Tomasz Gackowski medioznawca i historyk, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Zakadzie Teorii Komunikacji Spoecznej, wicedyrektor ds.

. bada naukowych i wsppracy z zagranic w Instytucie Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Autor ksiek, artykuw i ekspertyz powiconych m.in. metodologii bada medioznawczych, komunikacji politycznej, rynkowi nadawcw elektronicznych, mediom opiniotwrczym, komunikacji giedowej, badaniom reaktywnym i niereaktywnym, w szczeglnoci analizie dyskursu i narracji. Badacz rwnie dziejw historii najnowszej oraz redniowiecza. Wsporganizator konferencji, zjazdw i kongresw badawczych. Inicjator m.in. Oglnopolskich Zjazdw Analitykw Mediw, Oglnopolskich Konferencji Metodologicznych Medioznawcw oraz warsztatw metodologicznych dla medioznawcw. Czonek Polskiego Towarzystwa Komunikacji Spoecznej oraz Stowarzyszenia Inwestorw Indywidualnych w Polsce. Redaktor naukowy serii wydawniczej Instytutu Dziennikarstwa UW Media pocztku XXI wieku i redaktor tematyczny z zakresu nauk o poznaniu i komunikacji spoecznej Studiw Medioznawczych. Czterokrotny stypendysta MNiSW (20062010) oraz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2013). Pomysodawca wortalu internetowego medioznawca.com.

Stefan Kisielewski i Jerzy Suszko przyja w czasach PRL

DZIENNIKARZY

WOK

SB WOK DZIENNIKARZY
TOMASZ GACKOWSKI

Stefan Kisielewski i Jerzy Suszko przyja w czasach PRL

Obiektem zainteresowa dr. Tomasza Gackowskiego jest Jerzy Suszko (19212008), dziennikarz, scenarzysta, znajomy Stefana Kisielewskiego, posta, ktra pojawia si wielokrotnie na kartach Dziennika jako osoba podejrzewana przez Kisiela o kontakty ze Sub Bezpieczestwa. Sam Suszko przedstawi wasn wersj tej znajomoci w ksice Donosy na Kisiela. Zeznania kandydata na donosiciela (PIW, 2006), w ktrej energicznie zaprzecza, jakoby bra udzia w inwigilacji Kisielewskiego. Autor skonfrontowa relacj Suszki z obrazem, jaki wynika z materiaw archiwalnych, jak rwnie ze wiadectw krewnych Stefana Kisielewskiego. W tym celu przeprowadzi szeroko zakrojon kwerend rdow, a zebrany materia podda wnikliwej analizie, zgodnie z wszelkimi zasadami warsztatowymi obowizujcymi historyka. W rezultacie stworzy zwize, a jednoczenie szczegowe studium. Prof. dr hab. Andrzej Chojnowski Instytut Historyczny UW oraz Instytut Pamici Narodowej Ksika dr. Tomasza Gackowskiego dotyczy nieznanych kontekstw polskich mediw i dziennikarzy Polski mniej znanej 19451989. Jest to szczeglnie wana praca, gdy obok historycznej prezentuje take medioznawcz perspektyw dziejw najnowszych, ktre na dobr spraw dopiero zaczynamy bada. Z tego punktu widzenia w wietle przeprowadzonych kwerend i zgromadzonych materiaw jest to nowe i interesujce opracowanie, ktre powinno zainteresowa nie tylko historykw, ale rwnie szerokie grono amatorw nie do koca jeszcze odkrytych i zbadanych dziejw powojennej Polski. Prof. dr hab. Marek Jabonowski Instytut Dziennikarstwa UW

Polecaj:

Tomasz Gackowski

A TORIA HISTO
LISICKIEGO IESICZNIK LISICKIEGO MIESICZNIK M

978-83-7545-456-7

Uniwersytet Warszawski Wydzia Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Instytut Dziennikarstwa

Warszawa 2013

Publikacja dofinansowana przez Wydzia Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego Publikacja powstaa przy wsparciu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej Recenzenci prof. dr hab. Andrzej Chojnowski prof. dr hab. Marek Jabonowski Projekt okadki Barbara Kuropiejska-Przybyszewska Redakcja i indeks osb Anna Krawczyk Skad i amanie OFI

Na okadce zdjcie Stefana Kisielewskiego autorstwa Witolda Rozmysowicza z 1989 r., udostpnione dziki uprzejmoci Polskiej Agencji Prasowej. Copyright by Tomasz Gackowski & Wydzia Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2013 Copyright by Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2013

Wszelkie prawa zastrzeone. Kada reprodukcja lub adaptacja caoci bd czci niniejszej publikacji, niezalenie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy.

Wydawca: Wydzia Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytet Warszawski ul. Krakowskie Przedmiecie 26/28, 00-046 Warszawa tel. (48-22) 826 57 91 Realizacja na zlecenie wydawcy: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR ISBN 978-83-7545-456-7 12 arkuszy wydawniczych

Rodzicom

Spis treci

1. Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2. Problem badawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Dwa rda dwa spojrzenia . . . . . . . . . . 2.2. Mechanizm werbunku . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Trzecie rdo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Zapoznanie Kisiela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Pierwszy etap kontaktw Suszki z SB w wietle ksiki Donosy na Kisiela . . . . . . . . 4.1. Pierwszy telefon z Rakowieckiej . . . . . . . . 4.2. Brak paszportu brak spotka z SB? . . . . 4.3. Ofiara inwigilacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Pierwszy etap kontaktw Suszki z SB w wietle teczek bezpieki . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Zawarto teczki personalnej Jerzego Rosana Suszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Karta kontrolna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.1. Biuro C 2 wrzenia 1961 roku (?) . . 5.2.2. Wydzia IV Departamentu III 20 wrzenia 1962 roku (?) . . . . . . 5.2.3. Wydzia I Departamentu II 9 grudnia 1963 roku . . . . . . . . . . 5.2.4. Wydzia II Departamentu IV 30 listopada 1966 roku . . . . . . . . 5.2.5. Wydzia II i III Komendy Stoecznej Milicji Obywatelskiej 15 wrzenia 1973 roku, 18 stycznia 1975 roku, 6 grudnia 1975 roku . . . . . . . . . . . . 15 15 19 20 21 22 22 27 29 33 34 35 37 37 38 39

39

Spis treci

5.3. Notatka informacyjna . . . . . . . . . . . . . . . 39 5.4. Dokumenty wstpne teczki Jerzego Rosana Suszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 5.5. Notatki informacyjne (subowe) w teczce Jerzego Rosana Suszki . . . . . . . . . . . . . . . 46 5.5.1. TW 03 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 5.5.2. TW Lenik . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 5.5.3. Suszko w aktach BDO . . . . . . . . . . 57 5.5.4. Boena Suszko w BDO . . . . . . . . . . 58 5.6. SB zaczyna rozmawia z Suszk . . . . . . . . 59 5.6.1. Zezwolenie na przeprowadzenie rozmowy rozpoznawczej . . . . . . . . . 59 5.6.2. Pierwsza rozmowa SB z Suszk rozpoznawcza (16 listopada 1961 roku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 5.6.3. Druga rozmowa Suszki z SB (23 listopada 1961 roku) . . . . . . . . . 78 5.6.4. Notatka subowa z 8 grudnia 1961 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 5.6.5. TW 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 5.6.6. Ostatnia notatka subowa ze spotkania Gajewskiego z Suszk (24 padziernika 1962 roku) . . . . . . 92 5.7. Podsumowanie pierwszego etapu kontaktw Suszki z SB . . . . . . . . . . . . . . . 96 5.7.1. Osoby z zezna Suszki . . . . . . . . . . 96 5.7.1.1. Alicja Hohn przypadek niezomny . . . . . . . . . . . . . . . 99 5.7.2. Oficer prowadzcy Jerzego Suszk Tadeusz Gajewski . . . . . . . . . . . . 119 6. Drugi etap kontaktw Jerzego Suszki z SB . . . 132 6.1. Stefan Kisiel Kisielewski . . . . . . . . . . . 133 6.2. SOR sprawa operacyjnego rozpracowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 6.3. Stefan Kisielewski w aktach SB . . . . . . . 138 6.4. Sprawa operacyjnego rozpracowania krypt. Cezar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

Spis treci

6.5. SB ponownie interesuje si Jerzym Suszk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 6.6. Ostateczny plan dla SOR krypt. Cezar . . 163 6.7. Wtek paszportowy w teczce personalnej Jerzego Rosana Suszki . . . . . . . . . . . . . . 166 6.8. Arkusz wypat i wiadcze na rzecz TW Sasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 6.9. TW Sas do archiwum? . . . . . . . . . . . . 171 6.10. Wnioski odnoszce si do teczki personalnej Jerzego Rosana Suszki . . . . 174 7. Donosy na Kisiela Jerzy Suszko o swoich kontaktach z SB w drugiej poowie lat szedziesitych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 7.1. Pierwszy telefon z Rakowieckiej w 1967 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 7.2. Ubeckie przekomarzania . . . . . . . . . . . . . 185 7.3. Czy Kisiel wiedzia o TW Sasie? . . . . . 188 7.4. Suszko o spotkaniach z kapitanem K. . . . 195 7.5. Suszko a SB wok marca 1968 roku . . . . 200 7.6. Suszko zrywa kontakt z kpt. Knapkiem . . 204 8. TW Sas w aktach SOR krypt. Cezar . . . . 209 8.1. Notatka subowa z 22 maja 1967 roku . . 210 8.2. Informacja ze sw TW Sasa (1 czerwca 1967 roku) . . . . . . . . . . . . . . . 217 8.3. Informacja na postawie relacji ustnej TW Sasa (17 listopada 1967 roku) . . . 221 8.4. Notatka subowa z 8 stycznia 1968 roku . . 224 8.5. Informacja z 27 lutego 1968 roku . . . . . . 226 8.6. Pobicie Kisiela 11 marca 1968 roku. TW Sas nadal dziaa . . . . . . . . . . . . . . 228 8.7. Informacja z 29 kwietnia 1968 roku . . . . 231 8.8. Informacja z relacji TW pseud. Sas (12 czerwca 1968 roku) . . . . . . . . . . . . . . 233 8.9. Notatka subowa z 8 padziernika 1968 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 8.10. Informacja ze spotkania (18 padziernika 1968 roku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

10

Spis treci

8.11. Ostatnia notatka subowa ze spotkania z TW Sasem (7 stycznia 1969 roku) . . 239 9. Koniec dokumentw dotyczcych Sasa. Co z teczk robocz TW Sasa? . . . . . . . . . 242 10. Kim by oficer Roman Knapek? . . . . . . . . . . 246 11. Jerzy Suszko o konfidentach . . . . . . . . . . . . . 255 12. Podsumowanie, czyli refleksja nad peerelowsk przeszoci . . . . . . . . . . . . . . . 261 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Indeks osb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

1. Wstp

2006 roku Pastwowy Instytut Wydawniczy wyda ksik pt. Donosy na Kisiela. Zeznania kandydata na donosiciela1. Jej autor Jerzy Suszko, syn Wadysawa i Heleny z domu Podolskiej urodzi si 24 wrzenia 1921 roku w Kielcach2. By dziennikarzem sportowym, pracowa w Expressie Wieczornym i Kurierze Polskim, wsppracowa z Tygodnikiem Powszechnym i wiatem. By take autorem dwch powieci dla modziey oraz trzech scenariuszy filmowych o tematyce sportowej (razem z Bohdanem Tomaszewskim). Wyreyserowany przez Juliana Dziedzin film pt. Bokser, wedug ich scenariusza, z Danielem Olbrychskim w roli gwnej, zdoby nagrod na Midzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji3. W Donosach na Kisiela Suszko wspomina i rekonstruuje swoj zay przyja ze znanym publicyst Stefanem Kisielewskim. Znajdziemy tam charakterystyk

1 J. Suszko, Donosy na Kisiela. Zeznania kandydata na donosiciela, Warszawa 2006 (dalej: Donosy na Kisiela). 2 Informacje z ankiety personalnej rozpoczynajcej teczk powicon Jerzemu Suszce; AIPN, IPN BU 001043/1192, mf. 11268/1: Jerzy Rosan Suszko, s. Wadysawa, ur. 1921 (dalej: Teczka Jerzego Rosana Suszki). 3 Notka biograficzna ze skrzydeek okadki ksiki autorstwa Jerzego Suszki pt. Donosy na Kisiela.

12

Wstp

Kisiela, jego rodziny, przyjaci, rodowiska Tygodnika Powszechnego, wiele ciekawych i miesznych anegdot, po trosze historycznej refleksji nad czasami PRL, publicystycznej swady i polemiki z niektrymi stanowiskami politycznymi, ktre wyoniy si po 1989 roku w stosunku do powojennej historii, a take wiele osobistych opowieci autora. Jerzy Suszko, piszc ow ksik, ukada jakby na nowo swj yciorys z perspektywy dowiadczonego czowieka w sdziwym wieku. Porzdkuje swoj przeszo, by nie powiedzie, e rozlicza si z ni. Ponadto momentami mona odnie wraenie, e omawiana pozycja przybiera form testamentu, w ktrym to autor chce podzieli si swoimi refleksjami, uporzdkowa to, co przez cae ycie byo niepoukadane, oraz wystawi sobie samemu swoisty pomnik, ktry nastpnie odda pod osd czytelnikw. Ksika jest napisana sprawnie. Piro autorowi wyranie nie ciyo, cho Jerzy Kisielewski podczas wywiadw na temat niniejszego wydawnictwa podkrela, e Suszko wielokrotnie ksik poprawia, przeredagowywa i uzupenia4. To wana informacja, zwaszcza e zamierzeniem autora jest ch spojrzenia na komentowan pozycj jako na rdo historyczne5 pisane po latach, w innej rzeczywistoci spoeczno-politycznej, w wolnej Polsce. rdo, ktre obfituje w daty i miejsca, w rne szczegy. Modszy syn Stefana Kisielewskiego, znajc ksik Suszki, przekonywa, e ten musia robi sobie notatki, gdy wiele rzeczy cakiem zapomnianych, on ze spor doz dokadnoci przywouje na kartach swojego dziea. Tytu ksiki Donosy na Kisiela. Zeznania kandydata na donosiciela z pewnoci zwrci uwag nie4 Pierwszy wywiad z Jerzym Kisielewskim autor przeprowadzi 8 stycznia 2009 r. w kawiarni Batida przy ul. Krakowskie Przedmiecie w Warszawie (dalej: Wywiad nr 1). 5 O metodologii krytycznej analizy rde vide: T. Buksiski, Zasady i metody interpretacji tekstw rdowych, Pozna 1991, passim.

Wstp

13

jednego amatora publicystyki Stefana Kisielewskiego6. O zainteresowaniu ni wiadczy fakt, e wydawnictwo zdecydowao si na jej dodruk7. Podtytu wyranie sugeruje, e znajdziemy w niej fragmenty, w ktrych autor opisuje swoje kontakty ze Sub Bezpieczestwa, ktra przez dugie lata PRL inwigilowaa Kisiela. Naley jednak doda, e ten aspekt przyjani Suszki z Kisielem jest pobocznym wtkiem gwnego toku narracji, w ktrym uwaga zogniskowana jest raczej na atmosferze okresu Polski Ludowej, wydarzeniach historycznych, komentowaniu ich, umiejscowieniu gwnych bohaterw ksiki Suszki i Kisiela w jakiej relacji do szarej codziennoci PRL, systemu wadzy czy wreszcie konspiratorskiej opozycji. Niewtpliwie te fragmenty, w ktrych autor opisuje swoje kontakty z SB, s bardzo szczegowe. Ukazuj pewien schemat dziaania sub, klimat spotka i rozmw. Oczywicie widzimy te sceny tylko oczami Jerzego Suszki, autora ksiki. Dlatego te warto byo zderzy to z optyk archiwaliw znajdujcych si w Instytucie Pamici Narodowej oraz przy ich ocenie wesprze si wspomnieniami Jerzego Kisielewskiego, syna Kisiela. Dziki tym trzem perspektywom prbowano pokaza jeszcze inne, mniej znane, oblicze polskich mediw, dziennikarzy oraz ich przyjani, ktra w czasach PRL, w bardzo wielu zoonych i niejednoznacznych kontekstach, nieustannie bya wystawiana na prb. W publikacji oprcz fragmentw z ksiki Jerzego Suszki czy Dziennikw Stefana Kisielewskiego przywoywane s dokumenty zwizane z dziaalnoci Suby Bezpieczestwa. Z uwagi na pojawiajce si w nich liczne bdy ortograficzne i interpunkcyjne zdecydowano si na uwspczenienie pisowni w myl obecnie stosowanych regu. Poprawki jzykowe wprowadzono jedynie
6 Jerzy Kisielewski podczas pierwszego wywiadu stwierdzi, e tytu to raczej na pewno nie pomys Jerzego Suszki.

14

Wstp

w przypadkach, w ktrych wymagaa tego jasno sformuowa. Sygnalizowano sowa i daty trudne do odczytania (?). Rozwinito wikszo skrtw lub opisano je w nawiasach kwadratowych. Poprawiono bdy w nazewnictwie geograficznym oraz przyjto ujednolicony (sowny) zapis dat wystpujcych w dokumentach. Koczc, autor pragnie zoy podzikowania wszystkim yczliwym patronom jego dziaalnoci naukowej, w szczeglnoci za prof. Januszowi Adamowskiemu, Dziekanowi Wydziau Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, oraz prof. Markowi Jabonowskiemu, Dyrektorowi Instytutu Dziennikarstwa UW. Wyrazy ogromnej wdzicznoci kieruje w stron Jerzego Kisielewskiego za zaciekawienie, yczliwo oraz czas powicony na wsplne zgbianie treci odnalezionych w Instytucie Pamici Narodowej archiwaliw. Za pomoc w redakcji niniejszego opracowania dzikuje mgr Annie Krawczyk, z ktr na co dzie wsppracuje w Instytucie Dziennikarstwa UW. Wreszcie specjalne podzikowania nale si osobom, na ktrych niezachwiane wsparcie autor moe liczy w kadej sytuacji onie Aleksandrze oraz rodzicom, Irenie i Wiesawowi, ktrym dedykuje t ksik.

Warszawa, 12 lipca 2013 roku

Bibliografia
Archiwalia
AIPN, IPN 0604/890: Akta osobowe MSB (Departament Kadr) nr 1586/K 1586 Knapek Roman s. Romana. AIPN, IPN Bi 067/13, Henryk Chalecki, Taktyka stopniowego pozyskania tajnych wsppracownikw wrd kleru i aktywu kocielnego w pracy operacyjnej Suby Bezpieczestwa wojewdztwa olsztyskiego w latach 19601970, Wysza Szkoa Oficerska MSW im. F . Dzieryskiego, Legionowo 1978. AIPN, IPN Bi 62/2196: Jerzy Suszko, ojciec Edward, daty skrajne 14.07.1986. AIPN, IPN Bi 62/2196: Jerzy Suszko, ojciec Edward, daty skrajne 13.09.1938. AIPN, IPN BU 001043/1192, mf. 11268/1: Jerzy Rosan Suszko, s. Wadysawa, ur. 1921. AIPN, IPN BU 00945/988/CD: Teczka personalna Alicji Hohn Tarony c. Karola, ur. 24.07.1937, pseud. Bezdomna. AIPN, IPN BU 0193/6902: Akta osobowe nr 260/K ob. Gajewski Tadeusz s. Mikoaja, MBP Departament Kadr. AIPN, IPN BU 0648/113, 115123, IPN BU 0785/1: Klub Inteligencji Katolickiej, twrca MSW II, KLER. AIPN, IPN BU 0712/23-45: Sprawa operacyjnego rozpracowania krypt. Cezar. AIPN, IPN BU 0712/40, t. 3: Sprawa obiektowa krypt. Oaza, nr ewidencyjny 1150.

266

Bibliografia

AIPN, IPN BU 1218/24598: Akta nr 73057 Franz Fahrensteiner. AIPN, IPN BU 1218/26001: Akta osobowe cudzoziemca Huyskes-Frankowska Romana, 13.08.1931, ob. holenderskie. AIPN, IPN BU 1218/26001: Akta osobowe cudzoziemca ob. Tarony Paolo ur. 8.03.1929. AIPN, IPN BU 1224/349: Tarony Paolo ur. 8.03.1929. AIPN, IPN BU 1368/10002: Akta osobowe cudzoziemca Gawroski Jan. AIPN, IPN BU 1423/4458: Jerzy Suszka-Leniewska, ur. 8.06.1950. AIPN, IPN BU 1548/2198 (EWA II/63041): Akta paszportowe Alicji Hohn c. Karola, ur. 24.07.1937. AIPN, IPN BU 1548/306 (EWA II 21469): Akta paszportowe Huyskes-Frankowska Romana, ojciec Antoni, 13.08.1931. AIPN, IPN EAPU 42616: Jerzy Suszko, ojciec Stefan, ur. 22.11.1963. AIPN, IPN Gd 091/38: Piotr Grabowski, Wykorzystywanie typologii osobowoci w pozyskiwaniu tajnych wsppracownikw Suby Bezpieczestwa, Wysza Szkoa Oficerska MSW im. F . Dzieryskiego, Legionowo 1986. AIPN, IPN Gd 255/42: Jan Rutkowski, Dobr, opracowanie, pozyskanie, wsppraca i kontrola osobowych rde informacji w SB, KW MO w Koszalinie Inspektorat Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego, Koszalin 1975. AIPN, IPN Kr 010/8087/DVD, t. 12: Stefan Kisielewski, ur. 7.03.1911. AIPN, IPN Kr 0155/103, Pawe Dutkiewicz, Kazimierz Kalita, Pozyskanie tajnego wsppracownika Suby Bezpieczestwa, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1974. AIPN, IPN Kr 0155/111: Stanisaw Pikulski, Prawne aspekty pracy operacyjnej, [w:] Teoria pracy operacyjnej, [red. Z. Jakubowski, Z. Pastorczak], Akademia

Bibliografia

267

Spraw Wewntrznych Instytutu Kryminalistyki i Kryminologii, Warszawa 1988. AIPN, IPN Kr 0155/140: Kazimierz Kalita, Nadzr przeoonych w zakresie pozyskiwania tajnych wsppracownikw i kierowania ich prac, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1986. AIPN, IPN Kr 0179/15: Tadeusz Polaszek, Wszczynanie, cel i zadania spraw operacyjnego rozpoznania, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1985. AIPN, IPN Kr 0179/17: Wadysaw Ciasto, Eugeniusz Cilecki, Organizacja operacyjnej ochrony gospodarki narodowej, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1984. AIPN, IPN Kr 0179/262, Kazimierz Otowski, Taktyka przesuchania podejrzanego, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1972. AIPN, IPN Kr 0179/39: Leon Korepta, Eugeniusz Matula, Praca operacyjna Suby Bezpieczestwa (wybrane zagadnienia), Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1976. AIPN, IPN Kr 0179/4: Tadeusz Polaszek, Niektre aspekty organizacji dziaa w sprawach operacyjnego rozpracowania prowadzonych w Subie Bezpieczestwa, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1985. AIPN, IPN Kr 0179/490: Konspekt o pracy kartoteki oglnoinformacyjnej, Warszawa 1958. AIPN, IPN Kr 0179/61: [Roman Mierczaski, Gustaw Nowakowski, Dariusz Orzechowski, Zygmunt Wesoowski], Omwienie Instrukcji pracy operacyjnej Suby Bezpieczestwa resortu spraw wewntrznych (pomocniczy materia do szkolenia), Departament Szkolenia i Wydawnictw MSW, Warszawa 1970. AIPN, IPN Kr 0179/634: Zakres pracy Wydziau C, cz. 1.

268

Bibliografia

AIPN, IPN Kr 0179/661: Konspekt o pracy archiwalnej Wydziau II Biura C MSW, s. 1011. AIPN, IPN Kr 0179/795: Zasady organizowania i korzystania ze skorowidzw zagadnieniowych sporzdzonych na podstawie danych kartotek oglnoinformacyjnych. AIPN, IPN Kr 0179/8: Anatol Karpowicz, Aleksander Rozwadowski, Taktyka pracy operacyjnej Suby Bezpieczestwa, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1985. AIPN, IPN Kr 0179/840: Wytyczne okrelajce tryb rejestracji osb podlegajcych rejestracji w Kartotece Oglnoinformacyjnej w myl zarzdzenia ministra spraw wewntrznych nr 206/61 z dnia 13 grudnia 1961 r., Warszawa, 11 listopada 1964 r. AIPN, IPN Kr 040/84: Zasady organizowania skorowidzw zagadnieniowych (Materiay analityczne). AIPN, IPN Kr 172/24: Psychologia, cz. IV (8). Badanie osobowoci kandydatw na tajnych wsppracownikw, tum. z ros. Wiesawa Biaows, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa 1971. AIPN, IPN d Pf 16/831: Henryk Opiski, Psychologiczne aspekty pozyskania kandydatw na tajnych wsppracownikw, Centrum Wyszkolenia MSW, Legionowo 1969. AIPN, IPN sygn. 728, stara sygn. EAGP 4624: Akta paszportowe Stefan Kisielewski, ojciec Zygmunt, data ur. 7.03.1911. AIPN, IPN Wr 00147/814, Zenon Goroski, rda informacji, Departament Kadr i Szkolenia MSW, Warszawa 1965. IPN, IPN 0604/890: Akta osobowe MSB (Departament Kadr) nr 1586/K 1586 Knapek Roman s. Romana.

Encyklopedie
Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 10, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Bibliografia

269

Pamitniki i wspomnienia
Kisielewski Stefan, Dzienniki, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2001. Suszko Jerzy, Donosy na Kisiela. Zeznania kandydata na donosiciela, Pastwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006.

Monografie
Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Aparat bezpieczestwa wobec emigracji politycznej i Polonii, red. Ryszard Terlecki, Instytut Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2005. Buksiski Tadeusz, Zasady i metody interpretacji tekstw rdowych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Pozna 1991. Dominiczak Henryk, Organy bezpieczestwa PRL 19441990. Rozwj i dziaalno w wietle dokumentw MSW, Bellona, Warszawa 1997. Kochaski Aleksander, Polska 19441991. Informator historyczny, t. 1: Podzia administracyjny, waniejsze akty prawne, decyzje i enuncjacje pastwowe (19441956), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996. Musia Filip, Podrcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Suby Bezpieczestwa w wietle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewntrznych PRL (19701989), Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2007. Osobowe rda informacji. Zagadnienia metodologicznordoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2008. Shipman Pat, Femme Fatale: Love, Lies, and the Unknown Life of Mata Hari, W. Morrow, New York 2007.

270

Bibliografia

Urbanek Mariusz, Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2006. Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologicznordoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006.

Rozdziay w pracach zbiorowych

Chodakiewicz Marek Jan, Wdrwki historyka. Kilka sw o metodologii, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Dudek Antoni, Zblewski Zdzisaw, Materiay operacyjne sub specjalnych PRL jako rdo historyczne. Uwagi metodologiczne, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Frazik Wojciech, Musia Filip, Akta agenturalne w pracy historyka, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Gackowski Tomasz, Wok teczek SB, [w:] Stefan Kisielewski, 1911-1991-2011, red. Marek Jabonowski, Rafa Habielski, Wydawnictwo Aspra-JR, Warszawa 2011. Graczyk Roman, SB haki moliwoci obrony, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Karbowiak Grzegorz, Kontakt subowy zapomniane osobowe rdo informacji, [w:] Osobowe rda informacji. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2008.

Bibliografia

271

Komaniecka Monika, Miniprzewodnik po materiaach ewidencyjnych Suby Bezpieczestwa, [w:] Osobowe rda informacji. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2008. Komaniecka Monika, Organizacja i funkcjonowanie kartotek oglnoinformacyjnej i zagadnieniowej aparatu bezpieczestwa, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Majchrzak Grzegorz, Podsuchy w sprawach operacyjnych Suby Bezpieczestwa, [w:] Osobowe rda informacji. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2008. Milczanowski Piotr, Specyfika struktury organizacyjnej Archiwum MSW, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Musia Filip, Agenci komunistycznej bezpieki, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Musia Filip, Anatomia zdrady, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Musia Filip, Metoda stopniowego werbunku duchownych (z podrcznikw SB), [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Musia Filip, Podsuch w redakcji, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Musia Filip, Pogawdki z esbekiem, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007.

272

Bibliografia

Musia Filip, Pozorowana wsppraca, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Musia Filip, Wsppraca? Normalna rzecz [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007. Musia Filip, Zamiast wprowadzenia: archiwalia komunistycznego aparatu represji, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Peterman Radosaw, Proces brakowania i niszczenia kart organw bezpieczestwa pastwa w latach 19541990 na przykadzie wojewdztwa dzkiego, [w:] Wok teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2006. Ptasiska-Wjcik Magorzata, Inwigilacja Instytutu Literackiego przez SB w czasach Gomuki, [w:] Aparat bezpieczestwa wobec emigracji politycznej i Polonii, red. Ryszard Terlecki, Instytut Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2005. Szczch Roksana, Wytyczne Departamentu II MSW z koca lat pidziesitych dotyczce pracy z agentur i wykorzystania przez Sub Bezpieczestwa osb wyjedajcych na pobyt czasowy do pastw demokratycznych (Aneks rdowy: Nr 1. Wytyczne Departamentu II MSW z 31 sierpnia 1957 r. dotyczce pracy z tajnymi wsppracownikami pionu II, ewidencji operacyjnej oraz koordynacji pracy w pionie tzw. kontrwywiadu (II); Nr 2. Wytyczne Departamentu II MSW z 3 czerwca 1958 r. w sprawie wykonywania niektrych zada zwizanych z prywatnymi wyjazdami obywateli PRL na pobyt czasowy do krajw spoza strefy wpyww Zwizku Sowieckiego), [w:] Osobowe rda informacji. Zaga-

Bibliografia

273

dnienia metodologiczno-rdoznawcze, red. Filip Musia, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, Krakw 2008. Terlecki Ryszard, Troch strachu za due pienidze. Jak pacia Suba Bezpieczestwa, [w:] Agentura w akcji, red. Filip Musia, Jarosaw Szarek, Instytut Pamici NarodowejOrodek Myli Politycznej, Krakw 2007.

Artykuy w czasopismach
Drzymaa Pawe, Charakterystyka kartoteki zagadnieniowej na podstawie materiaw Wydziau C KW MO w Poznaniu, Aparat Represji w Polsce Ludowej 19441989 2006, nr 1/3. Kubica Feliks, Praca operacyjna SB i MO w przekroju historycznym, Problemy Ochrony i Bezpieczestwa Pastwa 1989, nr 2. Musia Filip, Osobowe rda informacji, Biuletyn IPN 2006, nr 10 (69). Musia Filip, Wizanie tajnych wsppracownikw z organami bezpieczestwa Polski Ludowej. Przyczynek do dyskusji nad mechanizmami psychicznego manipulowania konfidentami, Aparat Represji w Polsce Ludowej 19441989 2006, nr 2/4. Paczkowski Andrzej, Archiwa aparatu bezpieczestwa PRL jako rdo: co ju zrobiono, co mona zbada, Pami i Sprawiedliwo. Biuletyn Gwnej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamici Narodowej 2003, nr 1 (2). Piotrowski Pawe, Struktury Suby Bezpieczestwa MSW 19751990, Pami i Sprawiedliwo. Biuletyn Gwnej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamici Narodowej 2003, nr 1 (2). Ruzikowski Tadeusz, Tajni wsppracownicy pionw operacyjnych aparatu bezpieczestwa 19501984, Pami i Sprawiedliwo. Biuletyn Gwnej Komisji Badania

274

Bibliografia

Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamici Narodowej 2003, nr 1 (2). Zajc Ewa, lad pozostaje w aktach. Wybrane zagadnienia dotyczce funkcjonowania ewidencji operacyjnej w latach 19621989, Biuletyn IPN 2006, nr 1-2 (60-61).

Inne opracowania
Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczestwa (19451990), oprac. i wstp Tadeusz Ruzikowski, Warszawa 2004, www.ipn.gov.pl/portal/pl/239/3756/Instrukcje_pracy_operacyjnej_aparatu_bezpieczenstwa_194582111989.html.

Summary

n 2006, Pastwowy Instytut Wydawniczy published a book The Denunciations on Kisiel. The Testimony of Candidate for the Secret Police Informant. Its author Jerzy Suszko was born on 24th September 1921 in Kielce (Poland). He was a sports journalist, he worked at the Express Wieczorny and the Kurier Polski, collaborated with the Tygodnik Powszechny and the wiat. He was also the author of two novels for young people and three screenplays of a sport (along with Bohdan Tomaszewski). The domain movie Boxer, according to their scenario, directed by Julian and with Daniel Olbrychski in the lead role, won an award at the International Film Festival in Venice. The Denunciations on Kisiel... Suszko reconstructs his intimate friendship with the famous writer Stefan Kisielewski. You can find there the characteristics of Kisiel, his family, friends and the whole environment of the Tygodnik Powszechny, a lot of interesting and funny anecdotes, a bit of historical reflection on the communist times, journalistic polemics and controversy with some of the political positions that emerged after 1989 due to the post-war history as well as many personal stories from the author. Author of this book treated Suszkos book as a historical source. Source written years later, in a different socio-political reality, in a free Poland. Source, which is full of dates and places, in various details. What must be pointed out is that the sub-

276

Summary

title of the book The Testimony of Candidate for the Secret Police Informant clearly suggests that we will find fragments in which the author describes his contacts with the Secrete Police, which for many years of Polish Peoples Republic keep Stefan Kisielewski under surveillance. Undoubtedly, these fragments are very detailed. They present the climate of meetings and talks with Secrete Police. Of course, we see the scene with just Suszkos eyes, the author of mentioned book. Therefore, it was worth confronting this perspective with an optics of the archives which were found in the Institute of National Remembrance, and during the interpretation supporting by the memories of Jerzy Kisielewski, the son of well-known writer Kisiel. Through these three perspectives author of this book tried to present another, less known face of the Polish media, journalists, and their friendship, which in times of PRL, in a very complex and ambiguous contexts, were constantly put on the test.

Indeks osb*
Anders Wadysaw 70 Andrzejewski Jerzy 238 Augustyn, w. 50 Bachledowie, rodzina 50 Banaszek Jzef 143 Barcata Luis 141, 146 Bartoszewski Wadysaw 142, 160, 218, 236 Basile Victorio 111 Bdziak Romuald 253 Bielecki Stanisaw 35, 38, 45 Bielecki Wiesaw 36 Bohdziewicz Ariadna, wac. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz 111 Bratkowski Stefan 208 Bratkowski, handlarz walut 128 Breniew Leonid 202, 240 Brycht Andrzej 160 Brystygier Julia 123 Brzeziski Zbigniew 146 Cafzuta (?) Zdzisaw 36 Charpentier Robert 104 Chilon Chilonides 194
Chlebicki Seweryn 55 Chmielnicki Bohdan 194 Conrad Joseph, wac. Jzef Teodor Konrad Korzeniowski 259 Czajczyska Jadwiga z d. Lange 59 Czajczyski Mieczysaw 59 Czarnocki Bronisaw 70

Dbrowski, znajomy Tarony 98 Dejmek Kazimierz 201 Dolakowicz (?) Sawomir 36 Drzewiecki Zbigniew 215 Dubczek Aleksander 226 Dymek Ewa 127 Dziedzina Julian 11 Dzienia Kazimierz 75 Ehler Fritz 236 Fahrensteiner Franz 6668,
7576, 8182, 8687, 9394, 9697 Falkowska Irena 98 Firko G. 3435, 40 Flis Ludwika 120

* Strony, na ktrych nazwisko danej osoby pojawia si wycznie w przypisach, oznaczono liter p.

278

Indeks osb

Gajewska Magorzata 129

Gajewska Maria 126130 Gajewski Tadeusz 36, 4749, 52, 55, 5759, 63, 6569, 71, 7576, 7981, 8390, 9297, 100, 116117, 119131, 150, 154, 159, 168, 174, 179, 237, 246248, 262 Gajusz Petroniusz 194 Gaczyski Konstanty Ildefons 188 Gaulle Charles de 215, 217 Gawroski Jan 71, 76, 96, 105 Giedroyc Jerzy 30, 6566 Gomuka Wadysaw 18, 99, 200202, 241 Goroski Zenon 143, 167, 169 Gronouski John A. 222, 224, 234 Gruda Konrad 91 Gryewski Kazimierz 50 Grzybowski Konstanty 219

Hutten-Czapski Emeryk, hrabia 70 Huyskes Paul Balduin Maria 105, 106 Huyskes-Frankowska Romana 105, 106

Iredyski Ireneusz 148 Iykowski Roman 235 Jagielski Marek 78 Jagodziski Ryszard 143 Jasienica Pawe, wac. Leon Lech Beynar 229 Karbownicki Stanisaw 70 Kaszyski B. 35, 37 Kijowski Andrzej 172 Kisielewscy, rodzina 18, 20, 2527, 30, 140, 147, 187, 193194, 201, 213214, 226 Kisielewska Lidia 18, 144146, 165, 194, 201, 213, 215, 229, 234, 262 Kisielewska-Sawiska Krystyna 16, 165, 214, 262p, 263p Kisielewski Jerzy 1213, 1618, 20, 22, 23p, 24p, 2627, 34, 6566, 69p, 70, 73, 84, 91, 95, 131p, 134, 141p, 143p, 144145, 151, 154156, 175, 176p, 180181, 191192, 198, 201, 213, 238, 262p, 263 Kisielewski Stefan Zygmunt, pseud. Kisiel, Tomasz Staliski 1113, 1521,

Hari Mata, wac.

Margaretha Geertruida McLeod z d. Zelle 107108, 117 Heraklit z Efezu 194 Hercog Jerzy 120, 121 Hercog Maria 120 Hertz Pawe 17, 189p, 215, 226 Hohn Alicja 71, 7576, 80, 8485, 8789, 97, 99118, 131, 154, 159162 Hryniewiecki Edward 102, 103

Indeks osb

279

2530, 39, 59, 66, 71, 77, 8283, 91, 118, 131134, 138141, 144149, 151152, 155163, 165166, 168, 170, 172, 174176, 178181, 183193, 195197, 200205, 209243, 253255, 257260, 262264 Kisielewski Wacaw 146, 165, 180, 213, 215, 227, 237, 240 Kliszko Zenon 227, 233 Knapek Roman 3536, 39, 45, 132, 142144, 146155, 157163, 165, 168171, 173176, 179, 181186, 189190, 192193, 195198, 200, 202204, 206207, 209212, 214217, 219222, 224226, 228229, 231233, 236237, 239, 241243, 246253, 262 Knapek Roman, ojciec 246 Koestler Arthur 187 Kominek Bolesaw, abp. 215 Kondracka Eugenia 120 Kossakowski Wadysaw 163 Kozowski Krzysztof 141, 143145, 147, 149, 165, 187 Krasiski Z. lub L. 35, 45 Krawczyk, handlarz walut 128 Krzeczkowski Henryk 178, 189p, 226 Kubisz Ryszard 141, 146 Kunicki Edward 110116, 118

oziski Marcel 155

ubieski Konstanty 142

Macierewicz Antoni 259 Majewski (?) 90 Marks Karol 50, 235 Marusarzowie, rodzina 50 Matejewski Ryszard 116, 123, 125126 Mazowiecki Tadeusz 142 Mczka Konrad 120 Meier Stefan 6768, 72, 76, 82, 84, 9394 Micewski Andrzej 202, 227, 240241, 259 Michnik Adam 256, 257 Miku Teodor 123, 126 Miosz Czesaw 17, 19, 193, 258, 260 Moczar Mieczysaw 186, 197198, 200, 202, 211, 238, 240 Morawska Anna 152 Morawski Stanisaw 166, 248249 Morstin Krzysztof 195 Mulak Jan 91 Musia Filip 38, 139p Mycielski Zygmunt 2527 Najder Zdzisaw 259, 260 Olbrychski Daniel 11
Olenderczyk Zdzisaw 166167, 169 Ostapiski Stefan 165 Ostrowski Eugeniusz 146 Paczkowski Andrzej 48p

Leksa Zbigniew 100101, 103 Lenin Wodzimierz 50 Leszczyski Lucjan 129

280

Indeks osb

Parol M. 252 Piasecki Bolesaw 97 Pietruszka Adam 253 Pisudski Jzef 172 Piotrowski Kazimierz 163 Piwowarczyk Jan, ks. 133 Polewka Adam 139 Posner Anna 66 Praga Rafa 50 Pruszyski Aleksander 105, 106

Rakowski Mieczysaw 236 Rawicz (?) Anna 66 Roman Andrzej 91 Romanowski M. 170 Rudnicki Adolf 66, 155, 188, 198 Rybak Edward 20 Rzdzian 194 Segeth Pawe 120, 121
Shaw George Bernard 264 Siedlecki Stanisaw 252 Siemaszkiewicz Jzef 250 Sienkiewicz Henryk 193, 194 Sikorski, przewodniczcy 88, 89 Skrzetuski Jan 193, 194 Sonimski Antoni 134, 229 Spychalski Marian 198 Stalin Jzef 17 Staszewski Stefan 223 Stomma Stanisaw 141, 186, 231 Straszewski Konrad 253 Strzelecki Jan 28 Suszko Boena Joanna

Barbara z d. Czajczyska 2932, 4243, 4546, 48, 5556, 59, 7375, 81, 93, 151152, 167170, 175, 191 Suszko Helena z d. Podolska 34, 4748, 8081 Suszko Jerzy Rosan 1113, 1516, 1840, 4253, 5560, 6397, 99101, 103, 110, 116119, 124125, 128, 130132, 147163, 166186, 188244, 246, 249, 253264 Suszko Magdalena Weronika 48, 55, 7374, 8081, 152, 167169, 175 Suszko Wadysaw 34, 4748, 63, 166167, 169 Szpotaski Janusz 226

pitalniak Kazimierz 134

wiato Kazimierz 200

Tarony Paolo 76, 97106,

108115, 117 Tischner Jzef 256 Tomasz z Akwinu, w. 50 Tomaszewski Bohdan 11, 5051, 69p, 91, 93, 95 Tomaszewski Marek 165, 227 Tomczyk Ryszard 127, 128 Turowicz Jerzy 141, 144145 Twerd Zbigniew 100104, 106111, 113, 115, 118, 154, 160 Tyrmand Leopold 178

Indeks osb

281

Walczyski Henryk 164

Waldorff-Preyss Jerzy 201 Wawrzyniewicz Tomasz 142143, 146, 148, 160, 162163, 249 Wejner Bolesaw 169 Wich Wadysaw 53, 126 Wiejak Czesaw 251 Woniakowski Jacek 141 Wraga Ryszard, wac. Jerzy Antoni Niezbrzycki 257

Wyszyski Stefan, kard. 158, 160, 164, 222223, 240

Zagoba Jan Onufry 194 Zahorski Witold 206, 207 Zawieyski Jerzy 2829, 133, 202, 231, 234, 239 akowski Jacek 256 arnowski Adam 70