to uzyska, musimy wzi waciwy lek i we waciwej iloci. A teraz chciabym to wyjani nieco bardziej szczegowo. Po pierwsze, chciabym wyjani dlaczego niektrzy s tak bardzo wraliwi na te czynniki i dlaczego katar sienny tak rozpowszechni si w Europie. To jest spowodowane gwnie przez niedobr energii Nerek. Istnieje bezporedni zwizek pomidzy si energii Nerek a twarz. Jest specjalny meridian, ktry jest bezporednio zwizany z Nerkami, ktry jest wyrazem YANG Nerek, biegnie on wzdu krgosupa, dokadnie przez rodek twarzy i nosa, a nazywamy go po chisku DU MAI. DU MAI jest ekspresj YANG Nerek na twarzy. Kiedy mamy niedobr Qi Nerek, bdziemy mieli do czynienia z wieloma problemami. Po pierwsze, energia Nerek nie bdzie w stanie waciwie odywia twarzy poprzez Qi. Po drugie, poniewa Nerki s sabe, Puca bd rwnie osabione. Puca nie bd w stanie rozprowadza energii ochronnej we waciwy sposb i to spowoduje problemy ze skr. Wystpi podwjny problem, ktry dotyczy nie tylko Puc, jak powiedziaem na pocztku, ale jest znacznie gbszy i dotyczy rwnie Nerek. Kana DU MAI przechodzi przez czubek gowy, biegnie obok nosa, jednym z zada nerek jest ochrona twarzy. Oczywicie, gdy mamy niedobr w nerkach, to i puca bd osabione i bdziemy mieli do czynienia z podwjnym niedoborem, zwaszcza w przypadkach bardzo przewlekego kataru siennego. Powstaje pytanie, dlaczego tak wiele ludzi jest dotknitych katarem siennym? Jaki rodzaj poywienia i pynw moe wpyn na Qi nerek? Jeli kto ma katar sienny to powinien natychmiast przesta pi kaw, poniewa kawa szkodliwie wpywa na YANG nerek, jak rwnie czarn i zielon herbat. Jest to pierwsza rzecz, ktr powinnicie uczyni, poniewa gorzki smak eliminuje ogie

48

ALERGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

nerek poprzez mocz. Nie ma sposobu aby pomc pacjentowi z katarem siennym, jeli on 5 czy 6 razy dziennie pije kaw. Dalej naley usun jedzenie, ktre osabia energi nerek. To jest pierwsza rzecz, ktr naley zrozumie - zaleno midzy nerkami i pucami. Ale jest jeszcze co dodatkowego - u niektrych osb moemy mie do czynienia z du iloci luzu w okolicy twarzy. Nerki kontroluj t cz nosa, puca kontroluj skr, a odek i jelito grube kontroluj t cz twarzy i zatoki. Oznacza to, e wasza twarz wyraa stan waszego przewodu pokarmowego. Najsilniejsze kanay na twarzy to kanay odka i Jelita Grubego, tj. kanay przewodu pokarmowego. Szczeglnie dla zatok szczkowych jest to odek i Jelito Grube, a dla zatok czoowych jest Pcherzyk ciowy. Jeeli mamy w przewodzie pokarmowym i pcherzyku ciowym nagromadzenie tego, co nazywamy Wilgotnym Gorcem, to wyraa si to nie tylko poprzez kanay eliminacji, ale i poprzez kanay na twarzy. Jeeli jecie np. duo tustego i smaonego jedzenia, uywajc duo tuszczu wieprzowego, kiebasy, czekolady, Coca Coli, to tego typu jedzenie bdzie wpywao na wasz przewd pokarmowy i z czasem rozwinie si u was stan, ktry okrelamy jako Wilgo i Gorco, co oznacza, e bdziecie mieli stolec o bardzo silnym i nieprzyjemnym zapachu. Mocz bdzie ty i bdzie mia bardzo przenikliwy zapach, ale rwnie w kanaach bdzie wilgo i gorco. To jest to, co macie. Towarzyszy temu oczywicie sabo ukadu odpornociowego. I nagle zostaniecie zaatakowani przez szkodliwy, zewntrzny wpyw, taki jak Wiatr i Gorco. Poniewa Qi Puc zostaje zablokowana, wzmaga si zastj na twarzy, poniewa nerki s sabe, krenie rwnie jest sabe i ta wilgo i gorco z czasem ulega przeksztaceniu w tzw. gsty luz. Jest to przyczyna bardzo przewlekego kataru siennego, jak rwnie zapalenia zatok. Waciwe leczenie oznacza usuniecie patogennych wpyww, wzmocnienie ukadu odpornociowego, Puc i Qi Nerek, oczyszczenie drg eliminacji odka, Jelita Grubego i Pcherzyka ciowego. Tak wic w naszym spoeczestwie niedobr nerek, jak rwnie nagromadzenie wilgoci i gorca w przewodzie pokarmowym i pcherzyku ciowym s gwnymi przyczynami kataru siennego. Tak wic tylko usunicie wiatru i gorca bez usunicia tego zablokowania w przewodzie pokarmowym nie ma sensu. Chiczycy mwi, e jeli chcesz uy receptury, ktra ma za zadanie usun Wiatr i Gorco z organizmu, wtedy naley unika tustego jedzenia. Naley waciwie oczyci odek i Jelito Grube, naley we waciwy sposb oczyci Pcherzyk ciowy. Kiedy mwi o Pcherzyku ciowym, mam na myli rwnie drog emocjonaln, poniewa w wielu przypadkach kataru siennego czy zapalenia zatok mamy do czynienia z ukryt agresj. Mwimy, e agresja jest jak ogie, porusza si do gry gwnie w kanale Pcherzyka ciowego i doprowadza do zwikszenia si zastoju na twarzy, szczeglnie gdy stan jest przewleky. Jest to tylko zarys tego, co nazywamy katarem siennym, ktry bardzo skutecznie jest leczony w medycynie chiskiej za pomoc akupunktury i zi. To co naley uczyni, to kiedy w okrelonym czasie na wiosn macie katar sienny, naley kilka tygodni wczeniej uda si do swojego lekarza medycyny chiskiej, aby otrzyma wzmacniajce leczenie, poniewa przed wystpieniem objaww alergii naley wzmacnia energi ochronn, natomiast gdy ju wystpi objawy alergii, naley je usuwa. Jeli dziaamy tak regularnie, to po 2 czy 3 latach mona si od alergii uwolni. Oczywicie im wicej wilgoci i gorca w przewodzie pokarmowym, tym wiksza bdzie eliminacja luzu przez nos, dlatego tak wane jest, aby w przypadkach alergii (katar sienny) nie uywa: cukru, kawy, mleka, szczeglnie mleka w poczeniu z owocami i cukrem, owocw egzotycznych, szczeglnie bananw, poniewa banany produkuj wilgo w jelicie grubym, i nie naley przyjmowa witamin takich jak witamina C. Jeeli przyjmuje si witamin C w nadmiarze, jak to robi Amerykanie (ma ona natur cigajc i zimn), to bdzie ona wpywaa niekorzystnie na ukad odpornociowy. Witamina C jest dobra w stanach zapalnych, w stanach ostrych. Nie naley jej uywa w duych dawkach dla wzmocnienia ukadu odpornociowego. Jeeli nie wierzycie, to pijcie due iloci soku pomaraczowego i zobaczycie co si stanie, zrbcie to prosz w czasie zimy, wecie rwnie duo witaminy C i zobaczycie co si stanie. To moe spowodowa produkcj duej iloci luzu w pucach, szczeglnie naley na to uwaa kiedy jest si

49

ALERGIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

wegetarianinem. Jeeli si je codziennie stek z karkwki, to w porzdku. To jest gwna idea o katarze siennym. Teraz zajmiemy si alergi pokarmow. W medycynie chiskiej alergia pokarmowa nie istnieje. Jest to tylko poprawianie lub pogarszanie tego, co ju mamy. Np. jeli macie Pastwo wilgotn konstytucj, poniewa lubicie sodycze, albo poniewa wasza matka lub ojciec bardzo lubi sodycze, albo poniewa wasz prapradziadek bardzo lubi sodycze, wtedy bdziecie mie skonno do wilgoci i moecie rozwin alergi na pewne rodzaje pokarmw, np. na produkty nabiaowe, chleb, ser. W kadej chwili, kiedy wasze dziecko je takie poywienie, jego organizm bdzie produkowa duo luzu. Mam pacjentw, ktrzy przychodz do mnie z tak list i mwi: patrz, tych wszystkich produktw nie mog je. A wic co mog je? Tylko to, co jest tu na dole, o tu. Moja reakcja jest nastpujca: popatrz. I wyrzucam t list do kosza. Zaczniemy od pocztku. A pocztek jest taki, e jeli masz wilgotn konstytucj, nie bdziesz w stanie znie adnego rodzaju wilgotnego jedzenia, ale nie oznacza to, e w tym yciu nie bdziesz mg zje kawaka sera. Oznacza to, e przez jaki czas naley unika tego poywienia, eby usun wilgo, wzmocni odpowiednie narzdy, a po 2, 4 latach mona sprbowa znowu zje kawaek sera itp. I to jest to, co si dzieje. Dla przykadu: wrd osb majcych kopoty ze skr, np. neurodermatitis, mamy dwie grupy - niektrzy z gorcem, a drudzy z wilgoci. Ludzie z gorcem przychodz do nas i mwi: wiesz, mam alergi na czerwone wino. To jest najgorsze, co jest w alergii. I za kadym razem, kiedy jem czosnek i cebul, albo baranin albo ryb, to wtedy ca noc si drapi, a wic jestem alergikiem. Nie. To co masz to dua ilo gorca we krwi , a ten rodzaj poywienia zwiksza gorco we krwi. Gdy dajemy waciw diet, ktra usunie gorco z krwi, nie ma powodu, eby nie mg napi si kieliszka wina. Drugi rodzaj ludzi ma problemy ze skr typu wilgotnego i oni mwi, e ilekro zjedz troch cukru, wypij szklank mleka, to stan ich si pogarsza. A wic mam alergi na tego rodzaju jedzenie. To co naley zrobi, to usun wilgo. Nie wiem, ile to bdzie trwao, 3, 5 czy 7 lat, to zaley od twojej konstytucji, ale znowu bdziesz si mg cieszy kawakiem sera czy mlekiem. Czsto pacjenci s bardzo przygnbieni i mwi, e jeli maj y na takiej diecie do koca ycia, to okropne. Mam nadziej, e zrozumielicie Pastwo przyczyny alergii pokarmowej wedug medycyny chiskiej. Nie damy pacjentowi adnego rozwizania przez to, e usuniemy z jego diety pewne rodzaje pokarmw. Musimy zrozumie, dlaczego on reaguje w ten sposb. To jest takie proste. Oczywicie nie mwi o toksycznych produktach pokarmowych, tylko o alergii. Naley unika pokarmw, ktre zawieraj np. metale cikie. Naley dostosowa poywienie i to zabiera troch czasu, ale nie wierz, e istnieje jaka nieuleczalna choroba na tym wiecie. Pytanie: Jaki jest wpyw pola elektromagnetycznego na czowieka? ODP. To bdzie wpywao na SHAO YANG, tj. na Pcherzyk ciowy i Potrjny Ogrzewacz. Po duszym czasie bdzie powodowao wytworzenie toksycznego gorca, ktre wyraa si gwnie poprzez draliwo. To jest bardzo wany czynnik.

50

PEDIATRIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Poczenie jaja i plemnika jest momentem powstania pierwszej struktury energetycznej. Ta struktura to BA MAI, 8 Niezwykych Kanaw. Pierwszy powstaje CHONG MAI - Kana rodkowy, w samym centrum zarodka, jego zadaniem bdzie pniej wspieranie si yciowych za pomoc Qi i Krwi. Kierunek przepywu Qi w tym kanale jest wstpujcy. Ten kana ma swj pocztek w nerkach dziecka, one w tym momencie nie s jeszcze uksztatowane, ale kiedy zostan uksztatowane, ten kana do nich doczy. Mamy jeszcze drugi kana, ktry przebiega wzdu krgosupa - DU MAI - Kana Rzdzcy i trzeci kana, przebiegajcy w linii przedniej porodkowej - REN MAI - Kana Poczcia. To s pierwsze trzy gwne kanay, ktre pojawiaj si w chwili poczcia, energia kry w tych kanaach w gr i w d, w gr po kanale DU MAI i w d po kanale REN MAI. Nastpnie mamy 4 inne kanay - WEI MAI, QIAO MAI - ktre s odpowiedzialne za budow podu w odpowiednich kierunkach, pniej s odpowiedzialne za poczucie czasu i przestrzeni. Jest jeszcze jeden kana niezwyky, ktry czy wszystkie poprzednie jak bukiet kwiatw, jest on okrelany mianem DAI MAI - Kana Opasujcy. On odpowiada za ruch energii w gr i w d wewntrz tych pozostaych kanaw. Jest to pierwsza struktura energetyczna, ktra pojawia si w momencie poczcia, w kadym miesicu rozwoju bd si pojawiay kolejne kanay, pierwszym z nich bdzie kana Wtroby, a ostatnim kana Nerek. Moemy powiedzie, e pod koniec 9 miesica ta struktura energetyczna jest zupenie wyksztacona, ale wci ta pierwsza struktura energetyczna pozostaje tym, co nazywamy 8 Kanaami Niezwykymi. Kana rodkowy jest bezporednio poczony z sercem matki, oznacza to, e kady rodzaj emocji odczuwany przez matk bdzie wyranie i natychmiast odczuwany przez dziecko. Czyli dziecko jest energetycznie w tym czasie zalene od matki, tak wic te pierwsze 3 miesice ciy s dla matki bardzo szczeglne. To jest to, co w TMC nazywamy cyklem 90 dni. To s zmiany, ktre nastpuj w organizmie kobiety, oznacza to, e organizm kobiety musi dostarczy wicej krwi i wicej substancji po to, eby odywi pd. Dlatego u matki w tym wanie okresie pojawiaj si objawy anemii. Z powodu tej saboci krwi w tych pierwszych 3 miesicach Wtroba te nie bdzie we waciwy sposb wspierana przez krew. Oznacza to, e Qi Wtroby bdzie przesuwao si szybciej w gr, ni powinno to mie miejsce. Moemy porwna Wtrob do gbki, ktra trzyma, utrzymuje krew i uwalnia odpowiedni ilo krwi w zalenoci od naszej potrzeby. Kierunek ruchu Qi w kanale Wtroby to jest ruch w gr. Nie jest to problemem, gdy nasza Wtroba jest zrwnowaona, nie bdzie adnych objaww, ale z powodu tych 3 miesicy, w ktrych wystpuje niedobr krwi, mwimy, e Qi Wtroby przeksztaca si tak jak wiatr i bdzie przeszkadzaa naturalnemu ruchowi w d w kanale odka. To jest powodem typowych porannych nudnoci u kobiet w ciy wystpujcych rankiem. Normalnie bardzo wane jest, aby energia poruszaa si w d. W tym wypadku nastpi ruch w gr i kobieta bdzie odczuwaa rankiem, a nawet przez cay dzie nudnoci. Oczywicie objawy bd sabsze lub silniejsze zalenie od tego co jemy i od tego jak yjemy. DU MAI i REN MAI naturalnie zbliaj si do siebie w kroczu po to, aby intensywnie zwikszy krenie Qi w kanaach. Zwikszy to ochron, zwikszy to odporno kobiety. Moe to spowodowa wzrost uczucia gorca odczuwanego przez kobiet (uprzednio przed miesiczk moga marzn, teraz ma stae uczucie ciepa). S dwie przyczyny takiego stanu: ilo pynu jest nieco mniejsza, silny ruch Qi w kanaach. Dlatego mwimy, e kobieta w ciy nie musi wiczy QI GONG, ona jest QI GONG (QI GONG chiskie, taoistyczne wiczenia pobudzajce Qi. Zazwyczaj kobiety w ciy po 3 miesicu maj ogromn ilo Qi). W czasie caych 9 miesicy kobieta bdzie wspieraa swoje wasne dziecko poprzez to, co nazywamy Esencj. Jeeli bdzie odywiaa si prawidowo i ya w bardzo spokojny sposb to OK. Rozumiem przez to, e dziecko urodzi si ze spokojnym umysem i z siln konstytucj. Po to, aby polepszy jako ciy wane jest, aby mczyzna cakowicie bra w tym udzia. Oznacza to, e powinien dawa wsparcie i ochron.

51

PEDIATRIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

PORD OTWIERA WSZYSTKIE KANAY, JEST NAJWIKSZYM DOWIADCZENIEM REGULUJCYM QI, JAKIEGO MOEMY DOZNA W YCIU. OTWARCIE WSZYSTKICH KANAW MUSI NASTPI, BO INACZEJ NIE MGBY NASTPI PORD. Dlatego wiele kobiet mwi, e cia i pord by dla nich ogromnym dowiadczeniem. Nie ma tak wielkiej receptury, ktra w tak wielkim stopniu potrafiaby uwolni Qi. Ale w momencie porodu wszystka substancja te zostaje uwolniona. Podobnie jak w pierwszych 3 miesicach ciy, take w cigu pierwszych 90 dni po porodzie u kobiety wystpuje ogromny niedobr, nawet wikszy niedobr ni w pocztkowym okresie ciy. Nazywamy to niedoborem Esencji ciaa. Kobieta taka bdzie odczuwaa gorco, ale jednoczenie bdzie odczuwaa sucho, okrelamy to gorcem, ktre jest wynikiem suchoci. Dla kobiety o silnej konstytucji jest to tylko art, ona co rok moe mie nastpne dziecko i wszystko jest OK. Ale w naszym cywilizowanym wiecie z tym plastikowym jedzeniem nie zdarza si to czsto. Chiczycy podaj kobiecie po porodzie zioow herbatk, aby odywi Esencj ciaa i ochroni kobiet przed tym, co okrelamy jako depresj 90 dni. Jest to depresja w wyniku wyczerpania. Najlepszym lekiem jest zupa z kurczaka, ale problem jest taki, e zupa z kurczaka jest rozgrzewajca, a wic jeeli pord jest w lecie to mamy problem, bo nie moemy poda tej zupy. Stosujemy wtedy receptury. Produkcja mleka jest wyrazem Qi odka i ledziony. Kana odka biegnie poprzez sutki, a wic jeeli kobieta ma bardzo silny element ziemi to oznacza, e jest ona taka ogromnie macierzyska, ona bdzie miaa tyle mleka ile bogini. Jeeli bdzie miaa sabo Qi odka i ledziony, bdzie wtedy miaa probl emy z wytworzeniem mleka. Jedn z przyczyn problemw z iloci mleka jest zastj Qi. Swobodny przepyw energii w kanale odka jest zablokowany przez Wtrob. Oczywicie taka kobieta po porodzie z powodu utraty substancji bdzie miaa ochot na odwieajce poywienie (soki, jabka, gruszki). Jest to naturalne, poniewa ona ma sucho. Ona przekazuje dziecku bardzo wiele pynw. Po porodzie zaczyna dziaa szczeglny aspekt psychologiczny - PO. To jest to, co nazywamy instynktem ycia i jest on zwizany z Pucami. Ta psychologiczna funkcja kontroluje wszystkie procesy w ciele, dlatego pierwsz rzecz po urodzeniu jest wdech, poniewa to, co okrelamy nazw PO, jest bezporednio zwizane z Pucami. A wic mwimy, e Puca s odpowiedzialne za wszelki naturalny, fizjologiczny ruch. I rwnie mamy to, co nazywamy naszym wasnym ukadem krenia - to jest to, co w TMC nazywamy uaktywnieniem grnej czci ciaa. Nastpnie pojawi si odruch ssania - to jest to, co w TMC nazywamy uaktywnieniem rodkowej czci przewodu pokarmowego. Rozpocznie si wydalanie, co nazywamy uaktywnieniem dolnej czci. Wszystkie te trzy czci nazywane s w TMC Potrjnym Ogrzewaczem. Wedug TAO dziecko w czasie ciy yje w stanie SAMADHI. To dzieje si gwnie z powodu krenia Qi w gr i w d. Oni twierdz - taoici - e w czasie tych 9 miesicy dziecko jest w takim ponadczasowym stanie umysu. Wedug buddystw, po porodzie energia w kanale poczcia zamiast pyn w d, pynie w gr, wchodzi przez usta i pynie w d po to, aby uaktywni przewd pokarmowy. Poprzez to uaktywnienie grnej, rodkowej i dolnej czci ciaa mwimy, e dziecko dowiadcza, wchodzi w przeszo, teraniejszo i przyszo. W tym pogldzie mwi si, e jest to pierwsze dowiadczenie dwoistoci. W tym momencie dziecko staje si niezalen struktur energetyczn i musi samo wspiera swoje ycie. Jest kilka rzeczy, na ktre naley zwrci uwag. Energia dziecka jest bardzo niezrwnowaona, ciepo Nerek nie osigno jeszcze ledziony, Puc i przewodu pokarmowego. Musimy zrozumie, e dziecko wychodzi z takiej przestrzeni, ktrej stan jest bardzo YANG. Oznacza to, e najwiksze nagromadzenie, koncentracja energii bdzie w Wtrobie i w Sercu. Tak wic dziecko bdzie zawsze bardzo aktywne fizycznie, co jest uzewntrznieniem energii Wtroby i DREWNA. Z powodu ognia, z powodu nadmiaru energii w sercu jego umys bdzie si bardzo szybko porusza, oznacza to, e w bardzo krtkim czasie moe przej

52

PEDIATRIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

od paczu do miechu i moe mie koszmary senne. O tym musimy pamita, kiedy bdziemy mwili o diecie. A wic mamy nadmiar energii w Wtrobie i nadmiar energii w Sercu. I powiemy, e Nerki s zbyt ciepe, dzieje si tak dlatego, e dziecko cay czas uywa swej JING, swej substancji po to, eby rosn. Mwimy w TMC, e Wtroba kontroluje OGIE (moc, si, podstawow si konstytucjonaln, jak mamy) i WOD (Esencj) w ciele. Po porodzie i w cigu wielu nastpnych lat ta substancja bdzie przez cay czas uwalniana, a wic mona powiedzie, e wzgldnie bdzie mniej WODY ni OGNIA, a wic dziecko bdzie ciepe i to bdzie dziaao na Wtrob i na Serce. Ale wci w cigu tych trzech miesicy ciepo Nerek nie dochodzi we waciwy sposb do Puc i do przewodu pokarmowego. Moemy powiedzie, e poowa dziecka jest ciepa (Serce, Nerki, Wtroba, odek), a to co jest zimne i jednoczenie sabe to ledziona i Puca. Dziecku zabiera okoo 3 miesicy uzyskanie silniejszej funkcji przewodu pokarmowego. Oczywicie to zaley od tego jak dziecko karmimy, moe mu to czasami zabra 6 miesicy, a nawet rok. Matka jest bardzo ciepa i sucha, czyli ma ona ochot pi i je poywienie odwieajce. Dziecko jest ciepe, ale nie posiada waciwych zdolnoci i moliwoci przetwarzania poywienia w substancj. Tzn. mleko matki nie zawsze jest takie samo, w zalenoci od tego, co matka jada jej mleko bdzie wywierao rny wpyw energetyczny. Oczywicie to zaley te od tego czym dokarmiamy dziecko, co dajemy mu zwaszcza do picia. To jest przyczyn kolek i wzd u dzieci. Dzieje si tak czasami w cigu pierwszych 3 miesicy, a czasami duej. Niekiedy z powodu wspczucia poczonego z ignorancj matki podaj swym dzieciom niewaciwe poywienie, duo owocw, cukru, nabiau. Oczywicie dziecko to bardzo lubi. Powodem dla ktrego dzieci lubi sodycze jest to, e smak sodki daje takie psychologiczne odczucie, e ja istniej. Mona powiedzie, e smak sodki pobudza inkarnacj. Dlatego, kiedy jestemy nieszczliwi, mylimy, e nikt nas nie kocha i jestemy tacy samotni, kawaek ciastka bardzo pomoe. Oczywicie to nie jest lepsze ni pocaunek. Gdy dziecko spoywa sodycze, nastpuje nagromadzenie wilgoci w jego organizmie, dlatego gwne problemy z jakimi mamy do czynienia u dzieci to problemy z przewodem pokarmowym i z Pucami. Antybiotyki s bardzo skuteczne w usuwaniu infekcji, ale nie w usuwaniu luzu i wilgoci. Antybiotyki osabiaj Qi. Jeeli rodzice rozumiej to wszystko we waciwy sposb, mog chroni swoje dziecko przed wieloma chorobami. Naley spojrze na ten obraz dalej, dziecko wytwarza luz, dziecko je sodycze, ale substancja i Esencja, ktrej ono potrzebuje, nie jest wytwarzana we waciwy sposb, dlatego mamy tutaj do czynienia z dzieckiem z bardzo sab konstytucj. Dziecko bdzie bardzo blade, bdzie miao drobne koci. Po to, eby dziecko mogo zbkowa, dua ilo substancji musi by uwolniona z Nerek, lina, jak dziecko wytwarza w tym okresie jest wyrazem energii Nerek, ale Nerki nie maj wystarczajcej iloci substancji z powodu tego niewaciwego poywienia, wtedy ogie Nerek zaatakuje Serce, a Serce kontroluje odek, kana odka kontroluje zby. Czyli jest bezporedni zwizek pomidzy dzisami a odkiem i Nerkami. A wic co bdzie si dziao? Dziecko bdzie miao bardzo czerwone wargi, jest to wyraz energii odka. Poniewa gorco jest tak bardzo nasilone, ono bdzie miao bardzo silne ble. Aby przynie ulg, stosujemy wtedy zioa odwieajce odek, np. rumianek. odek jest jak garnek, a Nerki jak ogie pod nim, ta biegunowo zwiksza si, jeeli s ze nawyki ywieniowe. Waciwe ywienie to: pene zboa, jarzyny, jajka, ser, miso, mleko (bardzo rzadko dziecko jest wegetarianinem, ono najczciej lubi miso). Jest to jedzenie dajce si i wspierajce substancj. Dziecko musi je wszystko we waciwy sposb i we waciwych proporcjach. Gdy je w zrwnowaony sposb, jego substancja bdzie bardzo silna, ta silna substancja pomoe mu mie silne ciao, bdzie atwo zbkowao i bdzie szczliwe, bo substancja w ciele kontroluje ducha. Gdy bdziemy dawali poywienie nie powodujce wytworzenia dostatecznej iloci substancji, to dziecko bdzie krzyczao i bdzie nieszczliwe. Przy sabej konstytucji musimy dawa poywienie wzmacniajce JING.

53

PEDIATRIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Gdy dziecko choruje, nie naley podawa biaka zwierzcego. Przyczyna tego jest taka, e wszystkie choroby dziecice rozwijaj u dziecka toksyczne gorco (popatrzcie na pikny truskawkowy jzyk waszego dziecka, to zrozumiecie co mam na myli mwic o gorcu). Nie ma sensu podawanie wtedy dziecku kurczaka, bo jest ono wtedy wystarczajco gorce. Wtedy naley poda potrawy wegetariaskie. Niektre dzieci maj tak wiele luzu w ciele, e ten czynnik toksyczny zostaje uwiziony, zapany. To jest powd, dla ktrego choroby dziecice mog by bardzo niebezpieczne, jeeli w organizmie dziecka bdzie bardzo duo luzu i wilgoci. To jest te przyczyna, dla ktrej dziecko nie zdrowieje wystarczajco szybko, problemy trwaj dugo i wyczerpuj je. Nie ma takiego leczenia pediatrycznego, w ktrym nie uywa si zi pobudzajcych trawienie, przyczyna jest taka, e dzieci bardzo lubi sodycze i one nie daj swojemu ciau adnego odpoczynku, one jedz cigle. Przewd pokarmowy dziecka jest cigle zaadowywany luzem i wilgoci. Wg TMC choroby zakane u dziecka wchodz od razu do warstwy, ktr jest przewd pokarmowy. Dziecko bdzie miao kaszel, bdzie miao nudnoci i bdzie wymiotowao, z powodu poczenia luzu, wilgoci i tego patologicznego czynnika bdzie si dziao w ten sposb, e jednego dnia dziecko bdzie si czuo dobrze, nastpnego dnia bdzie miao temperatur, bdzie mu co dolegao, potem ponownie bdzie dobrze itd. A wic w chorobach wieku dziecicego: dieta wegetariaska; zioa pobudzajce trawienie; zioa odwieajce, ochadzajce (rumianek, mita); jedynie w niebezpiecznych przypadkach antybiotyk. Gorczka jest bardzo wanym czynnikiem w ciele dziecka, poniewa daje dziecku poczucie YANG, wzmacnia wiadomo. Jest wyrazem ognia, ktry jest wyrazem naszej wiadomoci, "ogie" jest substancjalnym wyrazem naszej wiadomoci. Dlatego, jeeli dziecko przejdzie przez chorob wieku dziecicego, zazwyczaj zauwaamy, e co si zmienio, zmienia si jego osobowo. Dziecko zdecydowanie ma wiksz si, ale oczywicie jeeli po pojawieniu si pierwszych objaww podajemy antybiotyk albo leki przeciwgorczkowe, nie jest to waciwy sposb dziaania z wyjtkiem sytuacji rzeczywicie niebezpiecznych. Trzeba wiedzie, gdzie przebiega granica, czasami trzeba poda lek, eby ratowa ycie, a potem mona poda zioa. Dziecko ma bardzo du zdolno do regeneracji, ale bardzo wanym czynnikiem w zdrowiu dziecka jest relacja pomidzy rodzicami, to jest nawet waniejsze ni poywienie, kiedy patrzymy na dziecko, widzimy rodzicw. Jeeli rodzice maj tak mikk, agodn wibracj, dziecko te bdzie szczliwe, bdzie miao dobr wibracj. Jeeli rodzice bd si kci, bd w czasie rozwodu, dziecko bdzie miao zapalenie oskrzeli, neurodermatitis itd. Oznacza to, e jedzenie nie jest wszystkim, duch i umys s waniejsze. A wic bardzo wany jest przekaz energii od rodzicw do dziecka. Nie powinnimy mie dzieci zbyt wczenie, wiek ok. 28 - 30 lat jest najlepszym wiekiem na posiadanie dzieci, poniewa potrzebna jest odpowiedzialno na wszystkich poziomach. Dzieje si tak dlatego, e ciao ludzkie jest energetycznie doskonae w wieku lat 30. Antropozofia mwi, e w wieku lat 30 ciao eteryczne, fizyczne i astralne pozostaj ze sob w rwnowadze. Z tego wynika to, e umys jest bardziej spokojny, a wic jest bardziej zdolny do troski o dziecko. Oczywicie s wyjtki, s ludzie bardzo zrwnowaeni w wieku lat 20 i s ludzie, ktrzy nie bd zrwnowaeni nawet w wieku lat 90. Dla wielu ludzi wiek lat 30 jest bardzo wanym zakrtem, jest to wiek, w ktrym ma si zazwyczaj wicej stabilizacji, ukoczyo si edukacj, jest si bardziej gotowym na przyjcie dziecka. S takie kobiety, ktre maj bardzo sab, bardzo delikatn konstytucj i one potrzebuj po porodzie przynajmniej 3 lata przerwy po to, aby mie moliwo zregenerowania substancji ciaa.

54

PEDIATRIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

W TMC w chorobach skrnych uywamy silnych zi, bo tylko one mog uwolni skr od patologicznych czynnikw. Nastpnie uywamy zi oczyszczajcych krew i uwalniajcych kanay przewodu pokarmowego. Nastpnie uywamy zi odywiajcych skr. Przepukliny ppkowa i pachwinowa s wyrazem zimna i niedoboru Qi. Przepuklina ppkowa jest wyrazem Qi ledziony, jeeli Qi ledziony jest zbyt saba, te dzieci maj jednoczenie delikatnie tawy odcie twarzy. Przepuklina pachwinowa jest wyrazem nagromadzenia zimna w Wtrobie. A wic pierwsz rzecz, jak naley zrobi to zmiana diety, a gwne zioa uywane wtedy wedug TMC to owoc kopru woskiego, cynamon, godziki, lukrecja. Nie naley podawa zimnego jedzenia przy tego rodzaju objawach. Pyt. Co to jest alergia wg TMC? Odp. Zgodnie z TMC alergia nie istnieje i nigdy nie istniaa. Jest to stan, ktry ju mamy. Jeeli mamy duo luzu w przewodzie pokarmowym i wilgo w Jelicie Grubym, bdziemy mieli skonno do zatkanego nosa i czstego zapalenia garda. Jest bardzo silny zwizek pomidzy nosem i Jelitem Grubym, bdziemy mieli polipy nosa. Oczywicie moecie powiedzie, e za kadym razem, kiedy dziecko pije mleko jest reakcja alergiczna, jego nos zostaje zatkany, produkuje bardzo duo luzu, a gdy przestajemy podawa mleko, objawy znikaj. To jest wynik tego, e konstytucja ju jest wilgotna, jeeli oczycimy, usuniemy wilgo z jego ciaa za pomoc waciwego poywienia i zi, bdzie ono dobrze reagowa na mleko. Jeeli mamy bardzo suche Puca, a istnieje bardzo wiele przyczyn mogcych doprowadzi do suchych Puc, np. bronchitis chroniczne albo krztusiec, ktry nie by leczony waciwie, wasze Puca s bardzo suche i nagle zaczyna si pojawia co, co moemy nazwa alergi na kurz. Czynnik szkodliwy - kurz - jedynie pogarsza stan, w ktrym si ju znajdujemy. Chiczycy nie s tak bardzo zainteresowani tym, e ty tak reagujesz, ale dlaczego twj ssiad tak nie reaguje. Oni maj inny sposb mylenia. Jedziecie do Indii i macie hepatitis, ale 20 innych osb jedzcych w tej samej restauracji nie ma hepatitis - dlaczego? Lekarz chiski nie jest tak bardzo zainteresowany waszym hepatitis, poniewa on wie, e macie wilgotne gorco, ale dlaczego ci inni tego nie maj, to jest interesujce. Ten czowiek spdza czas jedzc sodycze i coca col przez cay dzie (miaem pacjentk, ktra ya na coca coli i ona miaa 3 x hepatitis). To wyjania czciowo t wraliwo, jak moemy mie w okrelonych sytuacjach. S pewne schorzenia, ktre rzeczywicie moemy okreli mianem alergii, np. na toksyczne metale. A wic zacznijmy od pocztku. Stawiamy diagnoz i staramy si odgadn, w ktrym miejscu energetycznie znajduje si problem. Po leczeniu pacjent bdzie mg trawi mleko i sery, poniewa jego ciao zostanie oczyszczone, wilgo zostanie usunita. Tak jest np. z katarem siennym wiosn, jest bardzo skuteczny lek chiski w tym przypadku ale naley przyjmowa go - nie w sposb cigy - ale przez 3 lata wysokie dawki. Przyczyn kataru siennego jest niedobr Qi Nerek. Poniewa Qi Nerek porusza si w gr i ona penetruje, przenika twarz. Jedn z przyczyn kataru siennego jest kawa, poniewa kawa zdecydowanie wpywa na Qi Nerek i ochadza Nerki. Oczywicie, kiedy Nerki staj si chodne, wtedy nie ogrzewaj we waciwy sposb ledziony i odka i mamy luz. Leki przeciwalergiczne nie pomagaj. Odczulanie powoduje, e patologiczny, gorcy wiatr bdzie si posuwa jeszcze dalej w gb ciaa. To co si stanie, to Puca stan si suche i moe wystpi astma. A wic znajdcie przyczyny, leczcie te przyczyny, a wasi pacjenci bd si mogli radowa zapachem kwiatw.

55

PEDIATRIA W MEDYCYNIE CHISKIEJ

56

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Tematem wykadu jest bl plecw i reumatyzm, ktry jest bardzo gbokim tematem w medycynie chiskiej. Chciabym zacz od blu plecw. eby zrozumie ten objaw , po pierwsze chciabym wyjani zwizek - bardzo wany w tradycyjnej medycynie chiskiej (TMC) - pomidzy plecami a jednym z najwaniejszych narzdw, jakimi s nerki. Zgodnie z medycyn chisk nerki s bardzo wanym narzdem, poniewa troszcz si one, chroni i przechowuj esencj ciaa. Mwi si, e ta esencja zostaje przekazana w momencie poczcia przez matk i ojca i pniej jest wspomagana i wspierana przez poywienie i napoje. Mona wic powiedzie, e ta esencja, ktr Chiczycy okrelaj nazw jing (ding), jest podstaw naszej konstytucji. Kiedy mwimy o sile konstytucji, mwimy wanie o jing. Oczywicie w pewnym sensie wyraa to rwnie si naszych rodzicw, ale nawet jeeli rodzice mieli siln konstytucj, to nie bdzie nam zbyt pomocne, jeeli pniej nie bdziemy si o ni troszczy. Troska o t substancj oznacza bycie wiadomym paru faktw: po pierwsze tego, e naley unika zbyt wielu emocji i usiowa y w prosty sposb, poniewa emocje mog wyczerpa substancj ciaa; po drugie, e naley odywia si we waciwy sposb; po trzecie, e naley mie odpowiedni ilo ruchu. Wedug medycyny chiskiej substancja (jing) jest przechowywana w nerkach. Mona powiedzie, e to jest bardziej symbolem pewnej funkcji, ktra ma zwizek ze wzrostem i przetwarzaniem, jak rwnie z procesem regeneracji. Mona wic powiedzie, e nigdy nie bdziemy mieli zbyt duo jing. Wszystkie znaki taoizmu s oparte na jing i koncentruj si na sposobach zachowywania, utrzymywania a nawet jej wzmacniania poprzez odywianie. Ta esencja bdzie si wyraaa na rne sposoby. Bdzie si wyraaa w kolorze skry, a take w jej blasku. W tym, e skra jest lnica oraz w wygldzie twarzy, ale przede wszystkim przez oczy. Sia spojrzenia bezporednio wyraa si esencji. Dziki tej substancji nerki peni tak funkcj, e odywiaj szpik, koci i mzg. I oczywicie szpik jest odpowiedzialny za wytwarzanie, za produkcj krwi. S wic zwizki pomidzy si jing a szpikiem kostnym i komi. Ale rwnie nerki kontroluj stopy, kolana i plecy. W chiskiej medycynie mwimy wic, e siedliskiem nerek s plecy. Sia nerek wyraa si w sile plecw. Gwnie mwic o plecach mam na myli okolic ldwiow i okolic krzyow. Pniej, kiedy bd omawia poszczeglne rodzaje blu plecw, bd mia na myli wanie ten zwizek pomidzy nerkami a okolic ldwiow. Drugim narzdem, ktry jest bezporednio zwizany z plecami jest pcherzyk ciowy. Mwimy, e pcherzyk ciowy jest wyrazem energii nerek. Jest taki kana energetyczny, ktry nazywamy kanaem cudownym, a ktry wychodzi z nerek i owija si wok bioder jak pasek. Mona powiedzie, e nasza sia w tej okolicy - w biodrach czy w talii - zaley od siy nerek. W chiskiej medycynie mwimy, e te kanay energetyczne, ktre biegn wanie jak taki pas, kontroluj w ciele ruch energii w gr i w d. Te kanay kontroluj rwnie biodra, a take nerw kulszowy. Jeeli ten pas staje si zbyt napity, bdziemy odczuwa bl z powodu zaciskania si. Jeeli ten pas mwic oglnie - bdzie zbyt rozluniony, to bdziemy odczuwali bl wanie z powodu jego nadmiernego rozlunienia si. Prosz wic zapamita, e nerki i pcherzyk ciowy maj zwizek z plecami. Dlatego nie wystarczy tylko masa, ale naley leczy te dwa narzdy - nerki i pcherzyk ciowy. Mwi si rwnie, e pcherzyk ciowy kontroluje napicie mini, e jest mistrzem, ktry panuje nad miniami i cignami. Tak wic zaburzenie, nierwnowaga w pcherzyku ciowym moe wpyn na napicie mini. Mona powiedzie, e ten fakt jakby skrci albo zmieni pozycj, pooenie bioder i z powodu tego napicia jedna koczyna moe by nieco krtsza. Oczywicie biodra nie bd wtedy we waciwym ustawieniu i nasz krgosup bdzie to kompensowa. Ostatnim narzdem, ktry ma rwnie zwizek z plecami jest wtroba. Z tego punku widzenia mwimy, i wtroba odywia minie i cigna. A wic jako mini i cigien, czyli sia naszych plecw, zaley od wtroby. W medycynie chiskiej, kiedy zajmujemy si blem plecw, zajmujemy si przede wszytkim omioma gwnymi przyczynami. Mwi si, e jest ich okoo 32, ale nie bdziemy ich wszystkich dzi omawia.

57

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Chciabym omwi dzisiaj dwie podstawowe przyczyny, tzn. pierwsz, ktra wynika z niedoboru, z osabienia nerek i drug, ktra wynika z wilgoci. Pierwsza niedoborowa posta blu plecw, tzn. problemw, ktre ma wiele osb, jest zwizana z nerkami. Mona generalnie powiedzie, e waciwe kady z nas ma sabe nerki. Jest to wyrazem naszej ignorancji - tego, e boimy si, i stracimy to nasze ciao. Poniewa cigle poszukujemy odpowiedzi utosamiajc si ze wiatem zewntrznym. A wic mona powiedzie, e tak naprawd kady z nas si boi. A jak ju wspomniaem na pierwszym wykadzie - istnieje cisy zwizek midzy strachem a nerkami. Lk wpywa na jako, na si nerek. Pierwsz przyczyn blu nerek jest to, co nazywamy niedoborem qi nerek. To jest rzecz, ktra przydarza si naturalnie, kiedy si starzejemy - w pewnym wieku, powiedzmy po szedziesitce. Ale u niektrych ludzi to moe si zdarzy w modszym wieku, poniewa ich nerki s sabe. To jest taki rodzaj blu plecw, ktry bdziemy mieli po obudzeniu si rankiem, ktry jest poczony z uczuciem zmczenia plecw z takim odczuciem, e nasze plecy nie s tak silne, jak powinny by. Oczywicie jeli bdziemy mieli zrobione zdjcie rtg , to ono nic nie wykae. Jeli jednak udacie si do chiskiego lekarza, to znajdzie on kilka objaww, ktre s z tym zwizane. Po pierwsze stwierdzi, e nasze plecy s zimne, tzn. e przy dotyku jest to zimniejsza okolica. Stwierdzi rwnie, e stopy s zimne i jest to przewleky stan. Potem zada kilka pyta o oddawanie moczu i to, czego si dowie, ucili diagnoz. Mog by trudnoci z utrzymaniem moczu, mocz moe wycieka kroplami, a u kobiet mog si pojawi skonnoci do upaww i saby pocig pciowy. Idziecie do lekarza, a on wam zadaje tyle dodatkowych pyta po to, by si upewni, e ma tu do czynienia z niedoborem w nerkach. I taki pacjent powie, e on bardzo lubi masa tej okolicy i ciepy okad. Te wszystkie objawy bd potwierdzay sabo nerek. Oczywicie nie jest tak, e pacjent po prostu mwi, i ma bl plecw, a jemu si od razu daje gotow receptur. Naley to zawsze rozpatrywa w odniesieniu do poszczeglnych narzdw. Za kadym razem, kiedy pacjent bdzie jad zimne jedzenie, by moe nie zauway on tego, ale na pewno to zimne jedzenie bdzie pogarszao jego bl plecw. Leczenie w takim przypadku nie jest trudne - bierze si p litra oliwy z oliwek albo z orzechw woskich i dodaje 300g wieego korzenia imbiru do tego, odstawia na 2 tygodnie i uywa si go do wcierania w plecy. Oczywicie naley przestawi pacjenta na inne odywianie. Mona poda herbaty zioowe, ktre s ogrzewajce. Naley te zabroni pacjentowi spoywania zimnego jedzenia. Istnieje nastpna posta, ktra jest na pewno bardziej grona, tzn. niedobr jang nerek. Aby tak bardzo wychodzi sobie nerki, by byy a tak zimne, to naprawd trzeba si bardzo stara, uywajc bardzo zego, zimnego jedzenia. Stan ten moe powsta rwnie wwczas, kiedy przez bardzo dugi czas uywa si zupenie niewaciwej receptury. W takim przypadku budzicie si rankiem z naprawd bardzo silnym blem plecw dlatego, e kiedy wasze ciao jest zimne, to zwiksza si zastj. A pozycja leca jeszcze dodatkowo powiksza ten zastj. Wstajecie i naprawd musicie si porzdnie rozrusza zanim bdziecie w stanie chodzi. I mwimy, e ten typ blu plecw, to znaczy kiedy jest niedobr qi, kiedy s zimne nerki - w tym rodzaju blu ulg przynosi ruch. Natomiast pozycja siedzca albo leenie pogarsza. I czujecie si lepiej po ciepym okadzie, masau plecw a nawet po gorcej kpieli. A teraz zdarza sie co co sprawia, e rzeczy staj si naprawd nieprzyjemne. Poniewa nerki s zimne, wtedy ten kana biegncy jak pas rozlunia si, traci ca swoj si. Wtedy bdziemy mieli do czynienia z wypadnitym dyskiem, poniewa wizada przykrgosupowe bd miay zbyt mao siy aby utrzymywa, usztywnia krgosup. Z tak sytuacj moemy mie do czynienia ju w pierwszym przypadku, ale na pewno bdzie ona gorsza - to bdzie wiksze w drugim przypadku. Mona powiedzie wtedy, e ten pas nie jest wystarczajco mocno zacinity - jakby si rozlunia i tak samo nastpuje rozlunienie w tej okolicy plecw. Do tego jeszcze dzieje si co dodatkowo. Poniewa macie takie zimno w tej okolicy plecw, zwalnia si krenie krwi i okrelamy to nazw zastoju krwi a take zastoju qi, czyli energii w plecach. To sprawia, e bl jest jeszcze silniejszy. Powinno si wtedy przej na leczenie akupunktur, zioami i

58

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

masaem, ale naley to zrobi szybko. Przede wszystkim trzeba zmieni diet. Naley natychmiast przesta je produkty nabiaowe, naley przesta pi 4 litry wody dziennie dlatego, e tak jest napisane w gazetach i przesta pi piwo. Piwo jest ochadzajce w swojej naturze. Naley przestawi si na lepszy sposb odywiania, to znaczy na bardziej ogrzewajce pokarmy. Naley je troch orzechw woskich, najlepiej podpraonych i powinno si je kasztany jadalne: 4 lub 5 kasztanw pieczonych w piekarniku na dzie. Bardzo wzmacniaj plecy. Powinno si je rwnie szczypiorek, poniewa porusza krew. A wic mona leczy na rne sposoby za pomoc poywienia, ale w tych przypadkach zimnych plecw naley przesta je ry, poniewa ry usuwa gorco nerek. To jest drugi rodzaj blu plecw. Mamy jeszcze trzeci rodzaj, ktry jest przeciwiestwem, tzn. nerki maj niedobr jin. Mona to wyjani w prosty sposb. To dotyczy zwaszcza pacjentw, ktrzy cae ycie ciko pracowali, ale nie pracowali gow, tylko ciaem, np. rolnicy czy ludzie, ktrzy nosili due ciary i to w cikich warunkach. U takich ludzi jin - czyli substancja - jest wyczerpana. To jest rodzaj wypalenia. U takich ludzi bl plecw jest bardziej zwizany ze zwyrodnieniem, a nawet ze stanem zapalnym. I ten rodzaj blu pogarsza si przy ruchu. Oczywicie, czasem mona powiedzie, e ruch przynosi ulg, bo polepsza krenie energii, ale ten bl plecw pojawia si z powodu ruchu. Jest on bardzo trudny do leczenia. Czasami nawet trzeba przej operacj. I w takich przypadkach naley uywa zi, ktre regeneruj konstytucj, ktre bd odywiay nerki i regeneroway koci. I jeszcze jedna rzecz moe uczyni plecy takie bolesne. To si odnosi do pcherzyka ciowego i jest przeciwiestwem tego, o czym mwiem wczeniej. Ten kana, ktry biegnie jak pas, staje si - mona powiedzie - zbyt zacinity. Jest to rodzaj ucisku i nie dotyczy tylko plecw, ale na caym przebiegu kanau jest ten ucisk. Bdzie to si gwnie wyraao w postaci tego, co okrelamy jako rwa kulszowa. I nawet jeli nie znacie akupunktury, to bdziecie mogli okreli jak przebiega kana pcherzyka ciowego, poniewa tak samo bdzie przebiega bl. Pacjent bdzie mwi - tutaj przebiega bl i to bdzie dokadnie w miejscu, gdzie jest punkt akupunkturowy p 30. Bdzie to wynikao z jednej strony z tego, e nerki bd zbyt sabe, a z drugiej strony z tego, e ten kana przebiegajcy jak pas bdzie tak zacinity, e krenie energii bdzie niemoliwe. Zazwyczaj te osoby jedz bardzo duo pikantnego poywienia. To ludzie, ktrzy lubi je sono i pij duo alkoholu. Oczywicie oni musz tak robi, dlatego e pracuj na powietrzu przez cay dzie. A nie mona broni swojego ciaa przed zimnem uywajc do tego celu bananw i pomidorw. To czego potrzebujemy to wdka, czosnek i tego rodzaju rzeczy. Ale to jeszcze bardziej wypala substancj. Dlatego pierwsze co naley uczyni u tych osb, to naley im powiedzie, aby przestali je czosnek. Dlatego, e ten ciskajcy bl pochodzcy od kanau pcherzyka ciowego bdzie pogarsza si od spoywania czosnku. I zauwaycie, e ci ludzie s takim typem gorcym. Kiedy bdziemy patrzyli na ich jzyk, to bdzie on czerwony. I oni s czasem rwnie nieco agresywni w zachowaniu. Taka osoba powinna unika pikantnego jedzenia i alkoholu. Ten kana przebiegajcy jak pas zaciska si, kiedy je si pikantne poywienie, a rozlunia si wtedy, kiedy jemy co sodkiego albo produkty nabiaowe. To jest inna odmiana blu plecw. I oczywicie pacjent tego ostatniego typu blu bdzie mia zastj krwi, zastj qi. Te wszystkie problemy bd u niego obecne. Ale to jeszcze nie koniec. Dla tego pierwszego, drugiego i trzeciego przypadku problemy dopiero si rozpoczy. Kiedy nie zadziaamy wystarczajco szybko, objawy bd si pogarszay. I to co si bdzie dziao nazywa si reumatyzmem plecw. Kiedy zajmujemy si blem plecw, to w 80 - 90 % przypadkw mamy do czynienia z reumatyzmem plecw. Wyjani teraz dlaczego. Z powodu tej saboci nerek, ktr mamy, nasze plecy s sabe. Mona by wtedy bardzo atwo zaatakowanym przez patogennne wpywy. Nawet jeli nam si wydaje, e tego nie czujemy, to one bd wchodziy do naszych kanaw, bd zablokowane w kanaach i w miniach. Wtedy mamy do czynienia z czym, co jest bardzo trudne. Dlatego czasem przyjaciele mwi mi wiesz, jak trudno jest leczy bl plecw. Dlatego, e zapominacie w leczeniu o jednej rzeczy. By moe zapomnielicie o tym, e w takim przypadku wystpuje

59

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

niedobr nerek. By moe zapomnielicie sprawdzi pcherzyk ciowy, by moe zapomnielicie, e naley usun zastj krwi. By moe zapomnielicie rwie, e mocie mie do czynienia z reumatyzmem, co oznacza, e w kanaach mog znajdowa si wiatr i wilgo. Naley rozway te wszystkie aspekty, jeeli leczy si bl plecw. Jeeli rozwaymy tylko te pierwsze, a zapomnimy o wilgoci, to nie uda nam si osign skutku. Dlatego, jeeli uywamy receptury dla danego przypadku, po pierwsze naley skorygowa diet i to jest bardzo wane. Jak ju wspomniaem wczeniej - jeeli jestecie zbyt zimni, naley je jedzenie ogrzewajce. Zwaszcza w przypadku tego zimnego blu plecw, naley usun z diety cukier i produkty mleczne. A w przypadku wyczerpania i gorca naley usun pikantne poywienie i alkohol. Zazwyczaj naleaoby jeszcze uy specyficznych zi, tzn. moe s ich odpowiedniki wrd zi zachodnich, ale ich jeszcze nie znamy, natomiast Chiczycy dokadnie wiedz, jakich zi powinni uy. Jeeli np. w przypadku blu plecw uyje si arniki, to nie usunie si wpyww patogennych, tylko poruszy qi i krew. A wic arnika nie ma waciwoci odywienia nerek. Dlatego nie ma moliwoci, uywajc zi zachodnich, poradzi sobie we waciwy sposb z blem plecw. To nie jest wystarczajco precyzyjne. Powinno si rwnie wykona akupunktur, masa lub akupresur. To byo to, co okrelilimy blem plecw zwizanym z niedoborem. Te trzy rodzaje schorze to jest to, co ma 70% ludzi. Ale jest jeszcze inny rodzaj blu plecw - taki, ktry moe si zdarzy z powodu zwichnicia, z powodu wypadku. Nie ma zwizku z niedoborem w nerkach, ale by moe chcielicie pastwo unie co, co byo dla was zbyt cikie i zostalicie zablokowani. Bya taka ksiycowa noc polubna, a wycie chcieli przenie swoj on przez prg - ale albo wasza ona bya zbyt cika, albo wy bylicie zbyt sabi i to si nie udao. A wic pierwsza noc polubna oznacza leczenie plecw. W takim wypadku leczenie bdzie polegao nie na wzmacnianiu nerek, ale na tym, eby usun to zwichnicie. Bdzie wygldao w ten sposb, e uyjemy tego, co si okrela jako baki ze skrwawianiem. To bdzie takie pierwsze spotkanie - w t noc wykona wam si krwawe baki na plecach. Przez skrwawianie pewnych punktw akupunkturowych oczyszcza si kanay. To na pewno nie jest najatwiejszy do leczenia bl plecw, ale mona tu najszybciej uzyska rezultaty. Naley pamita, e ten rodzaj urazu powinno si leczy metod skrwawiania - tak jak wampir. Ale jak to jest w yciu - jeli mamy jedn rzecz, to mamy razem zazwyczaj jeszcze wiele innych. Anioowie s bardzo hojni. A wic w takim dniu, kiedy macie stan niedoboru w plecach, albo kiedy macie wiatr i zimno w plecach, to wtedy okazuje si, e w takim dniu trzeba przesun kredens. I przechodzicie przez cay program. Bdziecie zablokowani, bdziecie mieli niedobr i nagle ycie traci cay sens. Znacie na pewno takie dni, gdy wstajecie rankiem i wszystko ukada si nie tak jak powinno. Czy nie znacie pastwo tego rodzaju porankw, kiedy wstajecie i od razu uderzacie gow o kredens? Albo wylewamy sobie czarn herbat na koszul. To jest takie spotkanie, kiedy wszystko naraz si zdarza. Istnieje wtedy tylko jedno rozwizanie - zosta w ku, nie i do pracy. Z powodu niedoboru jestecie bardzo wraliwi. Teraz jeszcze ostatni przypadek blu plecw - on jest rwnie bardzo szczeglny. Jest pikny dzie i jestecie na play po to, aby pokaza jakie macie silne minie i jacy jestecie pikni, a tu nagle zaczyna pada. Albo np. jedziemy rowerem, jestemy lekko ubrani i zaczyna pada. Nie czujemy, ebymy si przezibili, ale wracajc do domu czujemy, e co si stao, co nas zmienio - ju nie jestemy tacy sami. I tego wanie dnia z powodu deszczu wilgo wesza do naszych kanaw energetycznych. To jest to, co nazywamy przeksztaceniem dr Jekylla i pana Hydea. To jest oczywicie rwnie przypadek nadmiaru i moe si rwnie zdarzy, kiedy wemiemy kpiel a tego dnia nie czujemy si zbyt silni. Albo np. idziecie na basen, albo wskakujecie do jeziora i nagle to zimno i wilgo wchodz prosto do plecw. To jest rwnie szczeglny rodzaj blu plecw, ktry mona wyleczy poprzez oczyszczenie kanaw, tzn. e mona uy baniek. Albo, jeeli nigdy tego nie robilicie, musicie bardzo silnie natrze plecy. I w takim przypadku moecie rwnie uy arniki.

60

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Ta wilgo tak jak szczur w domu wci bdzie si poruszaa w gb naszego ciaa i bdzie wpywaa na wasz energi. Bdzie si to nasilao z biegiem lat. Przy tym ostatnim przypadku mamy waciwie ca histori blu plecw, ale szczeglnie w tym przypadku, pacjent wymieniajc objawy bdzie mwi - ja odczuwam pewnego rodzaju rozpieranie i uczucie cikoci w plecach i pogoda na to wpywa - ja to czuj. W innych przypadkach to nie jest faktem. Tamte przypadki nie miay zwizku z pogod to moe si zdarzy codziennie. A wic powtarzam jeszcze raz - w tej sytuacji podstaw leczenia jest wzmocnienie nerek, poruszenie qi i krwi (xue), a take usunicie wszelkiego rodzaju patogennych wpyww zewntrznych. W kadym przypadku blu plecw w ostrym stanie, jeeli nic nie mamy, adnego leku, pomoe ostry smak. Nawet jeli jestemy tym gorcym typem, to zawsze przyniesie pewn ulg. Moecie np. uy szczypiorku - naley go zmiady i zala gorc sake, czyli winem ryowym i wtedy zawsze mona przy okazji wykorzysta to, aby si napi troch alkoholu. I ta mieszanka uwolni zastj w kanaach, polepszy krenie qi i krwi. To mona zawsze zrobi w ostrych przypadkach. Inn rzecz, ktr rwnie mona zastosowa, jest imbirowa kpiel stp, poniewa ciepo imbiru spowoduje ruch w kanaach i uwolni kanay od patogennych wpyww zewntrznych. Rwnie bardzo dob ry w przypadku blu plecw jest owoc jaowca w postaci kpieli, poniewa to wzmacnia nerki i wzmacnia plecy. Ale w kadym przypadku bl plecw jest schorzeniem, ktre mona waciwie leczy za pomoc medyny chiskiej. Oczywicie, nie moemy robi cudw. Oczywicie, jeeli mamy do czynienia z wypadnitym dyskiem, to niewiele moemy zrobi - ale oglnie mwic, w przypadku blu plecw medycyna chiska jest bardzo skuteczna. Teraz chciabym pomwi o reumatyzmie. Wspomnielimy nieco o reumatyzmie, mwic o blu plecw. W medycynie chiskiej nazywamy reumatyzm Bi, co oznacza zablokowanie, obstrukcj. W Europie, kiedy si w redniowieczu mwio o reumatyzmie, mwio si gwnie o oczyszczaniu krwi i usuwaniu toksyn. Kiedy popatrzymy na rne stare receptury z tego okresu, to znajdziemy wiele receptur, wiele zi ktre oczyszczaj, usuwaj. Natomiast dla Chiczykw to niekoniecznie jest zwizane z usuwaniem, z eliminacj. Myl, e tutaj zaszo pomieszanie tego, co Chiczycy okrelaj reumatyzmem a tym, co jest konsekwencj spoywania nadmiernych iloci misa chodzi o dn moczanow. W medycynie chiskiej uwaamy, e reumatyzm jest bezporednio zwizany z patogennymi czynnikami, wpywami zewntrznymi tzn. wiatrem, zimnem i wilgoci. Oczywicie, jeli jestecie sabi fizycznie lub starzy, to bardzo atwo moe to na was wpyn. Reumatyzm jest konsekwencj zaatakowania przez wszystkie 3 szkodliwe wpywy razem - ale jeden z tych wpyww moe przewaa. A zadaniem lekarza jest wykrycie, ktry z tych patogennych czynnikw mia najwikszy wpyw na staw. Jeeli najwaniejszym z nich jest wiatr - wtedy bl bdzie si przesuwa od stawu do stawu. Pacjent powie - wczoraj bolao mnie prawe rami, a dzisiaj boli kolano. Jeeli przewaa wiatr, bl bdzie taki promieniujcy. I jeeli to bdzie np. bl ramienia, to pacjent bdzie odczuwa promieniowanie albo wzdu rki albo do plecw - ale objawy bd si przemieszczay. Jeeli nie znacie tej diagnozy, to nie bdzie wam atwo leczy. To tak jak usiowa zapa wiatr, wku go tutaj albo tam, zalenie od tego gdzie ten wiatr si dzisiaj umiejscowi. To jest pierwszy rodzaj. Drugi, kiedy przewaa wilgo - wtedy staw bdzie bardzo spuchnity. Bdzie rwnie w tym stawie uczucie cikoci. W takim przypadku nic si nie porusza, bdzie to mona powiedzie - zogniskowane w ktrym miejscu w ciele. Zazwyczaj wilgo dotyka bardziej dolnych czci ciaa i dotyczy zwaszcza ludzi, ktrzy pracuj w wilgotnych warunkach. A mleko i produkty mleczne bd podtrzymywa tego rodzaju reumatyzm. W przypadku reumatyzmu zwizanego z wiatrem kwane jedzenie bdzie podtrzymywao tego rodzaju stan. I ostatni rodzaj reumatyzmu - zimny. Zimno spowoduje najwikszy bl. Dzieje si to dlatego, e kiedy zimno atakuje wasze ciao, zdecydowanie zamyka, blokuje kanay. Bl bdzie tak silny, e pacjent bdzie chcia zay rodki przeciwblowe. Pacjent bdzie

61

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

odczuwa ulg, jeeli natrze sobie staw rnego rodzaju maciami rozgrzewajcymi. Zazwyczaj tu nie bdzie obrzku, bdzie natomiast bl w jednym miejscu, czsto kujcy. I w zalenoci od przewagi jednej z tych trzech przyczyn bdziemy inaczej leczy. Ale jest jeszcze jedna rzecz, ktra moe sprawi, e leczenie bdzie trudniejsze. Jeli nie wiemy, e jest zwizek midzy reumatyzmem a tymi szkodliwymi wpywami zewntrznymi, i jeeli w rnych ksikach o zioach wyczytalicie, e np. powinienem pi pokrzyw albo co innego, to moe si okaza, e po wypicu czego takiego nic si nie stao albo stan si pogorszy - poniewa pijc niewaciw herbat moemy usun nasze wewntrzne jang - i wtedy taki stan zaczyna przechodzi w stan przewleky. I co si dzieje? Z powodu zastoju wiatru, wilgoci i zimna nastpuje przeksztacenie w gorco. I wtedy zaczyna si proces zapalny w stawie. I wtedy jest to bardzo cika praca. eby przepisa waciw receptur, trzeba w takich przypadkach naprawd dobrze zna si na zioach. Mistrzowie chiscy, powtarzam - mistrzowie, s tak bardzo zaawansowani w wiedzy, e mog dobra zioa i np. skierowa dziaanie tej receptury zioowej dokadnie na okrelony staw albo np. do ng. Ale musimy mie do czynienia z mistrzem. W Chinach robi si akupunktur przy wszystkich rodzajach reumatyzmu, 5 razy w tygodniu, 50 zabiegw, a nieraz rozkada je na 2 tygodnie. Jeeli jest on bardzo bolesny, to zabiegi wykonuje si nawet codziennie. Uywaj rwnie specyficznych zi, ktre pal - okrelamy to jako moksa. A wic powtarzam jeszcze raz - jeeli mamy do czynienia z wiatrem, to naley przesta je kwane jedzenie, jeeli mamy do czynienia z wilgoci, to naley z diety wyeliminowa cukier i produky mleczne. Jeeli jest to zimno, to naley przesta je saaty. Jeeli tylko czuje si co, co moemy nazwa reumatyzmem, to wtedy naley uy czego pikantnego w smaku i przez wypicie naley spowodowa pocenie si. Niewielkiego stopnia pocenie si. Sauna pomoe, ale sauna dziaa od zewntrz, a nie od wewntrz. Lepiej jest w takim przypadku dziaa od wewntrz po to, eby usun toksyczne wpywy. Prosz nie zapomina, e sauna ochadza. Kiedy idzemy do sauny to nie dostarczamy sobie ciepa, my tracimy ciepo. Dlatego sauna zostaa wymylona dla ludzi, ktrzy jedz miso i kiebas. Dla ludzi, ktrzy jedz miso, a nie takich, ktrzy yj na saacie. By moe to zabrzmi dziwnie, ale alkohol jest najlepszym rodkiem ochronnym przeciwko reumatyzmowi. Jeli mieszkacie w naprawd zimnych i wilgotnych warunkach - zamiast pi kaw albo zielon herbat albo mit pieprzow powinnicie zrobi sobie maego drinka. Nie mwi upi si. Oczywicie te szkodliwe wpywy zewntrzne nie zostan szybciej usunite, jeeli si upijecie, ale dobrze zadziaa odrobina grzanego alkoholu, np. wrzcej wdki lub sake, ale nie piwa. Piwo si do tego nie nadaje, poniewa jest gorzkie. Na przykad, jeeli bylicie pastwo na dugim spacerze w grach i pada deszcz, wracacie do domu i odczuwacie t wilgo - wtedy rozkruszcie troch imbiru, zalejcie wrzc wod, wypijcie i to spowoduje otwarcie kanaw. Najgorsz rzecz, ktr mona zrobi jest powiedzenie - teraz zaczynam chorowa. I to czego potrzebuj to duo witaminy C, wic napij si soku pomaraczowego. Ten sok ma dziaanie cigajce, czyli jakby utrzymuje dan rzecz. Jeeli nie wierzycie, to moecie to sprawdzi. Jeeli czujecie zimno i wilgo, to wtedy odrobina imbiru dziaa doskonale. Rematyzm i bl plecw mog wystpowa razem. Mgbym jeszcze duej mwi na ten temat, ale teraz zostawi troch czasu na pytania. To byo zaledwie takie mae wprowadzenie w temat blu plecw i reumatyzmu, aby da pastwu pewne wyobraenie, co si za tym kryje. Jeeli cierpicie na bl plecw albo reumatyzm, serdecznie bym wam poleca akupunktur, poniewa to naprawd moe przynie ulg. Jest duo lekarzy w Polsce, ktrzy zajmuj si akupunktur, i moecie znale tak osob, ktra udzieli wam rady na temat odywiania i odpowiednich zi.

62

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Pyt. Jaki rodzaj imbiru naley zastosowa w herbatce rozgrzewajcej? Odp. Mona uy wieego imbiru, suszony imbir jest bardzo suchy i nie powoduje pocenia si, wiey to moe spowodowa. Pyt. Czy mgby Pan powiedzie, w jaki sposb mona si pozby strachu i depresji, tzn. zespou wypalenia si? Odp. Jeeli chodzi o lk i depresj, to naley zawsze sprawdzi jakie objawy si za tym kryj. Mona powiedzie oglnie, e jeli kto ma niedobr nerek, moe wtedy atwiej si lka, atwiej u niego wystpuj lki. Ale lk moe si wyraa na 2 rne sposoby. Moe si wyraa tak, e jestemy zmroeni lkiem, nie jestemy w stanie si poruszy. Oznacza to - mwic prosto, e nerki s zbyt zimne. Moe by jeszcze inny sposb kiedy stajemy si nadaktywni. Oznacza to, ze nerki staj si zbyt gorce. W zalenoci od tych 2 przyczyn mona do nich dostosowa leczenie. Natomiast depresja - uwaa si, e jest to wilgo, ktra blokuje kanay serca. W pytaniu ujty jest razem lk i depresja i dlatego myl, e jest to bardziej problem zimna. Oglnie mwic, nie jest atwo poradzi sobie z lkiem, poniewa lk wynika z ruchu pomidzy przeszoci i przyszoci. Gdybymy mogli zobaczy wyranie przyczyn, dla ktrej si czego lkamy, to natychmiast bymy pozbyli si tego lku. A poniewa my tego nie widzimy, to wtedy wpadamy w lk. A strach jest gwnie wyrazem tego, e mamy odczucie, i wszystko jest niestae. Pierwsze - to naley sprawdzi nerki. Na pewno kiedy bdziemy wzmacnia nerki, umys stanie si bardziej stabilny. Druga rzecz trening umysu. Mona zneutralizowa lk za pomoc koncentracji. Naley uczy si skupiania, nie mam na myli medytacji tylko skupianie si. To s 2 proste rzeczy, ktre powiedziabym na pocztek. Do momentu kiedy osigniemy realizacj, do tego czasu zawsze bdziemy si lka, e utracimy to ciao. Pyt. Co Pan myli na temat Reiki? Odp. Niewiele wiem na temat tej metody leczenia. To co widziaem na ten temat w Europie sprawio, e mam pewne wtpliwoci. Jak zauwayem, wiele osb chciaoby by healerem, uzdrowicielem tak jak Chrystus, ale nie id Jego ciek, ktra jest pena trudu i wysiku. Pyt. Co naley je, eby wzmocni nerki i ledzion? Odp. Naley zawsze myle od innej strony - zawsze mylimy: co powinienem zrobi, aby dosta? Ja myl nieco inaczej, z punktu widzenia chiskiego: co naley usun, eby co odzyska? Co powinienem zrobi, eby zosta Budd? Problem jest taki, e nic nie trzeba robi. Trzeba czego si pozby - przywizania, zych nawykw itd. Ale nasze spoeczestwo ksztaci nas w ten sposb, e naley robi co, aby co zdoby. eby wzmacnia nerki i ledzion, naley uwaa na sodycze. Nie wolno zaczyna posiku od saaty, nie naley pi w czasie jedzenia i nie naley koczy posiku czym zimnym, jak np. lodami. Powinno si je ciepy posiek przynajmniej dwa razy dziennie. Nawet w lecie. To bdzie regenerowao nerki i ledzion. Naley te przeuwa we waciwy sposb. Szczeglnie jeli chodzi o ledzion - ledziona regeneruje si, kiedy zawsze jemy o tej samej porze. Naley utrzymywa waciwy rytm - powiedzmy je zawsze niadanie o 10, obiad o 13. Powinno si uwaa, aby nie je zbyt duej iloci zb. To mwiem w ostatnich dniach jeli chodzi o dietetyk. Tak, nawet zb nie za duo. Pyt. Co naley je, aby usun wilgo i luz? Odp. Nie powinno si wtedy spoywa pszenicy i ryu. Wtedy najlepszy jest praony jczmie i praone proso. Pyt. Co to jest kandydoza w wietle TMC? Odp.To nie jest nic innego jak wyraz wilgoci i sabej ledziony. To jest rezultatem spoywania zbyt wielu oczyszczonych produktw przez wiele lat, jest wyrazem spoeczestwa uywajcego zbyt wiele cukru. Grzyby potrzebuj duo wilgoci dla swego wzrostu rwnie w ciele.

63

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Pyt. Jestem po menopauzie, ale wci cierpi na uderzenia gorca, mam rwnie trdzik rowaty, atwo si poc, mam szum w uszach i skonnoci do nadcinienia. Jak sobie z tym poradzi ? Odp. eby wyleczy takie objawy, musimy si na co zdecydowa, tzn. albo naley przepisa waciw receptur, albo przestawi si na leczenie hormonalne. Nie jest dobrze, e te objawy wystpuj. To co powinno si zrobi, to przede wszystkim odstawi pikantne jedzenie, kaw, miso jagnice, alkohol, sl. Chiczycy polecaj w takich przypadkach szczeglnego rodzaju misa - nie bd go tu podawa, poniewa jest ono do dostania tylko w Chinach. Polecabym w takim przypadku gotowan saat. Bierze si odrobin oleju i do tego wkada pocit saat. Przy gotowaniu ta saata - mona powiedzie - zniknie. Ta mieszanka ma zdolno uspokajania energii serca. Wtedy sen bdzie lepszy i bdzie nastpowaa lepsza regeneracja. Powinna Pani rwnie je duo gotowanych warzyw. W Pani przypadku pszenica jest wana, najlepiej kieki pszenicy - 3 due yki dziennie, a do saatek powinna Pani uywa selera. Moe Pani rwnie uywa grzybw, wieych i gotowanych, poniewa to bdzie rozlunia i kierowa energi w d. Moe Pani rwnie przyjmowa tak mieszank wapnia i magnezu. To rwnie moe pomc. Chiczycy uywaj w tej sytuacji muszli ostryg. Bierze si jedn tak muszl, gotuje w jednym litrze wody przez godzin i to przeciwdziaa nocnym potom. Mona rwnie uywa nasion daktyli, ktre rwnie odywiaj serce i uspokajaj energi. Mona rwnie wypi odrobin piwa wieczorem przed pjciem spa - z powodu chmielu, ktry jest zawarty w piwie. On ma dziaanie nieco podobne jak estrogeny. Mona rwnie uywa lici szawi - ona rwnie przeciwdzia poceniu si. Naley unika poywienia, ktre kieruje energi w gr, jak alkohol albo pikantne potrawy. Powinna Pani je tak kapust, ktra si nazywa endywia. Ona jest doskonaa. Mona j upiec z serem i to rwnie spowoduje ruch energii w d. Myl, e podaem najwaniejsze wskazwki - w przypadku menopauzy Chiczycy jedz miso wia. I rwnie wieprzowina jest dobra, poniewa wieprzowina odywia esencj ciaa. Ale nie kurczak i nie baranina. Pyt. Co mona zrobi w przypadku uszczycy i czy mona wyleczy bielactwo? Odp. Jeeli chodzi o bielactwo, nazywamy to w TMC biay wiatr i Chiczycy w takim przypadku uywaj 2 lekw: Z jednej strony s to zioa, ktre moczy si w alkoholu i wciera zewntrznie. Zioo to nazywa si po acinie Fructus Trybuli. Mona go uywa zewntrznie, a nawet wewntrznie. Ale Chiczycy uwaaj, e jedn z przyczyn tego rodzaju choroby jest niedobr krwi w zwizku z tym, co okrelaj jako wiatr skry. Nie bd omawia tego rodzaju schorzenia, poniewa tu leczy si typowo farmakologicznie, tzn. nie uywa si jedzenia w takim przypadku. Jeli chodzi o uszczyc, gwnie dotyka ona ludzi, ktrzy maj duo jang w wtrobie. To moe si wyraa w rny sposb. Oglnie mwic w przypadku uszczycy powinno si unika misa, tustego jedzenia i smaonego jedzenia. Ta choroba jest rwnie zwizana ze stanem psychosomatycznym. Nawet mam przyjaci i pacjentw, ktrzy przestrzegaj cisej diety, ale to nie jest wystarczajce. Moemy powiedzie, e naley zmniejszy ilo biaka. A szczeglnie unika porw, cebuli i czosnku. Nie chc teraz omawia tej choroby dogbnie, ale moe ona przesuwa si, tzn. atakowa stawy. W terapii mamy ok. 90% sukcesw, nawet u niektrych osb tylko po samej diecie pszenicznej. W ostrym okresie choroby moemy powiedzie, e chodzi o usunicie wilgotnego gorca z krwi i z tkanki. Pyt. Jakie dziaanie ma pietruszka na organizm? Odp. Pietruszka jest dobrym lekiem dla nerek. Ona wzmacnia qi nerek i jest ogrzewajca w swojej naturze. Dobra jest w przypadku nawracajcych infekcji pcherza moczowego u osoby, ktra jest zimna. To jest bardzo dobry lek wzmacniajcy nerki. Szczeglnie osoby o zimnej konstytucji powinny je pietruszk. Jeeli je si nasiona - one jeszcze bardziej wzmacniaj ciao. Mona j gotowa, mona je na surowo, ale nie naley przesadza z iloci.

64

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Pyt. Jakie jest postpowanie w chorobach zwyrodnieniowych koci? Odp. Jeeli chodzi o choroby zwyrodnieniowe koci, zazwyczaj uywamy takiej zupy gotowanej na kociach, leczymy to samo tym samym. Mona uy koci woowych - ok. 3 kg koci zala 3 litrami wody, wrzuci do tego cebul i godziki i gotowa przez bardzo dugi czas, a do uzyskania bardzo gstego pynu, trzyma go w lodwce i je codziennie 1 albo 2 yeczki od herbaty. Tak postpuj w Tybecie - ale poniewa plecy s zwizane z pcherzykiem ciowym, nie mona tego stosowa w sytuacji kamicy co najwyej w maych ilociach. Lepiej jest zacz od maej yeczki od herbaty. Mona te uy do tego celu wywaru z kurczaka lub koci jagnicia. Albo - 100g nasion czarnej soi namoczy przez noc, wod wyla, gotowa i zostawi troch pynu. Doda kawaek kurczaka i 2 litry sake i przez godzin gotowa. Ten wywar bardzo silnie wzmacnia substancj ciaa - powinno si wypi sok. Pyt. Pytanie jest o sice i cienie pod oczami. Odp. Kiedy wstajecie rankiem i macie takie worki pod oczami - jest to straszne! Zdradz wam sekret, co mona zrobi w tej sytuacji - nie patrzcie w lustro! Mog wam poda tak sekretn receptur. Worki pod oczami maj zwizek z nerkami i pucami. Nazywamy to wsplnym niedoborem puc i nerek. Te organy nie mog porusza pynw w d i rankiem twarz jest nieco obrzmiaa. Powinni pastwo w tej sytuacji przyjmowa esze. Pierwsz rzecz, jak pijecie rankiem jest filianka z odrobin eszenia. Ale tu chodzi o prawdziwy esze, a nie o te mieszanki, ktre mona kupi, ktre s bardziej zudzeniem ni eszeniem. Najlepiej wzi koreaski wycig z eszenia. Naley wzi p yeczki od herbaty na jedn filiank wody, to wzmocni puca i nerki oraz cignie pyny w d. A jeeli okolica oczu jest prawie czarna (co znaczy, e nie potrzebujecie pastwo okularw przeciwsonecznych) - moe to mie rne przyczyny. Pierwsza, to e jestecie pastwo przepracowani, macie niewystarczajc ilo snu. Na pewno sami pastwo wiecie, e kiedy jestecie przepracowani i wstajecie rankiem macie taki typowy kosmetyczny znak na twarzy. Wtedy powinnicie przesta je wszelkiego rodzju pikantne poywienie. Takie otoczenie oczu moe czsto wystpi u Hindusw albo u Pakistaczykw, u osb ktre jedz bardzo duo pikantnego poywienia. To oznacza, e nerki s naprawd gorce. Naley zaprzesta takiego poywienia i nieco wicej pi. To jest objaw gorca nerek, by moe dlatego, e jestecie troch wypaleni. Pyt. Jaka jest przyczyna i jak naley postpowa w przypadku kamicy nerkowej? Odp. Kamica nerkowa jest to poczenie trzech rzeczy - jest to niedobr nerek, nagromadzenie wilgoci. Wilgo gromadzi si i zamienia w gorco. Gorco wzrasta i wysusza wilgo. Dlatego w TMC naley najpierw pozby si gorca, naley stara si usun gorco. W zalenoci od rodzaju kamicy - np. moczanowa czy szczawianowa i wielkoci kamieni mona uzyska rne rezultaty. Naley przesta je wszelkiego rodzaju sodycze i czekolad. To jest najgorsza rzecz przy kamicy nerkowej. Naley natychmiast zaprzesta wszelkiego rodzaju sodyczy i cukierkw. Powiem pastwu, kto ma tego rodzaju problemy. Siedzicie pastwo przed TV, przed sob macie koszyk peen sodyczy i cukierkw i co chwila sobie co podbieracie i ogldacie TV i tak dzieje si codziennie. Kawaek czekolady, troszk tego i tamtego przez cay czas. Zwaszcza czekolada. To co moe by skuteczne, to herbata ze znamion kukurydzy. Naley j przyjmowa jako jedyny napj przez 3 - 4 tygodnie. Ale to co mwi nie jest do koca cise, poniewa kady objaw musi by dokadnie sprawdzony. Naley postawi dokadn diagnoz, poniewa mog by przyczyny rnego rodzaju - ale oglnie moemy powiedzie, e gorco osusza wilgo. Pyt. Jak poradzi sobie z chrapaniem? Odp. Nie mam adnej gotowej recepty na chrapanie podczas snu. Uwaa si, e przyczyn tego objawu jest wilgo blokujca kana odka. To bdzie si dziao czciej, jeli pastwo bd jedli i pili przed pjciem do ka. Wtedy naley wyeliminowa ten luz.

65

BL PLECW I REUMATYZM W MEDYCYNIE CHISKIEJ

66

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Tematem dzisiejszego wieczoru jest ukad odpornociowy. Najpierw zrobi krtkie wprowadzenie na temat tego, co Chiczycy rozumiej pod pojciem ukadu odpornociowego. Medycyna Chiska okrela ukad odpornociowy jako WEI QI. W tumaczeniu oznacza to tarcz, ochron. QI oznacza ekspresj tej ochrony, poniewa ochrona ta wyraa si w pewnych dziaaniach. Mwic prosto, w klasycznych dzieach ujte to jest w ten sposb, e ukad odpornociowy ma swoje rdo w Nerkach w YANG Nerek. Aby objani, co oznaczaj Nerki w Tradycyjnej Medycynie Chiskiej (TMC), mona powiedzie, e caa esencja zawiera si w Nerkach, w elemencie Wody, ktry jest tak drogi Taoistom. Nerki przechowuj bardzo wan substancj, ktr Chiczycy nazywaj JING (ding). W tumaczeniu JING oznacza kwintesencj ciaa. Zgodnie z tradycyjnymi dzieami s dwie gwne manifestacje JING tzw. przedurodzeniowa i pourodzeniowa. JING przedurodzeniowa jest tym, co otrzymujecie od swoich rodzicw. Tak wic jeeli jestecie szczciarzami i wasi rodzice w momencie poczcia mieli siln konstytucj, to wasza JING bdzie silna. Jeeli twj ojciec jest silny jak goryl, a mama jak niedwied, to moe nie bdziesz adny, ale bdziesz silny. Nie mona mie wszystkiego naraz pikna i siy trzeba co wybra . To co dostajemy od rodzicw, nazywamy przedurodzeniowym rdem JING QI. Jest ona zmagazynowana w Nerkach, ale w zasadzie Chiczycy okrelaj, e jest ona przechowywana pomidzy Nerkami. Istnieje rwnie pourodzeniowe rdo JING QI. To jest to, co wytwarzacie Wy sami poprzez swoje nawyki umysowe, poprzez czysto swojego umysu bez zaburzonych emocji, ale zwaszcza poprzez poywienie, napoje i oddychanie. Tak wic to pourodzeniowe rdo QI jest rwnie wane, powiedziabym, e tak samo wane jak przedurodzeniowe rdo QI. To jest to, co Wy ekstrahujecie, co produkujecie sami, wycigajc to z poywienia, napojw, a take poprzez oddychanie. Idea pourodzeniowej JING QI polega na tym, aby uzupeni ni przedurodzeniow JING QI, poniewa zuywamy j kadego dnia zwaszcza kiedy jest si dzieckiem. Proces wzrostu oznacza, e zuywasz t JING QI w kadym momencie, w kadej chwili. Dlatego tak wane jest, aby mie waciw diet dobre jedzenie, napoje (i wystarczajc ilo ciasteczek . No i najwaniejszy, szsty element czekolada ). W ten sposb to dziaa. Zwaszcza kiedy jest si dzieckiem, a szczeglnie niemowlciem, bardzo wane jest, aby rodzice troszczyli si o waciwe poywienie. Jeeli matka karmi piersi to wane jest, by waciwie odywiaa si. Jeeli masz siln konstytucj, to najpierw moesz podzikowa za to swojej matce. Oczywicie rwnie ojcu, ale matka jest tutaj waniejsza. Dlatego kiedy pewien lekarz w poudniowych Indiach zada mi pytanie kto jest pierwszym bogiem? to byem troch tym zaintrygowany. On odpowiedzia pierwszym bogiem jest matka, a potem guru. Wtedy powiedziaem myl, e si nie mylisz zgodnie z TMC tak to jest. Ta esencja jest przechowywana w Nerkach, gdy Nerki maj pewne waciwoci cigajce i utrzymuj t esencj. Nerki s w pewnym sensie androgyniczne (s i YANG i YIN mona powiedzie, e jest to 90% YIN i 10% YANG). Dlaczego jest tak? Dlatego, e 90% tego YIN bdzie zuywane po to, aby zregenerowa organizm, zwaszcza gdy jeste dzieckiem. A co oznacza to 10% YANG? To bardzo potne YANG takie termonuklearne. Jest to sia transformacji, przeksztacania. Chiczycy okrelaj je jako Ogie Nerek. Oglnie mwic, jest to manifestacja JING. Np. jeeli chcecie prowadzi samochd, potrzebujecie pewnej substancji YIN. Jest ni benzyna. Ale oprcz tego potrzebujesz jeszcze innego JING czyli pienidzy (YANG), by kupi t benzyn. Jeli nie masz adnego z nich, ani pienidzy, ani benzyny, moesz siedzie w samochodzie, zanosi mody do Boga i nic si nie wydarzy. Nie bdzie adnego ruchu, nie bdzie ruchu QI. Tak samo w codziennym yciu, jeeli nie macie tego, co nazywam substancjonalnym JING pienidzy, trudno jest wykonywa okrelone czynnoci. Tak wic jak wida to samo jest wewntrz, jak i na zewntrz. Dlatego te 10% YANG QI w nerkach jest bardzo wane. Nazywamy je korzeniem ycia, ogniem ycia. Porusza si on w gr i jednym z jego gwnych zada jest trawienie poywienia i kontrola caego metabolizmu. Dlatego tak wane jest troszczenie si o YANG Nerek i nie ochadzanie go poprzez zimne napoje. Nie

67

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

jest to problemem w Polsce poniewa jedynym zimnym napojem, jaki macie jest wdka to wzmacnia YANG QI. Mam na myli tutaj ochadzanie YANG Nerek poprzez surowe i zimne poywienie, saaty, jogurty, kaw i czarn herbat. Jeli tak si bdzie dziao, e YIN nie jest za silne i YANG bdzie za sabe, to manifestacja YANG we wszystkich narzdach nie bdzie przebiegaa prawidowo. Bdzie wic problem z trawieniem poywienia, transportem tego, co nazywamy esencj poywienia do Puc i rozprzestrzenianiem si tej esencji po caym organizmie. Jeeli Nerki s zimne, to resorpcja i transformacja poywienia w esencj poywienia nie bd przebiegay prawidowo, a rozprzestrzenianie si tej esencji po caym ciele bdzie zachodzio zbyt wolno. Nazywamy to niedoywieniem QI. Ciao nie bdzie wystarczajco zaopatrzone w QI, bo nie ma wystarczajcej siy do rozprzestrzeniania. To jest tak jak z systemem grzewczym. Gwne urzdzenie znajduje si zazwyczaj w piwnicy i jeli nie bdzie wystarczajcego cinienia, to krenie wody bdzie sabe i nie bdzie wystarczajco ciepo. Chc, ebycie zrozumieli, e korzeniem ukadu odpornociowego w pierwszym rzdzie s Nerki. Jeeli chcecie wzmocni ukad odpornociowy, to pierwszym zadaniem bdzie ochrona Ognia Nerek. Nazywamy to leczeniem konstytucjonalnym. S osoby, ktre rodz si ze saboci ukadu odpornociowego. Jeeli objawia si to tu po urodzeniu, to na pewno zwizane jest to z zaburzeniem funkcji Nerek. Jeeli manifestuje si kilka lat pniej, to moe by inna przyczyna. Pomwmy teraz o kawie i czarnej herbacie gorzkie i zimne, nawet jeeli pije si je na gorco. S gorce, kiedy je pijecie, ale maj ochadzajce dziaanie na ciao i bd drenoway Ogie Nerek. Nie jest to problem, jeli macie wystarczajc ilo QI. Nie jest to rwnie problem, jeli macie zapalenie Pcherza Moczowego z gorcem. Dlatego moecie pi zielon herbat w przypadku zapalenia Pcherza Moczowego i to moe pomc bo wydrenujecie Ogie i wtedy to dziaa. Na pewno mielicie takie dowiadczenie: po wypiciu kawy zaobserwowalicie, e wasz mocz jest czysty jak woda. Tak samo po wypiciu zielonej herbaty. Jest to objaw tego, e ta herbata ma waciwoci ochadzajce. Drenowanie Ognia YANG Nerek, kiedy macie go duo, bo np. jecie duo misa, rozgrzewajcych, ostrych i pikantnych pokarmw i alkoholu nie jest problemem. Ale jeeli Nerki s zimne, to masz zimne stopy, kolana, plecy, brzuch, nos i masz hipotermi zawsze marzniesz, niskie cinienie krwi, bl w okolicy ldwiowej, nietrzymanie moczu, upawy, brak libido. Wszystko to s objawy zimnych Nerek. Tak wic wzmocnienie ukadu odpornociowego naley zacz od korzenia czyli ogrzania Nerek. Czy jest to moliwe? Oczywicie mamy cudowne receptury. Czy moliwe jest, aby zrobi to szybko? Nie moecie tego zrobi szybko. Zabrao Ci 10 lat ochodzenie swoich Nerek i teraz zajmie Ci przynajmniej 3 lata, aby je ogrza, a wic potrzebujesz cierpliwoci. Ale rok po roku bdzie coraz lepiej, a przeksztacisz si w ognistego smoka i bdziesz skaka na swojego ma albo on to jest pierwszy objaw transformacji . Powiedziaem to po to, abycie zrozumieli si YANG Nerek. Jeeli macie silne Nerki i silne YANG Nerek, to wiedziecie bardzo szczliwe ycie. ycie jest bardziej szczliwe, jeeli masz wicej YANG bo masz wicej energii i jeste bardziej optymistyczny, masz wicej mocy. Jest wicej ciepa w rodku ale za duo YANG to te nie jest dobrze. To jest pierwszy krok, eby zrozumie, e korzeniem ukadu odpornociowego s Nerki. Drugi krok to przewd pokarmowy to jest bardzo wany punkt. Na poziomie przewodu pokarmowego ten wznoszcy si w gr ruch YANG QI Nerek bdzie odywiany poprzez diet. Niektrzy ludzie rodz si z silnym YANG Nerek, ale niszcz go poprzez niewaciwe poywienie. Jaki jest sens urodzi si z takim piknym samochodem, jeeli si o niego nie troszczysz? Tak wic ekstrakcja esencji poywienia jest w takim przypadku bardzo wana. Okrelamy to, e rodkowy Ogrzewacz troszczy si albo chroni, wzmacnia ukad odpornociowy. Trzeci krok polega na tym, e to co zostao wyekstrahowane, bdzie transportowane do Puc. Na poziomie Puc pojawia si prawdziwa manifestacja WEI QI. Rol Puc jest rozprzestrzenianie i odywianie powierzchni ciaa skry, wprowadzenie ciepa do skry i odywianie jej tak, e skra jest ciepa i wilgotna. Jeeli

68

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Puca doprowadz wystarczajc ilo WEI QI i wewntrznych pynw do skry, to nastpi bardzo szybka reakcja zamkn si pory skry. Ta reakcja bdzie chronia Was przed zewntrznymi szkodliwymi patogenami jak np. zimno czy wiatr. Jeeli nie bdzie wystarczajcej iloci WEI QI, ciepa i wilgoci na skrze, wtedy reakcja porw na te zewntrzne czynniki nie bdzie wystarczajco szybka. Nie bdzie tej tarczy ochronnej i patogenne wpywy bardzo szybko wtargn przez punkty akupunkturowe do wntrza organizmu i bd poruszay si po kanaach energetycznych. W zalenoci od rodzaju patogennego wpywu zewntrznego dotknite bd rne poziomy ciaa. Np. wiatr zaatakuje gow, oczy, uszy, kark. Zimno zaatakuje dolne czci ciaa. Jeeli zaatakuje Wilgo, to ten patogen moe by wszdzie. Jeli jest wystarczajca ilo WEI QI na powierzchni, pory zamkn si tak jak zamykaj si drzwi. W klasycznych dzieach znajduje taka sentencja, e WEI QI ma swoje rdo w YANG Nerek, jest odywiane na poziomie przewodu pokarmowego, rozprzestrzenia si poprzez Puca. Tak wic, jeeli kto ma problemy z Pucami , np. z powodu konstytucji, pewnych problemw emocjonalnych, szoku emocjonalnego albo smutku, to Puca nie bd w stanie rozprzestrzenia WEI QI i bdziecie jak otwarte drzwi. Jeeli esencja poywienia i pynw nie bdzie w stanie przechodzi w gr, poniewa pacjent je jakie mieci, np. poywienie gboko mroone lub pochodzce z mikrofalwki, to nawet jeli Puca bd chciay co rozprzestrzenia to nic nie otrzymaj. Tak wic zawsze kiedy robicie diagnoz ukadu odpornociowego, patrzcie na te trzy poziomy: Nerki, ledziona, Puca. Niektrzy maj saby ukad odpornociowy ze wzgldu na sabe Nerki to jest wrodzony niedobr odpornoci, inni ze wzgldu na trawienie w jaki sposb jest ono zablokowane, poywienie moe by niewaciwe albo jest zbyt duo wilgoci i luzu, ewentualnie ze wzgldu na sabe Puca. To jest pierwszy krok w oglnym zarysie, aby zrozumie, jak funkcjonuje ukad odpornociowy nazywamy to zewntrznym kreniem ukadu odpornociowego. Jest to zaledwie 10% caej historii. Pojawia si pytanie, w jaki sposb mog wzmocni swj ukad odpornociowy? Ale jak mog to zrobi, jeeli nie rozumiem, czym ten ukad odpornociowy w zasadzie jest. Niektrzy ludzie mwi we troch witamin, pij sok pomaraczowy, we te tabletki i to nie dziaa, a czasem nawet jest niebezpieczne. Jest jeszcze inne krenie WEI QI, ktre jest opisane w klasycznym dziele "Huang Di Nei Jing tego Cesarza. eby to objani, musimy porozmawia o 8 kanaach energetycznych zwanych Kanaami Cudownymi. Nasze ciao jest zbudowane z setek kanaw. Zgodnie z tradycj jogiczn, nasze ciao skada si z 72 tysicy kanaw, ktre Hindusi nazywaj nadi, a Tybetaczycy tsa. S one podzielone na 3 grupy eskie, mskie i neutralne. Z caej tej skomplikowanej struktury w akupunkturze uywamy tylko 56. Wrd nich 8 jest bardzo szczeglnych s to te kanay, ktre otrzymujecie w momencie poczcia. Zaczynaj si one manifestowa w momencie, kiedy plemnik czy si komrk jajow. Najpierw pojawia si ten, ktry przebiega przez centraln cz ciaa i nazywa si Chong Mai. Symbolizuje on nienarodzon, absolutn Prawd, ponadczasow natur naszego umysu. Nastpnym jest kana na plecach, ktry nazywamy Du Mai i jeden z przodu Ren Mai. Kady akupunkturzysta zna te meridiany. S to trzy gwne kanay i maj one swoje rdo w Nerkach. Kiedy pojawiaj si Nerki, to kanay te jeszcze bardziej utwierdzaj si w swym rdle energii. Wtedy manifestuj si cztery rne typy kanaw. Nazywane s Wei Mai (odpowiedzialne za percepcj przestrzeni. Mamy tu kanay: YANG i YIN. YANG odpowiada za percepcj zewntrznej, YIN za percepcj wewntrznej przestrzeni) oraz Qiao Mai (odpowiedzialne za percepcj czasu. Czas, ktry postrzegasz na zewntrz siebie, kiedy patrzysz na zegarek i czas wewntrz Ciebie, czyli czas biologiczny. Kobiety s bardziej wraliwe na ten drugi aspekt YIN. Czas ciy, zwizku naley do aspektu YIN czasu). W ten sposb mamy siedem gwnych kanaw oraz smy kana pasa, ktry ciga je wszystkie razem - Dai Mai. W tradycji taoistycznej mwimy, e Chong Mai jest pierwszym kanaem, ktry okrela, czym bye zanim si narodzie ma to zwizek z brakiem dwoistoci. Jest to postrzeganie naturalnej manifestacji ponadczasowej natury umysu. Kiedy to si nie wydarza, pojawia si dualizm pod postaci Ren Mai i Du Mai. Z tej dwoistoci wyaniaj si przestrze i czas. W nastpnej kolejnoci pojawia si pojcie wasnego ja, tego czym wydaje si nam, e jestemy.

69

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Odzwierciedleniem tego procesu jest meridian pasa. Z caej tej historii wynika, e 2 meridiany s dla nas wane dla definicji czasu. Powiem Wam, jak to dziaa, kiedy idziecie spa i zasypiacie. Zanicie moliwe jest tylko wtedy, kiedy WEI QI przemieci si do wewntrz ciaa. Jeeli WEI QI nie moe si dosta do wntrza ciaa, nie bdziecie w stanie zasn. Tak wic zasypianie jest to ruch YIN, ruch WEI QI do wntrza ciaa. Jeeli jeste zdrowy, to dzieje si to naturalnie kadziesz si, zamykasz oczy i wtedy caa WEI QI koncentruje si w twoich oczach. Przez specjalne kanay Yang Qiao Mai, porusza si w d i poprzez podeszw stopy (punkt Nerka 1) wchodzi do meridianu Nerek, a nastpnie dostaje si bezporednio do Nerek. Czasami zapewne macie takie odczucie, e kiedy zasypiacie to spadacie w d jest to ruch WEI QI w d. Od punktu Nerka 1 porusza si ona bezporednio do Nerek. Dlatego jeli kto robi Ci masa stp, to czsto zasypiasz. W nocy WEI QI bdzie poruszaa si od narzdu YIN do narzdu YIN zgodnie z cyklem kontrolnym od Nerek do Serca, czyli od Wody do Ognia, od Ognia do Metalu, od Metalu do Drewna, od Drewna do Ziemi i znowu do Nerek. Jaki jest tego cel? Chodzi o ochron podczas snu tzw. piciu istnie, ktre skadaj si na twj konceptualny umys. To nie jest tak, e duch przychodzi i mwi to teraz ja przejmuj wszystko. Nie caa WEI QI wchodzi do rodka, cz z niej zostaje na zewntrznej powierzchni ciaa. Poniewa wiksza cz tej energii przemieszcza si do rodka, dlatego wane jest, aby przykrywa si podczas snu, jeeli jeste zdrowy. Jeli nie jeste zdrowy, to moesz nie by w stanie przykry si, poniewa jest Ci za gorco, a poza tym wtedy i tak nie moesz spa. Tak wic ta penetracja WEI QI wntrza ciaa jest bardzo wana jest to jeszcze jedna manifestacja si ukadu odpornociowego. Niektrzy mog myle jaki ma zwizek z ukadem odpornociowym to, e WEI QI wchodzi do rodka ciaa. To jest bardzo wane, bo jeeli sen nie jest gboki, to nie ma sposobu na to eby by zdrowym nie jest to moliwe. Wszystkie bardzo niebezpieczne choroby zawsze zaczynaj si od bezsennoci. Gboki sen jest bardzo wany dla samoregeneracji. Twoje ciao restrukturyzuje si i regeneruje poprzez si WEI QI wtedy, kiedy gboko pisz. Jak to jest moliwe? Dlatego, e wtedy nie ma ju adnych identyfikacji i nie chwytasz si tego, czym Ci si wydaje, e jeste. Kim jeste, kiedy gboko pisz? Czy jeste ebrakiem, czy krlem, nie robi to adnej rnicy. Na kilka godzin odpuszczasz i pozwalasz ciau zrestrukturyzowa i zregenerowa si waciwie. Budzisz si rankiem i mwisz to bya dobra noc, czuj duo siy, albo budzisz si i mwisz o mj Boe, to jest pieko, mam tyle do zrobienia. Wielu ludzi ma bezsenno i nie moe spa wystarczajco gboko, bo nie s w stanie podda si. Gboko spa, oznacza podda si. Kiedy budzicie si rankiem, WEI QI porusza si do gry przez Yin Qiao Mai i wtedy co si wydarza. Otwierasz oczy, moe pocierasz je to jest najprostszy QI KUNG - i QI wydostaje si na zewntrz poprzez 3 punkty: Pcherz Moczowy 1, odek 1 i Pcherz ciowy 1. Przez punkt Pcherz Moczowy 1, WEI QI rozprzestrzenia si przez gow na plecy i na ca tyln powierzchni ciaa, jak tarcza. Przez punkt Pcherz ciowy 1, WEI QI rozprzestrzenia si na zewntrz, tworzc tarcze ochronne na bocznych powierzchniach ciaa. Przez punkt odek 1, uzyskujecie ochron przedniej czci ciaa. W ten sposb, kiedy budzicie si rano, objawia si WEI QI eksplodujc i pokrywajc ca powierzchni waszego ciaa. Tak wic mamy rozprzestrzenianie i kontrakcj WEI QI. Zaciskanie, kontrakcj, kiedy kadziecie si wieczorem spa, i rozprzestrzenianie rankiem. Dlatego jeli chcecie oceni ukad odpornociowy jakiej osoby, spjrzcie w jej oczy. Oczy s bardzo wane, jeli chcemy oceni, czy kto ma silny ukad odpornociowy. Jest to sia oczu. Niektrzy maj du si oczu, inni ma. Niektrzy mrugaj oczami zbyt czsto. Powinno si to robi 3 razy w cigu minuty. Dzieci mog patrze bardzo dugi czas bez mrugania. W ten sposb manifestuje si WEI QI. Kiedy wiczycie sztuki walki (jak ja wiele lat temu, kiedy byem w swojej psychozie samuraja) i trzymajc bro spogldacie w oczy przeciwnika od razu wiecie, czy wygracie, czy nie. Wtedy nieraz lepiej od razu powiedzie wygrae, jeste lepszy. Tak objawia si moc w oczach. Ten przykad jest te po to, abycie poznali ide, czym jest ukad odpornociowy w TMC.

70

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

S bardzo rne receptury w zalenoci od tego czy chcecie ogrza Nerki, wzmocni ukad trawienny lub wywoa rozpraszajcy ruch WEI QI na zewntrz. Moemy rwnie potrzebowa pobudzi ruch WEI QI w d, kiedy nie moecie spa, lub ruch WEI QI w gr, kiedy nie jestecie w stanie obudzi si. To s wszystko subtelne aspekty WEI QI, ale najsilniejsza koncentracja WEI QI w organizmie znajduje si w przewodzie pokarmowym. Jak moemy to zobaczy? Bardzo prosto. Jeeli patogenne wpywy zewntrzne atakuj powierzchni naszego ciaa apiecie przezibienie. Moecie mie dreszcze oraz gorczk to nie jest le, to niewiele. Jeeli ten patogen przejdzie w gb waszego organizmu i dostanie si do ukadu pokarmowego, to pnym popoudniem temperatura waszego ciaa wzronie do 40 stopni. Tylko przewd pokarmowy moe do tego doprowadzi jest to rodzaj ukrytej siy obecnej w przewodzie pokarmowym, ktrej dziaanie ma na celu zniszczenie toksyn i negatywnego wpywu zewntrznego. Jeeli kto ma gorczk, ktra wzrasta od godziny 15 do temperatury 38-39 stopni, to jest to gorczka Yang Ming albo Qi Fen. Jest to dobry objaw lepiej tak, ni bycie chorym bez gorczki. Nazywamy to gorczk trawienn. Wynika to z tego, e w przewodzie pokarmowym jest dua koncentracja siy odpornociowej. Mam tu na myli odek i Jelito Grube. Chiczycy nazywaj je Yang Ming. Struktura meridianw jest jak wiato soneczne. Oznacza to, e jeeli twoje trawienie jest dobre, twoja twarz bdzie promieniowaa jak soce. wiato bdzie odbijao si na twojej twarzy. Oczywicie, jeli bdziesz mie wysok gorczk, to te bdziesz promieniowa. Jeeli nie ma tego promieniowania i gorczki, to nie jest to dobry objaw. Jeeli wiato soneczne jest absorbowane przez twoj skr, lub gdy masz chorob zakan, a nie masz gorczki, lub jak tylko dostajesz gorczki to zaywasz paracetamol, to niszczysz wtedy YANG QI. Zgodnie z naukami Rudolfa Steinera gorczka dla dziecka jest bardzo wana, bo nasila percepcj wasnego ja. Jeeli dziecko przechorowuje choroby wieku dziecicego bez adnego leczenia, to wtedy mona zobaczy jak zmienia si jego osobowo po chorobie. To jest caa historia o ukadzie odpornociowym jest to historia o ludzkoci. W dzisiejszych czasach bardzo wielu ludzi ma problemy z ukadem odpornociowym. Jest to spowodowane konstytucjonaln saboci, zym jedzeniem i brakiem wizji duchowej. Nie mwi o wizji spoecznej, bo o tym i tak moecie zapomnie. Mwi o czym duchowym, co wypenia wasze Puca i jest cile zwizane z przestrzeni. Wszystko to moe doprowadzi do zaamania w strukturze waszego ukadu odpornociowego, co oznacza, e bardzo szybko stajecie si podatni na rne rodzaje chorb. Nie oznacza to, e jeli kto ma peny i zrwnowaony ukad odpornociowy, jest odporny na wszelkie choroby. S pewne toksyczne choroby, na ktre moesz umrze, jeli nie bdziesz uwaa, nawet przy bardzo dobrym ukadzie odpornociowym. Ukad odpornociowy ma rne manifestacje. Jedn z nich jest refleks. Moecie si bardzo szybko porusza w przypadku wypadkw i zagroenia, np. kiedy prowadzicie samochd. Kiedy idziecie ulic, macie bardzo szybki refleks, odruch to jest te ukad odpornociowy. Po drugie, WEI QI daje Wam bardzo silny instynkt. Nie mwi tu o intuicji, ale o instynkcie czym, co jest bardzo zwierzce. Wtedy kade niebezpieczestwo czujecie natychmiast. Daje to Wam rwnie pewne pole ochronne na poziomie konceptualnego umysu. Wtedy czujesz niebezpieczestwo w niektrych zwizkach z ludmi. Czujesz, jakie oni maj niebezpieczne wzorce umysowe. Moesz zauway ich zaburzony umys i emocje, ktre mog by niebezpieczne dla Ciebie, twojego ycia i szczcia. Tak wic macie rne manifestacje WEI QI fizyczn i psychologiczn. Np. idziecie ulic i mwicie ja przejd tdy, a tam po drugiej stronie co spada z gry, wtedy mwicie o, moje WEI QI dzisiaj jest dobre. Mwiem o czasie i WEI QI dlaczego? Czym jest samoobrona, sztuka walki? To jest kwestia czasu. Nie ma Ci tu, kiedy on atakuje, a Ty atakujesz go, kiedy on tego nie oczekuje. To jest czas rozum to jest WEI QI. W walce na miecze w Japonii byo to niezwykle wane. Nie ma Ci tam w tym momencie, kiedy on oczekuje, e Ci zabije. To jest bardzo dobra samoobrona. Wtedy np. w dniu, kiedy masz mie wypadek, Ciebie tam nie ma to jest WEI QI. Tak wic s bardzo rne przejawy WEI QI.

71

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Jak moemy j wzmacnia? Przez ycie w naturze, kontakt z picioma elementami (ywioami), a najsilniejsze jest ycie w naturze ze zwierztami. W duym miecie, w takich zanieczyszczeniach jak tutaj, trudno jest o rozwinicie silnego ukadu odpornociowego. To jest to co dzieci wytwarzaj, gdy bawi si wod, ziemi, ogniem i ze zwierztami, bo zwierzta nie maj konceptualnego umysu maj czyst WEI QI. Tak wic baw si ze zwierztami, by wzmocni swoj WEI QI. Baw si z tygrysem, krokodylem i rb z nimi rne wiczenia na refleks . Miaem przyjaciela, ktry mia zoo w piwnicy. Kiedy po raz pierwszy go odwiedziem, powiedziaem ty jeste szalony, sdzc po zwierztach, ktre masz. Szedem, on tupn nog i nagle zobaczyem kobr, a w azience by krokodyl. Mia jeszcze 2 boa oraz ab, ktra plua trucizn. Ja powiedziaem tu jest bardzo mio, ale to nie dla mnie. On da mi boa do rki, mwic popatrz, to takie mie uczucie. Gdy ktrego dnia siedzielimy w szkole obok siebie, zapytaem go co si stao, e wygldasz dzisiaj tak smutno? On odpowiedzia stao si co strasznego. Zapomniaem zamkn drzwi do skrzynki z kobr i ona jest gdzie w domu. Czy mgby pj ze mn do domu pomc j odnale? Tak wic w tym przypadku mamy do czynienia z WEI QI, ale te z bardzo irracjonaln inteligencj. Mj kolega znalaz w kocu t kobr to jest dopiero ukad odpornociowy! Tak jak wspomniaem, sposobem na wzmocnienie ukadu odpornociowego jest ogrzewanie YANG Nerek, jak rwnie ochrona przewodu pokarmowego. Istnieje specjalna receptura TMC, zoona z zi na QI, ktr mona stosowa w tym celu. Czasami uywamy zi o waciwociach ogrzewajcych. Pytanie 1: Co si dzieje z osob, ktra wybudza si np. o 3 w nocy i nie moe zasn? Odpowied: Jeeli budzicie si w rodku nocy i nie moecie zasn oznacza to, e budzicie si, poniewa WEI QI wychodzi na zewntrz, a jedn z przyczyn tego stanu jest niedobr YIN w ciele. Dla porwnania: gdy prowadzicie samochd i brakuje wody (YIN) w ukadzie chodzenia, to po przejechaniu krtkiego odcinka temperatura znaczco wzrasta. To samo dzieje si, gdy nie macie wystarczajcej iloci YIN w ciele i wtedy WEI QI zostaje wyrzucona na powierzchni ciaa. Na skutek tego mog pojawi si rne objawy: np. niepokj ruchowy poniewa twoje cztery koczyny staj si zbyt gorce, lub uczucie niepokoju w klatce piersiowej. Bdziesz wtedy przewraca si na boki, po czym w wyniku wyczerpania zaniesz, lecz nie bdzie to gboki sen i po chwili znowu si przebudzisz, pjdziesz do toalety trzeci raz tej nocy, zjesz co itp. Tak dzieje si u wielu pacjentw. Czasami pytam pacjenta czy dobrze pi. On odpowiada tak panie Diolosa, mj sen jest bardzo dobry. Poniewa czuj, e nie sypia on dobrze, zadaj kolejne pytanie ile razy chodzi do toalety oddawa mocz w nocy. On odpowiada 3 lub 4 razy. Jeeli kto chodzi tak ilo razy do toalety w nocy, to nie ma moliwoci, aby dobrze spa. Gdy kto nie pracuje, to moe przespa si jeszcze po poudniu, ale jeli ma trudny czas, duo pracy (np. lekarz w szpitalu), to moe wpdzi si w psychoz i mie powany problem. Im mniej pisz, tym wicej bdziesz mie gorca w ciele i ukadzie nerwowym. Wzronie rwnie natenie projekcji umysowych. Masz ich ju i tak wystarczajc ilo, poniewa wierzysz, e jeste swoim ciaem, mylami i emocjami, a nasil si one duo bardziej, jeli nie bdziesz mie wystarczajco gbokiego snu. W zalenoci od tego, o ktrej godzinie pacjent budzi si, czasami moesz zobaczy (ale nie zawsze) na zegarze narzdw, jaki narzd jest dotknity. Jest pewna bardzo zdrowa i mocna receptura w TMC, ktr kady moe przyj. Moecie uda si do ktrego z lekarzy medycyny chiskiej, a oni postawi Wam diagnoz i dadz bardzo dobr receptur, wskazwki ywieniowe i akupunktur. Nie jest to tylko postawienie diagnozy, ale rwnie leczenie. Wszystkim polecam wczesne chodzenie do ka. Powiem Wam szczerze ja naprawd ciko pracuj. Mj syn odwiedzi mnie na miesic i powiedzia gdybym y tak jak ty, to po miesicu miabym atak serca. Odpowiedziaem mu to te dobry sposb na mier. Gdybym mia wybiera, to chyba wybrabym metod tybetask, aby przeksztaci ciao w tczowe wiato. Sdz jednak, e u mnie to nie zadziaa .

72

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Kiedy mam taki trudny okres, to kad si spa nawet o godz. 20. Robimy to razem z In. Mwi to powanie id spa o 20-21 godzinie i nigdy nie kad si spa po pnocy najpniej o 23. Lubi 21-22 to jest najlepszy okres na kadzenie si spa. Rankiem budz si wczenie okoo godziny 5. Jeli nie picie wystarczajco dobrze, to nie tylko wasza WEI QI jest saba, ale rwnie wasza pami sabnie. Jest bardzo bliski zwizek pomidzy snem i pamici, a ja potrzebuj mojej pamici dla studentw i pacjentw. Pytanie 2: Prosz poda oglne wskazwki na wzmocnienie odpornoci, ktre przydadz si kademu. Odpowied: Najprostsze i najbardziej oglne wskazwki dotycz diety, ale musi to by dostosowane do twoich indywidualnych potrzeb. Z tego co widz z daleka, to masz konstytucj typu YANG z suchoci i jest to zupenie odmienne od konstytucji pani, ktra siedzi w pierwszym rzdzie. Gwna idea jest taka, aby je i pi ciepe pokarmy i napoje albo przynajmniej wod, ktra nie jest za zimna. Jeeli uprawiasz duo sportu i masz wystarczajc ilo ciepa, to moesz oczywicie zje troch saaty. Generalnie chodzi o to, aby je poywienie ciepe, gotowane, dobrze zrwnowaone. Bardzo szkodliwe dla ukadu odpornociowego jest jedzenie gboko mroone i przygotowywane w mikrofalwce, poniewa atakuje ono ukad pokarmowy. Moesz ugotowa np. zup z kurczaka wszystkie dugo gotowane zupy z misem lub bez wzmacniaj WEI QI. Jeli jeste wegetarianinem, moesz zrobi to z jajkiem. W ten sposb waciwie ogrzewasz swj organizm. Moesz zastosowa rwnie chiskie zioa, majce za zadanie wzmocnienie ukadu odpornociowego. Chiczycy bardzo czsto stosuj je w kuchni np. Huang Qi mona je po prostu wrzuci do zupy. Dobrze jest te wykonywa odpowiednie wiczenia i utrzymywa pozytywne nastawienie umysu to bardzo wane. Wstajesz rankiem, patrzysz w lustro niektrzy mwi wtedy o mj Boe, to nie mog by ja. Alternatywnie wstajesz rankiem w dobrym, pozytywnym nastroju, idziesz do azienki, spogldasz w lustro i mwisz nie jestem tym odbiciem, ale jestem lustrem. Rozumiecie ten przekaz? Awansowaem i w zeszym roku zostaem dziadkiem. Wziem mojego wnuka, pokazaem mu jego odbicie w lustrze i powiedziaem popatrz, to jest Moris. On jednak nie umie jeszcze si rozpozna, poniewa nie ma tego konceptu. Pamitajcie o tym nie jestecie tym, czym mylicie, e jestecie. To sprawia, e jestecie pozytywni. Bdcie gboko przekonani, e wasza prawdziwa natura jest ponadczasowa, nigdy nie narodzona, czysta i doskonaa. Powtarzajcie to sobie. To pomaga ukadowi odpornociowemu. Kiedy bdziecie sobie powtarza np. - jestem grzesznikiem, wtedy patogenne wpywy zewntrzne przyjd. Musicie zda sobie spraw, e moecie przycign do siebie tylko to, co macie w rodku. Jeli macie bardzo agresywn natur, to wtedy atwo narazicie si na atak wiatru z zewntrz. Jeeli jestecie przygnbieni, w depresji to jestecie wraliwi na zewntrzn wilgo. Dlatego mona wzmocni WEI QI poprzez zmian swojej emocjonalnoci i przyjcie pozytywnego nastawienia na poziomie wzgldnym i absolutnym. Na poziomie wzgldnym, za pomoc pozytywnych emocji i absolutnym, kiedy wiesz, e jeste jeszcze czym wicej. Pytanie 3: Czy bdzie to duym bdem, jeli u pacjenta z wysok gorczk lub u dziecka schodzimy go np. za pomoc soku. Odpowied: Definicja gorczki w TMC jest czym bardzo zoonym. Moemy rozrni rne rodzaje gorczki w zalenoci od tego, z jakim czynnikiem patogennym mamy do czynienia. Wypicie czego odwieajcego, kiedy masz wysok gorczk, jest dobre. Moe to wesprze, ale nie pomoe organizmowi pozby si tego patogennego wpywu. Wypicie soku albo jogurtu z wod bdzie bardzo dobre jeeli bdziesz mie gorczk typu Yang Ming z temperatur ok. 40 stopni tzw. gorczk pokarmow. W takim stanie pacjent ma ochot na co odwieajcego, ale nie zneutralizuje to toksyn.

73

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

S inne typy gorczki, np. z powodu niedoboru YIN (porwnanie do sytuacji, kiedy prowadzisz samochd i nie masz wystarczajcej iloci wody w ukadzie chodzenia) i wtedy bdziesz mie gorczk w nocy. Gorczka pokarmowa wystpuje pod koniec dnia. Czasami mona mie stan podgorczkowy, gdy YANG organizmu jest cakowicie zniszczone. Nazywamy to prawdziwym zimnem i faszywym gorcem. Wtedy musisz uy gorcych zi, eby zredukowa gorczk. Chiczycy nazywaj to gorczk YIN albo ogniem YIN. Jest to bardzo zoony temat. Jeeli gorczka pochodzi z wiatru, to musisz wywoa efekt napotny, a gdy pochodzi z ukadu pokarmowego, to skuteczny jest efekt przeczyszczajcy. Jeeli masz gorczk z powodu wyczerpania pynw ciaa, to obniysz j wzmacniajc YIN. Najgorszym rozwizaniem jest uywanie zachodnich rodkw obniajcych gorczk. Tylko w pewnych specyficznych przypadkach moe to ocali ycie. Pytanie 4: Co dzieje si z czowiekiem, ktry budzi si w nocy z nadmiaru gorca? Odpowied: Chiczycy nazywaj to gorco koci. Dotyczy to ludzi, ktrzy nie maj wystarczajco YIN w ciele. Wtedy cz WEI QI porusza si do wewntrz, a cz pozostaje na zewntrz ciaa. Przebywa ona wtedy na wewntrznej powierzchni ciaa, jak rwnie na podeszwach stp i doniach. Towarzysz temu najczciej nocne poty. Inny przypadek dotyczy ludzi, ktrzy maj nadwag i przed pjciem spa zjedli co cikostrawnego, np. baranin w restauracji hinduskiej. Mona to nazwa miej bezsenno i umrzyj. Dodatkowo, aby si upewni, e nie bd marzn w nocy, pij do tego herbat masala i czerwone wino. Wtedy idc spa maj tak ilo wilgoci i gorca w przewodzie pokarmowym, e ca noc krc si. Podobne objawy mona mie rwnie w czasie menopauzy. Pytanie 5: Do ktrego momentu gorczka jest bezpieczna dla dziecka? Jak dugo mona utrzymywa gorczk u dziecka, a kiedy naley j zbija? Niektre mae dzieci, do 4 roku ycia na gorczk reaguj drgawkami, medycyna zachodnia zaleca wtedy zaycie Panadolu lub innego leku dla obnienia gorczki. Jak zachowywa si w takim przypadku? Odpowied: Jak to jest, e dzieci mog mie wysok gorczk i cay czas chc si bawi? Czasami moecie zobaczy jak dziecko siedzi i ma tak czerwon gow jak ja dzisiaj. Przykadasz mu rk do gowy stwierdzasz, e jest gorca, mierzysz temperatur 40 stopni, a dziecko cay czas bawi si. Co z Tob czy majc tak wysok temperatur potrafiaby swobodnie bawi si? Dlaczego dziecko jest w stanie wytrzyma wysok gorczk, a my jako doroli ju nie? Poniewa subtelne kanay dziecka, ktre s odpowiedzialne za wiadomo, s bardzo czyste. Kolejn przyczyn jest to, e nie ma identyfikacji z ciaem. Utosamianie z ciaem nasila si w cigu ycia poprzez edukacj. To jest twj nos, to jest twoje ucho, to jest filianka jeeli nadajesz nazwy, to masz koncept. Ono na razie tylko patrzy. Dlatego dzieci tak dobrze znosz gorczk. Im wicej masz identyfikacji ze swoim ciaem, tym trudniej Ci znosi cierpienie. Im bardziej wierzysz, e jeste tym ciaem, tym drobniejszy problem potrafi wytrci Ci z rwnowagi. Dzieci maj skonno do gorczki pokarmowej. Jeeli masz dobrego lekarza pediatr, ktry ma wyksztacenie antropozoficzne znam wielu takich to doradzi on robienie okadw z chodnej wody (nie dotyczy to gorczki powyej 40 stopni wesp z drgawkami). Z punktu widzenia TMC, ja zalecibym uycie czopkw dla wydrenowania i usunicia gorca z kaem. Mona zastosowa rwnie lewatywy s one bardzo skuteczne u maych dzieci. Jeeli byby to dorosy, dostaby filiank zi do wypicia, ale z dzieckiem mogoby to by trudne do wykonania. Jeeli gorczka przesuwa si do warstwy Jing Fen tak to nazywamy w TMC - i dziecko ma drgawki, to wtedy musisz zastosowa leki zachodniej medycyny. Moesz sobie poradzi z tym problemem inaczej, jeli jeste dobrze wyksztaconym lekarzem TMC, masz pen wiedz albo masz wsparcie kogo, kto umie to zrobi we waciwy sposb. Jeeli nie masz wiedzy i wsparcia, lepiej

74

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

bdzie jak zrobisz to w sposb zachodni. Nie mona tutaj porusza si pomidzy dwoma wiatami, poniewa chodzi o ycie dziecka. Dla przykadu przyszed do mnie przyjaciel i powiedzia, e jego dziecko ma szkarlatyn. Napisaem receptur i po 2 dniach nie byo ladu. Ponownie zadzwoni do mnie po 10 dniach i powiedzia, e jego dziecko ma wiatrwk. Napisaem receptur i po 3 dniach wszystkie objawy znikny. Byo to moliwe, poniewa mieli oni wszystkie zioa, oraz maj wiedz i zaufanie do mnie. Jeeli tak nie jest, to postpuj w sposb zachodni. Dziecko przeyje zobacz, my wszyscy przeylimy. Przeszlimy przez to. Pytanie 6: Jak odnie si do ukadu odpornociowego, jeli organizm dotknity jest nowotworem? Czy stosowa np. ywienie wg Piciu Elementw, czy je miso prosz o oglne spojrzenie na temat. Odpowied: Jest to bardzo zoone pytanie. Jeli chodzi o Czong Liu, to po pierwsze trzeba zobaczy w jakim stadium znajduje si pacjent, w jakim jest wieku, jaka jest odporno jego organizmu. Dla przykadu miaem pacjenta z hoczkinem B o bardzo agresywnym charakterze. Jest to bardzo silny czowiek, ktry wiczy kulturystyk i mogem mu da bardzo agresywn receptur. Jeeli byby to kto saby i stary to musiabym go bardziej wzmacnia. Tak wic kady przypadek musimy traktowa indywidualnie. Ujmujc to bardzo powierzchownie poruszamy si pomidzy atakowaniem choroby a wzmacnianiem korzenia. Czasami robisz te dwie rzeczy w jednym czasie. Jedna rzecz jest bardzo wana w przypadku nowotworw wydalanie musi dobrze funkcjonowa, flora bakteryjna by prawidow i sen powinien by gboki. Jest to podstawowe leczenie dla wzmocnienia ukadu odpornociowego. Trawienie i resorpcja musz funkcjonowa prawidowo i by wzmacniane, rwnie przez dobry sen. Nie jest to atwo osign, bo kiedy syszysz tak diagnoz, to nasza cielesna nietrwao staje si oczywista. Tak wic jeeli sen i trawienie s dobre, to jest to dobry objaw. Pytanie 7: Czy w czasie nocy musimy by przykryci i dlaczego? Jeeli jestemy w krajach gorcych albo podrujemy i chcielibymy spa na zewntrz bez przykrycia czym to grozi? Odpowied: Przykrywa albo nie przykrywa oto jest pytanie. Nowa interpretacja Szekspira . Razem z In spdzamy duo czasu w krajach tropikalnych. W czasie monsunu, kiedy jest bardzo wilgotno i gorco oraz 40 stopni na zewntrz, to nie musisz przykrywa si. Jedyne co musisz zrobi to bez adnego wspczucia zabi wszystkie moskity. Tak wic zapomnij wtedy o wszystkich naukach o wspczuciu dla komarw. Ja uywam w tym celu bomb chemicznych, po czym stosuj modlitwy typu bardzo mi przykro przyjaciele, ale nie ma dla was miejsca w tym pokoju. Jest to problemem szczeglnie jeli jeste w rejonie malarycznym. Moesz wtedy spotka swojego chopaka z poprzedniego ycia, ktry by bardzo nieszczliwy i bzyczc przyjdzie do Ciebie. Ty mwisz wtedy kochanie, przykro mi. Mwic powanie w krajach tropikalnych naley by bardzo ostronym. Bardzo niebezpieczne s wentylatory pokojowe. Mona dosta od nich poraenia nerwu twarzowego. Jeeli znajdujesz si w miejscu, gdzie jest dua wilgo i gorco i na noc wczysz wiatrak, to jest najgorsza rzecz, jak moesz zrobi. Kiedy pisz, masz mniej WEI QI na powierzchni, pory twego ciaa otwieraj si, pocisz si i kiedy pojawia si wiatr od wentylatora to wchodzi on do wntrza ciaa i budzc si rano moesz mie bardzo nieprzyjemne konsekwencje. Jeeli dzieje si to w Chinach, to nie jest to problem, gdy maj tam tak gbok wiedz, e dadz Ci odpowiedni receptur dla usunicia szkodliwego wpywu i wzmocnienia WEI QI. Moesz te dosta akupunktur.

75

UKAD ODPORNOCIOWY W MEDYCYNIE CHISKIEJ

Pytanie 8: Czy istniej wyjtki, kiedy w nocy naley wstawa? Od godziny 3 nastpuje czas Puc, kiedy podobno pozycja pionowa jest wskazana. Odpowied: W gruncie rzeczy, kiedy nie moecie spa to siedcie i medytujcie. Mwi powanie. S dwie moliwoci. Pierwsza siedzicie i medytujecie, jeli wiecie co to jest medytacja albo bawicie si w medytacj, druga pocie si na prawym boku i medytujcie w pozycji lecej. Moecie wykorzystywa ten czas do medytacji, eby zrozumie, kto postrzega ten wiat. Inn moliwoci jest wstanie i praca moesz posprzta, gotowa, je to te jest sposb na spdzenie czasu. Pytanie 9: Ukad odpornociowy a choroby zakane wieku dziecicego i szczepienia oraz oglnie choroby zakane. Odpowied: To jest ciki temat na koniec moe zostawmy go. Szczepienia to decyzja rodzicw. Z punktu widzenia TMC wprowadza to toksyczne, trujce gorco do organizmu. W niektrych przypadkach moe to by bardzo niebezpieczne. Zaznaczam, e w niektrych przypadkach nie moemy by ekstremalni w naszym postrzeganiu wiata. Polecibym, e jeeli chcecie szczepi swoje dziecko, to poczekajcie a bdzie miao 2-3 lata i bdzie silniejsze. Szczepionki s niebezpieczne zwaszcza gdy dziecko nie ma wystarczajcej iloci YIN i ma gorco krwi. Wtedy moe to by bardzo niebezpieczne i lepiej bdzie poczeka ze szczepieniem.

76

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
Czym jest lk wg tradycyjnej medycyny chiskiej? Lk to jedna z wielu emocji. Wedug TMC emocja ta jest zwizana z Nerkami. Zwizek ten stanowi podstaw rozumienia lku. Rozpatrujc jakiekolwiek emocje z perspektywy TMC, zawsze pozostajemy w obrbie prawa Piciu Przemian, ktre stanowi podstawowy system porzdkujcy medycyny chiskiej. TMC jest medycyn holistyczn, czyli obejmujc cao istnienia czowieka. Dziki wypracowaniu tak wnikliwego systemu, jakim jest Pi Przemian, moemy z niego korzysta podczas rozwaa nad jakimkolwiek poszczeglnym aspektem istnienia. W zalenoci od tego, co pragniemy dziki niemu uporzdkowa, system ten przekadamy na rne paszczyzny rozumienia. Tematem naszej rozmowy jest lk, bdziemy wic odnosi si do psychiczno-umysowego potencjau czowieka. Jeeli lk zwizany jest z ludzkim umysem, to czy ma rwnie jaki zwizek z Sercem? Serce wedug TMC jest siedzib umysu (Shen), a poza tym wraz z Nerkami stanowi warstw Shao Yin. Dokadnie tak. Shao Yin mona porwna do centralnej osi, ktra reprezentuje stabilno naszego umysu. W tym zwizku Nerki (element Wody) to substancja (materia), natomiast Serce (element Ognia) to Shen, ktry cho niewidzialny, zawarty jest w kadej materialnej czstce. Te zoone koncepcje mona obrazowo wyjani odwoujc si do podstawowej struktury wystpujcej w ksidze I Cing, czyli trygramu. Znak trygramu jest czsto wykorzystywany jako symbol Potrjnego Ogrzewacza (San Jiao), czyli funkcjonalnej caoci naszego organizmu, ale moemy go take uy do objanienia relacji pomidzy Nerkami a Sercem, jako symbol warstwy Shao Yin. Trygram skada si z trzech linii. Grna linia to linia Niebios reprezentuje Shen (Umys, Serce) i stanowi jeden biegun. Drugim biegunem jest najnisza linia, ktra reprezentuje Ziemi (aspekt materialny, Nerki). rodkowa linia reprezentuje sfer Czowieka (sfer istnienia). Widzimy tu wic symbol polaryzacji mona powiedzie, e wszystko wydarza si i porusza pomidzy tymi biegunami, pomidzy Shao Yin. Dziki istnieniu polaryzacji wystpuje swobodna gra formowania si substancji. Gra ta jest odpowiedzialna za stwarzanie rnic pomidzy jednostkami, odpowiada za odmienno wygldu zewntrznego, za ksztatowanie si i specjalizacj poszczeglnych narzdw, komrek i zdolnoci. To dziki polaryzacji zachodz procesy rozwoju i rnicowania, w wyniku ktrych nasze ciao zostaje wyposaone w niezliczon ilo czujnikw, czyli wyspecjalizowanych komrek lub narzdw, np. mierzcych i regulujcych temperatur ciaa, rozpoznajcych skadniki odywcze, albo tak jak zaangaowane w obron organizmu fagocyty i limfocyty rozpoznajcych obce i potencjalnie szkodliwe czstki. Dowody na uzalenienie zapocztkowania rozmaitych procesw od zaistnienia podstawowej, wywoujcej je biegunowoci mona znale take w zachodniej nauce, tak wic w rzeczywistoci nie wystpuje tu adna sprzeczno pomidzy TMC a medycyn zachodni. Co to jest pomieszanie umysu, o ktrym wspominaj niektre chiskie traktaty medyczne? Korzystajc nadal z perspektywy Piciu Elementw, moemy wyrni pi podstawowych rodzajw zaburze umysu, ktre prowadz do jego pomieszania. Umys nie jest czym jednolitym, lecz mona go porwna do krysztau o piciu ciankach, z ktrych kada w inny sposb odbija wiato. Oczywicie to tylko pewnien symbol, sucy lepszemu zrozumieniu. Funkcjonowanie umysu moe zosta zakcone przez wiele rnych czynnikw, ale posugujc si systemem Piciu Elementw moemy je uporzdkowa i przypisa do piciu podstawowych grup. Klasyfikacji tej dokonujemy dziki rozpoznaniu charakterystycznych objaww i oznak danego zaburzenia, poniewa kady element posiada pewnego rodzaju sposb przejawienia, ktry wyraa jego ducha, jego szczeglne cechy. Na przykad, przyjrzyjmy si jednemu z najwaniejszych elementw, a mianowicie Ziemi.

77

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
Charakterystyczn dla elementu Ziemi postaw, wprawiajc nasz umys w pomieszanie, jest zamartwianie si (troska, zgryzota), ktre jest destrukcyjnym sposobem wykorzystania naszych zdolnoci intelektualnych. Pojawiajce si w wyniku tego pomieszanie polega na utrzymywaniu w umyle pewnego wyobraenia, pewnej iluzji, e yjemy oddzieleni od innych. W rzeczywistoci jest tak, e z jednej strony jestemy odrbnymi jednostkami, ale z drugiej moemy przey tylko jako grupa. Poza tym nie jestemy na tej planecie sami, yje tu wiele innych istot, a wszyscy oddychamy tym samym powietrzem gdzie wic wystpuje to oddzielenie? Oczywicie, jestemy jednostkami, ale nie jestemy cakowicie oddzieleni od innych i od rodowiska. Na podstawie tego przykadu moemy zobaczy, w jaki sposb rozpoczyna si pomieszanie umysu. Lk gwny temat naszej rozmowy jest tylko jedn z wielu przyczyn zaburzenia funkcjonowania umysu. Kiedy przygldamy si bliej tej emocji, wydaje si, e lk mona atwo zrozumie. Wszystko, co si wydarza, ma swj koniec. Istnienie wszelkich rzeczy i zjawisk zaley od toczcych si procesw wszystko kiedy si zaczyna, stopniowo si buduje, a gdy osignie szczyt swego rozwoju, wtedy przeksztaca si w co innego. Niektrzy ten ostatni etap nazywaj ponownym znikniciem, jednak czy nazywamy to przeksztaceniem w co innego, czy zanikiem, to zaley jedynie od punktu widzenia, ale wedug mnie, oba okrelenia s w pewien sposb suszne. Jak wiemy lk jest zwizany z Nerkami, ktre stanowi podstaw naszego fizycznego przejawienia si w postaci ywego organizmu. Jednak kada komrka naszego ciaa zawiera w sobie informacj o tym, e kiedy nadejdzie ostateczny kres, a rozpoznanie tego faktu jest przyczyn pojawienia si lku. Mona wic powiedzie, e gwn przyczyn lku jest wiedza o tym, e nieuchronnie umrzemy. Lk przed mierci jest czym bardzo ludzkim, bardzo naturalnym, poniewa bdc ludmi posiadamy ducha (umys), ktry potrafi zastanowi si nad naszym wasnym istnieniem i dziki ktremu uwiadamiamy sobie wasn mier. wiadomo naszej miertelnoci z jednej strony moe by dla nas wielk szans, ale z drugiej moe by postrzegana jako wielkie ograniczenie albo powd do depresji i z tego powodu obdarzamy j mianem lku czy przeraenia. Przechodzc do omwienia metod leczenia lku, moemy tu zastanowi si nad pewn kwesti: jeeli wszystko w kocu spotyka swj kres, to czy lk przed tym jest rzeczywicie czym patologicznym? Jeli mdrze podejdziesz do tego lku, wtedy dziki niemu lepiej zrozumiesz swoje pooenie i moe pomylisz: W porzdku, ycie jest bardzo ograniczone, nie ma sensu oczekiwa na nadejcie bardziej sprzyjajcych okolicznoci, wic po prostu bior si do roboty!. Utrzymujc tak postaw prawdopodobnie nie bdziesz odczuwa lku, tylko bdziesz y zgodnie z nurtem przemian. Jeeli jednak wystpuje gboki niedobr w Nerkach, to pojawiaj si objawy, ktre czowiekowi niewiadomemu bardzo utrudniaj ycie. ycie staje si wtedy bardzo bolesne. W takim czowieku, poniewa sobie nie uwiadamia swojego problemu, powstaje lk patologiczny, ktry ma dziaanie niszczce. Co moemy zrobi w tej sytuacji? Najpierw trzeba zapozna si, jak brzmi i jakie znaczenie posiadaj wyjanienia na temat poziomu psychiczno-umysowego z punktu widzenia Piciu Elementw, poniewa stanowi to podstaw zrozumienia wszystkich rodzajw emocji, jak i zaburze, ktre te emocje wywouj. Posiadajc t wiedz, mona atwo wyjani, dlaczego zaczynaj si pojawia pewne rodzaje objaww. Rozwj zaburzenia to take cakiem naturalne zjawisko i chcc je wyjani, nadal moemy pozosta przy Piciu Elementach. Pytanie, ktre teraz zadae, dotyczy procesu, ktry ju si toczy zaczynasz od razu od rodka i pytasz, dlaczego dzieje si tak, a nie inaczej. Musisz najpierw dowiedzie si, w jaki sposb ten problem si rozpocz, jak si rozwija i wtedy dopiero moesz w rnych kierunkach prowadzi dalsze rozwaania. Pozostamy przy przykadzie Nerek i panujcego w nich niedoboru Yin. Po pierwsze trzeba zauway, e Nerki s zawsze w stanie niedoboru. W Nerkach nie wystpuje aden rodzaj prawdziwego nadmiaru, a w fakcie tym odnajdujemy przyczyn

78

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
gbokiego, wrcz fizycznego zwtpienia, poczucia niepewnoci, wypywajcego z wiedzy o tym, e kiedy nadejdzie pewna chwila, w ktrej pojawi si ju tylko nico, pojawi si ta pustka, ten niedobr. A niedobr zawsze wywouje lk czy przeraenie poniewa czego nie masz, ale z drugiej strony wiesz, e tego potrzebujesz. To rzeczywicie straszne pooenie, prawda? Zapytae mnie o niedobr Yin Nerek. Kiedy w twoich Nerkach brakuje Yin, wtedy twoja substancja twoje fizyczne ciao jest bardzo saba. Posiadajc to sabe ciao, tak czy inaczej musisz stawi czoa yciu i jego wyzwaniom, musisz sobie z nimi poradzi. To oczywicie jest dosy trudne, zwaszcza jeli mwic metaforycznie jeste wyposaony w tak saby silnik, w tak sabe narzdzia. W zwykym stanie umysu nie rozpoznajemy, e nasze ciao to tylko pewnego rodzaju naczynie, tylko si z nim utosamiamy. Gdy wic utosamiasz si z ciaem, ktre okazuje si bardzo sabe, to moe by naprawd straszne, poniewa wtedy towarzyszy ci odczucie, e kady moe ci zaatakowa! Studiujc wyrniane w TMC wzorce zaburze moemy zauway, e w przypadku niedoboru Yin Nerek bardzo czsto pojawia si tzw. puste Gorco. W jaki sposb to puste, niedoborowe Gorco bdzie si przejawia, biorc pod uwag perspektyw poziomu psychiczno-umysowego? Pod wpywem pustego Gorca twj umys stanie si bardzo niestabilny, a ty sam bdziesz zdenerwowany i niespokojny. Masz niedobr Yin, wic jeste niespokojny, a przecie odpoczynek byby w tej sytuacji najlepszym lekarstwem. Odpoczynek mgby wzmocni twoje Yin, dziki czemu staby si fizycznie silniejszy, ale ty stale go unikasz, poniewa jeste tak pobudzony. Trudny przypadek, prawda? To bardzo nieprzyjemny stan. Ju na podstawie tego przykadu mona sobie wyobrazi, ile jeszcze innych objaww obejmuje i jak wiele form moe przyj zaburzenie nalece do wzorca niedoboru Yin. Gwny problem pacjenta z niedoborem Yin polega na tym, e aby odnowi swoje zasoby Yin, powinien si uspokoi, zwolni tempo ycia i znale czas na odpoczynek i regeneracj swojej kondycji fizycznej, jednak jego niespokojny umys sprawia, e nie potrafi odpoczywa i ma skonno do nadmiernej aktywnoci. Czy mwic umys ma Pan na myli umys zwizany z Sercem, z elementem Ognia? Wedug TMC, kiedy mwisz o umyle, czy o Duchu, wtedy oczywicie masz na myli Serce, ktre tak naprawd jest tylko miejscem, w ktrym umys jest usytuowany. W Sercu znajduje si tron, na ktrym siedzi krl to bardzo wany symbol. Chiska tradycja obfituje w tego rodzaju symbole, ktre aby spenia sw funkcj, oczywicie musz zosta precyzyjnie objanione, poniewa sam symbol w swej zewntrznej warstwie znaczeniowej ukazuje tylko pewien obraz. Z tej przyczyny bardzo wane jest dokadne zrozumienie, co kryje si za tym obrazem, jakie jest przekazywane przez niego znaczenie. Umys to oglne pojcie. W rzeczywistoci umys ma tak wiele cech, e nie jest moliwe objcie caej jego rnorodnoci jednym sowem. Aby wyjani, czym jest Duch, ktry mieci si w Sercu, powrmy moe do przykadu trygramu, a waciwie do jego grnej, niebiaskiej linii, ktra podczas omawiania osi Shao Yin reprezentowaa Serce i element Ognia. Duch w naszym Sercu, to naturalny stan umysu. Kiedy twj umys znajduje si w tym naturalnym stanie, nie odczuwasz siebie tylko jako czci wikszej caoci, lecz cakowicie uwiadamiasz sobie, e sam jeste t caoci. Wymiar jednostki, bdcej wyodrbnion pozornie czci oczywicie te istnieje, ale w tym stanie umysu przede wszystkim utosamiasz si i czysz ze wszystkim. Mona to wic w pewnym stopniu porwna do stanu owiecenia, do cakowitego urzeczywistnienia naszego potencjau. To, e stan ten jest czci nas (wic jakby my take jestemy nim) to dosy dobra wiadomo jest tylko jeden problem, e o tym zapomnielimy. eby wyjani, dlaczego tak si stao, musimy przej teraz do Ziemi (ledziony), w ten sposb znajdziemy si w rodkowej czci trygramu. Tu umys wyglda inaczej, cho to nadal ten sam umys. Tutaj pojawia si ja i ty, jestemy wic oddzieleni: ja mam moje sprawy, a ty twoje; ja yj w moim wiecie, a ty w twoim. Umys zajmuje

79

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
si teraz innymi sprawami: na poziomie Ziemi pojawiaj si nasze biochemiczne, osobnicze potrzeby: musimy si odywia, przyswaja poywienie, a potem przeksztaca w nasze ciao. Za tymi procesami i interakcjami kryje si wiedza, mdro tym wszystkim rzdzi wanie nasz Duch, nasz umys. Umys jest wic bardzo rnorodny, na przykad, posiadamy pami, ale te intuicj, co oznacza, e mamy za sob pewn przeszo, przed nami jest przyszo i jest te teraniejszo. To wszystko w rzeczywistoci to tylko pewne aspekty umysu. Kiedy bierze si pod uwag ca rnorodno umysu, wszystkie jego aspekty cznie, wtedy w TMC nosi on nazw Shen. Koczc omawianie umysu na przykadzie trygramu, moemy przej do najniszej linii, reprezentujcej Nerki. W traktacie Huang Di Nei Jing zostao zapisane nastpujce zdanie: Nerki s podstaw Yin i Yang. Podstawa oznacza tu utrzymywanie rwnowagi pomidzy tymi aspektami, co zapewnia stabilno rozwoju i funkcji caego organizmu. Jeli rzeczywicie tak jest, z drugiej strony oznacza to, e lk - negatywna emocja Nerek - stanowi podstaw wszelkich negatywnych emocji. Na przykadzie trygramu przedstawilimy ogln struktur naszego umysu i dziki temu wiemy ju teraz, jak mona leczy lk. Jedyny sposb aby wyleczy lk polega na tym, e zrozumiemy nasz prawdziw natur. Jeli nie uda si nam osign tego zrozumienia, zawsze bdzie towarzyszy nam lk, ktry, jak ju stwierdzilimy, jest podstaw wszystkich zakcajcych nasz spokj emocji. Wybrae bardzo ciekawy temat i waciwie moglibymy mwi o tym caymi latami... a dotarlibymy do esencji... Take do tej Esencji (Jing), ktr przechowuj Nerki. Znowu wic powracamy do przykadu osi Shao Yin i polaryzacji pomidzy Nerkami a Sercem. Natomiast jeli chodzi o emocje, na drugim biegunie w opozycji do lku znajduje si rado, czyli negatywna emocja Serca. Dlaczego rado jest negatywn emocj Serca? Jeli spade z poziomu absolutnej prawdy, wtedy prawdziwa rado przestaje by tym, co ci wewntrznie wypenia, przestajesz si z ni identyfikowa i w ten sposb j tracisz. Oczywicie w tej sytuacji zaczynasz poszukiwa rda radoci poza sob, w zewntrznym otoczeniu. Zaczynasz utosamia rado z rozbawieniem, z przyjemnoci, z miym uczuciem pyncym z posiadania jaki przedmiotw... a std ju tylko krok do uzalenienia, obsesji i innych podobnych im stanw pomieszania umysu. Wewntrzna rado, promieniujca z naszego wntrza dziki rozpoznaniu prawdziwej natury naszego umysu, trwale uwalnia od wszelkiego lku osigamy wtedy stan zwany nieustraszonoci. Natomiast rado wywoana przez zewntrzne przedmioty czy sytuacje jest przemijajca i pozwala tylko na chwil zapomnie o wypeniajcym nas lku, ktry jednak nasila si coraz bardziej, np. na sam myl o moliwej utracie teje radoci z tej przyczyny uwaana jest za negatywn emocj. Na szczcie w celu opanowania lku moemy skorzysta take z pozytywnej jakoci Nerek, jak jest sia woli. Dziki sile woli, dyscyplinie i dobrze rozwinitej wiadomoci samego siebie, moemy cakiem dobrze radzi sobie z lkiem. Z drugiej strony czasami pojawiajcy si lk sprawia, e zaczynamy mie wtpliwoci, stajemy si ostroniejsi, bardziej uwani, a dziki temu lepiej uwiadamiamy sobie, co si wok nas dzieje. Taki lk nie jest niczym zym, a niekiedy jest wrcz bardzo wany, poniewa dziki niemu moemy ocali ycie swoje czy innych. Lk spenia wtedy funkcj dodatkowego zabezpieczenia, zapewniajcego nam przeycie. Tylko, e czasami lk jest tak silny, e uniemoliwia nam samorealizacj w yciu. Teraz po wysuchaniu wszystkich moich wyjanie moesz zastanowi si, dlaczego lk jest tak nieprzyjemnym odczuciem i w jaki sposb powstaje. Zanim jakie zaburzenie pojawi si w elemencie Wody (w Nerkach), najpierw zostaj zakcone funkcje elementu Ziemi, a take Metalu, co oznacza, e zanim zaczniesz cierpie z powodu swojego wszechobecnego lku, musisz uprzednio mie mnstwo zmartwie (Ziemia) i

80

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
by niepewnym swojej przyszoci (Metal). To wynika z cyklu odywczego Piciu Elementw, wedug ktrego Ziemia odywia Metal, a Metal odywia Wod. Patrzc z perspektywy poziomu psychiczno-umysowego wyglda to tak, e jeli nagle z jakiego powodu utracisz wizj wasnej przyszoci, wtedy Metal zaczyna negatywnie odywia Wod i natychmiast pojawia si lk. Jeste przestraszony, poniewa czujesz jakby twoje ycie wanie si skoczyo. Tak wanie si dzieje. A jeli kto rodzi si z lkiem, rodzi si z pomieszaniem umysu? Nie wierz w to nikt nie rodzi si z lkiem. Oczywicie, jeli urodzie si wyposaony w bardzo sab konstytucj, wtedy wszystkiego si boisz. Tobie trudno sprawia samo utrzymanie si na wasnych nogach, a wok ciebie wszystko porusza si tak szybko. To przecie przeraajce! Ty poruszasz si dosy wolno, a wszyscy inni biegn to nie tylko straszne, ale czasem wrcz niebezpieczne. Wyobra sobie tak sytuacj na jezdni jeli podczas normalnego ruchu ulicznego kto jedzie zbyt wolno, z pewnoci dojdzie do wypadku. Saba konstytucja to kolejny przykad, w jaki sposb moe doj do powstania lku. Jak ju uprzednio stwierdzilimy, lk, strach, czy przeraenie, to podstawa wszelkich negatywnych emocji. Na przykad, kiedy czujemy wielki lk, wtedy zazwyczaj mocno lgniemy do przeszoci. Dzieje si tak, poniewa element Wody odywia element Drzewa, a Drzewo to wspomnienia. Kiedy jestemy pod wpywem lku, nagle w naszym umyle pojawiaj si rne wspomnienia, rne obrazy zachowane w naszej pamici. Wspomnienia s przechowywane w pewnych naczyniach, jakimi s emocje. Jeli wic tym otworzonym naczyniem bdzie lk... atwo moemy sobie wyobrazi, jakiego typu obrazy i sytuacje mog si nam przypomnie. Rozpatrzmy teraz funkcj przechowywania Esencji przez Nerki z perspektywy poziomu psychiczno-umysowego. Esencj (Jing) mona porwna do produktu kocowego, uzyskiwanego dziki zoonym procesom metabolicznym, w ktre zaangaowane s wszystkie narzdy naszego ciaa. Z drugiej strony Jing stanowi nie tylko produkt kocowy, ale te pocztkowy czynnik, niezbdny do zainicjowania wielu z tyche procesw. Jeli wic w ktrymkolwiek z elementw pojawi si emocjonalne zaburzenie, wpynie to na jako Esencji wytworzonej i zachowanej w Nerkach. Funkcja przechowywania speniana jest nie tylko przez Nerki (element Wody), gdzie nasze zasoby przyjmuj posta pewnej substancji, ale take przez Wtrob i Krew (element Drzewa), gdzie zostaj zachowane w postaci wspomnie i odczu. Jeli dodamy do tego wiadomoci na temat cyklu odywczego, moemy zrozumie, e Woda i Drzewo to elementy pod pewnymi wzgldami bardzo do siebie zblione. Czy istniej jakie rnice w sposobie odczuwania, dowiadczania lku w rnych czciach Ziemi, na przykad: w Chinach, Tybecie, czy te w Niemczech? Mam nadziej, e na podstawie moich dotychczasowych wyjanie domylasz si, e wszdzie lk odczuwany jest tak samo. Oczywicie z powodu rnic jzykowych i kulturowych ludzie wyraaj go w odmienny sposb, ale w rzeczywistoci sam lk i cierpienie, ktre on powoduje, s takie same. Naprawd moesz by pewny, e wszystkie istoty w tym take zwierzta odczuwaj lk przed mierci, poniewa nie wiedz, co wydarzy si potem. yjesz teraz jedynie przytrzymany w tym ciele, ale nagle wydaje ci si, e istniejesz tylko jako to ciao, a std pochodz wszelkie zwariowane wyobraenia o istnieniu mnie, ciebie, mojego, ja, ego... A za nimi pojawia si lk i cierpienie. Odczuwam wielkie wspczucie dla wszystkich zalknionych istot. Pomieszanie i lk tego rodzaju rozpoznaj take u siebie. Jak wiemy, lk jest podstaw wszelkich negatywnych emocji, a moim zdaniem jest to rwnie zgodne z naukami, ktre otrzymaem od swoich buddyjskich nauczycieli jedynym sposobem na rozwizanie problemu lku jest dowiadczenie prawdziwej natury umysu, poniewa wtedy rozpoznajemy, e w rzeczywistoci nigdy si nie narodzilimy, nigdy wic nie moemy umrze. Jestemy tylko pewnym zjawiskiem, uzalenionym od panujcych okolicznoci, a za sto lat nikt ju nie bdzie si nami interesowa. Jednak by moe

81

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
znajdziemy si w podobnej sytuacji, moe nawet w tym samym miejscu, ale nie bdziemy tego rozpoznawa. Moe to miejsce bdzie nosio inn nazw, inaczej bdzie nazywa si kraj, a moe nawet cay kontynent bdzie wyglda odmiennie, ale ludzie nadal bd yli tyle e bdziemy wtedy posiadaczami innej puszki, innego ciaa... Pogld ten pochodzi z nauk buddyjskich, ktre dotychczas otrzymaem i ktre staram si praktykowa. Od wielu ludzi usyszaem ju opini, e sprawiam wraenie dosy nieustraszonej osoby. Jeli tak to odczuwaj, to cakiem mie. Myl, e uwaaj tak, poniewa odwaam si robi pewne rzeczy, ktrych inni nie robi, ale oczywicie czasami ja te jestem przestraszony. Tak samo odczuwam lk, poniewa wiem, e rwnie na mnie przyjdzie kolej, mj czas te si kiedy skoczy. Wiem, e lk ten trzeba w sobie przepracowa. Wanie z takiego powodu ludzie udaj si na odosobnienie, podczas ktrego medytuj i pracuj nad swoimi emocjami, chcc osign stan przejrzystoci umysu. Chciabym teraz dowiedzie si czego na temat terapii lku. Mwic o terapii lku znowu zwracamy si do Piciu Przemian. Do leczenia zaburze psychiczno-umysowych a lk jest jednym z nich wykorzystujemy ten sam system, te same metody i rodki, jak do leczenia zaburze fizycznych, a to najlepiej wiadczy, e TMC jest rzeczywicie medycyn holistyczn. Wspominalimy ju poprzednio, e lk ma zwizek z elementem Wody (Nerkami), rozumianym jako materialna, substancjalna podstawa naszego istnienia, i dlatego kryje si dosownie w kadej komrce naszego ciaa, jako lk przed kocem, przed mierci. Jeli nasz element Ziemi (ledziona) zachowuje swe fizjologiczne funkcje, tzn. posiadamy zdolno racjonalnego mylenia, rozrniania i oceniania pojawiajcych si w nas emocji, wtedy dziki umiejtnoci racjonalizowania potrafimy kontrolowa swj lk. Moemy sami sobie wyjani i zrozumie, w jakich okolicznociach dochodzi do pojawienia si lku, a to umoliwia prac nad jego zmniejszeniem i w konsekwencji opanowaniem. Lk jest kontrolowany przez Ziemi take z tego powodu, i to wanie element Ziemi jest odpowiedzialny za odywienie kadej komrki ciaa, a funkcja ta stanowi podstaw dla pojawienia si perspektyw na przyszo (Ziemia odywia Metal). Z kolei wiara i ufno we wasn przyszo (Metal) karmi nasz odwag (Woda), a jak wiadomo, im wicej jest w nas odwagi, tym mniej lku, i odwrotnie im wicej lku, tym mniej odwagi, tu zawsze panuje pewna rwnowaga. Mwic inaczej, jeli nasze Po, aspekt umysu zwizany z elementem Metalu i Pucami, jest mocne, wtedy wspiera nasz odwag (Metal odywia Wod) i ogranicza lk. Po jest naszym instynktownym potencjaem siy przeycia. To bardzo wana funkcja, zwaszcza w odniesieniu do lku. Szczeglnie yjc tu na Zachodzie nie odwoujemy si zbyt czsto do naszego instynktu. Zapomnielimy o nim troch, a to przyczynia si do narastania problemw zwizanych z lkiem w naszym wspczesnym spoeczestwie. Dlaczego jestemy tak oddzieleni od naszego instynktu, od Po? Dzieje si tak, poniewa przestalimy y w otoczeniu natury, a zamieszkalimy sztucznie stworzone przez siebie rodowisko. Nasze fizyczne ciao utracio kontakt z przyrod, z nieokieznan przez czowieka natur, a wanie taki kontakt wzmacnia nasz instynkt, nasze Po. Na przykad, rolnicy czy grale jedynie dziki uwanej obserwacji nieba wiedz, jaka w najbliszym czasie bdzie panowa pogoda i jak bdzie si zmienia. Posiadajc tak zdolno potrafi dobrze chroni siebie i swj dobytek przed moliwymi szkodami, wyrzdzanymi przez wpywy ywiow natury. Jako inny dobry przykad wykorzystania instynktu mog suy nam zwierzta. Zwierzta nie maj tak mocno jak ludzie rozwinitego potencjau racjonalnego mylenia, dlatego musz o wiele bardziej polega na swoim instynkcie. Na przykad, potrafi odczu nadchodzce trzsienie ziemi, wic zanim ono rzeczywicie nastpi, uciekaj z zagroonego obszaru. Nie myl o tym, ani nie odczuwaj lku, ale po prostu zmieniaj miejsce swego pobytu. W dziaaniu tego rodzaju instynktownej ochrony, zarwno u zwierzt jak i u ludzi, wan rol odgrywa aspekt energii ochronnej, zwanej Wei Qi. Oglnie mona powiedzie, e

82

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
Wei Qi jest wytwarzane w odku i w Pucach, a rozprzestrzeniane na powierzchni caego ciaa poprzez meridiany Tai Yang (Pcherza Moczowego i Jelita Cienkiego). Na poziomie umysu Wei Qi odpowiada za nasz instynktown zdolno do bycia na waciwym miejcu we waciwym czasie. Na przykad, idziesz sobie ulic, a z dachu ktrego ze stojcych przy niej domw nagle spada jaki kamie. W takiej sytuacji to wanie potencja twojego Wei Qi tak pokieruje tempem twoich krokw, e kamie w spadnie przed tob, albo za tob, albo obok ciebie, ale nie uderzy w ciebie! Powracajc do leczenia lku, jeli w naszej kombinacji punktw do zabiegu akupunktury i w skadzie zi w recepturze oraz przy poradach psychologicznych uwzgldnimy oddziaywanie na element Metalu i bdziemy wzmacnia Puca, a przez to take aspekt Po, wtedy moemy si spodziewa u naszych pacjentw pozytywnych rezultatw takiej kuracji, w postaci osabienia lku i zmniejszenia wicych si z nim problemw. Oczywicie wiedzc, e podstaw pojawienia si lku stanowi zaburzenie stanu i funkcji Nerek, rozumiemy, e tak samo podstaw jego leczenia bdzie stanowi przede wszystkim rwnowaenie i wzmacnianie samych Nerek. Nawizujc ponownie do zwizku Nerek z Sercem, czyli do osi Shao Yin, moemy teraz nieco inaczej sformuowa podan wczeniej symboliczn metafor: kiedy lk wypenia kad komrk naszego ciaa, wtedy krl w paacu nie czuje si dobrze i prbuje uciec. Jak pamitamy, krl reprezentuje naszego Ducha (Shen), a paac Serce. Zdanie to opisuje sytuacj, gdy pod wpywem wyczerpania Nerek i pojawienia si lku nasz Duch (umys) staje si coraz bardziej niespokojny, a niepokj ten przyczynia si do coraz mocniejszego nasilania si lku. W ten sposb koo si zamyka zaburzenie fizyczne zaczyna nasila zaburzenie na poziomie psychiczno-umysowym i na odwrt: zaburzenie emocjonalne wzmaga dolegliwoci fizyczne. Podobny przypadek omawialimy ju wczeniej na przykadzie niedoboru Yin Nerek. Jak ju wspominalimy, Nerki zarzdzaj Esencj (Jing), ale te kontroluj tzw. dolne otwory, czyli nasze funkcje wydalnicze. Mona powiedzie, e dla ciaa jedynym sposobem na usunicie nadmiaru lku jest wzmoenie wydalania moczu i stolca. T wzajemn relacj moemy zaobserwowa np. w sytuacji szoku, kiedy pod wpywem gwatownego przeraenia Qi Nerek zostaje rozproszone, a wtedy Nerki nie s w stanie kontolowa wydalania i nagle dochodzi do mimowolnego, nieuwiadomego popuszczania moczu. Podczas leczenia lku bdziemy wic wykorzystywa znajomo tych samych regu i wzajemnych powiza midzy narzdami, jakie stosujemy podczas diagnozowania i leczenia zwizanych z Nerkami rozmaitych wzorcw zaburze na poziomie fizycznym. Chcc leczy choroby umysowe czy zaburzenia emocjonalne, nie musimy zmienia systemu porzdkujcego nasz wiedz zmieniamy tylko punkt widzenia. Na tym wanie polega holistyczne, czyli caociowe podejcie do leczenia w TMC. Rozwijajc temat powiza Nerek z rnymi narzdami trzeba wspomnie o bardzo wanej relacji czcej Nerki z Wtrob. Jeli w elemencie Wody dojdzie do zaburzenia, w wyniku ktrego pojawi si lk, wtedy podajc za cyklem odywczym lk ten zostanie przekazany do kolejnego elementu: Drzewa. Mwic inaczej, ki edy Nerki karmi Wtrob lkiem, wtedy okazuje si, e wszystkie nasze wspomnienia zawieraj w sobie czstk tej emocji. W zabarwionych lkiem wspomnieniach bd si nam przypomina wszystkie te zdarzenia i okolicznoci, ktre nas przeraay, ktrych si balimy. W wyniku tego w skurczonej ze strachu Wtrobie dochodzi do zablokowania przepywu Qi, a jak wiemy Wtroba zarzdza swobodnym kreniem energii w caym ciele. Konsekwencj tego stanu na poziomie fizycznym bdzie to, e Wtroba zaatakuje odek, albo mwic inaczej Drzewo atakuje Ziemi takiego wanie wyraenia uywamy w TMC opisujc wiele jednostek chorobowych, np. zastj poywienia w wyniku stagnacji Qi Wtroby. Gdybymy chcieli przypadek zastoju poywienia zinterpretowa na poziomie psychiczno-umysowym, moemy porwna to do sytuacji, kiedy doznajemy pewnych wrae czy te zbieramy pewne dowiadczenia, z ktrymi pniej nie potrafimy sobie poradzi, nie potrafimy ich przetrawi. W rezultacie pojawia si lk, czujemy si przestraszeni i niepewni. Dzieje si tak rwnie z tej przyczyny, e Nerki i odek s ze sob mocno zwizane, poniewa odek peni wan rol w procesie wytwarzania Yang Nerek. Jak wiadomo aspekt Yang, zwizany z ciepem, ruchem i przemian, jest niezbdny do zainicjowania i przeprowadzenia

83

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
wszelkiego rodzaju procesw metabolicznych. Jeli zaatakowany przez Wtrob odek przestaje wspiera Yang Nerek, wtedy dochodzi do zastoju zarwno na poziomie fizycznym, jak i psychicznym: nie moesz przetrawi swoich dowiadcze, ani ich wydali, wic zaczynasz gromadzi w swoim umyle coraz wicej nieprzyjemnych wrae. To kolejny przykad, w jaki sposb moe doj do powstania lku nawet w tak prostym przypadku jak zastj poywienia moemy czasami zaobserwowa u pacjentw jednoczesne pojawienie si stanw lkowych. Innym aspektem, stanowicym cz funkcji Yang naszego ciaa, jest Wei Qi , czyli energia chronica nasze ciao przed rzeczywicie bd potencjalnie szkodliwymi wpywami z zewntrz. Jeli teraz w wyniku zaatakowania odka dojdzie do osabienia Yang, wtedy moemy utraci swoj odporno, a czy brak odpornoci nie jest wystarczajac przyczyn pojawienia si lku? Myl, e jest. Inn konsekwencj niedoboru Yang, jeli wemiemy pod uwag np. zwizek pomidzy Yang Nerek a Pcherzykiem ciowym, jest brak odwagi do podejmowania decyzji i lk przed wyraaniem siebie, przed przedstawianiem wasnego zdania. Oczywicie obraz ten moemy dalej rozszerza niemal w nieskoczono, poniewa tak wiele wzajemnych relacji czy Pi Elementw, wszystkie narzdy i kanay energetyczne, czyli meridiany. A kiedy dochodzi do zablokowania meridianw, wtedy przestajemy odczuwa swoje ycie jako nieustanny przepyw Qi, poniewa zamiast ruchu panuje w nich zastj, a stanowi temu towarzyszy wiele bardzo nieprzyjemnych odczu. Na przykad, jeli podczas mrozw przebywamy gdzie naraeni na oddziaywanie nasilonego zimna, moemy si przezibi, co w TMC nazywamy chorob na skutek wpywu Zimnego Wiatru. Opis rozwoju tego zaburzenia zaczynamy od stwierdzenia, e Zimny Wiatr zaatakowa Powierzchni ciaa, co oznacza wniknicie tego patogennego czynnika w pewien system meridianw, a take to, e jednoczenie natychmiast zostay zablokowane Puca. Moemy sobie teraz wyobrazi, jak w takim przypadku dochodzi do rozwijania si coraz wikszego lku przed zewntrznym chodem. Wanie z tej przyczyny podczas wywiadu z pacjentem, aby sprawdzi czy rzeczywicie mamy do czynienia z wpywem Zimnego Wiatru (czyli przezibieniem), a nie z wpywem Gorcego Wiatru (czyli chorob infekcyjn, np. gryp), zadajemy pytanie: Czy odczuwa pan/pani niech do zimna? Jeli odpowied brzmi tak, uzyskujemy potwierdzenie naszej diagnozy. Jeli teraz przykad ten odniesiemy do stanu naszej psychiki co na poziomie psychologicznym oznacza ycie w chodnym, ozibym otoczeniu? Jeli odczuwamy chd w kontaktach z innymi ludmi oznacza to, e czujemy si bardzo oddzieleni od innych. Brakuje nam poczucia akceptacji, poczucia bycia kochanym i dlatego odbieramy swoje otoczenie jako tak bardzo pozbawione ciepa. W takiej sytuacji rwnie rozwinie si pewnego rodzaju niech i lk wobec zimna. Na przykad, bdziemy zazwyczaj lka si tych osb, ktre zachowuj si w chodny sposb, s w obejciu szorstkie i surowe. Spotykajc tego typu ludzi, stajemy si coraz bardziej przestraszeni. Tak samo, jak nieprzerwany wpyw Zimnego Wiatru tylko pogbia w nas stan przezibienia i lk przed zimnem, tak wpyw emocjonalnego chodu, pyncy z naszego otoczenia, tylko pogbia nasz lk i poczucie wyobcowania. Na wszystkich poziomach dziaaj te same mechanizmy, dlatego nie ma znaczenia, w jaki sposb podejdziemy do danego zaburzenia, poniewa i tak zawsze moemy wykorzysta ten sam system, ktry umoliwia nam zrozumienie i interpretacj wszelkiego rodzaju problemw. To naprawd fantastyczne. W TMC nie jest tak, e do leczenia chorb fizycznych masz fizyczne narzdzia, a do leczenia zaburze umysowych masz umysowe narzdzia nie, tutaj masz pewne narzdzia, ktre pasuj do wszystkiego, to wanie kryje si pod znaczeniem terminu system holistyczny. Kiedy rozmawiam o tym z innymi, bardzo czsto odkrywam, e zazwyczaj ludzie popeniaj duy bd twierdzc, i stosowana przez nich terapia jest holistyczna. Jednak kiedy przyjrzysz si jej bliej i zaczniesz j lepiej poznawa, okazuje si, e na poszczeglne zaburzenia stosuje si odrbne metody, odmienny system rozumienia gdzie tu wic jest ta holistyka? Nie mona nigdy stworzy caociowego, holistycznego systemu medycyny, jeli nie rozumie si, w jaki sposb choroby ciaa fizycznego wpywaj na ograniczenie naszych umysowych moliwoci i na odwrt: w jaki sposb zaburzenia umysowe wpywaj na nasze fizyczne

84

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
ciao. W rzeczywistoci s to automatyczne oddziaywania, ktre wystpuj niemal jednoczenie: jeli zachorujesz na chorob umysow, natychmiast pojawi si u ciebie zaburzenie na poziomie somatycznym, a jeli zachorujesz na chorob somatyczn, natychmiast pojawi si rwnie zaburzenie funkcjonowania twojego umysu. Wniosek, jaki pynie ze stwierdzenia tych wspzalenoci, jest taki, e nie moemy leczy zaburzenia umysowego nie uwzgldniajc jednoczesnego reperowania stanu fizycznego, co oznacza oddziaywanie na poziomie komrkowym ciaa. Z drugiej strony, nie moemy naprawi chorego ciaa i przywrci jego normalnego funkcjonowania, bez oddziaywania na umys. Jak w praktyce wyglda takie leczenie mona ukaza na przykadzie grupy punktw, stosowanych podczas zabiegw akupunktury, zwanych Punktami Ducha. Oczywicie to tylko jeden z wielu moliwych przykadw. Mwic w wielkim skrcie, jak ju wskazuje sama nazwa tych punktw, s one wykorzystywane do leczenia zaburze umysowych. Jeli przyjrzymy si bliej, jakie punkty zaliczane s do tej grupy, nagle okazuje si, e nie s to wcale jakie tajemne punkty, ktrych nigdy wczeniej nie znalimy i o ktrych, jako o cile tajnych, nigdzie by nie wspominano. Pord nich znajdujemy bowiem punkty powszechnie stosowane take do leczenia chorb somatycznych, takie jak np. Yinbai (Sp1) i Shaoshang (Lu11). Na tym przykadzie widzimy, e stosujc Punkty Ducha nie tylko oddziaujemy na funkcje ciaa fizycznego, ale take moemy wpywa na funkcjonowanie umysu albo te redukowa objawy chorb umysowych. Na przykad, punkt Yinbai (Sp1) jest bardzo pomocny w leczeniu lku, midzy innymi z tego powodu, e znajduje si na meridianie ledziony, a jak to ju uprzednio stwierdzilimy, element Ziemi jest tu bardzo wany, jeli chcemy kontrolowa Wod. Przy okazji maa dygresja na temat terminu kontrola, ktrego znaczenie szczeglnie tu, na Zachodzie, moe zosta bdnie zinterpretowane. Kiedy mylimy o kontroli, to dla nas oznacza ona zawsze ograniczanie, utrzymywanie czego w ryzach, w cile okrelonym miejscu, redukowanie nadmiaru. Jeli jednak zaczniemy przyglda si procesom toczcym si w przyrodzie, moemy odkry zupenie inne znaczenie tego sowa. Okazuje si wtedy, e cykl kontrolny w rzeczywistoci zapewnia wielkie wsparcie kontolowanemu narzdowi czy elementowi. Wsparcie to jest potrzebne, eby zagwarantowa powstanie pewnego rodzaju waciwoci. Polega to m.in. na takim ukierunkowywaniu procesw toczcych si w danym narzdzie, aby zagwarantowa odpowiednie, wartociowe cechy wytwarzanego w ich wyniku produktu kocowego. Mona wic powiedzie, e cykl kontrolny stoi na stray jakoci. Na przykad, wiemy, e rodzice powinni kontrolowa swoje dzieci. Bardzo miy sposb takiego kontolowania polega na tym, e obserwujemy, co interesuje i zaciekawia nasze dzieci. Kiedy to odkryjemy, staramy si zapewni, eby otrzymay to wszystko, co jest im potrzebne, eby mogy rozwija swoje zainteresowania, a take by mogy uzyskiwa w tych dziedzinach dobre rezultaty. Wanie takie dziaania nosz miano edukacji, nieprawda? Relacja midzy rodzicami i dziemi to wietny przykad na to, w jaki sposb bdne rozumienie funkcji kontroli doprowadza do pojawienia si problemw i wszelkich innych trudnoci w utrzymywaniu dobrego wzajemnego zwizku. To samo dotyczy ycia w parach. W naszym zwizku z partnerem take wystpuje zasada kontroli, ale gdy niewaciwie j pojmujemy, wtedy zawsze napotykamy na jakie przeszkody i przeladuje nas nieszczcie. Jeli w zwizku panowaoby prawidowe zrozumienie znaczenia kontroli, wtedy pomidzy partnerami pojawiaby si wielka synergia, czyli wielka zgodno i wzajemne wsparcie we wsplnych dziaaniach. Powracajc teraz do leczenia lku chcc przybliy si do perspektywy TMC trzeba zrozumie, e te same metody i rodki moemy wykorzysta w celu wzmocnienia Nerek, jak i w celu wzmocnienia odwagi. Na przykad, pewne doniesienia na temat czsto spotykanych u dzieci objaww i oznak, takich jak m.in. moczenie nocne, przyczyn tych zaburze upatruj w lku. Zamy, e zajmujesz si leczeniem takiego wanie przypadku jakie zioa zastosujesz? Wemiesz pewne zioa z grupy zi cigajcych, np. qian shi (Semen Euryales Ferocis), i poczysz je z zioami z grupy tonikw (zi wzacniajcych) Yin Nerek oraz z grupy tonikw Yang Nerek. Taka receptura dziaa cigajco, dziki czemu wzmacnia Qi Nerek i w ten sposb poprawia funkcj kontrolowania wydalania, a jednoczenie wzmacnia oba korzenie Nerek: Yin i

85

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
Yang. Dziki zastosowaniu tej receptury objawy moczenia nocnego mog cakowicie znikn. Jeeli zaburzenie to ju wicej si nie pojawia, z drugiej strony mogoby to oznacza, e leczone w ten sposb dzieci rwnie nie powinny ju odczuwa lku. W przeciwnym przypadku twierdzenie, e moczenie nocne powstaje z powodu lku, byoby nieprawidowe. Wedug nauk, ktre otrzymaem od moich chiskich nauczycieli, w obrbie kadej grupy zi istniej takie, ktre posiadaj szeglnego rodzaju zdolno wpywania na stan umysu. Jako przykad moe tu nam suy wu wei zi (Fructus Schizandrae Chinensis). Jedn z funkcji tego zioa jest uspakajanie systemu nerwowego. Musimy przypomnie sobie teraz sytuacj, ktra towarzyszy pojawieniu si lku mocny lk rozprasza Qi Nerek, a to rozproszone Qi naprawd moe bardzo mocno zakci funkcjonowanie ukadu nerwowego. Jeli to lk jest przyczyn nadmiernego podranienia naszych nerww, wtedy wu wei zi bdzie usuwao ten efekt i bdzie przywracao spokj, a to pomoe w opanowaniu lku. Mona wtedy zaobserwowa stopniowe zmniejszanie si problemw zwizanych z lkiem. Zabawne jest to, e wraz z przebiegiem kuracji pacjenci po prostu zapominaj o swoim problemie! Szczegln cech lku, o czym mwilimy ju wczeniej, jest to, e stanowi on podstaw wszystkich negatywnych emocji, tak jak Nerki s podstaw Yin i Yang tu odwoujemy si do tej samej metafory. W TMC tworzymy tego rodzaju metaforyczne obrazy, eby lepiej zrozumie zoon struktur natury. W rzeczywistoci zaistnienie jakiegokolwiek zaburzenia jest rezultatem wielu zbiegajcych si razem okolicznoci na tym wanie polega problem prawidowego regulowania dysfunkcji (zaburzenia funkcjonowania). Dopki mamy do czynienia z problemem czysto fizycznym, czy te mechanicznym, leczenie jest dosy atwe, poniewa wystpuje tu prosty cig przyczynowo - skutkowy, tzn. jedna przyczyna wywouje pewien skutek, a ten pociga za sob kolejny itd. Medycyna akademicka potrafi w doskonay sposb analizowa tego rodzaju zaburzenia. Problemy zaczynaj si wtedy, gdy trzeba zaj si przywrceniem prawidowego dziaania zoonych funkcji organizmu. Szczeglnie w przypadku chorb psychiczno-umysowych, mamy do czynienia wanie z zaburzeniem funkcjonowania na wielu paszczyznach, dlatego bardzo wane jest, eby leczc te zaburzenia pamita o wszystkich ich aspektach. Chcc w bardzo wywaony sposb regulowa takie skomplikowane dysfunkcje, trzeba zwraca uwag na wiele rzeczy jednoczenie. Oznacza to wracajc do przykadu leczenia lku przy pomocy zi e czasami bdziemy czy zioa dziaajce na Nerki z zioami dziaajcymi na Puca, a w innym przypadku z zioami dziaajcymi na ledzion. Na przykad, bdziemy usuwali zablokowanie zdolnoci do racjonalnego mylenia, co bardzo czsto przydarza si pod wpywem lku. Kiedy kto bardzo si przestraszy, wtedy nie potrafi jasno i wyranie myle. W takiej sytuacji trzeba doda zioa, ktre reguluj przepyw Qi w Wtrobie albo wzmagaj krenie Krwi, aby w ten sposb przeama i rozluni zastj panujcy w elemencie Ziemi jak pamitamy, racjonalne, analityczne mylenie zwizane jest z aspektem umysu Yi, ktry przypisywany jest do elementu Ziemi i ledziony. Jeli po mistrzowsku opanujemy sztuk czenia zi i dobierania punktw akupunkturowych, wtedy bdziemy w stanie stworzy tak receptur albo wykona taki zabieg, ktry rzeczywicie odzwierciedla wszystkie aspekty patologicznego stanu organizmu. Wtedy naprawd bdziemy mogli usun wszelkie dysfunkcje, a dziki temu prawidowe funkcje znowu powracaj i pacjent zapomina o swoim lku, o negatywnych emocjach, stresie o wszystkich tych problemach, ktre tak naturalnie w nim powstay i ktre musia znosi. Widzimy wic, e mamy do dyspozycji duo rnych narzdzi, a w dodatku moemy tych samych narzdzi uywa do leczenia ciaa na poziomie fizycznym, jak i na poziomie psychiczno-umysowym. Przedstawione podejcie do terapii wedug TMC, nie dotyczy wycznie leczenia lku i elementu Wody, ale moe zosta wykorzystane w przypadku jakiegokolwiek zaburzenia umysowego, bez wzgldu na to, czy zakcone zostanie wtedy funkcjonowani e elementu Drzewa, Ognia, Ziemi czy Metalu. System rozumienia zawsze pozostaje ten sam, natomiast odpowiednio do zaatakowanych przez chorob narzdw czy elementw zmieniamy sposb leczenia. Objawy i oznaki zaburzenia, ktre obserwujemy

86

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
u pacjenta i to nie tylko umysowe, ale rwnie fizyczne zawsze daj nam ku temu wystarczajce wskazwki. Dlaczego jest tak, e niektrzy pacjenci w ogle nie wspominaj o lku, a inni kad bardzo silny nacisk na to, e odczuwaj lk? Skd si to bierze? Gdy chodzi o lk jako najbardziej nasilony objaw, oznacza to, e u niektrych ludzi zaburzenia na poziomie fizycznym bardzo mocno wpywaj na stan umysu, podczas gdy u innych problemy fizyczne nadal pozostaj tylko fizycznymi. Albo te mamy do czynienia z przypadkiem, kiedy problem od pocztku zostaje stworzony w umyle. Na przykad, masz zy sposb mylenia, lub mwic inaczej, bdnie pojmujesz wiat, a to oczywicie bdzie wpywao na stan twego ciaa fizycznego, jednak zaburzenia fizyczne nie bd twoim najwikszym problemem. Twj gwny problem nka ci na poziomie umysu. Jeli posiadasz bdne zrozumienie otaczajcego ci wiata, wtedy twoje decyzje i dziaania nie bd raczej waciwe, wic zawsze bdziesz uzyskiwa tylko ze wyniki, a to jest dosy przeraajce. W takiej sytuacji znowu na czoo wysuwa si problem lku. Podchodzc do tego nieco artobliwie, powiedzmy, e tym pacjentem, ktry nie mwi zbyt wiele na temat swego lku, jest mczyzna. Czy oczekujesz, e mczyzna naprawd zacznie opowiada o swoim lku? O nie, przecie my, mczyni, w ogle nie mamy takiego problemu! Czasami znowu kto myli w taki sposb: Przyszedem tu do lekarza, a on powinien wyleczy moje ciao i nawet nie przyjdzie mu do gowy, e mogby porozmawia z lekarzem rwnie o swoich emocjach i innych problemach. Praktykujcy TMC ma za zadanie odkry tego rodzaju problemy i w tym celu podczas wywiadu zadaje pacjentowi wiele pyta. Oczywicie, jeli zadajesz pytania, nie powiniene obawia si adnej z moliwych odpowiedzi brzmi zabawnie, ale to prawda. Z drugiej strony, czasami jest odwrotnie. Na przykad, tutaj w Polsce wydaje si by powszechnym zwyczajem, e ludzie zanim zaczn opisywa swoje dolegliwoci fizyczne, najpierw przekazuj doskona relacj na temat swoich zaburze emocjonalnych i problemw umysowych. By moe ze wzgldu na sw emocjonalno, wy Polacy tak bardzo lubicie mwi o emocjach. Mona jednak dostrzec, e bardzo dobry potencja, jakim jest u Polakw zdolno do serdecznoci i okazywania szczerych uczu, moe z drugiej strony przyczyni si do popadania w nadmiarowe rozemocjonowanie. Polega to na tym, e jestecie bardzo wraliwi, ale nie potraficie dobrze znie tych wszystkich wrae, ktrych przez cay czas doznajecie. A gdy w dodatku jestecie bardzo otwarci i serdeczni, wtedy niemal wszystko, czego dowiadczacie, bardzo gboko was dotyka i atwo moe wpyn na wasz stan. Na czym w takim przypadku polegaoby leczenie? Naleaoby wzmocni odporno. A w jaki sposb? Problem dotyczy pewnego zaburzenia stanu Wtroby i Serca, jednak bdziemy wzmacnia Puca i Nerki, a wtedy sobie z nim poradzimy. Na tym przykadzie moesz dostrzec, e kady potencja ma swoje dobre i ze przejawienia. A teraz pytanie: kto stoi za tym, e uzyskasz dobry bd zy rezultat danego potencjau kto to wybiera, kto o tym decyduje? Serce? Serce, albo mwic prociej: ty sam to konkretniejsza odpowied. Kiedy spotykasz kogo z problemami emocjonalnymi czy umysowymi, zawsze dobrze jest przypomnie takiej osobie, e ciy na niej pewna odpowiedzialno - odpowiedzialno za swoje wybory - a z drugiej strony posiada wanie moliwo wyboru. Oczywicie z tym wie si rwnie konieczno podejmowania decyzji, a bardzo czsto ludziom cierpicym na zaburzenia psychiczno-umysowe wanie podejmowanie decyzji sprawia mnstwo trudnoci. Rozwija si wtedy u nich wielka potrzeba uzyskania potwierdzenia i dlatego tacy ludzie zawsze pytaj innych o zdanie i w ten sposb otrzymuj rozmaite porady. W kocu decyduj si pody za jakimi zaleceniami, ale wtedy wypeniaj tylko cudzy program, a nie wasny. Nagle moe si okaza, e zamiast wasnego ycia przez cay czas dowiadczali tylko kolejnych prb, jak dziaaj pomysy na ycie, zaczerpnite od innych ludzi. Ju samo odkrycie tego faktu jest rwnie bardzo irytujce, i cho

87

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
stanowi pierwszy krok do wyzdrowienia, na pocztku moe pozornie zwikszy panujce ju w umyle pomieszanie. Czy istnieje jaka rnica w dziaaniu pomidzy zioami a mineraami, stosowanymi w leczeniu zaburze lkowych oraz innych chorb psychicznych? Tak, istnieje pewna rnica, albo inaczej specyfika dziaania. Mineray znane s gwnie z posiadania dwch charakterystycznych cech: po pierwsze dziaaj cigajco (ac. Adstringens), po drugie s z natury cikie, dziki czemu potrafi stumi wznoszcy si wewntrzny Wiatr. Wiele mineraw odnajdujemy wanie w grupie zi cigajcych, jak np. mu li (ac. Concha Ostreae, muszla ostrygi) czy long gu (ac. Os Draconis, tzw. koci smoka, a w rzeczywistoci skamieniae koci ssakw, dawniej te dinozaurw). Na przykad, w przypadkach zaburze umysowych, ktre wywouj problemy ze snem, stosuje si jak si domylasz, nieatwe do zdobycia koci smoka, czyli long gu, a w powaniejszych przypadkach stosuje si long chi, czyli zby smoka (ac. Dens Draconis), ktre pewnie jeszcze trudniej zdoby (podobnie jak w przypadku koci smoka, zby smoka to skamieniae zby rnych zwierzt), a ktre syn z przywracania spokoju umysu. W rnych podrcznikach moemy przeczyta, e mineray te uspokajaj umys, ale co to tak naprawd znaczy? W rzeczywistoci za tymi sowami kryje si zoony i rozlegy obraz. Czasami potrzebujemy wykorzystania waciwoci pewnych zi, ktre take peni wan rol w leczeniu zaburze umysowych. Chorobom umysowym bardzo czsto towarzyszy wzorzec patologicznego procesu powstawania Toksycznego Ognia, bdziemy wic stosowa take zioa usuwajce Toksyczny Ogie, ktre s czsto skadnikami odzwierzcymi, i co ciekawe, czasem same s mniej lub bardziej toksyczne, jak np. quan xie, czyli skorpion (ac. Buthus Martensi). W przewaajcej liczbie przypadkw moemy stwierdzi take obecno wzorca rozwoju luzu, z pewnoci bdziemy wic uywa zi usuwajcych luz zawsze kiedy chcemy przywrci przejrzyst wiadomo, musimy przede wszystkim pozby si zalegajcego luzu. Wedug obserwacji TMC, w tej samej chwili, w ktrej dochodzi do zaburzenia prawidowych funkcji organizmu, jednoczenie rozpoczyna si proces wytwarzania luzu, a jeli zaburzenie to trwa dosy dugo, wtedy zazwyczaj obecno luzu odpowiada za pojawienie si gwnych problemw zdrowotnych. W leczeniu zaburze umysowych stosuje si take zioa, ktre podobnie do mineraw posiadaj zdolno tumienia, czy te zawracania wznoszcego si Wiatru. Zwykle s to bardzo odywcze zioa, ze swej natury bardzo cikie i tuste, dziki czemu dziaaj uspokajajco. Z podobnego powodu ludzie, ktrzy cierpi na nasilony niepokj i rozdranienie, lubi czasem je czekolad albo tuste miso, czy te innego rodzaju tuste i cikostrawne poywienie, poniewa ono take tumi nkajcy ich Wiatr niestety na dusz met poywienie to zwiksza take ilo luzu, ktry jest przecie gwn przyczyn ich problemw. Na tym przykadzie mona zobaczy, e czasami nasze potrzeby bardziej odzwierciedlaj ch pewnego rodzaju kompensacji, anieli prawdziwie lecznicze postpowanie, ktre polegaoby na wybraniu waciwej rzeczy we waciwym czasie, co dziki potencjaowi swego instynktu dobrze potrafi tylko zdrowe ciao. Jaka jest Pana opinia na temat psychoterapii? Psychoterapia jest bardzo wana, ale chciabym zauway, e nie mona leczy wycznie samej psychiki, poniewa co takiego jak wydzielona od reszty istnienia czowieka psychika faktycznie nie istnieje. Gdzie bowiem znajduje si narzd psychiki i jaki to narzd? Czym lub kim on jest? Mwi si, e istnieje wiadomo i podwiadomo tego rodzaju pojcia zostay wypracowane i s stosowane w psychologii i psychoterapii. Jednak dla nas, praktykujacych TMC, podwiadomo to tylko pewien aspekt umysu, zwizany z elementem Drzewa, nazywany Hun. Nie stosujemy wic tego rodzaju uporzdkowania, ktre wykorzystuje psychologia. Kiedy wykadam TMC dla psychoterapeutw, wtedy podaj im dokadnie te same wyjanienia,

88

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
ktre wanie przedstawiem tobie. Tak samo zawsze zalecam im, eby dokadnie obserwowali objawy i oznaki zaburze u swoich pacjentw oraz eby posugujc si cyklem odywczym i kontrolnym stosownie do tego, ktry narzd czy element zosta przede wszystkim zaatakowany odkryli taki rodzaj terapii, ktry dokadnie pasuje do zdiagnozowanego uprzednio problemu. Pozostajc przy przykadzie lku, w czasie rozmowy terapeutycznej bardzo wane jest, eby doda pacjentowi odwagi do zbierania nowych dowiadcze, eby roztoczy przed nim kuszc perspektyw przyszoci. Trzeba zachci go, eby zacz stawia w jej kierunku nawet mae kroczki. Nie musi od razu robi wielkiego skoku wystarczy i bardzo powoli, stopniowo, krok za krokiem, ale wytrwale. Tego rodzaju porady przekazujemy pacjentowi podczas terapii. Jak wida, wi si one z otwarciem na przyszo, czyli z elementem Metalu. Jako terapeuci, my rwnie zachowujemy si w charakterystyczny dla Metalu sposb: jestemy precyzyjni, wyranie przedstawiamy, o co nam chodzi, dajemy pacjentowi pewne zadanie domowe i dopiero wtedy zgodzimy si, eby ponownie wrci do nas jako pacjent, kiedy ju je wykona. Oczywicie pacjenci z problemem lku zwykle ton w morzu rozmaitych wtpliwoci wtedy terapeuta, wykorzystujcy cechy Metalu, mwic w przenoni: wyciga swj miecz i natychmiast rozprawia si z wszelkimi oznakami niepewnoci u pacjenta. Moe wtedy na przykad powiedzie: Nie ma tu adnego problemu, bo wiesz, twoje wtpliwoci nie s a tak wane. Po prostu id, musisz i naprzd. W terapii mona wic wykorzystywa rne typy zachowania. Oczywicie w przypadku innego pacjenta, terapeuta powinien take odpowiednio zmieni swoje zachowanie, dostosowujc je do konkretnego przypadku, a wtedy moe zastosowa cechy zwizane take z jakim innym ni Metal elementem. Tego rodzaju terapia przynosi doskonae rezultaty. Niestety, bardzo czsto podczas psychoterapii dzieje si co, czemu cakowicie si sprzeciwiam: pacjent przychodzi z jakim problemem i zaczynacie o tym rozmawia. Oznacza to, e ca energi inwestuje si w problem, a takie postpowanie tylko go umacnia! Wedug mnie psychoterapia nie polega na rozmawianiu o problemach, samo gadanie to nie terapia. Natomiast bardzo wane jest to, e wszystko, co wydarza si podczas psychoterapii, powinno doprowadzi pacjenta do podjcia nowych wyzwa, do zbierania nowych, wieych dowiadcze i wrae, zupenie innych ni te, ktrych dotychczas doznawa. Jeeli nie uzyskamy takiego rezultatu, nasze dziaania nie powinny nosi miana psychoterapii. Otworzenie pacjenta na nowe dowiadczenia jest bardzo wanym aspektem udzielanej przez nas pomocy, poniewa pacjenci zazwyczaj znajduj si w pewnym zastoju, musimy wic ich w jaki sposb poruszy. Oni sami take powinni ruszy do przodu, to znaczy, e co nowego w kocu powinno zacz si dzia w ich yciu. Jeli tylko rozmawiacie, cigle rozmawiacie, czasami przynosi to jedynie taki skutek, e ludzie potrafi jeszcze lepiej wyjani, na czym polegaj ich problemy. Ale jeli nawet wietnie potrafisz opisa swj problem, to czy dziki temu zostanie on rozwizany? Studiowanie TMC moe by wic bardzo pomocne take dla psychoterapeutw. Spord nich miaem ju wielu studentw, ktrzy pniej opowiadali mi, jak wielk korzy przynioso im wysuchanie tych wykadw. Oczywicie zawsze, kiedy nauczam, staram si przekazywa wiedz na wszystkich poziomach. Nie ucz jedynie, jak wyleczy ciao fizyczne, ale take mwi duo na temat emocji, pamici i wspomnie. Mwi te o prawdziwej naturze umysu cokolwiek jest rozumiane pod tym pojciem ale tego rodzaju nauki mog przekazywa jedynie dziki temu, e sam otrzymaem je wczeniej od moich buddyjskich nauczycieli. Poniewa jedynie w buddyzmie tybetaskim poznaem obszern wiedz na temat prawdziwej natury umysu i std wanie czerpi informacje, w jaki sposb rozwin, albo raczej przypomnie sobie swoj czysto, swoj wewntrzn przejrzysto. Podczas moich wykadw take due znaczenie przykadam do przedstawienia rde przekazywanych wiadomoci, na przykad wiedza zawarta w TMC opiera si przede wszystkim na ksidze I Cing. To staroytne dzieo zwane jest te Ksig Przemian, a medycyna chiska gwnie zajmuje si wanie zmianami, procesami, rozwojem TMC jest w tym bardzo dobra, to jej szczeglna cecha i zarazem wielki potencja. Kiedy przyjrzymy si staroytnym tradycjom okazuje si, e w dawnych czasach, kiedy kto chcia zosta lekarzem, musia studiowa filozofi i powici pewien czas na

89

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
medytacj, aby naprawd zrozumie, o co w tym wszystkim chodzi. Oczywicie dosy atwo jest zrozumie, e problemy umysowe moemy leczy u innych wycznie wtedy, kiedy sami ich nie posiadamy, poniewa ju sobie z nimi poradzilimy, i mamy przejrzysty umys, dziki ktremu umiemy wyranie dostrzec, na czym dany problem polega. Inaczej nie bdziemy potrafili leczy zaburze psychicznych czy umysowych, poniewa s to bardzo skomplikowane przypadki. Wanie dlatego uwaam, e jeli kto chce zosta dobrym lekarzem, albo jakkolwiek inaczej siebie nazywa, bardzo wane jest, oprcz zdobywania medycznej wiedzy, eby wiele wysiku woy w proces wasnego duchowego rozwoju. Praca nad sob sprawia, e jestemy coraz bardziej uwani i wiadomi, dziki czemu stajemy si skuteczniejsi: nasza diagnoza staje si coraz dokadniejsza, a nasze zrozumienie gbsze i peniejsze. Wiadomo na przykad, jak wane jest, aby pacjent ufa lekarzowi i polega na nim ale jak do tego dochodzi? W rozwiniciu si zaufania bardzo pomaga wiara pacjenta, e to co dla niego zrobimy, rzeczywicie mu pomoe. Pacjent jest przekonany, e dobrze pojmujemy jego stan i potrafimy znale rozwizanie dla jego problemw. Bardzo wane jest rwnie to, e czuje si on rozumiany i szanowany wanie taki, jakim jest ze wszystkimi swoimi cechami i problemami. Dopiero w takiej atmosferze moe si otworzy i rozluni, a to jest podstawa dla uspokojenia i zaufania. Od czasu do czasu przyjmuj chorych w Nepalu, w abulatoryjnej, darmowej klinice, a praca ta stanowi dla mnie due wyzwanie, poniewa nie mog porozmawia z pacjentami nie znam przecie jzyka nepalskiego, posuguj si tylko niedoskonaym angielskim. Jednak nawet tam, w Kathmandu, ludzie natychmiast mi ufaj i zdaj si na mnie. Oczywicie w duej mierze dzieje si tak, poniewa samo leczenie przynosi dobre rezultaty. I tak stopniowo si to rozwija. Plotka o tym, e przyjecha kto, kto cakiem niele leczy, rozchodzi si bardzo szybko i nagle okazuje si, e kadego dnia pojawia si coraz wicej pacjentw. Czasami jest ich a tak wielu, e nie jestemy w stanie wszystkich przyj. Odnoszc si do naszego gwnego tematu, czyli zaburze umysowych, warto zauway, e ciekawie wypada porwnanie pacjentw, ktrych spotykamy tam na Wschodzie, w Nepalu, z pacjentami na Zachodzie. Dzielce ich rnice mogem dostrzec na podstawie wasnego, wieloletniego dowiadczenia. Darmowa klinika w Nepalu swoj dziaalno opiera na darowiznach, co oznacza, e czasami czego nam brakuje, szczeglnie dotyczy to zi. Na szczcie, sytuacje takie odchodz ju w przeszo, poniewa teraz jest o wiele lepiej. Spotykasz tam ludzi, ktrzy s naprawd powanie chorzy, ale niestety zabrako wanie zioa, ktre w tej sytuacji byoby najlepsze, najskuteczniejsze. Zamiast niego bierzesz wic jakie inne zioo, nalece do tej samej grupy. Kilka dni pniej pacjent wraca do kontroli i wida, e czuje si cakiem dobrze. Z kolei tu, na Zachodzie, leczysz pacjenta, ktry cierpi na pewien problem, a masz a trzy rne zioa, kade doskonale pasujce do tego przypadku. Bdc szczodrym, jakim z natury jeste, dajesz mu wszystkie trzy naraz. Niestety, uzyskane rezultaty s tu nieporwnywalnie gorsze. Na tym przykadzie mona zauway, jak bardzo w naszym spoeczestwie stres i problemy psychiczno-umysowe rzeczywicie wpywaj na stan naszego fizycznego ciaa. Na tym wanie polega problem i dlatego tutaj leczenie jest o wiele trudniejsze ni w Nepalu, gdzie ludzie po prostu choruj na poziomie fizycznym i wystarczy da im cokolwiek, aby ich stan zacz poprawia si z prdkoci rakiety kosmicznej. Podobne porwnanie moemy uczyni na podstawie obserwowanego u pacjentw obrazu jzyka (jak wiadomo, ogldanie jzyka i oczywicie odpowiednia interpretacja jego wygldu stanowi istotn cz diagnozy w TMC). W Nepalu ludzie maj jzyki tak zsiniae, e a niebieskie, jest na nich peno rys i pkni oraz innych oznak, ktrych nigdy nie widywae tutaj na Zachodzie. Czasami dziwisz si nawet, e ludzie ci w ogle jeszcze yj i nadal poruszaj si o wasnych siach. Nieraz wydaje si, e wcale tak bardzo nie cierpi, poniewa ciagle jeszcze w rnych sytuacjach potrafi si mia. Z kolei na Zachodzie, kiedy oglda si jzyki pacjentw, nie dostrzegamy tylu rys i innych oznak powanego niedoboru. A kiedy rozejrzymy si wok szczeglnie yjc w otoczeniu takim jak tutaj, w Europie okazuje si, e tu niczego nie brakuje. Wydaje si wic, e niedobr nie stanowi u nas problemu, tylko nadmiar a czego? nadmiar

90

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ
mylenia! Ludzie w Nepalu, jak si zdaje, nie myl tak wiele jak my, a dziki temu nawet powane choroby nie sprawiaj im tylu problemw. A przecie odczytujc obraz ich jzykw z atwoci mona sobie wyobrazi, e ludzie ci z pewnoci odczuwaj nieznony bl, wic powinni bardzo cierpie. U nas na Zachodzie nie spotkamy takich pacjentw w opiece ambulatoryjnej musielibymy poszuka ich na stacjonarnych oddziaach szpitalnych, czasem nawet w szpitalach dla umysowo chorych, ale i tak nasi pacjenci bd si bardzo od nich rni. Od razu chc wyjani pewn kwesti, eby nie prowokowa adnych nieporozumie. Zupenie nie chodzi tutaj o to, eby wykaza, i Azjaci s w jaki sposb lepsi od ludzi Zachodu. Chciaem tylko przez te porwnania zwrci uwag, w jaki sposb rodowisko zewntrzne moe wpywa na jednostk jak wielkie znaczenie moe mie kultura, edukacja, zwyczajowy sposb zachowania i sposb mylenia. Jeli patrzymy na to z tej perpektywy, bardzo atwo mona dostrzec dzielce nas rnice. Jednak czy co jest dobre, czy ze, to powinnimy bada dopiero na podstawie uzyskiwanych rezultatw. Dobre rzeczy przynosz dobre owoce. Myl, e na tym mona zakoczy ju te rozwaania. Teraz powinno by ju dla wszystkich jasne, e wiedz, ktr sam staram si praktykowa i przekazywa innym, opieram na naukach, ktre otrzymaem kiedy od moich nauczycieli. Byli to zarazem chiscy mistrzowie TMC, jak i buddyjscy nauczyciele duchowi. Mj sposb leczenia stanowi poczenie obu tych tradycji. Temat, ktry wanie omwiem, jest bardzo wany i mam nadziej, e czytelnicy wynios z tych wyjanie prawdziw korzy. Staraem si te przybliy, na czym polega holistyczna perspektywa TMC. Oczywicie, eby dogbnie przestudiowa ogrom zawartej w chiskiej medycynie wiedzy, trzeba powici temu mnstwo czasu. Ja sam powiciem na to dopiero okoo dwudziestu lat swojego ycia, ale to tak fascynujca dziedzina, e chyba ju nigdy nie przestan si jej uczy...

91

LK W MEDYCYNIE CHISKIEJ

92

PI ELEMENTW Cykl odywczy Piciu Przemian

Ziemia na pierwszym rysunku jest przedstawiona w rodku, a cztery elementy s na zewntrz (podobnie do Mandali). Ziemia ze wzgldu na znaczenie oznacza rwnie centrum, rodek. W naszym organizmie najwaniejszymi narzdami s zwizane z Ziemi ledziona i odek. Innym sposobem przedstawienia Piciu Faz jest cykl odywczy, gdzie Ziemia znajduje si pomidzy Ogniem a Metalem, jak na drugim rysunku. Taki sposb przedstawienia jest wany dla patologii i powstawania chorb. Ziemia jako rodek nie odpowiada adnemu ruchowi, poniewa jest w centrum grawitacji i jest poruszana przez pozostae cztery elementy. Ziemia ledziona i oadek, zaopatruje pozostae cztery elementy; Drewno wtroba i pcherzyk ciowy; Ogie serce i jelito cienkie; Metal puca i jelito grube; Woda nerki i pcherz moczowy. Ruch poszczeglnych elementw jest bardzo wany. Poprzez wzajemne odywianie poszczeglnych elementw i narzdw przenoszona jest pewna energetyczna informacja. Zasada ta jest istotna w procesie powstawania chorb. Jest te wykorzystywana w przygotowywaniu potraw.

Cykl kontrolny Piciu Przemian

93

PI ELEMENTW

Qi aspekt ycia, przenikajca wszystko energia; Yang aspekt ogrzewajcy energii; Jin Ye, Xue wszelkie pyny ustrojowe, rwnie krew; Yin (Jing) koci, wosy, substancja przedurodzeniowa, konstytucja fizyczna, sia, moc organizmu. Choroby dotykajce korzenia jang organizmu s zazwyczaj krtkotrwae i mona je stosunkowo szybko wyleczy. W przeciwiestwie do tego choroby korzenia jin s dugotrwae i potrzeba o wiele wicej czasu, aby je wyleczy. Za w obrbie tych korzeni: choroby zwizane z zaburzeniami energii Qi atwiej jest wyleczy ni choroby Yang, a choroby zwizane z Jin Ye atwiej wyleczy ni choroby Yin (Jing).

Cztery kolumny organizmu i wzmacniajce je smaki

Porwnujc ten rysunek z poprzednimi i patrzc na rozmieszczenie czterech kolumn organizmu warto zwrci uwag, e mona je wzmacnia i zachowywa przez stosowanie poszczeglnych smakw (smakw terapeutycznych danego elementu). I tak jeeli chcemy podnie Qi, to musimy zje co sodkiego - Qi zwizane jest z Drzewem. Yang zwizane jest ze smakiem ostrym i Latem. Pyny musz by odprowadzone z organizmu, skierowane w d - stosujemy tutaj smak gorzki - odpowiada to Metalowi. Yin i Jing musi by przechowywany i chroniony stosujemy smak bardzo kwany (cierpki) smak terapeutyczny Wody. Kreski czce na rysunku poszczeglne kolumny organizmu w pary obrazuj dynamiczn rwnowag midzy tymi czynnikami i ich bezporedni, natychmiastowy wzajemny wpyw (jak szalki u wagi). Zaburzenie rwnowagi pomidzy Yin i Yang jest groniejsze ni zaburzenie Qi i Jin Ye. Tak wic jeeli kto ma niedobr Qi, pojawi si nadmiar wilgoci w organizmie (pynw). Podobnie jeeli bdzie mia niedobr Yin, pojawi si nadmiar Yang.

94

PI ELEMENTW Zastosowanie smakw terapeutycznych

Pragnienie jakiego smaku oznacza pustk lub sabo w danym elemencie. Jeeli kto nie lubi jakiego smaku oznacza to, e osign peni w danym elemencie. Bardzo wane jest rozrnianie pomidzy smakiem informacyjnym i terapeutycznym. Jeeli akniemy czego sodkiego, oznacza to sabo lub pustk w elemencie Ziemi. Jeeli kobieta w ciy poda czego kwanego, oznacza to, e osabiona jest wtroba i krew. Jeeli kto poda kawy (kawa ma smak gorzki, jest przyporzdkowana elementowi Ognia), moe to oznacza osabione serce; jeeli pragnie sodyczy, e ma osabion ledzion; jeeli sonego (czsto spotykane u dzieci), e Yin nerek jest osabione. Jeeli kto nie znosi kwanego smaku, na przykad sosw do saatek z octem, wwczas moe to oznacza, e Yin wtroby osigno najwyszy punkt. Jednake jeeli kto nie lubi kwanego smaku, to niekoniecznie musi mie kopoty z wtrob. Jest to tylko wskazwka na co naley zwrci uwag, dlatego mwimy, e smak niesie w sobie informacj. Naley to traktowa wycznie jako wskazwk, wic nie powinno si pacjentowi, ktry pragnie czego sodkiego, od razu zapisywa czego na wzmocnienie ledziony. Pierwsze terapeutyczne zastosowanie smaku zwizane jest z poszczeglnymi kierunkami ruchu energii Piciu Przemian: Drewno - terapeutyczny smak sodki odpowiada wionie, ruchowi wznoszcemu. Wzmacnia Qi, podnosi energi, oywia, wany dla wtroby. Metal - terapeutyczny smak gorzki - odpowiada ruchowi w d, charakterystycznemu dla jesieni, podczas ktrej Qi lici jest odcigane od drzew i licie opadaj. Smak gorzki ciga energi i kieruje j w d, zwizany jest z pucami i jelitem grubym. Na przykad kawy uywano do leczenia astmy oskrzelowej, ktra wedug medycyny chiskiej odpowiada stagnacji Qi w oskrzelach, a gorzki smak kawy kieruje energi puc w d. Maa filianka kawy wzmaga perystaltyk jelit i moe by stosowana przy zaparciach. 90% gorzkich zi ma charakter ochadzajcy, a niektre produkty s wrcz zimne w swej naturze, np. saata, endywia, kawa oraz herbata - zielona i czarna. Smak gorzki jest zalecany dla ludzi jedzcych duo misa i z nadmiarem gorca, poniewa wyprowadza gorco z ciaa, np. przez wzmoenie wydalania moczu. Stosujc go trzeba uwaa na pacjentw z niskim cinieniem krwi, poniewa przez swe ochadzajce waciwoci obnia poziom energii w organizmie, moe by niebezpieczny dla nerek osb, ktre stosuj diet surow i nie jedz misa. Ogie - terapeutyczny smak ostry - smak w swej naturze bardzo mocny, energetyczny i ekspansywny. Odpowiada najwikszej ekspansji energii w roku w lecie. Oywia Yang organizmu i wspomaga krwioobieg oraz dziaanie serca. Bardzo oywiajcy, wspomaga wydzielanie potu, rozprzestrzenia, otwiera pory skry. Smak ostry najlepiej dziaa przy zaburzeniach funkcjonowania Yang. 90% zi o smaku ostrym jest ogrzewajce a po gorce. Smak ten jest bardzo wany dla wegetarian i ludzi stosujcych diet surow. Na przykad czosnek, chili, szczypiorek, por, cebula s ostre i rozgrzewajce.

95

PI ELEMENTW
Woda - terapeutyczny smak kwany (cierpki), cigajcy, utrwalajcy. Odpowiada kierunkowi ruchu elementu Wody, charakterystycznemu dla zimy. Uywa si go w niewielkich ilociach i moe on wtedy zachowa Qi nerek i substancj Jing. Smak ten leczy mimowolne oddawanie moczu i upawy u kobiet, dziaa cigajco na podbrzusze. Ziemia - terapeutyczny smak sony - jest bardzo trudny do zrozumienia, poniewa zawiera w sobie dwie przeciwstawne cechy - Tybetaczycy mwi, e skada si z ognia i wody, poniewa moe wywoa zarwno nawilgocenie, jak i wysuszenie. Odpowiada to podwjnej funkcji elementu Ziemi w organizmie - wysuszania (odek) i nawilania (ledziona). Stosuje si go terapeutycznie w bardzo maych ilociach. W ksikach pisze si przewanie o smakach informacyjnych, a s to zupenie inne smaki od terapeutycznych.

Kalendarz chiski
Kalendarz chiski i tybetaski jest kalendarzem ksiycowym. Pocztek roku nie jest wyznaczony sta dat, ale przypada na drugi nw po przesileniu zimowym. Najczciej wypada to w lutym lub marcu. Jedna pora roku w kalendarzu chiskim liczy okoo 72 dni. Na przykad lato 36 dni przed i 36 dni po przesileniu letnim, wiosna 36 dni przed i 36 dni po rwnonocy wiosennej. Podobnie jest z innymi porami roku. Element Ziemi rzdzi czteroma 18 dniowymi okresami przejciowymi pomidzy pozostaymi porami roku. W diagnostyce trzeba jednak zwraca uwag na faktycznie panujc temperatur, pory roku nie zawsze zaczynaj si rwno z kalendarzem. Kalendarz chiski jest uywany do oceny stanu zdrowia naszego organizmu. Puls zmienia si wraz z por roku. Na przykad ju w lutym puls bdzie wiosenny - szybki, napity puls wtroby, ale nie jest to objaw patologiczny, bo jest to normalne dla tej fazy przejciowej. W maju puls ma waciwoci letnie, w sierpniu jesienne, a w listopadzie zimowe - jest gboki, w innej porze roku taki puls oznacza, e pacjent si przezibi. Podobnie gdy np. puls jesienny pojawia si w innej porze roku, moe to oznacza, e zbyt mocny jest element Metalu.

Daty przesile i rwnonocy w latach 2010-2020

Rok 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Rwnonoc 20 III 21 III 20 III 20 III 20 III 20 III 20 III 20 III 20 III 20 III 20 III wiosenna 18:32 00:21 06:14 12:02 17:57 23:45 05:30 11:29 17:15 22:58 04:50 Przesilenie 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 21 VI 20 VI letnie 13:28 19:16 01:09 07:04 12:51 18:38 00:34 06:24 12:07 17:54 23:44 Rwnonoc 23 IX 23 IX 22 IX 22 IX 23 IX 23 IX 22 IX 22 IX 23 IX 23 IX 22 IX jesienna 05:09 11:05 16:49 22:44 04:29 10:21 16:21 22:02 03:54 09:50 15:31 Przesilenie 22 XII 22 XII 21 XII 21 XII 22 XII 22 XII 21 XII 21 XII 21 XII 22 XII 21 XII zimowe 00:38 06:30 12:12 18:11 00:03 05:48 11:44 17:28 23:23 05:19 11:02

96

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Podzia konstytucji organizmu na podstawowe grupy zwizane z czterema skadnikami organizmu.

Brak energii Qi
Objawy: Najwaniejsze symptomy to zmczenie i wyczerpanie, wystpujce zwaszcza po posikach. Takim osobom wszystko przychodzi ciko. Brakuje im energii i radoci ycia. Nie lubi duo mwi. Nadmierne wydzielanie potu, przy niewielkim wysiku (np. wejcie na schody) oddech staje si bardzo krtki, samopoczucie pogarsza si podczas ruchu. Podczas wstawania pojawiaj si zawroty gowy. Apetyt czsto saby. Blado skry. Podatno na przezibienie. Niskie cinienie. Qi w organizmie jest osabione. Qi ma wiele wsplnego z energi ochronn (odpornoci) organizmu, z Wiosn i elementem Drewna. Ma wiele wsplnego z rozwojem, musi wznosi si w gr. Przy niskim cinieniu ciao podnosi si szybciej ni Qi i dlatego wystpuj zawroty gowy i ciemno przed oczami. Oglnie wystpuje tu brak energii i zmczenie. Istniej pewne formy zmczenia, ktre maj zwizek z zablokowaniem energii. Nie brakuje wtedy Qi, ale nie moe si ono rozwija, bo jest zablokowane. Gdy wystpuje brak Qi, musimy go dostarczy. Przy bloku dostarczenie Qi spowoduje jeszcze gorsze samopoczucie. Osoby ze stagnacj musz si duo rusza, eby odblokowa t energi. Qi naley do korzenia Yang, a wic ma wiele wsplnego z ciepem i ruchem. Natomiast czowiek z brakiem Qi nie moe si rusza, bo pogbi wyczerpanie. Tak wic bardzo wane jest rozrnienie przyczyny zmczenia - czy jest to brak, czy blokada Qi. Trzeba stwierdzi, czy pacjent lepiej si czuje jeeli zacznie si porusza, czy gorzej. Trzeba rozpozna przyczyn braku energii Qi. Jedn z przyczyn jest przemczenie prac. Niektrzy pacjenci skar si na przemczenie, ale okazuje si, e pracuj 10 godzin dziennie i jest to naturalne zmczenie. Po wypoczynku, nie i jedzeniu czuj si dobrze. Natomiast ludzie z brakiem Qi czuj si le niezalenie od wypoczynku, snu i braku pracy. Przyczyny: Gwne przyczyny ywieniowe braku Qi: ywno zamroona; kuchenki mikrofalowe; ywno wynaturzona (hodowana na sztucznych rodkach, bez soca). Gwnym problemem s artykuy zamroone i kuchenki mikrofalowe. Mikrofale niszcz struktur Qi w jedzeniu - ten wynalazek to produkt uboczny bada wojskowych nad bomb atomow. ywno zamroona jest przewanie prawie cakowicie pozbawiona Qi. Jedzc j wicej tracimy energii Qi w procesie trawienia, ni jej dostarczamy z poywienia.

97

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Zalecenia: W przypadku braku Qi nie ma wystarczajco duo energii dla procesu trawienia, wic naley je mniej, ale za to regularnie. Najwaniejszy smak - sodki, ale nie chodzi tutaj o cukier! Tacy ludzie maj czsto ochot na co sodkiego. Wyroby z biaego cukru szybko podnosz energi, ale energia ta te bardzo szybko opada. Naley wic je zboa, suszone owoce (daktyle, morele, rodzynki) oraz orzechy. Jedzenie od neutralnego do ocieplajcego. Najlepszy sposb to przyrzdzanie potraw w piekarniku (bardzo wzmacnia energi). Najlepsze zboe to owies (bardzo wzmacnia Qi). Poza tym ziemniaki, ry, sago. Miso - woowina, Chiczycy chwal przepirki (zwaszcza ros), jajka (zwaszcza przepircze). Najlepszym zioem wzmacniajcym Qi jest esze (ale tylko dla tego przypadku - dla czowieka majcego duo Qi jest niedobry!). Chiczycy twierdz, e nadmiar energii moe szkodzi (na Zachodzie mwi, e energii nigdy za duo).

Brak Yang

To powaniejszy przypadek, ni brak Qi. Objawy: Takie same jak w przypadku braku Qi, a dodatkowo objawy zimna: zimne rce i stopy. Im powaniejszy przypadek, nastpuj kolejno zimne kolana, poladki. Czowiek taki nie lubi zimy, woli ciepe pory roku. Zawsze ciepo si ubiera, ma czste biegunki (zwaszcza rano). Czsto oddaje mocz - jasnego koloru. W organizmie zbiera si duo wody, ale nie ma do ciepa, aby zmieni j w par i wydali. Ma skonno do depresji. Taka osoba nie moe si rozwija, wyrazi. Ma czste ble plecw, zwaszcza w pozycji lecej, szczeglnie rano. Po powstaniu i po poruszaniu si ble mijaj. Wystpuje blado skry, czsto lekko fioletowe usta i paznokcie. Jzyk blady, sinawy, czsto opuchnity, co wiadczy o duej iloci wody w organizmie. Sabe libido (podanie seksualne zwizane jest z Yang). Czsto wystpuj biegunki, ale rwnie zatwardzenie atoniczne (zwizane z Yang) - jelito grube rozciga si bardzo na wskutek duej iloci skadowanych tam substancji, brak perystaltyki. Przyczyny: Czsto ze przyzwyczajenia ywieniowe. Na przykad, gdy mieszkajc w wilgotnym kraju takim jak Polska, czytamy zalecenia mistrza yjcego na gorcym poudniu Indii, ktry jako najlepsz diet poleca papaje i diet surow. Brak Yang oznacza, e przez nadmierne stosowanie diet surowych obniylimy ciepo (Yang) naszych nerek, zdusilimy Yang i Qi i wyprowadzilimy je na zewntrz organizmu. Konstytucja ta wystpuje u wielu tak zwanych wegetarian (czyli ludzi, ktrzy nie jedz misa, ale nie wiedz, e powinni odpowiednio gotowa!). Musz oni uywa duo przypraw i gotowa tak, aby uzupeni braki jakoci ciepa w poywieniu spowodowane brakiem misa. Nie jest to problemem w Indiach i poudniowej Francji. U kobiet z tak konstytucj cykl menstruacyjny jest bardzo dugi, moe wystpi zanik okresu i problemy z zajciem w ci, co ma zwizek z brakiem Yang. Czsto wystpuje niedoczynno tarczycy. Zalecenia: Trzeba duo gotowa i trzy razy dziennie je co ciepego. Pacjent z duo iloci zimna i brakiem Yang nie moe by ogrzany w 2-3 tygodnie. Nie mona jednorazowo da duo ogrzewajcych produktw. Pacjent nie moe codziennie pi wdki, yogi tea i czerwonego wina, je Tabasko, chili itp. Naley rozcign kuracj na wiele miesicy i postpowa stopniowo. Trzeba gotowa z ostrymi przyprawami, ale jeeli zbyt intensywnie dostarczymy Yang, moe to spowodowa zaburzenia w pynach organizmu lub zapalenia. Trzeba postpowa stopniowo i przez duszy czas. Przede wszystkim trzeba codziennie gotowa. Stosowa smaki 2/3 sodkiego i 1/3 ostrego. Wegetarianie powinni mimo wszystko je miso w zimie. Jeeli nie chc, powinni przynajmniej gotowa rosoy: przez 3 godziny gotowa miso, nastpnie je wyj, doda jarzyny, jajko. W cikich stanach jednak trzeba je miso. Wane jest, aby dodawa: czosnek, pietruszk, szczypiorek, cebul, rozmaryn, tymianek. Rwnie wiey lub suszony imbir, kardamon, godziki i jaowiec.

98

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Potrawy nie mog by zbyt ostre, lecz tylko lekko pikantne. Bardzo dobre s zupy, ktre si dugo gotoway (3-6 godz.) z misa woowego, kury lub ryby. Miso tak si wygotowuje, e nie trzeba go ju je - wystarczy doda wieych jarzyn. Jeeli gotowanie zaczyna si od dodania do wody od razu wszystkich skadnikw, wwczas kolejno dodawania nie ma znaczenia. Gotowanie w szybkowarze nie moe zastpi takiego gotowania przez dugi czas: Zupa: W-do zimnej wody doda troch soli; D-doda kg kurczaka; O-rozmaryn, tymianek, czerwone wino; Z-marchew; M-cebul nabijan godzikami; Zapali ogie i gotowa 3-6 godzin lub duej. Bardzo dobre zalecenie dla osb, ktre maj zimne stopy - moczenie stp w gorcej wodzie z imbirem lub jaowcem. Brak Yang oznacza, e ogie Nerek jest bardzo osabiony, a meridian nerek rozpoczyna si na stopach (punkt Ki 1). Zanurzenie stp w wodzie z imbirem oddziauje na ten meridian i powoduje podniesienie Qi nerek. Z mis najlepsze s baranina i kurczak, take skorupiaki. Zaleca si picie niewielkiej iloci czerwonego wina lub wdki. Zboa - kasza gryczana lub owies. Je mao ryu, a jeli ju to z curry. Gotowa z czosnkiem, cebul, szczypiorkiem, marchwi, koprem woskim (wszystkie te skadniki ogrzewaj). Napj mieszanka, zalecana w zimie osobom cierpicym na brak Yang: 50g anyu gwiadzistego; 50g kolendry; 25g nasion kopru woskiego; 25g kminku; 25g kory cynamonowej (najlepiej w caoci, ale moe by te sproszkowana). Na l. wody wzi 2 yeczki tej mieszanki i zagotowa. W zimie 2-3 filianek tego napoju bardzo rozgrzewa (wystarczy 3 filianki dziennie). W lecie mona zamiast cynamonu doda troch mity, eby tak bardzo nie rozgrzewao. Na co dzie mona pi herbat rozmarynow, tymiankow lub z kopru woskiego. Najlepiej namoczy korzenie i nasiona na godziny w zimnej wodzie, potem zagotowa i gotowa przez 5 minut. Mona doda te lici i kwiatw, ale wwczas takich zi si nie gotuje albo gotuje bardzo krtko, bo trac olejki eteryczne. Lepiej dodawa je na kocu, aby si jedynie zaparzay.

Wyczerpanie pynw (Jin Ye i Xue)

Konstytucja ta dzieli si na dwie podgrupy: brak pynw jako takich (Jin Ye); pustka krwi (brak Xue).

Brak Jin Ye
Konstytucja ta zawiera w sobie rwnie brak krwi. Oglnie mwic, jest to pewna sucho w organizmie. Objawy: Pragnienie, wszelkie objawy wysuszenia, suche oczy, bony luzowe, wosy. Bardzo suchy ka i suche zatwardzenia. Moczu bardzo niewiele, zagszczonego, o kolorze ciemno-tym. Ludzie o tej konstytucji s niespokojni, nerwowi, maj zaburzenia snu, nocne poty. Maj czsto delikatny odek (w medycynie chiskiej odek jest rdem suchoci i jest czuy na sucho w organizmie). Przyczyny: Jedn z przyczyn jest nadmierne gorco wypalajce pyny. Pyny zanikaj rwnie w procesie starzenia organizmu. Naga ich utrata moe by spowodowana chorob np. nag biegunk. Moe ona bardzo szybko osuszy organizm. Inn przyczyn mog by

99

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

bardzo mocne wymioty lub wypocenie. Jeeli chodzi o ze odywianie, to przyczyn braku pynw moe by bardzo ostre przyrzdzanie potraw, naduywanie kawy, herbaty lub palenie papierosw. Zalecenia: Pacjent powinien duo pi. Gwny smak - sodki, ktry nawila i odywia pyny, ale przede wszystkim smak sodki - odwieajcy. Zaleca si kompoty, owoce, produkty mleczne oraz sodkie soki owocowe. Z warzyw szpinak, bowina. Dobre s rwnie wszelkie inne warzywa. Najwaniejsze to rezygnacja z wszelkich ostrych przypraw i nie wolno pi alkoholu. Zrezygnowa trzeba z potraw rozgrzewajcych, takich jak baranina czy skorupiaki. Mona je surowe potrawy. Jeeli pacjenci maj kopoty z odkiem, powinni rano wypi szklank wieo wycinitego surowego soku z ziemniakw. Bardzo dobra jest te herbata rumiankowa. Zalecane s wszelkie formy zb, ale szczeglnie zmielone do postaci grysiku (np. grysik kukurydziany lub z pszenicy). Jeeli pacjenci maj kopoty z zasypianiem, dobra jest szklanka gorcego mleka z miodem przed snem lub kleik z grysiku z tkiem, ktre uspakaja serce.

Pustka krwi

Szczeglnie czsto wystpuje u kobiet. Jest to podobna konstytucja do poprzedniej, bo brakuje pynw, ale w poczeniu z brakiem krwi rwnoczenie wystpuje nadmiar wilgoci. Konstytucja ta wykazuje rwnie czsto brak Qi spowodowany zbyt ma iloci krwi - wystpuj symptomy braku Qi - zmczenie, wyczerpanie, skonno do marznicia itd. Objawy: Blado twarzy, warg, jzyka. Wraliwo na wiato (uczucie olepienia przez wiato), sucha skra. Wosy czsto suche, rozdwajaj si, moe doj do wypadania. Zaburzenia snu - nie ma trudnoci z zasypianiem, ale wystpuje budzenie si w nocy. Czsto wystpuj bardzo intensywne sny. Za zdolno koncentracji, skupienia, dua strachliwo - pacjenta atwo mona przestraszy. Czsto lekko dr. Moe wystpowa lekkie drenie jzyka (wida przy diagnozie jzyka). Czsto ami si im paznokcie. Zachodnia medycyna przewanie diagnozuje to jako anemi, ale diagnoza wedug medycyny chiskiej czsto pokazuje brak krwi, mimo dobrych wynikw analizy krwi. Zalecenia: Pacjenci nie powinni pi herbaty (ani czarnej, ani zielonej) i kawy. Nie powinni chodzi do sauny, bo to moe osabi pyny. Powinni bardzo uwaa ze smakiem gorzkim (ktry osusza!). Gdy nie potrafi zrezygnowa z kawy, to lepiej gdy pij j z mlekiem, miodem lub cukrem. Najwaniejszy jest smak sodki, ale ogrzewajcy, aby odbudowa i oywi krew. Z jarzyn zalecane: marchew, ziemniaki, szpinak, koper woski. Z owocw czerenie. Oprcz tego jajka, dynia, z misa woowina i kura. Dobrze jest pi czerwone wino. Je suszone daktyle (zwaszcza chiskie, dugie daktyle Lon Gan). Wino wzmacniajce krew: Okoo 100g daktyli Lon Gan woy do butelki czerwonego wytrawnego wina na 10 dni. Potem wino si odlewa i codziennie wieczr wypija ma szklaneczk. Z braku daktyli Lon Gan mona wzi 120g zwykych suszonych daktyli. Najwaniejszym zioem chiskim wspomagajcym krew jest Dang Gui - korze chiskiego arcydzigla (nie mona jego dziaania porwna do naszego europejskiego arcydzigla). Sprzedawany jest w postaci biaego, wysuszonego korzenia o zapachu podobnym do selera. Mona go gotowa w wodzie lub mona woy kilka korzeni do butelki wdki i pozostawi na 3 miesice, a potem stosowa jako esencjonalny wycig. Dan Gui wspomaga krew i zapobiega zaparciom zwizanym z suchoci jelita, ktre rwnie wystpuj czsto u osb z konstytucj braku pynw. Wycig stosowa u pacjentw z pustk krwi lub dla kobiet z blami w trakcie menstruacji (kilka kropel z niewielk iloci wody). Jeeli ble wystpuj przed menstruacj, bo krew nie moe dobrze kry, codziennie na 4 dni przed menstruacj pi 3x10 kropli w odrobinie ciepej wody.

100

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Palenie papierosw wysusza puca, ale w innych czciach organizmu moe nadal by nadmiar wilgoci. Gdy puca s zbyt suche, naley je wspomc pijc kompot z gruszek, jedzc migday i szparagi (zwaszcza wiosn, gdy s wiee).

Pustka Yin
U zdrowego czowieka Yin i Yang powinny by w rwnowadze. Brak Yin oznacza, e korze Yin jest osabiony, a Yang - normalny. Wystpuje wwczas wiele symptomw majcych zwizek z gorcem i wskazujcych na pozorny nadmiar Yang. Nie mona tego jednak myli z prawdziwym nadmiarem Yang. Nadmiar Yang oznacza, e gorco trzeba odprowadzi z organizmu, gdy to jednak zrobi w tym przypadku, osabioby to korze Yang. Trzeba zatem wypeni korze Yin, a nadmiar Yang sam si usp okoi. Yin i Yang tworz jedno i musz pozostawa w harmonii. W organizmie musi zosta zachowana rwnowaga pomidzy nimi. Yang jest ekspansywne, a Yin uspokaja i opanowuje Yang. Jeeli Yin jest za sabe, symptomem bdzie nieokieznane, porywcze Yang. Waciwa terapia to wspomaganie Yin. Objawy: Jest to stan bardzo powany. Wystpuje najczciej jako nastpstwo rnych chorb. Zaatakowana jest i osabiona substancja ciaa. Pacjenci czsto s wycieczeni fizycznie. Maj uczucie wielkiego gorca, ale w nocy maj zimne stopy lub si poc, s niespokojni. Wanym objawem jest pragnienie. Maj ochot na zimne napoje, ale pij niewiele. Mocz jest bardzo ciemny (od ciemnotego do brzowego). Konstytucja ta to kontynuacja wyczerpania Qi i Jin Ye. Najpierw wystpuje wyczerpanie pynw, a gbsze wyczerpanie dotyka pniej rwnie substancji organizmu. Pacjenci tacy maj intensywne sny, przy oglnie niespokojnym nie i s strachliwi. Maj czerwone i czsto popkane wargi. Jzyk jest czerwony z rysami (moe nie mie nalotu). Suchy ka, czst o zaparcia. Czsto odczuwaj dzwonienie lub szum w uszach. Miewaj skurcze mini. Zalecenia: Naley odywi substancj, pyny i odbudowa Yin. Przede wszystkim wszelkie zboa, orzechy, sezam (obydwa rodzaje s dobre, ale przede wszystkim czarny, bo wspomaga nerki) oraz wszystkie roliny strczkowe (zwaszcza czarna soja). Potrzebny jest smak sodki, od neutralnego do odwieajcego, ale nie zimny, eby nie osabi Yang. Bardzo dobre s produkty mleczne, kompoty, warzywa. Na brak Yin najlepsze s jarzyny Yin (cukinie, bakaany, papryka), ale przygotowywane pod ktem Yang (na przykad w piekarniku). Przy duym braku Yin, na przykad z powodu chronicznej choroby, samo odywianie moe nie pomc i wwczas trzeba je wspomc zioami i innymi terapiami. Nie naley spoywa smakw osabiajcych substancje organizmu, nie wolno je smaku ostrego i trzeba uwaa z gorzkim. Nie naley wic pi kawy ani herbaty, unika alkoholi - dopuszczalne tylko piwo.

Nadmiar Qi

Jeli jest za duo energii Qi, prowadzi to do stagnacji energii. Na tak konstytucj mona przez odywianie wpywa tylko w bardzo ograniczonym zakresie, poniewa przyczyna nadmiaru Qi ley w sferze psychiki. Podstawowe uczucie powodujce nadmiar Qi i stagnacj to frustracja. Qi ma zwizek z wiosn, ruchem w gr, osobist kreatywnoci. Jeeli jestemy sfrustrowani oznacza to, e nie potrafimy lub nie moemy wyrazi naszej wasnej kreatywnoci. Zawsze porwnujemy si do innych, wyszukujemy sobie pewne ideay, np. kobiety chc wyglda jak dugonogie modelki z okadek pism, nie mamy do siebie zaufania i chcemy robi to co inni, aby si nie wyrnia i zdoby akceptacj. Taka postawa jest umacniana przez nasze spoeczestwo, a powinnimy zwrci uwag na nasze wasne moliwoci i umiejtnoci, na to co posiadamy. Gwn przyczyn frustracji jest to, e zapominamy o nas samych i naszych moliwociach, a cigle patrzymy na innych. Mona tutaj dokona podziau na frustracj kobiet i mczyzn. Kobieta archetypowo jest Yin i dla niej wane s dobre relacje midzy czonkami rodziny, wane jest partnerstwo. Jest bardzo czua na stosunek do niej jej partnera. Jest sfrustrowana gdy czuje, e nie jest szczliwa, e nie odnosi sukcesu w yciu rodzinnym lub ma poczucie, e w obrbie

101

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

rodziny nie moe si rozwija. Tego typu frustracje wyraaj si problemami z menstruacj. Mczyni archetypowo s Yang. Urzeczywistnienia swej kreatywnoci poszukuj raczej w yciu spoecznym i zawodowym. S bardziej wraliwi na sukcesy zawodowe, na problemy z relacjami w pracy, z szefem. Zaczynaj by sfrustrowani, gdy czuj si niedocenieni, np. przez szefa w pracy, gdy czuj utrat autorytetu. Problemy te objawiaj si najczciej zaburzeniami pracy odka, na przykad zapaleniem bony luzowej lub wrzodami. Frustracja u kobiet i mczyzn: kobieta potrzebuje mioci mczyzny; mczyzna potrzebuje mioci szefa.

Odywianie nie moe tego uleczy. Kilka zi moe udroni t energi, ale tylko na chwil. Najlepszym sposobem wyleczenia jest akceptacja siebie. Objawy: Ludzie z nadmiarem Qi s spici zarwno fizycznie, jak i psychicznie, objawia si to na przykad cikim wzdychaniem - jest to prba poruszenia tej energii. U kobiet czsto wystpuj problemy menstruacyjne, na przykad ble, napicie w piersiach lub podbrzuszu, ale te ble psychiczne. Czuj si sfrustrowane lub podenerwowane. Przed menstruacj zbiera si Qi i krew, wic objawy narastaj i wystpuje napicie jak przed burz. Niektre kobiety s bardzo nerwowe przed menstruacj, cho s zazwyczaj spokojne. Mog im marzn rce. Przy stagnacji Qi ma si czasem uczucie, e co siedzi w gardle i przeszkadza przeyka lin. Mog si te pojawia ble po bokach ciaa. U mczyzn najczciej objawia si dolegliwociami odkowymi, nasilajcymi si w okresie stresu. Zalecenia: Przede wszystkim trzeba przerwa stagnacj i doprowadzi do przepywu energii umoliwia to ruch. Pacjenci musz si rusza (dobry jest taniec, na przykad tace afrykaskie lub taniec brzucha). Jeeli nie uda si przezwyciy problemw psychicznych, to moemy pomc tylko na krtko. Ludzie pragncy przeama narastajce uczucie frustracji najczciej sigaj po co sodkiego (zwaszcza kobiety) lub po alkohol (przewanie mczyni), lecz aden z tych rodkw nie przynosi trwaego rozwizania, a wrcz pogbia objawy (otyo i uzalenienie staj si jeszcze wiksz przeszkod dla samoakceptacji). Naprawd pomc moe wyraenie swojej kreatywnoci poprzez pisanie, malowanie, itd. Nie chodzi o stworzenie wielkiego dziea, ale trzeba co zrobi dla przyjemnoci. Pomaga take stan zakochania, bo wtedy Qi kry po caym ciele i przeamuje wszelkie stagnacje. Czasem trzeba sprbowa powtrnie zakocha si w swoim partnerze. Mona stosowa herbaty kwiatowe, ktre mog powodowa rozpraszanie energii: z kwiatu ry, jaminu, liwy oraz herbat mitow. Dla kobiet z dolegliwociami menstruacyjnymi dobre s zioa takie jak krwawnik, przywrotnik ("paszcz kobiety"). Dziaanie rozpraszajce stagnacj ma take zapach olejkw eterycznych rozpylanych w pomieszczeniu, zwaszcza olejkw z owocw cytrusowych, takich jak cytryna, limonka bergamotka, mandarynka, pomaracza.

Nadmiar Yang
Objawy: W organizmie wystpuje za duo energii Yang i trzeba j odprowadzi z ciaa. Jest to najmocniejsza konstytucja. Ludzie o tej konstytucji s bardzo silni, aktywni w sferze zawodowej, duo pracuj i d do samodzielnoci. Oglnie s mocni i raczej zdrowi. Jeeli choruj, jest to przewanie nag choroba (zawa lub wylew). Lubi duo zje. Rce i nogi maj ciepe i nie marzn. S impulsywni a do agresywnoci. Maj mocny zapach ciaa i czerwon twarz, podwyszone cinienie krwi. Mocz ciemny i skonno do zapar. Wszelkie wydzieliny ciaa maj intensywny zapach. Nie lubi gorca z zewntrz, upaw. Choroba objawia si blami gowy, szumem lub dzwonieniem w uszach.

102

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Skonno do zapadania na dusznic bolesn i podagr. Czsto maj problemy z woreczkiem ciowym, odczuwaj gorzki smak w ustach, bo jedz za duo misa i tustych potraw. Chtnie jedz ostre przyprawy i pij alkohol, nieraz w zbyt duych ilociach. Zalecenia: Naley zrezygnowa z jedzenia misa, potraw smaonych i pieczonych oraz ostrych przypraw. Naley zabroni jedzenia czosnku, cebuli i pora, stosowania ostrych przypraw, takich jak chili. Zabronione spoywanie mocnych alkoholi, wdki - dopuszczalne tylko piwo. Pacjenci tacy nie chc przewanie sucha adnych porad. Ich problemy z woreczkiem ciowym mog take objawia si sztywnoci pogldw - nie bd chcieli sucha adnych zalece, zwaszcza dotyczcych zmian ich nawykw ywieniowych. Powinni je produkty o waciwociach ochadzajcych a po zimne. Dobre s dla nich diety surowe, wszelkie saaty i surwki. Smak gorzki - zimny odprowadza gorco z organizmu. Bardzo dobra jest wic zielona herbata, wszelkie owoce, warzywa i kieki. Powinni je mniej misa i to tylko gotowane. Nigdy nie powinni je kiebasy!

Nadmiar pynw
Rozrniamy dwa rodzaje konstytucji zwizanych z nadmiarem pynw: zimna wilgo; gorca wilgo.

Zimna wilgo
Objawy: Nadmiar luzu, katar, zatkany lub ciekncy nos, wiele flegmy w pucach, opuchnite tkanki lub cellulitis. Nagromadzenie wody (obrzk twarzy). Grzybice, na przykad drodyca. Czste mdoci i uczucie ociaoci (wilgo jest ociaa). Czowiek taki czuje si zmczony, bo wilgo blokuje energi. U kobiet mog wystpi upawy (biae). Kolor twarzy matowy, lekko ty. Ka zazwyczaj nieforemny, mikki. Czsto wystpuj zatwardzenia z powodu nacignicia jelit. Czste uczucie ociaoci (jak po zjedzeniu np. piciu kawakw tortu). Jzyk blady, napuchnity, z odciskami zbw. Nalot biay i do gruby. Nawet bez nalotu jzyk jest wilgotny i opuchnity. Przyczyny: Powody pojawienia si zimnej wilgoci to osabienie Yang organizmu i Yang nerek, co powoduje, e wilgo, bdca produktem ubocznym procesw trawienia, nie jest odparowywana i pozostaje w organizmie. Najczstsza przyczyna to osabienie Qi ledziony i Yang nerek. Spowodowane to jest najczciej spoywaniem bardzo nawilajcych produktw, np. biaego cukru, sodkich produktw z mleka (na przykad jogurtw i zsiadego mleka z owocami), zbyt duej iloci sokw owocowych, zbyt wiele zb. Jedzenie ciepego, wieego chleba penoziarnistego, zwaszcza wieczorem, gdy nie ma wystarczajcej energii do trawienia, szybko doprowadza do ni edoboru Qi w organizmie i gromadzenia wytwarzanej z niego wilgoci (dla takich ludzi dobry jest chleb chrupki lub z opiekacza). Inn przyczyn takiej konstytucji moe by rwnie zbyt duo rozmyla, zamartwiania si, zastanawiania si zwaszcza nad problemami, na ktre nie mamy wpywu, np. nad przyszoci. Zalecenia: Zimna wilgo musi zosta wydalona z organizmu, przez co najmniej trzy miesice trzeba cakowicie zrezygnowa z wszelkich sodyczy i cukru, zredukowa spoywanie owocw cytrusowych, poudniowych i produktw mlecznych (np. wieego sera, jogurtu, twarogu). Nie powinno si pi mleka, ale mona doda troch do herbaty. Mona je maso, ale nie powinno si je bitej mietany. Mona je oscypek, ser kozi, a unika serw topionych, tustych twarogw mietankowych.

103

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Zimna wilgo czsto wystpuje u wegetarian. Nie mona im wtedy cakowicie zabroni spoywania serw, bo to ich gwne rdo biaka, ale powinni jednak ograniczy spoywanie produktw mlecznych, a sery powinni je mocno przyprawione o charakterze Yang. Nie powinni spoywa wieczorem zb penoziarnistych ani chleba. Powinni je chleb opieczony, chrupki lub kilkudniowy. Potrzebny smak - ostry. Niekoniecznie wszystkie potrawy musz by ostro przyprawione, ale trzeba dodawa ostrych zi i ostrych przypraw, ktre zintensyfikuj wydzielanie wilgoci. Najlepszy jest imbir, ktry osusza organizm (bardzo dobry, gdy kto odczuwa mdoci). Dobry jest rwnie kardamon. Potrawy o waciwociach termicznych ogrzewajcych, ciepych - odpowiednio przyprawione, najlepiej gotowane. Nie wolno spoywa potraw surowych.

Gorca wilgo

Objawy: Niewiey oddech, uczucie mdoci, ostry zapach ciaa. Ludzie tacy atwo si poc. U kobiet upawy (tawe i brzydko pachnce). Mocz bardzo ciemny (od tego do brzowego). Mog wystpi rne zapalenia (gorca wilgo atwo si zapala). Czsto wystpuj problemy z grzybicami. Kolor twarzy ziemisty, ale byszczcy, nie matowy. Pojawiaj si wysypki, egzemy skry, np. trdzik jest czsto zwizany z wydzielaniem gorcej wilgoci przez skr, take opryszczka, choroby weneryczne. Ka ma bardzo nieprzyjemny zapach. Czste biegunki i ka tusty, kleisty. Podwyszona zawarto cholesterolu. Gaki oczne tawe lub zaczerwienione. Czsto wystpuje hepatitis zapalenie wtroby, taczka. Gorca wilgo jest czsto przyczyn rnych zapale, rwnie zapalenia pcherza moczowego. Jzyk czerwony, nalot tawy, tusty. Dla gorcej wilgoci najbardziej charakterystyczne jest uczucie zazdroci (zarwno gwatownej, jak i maniakalnej). Przyczyny: Jedzenie smaonych i tustych potraw, np. due iloci tustego, pieczonego misa wieprzowego i kiebas. W tym przypadku problemem nie jest mleko, ale miso, alkohol oraz sodkie potrawy z tuszczem lub alkoholem, np. sodkie alkohole jak wsz elkie koktajle, likiery, tuste desery zaprawione alkoholem jak krem waniliowy z rumem, itd. Zalecenia: Przede wszystkim smak gorzki i zimny. Dobra jest herbata oraz kawa, a zwaszcza herbata zielona (wszystko, co powoduje wydzielanie moczu). Duo zi ma smak gorzki i waciwoci ochadzajce - najlepszy jest mniszek lekarski i herbata ze znamion kukurydzy. Pacjent nie powinien je potraw smaonych ani tustych. Nie powinien je tustych sodyczy, kiebasy, wieprzowiny, orzechw ani czekolady (atwo wywouje gorc wilgo). Nie powinien pi adnych alkoholi lub przynajmniej bardzo je ogranicza. Trzeba przywizywa du wag do pozbycia si gorcej wilgoci, gdy jest ona przyczyn wielu stanw zapalnych. W krajach tropikalnych trzeba na to bardzo uwaa, gdy gorca wilgo jest tam wpywem zewntrznym i atwo poprzez ze jedzenie mona doprowadzi do takiego jej nagromadzenia, e zwaszcza u ludzi o tej konstytucji spowoduje to zapalenie wtroby. Mieszanka zioowa: 50g mniszka lekarskiego; 150g znamion kukurydzy; 50g ziela tysicznika; 50g skrzypu (zinnkraut); 50g lici gruszy; 5g lukrecji. Wzi gar mieszanki, zala tak iloci zimnej wody, aby je przykrya, pozostawi do namoczenia. Zagotowa i pi 3 filianki dziennie (za kadym razem zalewa now filiank wody). Nie gotowa w garnku metalowym! Stosowa przez 10 dni. Ostatni filiank pi po poudniu, gdy dziaa bardzo moczopdnie. Uwaa w zimie, bo powoduje wydzielanie ciepa (dlatego w zimie stosowa przez 3 dni, a potem sprawdzi stan zdrowia pacjenta).

104

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

Wilgo ma waciwoci klejce i dlatego bardzo trudno jest si jej pozby (wszystko jedno czy zimnej czy gorcej).

Nadmiar Yin
Jest to jedna z najtrudniejszych do wytumaczenia konstytucji. Wie si z ni najmniej zalece. Nadmiar Yin to nadmiar substancji, objawia si to nadwag (nadmierna ilo ciaa - Yin). Moe to by rwnie zwizane z wszelkimi formami nadmiernego wzrostu tkanki (na przykad nowotwory, miniaki, cysty, wrzody). Nie mona da tu jednoznacznych zalece. Lokalnie mamy nadmiar Yin, a pomimo to w innych miejscach ciaa moe by gorca lub zimna wilgo lub nadmiar Yang, wic nie jest to takie proste jak w przypadku innych konstytucji. Inne konstytucje rwnie mog si objawia nadwag. Istnieje pewien rodzaj nadwagi zwizany z brakiem Yang - brakiem ciepa i energii potrzebnej do strawienie poywienia. Inny rodzaj nadwagi zwizany jest z nadmiarem Yang - ludzie o tej konstytucji lubi je i zazwyczaj jedz duo i w popiechu. Aby obniy wag, powinni oni je duo saat i w ogle stosowa raczej diet surow. Natomiast konstytucja z brakiem Yang to konstytucja zimna, a wic zalecenia dla utraty wagi bd tu odmienne. Ludzie z t konstytucj nie powinni je saatek i pi jogurtw, gdy to tylko jeszcze bardziej osabi ich organizm i mog nawet znowu przybra na wadze. Powinni zamiast tego je w wikszoci potrawy gotowane, ciepe i odpowiednio przyprawione, aby miay waciwoci rozgrzewajce, musz rwnie ograniczy spoywanie produktw mlecznych.

105

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI ORGANIZMU WG MEDYCYNY CHISKIEJ

106

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

WPROWADZENIE Wikszo informacji zawartych w tej ksice pochodzi z dwch kilkugodzinnych wykadw znanego zachodniego specjalisty tradycyjnej medycyny chiskiej, Claude'a Diolosy 1, wygoszonych w studenckim klubie Rotunda w Krakowie wiosn 1988 roku. Majc przyjemno tumaczy te wykady, uczestniczy w kilku kursach medycyny chiskiej prowadzonych przez Claude'a Diolos i wreszcie asystowa licznym pacjentom zwracajcym si do niego o porad, zdecydowaem si opracowa zebrany materia w formie przystpnej dla wszystkich. Wykady z Rotundy zostay przeze mnie miejscami znacznie rozszerzone, uzupenione przypisami i tablicami, zakoczeniem oraz uwagami natury oglnej (dotyczcymi odbioru tradycji chiskiej w kulturze zachodniej). Zamieciem rwnie wybrane recepty i przepisy kulinarne, pozwalajce praktycznie stosowa zalecenia tradycyjnej medycyny chiskiej. Pragn bardzo gorco podzikowa Claude'owi Diolosie za bezinteresowne przyjazdy do Polski celem prowadzenia kursw tradycyjnej medycyny chiskiej i powicenie caego swego czasu na diagnozowanie pacjentw oraz odpowiadanie na liczne pytania uczniw. Jestem niezwykle wdziczny tym wszystkim, ktrzy przyczynili si do powstania tej ksieczki, a wic Robertowi Zawilakowi za cenne uwagi i merytoryczne przegldnicie tekstu, Magorzacie Knapik za spisanie z tamy mojego tumaczenia wykadw z Rotundy, co zainspirowao mnie do ich opracowania. Bardzo dzikuj przede wszystkim Michalinie powicajcej kad sw chwil medycynie chiskiej, Piotrowi Lisowskiemu i Robertowi Skawiskiemu ze Studenckiego Koa Homeopatycznego Akademii Medycznej w Krakowie za zapraszanie Claude'a Diolosy do Polski i trud organizowania kursw. Tekst ten powicony jest gwnie sztuce odywiania si i gotowania w sposb sucy zdrowiu i wzmocnieniu ciaa. Tematyka ta przedstawiona zostaa z punktu widzenia medycyny chiskiej, jednake z odniesieniami do naszej tradycji. Szersze omwienie niektrych zagadnie tradycyjnej medycyny chiskiej, szczeglnie w zakresie akupunktury, znale mona w ksice J.R. Worsley'a Rozmowy o akupunkturze, wydanej przez KAW w 1986 r., przejrzycie i popularnie, a zarazem fachowo, wprowadzajcej w podstawy tego systemu. Bez wzgldu na kraj i miejsce tradycyjna wiedza na temat zdrowia i odywiania bya bardzo zbliona we wszystkich kulturach, cho nie zawsze w rwnym stopniu usystematyzowana. Nie naley wic sdzi, e Chiczycy byli mdrzejsi ni np. Europejczycy, bowiem podobn tradycj mona odnale i w naszej historii. Zachowana do dzi we fragmentach jest bdnie rozumiana i niedoceniana. Dopiero w ostatnich latach obserwowa mona ponowne gwatownie rosnce zainteresowanie dawnymi tradycjami leczniczymi. Bierze si to z jednej strony z czsto spotykanej bezdusznoci wspczesnej medycyny leczcej jednostki chorobowe, a nie dostrzegajcej cierpicego czowieka. Dlatego mimo wielkich osigni technicznych i diagnostycznych w naszym cywilizowanym wiecie przybywa chorych. Leczy si bowiem objawy choroby, a nie jej przyczyny. Z drugiej strony zaawansowana nauka, przyspieszony rozwj cywilizacyjny i egoistyczna, bezmylna ch podporzdkowania sobie caego rodowiska przyrodniczego stwarzaj coraz wicej nowych problemw i niebezpieczestw. Technika i nauka nie s rwnie w stanie w sposb rzeczywisty upora si z dotychczasowymi kopotami i zagroeniami. Wszystko to zaczo wywoywa coraz wyraniejszy kryzys zaufania do dotychczasowego modelu rozwoju kultury i czowieka.
1 Claude Diolosa jest Francuzem zamieszkaym w RFN. Majc pitnacie lat zacz uczy si kuchni japoskiej pod kierunkiem japoskiego mistrza. W pi lat pniej rozpocz studia u mistrza I. Lunga, specjalisty tradycyjnej medycyny chiskiej, uczc si gotowa wedug piciu przemian, stosowa zioa i akupunktur; studia te kontynuuje do dzisiaj. Od kilku lat dodatkowo ksztaci si we Francji w Europejskim Uniwerstecie Tradycyjnej Medycyny pod kierunkiem mistrza Leong Kok Juena, w ktrego rodzinie tradycja medyczna przekazywana jest nieprzerwanie od dwudziestu siedmiu pokole! Claude Diolosa prowadzi od kilkunastu lat samodzieln praktyk oraz wykada tradycyjn medycyn chisk na rnych kursach w RFN, Francji, Danii, a od kilku lat i w Polsce.

107

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Rozbudzio te potrzeb studiowania (rwnie wrd wielu lekarzy) dawnych metod, ktre cho moe nie tak spektakularnie, to jednak nieraz skuteczniej i bez dziaa ubocznych leczyy, a przede wszystkim uczyy 2, jak y w dobrym zdrowiu i spokoju ducha, pokazujc czowiekowi jego nieoddzielno od wiata, w ktrym yje. Mam nadziej, e ksieczka ta zainspiruje czytelnika do zwrcenia wikszej uwagi na zwyczajne sprawy codziennego ycia. Nawet drobiazgi maj wpyw na samopoczucie i zdrowie. Informacje tu zawarte pozwol na zastosowanie ywienia jako skutecznego rodka profilaktycznego i terapeutycznego, nieraz o rwnie silnym dziaaniu jak lekarstwa. WSTP Przez wiele wiekw w Europie, w naszej zachodniej tradycji, rozwijaa si bardzo gboka wiedza duchowa i medyczna. W wiekach rednich jej ostoj stay si klasztory. Jednake w wyniku rnych konfliktw i kolei losu mnisi zostali pozbawieni moliwoci leczenia ludzi i stosowania tradycyjnych terapii zioowych. W zwizku z tym zaistnia rozdzia midzy duchowoci a uzdrawianiem. Ostatnio w niektrych krajach usiuje si ponownie powrci do tej dawnej tradycji. Czasem wydaje si nawet ksiki zawierajce t bardzo star wiedz, sigajc swymi korzeniami m.in. do staroytnego Egiptu i Grecji, a rozwinit dalej w wiekach rednich. Studiujc takie teksty mona zauway, e zawieraj one znaczny procent informacji, ktre rwnie wystpuj w ywych do dzi tradycjach wschodnich systemw medycznych, np. w medycynie chiskiej. Oczywicie europejskie rozprawy medyczne nie stanowiy kopii systemu chiskiego, ale nie zmienia to faktu, e reprezentoway system bardzo gboki i zbliony do wschodnich. S w Europie klasztory, w bibliotekach ktrych mona znale teksty zawierajce wiele informacji dotyczcych koncepcji piciu ywiow13. Prezentowane tu pogldy nie bd wic czym cakowicie egzotycznym, lecz wiedz, ktra zostaa w naszej tradycji zagubiona, a niekiedy tylko popada w zapomnienie. yjcy przed wiekami wielcy lekarze, jak np. Hipokrates, Awicenna czy Paracelsus, leczyli skutecznie wykorzystujc znajomo piciu przemian, klasyfikujc jedzenie w zalenoci od rnych rodzajw energii. Hipokrates napisa wiele dzie, spord ktrych dwadziecia dziewi znanych jest do dzisiaj. Cztery z nich mwi tylko o poywieniu. Wszystkie zioa, wszystkie rodzaje jarzyn, ktre s w nich przedstawione, s sklasyfikowane w kategoriach czterech natur energii: jako wywoujce gorco; rozgrzewajce; ochadzajce; wywoujce zimno. Tylko wtedy, gdy rozumie si dany system, mona z du skutecznoci pracowa, wykorzystujc jego dane. Bez zdolnoci postawienia odpowiedniej diagnozy i bez znajomoci podstaw systemu tradycyjne leczenie nie ma sensu. Do dzisiaj jest wic dostpna ta mdro wiekw rednich i staroytnoci europejskiej, jak rwnie tradycje chiska, indyjska (ajurwedyczna) i tybetaska, oparte na
2 W dawnych Chinach lekarzom pacono za to, by podopieczny by zdrowy, a przestawano paci, gdy zachorowa. Lekarz by wic rwnie profilaktykiem i nauczycielem. 3 Koncepcj piciu ruchw, czyli piciu ywiow albo elementw (a niekiedy czterech, gdy pomija si najsubtelniejszy) spotka mona we wszystkich staroytnych cywilizacjach. Od paru tysicy lat znana bya m.in. w Egipcie, Grecji, Indiach, Chinach. Nazewnictwo jest w rnych kulturach nieco odmiennie, ale po dokadniejszym porwnaniu zawsze okazuje si, e chodzi o t sam teori dotyczc najgbszej istoty rzeczywistoci. Samo sowo element jest niezbyt fortunne, gdy sugeruje, e chodzi o jakie skadniki mniej lub bardziej konkretne, materialne. Tymczasem waciwsze jest podejcie symboliczne, opisujce inny plan rzeczywistoci. ywioy nie s czym oddzielnym, lecz oddziauj na siebie, przechodz jedne w drugie, tworz nigdy nie koczcy si cykl piciu przemian, ruchw lecych u podstaw wszystkich praw naszego wiata. Szerzej o tym mwimy w dalszych rozdziaach, polecamy rwnie tablic 2 na kocu ksiki. Terminy: ruch, przemiana, ywio bd stosowane wymiennie.

108

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

zblionych, holistycznych modelach wiata i czowieka. Bazujc na nich, mona powrci do tradycyjnego diagnozowania i leczenia, istnieje dalej moliwo ich studiowania i wykorzystania na nowo. 4 Tak wic, by uzupeni informacje o alternatywnych moliwociach leczenia i utrzymania zdrowia poprzez poprawne odywianie si, zgodne z gbok natur czowieka i rodowiska, przedstawiamy tu pokrtce tradycyjn teori ywienia opart na systemie medycyny chiskiej. Jest to bardzo stara tradycja, sigajca swymi pocztkami a w trzecie tysiclecie p.n.e., w dalszym cigu skutecznie praktykowana do dzisiaj. Mona j stosowa rwnie i u nas. Medycyna chiska nie wyrnia jednostek chorobowych, tak jak zachodnia, lecz zawsze traktuje czowieka caociowo, uwzgldniajc rwnie jego rodowisko, klimat itp. Choroba to zakcenie rwnowagi w organizmie, brak pewnych skadnikw lub energii, albo niewaciwy jej obieg. Czsto takie same objawy wywoywane s przez bardzo rne przyczyny. Dlatego niezwyk wag przywizuje si do waciwej diagnozy i usunicia gboko nieraz lecych przyczyn, leczenie objawowe traktujc jako prymitywne, bo nie dajce rzeczywistego wyleczenia (nawet mimo widocznej pocztkowo poprawy). Poniewa medycyna chiska jest niezalenym caociowym systemem, bdem jest prba jej interpretacji przy mechanicznym zastosowaniu systemu pojciowego medycyny zachodniej. Na Zachodzie niemal co roku syszy si inn now teori na temat odywiania, zdrowia czy leczenia. Raz jest to teoria na temat witamin, pniej na temat biaek, nastpnie hormonw czy enzymw... a w kocu zwyczajny czowiek przestaje si orientowa, co jest naprawd suszne. Natomiast wschodnia medycyna (podobnie jak dawna medycyna europejska) opiera si na prawach kosmicznych, ktre s niezmienne. Dlaczego? Gdy zawsze po dniu nastpuje pora nocna i to jest jang i jin 5, po wionie nastpuje lato, pne lato, a po nim jesie i wreszcie zima i to jest pi ruchw znanych te w tradycji chiskiej jako pi przemian. Tu nic nie wymaga zmiany, gdy wynika wprost z praw kosmicznych rozpoznanych dziki wnikliwej, rozumnej obserwacji natury. Spojrzenie takie czyni nasze dziaania bardzo prostymi. Gdy si tych praw raz nauczymy i waciwie je rozumiemy, widzimy, e maj one zastosowanie we wszystkich dziedzinach ycia. Wierz, e rzeczy mog by poyteczniejsze wtedy, gdy s bardzo proste, a nie dlatego, e s skomplikowane. Teoria jin jang oraz piciu ruchw jest wszechstronnie uyteczna i atwa do zrozumienia.

4 Wiele znanych zachodnich klinik i uczelni medycznych coraz czciej prowadzi powane interdyscyplinarne prace w tym kierunku i zaczyna zaprasza do wsppracy najwybitniejszych specjalistw reprezentujcych medycyn alternatywn oraz tradycje wschodnie. Niestety, postawa znacznej czci polskiego rodowiska medycznego, z ministerstwem zdrowia na czele, poza nielicznymi wyjtkami jest tak konserwatywna, e nawet nie chce dopuci do wiadomoci istnienia innych systemw medycyny poza zachodni, traktujc je jako zabobon i zacofanie, bez chci rzetelnego poznania. O tym, e taki brak otwartoci jest sprzeczny z postulatami wspczesnej nauki (oczywicie tej prawdziwej, a nie pozornej - zasaniajcej si przed kad niezrozumia nowoci sloganem nienaukowoci) dyskretnie si milczy. 5 Patrz tablica 1 na kocu ksiki.

109

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

KLASYFIKACJA ZI l POYWIENIA WEDUG MEDYCYNY CHISKIEJ Ze wzgldu na skrtowo tego tekstu, przedstawione zostan tylko najniezbdniejsze wiadomoci przydatne do utrzymania ciaa w harmonii i rwnowadze, co jest okrelane mianem zdrowia. Natomiast wiadomoci tu zawarte nie wystarczaj do stawiania diagnozy w przypadkach powaniejszych zaburze lub choroby w takich sytuacjach konieczny jest bezporedni kontakt ze specjalist medycyny chiskiej. Diagnoza medycyny zachodniej jest nieprzydatna dla osb pragncych stosowa terapi opart na tradycji chiskiej! W tradycyjnej medycynie chiskiej zioa i produkty ywnociowe s sklasyfikowane na kilka sposobw. Podzia ze wzgldu na smak Smak jest bardzo wan cech, gdy wie si z picioma ywioami stanowicymi podstaw systemu medycyny chiskiej. W terapii zioowej i sposobie odywiania wyrnia si pi gwnych smakw: kwany naley do ywiou drewna; zwizany jest z wtrob i pcherzykiem ciowym; gorzki naley do ywiou ognia; zwizany jest z sercem, jelitem cienkim, systemem krenia krwi oraz ukadem energetycznym ciaa zwanym potrjnym ogrzewaczem; sodki naley do ywiou ziemi; zwizany jest z odkiem i ledzion wraz z trzustk. Pojawia si tu od razu pytanie, dlaczego smak ten jest tak popularny, czemu ludzie tak lubi sodycze? Tradycje wschodnie wyjaniaj to bardzo prosto: ywio ziemi jest ywioem centralnym, a wic punktem odniesienia dla wszystkiego. ywio ziemi daje moliwo podstaw budowania, tworzenia substancji i energii; ostry naley do ywiou metalu; zwizany jest z pucami i jelitem grubym; sony naley do ywiou wody; zwizany jest z nerkami i pcherzem moczowym. Pierwsz rzecz wymagan przy stosowaniu zi i rnych rodzajw poywienia jest rozeznanie, do ktrego smaku nale. Rwnie zbierajc zioa winnimy zna ich smak. Znajc go bdziemy od razu wiedzieli, z ktr przemian ywioem wsppracowa. Wybierajc do jedzenia np. zioa sodkie, poza ca pozosta wiedz jak mamy, wiemy rwnie o ich oddziaywaniu na odek. I rzeczywicie tak jest. Pijc np. kaw (smak gorzki) wpywamy na serce i krenie krwi. Bardzo sony pokarm dziaa na nerki, a ostre dania lub przyprawy czy te alkohol na puca i ukad oddechowy (nadmiar moe wywoa kaszel lub potrzeb gbokiego oddechu). Gdy na odmian spoywamy ogrki w occie, to wpywamy tym samym na wtrob i pcherzyk ciowy. Wprawdzie na razie nie zostao wyjanione w jaki sposb zachodzi to oddziaywanie, jednak mona zorientowa si, do ktrej przemiany naley 6. Jak wic wida, wschodnia medycyna stanowi system oparty na prostych zalenociach, ktre naley zawsze uwzgldnia. Systematyk smakw mona przedstawi w nawizaniu do obiegu odywczego w cyklu piciu ruchw: drewno ogie ziemia metal woda drewno, itd. To niezwykle wany obieg. Kolejno przedstawienia ywiow i kierunek przechodzenia od jednego do drugiego symbolizuje wanie obieg odywczy. Oznacza to, e kady poprzedzajcy ruch ma za zadanie odywianie ruchu nastpujcego po nim. Tak wic, rozpatrujc to z punktu widzenia energetycznego, wtroba i woreczek ciowy maj za zadanie odywianie serca i ukadu krenia (osierdzia). Te znowu winny odywia ledzion i odek, itd. 7
6 Charakterystyka poywienia i niektrych zi w zalenoci od piciu ywiow i piciu natur energetycznych przedstawiona jest w tablicach 3-7, zamieszczonych na kocu ksiki. 7 Nazwy narzdw stosowane w medycynie chiskiej nie powinny by odnoszone wycznie w sposb dosowny do anatomicznych narzdw (tak jak okrela je medycyna zachodnia). Chodzi tu raczej o szczeglny aspekt funkcjonalny dotyczcy caego ciaa; aczkolwiek zwizany z danym narzdem fizycznym, obejmuje te m.in. odpowiadajcy mu kana akupunkturowy. Chiski ideogram okrelajcy nazw kadego z dwunastu gwnych organw zawiera znak urzdnik, co

110

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

ywio odywiajcy nazywa si matk, a ywio odywiany to syn. Innym wanym cyklem jest tzw. obieg kontrolny. Ukazuje on, w jaki sposb pi przemian kontroluje si nawzajem, zapobiegajc uzyskaniu nadmiernej dominacji jednej z nich. I tak: drewno przebija ziemi, ogie topi metal, ziemia zasypuje wod, metal cina drewno, woda gasi ogie. Temat ten nie bdzie tu dalej rozwijany, gdy wymaga szerszej znajomoci medycyny chiskiej i wykracza poza przeznaczenie tej ksieczki; oglnie omwiony jest we wzmiankowanej ju ksice Worsley'a Rozmowy o akupunkturze. Trzeba te wiedzie, e s i takie rodzaje zi oraz poywienia, ktre nie maj jednego smaku, lecz przypisywane s do dwch lub wicej jakoci smakowych, np. cynamon, majcy rwnoczenie smak sodki i ostry. Trzeba wic uwzgldnia i takie przypadki. Jak to zostanie pniej przedstawione na kilku przykadach, kombinowane smaki bywaj bardzo uyteczne w terapii, pozwalajc oddziaywa na kilka dolegliwoci rwnoczenie. Znajc ju smaki, naley pozna skutki ich dziaania, gdy kady ma charakterystyczny sposb oddziaywania na ciao. Tak wic: Smak kwany Kwany smak ma charakter cigajcy, wywouje skurcz. Na przykad jeli pacjent silnie si poci, to za pomoc poywienia o tym smaku mona zatrzyma pyny w organizmie, to samo dotyczy biegunki. Rwnie ma to zastosowanie w przypadku opadania albo wypadania narzdw (np. opadnicie macicy czy wypadnicie odbytu) poniewa ten smak zwany skupiajcym scala lub trzyma narzdy razem, zwiera pory skry itp. Warto uwzgldnia t wiedz bdc w ciepych krajach lub te przebywajc dugo w miejscach gorcych. Wiemy, e w czasach Jezusa Rzymianie z Judei pijali specjaln mieszank czerwonego wina z octem. Gdyby tego nie czynili, traciliby ogromne iloci pynw, co zawsze osabia organizm. Jeliby natomiast pili tylko czerwone wino (ruch ognia) to wydmuchaliby swj umys 8 na zewntrz. Warto samemu zrobi nastpujce dowiadczenie: podczas upaw napi si soku cytrynowego, zapobiegnie to nadmiernemu poceniu si. Tumaczy to rwnie popularno ogrkw kiszonych sprzedawanych latem na plaach w Polsce. Smak gorzki Smak gorzki osusza. Terapi opart na gorzkim smaku stosujemy w przypadku gromadzenia si wilgoci w ciele. Na przykad gdy pacjent ma nadmiar biaego (nie tego!) luzu w pucach lub oskrzelach, wtedy gotowana przez chwil kawa jest bardzo dobrym lekiem. W ten sposb mona te wyjani, dlaczego kobiety majce tzw. zimne, wilgotne zaparcia (jelito grube te ruch metalu), nie mog rano uda si do toalety, dopki nie wypij kawy lub nie wypal papierosa, nalecego podobnie jak kawa do ruchu ognia. Zachodzi wtedy pobudzenie czynnoci jelita grubego poprzez rozgrzanie i osuszenie wilgoci, ktrej przejawem jest biay luz. Tak wykorzystuje si terapeutyczne oddziaywanie piciu przemian wedug ukadu kontrolnego. ywio ognia kontroluje ywio metalu (tu: osusza puca i aktywizuje perystaltyk jelit). Smak sodki Pierwszym dziaaniem sodyczy jest wzmacnianie. Najpierw konieczne jest jednak wyjanienie, co rozumie si pod pojciem sodki. Chodzi przede wszystkim o gotowane ziarna zb, ktre stanowi powinny okoo 50% caoci poywienia. Wanie taki sens ma chiskie twierdzenie o wzmacniajcym dziaaniu smaku sodkiego. Oznacza to symbolicznie podkrela rodzaj aktywnoci i wskazuje na dodatkowe znaczenia jak np. kontrolowanie pewnych innych narzdw czy stref ciaa, zwizanych z gwnym organem (tablica 2 na kocu ksiki). Rwnie wiele innych okrele tu stosowanych ma nieco odmienne znaczenia (np. szersze pola znaczeniowe) ni znana nam terminologia medyczna - konieczna jest wic pewna doza otwartoci i wyobrani. 8 W tradycji chiskiej umys przypisany jest do ywiou ognia; bdzie to szerzej omawiane w nastpnych rozdziaach.

111

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

dostarczanie ciau czi, czyli energii yciowej oraz harmonizowanie ciaa i umysu. Sodycz nie ma natomiast nic wsplnego z biaym rafinowanym cukrem, ktry z punktu widzenia chiskiej medycyny zaliczy trzeba raczej do trucizn. W tradycyjnej sztuce kulinarnej ruch ziemi odgrywa decydujc rol (co nie znaczy bynajmniej, e musi dominowa, ale zawsze jest on w jaki sposb istotny). Cae przygotowywanie jedzenia ma na celu doprowadzenie do punktu wielkiego zrwnowaenia. Tak wic chiskie stwierdzenie: gotuj ziemi, oznacza: po jedzeniu jestem w peni zaspokojony. Jest to bardzo wany objaw. Gdy po jedzeniu pojawia si ochota na co sodkiego, na alkohol lub co innego, oznacza to, e poywienie nie byo zrwnowaone. Smak ostry Potrawy, zioa o smaku ostrym maj dziaanie otwierajce. Stosuje si je gwnie w przypadku zastojw z nudnociami celem ich przeamania. Wymieni tu mona zaleganie jedzenia w odku, czego przyczyn moe by m.in. spoycie starego lub zego misa, dajce objawy zatrucia. Chiczycy przeamuj t stagnacj w pierwszym rzdzie przez podanie imbiru z gorc wod, co powoduje zanik nudnoci i wymiotw. Gdyby natomiast w tej sytuacji zje co kwanego mogoby nastpi pogorszenie, zastj w odku ulegby wzmocnieniu. Smak sony Zadaniem smaku sonego jest kierowanie wszystkiego w d. Moe by zastosowany do wyeliminowania zapar wywoanych gorcem (stolec suchy, twardy). atwo zauway, e w tradycyjnej chiskiej sztuce kulinarnej bardzo mao mwi si o stosowaniu soli, gdy chiska medycyna uwaa, i zazwyczaj spoywa si jej zbyt duo. Nadmiar soli i nadmiar sodyczy oznacza, e te dwa ywioy s cigle silniejsze ni pozostae. Jest to wspczenie grony problem dla naszego zachodniego spoeczestwa. Dlatego naley przyj sposb gotowania zgodny ze wszystkimi picioma przemianami, powodujc ich zrwnowaenie w organizmie. Podzia ze wzgldu na ruch energii Powyej przedstawione zostay fizyczne skutki piciu smakw, odpowiadajcych piciu ywioom. Przeledzi teraz naley ruch energii yciowej czi w powizaniu z tymi smakami. Mog tu zachodzi cztery rodzaje ruchu: w d, w gr, do rodka, na zewntrz. Jest to bardzo wane rozrnienie, gdy choroby rozwijaj si i zanikaj rwnie w tych czterech kierunkach, wic na podstawie tego mona rokowa o pogorszeniu lub zdrowieniu. Ruchy jin Ruchy jin to przepywy energii w kierunkach z gry w d i od zewntrz do rodka. S trzy smaki mogce wytwarza tego typu ruch w organizmie: sony, kwany, gorzki. Te trzy smaki powoduj ruch ku doowi i ruch ku rodkowi. Tak wic, gdy u kogo wystpuje ruch energii w gr, np. wysokie cinienie krwi, mogce wywoywa np. ble gowy, albo nawet wylew krwi do mzgu mona zastosowa leki oraz poywienie o smaku, ktry wywouje ruch w d. Kto inny cierpi na suchy kaszel, co jest rwnie ruchem na zewntrz - powinien wic uwzgldni w terapii smak poruszajcy energi w d i do rodka. Jak wida, teoria ta jest bardzo wana tak w przypadku gotowania jak i w czasie leczenia. Ruchy jang Drug par s ruchy w gr i na zewntrz. Zale one od pozostaych dwch smakw: sodkiego i ostrego. Tak wic smaki te dziaaj ekspansywnie, rozszerzajco, od rodka na zewntrz. Zaliczenie ich do ruchw jang oznacza, e dostarczaj energi na zewntrz ciaa, na jego powierzchni. Znaczenie tego jest bardzo proste. Gdy zapie si np. przezibienie, to najlepsz, terapi jest wywoanie potw. W tym celu naley spoy co, co czy w sobie smak sodki i ostry. Tradycyjne medycyny wszystkich kultur stosuj wanie zioa lub napoje o takim smaku. Nie ma znaczenia, czy bdzie to cebula z miodem, czy imbir z miodem, czy te imbir z cynamonem

112

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

podstawowa zasada zawsze pozostaje taka sama. To rwnie tumaczy, dlaczego podczas chodw naley je zup zawierajc cebul, czosnek i pory gdy bdzie to chroni organizm przed przezibieniem. Jednake gdy choroba jest na zewntrz (tzn. w zewntrznych narzdach lub na powierzchni ciaa), a spoyje si co o nieodpowiednich do tej sytuacji smakach, np. kwanym cigajcym, to wtedy choroba poruszy si w kierunku np. przewodu pokarmowego. Moe to by nawet bardzo niebezpieczne, bo pojedynczy, wydawaoby si nieistotny, bd dietetyczny potrafi duo zmieni. Zamiast lekkiej grypy moe rozwin si grypa jelit. Dlatego oddziaywanie smakw na organizm jest wane, a z drugiej strony do kadego zachorowania trzeba podchodzi bardzo indywidualnie i uwanie, nie bagatelizujc niczego. Pi waciwoci Aby mc efektywnie stosowa zioa i produkty ywnociowe, naley wiedzie jakie waciwoci energii s z nimi zwizane. Trzeba cigle pamita, e moe by to oddziaywanie: gorce (re) np. kora cynamonowa; ciepe, rozgrzewajce (wen) np. marchew, rodzynki; neutralne (ping) np. ziemniaki, sezam; ochadzajce i odwieajce (liang) np. pomidor, gruszka, jogurt; zimne (han) np. korze rabarbaru, wodorosty, sl. Wszystko co spoywamy mona scharakteryzowa wedug przedstawionych waciwoci energetycznych, czyli ich natury oraz smaku nalecego do jednego z piciu ruchw. Bywaj te zioa czy produkty ywnociowe majce podwjn natur (np. biay ser: neutralny i ochadzajcy) albo dwa smaki (np. cynamon: sodki i ostry). Powinnimy dy do zrwnowaonego jedzenia opartego gwnie na produktach majcych natur ciep, ochadzajc i neutraln, a unika skrajnoci (natura gorca i zimna). Oglnie gorce i ciepe zwizane jest z aspektem jang, a ochadzajce i zimne z aspektem jin energii. Z powysz klasyfikacj wie si podzia wszystkich chorb na dwie wielkie grupy: choroby gorca i choroby chodu. W zalenoci od tego zaleca si odpowiedniego rodzaju poywienie i terapi. Powysz klasyfikacj i odpowiadajce jej leczenie stosowano w dawnej medycynie europejskiej, znana jest rwnie z wielu innych tradycyjnych systemw medycznych 9. Ruch energii w organizmie Medycyna chiska zwraca wielk uwag na energi yciow (czi), stanowic podstaw wszystkich procesw yciowych 10. Organizm czerpie j z trzech rde: powietrza, pokarmu i z tzw. zapasu przedurodzeniowego energetycznego daru rodzicw otrzymanego od nich w chwili poczcia. Dwa pierwsze rda s odnawialne, natomiast trzecie wyczerpuje si stopniowo gdy go braknie, nastpuje mier. Energia yciowa manifestuje si jako jin lub jang, a te maj rwnie po dwa aspekty. Jin przejawia si poprzez substancj (rwnie okrelan terminem jin) i pyny wewntrzne (ksue). Natomiast jang okrelaj: ciepo (te nazywane jang) i ruch (czi 11). Niezwyke osignicie medycyny chiskiej i jej istotny wyrnik od innych systemw stanowi odkrycie i opisanie tzw. kanaw energetycznych, zwanych te poudnikami, czyli meridianami. Miao to miejsce okoo pi tysicy lat temu i odtd wiedza o nich jest cigle doskonalona i stosowana z wielkim powodzeniem terapeutycznym. Wspczesne
9

10 Wspczesnym odpowiednikiem koncepcji energii yciowej jest bioelektroniczna teoria profesora W. Sedlaka. Uwaa on bioplazm za podstawowy nonik energii i informacji, niezbdny, a zarazem charakterystyczny dla kadego organizmu. 11 Zaznaczy naley, e termin ten wystpuje w dwch kontekstach: po pierwsze jako oglne okrelenie caej energii yciowej (obejmujcej zarwno jang, jak i jin); w drugim przypadku dotyczy to wzmiankowanej tutaj waciwoci rozgrzewajcego i pobudzajcego, aktywnego aspektu energii.

Na przykad w Afganistanie: J. Pstrusiska, Zabiegi Itczniczt w afrykaskiej medycynie ludowej; D. Penkala-Gawcka, Medycyna tradycyjna w Afganistanie.

113

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

badania naukowe zaczynaj potwierdza suszno tej starej teorii, mimo e kanay nie istniej w tak materialny sposb jak np. yy czy nerwy. Uwaa si, e wystpuj one w tzw. ciele subtelnym (odpowiadajcym energetycznemu aspektowi kadej istoty), opisywanym dokadnie m.in. w tradycji jogicznej, a wzmiankowanym take i w niektrych dawnych systemach europejskich. Energia porusza si kanaami zwizanymi z rnymi narzdami i funkcjami ciaa. Dlatego te meridiany bior swe nazwy od tych narzdw i czynnoci, z ktrymi s najmocniej zwizane. Chiska wiedza na ten temat jest tak precyzyjna, e mona dokadnie okreli na co dany produkt po spoyciu bdzie oddziaywa i ktrym kanaem popynie jego energia. Imbir wpywa w szczeglny sposb na meridiany odka i jelita grubego. Charakteryzujc si ciep energi (wen) dziaa silnie rozgrzewajco oraz wywouje ruch rozpraszajcy, tote jest zalecany na niektre kopoty z trawieniem (wychodzony odek i zimne jelito grube) oraz w przypadku wilgotnego kaszlu albo przezibienia. Korze rabarbaru wpywa na odek, ledzion, wtrob i jelito grube. Przedstawi to mona na przykadzie zapalenia gruczou krokowego (prostatitis) poczonego z zaparciem, ktre wedug medycyny chiskiej klasyfikowane jest jako objaw zapalenia wtroby. Mwic dokadniej tzw. gorco wtroby (nalecej do ywiou drewna, odywianego przez ywio wody), wyczerpuje jin ywiou wody, co prowadzi do sztucznego nadmiaru jang 12 w tym ywiole a gruczo krokowy naley do ywiou wody. Zimna energia (han) korzenia rabarbaru oddziauje na przegrzan wtrob, usuwajc gwn przyczyn choroby. W rezultacie zapalenie prostaty koczy si, bo usunite zostay dwie przyczyny: gwna, jak by ogie wtroby, i wtrna, czyli faszywy nadmiar jang w przemianie wody. Jeli rwnoczenie jeszcze wystpoway zaparcia, bdce niedoborem jin w jelicie grubym, w wyniku czego nastpowao wysuszenie kau przez jang i zwizane z tym kopoty z wydalaniem zostan one rwnie usunite przez korze rabarbaru. Czst przyczyn zapalenia gruczou krokowego (bez zaparcia) oraz hemoroidw jest nadmierne spoywanie ostrych, gorcych przypraw. W przypadku, gdy prostata nie jest obrzka, skutecznym lekiem moe by goryczka ta (Gentiana lutea), charakteryzujca si gorzkim smakiem i zimn energi (han). Dziaa na wtrob, pcherzyk ciowy i odek wydalajc z organizmu wilgotne gorco oraz uspokajajc ogie wtroby. Tak wic znajomo oddziaywania ywnoci i lekw na waciwe kanay energetyczne moe doprowadzi sztuk leczenia do wielkiej precyzji i skutecznoci wrcz na poziomie akupunkturowym. Z drugiej jednak strony naley postawi bezbdn diagnoz, bo nawet pozornie drobna pomyka w rozpoznaniu przyczyny, np. stanu zapalnego, powanie odbija si na zdrowiu, prowadzc do pogorszenia zamiast do poprawy. Zapalenie moe by bowiem wywoane przez faktyczny nadmiar jang jak i przez niedobr jin. Leczenie w obu przypadkach jest diametralnie rne, pomimo e zewntrzne objawy mog wydawa si identyczne. Znajc smak, znamy zwizane z nim ruchy, oddziaywanie na organizm. Wiedzc, jaki rodzaj energii ma dane zioo lub np. jarzyna oraz na jakie kanay energetyczne oddziauje, a take znajc rodzaj choroby, moemy je z powodzeniem stosowa w terapii. Nie potrzeba wtedy dodatkowych bada czy analiz, wiadomo przeciwko czemu stosuje si np. imbir. Wystarczy wiedzie, e jest ostry, ma rozgrzewajc energi i oddziauje na jelito grube i odek oraz dziaa rozpraszajco, rozszerzajco. Majc poprawn diagnoz (w tym przypadku wychodzony odek i jelito grube) moemy imbir z powodzeniem stosowa. Jak wida, to stosunkowo proste, co wcale nie upowania nas do wycigania wniosku, e caa medycyna chiska jest tak banalna. Najwaniejsz, a zarazem najtrudniejsz spraw jest umiejtno diagnozowania, co wymaga kilku lat intensywnych studiw i sporego talentu. Po kilku przyspieszonych kursach lub przeczytaniu paru ksiek nie staniemy si lekarzami tradycyjnej medycyny chiskiej, cho moemy wyrobi sobie pewne pojcie na jej temat oraz nauczy si niektrych prostych metod terapeutycznych.
12

Jest to tzw. choroba niedoboru (tu: jin) w wyniku czego powstaje faszywy nadmiar energii dopeniajcej (tu: jang).

114

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

PODSTAWY MEDYCYNY CHISKIEJ Energia jin i jang Mwic na temat jin i jang powraca bdziemy do wczeniejszych informacji na temat smakw oraz sztuki ywienia i gotowania. Okoo trzy tysice lat przed Chrystusem legendarny chiski cesarz, Huang Di, dokona podstawowego odkrycia, e wszystko we wszechwiecie moe by scharakteryzowane w jednej z dwch podstawowych kategorii, ktre nazwa jin i jang. Analizujc chiski ideogram jang dochodzi si do znaczenia: soce wiecce na mur. Analizujc ideogram ,,jin otrzymuje si znaczenie: cie za murem. Tote jin i jang rozpatrywa mona w kontekcie wiata. Jang jest waciwoci wiata, a jin waciwoci ciemnoci. Mimo e stanowi przeciwiestwa, nie wolno ich traktowa jak oderwane od siebie pojcia czy byty. S one zarazem nieodczne, jak soce i cie widoczne dopiero w kontracie do swego przeciwiestwa i wzajemnie si dopeniajce. Oczywicie zarwno jin jak i jang nie podlegaj wartociowaniu. Jang oznacza zewntrzno jako pooenie i jako kierunek. Rwnie, jak to byo ju wzmiankowane, do jang przynaley kady rodzaj ruchu w gr i na zewntrz oraz dwa smaki: sodki i ostry. Jang jest take ciepem i gorcem oraz suchoci. W aspekcie energetycznym jang oznacza rozpraszanie energii, jej ekspansj. Jin to ciemno cienia, ruchy skierowane w d i ku rodkowi oraz wntrze, centrum. Smaki kwany, gorzki i sony sklasyfikowane s jako jin, poniewa powoduj ruch energii ku doowi. Cechami jin s take chd i wilgo. Jest te biegunowym aspektem energii wzgldem jang koncentracj (a po najwiksze jej skupienie substancj). Jest to podstawowa klasyfikacja. Rozmawiajc z Chiczykami od razu wiemy, e mwic o jang mwi oni rwnoczenie na temat ciepa, wiata i rozprzestrzeniania si, natomiast w przypadku jin o skupianiu, ciemnoci i chodzie. I dlatego okrelajc co jako jin, rozumiej przez to chorob zimna, a mwic o jang myl o chorobie gorca. Naley je leczy przeciwiestwami; w przypadku zimna dostarcza ciepo i odwrotnie. Mimo, e jest to najbardziej elementarna wiedza, jej wyczne stosowanie nie zawsze wystarcza. Wida to wyranie na przykadzie makrobiotyki. Ten japoski system dietetyczny i leczniczy jest ostatnio do popularny na Zachodzie. Wielu ludzi yje zgodnie z zaleceniami makrobiotyki i diagnozuje schorzenia na podstawie kategorii jin i jang. Lecz nie daje to moliwoci penej charakterystyki zaburze chorobowych oraz indywidualizacji rozpoznania i dlatego system ten jest niewaciwy! Trzeba powiedzie wprost: makrobiotyczny system jin i jang nie jest w peni skuteczny, a w wielu przypadkach prowadzi do powanych bdw dietetycznych. Dla wyjanienia, przedstawimy rodowd makrobiotyki. Medycyn chisk sprowadzili do Japonii mnisi buddyjscy w IX i XI wieku. Podstaw przekazu byo dzieo Shan Han Lun, opisujce cz systemu znanego w Chinach. Od tego czasu stosowane s w Japonii leki zioowe zwane kampo. Makrobiotyka powstaa dopiero w 1870 roku. Jej twrc jest Ishizuka japoski lekarz wyksztacony i leczcy wedug prawide zachodniej medycyny. Odkry on bezporedni zaleno pomidzy zdrowiem a rwnowag sodowo-potasow organizmu. Dziki temu uratowa wielu ludzi, wczenie uwaanych za nieuleczalnie chorych. Jednym z nich by Georges Oshawa, ktry zacz budowa wasny system terapeutyczny, niezaleny od chiskiego oraz od zielarskiej tradycji kampo. Tak wic makrobiotyczna koncepcja jin i jang jest inna, a w niektrych przypadkach nawet przeciwna tradycyjnej 13. Dlatego nie ma kompromisu midzy medycyn chisk a makrobiotyk! Coraz czciej w rnych krajach (take w Japonii) spotyka si ludzi, ktrzy zachorowali z powodu stosowania cisej diety makrobiotycznej. By temu zapobiec, znany wspczesny makrobiotyk Michio Ku-shi zacz zmienia klasyfikacj produktw ywnociowych, opierajc si na medycynie chiskiej. Jednak w dalszym
13 Np. mniszek lekarski jest wg Oshawy bardzo jang, natomiast medycyna chiska okrela jego waciwoci jako gorzkie, zimne i zaleca stosowa w leczeniu gorcej krwi. Imbir, w makrobiotyce scharakteryzowany jako jin, stosowany jest w medycynie chiskiej w przypadku chorb wywoanych zimnem.

115

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

cigu makrobiotyka bazuje wycznie na teorii jin i jang. Pomija np. ca koncepcj piciu przemian, gdzie te wystpuje jin i jang, tyle e wyjanione o wiele precyzyjniej i gbiej. Do dzisiaj makrobiotyka nie rozrnia take rzeczywistego od faszywego nadmiaru (lub niedoboru) jin albo jang 14. Jest to niezwykle istotne, gdy nie uwzgldnianie tej rnicy prowadzi do powanych bdw dietetycznych majcych wpyw na zdrowie. Nie wystarcza wic wiedza o tym, e jest ciemno lub jasno, albo zimno czy gorco. Konieczne jest zapoznanie czytelnika z koncepcj piciu ywiow. Pi przemian Mwic o piciu przemianach, okrelanych te jako pi ruchw albo pi ywiow, rozpatrzymy ich rnorodne przejawy (cz z nich zestawiono w tablicy 2 na kocu ksiki). Oto przykad: wystarczy stan i spojrze w kierunku poudniowym. Po lewej ma si wschd, po prawej zachd, a za plecami pnoc. S to cztery niebiaskie kierunki, ale dla Chiczykw jest jeszcze kierunek pity: to miejsce, gdzie stoimy centrum. Odpowiadaj one piciu ywioom. Pory roku Wiosn nazywamy maym jang; ziemia jest jeszcze zimna, chodna i wilgotna po zimie, ale niebo staje si ciepe. Potem nastpuje lato, czyli wielkie jang; niebo i ziemia s ciepe. Jak wida, wystpuje nie tyko proste, zwyke jang, ale mae jang i wielkie jang wschd i poudnie. Chiczycy wi te wiosn z ruchem drewna, a lato to ruch ognia. Jesieni niebo staje si chodne, lecz ziemia jeszcze jest nagrzana. Pora ta odpowiada maemu jin. Zim niebo i ziemia s chodne i wilgotne to wielkie jin. Mae jin to ruch metalu, czemu odpowiada zachd. Wielkie jin to ruch wody, wicy si z pnoc. W ten sposb scharakteryzowane zostay cztery ruchy w zalenoci od pr roku i niebiaskich kierunkw stron wiata. Jak wida, charakterystyka ta jest bardzo naturalna i nie ma w niej adnej egzotyki. Nie trzeba udawa si a do Chin, aby j zrozumie. W tym systemie opisuje si strony wiata patrzc na poudnie; chiski kompas zawsze wskazuje kierunek poudniowy. Po lewej jest wschd, po prawej zachd, z tylu pnoc, a w centrum tu, gdzie si stoi to Ziemia. Chiczycy mwi: po lewej jest mae jang, z przodu wielkie jang, po prawej mae jin, a z tylu wielkie jin. I dlatego medycyna chiska wie lew cz ciaa z jang, poniewa ma ona mae i wielkie jang, natomiast prawa cz ciaa jest okrelana jako jin. Mwic o porach roku w tradycji chiskiej, naley by wiadomym, e nie s one tak samo rozumiane jak w naszej kulturze. Ma to bardzo due znaczenie. Wedug nas pocztkiem wiosny jest 21 dzie marca, natomiast zgodnie z tradycj chisk wiosna rozpoczyna si duo wczeniej marcowe zrwnanie dnia z noc przypada na rodek (czyli maksimum energetyczne) wiosny! Rwnonoc wiosenna i jesienna oraz przesilenia letnie i zimowe s rodkiem czterech pr roku. Kady sezon ma 72 dni, tote obliczajc wstecz wida, e pocztek wiosny wypada w lutym. Znajomo tego odmiennego systemu podziau pr roku warunkuje poprawno rozpoznania i pniejsze leczenie. Dotyczy to rwnie diagnozowania, leczenia i gotowania w Polsce. Skoro kada z czterech pr roku ma po 72 dni, to razem maj one 288 dni. Pozostaje wiec jeszcze 72 dni 15, ktre podzielone przez cztery, daj osiemnastodniowe interway pomidzy kadym z czterech sezonw. Te osiemnacie dni, powtarzajce si cztery razy do roku, to wanie ruch ziemi 16. Oznacza to, e dla poprawnej diagnozy i leczenia wane
14 Faszywy nadmiar jang wynika z niedoboru jin, natomiast jang jest w normie. To samo dotyczy faszywego nadmiaru jin, gdy jang stao si zbyt sabe. Przy diagnozowaniu jest to bardzo istotne rozrnienie. 15 Chiski rok liczy 360 dni, a kilka pozostaych to dni bez nazwy, zerowe, w zalenoci od oblicze astrologicznych i astronomicznych przypadajce w rnych momentach roku. Zaznaczy naley, e kalendarz chiski jest oparty na roku ksiycowym, a nie sonecznym. 16 W tradycji chiskiej istnieje jeszcze inny podzia pr roku. Rok mona podzieli na pi czci i wtedy pomidzy latem i jesieni wyrnia si pne lato, odpowiadajce ywioowi ziemi. Jest to pora rwnowagi midzy jang i jin w przyrodzie, okres zbierania plonw.

116

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

jest uwzgldnianie pory przeomu zwanej dojo pojawiania si ruchu ziemi. Wiedzc, e odek i ledziona nale do ziemi, mona wyjani cykliczne nawroty choroby cztery razy w roku u niektrych ludzi chorych zawsze na przeomie sezonw. Std wanie nazwa choroby ziemi na tego typu schorzenia zwizane z odkiem i ledzion 17. Dwanacie gwnych narzdw Pod tym okreleniem naley rozumie dziesi fizycznych narzdw, jednake pojmowanych szeroko, nie tylko materialnie czy fizjologicznie. Oprcz nich wystpuj dwie funkcje: krenie (okrelane nieraz jako osierdzie lub kiedy indziej jako krenieseks) i potrjny ogrzewacz 18. Tak wic do gwnych narzdw medycyna chiska zalicza: wtrob i pcherzyk ciowy (drewno); serce, jelito cienkie, osierdzie, potrjny ogrzewacz (ogie); odek i ledzion wraz z trzustk (ziemia); puca i jelito grube (metal); nerki i pcherz moczowy (woda). Nasuwa si pytanie, w jaki sposb Chiczycy doszli do takiego przyporzdkowania? Ot poprzez wnikliw analiz ttna 19 odkryli, e kady z wymienionych wyej narzdw ma swj czas maksymalnego pobudzenia w konkretnej porze roku oraz maksimum i minimum energetyczne przypadajce na waciw por w cigu kadej doby. Dla wprawnego lekarza jest to wyranie wyczuwalne w ttnie. Jak ju mwilimy, waciwoci ttna i energia zmieniaj si w kadej porze roku. Oznacza to, e czowiek nie moe zawsze pozostawa taki sam w czasie swego ycia oprcz cyklicznych sezonowych zmian (pr roku) zmienia si jeszcze okoo osiem razy 20. W tym kontekcie jasny staje si pogld, e nie ma staej diety na cae ycie. Przyroda podlega przemianom, nasza energia zmienia si, a wic rwnie sposb odywiania i zachowania powinien si zmienia. Z ruchem drewna zwizana jest wtroba i pcherzyk ciowy, a ich aktywno przypada oczywicie wiosn. Szczeglnie wtroba ma w tym czasie bardzo duo energii. Niektrzy ludzie maj zawsze wiosn alergie i uczulenia pochodzenia wtrobowego. Do zdiagnozowania wtroby trzeba jednak wiedzie, kiedy zaczyna si wiosna. Nie znajc dokadnego terminu moemy sdzi, e nadmierna aktywno ttna wtroby pod koniec lutego jest oznak zaburzenia rwnowagi, chorob. Tymczasem to normalny stan w tym czasie i przez wszystkie siedemdziesit dwa dni wiosny. Wiele uwagi musimy powici rwnie jedzeniu, poniewa w cigu roku naley zmienia pi razy sposb odywiania si, szczeglnie dotyczy to rodzajw zb. I tak np. wiosn naley je o wiele wicej pszenicy.

17 Niekoniecznie musz to by objawy chorobowe bezporednio zwizane z tymi narzdami. Medycyna chiska wie z kadym z gwnych narzdw liczne inne im odpowiadajce. Z odkiem wie si m.in. jzyk, dzisa; ledziona wraz z trzustk wi si m.in. z pynami wewntrznymi, tkank podskrn, myleniem i pamici. 18 Medycyna chiska wyodrbnia wan yciowo funkcj, jak jest dostarczanie organizmowi energii i ciepa, nazywajc j potrjnym ogrzewaczem. Potrjny ogrzewacz, oczywicie przypisany jako cao do ywiou ognia, jak nazwa wskazuje, skada si z trzech czci: grnego ogrzewacza (serce i puca), rodkowego (odek, trzustka i ledziona, wtroba i pcherzyk ciowy) i dolnego (nerki, pcherz moczowy, jelito cienkie i grube). 19 Diagnozowanie przy pomocy analizy pulsu jest jednym ze szczytowych osigni medycyny chiskiej. Analizuje si dwadziecia osiem subtelnych rodzajw pulsu, odpowiadajcych wszystkim gwnym narzdom, rodzajom energii itd. Puls mierzy si na obu rkach w przebiegu ttnic promieniowych, trzema palcami, stosujc rne gbokoci i sposoby ucisku. Wymaga to wielkiego skupienia i wybitnych umiejtnoci - nauka trwa minimum trzy lata, a zazwyczaj znacznie duej! 20 Chiczycy wyrniaj w yciu czowieka kilkuletnie cykle: u kobiet siedmio-, a u mczyzn omioletnie. Kady z cykli charakteryzuje si istotnymi zmianami fizycznymi i psychicznymi oraz energetycznymi.

117

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Nastpny jest ruch ognia; Chiczycy mwi: w lecie serce staje si cesarzem narzdw. Oznacza to, e najwiksza ilo energii mieci si w sercu przez siedemdziesit dwa dni lata. Jesieni podczas dominacji ruchu metalu - przez kolejne siedemdziesit dwa dni energia skupiona jest w pucach i jelicie grubym. W zimie naszym najsilniejszym narzdem s nerki, nalece do ruchu wody. Natomiast w okresach przejciowych midzy czterema porami roku pojawia si ruch ziemi. Wtedy przez osiemnacie dni najsilniejsze staj si ledziona i odek. Powyej przedstawione zostao krenie energii w organizmie w cyklu rocznym. S to istotne wskazania dla kadego, kto chce poprawnie diagnozowa i dobiera poywienie. Lekarze tradycyjnej medycyny chiskiej s przede wszystkim zainteresowani ludmi zdrowymi. Gdy czowiek choruje, jest ju zazwyczaj za pno. Wschodnia medycyna zajmuje si gwnie profilaktyk, a w przypadku choroby przypadkami ostrymi. Schorzenia chroniczne, przewleke i zaniedbane s niezwykle trudne do leczenia, gdy organizm zosta zbyt silnie rozregulowany, a choroba znajduje si gboko, co wymaga niekiedy nawet kilku lat drastycznej diety i skomplikowanej terapii. Narzuca to konieczno diagnozowania z takim wyprzedzeniem, by choroba nie zdya si rozwin i zaatakowa, a jeli si ju tak stanie aby si nie utrwalia i dalej nie rozprzestrzeniaa na nastpne narzdy i czynnoci, bowiem wtedy szanse wyleczenia s znacznie mniejsze. Chiczycy wypracowali system diagnostyczny pozwalajcy zaobserwowa nawet najsubtelniejsze zaburzenia, ktre w przyszoci (nawet niekiedy dopiero za kilka lat) mog rozwin si w chorob. Znajc potencjalne niebezpieczestwo wystarczajco wczenie, mona mu w por zapobiega, stosujc odpowiedni diet, harmonizujc zaburzenia energetyczne, ktre dziki temu nie przenios si na paszczyzn materialn, czyli nie stan si konkretn chorob. Jak wic wida, jest to diametralnie inne podejcie ni w medycynie zachodniej nastawionej na diagnozowanie dopiero wtedy, gdy konkretny narzd ju jest zaatakowany. Przede wszystkim wykorzystuje si tu znajomo koncepcji piciu przemian: ywio drewna wtroba i pcherzyk ciowy Mwic o wtrobie nalecej do ruchu drewna, powinnimy wiedzie, e kontroluje ona i oddziauje na rne czci ciaa. Wiedza o tym jest jednym z ciekawszych rozwiza diagnostycznych medycyny chiskiej. Mwi si: wtroba kontroluje oczy, napicie mini (tonus mini), cigna, paznokcie, emocje i zy. Oznacza to po prostu, e zanim dojdzie do choroby wtroby, zmiany nastpuj w tych wymienionych czciach ciaa. Tak wic np. zapalenie spojwek, ktre dla nikogo na Zachodzie nie ma adnego zwizku z wtrob, dla lekarza chiskiego jest wanym sygnaem. Czste zapalenia oczu wskazuj na zbyt mocne waciwoci jang wtroby. Przyczyn tego moe by spoywanie nadmiernych iloci jedzenia o rozgrzewajcych waciwociach (re lub wen), zwaszcza nalecego do drewna albo kontrolujcego drewno metalu. Zarazem oznacza to konieczno podawania takiego poywienia, ktre osabi lub zmniejszy ilo tej gorcej energii. Rwnie oznakami kopotw z wtrob jest wiatowstrt albo trudnoci w prowadzeniu samochodu noc. W przypadku gdy wtroba nie posiada wystarczajcej iloci krwi, mog wystpowa skurcze w rkach i nogach. Zbyt czste amanie si paznokci wiadczy o deficycie pynw zwizanych z wtrob. Mimo, e u kogo mog pojawia si takie objawy, to badanie wtroby przez lekarza zachodniego niczego moe w niej nie wykaza. Rwnie bardzo wan metod diagnostyczn s emocje. Zauwaamy, e niektrzy ludzie atwo denerwuj si i zoszcz. Nie majc powodu do gniewu, s cigle agresywnie nastawieni. Oznacza to, e co nie jest w porzdku w ich stosunku do ycia i zarazem... w wtrobie i pcherzyku ciowym. Nie bez powodu i w naszej tradycji jzykowej istnieje powiedzenie: wtrobowy charakter. Ludzie majcy niezrwnowaon wtrob bd rwnie niezrwnowaeni emocjonalnie. Bd si jakby huta pomidzy cakowit depresj, a niezwykym podnieceniem. Z systemu diagnostycznego wynika, e osoby cierpice na alergi wiosenn s rwnoczenie bardzo niestabilni emocjonalnie. Inny przykad dotyczy tylko kobiet. Jeli przed rozpoczciem menstruacji zaczynaj

118

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

zachowywa si histerycznie lub wszystko czyszcz stanowi to typowy objaw nadmiernie pobudzonej wtroby, ktrej wan cech jest oczyszczanie. w bardzo nieznaczny objaw moe by dla lekarza medycyny chiskiej bardzo przydatny do diagnozy. Lista podobnych przykadw jest interesujca i niezwykle duga. wiadczy to o licznych moliwociach diagnozowania. S np. ludzie majcy cakowicie suche oczy, ktre w ogle nie zawi. W takich przypadkach okulici zalecaj krople, natomiast lekarz medycyny chiskiej przepisze im leki na wtrob. ywio drewna wie si z kolorem zielonym i niebieskim. S ludzie lubicy nosi te kolory albo przebywa miejscach z du iloci zieleni co suy moe jako wskazwka diagnostyczna. ywio ognia serce i jelito cienkie Mwic o sercu naley wiedzie, co jest jego zewntrznym obrazem, co ono kontroluje. Jego wyrazem jest twarz. Chiczycy mwi te: serce jest siedzib umysu 21. Umys nazywaj shen. Patrzc na twarz czowieka widzimy waciwoci jego umysu, ktre nazywaj si shen czi. Spogldajc na twarz dostrzegamy moc umysu. Gdy twarz jest poyskliwa, a oczy spogldaj przenikliwie, oznacza to silny umys. Twarz symetryczna znamionuje umys zrwnowaony. Tak wic patrzc w twarz widzi si rwnoczenie serce. Mona nawet wrysowa serce w twarz: dzielc j pionowo na p otrzymujemy obraz przegrody serca, a na wysokoci policzkw pod oczami widzimy zastawki... Serce wie si te ze miechem i radoci. Chiczycy mwi: Nadmiar radoci i nadmiar miechu mog by niebezpieczne dla serca. Jak naley to rozumie? Co by byo, gdybymy wicej nie mieli moliwoci cieszenia si i miania? Aby to wyjani, musimy koniecznie przeprowadzi rozrnienie midzy dwoma rodzajami radoci. Rado wzgldna, uzaleniona od sytuacji, nastrojw, samopoczucia itp. uwarunkowana i przemijajca jest inna ni rado ostateczna, absolutna a wic trwaa i nieuwarunkowana. Relatywna, uwarunkowana rado zalena od zmiennych warunkw nie zawsze jest zbyt zdrowa (np. stajemy si szczliwi po wypiciu filianki kawy, al bo po pjciu do kina). atwo moe si ona przerodzi w al lub cierpienie, np. wywoane brakiem tych przyjemnoci lub wiadomoci ich rychego skoczenia si. Natomiast ci, ktrzy osignli bardzo wysoki stopie rozwoju wiadomoci, posiadaj rado nieuwarunkowan, niezalen od zmian i przemijania. Cay czas s szczliwi, poniewa jest to przejaw ich prawdziwej natury, ktrej s w peni wiadomi. Ludzie tacy s szczliwi, gdy wieci soce i gdy pada deszcz, szczliwi gdy jedz ciastko i gdy go nie jedz... Maj niezakcony, spokojny umys, w ktrym wszystko przejawia si w swej peni i bogactwie. O takiej wanie radoci mwi wschodnie filozofie: buddyzm, taoizm, joga. Podsumowujc: diagnozujc serce przeprowadzamy rwnie rozpoznanie umysu. ywio ziemi odek i ledziona Do ruchu ziemi zalicza si dwa narzdy: odek i ledzion 22. S one niezwykle wane, kluczowe dla zdrowia poniewa stanowi miejsce, gdzie jedzenie przemienia si w substancj ciaa oraz w energi. Dlatego odek i ledziona maj niezwykle silny wpyw na cay organizm i na poziom jego energii. To wanie chiska medycyna nazywa rodkowym ogrzewaczem. odek ma za zadanie wyciganie, ekstrahowanie czi, czyli energii z poywienia. Natomiast ledziona z teje energii ma produkowa substancj 23
21 W kulturach orientalnych, a wic rwnie i chiskiej, umys rozumiany jest szerzej ni w tradycji europejskiej. Obejmuje on nie tylko racjonalny intelekt, rozum, ale take podwiadomo, emocje i uczucia, intuicj itp., czyli wanie to, co my zaliczamy do serca. 22 Chiczycy pod pojciem ledziony uwzgldniaj dwa fizyczne narzdy: ledzion i trzustk. 23 Termin substancja ma w medycynie chiskiej nieco inne znaczenie - nie mwi si o przemianie materii, lecz materii w energi, a tej dalej w substnacj. I tak na przykad ledziona odpowiedzialna jest za jako krwi i innych pynw ustrojowych, nerki (szczeglnie lewa) zwizane s z komi, zbami, szpikiem i mzgiem, wtroba kontroluje cigna i minie, itd. Proces tworzenia substancji zachodzi w caym obiegu odywczym, jednake gwn rol odgrywaj ywioy ziemi i wody. Pierwszy ruch umoliwia przemian materii poywienia na

119

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

ciaa. Jest to wic podstawa energii naszego organizmu. W dawnych Chinach istniaa nawet szkoa medycyny skupiona gwnie na odku i ledzionie. Spogldajc na pi ruchw zauway mona pewien istotny fakt. Po pierwsze, ziemia wspiera wszystkie pozostae, harmonizujc je. Po drugie, ziemia jest niezwykle mocna w okresach przejciowych pomidzy czterema porami roku. Tak wic wzmocnienie energii odka i ledziony decyduje o naszym zdrowiu. Warto tu poda jedno wskazanie: poza bardzo nielicznymi przypadkami nie naley pi bardzo zimnych napojw (np. z lodem) ani je lodw. Jest to podstawowe zalecenie w tradycyjnej medycynie chiskiej. Dy naley do utrzymania ciepego odka, nawet gdy otrzymuje on zimne poywienie. Posiki winny koczy si gorcym napojem. Po przyjciu zimnych pynw, odek nie moe prawidowo pobiera energii z jedzenia. Popularny pogld o hartujcym organizm dziaaniu zimnych napojw i pokarmw jest bdny! Mona wyrni grup pacjentw bardzo trudnych do leczenia. S to ci wegetarianie, ktrzy stosuj jarsk diet bez wystarczajcej wiedzy. Niektrzy ludzie sdz, e wystarczy nie je misa, aby by zdrowym. Rzecz jednak polega na czym zupenie innym, abstrahujc od jedzenia misa co jest spraw osobistego wyboru. Na Zachodzie, podobnie i w Polsce, czsto mona zaobserwowa, e wegetarianie yj o chlebie i serze, jedz surowe saatki, a zbyt mao spoywaj potraw gotowanych. Przyczyn tego naley szuka czciowo w lenistwie, a w duym stopniu take w niedostatku waciwej wiedzy dietetycznej 24. Ale to dopiero pocztek problemu. Kontynuowanie takiej diety rwnie w rodku zimy, szczeglnie przy znacznych ujemnych temperaturach, powoduje silne wychodzenie organizmu. Wegetarianie czsto czuj si wtedy przemarznici i atwo przezibiaj si. Dzieje si tak dlatego, e takie jedzenie ma energi ochadzajc (dobr w krajach o gorcym klimacie, ale szkodliw w chodnych), a wic i ciao nie moe by zrwnowaone energetycznie. Ludzie ci nie mog zrozumie, dlaczego ssiad codziennie je ros woowy i nie ma grypy, a oni, jedzc zdrowe jarzyny i owoce (zazwyczaj tropikalne), maj gryp cztery razy do roku. Tymczasem odpowied jest prosta: dzieje si tak, poniewa nie rozumiej oni istoty ludzkiego ycia. Podstawowa rnica midzy czowiekiem a zwierztami to umiejtno gotowania. Gotowanie wie si z ogniem, a ogie to umys, czyli shen, co oznacza wzmacnianie nerek, oznacza interesowanie si yciem, interesowanie si mioci. Rwnie wane jest utrzymanie odka w cieple, bo tylko wtedy dobrze trawi. Powysze uwagi nie s krytyk wegetarianizmu. Chodzi jedynie o to, by wegetarianie chronili odek i ledzion. Musz wic gotowa jedzenie i stosowa odpowiednie przyprawy. Ma to szczeglne znaczenie w przypadku, gdy klimat kraju w ktrym yj jest chodny. Naprawd, w czasie ostrej zimy nie ma nic lepszego nad dobry ros woowy 25. Wegetarianie powinni zim gotowa potrawy duej, szczeglnie ze zb i warzyw (przewaa winny wtedy produkty o naturze wen i zawierajce duo czi) oraz stosowa rozgrzewajce przyprawy i pi gorce, rozgrzewajce napoje. To o wiele zdrowsze ni sok pomaraczowy czy saatka z pomidorw, nawet jeli jest ona z serem biodynamicznym. Wegetarianie nie stosujcy si do powyszych zalece mog atwo zapa biodynamiczn gryp. energi, rwnoczenie zapocztkowujc w oparciu o t energi tworzenie substancji - pynw ustrojowych, ktre umoliwiaj dalsz rozbudow organizmu. Drugi z wymienionych ruchw, wykorzystujc pyny ustrojowe oraz energi uzyskan z poywienia i powietrza, nadaje im wyszy stopie organizacji ju jako substancja ciaa. 24 Wspczenie panuje w naszej cywilizacji przesadny kult witamin. Wikszo ludzi daa sobie wmwi, e surowe jarzyny i owoce s zdrowsze od gotowanych. Tymczasem jest to pprawda, atwa do wyjanienia rwnie na gruncie medycyny zachodniej: tylko ludzie misoerni maj due zapotrzebowanie na witaminy oksydoredukcyjne (C i B), natomiast wegetarianie potrzebuj ich w minimalnej iloci. Poniewa jednak dieta misna przewaa, zapanowa stereotyp goszcy konieczno spoywania wysokowitaminowego poywienia. 25 Chodzi tu o odpowiedni sposb gotowania zgodny z nastpstwem ywiow. Przepis na tak zup podany jest w rozdziale: Wybrane potrawy sporzdzane wg reguy piciu przemian.

120

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

ledziona i odek kontroluj przede wszystkim to, co nazywamy mas mini (nie chodzi tu o ich moc, lecz fizyczn mas), i ich jako. Dlatego wanie ludzie majcy problemy z odkiem lub ledzion maj rwnoczenie problemy z nadwag lub trac wag. Oprcz tego ledziona i odek kontroluj tkank podskrn. Wiele kobiet ma zapalenie tkanki podskrnej odpowiada za to gwnie ledziona. Jeli w przypadku wtroby gwnymi emocjami byy agresja i gniew, a w odniesieniu do serca rado i miech, to zwizan z ruchem ziemi gwn cech psychiczn jest jako mylenia oraz w szczeglnoci zamartwianie si chwil obecn. Jak wiadomo, kada emocja moe poruszy energi wewntrz ciaa. Gdy kto jest zbyt zagniewany, energia porusza si w gr ku gowie to waciwo ruchu drewna, zwizana z wtrob; gdy mieje si bez powodu, wtedy energia rozprasza si z serca i traci on siy fizyczne spala si jak ogie. Jak mwi Chiczycy, gdy myli si zbyt wiele, wyczerpuje to krew, ale przede wszystkim blokuje energi. Osiga si taki moment, e zbyt wiele myli kbi si w gowie; nie mona poza nie wyj, w ostatecznoci potrafi to da nawet objawy charakterystyczne dla udaru mzgu. Tak wic s ludzie cierpicy na nadwag lub niedowag albo cierpicy na obsesyjne mylenie: w kko i w kko o tym samym. Wszystko to jest przejawem zaburzenia w ledzionie lub odku albo moe oddziaywa wtrnie na te wane narzdy. Tak daje o sobie zna zewntrznie ruch ziemi, ktrego najwaniejsz funkcj jest produkowanie substancji i energii w ciele. ywio metalu puca i jelito grube Puca 26 i jelito grube kontroluj t sam cz ciaa skr. Medycyna chiska traktuje skr jak trzecie puco. Te trzy narzdy oddziauj na siebie. Jedn z czynnoci puc jest rozprowadzanie pynw w ciele. Poparzona skra naraa organizm na nag utrat pynw (wraz z zawartymi w nich elektrolitami, biakami itp.). Powstae w ten sposb zaburzenie moe prowadzi do mierci z powodu odwodnienia i wstrzsu. Na odmian wiele chorb skrnych jest spowodowanych nieprawidow czynnoci puc i jelita grubego. Na przykad nieregularne i niepene wyprnienia stanowi jedno z uwarunkowa trdziku. W tej sytuacji skra wspomaga niewydolne jelito grube substancje toksyczne dranic skr powoduj przetuszczenie, nieprzyjemny zapach, zmiany ropne, owrzodzenia. Skr take okrela si niekiedy jako dodatkow nerk, gdy przez ni ciao wydala to, czego z jakich przyczyn nie moe wydali z kaem albo usun z moczem. Innym przykadem jest astma oskrzelowa powstaa w wyniku leczenia rodkami zewntrznymi wysypki skrnej w okolicy klatki piersiowej. Powszechnie wiadomo, e skra oddycha porami i ma rwnie rol termoregulacyjn. Specyficznie chisk jest natomiast koncepcja energii ochronnej wei czi, wytwarzanej gwnie przez puca i przepywajcej po caej zewntrznej powierzchni skry (ktra te stanowi najgrubszy, materialny aspekt tej energii). Gdy puca s zbyt sabe, a wic take ich energia jest saba, to wtedy skra nie ma wystarczajcej mocy ochronnej i bardzo atwo zachorowa np. na gryp. Zostao to naleycie zrozumiane w Niemczech przez ksidza Kneippa, ktry zauway bezporedni zwizek pomidzy zahartowaniem ciaa a wzrostem odpornoci organizmu. Dlatego zaleca codziennie zimny prysznic, jako znakomit profilaktyk. Podobnie zaleca medycyna chiska: traktujc sw skr w sposb ostry zimn, wie wod wzmocni si waciwoci energetyczne puc, a to porednio wzmocni energi ochronn. Oczywicie naley traktowa to jako profilaktyk, a nie stosowa dopiero wtedy, gdy rozwinie si ju zapalenie puc i gorczka wzronie do czterdziestu stopni! To, e wedug tradycji medycyny chiskiej skra zwizana jest z pucami, znaczy rwnie, i na jej podstawie mona diagnozowa puca. Na przykad, jeli kto ma bardzo blad twarz oznacza to, e ma sabe puca i rwnoczenie wskazuje na zwikszon moliwo zachorowania np. na gryp. Wszystko jest wzajemnie powizane. Puca s rwnie zwizane z nosem i nozdrzami. Dobry, mocny nos oznacza moliwo waciwego oddychania i pobierania, wycigania z powietrza bardzo duej
26

Termin puca obejmuje cay ukad oddechowy.

121

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

iloci energii. Przegldajc wyniki bada antropologicznych dotyczcych starych kultur oraz spoecznoci tradycyjnych, mona wyranie dostrzec, e ich przedstawiciele maj wydatne nosy - wiadczy to o silnie zaznaczonym ywiole metalu. Zachodnia cywilizacja jest pod tym wzgldem coraz bardziej zdegenerowana. Nos staje si wski, co oznacza, e moemy w coraz mniejszym stopniu pobiera z powietrza energi yciow. Nie jest to dobry znak, tym bardziej, e skaone, zatrute pyami i chemikaliami powietrze robi si coraz bardziej martwe, majc coraz mniej energii yciowej. Organizm odnawia (uzupenia) energi na dwa sposoby. Jednym z nich jest wanie wzmiankowane wychwytywanie jej z powietrza. Drugi sposb uzyskiwanie energii z poywienia zwizany jest z ruchem ziemi (odek). Pobieranie energii z powietrza poprzez oddychanie jest rwnie wane jak jedzenie. Dlatego skaenie rodowiska, w znacznym stopniu zwizane z zanieczyszczeniem atmosfery, stanowi powane zagroenie nie tylko w aspekcie fizycznym, znanym nam z nauki zachodniej, ale rwnie i na poziomie energetycznym. W przypadku takiego skaenia, jakie wystpuje np. w Krakowie, trudno jest znale wystarczajco mocne antidota, jedynym skutecznym rozwizaniem wydaje si by... ucieczka. ywio wody nerki i pcherz moczowy Przemianie wody odpowiadaj nerki i pcherz moczowy. Jest to bardzo wany yciowo ywio i dlatego zostanie omwiony nieco szerzej. Ruch wody, wyraajcy si w nerkach, jest zwizany z podstawow energi i z substancj ciaa. Chodzi tu o energi i substancj, otrzymywane od rodzicw. Tak wic nerki s odzwierciedleniem si yciowych ojca i matki w chwili poczcia. Nerki maj dwie waciwoci. Wedug systemu zachodniego rola nerek to filtrowanie krwi i wytwarzanie moczu (znaczcy jest take udzia nerek, a dokadniej nadnerczy, w procesach wydzielania wewntrznego). Natomiast medycyna chiska skupia si gwnie na dwch odrbnych zadaniach obu nerek. Prawa nerka nazywana maym ogniem ycia ma za zadanie utrzymywa odpowiedni temperatur ciaa, zachowywa w cieple ledzion i odek oraz oddziaywa na nasze libido. Jej funkcj jest rwnie wytwarzanie energii ochronnej, a take poruszanie wszystkich pynw wewntrznych. Ta nerka ognia ulega zawsze osabianiu, gdy spoywamy nadmierne iloci zimnego pokarmu. Jest bezporednio odpowiedzialna za si yciow. W tradycji chiskiej uwaa si, e zdrowy czowiek moe y sto dwadziecia lat (taki wiek osiga np. wielu mieszkacw Hunzy w Karakorum). Jest to moliwe dziki energii ognia i dlatego Chiczycy nigdy nie mow o nadmiarze ognia w nerce 27. Tak wic np. niemoc pciowa lub rnego rodzaju biegunki s wskazwkami saboci tej nerki. Cay system moczowo-pciowy zaleny jest od siy nerek. Lewa nerka zwizana jest z substancj ciaa. Odpowiada ona za budow i jako koci, szpiku, mzgu, wosw, zbw, brwi. Ma to wielk warto diagnostyczn. U pacjenta z zaburzeniami formowania koca, chiski lekarz natychmiast leczy nerk. Za kopoty z zbami rwnie odpowiada lewa nerka. Choroby takie jak zwapnienie albo zwyrodnienie staww (artroza) s take spowodowane energetyczn niewydolnoci nerki odpowiadajcej za substancj organizmu. W takim przypadku niewiele da lokalne leczenie objawowe naley usun rzeczywist przyczyn choroby, czyli wzmocni lew nerk, dziki czemu zostanie wzmocniony system kostny. Obie nerki maj wpyw na uszy (uszy swym wygldem przypominaj nerki, mona na ich podstawie diagnozowa). Starszym ludziom, ktrzy czsto maj kopoty ze suchem zaleca si teraz stosowanie aparatu suchowego. Jest to znowu leczenie objawowe, nie sigajce do korzeni choroby, gdy tymczasem gwna przyczyna osabienia suchu tkwi w utracie energii przez nerki. Podobnie jest w przypadku cigego dzwonienia w uszach,

27

Jest to jedyny z narzdw, w ktrym nadmiar jang lub jin (jak wielki by nie by) nie powoduje negatywnych skutkw zaliczanych do szerokiej kategorii chorb z nadmiaru. Moliwy jest tu tylko niedobr, natomiast we wszystkich pozostaych narzdach moe wystpowa nadmiar lub niedobr.

122

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

wiadczcego o problemach z nerkami, a konkretnie o osabieniu nerki lewej, substancjalnej. Okrela si to mianem niedoboru jakoci jin nerek. Brwi s odbiciem stanu energetycznego nerek. Mocne brwi wiadcz wic o mocnej energii nerek. Jak wida, jest bardzo wiele moliwoci diagnozowania na podstawie obserwacji cech i oznak zewntrznych. Medycyna chiska zajmuje si nie tylko aspektem fizycznym organizmu. Niezwykle wany jest umys, ktry oddziauje na wszystkie narzdy, ale rwnie kondycja ciaa odbija si na waciwociach umysu. Wiele wic mona powiedzie na podstawie obserwacji stanu umysu pacjenta. Nerki wie si z si woli. Ludzie o mocnych nerkach maj siln wol i ch do podejmowania licznych dziaa. Tote brak woli i niech do robienia czegokolwiek s spowodowane saboci energii nerek. Jest to znak ostrzegawczy, e za kilka lat moe si pojawi proces chorobowy fizycznie dotykajcy nerek. Gwn destrukcyjn emocj zwizan z nerkami jest strach. Ludzie o mocnych nerkach s nieustraszeni, natomiast jeli kto cay czas obawia si czego, mona by pewien, e ma nerki nie w porzdku. Uwzgldniajc powysze dane mona wycign istotne, interesujce wnioski. Emocje i narzdy s nierozdzielnie zwizane. Na przykad wychowywanie dziecka w strachu ycie w lku oddziauje wprost na nerki. Oznacza to, e by moe za pi, dziesi lat zacznie mie ono problemy z nerkami. Prawdopodobnie pierwszym objawem bdzie moczenie nocne. Inny przykad: pozwalajc je dziecku nadmiern ilo cukru czy sodyczy osabia si jego zby. Jednake zby s tylko problemem miejscowym, w rzeczywistoci groniejsze jest pojawienie si kopotw z nerkami. Jako dalszy rezultat wywoa to nasilajce si obawy, stany lkowe. Zawsze naley uwzgldnia fakt nierozdzielnoci umysu i ciaa, wzajemnego ich wspoddziaywania. Jest to o wiele istotniejsze ni potocznie si sdzi. Jak wic mona pomc pacjentowi? W zachodniej medycynie panuje specjalizacja. Sprawami dotyczcymi umysu zajmuj si psycholodzy. Niestety jeszcze w dalszym cigu zachodni lekarze widz czowieka przez pryzmat wasnej specjalnoci, rozdzielaj ciao i umys traktujc je jakby byy niezalene od siebie. Na dodatek nie uwzgldnia si wielu innych aspektw jak np. energii niezwykle wanych dla zachowania zdrowia i ycia w harmonii ze wiatem oraz pozostaymi istotami. Psychologia, zajmujc si gwnie zakcajcymi emocjami, uczuciami, nie zwraca uwagi na energetyczne stany narzdw i caego organizmu. Takie podejcie mona porwna do czerpania wody z odzi, w ktrej zapomniano wczeniej zatka dziur. Najlepszym rodzajem leczenia, jaki mona by zaleci z punktu widzenia medycyny chiskiej, jest podejcie caociowe, wielostronne. Z jednej strony naley wzmacnia nerki, a z drugiej strony wykonywa zalecenia natury psychologicznej, np. uprawia medytacj, uspokaja umys. Podchodzc do problemu w ten sposb, uzyska mona szybkie i skuteczne rezultaty. Nic natomiast nie przemawia za leczeniem jednostronnym. Istota ludzka jest jak mwi Chiczycy wyrazem Niebios i Ziemi. Jestemy jak maa antena spacerujca po Ziemi, lecz odbierajca niebywa ilo impulsw z caego wszechwiata. Nasze ciao, sposb ekspresji, zachowanie, s odbiciem obydwu aspektw: niebiaskiego i ziemskiego. Jak wic wida, diagnoza moe by przeprowadzana wielostronnie i bardzo gboko; dotyczy to te sposobw leczenia oraz profilaktyki. Najwaniejszym, ale zarazem najtrudniejszym sposobem diagnozowania jest badanie ttna. Zawsze powinna by sprawdzana i uzupeniana innym systemem diagnostycznym; zazwyczaj jest to analiza wygldu jzyka. Oprcz tego informacje o stanie zdrowia pacjenta uzyska mona poprzez umiejtne wypytywanie, analiz rysw twarzy, obserwacj skry, paznokci, wosw, zachowania si, sposobu mwienia, siedzenia, poruszania, itd. Uwzgldnia trzeba zawsze por roku, dnia, wiek pacjenta, klimat itp. Im wicej danych lekarz potrafi wykorzysta, tym diagnoza jest gbsza i pewniejsza.

123

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Emocje Jak mwilimy, Chiczycy wyrniaj pi podstawowych emocji (przypisanych piciu ruchom), mogcych dziaa destrukcyjnie na zdrowie. Ich przeciwiestwa emocjonalne stanowi dopenienie, umoliwiajce utrzymanie rwnowagi psychofizycznej s wic oznak dobrego zdrowia, tak jak emocje negatywne s sygnaem choroby. Czowiek w tradycyjnej medycynie chiskiej zawsze jest traktowany caociowo sfera psychiczna i duchowa s tak samo wane, jak i ciao. Choroba przejawiajca si objawowo na poziomie ciaa prawie zawsze ma wpyw na stan emocjonalny, umysowy itp. I odwrotnie zaburzony stan umysu przejawiajcy si np. poprzez emocje, zachowania itp. zwykle jest pierwszym sygnaem choroby stopniowo wkraczajcej w ciao fizyczne. Moe j nawet wywoa. Poprzez waciwe rozpoznanie i odpowiednie zareagowanie na takie znaki mona nie dopuci do rozwinicia albo rozprzestrzenienia si choroby w organizmie. Rwnie usunicie przyczyn dolegliwoci fizycznych ma zdumiewajco istotny wpyw na samopoczucie pacjenta wszak rwnowaga ywiow dotyczy w jednakowym stopniu ciaa, jak i stanu umysu. Gniew i cierpliwo ruch drewna. Nadmiar gniewu porusza energi czi w gr. Zo i nienawi to charakterystyczne objawy charakteru wtrobowego. Agresywno natomiast wie si z gorcym woreczkiem ciowym. Do destrukcyjnych przey majcych zwizek z przemian drewna zalicza si te nadmierne rozpamitywanie przeszoci. Antidotum na gniew i agresj jest cierpliwo i tolerancja. Infantylny miech i rado ruch ognia. miech histeryczny, nadmierny 28 rozprasza energi serca. Emocjonalne zaburzenie zwizane z przemian ognia moe si te przejawia w formie zachowa infantylnych. Natomiast brak radoci i miechu na co dzie wiadczy o wygasaniu wewntrznego ognia, a ogie to ycie. Ludzie dugowieczni zawsze przejawiaj pozytywne zainteresowanie swym otoczeniem, nauk, rozwojem. Rozkojarzenie, obsesja i uwano ruch ziemi. Rozkojarzenie i brak uwanoci zazwyczaj wi si z nadmiernym myleniem typu obsesyjnego, jak film mylowy wywietlany w kko. Nadmierne mylenie wie si z zaburzeniami odka i ledziony, a zamartwianie si zwizane z teraniejszoci to wynik choroby dotykajcej ledziony. Nierwnowag tych narzdw wida te na poziomie emocjonalnym jako potrzeb wzbudzania wspczucia i litoci. Przeciwwag powyszych emocji jest poczucie harmonii, umiejtno koncentracji i bardzo czysta, gboka uwano 29. Smutek i altruizm ruch metalu. al, obawy i nadmierne mylenie dotyczce przyszoci czsto mog w jaki sposb wiza si z poczuciem ograniczenia (przestrzeni fizycznej lub duchowej, moliwoci dziaania itd.). Powoduje to poruszanie energii czi ku doowi i rozpraszanie jej. Dlatego gdy jestemy smutni, odczuwamy nasze ciao jako cikie, pojawia si uczucie przytoczenia, mamy tendencj do rozpaczania i ualania si nad sob, nad swymi problemami. Smutek dotyka puc, to jeden z objaww ludzi chorych na grulic. Antidotum na smutek to otwarto umysu, altruizm i wspczucie ukierunkowane na wszystkie istoty oraz uwiadamianie sobie moliwoci dziaania i doznania otwartej przestrzeni (fizycznej i duchowej). Strach i nieustraszono ruch wody. Strach porusza energi w d. Oznacza to, e np. w chwili bardzo silnego strachu mona odda mocz w sposb niekontrolowany. Przeciwiestwem lku jest silna wola i nieustraszono ale nie chodzi tu o cakowity brak lku, gdy to jest odstpstwem od stanu rwnowagi, lecz o odwag wewntrzn. Natomiast na podjcie decyzji wpywa te pcherzyk ciowy (drewno), tote odwaga poczona z rzeczywistym dziaaniem zaley od nerek i pcherzyka. Jak wic wida, emocje mog powodowa choroby oraz sygnalizowa je zanim jeszcze dany narzd jest fizycznie zaatakowany lub uszkodzony przez chorob. Dlatego s

28 Nadmierny w sensie: sztuczny, wymuszony, niepohamowany, bez powodu. Prawdziwego, czyli naturalnego i spontanicznego miechu nigdy nie jest za duo. 29 Uwano to dogbne i prawdziwe przeywanie kadego doznania, jednake bez uzaleniania si od emocji z tym zwizanych. Dziki temu ycie jest peniejsze, a zarazem pozbawione hutawki emocjonalnej.

124

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

przydatne do stawiania diagnozy. Nie naley ich bagatelizowa, gdy w sposb istotny mog oddziaywa na ciao. W medycynie chiskiej silnie podkrela si wpyw emocji na zdrowie oraz ich zwizek z jedzeniem. Na przykad osoba o zrwnowaonym organizmie, nawet jeli odywiaaby si niewaciwie ale miaa zrwnowaony umys, pki nie bdzie przeywaa zakcajcych emocji, poty taki tryb ycia nie wpynie destrukcyjnie na zdrowie. I odwrotnie kto odywiajcy si w sposb najbardziej poprawny, uwzgldniajcy wszystkie reguy nastpstwa i wspoddziaywania piciu przemian, jin i jang itd., ale owadnity silnymi emocjami, atwo moe popa w chorob. Rwnie destruktywne moe by cige mylenie o waciwym odywianiu si, obawy w przypadku koniecznoci zjedzenia czego, co uwaamy za niezbyt wskazane (np. u kogo w gocinie) i wyobraanie sobie jak to nam zaszkodzi albo sztywne, wrcz obsesyjne podporzdkowywanie swego ycia przyjtej diecie. Medycyna chiska nie zaleca wiziennego rygoru. O wiele waniejsza jest zdrowa wyobrania i inteligencja oraz elastyczne i spontaniczne podejcie do wszystkiego. Wszak celem tak pojtej medycyny jest uczynienie ycia peniejszym i pikniejszym oraz ycie w sposb bardziej wiadomy. Ruch fizyczny Czowiek musi si rusza, by mg y. Chorzy ludzie, lecy w szpitalach, bez wzgldu na to jak dobrze i zdrowo s odywiani, zaczynaj traci na wadze i sabn. Na tym przykadzie wida, jak wan rot odgrywa ruch. Pobudza krenie krwi i energii yciowej. Osoba nieporuszajca si jest jak ywio wody w zastoju. Energia ulega zablokowaniu i nie dociera do wszystkich narzdw. ywio wody odpowiada zimie, a zima to mier. Aktywny ruch pobudza ciao. Jest waciwoci ywiow ognia i drewna. Oznacza wzmoone krenie krwi odywiajcej ciao i waciwy przepyw czi docierajcej wszystkimi kanaami akupunkturowymi do kadego miejsca w organizmie. Chiska medycyna zawiera bardzo wany dzia wiczenia fizyczne. Wyrnia si dwa nurty wicze: wei kung zewntrzne, w ktrych najistotniejszy jest ruch ciaa w przestrzeni. S one dynamiczne, wymagaj duej siy i sprawnoci oglnej a rwnoczenie rozwijaj te cechy. Bardziej wskazane s dla ludzi modych i yjcych w chodnym klimacie. nei kung wewntrzne, ktrych istot jest ruch energii wewntrznej czi. Polegaj na opanowaniu umiejtnoci poruszania wasnej energii yciowej dziki skupieniu umysu i uwanemu, harmonijnemu oddychaniu. Przepywajca energia yciowa porusza minie i wyzwala pynny ruch, oparty na waciwym danej osobie przyrodzonym rytmie. Zalecane s dla osb starszych i sabszych. Skutkiem wicze obu nurtw kung jest sprawno i zdrowie (profilaktyka). Istniej te wiczenia specjalne, dziaajce wybirczo na okrelone narzdy wewntrzne (leczenie). Niektre z nich polegaj na rozciganiu lub masowaniu wybranych meridianw, poprzez odpowiedni prac i napicie mini. Inne wykorzystuj krtkotrway ucisk albo masa punktw akupunkturowych, przez co kieruj energi do waciwego narzdu. Cech charakterystyczn chiskiej gimnastyki jest harmonia ruchw. wiczcy stara si np. naladowa pynne poruszenia zwierzt, zjawiska przyrody co ma nie tylko fizyczne ale rwnie psychiczne i symboliczne znaczenie. Najbardziej znanym systemem gimnastyki zdrowotnej jest tai czi czuan. Opiera si na koncepcjach piciu przemian oraz jin i jang. Zawiera wielkie bogactwo wicze, wszystkie jednak sprowadzaj si do kilku zasad: waciwej postawy ciaa, koncentracji na poprawnym oddychaniu, zharmonizowanych z nim ruchw wynikajcych z naturalnego przepywu energii yciowej. Niezwykle istotnym jest utrzymywanie jzyka w cigym kontakcie z podniebieniem (przez co tworzy si zamknity obieg energii midzy wanymi meridianami biegncymi przez jzyk i podniebienie); dodatkowe warunki to proste plecy i zamknite usta. Tai czi czuan, mimo e powsta jako system walki obronnej, zosta w caoci zaadaptowany przez medycyn chisk, jako niezwykle przydatny w profilaktyce i leczeniu wielu schorze. Do dzi jest powszechnie stosowany przez miliony Chiczykw oraz cieszy si wzrastajc popularnoci na caym wiecie.

125

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

SZTUKA GOTOWANIA Regulowanie poziomu jin i jang Kuchnia chiska, podobnie jak inne sztuki w cywilizacji chiskiej, opiera si na koncepcjach piciu przemian oraz jin i jang. Chiczycy odwiedzajc inne kraje interesuj si kuchni, gdy na podstawie jej wygldu oraz tradycji kulinarnej potrafi wiele powiedzie na temat korzystajcych z niej wacicieli. W domach tradycyjnych spoeczestw najwiksza izba to zawsze kuchnia pomieszczenie pene ycia. Jest tam ywy ogie - oznaka ycia - wzmacniajcy ogie nerek, czyli ich energi yciow. Gotowanie jest prawdziw sztuk (dawniej tak uwaano rwnie i w Europie), a o jej randze wiadczya pozycja kucharza na dworze cesarzy chiskich. By jedn z najwaniejszych osb w pastwie, gdy od jego umiejtnoci, zdrowia i dobrej kondycji zaleao zdrowie cesarza, a wic i pomylno pastwa. Chiczycy podkrelaj nie tylko znaczenie kwalifikacji kulinarnych, ale take rwnowagi duchowej kucharza. Nie bez znaczenia jest jako jego wasnej energii czi, gdy w jakim stopniu udziela si przygotowywanym przez niego potrawom. Warto chwil zastanowi si nad takim podejciem. Sami moemy atwo znale liczne przykady z wasnego otoczenia, potwierdzajce suszno powyszych twierdze. Czemu przypisa tak wysok pozycj spoeczn kucharza? Po pierwsze musi by rwnoczenie zielarzem. Po drugie, winien doskonale opanowa diagnozowanie. Nieraz wystarczy, e spojrzy na twarz czowieka i od razu wie, czego mu potrzeba. Pozycj sw zawdzicza rwnie podtrzymywaniu ognia, przemieniajcego energi, a wiec oddziaujcego na waciwoci i moc poywienia. Do takich przemian ogie jest wrcz niezbdny (np. przez gotowanie, duszenie lub smaenie mona przemieni natur jarzyny liang w wen). Jeli dziecko jest stale wychadzane przez niewaciwe odywianie (sodycze, lody, owoce cytrusowe szczeglnie w zimie, brak lub niewiele gotowanych pokarmw) to ma chorob zimna, przejawiajc si podatnoci na przezibienia, blad twarz, zmczeniem. Jedzc gruszki, ktre z punktu widzenia medycyny chiskiej maj ochadzajc energi, pogbiamy jeszcze objawy choroby. Majc przy tym rozwolnienie (zazwyczaj bdce jednym z symptomw chorb zimna) moemy dosta silniejszej biegunki. Aby tego unikn, naley przede wszystkim gotowa owoce i jarzyny w omawianym przypadku s to gruszki. Gotowanie oznacza, e dodano im ognia, czyli zwikszono energi. Jeli przecigniemy proces gotowania, to owoce zaczn traci soki, co nazywane jest jangizowaniem poywienie nabiera coraz wicej waciwoci jang. Od tego momentu staje si bardziej rozgrzewajce. Jeli dodamy do niego np. jeszcze troszk imbiru i cynamonu, wtedy wychadzajc gruszk przemienimy w peni w poywienie o waciwociach rozgrzewajcych. Na tym wanie polega obrbka ogniem, zmieniajca waciwoci energetyczne. Tak przygotowana gruszka podana dziecku cierpicemu na chorob zimna, bdzie prawdziwym lekarstwem. Surowa wychodziaby je jeszcze bardziej, a gotowana mu pomoe. Tego typu metody stosuje si w przypadku ludzi majcych tzw. zimn konstytucj. Jangizowanie, czyli przemiana poywienia w bardziej rozgrzewajce ni wynika to z jego natury, polega przede wszystkim na wykorzystaniu mocy ognia. Mona wic dugo gotowa, gotowa we wasnych sosach, gotowa bez wody, gotowa pod cinieniem, mona smay, pray. Oprcz tego mona stosowa odpowiednie kombinacje zi i przypraw o cechach rozgrzewajcych przez co zwiksza si energi caego pokarmu. Warto wic wiadomie zmienia waciwoci jedzenia. Poprzez rne sposoby obrbki kulinarnej produktu rozszerzamy lub regulujemy jego waciwoci odywcze i lecznicze. Gotowanie jest gwnym rodkiem stosowanym w kuchni chiskiej do zrwnowaenia oraz przemiany jedzenia i dostosowania go do indywidualnych potrzeb konsumenta. Z drugiej strony jedzenie moe by zbyt gorce. Oczywicie nie chodzi o temperatur, lecz rodzaj energii. Gwny problem stanowi tutaj miso. Wspczesna kuchnia zachodnia zazwyczaj popenia istotne bdy. Miso bdce ze swej natury ciepe (wen), podlega obrbce ogniem poprzez smaenie czy duszenie; dodawane s ostre rozgrzewajce przyprawy (np. pieprz) oraz sl wysuszajca organizm. Takie danie staje si niezwykle rozgrzewajce, jest to jakby skondensowane jang. W rezultacie po

126

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

jedzeniu odczuwa si wyran potrzeb spoycia czego sodkiego, co po pi erwsze zharmonizuje, a po drugie ze wzgldu na zawarto biaego cukru jest silnie ochadzajce han. Poniewa miso ma tendencj do zalegania w odku i jelitach, czst potrzeb staje si ch wypicia alkoholu majcego waciwo poruszania zastojw. Jednake alkohol ma gorc natur, przez co dodatkowo rozgrzewa organizm. W tradycyjnej kuchni chiskiej stosuje si rwnie miso, ale po pierwsze w niewielkich ilociach (rzdu 10%), a po drugie niezwykle wany jest sposb jego przyrzdzenia. Stosuje si to co mona by nazwa jinizacj, albo przesuniciem natury misa z poziomu zwierzcego do rolinnego. Polega to na gotowaniu go z du iloci grzybw i owocw. Grzyby zawieraj biaka o naturze ochadzajcej liang, rwnowace tym samym biako zwierzce typu wen. Taka kombinacja oywia ciao, a nie powoduje zachwiania rwnowagi energetycznej. Gwne zalecenie wic brzmi: jeli jemy miso, to nie spoywajmy go zbyt wiele 30 i czmy je z grzybami. Razem z nim jedzmy wiele gotowanych warzyw i minimaln ilo soli. Warto zmieni mit dotyczcy diety misnej. Powysze dziaanie grzybw wida jeszcze wyraniej na przykadzie zatrucia proteinowego wystpujcego wtedy, gdy miso stanowi podstaw diety, albo np. u osb z niewydolnoci nerek, gdy zachodzi konieczno dializowania. Ludzie tacy maj wyranie brudno brzowy kolor twarzy co nie ma adnego zwizku z opalaniem. Po szeciu miesicach diety bezmisnej, zastpionej diet opart na grzybach, albo specjalnej diety jarskiej, skra przybiera normalny kolor. Innym sposobem jinizowania poywienia jest gotowanie w duej iloci wody albo jedzenie surwek. Jeli jinizujemy to, co jest za gorce, a jangizujemy to, co jest zbyt zimne, wtedy powoli dochodzimy do zrwnowaenia poywienia. Co oznacza, e po zakoczeniu posiku nie mamy ochoty na inny rodzaj jedzenia. Najlepsza dieta to gotowane zboa (jako podstawa), dobrze ugotowane warzywa, niewiele misa i owoce. Wszystko musi by jednak inteligentnie przyrzdzone, odpowiednio do indywidualnych potrzeb. Nie wystarczy wiedzie, e powinnimy je np. marchew, rwnie wane jest to, w jaki sposb j przygotujemy. Ugotowana w jeden sposb bdzie rwnowaya energi ciaa, w inny uczyni ciao gorcym. Gotuje si wic nie tylko dla smaku, ale i dla uzyskania odpowiedniej energii. Odkrycie ognia to bardzo wany moment w dziejach ludzkoci. Od owego czasu czowiek posiada moliwo przemieniania natury poywienia moe uprawia alchemi kulinarn. Niestety, nie rozumie tego wielu ludzi na Zachodzie. Jedzc wiele surowych owocw przyswajaj sobie wprawdzie liczne witaminy, co jednake nie chroni ich bynajmniej przed chorob. Najwaniejsza bowiem jest energia 31. Dlatego
30 W kuchni polskiej znajdujemy bardzo duo potraw opartych na misie i tuszczach wieprzowych. Jednak wieprzowina wieprzowinie nierwna. W tradycji chiskiej mona spotka si z zastosowaniem wieprzowiny w celach leczniczych, lecz w takich przypadkach chodzi o miso pochodzce z czarnych wi. Zwierzta te s hodowane w wielu krajach, lecz nie w Polsce, a warunki ich ycia s znacznie blisze naturalnym (wypas na polach, pasze przygotowywane indywidualnie, pozbawione sztucznych rodkw konserwujcych, unikanie nadmiernego zagszczenia zwierzt). Przemysowy chw zwierzt rzenych stosowany u nas (bez wzgldu na to, czy odbywa si w maym gospodarstwie, czy w wielkich chlewniach) nie spenia tych warunkw, co doprowadza do wynaturzenia zwierzt. Skutkiem tego ich miso staje si skondensowan trucizn - zawiera powstae na tle przewlekego stresu, zmagazynowane gwnie w tkance tuszczowej produkty przemiany materii, ktre wprowadzone do organizmu ludzkiego wywieraj trujce dziaanie. Wynika to z biologicznego podobiestwa przemian metabolicznych u wini i czowieka (np. podobne hormony). W kociach tych zwierzt zgromadzone zostaj w duych ilociach substancje chemiczne uywane do konserwacji pasz, rne leki, w tym antybiotyki, rodki ochrony rolin itp. Wysoka zawarto tuszczu w wieprzowinie, jak stwierdzono, ma znaczcy udzia w patogenezie wielu chorb. Wobec powyszych faktw susznym jest ograniczenie iloci spoywanego misa i denie do tego, aby pochodzio ze znanych rde oraz byo przygotowywane w sposb rwnowacy jego jednostronn natur. 31 Nie chodzi tu o negowanie wartoci witamin, bo przy poprawnym odywianiu ich ilo jest

127

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

czasem zaleca si zupy gotowane bardzo dugo (nawet wiele godzin, poniewa w miar gotowania wzrasta energia), a wic im duej gotowana zupa, tym silniejszy jej wpyw na organizm. Gotowanie wedug piciu przemian Podrujc po wiecie mona spotka najrniejsze tradycje kulinarne. Kada z tych tradycji zaleca pewne rodzaje poywienia, a inne zdecydowanie odrzuca. Inaczej jest w tradycji chiskiej, opierajcej si na koncepcji piciu przemian: nie mona tu powiedzie, e co jest szczeglnie wskazane, a czego innego je nie naley. Po pierwsze, wszystko traktuje si bardzo indywidualnie, w zalenoci od osoby. Kady organizm ma waciw sobie budow, konstytucj, przeby inne choroby, ma charakterystyczn rwnowag (lub nierwnowag) jin i jang oraz piciu ywiow. Po drugie, nie mona przyj sztywnego systemu odywiania ze wzgldu na zmieniajce si pory roku, pory dnia, zmiany pogody. Aby wic ciao i umys 32 byy utrzymywane w jak najlepszej rwnowadze, konieczne jest umiejtne przeciwdziaanie rnego rodzaju wpywom i oddziaywaniom. Skutecznym do tego rodkiem jest wanie szeroko rozumiane odywianie. Po trzecie, naley uwzgldnia rwnie miejsce swego zamieszkania oraz klimat i rodowisko, w ktrym yjemy. Nie namawiamy czytelnikw, by jedli tak samo jak Chiczycy, Japoczycy czy Hindusi, lecz elastycznie dostosowali prezentowan tu chisk wiedz do sposobw odywiania waciwych dla naszego kraju. Rwnie istotne jest spoywanie przede wszystkim tego co ronie w Polsce, produkty sprowadzane z innych stref klimatycznych stosujc w znacznie mniejszym stopniu. Mona wic np. spokojnie zastpi ry rnymi odmianami pszenicy, jczmienia czy prosa. Podstawow mdroci w odywianiu jest wykorzystywanie produktw, ktre mamy pod rk. Oczywicie w szczeglnych przypadkach (np. w czasie choroby) mona stosowa specyficzne leki i zioa sprowadzane nawet z daleka 33 nie powinno si jednak opiera na nich codziennej diety. Wikszo chorb mona bowiem skutecznie wyleczy przy pomocy zi i lekw naturalnych osigalnych na miejscu, w naszym kraju. Wystarczajcym tego dowodem bya medycyna ludowa, wspczenie zbyt pochopnie i bezmylnie odrzucana. Warto wic sign do wasnych korzeni i ponownie zapozna si z tym co robiy nasze babki i prababki, a zobaczymy, e caej tej podstawowej wiedzy uywano i na naszym terenie. Stosowano jedynie inny system pojciowy wynikajcy z odrbnoci kulturowej idea jednak bya ta sama. Z drugiej strony nie warto poda owczym pdem za zachodnim modelem zunifikowanego odywiania proponowanym przez spoeczestwo konsumpcyjne i da sobie wmwi, e akurat hamburger MacDonalda jest wanie najlepszym poywieniem. Tak wic najwaniejszy jest powrt do podstaw i uwane badanie wasnej tradycji oraz jej rozsdne wykorzystanie. Dylemat: zdrowe niezdrowe Do wszystkiego naley podchodzi spokojnie i bez przesdw. Nie mona powiedzie, e co jest samo z siebie ze, a co innego zawsze i dla wszystkich dobre. Taki pogld jest faszywy. Zawsze odgrywa rol stan organizmu, klimat, itp. Zanim zawyrokuje si na temat tego, czy co jest zdrowe czy nie, trzeba by wiadomym, e zawsze s jakie szczeglne sytuacje, w ktrych dany produkt, uwaany powszechnie za szkodliwy, moe by uznany za bardzo wskazany. Nic nie jest na zawsze utrwalone i ostateczne mwi o tym cay system filozofii chiskiej, oparty na przemianie jin w jang i znowu jang w jin, cyklu piciu ywiow oraz piciu energetycznych waciwociach. Medycyna chiska czy sztuka kulinarna s tylko jednymi z wielu aspektw tego uniwersalnego systemu.

wystarczajca nawet w przypadku przewagi da gotowanych. 32 Sposb odywiania wpywa rwnie na stan umysu, na emocje i uczucia, pami i motywacje. 33 Te same gatunki rolin leczniczych mog mie bardzo rn moc w zalenoci od szerokoci geograficznej czy wysokoci na jakiej rosn.

128

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Palenie papierosw i picie kawy Nawet to co normalnie jest szkodliwe, jak np. palenie tytoniu w sytuacjach szczeglnych moe by zalecane jako lekarstwo albo do celw profilaktycznych. I tak na przykad w Egipcie w zimie panuje bardzo wietrzna i sucha pogoda. Arabowie pal fajki wodne uywajc tytoniu, ktry na wiele dni wczeniej zosta nasczony miodem i wysuszony. Fajka wodna nawila puca, natomiast tak spreparowany tyto pobudza take wytwarzanie wilgoci w pucach dziki nawilajcemu oddziaywaniu miodu. W tej sytuacji tyto mona wrcz nazwa lekarstwem (tym bardziej, e konstrukcja fajki wodnej powoduje zatrzymywanie w wodzie wikszoci toksycznych produktw spalania tytoniu). Na tym przykadzie wida, e nie mona jednoznacznie palenia tytoniu uzna za co zego. Tak samo jak picia kawy czy alkoholu. Kad z tych rzeczy mona uy we waciwej sytuacji i odpowiednich ilociach jako leku. Nasuwa si tu od razu pytanie: dlaczego niektrzy pij nadmierne iloci kawy lub pal np. 40 papierosw dziennie? Kady z takich przypadkw ma swoj przyczyn. Nic nie pomaga nawoywanie do zaprzestania, potpianie, straszenie chorobami nowotworowymi czy zawaami. Zazwyczaj nie wystarczaj dobre chci samych naogowcw musi zosta rozpoznana i usunita rzeczywista przyczyna lgnicia lub wrcz zapotrzebowania organizmu na cige palenie papierosw czy picie kawy. Wedug chiskiej medycyny ludzie pij kaw i duo pal wtedy, gdy jest to uzasadnione medycznie nierwnowag organizmu brakuje im ywiou ognia. Palenie oraz picie kawy szczeglnie wzmacnia nerki, co pomaga rwnie osuszy nadmiar wilgoci (np. w pucach) albo rozgrza odek. Oczywicie jest wiele sposobw palenia tytoniu czy picia kawy. Jeli wrzucimy kaw do wrzcej wody i pozwolimy jej gotowa si przez chwilk, to bdzie ona znakomitym lekiem wzmacniajcym jang nerek, sucym rwnie do rozproszenia nadmiaru wilgoci zalegajcej w ciele. Kawa musi by jednak gotowana! Nic nowego: nasze babki gotoway kaw, gotuje si j w wielu krajach arabskich. Ostrzegamy czytelnikw przed kaw bezkofeinow: produkowana jest z zielonej kawy nawilanej na parze i traktowanej trjchloroetylenem (TRI) rozpuszczajcym i usuwajcym kofein. To samo dotyczy tytoniu. Prawdziwy tyto moe by znakomitym lekarstwem, ale nie moemy leczy si przez palenie papierosw czy ucie cygar! Wspczenie wikszo papierosw ma tyto tak przesycony rnymi chemikaliami, e w adnym przypadku zdrowy by nie moe. Oprcz tego tyto nie dla kadego moe by lekarstwem nigdy nim nie bdzie dla ludzi majcych gorce puca 34, natomiast dobry jest dla majcych chodne puca albo wilgo i chd w pucach 35. Palenie tytoniu usuwa z ciaa zimny wiatr, chroni wic przed przezibieniem wywoanym przez zewntrzny chd i wiatr. U kobiet rozgrzewa macic (zaliczan do ywiou wody). Zachowajmy jednak ostrono i nie przesadzajmy z paleniem, bo tyto ma gorc, toksyczn energi. Przyczyn palenia nie s papierosy, przyczyn picia kawy wcale nie jest kawa. Rzeczywist powodem moe by natomiast ch wzmocnienia koncentracji (czsto nieuwiadomiona), ch rozgrzania odka albo jelita grubego, ch utrzymania ciepa w nerkach, itd. Bardzo czsto palaczami s ludzie majcy zimn ledzion i zimny odek. Poprzez palenie lub picie podnosi si ilo cukru, co powoduje zanik aknienia. W zwizku z tym trac wag ale nie dlatego, e pal czy pij, tylko dlatego, e nie s godni wic nie jedz. Jeli rzucimy palenie, zazwyczaj przybieramy na wadze; moemy nawet znacznie uty. Wszystko jest wic dozwolone, byle tylko wiedzie dla kogo i w jaki sposb. Nie naley akupunktur prbowa leczy naogu tytoniowego czy kawowego, bo nie chodzi o chwilowy rezultat moliwy oczywicie do osignicia w przypadku leczenia objawowego. To prymitywny sposb, mogcy w ostatecznym rozrachunku przynie wicej szkd ni poytku. Konieczna jest dobra diagnoza, aby pacjent sam zrozumia, dlaczego tak duo pali czy pije. Dziki temu bdzie mg aktywnie uczestniczy w swojej terapii, stosujc
34 Typowymi przykadami chorb wywoanych przez gorco puc s: zapalenie puc, kaszel suchy lub z odpluwaniem tego luzu, grulica puc, nowotwory puc itp. 35 Wszystko to s okrelenia zwizane z diagnozowaniem wedug chiskiej medycyny; odpowiadaoby to w terminologii zachodniej medycyny m.in. kaszlowi z du iloci biaego luzu.

129

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

waciwy sposb odywiania, zioa itp. Leczy trzeba wic w takim przypadku chd i nadmiar wilgoci w ywiole metalu, osabienie nerek lub ledziony, a po zrwnowaeniu organizmu pacjent spontanicznie przestanie odczuwa nieodpart potrzeb palenia lub picia kawy i atwo odejdzie od nawyku. Alkohol i sl Z punktu widzenia medycyny chiskiej alkoholizm jako choroba nie istnieje. Raczej naleaoby mwi o chorobliwym uzalenieniu od soli i biaka zwierzcego, ktre wymuszaj picie alkoholu. Sl, w naszej diecie stosowana zawsze w nadmiarze, wysusza ciao i wywouje przykurcz 36, a miso czsto wywouje zastj czi (popularnie zwany niestrawnoci) oraz prowadzi do rozgrzania pcherzyka ciowego. Nadmierne i stae odywianie si tymi produktami prowadzi do powstania silnego napicia, tak w ciele, jak i emocjonalnego. Skurczony, gorcy pcherzyk ciowy odpowiada te za postawy agresywne. Pojawia si potrzeba rozadowania napicia. Alkohol doskonale jej odpowiada, dziaa bowiem wybuchowo. Poniewa ma gorc natur (re) i naley do przemiany metalu, ma waciwo rozprzestrzeniania przeamuje zastoje, relaksuje i odsuwa wszystkie problemy tak dugo, jak si pije. Alkohol wpywa te nawilajco na organizm wysuszony przez sl. Jednak ta wewntrzna wilgo to tzw. luz wznoszcy si ku grze std uczucie pkania gowy. Wprawdzie alkohol rwnoway zimn natur soli i uatwia trawienie, jednake ciga potrzeba picia jest pochodn niewaciwej diety. Kady rodzaj alkoholu ma inne waciwoci. Powysze uwagi dotyczyy wdki i spirytusu. Tak silne alkohole odpowiednio stosowane, uatwiaj trawienie zalegajcego w odku misa i innych cikostrawnych da. Skutecznie rozgrzewaj ciao we wstpnej fazie przezibienia, wypychajc chorob na zewntrz. Czerwone wino ma smak gorzki i ciep natur oddziauje na ledzion wzmacniajc krew, szczeglnie w poczeniu z pewnymi zioami. Piwo jest gorzkie, o naturze neutralnej. Gorzki smak piwa dziaa wydalajco, w d - jest wic moczopdne. Alkohol (ostry metal) w piwie jest kontrolowany przez chmiel (gorzki ogie), dlatego napj ten moe by stosowany w niezbyt duych ilociach nawet w kuracji odwykowej przy uzalenieniu alkoholowym. Alkoholikami s zazwyczaj ludzie majcy zbyt mocne jang; nigdy nie spotkamy ich wrd wegetarian odywiajcych si gwnie saatkami i wieymi owocami. Alkoholicy to ludzie jedzcy duo misa, kiebas i soli. Im wicej ich jedz, tym alkohol jest im bardziej potrzebny, gdy takie poywienie jest zupenie niezrwnowaone. Dlatego kademu, kto chciaby zerwa z naogiem alkoholizmu mona zaleci dziewidziesiciodniow diet wegetariask bez uywania soli. Stosujcy te diet powinni pi duo piwa z pszenicy (w Polsce niestety jest ono trudno dostpne, na Zachodzie nie ma z jego nabyciem wikszych problemw). Piwo pszeniczne ma zdolno wydalania soli z organizmu oraz dziaa oczyszczajco. Powysza terapia antyalkoholowa jest niezwykle skuteczna, gdy usuwa przyczyny, atwiej wic pacjentowi powstrzyma si od picia. Cukier Podobny do wyej omawianych jest problem cukru. Oczyszczony biay cukier charakteryzuje si siln energi wychadzajc. Z punktu widzenia medycyny chiskiej trudno taki cukier nazwa produktem ywnociowym. Raczej naleaoby go okreli jako produkt chemiczny, w zdecydowanej wikszoci przypadkw bardzo szkodliwy dla organizmu, gdy silnie go zakwasza (a to obnia odporno) oraz powanie osabiajcy ywio ziemi, czyli trzustk i ledzion 37. Ze swej natury biay cukier jest wyzibiajcy i wytwarzajcy wilgo przeksztacajc si luz. Jednym z nielicznych przypadkw
36 Sl naley do przemiany wody, ma smak sony i natur zimn (han), z czym jak wiadomo wie si ruch skupiajcy, dorodkowy. Makrobiotyczna klasyfikacja soli jako jang jest cakowicie faszywa i staa si jedn z gwnych przyczyn powstania alkoholizmu w Japonii! 37 Do prawdziwych nieporozumie naley zaliczy popularny w Polsce slogan cukier krzepi. O wiele prawdziwszym wydaje si by najnowszy pogld wspczesnej medycyny okrelajcy biay cukier jako bia trucizn.

130

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

uzasadniajcych uycie takiego cukru jest sodzenie mocnej mitowej herbaty w klimacie bardzo gorcym i ekstremalnie suchym. Tak wanie stosuj go Arabowie na pustyni. Tym, ktrzy jedz duo sodyczy, a z rnych przyczyn (zazwyczaj nie zdrowotnych, lecz raczej estetycznych) chcieliby ograniczy lub zaprzesta faszerowania si t ukochan bia trucizn, radzimy: na razie dalej jedzcie sodycze (starajc si zmniejszy ich ilo), lecz przestacie tyle soli! ograniczcie ilo misa, a szczeglnie kiebas i wieprzowiny (gdy te gatunki misa s najbardziej sone, a poza tym najbardziej niezdrowe); jedzcie wicej gotowanych zb w formie kasz (szczeglnie kasz jaglan), ujc je bardzo dokadnie; jedzcie pieczywo z penej mki. Stosujc te rady samoistnie zmniejszymy zapotrzebowanie organizmu na cukier 38. Ciao zawsze przecie dy do uzyskania rwnowagi jin i jang, a nie mogc tego osign z powodu niezrwnowaonego poywienia lub stylu ycia, wytwarza aknienie sodyczy ruch ziemi ma przecie najsilniejsze dziaanie harmonizujce. Mwic tak negatywnie o cukrze, chiska medycyna nie odrzuca wszystkiego co sodkie. Poleca np. oczywicie w rozsdnych ilociach mid, melas 39, syrop klonowy lub syrop trzcinowy, zaliczane do ruchu ziemi o naturze neutralnej (nie s wic tak silnie wychadzajce jak biay cukier). Na powyszych przykadach wida, e przyczyny dolegliwoci le zazwyczaj zupenie gdzie indziej, ni mogoby to si wydawa. Zawsze jednak s jakie powody, czsto zwizane z codziennymi nawykami kulinarnymi czy zachowaniami. Wana jest wic umiejtno postawienia odpowiedniej diagnozy i usunicie przyczyn. Konieczne jest zrozumienie powiza i oddziaywa wszystkiego, co si je i robi. Majc odpowiedni, rzeteln, popart dowiadczeniem wiedz, dostrzega si jasno jak dziaa poywienie, do jakich skutkw doprowadza, czym zagraa moe danemu organizmowi przy jego uwarunkowaniach, wieku, czasie i rodowisku ycia. Wtedy nic nie jest bezwzgldnie zakazane i szkodliwe pod warunkiem, e rwnoczenie ma si wiadomo, i kade poywienie moe okaza si niewskazane w pewnych okolicznociach. Mleko Medycyna chiska uwaa, e sodkie mleko krowie nie zawsze i nie dla kadego jest zdrowym napojem. Mog je pi mae dzieci i niemowlaki, gdy matka nie ma mleka. Ale nawet w tych przypadkach nadmiar moe by szkodliwy (skaza biakowa 40). Po kilku latach nastpuje u modego czowieka zmiana rodzaju poywienia i mleko przestaje by konieczne dla organizmu. Sodkie mleko krowie wzmacnia i odywia czi ledziony, wzmacnia krew. Jest wic wskazane dla osb osabionych. Jednak musimy uwaa, bo jeli ledziona ma niedobr energii, to mleko moe wzmaga wytwarzanie luzu atakujcego puca. Picie sodkiego mleka, szczeglnie zimnego, ma zwizek z patologi kotki. To czsty problem sportowcw. Zimne mleko ozibia odek osabiajc jego czi (charakterystycznym objawem jest biay nalot na jzyku). Chiczycy tumacz ten fakt nastpujco: przez kolana przebiega kana energetyczny odka. odek tracc energi pod wpywem zimna, le trawi biako, a zaburzenie energetyczne rozprzestrzeniajce si wzdu meridianu dotyka staww kolanowych, przede wszystkim uszkadzajc kotki. Wytumaczy to mona take na gruncie zachodniej medycyny. Krowie mleko jest obfitym rdem wapnia i trudno przyswajalnej kazeiny. W wyniku trawienia obcia organizm du iloci zwizkw purynowych wytrcajcych si w stawach. To upoledza czynno staww i zmniejsza odporno na urazy (zmniejszenie elastycznoci ukadu wizadowego stawu kolanowego).

Nie stanie si to oczywicie z dnia na dzie, trzeba troch czasu, by zauway zmiany. Melasa, czyli sd jczmienny, doskonale wzmacnia krew i czi ledziony oraz pobudza wytwarzanie pynw wewntrznych. 40 Pamietajmy, e mleko matki zawiera 0,7% biaka, natomiast krowie ma go okoo trzy razy wicej.
38 39

131

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Mleko, przede wszystkim zimne z cukrem 41, to napj, ktrego naley unika w przypadkach typowych chorb zimna takich jak przezibienie, grypa, reumatyzm zwizany z zimnem i wilgoci. W takich sytuacjach picie mleka i spoywanie cukru powoduj nasilenie choroby i utrudnienie leczenia. Z drugiej strony mleko zalecane jest jako rodek leczniczy dostarczajcy wilgoci w przypadkach gorczki wywoanej przez nadmiar ciepa w sercu. Generalnie jednak naley odradzi codzienne picie sodkiego mleka, pozostawiajc je dla niemowlt (cho dla nich najlepsze jest oczywicie mleko matki). Do powszechnego uytku bardziej nadaje si mleko kozie, ktre ma skad zbliony do ludzkiego. Zawiera wicej fosforu ni krowie, rozgrzewa organizm i jest dobrze przyswajalne. Z punktu widzenia medycyny chiskiej kwane mleko jest czym zupenie innym od sodkiego. Uwaane jest za wspaniay lek odwieajcy wtrob 42. Taoistyczni mistrzowie uznawali kwane mleko za napj niemiertelnoci, przeduajcy ycie. Ceniono je za samoistn moc przemiany ywiow. Od sodkiego (ywio ziemi) przeszo bowiem przez metal i wod, do kwanego (w ywiole drewna). Chleb Naley dy do tego, by gwnym rodzajem pokarmu w caej diecie byy zboa i produkty na nich oparte. Powinno si je je regularnie, codziennie, przy kadym posiku. Zboa s tak wane, gdy z energetycznego punktu widzenia zawieraj cakowicie skondensowan energi yciow. Dziki nim korzysta mona z obfitych zasobw energetycznych niezbdnych do intensywnego ycia. Zboa s tak wane rwnie ze wzgldu na doskonae zrwnowaenie energii jin i jang. Ju najstarsze cywilizacje zawsze opieray si na zboach. Rwnie i teraz, w dalszym cigu ludzie powinni zboa uwaa za swoje gwne poywienie. Kada kultura miaa swoisty sposb przygotowywania produktw zboowych. Nasza cywilizacja jest cywilizacj chleba. Chleb to ywio ziemi; nawet jego ksztat przypomina gr. Ziemia, jak to ju byo wzmiankowane, harmonizuje i wspdziaa ze wszystkimi pozostaymi ruchami. Dlatego chleb mona je z kadym rodzajem smaku, z kadym rodzajem pokarmu. Mona powiedzie, e chleb to centrum poywienia. Sam zawiera ogromn ilo energii yciowej. Najlepszy jest chleb wypiekany w domu. Robienie chleba to prawie tak jak czynienie ycia. Jest on rwnie doskonaym lekiem na serce i umys shen. Oczywicie nie chodzi tu o biay chleb, wypiekany z biaej mki, gdy ta pozbawi ona jest wielu niezbdnych skadnikw, a w zwizku z tym niezrwnowaona. Medycyna i kuchnia chiska preferuje zawsze chleb z penej mki oraz zboa nie pozbawione zewntrznej warstwy ziarna a wic wszelkie kasze, pen mk, itp. Prawdziwy chleb robiony domowym sposobem jest wspaniaym lekiem. Jeli doda si do niego orzechw woskich wzmocni nerki, jeli wypiecze si chleb z sezamem wzmocni to szczeglnie nerk lew, odpowiedzialn za wytwarzanie substancji w organizmie. Powinno si wic budowa swe posiki wok chleba i wok zb. GOTOWANIE A PORY ROKU Gotowanie wedug piciu ruchw oznacza, e sposb przygotowywania pokarmu zmienia si pi razy w cigu roku. Wykorzystuje si jarzyny i owoce, ktre wanie rosn i dojrzewaj w danej porze. Nic ma to nic wsplnego akurat z chisk tradycj, gdy stosowane jest wszdzie.

41 Zimne mleko z cukrem to popularny rodek najskuteczniej zmuszajcy organizm do produkcji luzu. luz natomiast jest przyczyn wielu powanych i trudnych do wyleczenia chorb. 42 Szczeglnie zaleca si kwane mleko osobom cierpicym na wszelkie choroby zwizane z gorc wtrob (m.in. nadcinienie). Jest te znakomitym napojem ochadzajcym w czasie upaw - nalec do ruchu drewna (smak kwany) dziaa cigajco, a wic przeciwdziaa poceniu si. Dziaa te orzewiajco ze wzgldu na ochadzajc natur (liang).

132

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Zboa i inne ziarna Z kadym z sezonw wie si jakie zboe lub inne zastpujce je ziarna. W zwizku z gotowaniem moemy te wszystkie zboa traktowa jako ywio ziemi, gdy zawsze wzmacniaj ledzion i odek. Omwimy tu wybrane przykady zb, co nie znaczy e inne s mniej wartociowe czy niewskazane. Wiosn gwnym spoywanym rodzajem zboa powinna by pszenica, naleca do ruchu drewna. Moe to by pszenica w kadej postaci: jako kasza albo gotowane pene ziarno, makaron czy chleb z mki pszennej (penej oczywicie), itp. Jest to bardzo potny lek znakomicie wzmacniajcy wtrob np. po taczce. Wspiera i uspokaja serce, wzmaga wytwarzanie pynw wewntrznych, dodaje czi nerkom i ledzionie oraz reguluje system trawienny. Szczeglnie polecamy j w przypadku wystpowania nocnych potw, przy bezsennoci, nierwnowadze emocjonalnej, moczeniu nocnym. Usuwa letnie gorco, ochrania puca (przez co uspokaja serce) oraz wzmacniajc ledzion pobudza wydalanie. Z latem niestety nie wie si bezporednio aden gatunek zboa. Po prostu nie istnieje zboe nalece do ruchu ognia. Pewnego typu odpowiednikiem zboa w tym elemencie jest jednak kasza gryczana majca natur ciep (wen), a wic wzmacniajca ogie. Poniewa nie naley ona do zb bdzie wzmacnia ruch ognia, lecz jako pokarm nie jest w zupenoci zrwnowaona. Z tego powodu nie mona robi np. letniej kuracji tylko w oparciu o kasz gryczan. Stosowa moemy j do wzmacniania ledziony (przy niedoborze jang i czi) oraz nerek (w poczeniu z owsem). Poprawia apetyt i uatwia wydalanie. Nie wolno natomiast jej je osobom cierpicym na zawroty gowy albo choroby klasyfikowane jako gorce z wiatrem. Do kaszy gryczanej powrcimy jeszcze przy omawianiu zimy. Niekiedy do ywiou ognia zalicza si yto. Usuwa ono wilgo z ciaa, wzmaga wydalanie moczu. Uwaane jest za doskonay lek w przypadku chorb serca dziaa przeciwzakrzepowo, zapobiega miadycy ttnic oraz zastojom krwi. W spoecznociach, ktrych dieta oparta bya na tym zbou, nie znano zawaw serca i arteriosklerozy. Na pne lato lub na kade osiemnacie dni pomidzy czterema gwnymi sezonami wypada ruch ziemi. Tej porze odpowiada najduej uprawiane zboe w historii ludzkoci proso 43. Wielu ludzi sdzi, e w Chinach czy Japonii od niepamitnych czasw podstawowym zboem by ry. Tymczasem to nieprawda pierwszym bogiem w tradycji chiskiej byo proso, a dopiero pniej przyby bg ryu (ry zosta do Chin przywieziony z poudnia, z Indii). Proso ma jedn bardzo istotn cech jest zasadowe. Nawet jeli si go nie przeuje w sposb wystarczajcy, to ciao i tak przyjmie odczyn alkaliczny. Natomiast inne zboa niewystarczajco pogryzione, np. pszenica, powoduj zakwaszenie ciaa. Dopiero silnie przeute (zaleca si kady ks pogry minimum pidziesit razy) alkalizuj ciao. Proso jest w medycynie chiskiej jednym z najwaniejszych prostych lekw przeciwko nowotworom, gdy alkaliczny odczyn bardzo podnosi naturaln odporno organizmu. Generalnie dziaanie prosa jest nastpujce: wzmacnia energi yciow oraz nerki i rodkowy ogrzewacz, odwiea krew, neutralizuje gorco lata, harmonizuje odek, wzmacnia oraz reguluje przewd pokarmowy (dziaajc cigajco). Zaleca si stosowanie prosa w przypadku ognia odka, wilgotnego gorca w jelicie grubym, fizycznego i umysowego wyczerpania oraz przy skonnoci do wymiotw w pocztkowym okresie ciy. Bywa uywane jako lek przeciw cukrzycy. Poniewa jest ono zasadowe, pomaga leczy zapalenie luzwki odka (gastritis). Proso troch wysusza, tote radzimy je gotowa z owocami bdzie wtedy lekko odwieajce. Z jesieni, czyli z ruchem metalu, wie si ry. Mwic o ryu naley pamita, e chodzi tu o ry brzowy, a nie silnie omielony, a przez to bardzo niezrwnowaony energetycznie ry biay. Biay ry w rzeczywistoci nie rni si zbyt wiele od biaego rafinowanego cukru. Jest wic, podobnie jak i biay cukier, niewskazany (dziaa akwaszajco i ozibiajce na organizm oraz osabia ledzion trzustk). Brzowy ry wzmacnia czi ledziony i odka oraz jin puc, usuwa wilgotne gorco z jelita grubego i
43 Mwic tu o prosie mamy oczywicie na myli rne odmiany kaszy jaglanej, a nie nie surowe proso z usk, gdy to nadaje si gwnie na karm dla ptakw.

133

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

gorco z nerek, rwnoway nadmiar jang w pucach. W zwizku z powyszym, jedzenie ryu wskazane jest w leczeniu jelita grubego (np. gorcej biegunki z krwi), przy nadcinieniu pochodzenia nerkowego. Usuwa kwas moczowy (mocznica, reumatyzm wywoany gorcem). Skutecznie dziaa w przypadku chorb skrnych pochodzcych od puc i nerek (np. neodermitis). Do przemiany metalu zalicza si rwnie jczmie. Ze wzgldu na dziaanie odwieajce polecany jest w przypadku wielu chorb wywoanych gorcem. Usuwa on i oczyszcza gorco, ktre dosigno krwi i przewodu pokarmowego. Stosuje si przy wysokiej gorczce w katarze siennym, usuwa gorco lata. W zwizku z nerkami zalecany do leczenia zapalenia pcherza i nerek, mocznicy, zaburzenia oddawania moczu oraz przy siwieniu i niedoborze wapnia (osabienie jin nerek). Kolejne ziarno z ywiou metalu to owies. Wzmacnia cigna i daje si fizyczn oraz energi yciow. Usuwa wilgo, wzmaga apetyt, dziaa przeciwbiegunkowo. Jest dobrym lekiem w przypadku kwasicy cukrzycowej. Zalecany przy niedoczynnoci tarczycy, impotencji i bezpodnoci. Gdy chory cierpi na niedobr czi nerek winien je owies, nigdy ry. W zimie mamy podobn sytuacj jak w lecie: brakuje zboa odpowiadajcego ruchowi wody. Jest natomiast fasola, ktra jednak nie moe zharmonizowa ciaa, gdy w jej naturze zdecydowanie przewaa jako jin. Z tego powodu zachodzi konieczno zamiany gwnych wypeniaczy dla lata i zimy. Latem, ktre jest silnym jang, nie zawsze wydaje si wskazane dodawa jeszcze wicej ognia wen (kasza gryczana) lepiej ochadza si np. saatkami z fasoli (woda liang). Natomiast zim, ktrej natur jest silne jin, naley rozgrzewa ciao, a szczeglnie nerki, jedzc kasz gryczan. Dlatego w Indiach jednym z podstawowych da jest dal (rozgotowana soczewica) oraz drobne fasolki, a w najchodniejszych rejonach Rosji czy Japonii ludzie w zimie jedz kasz gryczan. Cay wic sekret polega na odwrceniu rodzaju poywienia w dwch ekstremalnych porach roku. Oczywicie, w zimie te mona je od czasu do czasu fasol, tak samo jak i w lecie kasz gryczan, ale uzupenia sieje wtedy produktami o naturze przeciwnej, np. kwane mleko do kaszy gryczanej, miso do fasoli itp. (s to zreszt zestawienia bardzo tradycyjne). Dlatego wanie, chcc robi co takiego, co w medycynie chiskiej okrela si jako kuracj zboow 44, ma si trzy moliwoci: bdzie to kuracja pszeniczna, z prosa lub ryu. Natomiast nigdy z fasoli czy kaszy gryczanej. Mona je przez cay rok proso kasz jaglan, albo wiosn stosowa kuracj pszeniczn, a jesieni ryow. Ukryte waciwoci ognia Ogie to gorce lato, wielkie jang. Aby go zrwnoway, latem jemy ochadzajce potrawy, wykorzystujc waciwoci gotowania zimowego, natomiast zim stosujemy waciwoci gotowania letniego (jak wspominalimy powyej). Wie si to bezporednio z faktem, e ogie utrzymuje przy yciu nasz nerk ognia, dostarcza jej niezbdnej energii. Wyranie da si to zaobserwowa u tych ludzi, ktrzy zaprzestali stosowania ognia do przygotowywania posikw. Pierwszym problemem, ktry pojawi si w zwizku z takim trybem ycia, bdzie nierwnowaga sigajca serca i nerek 45, a typowa emocja to depresja. Depresja jest oznak opadania energii w d, spadku energii. Odpowiada to waciwoci wody dcej do zajcia jak najniszego miejsca oraz wiadczy o braku waciwoci ognia wznoszcego si ku grze. Gotujc wod do posikw wzmacniamy wewntrzny ogie ogie ycia w nerkach. Ale ogie to nie tylko pomie. To rwnie waciwo czasu. Im duej gotujemy, tym wicej ognia jest w poywieniu. Uwiadomienie sobie tej zalenoci stanowi klucz do zrozumienia mechanizmu powstawania wielu kopotw yciowych i zdrowotnych. Chiskie stwierdzenie mwice, e ogie ma waciwo czasu, ilustruje prosty przykad. Osobie bdcej pod presj czasu robi si gorco. Konieczno wykonania czego w konkretnym okresie intensyfikuje wewntrzny ogie tej osoby. Na przykad, gdy mamy Omwione to bdzie na kocu ksiki. Niekoniecznie musi si przejawi w sposb widoczny, jednak gdy bdny tryb ycia potrwa duej, pojawi si dolegliwoci zwizane z tymi narzdami.
44 45

134

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

wane spotkanie, a beznadziejnie tkwimy w wielkim korku ulicznym, to krtko przed tym terminem robi si nam gorco, mocniej zaczyna bi serce, czsto wpadamy w gniew, ogarnia nas zo. Ogie to czas. Ludzie majcy nadmiar ognia nigdy nie maj do czasu. To gwny problem np. tych, ktrzy cierpi na zapalenie pcherza moczowego zazwyczaj yj te w cigym popiechu. Rozwijajc dalej ten tok rozumowania dochodzimy do kolejnej istotnej obserwacji. Ogie kontroluje metal, a metal to przestrze. Im mniej posiadamy czasu tym mniej mamy rwnie przestrzeni 46. Tak wyraa si presja czasu na przestrze. Gdy natomiast przybywa czasu, przestrze rwnie rozrasta si, nagle jej przybywa; pojawiaj si nowe moliwoci dziaania. Warto si nad tym gbiej zastanowi, tym bardziej, e atwo znale liczne przykady wok siebie. Jest to odpowied na nastpujcy fakt: ludzie z objawami gorca zawsze s w popiechu, nigdy nie maj czasu. Techniki przygotowania jedzenia Kada pora roku, a zarazem odpowiadajcy jej ruch, ma charakterystyczny sposb przyrzdzania i gotowania jedzenia. Chiczycy znaj np. okoo czterdziestu sposobw przekazywania energii ognia poywieniu. Nie bez znaczenia jest te metoda krojenia, rodzaj naczy czy sztucw, itd. Mona wic przetworzy pokarm w sposb najwaciwszy dla danej osoby, uwzgldniajc potrzeby zdrowotne i klimatyczne. Oznacza to, e nie zawsze np. wiosn konieczne jest gotowanie zgodne z przemian drewna, gdy moe wanie zaistnie potrzeba wzmocnienia narzdw zaliczanych do innego ruchu. Tote prezentowane tu zalecania trzeba traktowa jako oglny wzorzec, z ktrego korzystamy elastycznie i zgodnie z indywidualnymi potrzebami. Gotowanie a jako poywienia Konieczne jest w tym miejscu zwrcenie uwagi na pewn techniczn stron gotowania. Do atwo da si zauway, e np. chleb smakuje inaczej w zalenoci od tego czy by wypieczony na ogniu z drewna, w piecu gazowym, czy elektrycznym. Wikszo ludzi sdzi, e rodzaj ognia albo wytworzonego ciepa nie ma adnego wpywu na jako poywienia. Tymczasem waciwoci czi s rne, smakowe take. atwo si o tym przekona gotujc wod na herbat w tym samym naczyniu na piecu, grzak elektryczn lub w kuchence mikrofalowej. Naturalny ogie ma najsilniejsz energi czi. Natomiast elektryczno to nie ogie lecz wibracja. Jeszcze gorsze pod tym wzgldem s mikrofale, gdy drgania wytwarzajce ciepo s tu niezwyke szybkie 47. Wszystkie te uatwiajce ycie udogodnienia kuchenne zostay wynalezione z jednego prozaicznego powodu, dajcego si streci w sentencji: czas to pienidz. Ludzie coraz mniej umiej przeywa swe ycie, coraz czciej je tylko zaliczaj, pdzc w nieustannej pogoni za szczciem wyimaginowanym w jakiej tam przyszoci, lub obiecywanym przez innych. Taki stosunek do ycia, dziki ktremu ono samo staje si niejako przeszkod w osigniciu cigle umykajcych celw, nie pozwala zaistnie sztuce, sztuce rozumianej jako gbokie zaangaowanie w kade dziaanie. Zamiast tego pojawia si bylejako, popiech i ucieczka od teraniejszoci, niezauwaenie lub ignorowanie caego bogactwa dozna zwizanych z kad chwil. Dochodzi te brak osobistej odpowiedzialnoci za siebie i innych, gdy o wszystko dbaj rne mniej lub bardziej bezosobowe instytucje. Warto tu te zwrci uwag na integrujc rol wsplnego spoywania posikw. Jedzenie przez wszystkich domownikw razem przy wsplnym stole pozwala podtrzyma blisk wi, odpry si od spraw zawodowych.
46 Nie chodzi tu tylko o przestrze fizyczn, ale, co jest rwnie, a moe nawet bardziej istotne, o przestrze umysu; moliwo dziaania, swobod i spontaniczno. 47 Najnowsze badania naukowe jednoznacznie wykazay destrukcyjne dziaanie tego typu urzdze na organizmy. Rwnie produkty ywnociowe poddane obrbce mikrofalowej ulegaj wyranym zmianom, polegajcym m.in. na rozbiciu acuchw biakowych, co ma czsto niekorzystny wpyw na zdrowie. Bardzo niekorzystne oddziaywanie na organizm ma rwnie przebywanie w zasigu promieniowania pracujcych radarw oraz linii przesyowych energii elektrycznej

135

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Niestety coraz czciej ludzie po pracy wracaj w popiechu do domu, wczaj piecyk mikrofalowy i wrzucaj do niego gboko zamroone pprodukty. Reklama wspierana przez wybitne autorytety uczonych ekspertw zapewnia, e winni si cieszy, gdy w tych pproduktach znajduje si wszystko co potrzeba: s witaminy, biaka, mikroelementy... Jednake nikt nie wie, e utracona zostaa tylko jedna rzecz ycie. Bez czi, bez energii yciowej ciao nie moe by utrzymane w rwnowadze. Mimo wspaniaego i zdawaoby si zdrowego odywiania oraz ciekawego ycia (bo np. penego przyjemnoci i rozrywek) wiele osb odczuwa depresj, popada w stresy, traci sens ycia. Na jako odywcz (w rozumieniu medycyny chiskiej, a nie dietetyki zachodniej) wpywa w sposb istotny gbokie zamraanie 48, konserwowanie przy pomocy rodkw chemicznych i przez napromieniowanie. Poywienie oparte na bazie takich skadnikw pozbawione jest energii yciowej, mimo zachowania walorw smakowych, kalorycznych, witamin, itp. Potwierdzaj to niektre obserwacje psychologiczne 49, z ktrych do jasno wynika zwizek pomidzy jakoci poywienia a stanem umysu. O szkodliwym oddziaywaniu na ywy organizm ywnoci konserwowanej wyej wymienionymi metodami nie trzeba ju zbyt wielu ludzi przekonywa. Warto zwrci uwag na ilo napojw wypijanych w cigu dnia. Panuje przekonanie, e naley pi duo, nawet par litrw dziennie, co ma zapewnia przemywanie nerek i oczyszczanie organizmu. W tradycyjnej medycynie chiskiej mwi si: pij odpowiednio do swych potrzeb; jeli masz pragnienie pij, jeli nie masz nie pij. Jeli zmniejszy si ilo spoywanej soli, automatycznie zmniejszy si zapotrzebowanie na wod. Gwn ide jest picie odpowiadajce konstytucji danej osoby, nadmiar i niedobr pynw mog osabia nerki 50. Rodzaje naczy Nie bez znaczenia jest rodzaj naczy uywanych do gotowania. Chodzi oczywicie o materia, z ktrego s one wykonane. Dla ruchu drewna nie ma adnego charakterystycznego naczynia, mona jednak poleci drewniane talerze i yki. Rwnie w elemencie ognia nie mamy niczego szczeglnego. Z ruchem ziemi natomiast zwizanych jest wiele surowcw dajcych doskonae naczynia: kamionka, porcelana, szko, emalie. Z ruchem metalu wi si oczywicie wszelkie naczynia elazne, stalowe i eliwne. Jest jeden rodzaj naczy i sztucw, ktrych pod adnym pozorem nie powinno si uywa: aluminiowe. Zarwno do przechowywania jak i gotowania. Szczeglnie naley unika kontaktu aluminium z warzywami, owocami i zioami. Aluminium jest bardzo toksyczne 51. Gotowanie w naczyniach aluminiowych to w efekcie rozoone w czasie spoywanie aluminium. Aluminium bardzo atwo niszczy waciwoci energetyczne i odywcze zi oraz osabia energi yciow ciaa. Rwnie nie s wskazane naczynia teflonowe, poniewa przegrzany teflon wydziela trujcy tetrafluoroetylen. Powinno si rwnie unika gotowania zi w naczyniach elaznych, natomiast zalecane s od najdawniejszych czasw naczynia porcelanowe, szklane i emaliowane. Do gotowania (ale nie zi) ewentualnie mona stosowa te stalowe (ale musi to by stal
48 Chodzi tu o zamraanie produktw do bardzo niskich temperatur, stosowane w wielkich chodniach, a nie o przechowywanie jedzenia w lodwce utrzymujcej, jak wiadomo, temperatury zblione do zera lub nieco poniej. 49 W 1956 roku badano onierzy kanadyjskich odywiajcych si w ramach eksperymentu przez duszy czas wycznie jedzeniem wysterylizowanym energi promienist. Okazao si, e u wikszoci z nich nastpio pogorszenie samopoczucia, zmczenie, lki, a nawet stany depresyjne. 50 Na przykad u osb majcych zimn konstytucj nadmierne picie atakuje jang nerek. Ludzie o gorcej konstytucji dostarczajcy organizmowi zbyt mao pynw osabiaj tym samym jin nerek i pyny wewntrzne. 51 Badania wykazay jednoznacznie, e aluminium niszczy jako poywienia, a w kontakcie z wieloma produktami spoywczymi jest wyranie toksyczne. Czsto moe zupenie zniszczy waciwoci lecznicze zi. Ma tak silne jin, e potrafi nawet unicestwi dziaanie korzenia eszenia o bardzo mocnych waciwociach jang). W niektrych krajach zaprzestano wytwarzania z tego metalu czegokolwiek, co ma bezporedni kontakt z ywnoci.

136

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

najwyszej jakoci) i eliwne (ale lepiej by byy emaliowane). Do przygotowywania leczniczych herbat zioowych najlepsze jest szko. Trzeba zapomnie o aluminium! Niewykluczone, e wanie nagminne stosowanie w Europie aluminiowych garnuszkw do gotowania zi byo przyczyn maej skutecznoci tych lekw naturalnych i w jakim stopniu utorowao drog silniejszym lekom chemicznym. Tymczasem warto wiedzie, e i leki zioowe mog mie potne dziaanie. Lekarze chiscy zapisuj czasem due ich dawki i stenia (np. 150g na jedn filiank herbaty!). Bymy mogli stosowa je bez obawy, winnimy postawi bezbdn diagnoz, sigajc rzeczywistych, gbokich przyczyn choroby. Leki naturalne bd wtedy dziaay z podobn moc jak antybiotyki, a bez skutkw ubocznych. Przygotowywanie posikw zgodnie z przemian drewna Technika krojenia. W spauperyzowanej i coraz bardziej prymitywnej kuchni naszych czasw (bo o sztuce kulinarnej prawie ju zapomniano) nie zwraca si prawie uwagi na sposb krojenia. Tymczasem jest to istotne, gdy jedzenie odywia nie tylko ciao, odywia te umys. Dziki wraeniom estetycznym i odpowiedniej atmosferze zwizanej ze spoywaniem pokarmu, cae ciao bierze w peni udzia w jedzeniu poprzez wszystkie zmysy (a nie tylko smaku). Warto wiedzie, e sposb krojenia wpywa te na walory smakowe potraw, a smaki, jak wiadomo, wi si z picioma ruchami oraz ich waciwociami. Tradycja chiska w nawizaniu do piciu ruchw wyrnia pi gwnych sposobw krojenia. Wiosn, czyli w okresie dominacji ruchu drewna, naley kroi tak mao, jak jest to tylko moliwe. Dzielc na przykad kalafiora, powinnimy dy do zachowania jego pierwotnej formy, a wic normalnego wygldu przypominajcego drzewo mae drzewo zwizane z waciwociami wiosny. Warto stara si, by gotowaniem nie zmienia tej naturalnej formy. Jest to wane nie tyle dla zdrowia, ile raczej dla wygldu. Technika gotowania. Element drewna to mae jang. A wic w czasie gotowania powinno si wszystko miesza drewnian yk. Mimo e w naszym powierzchownie sceptycznym spoeczestwie takie praktyki uwaa si za magiczne czy bezsensowne, sami moemy empirycznie przekona si o ich susznoci (z braku miejsca bardziej naukowe uzasadnianie nie bdzie tu przeprowadzane). Tradycja chiska wie z takim postpowaniem zwikszanie aktywnej energii jang. Oznacza to, e tak ugotowane jedzenie bdzie troch inaczej oddziaywao, a take nieco inaczej smakowao. Naley by jednak ostronym i nie przesadza z mieszaniem wiosna to tylko mae jang. Mwic o samym ogrzewaniu, musimy przypomnie, e wiosn energia wznosi si ku grze, latem rozprzestrzenia si, w porach przejciowych (ywio ziemi) energie s zrwnowaone, jesieni skoncentrowane, a zim schodz w d. Tak wic gotujc zgodnie z przemian drewna nie moemy przykrywa naczynia, by energia moga swobodnie unosi si ku grze. Pamitajc o maym jang, nie powinnimy zbyt podsyca ognia. Wiosn, gdy dominuje ruch drewna, najlepszym materiaem opaowym jest oczywicie drewno. To wanie najwaniejsza technika gotowania wiosn: na niezbyt silnym ogniu, bez przykrycia, nieco mieszajc drewnian yk. Jeszcze inna technika, stosowna rwnie w tej porze roku, polega na bardzo krtkim wrzuceniu wszystkich jarzyn do wrzcej wody i natychmiastowym ich wyjciu. Ma to zwizek z zaleceniem utrzymywania odka w cieple; szczeglnie dotyczy to ludzi cierpicych na choroby zimna. Zgodnie z zaleceniami tradycyjnej medycyny nawet saat, w celu zrwnowaenia jej ochadzajcej energii, winnimy wrzuca na m oment do gotujcej wody. To samo dotyczy np. kiekw. Jest to ju technika jangizacji. Poniewa wiosn dominuje mae jang, jedzenie naley doprowadzi do lekkiego podgrzania. Konserwowanie. Typowym dla przemiany drewna procesem konserwowania jest fermentacja. Moe by to na przykad kiszenie kapusty czy ogrkw. Biorc sodkie wiee mleko krowie (ruch ziemi) i zostawiajc je na kilka dni w ciepym pomieszczeniu otrzymujemy kwane mleko (ruch drewna). Produkty uzyskane w wyniku fermentacji mog by dobrym lekiem na wtrob. Kwane mleko jest bardzo cenione ze wzgldu na ochadzajce dziaanie oraz du ilo yciowej energii. Oczywicie musi to by

137

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

prawdziwe mleko krowie, a nie pyn zazwyczaj sprzedawany pod t nazw w polskich sklepach. Wszystkie rodzaje kiekw s zaliczane do tego ruchu. S pocztkiem ycia. Zawieraj bardzo duo energii yciowej czi. Tak wic kwane mleko oraz inne tego typu produkty maj ogromny potencja yciowej energii. Naley jednak by ostronym mimo takiej iloci czi posiada ono natur silnie ochadzajc, tote spoycie go w nadmiarze moe spowodowa wychodzenie organizmu. Dlatego te kwane mleko, kiszona kapusta czy kiszone ogrki zalecane s w przypadku chorb gorcej wtroby, a take w czasie upaw (cigajce dziaanie kwanego smaku, chronice przed nadmiern utrat pynw). Innym sposobem konserwowania ywnoci zgodnie z przemian drewna jest uycie octu. W naszej sytuacji nie jest to raczej zalecane, poniewa oferowany przez handel ocet niewiele rni si od kwasu. Chodzi o prawdziwy ocet winny, najlepiej z dobrego czerwonego wina, zmieszanego z zapraw octow. Trzeba pamita, e ocet ma bardzo silne dziaanie cigajce, co oznacza, e jego naduywanie 52 moe doprowadzi (szczeglnie ludzi o osabionym jin drewna) do powstania kamieni w pcherzyku ciowym. Zewntrznym tego objawem moe by zaczerwienienie skry poniej brwi nad oczami wiadectwo bardzo silnego przegrzania pcherzyka ciowego. Przygotowywanie posikw zgodnie z przemian ognia Sposoby krojenia i gotowania. Charakterystycznym dla ruchu ognia rodzajem krojenia i siekania jarzyn jest przecinanie ich w kierunku wzrostu. Nie jest to wprost zwizane ze zdrowiem, a ma gwnie znaczenie estetyczne, niemniej jednak warte uwzgldnienia. Jak wspominalimy, Chiczycy znaj okoo czterdziestu sposobw przekazania energii ognia do przygotowywanych potraw. Omwionych tu bdzie tylko kilka. Mona smay, przypieka, pray, opieka, pola danie alkoholem i na moment podpali 53. Wszystkie te metody zwikszaj ciep natur poywienia. Najwaniejsz jednak waciwoci zwizan z ruchem ognia jest czas 54 gotowania. Gotowa naley powoli, tak zaleca tradycja. W naszym wspczesnym spoeczestwie czas gotowania zosta bardzo skrcony, dlatego konieczny (z wielu wzgldw) jest powrt do podstaw, do metod stosowanych w przeszoci gotowanie jedzenia duej. Gotujc zgodnie z reguami przemiany ognia naley szybko miesza, gdy garnek powinien by bardzo gorcy (wszak ogie to wielkie jang). Wrzucajc np. jarzyny do takiego gorcego naczynia, tylko dziki szybkiemu mieszaniu moemy zapobiec przypaleniu. Unikniemy przypalenia tuszczu zagotowujc na dnie naczynia nieco wody lub rzadkiego wywaru, po czym dopiero wlejemy oliw z oliwek (ten olej nie rozkada si pod wpywem wysokiej temperatury). Takie uycie tuszczu zalecane jest dla chorych na arterioskleroz, nowotwory, oraz dla ludzi majcych gorco w organizmie. Nie powinnimy te przykrywa garnka, gdy ekspansja jest waciwoci jang. Gotowanie w otwartym naczyniu, w poczeniu z szybkim mieszaniem, umoliwia atwe rozprzestrzenianie energii. Chcc jeszcze wzmocni w potrawie waciwo eksplodowania na zewntrz, moemy gotowa potrawy z alkoholem. Tak przyrzdzone danie, np. miso (Chiczycy stosuj do tego m.in. sake) daje doznanie jakby eksplozji energii w ciele. Jest to szczeglnie zalecane ludziom cierpicym na choroby zimna. Potrawy ugotowane na alkoholu zgodnie z przemian ognia powoduj wewntrzne rozgrzanie i wypchnicie zimna na zewntrz. Znakomita do tego moe by np. woowina gotowana z czerwonym winem przez 3-4 godziny na maym ogniu. Po jej spoyciu robi si bardzo gorco i wyranie odczu mona energi rozprzestrzeniajc si ku powierzchni ciaa. Jest to metoda stosowana w medycynie chiskiej w przypadku zbyt sabego czi. Gotowanie z alkoholem powoduje rwnie przeamywanie wszelkich zastojw energii yciowej oraz
52 Nie mona uoglni okrelenia naduywanie, gdy zalene to jest od indywidualnych waciwoci kadego czowieka. Dla jednych co moe by lekarstwem lub neutraln przypraw, a dla innych ta sama ilo bdzie ju szkodliwa. 53 Istotne, by do gotowania zgodnie z przemian ognia uywa ognia ywego, a nie np. kuchenki elektrycznej. 54 Czas przypisany jest do ywiou ognia, a przestrze do ywiou metalu.

138

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

stagnacji krwi. Jednake potrawy tak przyrzdzane, mimo e bardzo smaczne, nie powinny by jedzone codziennie s zbyt mocne, wic wystarczy gotowa w ten sposb od czasu do czasu. W kuchni chiskiej wyrni mona rwnie specjalny rodzaj zup wzmacniajcych (tang), bardzo energetycznych. Gotuje si je co najmniej przez cztery godziny, czasami cztery dni, a niekiedy nawet dwadziecia osiem dni! Niektrzy czytelnicy zauwa tu, e taka zupa utraci wszystkie witaminy, ale nie o to przecie chodzi. Gwnym celem zup typu wzmacniajcego jest zwikszenie czi, ktrej przybywa im duej gotujemy. Jak bardzo wzmaga si energia i waciwoci ognia wiadczy intensywne rozgrzanie ciaa po spoyciu takiej zupy nawet w zimie i to u osoby wychodzonej. Czsto czowiek zaczyna si momentalnie poci. Kilka przepisw na zupy lecznicze zostao zamieszczonych w dalszej czci. Syszc o koniecznoci do dugiego gotowania, nie wpadajmy w przesad i nie gotujmy tak absolutnie wszystkiego (chyba, e mamy indywidualne zalecenie od lekarza). Cao codziennej diety obejmowa winna wszystkie pi ruchw i zwizane z nimi rodzaje jedzenia. Konieczne jest wic spoywanie wieych owocw, saatek itp., ktre w normalnej zrwnowaonej diecie powinny obejmowa okoo 20% oglnej iloci jedzonych potraw. Konserwowanie. Wdzenie to najbardziej charakterystyczny rodzaj przyrzdzania produktw ywnociowych zgodnie z przemian ognia. Oczywicie musi to by wdzenie w naturalnym dymie, a nie przemysowe wdzenie polegajce na zastosowaniu zapachowych i konserwujcych rodkw chemicznych. Najczciej wdzi si ryby, sery i miso. Trzeba by jednak ostronym, poniewa miso czy kiebasa z natury charakteryzujce si siln energi typu jang po uwdzeniu staj si jeszcze gortsze. Nie bez powodu wic konserwowano tak dawniej jedzenie przeznaczone do spoycia w zimie. Przygotowywanie posikw zgodnie z przemian ziemi Po maym jang wiosny i wielkim jang lata przychodzi czas stabilizacji zwizany z ruchem ziemi pne lato. Jest to pora rwnowagi energii pomidzy minionym jang i nadchodzcym jin. Sposb gotowania zwizany z ruchem ziemi mona te stosowa w okresie przeomowym midzy tradycyjnymi sezonami przypada cztery razy do roku przez osiemnacie dni dojo 55. Jest jeszcze jedna generalna uwaga: wprawdzie gotowanie charakterystyczne dla danego ruchu zalecane jest w czasie zwizanej z nim pory roku, jednake mona take przyrzdza posiki inaczej np. chcc wiosn wzmocni jin nerek, musimy gotowa zgodnie z przemian ziemi (wzmacniajc nerki poprzez ledzion) i w ywiole wody (kadc nacisk na jako liang i han); chcc latem leczy gorc wtrob (po taczce), trzeba j ochodzi. W tym celu winnimy przyrzdza poywienie zgodnie z przemian wody i o naturze liang oraz w ywiole metalu i o naturze liang albo zgodnie z przemian drewna i o naturze liang a nawet han. Jak wic wida, naley by elastycznym i uwzgldnia zmieniajce si sytuacje yciowe. Technika krojenia i gotowania. Warzywa i owoce kroi si na dugie, due i grube kawaki, wzdu osi i ukada jedne na drugich kolejne warstwy. Celem takiego krojenia ma by uzyskanie smaku bardziej sodkiego, ni w przypadku innych sposobw krojenia. Dziki temu jedzenie otrzymuje bardziej wyrane waciwoci ruchu ziemi. Poniewa pora panowania ruchu ziemi jest okresem rwnowagi, harmonii w czasie gotowania nie naley jedzenia miesza. Gotuje si pod przykryciem, we wasnych sosach. Mona te uywa cinienia i gotowa na parze. To ostatnie zalecamy szczeglnie dla przewlekle chorych, ludzi bardzo sabych oraz w leczeniu nowotworw. Wszystkie te metody przygotowania jedzenia pomagaj wzmocni odek i ledzion, a oglnie rzecz biorc zrwnoway cae ciao. Konserwowanie. Przemianie ziemi odpowiadaj rne metody konserwowania poywienia. Mona do tego procesu wykorzystywa moc miodu albo sodu. Jak wczeniej
55 Nie jest istotne, wedug jakiej chiskiej tradycji okrela si czas panowania ruchu ziemi w cigu roku. Gotowa zgodnie z tym ruchem mona w obu wymienionych przypadkach.

139

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

mwilimy, o biaym oczyszczonym cukrze w ogle nie ma co tu mwi, gdy nie jest on zaliczany do produktw spoywczych. Typowym przykadem takiego konserwowania s wszelkie demy i marmolady, owoce kandyzowane, syropy itp. Mona rwnie konserwowa przy pomocy oleju, najlepiej jeli bdzie to olej wyciskany mechanicznie na zimno, a nie ekstrahowany chemicznie. Ogie i ogrzewanie. O ile wiosn winnimy gotowa na ogniu uzyskanym przez spalanie drewna, latem istotny jest sam pomie jako taki (bez wzgldu na rodzaj paliwa), z ruchem ziemi wie si jako paliwo wgiel kamienny. Piec opalany wglem daje najbardziej zrwnowaone ciepo, ktrego w aden sposb nie mona porwna z ciepem uzyskanym np. przy pomocy pieca elektrycznego czy kaloryferw. Ogrzewanie elektryczne lub centralne jest ciepem bardzo suchym i w zwizku z tym bardzo szybko oddziauje wysuszajco na puca oraz osabia energi ochronn wei czi. Ciepo otrzymane ze spalania wgla ma waciwo rwnowaenia wszystkiego i rwnoczenie zawiera wystarczajc ilo wilgoci. Dodatkow korzyci z posiadania takiego pieca jest moliwo postawienia na nim garnka z zup i pozostawienia go tam na dugie gotowanie bez obawy, e wykipi. Szczeglnie przydatne jest to w przypadku przygotowywania zup typu wzmacniajcego mona zostawi je na takim piecu nawet i trzy dni... Przygotowywanie posikw zgodnie z przemian metalu Element metalu charakteryzuje si dorodkowym ruchem energii czi. Dlatego te sposb gotowania powinien by odbiciem natury metalu. Znakomicie ilustruje to rwnie jedna z dobrze znanych technik konserwacji gotowanie w podcinieniu z wykorzystaniem prni do pasteryzacji i dokadnego zamknicia produktw w soikach. Celem zwikszenia dorodkowego ruchu energii oraz dostarczenia wikszej iloci ciepa, stosuje si cinienie (np. w szybkowarach). Mona rwnie przygotowywa jedzenie ogrzewajc je w piekarniku. Obie te metody s dobre w porach chodnych szybkowar i piekarnik pozwalaj zwikszy natur wen poywienia. Inn stosowan metod typow dla ruchu metalu jest konserwacja w alkoholu. Mona w ten sposb dugo przechowywa owoce, ale nie jarzyny. Poniewa istota ludzka jest nieodczn czci natury, warto obserwowa, co dzieje si w przyrodzie i odpowiednio do tego postpowa rwnie w kuchni. Jesieni soki w drzewach poruszaj si ku rodkowi, zwierzta gromadz zapasy na zim, wszystko stopniowo si wychadza. Wszak jesie to mae jin, co oznacza, e wkraczajc w czas panowania metalu trzeba uwaa i utrzymywa ciao w cieple. Nawet jeli nie nadszed jeszcze oficjalny czas jesieni, lecz z drzew zaczynaj spada licie wiadomo, e temperatura spada i przysza pora, by zadba o zachowanie substancji, energii i ciepa. Trzeba wic dostosowa do tego sposb odywiania pozwalajcy utrzyma wntrze ciaa w cieple. Technika krojenia waciwa ruchowi metalu jest najtrudniejsza. Polega na obieraniu w kko bez przerwy, w dug i wsk spiraln wstg. Potrafi to robi tylko mistrzowie kuchni. Inna, nieco atwiejsza technika to krojenie jarzyn tak jakby strugao si owek. Przygotowywanie posikw zgodnie z przemian wody Mwic o elemencie wody naley uwzgldnia dwojak sytuacj: musimy pamita o dwch aspektach nerek o nerce ognia i nerce substancjalnej; albo inaczej o waciwoci jang i waciwoci jin nerek. Ochrona substancji nerek. Nerki substancjalnej (jin nerek) nie mona wzmocni wprost. Moemy to uczyni jedynie przy pomocy przemiany ziemi, kontrolujcej wod. Jak to ju byo wzmiankowane, w rodkowym ogrzewaczu poywienie zamienia si w energi (odek), a energia w pyny wewntrzne (ledziona). To, co nazywamy w terminologii medycyny chiskiej substancj, powstaje z pynw wewntrznych. Dlatego te, wzmacniajc odek i ledzion (poprzez odpowiednie gotowanie i dobr poywienia), wzmacnia si waciwoci nerki substancjalnej. W tym kontekcie atwiej zrozumie stwierdzenie hinduskich i tybetaskich lekarzy goszcych: jeli jesz sodkie ziemniaki (ruch ziemi), to bd one produkoway nasienie (sperm). Ot nasienie jest esencj i bezporednim przejawem dziaania nerki substancjalnej. Tak wic najszybsz i najprostsz drog prowadzc do wzmocnienia czy odbudowania substancji jest

140

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

wykorzystanie ruchu ziemi. Rwnie zboa zawieraj ogromn ilo energii yciowej, nie ma wic lepszego sposobu na wzmocnienie jin nerek. By mie silne nerki naley wic chroni si przed wyczerpaniem lub zachwianiem rwnowagi energetycznej w ywiole ziemi. To bardzo wane zalecenie, a zgodne z nim postpowanie pozwoli zachowa siln konstytucj. S trzy moliwoci wyczerpania substancji nerek: Przez nieodpowiednie jedzenie i ycie w skaonym rodowisku. Spoywajc pokarmy nie majce ycia, a wic pozbawione czi. Zaliczy do nich mona produkty gboko zamraane i konserwowane energi promienist oraz pochodzce z silne skaonego rodowiska. Wyczerpuje te nerki samo przebywanie w takim rodowisku. Przez nadmierne emocje. Relacja jest taka: im wicej ma si stresw, tym mniej substancji. Stres jest wic bardzo niebezpieczny, bo wrcz wysysa energi yciow z nerek. W ten sposb moemy bardzo szybko osabi nerki. Niezrwnowaone ycie pciowe nadmiar seksu. Dokadniej mwic, chodzi tu w przypadku mczyzn o utrat nasienia, a wic strat substancji, czyli osabienie jin nerek. Oczywicie zalene jest to od siy mczyzny. Gdy wyglda on jak niedoywiony Hindus musi by ostrony, gdy jest dobrze odywiony i mocny, nie powinno by specjalnych powodw do obaw. Wybitny mistrz chiski powiedzia, e bez adnej szkody dla zdrowia mczyzna moe mie wytrysk cztery razy wiosn, trzy razy latem, dwa razy jesieni, a tylko jeden raz zim. W przypadku kobiet sytuacja przedstawia si nieco inaczej. Kobiety nie trac substancji tak jak mczyni; przez mio mog one nawet absorbowa energi. Trac natomiast substancj w czasie ciy. Dlatego rodzenie duej iloci dzieci osabia nerk substancjaln. Szczeglnie niebezpieczne jest to w przypadku rodzenia dzieci w krtkich odstpach. Z punktu widzenia medycyny chiskiej mona wic wspy do woli, natomiast mczyni winni chroni si przed nadmiern utrat nasienia, a kobiety nie zachodzi czsto w ci. Ochrona ognia nerek. Nerka ognia, czyli jang nerek nazywane jest maym ogniem ycia. Nie ma adnej metody na wzmocnienie tego ognia. W miar upywu ycia wypala si on coraz bardziej, a jedno, co mona robi, to stara si gospodarowa tym zapasem energii jak najbardziej racjonalnie i chroni w kadej sytuacji. Jedynym czciowo skutecznym sposobem podtrzymywania ognia ycia jest po prostu gotowanie na ogniu, natomiast na poziomie emocjonalnym zachowanie otwartego, ywego umysu, zainteresowanego uczeniem si, jak umys dziecka. Gotowanie i konserwowanie. Technika gotowania jest bardzo prosta. Po pierwsze kroi si na bardzo drobne kawaki albo robi puree i gotuje z du iloci wody. Jedzenie rozdrabnia si maksymalnie, moe by ono jak krem czy papka. Gotowanie zgodne z przemian wody nie oznacza bynajmniej, e tak naley czyni w zimie. Jak to ju byo mwione, zim naley stosowa technik ognia, natomiast latem technik wody. W ten sposb harmonizuje si dwie skrajnoci: wielkie jang lata wod i wielkie jin zimy ogniem. Konserwowanie waciwe dla ruchu wody to zasolenie. Jednak nie naley zaleca tego sposobu dla wikszoci ludzi wychowanych w europejskiej czy amerykaskiej tradycji kulinarnej. Jestemy spoeczestwem cakowicie przesolonym. Jedzc duo cukru moemy w kadej chwili przerwa, gdy mamy go do; gdy jemy sl trudno nam przesta, gdy nie odczuwamy nadmiaru. A w rzeczywistoci mona by ograniczy spoycie soli do minimum. atwo to uzmysowi sobie np. po dziewidziesiciodniowej diecie bezsolnej gdy po takim czasie zjemy kawaek zwykego chleba, odczujemy wyranie jak bardzo jest on sony. WYBRANE RECEPTY l PRZEPISY LECZNICZE Herbaty zioowe Herbaty zioowe odgrywaj wielk rol w zapobieganiu chorobom oraz ich leczeniu. Moemy je rwnie pi wtedy, kiedy ma si tylko ochot. Przy okazji mona agodzi nimi wpywy klimatyczne, mona nimi modyfikowa wasne nastroje (np. pobudzajco, uspokajajco, odwieajco), dobiera odpowiednio do spoywanych posikw (np. wspomagajc trawienie, rwnowac nie w peni zharmonizowane dania). Bd wtedy

141

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

dziaay jako wietny rodek profilaktyczny, pod warunkiem, e posidziemy umiejtno ich waciwego stosowania, zgodnie z potrzebami organizmu. Rwnoczenie trzeba pamita, e nie dla kadego ta sama herbata zioowa jest waciwym napojem. To co jednemu pomaga, innej osobie moe zaszkodzi; to samo dotyczy iloci. Nieumiejtnie dobrane zioa mog wywoa nawet ostre objawy chorobowe. Zioa trzeba zestawia zawsze wedug nastpstwa piciu ruchw i oddziaywa nimi zgodnie z t zasad. W przeciwnym razie ich dziaanie nie bdzie si wiele rni od lekw chemicznych. Warto wiedzie, e istotna jest kolejno dodawania zi: pierwsze zioo, zwane cesarskim, powinno wykazywa najwiksz skuteczno dziaania w odniesieniu do danej choroby. Mona te uy 2 albo 3 zioa cesarskie; tu po nim wystpuje zioo ministra, ktrego zadaniem jest wzmocnienie cesarza. Niekiedy mona tu zastosowa nawet do 6 rodzajw zi; trzecie to asystent, oficer, wyznacza zakres dziaania cesarza, ograniczajc ewentualne skutki uboczne oraz leczy to, czym cesarz si nie zajmuje; ostatnim dodawanym skadnikiem jest ziele konsula, majce za zadanie uzgodnienie wsppracy wszystkich wczeniejszych zi i ukierunkowanie ich dziaania na dany narzd. Im wicej zi w skadzie mieszanki, tym wolniejszy i bardziej zrwnowaony skutek dziaania. Tradycyjnie najlepsze zestawienia to trzy skadniki lub wicej. Gdy uywamy tylko jednego zioa, winnimy uwaa, bo moe dziaa bardzo gwatownie. Nie naley miesza herbat zioowych z innymi napojami, szczeglnie gdy pijemy co na rozgrzanie, a potem co dziaajcego wychadzajco. Sposb ycia winien wspiera, a nie przeszkadza temu, co dane zioo ma leczy. Przygotowujc herbat musimy zawsze wrzuca zioa na wrzc wod, chyba e zostanie wyranie zaznaczony inny sposb postpowania. Inaczej bowiem dziaaj zioa wrzucone do zimnej wody, a inaczej wrzucone na wrztek. Tak samo czym innym jest wlanie wody do czerwonego wina, a czym innym wina do wody. W naturze wszystko ma swj porzdek, wic nie trzeba temu przeszkadza, gdy nie uzyska si penego dziaania i nie wykorzysta wszystkich moliwoci leku. Jak pamitamy, nie wolno uywa naczy i yeczek aluminiowych. Gotujc zioa bardzo zwikszamy ich energi czi, przez co dziaaj skuteczniej. Zwykle gotujemy przez ok. 15 min. Musimy jednak pamita w jakim celu mamy je stosowa: gdy do leczenia choroby i przyczyn pochodzcych z zewntrz (np. przezibienie nie wchodzce gboko w ciao) gotowa ok. 1 min; gdy choroba jest ju gboko (np. przezibienie zwizane z niewydolnoci jang nerek) gotowa od 20 min. do 4 godzin (im choroba gbiej, tym duej); gdy choroba dopiero si rozpoczyna gotowa krtko; gdy choroba jest chroniczna i bardzo gboko (np. zimna nerka czy ledziona) gotowa dugo; jeli tylko naparzamy zioa dziaaj powierzchownie. Herbaty oczyszczajce organizm Ponisze przepisy s godne polecenia m.in. w przypadku dolegliwoci zwizanych z chorobami gorcej wtroby, takimi jak np. taczka, malaria. Znakomicie pomagaj rekonwalescentom po taczce. Najskuteczniej dziaaj na wiosn, gdy sporzdzane s z modych lici. Herbaty te mog stanowi jedyny rodzaj napoju przez pewien czas. Herbata z naci pietruszki: Na p litra wrzcej wody wrzuci gar wieej lub suszonej naci pietruszki; gotowa przez 10-20 minut; odcedzi i pi. Napj ten wzmacnia nerki i ogrzewa oraz oczyszcza organizm. Herbata z babki szerokolistnej: Na p litra wrzcej wody wrzuci gar wieych lici babki szerokolistnej (Plantago major) lub 1-2 yeczek babki suszonej. Gotowa 10-20 minut; odcedzi i pi. Herbata odwiea i ochadza wtrob.

142

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Herbata na kamienie nerkowe Znakomite rezultaty uzyskuje si przy pomocy herbaty ze znamion kukurydzy, usuwajcej bezbolenie w cigu kilku miesicy kamienie nerkowe, nawet te, ktre przez urologw uwaane s za nierozpuszczalne 56. Znamiona kukurydzy naley zbiera z kolb latem oraz suszy w cieniu i przewiewie. Konieczne jest zgromadzenie wystarczajcego zapasu na ca kuracj 6-tygodniow lub 3-miesiczn. W czasie kuracji herbata ze znamion kukurydzy ma stanowi jedyny napj (pi mona bez ogranicze tyle, ile pynu potrzebuje organizm). Poniewa herbata ta ma rwnoczenie waciwo lekkiego obniania cinienia, konieczna jest w tej sprawie konsultacja z lekarzem i ewentualne okresowe badanie cinienia krwi. W niektrych przypadkach przy pomocy tej herbaty mona te usuwa kamienie ciowe. Na p litra wrzcej wody wrzuci gar wsw, gotowa przez 20 minut; odcedzi i pi. Herbaty rozgrzewajce Istnieje wiele rnych przepisw na herbaty rozgrzewajce. Zazwyczaj oparte s one na zioach nalecych do ruchu ognia (tymianek, suszony koper, rozmaryn) stosuje si je przede wszystkim do rozgrzania odka i ledziony. Rozgrzewajc ledzion mona porednio rozgrza marznce stopy i donie, bdce jednym z charakterystycznych objaww jej wychodzenia i osabienia. Czsto te uywa si do tego celu przyprawy i zioa nalece do ruchu ziemi (cynamon, korze lukrecji). Drugi rodzaj herbat rozgrzewajcych oparty jest na zioach i przyprawach nalecych do ruchu metalu (godziki, imbir) rozgrzewa si w ten sposb jelito grube (np. w przypadku zapar zwizanych z wychodzeniem jelita grubego) i ukad oddechow y (jak np. w przypadku przezibienia), a porednio oddziauje si rozgrzewajce na nerki i wtrob (osoby z gorc wtrob nie powinny wic takich herbat pi zbyt czsto). Mona te stosowa kombinacje tych dwch rodzajw herbat, jak np. herbat z cynamonu, lukrecji i imbiru. Sposb przyrzdzania herbat jest typowy: na p litra wrzcej wody yeczka np. imbiru; gotowa raczej krtko 1-5 minut, chyba e zostanie przepisane inaczej. Herbata dla karmicych matek Na p litra wrzcej wody wrzuci po paskiej yeczce kopru woskiego, anyku, kminku i lukrecji. Gotowa 5-15 minut. Herbaty tej nie naley naduywa (nie pi wicej ni jedn filiank dziennie), gdy wprawdzie wymienione zioa wzmagaj laktacj, bo s rozgrzewajce, jednak stosowane w nadmiarze mog doprowadzi do zapalenia piersi 57 poczonego z wysok temperatur oraz ostrego zapalenia luzwki odka u kobiet o sabszej konstytucji. W przypadku wystpienia zapalenia piersi naley: natychmiast odstawi zalecan herbat rozgrzewajc; pi herbat z pszenicy; robi okady piersi z zielonych czci rolin; spoywa wiele zielonych jarzyn o waciwoci liang (np. saata), by uspokoi ogie. Zupy lecznicze Jak wiemy, wan rol w wielu kuracjach odgrywaj specjalne zupy wzmacniajce energi, zwane tang. Najbardziej znanymi s zupy okrelane tu jako: woowa wzmacniajca energi ywiou ziemi, oraz zupa z kury wzmacniajca substancj nerek i wtroby. Sowo zupa jest tu raczej umowne, gdy w rzeczywistoci chodzi o sam pyn, w ktrym przez wiele godzin gotowano bardzo niewielkie iloci kilku warzyw i misa. Istota owego leczniczego napoju to wanie czas i sposb gotowania oraz odpowiednia

56 Claude Diolosa w Polsce wyleczy w ten sposb kilku pacjentw z kamic nerkow, ku wielkiemu zdziwieniu lekarzy. 57 odek i ledziona kontroluj piersi kobiet. Meridian odka biegnie przez piersi. Gdy odek i ledziona s w rwnowadze, kobieta ma wicej mleka. Powysze zioa stosuje si dlatego, gdy majc natur wen rozgrzewaj ywio ziemi i wzmacniaj organizm.

143

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

kolejno dodawania skadnikw. Szczeglnie wany jest ostatni skadnik, bo pobiera on energi z pozostaych i decyduje o sposobie i miejscu leczniczego oddziaywania. Wbrew pozorom, zupy takie s bardzo silnym rodkiem leczniczym, naley wic bardzo uwaa i obserwowa wszystkie objawy. Jeli np. po kilku dniach picia zupy typu tang ttno stanie si szybkie i wysokie, jzyk jasno czerwony, pacjent nadmiernie pobudzony naley przerwa kuracj, gdy oznacza to, e organizm ju wystarczajco nasyci si energi (szczeglnie w przypadku zupy z kurczaka). Ze wzgldu na dziaanie rozgrzewajce, zupy tang zalecamy gwnie w zimie. Zupa woowa Zup t zaleca si szczeglnie w przypadku koniecznoci wzmocnienia energii czi i poprawienia jakoci krwi (m.in. w anemii). Zupa ta naley do ruchu ziemi, ma wic dziaanie harmonizujce organizm, wzmacnia odek i ledzion (wraz z trzustk). Na dwa litry wrzcej wody wrzuci du yk tymianku, po chwili kilka (5-6) marchwi i niewielki kawaek wieej woowiny z koci (wraz ze szpikiem). Gotowa na maym ogniu minimum przez cztery godziny. Im duej si gotuje, tym bardziej od materii przechodzi si do energii czi; Chiczycy w niektrych przypadkach gotuj nawet do 28 dni! Odcedzony pyn pi w iloci 3-4 filianek dziennie. Zup po zakoczeniu gotowania przechowywa mona najwyej przez dwa dni, za kadym razem podgrzewa tylko tak jej ilo, ktra ma by wypita, reszt trzyma w chodzie (albo cay czas delikatnie gotowa). Gdy chcemy jeszcze dodatkowo zwikszy odywcze dziaanie tej zupy, np. w przypadku bardzo duego wyczerpania organizmu albo silnego osabienia krwi, moemy od razu doda jedno tko na cay garnek zupy i duej gotowa. Zupa z kurczaka Zupa ta jest znakomitym rodkiem wzmacniajcym. Wzmacnia szpik, minie, cigna, stawy (szczeglnie przeguby i kolana), poprawia wzrok naley wic do przemiany drewna. Wskazana jest dla ludzi bardzo starych (ktrzy cierpi na nocne poty i niespokojny sen), w poczeniu z 1 filiank dziennie mleczka pszenicznego pitego przez 3-5 tygodni 58. Zalecana jest te dla kobiet po urodzeniu dziecka, szczeglnie gdy jest gotowana przez 3 dni z pewnymi przyprawami (m.in. biaym eszeniem w iloci 615g dziennie), powoduje skurczenie macicy, likwiduje krwawienie i wzmacnia laktacj. Przeciwdziaa wypadaniu wosw i osabieniu zbw. Daje te wiele siy, dziki czemu matka nie mczy si wielokrotnym budzeniem w nocy. Musi si jednak pi tak zup regularnie przez dwa miesice. Na 3 litry wrzcej wody wrzuci przyprawy zaliczane do ywiou ognia (np. tymianek, majeranek, rozmaryn). Po 25-minutowej przerwie (koniecznej po dodaniu skadnikw nalecych do danego ruchu, a przed nastpnymi skadnikami zaliczanymi do ruchu nastpnego) kilka marchewek i ewentualnie inne jarzyny korzeniowe ruchu ziemi. Nastpnie cebula, por, imbir (ruch metalu), potem odrobina soli kamiennej (woda), ewentualnie jedna (lub wicej) yka fasoli 59. Najlepsze do zupy s fasolki sojowe (w rnych kolorach). Mona te doda do wody jadalne wodorosty 60. Po kolejnej krtkiej przerwie dorzuci may kawaek wieego kurczaka z koci i szpikiem (ruch drewna) wystarczy ok. 60g. Garnek przykry i bardzo powoli gotowa na maym ogniu przez 3-4 godziny. Pi sam pyn po 3-4 filianki dziennie. Po ugotowaniu zdj pokrywk, przynajmniej do czasu zupenego wystygnicia zupy (to samo dotyczy m.in. zupy woowej). Reszt zupy Przepis podany jest w podrozdziale Kuracja zboowa. Fasola powinna by moczona przez noc, a woda po moczeniu wylana. Wedug tradycji chiskiej fasola w zalenoci od koloru ma rne oddziaywanie. Czarna fasola wzmacnia narzdy pciowe. (Uwaga: kobiety stosujce w diecie czarn fasol mog wic bardzo atwo zaj w tym czasie w ci, podobne waciwoci ma te woda spod takiej fasoli). Biaa fasola wzmacnia pcherz moczowy. Czerwona fasola wzmacnia nerki. 60 Maj one bardzo silne dziaanie ochronne, nawet przed skutkami radioaktywnoci, poniewa mocno alkalizuj organizm, przez co wzrasta jego odporno.
58 59

144

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

przechowywa normalnie, np. w chodnym pomieszczeniu poza lodwk. Co dwa dni gotowa now zup. Zaparcia Wrzuci na p litra wrzcej wody 3 due yki pene zmielonych orzechw woskich oraz 3 yki suszonych kwanych moreli; gotowa przez 15 minut. Pi 3-4 filianki gorcego pynu. Przepis ten jest szczeglnie dobry dla ludzi jedzcych wiele mroonek. Polecany napj odbudowuje flor bakteryjn jelita grubego. Pasoyty Przepis jak w przypadku zapar, plus 1 yeczka mielonego imbiru pasoyty nie wytrzymuj takiego zalkalizowania rodowiska. Przy robaczycy stosowa przez dwanacie dni, po czym dokona kontroli laboratoryjnej. Jeli pasoyty dalej s, powtrzy kuracj. Mona te poleci imbir z lukrecj. UWAGA: Naley by ostronym ze stosowaniem imbiru (szczeglnie przy duszej kuracji) w przypadku chorb z nadmiaru jang metalu i drewna, np. stanw zapalnych skry, oczu, drg oddechowych, migdakw, wtroby, itd. moe to nasili objawy tych chorb. Sok brzozowy wiey sok brzozowy dziaa oczyszczajco i dostarcza ogromne iloci yciowej energii. Mona go pi tylko przez 2-3 tygodnie bardzo wczesn wiosn, natomiast nie da si konserwowa, gdy po dwch dniach kwanieje. Ma on rewelacyjne zdolnoci oczyszczania wtroby, daje wspania, elastyczn skr, leczy trdzik, poprawia wtrob i przyspiesza wzrost wosw. Do pielgnacji wosw stosuje si zewntrznie w proporcji 1:1 z alkoholem. Czas trwania kuracji opartej na soku brzozowym moe by dowolny przez cay okres puszczania soku lub tylko kilka dni. Nie ma obawy o przedawkowanie. Warto przypomnie chtnym do podjcia takiej kuracji, by nie niszczyli brzz przy pobieraniu soku. W nastpnych latach te warto bdzie si go napi. Paradentoza Popi ze spalonej kory brzozowej stosowa do bezporedniego czyszczenia zbw, zamiast pasty. Mona te poczy kor brzozow z babk szerokolistn macerowan w alkoholu, tak jak proponuje to poniszy przepis, rwnie zalecany do leczenia paradentozy. Wypeni butelk limi babki szerokolistnej (Plantago major) i zala na jeden miesic 40% alkoholem. Butelk zostawi zakorkowan, a po miesicu przefiltrowa. Mona przechowywa przez dugie lata uzyskuje si tym silniejszy efekt, im tynktura jest starsza. Pdzlowa szczoteczk do zbw usta i dzisa; mona te wciera w ciao, np. w wiee blizny, przykada na rany. Guzki nowotworowe Popi z kory brzozowej (grubej) poczy w proporcji 1:1 z nie-rozwinitym caym kwiatem tego tulipana (wraz z cebulk, ale bez korzonkw bo te s trujce). Kwiat tulipana poci skonie i rozetrze na krem, np. w mynku do kawy. Popi z kory brzozowej i krem z tego tulipana zala 40% alkoholem celem zakonserwowania. Alkoholu naley doda tyle, by uzyska konsystencj wilgotnej pasty. Tak przygotowany lek mona przechowywa dziesitki lat. Stosuje si zewntrznie przeciw guzkom nowotworowym w gbi ciaa, szczeglnie dla kobiet z guzkami piersi (bywa nieraz skuteczny nawet w przypadku nowotworw zoliwych). Lek ten uywany jest te od kilku tysicy lat przez onierzy chiskich do wycigania odamkw metalu z ciaa. Po posmarowaniu rany lub blizny, po okoo 2 godzinach metal winien wyj sam. Leki na popraw krwi P litra czerwonego wina wytrawnego zmiesza z tkiem i pi kilka yek dziennie szczeglnie wieczorem, gdy wtedy przypada minimum aktywnoci energetycznej ledziony, odpowiedzialnej za produkcj i waciwoci krwi oraz innych pynw

145

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

wewntrznych. Lek ten stosuje si przez dwanacie dni, przede wszystkim gdy trzeba szybko dziaa, bo organizm potrzebuje natychmiastowego wsparcia (np. po silnej utracie krwi). Trudny do zdobycia w Polsce, osigalny jednak na Zachodzie jest niezwykle skuteczny i mocny lek korze Archangelica sinensis (koniecznie sinensis, czyli arcydzigiel chiski, a nie wystpujcy w naszym klimacie litwor arcydzigiel, czyli Archangelica officinalis jeli natomiast stosujemy litwor arcydzigiel, wtedy razem z lukrecj). Jest to bardzo mocny rodek wzmacniajcy nie tylko krew, ale wszystkie pyny wewntrzne wice si ze ledzion. Silnie pobudza te jang nerek. Archangelica sinensis w poczeniu z korzeniami lotosu daje rewelacyjny lek przeciwko bardzo silnej anemii (nawet takiej, ktra powoduje obnienie cinienia krwi). Uwaga: nie stosowa w przypadku krwawie wywoanych wewntrznym gorcem oraz podczas upaw. Godny polecenia jest nastpujcy przepis: Litrow butelk wytrawnego czerwonego wina wypeni do 1/4 daktylami. Zostawi zakorkowan na okres 10 dni, po czym przez 40 dni pi wieczorem kieliszek. Jest to bardzo silny rodek wzmacniajcy, dodajcy ducha, pobudzajcy apetyt. Podnosi ilo limfocytw we krwi, przez co wzmacnia ukad obronny organizmu. Skutecznie pomaga przy zaparciach porannych. Bardzo dobre rezultaty daje w leczeniu ylakw, szczeglnie u kobiet posiadajcych bkitne ylaki na nogach. Mona zrobi nalewk z dodatkiem arcydzigla litwora (Archangelica officinalis) do leczenia ylakw i wzmocnienia krenia krwi. Reumatyzm i kapusta Kapusta to bardzo stary rodek leczniczy, znany w wielu cywilizacjach. Jej licie maj niezwyk zdolno wysysania z organizmu rnych toksyn - stosuje si j przy rnych zewntrznych stanach zapalnych oraz niektrych chorobach skrnych. Rwnie mocny skutek daje przyjmowanie wewntrzne. Kady rodzaj kapusty i sposb jej przygot owania zabezpiecza i odywia odek oraz wspiera wszystkie narzdy jin (serce, ledzion i trzustk, puca, nerki, wtrob). Dobre rezultaty uzyskuje si uywajc kapusty do leczenia reumatyzmu wywoanego zimnem i wilgoci 61. Poszatkowa kapust, doda troszk sproszkowanej gliny i razem z niewielk iloci wody gotowa p godziny. Gdy kapusta zmiknie, naley j ugnie na krem i nakada na bolesne miejsca. Kapusta w poczeniu z glink daj dobre rezultaty w leczeniu reumatyzmu, trudno zrastajcych si koci, wizade i chorb koci oraz przy wysikowym zapaleniu staww. Zewntrznie mona przez 6 miesicy stosowa jako caonocne okady sam glink sproszkowan wymieszan z ciep wod. Przykleja j trzeba na bolce miejsce (szczeglnie skuteczne na krzye i krgosup) i od zewntrz przykry liciem kapusty, by okad nie wysycha. Oczyszczanie organizmu Celem oczyszczania i rwnowaenia organizmu stosuje si rnego rodzaju i rnej dugoci godwki oraz kuracje zboowe. Aby lepiej zrozumie sens takiego umartwiania si, naley wczeniej pozna prawo dziewidziesiciu dni, wane w medycynie chiskiej. Mwi ono, e kada rzecz czyniona lub spoywana dzisiaj, da rezultat za dziewidziesit dni 62. Jeli dzisiaj w jaki
61 Reumatyzm moe mie rne przyczyny, niekiedy diametralnie rne. Dlatego wana jest diagnoza pozwalajca zastosowa waciwe leczenie; pomyka w rozpoznaniu przyczyny moe wywoa nasilenie dolegliwoci. 62 Niekoniecznie musi by widoczny bezporedni zwizek skutku z przyczyn. Na przykad kobieta w ciy po zrobieniu trwaej czy farbowaniu wosw moe spodziewa si w trzy miesice pniej komplikacji zwizanych z ci - mimo pozornego braku zwizku midzy tymi zdarzeniami jest midzy nimi istotny punkt wsplny: wosy na gowie i ukad pciowy nale do ruchu wody. Chemiczna, obca naturze ingerencja moe wpyn w poredni sposb na zdrowie matki i podu.

146

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

konkretny sposb bdziemy si zachowywa, to po dziewidziesiciu dniach powrci to jak bumerang. Prawo powysze dotyczy rwnie pr roku. Na przykad zbyt wiele chodu (dopuszczonego do ciaa) w zimie 90 dni pniej, na wiosn, dolega reumatyzm; nadmiar gorca w lecie 90 dni potem, jesieni, pojawia si gorczka. W szczeglnych przypadkach moliwe jest te wykorzystanie tego prawa do celw terapeutycznych. W yciu cigle popeniamy bdy, ktrych skutki pojawiaj si w cyklu dziewidziesiciodniowym. Na dodatek kady taki skutek staje si kolejnym zaburzeniem, wywoujcym now reakcj po kolejnych trzech miesicach... Cykl powtarza si wiec dalej, jak fale po wrzuceniu kamienia do wody (co 180, 270 dni itd.). Oczywicie, kolejne rezultaty pierwotnego zaburzenia rwnowagi organizmu s coraz sabsze, niemniej jednak cigle obecne. Godwk lub kuracj zboow robimy, by przerwa i wygasi takie cykle. Trwa ona dwanacie dni i po niej zaczyna si nowy cykl tyle, e organizm jest ju oczyszczony i lepiej zharmonizowany. Dlaczego ma ona trwa dwanacie dni? Medycyna chiska uwaa, e cykl przemiany i wymiany krwi trwa sto dwadziecia dni. Tak wic w cigu dwunastu dni nastpi zmiana waciwoci 10% krwi, przez co uzyskuje si wystarczajc ilo energii i mocy do spowodowania odczuwalnej zmiany na lepsze. Zatrzymuje si w ten sposb rozwj i rozprzestrzenianie choroby, nie rusza si jednak jeszcze gbokich korzeni, czyli jej przyczyn. Porwna to mona do gbokiej akupunktury. Godwki Godwki nie mona robi byle jak. Naley przynajmniej kilka dni wczeniej przygotowa do niej ciao. Najpierw trzeba przesta je miso, potem sery, stopniowo przechodzi na poywienie rolinne, a tu przed rozpoczciem waciwej godwki je wycznie produkty zboowe (kasze, inne dania z penego ziarna). Po kilku dniach odywiania si zboami mona rozpocz godwk. Podczas godwki nie powinno si stosowa szczeglnych rodkw do oczyszczania i oprniania jelit, gdy mog one wywoa nerwoble, rw kulszow, ble krzyy, niepotrzebnie osabiaj organizm. Wany jest rodzaj herbaty pitej podczas godwki. Pi naley zawsze cieple napoje (szczeglnie w naszym klimacie). Najlepiej przygotowa rne owoce okrelone wzgldem piciu przemian, w odpowiedniej kolejnoci. Zgodnie z cyklem odywczym wrzucamy je na wrzc wod i gotujemy cztery godziny, nastpnie robimy z tego soki i pijemy w miar pragnienia. Warto na napoje dobiera takie rodzaje owocw czy jarzyn, ktre bd wzmacniay dany narzd wtedy godwka spenia rol nie tylko oczyszczajc, ale i terapeutyczn. Okres godwki warto wykorzysta na nauk i medytacj s one wtedy o wiele skuteczniejsze. Nigdy nie powinno si robi godwki w zimie. Wszystkie zwierzta otuszczaj si na zim, wic i dla ludzi jest to pora, kiedy naley przybra na wadze, zamiast j traci. Najlepiej zaczyna godwki wiosn najwczeniej o wiosennej rwnonocy; definitywnie zaprzesta godwek po jesiennym zrwnaniu dnia z noc. Godwka ma trwa przynajmniej trzy dni. Ciao potrzebuje przynajmniej 72 godziny na wydalenie gwnych toksyn. Po zakoczeniu godwki konieczne jest stopniowe przyzwyczajanie do normalnego poywienia. Objadanie si natychmiast po zakoczeniu postu jest bardzo szkodliwe, a niekiedy moe nawet by bardzo niebezpieczne. Kuracja zboowa Kuracja zboowa omwiona zostanie na przykadzie kuracji pszenicznej. Pszenica ma niezwyk zdolno oczyszczania wtroby. Wskazane jest raz w cigu roku zrobi tak dwunastodniow kuracj, a najlepsza pora przypada na rwnonoc wiosenn wszak wiosna to pora wzrostu, przebudzenia, zmiany. Z por t zwizana jest rwnie energia wtroby oraz najsilniejsze oddziaywanie pszenicy. W czasie tych dwunastu dni je si gotowan bez soli pszenic (ziarno), bardzo dokadnie j ujc. Je moemy tyle, ile mamy ochot, a do tego winnimy pi herbat z gotowanej naci pietruszki lub sok brzozowy (cho nie jest to niezbdne). Pszenica i

147

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

herbata z naci pietruszki oraz ewentualnie sok brzozowy musz by jedynym poywieniem przez cae dwanacie dni! Kuracj tak najlepiej przeprowadza na wsi; lepiej nie robi jej w skaonych i zatrutych miastach. Po takiej kuracji trzeba zacz normalnie gotowa wedug zasady piciu ruchw. Nie musimy si obawia, e jedzc przez dwanacie dni tylko pene ziarno nie bdziemy dostarcza organizmowi witamin, soli czy biaek. Natomiast trzeba przestrzec wszystkich pragncych rozpocz tak diet, e nie naley ona do atwych. W rzeczywistoci jest ona o wiele trudniejsza ni cakowita godwka przez dwanacie dni. Dodatkowo mona te pi tzw. mleczko pszeniczne, majce rwnie bardzo silne waciwoci oczyszczajce. Zalecane bywa take w przypadku niedoboru jin serca (gwnymi objawami s nocne poty, nerwowy sen, koatanie serca oraz gorce donie). Przyrzdzamy je nastpujco: do 14 czci gotujcej si wody wsypujemy 1 cz pszenicy i gotujemy cztery godziny. Nastpnie odsczamy rozgotowan pszenic i wyciskamy silnie przez gsty materia, a do uzyskania biaego, lepkiego mleczka, po czym pijemy cao otrzymanego w ten sposb pynu. Mleczko pszeniczne zawiera bardzo duo czi zalecane jest wic po godwkach oraz dla ludzi starych i wyczerpanych. WYBRANE POTRAWY SPORZDZANE WG REGUY PICIU PRZEMIAN Zaproponowane tu dania nie nale do jakich szczeglnych potraw chiskich. Intencj autora tego opracowania byo podanie kilku rnych przykadw, majcych uzmysowi kademu, e zdrowe poywienie wcale nie musi by trudne do przyrzdzenia lub niesmaczne. Gotowa i zestawia zgodnie z regu piciu ruchw mona kady rodzaj jedzenia, bez wzgldu na to, do jakiej tradycji kulinarnej naley. Wnikliwie analizujc stare przepisy naszych prababek, czsto zauwaamy uderzajce podobiestwa z przepisami kuchni picioruchowej. Taki sposb gotowania, wbrew pozorom wcale nie wymaga wiele wicej czasu. Wystarczy troch wyobrani oraz inteligentnego podejcia. Przyrzdzajc potrawy wedug piciu przemian, naley zachowa kolejno dodawanych produktw odpowiadajc nastpstwu ywiow w cyklu odywczym. Energia ulega wtedy stopniowemu wzmacnianiu w miar ich dodawania. Dziki temu poywienie ma wiksz warto odywcz i moc lecznicz, wzmacnia, a take harmonizuje funkcjonowanie organizmu. Dodajc kolejne produkty, zachowa trzeba niewielkie przerwy (1-5 min.) midzy ruchami. Zawsze trzeba uywa moliwie wieych produktw, nie stosowa mroonek oraz produktw konserwowanych przy zastosowaniu energii promienistej. Uywa oliw z oliwek i inne dobre oleje (najlepiej wyciskane na zimno, a nie ekstrahowane chemicznie i na gorco). Dodawa soli kamiennej naturalnej, a nie warzonej zawiera ona liczne mikroelementy i niezbdne skadniki mineralne. Spoywa wiele zb w formie penej oraz grubo mielone mki i kasze. Unika produktw rafinowanych i silnie oczyszczonych, takich jak m.in. biay cukier, biaa mka i ry. Nie zawieraj one wielu potrzebnych skadnikw, s niezrwnowaone energetycznie i zakwaszaj organizm, przez co spada jego odporno na zachorowania. Kady ks poywienia naley dokadnie u (przynajmniej pidziesit razy). Uwalnia si wtedy wiele energii, nastpuje dokadne wymieszanie ze lin i rozdrobnienie, odek atwo trawi i nie jest przeciony. Gotujc, warto zachowa zawsze poczucie humoru i wyobrani. Nie wpadajmy od razu w panik lub zo, gdy nie wiemy ile to jest szczypta, miarka lub gar, albo skd zdoby sake czy fasolk azuki. Jedne skadniki mona przecie zastpowa innymi podobnymi i nalecymi do tego samego ruchu (uatwiaj to tablice 3, 4, 5, 6, 7). W kuchni trzeba te wykaza si inteligencj, troch poeksperymentowa. Coraz czciej zapominamy, e gotowanie to sztuka. Przy kuchni mona si naprawd wspaniale odpry, a gotowanie traktowa np. jako rozrywk, a najlepiej jako fascynujc gr i przygod, swoist alchemi: przemiany ywiow, przemieszczania energii, przetwarzania materii...

148

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Gdy mamy takie podejcie do problemw kulinarnych, jedzenie smakuje nam o wiele lepiej, jest zdrowsze, a stoownicy i kucharz s spokojniejsi i radoni. Ju po 2-3 miesicach takiego gotowania mona zaobserwowa korzystne efekty. Kady z niej przedstawionych przepisw zestawiony zosta we waciwej kolejnoci dodawania skadnikw. Dua litera na pocztku kadej linijki oznacza jeden z piciu ywiow: D drewno, O ogie, Z ziemi, M metal, W wod. Naleniki D pen mk pszenn; O odrobin czerwonego wytrawnego wina; Z zmielon prawdziw wanili 63, zmiesza z 2-3 jajkami; Z oraz litra moliwie wieego mleka krowiego; M doda odrobin sake (wdki ryowej); W szczypt soli kamiennej; W wymiesza wszystko z tak iloci zimnej wody, aby powstao pynne ciasto nalenikowe. Naleniczki trzeba smay moliwie cienkie, na patelni z ma iloci dobrego oleju. Lepiej, jeli zamiast mleka krowiego dodamy kozie. Kluski malane D 2/3 mki pszennej; O 1/3 mki ytniej; Z zmiesza z 2-3 jajkami; M gak muszkatoow; W doda nieco soli kamiennej; W wymiesza wszystko z odpowiedni iloci wody a do uzyskania lepkiej masy, ktra bdzie si odrywa od yki; D wkroi troch natki pietruszki i wieego koperku; O oraz suchego tymianku. Cao gotowa we wrzcej wodzie, spuszczajc w tym czasie yk nastpne mae kawaki ciasta z brzegu miski. Kluski bd dobre, jeli natychmiast po wrzuceniu ich do wody bd wypyway na powierzchni. Gotowa okoo 20-25 min. w stale wrzcej wodzie, by si nie posklejay. Na koniec odla wod i zostawi kluski do obcieknicia. Nastpnie wrzuci je na krtko na patelni z rozgrzanym tuszczem i obraca lekko osmaajc. Duszone ziemniaki z kapust O do niewielkiej iloci wrzcej wody; Z wlewamy oliw z oliwek; Z wrzucamy surowe ziemniaki pokrojone w drobn kostk i podduszamy je tak dugo, a stan si lekko przeroczyste; Z doprawiamy kminkiem; M dodajemy posiekanej kapusty; M doprawiamy pieprzem, curry; W oraz tamari lub sosem sojowym. Cao dusimy a do mikkoci jarzyn. Saatka ziemniaczana Z dowoln ilo ugotowanych ziemniakw pokroi w grub kostk; Z zmiesza z 2-3 jajkami ugotowanymi na twardo i posiekanymi; Z doda troch oliwy z oliwek; M gar drobno pokrojonej cebuli; M przyprawi odrobin pieprzu; W i soli kamiennej;
63 Niestety w naszym handlu spotykamy najczciej chemiczn wanilin zastpujc naturaln wanili.

149

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

W do tego doda ma ilo tamari lub sosu sojowego; D i do smaku dobr miark kwasu chlebowego (zamiast niego moe by troch ogrka kiszonego pokrojonego w drobn kostk); D oraz duo drobno posiekanej naci pietruszki; O nieco tymianku; Z zmielonego kminku; Z mona te doda do smaku troch zielonego groszku i ugotowanej, pokrojonej w kostk marchewki. Przed podaniem przyozdobi bukiecikami pietruszki i kawakami jajka. Zupa jarzynowa Podany niej przykad jest otwarty na wszelkie inne kombinacje skadnikw, naley tylko zachowa stosown kolejno. Zupa oddziaywa bdzie zawsze najsilniej na narzdy zaliczane do tego ywiou, na ktrym zostanie zakoczone dodawanie do niej skadnikw. Mona te kilkakrotnie przechodzi przez cay cykl piciu ruchw to dodatkowo harmonizuje, a zarazem wzmacnia energi zupy. Czas gotowania moe by dowolny, byle wszystkie skadniki stay si wystarczajco mikkie, jednake warto zawsze pamita, e wraz z jego wyduaniem dodaje si rwnoczenie czi, a wic jangizuje. O na wrzc wod wrzuci nieco majeranku, tymianku, rozmarynu; Z suszone grzyby szlachetne, troch kminku; Z pokrojone stosownie do pory roku ziemniaki, buraka wikowego, marchew, korze pietruszki; M seler, kapust, pora, cebul; W drobn fasolk (wczeniej moczon przez ok. 12 godzin); W (jeli istnieje potrzeba to dola troch zimnej wody) przyprawi sosem sojowym, sol; D doda posiekane natki selera i pietruszki; O szczypt tymianku; Z maso do smaku, ewentualnie sodkiej mietany. Miso woowe na czerwonym winie O do - litra czerwonego wina (zalenie od iloci misa); Z wstawi na noc lub na kilka godzin miso woowe; Z w maej iloci oliwy z oliwek; Z tak przysmay miso, by powstaa na nim pikna skrka, po czym; Z doda plasterki lub kawaki cebuli i agodnie je przyrumieni 64; M 1-2 rozgniecione zbki czosnku; M yeczk wieego lub zmielonego imbiru; M i pieprzu do smaku; W oraz troch soli kamiennej; W miso poddusi jeszcze troch (mona doda w tym celu niewielk ilo zimnej wody); D nastpnie dola jeszcze ma ilo kwasu chlebowego; O doda gar posiekanych orzechw woskich; O i czerwonego wina (moe by to, ktre pozostao z moczenia misa). Przykryte miso woowe zostawi na maym ogniu i dusi a do mikkoci ; O przed podaniem przybra niesodzon galaretk z brusznic lub marmolad z brusznic; Z i kilkoma przyrumienionymi krkami cebuli. UWAGA: miso gotowane na czerwonym winie ma silne waciwoci rozgrzewajce, lepiej wic nie odywia si w ten sposb zbyt czsto.

64 Lekko przyrumieniona cebula zmienia smak na sodki i naley do przemiany ziemi; silnie przypalona staje si gorzka, przechodzc tym samym do przemiany ognia.

150

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

UWAGI KOCOWE Na zakoczenie warto jeszcze zwrci uwag czytelnika na kilka do istotnych spraw. Pozwoli to unikn wielu niepotrzebnych nieporozumie, pomwie o szarlataneri czy goszenie pogldw sprzecznych ze wspczesnymi odkryciami naukowymi. Po pierwsze: nie naley traktowa dosownie (tzn. w zachodnim rozumieniu) pewnych okrele stosowanych w innych systemach i od razu uwaa ich za zacofane czy fantastyczne. Konieczne jest uwiadomienie sobie, e kada nazwa lub idea to symbol arbitralny nabyty, powstay w danej tradycji kulturowej, a utrwalony w wyniku procesu nauczania i przekazu spoecznego. Tak wic i terminy uwaane przez nas za prawdziwie opisujce wiat s rwnie konwencjonalne jak kade inne opisujce ten sam wiat, lecz w wyniku innych uwarunkowa kulturowych czynice to w odmienny sposb albo w odrbnym aspekcie. Dlatego bezsensowne jest lepe porwnywanie wyrwanych poj czy idei nalecych do obcych sobie systemw bez znajomoci przynajmniej podstaw kadego z nich. Tak samo dla zachodniego naukowca nieprawdziwe moe by chiskie pojcie meridian albo energia yciowa czi, jak niezrozumiae z punktu widzenia tradycji chiskiej s zachodnie spory na temat fizykochemicznej natury ycia. Tamten system interesuje si w wikszym stopniu energetycznym aspektem wszechwiata, a my materialnym; wszechwiat pozostaje jednak taki sam... Po drugie: medycyna chiska jest systemem, ktry zawsze wymaga traktowania czowieka caociowo. Niedopuszczalne jest diagnozowanie i leczenie tylko chorego narzdu, gdy rzeczywiste przyczyny choroby lee mog zupenie gdzie indziej i siga odlegej przeszoci (a po ycie podowe wcznie). Ignorowanie tego moe doprowadzi do powanego rozregulowania rwnowagi energetycznej organizmu, nawet do wywoania innych chorb mimo e zewntrznie bezporednia dolegliwo wydaje si usunita. Dlatego wane jest take czste ponawianie diagnozy w trakcie leczenia, gdy podczas niego zachodz istotne zmiany wpywajce na pozostae narzdy. Mimo e chiska tradycja medyczna liczy sobie par tysicy lat, pod wieloma wzgldami pozostaje dalej w peni aktualna, a nawet wyprzedza wspczesn nauk, w ktrej pogld o traktowaniu kadej istoty jako nierozdzielnej caoci yjcej w swym rodowisku, z trudem toruje sobie drog do wiadomoci wspczesnego spoeczestwa i jego lekarzy. Po trzecie: nie chodzi o przeciwstawianie sobie medycyny chiskiej i zachodniej. S to rne systemy oparte na odmiennych zaoeniach filozoficznych i kulturowych. Kady z nich ma swoje plusy i minusy, szczeglnie jaskrawo widoczne w zalenoci od osobowoci, wiedzy i etyki osoby lekarza. Najdoskonalszy system leczniczy moe by zniweczony przez ignoranta uwaajcego si za specjalist... Niewtpliwie medycyna zachodnia ma wspaniae rezultaty, np. w przypadkach wymagajcych natychmiastowej interwencji chirurgicznej, ktrej prawie nie byo w medycynie chiskiej. Ta ostatnia znowu poszczyci si moe niezwykle skutecznym i nieszkodliwym dla pacjenta diagnozowaniem, wielkim bogactwem lekw naturalnych, nie wywoujcych dziaa ubocznych co jest powanym grzechem farmakopei zachodniej. Jednak powoli obie te medycyny zaczynaj si coraz dokadniej poznawa i naley mie nadziej, e z takiego spotkania powstanie humanistyczna medycyna przyszoci korzystajca z najlepszych osigni kadego z systemw. Korzy z tego zawsze odnios zwykli cierpicy ludzie. Po czwarte: trzeba wyranie podkreli, e medycyna chiska to w znacznym stopniu profilaktyka. Nie oferuje ona nikomu cudownych piguek o natychmiastowym dziaaniu, jak np. zachodnie antybiotyki czy leki kortyzonowe, majce jednak, oprcz szybkich widocznych efektw, dugotrwae i niebezpieczne dziaania uboczne. Pacjent leczcy si zgodnie z zaleceniami medycyny chiskiej musi to robi sam, nieraz przez bardzo dugi czas. Rol lekarza jest zdiagnozowanie i podanie dokadnych zalece dietetycznych, przepisanie zi, ewentualnie danie rad dotyczcych zmiany trybu ycia itp. Moe on rwnie wykonywa nakucia (akupunktur), lub przypiekania (moks), cho wcale nie jest to w kadym przypadku konieczne.

151

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Po pite: terapia winna by rozpoczta po dokadnym i penym zdiagnozowaniu 65 pacjenta. Zawsze trzeba leczy rzeczywiste przyczyny choroby, a nie jej skutki. Objawowe leczenie zioami, diet czy nakuwaniem, mimo niejednokrotnie spektakularnych rezultatw, zawsze musi si skoczy pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta choroba przeniesie si na inne narzdy lub przesunie gbiej (przez co bdzie trudniejsza do wyleczenia i bardziej niebezpieczna). Akupunktura polega na przemieszczaniu energii wzdu meridianw, albo z jednego do drugiego. Zawsze jednak musi by podstawowe minimum energii, ktre bdzie przemieszczane. Jeli jej nie ma, naley najpierw doprowadzi do odbudowania czi, stosujc odpowiednie zioa i odywianie. W przypadku braku energii (np. wyczerpania korzenia jang albo oglnego braku czi) objawowe zastosowanie akupunktury, nie poprzedzone dogbn diagnoz stanu caoci organizmu, moe zakoczy si zapaci, a nawet w najgorszym przypadku mierci pacjenta. Akupunktura nie jest wic modn zabaw w egzotyczne uzdrawianie, lecz wymaga w peni kwalifikowanego lekarza znajcego podstawy tradycyjnej medycyny chiskiej i potraficego postawi zgodn z ni diagnoz. Tylko wtedy mona uzyska znakomite rezultaty terapeutyczne. W Polsce maj prawo nakuwa wycznie lekarze z odpowiednimi kwalifikacjami. Po szste: warto zwrci uwag na sposb odywiania i doceni go. Bowiem nasze zdrowie w pierwszym rzdzie zaley od niego, a dopiero w mniejszym stopniu od bakterii, wirusw itp., atakujcych wanie tych, ktrych rwnowaga organizmu zostaa zachwiana i przez to spada ich odporno. Zdrowy, zrwnowaony czowiek, yjcy w harmonii ze wiatem i sob samym, poradzi sobie bez adnych szczepionek czy lekw z kad, nawet najgroniejsz, chorob 66. Rwnie istotny jest stan umysu, gdy emocje potrafi by rzeczywist przyczyn ponad stu chorb. Medycyna chiska ma na celu umoliwienie czowiekowi ycie zgodne z jego natur, oparte na naturalnych przemianach i niezakconym przepywie energii. Po przeczytaniu informacji tu zawartych nie musimy wpada w panik z powodu popenianych bdw dietetycznych. Nie trzeba niczego robi raptownie; warto stopniowo wprowadzi zmiany i obserwowa swe ciao i umys. Organizm posiada nabyte od lat przyzwyczajenia i ma wyksztacone swoiste reakcje mona je zmienia powoli, nawet w cigu lat. Naley wic da ciau czas na przyzwyczajanie si do nowego. Medycyna chiska uwaa, e czowiek w peni zmienia si co siedem lat, tyle czasu potrzebuje organizm na cakowite odnowienie.

Oczywicie ma to by diagnoza wedug tradycyjnej medycyny chiskiej, a nie zachodniej! Niestety w zachodnim spoeczestwie coraz trudniej spotka takich ludzi, ze wzgldu na wszechobecne skaenie rodowiska, nadmiar stresw, itp. Dlatego istotniejsze jest wspomaganie naturalnych si organizmu waciw diet i sposobem ycia.
65 66

152

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Tablica 1 CHARAKTERYSTYKA JIN i JANG

JIN ciemny zimny wilgotny zamknity wklsy agodny skupiony opadajcy bierny spokojny powolny eski ksiycowy nocny

JANG jasny gorcy suchy otwarty wypuky stromy ekspansywny wznoszcy aktywny gwatowny szybki mski soneczny dzienny

Powysze okrelenia s najbardziej charakterystyczne, lecz bynajmniej nie wyczerpuj wszystkich moliwych waciwoci jin i jang. Zawsze naley pamita, e s to biegunowe pary, a nie przeciwiestwa wzajemnie si wykluczajce jin i jang istniej bowiem nieoddzielnie (nawet w przypadku maksymalnej dominacji jednego z nich, drugie jest zawsze obecne w swym minimum, bdcym zarazem maksimum potencji dcej do zamanifestowania si). Jin i jang nie dotyczy adne wartociowanie w kategoriach np.: jin ze, jang dobre.

153

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Tablica 2 PI PRZEMIAN

YWIO SEZON DOBA STRONY WIATA WPYW ZEWNTRZNY SMAK ZAPACH

DREWNO wiosna ranek wschd wiatr kwany kwany

OGIE lato poudnie poudnie ciepo gorzki spalenizny

ZIEMIA dojo pne popoudnie centrum wilgo sodki przyjemny kandyzacja, olej ty bursztyn

METAL jesie zmierzch zachd sucho ostry

WODA zima noc pnoc chd sony

ostry, nieprzyjemny przenikliwy prnia, alkohol biay kryszta grski solenie czarny czarny onyks odwaga wewntrzna, sia woli lk, depresja umieranie

SPOSB fermentacja, ocet KONSERWACJI KOLOR KAMIE DZIAANIE zielony, bkitny turkus

wdzenie czerwony koral

inspirujce, harmonizujce, otwarto, uspokajajce poznawcze, koncentrujce przestrze mdro gniew, nienawi narodziny wtroba, woreczek ciowy paznokcie, oczy, zy, cigna, minie infantylny miech nauka serce, jelito cienkie, osierdzie, potrjny ogrzewacz jzyk, ttnice, krew, pot rozbiegane myli praca ledziona, trzustka, odek usta, lina, tkanka podskrna smutek, al odpoczynek

EMOCJE YCIE ORGANY GWNE

puca, jelito nerki, pcherz grube moczowy nos, luz, skra, wosy na ciele uszy, zby, mzg, szpik, narzdy pciowe

ORGANY INNE

154

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Tablica 3 PRZEMIANA DREWNA SMAK KWANY

ZBOA, ZIARNA WEN PING orkisz

WARZYWA

OWOCE pigwa winogrona, brzoskwinie

PRZYPRAWY ocet winny bazylia

ZWIERZCE PRODUKTY kura wtroba z drobiu kaczka, zsiade mleko, kwana mietana, jogurt, biay ser, kefir kurczak (brojler)

ZIOA, NAPOJE

krwawnik hibiskus, babka zwyczajna, cytryna, sok brzozowy, piwo pszeniczne, biae wino

pszenica wiee zielone czci rolin, zarodki, kieki, ogrki kiszone, LIANG kiszona kapusta, natka pietruszki, pomidory, szczaw, cukinia HAN

agrest, melisa porzeczki, lekarska, cytryny, drode mandarynki, pomaracze, poziomki, truskawki rabarbar

W tablicach 3-7 przedstawiono wybrane produkty ywnociowe, zaliczajc je do jednego z piciu ywiow oraz jednej z piciu waciwoci energii , czyli wedug natury energetycznej (re gorca, wen ciepa, ping neutralna, liang ochadzajca, han zimna). Naley tu jednak uprzedzi czytelnika, e w niektrych przypadkach mona spotka nieco inne zaszeregowania, co jednake nie wpywa w sposb istotny na ostateczny rezultat dziaania danego produktu. Niniejsze tablice nie maj nic wsplnego z klasyfikacj makrobiotyczn, zupenie odmienn od stosowanej w medycynie chiskiej.

155

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Tablica 4 PRZEMIANA OGNIA SMAK GORZKI

ZBOA, WARZYWA ZIARNA RE kasza gryczana WEN

OWOCE

PRZYPRAWY

ZWIERZCE PRODUKTY jagni

ZIOA, NAPOJE

orzechy woskie

bylica, pioun, baranina, li wawrzynu, koza majeranek, szafran, kurkuma ser kozi, kozie mleko

yto PING

kapusta czerwona

LIANG

korze opianu, bowina, cykoria, karczoch, endywia, saata rabarbar (korze)

mirabele estragon czerwone, czerwone winogrona, wdzone owoce grejpfrut

kakao, kawa, lubczyk, tymianek, rozmaryn, czerwony esze, czerwone wino wrzca woda

HAN

kawa z korzenia opianu, herbata zielona, czarna, jaminowa, piwo, szawia, kwiat gogu, goryczka, jesion, kozek lekarski, ziele ogrka mniszek lekarski

156

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Tablica 5 PRZEMIANA ZIEMI SMAK SODKI

ZBOA, ZIARNA RE

WARZYWA

OWOCE

PRZYPRAWY cynamon

ZWIERZCE PRODUKTY

ZIOA, NAPOJE

czerenie, winie, jagody, morele, WEN orzechy kokosowe, maliny, rodzynki, liwki proso wiey daktyle, (kasza groszek, bb, suszone jaglana), groch, owoce, kukurydza ziemniaki, migday, PING sodka orzechy papryka, laskowe, rzepa, suszone figi jarzyny buraki, jabka, bakaany, gruszki, szpinak, banany, szparagi, arbuz, LIANG ogrki, grzyby ananas, szlachetne, mango, wiee i sonecznik suszone

dynia, marchew, korze pietruszki

kminek, woowina, koper woski, mleko owcze oleje: sezamowy, sojowy, oliwa z oliwek

lawenda, anyek, biay esze

olej rolinny, mid, sezam, wanilia, syrop klonowy, sd jczmienny

mleczko zboowe, siemi lniane

cielcina, g, jaja kurze, maso, sodka mietana, mleko krowie krlik, ser ty

lukrecja, znamiona kukurydzy, li maliny, li jeyny

kwiat lipy, korze lotosu, rumianek, li babki

157

CHINY, KUCHNIA... TAJEMNICE MEDYCYNY

Tablica 6 PRZEMIANA METALU SMAK OSTRY

ZBOA, ZIARNA RE owies WEN ry

WARZYWA ostra papryka, czosnek cebula, por, szczypiorek, zielona cebulka

PRZYPRAWY godziki, chili

ZWIERZCE PRODUKTY

ZIOA, NAPOJE wdka wdka sake, wino ryowe, arcydzigiel

kapusty: biaa, zielona, woska, brukselka, rzepa jczmie kalafior, rzeucha, mita pieprzowa, LIANG kapusta pekiska, oregano rzodkiewka, seler PING

imbir, ziele dzik, jele, angielskie, gaka baant muszkatoowa, czarnuszka, curry, kolendra, pieprz korze kuzu przepirka, indyk zajc

biaa malwa

Tablica 7 PRZEMIANA WODY SMAK SONY

ZBOA, ZIARNA WEN czarna soja, PING ciemne fasole fasole, LIANG ta soja HAN

WARZYWA OWOCE

PRZYPRAWY

ZWIERZCE PRODUKTY wgorz, oso, krewetka

ZIOA, NAPOJE

czarne grzyby

orzeszki ziemne

wodorosty

sl, miso, tamari, sproszkowane muszle ostryg

sery pleniowe, karp, pstrg, gob wieprzowina, rak, dorsz, makrela aby, ostrygi, kraby, limaki

woda mineralna woda rdlana

158

TAO PROGRAMOWANIA

Ksiga Pierwsza - Cicha Pustka

Oto rzek mistrz programowania: ``Gdy nauczysz si wychwytywa kod bdu z ramki puapki, bdzie to czas, aby wyszed.''

1.1
Formuje si rzecz tajemnicza, urodzona w pustce. Czekajc samotnie i w ciszy, jest zarwno nieruchoma, jak i w cigym ruchu. Jest rdem wszystkich programw. Nie znam jej imienia, bd wic j nazywa Tao Programowania. Skoro tylko Tao jest wielkie, system operacyjny jest wielki. Skoro tylko system operacyjny jest wielki, kompilator jest wielki. Skoro tylko kompilator jest wielki, aplikacja jest wielka. Uytkownik jest zadowolony i istnieje harmonia we wszechwiecie. Tao Programowania odpywa daleko i wraca na porannym wietrze.

1.2
Tao zrodzio kod maszynowy. Kod maszynowy zrodzi assembler. Assembler zrodzi kompilator. I oto powstao do dzi dziesi tysicy jzykw. Kady jzyk odgrywa swoj rol, cho skromn. Kady jzyk wyraa Yin i Yang oprogramowania. Kady jzyk ma swoje miejsce wewntrz Tao. Ale jeli moesz, postaraj si nigdy nie programowa w COBOLu.

1.3
Na pocztku byo Tao. Tao zrodzio Czas i Przestrze. Czas i Przestrze s wic Yin i Yang programowania. Programistom, ktrzy nie szanuj Tao, zawsze koczy si czas i przestrze dla ich programw. Programici, ktrzy szanuj Tao, zawsze maj wystarczajco czasu i przestrzeni, aby osign swoje cele. Jake mogoby by inaczej?

1.4
Rozumny programista, usyszawszy o Tao, poda nim. Przecitny programista, usyszawszy o Tao, szuka go. Gupi programista, usyszawszy o Tao, mieje si z niego. Gdyby nie ten miech, nie byoby Tao. Najwysze dwiki s najtrudniejsze do usyszenia. Pj naprzd to sposb, aby si wycofa. Wielki talent objawia si pno w yciu. Nawet idealny program wci ma bdy.

Ksiga Druga - Staroytni Mistrzowie

Oto rzek mistrz programowania: ``Po trzech dniach bez programowania, ycie traci sens.''

2.1
Programici przeszoci byli tajemniczy i nieodgadnieni. Nie moemy bada ich myli, wic wszystko co zrobimy, to opisanie ich wygldu.
159

TAO PROGRAMOWANIA Przytomni, niczym lis przeprawiajcy si przez wod. Czujni, niczym genera na polu walki. Mili, niczym gospodyni pozdrawiajca swoich goci. Proci, niczym nieociosane kloce drewna. Nieprzeniknieni, niczym czarne kaue w mrocznych jaskiniach. Kt moe poj sekrety ich serc i myli? Odpowied ley w Tao.

2.2
Wielki Mistrz Turing pewnego razu ni, e jest maszyn. Kiedy si ockn, wykrzykn: ``Nie wiem, czy jestem Turingiem nicym, e jestem maszyn, czy te maszyn, nic, e jestem Turingiem!''

2.3
Programista z bardzo duej korporacji komputerowej pojecha na konferencj programistyczn i po powrocie melduje si swojemu menederowi, mwic: ``Jacy to programici pracuj dla innych korporacji? Zachowywali si le i nie dbali o powierzchowno. Ich wosy byy dugie i zaniedbane, ich stroje byy pomarszczone i stare. Zniszczyli atmosfer naszej gocinnoci i wydawali niegrzeczne dwiki podczas mojej prezentacji.'' Meneder rzek: ``Nigdy nie powinienem by wysya ci na t konferencj. Ci programici yj ponad materialnym wiatem. Uznaj ycie za absurd i przypadkowy zbieg okolicznoci. Przybywaj i podruj nie znajc adnych granic. Bez adnej innej troski, yj tylko dla swoich programw. Dlaczego mieliby przejmowa si konwenansami?'' ``Oni yj wewntrz Tao.''

2.4
Pocztkujcy zapyta Mistrza: ``Oto programista, ktry nigdy nie projektuje, nie dokumentuje i nie testuje swoich programw. Pomimo tego, wszyscy, ktrzy go znaj, uwaaj go za jednego z najlepszych programistw na wiecie. Dlaczego tak jest?'' Mistrz odpowiedzia: ``Ten programista osign jedno z Tao. Wykroczy poza potrzeb posiadania projektu; nie zoci si, gdy system si zawiesi, ale akceptuje ca natur wszechwiata bez adnych wyjtkw. Wykroczy poza potrzeb dokumentowania; nie interesuje go ju, czy inni bda oglda jego kod. Wykroczy poza potrzeb testowania; kady z jego programw jest doskonay sam w sobie, jasny i elegancki, a ich przeznaczenie narzuca si samo. Zaiste, posiad on tajemnic Tao.''

Ksiga Trzecia - Projektowanie

Oto rzek mistrz programowania: ``Kiedy testuje si program, jest ju za pno, aby zmieni zaoenia w projekcie.''

3.1
Pewnego razu by czowiek, ktry pojecha na targi techniki komputerowej. Kadego dnia, kiedy wchodzi, informowa stranika przy drzwiach:

160

TAO PROGRAMOWANIA ``Jestem wielkim zodziejem, znanym z bezszelestnego okradania sklepw. Bd ostrzeony, albowiem te oto targi rwnie nie unikn spldrowania.'' Te sowa niepokoiy wielce stranika, poniewa na targach zgromadzono sprzt komputerowy warty miliony dolarw. Obserwowa wic bacznie owego czowieka. Ten jednak przechadza si od boksu do boksu, zaledwie mruczc cicho do siebie. Gdy czowiek opuci targi, stranik wzi go na stron i przeszuka jego ubrania. Niczego jednak nie znalaz. Nastpnego dnia targw, czowiek powrci i zaja stranika sowami: ``Wczorajszego dnia uciekem z wielkim upem, dzi jednak bdzie on jeszcze wikszy.'' Stranik wic obserwowa go jeszcze baczniej, ale bez adnego efektu. Ostatniego dnia targw, stranik nie potrafi okiezna swojej ciekawoci. ``Panie Zodzieju,'' rzek, ``Jestem tak zaskoczony, nie mog zazna spokoju. Prosz, owie mnie. Czyme jest to, co pada twoim upem?'' Czowiek umiechn si. ``Zajmuj si rabowaniem pomysw,'' rzek.

3.2
By pewnego razu mistrz programowania, ktry pisa nieustrukturyzowane programy. Pocztkujcy, prbujc go naladowa, take zacz pisa programy nieustrukturyzowane. Gdy pocztkujcy poprosi mistrza o ocenienie jego postpw, mistrz skrytykowa go za pisanie nieustrukturyzowanych programw, powiadajc: ``To co jest odpowiednie dla mistrza, nie jest odpowiednie dla pocztkujcego. Musisz zrozumie Tao, zanim przekroczysz struktur.''

3.3
By pewnego razu programista, ktry zwizany by z dworem hetmana Wu. Hetman zapyta programist: ``Ktry z tych dwch jest atwiej zaprojektowa: pakiet ksigowy czy system operacyjny?'' ``System operacyjny,'' odpar programista. Hetman wyrazi bezgraniczne zdumienie. ``Ale zapewne pakiet ksigowy jest trywialny, jesli porwna go do stopnia skomplikowania systemu operacyjnego,'' powiedzia. ``To pozory,'' rzek programista, ``gdy projektuje si pakiet ksigowy, programista odgrywa rol mediatora pomidzy ludmi majcymi rne pogldy: jak musi on dziaa, jak musz objawia si jego wyniki i jak musi zgadza si z ustaw o podatku. Przeciwnie system operacyjny, on nie jest ograniczony zewntrznymi konwenansami. Projektujc system operacyjny, programista szuka najprostszej harmonii pomidzy maszyn i koncepcjami. Oto dlaczego system operacyjny atwiej zaprojektowa.'' Hetman Wu skin i umiechn si. ``To wszystko dobre i jasne, ale w ktrym z tych dwch atwiej znale bdy?'' Programista nie udzieli odpowiedzi.

3.4
Meneder poszed do gwnego programisty i pokaza mu list wymaga stawianej nowej aplikacji. Meneder spyta mistrza: ``Jak dugo potrwa zaprojektowanie tego systemu, jeli przypisz do niego piciu programistw?'' ``Zajmie to jeden rok,'' odpar bezzwocznie mistrz.

161

TAO PROGRAMOWANIA ``Ale potrzebujemy tego systemu natychmiast, albo moe nawet wczeniej! Jak dugo to zajmie, jeli przypisz do niego dziesiciu programistw?'' Mistrz zmarszczy czoo. ``W takim wypadku, zajmie to dwa lata.'' ``A co jeli przypisabym setk programistw do tego projektu?'' Gwny programista wzruszy ramionami. ``Wwczas projekt nigdy nie zostanie skoczony,'' rzek.

Ksiga Czwarta - Kodowanie

Oto rzek mistrz programowania: ``Dobrze napisany program jest swoim wasnym rajem; le napisany program jest swoim wasnym piekem.''

4.1
Program powinien by lekki i zwinny, jego procedury poczone ze sob jak sznurek pere. Dusza i przeznaczenie programu powinny ic z soba w parze. Nie powinno by ani zbyt duo, ani za mao, ani niepotrzebnych ptli, ani nieuytecznych zmiennych, ani braku struktury, ani przesadnego porzdku. Program powinien przestrzega 'Prawa Najmniejszego Zaskoczenia'. Jakie to jest prawo? To prawo po prostu mwi, e program zawsze powinien reagowa w sposb najmniej zaskakujcy uytkownika. Program, niewane jak skomplikowany, powinien zachowywa si jak pojedyncza jednostka. Program powinien by raczej zgodny z logik, ni z zewntrznymi konwenansami. Jeli program nie spenia tych wymaga, bdzie on w stanie nieporzdku i pomieszania. Jedynym sposobem na poprawienie tego bdzie napisanie programu od nowa.

4.2
Pocztkujcy spyta mistrza: ``Mam program, ktry czasem dziaa poprawnie, a czasem zawiesza si. Postpowaem wedug regu programowania, jestem jednak zupenie zbity z tropu. Jaki jest tego powd?'' Mistrz odpar: ``Jeste zbity z tropu, albowiem nie pojmujesz Tao. Tylko gupiec oczekuje rozsdnego zachowania od otaczajcych go ludzi. Dlaczego oczekujesz go od maszyny, ktr ludzie skonstruowali? Komputery udaj determinizm; tylko Tao jest doskonae.'' ``Reguy programowania s zmienne; tylko Tao jest wieczne. Musisz wic kontemplowa Tao, zanim otrzymasz owiecenie.'' ``Ale skd bd wiedzia, kiedy otrzymaem owiecenie?'' zapyta pocztkujcy. ``Twj program bdzie wtedy dziaa poprawnie,'' odpar mistrz.

4.3
Mistrz wyjania natur Tao jednemu ze swoich uczniw. ``Tao jest ucieleniane przez kade oprogramowanie - niezalene jak bahe,'' rzek mistrz. ``Czy Tao jest w kieszonkowym kalkulatorze?'' zapyta ucze. ``Jest,'' nadesza odpowied. ``Czy Tao jest w grze wideo?'' kontynuowa nowicjusz. ``Jest nawet w grze wideo,'' rzek mistrz. ``I czy Tao jest w DOSie dla komputera osobistego?''
162

TAO PROGRAMOWANIA Mistrz zakasa i nieznacznie poruszy si. ``Lekcja jest na dzisiaj skoczona,'' rzek.

4.4
Programista ksicia Wang pisa oprogramowanie. Jego palce taczyy po klawiaturze. Program skompilowa si bez najmniejszego bdu i dziaa niczym delikatny wietrzyk. ``Wspaniale!'' wykrzykn ksie, ``Twoja technika jest bezbdna!'' ``Technika?'' rzek programista, odwracajc si od monitora, ``To, czym podam, to Tao - ponad wszelkie techniki! Kiedy zaczem programowa, widziaem cay problem w jednej bezksztatnej masie. Po trzech latach nie widziaem ju tej masy. Zamiast niej widziaem procedury. Ale teraz nie widz ju niczego. Moja ja istnieje w bezksztatnej pustce. Moje zmysy s wyczone. Moja dusza, nie ograniczajc si adnym planem, poda za wasnym instynktem. Krtko mwic, program pisze si sam. Owszem, czasami s trudne problemy. Widz, kiedy zbliaj si, wwczas zwalniam i przypatruj si im w milczeniu. Wtedy zmieniam pojedyncz linijk kodu i problemy rozpywaj si niczym kby jaowego dymu. Wtedy kompiluj program. Siedz w bezruchu i pozwalam radoci mojej pracy wypeni moje istnienie. Zamykam oczy na moment, a potem wychodz z systemu.'' Ksie Wang rzek: ``Gdyby wszyscy moi programici posiadali tak mdro!''

Ksiga Pita - Konserwacja

Oto rzek mistrz programowania: ``Nawet gdy program bdzie si skada zaledwie z trzech linijek, kiedy bdzie musia podlega konserwacji.''

5.1

Dobrze uywane wrota nie potrzebuj oleju w swoich zawiasach. Pyncy wartko strumie nie powoduje zastojw. Ani dwik, ani myli nie potrafi podrowa poprzez prni. Oprogramowanie gnije, jeli go nie uywa. Oto s wielkie tajemnice.

5.2
Meneder spyta programist jak dugo zajmie mu skoczenie programu, nad ktrym pracuje. ``Bdzie skoczony jutro,'' odpar programista bezzwocznie. ``Myl, e jeste przesadnym optymist,'' rzek meneder, ``Naprawd, ile to zajmie?'' Programista zamyli si na chwil. ``Mam jeszcze kilka usprawnie, ktre chciabym doda. To zajmie co najmniej dwa tygodnie,'' ostatecznie rzek. ``Nawet to jest zbyt wiele, ponad to co mona wymaga,'' nalega meneder, ``Bd zadowolony, jeli po prostu powiesz mi, kiedy program zostanie skoczony.'' Programista zgodzi si na to. Kilka lat pniej meneder odszed na emerytur. Kiedy odbiera odpraw, odkry, e programista pi przed swoim monitorem. Programowa ca noc.

163

TAO PROGRAMOWANIA

5.3
Pocztkujcy programista pewnego razu zosta przypisany do prostego pakietu finansowego. Pocztkujcy pracowa wciekle przez wiele dni, ale gdy jego mistrz przejrza jego program, odkry, e zawiera on edytor ekranowy, zestaw oglnych procedur graficznych, interfejs sztucznej inteligencji, ale ani jednego ladu czegokolwiek finansowego. Gdy mistrz zapyta o to, pocztkujcy poczu si zgorszony. ``Nie bd tak niecierpliwy,'' powiedzia, ``Kiedy w kocu wrzuc do niego wszystkie te finanse.''

5.4
Czy dobry rolnik zaniedbuje zboe, ktre zasia? Czy dobry nauczyciel przeacza nawet swojego nabardziej skromnego ucznia? Czy dobry ojciec pozwala umrze z godu choby jednemu dziecku? Czy dobry programista odmawia konserwowania swojego kodu?

Ksiga Szsta - Zarzdzanie

Oto rzek mistrz programowania: ``Niech programistw bdzie wielu, a menederw kilku - wwczas wszyscy bdziemy wydajni.''

6.1
Gdy menederowie odbywaj niekoczce si spotkania, programici pisz gry. Gdy ksigowi mwi o zyskach kwartalnych, budet dziau rozwojowego wanie zmniejsza si. Gdy nestorzy nauki mwi o niebieskim niebie, chmury wanie zamierzaj je zakry. Zaiste, nie jest to Tao Programowania. Gdy menederowie czyni zobowizania, programy rozrywkowe s ignorowane. Gdy ksigowi tworz plany dugoterminowe, powraca porzdek i harmonia. Gdy nestorzy nauki wskazuj problemy palcem, problemy wkrtce zostan rozwizane. Zaiste, oto jest Tao Programowania.

6.2
Dlaczego programici s tak mao wydajni? Poniewa ich czas jest tracony na spotkania. Dlaczego programici s tak rewolucyjnie nastawieni? Poniewa menederowie wtrcaj si zbyt bardzo. Dlaczego programici rezygnuj jeden po drugim? Poniewa wypalili si. Pracowawszy przez lata dla kiepskich menederw, ju nie ceni swojej pracy.

6.3
Meneder mia zosta zwolniony, ale programista, ktry pracowa dla niego wynalaz nowy program, ktry sta si popularny i sprzedawa si dobrze. W konsekwencji, meneder zachowa swoj prac.

164

TAO PROGRAMOWANIA Meneder chcia da programicie premi, ale programista odmwi jej przyjcia, mwic: ``Napisaem ten program, poniewa pomylaem, e to bdzie interesujce, nie oczekuj wic adnej nagrody.'' Meneder, syszc te sowa, zanotowa w pamici: ``Ten oto programista, chocia jego stanowisko nie obdarza go szacunkiem, doskonale rozumie prawidowe obowizki pracownika. Awansujmy go wic na wysok posad konsultanta zarzdu!'' Ale gdy to usysza, programista ponownie odmwi, mwic: ``Istniej po to, aby programowa. Jeli zostabym awansowany, nie robibym nic poza marnowaniem czasu innych ludzi. Czy mog ju odej? Pracuj wanie nad pewnym programem.''

6.4
Meneder poszed do swoich programistw i rzek im: ``Jeli idzie o wasze godziny pracy: musicie przychodzi o dziewitej rano i wychodzi o pitej po poudniu.'' Usyszawszy to, programici rozwcieczyli si i kilku na miejscu odeszo z pracy. Meneder rzek: ``Dobrze wic, w takim wypadku moecie sobie sami ustali godziny pracy, pod warunkiem, e bdziecie koczy wasze projekty zgodnie z planami.'' Wwczas programici, zadowoleni, zaczli przychodzi do pracy po poudniu i pracowa do wczesnych godzin porannych.

Ksiga Sidma - Mdro Korporacji

Oto rzek mistrz programowania: ``Moesz zademonstrowa program kierownikowi korporacji, ale nie moesz zrobi z niego znawcy komputerw.''

7.1
Pocztkujcy zapyta mistrza: ``Na wschodzie istnieje wielka, rozgaziona struktura, ktr ludzie nazywaj `Biurem Zarzdu'. Ona wypeniona jest po brzegi wiceprezesami i ksigowymi. Wydaje mnstwo notatek, kada mwica `Go, Hence!' albo `Go, Hither!', i nikt nie wie, co to oznacza. Kadego roku nowe nazwiska pojawiaj si w gaziach struktury, ale wszystko to nie przynosi adnego skutku. Jake moe istnie tak nienaturalny twr?'' Mistrz odpar: ``Postrzegasz t niezmierzon struktur i jeste zaniepokojony, e nie ma ona adnego praktycznego celu. Czy nie mgby nie czerpa przyjemnoci z jej nieskoczonego wirowania? Czy nie czerpiesz przyjemnoci z beztroskiej atwoci programowania za jej chronicymi gaziami? Dlaczego jeste przejty jej bezcelowoci?''

7.2
Na wschodzie jest rekin, ktry jest wikszy ni wszystkie inne ryby. Zmienia si on w ptaka, ktrego skrzyda s niczym chmury wypeniajce niebo. w ptak przemierza ldy i przynosi wiadomo z Biura Zarzdu. Jego wiadomo spada na programistw, zupenie jak spada znak mewy na pla. Potem ptak ujeda wiatr i z bkitnym niebem na swoich plecach wraca do domu. Pocztkujcy programista wpatruje si w ptaka z zadziwieniem, albowiem nie rozumie go. Przecitny programista lka si przybycia ptaka, albowiem boi si
165

TAO PROGRAMOWANIA jego wiadomoci. Mistrz programowania nie odwraca si od swojego monitora, albowiem nie zauwaa przybycia ptaka i jego odlotu.

7.3
Czarodziej z Wiey Koci Soniowej przynis do zbadania mistrzowi programowania swj najnowszy wynalazek. Czarodziej wtoczy du czarn skrzyni do biura mistrza, podczas gdy mistrz oczekiwa w ciszy. ``Oto zintegrowana, rozproszona stacja robocza oglnego przeznaczenia,'' rozpocz czarodziej, ``zaprojektowana ergonomicznie, z zamknitym systemem operacyjnym, jzykami szstej generacji i wieloma doskonaymi interfejsami uytkownika. Zabrao moim asystentom kilka setek osobolat, aby to skonstruowa. Czy to nie jest zdumiewajce?'' Mistrz unis nieznacznie brwi. ``Istotnie, to jest zdumiewajce,'' rzek. ``Biuro Zarzdu rozkazao,'' kontynuowa czarodziej, ``aby wszyscy uywali tej stacji roboczej jako podoa dla nowych programw. Czy zgadasz si na to?'' ``Oczywicie,'' odpar mistrz, ``Natychmiast ka j przetransportowa do serwerowni!'' I czarodziej powrci do swojej wiey, bardzo zadowolony. Kilka dni pniej, pocztkujcy przyby do biura mistrza i rzek: ``Nie potrafi znale kodu rdowego mojego nowego programu. Czy wiesz, gdzie moe on by?'' ``Owszem,'' odpar mistrz, ``kody rdowe s poukadane na stacji roboczej w serwerowni.''

7.4
Mistrz programowania porusza si od programu do programu bez strachu. adna zmiana w zarzdzie nie moe zrobi mu krzywdy. Nie zostanie zwolniony, nawet jeli projekt zostanie porzucony. Dlaczego tak jest? Poniewa jest wypeniony Tao.

Ksiga sma - Sprzt i Oprogramowanie

Oto rzek mistrz programowania: ``Bez wiatru, trawa nie porusza si. Bez oprogramowania, sprzt jest bezuyteczny.''

8.1
Pocztkujcy zapyta mistrza: ``Widz, e jedna korporacja komputerowa jest duo wiksza ni wszystkie pozostae. Gruje nad nimi niczym olbrzym nad krasnoludami. Kady z jej dziaw mgby stanowi odrbn korporacj. Dlaczego tak jest?'' Mistrz odpar: ``Dlaczego zadajesz tak gupie pytania? Owa korporacja jest wielka, poniewa jest wielka. Gdyby produkowaa jedynie sprzt, nikt nie kupowaby go. Gdyby produkowaa tylko oprogramowanie, nikt by go nie uywa. Gdyby tylko konserwowaa systemy, ludzie traktowaliby j jak sucego. Ale poniewa czy wszystkie te rzeczy w sobie, ludzie uwaaj j za jednego z bogw! Nie szukajc zwady, podbija inne bez wysiku.''

166

TAO PROGRAMOWANIA

8.2
Mistrz programowania przeszed obok pocztkujcego programisty pewnego dnia. Mistrz zauway zainteresowanie pocztkujcego kieszonkow gr komputerow. ``Przepraszam,'' rzek, ``czy mog to zobaczy?'' Pocztkujcy wyostrzy uwag i poda gr mistrzowi. ``Widz, e to urzdzenie twierdzi, jakoby posiadao trzy poziomy gry: atwy, redni i Trudny,'' rzek mistrz. ``A jednak kade takie urzdzenie ma jeszcze jeden poziom, na ktrym nie prbuje ono podbi czowieka, ani te nie prbuje by przez czowieka podbitym.'' ``Wielki mistrzu,'' baga pocztkujcy, ``jak wcza si owy tajemniczy poziom?'' Mistrz rzuci gr na ziemi i poama j butem. I nagle pocztkujcy dozna owiecenia.

8.3
Pewnego razu by programista, ktry pracowa z mikrokontrolerami. ``Spjrz jak mam tutaj wygodnie,'' rzek do programisty wielkich systemw, ktry przyby go odwiedzi, ``Mam mj wasny system operacyjny i urzdzenie do zapisywania danych. Nie musz z nikim dzieli moich zasobw. Moje programy s spjne i atwe w uyciu. Dlaczego nie opucisz twojej obecnej pracy i nie doczysz do mnie?'' Programista wielkich systemw pocz wwczas opisywa przyjacielowi swj system, powiadajc: ``Nasz gwny komputer siedzi niczym staroytny mdrzec medytujcy w samym rodku serwerowni. Jego dyski wypeniaj j od brzegw po brzegi, niczym wielki ocean maszyn. Oprogramowanie ma wiele powierzchni, niczym diament, i jest wypenione niczym dziewicza puszcza. Programy, kady wyjtkowy, pyn w systemie jak bystre potoki. Oto dlaczego jestem szczliwy tam, gdzie pracuj.'' Programista mikrokontrolerw, usyszawszy to, zamilkn. Ale ci dwaj pozostali przyjacimi a do koca swych dni.

8.4
Sprzt spotka Oprogramowanie na drodze do Changtse. Oprogramowanie powiedziao: ``Ty jeste Yin, a ja jestem Yang. Jeli bdziemy podrowa wsplnie, bdziemy sawni i zarobimy wielkie sumy pienidzy.'' I tak wytyli wsplnie siy, zamierzajc podbi wiat. Wnet spotkali Firmware, ktre ubrane byo w achmany i kutykao, podpierajc si skatym kijem. Firmware rzeko do nich: ``Tao wykracza ponad Yin i Yang. Jest ciche i nieruchome, niczym kaua wody. Nie szuka sawy, nikt wic nie czuje jego obecnoci. Nie szuka szczcia, bowiem szczcie si w nim zawiera. Istnieje ponad czasem i przestrzeni.'' Sprzt i Oprogramowanie, zawstydzeni, powrcili do domw.

167

TAO PROGRAMOWANIA

Ksiga Dziewita - Epilog

Oto rzek mistrz programowania: ``Ju czas, aby wyszed.''

168

OPOWIECI KWON W kulturach orientalnych wytworzyo si, na skutek odmiennych dowiadcze historycznych, zupenie inne podejcie do walki. Bardzo dobr ilustracj tego podejcia s opowieci kwon. S one specyficzn form ludowej chiskiej literatury, bardzo czsto nie spisanej na papierze, tylko przekazywanej ustnie z pokolenia na pokolenie. Kwon to miejsce, w ktrym wiczy si chisk sztuk walki, znan nam pod nazwami kung fu lub wushu. Opowieci kwon to, tworzone przez mistrzw sztuki wojennej, krtkie opowiadania, ktre zawsze nios w sobie pewien przekaz dydaktyczny. Niektre z tych opowieci s bardzo stare. Jedno z opowiada, ktre przytocz, ma ponad dwa tysice lat. Cz z opowiada bya ju w Polsce publikowana, ale w tak fatalnych przekadach, e postanowiem napisa je od nowa. Mistrz Chuang i szermierze (II w.p.n.e.) Mistrz Chuang podrowa z jednym ze swoich uczniw. Pewnego dnia odwiedzili sawn szko szermierzy. Ludzie ci wiczyli si w sztuce miecza osigajc zadziwiajce rezultaty. Wielu jednak w czasie wicze odnosio rany i ciaa ich pokryte byy bliznami. - Po co doskonalicie sztuk miecza? - zapyta mistrz Chuang jednego z wiczcych. - By osign doskonao - odpowiedzia zapytany. - A gdy ju osigniecie mistrzostwo we wadaniu mieczem... - To idziemy na wojn. - I tam moecie zgin? - Taki jest los szermierza. - Widzisz - powiedzia do swojego ucznia mistrz Chuang - ci ludzie ciko pracuj, doskonalc swoj sztuk po to, by zgin. Nastpnego dnia wdrowcy spotkali dziwnego czowieka, ktry sta przy drodze, trzymajc trzy kulki na patyku. - Co robisz? - zapyta mistrz. - wicz si w utrzymywaniu kulek na patyku. - No i? - Umiem ju utrzyma na patyku trzy kulki, a czwarta jeszcze mi spada, ale i t umiejtno opanuj. Po jakim czasie mistrz Chuang zwrci si do ucznia: - Pamitasz tego czowieka trzymajcego kulki na patyku? On te osiga mistrzostwo, tak jak ci szermierze, ale jego umiejtno jest nieprzydatna na wojnie, wic on przeyje. - Jak mylisz - kontynuowa mistrz - ktre drzewo bdzie yo duej, proste czy krzywe? - Krzywe - powiedzia po namyle ucze - bo proste zetn na deski. - Wic yj jak krzywe drzewo. Nie ma wtpliwoci, e inspiracja dla tego opowiadania pochodzi z napisanej w III w.p.n.e. "Prawdziwej Ksigi Poudniowego Kwiatu". Wedug koncepcji taoistycznej czowiek powinien by jak krzywe drzewo. Poniewa doskonalenie
169

OPOWIECI KWON si jest mu potrzebne dla wewntrznego rozwoju, powinien doskonali si w takich umiejtnociach, ktrych aden wadca nie bdzie mg wykorzysta przeciw niemu, a wic w umiejtnociach nieprzydatnych. W odniesieniu do sztuki walki naley rozumie to opowiadanie jako wskazanie, e nie wiczy si po to, eby walczy, lecz po to, by si wewntrznie rozwija. Praktycznym zastosowaniem tej zasady jest styl taijiquan (tai czi), a w japoskich sztukach walki aikido. Style te wcale, lub prawie wcale, nie zawieraj technik ataku, a wycznie techniki obrony. wiczcy doskonal swoje ciao i rozwijaj si wewntrznie. Umiej te obroni si przed napastnikiem, ale nie mona z nich zrobi onierzy. Niektre style tai chi, na przykad tai chi chen, poszy dalej. Ich techniki wiczone s niemal wycznie jako gimnastyka, a mniej wtajemniczeni nie znaj nawet ich bojowego zastosowania. Dzi, gdy kung fu stracio ju swoje bojowe znaczenie na skutek rozpowszechnienia broni palnej, wielu ludzi wiczy sztuk wojenn wycznie jako sztuk dla sztuki. Doskonal si oni w wykonywaniu tak zwanych form, czyli staych zrytualizowanych ukadw technik walki bez przeciwnika. Przypomina to taniec. Ludzie ci, wiczc nieraz przez wiele lat, nigdy nie walcz. Jest to w pewnym sensie powrt do rde. Chiskie dziecko (XII w.) Wielki wojownik z dalekiego kraju przyby do Chin w poszukiwaniu tajemniczego dziecka, o ktrym fama gosia, e nie mona go pokona. Wojownik wczeniej stoczy setki zwyciskich pojedynkw z mistrzami miecza, szabli i wczni w rnych krajach i uwaa si za niepokonanego. Draniy go jednak uporczywe pogoski o niezwycionym chiskim dziecku, wic chcia pooy kres tej legendzie. Przyby do wsi, w ktrej miao mieszka tajemnicze dziecko i odnalaz jego chat. Zasta w niej kobiet gotujc jak potraw w ogromnym kotle. Kobieta wyjania mu, e gotuje obiad dla synka i poprosia, by poczeka w ssiednim pokoju. "W takim kotle gotuje si posiki dla wojska" - pomyla wojownik, ale przez grzeczno o nic nie pyta. W pewnym momencie ziemia zadraa od cikich krokw i do chaty wkroczy chopiec - olbrzym. Wojownik pomyla tylko, e musi on way wicej ni kilka koni, ale e stoczy ju wiele walk z gronymi przeciwnikami, nawet to nie zbio go z tropu. - Syszaem, e jeste niepokonany. Chciabym stoczy z tob walk - powiedzia wojownik. - Dobrze - odpar chopiec - musz jednak wczeniej speni prob ojca i przesun pewn ska, by ojciec mg powikszy pole. Chopiec wyszed, a wojownik usysza po chwili potworny grzmot, od ktrego zatrzsa si ziemia. Wybieg przed chat i zobaczy, jak chopiec przewraca ogromn gr turlajc j, jakby nic nie waya. Wojownik po cichu opuci wie, powrci do swego kraju i zaniecha dalszych pojedynkw. Ludzie stopniowo o nim zapomnieli. Mora jest do czytelny: nigdy nie bdziesz tak wielkim wojownikiem, by nie trafi na wikszego. Szukanie konfrontacji, sprawdzanie si, nie ma sensu. Jeli
170

OPOWIECI KWON zacze toczy walki na ringu, macie czy platformie leitai, to z ca pewnoci kiedy w kocu przegrasz. Szukanie konfrontacji nieuchronnie prowadzi do klski. Ale jest i mora gbszy. Czowiek naprawd silny nie musi swej siy sprawdza. Zna swoj warto i nie porwnuje jej z wartoci innych ludzi. Nigdy nie bdzie czu si pokonany, bo nie przeszkadza mu to, e kto moe osiga lepsze od niego rezultaty. Prawdziwy mistrz zaprzyjaniby si z chiskim chopcem, a nie szuka z nim walki. Kultura chiska inaczej ni europejska definiuje pozycj czowieka w jego rodowisku. Europejczyk odnosi swoj warto do innych ludzi. Jest dla niego wane, czy jego umiejtnoci s wiksze czy mniejsze od umiejtnoci innych. Bdc "lepszym" od innych odczuwa satysfakcj, a osigajc wyniki gorsze, czuje dyskomfort. Dla Chinczyka punktem odniesienia nie s inni, lecz on sam. Wane jest, e si rozwija, robi postpy, a nie to, jak si ma do postpw innych. Jest w tym pozorna sprzeczno. Europejczyk, bdc indywidualist, dcym do zaspokojenia swojego egoizmu, bardzo liczy si z opini rodowiska i ta opinia potrafi go wspomaga lub niszczy. Chiczyk, ktry swoje wysiki potrafi niemal bez reszty powieci deniom grupy, w swoim wasnym rozwoju zupenie nie interesuje si opini otoczenia. To wanie dlatego potrafi z nieprawdopodobn cierpliwoci realizowa podjty zamiar (na przykad robi dwustronny haft na jedwabiu pojedyncz nitk jedwabnika przez pitnacie i wicej lat). Smoki Klasztoru Shaolin (XVI w.) Dawno temu, w burzliwych czasach, przyby z Indii do wityni Maego Lasu (Shaolin Sy) mnich imieniem Ta Mo. Ta Mo by zaniepokojony sab kondycj fizyczn mnichw, ktrzy spdzali cae dnie na medytacji. Wprowadzi dla nich system wicze fizycznych opartych na ludowej sztuce walki. Z czasem Klasztor Shaolin zasyn z niezwykych umiejtnoci mnichw - wojownikw. Z caego kraju zaczli nadciga modzi ludzie chccy zosta mnichami z Shaolin i szkoli si w sztuce wojennej. Oto mody czowiek przyby pod bram klasztoru i prosi o przyjcie go do grona mnichw. Poddano go wielu prbom, cierpliwoci, pokory, wytrzymaoci i odwagi. Zosta przyjty, ale najcisze prby miay dopiero nadej. Rozpocz ycie mnicha i morderczy trening. Mistrz kaza mu caymi godzinami sta w pozycji jedca na ugitych nogach. Na jego udach, ktre musiay pozostawa w pooeniu poziomym, oraz na ramionach stawia miseczki z wod. Mimo ogromnego blu mini sta cierpliwie w mczcej pozycji nie mogc uroni ani kropli wody. Po kilku miesicach mg ju sta na ugitych nogach przez cay dzie. Minie jego ng byy silne jak stal. Rozpocz inne mczce wiczenia. Zwisa przywizany za nogi gow w d i malek czark przelewa wod z beczki poniej gowy do drugiej umieszczonej ponad nogami. Gdy dolna beczka bya ju pusta, a grna pena, przelewa wod z powrotem. Po pewnym czasie minie jego brzucha stay si tak twarde, e odbijay si od nich strzay z uku. Dopiero teraz zacz wiczy uderzenia, kopnicia i bloki, a z czasem technik kija, szabli, miecza, wczni, elaznego bicza, halabardy i wielu innych broni. Mijay lata, a chopiec stawa si mczyzn. Umia zrywa palcami kor z drzew, a jego kopnicie boczne miao tak si, e ama nim drzewa. Uderzeniem pici
171

OPOWIECI KWON rozbija kamienne pyty. Dziki latom medytacji jego umys by jasny i czysty. Posiad mdro buddyjskich ksig i zosta mistrzem kaligrafii. Przy ogromnej sile fizycznej, jako mnich, by czowiekiem wielkiej dobroci i wielkiej mdroci. - Teraz ju moesz opuci klasztor - powiedzia pewnego dnia jego mistrz. Ale droga do wyjcia wioda przez labirynt. Po tygodniu oczyszczajcej medytacji wkroczy do labiryntu. Musia odnale drog w zupenej ciemnoci. Czekay na niego liczne puapki, zapadnie, spadajce ze stropu gazy, wylatujce niespodziewanie ostrza. Po pododze wiy si jadowite we. Za kolejnymi drzwiami wkroczy do jasno owietlonej sali. Na cianach wisiay liczne rodzaje broni. Zrozumia, e aby i dalej, musi zaopatrzy si w bro i musi dokona wyboru waciwej. Kierujc si nabyt przez lata wicze intuicj, wybra opat. Otworzy nastpne drzwi i znalaz si w sali, ktrej caa podoga pokryta bya warstw skorpionw. Odrzucajc opat skorpiony przeszed przez sal i zobaczy, e znajduje si na dnie gbokiej studni. Wysoko nad gow ujrza dwa otwory. Wspi si po cianach studni i wsun rce w otwory, wyczuwajc ukryte w nich uchwyty. W tym momencie poczu bl i swd palonej skry. Mimo blu nie puci uchwytw i za ich pomoc obrci kamienn pyt zagradzajc wyjcie. Znalaz si na zewntrz klasztoru, w ktrym spdzi trzydzieci lat. Na przedramionach mia wypalone sylwetki dwch smokw - symbol mistrza klasztoru Shaolin. Jest to najbardziej znane z opowiada kwon. Dla europejskiego czytelnika jest tu ciekawe kilka elementw. Po pierwsze opis procesu szkolenia i dochodzenia do umiejtnoci. Nasza kultura jest niecierpliwa. Europejczyk chce szybko widzie rezultaty swojej pracy. Tradycja wschodnia patrzy na ycie w zupenie innej perspektywie. Bohater opowiadania wiczy trzydzieci lat zanim zosta mistrzem. Przez pierwsze lata nawet w ogle nie wiczy technik walki, a tylko przygotowywa swoje ciao do waciwej nauki. Europejczyk dawno by "poszed do domu", i dlatego nie osignby nigdy tak znakomitych rezultatw. Dotyczy to nie tylko sztuki wojennej. Kady, kto widzia prawdziw chisk porcelan, nie te tandetne serwisy po kilka yuanw, ktre mona kupi i w Polsce, tylko t najwyszej prby, musi zada sobie pytanie: dlaczego adnej z europejskich wytwrni porcelany nie udao si dotd osign takiego mistrzostwa? Miaem w rku filiank z biaej porcelany, ktra bya tak cienka, e widziaem przez ni wyranie wasne palce, cho porcelana w zasadzie nie jest przezroczysta. Wedug sprzedawcy (oczywicie nie sta mnie byo na kupienie tego cacka) grubo cianek naczynia bya mniejsza ni 0,2 mm. Gdyby tak cienkie naczynie byo wykonane z precyzj tylko nieco mniejsz od perfekcyjnej, musiaoby pkn w procesie wypalania. Sztuka wyrobu takiej porcelany zaczyna si od tego, e glinka kaolinowa jest leakowana, co pewien czas przekadana i ugniatana oraz poddawana rnym procesom oczyszczajcym przez okres okoo dwustu lat. Dzisiejszy rzemielnik zaczyna obrbk glinki dla dziesitego pokolenia swoich nastpcw. W kadej dziedzinie wschodniej sztuki, take sztuki wojennej, ceniona jest perfekcja wykonania. Ucze musia miesicami sta w jednej pozycji w miseczkami wody na kolanach, dlatego e ta pozycja musiaa by perfekcyjna. Tak samo perfekcyjne musi by wykonanie kadego uderzenia.
172

OPOWIECI KWON Wschodnia cierpliwo i dokadno staa si jednym ze rde japoskiego (a take tajwaskiego, koreaskiego...) sukcesu gospodarczego. Pocztkowo Japoczycy nie umieli dostosowa swojej tradycji do nowoczesnej technologii. Pierwsze japoskie samochody byy tandetne a wydajno pracy w przemyle bardzo niska. Kontroli jakoci i organizacji pracy uczyli ich Amerykanie. Pniej Japoczycy wczyli do produkcji przemysowej metody szkolenia zaczerpnite ze sztuki wojennej. Na przykad studiowanie krokw. Stwierdzili, e gdy robotnik obchodzi st, przy ktrym pracuje z prawej, a nie z lewej strony, to robi o dwa kroki mniej, a gdy pierwszy krok zaczyna z lewej nogi, to oszczdza jeszcze jeden krok. W sumie w czasie dnia pracy daje to eliminacj kilkuset zbdnych krokw i w efekcie wykonanie kilkudziesiciu produkowanych elementw wicej w cigu dnia. Studiowanie ruchu i doprowadzanie go do perfekcji przez mozolne wiczenie jest jednym z najwikszych wynalazkw chiskiej sztuki wojennej. Metoda ta bywa stosowana take w odniesieniu do nowoczesnej broni. W czasie wojny w Wietnamie (wietnamska sztuka wojenna viet vo dao jest pochodn chiskiego kung fu) partyzanci Vietkongu musieli rozwiza problem, jaki stwarzaa amerykaska przewaga wojsk lotniczych. Metodami starych wicze sztuki walki studiowali wytaczanie dziaa z ziemianki i chowanie go z powrotem. wiczyli dosownie, gdzie ktry onierz ma postawi stop i pooy rk. Doszli do tego, e potrafili wytoczy z ziemianki cikie dziao, odda celny strza i schowa dziao w cigu okoo 20 sekund. Amerykaskie bomby spaday w odwecie ju na puste pozycje. Inny ciekawy motyw w tym opowiadaniu to osobowo mistrza sztuki walki. By nie tylko silny, ale te dobry i mdry. W jzyku chiskim mistrza okrela si sowem tsy, co znaczy wyksztacony. Mistrz sztuki walki to nie trener, tylko nauczyciel take zasad moralnych i caego ycia. Wedug tradycji, nawet najsprawniejszy wojownik nie by prawdziwym mistrzem, jeli nie by wyksztacony. Przypomn tu posta najsynniejszego japoskiego szermierza, Musashi Miamamoto, ktry jednoczenie by wielk postaci japoskiego malarstwa. Nasz polski trener wushu, po AWF (albo i bez), choby nie wiem ile razy mieni si mistrzem, to nim nie jest, o ile jednoczenie nie jest czowiekiem wiatym. Bez wyksztacenia mona by mistrzem murarskim, ale nie mistrzem kung fu. No i ostatni motyw: dyplom mistrza - wypalone smoki. Nie wiem, czy rzeczywicie takie wypalanie smokw na skrze byo kiedy stosowane. Istotne, e taki dyplom by jedynym moliwym. Mistrz nie potrzebowa potwierdzania jego umiejtnoci na pimie. Mistrzowi wystarcza, e on wie o swoim mistrzostwie. Inni wiedzie nie musz. ucznik (VIII w.) W miecie Hantan, stolicy pastwa Chao, mieszka niejaki Chi Chang, ktry zapragn zosta wielkim ucznikiem. Uda sie do najwikszego w swoim czasie mistrza uku, ktrym by Wei Fei i powiedzia, e chce by jego uczniem. Wei Fei poleci mu wiczy si w powstrzymywaniu powiek od mrugania oraz w nie reagowaniu ruchem renic na ruch przedmiotw w zasigu wzroku. Chi Chang pooy si pod warsztatem tkackim w takiej pozycji, e pracujcy peda warsztatu niemal dotyka jego oczu. Po dwch latach umia ju utrzyma
173

OPOWIECI KWON nieruchomo wzrok i powieki nawet wtedy, gdy musia zrobi unik przed rzuconym w jego twarz przedmiotem. - Widz, e robisz postpy - powiedzia Wei Fei - teraz musisz nauczy si nie traci celu z oka. Przez kolejne dwa lata Chi Chang uczy si utrzymywa wzrok utkwiony w jednym punkcie, nawet gdy galopowa na koniu lub wykonywa akrobatyczne skoki i przewroty. Uczy si przy tym, nie spuszczajc celu z oka, kontrolowa to co dzieje si w caym jego polu widzenia. Doszed do takiej wprawy, e potrafi czyta napisy znajdujce si w pooeniu prostopadym do kierunku jego wzroku. - Teraz dopiero moesz zacz uczy si patrze - powiedzia mu Wei Fei. Chi Chang rozpocz wiczenia we wpatrywaniu si w odlege drzewo. Pocztkowo widzia tylko dalek sylwetk drzewa. Po roku rozrnia ju jego gazie. Po kolejnym roku zacz widzie poszczeglne licie. Znw min rok i zobaczy na jednym z lici malekiego robaczka. Gdy po kolejnym roku robaczek wydawa mu si wielki jak ko, Chi Chang uda si do mistrza Wei Feia, by rozpocz nauk trzymania uku... Mijay lata mudnych wicze, a Chi Chang doszed do takiej wprawy, e potrafi wypuci z wielk szybkoci dziesi strza do umieszczonej bardzo daleko tarczy, tak e pierwsza strzaa utkwia w rodku tarczy, nastpna trafia w koniec pierwszej, a kada nastpna w koniec poprzedniej. - Nie potrafi nauczy ci ju nic wicej - powiedzia Wei Fei - ale jeli chcesz osign prawdziwy kunszt sztuki uku, odszukaj mistrza Kan Yinga i zosta jego uczniem. To co my umiemy jest dziecinn zabaw w porwnaniu z jego sztuk. Chi Chang odszuka mistrza Kan Yinga w niedostpnych grach. Zobaczy czowieka tak starego, e w pierwszej chwili myla, e mistrz ju nie yje i przyby za pno. Kan Ying jednak otworzy oczy i Chi Chang zobaczy, e jego wzrok jest niezwykle agodny, a z caej postaci emanuje ogromny spokj. Pragnc zadziwi starego mistrza swoj sztuk, Chi Chang wypuci w gr strza i trafi w ptaka leccego tak wysoko, e nie byo go wida. - Mj drogi, to tylko strzelanie z uku strza. Czy nigdy nie syszae o strzelaniu bez strzelania? - powiedzia z agodnym umiechem Kan Ying. Chi Chang uda si w gry za mistrzem, by zobaczy pokaz jego sztuki. - A gdzie twj uk, mistrzu? - zapyta, widzc puste rce Kan Yinga. - Mj uk? Dopki ucznik potrzebuje uku i strzay, dopty nie przekroczy on jeszcze progu istoty sztuki - odpar Kan Ying. Nacign niewidoczny uk i wypuci niewidoczn strza. Chi Changowi wydawao si, e syszy wist. Po chwili pod ich stopy spad martwy ptak, na ktrego ciele nie byo wida adnego ladu trafienia. Chi Chang przebywa dziesi lat u mistrza Kan Yinga. Gdy wrci, zmieni si nie do poznania. Jego dawna pewno siebie i arogancja znikny bez ladu. Patrzy wok dziwnym, jakby tpym wzrokiem. Miszkancy Hantan okrzyknli go najwikszym mistrzem uku wszech czasw i oczekiwali na jego wielkie wyczyny. On jednak ani razu nie dotkn uku ani strzay. Pytany o powd dziwnego zachowania, odpowiedzia: - Najwyszym stopniem dziaania jest niedziaanie. Najwyszym stopniem elokwencji jest powstrzymanie si od mwienia. Najwikszym mistrzostwem w strzelaniu z uku jest nie strzela.
174

OPOWIECI KWON Chi Chang y coraz bardziej samotnie. Jego twarz stracia wszelki wyraz. Zespoli si tak bardzo z harmoni wiata, e przesta odrnia siebie od innych i "to" od "tamto". Na rok przed mierci odwiedzi przyjaciela. Ujrzawszy u niego w domu przedmiot, ktry wyda mu si znajomy, zapyta, co to jest i do czego suy. - Mistrzu! - zawoa zachwycony przyjaciel - musisz by w istocie najwikszym mistrzem wszech czasw, skoro zapomniae, co to jest uk i do czego suy. Czowiek rozwija si, dc do celu. Gdy osiga cel, szuka celu kolejnego. Ale denie do celu wiadczy o tym, e czujemy wewntrzny niepokj nakazujcy nam doskonalenie si. Denie do doskonaoci wynika z tego, e czujemy si niedoskonali. Dlatego najwyszym stopniem mistrzostwa jest do niczego nie dy. ucznik strzela coraz lepiej. Potem strzela ju tak wietnie, e nawet nie potrzebowa uku, ale najwiksze mistrzostwo osign wtedy, gdy nie potrzebowa ju strzela. Za najwysze mistrzostwo w sztuce walki uwaane jest zwycianie bez walki. Jeli jest si prawdziwym mistrzem, to niemal zawsze potrafi si znale inne rozwizanie ni uycie siy. Wewntrzny spokj prawdziwego mistrza pozwala mu na trzew ocen sytuacji i nieuleganie emocjom. Spokj i brak strachu odbieraj take potencjalni przeciwnicy i najczciej rezygnuj z ataku. Potwierdza si to w praktyce. Znam wielu ludzi, ktrzy posiedli naprawd due umiejtnoci w sztuce walki. Jest regu, e ludzie ci nie s agresywni i e nikt ich nie atakuje. Co w tym jest, e na prawdziwych mistrzw, kung fu, karate czy judo nikt nie napada. Jeli nawet dochodzi do zaczepek, rozadowuj oni sytuacj sowami, a nie pici. Nie dotyczy to boksu czy kickboxingu. Chiczycy uznaj obie te dyscypliny za barbarzystwo, a nie za sztuk. wiczc tylko sprawno fizyczn, a nie wiczc ducha (nie wiczc "ki", jak by powiedzia Chiczyk), mona zosta tylko rozbijaczem nosw (w tym wasnego), ale nie mistrzem sztuki wojennej. Najwikszym mistrzostwem jest zwycianie bez walki, ale opowiadanie mwi wicej: najwikszym mistrzostwem jest rezygnacja ze zwyciania. Widzimy tu najwiksz rnic w mentalnoci midzy Europ a Wschodem. Jeli kto obrazi naszego rycerza, ten wyzywa go na pojedynek. Mistrza sztuki wojennej Wschodu nie mona obrazi, bo "naprawd wielkiego nie mona poniy". Wschodni mistrz nie wyzwie adwersarza na pojedynek, tylko ustpi i okae mu szacunek, a przez to sprawi, e tamten poczuje si gupio. Jeden z chiskich mistrzw obejrza w Polsce film koczcy si scen szary husarii. Zauway, e Polacy s strasznie dumni z tej husarii. Powiedzia potem mniej wicej tak: - Dlaczego ci przeciwnicy tak stoj i czekaj a ta rozpdzona husaria na nich wpadnie? Chiskie wojsko rozstpioby si na boki. Rozpdzeni husarze dojechaliby do koca pola i zobaczyliby, e nikogo tam nie ma. Byoby im strasznie gupio.

175

OPOWIECI KWON Trzej synowie (XIX w.) Dawno temu y pewien wielki mistrz miecza, ktry zosta zaproszony do domu innego wielkiego mistrza tej sztuki. Gospodarz mia trzech synw, ktrych szkoli w sztuce miecza. Postanowi zaprezentowa ich postpy przyjacielowi. Ustawi nad drzwiami pokoju cik waz w takiej pozycji, e musiaa spa na kadego, kto otworzy drzwi. Wezwa najstarszego syna. Ten natychmiast usucha wezwania ojca i stan przed drzwiami. Dao si zauway prawie niedostrzegaln pauz. Syn ostronie otworzy drzwi praw rk, jednoczenie unoszc lew otwart do ku grze. Chwyci waz, zanim zacza spada i obrci si w kierunku pokoju unoszc j nad gow. Zamkn drzwi i umieci waz w poprzednim pooeniu. Nastpnie bez sowa czy zbdnego gestu ukoni si z szacunkiem starym mistrzom. - To mj najstarszy syn - powiedzia gospodarz. - Jestem bardzo szczliwy - owiadczy go - widz, e twj syn jest wietnie wyszkolony i jest prawdziwym mistrzem miecza. Jest wart twojego nazwiska. Gospodarz wezwa drugiego syna. Przyby on szybko i otworzy drzwi. Ktem oka spostrzeg spadajc waz, wykona byskawiczny unik i zapa j w ramiona. Powstrzyma si od zbdnych pyta lub okazania zdziwienia. Po chwili wahania ustawi waz na poprzednim miejscu i pokoni si mistrzom. - To mj redni syn. On nie umie zbyt wiele, ale uczy si pilnie - przedstawi syna gospodarz. Nastpnie wezwa najmodszego syna. Nie spieszy si on z usuchaniem wezwania i w ostatniej chwili chcia nadrobi opnienie, biegnc. Wpad jak burza do pokoju. Waza spada, uderzajc go w gow i odbijajc si od niej. Zanim jednak zdya spa na podog, modzieniec szybkim jak byskawica ciciem miecza rozpata j na p. - To mj najmodszy syn - powiedzia gospodarz - jak sam widzisz, musi si on jeszcze bardzo duo nauczy. - Ach, tak - odpar uprzejmie go - jednak jest on bardzo szybki i bardzo silny. Nie jest sztuk by bardzo szybkim i bardzo silnym. Nie jest sztuk czsto wyciga miecz i zabija. Mistrzostwo polega na tym, by y nie muszc wyciga miecza. Sztuka niewidocznych i nieobecnych (XX w.) Pan Wang pdzi spokojne ycie, prowadzc may sklepik w Kantonie. Podobno w modoci wiczy w prowincji Yunnan tajemnicz sztuk walki, zwan "sztuk niewidocznych i nieobecnych". Pytany, na czym ona polega, odpowiada tylko tajemniczo: "dziaa tam, gdzie jej nie ma i tak, e jej nie wida". Pewnego dnia do sklepu pana Wanga wkroczy jeden z onierzy miejscowego gangu i zada okupu. Bandyta czu si bardzo pewnie, bo szef jego gangu by zaprzyjaniony ze skorumpowanym szefem miejscowej policji. - Dobrze - powiedzia pan Wang - przygotuj ci okup za trzy dni. - eby tylko nie zapomnia - powiedzia bandyta i wychodzc odbi piecz gangu na jednej z desek drzwi.
176

OPOWIECI KWON Nastpnego dnia szefowi policji zgina bardzo cenna zota pozytywka. Na tylnich kuchennych drzwiach w jego domu znaleziono na jednej z desek piecz gangu. Policja wpada do siedziby gwnego gangstera i aresztowaa go oraz wielu onierzy gangu. Szef policji postawi ich przed sdem i zada cicia szabl. W tamtym czasie sdy zawsze speniay yczenia policji. Bandyta, ktry odwiedzi pana Wanga, unikn aresztowania. Zdezorientowany po wpadce swego bossa i utracie wsparcia skorumpowanej policji nie by ju tak pewny siebie. Mimo to zjawi si ponownie w wyznaczonym terminie. Pan Wang wrczy mu walizeczk z okupem. Bandyta jednak nie otworzy jej, bo to mg zrobi tylko szef gangu. Pomyla, e boss jako uniknie mierci i bdzie chcia zobaczy okup. Wychodzc, skaleczy si lekko o gwd wystajcy z futryny. Po kilku dniach wykonano wyrok na czonkach gangu. Bandyta, ktry szantaowa pana Wanga poczu si bardzo le i uda si do lekarza po pomoc. Lekarz stwierdzi, e jest on ciko chory. Na gwodziu, o ktry skaleczy si wychodzc od pana Wanga musiay by zarazki tca. Ciko chory bandyta otworzy w kocu walizeczk, ktr dosta od pana Wanga. Bya w niej pozytywka, ktra zgina z domu szefa policji. Jak postpi pan Wang? Haniebnie, zakrzyknie Europejczyk. Skutecznie, powie Chiczyk. I znowu mamy wielk rnic w pojmowaniu walki miedzy Wschodem a Zachodem. W pojciu europejskim postpowanie pana Wanga byo niehonorowe, niemal pode. Posuy si podstpem, donosem, faszywym pomwieniem, napuci na przeciwnika nieuczciw policj i nieuczciwy sd, z bezporednim przeciwnikiem nie stoczy honorowej walki twarz w twarz, tylko go otru zarazkami tca. Jednym sowem, paskudnie. A nawet jeszcze gorzej, bo zastosowa kontratak o sile nieproporcjonalnej do ataku. Bandytom, ktrzy tylko chcieli go okra, zaaplikowa cicie gowy. Z punktu widzenia orientu sprawy maj si zupenie inaczej. W sztuce wojennej wschodu, inaczej ni w europejskiej, podstawowym kryterium wartoci podejmowanych dziaa i stosowanych technik jest skuteczno, a nie honor. Takie wynalazki Zachodu, jak konwencje genewskie, na razie s tam trudne do zaakceptowania. Ale wbrew pozorom, to wcale nie jest tak, e Chiczycy s zawoanymi okrutnikami. Nie przesadzajmy w drug stron. W technice walki, taktyce i strategii Wschd kieruje si kryterium skutecznoci. Uderzenie ma by jak najsilniejsze, trafia w najbardziej niebezpieczne punkty i czym wiksze szkody wyrzdzi, tym lepiej. To wanie dlatego twierdz, e prby robienia z kung fu lub karate sportu, gdzie toczy si walki, ale nie mona uderza zbyt mocno i w niebezpieczne punkty, jest pozbawione wszelkiego sensu. Jeli kto chce wiczy kung fu i nie wyrzdza nikomu krzywdy, to niech powstrzyma si od walk cakowicie, a nie prbuje "walczy agodnie", bo to absurd. W kulturze europejskiej za niehonorowe uwaa si uderzenie w plecy lub z zaskoczenia. W czasie pojedynkw, gdy przeciwnikowi wypada szabla lub gdy si przewrci, czekano a podniesie szabl lub wstanie. W kung fu uderza si przede wszystkim w plecy i stosuje si podstpy, by zmyli przeciwnika. Atak frontalny,
177

OPOWIECI KWON na ktry przeciwnik jest przygotowany, nie ma sensu. Jeli zgubi szabl lub straci rwnowag, to wanie tym bardziej szpikuje si go ostrymi narzdziami. Ale rnice s jeszcze wiksze. Europejczyk rzuci si do walki w obronie honoru, nawet gdy nie moe wygra. Zginie, ale z honorem. Chiczyk odwrotnie, jeli nie ma pewnoci, e jego atak bdzie w peni skuteczny, nie zaatakuje wcale. I tu dochodzimy do sedna sprawy, do zasady "ustp, aby zwyciy". Gdyby na miejscu pana Wanga by nasz honorowy krajan, to na danie haraczu powiedziaby honorowo "nie dam", po czym bandyci spaliliby mu sklep albo podoyli bomb. Tymczasem pan Wang powiedzia "dobrze, przyj za trzy dni po fors", a w midzyczasie zadba o wysanie bandytw na szafot. Zasada "ustp, aby zwyciy" mwi, e si ataku przeciwnika trzeba wykorzysta przeciw niemu. Nie stara si zatrzyma tej siy, tylko odwrci j przeciw temu, kto jej uywa. Jeli kto pcha, to nie pcha w przeciwn stron, tylko zej z linii i pocign, a on si przewrci dziki wasnemu pchaniu. Jeli cignie, nie cignij w swoj stron, tylko podstaw mu nog i popchnij. Kady atak obliczony jest na przeamanie oporu. Jeli trafia w pustk, czy jakby powiedzia Chiczyk, "pene uderza w puste", atakujcy traci rwnowag i staje si saby. Wtedy wykonuje si kontr. Nie powstrzymuj uderzenia gard. Zejd z linii, wykonaj obrt, uderz w plecy. Cakiem niehonorowo po naszemu, ale bardzo skutecznie. Do zniszczenia przeciwnika uywa si jego siy, a nie swojej. Si bandytw bya podo i skorumpowana policja. Pan Wang uy przeciw nim ich wasnej siy: skorumpowanej policji i nieuczciwego sdu. W walce nie ma prodkw. To dla odmiany rzecz, ktrej nie rozumie Europa i std u nas cige procesy o przekroczenie obrony koniecznej. Mistrz sztuki walki wie, e przewag liczebn przeciwnikw mona pokona tylko w jeden sposb: eliminujc ich kolejno, zadajc cikie rany, by moe miertelne. Dlatego mistrz do koca stara si unikn walki. Gdy moe uciec, to cakiem niehonorowo ucieknie, ale gdy zmusi si go do podjcia walki, tak jak pana Wanga, to przeciwnicy musz wiedzie, e nie bdzie "przebacz". Mnich i wojownik (XX w.) Stary mnich wdrowa grsk drog. Gdy nad grami rozszalaa si gwatowna burza, schroni si w wielkiej jaskini. Po chwili do jaskini wkroczy wojownik w penej zbroi. Wraz z liczn wit szuka on, tak jak mnich, schronienia przed deszczem. Gdy dostrzeg mnicha, poczu ch nawizania z nim rozmowy. Mimo e mnich prawie si nie odzywa, wojownik ju po chwili opowiada o swoich wielkich wyczynach. - Jestem najwikszym wojownikiem poudnia i pnocy - mwi - Nie ma w kraju nikogo, kto by mnie pokona. Jego wspaniaa, mienica si wszystkimi barwami drogich kamieni i cennych metali zbroja lnia w pmroku jaskini. Za szerokim, nabijanym stalowymi wiekami pasem zatknite mia dwa ogromne miecze. Przez jedno rami przewieszony mia wielki uk a przez drugie koczan peen strza. Jego hem ozdobiony by potnymi rogami diaba, a przybica przedstawiaa mask czarnego demona. Otoczony sugami nioscymi za nim liczne wcznie i halabardy wyglda niezwykle gronie.

178

OPOWIECI KWON - Widzisz te skrzynie, mnichu? - mwi - S wypenione dyplomami, jakie otrzymaem od najwikszych mistrzw sztuk wojennych. Moje imi wyryte jest na pomnikach licznych bitew i widnieje w honorowych ksigach wielu szk sztuki walki. Czy masz cho jeden taki dyplom, mnichu? - Nie mam adnego, panie. Jestem tylko mnichem i studiuj ksigi. - Ach, ksigi! - cign wojownik - One tylko opisuj histori, a ja j tworz! Co ty moesz wiedzie z ksig? - Wiem, o czym pisa mistrz Lhao w "Ksidze Drogi i Cnoty" - odpar mnich, piszc co na zwoju papieru. - A c on mg opisa? Czy jaki filozof mg zna zgiek bitwy, czy mg wyobrazi sobie potg mojego ramienia, ostro mojego miecza i celno mojej strzay? - Wybacz, panie, ale musz ju wyruszy w dalsz drog. By to dla mnie zaszczyt pozna tak wielkiego wojownika. Pragn podarowa ci, panie, skromny prezent, na jaki sta biednego mnicha. Moe nie pogardzisz m kaligrafi i wzbogaci ona tw kolekcj dyplomw - powiedzia mnich i wrczy wojownikowi zwj papieru. Zaskoczony wojownik przyj zwj, a mnich skierowa si do wyjcia. Wtem grom szalejcej na zewntrz burzy uderzy w gr, w ktrej znajdowaa si jaskinia. Wielki gaz oderwa si od stropu jaskini i spada prosto na mnicha. Z szybkoci i lekkoci, o jak nikt by go nie podejrzewa, mnich wyskoczy w gr, obrci si w powietrzu i silnym kopniciem rozbi gaz na drobne czci. Zanim osiad py z rozbitego gazu, mnich zdy ju opuci jaskini. Osupiay wojownik rozwin zwj otrzymany od mnicha. By na nim wypisany cytat ze staroytnego dziea mistrza Lhao: "Ci, ktrzy wiedz, milcz. Ci, ktrzy mwi, nie wiedz. Prawdziwej siy nie wida." W kulturze chiskiej bardzo ceniona jest skromno. Europejski wojownik szczyci si swoj si. Bokser obwiesza w domu cian medalami. Lotnik zaznacza na kadubie samolotu swoje zwycistwa. My, ludzie Zachodu, bardzo lubimy si puszy. W dobrej szkole kung fu wymaga si od wiczcych, by fakt uczenia si sztuki walki zachowali w tajemnicy. Nie dlatego, e jest w tym co do ukrycia, ale po to, by wyeliminowa od razu ludzi o bdnej motywacji. Chodzi o to, po co si wiczy. Dla siebie, czy na pokaz. Czy chce si budowa wartoci prawdziwe, czy pozorne. Czowiek przekonany o swojej wartoci nie potrzebuje poklasku. Poklask potrzebny jest tym, ktrzy udaj wielkich, ale sami w to nie wierz. Potrzeba poklasku jest oznak saboci. Prawdziwej siy nie wida, bo ona nie potrzebuje si puszy. Prawdziwy mistrz nie potrzebuje dyplomw. Ci, ktrzy wiedz, milcz. Ci, ktrzy mwi, nie wiedz. Nie o to chodzi, by nic nie mwi, lecz o to, by mwienie nie suyo budowaniu wok siebie aureoli. Czym kto mniej wie, tym mniej ostronie wyraa sdy i tym bardziej przekonany jest o swojej mdroci. Dotyczy to kadej dziedziny ycia. "Jaki gupi jest ten Balcerowicz", mwi pani, ktra nie tylko nie ukoczya studiw ekonomicznych, ale pewnie i szkoy redniej. To te jest oznaka saboci. Jeli mwi o kim, e jest gupi, to w domyle zawieram twierdzenie, e ja jestem mdry. Zdanie: "ci, ktrzy wiedz, milcz" znaczy naprawd: bd mdry, a nie mw, e jeste mdry; bd silny, a nie
179

OPOWIECI KWON mw, e jeste silny; bd wielkim wojownikiem, a nie mw, e nim jeste. Postaw na prawd, a nie na pozory. Jeeli spotykamy modego zawodnika sportu walki, ktry opowiada, e wiczy najlepszy styl, zoony z najlepszych elementw wszystkich stylw, a jego mistrz pokona mistrzw wszystkich stylw, to jednego moemy by pewni: styl jest do kitu, a jego mistrz adnych walk nie toczy. Od takiej szkoy walki trzymajmy si z daleka, bo strata to tylko czasu i pienidzy. Wrmy do opowiadania. Gdyby nie przypadek, to mnich wyszedby z jaskini, a wojownik nigdy by si nie dowiedzia, e si potwornie wygupi, przechwalajc si przed znacznie lepszym od siebie mistrzem sztuki wojennej. Warto zapamita ten przykad, bo dotyczy on nie tylko sztuki walki. Podobn histori przeyli dwaj moi koledzy alpinici, ktrzy we woskich Dolomitach spotkali atrakcyjn dziewczyn i dawaje, jeden przez drugiego przechwala si grskimi wyczynami. Pniej okazao si, e bya to Ulla, wwczas ona najlepszego alpinisty wiata Rainholda Messnera, ktra te miaa na swoim koncie takie "drobiazgi", jak solowe przejcie w zimie Filara Walkera na Grandes Jorrasses. Musieli mie miny rwnie gupie jak ten wojownik. Sztuka wojenna Dalekiego Wschodu Chiska sztuka wojenna zmieniaa si w trakcie historii. Jej zasady, zblione do dzisiejszych, pojawiy si prawdopodobnie wraz z pierwszym cesarstwem w III w.p.n.e. Wedug zachowanych przekazw, we wczeniejszym pastwie feudalnym byy one inne. Za szczyt honoru i odwagi uwaano na przykad podjechanie na koniu pod bram obleganej twierdzy i, bdc w zasigu przeciwnika, spokojne policzenie szpicrut desek w bramie. Wedug dzisiejszych zasad taka brawura jest czyst gupot. Ewolucja samej techniki walki zwizana bya z bardzo wczesnym rozpowszechnieniem kuszy i broni palnej, przez co cika zbroja stracia sens i trzeba byo postawi na spryt i zwinno. Chiczycy strzelali z arkebuzw i armat w tym samym czasie, gdy woje Mieszka I przedzierali si przez knieje. Nasza europejska sztuka walki te si zmieniaa. Obywatele Aten i Rzymu nie toczyli midzy sob honorowych pojedynkw na miecze. Rycerskie zasady przynioso dopiero redniowiecze. W XIII wieku zetknlimy si z orientaln sztuk walki przyniesion przez Mongow. Ich kultura ludw stepowych poczya chisk sztuk walki z wynalazkami koczownikw, rozwizujc problem, z ktrym nie dawali sobie rady Chiczycy, problem zaopatrzenia wojska tam, gdzie nie byo rzek (w Chinach egluga rzeczna jest do dzi gwn metod transportu). W zetkniciu z Mongoami Europa przeya zimny prysznic. Nasza kultura ucywilizowaa wojn. Wypowiadano bitwy, nie walczono w niedziel i w nocy, czekano a przeciwnik ustawi si w szyku. Bylimy bezradni wobec wschodnich zasad unikania frontalnych bitew, stosowania podstpw i atakw z zaskoczenia. To wtedy, w XIII wieku, po raz pierwszy spotkalimy si z kung fu, nawet o tym nie wiedzc. Ostatnio nasza cywilizacja wytworzya zupenie now kultur wojny. Pilot bombowca B-2 startuje z Nevady, leci nad Atlantykiem, nad Korsyk odpala rakiety Tomahowk, ktre precyzyjnie trafiaj w cele w Belgradzie. Sam pozostaje cakowicie poza zasigiem obrony przeciwnika, a wieczorem oglda w telewizji, co narobi. W naszej kulturze wojny miejsce walki zaja egzekucja
180

OPOWIECI KWON dokonywana przez lepiej uzbrojonego na sabiej uzbrojonym. O zwycistwie przestali decydowa onierze, a zaczy decydowa laboratoria i zasobno bankw. Moe warto si zastanowi, czy nie mia racji bohater opowiadania "ucznik" mwic, e najwyszym mistrzostwem w strzelaniu jest nie strzela, a najwikszym zwycistwem jest powstrzyma si od zwyciania. Wszystkie odmiany wschodniej sztuki walki, takie jak: japoskie karate, judo, jujitsu, aikido, kenjitsu, kendo; wietnamskie viet vo dao, koreaskie hap ki do i tae kwon do, tajskie muay thai i wiele innych, wywodz si z chiskiej sztuki wojennej, nazywanej dzi niezbyt prawidowo kung fu. Nazwa ta jest jzykowo bdna, ale tak si rozpowszechnia, e uywaj jej dzi nawet Chiczycy (tyle e pisz gongfu). Nazwa prawidowa to wushu, co znaczy dosownie "sztuka obrony", ale ta z kolei nazwa przyja si zupenie nieprawidowo dla tworzonego od niedawna, na bazie sztuki wojennej, sportu. Nazwa kung fu, lub gongfu, skada si z dwch sw - gong (umiejtno) i fu (doskonao). Oznacza ona nie tyle sztuk walki, co jej wietne opanowanie. Np. shaolin gongfu nie oznacza stylu shaolin, lecz to, e kto ten styl dobrze zna. Chiska sztuka wojenna rozwijaa si i zmieniaa od czasw staroytnych. Pocztkowo nazywaa si Go Ti i najstarsze dowody jej istnienia pochodz z neolitu. Najwczeniejszym kompleksowym dzieem na jej temat jest ksiga "Sztuka wojny", napisana w VI w.p.n.e. przez mistrza Sun (Sun Tzu). Kolejnym istotnym dzieem byo "Kompendium wanych sztuk wojennych" (Wu Cing Cung Jao), napisane w 1044 roku przez Ceng Kung Linga. Ksiga ta zawiera midzy innymi najstarszy na wiecie opis receptury prochu strzelniczego, rakiet prochowych i lufowej broni palnej. Opisy sztuki walki znajdujemy te w starych powieciach chiskich, jak "Droga na zachd" czy "Dzieje trzech krlestw". W "Drodze na zachd" jeden z bohaterw, Krl Map, toczy walki elaznym kijem. W "Dziejach trzech krlestw" trzech bohaterw, walczcych szabl, wczni i halabard, zawizuje spisek dla ratowania kraju i toczy niezliczon ilo bitew. Kung fu od pocztku miao trzy nurty. Nurt ludowy: wiczyli chopi w tajnych stowarzyszeniach w celu walki z wadz w czasie powsta lub obrony przed bandytami albo wojskiem w czasie pokoju (nieraz gorszym od bandytw). Nurt wojskowy: wszyscy wadcy wiczyli w jego technikach armi i tak jest do dzi. Wreszcie nurt sztuki dla sztuki: tak wiczyli mnisi w kilku klasztorach (nie prawda, e we wszystkich) i tak ogromne rzesze Chiczykw wicz dzi taijiquan (tai chi). Obecnie istnieje wielka liczba szk (stylw) kung fu, midzy ktrymi obowizuj dwa zasadnicze podziay. Szkoy z poudnia kraju, charakteryzujce si niskimi postawami, stosunkowo prost technik i pooeniem nacisku na ogromn si fizyczn, tworz grup nanquan (poudniow pi), za szkoy z pnocy Chin, preferujce wysokie postawy, wiele efektownych wysokich skokw i bardziej wyrafinowan technik uderze, tworz grup changquan (dug pi). Nie istnieje natomiast "pnocna pi" czy "pnocy boks" - takie nazwy dla dugiej pici pojawiaj si w niekompetentnych opracowaniach. Drugi podzia to style wewntrzne (nei jia) i zewntrzne (wai jia). Szkoy zewntrzne kad nacisk w wikszym stopniu na sprawno fizyczn, a wewntrzne na czynniki psychiczne. Trzeba jednak pamita, e kultura chiska nie zna podziau na ciao i dusz. Czowiek jest jednoci psychofizyczn i dlatego
181

OPOWIECI KWON kade wiczenie, kada technika w kung fu jest zarwno fizyczna jak i psychiczna. Kademu ruchowi w walce musi towarzyszy odpowiednia emocja i jest to nieodczna cz techniki. Dlatego wikszo europejskich adeptw nie wykonuje techniki kung fu, tylko j naladuje, koncentrujc si wycznie na stronie fizycznej. Jednym z wynalazkw kultury chiskiej jest odkrycie, e w walce sprawno psychiczna jest co najmniej rwnie wana jak fizyczna. W Europie nagminnie myli si kung fu z wywodzcym si z niego japoskim sportem, karate. Tymczasem rnice s ogromne. Kung fu jest kompletn sztuk walki, to znaczy, e ten sam czowiek wiczy si zarwno w walce bez broni za pomoc uderze, kopni, rzutw, dwigni i dusze, jak i w walce wieloma rodzajami broni, z ktrych najwaniejsze to kij, szabla, miecz, wcznia, halabarda, trjczonowy cep (san chien kan), elazny bicz (acuch) i lina a take inne. Wymienia si gwne 48 rodzajw broni. wiczono si take w strzelaniu z uku, kuszy, strza rakietowych oraz ognistej lancy (arkebuza - bro paln znano w Chinach ju w X wieku). Zachd zna kung fu i inne pochodzce od niego sztuki walki, jak japoskie karate, judo czy aikido, gwnie z nienajlepszego rda, czyli z sensacyjnych filmw i zwizanych z nimi mitw. Prezentowana na tych filmach technika walki jest przewanie nie tylko bardzo le wykonana (cho przecitnemu widzowi wydaje si by wspaniaa), ale te z prawdziw technik kung fu niewiele ma wsplnego. Podobnie niewiele maj wsplnego z japosk szermierk kenjitsu i jaido wyczyny ogldane na wielu, zwaszcza sabszych, filmach samurajskich. Mamy tam do czynienia z intensywnym wspomaganiem trickami filmowymi i niemal zawsze z cakowicie chaotyczn, przypadkow zbieranin wykonywanych technik. Wyjtkiem s znakomite filmy Akire Kurosawy, z autentycznym mistrzem kenjitsu Toshiro Mifune. Per tego gatunku jest zapomniany niestety film "Saga o judo", ktry znakomicie oddaje istot sprawy i nie stara si szokowa widza efektami. Wyjtek technicznej rzetelnoci stanowi te dwa filmy chiskie: "Klasztor Shaolin" i "Mistrzyni Wu Dang", cho oba s potnym faszerstwem historycznym. Technik walki prezentuj tam jednak ludzie, ktrzy naprawd j umiej, m.in. Li Lian Chein, znany szerzej pod pseudonimem Jet Li. Technika walki, wykonywana w wikszoci sensacyjnych filmw, przyprawia fachowcw o salwy miechu. Z jednej strony bowiem aktor trzyma katan (japonsk szabl) jak najgorszy pataach (ostatnio Uma Thurman i Tom Cruise), a z drugiej strony, dziki trickom, skacze w gr trzy lub cztery metry. Najczciej mam ochot powtrzy za panem Woodyjowskim: "machasz wa szabl, jak krowa ogonem". To jest podobnie, jak z serwowan w Europie chisk kuchni. Naszym kucharzom wydaje si, e jak doda do ryu duo farfocli, to otrzyma si chiskie danie. Tymczasem bdzie to tylko ry z farfoclami, a nie chiska kuchnia. Kada z technik wykonywanych w kung fu, kady blok, uderzenie, krok, cicie szabli lub miecza, rzut, duszenie, dwignia itd., przypisana jest do jednego z "piciu ywiow": powietrza, ognia, ziemi, wody lub drewna. Z tego wynikaj zasady czenia technik, ktrych nie mona czy zupenie dowolnie. Na uderzenie przypisane ogniu mona odpowiedzie wod lub ziemi, ale nie powietrzem lub drzewem (bo podsyci si ogie). To przypisanie technik do ywiow nie jest przypadkowe. Nie stosowanie si do tych regu rzeczywicie jest

182

OPOWIECI KWON bdem technicznym. Nie mona te chodzc w pozycji zwizanej z powietrzem wykonywa techniki wody (woda nie moe by nad powietrzem). Ale to jeszcze nie wszystko. Techniki przypisane s do "piciu zwierzt": tygrysa, pantery, urawia, wa i smoka (naprawd jest tych zwierzt duo wicej). Na uderzenie tygrysa nie mona odpowiada blokiem urawia, bo jest on za saby. Technika urawia jest natomiast dobrym antidotum na atak wa. Dochodzi do tego klasyfikacja ruchu wedug piciu kierunkw geograficznych (pitym kierunkiem jest rodek) oraz przypisanie ich omiu trygramom (pa qua). Bardzo wanymi czynnikami w kulturze chiskiej, a take japoskiej, wietnamskiej, koreaskiej, s rwnowaga i harmonia. Bardzo wany jest sposb poruszania si, chodzenia w okrelonych, stabilnych pozycjach. Z wyjtkiem momentw wykonywania skokw lub przewrotw walczcy cay czas zachowuje rwnowag. Pjcie "ciaem" za ciosem, tak zalecane w europejskim boksie, w kung fu jest najwikszym bdem, bo wie si z utrat rwnowagi. Nie chodzi tylko o dosown rwnowag, ale i o jej wysz form: harmoni. Jeli, na przykad, prawa rka uderza w przd z doni skierowan do gry, to lewa musi i w ty z doni w d. Oczywicie mona drug rk zrobi co innego i taka kombinacja da si wykona, ale to nie bdzie ju kung fu. Ogldani na filmach aktorzy, tacy jak Bruce Lee, Chuck Norris, Claude Van Damme i inni, nie stosuj si do tych regu i wykonywana przez nich technika ma tyle samo zwizku z autentyczn sztuk wojenn wschodu, co w ry z farfoclami z chisk kuchni. Wschodnie techniki cz oni po zachodniemu, bo wymogi walki filmowej s zupenie inne ni prawdziwej. Naprawd grona technika wyglda nieefektownie. Unika si skokw, kopnicia wykonuje si nisko i do filmu to si nie nadaje. Spord znanych aktorw wiczyli kung fu: Bruce Lee (do krtko, nieprawda, e by mistrzem z Hong Kongu. Mieszka w USA i takie mia obywatelstwo), Lee Marvin, Steve McQueen, Charles Bronson i John Saxon (partner Bruce'a Lee z filmu "Wejcie smoka"). Ten ostatni potrafi naprawd duo i technicznie jest znacznie lepszy od Bruce'a Lee. Wikszo dzisiejszych walczcych aktorw zachodnich to kickboxerzy (Bob Wall, Chuck Norris, Claude Van Damme). To ju z kung fu nie ma kompletnie nic wsplnego. Chiczycy do kickboxingu, podobnie jak do boksu, odnosz si z gbok pogard. Jest jeszcze jeden zupenie u nas nieznany aspekt chiskiej sztuki walki: strategia. To cay osobny rozlegy temat. Innym aspektem s wynalazki w dziedzinie uzbrojenia, w tym proch i bro palna, zarwno lufowa jak i rakietowa, oraz wynalazki z dziedziny kwatermistrzostwa, w tym stworzone na potrzeby wojska najstarsze metody konserwacji ywnoci, jak obwaanki (suszone pieczywo nanizane na sznurek, ktre onierz nosi na szyi), makaron, kostki rosoowe i preparowany ry. Ale to ju tematy na kilka osobnych artykuw.

183

OPOWIECI KWON

184

BAJKA O PICIU ELEMENTACH Dla wszystkich dzieci Tai-Chi y kiedy may, smutny chopiec. Jego rodzice co prawda dbali o niego, kupowali mu duo ubra i zabawek, ale mieli duo pracy i nie powicali mu zbyt wiele czasu. Chopiec czsto chorowa i by saby. Dzieci nie chciay si z nim bawi, bo bardzo wolno biega i szybko si mczy. Czsto miay si z niego, dokuczay mu i dlatego chopiec by nieszczliwy. Marzy o tym, aby by duym i silnym, lecz nie wiedzia jak to osign. Pewnego dnia, kiedy byo mu bardzo smutno, poszed nad strumie, ktry pyn obok jego domu. Usiad na pniu zwalonego drzewa i rozmyla o swoich kopotach, a w kocu zmczony zasn. W pewnej chwili obudzi si przestraszony. Zobaczy, e na pniu obok niego siedzi jaki obcy, dziwny czowiek. Mimo podeszego wieku nie by przygarbiony, ale siedzia prosto, a oczy mia ywe, jakby by bardzo mody. Mimo niewielkiego wzrostu zdawa si by wielki jak gra. W szczupej i drobnej sylwetce staruszka tkwia jaka przedziwna sia i spokj. Chopiec nie wiedzia co robi, czy lepiej uciec, czy zosta. Starzec umiechn si do niego i zapyta: - O czym mylae przed chwil? - w tym umiechu bya tak niezwyka sia, e chopiec przesta si ba i zacz rozmawia z nieznajomym. - Mylaem o tym, e chciabym by duy i silny, aby wszyscy si mnie bali i abym ja nie musia si ba. - A czy nie chciaby by silny i odwany, by pomaga innym? Miaby wtedy duo przyjaci - rzek starzec. - Jak mog im pomaga, jeli si ze mnie miej i wci mi dokuczaj? - Moesz si przecie zmieni. - Jak mog tego dokona? Jestem taki, jaki jestem, saby i chorowity - powiedzia chopiec. - Wszystko wok ciebie ulega przemianom. Zmieniaj si pory roku. Drzewa rosn i na wiosn maj licie, ktre jesieni opadaj. S dni kiedy jest ciepo, wieci soce i takie, kiedy pada deszcz. Dlaczego wic ty nie miaby si zmieni? Musisz tylko chcie. - E, tam! To jakie bzdury, bardzo chc by inny. Chc by duy i silny, tak by si mnie wszyscy bali. Ale wcale od tego chcenia si nie zmieniam! - krzykn mody czowiek. - Aby czego dokona, nie wystarczy tylko chcie. Trzeba jeszcze i na wdrwk za swoim marzeniem. Chod, przejdziemy si troszk. Po drodze co ci poka. - Nie lubi chodzi, szybko si mcz i potem bol mnie nogi - powiedzia chopiec. - Moe nie bdzie tak le. Jeli bdziemy zmczeni, moemy usi i odpocz. A jeeli bdziesz uwanie patrzy, moesz podczas tej wdrwki duo si nauczy. Chopiec niechtnie podnis si ze zwalonego pnia i ruszyli przed siebie. Nie przeszli nawet kilku krokw, gdy zza drzew wypado na nich czterech wielkich zbirw. - Gdzie macie pienidze? - krzykn najwikszy z nich. Chopiec stan nieruchomo i ze strachu nie mg nawet ucieka. Wtedy stao si co przedziwnego. Staruszek zacz porusza si szybko jak wiatr. Kilkoma

185

BAJKA O PICIU ELEMENTACH zrcznymi ruchami powali bandytw na ziemi. Fruwali w powietrzu, jak wielkie drzewa wyrwane przez huragan. - Jak to moliwe? Jeste stary, may i saby, a pokonae tak wielkich i silnych ludzi - zapyta chopiec, kiedy ochon z przeraenia. - To nie byo takie trudne. Jestem mistrzem kung fu w Tai Chi Chuan. - Czy to znaczy, e umiesz si bi? - zapyta zdziwiony chopiec. - Bicie si nie jest w tej sztuce najwaniejsz umiejtnoci, chocia czasami si przydaje. Bycie kung fu oznacza wiczenie si w obserwacji, w uwanym patrzeniu i suchaniu. Jest to rozwijanie swej sztuki codzienn prac przez cae ycie. Oznacza to, e Tai Chi ucz si bardzo dugo i bd uczy si dalej. - O, to bardzo ciekawe! Chciabym by kiedy taki jak ty! - zawoa chopiec. Jak mona si tego nauczy? - Kiedy byem taki jak ty, spotkaem mistrza, ktry zabra mnie na wdrwk. Po drodze pozna mnie z picioma przyjacimi. Spotykam si z nimi do dzi. Ucz si od nich, uwanie obserwujc i naladujc ich umiejtnoci. Mj mistrz pokaza mi take kilka wicze, ktre powtarzam kadego dnia. Staram si naladowa w ruchu moich piciu przyjaci. Chod, poznam ci z nimi. Moim pierwszym przyjacielem jest woda. Od niej ucz si pynnoci, mikkoci i siy, ktra powstaje z agodnoci i ustpliwoci. Ludzie czsto nie doceniaj wody, bo myl, e jest saba. Ona jednak jest silna. Spjrz, kiedy nabierzesz jej do dzbanka, przyjmie dokadnie jego ksztat, ale pozostaje sob. A wic jest silniejsza od dzbanka. Kiedy spotyka na swej drodze kamie, opywa go i nadal dy do celu. A popatrz tutaj. Widzisz ten kamie? Woda kapaa na niego przez wiele lat, kropla po kropli, a wyobia w nim wgbienie. A wic jest silniejsza ni kamie. Moe te zamieni si w ld, wtedy staje si twarda i ostra jak metal. Woda przemienia si w chmury i przenosi si z miejsca na miejsce. atwo staje si deszczem, a potem szybko i mikko spada na ziemi. Woda jest wszdzie, take w nas. Od niej ucz si cierpliwoci w deniu do celu i umiejtnoci pokonywania przeszkd, tak jak strumie, ktry wytrwale wdruje do oceanu. Bez wody nie byoby ycia na Ziemi, dziki niej istniej ludzie, zwierzta i roliny, a wic take i drzewo. Drzewo, to mj drugi przyjaciel. W sztuce Tai Chi od niego ucz si waciwie sta w pozycjach. Drzewo ronie wysoko i gboko zapuszcza swoje korzenie. To pozwala mu przetrwa nawet najsilniejsze wiatry. Tak te i ja ucz si od niego opiera przeciwnociom losu i broni swojego zdania, kiedy jest ono prawdziwe. Aby mc rozwija t sztuk, musz dba o jej podstawy, wiczc kadego dnia. Podobnie drzewo, ktre chcc urosn wyej, rozwija swoje korzenie. Drzewo daje ycie mojemu kolejnemu przyjacielowi.

186

BAJKA O PICIU ELEMENTACH Ogie, to mj trzeci przyjaciel. Dziki niemu mamy wiato, lepiej widzimy i przestajemy si ba. Jego ciepo powoduje, e czujemy si dobrze i bezpiecznie. W ogniu mona spali niepotrzebne mieci, takie jak zo czy nienawi, ktre zaprztaj twoje myli. Od niego ucz si szybko i zdecydowanie dziaa oraz poszukiwa nowych rozwiza swoich problemw. Ogie daje mi energi do pracy i owietlajc kade miejsce, uczy mnie zainteresowania otaczajcym wiatem. Dziki niemu pogbiam swoj wiedz. Ogie spala wszystko na popi i ganie, dajc ycie ziemi. Ziemia jest moim czwartym przyjacielem. Daje mi oparcie i pomaga zachowa rwnowag w trudnych chwilach. Jest jak matka, wszystko znosi cierpliwie, cho czsto bezlitonie j depczemy zamiast po niej chodzi. Od ziemi ucz si cierpliwoci, mioci i rwnowagi, a take wraliwoci. Wykonujc wiczenia, czuj kady swj krok w kontakcie z ziemi. Stpam delikatnie i mikko jak tygrys, bo nie chc jej krzywdzi. W gbi ziemi rodzi si metal. Metal, to mj pity przyjaciel. Jest twardy i sprysty jak miecz. To on uczy mnie szybkoci, wewntrznej twardoci i dyscypliny. To od niego wiem, e musz pracowa nad swoim charakterem, jeli chc speni swoje marzenia. Tak jak wykuwa si miecz, kadego dnia, krok po kroku podejmuj dziaania, ktre pomagaj mi doj do celu. Od metalu ucz si te dokadnoci, jak ma miecz, ktry przecina miejsce ktrego si dotknie. Gdy metal rdzewieje, pojawiaj si na nim kropelki rosy i w taki sposb daje ycie wodzie. - Jak widzisz, moi przyjaciele pomagaj sobie nawzajem, a ja ucz si od nich sztuki Tai Chi. Teraz, chopcze, kiedy ich poznae, moesz i ty by ich przyjacielem oraz uczy si od nich. Znajdziesz ich wszdzie, stanowi cz otaczajcej ci przyrody. S rwnie w tobie. Twoje ciao jest jak wiat, w ktrym yjesz, skada si w wikszoci z wody. Powiniene cigle wiczy si w uwanej obserwacji. Moesz usi nad strumieniem i przyglda si wodzie, wtedy usyszysz, co do ciebie mwi. Uwane patrzenie i suchanie oraz wraliwo, to najcenniejsze dary, jakie dostaem od swoich nauczycieli, czyli mojego mistrza i moich piciu przyjaci. Chciabym jednak ci przestrzec. Nasi przyjaciele s bardzo mdrzy, ale czasami lubi bawi si jak mae dzieci. Wtedy sprawiaj nam duo kopotw. Woda moe zgasi ogie. Potrafi by niebezpieczna i zagrozi nam powodzi. Ogie moe stopi metal, a bywa te grony i moe spowodowa poar. Metal cina drzewo i umie niebezpiecznie rani. Drzewo moe rozsadzi
187

BAJKA O PICIU ELEMENTACH ziemi swymi korzeniami. Ziemia zasypuje wod, pozbawiajc rda ycia wiele rolin, zwierzt i ludzi. Powiniene wic z wdzicznoci za nauk co im ofiarowa. Utrzymuj swoich piciu przyjaci w rwnowadze, bd odpowiedzialny. Dbaj o to, eby sobie pomagali i nie kcili si ze sob. Jeli bdziesz uwany, staniesz si kung fu w Tai Chi Chuan. Chopca tak pochono suchanie tej opowieci, e nawet nie zauway zniknicia staruszka. Nie by pewien, czy to wszystko wydarzyo si naprawd, czy moe by to tylko sen. Nadal siedzia na pniu zwalonego drzewa, tak jakby wcale nie rusza si std. Pamita jednak doskonale kade sowo wypowiedziane przez starca. Przypomnia sobie te wiczenia, ktrych go nauczy. Zacz wiczy kadego dnia, uwanie obserwujc i suchajc swoich piciu przyjaci. Spotyka si z nimi wszdzie; w lesie, w miecie, przygldajc si sobie. Zawsze suyli mu rad i pomoc, a on, pamitajc o przestrodze starego mistrza, dba o utrzymanie ich w rwnowadze i zgodzie. Rs, mnia i stawa si mdrzejszy. Nigdy nie uywa swoich umiejtnoci w zym celu. Zawsze pomaga innym ludziom. Upyno wiele lat. Sta si penym energii i siy starszym czowiekiem. Wielu ludzi szanowao go za to, jak y i czego dokona. Pewnego dnia w czasie swej wdrwki znalaz si w miejscu, w ktrym przed wieloma laty mieszka jako may chopiec. Szed wzdu strumienia, uwanie suchajc wody, gdy wtem zobaczy siedzc na pniu zwalonego drzewa smutn dziewczynk. Pewnie ma jakie kopoty - pomyla. Moe bd mg jej pomc. Usiad cichutko obok niej, a kiedy spojrzaa na niego przestraszona, umiechn si i zapyta: - O czym przed chwil mylaa?

188

STARA PRZYPOWIE O TYM DIABLE Zasyszana podczas wykadu na sesshin W dawnych czasach, pewien ubogi i dosy skpy Chiczyk policzy oszczdnoci swojego ycia (ktre trzyma ukryte w pododze) i okazao si, e uzbierao si tego 30 sztuk zota. Uda si wic na targowisko, by po wielu latach po raz pierwszy kupi sobie co ciekawego. Po przyjrzeniu si rnym rozmaitociom nie znalaz nic, co by go zainteresowao. Ju mia wrci niepocieszony do domu, kiedy nagle jego uwag przyku... diabe. Diabe by czarny jak smoa, mia lekko skone oczy, ogon, rogi, czerwone lepia i byo od niego lekko czu siark. Siedzia spokojnie w klatce i przyglda si przechodniom. Nasz bohater spyta si, po co komu taki diabe. Sprzedawca wyjani mu, e taki diabe to bardzo poyteczne zwierz - potrafi napali w piecu, narba drzewo, pomalowa pot, gotowa, sprzta i wiele innych rzeczy. Prawdziwa zota rczka. Przy tym je tyle, co zwyky czowiek i, tak jak czowiek, czasami potrzebuje odpocz i zdrzemn si. Jego utrzymanie nie jest wic kosztowne. Kupiec obejrza dokadnie diaba i spyta o cen. Okazao si, e kosztuje on 30 sztuk zota i sprzedawca nie zamierza spuci z ceny. Po dugim namyle Chiczyk zdecydowa si jednak wyda wszystkie oszczdnoci swojego ycia i kupi diaba. Kiedy ju odchodzi, sprzedawca zwrci mu uwag na pewien istotny szczeg. Ot okazao si, e diabe, owszem, pracuje intensywnie, ale tylko wtedy, jeli zawsze powie mu si, co ma robi. Musi mie zawsze wyznaczony plan dnia. Pobudka o godzinie tej i tej, rbanie drzewa na opa do godziny tej i tej, niadanie o godzinie tej i tej, 15 minut przerwy na wypoczynek itd. I tak codziennie. Nie wolno o tym zapomnie! - przestrzeg sprzedawca. Diabe pozostawiony sam sobie, zajmie si swoimi diabelskimi sprawami, co nigdy nie koczy si dobrze. Zdziwiony Chiczyk zapamita uwag, wzi diaba ze sob i udali si do domu. I rzeczywicie sprzedawca nie kama - diabe zawsze robi to, co poleci mu wykona jego gospodarz. Wstawa bez ocigania si o 6 rano, rba drwa, zamiata obejcie, jad niadanie, odpoczywa... Waciciel by z niego bardzo zadowolony. Jednak pewnego dnia wieniak musia wyjecha. Znane s dwie wersje wyjaniajce przyczyny jego wyjazdu: pierwsza (dla dzieci) mwi o tym, e pojecha on odwiedzi swoj chor matk i zosta na noc, by si ni opiekowa. Druga (dla dorosych) opowiada o jego wizycie u przyjaci i imprezie, ktra troch si przeduya... W kadym razie w obu przypadkach, chop po prostu zapomnia o tym, e musi przydzieli diabu zadania. Zaniepokojony wraca do domu i ju z daleka zobaczy, e co jest nie w porzdku. Znad miejsca, gdzie miecia si jego wioska, unosiy si opary dymu. Wkrtce poczu swd spalenizny, a kiedy podszed bliej, jego oczom ukaza si wstrzsajcy widok. Wie bya doszcztnie spalona, a na zgliszczach siedzia diabe i piek w ogniu ciao dziecka... Dlaczego taka adna historia ma tak straszne zakoczenie? Kim jest diabe? Kim jest wieniak? Kim Ty jeste? Co to wszystko oznacza dla Twojego ycia?

Odpowiedz - teraz!

189

STARA PRZYPOWIE O TYM DIABLE

190

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK Namo Lokeshwaraye Kaniam si cigle ciaem, mow i umysem Z szacunku dla najwyszego nauczyciela I stranika Awalokitewary. Chocia widzc, e zjawiska ani nie rodz si, ani nie ustaj, Bodhisattwowie dziaaj wycznie dla poytku innym. W peni owieceni buddowie, rdo korzyci i szczcia, Pojawili si z urzeczywistnienia witej dharmy. Ono za zaley od tego, czy wiemy jak czyni, Wyjani zatem, czym s praktyki bodhisattww. 1. Po osigniciu obdarzonego wolnociami, cennego ludzkiego odrodzenia, Tak trudnego do uzyskania, a jake potnego, Nie ustajc ani na chwil, ni w dzie, ni w nocy, W deniu do uwolnienia siebie i innych z oceanu samsary Bodhisattwa sucha, rozmyla i medytuje, Oto praktyka bodhisattwy. 2. Wobec przyjaci namitnoci niczym niespokojne wody; Wobec wrogw nienawi niczym szalejcy ogie. Otpieni niewiedz, zapominamy o tym co powinnimy, a czego nie powinnimy robi Bodhisattwa porzuca tak ojczyzn, Oto praktyka bodhisattwy. 3. Kiedy ze, niekorzystne okolicznoci zostaj gdzie w tyle, Przeszkadzajce emocje i pogldy stopniowo zanikaj. Bez adnych rozprosze, Wytrwao w deniu do cnoty naturalnie si zwiksza. Kiedy wiadomo si rozjania, pojawia si zaufanie dla dharmy Bodhisattwa spdza czas w samotnoci, Oto praktyka bodhisattwy. 4. Na ou mierci tymczasowa wiadomo porzuca to ciao, Niczym go opuszczajcy gociniec A zatem pozostawmy za sob najbliszych, z ktrymi tak dugo ylimy, I z wielkim trudem zdobyte bogactwa. Bodhisattwa porzuca wszelkie troski tego wiata, Oto praktyka bodhisattwy. 5. Ludzie z twojego otoczenia, ktrzy zaraaj trzema truciznami, Osabiaj praktyk suchania, rozmyla i medytacji, Nadszarpujc miujc dobro i wspczucie

191

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK Bodhisattwa porzuca zych przyjaci, Oto praktyka bodhisattwy. 6. Ci, na ktrych moesz polega, bo kad kres wystpkom, Ktrzy rozwijaj pozytywne waciwoci niczym rosncy ksiyc Bodhisattwa ceni tych duchowych przyjaci Bardziej nawet ni wasne ciao, Oto praktyka bodhisattwy. 7. Kog mog wspiera bogowie tego wiata, Skoro sami tkwi w wizieniu samsary? Bodhisattwa szukajc pomocy, przyjmuje schronienie W Trzech Klejnotach, Oto praktyka bodhisattwy. 8. Budda rzek: Skutkiem negatywnych dziaa Jest niewyobraalne cierpienie w ktrym z niszych wiatw. Zatem bodhisattwa nie popenia zych czynw, Choby za cen wasnego ycia, Oto praktyka bodhisattwy. 9. Szczcie trzech wiatw jest jak poranna rosa Uwieszona na dble trawy, znikajca w mgnieniu oka. Bodhisattwa dy do stanu najwyszego Wolnoci, ktra jest niezmienna, Oto praktyka bodhisattwy. 10. Po co komu osobiste szczcie, Kiedy kada miujca matka od samego pocztku Cierpi? Aby wyzwoli niezliczone odczuwajce istoty, Bodhisattwa budzi w sobie bodhiczitt, Oto praktyka bodhisattwy. 11. Wszelkie bez wyjtku cierpienie rodzi si z chci Pozyskania szczcia dla siebie; Pragnienie suenia innym rodzi doskonaych buddw. Bodhisattwa bierze na swoje barki cierpienia innych, Za cen wasnego szczcia, Oto praktyka bodhisattwy. 12. Nawet jeli kto z wielkiej potrzeby ograbi go z caego bogactwa, Lub kae innemu to zrobi, Bodhisattwa ofiaruje zodziejowi wasne ciao, rado i zasugi Przesze, teraniejsze i przysze, Oto praktyka bodhisattwy.

192

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK 13. Nawet jak kto obetnie mu gow, Mimo e nie zrobi niczego zego, Bodhisattwa moc wspczucia przyjmuje na siebie Negatywnoci swego oprawcy, Oto praktyka bodhisattwy. 14. Nawet jeli padnie ofiar obmowy Rozbrzmiewajcej w milionach wszechwiatw, Bodhisattwa mwi z mioci o zaletach oszczercy, Oto praktyka bodhisattwy. 15. Nawet jeli obra go na oczach zgromadzenia, Wytykajc jego ukryte wady Bodhisattwa z szacunkiem kania si, widzc we wrogu Duchowego przyjaciela, Oto praktyka bodhisattwy. 16. Nawet jeli kto traktuje go jak wroga, Mimo i troszczy on si o niego jak o wasne dziecko Bodhisattwa darzy go wielk mioci, Niczym matka troszczca si o chore dziecko, Oto praktyka bodhisattwy. 17. Jeli kto jemu rwny lub niszy statusem Na skutek arogancji pogardza nim, Bodhisattwa traktuje go z szacunkiem, Jakby w by jego nauczycielem, Oto praktyka bodhisattwy. 18. Nawet bez grosza w kieszeni, Poniany przez innych, w cigej chorobie, Przygnieciony moc zych uwarunkowa, Bodhisattwa bierze na siebie wszystkie ze czyny i cierpienie istot Nie tracc ducha, Oto praktyka bodhisattwy. 19. Cho jest powszechnie znany, szanowany, A bogactwem dorwnuje Vairavanie, Bodhisattwa zrozumiawszy, i bogactwo i chwaa tego wiata s puste, Jest wolny od arogancji, Oto praktyka bodhisattwy. 20. Kiedy nie potrafisz kontrolowa gniewu, twego wewntrznego wroga, a prbujesz pokona wrogw na zewntrz, tylko ich od tego przybywa. Bodhisattwa zatem uspokaja nurt wasnego umysu Si miujcej dobroci i wspczucia, Oto praktyka bodhisattwy.
193

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK 21. Podanie jest piciem sonej wody Im wicej pijesz, tym bardziej akniesz. Bodhisattwa natychmiast porzuca wszystko, co budzi w nim przywizanie, Oto praktyka bodhisattwy. 22. Przejawiajce si zjawiska, wszystkie bez wyjtku, S wytworem umysu. Pierwotna natura umysu jest poza jego wytworami. Zrozumiawszy to, bodhisattwa uwalnia si od dualistycznego postrzegania, Oto praktyka bodhisattwy. 23. Jeli bodhisattwa na swej drodze napotka pikne formy, Praktykuje rezygnacj z przywizania, Postrzegajc je jako cudowne, lecz nierealne niczym letnia tcza, Oto praktyka bodhisattwy. 24. Postrzeganie zudnych zjawisk jak prawdziwych Wyczerpuje jak przeycie mierci wasnego dziecka Podczas snu Std si bierze wikszo naszego cierpienia. Zatem bodhisattwa uwaa wszelkie przykre wydarzenia za urojenie, Oto praktyka bodhisattwy. 25. Kto chce by owiecony, Musi, jeli trzeba, powici swe ciao, Nie wspominajc ju o rzeczach materialnych. Bodhisattwa jest szczodry Bez nadziei na nagrod Lub jakikolwiek rezultat, Oto praktyka bodhisattwy. 26. Bez samodyscypliny Nie mona przynie poytku nawet sobie samemu, Wic pragnc przynie poytek innym jest smutnym, przykrym artem. Bodhisattwa zatem poddaje si dyscyplinie wolnej od przywizania do tego wiata, Oto praktyka bodhisattwy.
27. Wszelkie bolesne przeycia s jak drogie klejnoty

Dla bodhisattwy, co pragnie rozkoszy w cnocie. Zatem bodhisattwa kultywuje cierpliwo Wobec wszystkich bez wyjtku, bez gniewu i urazy, Oto praktyka bodhisattwy.

28. Mimo i rawacy i pratjekabuddowie Przynosz poytek tylko sobie, A ich wysiki przypominaj gaszenie pomieni we wasnych wosach, Bodhisattwa stara si rozwija w sobie dobre cechy,
194

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK Ktre przynosz poytek wszystkim, Oto praktyka bodhisattwy. 29. Przeszkadzajce emocje i pogldy Zostaj cakowicie wyrugowane przez vipajan, Po jej penym zjednoczeniu z siamat. Bodhisattwa rozumie to i praktykuje stabilno umysu w medytacji Poza czterema stanami umysowego pochonicia, sfery bezforemnej, Oto praktyka bodhisattwy. 30. Doskonaego owiecenia nie mona osign Dziki piciu paramitom bez mdroci, I dlatego bodhisattwa doskonali mdro, ktra jest wolna od poj, Bdc obdarzonym w potrjn czysto oraz zrczne rodki, Oto praktyka bodhisattwy. 31. Jeli nie bdzie bada pomieszania w swoim umyle, Moe sta si szarlatanem Przebranym za praktykujcego dharm. Dlatego te bodhisattwa zawsze wnika w chaos swego umysu i porzuca go, Oto praktyka bodhisattwy. 32. Sia przeszkadzajcych emocji i pogldw Sprawia, e mwimy o bdach bodhisattww, W ten sposb habic samych siebie. Bodhisattwa nie mwi o bdach innych na ciece Mahajany, Oto praktyka bodhisattwy. 33. Suchanie, rozmylanie i medytowanie Zostaj skalane poprzez rozprawianie na temat dbr oraz usug. Bodhisattwa porzuca przywizania do dobytku przyjaci i ofiarodawcw, Oto praktyka bodhisattwy. 34. Gdy wyraa si ostro, jego zachowanie zostaje skalane, A spokj czujcych istot zostaje wzburzony. Bodhisattwa porzuca ostre sowa, niemie dla innych, Oto praktyka bodhisattwy. 35. Gdy si przyzwyczai do niszych wiatw i prymitywnych pogldw, Gdy przywyknie do przeszkadzajcych emocji, Nieatwo znajdzie antidotum, aby temu zaradzi. Orem uwanoci pokonuje przeszkadzajce stany umysu, Gdy tylko si pojawi, Oto praktyka bodhisattwy.

195

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK 36. Pokrtce: Cokolwiek robi, gdziekolwiek jest, Bodhisattwa spoglda gboko w stan swojego umysu, Przez cay czas utrzymujc uwano, Dla poytku innych, Oto praktyka bodhisattwy. 37. Oto praktyka bodhisattww Dedykowa zasug zdobyt dziki wysikowi, Poprzez nieskazitelnie czysty wgld, Wolny od idei dobroczycy, obdarowanego i daru, Aby pooy kres cierpieniu wszystkich istot. Dla dobra tych, ktrzy pragn wiczy si na ciece bodhisattwy, Przedstawiem oto trzydzieci siedem praktyk bodhisattwy, Opartych na sutrach, tantrach i traktatach, W zgodzie ze sowami witych. Mimo e nie mam wielkiego wyksztacenia i nie jestem zbyt mdry, A mj wykad nie zadowoliby uczonych, Mniemam, e nie ma bdu w niniejszych praktykach bodhisattww, Gdy opieraj si na sutrach i witych naukach. Poniewa jednak ciko jest osobie mojego pokroju Zrozumie wspaniae czyny bodhisattww, Prosz witych o cierpliwo, Jeli popeniem bdy w logice. Oby dziki tej zasudze wszystkie odczuwajce istoty, Obudziwszy w sobie najwysz, jak i wzgldn bodhiczitt, Stay si jak Pan Awalokitewara, Ktry yje ponad skrajnociami nirwany i samsary. Tekst ten zosta napisany w witej jaskini drogiej niczym Trzy Klejnoty, w Ngulchu, przez Tsunp Thogme, ktry naucza autentycznych witych ksig i rozumowania, na poytek swj i wszystkich odczuwajcych istot.

196

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK Trzy trucizny: gniew, podanie, niewiedza. Bodhiczitta: pragnienie osignicia owiecenia dla wszystkich odczuwajcych istot, jak rwnie praktyka wykonywana w celu rozwinicia tego pragnienia. Vairavana: bg dostatku. rawakowie i pratjekabuddowie: wyznawcy Theravady, ktrzy praktykuj po to, aby osign nirvan i stan arhata, czyli stan, ktry pomimo nie osignicia penego owiecenia, pozwala na ponowne nieodradzanie si w samsarze. Vipajana: zawiera przerne analityczne i uspokajajce praktyki medytacji wykonywane w celu urzeczywistnienia natury umysu (pustki); ostatecznie wie si z urzeczywistnieniem niedualistycznej prawdziwej natury umysu. Sze paramit: szczodro, dyscyplina, cierpliwo, wysiek (zaangaowanie), medytacja (koncentracja), mdro. Cztery stany umysowego pochonicia: stany medytacyjne, ktre s charakterystyczne dla istot przebywajcych w sferze bezforemnej, ktrych odrodzenie si w tej sferze jest wynikiem rnych stabilnych, zrwnowaonych medytacji. Oto one: 1. przestrze bez koca; 2. wiadomo bez koca; 3. brak percepcji; 4. najwyszy punkt samsary. Potrjna czysto: kiedy wczymy do praktyki szst paramit (mdro), przestajemy postrzega trzy elementy (ten, ktry dziaa, dziaanie i ten, ktry podlega dziaaniu) jako co prawdziwego.

197

JAK CZYNI BODHISATTWA - TRZYDZIECI SIEDEM PRAKTYK

198

TAO TE KING

DROGI I CNOTY KSIGA

1. Tao, ktre mona wyrazi sowami, nie jest prawdziwym Tao. Imi, ktre moe by nadane, nie jest staym imieniem. Bezimienne jest pocztkiem nieba i ziemi, imi posiadajce - matk wszystkich rzeczy. Dlatego ten, kto wolny jest od namitnoci, widzi jego chwa, a kto namitnociami jest ogarnity, widzi je tylko w formie skoczonej. Pierwsze i wtre s tego samego pochodzenia, lecz z rnymi nazwami. Razem nazywaj si najgbszym. Od jednego najgbszego do wtrego - drzwi do wszelkiej cudownoci. 2. Kiedy ludzie dowiaduj si, e pikne jest piknym, pojawia si i wstrtne. Kiedy dowiaduj si, e dobro jest dobrem, pojawia si i zo. Dlatego byt i niebyt rodz siebie nawzajem, trudne i atwe rodz siebie nawzajem, dugie i krtkie wzajemnie si oblekaj w ksztat, wysokie i niskie wzajemnie si przycigaj, dwiki czc si zestrajaj w harmoni, poprzedzajce i nastpujce dokonuje si jedno za drugim. Dlatego mdry czowiek wybiera nieczynienie i realizuje nauk bezgonie. Wtedy wszystkie rzeczy rozpoczynaj ruch i nie zaprzestaj. On stwarza i nie posiada, czyni i nie korzysta, dokonuje i nie pyszni si. Poniewa nie pyszni si, nie porzucaj go. 3. Jeli nie wyrnia mdrcw, to w narodzie nie bdzie wani. Jeli nie ceni drogocennych przedmiotw, to w narodzie nie bdzie zodziei. Jeli nie wida upragnionego przedmiotu, to serca narodu nie bd podniecone. Dlatego rzdy mdrego czowieka czyni serca pustymi, a odki penymi. Osabiaj one wol i wzmacniaj koci. Bd stale dy do tego, aby nard nie posiada wiedzy i namitnoci, a posiadajcy wiedz nie omielili si dziaa. Urzeczywistnienie nieczynienia zawsze przynosi spokj. 4. Tao jest puste, lecz dziaajc wydaje si niewyczerpane. O, najgbsze! Ono wydaje si by praojcem wszelkiej rzeczy. Jeli przytpi jego przenikliwo, uwolni je od chaosu, umiarkowa jego blask, upodobni je do pyku, to bdzie ono wydawa si jasno istniejcym. Nie wiem, czyim ono jest tworem. Poprzedza ono przodka zjawisk. 5. Niebo i ziemia nie s humanitarne i odnosz si one do wszystkich istot, jak do trawy i zwierzt. Mdry czowiek nie jest humanitarny i nie narusza naturalnego ycia narodu. Przestrze midzy niebem i ziemi podobna jest do miecha kowalskiego i fletu: wewntrz pusta i prosta. Im silniejszy ruch, tym wikszy skutek. Ten, kto wiele mwi, czsto przeywa niepowodzenie. Dlatego lepiej jest przestrzega rodka. 6. Pustka jest niemiertelna i nazywam j najgbszym pocztkiem. Wejcie w najgbszy pocztek nazywam korzeniem nieba i ziemi. Nieskoczone jest jako istnienie i dziaa bez wysiku.
199

TAO TE KING 7. Niebo i ziemia s dugowieczne. Niebo i ziemia s dugowieczne dlatego, e istniej one nie dla siebie. Oto dlaczego mog by dugowieczne. Dlatego mdry czowiek stawia siebie za innymi, dziki czemu okazuje si on przed ludmi. Lekceway on swoje ycie i tym samym ycie jego jest zachowane. Pochodzi to std, e mdrzec sobie lekceway osobiste i tym samym jego osobiste jest speniane. 8. Wysza cnota podobna jest do wody. Woda przynosi poytek wszystkim ludziom i nie walczy. Ona znajduje si tam, gdzie ludzie nie chcieliby by. Dlatego podobna jest do Tao. ycie powinno wzorowa si na ziemi, serce powinno przestrzega wewntrznych pobudek, dobroczynno powinna by zgodna z czowieczestwem, sowo powinno by zgodne z prawd, kierowanie powinno by zgodne ze spokojem, czyn powinien by wspmierny do moliwoci, dziaanie powinno by zgodne z czasem. I jeli nie walczy - nie bdzie narzekania. 9. Kto napenia nad miar i ostrzy zbyt ostro, ten nie moe dugo zachowa. Jeli komnata napeniona jest zotem i jaspisem, to nikt nie jest w stanie jej ochrania. Jeli bogaci i wielmoe s dumni, to sami cigaj na siebie nieszczcie. Jeli sprawa jest zakoczona, czowiek powinien odej. W tym jest prawo naturalne Tao. 10. Dla zachowania spokoju duszy naley przestrzega jednoci. Wtedy nie bd budzi si pragnienia. Jeli uczyni ducha mikkim, czowiek stanie si podobny do nowonarodzonego. Jeli jego postrzeganie staje si czyste, wtedy nie bdzie bdw. Miowanie ludu i kierowanie krajem odbywa si bez mdrkowania. Wrota wiata otwieraj si i zamykaj przy zachowaniu spokoju. Znajomo tej prawdy czyni moliwym nieczynienie. Rodzi i wychowywa, stwarza i nie posiada, tworzy i nie korzysta, bdc starszym pord innych nie uwaa siebie za wadajcego - to wszystko nazywa si najgbszym Te. 11. Trzydzieci szprych czy si w jednej piacie formujc koo, a uywanie koa zaley od pustki midzy nimi. Z gliny robi si naczynia, a uywanie naczy zaley od pustki w nich. Przebijaj drzwi i okna, aby zrobi dom, a korzystanie z domu zaley od pustki w nim. Oto co znaczy uyteczno bytu i poytek z niebytu. 12. Pi kolorw przytpia wzrok. Pi dwikw przytpia such. Pi dozna smakowych przytpia smak. Szybka jazda i polowanie podniecaj serce. Drogocenne rzeczy zmuszaj czowieka, by dokona przestpstwa. Dlatego wysiki mdrego czowieka skierowane s na to, aby ycie nasyci, a nie na to, aby posiada adne rzeczy. On rezygnuje z tych ostatnich i zadowala si pierwszymi. 13. Sawa i haba podobne s do strachu. Wielmono podobna jest do wielkiego nieszczcia w yciu. Co znaczy, e sawa i haba podobne s do strachu? To znaczy, e poledni ludzie zyskuj sobie saw ze strachem i trac j take ze strachem. Co znaczy, ze wielmono podobna jest do wielkiego nieszczcia w yciu? To znaczy, e ja mam wielkie nieszczcie, poniewa ceni samego siebie. Gdy nie bd ceni samego siebie, wtedy nie bd mie nieszczcia. Dlatego wielmony, suc z samozaparciem ludziom,
200

TAO TE KING moe y pord nich. Humanitarny, suc z samozaparciem ludziom, moe przebywa pord nich. 14. Patrz na nie i nie widz, dlatego nazywam je niewidocznym. Sucham go i nie sysz, dlatego nazywam je niesyszalnym. Staram si je pochwyci i nie mog, dlatego nazywam je najdrobniejszym. Te trzy s niewytumaczalne. Dlatego cz si one w jedno. Jego wierzch nie jest owietlony, jego spd nie jest zaciemniony. Ono jest nieskoczone i nie moe by nazwane. Ono ponownie wraca do niebytu. I oto nazywaj je ksztatem bez ksztatu, ksztatem bez istoty. Dlatego nazywaj je niejasnym i mglistym. Spotykam si z nim i nie widz jego twarzy, ledz je i nie widz jego plecw. Trzymajc si odwiecznego Tao i opanowujc teraniejszy byt, mona pozna odwieczny pocztek. Nazywa si nici Tao. 15. W dawnych czasach ten, kto by zdolny do owiecenia, zna najdrobniejsze i gbokie. Ukryte, dlatego nie mona byo ich pozna. Poniewa nie mona byo ich pozna, dowolnie nadawano im ksztat: one byy niemiae, jak gdyby przechodziy zim przez potok; one byy niezdecydowane, jak gdyby bay si swoich ssiadw; one byy wane jak gocie; one byy ostrone, jak gdyby przechodziy po topniejcym lodzie; one byy proste jak nieobrobione drzewo; one byy nieobjte jak dolina; one byy nieprzeniknione jak mtna woda. To byy te, ktre zachowujc spokj, umiay brudne uczyni czystym. To byy te, ktre zdolne czyni dugowieczny ruch spokojnym, wspdziaay z yciem. One przestrzegay Tao i nie pragny wiele. Nie pragnc wiele, zadowalay si tym co istnieje, i nie tworzyy nowego. 16. Doprowadz pustk do kresu - zachowam peny spokj i wtedy wszystkie rzeczy bd wzrasta, a ja czeka bd ich powrotu. Wszystkie rzeczy rozkwitaj i wzrastaj do swego pocztku. Powrt do pocztku nazywa si spokojem, a spokj nazywa si powrotem do ycia. Powrt do ycia nazywa si staoci. Znajomo staoci nazywa si owieceniem, a nieznajomo staoci czyni zo. Znajcy stao staje si mdrym, mdry staje si sprawiedliwym, a kto jest sprawiedliwy - staje si panujcym. Panujcy poda za niebem, niebo poda za Tao, a Tao jest wieczne. Do koca ycia nie zazna niebezpieczestwa. 17. Proci ludzie wiedzieli, e maj ludzi wielkich. Oni kochali ich i wywyszali. Potem bali si ich i pogardzali. Dlatego kto nie zasuguje na zaufanie, ten nie cieszy si zaufaniem. Kto jest wnikliwy i wstrzemiliwy w sowach, ten zyskuje zasugi i dokonuje czynw, i nard mwi, e on przestrzega naturalnoci. 18. Gdy usunito wielkie Tao, pojawi si "humanizm" i pojawia si "sprawiedliwo". Gdy pojawio si mdrkowanie, powstaa i wielka obuda. Gdy szeciu krewnych wiedzie spr, wtedy pojawia si "synowski szacunek" i "ojcowska mio". Gdy w pastwie panuje nieporzdek, wtedy pojawiaj si "wierni poddani". 19. Kiedy bd zaniechane mdrkowanie i uczono, wtedy nard bdzie stokro szczliwszy, kiedy bd zaniechane "humanizm" i "sprawiedliwo", wtedy nard powrci do synowskiego szacunku i ojcowskiej mioci, kiedy bd zniszczone chytro i
201

TAO TE KING wyzysk, wtedy znikn zodzieje i rozbjnicy. Wszystkie te trzy rzeczy pochodz z braku wiedzy. Dlatego naley wskazywa ludziom, e powinni by oni proci i skromni, zmniejsza osobiste i uwolni siebie od namitnoci. 20. Kiedy bdzie zniszczona "uczono", wtedy nie bdzie i troski. Jednake niewielka jest rnica pomidzy obietnic i pochlebstwem, i jak wielka jest rnica midzy dobrem i zem. Naley unika tego, czego ludzie si boj. O! Jaki zamt tam, gdzie wci jeszcze nie ustalono porzdku. Wszyscy ludzie s radoni, jak gdyby obecni byli na uroczystym przyjciu lub witowali nadejcie wiosny. Tylko ja jeden jestem spokojny i nie wystawiam siebie na wiato. Podobny jestem do dziecka, ktre nie pojawio si na wiecie. O! piesz! Wydaje si, e nie ma miejsca, gdzie mgbym si zatrzyma. Wszyscy ludzie peni s pragnie, tylko ja jeden podobny jestem do tego, ktry ze wszystkiego zrezygnowa. Jestem serce gupiego czowieka. O, jake ono jest puste! Wszyscy ludzie peni s wiata, tylko ja jeden jestem pogrony w mroku. Wszyscy ludzie s zaciekawieni, tylko ja jeden jestem obojtny. Jestem jak ten, kto unosi si w przestworzach morza i nie wie, gdzie by si zatrzyma. Wszyscy ludzie ujawniaj swe zdolnoci, i tylko ja jeden podobny jestem do gupiego i nikczemnego. Tylko ja jeden rni si od innych tym, e dostrzegam rdo yciodajne. 21. Ksztaty wielkiego Te podporzdkowuj si tylko Tao. Tao - rzecz niejasna i mglista. O, mgliste! O, Niejasne! W nim zawarte s rzeczy. O, bezdenne! O, mgliste! W nim zawarte s nasiona. Jego nasiona s cakowicie godne wiary i w nim zwarta jest prawda. Z dawien dawna od naszych dni jego imi nie zanika. Ono istnieje dla oznaczenia pocztku wszystkich rzeczy. Dlaczego ja znam pocztek wszystkich rzeczy? Tylko dziki niemu. 22. Niepojte staje si penym, krzywe staje si prostym, puste staje si napenionym, zmurszae staje si nowym, nieliczne staje mnogie. Mnogo wywouje bdzenie. Dlatego mdry czowiek chroni jedno i staje si przykadem dla wszystkich. On nie wystawia siebie na wiato - dlatego janieje, on nie mwi o sobie - dlatego jest sawny, on nie wysawia siebie - dlatego jest zasuony, on nie wywysza si - dlatego jest starszym pord innych. On nie walczy - dlatego jest niepokonany na wiecie. W zamierzchych czasach mwili, e niedoskonae staje si doskonaym. Czyby to byy puste sowa? Prawdziwe, doskonae podporzdkowuje sobie wszystko. 23. Naley mniej mwi, przestrzega naturalnoci. Silny wiatr nie trwa przez cay poranek, silny deszcz nie pada cay dzie. Kto czyni to wszystko? Niebo i ziemia. Nawet niebo i ziemia nie mog uczyni czegokolwiek dugowiecznym, tym bardziej czowiek. Dlatego suy on Tao. Czowiek z Tao - jest tosamy z Tao. Czowiek z Te - jest tosamy z Te. Ten, kto utraci, tosamy jest stracie. Ten, kto jest tosamy Tao, otrzymuje Tao. Ten, kto jest tosamy Te, otrzymuje Te. Ten, kto jest tosamy utracie, otrzymuje strat. Tylko wtpliwoci rodz niewiar.

202

TAO TE KING 24. Kto wspi si na palce, nie moe sta. Kto robi wielkie kroki, nie moe chodzi. Kto sam siebie wystawia na wiato, nie byszczy. Kto sam siebie wychwala, ten nie zdobdzie sawy. Kto napada, nie osiga sukcesu. Kto sam siebie wywysza, nie moe by starszym pord innych. Wobec Tao, wszystko to nazywa si zbdnym pragnieniem i bezuytecznym postpowaniem. Takich nienawidz wszystkie istoty. Dlatego czowiek posiadajcy Tao nie czyni tego. 25. Oto rzecz w chaosie powstajca, przed niebem i ziemi zrodzona. O, spokojna! O, pusta! Jednako stoi ona i nie zmienia si. Wszdzie dziaa i nie wystawiona jest na niebezpieczestwo. Mona j uwaa za matk sfery podniebnej. Nie znam jej imienia. Oznaczajc znakiem, nazw j Tao. Dowolne dajc jej imi, nazw j wielka. Wielka nazw j przemijajc. Oto dlaczego wielkie jest Tao, wielkie niebo, wielka ziemia, wielki te jest wadca. We wszechwiecie jest czterech wielkich, a jednym z nich jest wadca. Czowiek posuszny jest ziemi. Ziemia posuszna jest niebu, niebo posuszne jest Tao, a Tao przestrzega tego, co naturalne. 26. Cikie jest podoem lekkiego. Spokj jest najwaniejszy w ruchu. Dlatego mdry czowiek dziaa cay dzie, nie porzucajc cikiej sprawy. Chocia ywi wspania nadziej, przebywa w cakowitym spokoju. Na prno wadca dziesiciu tysicy wozw bojowych, sob zajty, tak lekkomylnie patrzy na wiat. Lekkomylno rujnuje jego podoe, a jego popiech prowadzi do utraty punktu oparcia. 27. Kto potrafi kroczy, nie zostawia ladw. Kto potrafi mwi, nie popenia bdw. Kto umie liczy, nie korzysta z rachunku. Kto potrafi zamyka drzwi, nie korzysta z zamka i zamyka je tak mocno, e otworzy nie sposb. Dlatego mdry czowiek stale umiejtnie ratuje ludzi i nie porzuca ich. On zawsze potrafi ratowa istoty, dlatego ich nie porzuca. To nazywa si gbokim owieceniem. W taki sposb cnota jest nauczycielem niedobrych, a niedobrzy s dla niej podpor. Jeli nie ceni swego nauczyciela i cnota nie lubi swojej podpory, to chocia uwaaj si za rozumnych, pogreni s w lepocie. Oto, co jest najwaniejsze i gbokie. 28. Kto znajc swoj odwag, zachowuje skromno, ten staje si w kraju jak grski strumie. Kto sta si gwnym w kraju, ten nie porzuca Te i powraca do stanu niemowlcia. Kto znajc witeczne zachowuje dla siebie powszednie, ten staje si przykadem dla wszystkich. Kto sta si przykadem dla wszystkich, ten nie rni si od Te i powraca do bezpocztkowego. Kto znajc swoj saw pozostaje nieznany, ten staje si gwnym w kraju. Kto staje si gwnym w kraju, ten osiga doskonao w Te i powraca do naturalnego. Kiedy naturalne rozpada si, przeksztaca si ono w rodek, przy ktrego pomocy czowiek mdry staje si wodzem i jego wielki porzdek nie ulega zagadzie. 29. Jeli ktokolwiek prbuje si opanowa kraj, to widz, e nie osiga celu. Kraj podobny jest do tajemniczego naczynia, ktrego nie mona dotkn. Jeli ktokolwiek dotknie, poniesie klsk. Jeli ktokolwiek chwyci, ten utraci. Dlatego jedne istoty id, inne podaj za nimi, jedne rozkwitaj, inne usychaj, jedni

203

TAO TE KING wzmacniaj si, inni sabn, jedni stwarzaj, inni gin. Dlatego mdry czowiek rezygnuje z nadmiaru, odsuwa rozkosz i marnotrawstwo. 30. Kto suy przywdcy narodu za porednictwem Tao, nie zniewala innych krajw za pomoc wojska, gdy moe to obrci si przeciwko niemu. Gdzie przebyway wojska, tam ronie tarnina i oset. Po wielkich wojnach nastpuj lata godu. Wytrawny wdz zwycia i na tym poprzestaje i nie omiela si on dokonywa gwatu. On zwycia i nie napada. On zwycia i nie chepi si. On zwycia dlatego, e zmuszaj go do tego. On zwycia, ale nie jest wojowniczy. Kiedy istota pena si starzeje si - nazywa si to brakiem Tao, zginie przed czasem. 31. Dobre wojsko - narzdzie nieszczcia, nienawidz go wszystkie istoty. Dlatego czowiek przestrzegajcy Tao nie uywa go. Szlachetny w czasie pokoju wybiera szacunek, a na wojnie stosuje przemoc. Wojsko, narzdzie nieszczcia, nie jest ono narzdziem szlachetnego. On tylko wtedy uywa wojska, kiedy zmuszaj go do tego. Zasada polega na tym, aby zachowa spokj, a w wypadku zwycistwa - nie wysawia siebie. Wysawia swoje zwycistwo, to znaczy cieszy si z zabicia ludzi. Kto raduje si z zabicia ludzi, nie moe znale wspczucia w kraju. Dobrobyt stwarzany jest przez szacunek, a nieszczcie przychodzi od gwatu. Z lewa stoj dowdcy skrzyde - z prawej stoi wdz. Mwi, e naley ich powita ceremoni pogrzebow. Jeli zabija si wielu ludzi, to naley z tego powodu gorzko paka. Zwycistwo naley uczci ceremoni pogrzebow. 32. Tao jest wieczne i nie posiada imienia. Chocia jest ono istot malek, nikt w wiecie nie moe go sobie podporzdkowa. Jeli wielmoe i wadcy s w stanie je przestrzega, to wszystkie istoty staj si spokojne. Wtedy niebo i ziemi cz si w harmonii, nastpuje szczcie i dobrobyt, a nard bez nakazw si uspokaja. Przy ustalaniu hierarchii pojawiaj si imiona. Poniewa pojawiy si imiona, naley zna granic. Znajomo granicy stwarza moliwo uchronienia siebie przed niebezpieczestwem. Tao znajdujc si w wiecie, podobne jest do grskich potokw, ktre pyn do rzek i mrz. 33. Ten, kto zna ludzi, jest rozsdny. Znajcy siebie - jest owiecony. Zwyciajcy ludzi - jest silny. Zwyciajcy siebie - jest mocarny. Kto zna dostatek - jest bogaty. Kto dziaa z uporem - posiada wol. Kto nie traci swej natury - jest dugowieczny. Kto umar, lecz nie jest zapomniany, ten jest niemiertelny. 34. Wielkie Tao przenika wszdzie. Ono moe by na prawo i na lewo. Dziki niemu rodz si wszystkie istoty i one nie zatrzymuj si. Ono dokonuje czynw bohaterskich, lecz nie pragnie dla siebie sawy. Z mioci wychowuje wszystkie istoty, nie staje si ono ich panem. Ono nie ma nigdy wasnego pragnienia, dlatego mona je nazwa skromnym. Wszystkie istoty powracaj do niego i ono nie uwaa siebie za wadajcego. Mona je nazwa wielkim. Ono staje si wielkim dziki temu, e nigdy za takowe si nie uwaa.

204

TAO TE KING 35. Kto jawi sob wielkie Tao, do tego przychodzi cay nard. Ludzie przychodz i on im nie wyrzdza szkody. On przynosi im spokj, pokj, muzyk i poywienie. Nawet wdrowiec u niego si zatrzymuje. Kiedy Tao wychodzi z ust, jest ono przane, bez smaku. Jest niewidoczne i nie mona go usysze. W dziaaniu jest niewyczerpane. 36. To, co cinite - rozszerza si. To, co jest osabione - wzmacnia si. To, co jest niszczone - rozkwita. Kto pragnie odebra cokolwiek drugiemu - niewtpliwie traci wasne. Wszystko to nazywa si trudno zrozumiaym. Mikkie pokonuje twarde, sabi zwyciaj silnych. Ryba nie moe opuci gbiny. Ostrego ora nie naley pokazywa ludziom. 37. Tao stale realizuje nieczynienie, tym samym nie istnieje nic, czego by ono nie czynio. Jeli wielmoe i wadcy bd si na nim wzorowa, to wszystkie istoty bd si zmienia same przez si. Jeli te, ktre si zmieniaj zechc dziaa, to ja uspokoj je za pomoc prostego bytu nie posiadajcego imienia. Nie posiadajcy imienia - prosty byt - niczego dla siebie nie pragnie. Brak pragnienia przynosi spokj i wtedy porzdek w kraju ustala si sam. 38. Czowiek z wyszym Te nie realizuje dobrych uczynkw, dlatego jest on peen cnoty. Czowiek z niszym Te nie zaniedbuje dobrych uczynkw, dlatego nie jest cnotliwy. Czowiek z wyszym Te jest bezczynny i dziaa przez nieczynienie. Czowiek z niszym Te jest czynny i dziaa z napiciem. Czowiek "wyszego humanitaryzmu" dziaa i jego dziaanie dokonuje si poprzez nieczynienie. Czowiek "wyszej sprawiedliwoci" jest czynny i dziaa z napiciem. Czowiek "wyszej ulegoci" dziaa i nikt mu nie odpowiada. Wwczas on zmusza ludzi do szacunku. Oto dlaczego "cnota" pojawia si tylko po utracie Tao, "humanizm" po utracie "cnoty", "sprawiedliwo" po utracie "humanizmu", "szacunek" po utracie "sprawiedliwoci". "Ulego" to oznaka braku zaufania i braku oddania. Jest ona pocztkiem buntu. Wygld zewntrzny to kwiat Tao - pocztek ciemnoty. Dlatego wielki czowiek bierze istotne i pozostawia znikome. Bierze owoc i odrzuca jego kwiat. On wybiera pierwsze i rezygnuje z drugiego. 39. Oto ci, ktrzy z dawien dawna przebywaj w jednoci. Dziki jednoci niebo stao si czyste, ziemia - opok, duch - wraliwym, dolina - kwitnc i zaczy rodzi si wszystkie istoty. Dziki jednoci wielmoe i wadcy staj si w wiecie wzorem. Oto co stwarza jedno. Jeli niebo jest nieczyste, rozpada si ono, jeli ziemia jest ruchoma - pka ona, jeli duch nie jest czujny, znika on, jeli doliny nie kwitn, przeksztacaj si one w pustynie, jeli rzeczy si nie rodz, znikaj one, jeli wielmoe i wadcy nie s wzorem szlachetnoci, bd oni obaleni. Maluczcy s podstaw dla wielkich, a niskie - podstaw wysokiego. Dlatego wielmoe i wadcy, ktrzy sami siebie wywyszaj, nie maj trwaego miejsca. Dzieje si tak dlatego, e nie traktuj maluczkich jako swojej podstawy. To bdna droga. Jeli rozebra wz, nic z niego nie zostanie. Nie mona by drogocennym jak jaspis, ale naley by prostym jak kamie.

205

TAO TE KING 40. Przeciwstawno jest dziaaniem Tao, sabo jest waciwoci Tao. W wiecie wszystkie rzeczy rodz si w bycie, a byt rodzi si w niebycie. 41. Mdry czowiek, dowiadujc si o Tao, dy do jego urzeczywistnienia. Wyksztacony czowiek, dowiadujc si o Tao, to wzoruje si na nim, to je traci. Nieuk, dowiadujc si o Tao, wymiewa je. Jeli nie byoby wymiane, nie byoby Tao. Dlatego istnieje porzekado: kto dowiaduje si o Tao, podobny jest do lepca, kto wnika w Tao, podobny jest do wycofujcego si, kto jest na poziomie Tao, podobny jest do bdzcego, czowiek najwyszej cnoty podobny jest do prostaka, wielki owiecony podobny jest do wzgardzonego, bezgraniczna cnota podobna jest do jej braku, rozprzestrzenianie cnoty podobne jest do jej grabiey, istotna prawda podobna jest do jej nieobecnoci. Wielki kwadrat nie ma ktw, ogromne naczynie dugo jest wyrabiane, silnego dwiku nie mona usysze, wielki ksztat nie ma ksztatu. Tao ukryte jest i nie posiada imienia. Lecz okazuje ono pomoc i prowadzi do doskonaoci. 42. Tao rodzi jedno, jedno rodzi dwa, dwa rodz trzy, a trzy wszystkie istoty. Wszystkie istoty nios w sobie JIN i JANG, napenione s TSI i tworz harmoni. Ludzi pogardzaj tymi, ktrzy sami siebie wywyszaj i nazywaj siebie wadcami oraz wielmoami. Wszystkie istoty wzmacniaj si po osabieniu i sabn po wzmocnieniu. Ludzie rozpowszechniaj swoj wiedz i ja tym si zajmuj. Okrutni i tyrani nie umieraj wasn mierci. Przytaczam to jako przykad w swoim pouczeniu. 43. W wiecie najsabsi zwyciaj najsilniejszych. Niebyt przenika wszdzie i gdziekolwiek. Oto dlaczego znam korzy z nieczynienia. W wiecie nie ma niczego, co mona by porwna z nauk ciszy i korzyci nieczynienia. 44. Co jest najbardziej istotne - sawa czy ycie? Co jest drosze - ycie czy bogactwo? Co jest trudniej przey - zysk czy utrat? Kto wiele oszczdza, ten poniesie due straty. Kto wiele gromadzi, ten poniesie due straty. Kto zna miar, ten nie dozna niepowodzenia. Kto zna granic, ten nie bdzie w niebezpieczestwie. On staje si dugowieczny. 45. Wielka doskonao podobna jest do niedoskonaoci, jej dziaanie jest nieskoczone. Wielka penia podobna jest do pustki, jej dziaanie jest niewyczerpane. Wielka prostota podobna jest do skrzywienia. Wielkie poczucie humoru podobne jest do gupoty. Wielki mwca podobny jest do jkay. Ruch przezwycia chd, spokj przezwycia ar. Spokj tworzy ad w wiecie. 46. Kiedy kraj zachowuje Tao, konie pracuj na roli, kiedy w kraju brak jest Tao, konie bojowe pas si na polach. Nie ma wikszego nieszczcia ni nieznajomo granicy swojej namitnoci, i nie ma wikszego niebezpieczestwa ni denie do korzyci. Dlatego ten, kto potrafi zadowala si, jest zawsze zadowolony. 47. Mdrzec, nie wychodzc z domu, poznaje wiat. Nie wygldajc przez okno, widzi on naturalne Tao. Im bardziej si oddala, tym mniej poznaje. Dlatego mdry czowiek nie chodzi, lecz poznaje. Nie widzc nadaje nazwy. Nie czynic tworzy.

206

TAO TE KING 48. Kto si uczy, codziennie powiksza. Kto suy Tao, z dnia na dzie pomniejsza. W nieprzerwanym pomniejszaniu dochodzi do nieczynienia. Nie ma niczego, co by nie dokonywao nieczynienia. Dlatego podbicie kraju zawsze urzeczywistnia si poprzez nieczynienie. Kto dziaa, nie jest w stanie opanowa kraju. 49. Mdry czowiek nie ma wasnego serca. Jego serce skada si z serca narodu. Dobrym czyni dobro i niedobrym ycz dobra. To wanie jest cnota zrodzona przez Te. Szczerym wierz i nieszczerym tako wierz. To wanie jest szczero wypywajca z Te. Mdry czowiek yje w wiecie spokojnie i w swoim sercu zbiera myli narodu. On patrzy na nard jak na swoje dzieci. 50. Rodz si i umieraj. Spord dziesiciu ludzi trzech ku yciu i spord dziesiciu trzech ku mierci. Spord kadych dziesiciu jest jeszcze trzech ludzi, ktrzy umieraj na skutek swoich czynw. Dlaczego tak jest? Dzieje si tak dlatego, ze zbyt silne jest w nich lgnicie do ycia. Syszaem, e ten, kto umie opanowa ycie, chodzc po ziemi nie boi si nosoroca i tygrysa, wstpujc w bitw nie boi si uzbrojonych onierzy. Nie ma on miejsca, w ktre nosoroec mgby wepchn swj rg, nie ma w nim miejsca, w ktre tygrys mgby wrazi swoje pazury i nie ma miejsca, w ktre mgby uderzy miecz onierzy. Dlaczego tak jest? Jest tak dlatego, e dla niego nie istnieje mier. 51. Tao rodzi. Te wykarmia. Rzeczy przybieraj ksztaty, ksztaty dokonuj si. Dlatego nie ma rzeczy, ktra nie uwicaaby Tao i nie ceniaby Te. Tao jest uwicone, Te jest godne szacunku dlatego, e nie wydaj one rozkazw, a zgodne s z naturalnoci. Tao rodzi, Te wykarmia, pielgnuje, wychowuje, doskonali, czyni zrodzone dojrzaym, obsuguje, podtrzymuje. Stwarza i nie zagarnia, tworzy i nie chwali si, bdc starszym nie rozkazywa. Oto co nazywa si najgbszym Te. 52. W sferze podniebnej przebywa pocztek, ktry jest matk podniebnej sfery. Gdy poznaje si matk, to mona pozna i jej dzieci. Kiedy ju znane s jej dzieci, to nadal naley pamita o matce. Wtedy do koca ycia nie zaistnieje niebezpieczestwo. Kto jest wolny od pragnie i namitnoci, do koca ycia nie odczuje zmczenia. Folgujcy namitnociom i pochonity swoimi sprawami nie chroni si przed nieszczciem. Widzenie najdrobniejszego nazywa si jasnoci. Zachowanie saboci nazywa si potg. Korzystajc z jego blasku, znowu uczyni je jasnym. Wtedy do koca ycia nie napotka si niebezpieczestwa. To si nazywa przestrzeganiem staoci. 53. Gdybym opanowa wiedz, to szedbym po wielkiej drodze. Jedyna rzecz, ktrej si obawiam, to dziaanie. Wielka droga jest doskonale rwna, lecz nard lubi cieki. Jeli paac jest przepikny, to pola zarastaj chwastami, a spichlerze s zupenie puste. Odziewajcy si w bogate szaty, noszcy ostre miecze, nie zadowalaj si jedzeniem i gromadz nadmierne bogactwa. Wszystko to nazywa si rozbojem i chepliwoci. Jest to naruszenie Tao. 54. Kto umie sta mocno, tego nie mona przewrci. Kto potrafi si oprze, tego nie mona powali. Synowie i wnuki po wieczne czasy bd o nim pamita. Kto doskonali swoje wntrze, tego cnota staje si szczera. Kto doskonali ycie rodzinne, tego cnota staje si pena. Kto doskonali gmin, tego cnota staje si rozlega. Kto doskonali cesarstwo, tego
207

TAO TE KING cnota staje si bogata. Kto doskonali sfer podniebn, tego cnota staje si powszechna. Po sobie mona pozna innych, po jednej rodzinie mona pozna inne, po jednej gminie mona pozna pozostae, po jednym cesarstwie mona pozna cay wiat. Skd ja znam wiat jako taki? Dziki temu. 55. Kto peen jest doskonaego Te, ten podobny jest do nowonarodzonego. Jadowite owady i mije nie uksz go, dzikie zwierzta na niego nie napadaj, drapiene ptaki nie atakuj go. Koci jego s mikkie, minie sabe, lecz on trzyma silnie. Nie znajc wizi dwu pci, posiada on zdolno tworzenia ycia. Jest on bardzo wraliwy. On woa przez cay dzie i jego gos si nie zmienia. Jest on w peni harmonijny. Znajomo harmonii nazywa si staoci. Znajomo staoci nazywa si owieceniem. Wzbogacenie ycia nazywa si szczciem. Napicie ducha w sercu nazywa si uporem. Gdy istota pena si starzeje si, nazywa si to naruszeniem Tao. Kto jest bez Tao, ginie przed czasem. 56. Ci co wiedz - nie mwi, ci co mwi - nie wiedz. Kto pozostawia pragnienia, rezygnuje z namitnoci, wyzwala siebie z zamtu, maskuje swj blask, czy si w jedn cao ten jednoczy si z najgbszym. Nie mona go przybliy, aby si z nim pokuma, nie mona go przybliy, aby nim wzgardzi, nie mona go przybliy, aby go wykorzysta, nie mona go przybliy, aby mu zaszkodzi, nie mona go przybliy, aby go wywyszy, nie mona go przybliy, aby go poniy. Oto dlaczego jest on w kraju szanowany. 57. Krajem rzdzi si sprawiedliwie, wojn prowadzi si chytroci. Zawadnicie krajem dokonuje si poprzez nieczynienie. Skd ja to wszystko wiem? Oto skd: kiedy w kraju jest wiele niepotrzebnych rzeczy, nard staje si biedny. Kiedy nard posiada wiele ostrego ora, w kraju ronie zamt. Kiedy wielu jest mistrzw rzemiosa, mno si rzadkie przedmioty. Kiedy rozmnaaj si ustawy i nakazy, zwiksza si ilo zodziei i bandytw. Dlatego mdry czowiek mwi: jeli ja nie dziaam, nard sam si bdzie zmienia, jeli jestem spokojny, nard sam si poprawi. Jeli jestem bierny, nard sam stanie si bogaty, jeli ja nie mam namitnoci, nard staje si prostoduszny. 58. Kiedy rzd jest spokojny, nard staje si prostoduszny. Kiedy rzd jest czynny, nard staje si nieszczliwy. O, nieszczcie! Ono jest podstaw, na ktrej opiera si szczcie. Kto zna ich granice? One nie s stae. Sprawiedliwo zwykle przeksztaca si w chytro, dobro w zo. Czowiek ju dawno zabdzi. Dlatego mdry czowiek jest sprawiedliwy i nie odbiera niczego drugiemu. Jest on bezinteresowny i nie czyni za. Jest on wiaty, lecz nie pragnie byszcze. 59. Dla rzdzenia krajem i suenia ludziom najlepiej jest zachowa wstrzemiliwo. Wstrzemiliwo powinna sta si gwn trosk. Ona nazywa si doskonaleniem Te. Doskonae Te jest si wszechzwycisk. Sia wszechzwyciska jest niewyczerpana. Sia niewyczerpana daje moliwo opanowania kraju. Pocztek, z pomoc ktrego rzdzi si krajem, jest dugowieczny i nazywa si gbokim i trwaym korzeniem. On - wiecznie istniejce Tao.

208

TAO TE KING 60. Rzdzenie wielkim cesarstwem podobne jest do przyrzdzania potrawy z drobnych rybek. Jeli w podniebn sfer ludzie wchodz drog Tao, to duchy zmarych nie czyni cudw. Nie tylko nie bd one czyni cudw, lecz przestan rwnie szkodzi ludziom. Nie tylko duchy nie bd szkodzi ludziom, lecz i mdry czowiek nie bdzie szkodzi ludziom. Poniewa ani duch, ani mdrzec nie przynosz szkody, to ich Te czy si w jedno. 61. Wielkie cesarstwo to dolny bieg rzeki, wze podniebnej sfery, samica sfery podniebnej. Samica zawsze niewzruszonoci zniewala samca, a w samej istocie niewzruszonoci stoi poniej. Dlatego wielkie cesarstwo zaskarbia sobie wzgldy maego, stawiajc si poniej tego ostatniego, a malekie cesarstwo zyskuje sympati wielkiego tym, e stawia si siebie poniej lub tym, e samemu si jest poniej. Niech wielkie cesarstwo nie pragnie wicej ponad to, aby wszyscy byli jednako nakarmieni, a mae cesarstwo niech nie pragnie wicej, ni suy ludziom. Wwczas oba otrzymaj to, czego pragn. Wielkiemu przystoi by poniej. 62. Tao - gbia wszystkich rzeczy. Ono jest skarbem dobrych i obron niedobrych ludzi. Pikne sowa mona gosi publicznie, dobre postpowanie mona krzewi wrd ludzi. Lecz dlaczego porzucaj niedobrych ludzi? W takim razie po c wywyszaj wadc i wyznaczaj mu trzech doradcw? Wadca i doradcy, chocia posiadaj cenne kamienie i mog jedzi w kolasach, najlepiej uczyni, przestrzegajc Tao. Dlaczego w dawnych czasach ceniono Tao? W tamtych czasach ludzie nie dyli do bogactw i wybaczali przestpstwa. Dlatego w sferze podniebnej wysoko ceniono Tao. 63. Naley realizowa nieczynienie, zachowa spokj i zachowa to, co smaku jest pozbawione. Wielkie skada si z drobnostek, a mnogo z drobiazgw. Na nienawi naley odpowiada dobrem. Pokonanie trudnego zaczyna si od atwego, realizacja wielkiego zaczyna si od maego, gdy w wiecie trudna sprawa powstaje z atwych, a wielkie - z malekich. Dlatego mdrzec zawsze rozpoczyna spraw nie od wielkiego, dokonujc tym samym wielkiego dziea. Kto wiele obiecuje, nie zasuguje na zaufanie. Gdzie wiele atwych spraw, tam wiele jest i trudnych. Dlatego mdry czowiek wnika w trudnoci, w rezultacie za nie doznaje ich. 64. Spokojne atwo zachowa. To, co jeszcze nie ujawnio cech, atwo naprawi. Sabe atwo rozdzieli. Drobne atwo rozproszy. Dziaanie naley rozpoczyna od tego, czego jeszcze nie ma. Zaprowadza ad naley wtedy, kiedy jeszcze nie ma zamtu. Gdy wielkie drzewo wyrasta z maego, dziewiciopitrow wie zaczyna si od garstki ziemi, najdusza droga rozpoczyna si od pierwszego kroku. Kto dziaa - dozna niepowodzenia. Kto czymkolwiek wada - utraci. Oto dlaczego mdry czowiek jest bezczynny, i on nie doznaje niepowodzenia. On nic nie ma i dlatego niczego nie traci. Ci, ktrzy dokonujc czynw piesz si, by osign powodzenie, doznaj zawodu. Kto ostronie koczy swoje dzieo, podobnie jak je rozpocz, ten zawsze osignie powodzenie.

209

TAO TE KING Dlatego mdry czowiek nie ma namitnoci, nie ceni przedmiotw zdobywanych z trudem, uczy si u tych, ktrzy nie posiadaj wiedzy i poda drog, po ktrej przeszli inni. Przestrzega on naturalnego porzdku rzeczy i nie omiela si dziaa. 65. W dawnych czasach ten, kto umia suy Tao, nie owieca narodu, a czyni go gupim. Trudno jest rzdzi narodem, gdy ten posiada du wiedz. Dlatego kierowanie krajem za pomoc wiedzy jest wrogiem kraju, a bez uycia wiedzy jest szczciem dla kraju. Kto zna te dwie rzeczy, ten staje si przykadem dla innych. Znajomo tego przykadu jest znajomoci najgbszego Te. Najgbsze Te - ono jest i gbokie, i odlege. Ono jest zwrcone ku wszystkim istotom. Przestrzegajc Te, osigniesz wszelk pomylno. 66. Rzeki i morza dlatego wadaj rwnin, e mog spywa niej. Dlatego wadaj rwninami. Kto pragnie wznie si nad narodem, powinien postawi siebie niej. Kto pragnie by na czele ludzi, powinien zaj miejsce na kocu. Dlatego, cho stoi on przed narodem, to nie jest dla narodu ciarem, chocia znajduje si na czele, nard nie wyrzdza mu krzywdy. Dlatego ludzie z radoci go wywyszaj i nie odwracaj si od niego. On nie walczy, dziki czemu jest w wiecie niezwyciony. 67. Wszyscy mwi, e moje Tao jest wielkie i nie maleje. Jeliby si zmniejszao, to po dugim czasie staoby si malekie. Nie maleje dlatego, e jest wielkie. Posiadam trzy skarby, ktre ceni: pierwszy to mio do czowieka, drugi to oszczdno, trzeci polega na tym, e nie miem stan przed innymi. Jestem peen mioci do czowieka, dlatego mog by odwany. Jestem oszczdny, dlatego mog by hojny. Nie miem stan przed innymi, dlatego mog by mdrym wodzem. Kto jest odwany bez humanizmu, szczodry bez oszczdnoci, kto bdc na czele odpycha tych, co znajduj si z tyu, ten ginie. Kto prowadzi wojn z mioci do czowieka, ten zwycia i zbudowana przez niego obrona jest nieprzystpna. Naturalno go ratuje, mio do czowieka go ochrania. 68. Mdry wdz nie jest wojowniczy. Prawdziwy wojownik nie bywa gniewny. Umiejcy zwycia wroga nie napada. Umiejcy kierowa ludmi nie stawia siebie w nikczemnej sytuacji. Ja nazywam Te - stronicym od walki. Oto sia w kierowaniu ludmi. Znaczy to przestrzega praw przyrody i wiekowego porzdku. 69. Sztuka wojenna gosi: nie miem zaczyna, powinienem czeka. Nie miem posun si naprzd choby o pid, lecz odstpuj p mili. To si nazywa dziaaniem przez nieczynienie, uderzaniem bez wysiku. W tym przypadku nie bdzie wroga i mog obej si bez onierzy. Nie ma wikszego nieszczcia, ni niedocenianie przeciwnika. Niedocenianie przeciwnika zaszkodzi mojemu tajemnemu oru. W bitwach, ci co si smuc, zwyciaj. 70. Moje sowa atwo zrozumie i atwo zrealizowa. Lecz ludzie nie mog zrozumie i nie mog zrealizowa. W sowach istnieje porzdek, w sprawach zawarte jest najwaniejsze. Poniewa ludzie ich nie znaj, wic nie znaj i mnie samego. Poniewa mao mnie znaj, wic jestem drogi. Dlatego mdry czowiek podobny jest do tego, kto ubiera si w prost tkanin, a jaspis chowa przy sobie.
210

TAO TE KING 71. Kto posiada wiedz i udaje prostaka, ten stan na wysokoci. Kto nie ma wiedzy i udaje wiatego, ten jest chory. Kto potrafi si wyleczy - nie choruje. Mdry czowiek nie choruje dlatego, e zdoa si wyleczy. Dlatego on nie jest chory. 72. Kiedy nard nie boi si potnych, wwczas przychodzi potga. Nie cieniajcie jego domu, nie pogardzajcie jego yciem. Kto nie gardzi, ten nie bdzie wzgardzony. Dlatego mdry czowiek, znajc siebie, nie chepi si. On lubi siebie i nie wywysza si. On rezygnuje z samolubstwa i nie pyszni si. 73. Kto jest odwany i wojowniczy - ginie, kto jest odwany, ale nie jest wojowniczy pozostaje yw. Te dwie rzeczy oznaczaj: jedna - poytek, druga - szkod. Kto zna przyczyny nienawici do wojowniczych? Wyjanienie tego jest trudne i dla mdrca. Naturalne Tao nie walczy, lecz umie zwycia. Ono nie mwi, lecz umie odpowiada. Ono samo przychodzi. Ono jest spokojne i potrafi zarzdza. Sieci przyrody s rzadkie, lecz niczego nie przepuszczaj. 74. Jeli nard nie boi si mierci, to po c grozi mu mierci? Kto zmusza ludzi, by bali si mierci i lubuje si w tym, tego pochwyc i zniszcz. Kto omiela si tak dziaa. Zawsze istnieje nosiciel mierci, ktry zabija. A jeli kto go zastpi, to znaczy, e zastpi wielkiego mistrza. Kto zastpujc wielkiego mistrza siecze - uszkodzi sobie rk. 75. Nard goduje, gdy zbyt due s podatki i daniny. Oto dlaczego goduje. Trudno kierowa narodem, gdy rzd jest zbyt czynny. Oto dlaczego trudno kierowa. Nard atwo umiera, gdy zbyt lgnie ku yciu. Oto dlaczego atwo umiera. Ten, kto lekceway swoje ycie, tym samym ceni swoje ycie. 76. Czowiek po narodzeniu jest saby i wraliwy, a po mierci twardy i zakrzepy. Wszystkie istoty po urodzeniu s sabe i wraliwe, a po mierci twarde i zakrzepe. Twarde i zakrzepe jest to, co ginie, a sabe i wraliwe jest to, co zaczyna y. Dlatego potne wojsko nie zwycia i podobne jest ono do okrzepego drzewa. Silne i potne nie posiadaj tej przewagi, jak maj sabe i wraliwe. 77. Niebo podobne jest do napinania uku. Kiedy obnia si jego grna cz, podnosi si dolna. Odbiera ono zbdne i oddaje temu, kto jest w potrzebie. Niebo odbiera bogatym i oddaje biednym to, co zostao odebrane. Natomiast ludzkie Tao - odwrotnie. Ono odbiera biednym i oddaje bogatym to, co zostao odebrane. Kto moe odda biednym wszystko, co zbdne? Mog to zrobi tylko ci, ktrzy wzoruj si na Tao. Dlatego mdry czowiek czyni i nie korzysta z tego, dokonuje zwycistw i nie chepi si. On jest szlachetny dlatego, e nie posiada namitnoci. 78. Woda to najbardziej mikka i saba istota na wiecie, lecz w pokonywaniu twardego i zakrzepego jest niezwyciona i nie ma sobie rwnego na wiecie. Sabi zwyciaj silnych, mikkie pokonuje twarde. O tym wiedz wszyscy, lecz ludzie nie mog tak dziaa. Dlatego mdry czowiek mwi: kto wzi na siebie ponienie kraju, ten staje si panujcym, a kto wzi na siebie nieszczcie kraju, ten staje si wadc.
211

TAO TE KING 79. Po wielkim gniewie pozostaj nastpstwa. Spokj mona nazwa dobrem. Dlatego mdry czowiek skada przysig, e nie bdzie nikomu czyni wyrzutw. Dobrzy ludzie s wierni przysidze, a niedobrzy j naruszaj. Niebo nie ma krewnych, ono jest zawsze po stronie dobrych. 80. Pastwo naley uczyni malekim, a nard wyjtkowym. Jeli nawet jest wiele ora, nie naley go uywa. Naley sprawia, by nard do koca swych dziejw nie wdrowa daleko. Jeli nawet s odzie i wozy bojowe, nie naley ich uywa. Jeli nawet istniej wojska zbrojne, nie naley ich wystawia. Naley sprawi, by nard znw zacz ple wzy i uywa ich zamiast pisma. Naley uczyni smacznym jego poywienie, pikn jego odzie, urzdzi mu spokojny dom, uczyni wesoym jego ycie. Ssiednie pastwa patrzyyby na siebie z daleka, suchayby jak u ssiada piej koguty i szczekaj psy, a ludzie do staroci i mierci nie byliby zmuszeni koczowa z miejsca na miejsce. 81. Celne sowa nie s subtelne. Pikne sowa nie zasuguj na zaufanie. Dobry czowiek nie jest krasomwc. Krasomwca nie moe by dobry. Wiedzcy nie udowadnia, udowadniajcy nie wie. Mdry czowiek niczego nie gromadzi. On wszystko czyni dla ludzi i wszystko oddaje innym. Niebo wszystkim istotom przynosi poytek i nie wyrzdza szkd. Tao mdrego czowieka - wolne od walki nieczynienia.

212

PODSTAWY MEDYCYNY TYBETASKIEJ Urodziem si w Tybecie, a tam wszyscy wiemy, e zdrowie czowieka zaley przede wszystkim od stanu jego emocji, od jego otoczenia, od utrzymania rwnowagi pomidzy trzema czynnikami zwanymi humorami, czyli wiatrem, flegm i ci, a take, co trudno zrozumie na zachodzie, od rnego rodzaju duchw i energii. W naszej medycynie badajc czowieka bierze si pod uwag wszystkie czynniki, ktre na niego wpywaj. Obserwuje si jego twarz, skr, rce, sucha si oddechu, bada si mocz, pulsy, obserwuje sposb siedzenia, chd itd. Podstaw medycyny tybetaskiej jest tradycja sigajca ponad 2500 lat wstecz. Jej korzenie pochodz z medycyny ajurwedyjskiej, z tym, e wszelkie przekazy mwi, e wiedz medyczn przekaza ludziom Sangdzie Menla, czyli Budda Medycyny, ktrego wspczucie dla cierpicych ludzi byo tak wielkie, e postanowi pomc im w zrozumieniu czym jest choroba. Wedug nauk tybetaskich wszyscy rodzimy si chorzy, poniewa tkwi w nas rnego rodzaju emocje. Jeeli nie dostrzegamy oznak choroby to znaczy, e jest ona w nas upiona lub utajona. Budda wyodrbni kilkadziesit tysicy przyczyn wywoujcych choroby. Caa ta wiedza medyczna przekazana zostaa w Czterech Tantrach, z ktrych dowiadujemy si, e czynnikami wywoujcymi choroby s warunki, ktre umoliwiaj przyczynom dojrzewanie. Wrd przyczyn chorb wymienia si: bliskie i odlege. Te pierwsze to wanie zaburzenia wiatru, flegmy i ci, czyli jakby czynniki fizyczne wynikajce z diety, z zaburze w otoczeniu itp. Natomiast do odlegych zaliczamy nagromadzone w wiadomoci negatywne emocje. Dla przyblienia trzeba powiedzie, e Pierwsza Tantra jest jakby wprowadzeniem do wszystkich dziedzin medycyny tybetaskiej, jest atlasem, przewodnikiem po tej medycynie. Mwi si, e jest to Tantra Korzeni i zawiera ona 6 rozdziaw. Druga Tantra to Tantra Wyjanie, w ktrej wyjania si to w jaki sposb powstaje ludzkie ciao, anatomi, znaki zbliania si mierci, warunki powstawania chorb, ich charakterystyk i odpowiednie lekarstwa, funkcje wiatru, ci i flegmy oraz konsekwencje braku midzy nimi rwnowagi. Trzecia Tantra, Tantra Metody, podaje sposoby rozpoznawania rnego rodzaju zaburze, przyczyny ich powstawania, ich natur oraz zasady terapii. Jest to jedna z najwaniejszych Tantr. W 92 rozdziaach podaje si waciwie wszystkie przyczyny chorb, pokazuje si, w jaki sposb odrnia si choroby zwyke od karmicznych, albo spowodowanych przez duchy lub inne negatywne energie. Ostatnia, Czwarta Tantra, omawia metody diagnozowania oraz sposoby wytwarzania lekarstw. Jak wic wida, w medycynie tybetaskiej, podobnie jak we wszystkich medycynach tradycyjnych, najwiksz wag przywizuje si do stanu emocji, do tego w jaki sposb czowiek yje, odnosi si do otoczenia i do wiata. Na ile nasza wiadomo, natura naszego umysu rozumie, e mio, wspczucie, szczcie i rado s w nas obecne, e nie trzeba tego wypracowywa, tylko zrozumie, e to jest. Nasza wiadomo musi by wolna od cigego przywizania. Zdrowie jest stanem realizacji na poziomie energetycznym, na poziomie emocjonalnym, a nie na poziomie dostatku materialnego. Midzy tymi poziomami, owszem, musi istnie rwnowaga, ale ona powstanie wtedy, gdy zrozumiemy, e stan rozwoju duchowego, poziomu duchowego moemy odnie i zrealizowa na poziomie fizycznym. Nie moe by tak, e w wiecie realizacji materialnej np. oszukujemy ludzi, nie dotrzymujemy terminw, spniamy si, a na poziomie duchowym praktykujemy medytacj i udajemy bardzo uduchowionych ludzi. Dlatego mwi si o tym, e medycyna tradycyjna istnieje tylko i wycznie w powizaniu z religi, z religijnoci. Kady czowiek, ktry pracuje nad swoim rozwojem duchowym, zrozumie ten zwizek, poniewa niedocignicia na poziomie fizycznym, przy wysokim poziomie rozwoju duchowego, natychmiast manifestuj si chorob. Zdrowie jest wic tym, czym jestemy, i eby mc si zrealizowa, musimy uwiadomi sobie stan bez mierci.
213

PODSTAWY MEDYCYNY TYBETASKIEJ Musimy zrozumie, e poza naszym ciaem jest jeszcze co, musimy zrozumie, e mylenie w kategoriach ja, ty, w kategoriach dwoistoci wywouje jedn z wielu trucizn umysu, jak s bdne pogldy. Z powodu niezrozumienia tego, e wszyscy jestemy jednym, e wszyscy jestemy poczeni ze sob, e wszystko co istnieje w tym wiecie jest jednoci, zaczynamy chorowa. Utosamiamy si bowiem tylko sami ze sob, ze swoimi pogldami, zaczynamy gromadzi wszystko wok wasnego ja, nie widzc niczego i nikogo, nie widzc, e wszystko jest jednoci. W ten sposb powstaje jedna z przyczyn cierpienia. W buddyzmie, jak wiadomo, wierzymy w to, e wszyscy znajdujemy si w kole cigych narodzin i umierania, w samsarze. To cige odradzanie powoduje, e nieustannie cierpimy z powodu odrodze, mierci, przeywania stanu bardo umierania, a przyczyn tego, e nie moemy si wyzwoli, osign owiecenia s nasze emocje, nazywane truciznami umysu. Niewaciwe pogldy, czyli brak zrozumienia natury umysu, niezrozumienie jednoci powoduje, e w naszym umyle nie mamy penej jasnoci. Jeli nie mamy zdolnoci odrniania rzeczywistoci od iluzji, nie jestemy w stanie waciwie okreli rnych rzeczy i stanw, wtedy na planie fizycznym manifestuje si to chorobami jelita cienkiego. Postpujca choroba jelita cienkiego powoduje, e zaczynamy si coraz bardziej przywizywa do naszych pogldw, naszych myli i teorii, nastpnie zaczynamy coraz bardziej wchodzi w przywizanie np. do naszego ciaa, pniej do uczu, koncepcji, a wreszcie stajemy si jednym wielkim przywizaniem do wszystkiego i do wszystkich. Ju nie jestemy istotami, ktre maj w sobie natur Buddy, tylko prawnikami, lekarzami, Polakami, Niemcami, Tybetaczykami, onami, mami, crkami, synami itd. I to kolejna przeszkadzajca trucizna. Od tego ju tylko niewielki krok by chorowa dalej, bo zaczynamy mie olbrzymie lki wynikajce z przywizania. Wszystko bowiem do czego si przywizalimy, musimy teraz zatrzyma. Boimy si, e kto lub co nam to zabierze. Zaczynamy si ba o nasz egzystencj i wtedy zaczynaj nam chorowa nerki i ukad moczowo-pciowy. Przestajemy mie stabilno seksualn, przez co wchodzimy w coraz wiksze lki i tracimy si ycia. Coraz czciej mamy problem z trzymaniem moczu, zaczynamy odczuwa zimne rce i nogi. Wszystkie nasze lki o materi i pozycj yciow wzmagaj si i za pomoc rozedrganych organw wewntrznych id w gr do serca. Zaczynamy mie drenie rk, odczuwamy palpitacj serca. Powoduje to, e coraz rzadziej mamy moliwo koncentracji, zaczyna nam si coraz czciej krci w gowie, napinamy minie. Przez coraz wiksze braki energetyczne w nerkach stajemy si coraz bardziej sztywni, a tym samym coraz sztywniejsi na poziomie naszego odczuwania energetycznego i duchowego, co na poziomie emocji zamanifestuje si arogancj. Zaczynamy bowiem ukrywa, e tak naprawd mamy problemy, e jestemy sabi, e doskwieraj nam rne trudnoci. Mamy problemy, ale nikt tak naprawd nie moe si zorientowa, e je mamy, wic trzeba wywoa w sobie pasj robienia rnych rzeczy i jeszcze wiksz pasj posiadania. Chcemy wtedy posiada ju nie tylko rzeczy na poziomie materialnym, ale rwnie na poziomie emocjonalnym. Widzc, e jestemy sabi, zaczynamy si czu le sami
214

PODSTAWY MEDYCYNY TYBETASKIEJ ze sob i w zwizku z tym musimy z pasj zatrzymywa przy sobie ludzi, ktrzy bd nam co dawali. Stwarzamy przy tym atmosfer, e to my im co dajemy, e to my jestemy im potrzebni, a nie to, e tak naprawd my bez nich nie yjemy. Takie nastawienie emocjonalne, ciga potrzeba zatrzymywania i stwarzania pozorw wywouje choroby krenia, a co za tym idzie take bezsenno, czyli utrzymywanie naszego umysu w stanie cigego napicia, cigej pracy w zatrzymywaniu tego co zdobylimy. Nasz organizm ubrany jest ju w rnego rodzaju emocje i choroby, ale w nas cigle brakuje refleksji i brniemy dalej. Nie suchamy tego, co mwi nam nasze serce, nasze nerki, my musimy zdobywa dalej i jeszcze to chroni. W tym momencie wszyscy s naszymi wrogami, powstaje wic w nas uczucie gniewu i frustracji na wszystko i wszystkich, ktrzy mog nam odebra nasze zdobycze. Budujemy jeszcze wiksze iluzje, poniewa tworzymy wyimaginowanych wrogw, szukamy ich nie tam gdzie trzeba. Tak naprawd w pewnym momencie w naszym umyle wszyscy s naszymi wrogami. Ju nie widzimy niczego innego - jestemy jednym wielkim gniewem i frustracj, a to manifestuje si w naszym ciele na poziomie wtroby i pcherzyka ciowego, nadcinieniem, blem po obu stronach gowy nad uszami. Na poziomie emocji i stanu naszego zdrowia zabrnlimy ju bardzo daleko. Codziennie budzimy si coraz bardziej zmczeni, coraz bardziej obolali. Wszystko tumaczymy paskudn pogod i nawet nie dopuszczamy innej myli. Przygldamy si innym ludziom i widzimy, e niektrzy yj troch inaczej, s radoniejsi, maj mniej problemw, s zdrowsi, kupili sobie nowy samochd, a my co, mamy coraz mniej i wtedy zaczynamy zazdroci. Nie patrzymy ju na to, co si dzieje z nami, e jest nam coraz gorzej, tylko zaczynamy budowa kolejne emocje, nowe pasje, eby by lepszym od innych. Skupiamy si i stajemy si bardzo uparci i zaangaowani w tworzenie nowego wizerunku. Wyostrzamy nasz umys, zawsze jestemy gotowi do walki, do podjcia nowego wyzwania. Nasza wtroba coraz czciej odmawia nam posuszestwa, na skrze mamy mnstwo ropnych wypryskw, ale to nic, po prostu musimy by lepsi. Psychicznie nie wiemy czasami, co si z nami dzieje, bo wpadamy z jednego stanu w drugi raz depresja, raz euforia. Szamoczemy si po naszej klatce emocjonalnej, krci nam si w gowie, nikt nie jest w stanie nas zrozumie, znajomi patrz na nas z powtpiewaniem, a my uwaamy, e to oni nam po prostu zazdroszcz i chc nami zawadn. Nie widzimy, e oni widz nasze pomieszanie i chc pomc. Nie, oni po prostu czyhaj na nasze dobra. Jak ju zbudowalimy w sobie tak wspaniay wiat, trzeba to z dum obwieci wiatu, wszdzie i wszystkim pokazywa, co osignlimy. Kade zwrcenie si w nasz stron z pytaniem wywouje w nas poczucie pewnoci, e jestemy wspaniali i wielcy, e wszystko nam si udao. Nasycamy si sob, robimy si coraz wiksi, gdy tymczasem tak naprawd upadamy. Trzeba pamita take o tym, e wszystkie stany emocjonalne, ktre przeywamy, wynikaj take z karmy, czyli jeeli kiedy, w ktrym z wciele nie zrozumielimy ktrej z tych trucizn umysu, bdziemy j musieli przepracowa teraz, czasami ze zdwojon si. Do rnych stanw emocjonalnych i struktur umysu czsto przyczepiaj si te duchy, ktrych jest wiele. Duchw w wiecie energii jest wiele. S duchy szkodliwe i pomocne oraz neutralne, s takie, ktre yj w grach i takie, ktre yj pod ziemi i z poziomu niebios. W medycynie tybetaskiej jest wiele chorb, ktre wywoywane s przez duchy i przez karm, ale wymaga to dobrej znajomoci nie tylko medycyny tradycyjnej, ale take trzeba samemu by na odpowiednim poziomie rozwoju duchowego. Trzeba pracowa nad sob. Pamita cay czas o tym, e wszystko jest energi, e jestemy jednoci z wszystkim i przetwarza trucizny umysu na pozytywne emocje, czyli rozwija w sobie wspczucie oraz mio.

215

PODSTAWY MEDYCYNY TYBETASKIEJ

216

BIBLIOGRAFIA Linki rdowe: http://www.pttmc.org/artykuly.html http://www.kalmus.com.pl/index.php?m=9 http://www.logonia.org/content/category/1/14/2/ http://www.tsering.wroclaw.pl/acala/index3.html http://chinmed.com/?dzial=8 http://neijia.net/neijia.html http://mahajana.net/node/14

Claude Diolosa z Francji jest znanym w Europie specjalist tradycyjnej medycyny chiskiej, oraz nauczycielem sztuk walki Dalekiego Wschodu. Przez wiele lat prowadzi praktyk lekarsk w Niemczech, a obecnie znowu mieszka i pracuje we Francji. Wykada Tradycyjn Medycyn Chisk w formie kilkuletnich kursw podyplomowych dla lekarzy i terapeutw w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Francji, Polsce, Czechach. Jego gboka wiedza i niezwyky talent w przekazywaniu tej trudnej, skomplikowanej sztuki, przynis mu szacunek i wielk popularno rwnie w rodowiskach innych ni medyczne. Teksty nagrane w trakcie jego wykadw z lat 1985 1992 byy wielokrotnie powielane i rozprowadzane oficjalnie i nieoficjalnie w Polsce, chocia nigdy nie uzyskay autoryzacji. Medycyn chisk studiowa w lUniversit Europenne de Sinobiologie w Paryu oraz w Chengdu University of Traditional Chinese Medicine (Syczuan, ChRL). Jego nauczycielami byli chiscy mistrzowie, ze znanych lekarskich rodw, w ktrych rodzinny przekaz tradycyjnej medycyny chiskiej przekazywany jest od ponad dwudziestu pokole. Zgodnie z zasadami sztuki medycznej, sam nadal ksztaci si (m.in. w Chinach, w Chengdu, znanym orodku ksztacenia lekarzy, gdzie Tradycyjna Medycyna Chiska [TMC] jest wykadana w jzykach zachodnich). Claude Diolosa jest jednoczenie wykadowc, terapeut, filozofem, poszukiwaczem prawd uniwersalnych, nauczycielem ycia w harmonii midzy ciaem i dusz. Jest uosobieniem piknej postaci lekarza tak rzadko dzi ju spotykanego, a tak bardzo potrzebnego w naszych czasach.

217

BIBLIOGRAFIA Matthias Hunecke od ponad dziesiciu lat prowadzi w Messel (Niemcy) wasn praktyk tradycyjnej medycyny chiskiej. Jest uczniem i najbliszym wsppracownikiem Claude Diolosy, czonkiem Avicenna Institute. Od 1997 r. regularnie odwiedza nasz kraj, by naucza medycyny chiskiej. Prowadzi kursy take w Niemczech i w Austrii. Corocznie prowadzi Free Clinic w Katmandu (Nepal), w ktrej oferuje nieodpatn pomoc w zakresie TMC Tybetaczykom i Nepalczykom, jednoczenie zapewniajc moliwo odbycia praktyki studentom tradycyjnej medycyny chiskiej take z Polski. dr Marek Kalmus z Krakowa, zaoyciel i dyrektor Instytutu Medycyny Chiskiej i Profilaktyki Zdrowia, prezes Polskiego Towarzystwa Tradycyjnej Medycyny Chiskiej. Prowadzi seminarium Wielkie systemy medyczne Wschodu. Studiuje medycyn chisk od 1986 roku. Na podstawie wykadw Claude Diolosy (z lat 80.) wyda ksik Chiny, kuchnia tajemnice medycyny. Autor ksiek o Tybecie (m.in. Tybet legenda i rzeczywisto, wiadomo zwyczajna, wiadomo przebudzona). Popularyzator medycyny chiskiej (Radio Krakw, TVP info, TVN, publikacje prasowe, wykady publiczne). Od 1989 roku organizuje kursy medycyny chiskiej. Wykadowca akademicki UJ (Studia Dalekiego Wschodu, Studia Porwnawcze Cywilizacji, pojedyncze wykady w Coll. Medicum UJ, Wydz. Farmakologii). Trener midzykulturowy. Od 1992 roku prowadzi firm Marek Kalmus Consulting (www.kalmus.com.pl), zajmujc si m.in. szkoleniami, doradztwem turystycznym (Azja) i doradztwem midzykulturowym (treningi, mentoring, coaching). Ina Diolosa od okoo dwudziestu lat studiuje i praktykuje tradycyjn medycyn chisk. Jest dyplomowana terapeutk tradycyjnej medycyny chiskiej Heilpraktiker (certyfikat niemiecki). Od pocztku zwizana jest z Instytutem Avicenny, najpierw w Niemczech, pniej we Francji. Wykada w Niemczech, Szwajcarii i Austrii. W Polsce prowadzia autorskie kursy: czteroletni kurs Dietetyka TMC w latach 1997-2000, a w latach 2008-2010 kurs Dietetyka lecznicza TMC oraz kurs Diagnoza z twarzy wg TMC (w lutym 2011 r.). Organizuje wraz z Claude Diolos stae dla studentw zawansowanych w TMC w Chinach (Chengdu, Szpital Kliniczny Akademii Medycyny Tradycyjej) i w Nepalu (Free Clinic w Katmandu).

218