1

Programowanie ------------------CNC

Wstp
Poniewa nie znalazem w sieci adnej polskojzycznej strony powiconej programowaniu obrabiarek sterowanych numerycznie postanowiem umieci tu troch podstawowych informacji na ten temat. Dopiero niedawno wyszo w Polsce kilka ciekawych ksiek o CNC. Np. Bronisaw Stach "Podstawy programowania obrabiarek sterowanych numerycznie" wydane przez WSiP, czy wyd. REA seria "Podstawy obrbki CNC" ktra jest tumaczeniem instrukcji do systemu MTS. Odsyam tu do dziau Literatura. Chocia zdawa by si mogo, i w dobie tak potnych i rozpowszechnionych systemw CAD/CAM rczne programowanie obrabiarek odchodzi w zapomnienie, to jednak jest to bardzo potrzebna i poszukiwana umiejtno. I to zarwno u technologw i inynierw, jak i u operatorw obrabiarek. Bo co zrobi, kiedy okazuje si, a okazuje si tak prawie zawsze, e w ostatniej chwili trzeba dokona drobnych korekt w programie NC? Albo e jeden z otworw trzeba przesun o milimetr? Ju nie mwic o sytuacji kiedy zamiemy ostatni frez o rednicy 16mm, a na magazynie s same 14 mm? Z dowiadczenia wiem, e operatorzy potraficy samodzielnie dokonywa poprawek w programie s bardzo cenieni przez pracodawcw. Przy pisaniu stron dotyczcych programowania CNC posikowaem si oryginalnymi instrukcjami programowania firm EMCO, FANUC, MTS, a take swoimi wasnymi materiaami szkoleniowymi. Cao tekstu chroniona jest prawem autorskim i nie mona jej publikowa ani w aden sposb wykorzystywa zarobkowo bez wiedzy i zgody autora. Prosz jej w aden sposb nie traktowa jako darmowe dobro wsplne tylko dlatego, e jest zamieszczona w Internecie. Grafiki zamieszczone w tekstach s czciowo dzieem moim, a czciowo s zapoyczone z instrukcji wymienionych powyej. Nie miaem na celu napisania wielkiej encyklopedii systemw programowania obrabiarek. Zamieciem tylko podstawowe informacje, aby da pojcie o co w tym wszystkim chodzi. Umiejtno programowania obrabiarek to wiedza przede wszystkim technologiczna i wikszoci z niej nie da si nauczy z ksiek, tak jak nie da si z ksiki nauczy prowadzenia samochodu. To co przedstawiem to tylko pewne oglne zasady. Wiem jednak, e wielu studentw, uczniw, czy nawet operatorw obrabiarek chciao by si zapozna z pewnymi podstawami programowania i to wanie chciaem im umoliwi. Jeli serwis spotka si z zainteresowaniem ze strony internautw, bdzie w miar moliwoci rozwijany. Zapraszam te autorw do wsppracy. Te trzy systemy programowania to zaledwie wierzchoek gry lodowej. Bardzo dobrze byo by co napisa o toczeniu i frezowaniu w systemie Heidenhain do ktrego instrukcji na razie nie dorwaem, oraz o paru innych. Pki co mamy nieograniczon ilo miejsca na serwerze CKP we Wrocawiu. Z powaaniem Piotr Lecyk

Pisma i linki dotyczce tematyki CAD/CAM

CNC TIMES: e-magazyn cakowicie powicony tematyce CNC oraz CAD/CAM: Wydawnictwo Helion - strony powicone midzy innymi AutoCADowi, MDT, MegaCAD, 3D Studio itd. CAD/CAM Forum CADMANIA - pismo firmy Aplikom 2001 Mechanik Przegld Mechaniczny Magazyn 3D, Grafika i Projektowanie tel. 0-32 230 98 63, 0-32 231 78 73 Prasa w internecie American Machinist (dzikuj za podpowied Panu Krzysztofowi Kurachowi z Soldream) http://www.cnctimes.cncindia.com http://www.cad.pl http://zoi.il.pw.edu.pl/Pl-iso/~ccf/index.html lub: http://www.polbox.pl/lupus/cadforum/index.htm http://hope.aplikom.com.pl/aplikom/cadmania/Nr2 0/index.htm http://www.onet.pl/mechanik Http://www.simr.pw.edu.pl/~pmech/ Http://www.3d.pl, http://www.cad.p

Http://polska.pl/kultura/prasa.html Www.americanmachinist.com

Wikszo obrabiarek przemysowych jest sterowanych w systemie CNC (skrt powsta od Computer Numerical Control - czyli po prostu sterowanie komputerowe). Praktycznie kady producent ma swj dialekt programowania maszyn, jednak wszystkie one opieraj si na pewnej oglnej normie. Najprociej rzecz biorc, program maszynowy wyglda jak instrukcje dla pracownika - idioty: 1. we narzdzie nr 1 2. dwigni "kierunek obrotw" przestaw w pooenie "w lewo"

Podstawowe zasady

3 3. dwigni "posuw" ustaw na pozycji 0,15 mm/obrt 4. przestaw narzdzie na 2 mm nad przedmiot 5. skrawaj pionowo w d, a do osi przedmiotu itd itd. Oczywicie obrabiarki programuje si specjalnym kodem i powyszy program moe wyglda np. tak: N0000 G56 G53 T0000 N0010 G54 G57 N0020 T0101 G95 F150 G96 S150 M04 N0030 G92 S2500 N0040 G00 X32. Z0. N0050 G01 X-0.5 itd. itd. .... Przykad programu w systemie EMCOtronic Cae programowanie obrabiarek sprowadza si do wodzenia wierzchokiem narzdzia w ukadzie wsprzdnych. Jeli kto zrozumie t ide, nie bdzie mia problemu z pisaniem i czytaniem programw. Przeledmy to na podstawie programowania toczenia. Jeli wydamy maszynie polecenie G00 X2. Z3. to narzdzie z punktu, w ktrym akurat stoi pojedzie po prostej do punktu o wsprzdnych X=2 i Z=3.

Prosz zwrci uwag na dziwne na pierwszy rzut oka ustawienie osi wsprzdnych. Wynika to z zasady, e w mechanice, robotyce itp. wszdzie tam, gdzie nastpuje obrt zwyko si umieszcza ukad wsprzdnych tak, by obrt nastpowa wok osi Z. W tokarce obraca si przedmiot, std takie a nie inne umieszczenie osi. Dodatkowo, o X oznacza rednice a nie promienie, co jest uatwieniem, poniewa rysunki tokarskie zwymiarowane s rednicami. Jeli naley stoczy waek na rednic 30 mm pisze si po prostu X30. Programy NC mona tworzy na dwa sposoby - pisa rcznie - co w przypadku wielu detali wykonywanych w przemyle jest nadal najprostsz i najczciej stosowan metod, zwaszcza w maych firmach, ktrych nie sta na bardzo drogie oprogramowanie typu CAD/CAM, albo generowa automatycznie na podstawie rysunku (to jest wanie CAM). W tej drugiej metodzie technolog pokazuje komputerowi ktre krawdzie na przedmiocie ma obrobi jakim narzdziem, a sam program NC jest generowany automatycznie przez komputer. Jednak nawet ta druga metoda wymaga perfekcyjnej umiejtnoci czytanie programu NC, bo nie spotkaem jeszcze systemu CAD/CAM, ktry nie wymaga by dokonania pewnych drobnych korekt rcznie, ja nie spotkaem jeszcze tak odwanego technologa, ktry zupenie zaufa by maszynie i puci taki wygenerowany automatycznie program na ywio od razu na obrabiarce. Musia by to by bardzo bogaty czowiek, bowiem nawet najdoskonalszy symulator obrbki nie jest w stanie przewidzie wszystkich moliwych sytuacji kolizyjnych. Tak czy tak, trzeba umie biegle czyta i pisa program NC. Na pocieszenie dodajmy, e jest to jeden z najprostszych jzykw programowania w przyrodzie, troch podobny do starego dobrego BASICA. Dziki Bogu, nie tworzyli go szaleni informatycy, tylko inynierowie. Struktura programu Zasadniczo kady program NC skada si z trzech czci: Nagwka w ktrym znajduje si numer programu. Numery programw s zwykle czterocyfrowe i rozpoczynaj si od litery "o" np.: o0001, o3513 , o2225. Ta sama litera o suy do wywoywania numeru programu z pamici maszyny. Jednak w treci programu czsto zamiast litery o znajduje si znak % lub inne znaki sterujce np. !* Treci programu wszystko to co jest pomidzy nagwkiem a zakoczeniem.

4 Zakoczenia Zwykle jest to funkcja M30. Tre programu skada si z blokw czyli linijek programu. Chocia uywa si nazwy blok dlatego e np. w systemie EMCO jeden blok moe mie do czterech linijek na ekranie komputera. Bloki skadaj si ze sw. Pojedyncze sowo to kombinacja litery i od jednej do czterech cyfr. np. G01, T0232, M04, F100. Kady blok programu zaczyna si od numeru bloku oznaczanego liter N po ktrej nastpuj cztery cyfry. Po numerze bloku wystpuje funkcja G, po niej w zalenoci od potrzeb: wsprzdne X, Y, Z, parametry i na kocu funkcje pomocnicze. Wyjtkami s bloki wywoania narzdzia rozpoczynane funkcj T oraz koniec programu - M30. Blok moe wyglda tak: N0010 G53 jak i tak: N0030 G75 G83 X20.000 Y-20.000 Z-9.600 P3=-0.300 D3=3000 D5=80 D6=500 F80 lub tak N0050 T0101 G95 F100 G96 S150 M04 W niektrych systemach (np. Sinumerik i Fanuc) numerowanie blokw jest nieobowizkowe. Zawsze jednak istnieje ograniczenie co do dugoci pojedynczego bloku.

Obrabiarka sterowana w systemie CNC

Ta cz skada si z nastpujcych rozdziaw: Konstrukcje Wprowadzanie programw NC Ukad wsprzdnych Symulacja obrbki Tryby pracy maszyny Uruchomienie obrbki Pamici maszyny Korekty po dokonaniu pomiarw Dokumentacja obrabiarki Praktycznie rzecz biorc do kadej maszyny przemysowej mona zaoy, i zakada si sterowanie komputerowe. I nie mam tu na myli wycznie obrabiarek skrawajcych. Jeli zaczniemy zwiedza Targi Poznaskie, zobaczymy e jest tam ogromna ilo pras CNC, wtryskarek, elektrodrarek itd. Komputer wsadza si wszdzie tam, gdzie operator jest w stanie co spieprzy, czyli waciwie wszdzie. My zajmiemy si obrabiarkami skrawajcymi, bo tylko z takimi miaem do czynienia. Moe kto zachcony tym serwisem napisze co o innych typach. Konstrukcje. Zasadniczo interesuj mnie frezarki i tokarki, chocia dzisiaj czasem naprawd trudno zdecydowa z jakim typem maszyny mamy do czynienia. Tokarki maj montowane tzw. napdzane narzdzie i pozycjonowanie wrzeciona, co pozwala im na wykonywanie penej gamy prac frezarskich, a frezarki maj stoy pozycjonowane w trzech osiach, a take napdzane (widziaem tak obrabiark w firmie Danfoss we Wrocawiu), mog wic z powodzeniem wykonywa prace tokarskie. W takich przypadkach naley wic raczej mwi o centrach obrbczych ni o konkretnych typach maszyn. Dla mniej zorientowanych w tematyce: tokarka - to maszyna do obrbki przedmiotw obrotowych typu waek. W tokarce obraca si przedmiot, a narzdzie - najczciej tzw. n tokarski wykonujc ruchy wzdune i poprzeczne skrawa materia z jego obrzea.

5 Obrbka tokarska - obraca si przedmiot, porusza narzdzie. Przestrze robocza tokarki EMCOTurn 120

frezarka - to obrabiarka do obrbki przedmiotw typu pytka. W obrbce frezarskiej obraca si narzdzie, a materia przesuwa si w poziomie i w pionie.

Obrbka frezarska - obraca si narzdzie, porusza przedmiot.

Ukad wsprzdnych. Umieszczenie ukadu wsprzdnych zaley od typu i konstrukcji maszyny i jest zawsze opisane w instrukcji obsugi konkretnej obrabiarki. Najbardziej typowe ustawienia zera ukadu wsprzdnych dla tokarki i frezarki s nastpujce: Tokarka. Punkt zerowy maszynowy - M -pocztek ukadu wsprzdnych - na czole wrzecionie w jego osi. Punkt zerowy narzdziowy - N - na czole gowicy narzdziowej w osi otworu do mocowania wierte. Punkt zerowy przedmiotu - W - najwygodniej jest go umieci na czole przedmiotu w jego osi. Punkt referencyjny - R - punkt na ktry musi najecha gowica narzdziowa w celu synchronizacji ukadw pomiarowych - dla kadej maszyny indywidualnie - zwykle gowica narzdziowa porusza si maksymalnie w prawo i w gr.

Frezarka.

6 Punkt zerowy maszynowy - M - pocztek ukadu wsprzdnych - zwykle w lewym grnym przednim rogu stou frezarskiego. Punkt zerowy narzdziowy - N - na czole i w osi narzdzia wzorcowego jeli to jest w pozycji roboczej. Punkt zerowy przedmiotu - W - Zaley od programisty. Naley go umieszcza tak, by atwo byo spozycjonowa materia obrabiany i jednoczenie by nie mie zbyt duo oblicze. Punkt referencyjny - R - punkt na ktry musi najecha st frezarski i gowica narzdziowa w celu synchronizacji ukadw pomiarowych - dla kadej maszyny indywidualnie - zwykle gowica narzdziowa porusza si maksymalnie w gr a st w ktry z rogw przestrzeni roboczej.

Tryby pracy maszyny. Wikszo obrabiarek pracuje w czterech podstawowych trybach: EDIT Tryb Edycji - w tym trybie piszemy, kopiujemy i poprawiamy programy NC. MANUAL Tryb rcznego sterowania maszyn - obrabiarka zachowuje si jak maszyna konwencjonalna, tylko zamiast korb mamy przyciski. AUTOMATIC Tryb pracy automatycznej - w tym trybie maszyna wykonuje programy NC. Dziaa samodzielnie, operator moe jednak modyfikowa szybkoci obrotw i posuwu. EXE lub MDI Maszyna wykonuje pojedyncze rozkazy NC wydawane z klawiatury i zaraz po ich wykonaniu zapomina je. Nie wykonuje adnego konkretnego programu, ale pojedyncze polecenia operatora. Ponadto niektre maszyny pracuj w dodatkowych trybach: JOG lub REF su do uruchamiania maszyny. W tych trybach wykonuje si najazd na punkt referencyjny a wic synchronizuje ukady pomiarowe. 0,1 0,01 0,001 - dziaaj tak samo jak MANUAL ale pojedynczy krok posuwu wynosi 0,1 0,01 0,001 mm. Su do precyzyjnych najazdw rcznych np. przy pozycjonowaniu narzdzi

Pamici maszyny. Kada obrabiarka CNC ma dwie podstawowe stae pamici, ktrych zawarto nie ginie po wyczeniu maszyny. Czsto w instrukcjach nazywa si je rejestrami. S to:

7 Rejestr PSO przesuni punktu zerowego - jest to pami w ktrej moemy zapisa kilka rnych wartoci przesuni punktu zerowego maszyny. Zwykle moemy zapisa dane dotyczce 4 lub 5 rnych przesun. W programie wywoywane s one kolejno, funkcjami G54, G55, G56, G57. W systemie EMCO mamy 5 linijek w pamici PSO. Przykadowy wygld rejestru PSO:

1 2 3 4 5

X 10.000 0.000 0.556 10.000 -19.001

Y 0.000 10.000 23.000 -15.300 -310.000

Z 0.000 0.000 100.000 40.000 60.000

Wywoanie linijki nr 1 to funkcja G54 Wywoanie linijki nr 2 to funkcja G55 Wywoanie linijki nr 3 to funkcja G57 Wywoanie linijki nr 4 to funkcja G58 Wywoanie linijki nr 5 to funkcja G59 - warto przesunicia podawana w treci programu. G53 odwouje przesunicia G54 i G55 G56 odwouje przesunicia G57, G58 i G59. W systemie Sinumerik pamici mamy 4: Wywoanie pamici nr 1 to funkcja G54 Wywoanie pamici nr 2 to funkcja G55 Wywoanie pamici nr 3 to funkcja G56 Wywoanie pamici nr 4 to funkcja G57 G58 pozwala warto przesunicia zada w treci programu. G53 Odwouje wszystkie przesunicia punktu zerowego. W Fanucu za to mona zapisa 6 przesuni, a programowe definiuje si funkcj G52. Rejestr TO - pami w ktrej zapisywane s dane o wymiarach narzdzi. Po zamocowaniu nowego narzdzia naley precyzyjnie zmierzy na ile jego wierzchoek oddalony jest od punktu zerowego narzdziowego, czyli prociej mwic na ile wystaje z gowicy narzdziowej i te wielkoci zapisa w pamici maszyny. Zwykle moemy zapisa dane dotyczce 50 lub 100 rnych narzdzi. Wywoujc narzdzie w programie NC zwykle posugujemy si liter T po czym podajemy komputerowi dwie informacje: w ktrym miejscu w gowicy narzdziowej zamocowane jest narzdzie i pod ktrym numerem pamici w rejestrze TO zapisalimy dane dotyczce tego narzdzia. W systemie EMCO instrukcja wyglda tak: T0105 wywoanie narzdzia z pozycji 1 (dwie pierwsze cyfry - 01) w gowicy narzdziowej, i wywoanie danych narzdzia z 5 pamici TO (dwie nastpne cyfry - 05) W systemie SINUMERIK to samo wywoanie wyglda tak: T1 D5 Kasowanie danych narzdziowych moemy uzyska wywoujc narzdzie o numerze zerowym tj T0000 w systemie EMCO lub T0 D0 w systemie Sinumerik. Wprowadzanie programu NC. Programy NC mona wprowadza do maszyny na kilka sposobw: Wklepujc rcznie w trybie Edycji. Przez dyskietk (ale przemysowe stacje dyskw s do drogie). Niektre firmy produkuj pamici przenone. To taki prociutki komputerek, w ktrym mona transportowa programy NC pomidzy maszynami i PC. Niestety trzeba si uczy dodatkowej klawiszologii, za to firma potrafi dostosowa go do wielu rnych typw maszyn. Przy uyciu kabla RS-232 - wikszo maszyn ma takie cze. Jest to jedna z taszych i prostszych metod, pod warunkiem, e komputer nie stoi dalej ni ok 15 m od maszyny. Ale zawsze mona kupi laptopa. Przez zakadow sie komputerow - na takie rozwizanie sta tylko najwiksze zakady. Nowsze maszyny s do tego w peni dostosowane. Widziaem takie, ktre pracuj pod kontrol przemysowej wersji Windowsa NT i wszystkie karty maj w sobie. Wtedy nawet serwis zanim przyjedzie, moe diagnozowa obrabiark na odlego przez zwyke cze telefoniczne! Kto raz musia zapaci za dzie pracy profesjonalnego serwisu producenta (od 1000 z wzwy) z pewnoci doceni to rozwizanie. Symulacja obrbki. Po wprowadzeniu programu do maszyny warto przeprowadzi symulacj obrbki. Cz maszyn ma moliwo graficznej symulacji obrbki. Warto take puci obrbk bez przedmiotu, na pojedynczych ruchach (SINGLE) i bez obrotw (DRY RUN). Moemy wtedy wykry kolizje z uchwytem, stoem

8 frezarskim itp., czyli rzeczy, ktre nie wyjd nam nawet na najlepszym symulatorze obrbki. Oczywicie rka cay czas na wyczniku bezpieczestwa! Uruchomienie obrbki. Zwykle odbywa si to tak: Tryb Edycji - wywoanie numeru programu Tryb Automatyczny - klawisz CYCLE START. Korekty po dokonaniu pomiarw. Wiadomo, e pierwsza sztuka nigdy nie wyjdzie z takimi wymiarami jak trzeba. Po wykonaniu przedmiotu i precyzyjnym pomierzeniu go naley si zastanowi czy korekty naley dokona w programie (parametry obrbki, sposoby najedania narzdzia itp.) czy w ustawieniu maszyny (by moe np. narzdzia nie s poprawnie spozycjonowanie albo popeniamy bd w mocowaniu przedmiotu i przenoszeniu zera ukadu wsprzdnych). Zestaw instrukcji. Do kadej maszyny sterowanej numerycznie doczane s cztery zasadnicze instrukcje: instrukcja obsugi maszyny - wydana przez producenta maszyny instrukcja obsugi sterownika - wydana przez producenta sterowania instrukcja programowania - wydana przez producenta sterowania DTR (dokumentacja techniczno - ruchowa), gwarancje i inne dane - wydane przez producenta maszyny. Czasem w jednej ksice mamy kilka z wymienionych powyej czci. Poniewa kady model obrabiarki ma swoj specyfik obsugi, ksiki te nie powinny zgin. Warto take zrobi z nich podrcznik do codziennego korzystania dla operatora obrabiarki. W porzdnych firmach dostaniemy take dyskietki z MSD. S to specyficzne dane dotyczce tej wanie obrabiarki. Potrzebne s one na wypadek powanej kolizji - kiedy to przestawiaj si wszystkie ukady pomiarowe lub zaniku pamici staej obrabiarki (np. kiedy maszyna przez rok stoi nie podczona do prdu). MSD s to dane midzy innymi o pooeniu punktu referencyjnego, ktre jest rne dla kadego egzemplarza maszyny z tej samej serii. Dane takie s do odtworzenia wycznie w firmie gdzie zbudowano obrabiark, a bywa tak, e i u producenta zgin (bywao tak w Polskich firmach). Wtedy mamy powany problem. Dlatego wane jest, eby takie dane skopiowa w kilku egzemplarzach i umieci w bezpiecznych miejscach.

Podstawowe funkcje programowania

Norma ISO ustalia znaczenie podstawowych funkcji programowania NC. Dziki temu przy nowych maszynach musimy opanowa nowy dialekt, a nie cakiem nowy jzyk programowania. Powtarzaj si wszystkie podstawowe funkcje ruchu i cz funkcji maszynowych. Drastycznie rne s natomiast wszystkie cykle programowania. Dla dociekliwych: istnieje Polska Norma dotyczca kodowania funkcji przygotowawczych G i pomocniczych M dla obrabiarek sterowanych numerycznie: PN-73/M-55256. Jeli komu wydaje si, e obrabiarki numeryczne to nowy temat niech spojrzy na rok wydania normy. Dodatkowo, mona rzuci okiem na: PN-83/M-555264 - Frezarki sterowane numerycznie. PN-84/M-555263 - Tokarki sterowane numerycznie. PN-93/M-555251 - Obrabiarki sterowane numerycznie - osie wsprzdnych, kierunki ruchw, oznaczenia i nazewnictwo. Spis funkcji powtarzajcych si we wszystkich systemach: Funkcja Znaczenie Oznaczenia podstawowe O Numer programu N Numer bloku Przesunicia punktu zerowego G53 Odwoanie przesuni punktu zerowego G54-G59 Przesunicia punktu zerowego Parametry skrawania G94 Ustalenie posuwu F w mm/min

Przykadowa skadnia o0024 N0050 G53 np. G54 G94 F100

9 G95 G96 G97 G92 F S T G00 G01 G02 Ustalenie posuwu F w mm/obrt Ustalenie S jako staej szybkoci skrawania Ustalenie S jako staych obrotw Ograniczenie obrotw Ustalenie wartoci posuwu w zadanych wczeniej jednostkach G95 F100 G96 S150 G96 S2000 G92 S2500 F100 lub F0.1
(zalenie od systemu zadawane w milimetrach lub w mikrometrach)

G03 G04 G33 G40 G41 G42 G70 G71 G90 G91 M00 M01 M03 M04 M05 M08 M09 M17 lub M99 M19 M20 M21 M25 M26 M30

Ustalenie obrotw, szybkoci skrawania lub obrotw granicznych. S1250 Wywoanie narzdzia T0101 lub T1 D1 Funkcje ruchu Ruch szybki po prostej do punktu o wsprzdnych X .... Y........ G00 X15. Y25. Z-10. Z ....... Ruch roboczy po prostej do punktu o wsprzdnych X .... Y........ G01 X15. Y25. Z-10. F80 Z ....... z posuwem F...... Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara do punktu o wsprzdnych X... Z...., rodek okrgu jest G02 X20. Z50. I-15. K25. oddalony od pocztku ruchu o I... K... mm. Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara do punktu o wsprzdnych X... Z...., rodek okrgu jest G03 X20. Z50. I-15. K25. oddalony od pocztku ruchu o I... K... mm. Postj narzdzia przez okrelony czas w jednym miejscu. rnie Nacinanie gwintu na tokarce w jednym przejciu rnie Odwoanie korekcji promienia narzdzia G40 Wywoanie korekcji lewostronnej (narzdzie na lewo od konturu G41 patrzc za oddalajcym si od nas narzdziem) Wywoanie korekcji prawostronnej (narzdzie na prawo od konturu G42 patrzc za oddalajcym si od nas narzdziem) Ustalanie jednostek Ustalenie jednostek pomiarowych na cale G70 Ustalenie jednostek pomiarowych na mm G71 Przesunicia programowane absolutnie G90 Przesunicia programowane przyrostowo G91 Funkcje maszynowe Stop bezwarunkowy M00 Stop warunkowy (dziaa, gdy wcinity jest odpowiedni klawisz na M01 sterowniku maszyny) Kierunek obrotw wrzeciona w prawo M03 Kierunek obrotw wrzeciona w lewo M04 Stop obrotw M05 Wczenie chodziwa M08 Wyczenie chodziwa M09 Koniec podprogramu Precyzyjne zatrzymanie wrzeciona Odsunicie ka konika Przysunicie ka konika Otwarcie automatycznego uchwytu Zamknicie automatycznego uchwytu Koniec programu, wyczenie posuww i obrotw, powrt na pocztek. M17 nie uywaem M20 M21 M25 M26 M30

Korekcja - funkcje G40, G41, G42

Co to jest korekcja? Do czego wykorzystywane s funkcje G40, G41, G42 Zastosowanie korekcji jest zasadniczo rne przy toczeniu i przy frezowaniu. W toczeniu gwarantuje nam ona wykonanie dokadnie takiego konturu, jaki zaprogramowa technolog, pozwala zniwelowa bdy ksztatu wynike z zaokrglenia kocwki pytki noa tokarskiego. Przy frezowaniu korekcja suy wygodzie programisty i operatora.

10

Zastosowanie korekcji przy toczeniu.

Okazuje si, e toczone kontury nie do koca odpowiadaj tym zaprogramowanym. Skd wynikaj bdy ksztatu? Wymienne pytki w noach tokarskich maj precyzyjnie okrelony promie zaokrglenia wierzchoka. Kiedy zamawiamy pytki moemy wybra kilka standardowych wielkoci. Typowe to 0,2 0,4 i 0,8 mm. Obok n wykaczak lewy z katalogu firmy Perschmann. Jeli by wic przyjrze si wierzchokowi narzdzia przez lup zobaczylibymy nie ostry szpic, lecz zaokrglenie. Obok - powikszona wymienna pytka do noa wykaczaka zrobiona z wglikw spiekanych z katalogu firmy Perschmann. Wyranie widoczny promie na wierzchoku.

Operator mocujc narzdzie, wprowadza jego wymiary wzdu osi X i Z do pamici maszyny. Punkt, ktrego pooenie jest mierzone tak naprawd wisi w powietrzu. <-- W powikszeniu wierzchoek noa tokarskiego zakoczony jest promieniem.

Kopoty zaczynaj si podczas toczenia stokw i ukw. Skrawanie ma miejsce w zupenie innym miejscu ni chcia tego programista. Kontur wychodzcy spod noa ma zupenie inny ksztat i wymiar ni tego oczekiwalimy.

11

Podczas toczenia wzdunego nie powoduje to adnego kopotu, chocia toczenie odbywa si nie punktem, ktrego pooenie jest programowane a punktem, ktrym n styka si z materiaem.

Podobnie rzecz ma si podczas toczenia poprzecznego. Nie ma bdw ksztatu, chocia o zaokrglonym ksztacie noa naley pamita przy planowaniu czoa i dojecha nie do rednicy X=0 mm a troch poniej osi, aby na czole nie pozosta brzydki "dziubek" wyniky z ksztatu pytki. Wszdzie tam, gdzie pojawiaj si stoki i uki materia ma bdny wymiar. Aby temu zaradzi musimy zastosowa korekcj promienia narzdzia. Przerbmy to na przykadzie.

Program na wykonanie obrbki wykaczajcej waka przedstawionego obok wygldaby nastpujco:

N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170

G00 X10. Z2. G01 X10. Z0. F0.1 G01. Z-11. G02 X20. Z-16. I5. K0 G03 X30. Z-21. I0. K-5 G01 Z-29. G01 X50. Z-41. G01 X52. Z-42.

dojazd ruchem szybkim w okolice materiau dojazd ruchem roboczym na styk z materiaem, posuw 0.1 mm/obr toczenie walca toczenie uku toczenie uku toczenie walca toczenie stoka odjazd od materiau

12 Aby kontury wyszy prawidowe naley w linii dojazdu do materiau wczy odpowiedni korekcj, a w linii wyjazdu z materiau j wyczy. Maszyna sama tak przeliczy ciek przejcia narzdzia, aby wykonany kontur odpowiada zaprogramowanemu. Promie wierzchoka narzdzia maszyna zna z rejestru danych narzdzi - TO.

Ten sam program na wykonanie obrbki wykaczajcej waka z zastosowaniem korekcji wygldaby nastpujco:

N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170

G00 X10. Z2. G01 X10. Z0. F0.1 G42 - wczenie korekcji przy najedzie na materia G01. Z-11. G02 X20. Z-16. I5. K0 G03 X30. Z-21. I0. K-5 G01 Z-29. G01 X50. Z-41. G01 X52. Z-42. G40 - wyczenie korekcji przy wyjedzie z materiau

Jak wida caa obrbka wykaczajca rni si tylko dodaniem dwch funkcji - wczenia i odwoania korekcji. Poniewa jednak, w zalenoci od kierunku obrbki maszyna musi raz przesuwa narzdzie w lewo a raz w prawo aby wykona przedmiot prawidowo, to w zalenoci od kierunku ruchu narzdzia po

13 materiale musimy zastosowa odpowiedni korekcj - prawo lub lewostronn. Prawidowe zastosowanie korekcji w zalenoci od kierunku ruchu narzdzia pokazuj ponisze rysunki.

Zasady stosowania korekcji. Poniewa korekcja zmusza maszyn do szeregu bardzo dokadnych oblicze, obowizuj pewne zasady jej stosowania. Jeli nie bdziemy si ich trzyma, komputer moe po prostu zgupie, bo dostanie polecenia matematycznie sprzeczne.

1. Korekcj wczamy jedynie dla obrbki wykaczajcej. Nie ma ona zastosowania przy obrbce zgrubnej ani w cyklach tokarskich. 2. Pomidzy wczeniem korekcji G41/G42 a jej odwoaniem G40 maj prawo pojawi si wycznie funkcje G00, G01, G02 lub G03. Zastosowanie jakichkolwiek innych funkcji moe powodowa nieprzewidziane zachowanie si maszyny - niekontrolowane ruchy. 3. Korekcj wczamy przy najedzie na pierwszy punkt konturu, a wyczamy w linii wyjazdu z konturu. 4. Korekcj wczamy dla kadego narzdzia osobno. Odwoujemy najpniej przed wymian narzdzia. 5. Funkcje wczania i odwoanie korekcji w zalenoci od systemu piszemy w osobnych liniach lub na kocu linii ruchu. 6. Pomidzy wczeniem a odwoaniem korekcji musi nastpowa co najmniej jedna linia ruchu.

Zastosowanie korekcji przy frezowaniu.

Korekcj do frezowania stosuje si gwnie dla wygody programisty. Chodzi o to, e gdy programujemy frezowanie konturu, w programie musimy uwzgldnia promie freza. Prowadzimy bowiem punkt znajdujcy si w osi freza na jego czole. Gdybymy chcieli napisa program na wykonanie konturu przedstawionego poniej, skadajcego si z dwch prostych i jednego uku.... ....frezem o rednicy 16 mm, wic o promieniu 8 mm na gboko powiedzmy 3 mm wedug wymiarw podanych na rysunku poniej.... ...musielibymy zaprogramowa 6 ruchw freza za kadym razem dodajc lub odejmujc promie freza.

14 Zakadajc, e punkt zerowy przedmiotu znajduje si w lewym grnym tylnim rogu pytki - tak jak na rysunku powyej - program na ruchy przedstawione czerwonymi strzakami wygldaby tak: N100 G00 X-10. Y3. Z-3 - ruch nr 1 - dojazd freza N110 G01 X53. - ruch nr 2 - frezowanie krawdzi prostej N120 G01 Y-5. - ruch nr 3 - przestawienie freza do pocztku uku N130 G02 X5. Y-53. I-48. K0. - ruch nr 4 - frezowanie uku N140 G01 X-3. - ruch nr 5 - przestawienie freza do pocztku ostatniej prostej N150 G01 Y10. - ruch nr 6 - frezowanie krawdzi prostej. Jak wida aden z punktw, w ktrych zatrzyma si rodek freza nie jest oczywisty. W kadym z pooe musielimy uwzgldni promie freza. W tak prostym przykadzie jak powyej nie jest to a taki problem, ale co robi, kiedy mamy do wyfrezowania kontur, w ktrym stykaj si dwie proste pod dziwnymi ktami, albo kiedy uk przechodzi w uk? Rozwizywanie ukadu rwna drugiego stopnia? A co bdzie, kiedy frez si stpi i zamiast promienia 8 mm mamy 7.95 ? Albo na magazynie zostay same frezy o rednicy 14 mm? Program trzeba by pisa od nowa. Tak naprawd przecie interesuje nas kontur, jaki ma by wykonany a nie kolejne pooenia rodka freza. I tu pomaga nam korekcja. Zastosowanie korekcji przy frezowaniu pozwala powiedzie maszynie, jaki ma wykona kontur. Maszyna sama bdzie si martwi, po jakiej ciece poprowadzi frez aby wyszo dokadnie to, czego chcielimy. Powyszy program z zastosowaniem korekcji bdzie wic wyglda zupenie inaczej. Na rysunku poniej niebieskim kolorem oznaczono ciek po ktrej maszyna poprowadzi rodek freza a czerwonym kolorem oznaczono to, co musi zaprogramowa programista. Piszc program z korekcj nie musimy uwzgldnia promienia narzdzia. Programujemy tak, jakby frez by tylko cienk szpilk o promieniu rwnym zero.

Ten sam program napisany z zastosowaniem korekcji wygldaby tak: N100 G00 X-10. Y3. Z-3 - ruch nr 1 - dojazd freza N110 G01 X5. Y-5. G41 - ruch nr 2 - wjazd w pierwszy punkt konturu i wczenie korekcji. Od tego momentu zapominany o promieniu freza N120 G01 X45. - ruch nr 3 - frezowanie prostej N130 G02 X5. Y-45. I-40. K0. - ruch nr 4 - frezowanie uku N140 G01 Y-5. - ruch nr 5 - frezowanie prostej N150 G01 Y10. X-3 G40 - ruch nr 6 - odjazd od materiau z wyczeniem korekcji. Od tego momentu prowadzimy rodek freza czyli przypominamy sobie o uwzgldnianiu promienia freza. Jak wida obrbka z zastosowaniem korekcji zdecydowanie rni si od tej bez korekcji, chocia wykonuje tym samym narzdziem dokadnie ten sam kontur. Program jest duo prostszy do napisania, a o wszystkie dziwne ruchy porednie martwi si maszyna. Dodatkowo, jeli frez zmieni wymiar na skutek zuycia, lub w ogle wymienimy narzdzie na inne, to wystarczy wprowadzi nowy promie freza w rejestrze narzdziowym maszyny i kontur wykonywany przez program bdzie mia dokadnie ten sam wymiar! Nawet jeli zamiast freza 16 mm wemiemy frez o rednicy 1 mm! Poniewa w zalenoci od kierunku obrbki maszyna musi raz przesuwa narzdzie w lewo a raz w prawo aby wykona przedmiot prawidowo, to w zalenoci od kierunku ruchu narzdzia po materiale musimy zastosowa odpowiedni korekcj - prawo lub lewostronn. Prawidowe zastosowanie korekcji w zalenoci od kierunku ruchu narzdzia pokazuj ponisze rysunki.

15

Zasady stosowania korekcji. Poniewa korekcja zmusza maszyn do szeregu bardzo dokadnych oblicze, obowizuj pewne zasady jej stosowania. Jeli nie bdziemy si ich trzyma, komputer moe po prostu zgupie, bo dostanie polecenia matematycznie sprzeczne. 1. Korekcj wczamy jedynie dla obrbki konturw. Nie ma ona zastosowania przy obrbce cyklami kieszeni prostoktnych, koowych, rowkw ani wierce. 2. Pomidzy wczeniem korekcji G41/G42 a jej odwoaniem G40 maj prawo pojawi si wycznie funkcje G00, G01, G02 lub G03. Zastosowanie jakichkolwiek innych funkcji moe powodowa nieprzewidziane zachowanie si maszyny - niekontrolowane ruchy. 3. Korekcj wczamy przy najedzie na pierwszy punkt konturu, a wyczamy w linii wyjazdu z konturu. 4. Korekcj wczamy dla kadego narzdzia osobno. Odwoujemy najpniej przed wymian narzdzia. 5. Funkcje wczania i odwoanie korekcji w zalenoci od systemu piszemy w osobnych liniach lub na kocu linii ruchu. 6. Pomidzy wczeniem a odwoaniem korekcji musi nastpowa co najmniej jedna linia ruchu. 7. W wikszoci maszyn korekcja obowizuje tylko w paszczynie X-Y. Cechy szczeglne systemu EMCOtronic (na podstawie EMCOTronic TM-02).
W systemie EMCO bloki musz by numerowane. Komputer proponuje nam numeracj co 10. Posuw podawany jest bez przecinka, w mikrometrach na obrt lub w milimetrach na minut. Wywoania i odwoania korekcji powinny nastpowa na kocu bloku, w ktrym wystpuje ruch. Wczenie korekcji w linii najazdu na kontur, odwoanie korekcji w linii odejcia z konturu. Np.: N0090 G01 X50. Z30. G42 Nagwek programu to znaki: !* Program wyglda na przykad tak !* %0010 N0000 G56 G53 T0000 N0010 G54 G57 N0020 T0101 G95 F100 G96 S150 M04 N0030 G92 S2500 N0040 G00 X32. Z0. N0050 G01 X-0.5 Z0. N0060 G00 X60. Z50. N0070 G56 G53 T0000 N0080 M30 Wywoanie podprogramu: G25 L12303 - wywoaj podprogram 123 i powtrz go 03 razy. Numery podprogramw mog by z zakresu od o0080 do o0255. Wsprzdne przyrostowe oznaczane s literami U, V, W a nie wywoywane funkcjami G90/G91, co jest o tyle wygodne, e mona miesza wsprzdne przyrostowe z absolutnymi piszc np. G00 X15. U27. Z-31.

16
Istnieje moliwo automatycznego fazowania i zaokrglania krawdzi przy pomocy parametru P0 lub P1 pisanego po funkcji G01. Oto ilustracja.

(dokadne opisy cykli pochodz z instrukcji firmy EMCO)

Cykle w systemie EMCO: Znaczenie

Funkcja

Przykadowa skadnia

G84 G33 G85 G86 G87 G88 G25 G26 G27 M52 M53 G72

Cykle tokarskie Cykl toczenia zgrubnego. Tocz z miejsca w ktrym stoisz na rednic G84 X10. Z-25. X=..... mm, na dugo Z=..... mm, ze stokiem na czole na dugo P0=-5. P2=-7. P0= .... mm, ze stokiem na walcu na wysoko P2=..... mm, zachowujc D3=1000 F100 grubo wira D3= ..... mikrometrw z posuwem F=..... Cykl toczenia gwintu w jednym przejciu noa Cykl toczenia gwintw w wielu przejciach noa. Cykl toczenia podci pod gwint Cykl wiercenia z amaniem wira Cykl wiercenia z amaniem i usuwaniem wira (skadnia jak w G87) Inne funkcje Wywoanie podprogramu. Po literze L podawany jest numer podprogramu z G25 L8001 zakresu od 80 do 255 i dwie cyfry oznaczajce ilo powtrze. G25 L23099 Wywoanie programu wielokta Skok bezwarunkowy (jak GO TO) Wyczenie automatyki drzwi Wczenie automatyki drzwi Cykle frezarskie Definicja koowego szablonu wiercenia

17 G73 G74 G75 G81 G82 G83 G86 G84 G87 G88 G89 G98 G99 G17 G18 G19 G20 G21 G22 M38 M39 M50 M51 M90 M91 M92 M93 Wywoanie koowego szablonu wiercenia Definicja prostoktnego szablonu wiercenia Wywoanie prostoktnego szablonu wiercenia Wiercenie otworw pytkich w jednym przejciu Wiercenie otworw pytkich w jednym przejciu z postojem na dnie Wiercenie otworw gbokich w wielu przejciach z amaniem i wyrzucaniem wira Wiercenie otworw gbokich w wielu przejciach z amaniem wira Gwintowanie gwintownikiem Frezowanie zagbie prostoktnych Frezowanie zagbie koowych Frezowanie rowkw Inne funkcje Wycofanie do paszczyzny rozpoczcia cyklu Wycofanie do paszczyzny ustalonej w cyklu przez parametr P3 Przeczanie pierwszej osi Przeczanie drugiej osi Przeczanie trzeciej osi Przeczanie czwartej osi Przeczanie pitej osi Przeczanie szstej osi Wczenie precyzyjnego zatrzymania Wyczenie precyzyjnego zatrzymania Odwoanie logicznego kierunku gowicy (gowica narzdziowa obraca si tylko w jednym kierunku) Wywoanie logicznego kierunku gowicy (gowica narzdziowa obraca si w tu kierunku gdzie bliej do narzdzia) Odwoanie symetrii osiowej Symetria wzgldem osi X Symetria wzgldem osi Y Symetria wzgldem osi X i Y na raz. G84 - Toczenie zgrubne ze stokiem na walcu i stokiem na czole

18

G33 - Cykl toczenia gwintu w jednym przejciu noa

19 G85 - Cykl toczenia gwintw w wielu przejciach noa.

20 G86 - Cykl toczenia podci pod gwint

21 G87 - Cykl wiercenia z amaniem wira

22

G72 - Definicja koowego szablonu wiercenia

23

G74 - Definicja prostoktnego szablonu wiercenia

24 G81 - Wiercenie otworw pytkich w jednym przejciu

25 G82 - Wiercenie otworw pytkich w jednym przejciu z postojem na dnie

26 G83 - Wiercenie otworw gbokich w wielu przejciach z amaniem i wyrzucaniem wira

27 G86 - Wiercenie otworw gbokich w wielu przejciach z amaniem wira

28 G84 - Gwintowanie gwintownikiem

29 G87 - Frezowanie zagbie prostoktnych

30 G87 - Frezowanie zagbie koowych

31 G89 - Frezowanie rowkw

System Sinumerik
Opisano na bazie Sinumerik 810/820 T i M
W systemie Sinumerik nie ma obowizku numerowania linii. Wszystkie parametry cykli podawane s przed wywoaniem cyklu przy uyciu zmiennych R. Podprogramy i cykle oznaczane s literami L. Cykl obrbki zgrubnej wymaga opisania konturu w osobnym podprogramie. Maszyny z systemem Sinumerik maj w sterowniku wspania pomoc do programowania tzw. GUIDING - gdzie wszystkie cykle opisane s graficznie, nie trzeba mie wic pod rk podrcznika programowania, aby poprawnie opisa parametry cykli. Maszyny posiadaj moliwo symulacji obrbki na ekranie. Jest to jednak do uboga symulacja, pokazujca tylko jednym punktem drog przejcia wierzchoka narzdzia. atwo si wic wpakowa w materia zwaszcza takimi narzdziami jak przecinak. Wywoanie narzdzi odbywa si przez podanie funkcji T1 D1 (narz 1 pami 1). Ostatnio zauwayem, e w niektrych maszynach naley jeszcze poda cykl zmiany narzdzia: T1 D1 L96. Parametry pracy narzdzi podajemy w nastpnej linii. Przy wpisywaniu danych do rejestru narzdzi przecinak jest jedynym, ktre musi obowizkowo zajmowa dwa kolejne rejestry pamici D w TO. Np D8 i D9. W pierwszym z nich wpisujemy pooenie prawego wierzchoka przecinaka, w drugim lewego. Z tej rnicy pooenia maszyna wylicza szeroko przecinaka do cykli toczenia rowkw i podci. Inaczej zamiast cyklu zobaczymy tylko komunikaty bdw. Wywoanie podprogramu: L123 P3 - wywoaj podprogram nr 123 i powtrz go 3 razy. Moliwe jest poczwrne zagniedanie podprogramw. Spis funkcji tokarskich

Grupa Funkcja G00 G01 G02 G03 0 G10 G11 G12 G13 G33 1 3 4 5 G09 G40 G41 G42 G53 G54 G55 G56 G54 G04 G58 G59 G92 G60 7 8 G62 G64 G70 Ruch szybki po prostej Ruch roboczy po prostej

Opis

Przykad skadni

Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym z ruchem wskazwek zegara Ruch szybki po prostej we wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po prostej we wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara we wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym z ruchem wskazwek zegara we wsprzdnych biegunowych Gwintowanie w jednym przejciu Precyzyjne zatrzymanie Odwoanie korekcji Korekcja lewostronna Korekcja prawostronna Odwoanie przesunicia punktu zerowego Wywoanie kolejnych przesuni punktu zerowego z rejestru PSO Przerwa czasowa Zadawanie przesunicia punktu zerowego w treci programu. Czsto tak zadaje si dugo pfabrykatu. Zadawanie przesunicia punktu zerowego w treci programu. Ograniczenie obrotw Tryb dokadnej obrbki (ostre przejcia krawdzi) Odwoanie G60 Odwoanie G60 Wymiary w calach

32 G71 10 G90 G91 G94 11 G95 G96 G97 G48 G147 G247 12 G347 G148 G248 G348 13 G50 G51 L93 L94 L95 L96 L97 L971 L98 L99 1 M00 M01 M02 2 M17 M30 M03 4 M04 M05 M08 M09 M20 5 M21 M25 M26 M71 M72 Wymiary w milimetrach Programowanie absolutne Programowanie przyrostowe Posuw w mm na minut Posuw w mm na obrt Staa szybko skrawania Stae obroty Opuszczanie konturu jak przy najedaniu Najedanie po prostej Najedanie po uku - wiartka koa Najedanie po uku - p koa Opuszczanie po prostej Opuszczanie po uku - wiartka koa Opuszczanie po uku - p koa Odwoanie zmiany skali Wybr skali Cykle tokarskie Toczenie kanakw, przecinanie. Toczenie podci pod gwint. Cykl toczenia zgrubnego z zataczaniem lub bez. Cykl gwintowania Cykl gwintowania wzdunego zoptymalizowany czasowo Cykl gbokiego wiercenia z amaniem lub usuwaniem wira. acuchy gwintw Funkcje maszynowe Stop bezwarunkowy Stop warunkowy Koniec programu gwnego Koniec podprogramu Koniec programu gwnego i powrt na pocztek Obroty prawe Obroty lewe Obroty stop Chodziwo wczone Chodziwo wyczone Kie konika z powrotem Kie konika do przodu Uchwyt otworzy Uchwyt zamkn Wczy wydmuchiwanie wirw z uchwytu Wyczy wydmuchiwanie wirw z uchwytu

33 Spis funkcji frezarskich Grupa Funkcja Opis G00 G01 G02 G03 0 G10 G11 G12 G13 G33 1 2 G09 G17 G18 G19 G40 3 4 5 G41 G42 G53 Ruch szybki po prostej Ruch roboczy po prostej Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym z ruchem wskazwek zegara Ruch szybki po prostej we wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po prostej we wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara we wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym z ruchem wskazwek zegara we wsprzdnych biegunowych Gwintowanie w jednym przejciu Precyzyjne zatrzymanie Wybr paszczyzny X-Y Wybr paszczyzny X-Z Wybr paszczyzny Y-Z Odwoanie korekcji Korekcja lewostronna Korekcja prawostronna Odwoanie przesunicia punktu zerowego Przykad skadni

G54, G55 Wywoanie kolejnych przesuni punktu zerowego z rejestru PSO G56, G54 G04 Przerwa czasowa Zadawanie przesunicia punktu zerowego w treci programu. Czsto tak zadaje si dugo pfabrykatu. Zadawanie przesunicia punktu zerowego w treci programu. Tryb dokadnej obrbki (ostre przejcia krawdzi) Odwoanie G60 Odwoanie G60 Wymiary w calach Wymiary w milimetrach Programowanie absolutne Programowanie przyrostowe Posuw w mm na minut Posuw w mm na obrt Staa szybko skrawania Stae obroty Opuszczanie konturu jak przy najedaniu Najedanie po prostej Najedanie po uku - wiartka koa Najedanie po uku - p koa Opuszczanie po prostej Opuszczanie po uku - wiartka koa Opuszczanie po uku - p koa Odwoanie zmiany skali Wybr skali

G58 G59 G60

G62 G64 G70 G71 G90 G91 G94 G95 G96 G97 G48 G147 G247

8 10

11

12

G347 G148 G248 G348 G50 G51

13

34 L81 L82 L83 L84 L85 L86 L87 L88 L89 L96 L900 L901 L902 L903 L904 L905 L906 L930 L999 1 M00 M01 M02 2 M17 M30 M03 4 M04 M05 M08 M09 M06 M25 M26 M71 5 M72 M53 M54 M55 M56 M57 M58 Cykle frezarskie Wiercenie otworw pytkich w jednym wejciu. Wiercenie otworw pytkich w jednym wejciu z postojem na dnie. Wiercenie otworw gbokich z amaniem lub z usuwaniem wira. Gwintowanie gwintownikiem Jak L82 ale dla rozwiertaka Rozwiercanie noem tokarskim lub gowic z wycofaniem z otworu bez dotykania cianek (dla maszyn z moliwoci precyzyjnego zatrzymania wrzeciona) Zast. jak wyej. Na dnie otworu zatrzymywane s obroty i cay program, jak przy instrukcji M00 Jak wyej, ale z programowanym czasem postoju na dnie otworu. Wiercenie z postojem na dnie otworu i wycofaniem ruchem roboczym. Zmiana narzdzia Koowy szablon wiercenia Rozstawienie rowkw o zadanej szerokoci promienicie Rozstawienie rowkw o szerokoci freza promienicie Frezowanie zagbie prostoktnych Frezowanie rowkw ukowych na obwodzie koa Powtrzenie wiercenia L81 - L89 z zadanymi parametrami Prostoktny szablon wiercenia (waciwie linia otworw pod zadanym ktem) Frezowanie zagbienia koowego Zerowanie rejestru parametrw R Funkcje maszynowe Stop bezwarunkowy Stop warunkowy Koniec programu gwnego Koniec podprogramu Koniec programu gwnego i powrt na pocztek Obroty prawe Obroty lewe Obroty stop Chodziwo wczone Chodziwo wyczone Zmiana narzdzia Uchwyt otworzy Uchwyt zamkn Wczy wydmuchiwanie wirw z uchwytu Wyczy wydmuchiwanie wirw z uchwytu Odwoanie M54 Lustro wzgldem osi X Odwoanie M56 Lustro wzgldem osi Y Odwoanie M58 Lustro wzgldem osi Z L96

System Fanuc
Na podstawie FANUC O-TC oraz FANUC16i-MA W systemie Fanuc numerowanie blokw nie jest obowizkowe.

35 Czsto na wydruku programu linie wychodz poczone. Chyba nie stosuj separatora midzy sowami. Program moe wyglda np. tak G1X25Z37 Jednak na maszynie wszystko wyglda dobrze. Mona umieszcza komentarze w nawiasach zwykych ( ). Jednak wiele maszyn nie ma penej klawiatury alfanumerycznej i komentarz mona wpisywa dopiero po przesaniu programu na komputer PC. Potem mona go przesa znw na maszyn i sprawa zaatwiona. Spis funkcji i cykli systemu FANUC. Funkcje tokarskie. Na podstawie FANUC O-TC Funkcja w systemie kodowania:
(kodowanie B i C to opcje ustawiane parametrem nr 36: GSPC)

Znaczenie

Skadnia

A G00 G01 G02 G03 G04 G10 G17 G18 G19 G20 G21 G22 G23 G25 G26 G27 G28 G30 G31 G32 G34 G36 G37 G40 G41 G42 G50 G65 G66 G67 G68 G69 G70 G71 G72 G73 G74 G75 G76 G80

B C G00 G00 Ruch szybki po prostej G01 G01 Ruch roboczy po prostej Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym do ruchu wskazwek G02 G02 zegara (CW) Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym do ruchu G03 G03 wskazwek zegara (CCW) G04 G04 Przerwa czasowa G10 G10 Ustawianie danych G17 G17 Wybr paszczyzny X-Y G18 G18 Wybr paszczyzny Z-X G19 G19 Wybr paszczyzny Y-Z G20 G70 Wymiary w calach G21 G71 Wymiary w milimetrach G22 G22 Limit ruchu wczony G23 G23 Limit ruchu wyczony G25 G25 Wykrywanie waha prdkoci wrzeciona wczone G26 G26 Wykrywanie waha prdkoci wrzeciona wyczone G27 G27 Sprawdzenie powrotu do punktu referencyjnego G28 G28 Automatyczny powrt do punktu referencyjnego Automatyczny powrt do drugiego, trzeciego i czwartego punktu G30 G30 referencyjnego G31 G31 Pominicie przecinania G33 G33 Nacinanie gwintu w jednym przejciu G34 G34 Nacinanie gwintu o zmiennym skoku G36 G36 Automatyczna korekcja narzdzia w X G37 G37 Automatyczna korekcja narzdzia w Z G40 G40 Odwoanie korekcji promienia narzdzia G41 G41 Korekcja lewostronna G42 G42 Korekcja prawostronna G92 G92 Ustawienie wsprzdnych, ograniczenie obrotw G65 G65 Wywoanie makra G66 G66 Wywoanie makra modalnego (?) G67 G67 Odwoanie makra modalnego (?) G68 G68 Lustro dla obu gowic narzdziowych G69 G69 Wycz lustro dla obu gowic narzdziowych G70 G72 Cykl wykaczajcy G71 G73 Cykl obrbki zgrubnej wzdunej G72 G74 Cykl obrbki zgrubnej poprzecznej G73 G75 Powtarzanie szablonu G74 G76 Wiercenie z amaniem wira w osi Z G75 G77 Nacinanie kanakw i przecinanie G76 G78 Nacinanie gwintu w wielu przejciach noa G80 G80 Odwoanie cyklu wiercenia w wielu przejciach

36 G83 G84 G86 G87 G88 G89 G90 G92 G94 G96 G97 G98 G99 G83 G84 G86 G87 G88 G89 G77 G78 G79 G96 G97 G94 G95 G90 G91 G98 G99 G83 G84 G86 G87 G88 G89 G20 G21 G24 G96 G97 G94 G95 G90 G91 G98 G99 Cykl wiercenia czoowego Cykl wiercenia czoowego w wielu przejciach Cykl wiercenia czoowego Cykl wiercenia bocznego Cykl wiercenia bocznego w wielu przejciach Cykl wiercenia bocznego Cykl obcinania Cykl nacinania gwintw Obrbka poprzeczna i powrt na pocztek Staa szybko skrawania Stae obroty Posuw na minut Posuw na obrt Programowanie absolutne Programowanie przyrostowe Powrt to paszczyzny pocztkowej Powrt do paszczyzny wycofania R

Cykle tokarskie z dalszej czci instrukcji Cykl Opis Toczenie gwintu w jednym przejciu. X, Z - punkt kocowy G32,G34 gwintu. F - skok. Obrbka zgrubna - jedno przejcie po prostokcie i powrt na G90 pocztek Toczenie gwintu w jednym przejciu i powrt do punktu G92 pocztkowego. X, Z - punkt kocowy gwintu. F - skok. Wykaczanie czoa do osi i powrt do punktu pocztkowego (jak G94 G90)

Skadnia G32 X... Z.... F.... G90 U... W... R... F... G92 X... Z... F... G94 X... Z... R... F... G71 U... R... G71 P10 Q20 U... W... F... S... T... N10 (zadawanie konturu - pocztek - P) N11 N20 (zadawanie konturu - koniec - Q) jak wyej

G71

Toczenie zgrubne wzdune konturu w wielu przejciach

Toczenie zgrubne poprzeczne konturu w wielu przejciach Toczenie zgrubne konturu w wielu przejciach ciek rwnoleg G73 jak wyej do konturu. Wykaczanie po G71, G72, G73 po ciece zadanej w blokach od G70 G70 P... Q... P do Q G74 R.... G74 Wiercenie wzdu osi waka z amaniem wira G74 X... Z... P... Q... R... F... G75 Wiercenie poprzeczne do osi waka z amaniem wira jak wyej G76 P... Q... R... G76 Nacinanie gwintu w wielu przejciach G76 X... Z... R... P... Q... F... Wiercenia w wielu przejciach z rnego rodzaju wycofaniami G80-G89 patrz opis funkcji frezarskich G68,G69 Su do sterowania dwoma gowicami narzdziowymi Funkcje frezarskie. FANUC16i-MA Funkcja Opis G00 Ruch szybki po prostej G01 Ruch roboczy po prostej G02 Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym do ruchu wskazwek zegara

G72

Skadnia

37 (CW) Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara (CCW) Przerwa czasowa Zapewnienie dokadnoci obrbki - dokadny stop na naroach Ustawianie danych Wybr paszczyzny X-Y Wybr paszczyzny Z-X Wybr paszczyzny Y-Z Odjazd z punktu referencyjnego Najazd na punkt referencyjny Przejazd do punku od punktu referencyjnego przez trzeci zaprogramowany punkt Odwoanie korekcji promienia narzdzia Korekcja lewostronna Korekcja prawostronna Kompensacja dugoci narzdzia w kierunku dodatnim Kompensacja dugoci narzdzia w kierunku ujemnym Odwoanie G43 i G44 Przesunicie zera ukadu wsprzdnych przyrostowe, zadawane w programie. Odwoanie przesuni zera ukadu wsprzdnych Wywoanie przesunicia zera ukadu wsprzdnych pami nr 1 rejestru PSO Wywoanie przesunicia zera ukadu wsprzdnych pami nr 2 rejestru PSO Wywoanie przesunicia zera ukadu wsprzdnych pami nr 3 rejestru PSO Wywoanie przesunicia zera ukadu wsprzdnych pami nr 4 rejestru PSO Wywoanie przesunicia zera ukadu wsprzdnych pami nr 5 rejestru PSO Wywoanie przesunicia zera ukadu wsprzdnych pami nr 6 rejestru PSO Wczenie dokadnego zatrzymania control mode Wywoanie makra Wywoanie makra Odwoanie makra Przesunicie o X Y i obrt ukadu wsprzdnych o kt R G68 X... Y... R... Wiercenie z amaniem wira Gwintowanie gwintownikiem lewostronne (gwint lewy) Wykaczanie otworw noem z odjazdem bez dotykania cianek Wiercenie w jednym przejciu Wiercenie w jednym przejciu z postojem na dnie Wiercenie z wyrzucaniem wira Gwintowanie gwintownikiem prawostronne (gwint prawy) Wiercenie w jednym przejciu z wycofaniem ruchem roboczym Wiercenie w jednym przejciu z wycofaniem z zatrzymanym wrzecionem Wykaczanie otworw noem w kierunku od dou do gry z dojazdem i odjazdem bez dotykania cianek otworu Wiercenie w jednym przejciu. Po dojechaniu do dna otworu program si zatrzymuje i moliwa jest praca rczna operatora (np. bardzo powolne wycofanie) Wiercenie w jednym przejciu z programowalnym postojem na dnie i wycofaniem ruchem roboczym Programowanie absolutne

G03 G04 G09 G10 G17 G18 G19 G27 G28 G29 G40 G41 G42 G43 G44 G49 G52 G53 G54 G55 G56 G57 G58 G59 G61 G64 G65 G66 G67 G68 G73 G74 G76 G81 G82 G83 G84 G85 G86 G87 G88 G89 G90

38 G91 Programowanie przyrostowe Do szablonw wiercenia proponuj uycie podprogramw. Funkcje maszynowe Stop bezwarunkowy Stop warunkowy Koniec programu Obroty prawe Obroty lewe Obroty stop Zmiana narzdzia - wywouje podprogram zmiany narzdzia Chodziwo wczone Chodziwo wyczone Programowalne zatrzymanie wrzeciona Programowalne zatrzymanie wrzeciona pod zadanym ktem Synchronizacja obrotw i posuwu do gwintowania Koniec programu i powrt na pocztek. Posuw, obroty, chodziwo stop. Globalne przeliczenie przesuni z rejestru PSO (G54-G59) przy przesuniciu przestrzeni roboczej maszyny Kasowanie M84 Ustawienie prdkoci na 100% M98 P100 -wyw. podpr. nr 100 M98 P30100 -wyw. podpr. nr 100 3 razy

M00 M01 M02 M03 M04 M05 M06 M08 M09 M19 M19S M29 M30 M60 M83 M84

M98

Wywoanie podprogramu

M99

Koniec podprogramu

System MTS
Chocia nie ma obrabiarek sterowanych w systemie MTS, to jednak ta Niemiecka firma stworzya swj wasny dialekt programowania. MTS to system CAD/CAM z moliwoci rcznego programowania NC, symulacji obrbki oraz mierzenia wykonanego hipotetycznie przedmiotu. Zmierzy mona nawet teoretyczn chropowato przedmiotu! Si systemu MTS jest ogromna ilo postprocesorw, to znaczy aplikacji tumaczcych programy NC z jednego jzyka na drugi. Twrcy MTS-a twierdz, e dostarcz postprocesor do kadej obrabiarki. Mona wic stanowisko programowania i symulacji obrbki wyposay w system MTS i postprocesor dostosowany do naszej obrabiarki. Dodatkowo system ten wystpuje w ogromnej iloci wersji jzykowych, a jego umiarkowana jak na oprogramowanie CAD/CAM o tej mocy cena sprawia, e jest chyba najpopularniejszym systemem w Polskich szkoach. Jego najnowsze wersje pozwalaj na programowanie i symulacj maszyn wieloosiowych, wyposaonych w napdzane narzdzie, przeciwwrzeciono itp. MTS jest dostpny w cakowicie Polskiej wersji jzykowej. (pene tumaczenie: CAD, CAM, Symulator obrbki, instrukcje, wszystkie menu i polecenia wydawane po Polsku). Moe dlatego dua ilo szk i Centrw Ksztacenia w Polsce wyposaona jest w ten system. Komputer proponuje numerowanie linii co 5. Numerowanie jest obowizkowe. Funkcje i cykle tokarskie w systemie MTS Funkcja G00 G01 G02 G03 G04 G09 G22 G23 G24 Opis Ruch szybki po prostej Ruch roboczy po prostej Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara Przerwa czasowa Dokadno obrbki Wywoanie podprogramu Powtrzenie czci programu od linii P do linii Q Skok bezwarunkowy Przykadowa skadnia

39 Przejazd do punktu wyjciowego obrabiarki Przejazd do punktu zmiany narzdzia Nacinanie gwintu w jednym przejciu Odwoanie korekcji Korekcja lewostronna Korekcja prawostronna Odwoanie przesuni punktu zerowego Przesunicie zera ukadu wsprzdnych Przyrostowe przesunicie zera ukadu wsprzdnych Wymiarowanie absolutne Wymiarowanie przyrostowe Ograniczenie obrotw wrzeciona Staa prdko skrawania Stae obroty Cykle tokarskie G31 Cykl nacinania gwintu G36 Ograniczenie jaowej drogi przejcia w cyklu wielokrotnym G57 Naddatek na obrbk wykaczajc G65 Cykl toczenia zgrubnego wzdunego G66 Cykl toczenia zgrubnego poprzecznego G75 Cykl toczenia zgrubnego wzdunego rwnolegego do osi G76 Cykl toczenia zgrubnego poprzecznego rwnolegego do osi G78 Cykl toczenia podci pod gwint Cykl toczenia rowka i przecinania, z moliwoci nachylenia bocznych cian G79 rowka, fazami i zaokrgleniami na rogach G81 Cykl toczenia zgrubnego wzdunego dowolnego konturu G82 Cykl toczenia zgrubnego poprzecznego dowolnego konturu G83 Cykl wielokrotny G84 Cykl wiercenia otworw gbokich z amaniem i wyrzucaniem wira G85 Cykl toczenia podci pod gwint G86 Cykl toczenia rowka i przecinania z fazami i zaokrgleniami na rogach rowka G87 Cykl toczenia uku na narou konturu G88 Cykl toczenia fazy na narou konturu Funkcje maszynowe M00 Stop programu M02 Koniec programu M03 Obroty prawe M04 Obroty lewe M05 Obroty stop M07 Wcz chodziwo M08 Wcz chodziwo M09 Wycz chodziwo M30 Koniec programu i powrt na pocztek M99 Koniec podprogramu F Posuw S Obroty, prdko skrawania lub ograniczenie obrotw T Wywoanie narzdzia Istnieje moliwo programowania cigw konturowych oraz korzystania z pomocy do programowania cigw konturowych. Funkcje i cykle frezarskie w systemie MTS Przykadowa Funkcja Opis skadnia G00 Ruch szybki po prostej G01 Ruch roboczy po prostej G02 Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara G03 Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara G25 G26 G33 G40 G41 G42 G53 G54 G59 G90 G91 G92 G96 G97

40 G04 G09 G10 G11 G12 G13 G17 G18 G19 G22 G23 G24 G25 G26 G33 G40 G41 G42 G45 G46 G47 G53 G54 G59 G90 G91 G61 G67 G77 G78 G79 G81 G82 G83 G84 G85 G86 G87 G88 G89 M00 M02 M03 M04 M05 M07 M08 M09 M30 M99 Przerwa czasowa G04 X... Dokadno obrbki Ruch szybki po prostej wedug wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po prostej wedug wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po uku w kierunku zgodnym z ruchem wskazwek zegara wedug wsprzdnych biegunowych Ruch roboczy po uku w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara wedug wsprzdnych biegunowych Wybr paszczyzny X-Y Wybr paszczyzny X-Z Wybr paszczyzny Y-Z Wywoanie podprogramu Powtrzenie czci programu od linii P do linii Q Skok bezwarunkowy Przejazd do punktu wyjciowego obrabiarki Przejazd do punktu zmiany narzdzia Nacinanie gwintu w jednym przejciu Odwoanie korekcji Korekcja lewostronna Korekcja prawostronna Dojazd i odjazd rwnolegy do frezowanego konturu Dojazd i odjazd po pokrgu do frezowanego konturu Dojazd i odjazd po wiartce okrgu do frezowanego konturu Odwoanie przesuni punktu zerowego Przesunicie zera ukadu wsprzdnych Przyrostowe przesunicie zera ukadu wsprzdnych Wymiarowanie absolutne Wymiarowanie przyrostowe Cykle frezarskie Koowy szablon wiercenia Frezowanie zagbienia prostoktnego z promieniem rwnym promieniowi freza Wykonanie wielokrotne ostatnio zaprogramowanego cyklu w szablonie koowym Wykonanie wielokrotne ostatnio zaprogramowanego cyklu w na prostej Pojedyncze wykonanie ostatnio zaprogramowanego cyklu w danym punkcie Wiercenie w jednym wejciu Wiercenie z amaniem wira Wiercenie z amaniem i wyrzucaniem wira Gwintowanie gwintownikiem Rozwiercanie otworw Wytaczanie otworw Frezowanie zagbienia prostoktnego z zadanym promieniem Frezowanie zagbienia koowego Frezowanie zagbienia koowego z koow wysp w rodku Funkcje maszynowe Stop programu Koniec programu Obroty prawe Obroty lewe Obroty stop Wcz chodziwo pompa 1 Wcz chodziwo pompa 2 Wycz chodziwo Koniec programu i powrt na pocztek Koniec podprogramu

41 M80 M81 M82 M83 M84 M85 M86 F S T Odwoanie odbi lustrzanych Lustro wzgldem osi X Lustro wzgldem osi Y Lustro wzgldem osi Z Lustro wzgldem osi X i Y Lustro wzgldem osi X i Z Lustro wzgldem osi Y i Z Posuw Obroty, prdko skrawania lub ograniczenie obrotw Wywoanie narzdzia

Literatura dotyczca CAD/CAM i CNC:

1. 2. 3. 4. Bronisaw Stach "Podstawy programowania obrabiarek sterowanych numerycznie", WSiP 1999 "Podstawy obrbki CNC" wyd. REA, 1999 "Podstawy programowania CNC - Toczenie", wyd. REA, 1999 "Podstawy programowania CNC - Frezowanie", wyd. REA, 1999

CNC

Acad

Andrzej Jaskulski: "AutoCAD 2000 wersja polska i angielska - kurs pierwszego stopnia" Andrzej Jaskulski: "AutoCAD 2000PL/2000 - dla uytkownikw poprzednich wersji" Janusz Graf AutoCAD 2000. wiczenia [zespl Knowledge Works] - AutoCAD 14 PL dla zaawansowanych [zesp Knowledge Works] - AutoCAD 14 PL. Podstawy Ralph Grabowski - AutoCAD 14 PL. Ilustrowany poradnik Janusz Graf - Modelowanie przestrzenne - wiczenia z AutoCADa 14PL Janusz Graf AutoCAD 14 PL. wiczenia Anna Kaniewska, Wiesaw Kaniewski - Rysunek techniczny wiczenia z AutoCADa 14PL Janusz Graf AutoCAD 13. wiczenia Radosaw Wojtasik AutoCAD 12. Przykady praktyczne Tajemnice AutoCADa Autor: Michael Todd Peterson Ponadto cay szereg ksiek do AutoCADa v 12, 13, 14, 2000 wyd. Helion: AutoCAD - 1000 sztuczek i chwytw AutoCAD - Biblioteka symboli AutoCAD - Biblioteka symboli architektonicznych AutoCAD - CADMost. Konstrukcje inynierskie w budownictwie. AutoCAD - Profile hutnicze AutoCAD - Rysunek konstrukcji stalowych AutoCAD - Rysunek konstrukcyjno - budowlany AutoCAD 10 AutoCAD 12 dla pocztkujcych - wersja angielska AutoCAD 12 dla pocztkujcych - wersja polska AutoCAD 12 dla Windows AutoCAD 12 i 12 PL AutoCAD 13 AutoCAD 13 dla Windows AutoCAD 13 i 13 PL dla Windows AutoCAD 13 i 13 PL dla Windows - pierwsze kroki AutoCAD 13 PL AutoCAD 13 PL dla Windows

AutoCAD 14 - pierwsze kroki AutoCAD 14 dla Windows AutoCAD 14 dla Windows (twarda oprawa) AutoCAD 14 i 14 PL AutoCAD 14 PL - pierwsze kroki AutoCAD 14 PL dla Windows AutoCAD 14 PL dla Windows (twarda oprawa) AutoCAD 2000 AutoCAD 2000 - biblioteka symboli architektonicznych - wyd. II AutoCAD 2000 - pierwsze kroki AutoCAD 2000 PL AutoCAD 2000 PL - pierwsze kroki AutoCAD LT AutoCAD LT 97 AutoCAD LT 98 AutoCAD LT dla Windows 95 AutoCAD LT2 dla Windows AutoLISP - Praktyczny kurs AutoLISP czyli programowanie AutoCADa AutoLISP dla zaawansowanych Andrzej Jaskulski, Mechanical Desktop 4 PL/4 Projektowanie zespow i czci Andrzej Jaskulski: "Mechanical Desktop 2.0PL/3.0 - podstawy projektowania zespow i czci" Mechanical Desktop 2.0, Autor: Fabian Stasiak

Mechanical Desktop

MegaCad

MegaCAD 5.0 PL Autorzy: Joanna Metelkin, Andrzej Setman, Pawe Siennicki, Pawe Zdrojewski MegaCAD 1.5 Autorzy: Joanna Metelkin, Andrzej Setman, Pawe Zdrojewski Mirosaw Miecielica, Grzegorz Kaszkiel Komputerowe wspomaganie wytwarzania - CAM Microstation 95/J Autor: Dariusz Frenki

Inne