Gaya po ng napatunayan na natin, ang bigkas sa Banal na Pangalan - sa TETRAGRAMMATON mismo - na "JEHOVAH" ay patiunana nang sinusuportahan ng Tekstong Masoretiko

(MT, 6th-10th Century). Subalit hindi rin natin maaalis ang kahalagahan ng Greek Septuagint (LXX) sapagkat gaya ng napatunayan na, ang TETRAGRAMMATON ay lumilitaw rin sa mga sinaunang manuskrito ng Greek Septuagint (2nd century BCE). TANONG: Gaano tayo kasigurado na mapanghahawakan o mapananaligan natin ang Tekstong Masoretiko na meron tayo ngayon, na siyang bahagyang nagbabalik o nagsasauli sa bigkas ng Banal na Pangalan? SAGOT: Ang Tekstong Masoretiko ang opisyal na Hebreong teksto ng Hebreong Kasulatan o Lumang Tipan. Isinulat o kinopya ito ng mga 'Masoret' (Lords of Traditions) mula sa mga Hebreong manuskrito o kopya ng Kasulatan na available noon, yamang ang mga orihinal na kopya ng Kasulatan ay naglaho na noon. Yamang kilala ang kredibilidad ng mga Masoret noong una pa man bilang mga ekspertong tagakopya at tagapag-ingat ng kasulatan (ang mga Masorets ay kinkilalang galing sa mga Levita, ang liping pinagmulan ng mga eskriba o soferims, at siya ring tagapag-ingat ng tradisyon ng mga Israelita sa espirituwal at moral at gayudin sa ilang bahagi ng kanilang edukasyon), walang alinlangan na mapanghahawakan natin ang kanilang mga gawa. Gaya ng sabi ng 'The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East': "Ang sinaunang sibilisasyon ay nakapagtatag na ng mga pamantayan ng etika para sa pagiging propesyonal ng mga eskriba. Makikita natin ito sa mga akdang pampanitikan na kinopya at tinipon nila [nang may kahusayan] sa pagsapit ng ikalawang milenyo BCE." Subalit hindi natin maikakaila na ang kopyang ginamit ng mga Masoret noon ay totoong corrupted na sa ilang bahagi nito. Ang libo-libong kopya ng mga Hebreong manuskrito bago ang panahon ng mga Masoret, bagaman kinopya ng may lubos na pag-iingat ng mga Soferim, ay nasingitan ng di-kasakdalan at pagkakamali ng tao. Isang mahalagang salik sa pagkakamaling ito ay dahil ang mga pagkopya ay ginagawa ng mga tagakopya ng mano-mano. Ano ang naging solusyon ng mga Masoret sa bagay na ito? Yamang ang mga pagkakamali sa mga Hebreong manuskrito ay hindi naman pare-pareho sa bawat lugar nito, pinaghambing-hambing nila ang mga ito para makabuo ng isang mapanghahawakang saligang manuskrito. At yamang batid nila na "walang puwedeng idagdag o bawasin sa Kasulatan" naglalagay sila ng mga nota sa mga gilid

ng manuskrito para ipabatid sa bumabasa na may pagkakamali sa parteng iyon. Pagkatapos na makabuo ng isang mapananaligang kopya, bumuo naman sila ng tinatawag na "vowel pointing system", dahil ang Kasulatang Hebreo noon ay consonantal o walang patinig. Nanganganib ng mawala nang mga panahong iyon ang wikang Hebreo kaya kinailangang i-preserve ang Hebreong Kasulatan pati na rin ang pagbigkas o pagbasa rito. Nakatulong nang malaki ang vowel pointing system. Mapanghahawakan ba natin ang sistemang ginawa ng mga Masoret para ituring itong tama? Ganito ang sabi ni Carl D. Franklin sa kaniyang akda na 'Debunking the Myth of Sacred Namers v2': "The Masoretes strove earnestly to preserve in written form the pronunciations that they had inherited by oral tradition. The Masoretes were not descended from the tribe of Judah but from the tribe of Levi. While all Masoretes were Levites, not all Levites were Masoretes. The Masoretes were a special class of Levite, entrusted with the responsibility of safeguarding the Hebrew text and preserving it from being corrupted in any way. To allow any word to be mispronounced through a deliberate mispointing would have been totally against the ethic of these Levitical Masoretes! Had such tampering with the Hebrew text been attempted, the cries of protest from these Masoretic scholars would be recorded in historical writings for all the world to see. But there is no such historical record!" Sa pangkalahatan ang mga salin ng Bibliya na gamit natin ngayon (kabilang na dito ang King Kames Version/KJV at New World Translation/NWT) ay halaw sa Tekstong Masoretko, bagaman ang iba ay gumamit ng mga "master text" tulad ng Biblia Hebraica Stuttgartensia. Bago sumapit ang 1947, ang Tekstong Masoretiko (Leningrad Codex, Aleppo COdex, at Codex Babilonicus Petropolitanus) - na tinatayang natapos isulat noong 10th century - ang pinakamatandang Hebreong Kasulatan na pinanghahawakan ng mga iskolar. Yamang gusto ni Satanas na Diyablo na sirain ang reputasyon ng Diyos na Jehova sa Hebreong Kasulatan, masasabi nating inudyukan niya ang mga tao na pagdudahan ang kredibilidad ng Tekstong Masoretiko. Marami ang nanatili sa paggamit ng mas matandang 'salin' ng Lumang Tipan na Greek Septuagint. Noong 1947 hanggang kaagahan ng 1950s, natagpuan ang Dead Sea Scrolls. Naglalaman ito ng buong mga aklat ng Hebreong Kasulatan o Lumang Tipan maliban sa aklat ng Esther. Ayon sa 'radiocarbon dating' ito ay may edad na bumabalik sa "200 BCE-1 CE", ang pinakamatandang manuskritong Hebreo na natuklasan! Ano ang kahangahanga sa bagong tuklas na ito? Nang ihambing ang Tekstong Masoretiko (10th cetury CE) sa Dead Sea Scrolls (2nd century BCE), "they are nearly identical. An absolutely incredible find!" ang sabi ni Prof. Millard Burrows, isa sa mga nagsuri sa Dead Sea Scrolls. Mahigit 80% nito ay umaayon o katulad na katulad ng Tekstong Masoretiko. Hinggil dito, ganito ang idinagdag ni Prof. Burrows: "Many of the differences between the scroll and the Masoretic Text can be explained as mistakes in copying. Apart from these, there is a remarkable agreement, on the whole, with the text found in the medieval manuscripts. Such agreement in a manuscript so much older gives reassuring testimony to the general accuracy of the traditional [Masoretic] text. It is a matter for wonder that through something like a thousand years the text underwent so little alteration." - Dead Sea Scrolls, pp. 109, 303, 304 Ano ang matututuhan natin dito? Tunay na iningatan ng Diyos na Jehova ang Kaniyang Banal na Pangalan at patuloy itong iniingatan laban sa mga umuupasala rito (Ezekiel 36:22). Sa tuwing gagamitin at ipinakikilala natin ang Kaniyang pangalan bilang bahagi ng ating pagsamba sa kaniya, makatitiyak tayo na naluluwalhati natin ito gaya mismo ng ginawa ng panginoong Jesus (Juan 17:6, 26).

Ang Kaniyang banal na Salita ay lubusang naingatan rin para sa panahon natin sa ngayon. Makatitiyak na tayo ngayon na totoo ang sinasabi sa Isaias 40:8... "Ang luntiang damo ay natuyo, ang bulaklak ay nalanta; ngunit kung tungkol sa salita ng ating Diyos [na si Jehova], iyon ay mananatili hanggang sa panahong walang takda." REFERENCES: The Watchtower - February 1, 1953 p. 77-80 Awake! - October 8, 1979 p.14-17 Ang Bantayan - Enero 15, 1992 p.20-23 Debunking the Myth of Sacred Namers v2 - by Carl D. Franklin Dead Sea Scrolls - by Millard Burrows http://en.wikipedia.org/wiki/Masoretic_Text Lahat ng Kasulatan ay Kinasihan ng Diyos - Aralin4 Ang Bibliya (Salita ng Diyos o ng Tao) - Kabanata 3