You are on page 1of 108

MITOLOGIA GERMASKA

Artur Szrejter

Przedwit

Copyright by Wydawnictwo Przedwit Wydanie pierwsze, Warszawa 1997 Ilustracje: Jarosaw Musia ISBN 83-85081-93-3 Wydawnictwo Przedwit: AL. Ujazdowskie 16/49 00-478 Warszawa tel. 621-67-64

Jesion Yggdrasill najpierwszy jest z drzew, Skidbladnir ze statkw, Odin z Asw, Sleipnir z koni, Bifrost z mostw, Bragi ze skaldw, Habrok z jastrzbi, a z psw Garm. Grimnismal tum. A. Zauska - Strmberg

SPIS TRECI Wstp .......................................................... 9 Wykaz skrtw .................................................. 13

OPOWIECI O BOGACH I. Genesis O tym, jak powsta wiat ...................................... 19 O tym, jak wiat wyglda ...................................... 23 1. Asgard i Wanaheim..................................... 23 2. Alfheim .............................................. 25 3. Midgard. ............................................. 25 4. Utgard............................................... 26 5. Svartalfheim .......................................... 26 6. Niflheim ............................................. 27 7. Jesion Yggdrasill. ...................................... 28 O tym, jak czas jest podzielony ................................. 29 O tym, ilu jest bogw......................................... 30 II. Olbrzymy, bogowie i krasnoludy OPOWIECI Z PRAWIEKW I ERY ZOTEJ O potopie w prawieku ........................................ 37 O tym, jak Asowie z Wanami walczyli ............................ 38 O trunku Skaldamjd, czyli o Miodzie Skaldw. ................... Turniej Darw, czyli o kunszcie krasnoludw ........:............. 49 O tym, jak Odyn ofiarowa si samemu sobie. ..................... 54 Thjazi i Skadi, czyli o olbrzymach z Thrymheimu .................. 56 O tym, jak Rig ludzko podzieli ............................... 61 O tym, jak Thor Mjllnira odzyskiwa ........................... 63 O skarbie Andwariego, zwanym te zotem Wlsungw lub zotem Gjukungw, czyli o tym, jak kltwa zabia wielu dzielnych mw ............................................ 67 O kotle Hymira ............................................. 71 O tym, jak Thor samotrze wyprawi si do Utgardu. ............... 78 O nowych murach Asgardu, czyli jak Frey za m wydawano ........ 84 O kamiennogowym Hrungnirze................................ 87 O uwizieniu Grimnira ....................................... 90 O wilku Fenrirze............................................. 94 Ojciec i syn: Odyn i Thor ..................................... 99 Loki. ..................................................... 100 Freya..................................................... 102 Frigg ..................................................... 103 Gefjun.................................................... 103 Idunn .................................................... 104 Njrd .................................................... 104

RAGNARK LOS BOGW O tym, jak Odyn Rind zdobywa............................... 107 O tym, jak Odyn wlw wskrzesi .............................. 110 O Baldrze i Hdzie, zemcie Walego i wyprawie Hermoda..........112 O wyprawie Skirnira. ........................................ 118 O tym, jak ucztowano u Aegira i cigano Lokiego ................. 121 O mdrym Wafthrudnirze .................................... 124 O tym, jak wiat si skoczy, czyli o Ragnarku .................. 125 SOWNIK POSTACI ZNANYCH Z MITOLOGII I DEMONOLOGII 1. Bogowie ................................................ 137 2. Potwory................................................. 171 3. Oglne informacje o bogach i innych stworzeniach mitologii germaskiej .......................... 175 4. Niektre stworzenia znane z demonologii germaskiej........... 183 ANEKSY ANEKS I: BUDOWA WIATA Rzut pionowy ukadu wiatw ................................. 195 Mapa wiata na poziomie Midgardu ............................ 196 ANEKS II: TABLICE GENEALOGICZNE Genealogia Asw ........................................... 197 Asowie, ktrzy bd panowa w Gimlei. ......................... 197 Genealogia Wanw.......................................... 198 Genealogia bogw u Tacyta ................................... 198 Genealogia I pokolenia olbrzymw (przed potopem) .............. 199 Genealogia Olbrzymw Ognia oraz potomstwo Lokiego............ 199 Genealogia Olbrzymw Wody ................................. 200 Genealogia Olbrzymw Wichru i Burzy ......................... 201 Genealogia niektrych Olbrzymw Skalnych i Oszronionych ........ 202 Genealogia olbrzymw o nieznanym pochodzeniu, ktrych potomkami byy pboskie byty astralne......................... 202 Genealogia krasnoludw ze Svartalfheimu ....................... 203 Genealogia ludzi ........................................... 203 Bibliografia ................................................... 205

WSTP Wszystkie znane historii ludy posiaday (lub posiadaj) opowieci o bogach, demonach, potworach i herosach mity, tworzce mitologi. Tumaczya ona (oczywicie, nie w sposb historyczno-racjonalny, tylko religijno-magiczny) porzdek wiata jego stworzenie, rol bogw,

miejsce czowieka. Niektre mitologie, opisywane ju w staroytnoci (jak grecka, babiloska czy egipska), na trwae weszy do kultury wiatowej, byy te jednake takie, ktre zaniky, cho stworzone zostay przez ludy zamieszkujce rodek Europy na przykad Sowian. Mitologia germaska miaa wicej szczcia. Wprawdzie pogastwo germaskie zostao wykrzewione przez chrzecijastwo tak samo jak pogastwo sowiaskie, jednak w odlegej Islandii znaleli si w redniowieczu wyksztaceni ludzie, ktrzy postanowili przekaza potomnym dziedzictwo przodkw. Zapisali wic pogaskie opowieci o bogach germaskich. Tak powstay obie Eddy: Starsza (Poetycka), zawierajca anonimowe pieni o bogach i bohaterach, oraz Modsza (Prozaiczna), napisana proz przez najwybitniejszego islandzkiego historyka doby redniowiecza, Snorriego Sturlusona (1179-1241), rozszerzajca niektre wtki mitologiczne, znane ju ze Starszej Eddy. Wanie gwnie na tych dwch ksigach przyjdzie nam si oprze, opisujc mitologi germask. Oczywicie kada z nich niesie inn warto poznawcz Edda Starsza (jak naukowcy powszechnie przyjmuj) znacznie wiksz, gdy erudycyjne dzieo Sturlusona, Edd Modsz uwaa si za nazbyt pne i zbyt przesycone uczonoci redniowieczn, by w peni oddawao pogaskiego ducha" poprzedniej epoki. Trzecim podstawowym rdem jest napisana w 98 r. n.e. praca rzymskiego historyka, Tacyta (ok. 55-120 r. n.e.), Germania (peny tytu aciski brzmi De origine et situ Germanorum), opisujca kontynentalne ludy germaskie. Znajduje si tam te kilka ustpw o ich religii. Wprawdzie odlego w czasie (I w. n.e. XIII w. n.e.) i przestrzeni (kontynent Islandia) pomidzy Germani a Eddamijest jest dua, ale udao si znale liczne pokrewiestwa, czce fakty, opisane w tych trzech dzieach. Istniej te inne rda pieni redniowiecznych skaldw skandynawskich, wzmianki w skandynawskich kronikach krlewskich, pojedyncze zapisy o treci kultowej z terenu Niemiec czy Anglii, eposy o bohaterach itd., ale adne /. nich nie ma takiego znaczenia jak wymienione wczeniej trzy dziea. Mimo dugich bada, nie udao si jednoznacznie ustali, jak bardzo powizane byy wierzenia Germanw kontynentalnych ze skandynawskimi (a przecie 90% wiadectw pisanych odnosi si do tych ostatnich), jednak przewaa pogld, e na podstawie przekazw Skandynaww mona rekonstruowa religi wszystkich Germanw. To sprawia, e opracowania oparte na Eddach nazywa si religi czy mitologi Germanw. Celem niniejszej ksiki nie byo caociowe omwienie religii Germanw, a skupienie si na mitologii i skrtowe przedstawienie demonologii (patrz omwienie rnicy pomidzy tymi terminami na kocu wstpu). Autor zebra, sprbowa logicznie posegregowa i ustawi w chronologicznej" kolejnoci mity, zapisane przede wszystkim w Starszej Eddzie. Zadanie to nie do koca zostao wypenione, bo wypenione by nie mogo, gdy kada mitologia charakteryzuje si brakiem wewntrznej spjnoci treci i brakiem cile okrelonego nastpstwa zdarze (jest to nieuniknione, gdy mitologie byy tworzone nie w jednym czasie i nie przez jednego czowieka, a w cigu stuleci, czy nawet tysicleci, przez cae ludy, na przykad Germanw, zamieszkujcych poow Europy). Autor ograniczy si przy tym do tak zwanych Pieni o bogach ze Starszej Eddy, pomijajc Pieni o bohaterach, gdy ich opracowanie stanowi materia na odrbn, du ksik. Oczywicie, i z nich zostay wycignite potrzebne informacje, ale tylko, jeli tyczyy mitologii. Ksika zostaa podzielona na dwie czci. W partii pierwszej w sposb narracyjny opowiedziano mity o bogach germaskich, natomiast cz druga zostaa skonstruowana na zasadzie sownikowej omawia poszczeglnych bogw, potwory, cae rasy" mityczne (np. krasnoludy, Walkirie itd.), a zostaa wzbogacona krtkim przegldem stworze znanych z demonologii germaskiej (tutaj ju w rwnej mierze wzito pod uwag Skandynawi, Niemcy i Angli). Mog te okaza si przydatne tablice genealogiczne, porzdkujce stosunki pokrewiestwa pomidzy

bogami i innymi stworzeniami znanymi z mitologii. Autor ma nadziej, e ksika ta, w peni popularna i przystpna, rozbudzi w Czytelnikach zainteresowanie mitologi germask i zachci do signicia po opracowania gbiej traktujce problematyk religii naszych zachodnich i pnocnych ssiadw, w ktrych odnalezieniu moe dopomc bibliografia, zamieszczona na kocu pracy. Pierwsza cz opowieci, nazwana Genesis", naszpikowana zostaa du iloci nazw wasnych,, ale niech Czytelnik nie zniechca si, jeli nie bdzie mg ich wszystkich spamita, bowiem Genesis" to przedstawienie budowy wiata mitw germaskich oraz skrtowe omwienie postaci bogw, wic dua ilo nazw i imion jest tam niezbdna. Dopiero potem zaczn si waciwe opowieci o przygodach bogw, a te s ju znacznie atwiejsze w odbiorze. Autor zrezygnowa z czsto stosowanej metody tzw. interpretatio Romana, czyli porwnywania bogw (w tym przypadku germaskich) z ich odpowiednikami grecko-rzymskimi. Decyzja ta powzita zostaa, aby nie utrudnia czytelnikowi odbioru, szczeglnie, e podano analogie z panteonw indyjskiego oraz sowiaskiego czy batyjskiego (szczeglnie przy nawizaniach do teorii jednego z najwikszych religioznawcw, G. Dumezila teori t pokrtce omwiono w Sowniku przy hale Alkowie}. Zbyt duo analogii, czasem merytorycznie zbdnych, zaciemnioby tylko oglny obraz. Wielu Czytelnikw (nie tylko nalecych do modego pokolenia) moe zastanowi podobiestwo nazw wasnych, zdarze, a nawet caych wtkw do imion i treci napotkanych w ksikach nalecych do popularnej od lat odmiany fantastyki, zwanej fantasy. I rzeczywicie, podobiestwa te nie s przypadkowe ju klasycy fantasy, pisarze tej miary co J.R.R. Tolkien (Wadca Piercieni") czy Ursula Le Guin (tetralogia Ziemiomorze"), tworzc powieci, penymi garciami czerpali z mitologii germaskiej (oprcz niej korzystali te z celtyckiej, fiskiej i wielu innych), zaludniajc wymylone wiaty elfami, krasno-ludami czy smokami. Take w bardzo popularnych grach role playing games (midzy innymi Warhammer, Dungeons & Dragons) wykorzystuje si gros elementw, wprost nawizujcych do mitologii germaskiej. Zdaniem autora, znalezienie w poniszej ksice wtkw znanych ju z literatury piknej, sprawi przyjemno mionikom fantasy i RPG, a dodatkow rado moe przynie konstatacja, z jakim mistrzostwem zostay one przerobione przez, na przykad, Tolkiena (notabene profesora, specjalisty od jzykw, kultury i historii ludw dawnej Europy). Mitologia zesp mitw (opowieci o bogach i bohaterach oraz ich czynach), porzdkujcych wiedz o wiecie (wszechwiecie) i ustalajcych pozycj w nim czowieka. Religia system wierze i instytucji kultowych (symboli, obrzdw, modlitw, ofiar i ludzi specjalnie przygotowanych do ich skadania), ktrego celem jest doprowadzenie do kontaktu czowieka z bstwem i zapewnienie sobie jego opieki. Demonologia zakres wierze w istoty demoniczne (zarwno pozytywnie, jak i negatywnie nastawione do czowieka), ktre otaczaj siedziby ludzkie, mieszkajc w lasach, wodach, powietrzu czy nawet w obrbie samego gospodarstwa. Istoty te daway si zjednywa drobnymi ofiarami. Wierzenia pogaskie najduej zachoway si wanie w demonologii ludowej, cho zostay znacznie znieksztacone przez nalot wpyww chrzecijaskich. lipiec 1997 Artur Szrejter

WYKAZ SKRTW: Objanienia skrtw uytych w tekcie: ang. angielski celt. celtycki du. duski goc. gocki ie. indoeuropejski lit. litewski la. aciski ot. otewski niem. niemiecki norw. norweski pdgerm. poudniowogermaski p(ra)germ. pragermariski sang. staroangielski sanskr. sanskryt sranc. starofrancuski spol. staropolski sskand. staroskandynawski stgerm. starogermaski st.-gr.-niem. staro-grno-niemiecki stisl. staroislandzki s/w. szwedzki r.-gr.-niem. rednio-grno-niemiecki /nak * na pocztku wyrazu oznacza, i sowo to zrekonstruowano na podstawie rde filologicznych. Skrty nazw utworw literackich: Pieni zaczerpnite z Eddy Fbetyckiej (polskie tumaczenia tytuw wg wersji A. Zauskiej Strmberg): Alvis. Alvisnuil (Pie Alwisa Wszechwiedzcego) Allak. Atlakvid'd (Pie o Atlim) Ali. en gr. Atlamdl en gronlanzku (Grenlandzka pie o Atlim) Brot af Sigurd. Brol af Sigurdarkuidu (Fragment pieni o Sygurdzie) Fafnis. Fafnismdl (Pie o Famirze) Grirnn. Gmnismdl (Grimnira pie) Grotl. Groltasongr (Pie o mynie Grottim) G-udriin.il Gudrunarkvida II. En forna (Pie o Gudrun II. Dawna) Hdrbard. Hdrbardsljd (Pie o Harbardzie) Hamd. Hamdismdl (Pie o Hatndir/e) HiKim. Hdnamdl (Pieni Najwy/.s/ego)

H ulga kvida Hjin: Helga kinda Hjrnardssonar (Pie o Helgim synu Hjorwarda) Helga kwtla Hand. l Helga kyula Hundmgsbana I (Pie o Helgim y.abjcy Hundinga I) Helga kvida Hunil. 11 Helga kinda Huiidingsharui II (Pie o Helgim /.abjcy Hundingali) Hymis. Hymiskvid'd (Pie o Hymir/.e) Hyndlul. Hyndluljd (Pie Hyndli) Hyndlul.: Vnluspa en skamma Hyndluljd: \vstawka, y.wana \'!>luspa m skammii (Pie Hyndli: Wies/c/ba Wolwy Krtka) Lokas. Lokasenna (Ktnia Lokiego) Orldrun. gr. Oddrunar grdtr (Pacz Oddruny) Regin. Reginsmdl (Pie o Reginie) Rigs. Rigsthula (Pie o Rigu) Sigrdnf. Sigrdrifumdl (Pie o Sygrdrifie) Sigurd. en skamma Sigurdarkviila en skamma (Pie o Sygurdzie krtka) Skirnis. Skirnismdl (Wyprawa Skirnira) Swipdag. Svipdagsmdl (Pie o Swipdagu) Swipdag./FjoLwin. Svipdagsmdl druga cz, noszca podtytu FjoLwinnmdl (Pieni o Swipdagu/Pieri o Fjolswinnie) Thrfm. Thr}mskvida (Pie o Thrymie) V(ifthr. Ufihrudmsmdl (Pie o Wafthrudnir/,e) yeglam. Veglamskvida (Pie o Wegtamie) Vlu.nd. V(>lundarkvida (Pie o Wlund/ie) Vi>luspa - Wiluspa (Wies/.c/ba Wolwy) C/, Eddy Prozaicznej Snorriego Sturlusona: Gylfag. Gylfagynning (Os/ustwo Gylfego), w: The Prose Edda of Snorri Sturluson. Inne rda: Druga Przysiga Mersclmrska. Owsius-Alfred Chorogra/ia Orozjusza w anglosaskim, przekladzie krla Alfreda, w: rda skandynawskie i anglosaskie do dziejw Sowiaszczyzny. Pawe Diakon: Hisl. Long. Pawe Diakon: Historia Longobardw, w: Pawe Diakon: Historia rzymska. Historia Longobardw. Pieni o Eryku anonimowe. Pie o Haakome Eyvinda Skaldaspillira. Pie o Nibelungach. Pie walkmi w: Saga o Njalu mv.. 157. Saga o Wlsungack w: The Saga oj ihe liilsungs. Saxo Grarnrnaticus: Gsta Danorum (Czyny Duczykw). lacyt, Germ. Tacyt: Germania, w: 'lacyt: Dziea t.II. Ynglmgasaga (Saga rodu Ynglingw) w: Heimskringla (Krg wiata).

OPOWIECI O BOGACH I. GENESIS O TYM, JAK POWSTA WIAT (wg: Yluspa 3-6;9;l7-18; Vafthr.20-27; Alvis.l4;29; Grimn. 40-41; Gylfag. 4-9; Orosius-Alfred 1,1,1) Na pocztku nie byo ani bogw, ani olbrzymw, ani ludzi. wiat wyglda zupenie inaczej ni dzi, puste przestrzenie yy dla samych siebie, nikt nimi nie rzdzi. Pnocn granic Obszarw zajmoway szargane wieczn zamieci pola lodowe, ywice si zimnem, wypezajcym z podziemnych przestrzeni mronego Niflheimu, czarnej pustki, ktr w przyszoci miao opanowa ponure wadztwo umarych. Daleko na poudniu gorza przeciwny ywio w krainie zwanej Muspellheimem bluzgay gniewem wulkany, za ziemi poera niezaspokojony ogie. Szala, buchajc takim gorcem, e nawet skay mu si poddaway i spyway rzekami rozpalonej lawy. Porodku za, midzy Niflheimem a Muspellheimem, ziaa niezgbiona przepa Ginnungagap (Magiczna Otcha), dna jej nie dosignby wzrokiem nawet bystrooki wypatrywacz. Upienie starego wiata trwao tysice i tysice tysicleci, a wreszcie wulkany Muspellheimu wystrzeliy niewidzianym wczeniej bogactwem ognia. Pomienne jzory poszyboway daleko, daleko, by opa na zamarznite rwniny Pnocy. Gigantyczna chmura pary wzbia si w powietrze, skbia w deszczowe chmury, po czym luna ulew. Padao tak przez setki lat, a wreszcie woda wypenia ca Ginnungagap. Tak powsta ocean, ktry otacza nasz wiat. I wreszcie nadszed czas, by przestrze porodzia pierwsz istot. Wody oceanu wyoniy ciao najwikszego z olbrzymw, jakiego oglda nasz wiat. Przeraa swym ogromem: na pnocy mrz splata mu wosy w sztywne sople, za stopy skwierczay, przypiekane ogniami Muspellheimu. Inni za twierdz, e olbrzym Ymir (Podwjny, Bliniaczy) narodzi si z jadu, wyciekajcego z pierwszej rzeki, Eliwag (Burzliwe Fale), ja za myl, e Eliwag i ocean tym samym byy o rzece za opowiadaj nasi krewniacy, yjcy w gbi ldu i nigdy nie ogldajcy morza. Olbrzym Ymir bezwadnie unosi si na powierzchni wd. Nie mg ruszy rk ni nog, brakowao mu si nie mia poywienia. Wtedy ze stopniaej gry lodowej powstaa pierwsza krowa, wita Audumla (Obfita Bezroga). Ulitowaa si nad Ymirem i wykarmia go swym mlekiem, a sta si na tyle silny, by zrodzi potomstwo. Z nogi wyskoczy mu olbrzym Thrudgelmir (Gono Ryczcy) o Szeciu Gowach, za pod pach urs drugi syn i crka. To od nich pochodzi cay rd Thursw (olbrzymw), i tych mieszkajcych na Pnocy, i tych z Muspellheimu, i tych, co wdarli si do Midgardu. Audumla opucia Ymira, by liza sony ld Pnocy, a wylizaa z niego nastpnego olbrzyma, wielkiego Buriego. Temu przypisana zostaa potna moc magiczna. Starsze Thursy nie chciay przyj Buriego do swego grona, ani da mu za on adnej ze swych cr, nie pochodzi bowiem z ich rodu. Dlatego, za pomoc zaklcia, sam stworzy swego syna Bura, a potem oddali si z naszego wiata. Niektrzy opowiadaj, e nie odszed, a zasn i trwa gdzie na mronej Pnocy. Bur dugo stara si o on spord olbrzymw, ale ci wci odrzucali jego konkury. Postanowi zatem wzi na Thursach pomst. Porwa olbrzymk Besti i spodzi z ni trzech synw, pierwszych bogw z rodu Asw: Odyna, Wilego i We. Trjca ta miaa sta si narzdziem jego zemsty. Kiedy synowie doroli, ojciec przekaza im wasn moc, przewyszajc nawet siy ojca olbrzymw, Ymira. Bracia postanowili to wykorzysta i stworzy, na przekr Thursom, wasne

krlestwo. Stanli do walki z Ymirem rozpoczli pierwsz wojn, jak ziemia widziaa. Olbrzymy ze strachu zakryway oczy i uciekay na kraj wiata, opuszczajc ojca. Wreszcie przebrzmiay zaklcia magiczne i okazao si, e Ymir ley martwy. Trzej zwycizcy rzucili si na jego zwoki i rozszarpali je na czci. Z ciaa stworzyli ld stay i umiecili go na samym rodku wiata, oddzielajc od lodw Pnocy i ogni Poudnia pradawnym oceanem. Ld ten to nasz Midgard (rodkowa Kraina). Z koci Ymira stworzyli gry, z krwi morza, z wosw lasy, za Midgard otoczyli palisad z jego rzs. Oceanowi nadali imi Garsecg, czyli Szalejce Morze. Unieli odart ze skry czaszk Ymira i umiecili na wysokociach tak stao si niebo. Z czaszki wyla si mzg i w kawakach rozpyn po bezmiarze powietrza to s chmury, szybujce ponad naszymi gowami. Roboty tej nie do byo trzem braciom. By mc liczy czas, zawiesili na nieboskonie pojazdy Soca i Ksiyca, za ich wonicami uczynili potomstwo olbrzyma Mundilfriego Soi i Maniego. Potem rozdarli zason odwiecznej Ciemnoci na bia chust dnia i czarny paszcz nocy noc, a te z kolei podzielili na czci, aby atwiej okrela upyw czasu. Ojcem Daga, czyli Dnia, by olbrzym Delling, za rodzicem Nott, czyli Nocy Thurs Nrwi (Nor). Bogowie wyznaczyli te dugo roku i, aby skada si z pr, rozgraniczyli go na Lato i Zim. Ich ojcami byy olbrzymy Windswal i Swasud. I ta praca nie zadowolia niestrudzonych braci. Powzili zamiar zapenienia wiata stworzeniami, pragnli bowiem, by kto ich sucha i oddawa cze. Pierwsze zjawiy si Alfy. Nie stanowiy wszake dziea zwyciskich bogw, przybyy pono z daleka, pobudoway na grzbietach chmur wietlisty Alfheim i w nim zamieszkay. Odday si bogom pod opiek 1 odtd wiernie im suyy, wspomagajc w potrzebie. Bogowie postanowili zatem stworzy istoty na wzr Alfw. Uyli jako budulca koci i krwi Ymira, lecz dzieo okazao si nie tak znakomite, jak pierwowzr: krasnoludy wyglday brzydko i pokracznie, a do tego bay si wiata sonecznego. Blask Soca, tak miy Alfom, zamienia krasnoludy w szary kamie. Dlatego te bogowie za miejsce pobytu wyznaczyli im podziemny Svartalfheim, Pastwo Ciemnych Alfw, czyli Svartalfw, jak Asowie nazwali nieudane kopie duchw Alfheimu. Pierwsze krasnoludy, Modsognir i Durin, ulepiy z gliny pobratymcw, ci za, niczym robaki, rozpezli si po nieskoczonych podziemnych korytarzach swej krainy. Krasnoludy to plemi niesforne i krnbrne, czsto nie suchajce si bogw, a nawet wyrzdzajce im szkod. Znane s wszake jako niezrwnani kowale, zotnicy i budowniczowie. Po krasnoludach przysza pora na nas, ludzi. W czasach tych Odyn i pozostali bracia dochowali si ju potomstwa, za do ich grona doczy jeden z wadcw Ognistych Olbrzymw, potny Loki. Pewnego razu po Midgardzie podrowali Odyn, jego brat (cho s tacy, co przecz wizom ich krwi) Hnir i Loki. Idc morskim wybrzeem, natknli si na rosnce obok siebie dwa drzewa jesion i wiz. Hnir przeszed obok nich obojtnie, ale Loki przystan i rzek do Odyna: Bracie krwi (Loki i Odyn przysigli sobie wieczn przyja, umocnion wsplnot krwi), zawsze chciae, by Midgard zamieszkiway istoty nam posuszne. Czy nie byoby dobre, gdybymy z tych drzew stworzyli nowe plemi? To by byo dobre odpar Odyn. I stao si, e z jesionu (askr) powsta mczyzna o imieniu Askr, za 2 wizu (embla,) kobieta, Embla. Leeli jednak nieruchomo, lica mieli blade, bez ladu ycia. Przeto Odyn tchn w nich moc oddychania, Hnir ofiarowa im dusz, za Loki ciepo gorcej krwi, a policzkom rumiece. Od Askra i Embli pochodz wszyscy ludzie, nawet nasi wrogowie, mwicy innym jzykiem.

Tak wanie Midgard zapeni si sugami bogw. Po stworzeniu ludzi powsta przypyw i odpyw, i to wanie dziki dwojgu ludzkim dzieciom. Pewnej nocy Mani-Ksiyc wyruszy na sw nocn wdrwk po niebie i ze znacznej wysokoci przyglda si ziemi. Dostrzeg dwch chopcw Hjukiego i Bila, nioscych wod w drewnianych wiadrach. Zabra ich do swojego wozu, by podczas drogi opowiada im ciekawe historie. A nad ranem, po nocy penej legend, okazao si, e ani on bez dzieci, ani one bez niego nie mog si ju oby. Ale przecie musiay wrci na ziemi, dokoczy to, co rozpoczy. Mani poprosi wic Noc o pozwolenie zatrzymania dzieci. W zamian przyrzek dopilnowa, by Hjuki i Bil nadal zajmowali si ziemsk wod. I tak, co noc Hjuki napenia w oceanie swoje wiadro i wtedy nastpuje odpyw, a kiedy pniej Bil je oprnia przypyw. Bogowie nie mieli gdzie mieszka, tuali si niczym sfora wilkw zim, tote postanowili znale miejsce pod przyszy dom. Na podniebnych boniach wznieli warowny Asgard, siedzib pen paacw, gdzie odbyway si conocne zabawy. Otaczay go przestronne rwniny, zdatne do wicze bitewnych. Asgard umieszczono jeszcze wyej ni Alfhe-im, co jest suszne, gdy Alfowie s tylko sugami bogw. Na niebiosach tkwi te zakotwiczony Wanaheim, ojczyzna boskich Wanw, drugiego rodu najwyszych istot. Nie wiadomo kiedy i jak Wanowie go wznieli, wie niesie, i uczynili to wczeniej, ni Asowie pobudowali Asgard. Mwi si, e Wanw porodzia boska Ziemia i przeti stali si opiekunami naszych zasieww. Pilnuj te, bymy nie potracili; mocy podzenia dzieci. Jak byo w zaraniu czasw czy pierwsi poj-! wili si Asowie, czy Wanowie, nikt nie wie, w kadym razie Wanowie; panowali nad niebiosami wczeniej od Asw. Po latach okazao si, e ludzie s miertelni wszak nie spoywaj] boskich Jabek Modoci za ich uwolnione dusze bkaj si po Midgardzie, nie majc si gdzie podzia. Odyn postanowi zatem przyjmowa do swej Walhalli polegych na polu walki wojownikw potem podzieli si nimi z pikn Frey. Co za miao si sta z pozostaymi duszami? I na to bogowie znaleli rad. Ot gboko pod ziemi pustk sta Niflheim, mrona i smutna kraina. Tam te zsya postanowiono dusze ludzi, nie majcych szczcia niczym si wyrni podczas ziemskiego ycia. Powiada si, e Ziemia z pocztku przekazaa Niflheim pod rzdy olbrzyma Mimira, potem jednak Asowie usunli go stamtd i krlow Niflheimu ustanowili przeraajc Hel, crk Lokiego. Tak wanie powsta wiat, nasza Alda, zoona z dziewiciu krain. A dzi wyglda ona tak, jak wyliczy zaraz zdoam. W najwyszych sferach niebios dryfuj pod czaszk Ymira Asgard i Wanaheim. Asgard jest poczony z Midgardem tczowym mostem, Bifrostem, jedyn drog midzy miertelnikami a bogami. Pod dziedzinami bogw wisi wietlisty Alfheim. Pitro niej rozoona jest paska ziemia, a jej rodek zajmuje oblany oceanem Midgard. Za Garsecgiem na poudniu ponie Muspellheim, wiat Ognistych Olbrzymw. Na pnocy istnieje Jtunnheim, za na pnocnym wschodzie Hrimthursheim. Obie te krainy trzaskaj mrozem, a ich ziemie skuwa ld. Zimniejszy jest pono Hrimthursheim, nie bez powodu zatem jego mieszkacw nazywa si Hrimthursami Oszronionymi Olbrzymami. Wszystkie kraje Thursw, a nawet tereny przemoc przez nich zajte w Midgardzie, zwiemy od dawien dawna Utgardem (Obszarem Zewntrznym). W Garsecgu pywaj awice ryb, a za nimi cign aroczne potwory, ze strasznymi krakenami na czele. Jednak najgroniejsze ze stworze oceanu, Jrmungand (Wielki Kij), kryje si w niedostpnych gbinach. Zwie si go te Midgardsormem (Wem wiata), gdy caym swym ogromnym cielskiem tkwi w wodzie, opasujc Midgard. Urs tak bezbrzenie, e obejmuje wiat ludzi, a i tak zdolny jest ugry wasny ogon. Pod pask ziemi huczy kowalsk robot Svartalfheim, skd przekopano wiele przej do Midgardu. Jeszcze niej, znacznie niej, rozcigaj si ciemne rwniny Niflheimu, krainy umarych, gdzie nikt nigdy si nie mieje. Co jest pod nim, nie wiadomo. Moe pustka, a moe

inne krainy. Aby Alda si nie rozleciaa, poczona zostaa mocnym pniem Yggdrasilla (Drzewa Ygga, czyli Strasznego, czyli Odyna). Jeden z korzeni jesionu wyrasta z Niflheimu, drugi z Hrimthursheimu, trzeci za bierze pocztek w Asgardzie. Wiecznie zielona korona drzewa rozpociera si nad krain bogw, dajc jej przyjemny cie. Tak wanie poczone s wszystkie krainy Aldy, a jeli kiedy runie owa podpora, gwiazdy spadn, Soce zganie, za Midgard i Utgard pogr si w odmtach oceanu. O TYM, JAK WIAT WYGLDA Asgard i Wanaheim H: Wluspa 7;43; Yafihr. 15-16; Grimn. 4-30;44; Fafnis. 15; Lokas. 34-35;42.; Gylfag.) Na niedosigych wysokociach, na samym niebie, podtrzymywanym przez czterech krasnoludw: Austriego, Westriego, Nordriego i Sudriego, rozoone s dwie krainy boskie, Asgard (Grd Asw) i Wanaheirn (Kraj Wanw). Wanaheim jest starszy, istnia nim przybyli Asowie i nim wybudowali Asgard na wschd od murw Wanaheimu. Mimo e Wanaheim wiekiem si szczyci, wikszo bogw mieszka w Asgardzie i kraj ten znamy znacznie lepiej, ni staroytny Wanaheim. Z ziemi naszej dosta si do Asgardu mona jedn jedyn drog, poprzez tczowy most Bifrost (Drca cieka), pilnowany przez bystrookiego boga Heimdalla. Wprost z Bifrostu wkracza si na przestronn, bajecznie zielon rwnin Idawall. Na jej odlegym skraju dostrzec mona mury Asgardu. Z pocztku grd ten Asowie sabo umocnili, dlatego te Wanowie zdobyli go jednym wciekym szturmem. Pniej wszake, dla ochrony przed Thursami, bogowie postanowili wznie potniejsze mury. Zbudowa je z kamienia pewien olbrzym, w zamian dajc Freyi za on, a na dokadk Ksiyca i Soca. Bogowie zgodzili si na t cen, ale dziki sprytowi Lokiego i sile Thora nie musieli wypenia warunkw umowy. Tak Asgard zosta umocniony. Wewntrz murw wznosz si najwspanialsze budowle Aldy paace niebian. Prawie cay boski rd zamieszkuje asgardzki krg, jedynie Gullweig przebywa w Wanaheimie, Njrd w Noatunie na wybrzeu, morskim, Frey w Alfheimie, Aegir i Ran w gbinach oceanu, za Hel' w Niflheimie. Wszyscy inni bogowie zaywaj wypoczynku w luksusach; Grodu Asw. Najwikszy paac Asgardu, Bilskirnir, naley do boga Thora, za za najznakomiciej wzniesione uchodz wszystkie trzy dwory; boga Odyna. Spord nich pierwszym jest Walaskjalf o niebotycznej wiey Hlidskjalf. Odyn, tronujc na jej szczycie, siga wzrokiem ku kademu skrawkowi wszystkich dziewiciu wiatw. Ponad dachami paacw kouje wspaniay jastrzb Asw Habrok.j Mimo, e Asgard unosi si w przestworzach, co jaki czas, magicznym sposobem, wyaniaj si granice, oddzielajce go od krain olbrzymw: od Muspellheimu br Myrkwid, za od Jtunnheimu nigdy nie zamarzajca rzeka Ifing. Najgrubszy z korzeni Yggrasilla wyrasta z Asgardu, a nad boskim grodem gruje korona tego jedynego w swym rodzaju Drzewa. Na niej siedzi jele Eikthyrnir, a z jego rogw skapuje rosa tak obfita, e zamienia si w rzeki Asgardu (niektre z nich tocz swe wody a do Midgardu). Kochank Eikthyrnira jest koza Heidrun, dajca zamiast mleka mid, napj bogw. Innym poywieniem niebian s Jabka Modoci, rosnce tu przy murach Asgardu, w maym sadzie. Bogowie musz si nimi ywi, aby zachowa modo i niemiertelno bez ich cudownego dziaania podlegaliby wadzy mierci tak samo, jak ludzie. Tylko tyle wiadomo o ojczynie bogw, reszta jest zakryta przed naszymi oczami.

Alfheim (wg: Grimn.4-5; Gylfag.) Ziemia Alfw wznosi si wyej ni najwysze szczyty, ale i tak nie siga niebiaskiego Asgardu. Dryfuje gdzie porodku. aden czowiek ani nawet polegy bohater nigdy nie postawi tam stopy. Nie wiemy zatem nic pewnego o tej wietlistej krainie. Pono stoi tam paac Freya syn Njrda dosta Alfheim we wadanie, bdc jeszcze dzieciciem w koysce ale jak w dwr wyglda i czy jest podobny wspaniaym siedzibom Asgardu adna opowie o tym nie wspomina. Midgard (wg: Yluspa 4;36;40; Gnmn. 28;31;41; Helga kuida Hund. II, 29) O Midgardzie, naszym rodkowym wiecie, opowiem niewiele. Znamy go dobrze, starczy wic, jeli opisz jego granice. Wiadomo wszystkim, e jest otoczony ze wszech stron potem z rzs Ymira. Ale to nie wszystko. Poza rzsami Ymira faluje ocean Garsecg. Od pnocy nie jest zbyt szeroki, tak e wydaje si rzek. Dlatego niektrzy nazywaj tamt jego cz rzek Slid, mron, pen mieczy, wczni i innych zapowiedzi wiecznej wojny. Wypywa ona z otchani pooonego na dalekim wschodzie Hrimthursheimu, by poczy si z wodami oceanu. Tam, gdzie udao jej si wedrze arocznymi falami powodzi na ziemie Midgardu, zatruwa je jadem i wyziewami mierci. Tak wyglda granica z Jtunnheimem. Od wschodu, oprcz wd Garsecgu, pilnuje nas przed zachannoci olbrzymw elazny Las Isarnvidr. Wanie w jego ponurych mrokach Stara Gygur porodzia Fenrirowi oba straszne wilki: Sklla i Hatiego. Tak wyglda granica z Hrimthursheimem. Na poudniu tylko Garsecg, broni nas od pomieni Ognistych Olbrzymw z Muspellheimu. Zapytacie co jest na zachodzie? Garsecg. A co poza nim? Moe jeszcze jedno z wej do Niflheimu? Moe. Bo to jedyne, jakie znamy, znajduje si na dalekiej pnocy, za wyznacza je kipice krwaw pian poczenie dwch rzek Gjll i Leipt. Tocz wsplne wody najpierw przez mrone rwniny, potem wlewaj si do bezdennej jaskini, prowadzcej ku wiatowi Hel, gdzie w smutku trwaj sami umarli. Utgard (wg: Yoluspa: 36;37;40;42;50-52; Yafthr. 15-16;30-31; Gnmn. 11;31; Hy-\ mis. 5; Lokas. 42; Thrym. 5; Harbard. prolog) Utgardem, czyli Ziemi Zewntrzn, nasi ojcowie nazwali wszystkiej trzy krainy zamieszkane przez olbrzymy: pnocny Jtunnheim, wschd-1 ni Hrimthursheim i poudniowy Muspellheim. O ich granicach z Midgardem i Asgardem mwiem ju wczeniej, s wic wam znane. Jtunnheim to wiat zimna i lodu, zasiedlony przez plemi olbrzymw Jtunnw. Podzielili oni swe ziemie na wiele krlestw, a najbogatsze z nich przypady Thrymowi, wsawionemu kradzie! nalecego do Thora magicznego mota bojowego, oraz Brimirowi z Oklni, tak zasobnemu, e wznis obie paac ze zota. Kogutem! Jtunnheimu, piejcym co rano, jest siedzcy na wysokim drzewiej ciemnoczerwony Fjalar. Wschodni ld, Hrimthursheim, zamieszkuj Hrimthursy, czyli Oszronione Olbrzymy. Zwane s tak z powodu cigych mrozw, panujcych w ich ojczynie, mrozw jeszcze dotkliwszych ni te znane z Jtunnheimu. Przez Hrimthursheim toczy jad swych wd mrona i za rzeka Eliwag. Na wschd od niej mieszka ongi potny Thurs Hymir, ojciec boga Tyra. W krainie Oszronionych Olbrzymw tkwi jeden! z korzeni wielkiego drzewa Yggdrasill. Muspellheim, widniejcy na poudniowym skraju Aldy, wci gorzeje wulkanicznymi ogniami dobrze si tam czu mog tylko Pomienne Olbrzymy, wadcy czerwonego ywiou. Z ich rodu

wywodz! si bg ognia, Loki, a take jego brat, Byleist, jeden z wodzw Muspellheimu. Jednak naczelnym krlem caej tej krainy pozostaje Surtj (Czarny), wielki wrg bogw. Temu to mocarzowi los wyznaczy decydujc rol w spektaklu koca wiata. Svartalfheim (wg: Yluspa 37; Alvis. 3; Gylfag.) W trzewiach ziemi, pomidzy Midgardem a czeluciami Niflheimu, wykute zostay tunele Svartalfheimu, Krainy Ciemnych Alfw, czyli krasnoludw. Oddano im po kres czasw t mroczn dziedzin, aby wicej nie lkay si wiata Soca. Zasiedliy przeto niezmierzone korytarze, zakadajc krlestwa, owietlane blaskiem zota i krysztau grskiego. Krasnoludy okazay si znakomitymi grnikami, zotnikami i jubilerami, tote bogowie podarowali im podziemne zoa metali i kamieni szlachetnych. Std te kade osiedle tego maego ludu zadymione jest oparami, wydobywajcymi si z piecw hutniczych, a rozbrzmiewa tam nie milkncy odgos kucia. Najlepiej o kunszcie krasnoludw mwi opowieci o Turnieju Darw i naszyjniku Brisingamen. Skaldowie opowiadaj, e najniezwyklejszy z wykutych w skaach paacw Svartalfw zosta pobudowany na polach Nidu przez krla Sin-driego, a teraz naley do jego potomkw.

Niflheim (wg: Yluspa 38;39;43;44;47; Yegtam. 2-3;5;6; Skirnis. 31;35; Grimn. 31;32;35; Alts. 18;20;26;28;32; Swipdag. 26; Belga kvida Hund. II, 29; Gylfag.) Ponura ta otcha posiada kilka nazw. Niflheim jest najstarsz z nich i oznacza Krain Ciemnoci. Mwi si na ni te Gnip, czyli Jaskinia. Nazywa si j rwnie Hel (a zatem imieniem tamtejszej wadczyni), Niflhel (Ciemnoci Hel) i Gniphellir (Jaskinia Hel). Stamtd wyrasta jeden z korzeni Yggdrasilla, gdy Drzewo to siga a do podziemnej krainy umarych, Niflheimu. Dostaj si tam duchy wszystkich, nie majcych szczcia polec na polu bitwy, a przeto nie wywyszonych ask ucztowania w paacach Odyna i Freyi. Wejcie do Gniphellir znajduje si pord lodw dalekiej Pnocy, a zwie si je Bram Trupw. Za ni pyn dwie cuchnce rzeki graniczne, Gjll i Leipt, ale tylko na tej pierwszej wzniesiono most Gjallarbru, pilnowany przez olbrzymk Modgud. Oprcz niej bram Helu strzeg wcieky pies Garm jego ponure ujadanie obwieci pocztek Ragnarku oraz obrzydliwy, trj gowy olbrzym Hrimgrimnir. Przy korzeniu Yggdrasilla burzy si woda w studni Hwergelmir (Kipicy Kocio), do niej bowiem zlewa si rosa z caego Drzewa i z niej te wypywaj wszystkie rzeki wiata. Na samym dnie Niflheimu toczy fale straszliwy strumie, a w nim pod prd brodz krzywoprzysicy i wilkoaki. Tam te niebezpieczny wilk rozrywa zwoki ludzkie, a smok Nidhgg ssie ciaa umarych i bez skutku podgryza korze Yggdrasilla. Na korzeniu tym siedzi Kogut Niflheimu jest rudy jak ogie. W Niflheimie odnale mona dwa paace. Pierwszy nie wiadomo do kogo naley, za wznosi si na Wybrzeu Trupw. Wszystkie jego bramy wychodz na pnoc, ciany s pobudowane z cia wy, a przez dymnik wpadaj do niego jad nienawici i cae zo wiata. Drugi paac, Olund (Smutek), naley do krlowej Niflheimu, wiecznie ponurej Hel, o twarzy zartej trupim rozkadem. We wntrzu tego dworu, na zotej pododze stoi zastawiony st Hungr (Gd), na nim za ley n Sultr (aknienie). W hali paacowej, na ou Kor (Letarg), za zasonami Blikande Boli (Lnice Zorzeczenia), spoczywa Hel, ubrana w sukni zwan Mdoci. Tyle tylko wiadomo o Niflheimie, nie ma bowiem stamtd ucieczki

powrt do krainy ywych nie uda si nawet wietlanemu Baldrowi wic te wieci o Helu s skpe. Jesion Yggdrasill (wg: Yluspa 2;19;27;29;47; Gnmn. 25;26;29;31-34; Hyndlul. 47-48; Gylfag.) Rni rnie powiadaj o nazwach tego najwikszego z drzew, wic i my powtrzymy imion kilka. Po pierwsze: Yggdrasill, czyli Drzewo Strasznego, czyli Odyna. Po drugie: Laerad. Po trzecie: Mimameid, czyli Drzewo Mimira. Po czwarte: Irminsul, czyli Sup Irmina, czyli Heimdalla. Wida std, e w wity jesion powizany jest z licznymi bogami, lecz tak po prawdzie to wielu niebian chciaoby by z nim powizanych, gdy bogowie i opowieci o nich przemin, a pami o Yggdrasillu pozostanie na zawsze ywa w pieniach skaldw i sagach sagamadrw. Wedug jednych Yggdrasill opiera si na trzech korzeniach, wyrastajcych z Niflheimu, Hrimthursheimu i Asgardu, cho inni twierdz, e korzeni jest dziewi, a kady bierze pocztek w innym wiecie. Jeden tkwi u Studni Urd, przy siedzibie Norn. Inny ma by umieszczony obok rda Mimira, w ktrym ukryto rg Gjallarhorn i oko Odyna. Przy jeszcze innym bogowie codziennie odbywaj wiece i sdy. Korze, wyrastajcy z Niflheimu, podgryzaj zawzici wrogowie bogw: smok Nidhgg oraz potomstwo praw Grafwitnira: Goin, Moin, Grabak, Grafwllund, Ofnir i Swafnir. Mimo prb powalenia; jesionu, Yggdrasill stoi mocno nic nie moe naruszy jednoci wiata. Pie drzewa lni od rosy, opadajcej w doliny ziemskie i dajcej glebie yzno. Mimameid tworzy szkielet wiata: na nim, na rnych wysokociach, tkwi pozawieszane krainy od najniszego Niflheimu po najwyszy Asgard. Yggdrasill to jednake nie tylko spoina, czca wszystkie wiaty to take wiat sam w sobie, bogaty i zamieszkany przez niezliczone stworzenia. Spord nich wymieni tylko najsawniejsze. Na samym szczycie jesionu siedzi zoty kogut Yithofnir, niemy ptak _ po raz pierwszy zapieje dopiero na pocztku Ragnarku. Obok majestatycznie spoczywa wielki orze, na gowie trzymajc wadc pogody, sokoa Wedrfnira (Wyliniaego od Niepogody). Obelgi i wyzwiska pomidzy orem a Nidhggiem z Niflheimu przenosi szybkonoga wiewirka Ratatosk (Gryzcy Zb). Po gaziach drzewa biegaj tam i z powrotem cztery jelenie, ywice si modymi pdami jesionu Dain, Dwalin, Duneyr i Dyrathrr. Ich kuzyn, jele Eikthryrnir (Majcy Dbowe Koce Rogw), zamieszkuje Yggdrasill na wysokoci Asgardu. Z jego rogw kapie woda wprost do podziemnej studni Hwergelmir (Kipicy Kocio) w Niflheimie, a z niej wpywa do wszystkich rzek Aldy. Te na wysokoci Asgardu zadomowia si koza Heidrun. Poda za ni krok w krok cae stado kozw, ale nawet one w aden sposb nie mog jej seksualnie zaspokoi. Heidrun daje bogom i einherjarom mleko, natychmiast zamieniajce si w najlepszy mid sycony. Cay ten wspaniay wiat Drzewa skoczy si i runie, gdy nadejdzie czas Ragnarku. Najpierw pie Yggdrasilla zatrzsie si, a potem, pod naciskiem nieszcz i za, zamie, pocigajc ze sob w otchanie wszystkie wiaty, ca Ald. Ale pami o witym jesionie pozostanie, gdy nigdy ju nie wyronie drugi taki ogrd cudw. O TYM, JAK CZAS JEST PODZIELONY Czas ycia wiata zosta podzielony. Kto i kiedy tego dokona, nie wiadomo. Niektrzy twierdz, e nad wszystkim, nawet nad bogami, wadz dziery niezmienny Los, inni za widz w tym wol Wszechmocnego na Wysokociach, ktry przybdzie, kiedy dopeni si czas. Nie mnie wydawa werdykty, kto ma racj.

Era I: Wiek Zoty Nasta on wraz ze stworzeniem wiata przez bogw, nie zakcia go te wojna Asw z Wanami, zakoczona przecie trwaym pokojem. Po wzniesieniu Asgardu niebianie bawili si, urzdzali zawody i igrzyska, wykazywali si wiedz, sprawnoci i kunsztem. Wymylili wszelkie rzemiosa, i oddawali si im z upodobaniem. Cieszyli si z blasku zota i drogich kamieni. Taczyli i grali na pierwszych instrumentach. Uczty nie koczyy si wraz ze witem, ale wtedy wanie ponownie rozpoczynay. miech nie gas na asgardzkich rwninach. Ale kada rado ma swj kres. Z kraju Jtunnw przybyy trzy lepe staruchy, Norny. Jedna nazywaa si Urd, druga Skuld, a trzecia Werndandi. Wraz z kadym ich krokiem do Asgardu wsczay si strach i zwtpienie, bowiem Norny okazay si przdkami Losu, tkay Przeznaczenie. Bogowie dowiedzieli si wtedy, e ich wiatu zapisany jest ponury kres. I poczuli cie mierci, cho koniec wszystkiego Ragnark mia nastpi za lat wicej, ni najmdrszy z niebian mg sobie wyobrazi. Era II: Wiek Uczt Wadcy wiata, im mocniejszy czuli strach przed zbliajc si katastrof, tym chtniej rzucali si w wir zabaw. Nocami hale paacw rozbrzmieway odgosami uczt, za w dzie zastpy bogw, Alfw i einherjarw (pojedynkujcych si), czyli polegych ludzkich wojownikw, przygarnitych przez Odyna i Frey, wiczyy sprawno bojow .j Wiedziano bowiem, e koniec wiata objawi si wielk bitw pomidzy i siami boskimi a zastpami Ciemnoci. Ju nie sycha byo w Asgardzie cigego radosnego miechu. Pobrzmieway w nim nuty goryczy. Era III: Zmierzch Bogw Przyszed wreszcie dzie, nioscy pewno, i ostateczna walka,! Ragnark (Przeznaczenie Bogw), nadejdzie lada rok, lada chwila. Znakiem pocztku koca okazaa si mier najagodniejszego z bogw, modego Baldra. Stao si tak, jakby Soce zgaso. Niby czas pyn tak samo, niby ludzie i bogowie yli jak dawniej, ale kres starego wiata zblia si wielkimi krokami. I my wanie yjemy w tym ponurym okresie, bojc si nastpnego poranka, Ragnark wisi nad nami niczym maczuga najsilniejszego z! olbrzymw. I wiemy, e pewnego dnia Soce zostanie poarte przez! wielkiego wilka, a wojska boskie i szeregi Thursw natr na siebie, by wyrn si wzajemnie. Taki bdzie koniec dawnej Aldy. Era IV: Czas Nowego Asgardu Jednak kilku bogw przeyje Ragnark, powrci take Baldr, by panowa nad odrodzonym wiatem. Gimlea, Nowy Asgard, zostanie wzniesiona na wypalonych ruinach, wadcy odbuduj Midgard. Znw! rozrodzi si ludzko. Nastanie era szczliwoci. Zakoczy j przybycie Najwyszego Sdziego, Wszechwadnego na Wysokociach, Ktry] Sdzi. Wtedy wszyscy oddadz si pod Jego opiek. Dalsze dzieje wiata s zasonite dla oczu ludzkich. O TYM, ILU JEST BOGW Naley wam wiedzie, e istniej dwa gwne szczepy niebian: Asowie i Wanowie, ale oprcz nich godnoci boskiej dostpio kilku olbrzymw i olbrzymek ci postanowili odstpi swych braci i zwiza los z siami Asgardu. Pierwszym z bogw jest Odyn (Szalony), sprawujcy najwysz wadz wraz z maonk, Frigg, opiekunk ogniska domowego. Ich dwaj synowie, wietlisty Baldr i lepy Hd, nieszczliwi bracia, obaj przebywaj ju w krainie zmarych, Niflheimie.

Odyn posiada dzieci nie tylko z Frigg, take inne niewiasty obdarzyy go potomstwem, a nie jest to byle jakie potomstwo. Za najstarszego uchodzi Thor, pan burzy, syn Jrd (Ziemi). Po nim nastpuj: Bragi, najwikszy ze skaldw; Odd Wieczny Podrnik; Milczcy Widar; Wali Mciciel Brata oraz Meili. S tacy, co twierdz, i Lyr Jednorki, pan sprawiedliwoci i praw wojennych, to take syn Odyna, lecz ja mwi, i jest on wiekiem co najmniej rwny Odynowi i przed nim sprawowa naczeln wadz wrd bogw. Pochodzi zatem z rodu Thursw, z krwi Hymira, a zosta przyjty w poczet Asw na zasadzie braterstwa krwi. Innymi godnymi czci Asami s Hnir, wsp ojciec ludzi; Hermod Posaniec Bogw; Nanna, ona Baldra; Forseti Sdzia, syn Baldra i Nanny; troskliwa Sygin, poowica Lokiego; Zotowosa Sif, ona Thora, oraz ich dwaj silni synowie Magni i Modi. Rwnie znamienity, cho znacznie mniej liczny, jest rd Wanw. Wodzostwo jego dziery opiekun ludzi morza, dobrotliwy Njrd. Olbrzymka Skadi urodzia mu bliniaki, wadcw urodzaju i mioci: Freya i Frey. Czczon niegdy, dzi bowiem przebywa na wygnaniu w oddalonym Wanaheimie, jest wadczyni zota i bogactw, Gullweig. Dziewice wspomaga inna Wanirka, mdra Gefjun. Z krainy olbrzymw wywodzi swoje pochodzenie reszta bogw. Aegir i jego zoliwa ona Ran panuj nad odmtami morskimi. Za wnuka maj jasnego Heimdalla, stranika Asgardu i nauczyciela ludzi. Panem ognia i ciepa jest zazdronik Loki, olbrzym o zmiennej naturze, raz wspomagajcy ludzi i bogw, to znw im szkodzcy. Bogini zostaa take jego crka, Hel, pani mrocznego Niflheimu, oraz syn, Uli ucznik, spodzony z on Thora. Za boga uchodzi te tajemniczy olbrzym Mimir, od pocztku czasw opowiadajcy si po stronie Asw, przez co zosta zakadnikiem w Wanaheimie po wojnie Asw z Wanarni. Pniej narazi si bogom i cili mu gow, nadali jej jednak wieczne ycie i pozwolili zachowa mdro, by Odyn mg korzysta z jej rad. Istniej jeszcze inni synowie i crki bogw, ci wszake nie posiadaj ani wadzy, ani pozycji lub te s zwykymi ludmi, jak Skjld, syn Odyna, zaoyciel sawnej duskiej dynastii Skjldungw.

II. OLBRZYMY, BOGOWIE I KRASNOLUDY OPOWIECI Z PRAWIEKW I ERY ZOTEJ O POTOPIE W PRAWIEKU (wg: Yafthr. 35; Gylfag. 7) Dziao si to jeszcze nim powstali ludzie, nawet wczeniej, nim krasnoludy ujrzay nieskoczone korytarze Svartalfheimu. Trzej synowie Bura wzili si za tworzenie Aldy z ciaa Ymira. Jego krwi postanowili zala nisko pooone poacie Midgardu, by utworzy morza. C jednak si stao? Posoka wielkoluda buchna z si stu wulkanw i rozlaa si szerok fal po caym wiecie. Ocean wystpi z brzegw, by pochon kady skrawek suchego ldu. W owych czasach ziemi zamieszkiway jedynie olbrzymy, pochodzce od trojga potomkw Ymira. I to wanie one zostay wytracone zalewem krwi wasnego dziada. Std te owe wielkoludy nazywa si Pierwszym Pokoleniem Olbrzymw. Z tamtych czasw zachowao si bardzo mao opowieci, tote znamy tylko kilka imion yjcych wtedy Thursw. Oprcz dwch synw i crki Ymira, przekazy wspominaj o Blthornie i jego crce, Bestii (porwanej przez Bura, matce Odyna, Wilego i We) oraz o synu Thrudgelmira, Bergelmirze (Mruczcym jak Niedwied) i jego nieznanej z imienia onie. Widzc zbliajc si fal, mdry Bergelmir nie postpi jak reszta jego krewniakw, nie ucieka ku grom ani nie chowa po jaskiniach. Wraz z on wsiad do swego ludru, czyli statku zbudowanego z szuflady na mk, i stan u steru. Przez wiele dni fale miotay odzi, a zaniosy j ku kracom wiata i osadziy na samotnej skale. Woda pocza opada, w kocu cofna si do dawnych granic, odsaniajc zniszczone ldy. Bergelmir rozejrza si po okolicy surowej, grzystej, ale wprost wymarzonej dla Thursw jej niedostpne granie skutecznie broniy przed wod i gniewem potomkw Bura. Postanowi zaj t ziemi, a potem przekaza potomkom. Od Bergelmira i jego ony pochodzi Drugie Pokolenie Olbrzymw. Thursy rozeszy si po caym Jtunnheimie, dotary do Hrimthursheimu, potem dopyny do Muspellheimu, a nawet wdary si w paru miejscach do Midgardu. Wszystkie ziemie, gdzie si osiedliy, nazywamy Utgardem. Od czasw potopu olbrzymy s nieprzejednanymi wrogami bogw, ich wanie, cakiem susznie, obciajc za wygubienie swych krewniakw z Pierwszego Pokolenia. Gdyby nie potop, caa ziemia zamieszka-na by bya przez wszechmocne wielkoludy. A tak musz kry si przed boskimi i ludzkimi czarami. O TYM, JAK ASOWIE Z WANAMI WALCZYLI (wg: Yluspa 21-24; Vafi.hr. 38-39; Lokas. 34) Na niebiaskich boniach istniay dwie twierdze: starszy, bogatszy potniejszy Wanaheim oraz dopiero co wzniesiony Asgard. Wanowit kosym okiem patrzyli na Asw, widzc w nich jedynie dzikich przybyszw, za Asowie akomie spozierali w kierunku warowni Wanw. Marzyli o zawadniciu legendarnymi bogactwami starego grodu. W kocu Odyn postanowi zebra Asw na wiecu, thingu. Kiedy zapeniy si wszystkie miejsca Wielkiego Zgromadzenia, wadca Asw zabra gos. Spjrzcie ku zachodowi! Tam janieje w swej pysze twierdza bogaczy. A czy my jestemy gorsi, bymy musieli cierpie na niedostatek zota i drogich kamieni? Nie, nie jestemy gorsi! To nam si nale; zote piercienie, bo to my wznielimy wiat i stworzylimy ywe istot) Kilku zapalczywych Asw poderwao si z miejsc i gorco popar Odyna. Szczeglnie gono krzycza gorco gowy Thor, potrzsajc kamienn maczug (w owych czasach nie posiada jeszcze swego sawne go bojowego mota).

Tylko stateczny Tyr siedzia cicho. Jako bg przysig i sprawiedliwoci nie pochwala zamierze Odyna, ale wiedzia, e sam nie zdoa przeciwstawi si walce. Dlatego te, gdy doszo do gosowania, kto popiera zerwanie pokoju, wsta i opuci krg zgromadze. Nie chcia przykada rki do tak haniebnego czynu. Wojna zostaa postanowiona. Asowie rozpalili ognie w kowalskich piecach. Znali si na obrbek elaza, potrafili wykuwa znakomit bro, ustpujc jedynie orowi wyrabianemu w pracowniach Svartalfheimu. Przygotowania do ataku cakowicie pochony bogw. Odyn prbowa zyska przychylno Alfw, ale ci wiernie stali po stronie Wanw, pamitajc, ile zawdziczaj opiece Freya. W kocu Odyn wyprowadzi swoje zastpy i powid ku Wanahei| mwi. Wanowie czekali w peni przygotowani. Widzc zbliajcego si wroga, otworzyli bramy i wyszli na rwnin. Oba wojska stany naprzeciwko siebie w zwartych szeregach. Wojownicy uderzali wczniami i mieczami o tarcze. Najwiksi siacze wy-biegali na przedpole i popisywali si zrcznoci. W kocu Odyn da znak rzutem wczni Asowie ruszyli. Chwil potem Njrd skin gow Wanowie podyli naprzeciw wroga. Co to by za bj! Nigdy wczeniej, ani nigdy potem, a do czasw Ragnarku, wiat nie widzia podobnego mstwa. Legendarni bohaterowie stawali twarz w twarz, cili mieczami, kuli wczniami. Topory byskay w socu. Rwny bj trwa trzy dni i trzy noce, a wreszcie czwartego ranka Frey przeci swym magicznym mieczem maczug Thora. Widzc to, Asowie jknli ze strachu i rzucili si do ucieczki. Rozwcieczony Njrd nie powstrzymywa swych wojownikw. Gonili najedcw a pod way Asgardu. Asowie zdyli schroni si za nimi i zawrze bramy. Wanowie pod bacznym okiem mdrego Njrda zbudowali ogromne tarany. Gotowe, grube jak pnie tysicletnich dbw, zakoczone szpicami, podcignito pod way Asgardu. Uderzyy jednoczenie. Umocnienia si zachwiay. Uderzono drugi raz. Uderzono trzeci raz. Mury pokryy si sieci pkni i runy, odsaniajc przed Wanami drog do zwycistwa. Njrd spostrzeg zgrupowanych przed paacem Odyna obrocw. Przeliczywszy ich, z niezadowoleniem stwierdzi, e siami dorwnuj Wanom. Zamyli si. Tym razem Asowie broniliby wasnej warowni, wic walczyliby do ostatniego tchu. Straty mogyby okaza si ogromne, Wanowie po takiej bitwie okazaliby si zapewne za sabi, by przeciwstawi si jakiemukolwiek nowemu wrogowi, chociaby olbrzymom. Tylko zawarcie trwaego pokoju mogo zatem przynie korzyci. Wanowie z pocztku sprzeciwili si decyzji swego wadcy, ale gdy ochonli z podniecenia bitewnego, przyznali mu racj. Trzeba sa posw. Njrd przekaza Asom swoje postanowienie i uprzedzi, e nastpnego dnia przyle jednego z Wanw na ukady. Potem wycofa wojsko na szczyt pobliskiej gry, gdzie kaza zaoy obozowisko jak na doni widzia rozoon w dole armi Asw. Tak mina noc. Rankiem Njrd przywoa przed swe oblicze bogini Gullweig, patronk bogactwa, przepikn pani o ciele byszczcym niczym czyste zoto. Gullweig, krewniaczko moja, nikt spord nas nie ma takiego daru przekonywania jak ty, wszak rozdajesz szczodr rk bogactwa tego wiata. Id zatem i przekonaj Asw, by zawarli wieczny pokj, jakiego nigdy nie zniszczy wa. Sysz ci, panie, i sucham odpara Gullweig, ale wzdrygna si ze strachu przed dzikoci Asw. Wiedziaa, co czeka na ni w obozie wroga, gdy, jak kady z Wanw, i ona moga korzysta z daru patrzenia w przyszo. Asowie ju z daleka dostrzegli, kto przychodzi w poselstwie. Odyn na ten widok tak rzek do swych krewniakw: _ Gupi Wanowie! Sami oddaj nam w rce to, o co walczylimy! Spjrzcie, to Gullweig, o ciele

z ywego zota! Uwizimy j i zmusimy do wyjawienia tajemnicy wiecznego bogactwa! Jak postanowi, tak zrobili. Schwytali Gullweig i wzili j na spytki. Bogini jednak ze wzgard odpowiadaa na groby, nie miaa zamiaru zdradzi swych sekretw. Opr piknej bogini doprowadzi Szalonego Odyna do wciekoci. Chwyci za wczni i przebi ciao Gullweig. Kiedy cofn bro, rana si zasklepia. To samo stao si za drugim i trzecim razem. Asowie przerazili si mocy Gullweig, ale chciwo przyguszya strach. Postanowili zatem podda bogini torturom ognia. Trzykrotnie podpalali nowe stosy. Kiedy ywio zamiera, Gullweig odradzaa si w dawnej postaci, tak samo janiejca i wspaniaa. Oywiao j przecie zoto, a ono nic nie traci na urodzie, poddane atakom pomieni. Dopiero wtedy Asowie zrozumieli, e nic nie wskraj. I zdj ich lk, zadreli na myl o karze, jak im przyjdzie zapaci za torturowanie wysannika pokoju. Nawet Odyn poj, jak bardzo go zalepia dza bogactwa. Uwolni Gullweig, obdarowa j hojnie i odesa do Wanw, by za-niosa wie o przyjciu pokoju. Gdy Gullweig opowiedziaa, jak obeszli si z ni Asowie, Njrd wpad w gniew i zada zwoania oglnej rady Asw i Wanw, aby mg przedstawi dania co do grzywny, jakiej domaga si za wywo-anie wojny i za krzywdy wyrzdzone Gullweig. Asowie, radzi nie radzi, musieli przysta na zwoanie thingu. Bogowie spotkali si w poowie drogi pomidzy zastpami wojsk i zasiedli naprzeciw siebie. Njrd kaza Asom wybiera albo spotka ich mier, albo podziel si wadz nad wybudowan przez siebie oraz nad istotami ywymi. Krewniacy Odyna jak niepyszni musieli zgodzi si na twarde warunki. Njrd dosta w posiadanie wybrzea morskie oraz powierzone mu wadz nad eglarzami i innymi ludmi yjcymi z morza. Frey Freya stali si opiekunami yznoci ziem, podnoci ludzi i ich trzd, oraz stranikami tak bardzo przez nich upragnionego pokoju. Dodatkowo Freya miaa dostawa poow bohaterskich wojownikw, polegych na polu walki, co dotd przysugiwao tylko Odynowi, za Frey otrzyma potwierdzenie swej wadzy nad Alfheimem. Gullweig nadal pozostaa pani bogactw, lecz, by nigdy wicej nie wzbudzia podania swym zotym ciaem, musiaa powrci do Wanaheimu i tam na zawsze pozosta. Aby za pokj okaza si trway, strony wymieniy honorowych zakadnikw. Asowie oddali w rce Wanw mdrego Mimira i wsptwrc ludzkoci, Hnira. Za w Asgardzie osiedlili si Njrd, Frey i Freya. Ten pierwszy po pewnym czasie przenis si do nowo wzniesionego paacu Noatun na wybrzeu morskim, za tu przed Ragnarkiem powrci do rodzinnego Wanaheimu. Freya na zawsze wybraa Asgard, Frey natomiast w pniejszych czasach osiedli si w swej domenie Alfheimie. Potem wyprawiono wspln uczt. Przed wychyleniem pucharu przymierza, dla przypiecztowania pokoju, wszyscy bogowie splunli do jednego kota na znak, e zostaj brami. Tak zakoczya si wojna Asw z Wanami. Odtd pomidzy tymi boskimi plemionami panuje wieczny pokj. O TRUNKU SKALDAMJD, CZYLI O MIODZIE SKALDW (wg: Havam. 103-109; Gylfag.) Podczas wielkiej uczty, kiedy to Asowie zawarli przyja z Wanami, pogodzeni bogowie napluli do jednego kota, aby ich los splt si tak samo, jak zmieszaa lina. Potem ruszyli do zabawy, zasiedli za stoami i zaczli je i pi. Jakie byo ich zdziwienie, gdy ciecz w kotle pocza bulgota i burzy si. Bogowie sami o tym nie wiedzieli, ale to wanie oni,

czc sw lin, skupili w jednym miejscu ca przyrodzon im mdro i dowiadczenie. Moc samoistnego zaklcia ze liny powstaa najmdrsza istota wiata Kwasir, postawny m, znajcy si zarwno na rzemiosach, jak i rolnictwie, na leczeniu chorb i na ich sprowadzaniu, na rzucaniu czarw i na przeciwdziaaniu im. Bogowie pojli, e niewiadomie stworzyli kogo potniejszego od kadego z nich, tote wpadli w strach. Okazao si wszake, i Kwasir jest tak samo agodny i sprawiedliwy, jak potny. Zapragn naszy na ziemi, by nauczy ludzi swych umiejtnoci, co bogowie przyjli z ulg, pragnli bowiem jak najszybciej pozby si niebezpiecznego gocia. Kwasir znalaz si zatem pord ludzi. Wszdzie przyjmowano go z otwartymi ramionami, a on pokazywa ludziom, jak przekuwa elazo, jak splata sznury, jak oswaja konie, jak obsiewa pola. Ludzie podziwiali Kwasira nie mniej ni bogw. Sawa nauczyciela rozprzestrzeniaa si szybciej od wszdobylskiego wiatru, kada wioska chciaa go goci. pogoski o mdroci niebiaskiego przybysza dotary nawet do Svatalfheimu. W jednym z kracw tej krainy yo dwch krasnoludw, Fjalar i Galar. Przed laty zostali wypdzeni przez wasny rd, gdy odznaczali si wyjtkowo nieprzyjemnym charakterem, posuwali si nawet do kradziey i oszustw. Skazano ich zatem na przebywanie w jaskini, posiadajcej wyjcie tylko na powierzchni Midgardu, nie poczonej za z krasnoludzkimi kopalniami. Fjalar i Galar usyszeli o Kwasirze i pozazdrocili mu mdroci. Siedzc w jaskini, rozmylali, jakim torturom naleaoby podda tego samozwaczego nauczyciela, by ukara go za zdradzenie ludziom sztuki kowalskiej, przekazanej przez bogw tylko krasnoludom. Zdarzyo si pewnego dnia, e wdrujc, Kwasir przechodzi obok jaskini Fjalara i Galara. Wtem z ciemnoci groty rozlegy si gosy obu krasnoludw. Nauczycielu! Prosimy, przyjd i do nas, i owie nas sw mdroci. Jestemy jedynie krasnoludami, nie moemy wychodzi na zabjcze wiato soca, ty przeto wejd do naszego schronienia. Ufny Kwasir ulitowa si nad Svartalfami i wstpi w mrok jaskini. Bracia tylko na to czekali. Rzucili si na mdrca i na mier zatukli kamieniami. Na nic zdaa si wiedza i moc Kwasira, znienacka zaatakowany, szybko wyzion ducha. Fjaar i Galar usiedli na jego ciele i zaczy myle, co by te dalej zrobi. W kocu Galar wpad na pomys, by utoczy wieej krwi Kwasira i zmiesza z miodem pitnym, przechowywanym przez nich w wielkim kotle. Moe tak powstay trunek bdzie jeszcze lepszy, skoro zawrze w sobie sodycz i moc miodu oraz potg mdroci Kwasira. Tak te uczynili, ale e byli zbyt gupi, by skorzy-sta z wasnego dziea, odstawili kocio w kt i po jakim czasie zupenie o nim zapomnieli. Tak mijay dni i miesice, a w kocu znudzone krasnoludy postanowiy zabawi si czyim kosztem. Nocami kryy po okolicy, wreszcie na ofiar wybray olbrzyma Gillinga. Zauwayy, e zwyk on wybiera si po zmroku na spacer, po czym siada na brzegu morza i wdkowa. Ktrej nocy zjawiy si na wybrzeu, cignc d, i zaprosiy Gillinga na wsplny morski pow. Olbrzym odmwi, nie umia pywa, jednak tak dugo nalegay, a zdecydowa si na rejs. Gdy ju wypynli, Fjalar i Galar wybili dziur w dnie odzi i uciekli na brzeg. Bezskutecznie wzywajcy pomocy Thurs zaton wraz ze stateczkiem. Krasnoludy wydostay si na brzeg i miay do rozpuku, zadowolone z okrutnego artu. To im jednak nie wystarczyo. Umyliy wic dokona dziea, a jednoczenie zabezpieczy si przed zemst mocarnej ony Thursa. Ca reszt nocy zaja im kradzie i podtoczenie pod dom Gillinga ogromnego kamienia od aren. Wcigny go na dach chaty i zaczy woa: Kobieto! Twj m, Gilling, ginie na morzu! Olbrzymka wybiega przed dom, zaniepokojona o los ma. Wtedy krasnoludy puciy gaz. Kamie run na on Gillinga, zabijajc j na miejscu, Fjalar i Galar miali si po tym uczynku

tak dugo, e wit niemal zasta ich na wolnym powietrzu. Udao im si jednak w ostatniej chwili skry w mroku jaskini. Tam byli bezpieczni, nie spodziewali si odwetu za owe straszne czyny. Nie mino wszake wiele dni, a w odwiedziny do Gillinga przyby jego syn, potny olbrzym Suttung, jeden z najbogatszych i najsilniejszych Thursw caego Utgardu. Zobaczy sw matk przygniecion gazem i zawrza gniewem. Nie musia dugo szuka, by natrafi na lad zabjcw. Trop zaprowadzi go do jaskini Fjalara i Galara. Zasta krasnoludy pice, spite mocnym piwem. Zapa je za garda i zacz cisn, chcia, by wszystkimi naturalnymi otworami wyszy z nich wntrznoci. Potem wszake postanowi, e zaznaj wicej cierpie, jeli potopi je w morzu. Niegodziwcy poczli baga o zlitowanie, w kocu przypomnieli sobie, i przecie posiadaj niezwyky mid. Zgodnie z przyjtym zwyczajem zaproponowali go olbrzymowi jako gwszczyzn, okup za zabjstwo krewnego. Suttung najpierw nie chcia si zgodzi, ale gdy krasnoludy mu opowiedziay, czyja krew wzmocnia w napj, Thurs przemyla spraw i wyrazi zgod. Zabra kocio i wrci do domu. Fjaar i Galar pozostali ywi, wicej o ich zych uczynkach nie syszymy, oba krasnoludy nie wystpi ju w naszej sadze. Suttung przyby do swego dworu w Hrimthursheimie i postanowi ukry mid. Doskonale zdawa sobie spraw z jego mocy, cho sam nigdy z niej nie skorzysta. By wystarczajco potny nie musia ryzykowa spoywania trunku, zawierajcego moc bosk, tak przecie wrog wiatowi olbrzymw. Skoro jednak sam ba si obcej siy, postanowi j uchroni te przed innymi, zarwno Thursami, jak te bogami. We wntrzu gry Hnitbjrg wydry komor, gdzie umieci mid w trzech naczyniach. Jedno, najwiksze, zwao si Odrrir, czyli Wprawiajcy Ducha w Ruch, drugie Son, a trzecie Bodn. Na stray miodu Postawi sw dziewicz crk, Gunnld. A po koniec wiata miaa samotnie przebywa pod ziemi, wypeniajc polecenie chciwego ojca. Nic jednake tak nie pragnie zosta wydostane, jak rzecz schowana, szczeglnie gdy jest przedmiotem magicznym. Tak sprawa si miaa i z owym miodem. Pewnego dnia Odyn wspi si na szczyt swej wiey Hlidskjalf i spojrza na ldy Aldy. Nigdzie nie dostrzeg Kwasira. Nie zmartwio go to zbytnio, ale zaintrygowao. W kocu od swych wszdobylskich krukw, i Huginna i Muninna, dowiedzia si, co zaszo. I zapragn wej w posiadanie czarownego miodu. Przybra posta wdrowca i zstpi do Hrimthursheimu. Aby za olbrzymy nie rozpoznay w nim boga, nada sobie imi Bolwerk (Zoczyca). W drodze do warowni Suttunga przechodzi przez pola nalece do jego brata, Baugiego. Tam napotka parobkw Baugiego i naostrzy ich sierpy magiczn osek, a potem doprowadzi olbrzymy do bjki o t osek. Ci za pozabijali si nawzajem. Odyn poszed potem do Baugiego i opowiedzia o mierci parobkw. Stwierdzi te, e jeli Thurs najmie go jako pomocnika, on sam w krtkim czasie zakoczy niwa. Baugi zapyta si zatem o zapat, jakiej przybysz da. Ten odpar, e wyznaczy j po robocie. I rzeczywicie, Odyn w niedugim czasie zebra plony i przenis je do zagrody. Wystpi wtedy o obiecan nagrod. Baugi dziwi si sprawnoci niwiarza, moe nawet wyczuwa jaki podstp, ale nie mg przecie zama przyrzeczenia. Jakiej chcesz zapaty? zapyta. Szanowny Baugi, brat twj posiada trzy dzbany z miodem. Pragn jedynie wzi po yku z kadego z nich. Jake ja ci mog da co, co do mnie nie naley? Ale naley, Baugi, naley. Mid w bowiem jest gwszczyzn za zabjstwo waszych rodzicieli, tobie za Suttung poskpi przypadajcej czci odszkodowania. Masz zatem prawo zada nalenego ci nadziau. Baugi przyzna racj Odynowi i wybra si z wizyt do Suttunga. Ten za, usyszawszy czego brat

da, wpad w gniew i skarci Baugiego, e nie mia prawa rozporzdza czym, co nie znajduje si w jego posiadaniu. Odmwi te oddania bratu przypadajcego mu nadziau z gwszczyzny. Rozzoszczony Baugi wrci do domu z niczym. Odyn Bolwerk tego wanie si spodziewa. Podjudzi zatem Baugiego, by ten poyczy mu. swj wspaniay wider, Rat (Gryzcego), i pomg przekopa si do wntrza gry Hnitbjrg. Zy na brata Baugi przysta na ten plan. Noc wybrali si na gr. Wiercili wiele godzin, a wreszcie dobrali si do komory. Powstay otwr okaza si jednak zbyt wski, by mogli przez niego przej. Odyn zatem przybra posta wa i wlizn si do rodka. Dopiero wtedy Baugi zrozumia, e Bolwerk to nie zwyky wdrowiec, a zapewne jaki przebrany bg. Przeklinajc samego siebie, pobieg do Suttunga po pomoc. Och n wpez do komory i pojawi si przed Gunnld. Niewiasta zamierzaa rozdepta wa, ale wtedy ten zamieni si w urodziwego modzieca. Olbrzymka z miejsca si w nim zakochaa nigdy przedtem nie widziaa przystojniejszego mczyzny. W ten sposb Odyn uwid Gunnld, by pozostawi j, jak pniej wyszo na jaw, brzemienn. Owoc owej mioci, Bragi, bg-poeta, dorsszy lat modzieczych, zamieszka u boku ojca w Asgardzie. Kiedy ju nasycili si mioci, Odyn poprosi. Gunnldo, chciabym sprbowa po ryku z kadego ze dzbanw. Dobrze, kochany, ale tylko po yku, by ojciec nie zoczy, e cokolwiek ubyo. Odyn na to przysta. Okazao si jednak, e jeden jego yk rwny jest caej zawartoci kadego ze dzbanw. I tak najwyszy bg osuszy naczynia do samego dna. Jak tylko zdoby to, po co przyby, wydosta si na powierzchni, porzucajc olbrzymk. Zobaczy, e co gry wanie zblia si Suttung na czele caego zastpu uzbrojonych olbrzymw. Przybra zatem posta biaego ora i umkn na niebo. Suttung, take dysponujcy potnymi czarami, przedzierzgn si w czarnego ora i ruszy w pocig. Okazao si wszake, e im wyej, tym Thursowi szybciej ubywa si, zostawa zatem coraz dalej w tyle. W kocu zrezygnowa z pogoni i, jak niepyszny, musia zawrci. Kiedy tylko Odyn w skrze ora usiad na dziedzicu Asgardu, bogowie natychmiast podstawili garnce, by mg wydali z siebie mid poezji. Wiksz cz miodu Odyn wyplu dziobem, ale cz wysza mu od tyu. Std na wiecie s nie tylko prawdziwi, uzdolnieni skaldowie, ale take marni wierszokleci. Zaledwie kilka razy ksiyc urs, a potem wychud, gdy przed bramami Asgardu pojawia si uroczysta delegacja od olbrzyma Suttunga. daa, by ten bg, ktry wykrad mid, zapaci za niego odszkodowanie oraz poj za on brzemienn Gunnld. Odyn jednake wypar si wszystkiego i wygna z Asgardu posw. O ile rad by z oszukania Suttunga, to jeszcze przez wiele lat wyrzuca sobie, e uwid Gunnld, a potem j porzuci. Dlatego te z tak radoci powita jej i swego syna, gdy ten w wiele lat pniej poprosi o wstp do Asgardu. Czu, e w ten sposb nieco naprawi wyrzdzon krzywd, c a tak niezwykego znajdowao si w owym miodzie, e poakomi si na niego i odby niebezpieczn wdrwk do krainy swych zacitych wrogw sam Odyn? Ot zwano go Skaldamjod, Miodem Skaldw, czyli poetw i pieniarzy. Napenia ich dusze talentem, wprawia je w ruch, sprawia, jzyk stawa si gitki, a mowa wykwintna. Jednak Skaldamjod posiada te o wiele waniejsz waciwo ten, kto si go napi, przejmowa mdro Kwasira, a take zyskiwa panowanie nad magi, szczeglnie za nad dziewicioma pieniami zaklciami runicznymi, wadajcymi caym yciem, poczwszy od mioci, a skoczywszy na wojnie. Take my, zwykli skaldowie, dymy do opanowania owych czarw a czynimy to za pomoc miodu syconego i piwa, ale e alkohol w nie zawiera krwi Kwasira, moemy sign jedynie po czstk mocy przy pisanej Miodowi Skaldw. Na tym koczy si historia Skaldamjdu.

OPOWIECI Z ERY UCZT TURNIEJ DARW, CZYLI O KUNSZCIE KRASNOLUDW (wg: Gylfag.) Silny i porywczy bg Thor mia za on bogini Sif, uznawan, obok Freyi, za najpikniejsz spord niebiaskiego grona biaogw. Wyrniaa si nie tylko uderzajc urod, ale szczycia si te niezwykymi wosami. Dugimi, mikkimi i zotymi, jak dojrzay an zboa. adna kobieta, ani niemiertelna, ani miertelna nie posiadaa podobnego skarbu, tote Sif z dum obnosia si z nimi po caym Asgar-dzie. Zdarzyo si pewnego wieczoru, e pomidzy paacami Grodu Asw kry bez celu znany szelma i dowcipni, Loki, Olbrzym Ognia, przyjty niegdy do grona bogw. Bardzo mu si nudzio od dawna nie urzdzano turniejw, nie wyruszano na wyprawy wojenne, ani nie wyprawiano uczt. Za Loki nie mg tak dugo wytrzyma w spokoju. Wasa si po pustych dziedzicach, a wreszcie zobaczy w oknie paacu Bilskirnir bogini Sif, stojc przed lustrem i rozczesujc zote wosy. Loki zastanawia si chwil, wreszcie zatar rce z radoci. Ju wiedzia, co zrobi. Z samego rana cay Asgard zosta postawiony na nogi przeraliwym wrzaskiem, dochodzcym z Bilskirniru. Bogowie zbiegli si jak najszybciej. Zastali Thora, trzymajcego w ramionach kajc Sif. Miaa gow zawinit w chust. Asowie, jeden przez drugiego, dopytywali si o przyczyn zamieszania, ale Sif dopiero po dugiej chwili zdoaa odpowiedzie: w nocy kto jej obci wosy! cigna chust bogowie zamarli ze zgrozy na gowie nie pozosta ani jeden z przecudnych pukli. Kto to mg zrobi? Heimdall, jak co noc stojcy na stray mostu Bifrost, zaklina si, e nikt obcy nie wkroczy do Asgardu. Wtedy Thor zerwa si na rwne nogi i wybieg. Wrci niedugo, cignc Lokiego, niezdarnie wijcego si w jego mocarnym ucisku. Ty to zrobie, parszywcze! rykn Thor. Loki wola nie zaprzecza. Susznie przypuszcza, e pokrtne odpowiedzi rozsierdziyby boga byskawic jeszcze bardziej. Thor wielkim gosem zacz si domaga ukarania winowajcy, co rusz wymylajc okrutniejsze tortury. Wtedy wanie odezwa si Odyn. czyo go z Lokim braterstwo krwi, tote zawsze poczuwa si do! opieki nad yciem przyjaciela. Nakaza Thorowi zamilkn. Wpatrzy si w Lokiego rozwcieczonymi oczyma i \\yznaczvl mu trzy dni na naprawienie szkody. Olbrzym Ognia poczu si w nie lada opaach. Jak tu zwrci wosy Sif? A moe by uciec? Nie, to raczej nie wchodzio w rachub, Thor odnalazby go nawet w najdalszym zaktku Muspellheimu, a wtedy byoby z nim krucho, oj krucho. W kocu przyszed mu do gowy pewien pomys, ale musia wyty cay swj spryt, by wykona polecenie Odyna. Jeszcze tego samego dnia uda si do Midgardu, a tam znalaz wejcie do Syartalfheimu, krainy krasnoludw. Strae przepuciy dostojnego gocia. Nakaza prowadzi si do synw Iwaldiego, sysza bowiem, e s najlepszymi kowalami podziemnego wiata. Powiedziono go zatem w mroczne gbiny ziemi. mijanych przez niego sztolni dochodziy odgosy kucia, dobywani: rud wgla i metali oraz torturowania niezliczonych winiw. To jednak nie obchodzio. Szuka synw Iwaldiego. Dotar wreszcie do wskazanej przez przewodnika przestronnej jaskini, owietlonej jedynie blaskiem, buchajcym z piecw kowalskich. Dziesitki krasnoludw uwijao si jak w ukropie

przy narzdziach, prbujc wykrzesa z siebie blask tego, co zwykle nazywa si talentem Wolnym krokiem przechodzi koo kadej pary kowali, przypatruj si ich pracy. I ogarniao go coraz wiksze zdumienie. Zna kunszt Asw, genialnych wynalazcw pieca kowalskiego, narzdzi i sposobw obrbki metalu. Zna doprowadzone do doskonaoci umiejtnoci swych braci, Olbrzymw Ognia, nadajcych przedmiotom formy, jakie tylko zapragnli. Ale to, co zobaczy tutaj, przekroczyo wszelkie wyobraeni owe marne stworzenia, wyklute z koci jego przodka, posiaday niemal magiczn wadz nad metalem, ktry sucha ich jak dobry Nawet Loki, bg ognia, nie pojmowa, jak to si mogo dzia. Chodzi tak, przypatrujc si pracujcym, a wreszcie spostrzeg par krasnoludw, przewyszajcych swych braci zarwno szalecz szyb-koci roboty, jak i zdumiewajcym kunsztem. Oto synowie Iwaldiegc Odczeka chwil, po czym przemwi do nich sodkimi sowami, ni szczdzc ani pochwa, ani okrzykw zdumienia. W kocu stwierdzi: Nawet Asowie nie wykonaj tak wspaniaych przedmiotw, jakie widz u was na warsztacie. Zdumione krasnoludy odwrciy si od paleniska i, zobaczywszy kim jest go, pokoniy do samej ziemi. Czuy si zaszczycone odwiedzinami boga, szczeglnie, e bg ten rozkazywa ogniowi, za bez ognia Ciemne Alfy nie wykonayby nawet jednej malutkiej siekierki. Na dodatek Loki raczy pochwali je za prac! _ Nie tylko to jestemy w stanie wykona! wyrwa si jeden z braci, na co Loki umiechn si zadowolony, lego wanie oczekiwa. _ Zapewne tak odpar, pocierajc w zamyleniu brod ale nie co takiego, jak cudowne, zote wosy Sif. Krasnoludy poszeptay midzy sob, po czym umiechny z dum. Ale tak! Loki ju mia ukadnym sowem przekona braci, by wykonali wosy Sif, ale postanowi dalej dry spraw. _ Moe i potraficie, ale czy nie zyskalibycie wikszej sawy, sprawiajc godne prezenty kilku bogom, a nie tylko samej Sif? Krasnoludy i tym razem podjy si spenienia postawionego przed nimi zadania. Loki zatar rce. Nie tylko wrci z darem, przypominajcym wosy Sif, ale take przyniesie drobne upominki innym Asom. Wtedy na pewno wybacz mu wybryk! Jeden z braci przynis narcze potrzebnych materiaw Loki dostrzeg, oprcz metalowych sztab, rnorakie drewno, ko morsa, skry i inne rzeczy, ale tych ju nie rozpozna po czym zabrali si do roboty. Kuli ptora dnia, dym bucha, skry strzelay na wszystkie strony, pot cieka po wzach mini krasnoludw. A wreszcie synowie Iwaldiego przerwali prac i z dumnymi minami przystpili do Lokiego. Oto nasze dary: zota peruka dla Sif czarodziejskie wosy natychmiast zaczn rosn, gdy bogini zaoy je na gow. Oto okrt Skidbladnir dla boga Freya. Zrobilimy go z drewna, metalu i koci. Moe pomieci wszystkich bogw, a gdy przestanie by potrzebny, wystarczy go zoy zmieci si do sakwy. Pomylne wiatry zawsze bd dy w jego agle. Oto za trzeci dar, dla samego Odyna: nigdy me chybiajca celu wcznia Gungnir. Drzewce wycilimy z konaru witego jesionu Yggdrasill, za ostrze hartowalimy w mleku, krwi, smole i miodzie. Loki bez sowa przyglda si darom. Jeli przechwaki krasnoludw oka si prawdziwe, wrci pomidzy bogw z darami wspanialszymi, ni si spodziewa. Zaiste, kunszt krasnoludw nie mia sobie rwnego! Kiedy chcia ju podzikowa mistrzom kowalskim i zabra magiczne przedmioty, u jego boku stan jaki obcy karze. Pokoni si bogu i tak przemwi: " Panie, zw si Brokk. Jeli zaley ci na zobaczeniu przy pracy prawdziwego mistrza kowali, powiniene spojrze na brata mego, Sin-driego. Przy nim synowie Iwaldiego to zwykli

czeladnicy. Loki powstrzyma synw Iwaldiego przed rzuceniem si z piciami na Brokka. Zaciekawiony, kaza prowadzi si do Sindriego. Rzek, e nie wierzy, i brat Brokka jest lepszym kowalem, ale idzie, by nauczy go pokory. Na to tak odrzek Brokk: Zamy si zatem, panie, o to, kto wykona wspanialsze dary synowie Iwaldiego czy Sindri i ja! Loki zgodzi si, rad nastpnym prezentom dla bogw, a wtedy! Brokk zada, by stawk bya gowa przegranego. Bg, cakowicie pewien zwycistwa, przysta na taki warunek. Sindri i Brokk z miejsca zabrali si do pracy. Uwijali si ju cay dzie, dwa z trzech darw leay gotowe. Bracia pracowali nad ostatnim. Sindri kaza Brokkowi pilnowa, by nie wy-gas ogie w piecu woy tam wanie wielki kawa elaza. Z niegoj mia powsta obuch Mjllnira, bojowego mota. Sam Sindri odszed na chwil, by nieco odpocz. Loki postanowi skorzysta z okazji przeszkodzi braciom w pracy. Przybra posta gza i uksi Brokka rk. Ten nawet nie poczu blu przez zgrubia od pracy skr. Loki drugi raz zamieni si w gza, wikszego i silniejszego. Brokk tylko po-drapa si w swdzce miejsce. Zdenerwowany Loki po raz trzeci przedzierzgn si w gza, tym razem prawdziwie ogromnego, i uci krasnoluda w czoo. Wreszcie Brokka zabolao tak bardzo, e prze-sta zajmowa si podtrzymywaniem ognia w piecu, a zacz ciera skapujc na oczy krew. Wtedy wrci Sindri. Zobaczy, e ogie prawie wygas, za obuch Mjllnira nie osign planowanej dugoci. Wzruszy jednak ramionami taka te powinna wystarczy. Po ptorej dnia robota zostaa zakoczona. Umiechnity Brokk stan przed obliczem Lokiego. Obejrzyj, panie, nasze dary: oto zoty odyniec Gullinbursti dla i Freya. Pokrylimy jego skr zot szczecin, by wiecia w nocnych ciemnociach. Umie te lata, bdzie znakomitym wierzchowcem dla wadcy Alfw. Oto zoty naramiennik Draupnir dla Odyna. Posiada tak waciwo, e co dziewit noc rodzi osiem wasnych bliniakw, jest zatem rdem bogactwa. A oto mot bojowy Mjllnir dla Thora. Nie znajdziesz potniejszej broni. Wyrzucony we wroga, zawsze powraca do rk waciciela. Loki bezwiednie podrapa si po gowie i te dary okazay si zdumiewajce ju nie mia pewnoci, czy wyrok bogw okae si dla niego korzystny. Rzek jednak spokojnie, e przedstawi Asom i Wanom wszystkie dziea, za wynik turnieju pniej ujawni krasnoludom. Na to Brokk si nie zgodzi, susznie podejrzewajc Lokiego o podstp Zada, by i on mg dosta si do Asgardu i wysucha wyroku. Loki musia przysta na ten warunek. Bogowie ju czekali na powrt Lokiego z wosami Sif. Zdumieli si, widzc a tyle podarunkw. Frey wsiad na Gullinburstiego i natychmiast poszybowa na nim po niebie. Thor rzuci Mjllnirem, ten za skruszy drzewo i wrci do doni waciciela. Sif zaoya peruk, a ta natychmiast przyrosa do jej gowy, za wosy uoyy si w naturalne pukle wygldaa teraz jeszcze pikniej, ni przed artem Lokiego. Bogw oszoomiy takie prezenty. l" mieli trudny wybr. Odyn z Freyem stwierdzili, e nie mog bra udziau w gosowaniu, bo otrzymali dary od obu grup wspzawodnikw. Zatem pozosta wybr: co wspanialsze wosy Sif czy mot Thora. Bogowie dugo si spierali, za Loki jak mg, najusilniej przekonywa, e zote wosy to cudo nad cudami. Na nic jednak zday si jego sowa. Bogowie orzekli w kocu, i mot Mjllnir jest lepszym darem, gdy teraz Asgard wolny bdzie od napadw olbrzymw aden z nich nie zdoa si przeciwstawi tak potnej broni, zdolnej jednym ciosem powali kilku Thursw. Syszc wyrok, Brokk podskoczy z radoci. I pierwsze co zrobi, to wycign zza pasa dugi n, by podern Lokiemu gardo. Ten wszake odepchn rk krasnoluda. Dam ci odpowiedni okup w zocie, ale odstp od warunkw zakadu! Nic z tego odpar Brokk. miae si z kunsztu mojego brata, wic zemsta ci nie minie!

Loki zrozumia, e to nie przelewki, wic czym prdzej wzi nogi za pas i schroni si we wasnym paacu. Tam wzu magiczne cimy i rzuci si do ucieczki. Czarodziejskie buty niosy go ponad ldami i morzami, a kiedy byo trzeba, jeden krok wystarcza, by unosiy go w powietrze. Tak zapamita si w tym biegu, e przeby cay Midgard i Utgard, by znw znale si w Asgardzie! A tam wci czeka Brokk. Poprosi te Thora, by ten dopomg mu w wypenieniu warunkw zakadu. Bg gromu musia postpi honorowo, zreszt przecie nie komu innemu, a wanie Brokkowi zawdzicza Mjllnira. Schwyci wic wierzgajcego Lokiego i przyprowadzi go do krasnoluda. Ten znw wycign n, by podern Lokiemu gardo. Ale wtedy pan ognia tak wykrzykn: Daem ci prawo do mojej gowy, a nie szyi! Bogowie rozemieli si z artu, Loki rzeczywicie okaza si prawdziwym figlarzem. Brokk wszake nie da za wygran. Po chwili wyj ig z nici. Skoro mam prawo do twojej gowy, to zaszyj ci usta, aby nigdy wicej nie twierdzi, e bracia Iwaldiego s najzdolniejszymi spord krasnoludw! "lak te zakoczy si Turniej Darw. Brokk odszed, dumny ze zwycistwa, za Loki jaki czas pozostawa z zaszytymi ustami. Jednak gdy j tylko zgodnia, rozci szew. Nigdy wicej nie zaprzeczy, e Sindri i Brokk s najlepszymi kowalami wiata. O TYM, JAK ODYN OFIAROWA SI SAMEMU SOBIE (wg: Havam. 137-145: tzw. Rozdziao runach; Yluspa 27-30) Najwyszego z niebian, Szalonego Odyna, trapiy koszmarne sny. i Przez wiele kolejnych nocy przewraca si z boku na bok, co nie dawao mu spokoju. W kocu odprawi czary i dowiedzia si, co go gnbi: gd wiedzy. Mid Skaldw, mimo e tak bogaty w magi i mdro, okaza si niewystarczajcy jak na apetyt najwikszego z bogw. Odyn postanowi zatem zajrze w gb siebie i znale rozwizanie. Uda si nazajutrz w chd i mrok podziemi. Wdrowa dugo, kilka razy gubi drog, ale wreszcie dotar do celu stan przy najgbiej osadzonym korzeniu Drzewa Yggdrasill. Ono bowiem podtrzymywao w jednoci cay wiat i w nim znajdowaa si wszelka mdro, tyle e gboko ukryta. Odyn patrzy na Drzewo, oczekujc rady, jak dalej ma postpowa. Wreszcie jaki gos szepn, e winien jest dla wiedzy powici samego siebie. Powici samego siebie samemu sobie. Przygotowa lin i cudown wczni Gungnir. Wspi si na Drzewo i na najniszym z konarw zawiesi sznur, tworzc na jego kocu wisielcz ptl. Wczni opar o pie Yggdrasilla. Stan i pomodli si do samego siebie o siy i wytrzymao. Poprosi te Drzewo, by go przyjo. Gdy to uczyni, zabra si za spenienie ofiary. Naoy ptl na szyj. Chwil odczeka i puci si konaru. Sznur zacisn si na tchawicy, zmiady j, po czym przeama krgosup. Odyn umar. Me dusza jego cay czas krya wok ciaa, by czeka na chwil odpowiedni do powrotu. O ile taka chwila kiedykolwiek nadejdzie. I nadesza: po dziewiciu dniach i dziewiciu nocach Odyn poczu, jak krgosup si zrasta, tchwica znw przepuszcza powietrze, za dusza ma wolny wstp do ciaa. Ale nie skorzysta z okazji atwego powrotu do wiata ywych, wszak mia za sob dopiero poow prby. Chwyci wczni Gungnir i wbi j we wasny bok, umierajc po raz wtry Tym razem dusza nie wypyna wraz z krwi, nadal tkwia na swym miejscu. Szalony bg dziwnie si czu, wiedzc, i jednoczenie yje i jest martwy. Nawet niebianie rzadko dowiadczaj podobnego stanu. Odyn patrzy nieruchomymi renicami w d. Patrzy, a ujrza. Oczyma duszy dotar do ukrytego rda Mdroci, strzeonego przez przemdrego olbrzyma Mimira. Mimir przed wiekami zosta okaleczony. Niektrzy mwi, e przez bogw, inni za, e przez

wasne dzieci, olbrzymy. Odjto mu gow od ciaa, ale gowa owa zachowaa ycie i dawn mdro. J to ustawiono na stray rda. Powieki Mimira uniosy si. Oczy spostrzegy Odyna. Czego pragniesz, o najwikszy z bogw? zapytay usta. Przybyem po mdro odpar Odyn. Zatem pragniesz napi si ze studni wiedzy? Dobrze, wolno ci to uczyni, ale musisz zapaci za ten przywilej. Dam ci zote naszyjniki Odyn pokaza trzy janiejce obrcze, ukute z grubych, zotych prtw. To oznaka wadzy krlewskiej, nie masz daru bardziej godnego. Przyjmuj je, ale to nie wystarczy. Dam ci ten oto zoty piercie Herfd. Miaem prawo go nosi tylko ja, najwyszy z bogw. Przyjmuj go, ale i on nie starczy. Czego zatem oczekujesz? A c masz bardzo cennego, czego jednak moesz si pozby, majc dwie takie rzeczy? Odyn dugo szuka odpowiedzi na t zagadk, przypominajc sobie po kolei wszystko, co posiada. A wreszcie si domyli. Chcesz mego oka? Tak, chc twego oka, bowiem oczy bogw widz dalej i gbiej. Tobie wystarczy jedno. Odyn skin gow. Sign palcami ku lewemu oku. Jednym szybkim ruchem je wyrwa. Ryk blu boga wstrzsn ziemi i wzburzy morza. ^godnie z poleceniem Mimira, wrzuci oko do studni. \\r teje chwili x czeluci wzbi si wysoki gejzer wody, po czym opad, zagodnia i ^mieni w rzek. To matka rzek, od niej pochodz wszystkie inne. Mwi si, e nawet zatrute rzeki Niflheimu bior pocztek w Studni Mimira. Od tamtego czasu Mimir uywa wyupanego oka Odyna jako yki do czerpania wody mdroci. Po tej ofierze Odyn napi si wody i spyna na niego wiedza o magii run mg teraz czyni Sowa ze sw i Czyny z czynw. Tak przygotowanego ucznia, Mimir zaznajomi z najpotniejszymi zaklciami magicznymi. Kademu z nich odpowiadaa jedna runa, czyli znak tajemnego alfabetu. Wiedz o czarach tych Odyn zachowa dla siebie, innym zdradzajc same runy, zdatne do zapisywania sw i zda. Odyn objani runy bogom; krasnolud Dain objawi je Alfom; krasnolud Dwalin wasnym wspplemiecom; olbrzymom zdradzi je Thurs Alswidr, za ludziom bg Heimdall. Odyn przyj magi run i zszed z Drzewa, odrodzony, zdrw i potniejszy ni kiedykolwiek przedtem. Posiad wiedz, jakiej nigdy j wczeniej ani nigdy pniej nikt nie ogarn. Tak zakoczyo si samo-' ofiarowanie Szalonego Odyna. THJAZI I SKADI, CZYLI O OLBRZYMACH Z THRYMHEIMU (wg: Harbard. 19; Lokas. 50-51; Hyndlul.: Yluspa en skamma 32; Gylfag.) Lokiemu znw zaczo si nudzi w Asgardzie, bogowie stali si tacy] jacy ospali i otpiali, postanowi wic przyczy si do niestrudzone-! go Thora, zamierzajcego nastpnego dnia wyruszy na wschd, by) stoczy kilka bitew z olbrzymami. Wadca byskawic nie ucieszy siei zbytnio z propozycji wsplnej wdrwki, ale w kocu stwierdzi, e we dwch raniej. Wyruszyli wic z samego rana. Popoudniem wkroczyli na ziemie Utgardu. Soce chylio si ku nieboskonowi, przysza wic pora na jedzenie. Jednym rzutem Mjllnira Thor upolowa sarn, Loki za szybko zdj z niej skr. Rozpalili ognisko i zaczli piec miso. Siedzieli przy ogniu i czekali na posiek. W brzuchach poczo im burcze tak gwatownie, e Thor popdzi kompana: Loki, rozkazujesz przecie ogniowi, zrb co, eby miso szybciej; si upieko! j Loki wic sprbowa. Ale, dziwnym trafem, pomienie nie chciay go sucha na chwil

buchay wyej, ale zaraz potem znw zamieray i wcale nie obejmoway misa. Kilka razy Loki trudzi si podtrzymywaniem ognia, ale wci ponosi poraki. Co zego si tu dzieje szepn do Thora. To czyje czary. I rzeczywicie, dostrzegli, e na szczycie najbliszego drzewa siedzi ogromny orze i wpatruje si wprost w ognisko. Orze tak rzek: Dopki nie dopucicie mnie do jedzenia, nie zdejm zaklcia z pomieni! Bogowie, radzi-nieradzi, musieli si na to zgodzi. Ledwie podjli decyzj, a ogie si unis, miso zaczo wydziela pikny zapach pieczystego, a tuszcz zaskwiercza w palenisku. Kiedy danie byo gotowe, jak dzikie zwierzta rzucili si na miso. Jednak, nim bogowie zdyli ugry po dwa ksy, caa reszta zwierzcia znikna w gardzieli ora. Godny Thor wybuchn gniewem i sign po mot. Loki te rzuci si na ora. Ale rozprawa z niechcianym gociem okazaa si trudniejsza ni przewidywali. Ptak chwyci Lokie-go potnymi pazurami i unis w przestworza. Mkn tak szybko, e Thor nawet nie zdy rzuci za nim Mjllnirem. Kim jeste? Czego chcesz? zaskomla przeraony Loki. Jestem olbrzymem Thjazim z Thrymheimu, wadc wichru i burzy! Jeli nie spenisz mego dania, wypuszcz ci ze szponw i rozbijesz si o ziemi! Mw, czego pragniesz, a to speni! Masz mi dostarczy zote Jabka Niemiertelnoci pilnowane przez bogini Idunn! Chc odzyska modo! Jabka nic ci nie pomog odpar Loki. Tylko jeli Idunn daje je z wasnej woli, przynosz dar wiecznego ycia. Zatem razem z jabkami przywiedziesz do mnie Idunn. Ale ona si na to nie zgodzi. Ju twoja gowa w tym, by si zgodzia. Chyba, e chcesz polata o wasnych siach? Pan ognia musia przysta na danie ora. Zostawiony przez Thjaziego na granicy Utgardu, piechot powdrowa do Asgardu. Odetchn, zobaczywszy, e Thor jeszcze nie wrci z wyprawy. Postanowi zatem od razu wzi si do dziea. Poszed do Idunn i tak rzek: Posuchaj, przyjaciko. Cakiem niedaleko, koo murw Asgardu, dostrzegem jabo, rodzc owoce identyczne jak twoje Jabka Modoci. Czy chciaaby j zobaczy? Musiao ci si co pomyli, Loki, nie ma drugich takich samych jabek. Uwierz mi, s udzco podobne. A moe by zabraa kilka wasnych, porwnamy je ze znalezionymi przeze mnie? Idunn zgodzia si, zerwaa owoce i wsadzia do koszyka. Razem wyszli poza mury Asgardu. Kiedy tylko znaleli si pomidzy drzewami, gazie rozkoysay si ud potnego wiatru, a licie posypay na zie-mi. Nadlatywa Thjazi. Chwyci Idunn i unis ja do dalekiego Thrymheimu. A Loki spokojnie powrci do Asgardu. Olbrzym zabra Idunn do swojego zamczyska i uwizi w najwyszej, czarnej wiey, nie posiadajcej normalnego wejcia ani wyjcia, a jedynie malutkie okienko, pooone na poziomie chmur. Gdy tylko tam wyldowali, Thjazi przybra sw normaln posta i sign do koszyka Idunn. Chwyci i zjad jabko, ale bezskutecznie czeka, by jego stare ciao odmodniao. W kocu, rozwcieczony, spojrza na bogini. Ta za odpara, e Thjazi moe zje wszystkie zote jabka, a i tak, jeli ona si na to nie zgodzi, nie odzyska modoci i nie posidzie wiecznego ycia. Thjazi zdusi gniew, bo zrozumia, e si niczego nie osignie. Postanowi zatem wymyli jaki sposb na przekonanie Idunn. W tym czasie ycie w As gardzie biego jak zazwyczaj a przynajmniej tak si bogom wydawao. Dopiero pikna Freya, spojrzawszy pewnego dnia w lustro, spostrzega, e na jej

gadkiej twarzy pojawiy si zmarszczki. Wybiega z krzykiem przeraenia z komnaty. Na ten sygna zebrali si wszyscy bogowie. Dopiero teraz i oni dostrzegli, e zaczli si starze. To przecie niemoliwe rozemia si Hermod Posaniec. Jemy jabka Niemiertelnoci i Modoci! ja ich nie jadem ju kilka dni rzek na to Njrd. I czuj si o wiele starszy. Znajdmy Idunn. Oczywicie, nie mogli odszuka szafarki modoci. Nie zastali take jej ma, Bragiego, zapewne znw wczy si w przebraniu po Mid-gardzie, piewajc pieni na krlewskich dworach, jego nieobecno tumaczya, dlaczego nikt wczeniej nie zauway zniknicia Idunn. Asowie bez skutku wytali gowy, usiujc rozwika zagadk ode-j jcia bogini niemiertelnoci. Tylko Odyn, jedyny z niebian, nie jada-jacy zotych jabek, a przez to wci stary, odszed na bok i spod oka przyjrza si obecnym. Kto z grona bogw musia co wiedzie na te-mat Idunn. W kocu jego wzrok spocz na Lokim. Wadca ognia uciek spojrzeniem przed oczami Odyna to zdecydowao, e najwyszy bg podszed do brata krwi. Loki zagrzmia Odyn. Mw, co wiesz o Idunn! Mw, ale szybko, bo nawet nasze braterstwo nie ochroni ci przed gniewem pragncych modoci bogw! Loki nic mia innego wyjcia, jak wszystko wyjawi. Niebianie oburzyli si na jego haniebne wiaroomstwo i spiskowanie z olbrzymem wichru i burzy. Schwycili winowajc, chcc rozerwa na strzpy, kiedy wasnym ciaem osoni go Odyn. Rozkaza Lokiemu sprowadzi Idunn z powrotem, i lepiej nie wraca bez niej, bo decyzja zwoanego wtedy thingu bogw nie byaby askawa dla zdrajcy. Asowie i Wanowie poparli danie Odyna. Loki uda si zatem na rwnin Idawall, stan nad brzegiem strumienia, wypowiedzia magiczn formu i odczyni niezbdne czary, by przybra posta wielkiego jastrzbia. Wzbi si w powietrze i poszybowa ku Thrymheimowi. Zaczeka w ukryciu, a zapadnie zmrok i dopiero wtedy zdecydowa si zbliy do czarnej wiey zamku Thjaziego. Usiad na parapecie okna i przemwi normalnym gosem: Idunn, to ja, Loki! Odejd, podstpny zdrajco odpara bogini, nawet nie podchodzc do okna. Jak nastpn niegodziwo chcesz popeni? Idunn, wybacz mi, nie mogem wtedy inaczej postpi. Ale teraz wrciem, by ci uratowa. Prosz, uwierz mi, a zabior ci do domu. Pozwl, e przemieni ci w orzech, ktry atwo mi bdzie wzi w dzib i zanie do Asgardu. Idunn postanowia jeszcze raz zawierzy Olbrzymowi Ognia. Zrobia czego da, a on zaraz unis si z parapetu i rozpocz lot. Jednak Thjazi nie prnowa. Dostrzeg jastrzbia, wylatujcego z okna czarnej wiey i domyli si, e to jeden z bogw przyby po Idunn. Zamieni si w ora i pomkn za Lokim. Bg ognia zobaczy przeciwnika, wic doby resztek si i pomkn niczym myl. Posiada te pewn przewag odlegoci, ale znacznie wikszy i szybszy orze dogania go z kad chwil. Loki dostrzeg wreszcie mury Asgardu. Bram grodu bogw przekracza wanie Thor, wracajcy z wyprawy do Jtunnheimu. jastrzb czu ju na pirach gorcy oddech ora, gdy udao mu si zwinnym unikiem skrci w bok i wyldowa na dziedzicu Asgardu. Orze nie zdy wyhamowa i wpad tam tu za Lokim. Usiowa zawrci, ale Pomienny Olbrzym zaklciem rozpali magiczny ogie i spali nim pira Thjaziego. Thurs spad na kamienie podwrca Asgardu. iam obaj przeciwnicy przybrali wasne postacie. Thjazi rzuci si na wycieczonego Lokiego, ten za nie mia siy si broni. I ju Olbrzym Ognia spodziewa si morderczego ciosu, gdy ciao wroga poszybowao w powietrze i roztrzaskao si o mur jednego z paacw. To Thor, dostrzegszy nage zagroenie, przyszed Lokiemu z po-moc i uderzy olbrzyma wichru

swym bojowym motem. lak wanie Idunn zostaa uratowana, Loki ocalony, Thjazi zabity, a bogowie znw mogli sta si modzi. Nie by to wszake koniec przygd niebian z rodem Thursw, pochodzcych z dalekiego Thrymheimu. Mino zaledwie kilka dni, a do bram Asgardu zacz si kto dobija. Bogowie chwycili za bro i otworzyli wierzeje. W wejciu staa ol-brzymka cudnej urody, caa zakuta w cik zbroj. Nosia na gowi< hem, a w rce dzierya miecz. Jam jest Skadi rzeka. Crka zdradziecko przez was zabi-j tego Thjaziego z Thrymheimu. Przybyam po zemst. Ktry z was, jaj ko pierwszy, stanie przeciwko mnie w uczciwej walce? Bogowie popatrzyli po sobie jako adnemu nie spieszyo si do bitki. Nie obawiali si wprawdzie olbrzymki, ale walczy z kobiet to nit honor. Wrystpi wreszcie Thor i tak rzek: Skadi, crko Thjaziego, nie mam zamiaru krzyowa z tob brc ni. O wiele chtniej zawarbym rozejm, gdy wydajesz si nie tylko pikna, ale i rozumna. Racz odstpi od swych wojennych zamiarw Jako rkojmi pokoju i znak naszej dobrej woli, przyjmij to... Odszuka czekajce na pochwek ciao Thjaziego, wyupi mu oczy po czym rzuci je na nieboskon. Wypowiedzia zaklcie, a martwe renice rozbysy, stajc si dwiema nowymi gwiazdami. Thorze, wybaczam, e to twj cios odebra memu ojcu ycie. Po kj midzy nami. Ale pozostaje mi jeszcze do wyrwnania rachunek z Lokim. Prosilicie o rozejm, wic nie bd go zrywa nie dar mierci Lokiego. Ale jeeli nie zdoa mnie rozmieszy, jego ycie do m-nie bdzie naleao. Loki musia przysta na to danie. Wszyscy zasiedli za stoem, suba podaa jedzenie, piwo i mid, Loki zastanawia si, jak rozmieszy olbrzymk. Przypomnia sobie wszystkie dowcipy i zabawne historie, jakie zna, ale adna z nich nie wzbudzia na twarzy Skadi nawet ladu umiechu. Zacz wic taczy na rkach, skaka na gowie, je z podogi jak pies i wyczynia inne dziwne rzeczy. One te nie spodobay si olbrzymce. Zniechcony Lo-ki usiad przy stole. Czu, e lada chwila rozpacze si z bezsilnoci. I wanie wtedy Skadi si rozemiaa. Mina Lokiego, wyraajca po-nura rezygnacj, tak j rozbawia, e nie moga ju duej udawa sro-goci. Loki odetchn zosta uratowany. Skadi popatrzya na Asw i Wanw. A wic spenia pierwsz cz swej misji, pora teraz na drug. Wlepia oczy w Baldra, wwczas jesz-cze nie onatego z Nann, i rzeka: Zgoda, jestem w stanie przebaczy wam mier mego ojca, alf pod jeszcze pewnym warunkiem jeden z was wemie mnie za on. Bogowie ucichli. Nie spodziewali si takiego obrotu rzeczy. Chytry Loki odezwa si pierwszy. _ Dobrze umiechn si, mrugajc porozumiewawczo do Ody- a _ Sama wybierzesz ma. Ale bdziesz musiaa to uczyni, widzc tylko jego stopy i ydki. Asowie i Wanowie rozemiali si, syszc ten dziwaczny pomys. Nie-zraona Skacli przystaa na warunek. Na pewno, nawet po samych ydkach, poznam jasnego Baldra, najpikniejszego z bogw" pomylaa. Rozpito wic materi, zasaniajc ciaa bogw od ydek w gr. Niebianie ustawili si w szeregu i kolejno wchodzili za zason. Skadi bacznie obserwowaa ydki, a wreszcie zobaczya nogi niezrwnanej piknoci silne i mocne, a jednoczenie o delikatnej, zdrowej skrze, zgrabne i smuke. Tak, te nogi musiay nalee do Baldra! Tego chc mie za ma! rzeka natychmiast. I jakie owadno ni zdziwienie, kiedy zza parawanu wyszed nie Baldr, a Njrd, pan wd

przybrzenych! A mia on najpikniejsze nogi, gdy uwielbia chodzi boso po nadmorskich pyciznach, gdzie zdrowe wody oceanu omyway mu stopy, nadajc miniom jdrno, a skrze pikn barw. Skadi nie omielia si wyrazi niezadowolenia, a i szybko si okazao, jak trafnie wybraa. Njrd by mem czuym, wyrozumiaym i kochajcym, jako wadca za mg si poszczyci niezmierzonymi bogactwami. Jednak niezbyt dugo trwao szczliwe poycie maonkw. Po krtkim czasie Skadi znudzi si spokj nadmorskich pla, otaczajcych Noatun, paac Njrda. Zatsknia za niebezpiecznymi grami, gdzie si wychowaa. Wyrozumiay Njrd zgodzi si na przeprowadzk do Thrymheimu, ale i on niezadugo stwierdzi, e nie moe wytrzyma w cigym zimnie, pord wichrw i zawiei, w krainie, gdzie zima trwaa p roku. Od tamtej pory mieszkali oddzielnie, kade we wasnym gniedzie. Pozostali maestwem, ale spotykali si jedynie podczas thingw i zjazdw w Asgardzie. Skadi urodzia Njrdowi Freya i Frey (cho niektrzy twierdz, a maj chyba racj, e Freyem obdarzya Njrda jego siostra, Nerthus). lak zakoczony zosta spr midzy bogami a thrymheimskim rodem olbrzymw wichru i burzy. O TYM, JAK RIG LUDZKO PODZIELI (wg: Rigs. cao; Yluspa 27) Pewnego dnia wietlisty bg Heimdall, stranik Bifrostu i Asgardu, poczu, e musi zej z posterunku, aby pody midzy ludzi. Plemi nasze, stworzone niegdy przez Odyna, Hnira i Lokiego, yo w Mid-gardzie, nie znajc wadzy ni porzdku. Kady czowiek robi co chcia, nikt nikogo nie sucha, przez co powstaway cige ktnie, walki i wojny. Nie istnia szacunek ani boja. Heimdall postanowi to zmieni. Uda si ku Drzewu Yggdrasill, obj jego pie i spyta o rad. Po chwili wiedzia ju, co ma uczyni. Zmieni posta i zstpi na ziemi, przybierajc imi Rig, co w jzyku dawnych ludzi oznaczao Krla. Szed bezdroami, a natrafi na ubog ziemiank, zamieszkan przez maonkw Aiego (Pradziadka) i Edd (Prababk). Gocinnie podjli wdrowca, ale e bieda siedziaa u nich za piecem, mogli go poczstowa jedynie czarnym chlebem z plewami oraz zwyk wod. Rig zjad wieczerz, a potem uda si na spoczynek, kadc si w ku pomidzy maonkami. Ai szybko zasn, za Rig posiad Edd. Po trzech dniach go poszed wasn drog. Kiedy nadszed odpowiedni czas, Edda powia Thraela (Niewolnika). Wyrs na silnego, cho brzydkiego mczyzn, a za on poj Thir, siln, cho brzydk kobiet. Razem zajmowali si pasaniem stad, nawoeniem pl, splataniem sprztw z wikliny i zajciami suebnymi. Mieli wielu synw, ci za dali ycie wszystkim niewolnikom i caej czeladzi. Rig szed dalej, a dotar do skromnego domu, nalecego do maonkw Afiego (Dziadka) i Ammy (Babki). Przyjli go gocinnie, za na wieczerz podali smaczne miso cielce. Potem udali si na spoczynek. Afi zasn, za Rig posiad Amm. Po trzech dniach go poszed swoj drog. Dziewi miesicy pniej Amma powia syna, Karla. Wyrs na silnego i pracowitego modzieca, a za on wzi Snr, oszczdn i gospodarn pann. Razem pracowali, uprawiajc ziemi i zajmujc si rzemiosami. Mieli wiele dzieci. Od nich pochodz wszyscy boendro wie, czyli chopi. Rig szed dalej, a dotar do zasobnego gospodarstwa, gdzie napotka maonkw Fadira i Modir. Podali wieczerz na srebrnych tacach, za wino nalewali do zoconych pucharw. Potem udali si na spoczynek. Fadir szybko zasn, a Rig posiad Modir. Po trzech dniach go poszed swoj drog. Gdy straci z oczu gospodarstwo, wzlecia do As-gardu, skd obserwowa swych synw. Po odpowiednim czasie Modira urodzia syna Jarla (Wodza). Wyrs na modzieca, doskonale znajcego si na wojaczce i potraficego walczy wszelkimi rodzajami broni. Wtedy Heimdall

jeszcze raz zstpi na ziemi i uda si do Jarla. Nauczy go sztuki panowania nad po dwadnymi, przekaza mu we wadanie ca ziemi, a take objani ta jemnic run magicznych. Kiedy uzna, e nauka zostaa zakoczon usynowi go j nazwa wasnym imieniem Rig. Od tamtej pory jarlo-wie maj prawo do ziemi i zamieszkujcych na niej ludzi. Niektrzy te uznaj si za boskich synw. Tar poszed na wojn, mieczem zdoby osiemnacie krajw i ustanowi w nich wasne rzdy. Sta si Rozdawc Piercieni, w czym naladuj go wszyscy wadcy, rozdzielajc bogactwa midzy wasnych wojownikw w nagrod za bohaterskie czyny na polu walki. on Jarla zostaa Erna, crka Hersira (od Hersira pochodz wszyscy hersirowie, czyli przewodzcy zbrojnym zastpom). Mieli wielu synw, a kady zosta znamienitym wojownikiem i krlem. Ale tylko najmodszy, Ko, zwany Ungiem (Modym), mg si rwna z ojcem w sztuce rycia run macicznych. Dlatego jedynie on odziedziczy starodawne imi-tytu Rig. Za od jego imienia i przydomka zwiemy najpotniejszych wadcw, o sawie wikszej od sawy jarlw, konungami, czyli krlami. Tak Heimdall wprowadzi ad do wiata ludzi, stajc si jednoczenie ojcem wszystkich wadcw, wolnych rolnikw i niewolnikw. Mwi si, e po tych czynach Heimdall ukry swj magiczny rg Gjallarhorn u jednego z korzeni Yggdrasilla, przy Studni Mimira. Dlaczego to uczyni? Pono dlatego, e ukocha ludzi i pragn da im jak najwicej czasu na ycie, a wiadomo przecie, e koniec wiata Ragnark, rozpocznie si dopiero wtedy, gdy zagrzmi gos Gjallarhorna. O TYM, JAK THOR MJLLNIRA ODZYSKIWA (wg: Thrym. cao) Nowy ranek wstawa nad Asgardem. Pikny, spokojny ranek, peen sonecznego blasku i ciszy. A tu nagle... Zodzieje!!! wrzask Thora wyrwa ze snu nawet olbrzymy w dalekim Jtunnheimie. Na ten niespodziewany krzyk zlecieli si wszyscy bogowie. Zastali Thora w samych spodniach, gorczkowo biegajcego po caym paacu. Thorze, co si stao? spyta Loki. Bg gromu spojrza na niego spode ba. -Ju wiem, to ty! podbieg do Lokiego i chwyci go za koszul. To na pewno ty schowae mj mot! Twj mot? zapyta Loki. Nic nie wiem o Mjllnirze. Pu go rozkaza synowi Odyn. Mwi prawd. A jeli i m- nje nie wierzysz, ka Lokiemu wybada, kto ukrad twj mot. Boga ognia zbytnio nie ucieszya powierzona misja, ale c mg zrobi? Przeszed pomidzy niebianami, ustawionymi w grupkach i trwonie rozmawiajcymi o niebezpieczestwie, jakie zawiso nad Asgardem ze strony olbrzymw, gdy Thor jest pozbawiony Mjllnira. Loki min ich wszystkich i zbliy si do Freyi. O najpikniejsza ze wszystkich mych przybranych sistr! Czy i ty boisz si nagej napaci olbrzymw? Tak, boj si. W takim razie pom mi odszuka mot Thora. Poycz mi swj strj sokoli, abym mg poszybowa nad Jtunnheim i wypatrze, kto poway si na t kradzie. Freya spenia prob. Loki zaoy sokole pira i od razu zamieni si w drapienego ptaka. Wzlecia nad Asgard i skierowa si ku krai nie Thursw. Zastanawia si, kto moe wiedzie, gdzie jest mot. W kocu posta nowi, e zapuka do drzwi jednego z naj znaczniej szych olbrzym krla Thryma.

Jak postanowi, tak uczyni. Wyldowa przed bram ponurego za-mku Thryma i uderzy w wierzeje. Wartownikowi okrzykn si jako przyjaciel i zada prowadzenia przed oblicze gospodarza. Krl Thursw posadzi go przy swym stole i poczstowa miodem! Dopiero potem Loki delikatnie go zapyta, czy nie sysza, aby kto chwali si, e ukrad co bogom. Jakie byo jego zdumienie, gdy Thrym odpar wprost: To ja zakradem si noc do paacu Bilskirnir i ukradem Mjllnira spod samego nosa tego opoja Thora spa wtedy zupenie pijany! Potem wrciem do Jtunnheimu i schowaem bro osiem mil pod ziemi, tak gboko, e nikt jej nie odnajdzie! i Loki czeka chwil, czy Thrym jeszcze czego nie dopowie. Czego dasz za oddanie Mjllnira? Ooo, niczego wielkiego zamia si krl olbrzymw 7. Sami wiecie, jak cenny jest dla was mot Thora. Dlatego sdz, e bezpie-czestwo Asgardu warte jest powicenia rki Freyi. Loki stara si zmieni danie Thryma, ale ten tylko pogardliwie wyd wargi i odpar, e kobieta to dobra cena za bro. Nie pozostao nic innego, jak wraca do Asgardu. Loki znw przedzierzgn si w sokoa i, najszybciej jak mg, polecia do podniebnego grodu. Skierowa kroki wprost do Thora. Usyszawszy o daniu Thryma, bg gromu ucieszy si i rzek, e skoro olbrzym tylko tyle chce, to od razu niech id do Freyi, aby si sposobia do drogi. Loki natomiast nie by w tak dobrym humorze, wiedzia, jak zareaguje bogini mioci. Co!? Ja mam wychodzi za m za jakiego brudnego i obrzyd-' Thursa!? Chybacie na gowy poupadali! Mam si odda naszemu najwikszemu wrogowi za kawaek jakiego elastwa!? Thor i Loki jak niepyszni uciekli z paacu Freyi, cigani jej przeklestwami. Nie zdoali wymyli adnego sensownego wyjcia, wobec tego zwoali thing bogw. Jeszcze tego samego dnia Asowie i Wanowie zgromadzili si w krgu wiecowym. Nikt nie mia radosnej miny. Z jednej strony wszyscy pragnli odzyskania Mjllnira, ale te rozumieli, jak cika bdzie dla Freyi decyzja wyjcia za m za obrzydliwego Thursa _ /as wszystko wskazywao na to, e wiec wanie tak decyzj uchwali. Dla dobra Asgardu. Tu Odyn mia wezwa obecnych do gosowania, kto jest za zmuszeniem bogini do maestwa, a kto przeciw, gdy podnis si wietlisty Heimdall i tak przemwi: By moe znalazem wyjcie. Thor powinien przebra si za Frey, uda si do Thryma jako panna moda, a w odpowiednim momencie odebra mot i uciec. Gdy ju bdzie mia Mjllnira w garci, aden olbrzym nie poway si z nim walczy. Bogowie gono wyrazili poparcie dla planu Heimdalla, jedynie Thor siedzia jaki ponury i zaspiony. Loki podszed do boga gromu i spyta go, w czym rzecz. To mi si nie podoba. odburkn mocarz Ja, wielki Thor, pogromca olbrzymw, najsilniejszy z silnych, miabym si przebiera za bab? Za kogo wy mnie macie? Potem wszyscy drwiliby, e lubi wdziewa kobiece kiecki, a kto wie moe nawet czyni co wicej! Loki podrapa si po brodzie. Tak, rzeczywicie dumny Thor nie powinien wystawia si na pomiewisko. Ale sprytny Olbrzym Ognia zaraz znalaz wyjcie. Pozwl Thorze, e bd ci towarzyszy. Ty przebierzesz si za frey, a ja za twoj suk. Wtedy nikt nie rzeknie, e lubisz chodzi w damskich spdnicach, a wszyscy bd uznawa w tym zacny podstp dwch odwanych bogw. Uradowany Thor zgodzi si na tak propozycj. Take Freya nie miaa nic przeciwko temu, by wybrali spord jej ubra odpowiednie stroje. Na koniec zawiesia na szyi Thora naszyjnik Brisingamen, bowiem wszem i wobec wiedziano, e Freya nigdzie si bez niego nie rusza. Aby jak najszybciej dotrze na miejsce, Thor postanowi uy swego stajcego tydwanu,

zaprzonego w dwa czarodziejskie kozy. Tak zrobili, 1 Jeszcze tego samego dnia wieczorem znaleli si niedaleko zamku Thry-ma' Pord ska ukryli zaprzg i podeszli pod mury warowni. Thrym oczekiwa ich z niecierpliwoci. Natychmiast kaza wie goci do sali biesiadnej, gdzie posadzono ich na honorowych miej scach. Krl olbrzymw pragn obejrze twarz oblubienicy, ale Thor uparcie zasania j chust, wic Loki wytumaczy sw pani" tym, jest lekko chora i nie chce zarazi gospodarza. Wniesiono na st liczne potrawy. Thor, nie zwaajc na to, i powi nien udawa Frey, w mgnieniu oka, gdy inni zaledwie zaczynali je poar caego wou, osiem ososi, wszystkie sodycze, a popi to wszy-stko trzema beczkami syconego miodu. Thrym przyglda si wyczynom panny modej z niedowierzaniem ale jednoczenie z ogromnym zadowoleniem. W kocu rzek: Ho, ho, nie przypuszczaem, e moja narzeczona posiada tal apetyt, ale mnie to nie przeszkadza jeli potrafi tyle zje, na pev no godna jest zosta on olbrzyma. Ach, Thrymie odpar Loki. Wybacz mej pani, ale przez osiem dni i nocy gnaymy na twe spotkanie, tak bardzo Freyi spieszy o si do twego boku. Przez cay ten czas nie uszczknymy na kromki chleba. Skoro tak rozemia si Thrym niechaj natychmiast przypie-cztowane zostanie nasze maestwo. Chc pocaowa pann mod! Pochyli si ku Thorowi, ale ten odpowiedzia tak ostrym spjrz niem, e olbrzyma a zmrozio. Cofn si i wzrokiem spyta Lokiego co to oznacza. Ten odpar przepraszajco: Ach, wybacz, panie, ale przez osiem dni gnaymy do twego mku Freya jest bardzo zmczona, racz wic odoy pieszczoty poiy nocnej. Dobrze, odo westchn Thrym. Ale oczekiwa bd tym wiksz niecierpliwoci, gdy powszechnie znany jest kunszt Freyi w sprawach miosnych. Thor a zadygota z gniewu, ale Loki uspokoi go wzrokiem. Jeszcze tylko by brakowao, eby Thor rozpocz jak burd! W owej chwili do halli wesza obrzydliwa olbrzymka, siostra Thry-ma. Miotaa ni zo, poniewa brat nie zaprosi jej na uczt weseln Mimo to zlekcewaya jego postanowienie i zjawia si w sali. Podesza teraz do Thora i odezwaa si pogardliwie: Oto pikna Freya, ktrej uroda usidlia mego brata. Czy wrd bogw znany jest zwyczaj, e panna moda, wchodzc do domu przy-szego ma, musi obdarowa jego matk i siostr? Gdzie wic zote piercienie, godne czonkini rodu krlewskiego? Zamilcz, siostro! rykn Thrym. Taki jest nasz zwyczaj, nie musz go przestrzega Wanowie! Ale jestem pewien, e Freya przy wioza ci i piercienie, i suknie. Racz wybaczy, najukochasza zwrci si do Thora. Moja siostra, podobnie jak ja, szybciej dziaa i myli. Nim jednak wrczysz jej podarki, musz przecie zwrci ci mot Thora, jak wczeniej przewidzielimy w umowie. Na niego te przysigniemy, oddajc si baczeniu bogini War, opiekunce maestw. A doskonay dzi dzie na lub czwartek. Zaraz te wniesiono Mjllnira i podano go Thorowi. Zaledwie poczu w doni drzewce znajomej broni, zerwa z gowy kobiec chust i jednym ruchem zdar z siebie suknie Loki pomyla, e Freya bdzie miaa troch alu o ich zniszczenie Zdrada! To Thor! wrzasna siostra Thryma, jedyna na tyle przytomna, by usiowa uciec. Reszt domownikw przykuo do aw zdumienie i przeraenie, nie prbowali nawet uchyla si przed ciosami Mjllnira. Jako pierwszy pad ze zgruchotan czaszk sam Thrym. Potem przysza kolej na jego druyn, sucych i innych domownikw. Thor najduej szuka siostry krla Thursw, bowiem ucieka niemal do samej bramy zamku. Tam jednak j zapa i zatuk na mier, dny zemsty za tak niegodne potraktowanie.

Po jakim czasie ulecia z jego gowy bojowy sza. Wypi podany przez Lokiego rg peen syconego miodu. Tak, dokona rzeczy wielkiej wszed do stolicy krlewskiej i wyszed z niej ywy, pozostawiajc za sob jeno trupy i zgliszcza. Podpal te budy rozkaza Lokiemu. A i nie zapomnij, jak ju wrcimy, opowiedzie wszystkim o szczegach walki. Chwil potem jeszcze raz zwrci si do Lokiego. Moe jednak nie wspominaj, e Thrym chcia mnie pocaowa. Tak Thor, przy pomocy sprytnego Pomiennego Olbrzyma, odzyska honor i swj mot bojowy.

O SKARBIE ANDWARIEGO, ZWANYM TE ZOTEM WLSUNGW LUB ZOTEM GJUKUNGW, CZYLI O TYM, JAK KLTWA ZABIA WIELU DZIELNYCH MW (wg: Regin, cao; Fafnis. cao; Brot afSigurd. cao; Sigurd. en skamma cao; Atlnk. 27-29) Krl wikingw, Hreidmar, mia trzech synw: Reginna, Fafnira i Otra. Wszyscy oni, tak samo jak i ojciec, wadali magi. Pewnego dnia Otr postanowi wybra si nad jezioro, zasilane nurtem rzeki, przelewajcej si przez wodospad Andwarafors nazwany tak od yjcego w pobliu krasnoluda-czarodzieja Andwariego. Otr chcia naapa troch ryb, wic wypowiedzia zaklcie i zamieni si w wydr (trzeba wam wiedzie, e imi Otr oznacza Wydr). W tej postaci nie mia najmniejszych trudnoci z chwytaniem ososi. Los chcia, e w tym samym czasie na ziemie Midgardu zesza trjka bogw Odyn, Hnir i Loki (od czasu wsplnego stworzenia ludzi bardzo lubili razem wybiera si w podr). Przechodzili wanie obok wodospadu Andwarafors, gdy Odyn spojrza na jezioro i wykrzykn: Spjrzcie, jaka pikna wydra tam pywa! Ech, przydaoby mi si jej futro na oblamowanie mego nowego paszcza! Loki tylko si zamia, chwyci kamie, wycelowa i cisn nim w wody jeziora. Trafi idealnie wydra wypyna na powierzchni ju nieywa. Odyn podzikowa swemu bratu krwi, po czym cign skr z wydry. Potem poszli dalej. Wieczorem dotarli do wspaniaego zamku, stolicy krlestwa, rzdzonego przez krla Hreidmara. Wadca z szacunkiem przyj goci, nie domylajc si, e ma przed sob bogw. Odyn otworzy sw sakw i wycign skr wydry. Wspaniay Hreidmarze, czy moesz rozkaza sugom, by wyprawili mi to futro, bo inaczej wos z niego wypadnie. Hreidmar przyjrza si skrze wydry i zbiela na twarzy. Kiedy za dowiedzia si, gdzie podrni upolowali zwierz, wpad we wcieko. W pierwszej chwili poleci stray zamkn bogw w lochu, ale przypomnia sobie, e przecie przyj ich pod wasny dach, a wite prawo zabraniao krzywdzenia goci. Nie mg zatem wywrze zemsty krwi, pozostawao jedynie upomnie si o gwszczyzn za mier syna. Jakiej ceny dasz za przebaganie cienia Otr? zapyta Odyn, zmuszony uzna prawo Hreidmara do odszkodowania. Chc, bycie napenili zotem skr po moim synu, a take pokryli j od zewntrz zotymi ozdobami. Skd mamy wzi tyle cennego kruszcu? Hnir zapa si za gow. Taka jest moja cena i od niej nie odstpi. Inaczej przyjdzie si wam potyka z moimi

wojownikami odpar Hreidmar. Odyn wzruszy ramionami i spojrza na Lokiego. Pomienny Olbrzym odpowiednio zrozumia rozkaz skoro to on, nawet jeli tylko spenia zachciank Odyna zabi Otr, to teraz sam musi si postara o okup. Zgodzi si, w kocu przecie by bogiem i zna sekrety rnych skarbw. Jeden powinien znajdowa si cakiem niedaleko. Najpierw wszake uda si na brzeg morza i zapiewa pie magiczn, wzywajc sw kuzynk Ran, olbrzymk, a jednoczenie bogini morza. Miaa za ma pana gbin, Aegira, ale w przeciwiestwie do niego, lubia zatapia statki oraz wywoywa sztormy. wietnie si przy tym bawia, uwaajc swe wyczyny za dobry art. Loki uwielbia podobne okrutne dowcipy, dlatego jako jedyny z bogw zyska przyja i przychylno Ran. W kocu krewniaczka przybya na wezwanie, wysuchaa proby, po czym znw znikna wrd fal. Wrcia nadspodziewanie szybko, niosc, o co prosi. Loki licznie podzikowa, po czym wawo pomaszerowa ku wodospadowi Andwarafors. Zacz brodzi w wodach jeziora, a wypatrzy pokrytego zot usk, olbrzymiego szczupaka. Rozwin wtedy dar Ran sie ryback i schwyta ryb. Szamotaa si wciekle, ale musiaa da za wygran, gdy wydoby j na pycizn. Wtedy szczupak odezwa si ludzkim gosem. Czego dasz, Loki, w zamian za zwrcenie mi wolnoci? Dogadamy si, Andwari rzek Loki, zadowolony, e jego przypuszczenia okazay si suszne: krasnolud Andwari rzeczywicie ukrywa si w jeziorze pod postaci szczupaka. Mimo swego imienia, znaczcego przecie Ostrony", dae si atwo schwyta. Ale nie o to mi chodzi. Syszaem, e wasne plemi wygnao ci nie tylko dlatego, e okazae si niegodziwcem. Nie chciae si te podzieli zebranym skarbem. Krasnolud nic nie odpowiedzia, wic Loki chwyci go za skrzela i unis. Chyba nie chcesz skoczy jako potrawa na stole krla Hreidmara? Oczywicie, Andwari zgodzi si zaprowadzi Lokiego do swojej kryjwki. Tam, ukryty pod gazem, spoczywa cay stos zota. Pomienny Olbrzym napeni nim skr wydry, a resztkami obwiesi jej futro. Pozostao wszak jeszcze jedno puste miejsce, a Andwari nie posiada ju adnych skarbw. Loki popatrzy na Andwariego, stojcego przed nim w swej normalnej, krasnoludzkiej postaci. Dostrzeg, e na palcu czarownika tkwi wspaniay zoty piercie. Zabra mu go wic i przyczepi na ostatnie wolne miejsce na futrze. Krasnolud bezskutecznie prosi o oddanie magicznego piercienia, twierdzc, e bez niego straci ca sw moc. No c mrukn Loki. Mnie ten piercie, nazwae go chyba Andwaranautem, jest rwnie potrzebny, co i tobie. Ale to ja jestem silniejszy. I jeste te okrutny sykn krasnolud. Okrade mnie z ostatniego kawaka zota. Dobrze, zatem kltwa spocznie na owym zocie niech nieszczcie ciga kadego, kto jest jego wacicielem, niech dosignie go mier! Loki tylko rozemia si, syszc przeklestwo. Mine si ze zym yczeniem odpar. Nie ja jestem, ani nie bd wacicielem tego zota. egnaj! Olbrzym ognia odda okup Hreidmarowi, ten za natychmiast wypdzi bogw ze swego zamku. Na odchodnym Loki zdy jeszcze przekaza krlowi tre kltwy Andwariego. Pniejsze dzieje Skarbu Andwariego nie wi si z godnymi czci osobami bogw, wic opowiem je tylko pokrtce. Dwaj pozostali przy yciu synowie Hreidmara, Reginn i Fafnir, zadali, by ojciec dopuci ich do udziau w gwszczynie. Krl odmwi, wic Fafnir go zabi, zabra skarb i uciek na pnocne pustkowia Gni-taheidi. Zaszy si na moczarach i za pomoc czarw przemieni si w

smoka. Dniem i noc pilnowa zota, samemu nie majc z niego poytku, ani nie dzielc si nim z nikim innym. Tymczasem, po latach poszukiwa, Reginn odkry miejsce pobytu brata. Nie mia jednak szans na walk ze smokiem, postanowi zatem zaczeka, a zdarzy si sposobno wykorzystania kogo innego do zabicia potwora. U krla Hjalpreka wychowywa si mody Sigurd z rodu Wlsungw. Norny wyznaczyy dla niego los sawnego wojownika. Jednym z jego nauczycieli zosta Reginn, ktry natychmiast dostrzeg w chopcu zadatki na wielkiego bohatera. Namwi go zatem, by uda si na pustkowia Gnitaheidi i zabi potwora. Tak te si stao, ale Reginn nie zdoby upragnionego skarbu. Sigurd przypadkiem posmakowa smoczej krwi, dziki czemu zacz rozumie mow zwierzt od ptakw dowiedzia si, e Reginn zamierza go zabi i zagarn zoto. Uprzedzi wic zamiar wychowawcy i sam pozbawi go ycia. W t" sposb to on wszed w posiadanie przekltego Skarbu Andwariego. Po latach Sigurd, z powodu posiadanego zota, zosta zdradziecko! zabity przez swych sprzymierzecw, braci Gjukungw, wadcw plemienia Burgundw. Ci z kolei zginli z rki Atlego, krla Hunw, pragncego zawadn skarbem. Nie udao mu si to wszake, gdy wczeniej bracia zatopili zoto w wodach Renu. Atlego zabia w zemcie siostra Gjukungw, wdowa po Sigurdzie. Tak zakoczya si historia Skarbu Andwariego. Spocz gdzie w brzuchu rzeki, za wszyscy walczcy o jego posiadanie, zginli. Tak spenio si przeklestwo okradzionego krasnoluda. O KOTLE HYMIRA (wg: H)'inis. cao; Gylfag. 48) Nadchodzia zima, wyjc zawiejami nienymi i trzaskajc mrozem. Przez ostatnie miesice spokj panowa w Asgardzie, a bogowie spdzali czas na ucztach i turniejach. W kocu Odynowi przejado si cige przebywanie w podniebnej siedzibie. Po namyle wezwa syna swego, Thora, i tak rzek: Synu, na wybrzeu Midgardu ma siedzib olbrzym Aegir, podniesiony przez nas do godnoci boga odmtw morskich. Chc, aby uda si do niego i jego maonki Ran, i rzek im, e nadesza pora, aby przygotowali wielk uczt dla bogw. Ojcze odpar zdziwiony Thor. Nie przypominam sobie, by Aegir kiedykolwiek podejmowa nas w swym paacu. A wic nadszed odpowiedni czas, by to uczyni. Odtd, co roku na zim, ucztowa bdziemy kilka dni w krlestwie Aegira. Taka jest moja wola. Posuszny Thor wybra si wic na wysp Hlesey, gdzie Aegir i Ran wznieli swj paac, w poowie zatopiony pod falami, a w poowie stojcy na suchym brzegu. Aegir niezbyt ochotnie wysucha sw Thora, a tym bardziej by niezadowolony, i bg gromu zwraca si do niego, jak do sugi, ktremu nakazuje si przyszykowanie wieczerzy. Niestety, cny Thorze odpar, ledwie skrywajc szyderczy umiech. Nie mog wyda uczty na cze bogw. A to dlaczego? gronie spyta Thor. Nie mam kota odpowiednio wielkiego, aby przyszykowa grzane piwo dla wszystkich bogw. Spjrz wskaza na belk puapowa, gdzie zawieszone zostay wszystkie brzowe koty aden z nich nie pomieci nawet poowy napoju, potrzebnego do nasycenia boskich garde. Ale, oczywicie, bardzo chc podj Asw i Wanw, wic jeeli tylko przyniesiesz mi odpowiednie naczynie, speni twoj prob. A gdzie mam je znale? spyta Thor. Doskonale wiedzia, jak odszuka wroga, ale przecie nie mia pojcia, skd si bior brzowe koty. Nie wiem Aegir umiechn si na poegnanie.

Thor bezsilnie miota si po wasnym paacu, nie mogc doj, w jaki sposb zdoby odpowiednie naczynie. Akurat tego dnia odwiedzi go Tyr, bg wojny sprawiedliwej, przysig i wiernoci. Thor zwierzy mu si z kopotu, na co, po chwili zastanowienia, Tyr odpar: Chyba umiem zaradzi twoim kopotom. Czy wiesz, gdzie mieszka mj ojciec? Thor nie wiedzia, a i dopiero w tej chwili uwiadomi sobie, e nigdy nie pozna ojca Tyra. Pono spodzi go jaki Oszroniony Olbrzym, mieszkajcy gdzie na kracach wiata. Ot mj ojciec, Hymir, posiada najwikszy na wiecie brzowy kocio, na tyle pojemny, e nie tylko do cna opij si z niego bogowie, ale jeszcze zostanie co-nieco na dnie. I mylisz, e twj ojciec mi go da? Nie wiem, ale zawsze warto sprbowa. Jeli chcesz, bd ci towarzyszy w drodze. Thor z radoci przysta na propozycj dobrze mie przy sobie prawego i walecznego towarzysza, takiego jak Tyr. Gdy ju wyruszali, nie wiadomo skd napatoczy si Loki, trzymajcy w rku podrn sakw. Stwierdzi, e i on wybiera si do krainy olbrzymw, wic cz drogi chtnie przebyby wraz z nimi. Thor nie odmwi, cho pamita, e towarzystwo Lokiego zawsze sprowadzao kopoty. We trzech wsiedli do magicznego pojazdu Thora, cignitego przez dwa zaczarowane, latajce kozy Tanngniostra i Tanngrisnira. Cudowne te zwierzta znano te jako niewyczerpane rdo poywienia spoyte na wieczerz, rano odradzay si na nowo, o ile kto nie uszkodzi ich koci. Wieczorem podrnicy przekroczyli granic Hrimthursheimu, postanowili wic zatrzyma si gdzie na noc. Tyr zauway w dole samotnie stojc chat, wyldowali zatem w pobliu. Okazaa si zamieszkana przez rodzin olbrzymw Egila z on oraz dwojgiem dzieci: Thjalfim i Roskw. Gospodarze godnie przywitali goci, ale poza czerstwym chlebem i cienkim piwem nie mieli nic na poczstunek. Na to Thor rzek, eby si tym nie martwili po chwili na ronach pieky si oba magiczne kozy. Kiedy ju zabierano si do jedzenia, bg gromu przestrzeg, by nikt nie way si rozupa adnej z koci zwierzt. W czasie posiku syn gospodarzy, Thjalfi, poczu, e Loki trca go okciem i, wskazujc na ogryzan przez niego ko, rzecze szeptem: Nie miaby ochoty sprbowa szpiku? Thjalfi nawet si nie spostrzeg, gdy posucha podszeptu Ognistego Olbrzyma, przeama ko i wyssa szpik. Mia wspaniay smak. Loki rozemia si w duchu. Znw udao mu si spata niezego figla, ale chyba lepiej zrobi, ulatniajc si w nocy, bo rankiem Thor moe si nielicho wciec. Tak te zrobi gdy ju wszyscy pooyli si spa, on wylizn si ukradkiem, zarzuci sakw na rami i ruszy swoj drog. Rano Thor zebra koci Tanngniostra i Tanngrisnira, przykry je skrami zwierzt i wypowiedzia zaklcie, po czym dotkn kolich szcztkw Mjllnirem. Jakie jednak byo jego zdziwienie i wcieko, gdy okazao si, e jeden z kozw kuleje. Sprawdzi jego nog no tak, kto z gospodarzy nie posucha proby i dla szpiku rozama ko. Rozgniewany bg chwyci Egila za koszul i, wrzeszczc, zada wyjanie. Oczywicie, po chwili dowiedzia si, kto zama ko, ale te kto namwi Thjalfiego do witokradztwa. Lokiego nie zastali ju jednak w ou. Przeraony Egil zaproponowa odszkodowanie za zamanie nogi koza rzek, e odda swe dzieci na sub Thorowi. Bg zgodzi si, zada te, by Egil zaopiekowa si kozami i wozem do jego powrotu. Jak susznie przypuszcza, droga do domu Hymira i z powrotem zajmie tyle czasu, by noga koza zdya si zrosn. Wtedy te zamierza zabra ze sob Thjalfiego i Roskw. Po skpym niadaniu Thor i Tyr wyruszyli na piechot w gb krainy Oszronionych Olbrzymw. Mijay dni i noce, a wreszcie przeprawili si przez mron rzek Eliwag i dotarli do celu. Na

szczycie wzgrza wznosio si potne dworzyszcze. P kamienne, p drewniane, wielkie i zamone. Tu si urodziem rzek Tyr, ale Thor nie zauway, by bg wojny wzruszy si na widok rodzinnego domu. Wydawa si raczej lekko wystraszony, a to niczego dobrego nie wryo. Bogowie zapukali do drzwi dworu. Otworzya im biaobrewa i biaowosa olbrzymka. Witaj, matko szepn Tyr. Na pity zabitego Ymira! wykrzykna gospodyni. Synu mj! Tyle lat! lak mocno cisna lyra w swych ramionach, e ten omal nie straci dechu. Potem poprowadzia goci do hali i posadzia za stoem, cho staa si znacznie mniej uprzejma, gdy dowiedziaa si, e syn przyprowadzi samego Thora Zabjc Olbrzymw. W jednej z komnat dworu bg gromu zobaczy wielce sdziw olbrzymk o dziewiciuset gowach, Tyr wytumaczy, e to jego babka. Biaobrewa olbrzymka miaa ju podawa potrawy, gdy zatrzsa si ciernia. Szybko, wstawajcie! rozkazaa bogom. Hymir wraca! Musz was schowa i uprzedzi ma, e mamy goci. Inaczej zabije was swym magicznym spojrzeniem! Ukrya ich za szerokim supem, podtrzymujcym belk stropow. Po chwili usyszeli odgos cikiego stpania, uderzania buciorami o kamienie wprawione w posadzk. Hymir wkroczy do swego domu. Kobieto! rozleg si gos Thursa, tak donony, e bogom zadwiczao w uszach. Czuj zapach obcych! Kto tu jest? Uspokj si mu! odpara biaobrewa olbrzymka. Mamy goci... Nie zdya dokoczy, gdy Hymir wbi wzrok w sup, za ktrym schronili si niebianie. Pod jego magicznym spojrzeniem drewno rozleciao si w drzazgi, odsaniajc przybyszw. Gdy zabrako podtrzymujcego supa, belka stropowa spada z hukiem na kamienie podogi. Za na belce tej wisiay wszystkie brzowe koty, jakie posiada Hymir. One rwnie uderzyy o podog, kruszc si na drobne kawaki. Wytrzyma tylko jeden, najwikszy. Na to naczynie zwrci uwag Thor i zrozumia, e to wanie musi by w wspomniany przez Tyra kocio. Wstrzymaj si mu! krzykna gospodyni. Przyby twj syn z przyjacielem! Dopiero wtedy Hymir cofn moc swego wzroku, za bogowie mogli stan na nogi i powita Thursa. Pozwoli im zasi za stoem, po czym krzykn na sub, by wniosa trzy pieczone byki. Dopiero wtedy zapyta goci o powd wizyty. Kiedy usysza o co chodzi, i kim jest towarzysz syna, rozemia si gromko. No prosz, taki go pod moim dachem! Chyba wiesz, Thorze, e nie ma nic za darmo? Wanie wniesiono pieczone byki. Nie mina chwila, a ju dwa z nich znikny w przepastnym odku Thora. Hymir z niedowierzaniem patrzy na siacza, jednoczenie troskliwie odsuwajc jak najdalej od niego wasn mis z pieczystym. Zje potrafisz, Thorze mrukn niezadowolony Hrimthurs ale, by dosta ode mnie kocio, musisz wykaza si czym wicej, ni samym obarstwem. Jutro sprawdz, jak wiele prawdy tkwi w twej sawie najsilniejszego z bogw. A c to ma by za prba? zaciekawi si Thor. Prosta umiechn si Hymir, szczerzc poamane zby. Popyniemy na ryby. Kto zowi wiksz, ten zwyciy. A na dzisiejszy wieczr mam dla ciebie prob postaraj si o jak przynt, eby jutro nie straszy ryb nagim haczykiem. Thor skin gow i opuci dwr. Postanowi ukara Hrimthursa za

cige naigrawanie si z jego osoby, wic pody na pastwisko, gdzie zauway pasce si stada Hymira. Wypatrzy najdorodniejszego byka, po czym ukrci mu eb. Zdobycz zanis do hali i pokaza Hymirowi, mwic, e wanie znalaz odpowiedni przynt. Wielk przyjemno sprawio mu zobaczenie wciekoci na twarzy skpego olbrzyma. Nastpnego dnia zbudzono Thora o wicie. Hymir ju oczekiwa przy brzegu morza. Razem zepchnli ogromn d na wod i skierowali jej dzib ku otwartemu morzu. Przebrzmiao zaledwie kilka uderze serca, gdy Hymir wycign z wody nie jak zwyk ryb, ale sporego wieloryba! Zaoy now przynt na haczyk i znw zarzuci wdk. Thor z zazdroci patrzy, jak niedugo potem olbrzym ponownie wyciga wieloryba. No c, Thorze zjadliwie rozemia si Hrimthurs. Moemy wraca. Mamy do misa na obiad i wieczerz. Jeszcze chwila, wypymy troch dalej, na gbsz wod bkn zawstydzony bg. Tak te uczynili. Haczyk z przyczepionym bem byka zanurzy si na prawdziwej gbinie. Thor ju niemal przyzna si przed samym sob, e przegra, gdy silne szarpnicie wywrcio go na dno odzi. Szybko odzyska rwnowag, zapar si nogami o burt i pocz cign wdk. Okazao si jednak, e musia zapa jakiego prawdziwie ogromnego wieloryba, gdy to nie zdobycz do odzi, a d do niej pocza si przysuwa! Wtedy bg gromu wzu Rkawice Mocy i mocniej zacisn na biodrach Pas Siy dary od olbrzymki Grid, matki jego przyrodniego brata. Potem pocz zwija sznur od wdki. Robota sza opornie, ale ryba znajdowaa si coraz bliej. Woda si wzburzya, a z kipieli wyjrza monstrualny eb, ozdobiony wsami i wypustkami, rogami i kami, ogromnymi lepiami i jeszcze wiksz paszcz Sam Jrmungand zapa si na przynt Thora. Bg byskawicznie zrozumia, e oto ma jedyn sposobno zabicia najwikszego potwora, jakiego kiedykolwiek nosia Alda. Sign do pasa, ale wtedy przypomnia sobie, e odoy Mjllnira pod aw wiolarsk. Hymir! krzykn Hymir, podaj mi mot! Musz go zabi! Woa i woa, ale bez odzewu. Wreszcie odwrci si ku Hrimthurso-wi i ujrza, e ojciec Tyra siedzi przeraony, trzsie si ze strachu, a po jego twarzy spywa ocean potu. Podaj Mjllnira!!! Tym razem Hymir si ruszy, ale zamiast sign pod aw, wycign n i przeci lin, utrzymujc Miclgardsorma. Potwr zanurzy] si w odmty. Co ty zrobi!? bg chcia si rzuci olbrzymowi do garda, al( ten uskoczy. Tak jest lepiej odpar Thurs drcymi jeszcze wargami. Uwierz mi, tak lepiej. Thor zdusi gniew i kaza przybija do brzegu. W kocu przecied pokaza, e potrafi zapa wiksz ryb. Nim wysiedli z odzi, Hymir odzyska spokj, a potem nawet sta si butny przypomnia sobie, e to on stawia przed Thorem zadanis do przebycia. Zanie teraz d z oboma wielorybami do dworu poleci gociowi Wykonanie tego polecenia nie sprawio bogu szczeglnych trudnoci. Thor po prostu chwyci d i postawi j sobie na gowie. Nawet nie zmczy si dwiganiem. Gniewny grymas nie schodzi z oblicza Hymira. Thor wykonuj jedn prac za drug, znajdowa si o krok od zdobycia kota. Ale on, Hymir,' wymyli jeszcze przeszkod nie do przeskoczenia, zmusi Thora do ugicia karku. Znw zasiedli w halli za stoem. Hymir wznis toast za siaczy. Spei go swym ulubionym kielichem z grubego krysztau, rnitego w spltane wzory. Thorze, spjrz na ten puchar podstawi bogu kryszta pod nos. Jeli zdoasz go zbi, przebrniesz nastpn prb. Bg gromu lekce sobie poway to zadanie w kocu co za trud-no zbi krysztaowe naczynie? Cisn nim w granitow kolumn wspierajc cian budynku. Jake jednak si

zdziwi, kiedy kolumn runa, za kielich pozosta nietknity! Gdy podnosi kryszta, zbliy si do niego Tyr i tak szepn: Matka mi przed chwil rzeka, e jedyn rzecz na tyle tward by wytrzyma uderzenie magicznego kielicha, jest czaszka Hymira. Niewiele mylc, Thor rzuci naczyniem w gow Hrimthursa. Puchar rozprys si na drobiny, za olbrzym upad na podog. Po chwili odzyska przytomno, a wraz z ni wrcia wcieko. Zrozumia, e ja-kim sposobem rozwizano tajemnic kielicha, ale nie wiedzia jak. Zadziwie mnie, Thorze rzek gniewnie. W takim razie po-zostaa ju tylko jedna prba: jeli ktry z was zdoa udwign podany przez bogw kocio, to moe go od razu zabra i zej mi z oczu. Tyr zbliy si do stojcego porodku sali naczynia, ale nie zdoa go podnie. W kocu da za wygran i ustpi miejsca przyjacielowi. Thor wierzy w potg swych mini, ale mocniej cisn Pas Mocy Megingiard, a na rce zaoy Rkawice Siy. Tak przygotowany, szarp-n za uchwyty kota. yy wystpiy mu na czoo, poczerwienia, sysza jak trzeszcz mu stawy. Wreszcie rozleg si gony chrzst to naczynie odchodzio od podogi wraz z kilkoma pytami kamiennymi, do ktrych przytwierdzi je sprytny Hymir. Nawet ta sztuczka nie powstrzymaa najsilniejszego z bogw przed uniesieniem kota. Aby wy-godniej go nie, postawi naczynie na wasnej gowie. Bez sowa skierowa si ku drzwiom. Hymirowi nie naleay si podzikowania wszak Thor uczciwie wygra kocio. Za bogiem gromu pody Tyr. Nie uszli daleko, gdy usyszeli donony okrzyk. Powtrzy si drugi raz, a potem trzeci. Odpowiedziao mu kilkananie podobnych gosw, dobiegajcych z rnych stron gr. To mj ojciec sykn Tyr. Zwouje cay rd, chyba chce nam odebra kocio. W takim razie poczekamy na niego spokojnie odpar Thor. Zgodnie ze sowami Tyra, ju niedugo dostrzegli szesnastu Hrimt-hursw, podajcych ich ladem. Wszyscy przewyszali bogw wzrostem co najmniej o trzy gowy, za ich rce wyglday jak pnie dbw. Widok takich wrogw mg wzbudzi trwog w sercach najdzielniejszych wojownikw, ale Thor i Tyr, pamitajcy sto bitew, nie ulkli si niebezpieczestwa. Nim olbrzymy zbliyy si na tyle, by wykorzysta przewag liczebn, Thor dwukrotnie cisn bojowym motem. Za kadym razem Mjllnir rozbija czaszki trzech olbrzymw, po czym posusznie wraca do rk boga. Na trzeci rzut nie starczyo czasu wrogowie zbliyli si na wycignicie rki. Tyr doby miecza i ruszy w bitewny tan. Krci broni myce, odcinajc przeciwnikom rce i gowy. Wydawa si szybszy od wystrzelonej strza); aden z olbrzymw nie potrafi dosign go ciosem pici ni maczugi. Tymczasem Thor zgruchota by dwm Hrimthursom, a potem stan przed samym Hymirem. Teraz oddasz mi i kocio, i ycie przeraajcym gosem mrukn olbrzym. Nie dostaniesz ani tego, ani tego, a jeszcze sam mi co zapacisz ~ odpar, miejc si, Thor. Jak zapowiedzia, tak uczyni. Gdy Hymir wznis do ciosu potn, kamienn maczug, Thor wlizn si pod jego uniesione ramiona i uderzy pici w brzuch wroga. Thurs straci oddech i zawaha si chwil. Wtedy Thor wzi krtki zamach i spuci mot bojowy na eb olbrzyma. Nawet granitowo twarda czaszka Hymira nie wytrzymaa takiego uderzenia. Pka, niczym skorupka jajka. Thor si rozejrza. Tylko on i Tyr stali ywi na pobojowisku. Bg gromu powoli podszed do otoczonego wianuszkiem pokrwawionych cia Tyra. Wybacz, przyjacielu rzek na wp przepraszajco. Musiaem zabi twego ojca. Jeli pragniesz pomsty... Nie Tyr umiechn si smutno. Hymir przesta by moim ojcem, gdy zama dane nam

sowo. Nie mwic nic wicej, zawrcili ku chacie Egila, gdzie czekali na nich Thjalfi, Roskwa i koli zaprzg. O TYM, JAK THOR SAMOTRZE WYPRAWI SI DO UTGARDU (wg: Harbard. 26; Lokas. 60;62; Gylfag.) Wstawa szary poranek, gdy do bramy paacu Bilskirnir zacz si dobija na wp pijany Loki. W kocu sucy otworzy mu odrzwia i zaprowadzi przed oblicze rozgniewanego Thora. Loki, amago, jak miesz mnie budzi o tej porze!? rykn bg gromu. Wybacz, bracie odpar Loki, ledwo si trzymajc na nogach ale wanie wracam z Walhalli, gdzie biesiadowaem z Odynem. Ot dzisiejszej nocy pewien skald z Midgardu umila nam piewem dugie nocne czuwanie. I tene poeta twierdzi, e widzia wzniesion niedawno twierdz krla olbrzymw Jtunnw, Skrymira (Bezmiernego). Zamek ten zwie si Utgard, tak samo jak caa kraina Thursw, a mieszkaj w nim najsilniejsi z olbrzymw. Utgard, powiadasz zamyli si Thor. Ale co to mnie moe obchodzi? Ale musi ci obchodzi z gupim umiechem odpowiedzia bg ognia. Skald twierdzi, e tamtejsze Thursy s silniejsze od ciebie. e nawet stare olbrzymki z Utgardu dadz sobie z tob rad Co!? Thor zerwa si z oa i sign po Mjllnira. Gdzie jest Utgard? Natychmiast tam id! Uspokj si, bracie powstrzyma go Loki. Chciabym si wyspa, a potem ruszy razem z tob, eby zobaczy twe zwycistwo i doda pgbkiem, by Thor nie usysza lub porak. Dobrze, Loki, jutro ruszamy. Solidnie si przygotuj do wyprawy. Tym razem wyruszyli na piechot noga jednego z kozw Thora jeszcze nie wydobrzaa, wic zaprzg sta bezuytecznie na podwrcu Bilskirniru. Oprcz Lokiego, Thorowi towarzyszy giermek, Thjalfi. Nis wielk sakw zjedzeniem. Niedugo przekroczyli granic Jtunnheimu i znaleli si na terenach olbrzymw Jtunnw. Zaraz te dostrzegli ogromn sylwetk samotnego Thursa z workiem przewieszonym przez rami. Ranie poda t sam drog, co i oni. Wszyscy trzej stanli w niemym zdumieniu jeszcze nigdy nie widzieli tak wysokiego i potnego olbrzyma. Co najmniej dziesi razy przewysza ich wzrostem! Wdrowiec spojrza na bogw i przywita ich gestem rki. Odpowiedzieli na to pokojowe pozdrowienie, zbliy si wic i zapyta o cel podry. Idziemy do Utgardu krla Skrymira odpar Loki. Czy wiesz, jak tam dotrze? Wiem odpar olbrzym. Czciowo bdzie mi po drodze, wic, jeli nie macie nic przeciwko, powdrujemy razem. Bogowie nie wyrazili sprzeciwu, wic Thurs, zapewne chcc okaza si pomocnym, odebra od Thjalfiego sakw z ywnoci i schowa j do wasnego worka. Dziki temu giermek mg nady za mkncym gigantem. Zapada wieczr, gdy olbrzym stwierdzi, e pora na spoczynek. Uoy si na ziemi i momentalnie zasn. Uff westchn Loki. Mylaem, e bdzie tak gna ca wieczno. Pora co przeksi stwierdzi Thor, podchodzc do worka Thursa. Pakunek by wikszy od samego boga, tote Thorowi nie udao si go unie. Szarpn wic za rzemienie ptajce wylot sakwy, ale nie mia do si na ich rozplatanie. Zostay tak mocno zawizane, e Thor musia da za wygran. Nie pozostao im nic innego, jak pooy si spa na godniaka.

W rodku nocy Thora obudzi jaki oskot. Poderwa si na nogi, ale nie dostrzeg niebezpieczestwa. Okazao si, e to jego wasny odek burczy z godu. Nie postanowi Thor. Nikt mnie nie bdzie pozbawia posiku. Znw ruszy ku olbrzymowi i jego sakwie. Jake jednak si zdziwi, gdy nagle znalaz si w dziwnej jaskini, ciemnej i cuchncej. Rozchodzia si na kilka korytarzy, tak ciasnych, e musia nimi pezn. Kady koczy si lep cian. Bg gromu przestraszy si nie na arty. W kocu owadna nim taka panika, e pocz wzywa pomocy. Nikt jednak go nie usysza, postanowi wic odszuka drog, jak tu przyszed. Po dugim czasie dostrzeg przed sob mde wiato gwiazd. Niemal paczc ze szczcia, wydosta si z jaskini i obejrza j teraz w blasku ksiyca. Zakl. Nie zgubi si w jaskini, ale w rzuconej byle gdzie rkawicy olbrzyma. Thor rozejrza si wok na szczcie nikt nie dostrzeg jego pohabienia ani nie usysza baga o pomoc. Wystawiby si na pomiewisko, gdyby kto rozpowiedzia, e wielki Thor zabdzi w rkawicy Thursa! Nastpna prba otworzenia worka olbrzyma skoczya si niepowodzeniem, co wywoao jeszcze gortsz wcieko syna Odyna. Chwyci za Mjllnira i zbliy si do gowy Thursa. Potnie uderzy go w czoo. Jtunn tylko zamrucza przez sen. Thor wzi wikszy rozmach i ponownie zada cios. Olbrzym podrapa si w czoo. Zrozpaczony bg gromu wyty wszystkie siy i rbn tak mocno, e mgby przebi ska. I tym razem Thurs nie ponis adnego uszczerbku. Przekrci si jedynie na drugi bok i ponownie zachrapa. Thor wrci do wasnego obozowiska i bezradnie opad na posanie. Czyby utraci si? A moe po raz pierwszy trafi na olbrzyma zbyt potnego nawet jak na jego moliwoci? Jeli tak moc posiada przypadkowo spotkany Jtunn, to jakimi siaczami oka si gospodarze zamku Utgard? Rankiem olbrzym zapomnia odda im sakw z jedzeniem, wskaza tylko szlak do Utgardu, poegna si i ruszy swoj drog. Thor rozstawa si z nim bez alu, nie upomnia si nawet o ywno, wola by Thurs jak najprdzej zszed mu z oczu. Po dugim marszu ujrzeli wreszcie mury Utgardu potne, kamienne, zdajce si blankami siga chmur. Grujce nad nimi baszty wielkoci przymieway nawet najpotniejsze paace Asgardu. Zamek sprawia wraenie rozlegego jak wiat. Bogowie poczuli si miesznie mali, podchodzc do bramy, przez ktr mona by wtoczy ca gr. Nie zdyli nawet zapuka, a odrzwia uchyliy si z przeraliwym zgrzytem. Stan w nich niespotykanych rozmiarw olbrzym, wikszy nawet od Jtunna spotkanego po drodze. Witajcie! zagrzmia tubalnym gosem. Spodziewaem si tak znakomitych goci i widz, e si nie rozczarowaem. Znam te powd waszego przybycia. Myl, e od razu rozpoczniemy prby, kto: my czy wy, jest potniejszy. Jak to? obruszy si Thor. Gdzie zwyczajowa gocina? Czy nawet nie podejmiesz nas dzbanem piwa? Musicie najpierw zasuy na poczstunek odpar Thurs. jeli okaecie si godni zasiadania przy utgardzkim stole, nie zostanie wam odmwiona wieczerza. Chc, by mi to rzek Skrymir, wadca tego zamku zada Loki. Wanie z nim mwisz odpar olbrzym i cofn si w gb podwrca. Thor mrukn z rezygnacj. A wic przyjdzie im na godnego potyka si z przeciwnociami. C, taki los. Skrymir poprowadzi goci w gb twierdzy, gdzie midzy budynkami widniaa duga, prosta ulica, liczca co najmniej dwiecie krokw. Po obu jej stronach ustawiy si tumy Jtunnw, z niecierpliwoci wpatrujcych si w przybyszw. Oto mj bratanek Skrymir przedstawi im jednego z olbrzymw. Nazywa si Huginn. Jest znakomitym biegaczem. Ktry z was zdecyduje si stan z nim w zawody? Bogowie popatrzyli na siebie niepewnie, wreszcie skierowali wzrok na Thjalfiego. Giermek

skromnie spuci wzrok, ale w kocu rzek, e sprbuje. Zawodnicy ustawili si na linii oznaczajcej pocztek trasy, a potem ruszyli na znak Skrymira. Thjalfi bieg niczym wiatr, nie mona byo dostrzec ruchu jego ng, ale Huginn od razu wysforowa si na czoo, a potem z kad chwil zwiksza prowadzenie. Oczywicie, jako pierwszy pojawi si na mecie. Zgromadzone olbrzymy uczciy jego zwycistwo gromkimi okrzykami. Nikt jednak nie wykpiwa przegranego, Thorowi nawet wydawao si, e Jtunnowie patrz na Thjalfiego z szacunkiem. Modziecze rzek Skrymir. Czy moe chciaby jeszcze raz sprbowa swych si z Huginnem? Thajlfi nie mg odmwi. Wystartowa ponownie i teraz mkn ju nie jak wiatr, a jak wicher, mimo to nie dopdzi Huginna. Wrci do bogw zupenie zgnbiony, ale Loki poklepa go po plecach i rzek: Nie martw si, nawet najszybszy z niebian, Hnir, nie pokonaby ci w biegach. Skrymir przyprowadzi nowego olbrzyma, czarnego na twarzy, o oczach gorejcych szkaratem. Oto Logi, mj kuzyn. Ktry z was pociga si z nim w jedzeniu? Do tego zadania zgosi si Loki, gdy susznie przypuszcza, e kade nastpne wiza si bdzie z si mini, a wic bardziej przydatny w ich wykonywaniu okae si Thor. Lokiego i Logiego posadzono po dwch stronach jednej wielkiej misy, na ktrej pitrzyy si ogromne iloci misa, kaszy, fasoli i sera. Mia wygra ten, kto szybciej oprni wasn poow naczynia. Na znak Skrymira zabrali si do paaszowania. Loki pochania tak szybko, e nawet znany z obarstwa Thor przyglda si mu z niedowierzaniem. Ale nawet jego apetyt nie wystarczy, by pokona Logie-go. W okamgnieniu zjad nie tylko swoj porcj, nie tylko reszt poywienia przeznaczonego dla Lokiego, ale nawet poar mis! Loki przepraszajco spojrza na Thora, ale ten pocieszy go dobrym sowem: Zjade wicej, ni ja mgbym. Skrymir podszed do Thora. Ho, ho, chyba nie tacycie mocni, jak nam opowiadano. A moe i mury Asgardu znacznie atwiej zdoby, ni skaldowie o tym baj? Nie czekajc na odpowied, sign po ogromny rg, po brzegi wypeniony miodem. Skrymir wycign naczynie ku Thorowi i tak rozkaza: ypij a do dna, tylko pamitaj, e jeli nie uczynisz tego w trzech ykach, wszyscy ci wymiej! W naszej kompanii nie ma bowiem nikogo, kto by nie wychyli tego naczynia w wicej ni dwch ykach! Thor z umiechem przyj wyzwanie. Tak na oko powinien starczy jeden spory haust, by zmieci ca zawarto rogu w odku. Pocign wic zdrowo i odj brzeg naczynia od ust. Spojrza do rodka z niedowierzaniem miodu ledwo co ubyo. Pocign drugi raz, tym razem potniej poziom pynu opad, ale wcale niezbyt duo. Rozpaczliwym wysikiem upi po raz trzeci, a gdy wreszcie postanowi uzna si za pokonanego, poczu, e nie mgby wypi ani yka wicej. Za naczynie oprni zaledwie w trzeciej czci. No c, synny opoju rozemia si Skrymir. Nie moesz nam dorwna w piciu, to moe chocia zdoasz podnie naszego domowego kota? Kot wyglda jak kot, ale tym razem Thor ju nie podchodzi do zadania z takim lekcewaeniem. Mocno wspar si nogami o ziemi, po czym chwyci kota pod brzuch. Wyta wszystkie siy, ale jedyne, co zdoa uczyni, to lekko wygi ku grze grzbiet zwierzcia. W kocu puci kota i machn rk z rezygnacj. Ten odszed lekkim krokiem, majestatycznie machajc ogonem. Thor czu si coraz gorzej, jak baba, jak najstarsza z bab, nie mogca podwign koszyka z jagodami. Thorze, nie zaamuj si naigrawa si Skrymir. Tym razem dam ci za przeciwnika kogo, kogo nie zdoa pokona aden olbrzym z mego rodu. Ella! Na to wezwanie zjawia si u boku Skrymira zgita wp starucha, pokrcona reumatyzmem,

linica si i umiechajca wyblakymi oczami. Mam si z ni bi?! Thor nie mg uwierzy, e jemu, mocarzowi, ka si zmierzy ze stojc nad grobem kobiecin. Sprbuj, Thorze. Jak powiedziaem, nawet ja nie potrafi jej pokona. Thor zaatakowa pierwszy. Chwyci Ell pod ramiona i prbowa podnie. Nic mu z tego nie wyszo, starucha bowiem obja go wp i rzucia na posadzk. Podnis si i zaatakowa ponownie. Tak to si powtarzao trzy razy. Wreszcie Ella chwycia Thora w kleszczowy ucisk. Nie potrafi si wydoby, mia jednak do si, by dug chwil opiera si Elli. Jednak i ta prba skoczya si niepowodzeniem. Ol-brzymka przycisna go do ziemi i musi;a prosi o ask. Po tym cikim pojedynku Thor zachowa do przytomnoci, by zauway, e oprcz Skrymira nikt si z niego nie wymiewa. Jtunno-wie zdawali si z przeraeniem patrze n;a przegranego boga. To go zastanowio. Skrymir dug chwil drwi z boskich awanturnikw, ale potem da spokj przytykom i zaprosi ich do stou. Podano mnstwo wspaniaych potraw, ale, dziwnym trafem, nie smakoway bogom. Wci przeuwali klsk. Za to olbrzymy bawiy si- znakomicie. Nastpnego dnia Skrymir osobicie odprowadzi niebian do granicy swoich woci. Nie odezwa si sowem przez ca drog, a i zawstydzonym wdrowcom nie spieszyo si z rozpamitywaniem wasnych poraek. Dopiero gdy stanli przy kamieniu granicznym, Skrymir przemwi. Bogowie, wiedzcie, e to ja wcieliem si w owego wdrownego Jtunna, spotkanego przez was w drodze do Utgardu. Wiedzc, z kim mam do czynienia, przybraem posta wielokrotnie wiksz od mej prawdziwej, aby was przestraszy. W nocy, gdy Thor trzy razy uderzy mnie Mjllnirem, ledwie zdyem czarami sprowadzi poblisk gr, by si ni zasoni. A i tak ostatni cios Thora niemal przebi ska. Potem szybko wrciem do Utgardu i za pomoc magii nadaem mu gigantyczne rozmiary, za swych podwadnych powikszyem dziesiciokrotnie. Dziwicie si te, jak moglicie zosta ze szcztem pokonani? To te sprawka moich zakl. Huginn, przeciwnik Thjalfiego, jest tym, co oznacza jego imi. Myl, a kt przecignie myl? Mimo to Thjalfi dzielnie dotrzymywa mu kroku. Za Logi to nikt inny jak Ogie to zreszt znaczy jego imi. Ale twj aptetyt, Loki, mgby zawstydzi niejednego olbrzyma. A moje prby? niecierpliwie zapyta Thor. Pie nie mid, ale wod z samego Garsecgu. Wystarczyy ci trzy yki, by w trzeciej czci oprni ocean. Posta kota nadaem twemu najwikszemu wrogowi, wowi Jrmungandowi. Mimo to prawie go uniose. Za Ella, to wanie mier, jak mwi jej imi, a ty potrafie si jej oprze dug chwil potrafie si oprze temu, co nieuniknione! Thor poczu niewysowion dum ze swych wyczynw, ale zarazi przyszo opamitanie. Przecie zosta haniebnie oszukany! Musi wzi pomst na kamliwym Thursie! Thorze rzek Skrymir uznaj w tobie najwikszego siacza wiata. Ale wiedz, e od tej chwili czyni Utgard niewidzialnym, aby nie mg go odnale. Gdyby jednak nie posucha przestrogi i spr-bowa go szuka, bd pewien, e uyj przeciwko tobie caej swej ma-gicznej mocy. A wtedy nie wyjdziesz cao z pojedynku. egnajcie! Mwic to, znikn, rozwia si w powietrzu. Wracamy! krzykn Thor. Zrwnamy Utgard z powierze-ni ziemi! Nikt nigdy tak ze mnie nie zakpi! Stj, Thorze! powstrzyma go Loki. Nic nie znajdziemy, Utgard jest ju niewidzialny, a nie* umiecha mi si walka z setkami ol-brzymw, nawet jeli ci wrc do swych normalnych rozmiarw. Thor posucha rady Lokiego. Odtd bg ognia opowiada, jak to Thor opiera si mierci i prawie unis Jrmunganda, ale nie zapomin take wspomnie, e bg gromu zgubi si w rkawicy. Skd jednak dowiedzia si o upokorzeniu Thora? To ju tajemnica sprytnego Lokiego.

O NOWYCH MURACH ASGARDU, CZYLI JAK FREY ZA M WYDAWANO (wg: Wluspa 25-26; Gylfag. 42) Pewnego ranka do bram Asgardu zapuka olbrzym o czarnym obliczu. Uzbrojeni bogowie wybiegli, by stawi mu czoo, ale okazao si, e nie ma zamiaru walczy. Przyby natomiast z ciekaw propozycj. Chcia wybudowa bogom nowe mury Asgardu. Odyn powanie zastanowi si nad sowami Thursa. Rzeczywicie, umocnienia Asgardu pamitay zamierzche czasy, powstay jeszcze przed wojn z Wanami, a w jej toku zostay powanie uszkodzone. Od-tamtej pory bogowie nie pomyleli o naprawie waw ale przecie aden z nich nie zna si na tym, a jeli zna si kiedy, to teraz ju zapomnia tajnikw sztuki wznoszenia umocnie. Olbrzymie Odyn przywoa budowniczego. Chcemy mie nowe mury, cae z kamienia, z piknymi wieami i mocnymi bramami. Czy jeste w stanieje wznie? Jestem, Odynie. . W takim razie powiedz, jakiej zapaty dasz. Chc niewiele czarnolicy olbrzym wyranie ba si wyjawienia ceny. Tylko Freyi za on oraz Soca i Ksiyca. Gdy bogowie usyszeli warunki prostaka, ich gniew czarn chmur przymi wiato Soca. Olbrzym musia uchodzi. Asowie chcieli go o-oni i ukara za zuchwalstwo, ale powstrzyma ich Loki. Powinnimy si zgodzi rzek stanowczo. Zgodzi!? krzykna Freya. Chcesz mn kupczy dla paru kamieni? Niczym ani nikim nie chc kupczy odpar Loki. Mury s nam bardzo potrzebne, za wcale nie musimy si potem wywizywa z umowy. Wystarczy wyznaczy bardzo krtki czas na wzniesienie umocnie. Olbrzym na pewno nie zmieci si w terminie, a wtedy my bdziemy mie mury sami je potem dokoczymy a Thurs odejdzie z niczym. Po naradzie bogowie postanowili przyj propozycj Lokiego. Wezwano Thursa i zawarto z nim umow na wzniesienie murw. Mia to uczyni w cigu jesieni i zimy oraz zdy przed pierwszym dniem wiosny. Dziwi bogw brak sprzeciwu olbrzyma, ale nie wyczuli podstpu. Okazao si bowiem, e czarnolicy olbrzym wcale nie zamierza samemu budowa umocnie. Sprowadzi do pomocy wspaniaego ogiera Swadelfariego, nadzwyczaj silnego, mdrego i posusznego. Ko zwozi kamienie i drewno, za Thurs zajmowa si tylko budowaniem. Dlatego te robota sza nadspodziewanie sprawnie. Mury rosy wok Asgardu szybciej ni trawa na wiosn. Tak mina jesie, a potem miesice zimowe. Wreszcie do koca naznaczonego terminu pozostay tylko trzy dni, ale te praca zbliaa si ku kocowi. Olbrzym musia jeszcze uoy zaledwie kilka blokw kamiennych i wznie koron wiey bramnej. Bogowie, nie wspominajc o samej Freyi, wpadli w panik. Oddanie Soca i Ksiyca Thursowi oznaczao nie tylko niewolnictwo dla rzdzcych nimi bogw, Soi i Maniego, ale spowodowaoby straszliwe nastpstwa olbrzym mg przecie pozmienia ich bieg, a wtedy maczej by pyn czas! W kocu za zaamaby si cay stary porzdek, a wraz z nim i panowanie bogw. Wciekli i przeraeni Asowie odszukali Lokiego. Smacznie spa, jakby niebiaskiemu grodowi nic nie grozio, wic wywlekli go z ka i nakazali wymyli jaki sposb uniknicia niebezpieczestwa. To w kocu on namwi ich do zatrudnienie olbrzyma, niech wic teraz sam sobie z nim poradzi. Loki tylko wzruszy ramionami. Kacie Thorowi go zabi mrukn. Nie moemy opar Odyn. Zamalibymy umow. Dlatego wanie ty jeste nam

potrzebny rzecz t trzeba zaatwi sprytnie i po cichu. Loki zastanawia si chwil, wreszcie powiedzia, e ma pewien pomys, ale z jego wykonaniem trzeba troch poczeka. A przedtem, jeli pozwol, wrci si przespa. Zaszy si zatem w swym paacu, pozostawiajc na zewntrz bogw, zdumionych jego niefrasobliwoci. Loki spa dugo, a wreszcie zapad wieczr, ostatni wieczr przed upyniciem terminu. Loki wsta z ka, wyszed z Asgardu i uda si do lasu. Odszuka drog, ktr kadego dnia i kadej nocy Swadelfari cign kamienie i drewno dla swego pana. Tam postanowi zaczeka. Usysza wreszcie odgos kopyt zblia si ogier, wiozc gazy na budow korony wiey. Loki wypowiedzia zaklcie i przeistoczy si w pikn klacz o dugiej grzywie, lnicej sierci i ognistym spojrzeniu. Zara, jak r klacze, gdy szukaj partnera. Odpowiedzia mu zdziwiony, ale radosny gos ogiera. Swadelfari wyplta si z uprzy wozu penego kamieni, po czy pogalopowa ku Lokiemu. Ten za zerwa si do biegu i popdzi przez las, jak najdalej od Asgardu. Swadelfari pdzi za nim niestru-dzenie. Tak mina caa noc, a ogier i klacz znaleli si dostatecznie daleko grodu bogw, by przed witem Swadelfari nie zdy tam wrci. Dopiero wtedy Loki si zatrzyma i pozwoli, by ogier go dopdzi i posiad. Thurs dugo czeka na Swadelfariego i kamienie, a w kocu pocz go szuka, oczywicie, bez skutku. Znalaz tylko wz z gazami. Przy-cign go do Asgardu akurat, gdy nasta wit pierwszego dnia wiosny, a wraz z nim min termin wniesienia murw. Olbrzym zrozumia, e przegra, ale domyli si te, e bogowie musieli macza palce w znikniciu konia. To go tak rozsierdzio, e chwyci za topr i wkroczy do Asgardu. Rykn gosem penym nienawici i wyzwa Asw do walki. Na to tylko czekali. Kilku bogw zwizao olbrzyma wstpnym bojem, ale natychmiast odstpili, gdy zjawi si Thor. Natar na czarnolicego Thursa i powali go jednym ciosem Mjllnira. Stan potem na trupie przeciwnika, wyda okrzyk zwycistwa, po czym unis olbrzyma i cisn go hen, ponad murami, ponad lasami i polami. Ciao spado dopiero w Jtunnheimie. Tak bogowie postarali si o nowe mury Asgardu, nic za nie nie pacc. Co za z Lokim, ktrego posiad Swadelfari? Bg ognia stara si przybra sw naturaln posta, ale, nie wiedzie czemu, nie mg. Okazao si, e jest to niemoliwe, gdy zaszed w ci. Dopiero gdy urodzi wspaniaego, omionogiego rumaka, los pozwoli mu na opuszczenie koskiej skry. Tak narodzi si najszybszy ogier wiata, omionogi Sleipnir, podarowany pniej przez Lokiego bratu krwi, Ody nowi. O KAMIENNOGOWYM HRUNGNIRZE (wg: Harbard. 14-15; Lokas. 61; Gylfag.) Zdarzyo si to dwa dni po tym, jak kochanka Thora, olbrzymka Jarnsaksa, urodzia bogowi gromu bliniaki Magniego i Modiego. Od owych dwch dni Asgard hucza nieustajc uczt Thor wyprawia ppkowe synw. Odyn wyszed z Bilskirniru, paacu Thora. Postanowi odetchn wieym powietrzem, nim znowu chwyci za kielich. Rzeki wiatr poranka owia mu twarz, a chd wypdzi z koci zmczenie. Nadal jednak ojciec bogw czu si niezbyt sprawny. Pomyla, e dobrze mu zrobi jazda konna. Kaza sudze przyprowadzi Sleipnira, najszybszego konia wiata, potraficego pokonywa przeszkody na ziemi, jak te w powietrzu i na wodzie. Ogier podszed do swego pana i posusznie poczeka, a ociay Odyn wdrapie si na jego grzebiet. A potem pomknli przez bram Asgardu i poszybowali przestworzami. Tak, tego wanie Odyn potrzebowa. Wiatru, co mao nie zerwie kapelusza z gowy, co ostudzi yy nabrzmiae gorc krwi. Najwyszy z bogw powoli odzyskiwa trzewo i zdolno

przytomnego mylenia. I dopiero wtedy spostrzeg, e szybkonogi Sleipnir zanis go do Jtunnheimu. Naleao jak najszybciej wraca, nim Thursy zechc sprawdzi, kto wkroczy w ich granice. Szybka ucieczka okazaa si niemoliwa drog zagrodzi Odyno-wi olbrzym na ogromnym, czarnym rumaku, Thurs o imieniu Hrungnir, znany z tego, e zarwno jego czaszka, jak i serce utworzone zostay z kamienia. Dla ochrony nosi te kamienn tarcz, odporn na ciosy kadej broni. Dosiada rumaka o imieniu Gulfaksi, czyli Zotogrzywego, gdy taki wanie niezwyczajny kolor posiadaa jego grzywa. Odynie! krzykn olbrzym. Daleko si zapdzi! Ojciec bogw odczepi od sioda nigdy nie chybiajc wczni Gungnir i przyszykowa si do pojedynku. Nie chc z tob walczy, Odynie niespodziewanie stwierdzi Hrungnir . Chtnie za to bym si pociga. Ty dosiadasz najszybszego konia Asgardu, ja za najciglejszego rumaka Jtunnheimu. Pjdmy wic w zawody i niech si okae, kto posiada lepszego wierzchowca. Odyn przyj wyzwanie, w kocu i on chcia okaza wyszo Sleipnira nad Gulfaksim. Zrwnali si komi i, na znak dany przez Hrungnira, ruszyli z kopyta. Dugi czas rumaki mkny eb w eb, to pdzc pord chmur, to opadajc na ziemi, to znw kopytami muskajc fale morza. W kocu Gulfaksi pocz si mczy, za Sleipnir wysforowa si do przodu najpierw o dugo szyi, potem caego ciaa, a wreszcie zacz zostawia Gulfaksiego w tyle. Hrungnir bezlitonie popdza rumaka, bodc go ostrogami i uderzajc kijem, ale nie na wiele si to zdao Gulfaksi nie mg nady za Sleipnirem. Niespodziewanie dla olbrzyma tu przed komi ukazaa si brama As-gardu. Krzyczc zwycisko, Odyn popdzi przez ni i osadzi spienionego Sleipnira na podwrcu przed Bilskirnirem. Na ten okrzyk z paacu Thora wysypali si biesiadujcy bogowie, ciekawi, co te si dzieje. Wybiegli w sam czas, by ujrze wpadajcego przez bram Hrungnira na Gulfaksim. Jtunn w Asgardzie! rykn Thor, dobywajc Mjllnira. Wstrzymaj si, synu rozkaza Odyn. Hrungnirowi nale si prawa gocia. ciga si ze mn w uczciwej walce i, cho przegra, powinien zosta przez nas dobrze przyjty. Thor niechtnie speni danie ojca i schowa Mjllnira, ale mimo to Hrungnir cay czas z bojani spoglda na boga gromu. Wracajmy do zabawy! poleci Thor, po czym rzek do Thursa I ciebie te zapraszam, by usiad przy mym stole. Hrungnir skoni si sztywno przed Odynem, uznajc sw przegran, po czym pody za Thorem. Zasiad przy dugiej awie, zastawionej jadem i napojami. Przyj podany kielich. Co to za trunek? spyta, powchawszy zawarto pucharu. To mid sycony, dobywajcy si z wymion kozy Heidrun od- .1 par jasny Heimdall. Raduj si, gdy jeste jednym z niewielu olbrzymw, jakim przypado w zaszczycie kosztowa tego napitku. Mid rzeczywicie wyrnia si przednim smakiem, Hrungnir nigdy wczeniej nie pi tak wspaniaego alkoholu. Wlewa go wic w siebie bez umiaru, a napitek zmci mu umys. Wda si wtedy w sprzeczk z siedzcymi obok bogami i boginiami, Asynje wyzywajc od ladacznic, za Asom odmawiajc honoru i odwagi. Nikt jednak go nie skarci, gdy Hrungnira uznano wczeniej za gocia, za gociowi nie wolno uczyni krzywdy. Olbrzym, rozzuchwalony takim obrotem sprawy, podszed do samego Thora i z niego te pocz szydzi. Kiedy wreszcie bg gromu nie wytrzyma i odezwa si ostrym sowem, Hrungnir uderzy pici w st. Haba ci, Thorze, na gocia napadasz! Honoru ci brak! Ale ja si ciebie wcale nie boj!

Wyzywam ci do walki! Thor tylko na to czeka. Chwyci Mjllnira i ju chcia si rzuci na Hrungnira, gdy powstrzyma go Odyn sowami, i nie godzi si walczy na uczcie wydanej na cze wasnych synw. Dlatego te pojedynek odoono do dnia nastpnego. Bro Thora, jak zawsze, mia nie Thjalfi, natomiast Hrungnir nie posiada giermka. Dlatego bogowie zgodzili si wysa wie do Jtunnheimu, by olbrzymy przysay Hrungnirowi pomocnika. Nadszed nastpny poranek, a gocie, wprost z uczty, udali si na bonia poza murami Asgardu. Przeciwnicy stanli naprzeciwko siebie Thor zbrojny w Mjllnira, za Hrungnir w kamienny topr i kamienn tarcz. Nigdzie jednak nie zauwaono giermka olbrzyma, Thor kaza wic Thjalfiemu i do Hrungnira i spyta o przyczyn tego stanu rzeczy. Wielki Hrungnirze, mj pan pyta si, gdzie twj giermek. Zaraz nadejdzie, nie bj si, bdziesz mia przeciwnika. W takim razie dobrze. Pozwl jednak, e dam ci pewn rad, jak olbrzym olbrzymowi. Mj pan potrafi uderza gromem spod ziemi, wic strze si stania na niej go stop. Ledwie to zdy wypowiedzie, gdy ziemia zadraa. Nadchodzi pomocnik Thursa. Zza wzgrza wyoni si ogromny stwr, sylwetk przypominajcy olbrzyma, ale jaki taki niezdarny i sztywny. Nazywa si Mkkurkalfi. Thursy ulepiy go z gliny, by sta si giermkiem Hrungnira. Jedynie serce mia prawdziwe, a naleao ono wczeniej do modej klaczy. Jtunnowie prbowali da Mkkurkalfiemu serce niedwiedzia, a potem wilka, ale nic z tego nie wyszo. Tylko serce strachliwej klaczy potrafio wytrwa w jego piersi. Thjalfi zamar ze zgrozy. A wic mia walczy z przeciwnikiem trzy razy wikszym i, zapewne, tako silniejszym? Bg gromu stan na polu przeznaczonym do walki i wyda okrzyk bojowy. Na ten dwik Mkkurkalfi wrzasn ze strachu i zmoczy sobie nogi, a potem pocz trz si jak li na wietrze. Thjalfi wiedzia ju, e da sobie rad z takim wrogiem. Widzc nachodzcego Thora, Hrungnir pooy tarcz na trawie i stan na niej, by przypadkiem Thor nie pokona go uderzeniem spod ziemi. Na to tylko czeka bg gromu. Zamachn si i rzuci motem. Bro roztrzaskaa olbrzymowi eb, a potem zawrcia do rki waciciela. Umierajcy Hrungnir zdoa jednak dosign Thora. Zada potny cios kamiennym toporem. Thorowi nie udao si sparowa uderzenia i dlatego cz zamanego ostrza topora utkwia mu w czole. Na domiar zego, padajcy Hrungnir przygnit boga gromu sw wielk nog. W tym czasie Thjalfi rzuci si na Mkkurkalfiego. Gliniany gigant prawie si nie broni. Thjalfi bez problemu posiek go mieczem na drobne kawaki. Bogowie podbiegli, by pomc Thorowi wydosta si spod nogi Hrungnira. Ale, mimo wysikw, nie potrafili unie koczyny olbrzyma. Nawet gdy wszyscy razem za ni chwycili, nie dali rady usun jej z ciaa boga byskawicy. Wtedy wanie pojawi si na boniach jeden z dwch nowo narodzonych synw Thora, Magni. Mimo, e mia dopiero trzy dni, trzyma si ju na nogach i odznacza niepospolit si. Wystarczyo, e dotkn nogi Hrungnira, a ta spada z Thora. Bogowie spojrzeli na siebie skoro Magni w tym wieku jest silniejszy od wasnego ojca, to dugo jeszcze Asgard bdzie bezpieczny przed olbrzymami. Uradowany Thor chwyci w objcia i uciska syna. Podzieli si z nim te wojenn zdobycz podarowa mu Gulfaksiego, wspaniaego konia Hrungnira. Resztki kamiennego topora Hrungnira jeszcze dugo tkwiy w czaszce Thora, a wydobya je wlwa Groa, jak to zostanie opowiedziane w historii o uratowaniu Aurwandila. Tak zakoczya si uroczysto na cze nowo narodzonych synw Thora.

O UWIZIENIU GRIMNIRA (wg: Grimn. cao) y kiedy krl wikingw Hraudung. Mia dwch synw dziesicioletniego Agnara i o dwie zimy modszego Geirrda. Nasta czas, e ] Hraudung ciko zachorowa, poleci wic zaufanym ludziom przysposabia synw do objcia tronu. Pewnego razu bracia postanowili wybra si odzi na pene morze, aby naowi ryb. Zabrali wdki, zapakowali do jedzenia na cay dzie eglugi i wreszcie odbili od brzegu. Odpynli do daleko, gdy na horyzoncie pojawiy si ciemne chmury. Agnar dostrzeg je i pokaza bratu. Postanowili, e lepiej bdzie zawrci ku brzegowi. Nie zdoali tego jednak uczyni burza mkna niepohamowanie. Sztorm owadn nimi, gdy znajdowali si jeszcze daleko od wybrzea. Teraz musieli walczy o to, by fale nie wywrci)' odzi o powrocie nie mieli co marzy. Nawanica trwaa i trwaa, chopcom wydawao si, e mijay cae dnie, a ich wci niosy fale. W kocu sia burzy wygasa, a uszkodzona d koysaa si niczym malutka upinka orzecha na bezmiarze oceanu. Chopcy zemdleli, wyczerpani dug walk z ywioem. Nie widzieli, e ich d, prowadzona jak niepojt si, kieruje si, wbrew prdowi morskiemu, ku malutkiej wysepce. Na brzegu czekaa dwjka ludzi starzec i staruszka, odziani w ubogie szaty, ale nie zabiedzeni i nie brudni. Bez zdziwienia przywitali pojawienie si odzi, natychmiast te zanieli nieprzytomnych chopcw do swojej chatki. Owymi staruszkami byli Odyn i Frigg. Duo wczeniej, z wysokoci wiey Hlidskjalf, dostrzegli dwoje dzieci zagubionych na oceanie, po czym czarami skierowali ich d na samotn wysepk, a potem sami si na ni udali. Nie uczynili tego z litoci bowiem lito rzadko goci w sercach bogw po prostu zaoyli si, ktre z nich lepiej zaopiekuje si brami. Odynowi spodoba si Geirrd, za Frigg Agnar. Po dojciu do przytomnoci, chopcy podzikowali staruszkom oczywicie nie rozpoznajc w nich bogw za uratowanie, i spytali, jak mog dosta si do domu. Zmartwili si, usyszawszy, e bd musieli pozosta na wyspie przez ca zim a do wiosny, gdy w tych okolicach zim codziennie szalej sztormy, wic kade wypynicie w morze zakoczy si niechybn mierci. Szczeglnie zmartwi si Agnar, tsknicy za chorym ojcem. Czu, e moe nie ujrze go ju ywego. Geirrd tak bardzo si tym nie przejmowa tskni jedynie do wojaczki i przewodzenia zbrojnej druynie, za obie te rzeczy mg pozna dopiero po mierci starego, opiekuczego ojca. Ca zim chopcy pozostali pod opiek pary wyspiarzy. Odyn wychowywa Geirrda, za Frigg Agnara. Odyn wpaja swemu uczniowi cnoty wojownika szybko, obeznanie z rnymi rodzajami broni i waleczno, oraz cnoty silnego krla bezwzgldno, upr i spryt. Frigg za doradzaa Agnarowi co innego: jak powinien uzyska mio swych podwadnych, jak rzdzi, by dobrze im si wiodo, jak by silnym, a jednoczenie miosiernym. lak miny zimowe miesice. Nadesza wiosna, a wraz z ni pora spokojnego morza. Odyn postara si o now d i podarowa j chopcom. Ci serdecznie poegnali swych wychowawcw i wyruszyli ku ojczystym brzegom. Przed rozstaniem Odyn wzi Geirrda na bok i szepn mu co do ucha. Dobili do krlestwa ojca po kilkudniowej podry. Geirrd, trzymajc oba wiosa, jako pierwszy wyskoczy na brzeg. Rzuci wiosa na piasek, chwyci dzib odzi i odepchn j od brzegu. Geirrdzie, co robisz? bezradnie krzykn nie potraficy pywa Agnar. Jed, i niech ci trolle porw! Ja bd krlem! odpar Geirrd. Potem dopilnowa, aby fale nie zniosy odzi z powrotem na wybrzee, i ruszy ku twierdzy ojca.

Tam powiedziano mu o czym ju wczeniej wiedzia od egnajcego si z nim Odyna e ojciec umar tej zimy, a teraz on, jako jedyny ocalay syn, moe zosta wadc. Oczywicie, wykorzysta sposobno zebra oddzia zbrojnych i, korzystajc z rad danych mu przez Odyna, zdoby krlestwo. Agnar nigdy nie dobi do adnego brzegu. Pochono go morze. Geirrd okaza si dobrym wadc. Wprawdzie rzdzi z okruciestwem i bezwzgldnoci, ale zapewnia swym wojom coroczne zamorskie wyprawy, przynoszce upy i saw wojenn. To za wystarczao, by podziwiano go i piewano pieni na jego cze. Pewnego dnia Frigg tronowaa na Hlidskjalfie i przygldaa si wiatu. Zwrcia oczy na krain Geirrda i znw zastanowia si, jak mogaby si zemci za zdradzieckie zgadzenie swego wychowanka. W kocu uoya pewien plan. Kilka dni pniej podesza do swego maonka i tak rzeka. Odynie, wspomnij Agnara i Geirrda. Tego Geirrda, ktry zabi swego brata. Pamitam umiechn si Odyn. Wycign dobre wnioski z mych rad, zosta krlem. Tak, zosta krlem, ale chyba niezbyt dobrze stosuje si do obyczajw. Zabija kadego wdrowca, przybywajcego na jego dwr. Torturuje go, a potem rzuca psom na poarcie. Nie moe to by prawd oburzy si Odyn. Wprawdzie wpoiem mu spryt i si, ale nawet zy krl nie way si zama prawa gocinnoci. Jeli nie wierzysz, sam to sprawd. Umiechajc si pod nosem, Frigg zostawia Odyna. Oczywicie, Geirrd nie zabija goci. To kamstwo stanowio po prostu cz planu bogini. Jeszcze nim Odyn uda si do Midgardu, by osobicie sprawdzi zasyszan wie, Frigg wysaa na dwr Geirrda sw siostr i suk, Full. Niebianka pojawia si przed samym krlem, po czym ostrzega go, e do jego woci zblia si zy i podstpny czarownik, zamierzajcy pozbawi go tronu i ycia. Jak go rozpoznam? spyta zaniepokojony Geirrd. Zwracaj uwag na swe psy nawet nie zaszczekaj na czarownika. Podkul ogon i uciekn. Geirrd skorzysta z rady nieznanej posanniczki. Uprzedzi wojw, by pilnowali bram dniem i noc, i by przypatrywali si obcym. Jako po kilku dniach pojawi si Odyn, jako dostojny pan imieniem Grimnir (Zakapturzony). Ramiona okrywa mu drogocenny paszcz, barwiony na niebiesko. Psy choway si po ktach na jego widok, nie wyday nawet gosu. Ludzie Geirrda natychmiast poznali, kto zacz i schwytali przybysza. Chciae mnie zabi, a wadztwo zagarn dla siebie? namiewa si Geirrd. Nic z tego. Teraz ty zaznasz mierci, powolnej i strasznej! Na jego znak zawleczono Grimnira do halli paacowej i przywizano do supa podtrzymujcego belk stropow. Po jego obu stronach rozpalono wielkie ogniska. Pomienie cigle podsycano, tak e ar i gorco bio w Odyna, wyzuwajc z niego ycie. Wisia tak osiem dni, nie dawano mu ni jedzenia, ni picia. Prawie umiera z pragnienia i godu. Ciao mia spieczone od gorca, a jego jzyk sta kokiem z braku wody. Za Geirrd codziennie wyprawia w halli uczty, by mc nacieszy oczy widokiem umierajcego wroga. Jego wojownicy urzdzali turnieje, kto najwicej razy wceluje ogryzion koci w gow winia. Tak wisia Odyn i tak cierpia. smego dnia jaki chopiec podszed do uwizionego Grimnira i poda mu kubek wody. Odyn spojrza na dzieciaka i zrozumia, e nadszed kres jego cierpie. Chopcem tym okaza si Agnar, syn Geirrda. Grimnir unis gow i zapiewa, gosem czystym i silnym, pie o Asgardzie. O bogach i paacach, o budowie wiata i czynach bogw. Na koniec tak rzek: Geirrdzie, przypomnij sobie dziecistwo! Przypomnij sobie dwoje staruszkw na samotnej

wyspie! Przypomnij sobie brata, ktrego haniebnie zabie! To ja daem ci si i mstwo, ja daem ci krlestwo. A ty okazae si niegodny torturujesz goci, miejesz si z nich, zamiast ugaszcza u stou! Ja daem ci wszystko, a teraz to odbieram! Jam jest bowiem Odyn! Cisza zapada w caej halli. Wojownicy, jeszcze przed chwil wymiewajcy si z Grimnira, dreli teraz przed Odynem. Przepowiadam ci mier z wasnej rki. Przepowiadam ci mier haniebn. Przepowiadam ci, e nie zasidziesz w Walhalli. Przepowiadam, e tron po tobie przejmie syn twj, Agnar, i bdzie rzdzi dugo i sprawiedliwie, jak rzdziby brat twj tego samego imienia. To ci wieszcz! Geirrd zrozumia swj bd i, wiedziony raczej strachem ni skruch, zerwa si zza stou, by uwolni Odyna. Wtedy jednak zza pasa wysun mu si miecz i upad na posadzk. Nie zauwaywszy tego, Geirrd nadepn na ostrze, a to unioso si i wbio w jego brzuch. Krl umar w mczarniach, nikt nie potrafi mu pomc ani zmniejszy blu. Gdy tylko poraniony wadca upad, Grimnir-Odyn znikn. Zawstydzony, wraca do swej ony, by przyzna, e lepsze okazao si wychowywanie wadcy wedug jej metod. Tak Frigga dopenia zemsty za zabicie swego wychowanka. O WILKU FENRIRZE (wg: Vluspa 40; Lokas. prolog;38-39;41; Gylfag. 13;21) W owym czasie y na swobodzie potwr straszliwy, wilkiem Fenrirem zwany. Pyna w nim krew Lokiego, za porodzia go obrzydliwa olbrzym-ka Angrboda. Za rodzestwo mia wa Jrmunganda i okropn Hel. Bogowie pozwolili Fenrirowi y na wolnoci, cho ju jako szczeniak odznacza si nieposkromion arocznoci i ogromn si. W kocu jednak bogowie wypdzili go z Asgardu, by wicej nie czyni szkd. Pobieg wtedy do Isarnvidr, elaznego Lasu, tworzcego granic Ut-gardu z Midgardem. Tam biega wrd potnych metalowych i kamiennych drzew, nawoujc inne wilki i tworzc krwaw kompani. Pewnego dnia napotka olbrzymk Gygur, zwan Star. Urodzia mu dwa wilki Sklla i Hatiego. Tym otrom ojciec poruczy wane zadania: mieli biega po niebie, cigajc Soce i Ksiyc, oraz pore je przy pierwszej sposobnoci. Fenrir nienawidzi wiata i najchtniej sam zabraby si za zjedzenie Soca i Ksiyca, ale przepowiedziano mu, e pozostao mu ju niewiele chwil wolnoci, wic wola poleci to zadanie swym synom. I rzeczywicie, bogowie mieli do szalestw Fenrira. Poza tym bali si go, nie chcieli te dopuci, by nadal rs tak szybko, jak dotychczas, bo staby si zagroeniem nie tylko dla Midgardu i ludzi, ale nawet dla Asgardu i bogw. Postanowili zatem dziaa, pki jest jeszcze czas. Odyn, Thor, Tyr, Heimdall, Njrd, Frey, Hnir wszyscy oni zebrali si z zamiarem zapania i uwizienia Fenrira. Wymylili nawet do przebiegy plan. Znaleli wilka w elaznym Lesie, warowa przy kamiennym drzewie, czekajc na nadejcie reszty sfory. Podeszli do niego i z przeraeniem dostrzegli, e nie okaza ni cienia strachu na ich widok. Witaj, Fenrirze odezwa si Tyr. Witajcie, bogowie. Czybycie chcieli razem ze mn zapolowa na ludzi? Nie przeczco pokrci gow Tyr. Chcemy sami si przekona, ile prawdy jest w opowieciach o twej krzepie. Co mam zrobi? spyta wilk, mile poechtany w swej prnoci. Wykulimy dla ciebie acuch Laeding. Jeli go rozerwiesz, uznamy, e silniejszy jeste nawet od Thora. Fenrir pozwoli si skrpowa Laedingiem, a potem tylko napi minie, a acuch pk w wielu

miejscach. Bogowie, niemal ju pewni, e schwytali Fenrira, teraz pobledli z przestrachu. Ot, boska robota pogardliwie mrukn Fenrir. Same dziury w tej materii. Niebianie biedzili si cae trzy dni, by wyku nastpny acuch, dwa razy grubszy i mocniejszy od poprzedniego. Nazwali go Dromi. I znw bogowie odszukali Fenrira i zaproponowali mu prb. Kiedy go sptali, wilk napi minie, ale nic si nie stao. Zwyciskie umiechy ju miay ozdobi oblicza Asw, gdy Fenrir mocniej si wyty. acuch pk i opad na ziemi. Ot, boska robota zamia si potwr. Zniechceni bogowie w ponurych nastrojach wracali do Asgardu. Nagle Tyr wpad na pewien pomys. Posuchajcie. Wiem ju, co znacz sowa Fenrira: Ot, boska robota". Sami nie zdoamy zrobi odpowiedniego acucha! Musimy o to poprosi mistrzw kowalstwa krasnoludy! Uczynili, jak podpowiedzia Tyr. Po trzech dniach krasnoludy, uradowane i zaszczycone boskim zamwieniem, przyniosy nie acuch, ale sznur o imieniu Gleipnir. Sznur niezwyczajny, bowiem do jego stworzenia zuyto korze skay, brod kobiety, oddech ryby, lin ptaka, si niedwiedzia i odgos stpania kota. Uradowani bogowie natychmiast odszukali Fenrira. Wilk nieufnie popatrzy na sznur. Czy wy przypadkiem ze mnie nie kpicie? spyta. Przychodzicie z jakim miesznym sznurkiem, tak cienkim, e dziecko by go przerwao. Chyba, e to sznur magiczny, a wtedy nawet moje minie nic nie poradz. Nie, nie mam zamiaru prbowa. Strach ci oblecia, co? zoliwie spyta Tyr. Mnie!? Strach!? na pysk Fenrira wystpia piana zoci. Dobrze, wicie wzy, ale jeden z was, na znak, e uwolnicie mnie, gdybym si nie oswobodzi, woy do mej paszczy sw prawic. Bogowie nie kwapili si do spenienia tego zobowizania wiedzieli przecie, e postpek ten rwna si utracie doni nie mieli zamiaru uwolni Fenrira. W kocu Tyr by przecie bogiem przysig i sprawiedliwoci wsun prawic w zalinion mord potwora. Bogowie sptali Fenrira. Wilk wysila si i wysila, ale nie potrafi rozerwa sznura. Wreszcie uzna si za pokonanego i poprosi bogw o uwolnienie. Ci jednak odmwili. Tak bohaterski bg Tyr, dla dobra Asgardu, utraci prawic. Tak te sptano Fenrira. I nadal ley zwizany na pustkowiu. Czeka na Ragnark, kiedy magia czasu koca wiata uwolni go, by mg ruszy' w bj przeciw bogom. DROBNE OPOWIECI O BOGACH OJCIEC I SYN: ODYN i THOR (wg: Harbard. cao; Lokas.9-lQ;l6;24; Alvis. cao; Gylfag.) Pewnego dnia zmczony Thor wraca z wyprawy na wschd, gdzie gromi olbrzymy. Jak najszybciej chcia dotrze do Asgardu, tote nielicho si zdenerwowa, kiedy okazao si, e drog zagrodzi mu szeroki sund, cienina morska. Dostrzeg wszake, e niedaleko brzegu stoi zacumowany prom. Zawoa wic do przewonika o imieniu Harbard, by ten podpyn i pomg mu si przeprawi. Owym przewonikiem okaza si Odyn, cho nie zdradzi synowi wasnego imienia. Z czystej zoliwoci odmwi Thorowi przewozu. Porywczy bg byskawic zacz wymienia wasne bohaterskie czyny, chcc w ten sposb zmusi Harbarda do ulegoci. Ten jednake te wymieni swe niedawne przewagi, gwnie miosne, twierdzc, e nie s wcale mniejsze od dokona Thora,

a wic ten nie ma prawa mu rozkazywa. Wymiana zda midzy ojcem a synem zakoczya si obrzuceniem obelgami i wypominkami czyja ona z kim spaa. W kocu rozwcieczony Thor musia odej i szuka innego sposobu przeprawy. A jakie to czyny wymieniali bogowie? Odyn sta na promie i chwali si: Jak to przyby na wysp Algrn, gdzie wraz z olbrzymem Fjlwarem walczyli rami w rami i zabili wielu wrogw. Potem zabrali si za podrywanie miejscowych dziewuch niestety, udaa im si zabawa tylko z tymi gupszymi, mdrzejsze nawet na nich nie popatrzyy. Zdoali jednak uwie siedem sistr-czarownic, wadajcych magi ywiou ziemi. Jak to podstpem zyska przyja olbrzyma Hlebarda, aby ten podarowa mu wasn czarodziejsk rdk. Odyn okaza si jednak niewdzicznikiem i rdk t odebra Thursowi rozum. Jak to na wyspie Sams udao mu si opanowa czary nie-runiczne, przypisane kobietom, a potem, wykorzystujc je, lata na miotle niczym czarownica. Wymia te Thora, e jak tylko udaje si na wypraw, to jego ona, Sif, przyprawia mu rogi. Thor sta na brzegu i chwali si: Jak to zabi w grach kilka olbrzymek. Jak to, pilnujc rzeki na granicy Midgardu z Utgardem, zosta napadnity przez synw olbrzyma Swaranga. Obrzucili go gazami, ale zdoa ich pokona i zmusi do proby o pokj. Jak to ze swym giermkiem, Thjalfim, przyby na wysp Hlesey. lam napady na nich kobietyberserkerzy, walczce elaznymi maczugami. Zniszczyy im okrt i tak przestraszyy Thjalfiego, e biedak uciek. Thorowi udao si jednak je pozabija, za co potem podzikowali mu miejscowi ludzie, uciskani przez owe kobiety-wilczyce. Jak to wrci pewnego razu co Asgardu i dowiedzia si, e bogowie przyrzekli rk jego crki, Thrud, krasnoludowi Alvisowri Wszechwiedzcemu, w zamian za wykonanie wspaniaej zbroi. Thor wprawdzie musia si zgodzi na to postanowienie, ale jako ojciec mg postawi jeden warunek zada od Alvisa, aby ten odpowiedzia na szereg pyta, tyczcych wszystkich jzykw uywanych w dziewiciu krainach Aldy. Przepytywanie cigno si ca noc, a wit zasta krasnoluda w Asgardzie, za wiato soneczne zamienio go w kamie, tak samo, jak przed wiekami sawnego krasnoluda Dwalina. Tak Thor przechytrzy najmdrszego z krasnoludw. Jak to uratowa z lodw Jtunnheimu pywego przyjaciela, olbrzyma Aurwandila (zwanego przez niektrych Earendelem), znanego podrnika i eglarza. Wynis go w cieplejsze kraje, ale jeden z palcw Aurwandila odpad odmroony. Wtedy Thor, chcc pocieszy przyjaciela, rzuci palec na niebo, tworzc gwiazdy Konstelacji Oriona, zwanej te Palcem Aurwandila. W wiele lat pniej Groa, ona Aurwandila, odwdziczya si Thorowi za uratowanie ma, wycigajc mu z czaszki kilka odamkw kamiennego topora olbrzyma Hrungriira. Jak to zabi olbrzyma Geirrda. Thurs w porwa Lokiego, a w zamian za jego uwolnienie zada przybycia nieuzbrojonego Thora. Thor zostawi Mjllnira w Asgardzie, ale wyruszy do Geirrda obdarowany przez olbrzym-k Grid, matk swego brata przyrodniego, Widara. Dziki owym prezentom Pasowi Siy Megingiard, elaznym Rkawicom Mocy oraz czarodziejskiej lasce zabi Geirrda i jego waleczne crki, uwalniajc Lokiego. Mimo tych przechwaek, Ody n nie przewiz Thora przez sund. Bogowie bowiem s zoliwi. LOKI (wg: Hyndlul.:Vluspa en skamma 42; Lokas. 9-10; 16; 23; 33; 40;52;54; Gylfag.) Opowiadaem wam ju niejedno o sprytnym i podstpnym Lokim, Pomiennym Olbrzymie, wyniesionym przez Asw co godnoci boga ognia. Niejedno te jeszcze o nim rzekn. Teraz za przysza pora na kilka drobnych wieci i plotek na temat jego osoby. Kim jest i skd si wzi w Asgardzie? Ot pochodzi z Muspellhei-mu, gdzie te yj jego

krewniacy. On sam za, za jakie, nieznane nam miertelnym, zasugi dla bogw, zosta usyno\viony przez Odyna i zawar z nim braterstwo krwi. Musiao si to sta przed niezliczonymi laty, gdy sami bogowie twierdz, i miao to miejsce dawno temu". Niedugo po stworzeniu wiata, Loki przyczyni si, cho mimowolnie, do powstania Soca i Ksiyca. Monemu olbrzymowi Mundilfriemu urodzio si dwoje dzieci syn Mani (Ksiyc) i crka Soi (Soce). Dumny ojciec twierdzi, e jego dzieci s najpikniejsze ze wszystkich stworze wiata, e nawet Asynje nie dorwnuj im urod. lak rozwcieczyo to boginie, e namwiy Lokiego, zawsze skorego do okrutnych artw, by wykrad niemowlaki. Ten rzeczywicie to uczyni i przynis dzieci do Asgardu. Zdziwiy si niezmiernie, kiedy okazao si, e Mani i Soi rzeczywicie s nieskoczenie pikne! Rozwcieczone Asynje rzuciy si, by rozerwa dzieci na strzpy. Wtedy obroni je Odyn, bowiem mia wzgldem nich pewne plany. Soi odda pod opiek Dagowi (Dniowi), za Maniego Nott (Nocy), lak wanie Soce i Ksiyc zostay umieszczone na nieboskonie, aby za mogy odbywa swe dzienne i nocne wdrwki wrd gwiazd, bogowie wykuli im pojazdy z metali szlachetnych: Soi ze zota, Dagowi ze srebra. Jednym z dowcipw Lokiego miao si sta wykradzenie bogini Freyi jej najwikszego skarbu naszyjnika Brisingamen. Zadanie atwe, gdyby nie wszystkosyszcy Heimdall, pilnujcy spokoju w Asgardzie. wietlisty bg wypatrzy Pomiennego Olbrzyma, gdy ten, jako mucha, wlatywa do paacu Freyi. Postanowi odebra zodziejowi up. Rozpoczli walk. W jej trakcie przybierali rne ksztaty, dziki ktrym Loki mia nadziej uciec, a Heimdall schwyta wamywacza. W kocu Lokiemu, po tym, jak przegrywa kolejne pojedynki w postaciach pszczoy, niedwiedzia, ognia i foki, wyczerpa si zapas pomysw, porzuci wic zdobycz i przyzna do przegranej. Od tamtej pory trudno mwi o przyjani midzy tymi dwoma bogami. Lokiego znano te jako nieposkromionego kobieciarza, ale, korzystajc z wasnej magicznej mocy, mg te samemu sta si niewiast, by zaznawa uciech oa z mczyznami. O tym, jak zamieni si w klacz i uwid Swadelfariego, ju mwilimy. Wiadomo te, e Loki przez siem lat przebywa pod ziemi moe a w Niflheimie gdzie krowy doi i dzieci rodzi. Dziemi owymi maj by pono najstraszliwsze potwory Aldy. Ca reszt miosnych przygd odby w mskiej postaci, a ich owocem staa si gromada dzieci. Ze sw prawowit on mia dwjk synw Narfiego i Walego. Z olbrzymk Gd Eisa i Einmyra. Na duej zwiza si z ponur olbrzymk Angrbod (Zwiastujc Nieszczcie) z lasu Yrnvid. Urodzia mu wilka Fenrira, potwora morskiego Jrmunganda i straszliw Hel. Romansowa te z boginiami i onami bogw. Uwid poowic Tyra, a ta obdarzya go synem. Z Sif, on Thora, mia syna, Ulla. Nawiza romans take ze Skadi, olbrzymk polubion Njrdowi, cho w tym przypadku twierdzi, e nawet nie musia si stara Skadi sama zaprosia go do swego oa. O innych miostkach Lokiego nic nie wiemy, ale musiao ich by co niemiara, skoro wie a o tylu przedostaa si poza mury Asgardu. FREYA (wg: Lokas. 30-32; Hyndlul. cao; Gylfag.} O bogini mioci te opowiada si sporo ciekawych rzeczy, gwnie zwizanych z jej bujnym temperamentem. Pewnego razu udaa si do Svartalfheimu, gdzie ujrzaa czterech braci Brisingw, krasnoludw, zajtych mozoln prac nad jakim cudem kunsztu zotniczego. Z pocztku bracia nie chcieli pokaza Freyi nad czym pracuj, ale w kocu dali si ubaga. Oczy bogini olni przecudnej roboty naszyjnik, zwany Brisingamen. Rwnego mu urod prno by szuka na caym wiecie. Oczywicie, Freya zakochaa si w klejnocie i zapragna go posi. Brisingowie nawet nie chcieli sysze o sprzeday, a wreszcie jeden z nich wpad na pomys: owszem, naszyjnik stanie si wasnoci bogini, jeli spdzi noc z kadym z braci. Freya opieraa si, ale ch posiadania Brisingamena zwyciya. Odtd Brisingowie, jako jedyni z krasnoludzkiego rodu, mogli si

chwali, e co ich czyo z najpikniejsz Asynj. Freya posiadaa te drugi cudny naszyjnik, Hildiswin, wykuty przez dwch braci Daina i Nabbiego, sawnych krasnoludzkich zotnikw. Nie wiadomo, jak w tym przypadku zapacia cen Mwiono, e Freya spaa z kadym Asem, Wanem i Alfem, bywajcym na ucztach u boga mrz, Aegira. Przyapano j take, jak legaa W ou z wasnym bratem, Freyem. Oddawaa si te niektrym ludziom sawnym wojom. Oto krtka opowie o Freyi i Ottarze Szalonym. Ot w Ottar utraci ojcowizn i, aby j odzyska, musia swemu przeciwnikowi, Angantyrowi, wyrecytowa ca sw genealogi, a po najdalszych przodkw. Nie zna jej, wic baganiami ofiarnymi wezwa na pomoc sw dawn kochank, Frey. Bogini zamienia go w dzika i uniosa do Jtunnheimu, do wszystkowiedzcej wolwy Hyndli. Obudzia olbrzymk z wiecznego snu i zmusia czarami do wyjawienia rodowodu Ottara. Potem kazaa jej przygotowa magiczne piwo. Dziki temu napitkowi Ottar zapamita wymienion przez wieszczk setk imion. Wlwa, za na Frey za zakcenie spokoju snu mierci, zatrua piwo, jednak Freya poznaa si na podstpie i czarami oczycia napj. W ten sposb pomoga jednemu ze swych kochankw w odzyskaniu ojcowizny. FRIGG (wg: Lokas. 26; Gylfag.) O spokojnej bogini Frigg, onie Odyna, opowiada si mao historii. Wiadomo, ze razem z mem tronowaa na Hlidskjalfie, razem z nim pia wod ze strumienia mdroci, razem sprawowaa rzdy. Poza tym znamy j tylko z jednej, jake zamierzchej, niemal zapomnianej opowieci. Zapewne zapomnie o niej chciaaby i sama Frigg. Dziao si to dawno temu, gdy Odyn wyrusza na bardzo dugie wdrwki po Midgardzie. Pewnego razu nie wraca rok, a potem drugi, a w kocu bogowie doszli do wniosku, e ich wdz zgin, przepad, a w takim razie trzeba wybra nowego wadc. Kady z Asw mia chrapk na ten honor, ale w kocu zdecydowano, e naley si on najstarszym Asom braciom Odyna, Wilemu i We (niektrzy twierdz, e wybracem zosta Uli). Aby za uprawomocni obir wadcw, postanowiono wyda ich za star krlow Frigg. Tak te si stao. Jednego dnia Frigg zyskaa dwch mw nie tylko tytularnie, opowie wyranie mwi, e weszli te do jej oa. A tu pewnego dnia wrci Odyn i nie spodoba mu si zastany stan rzeczy. Zdj z tronu braci odtd mao o nich sycha, wic moe i wtrci ich do lochu. Co za zrobi onie, tego nie wiadomo, jedno jest pewne od tamtego czasu ani razu go nie zdradzia. GEFJUN (wg: Lokas. 20; Gylfag.) Bardzo mao prawd przekazuj nasze opowieci o bogini dziewic, Gefjun. Mwi si, e oddaa si pewnemu modziecowi za naszyjnik. Mwi si te, e sypiaa z pewnym olbrzymem i urodzia mu silnych synw. Mwi si, e odoraa pugiem Zelandi od Skanii, tworzc midzy nimi wski Sund. Zapewne tak byo. IDUNN (wg: Lokas. 17) O opiekunce Jabek Modoci, onie skalda bogw, Bragiego, znamy tylko jedn plotk oddaa si zabjcy wasnego brata. Niestety, pozostaa cz tajemnicy rodowej nie wydostaa si poza mury Asgardu czy za morderc owego mamy uwaa spokojnego Bragiego? Nie wiadomo. NJRD (wg: Lokas. 36) Powiada si, e stateczny Njrd sypia w czasach modoci z wasn siostr, Nerthus, ta za powia mu syna, Freya. W kocu jednak taki zwizek nie jest niczym dziwnym pord Wanw i Freya sypiaa z bratem, i to samo dziao si pomidzy rodzestwem Fjrgynw.

RAGNARK LOS BOGW Powoli, ale nieubaganie, zbliay si ku kocowi dni beztroskich uczt, zabaw i bohaterskich wypraw przeciw olbrzymom wypraw wprawdzie niebezpiecznych, ale zawsze pomylnie zakaczanych. Jednak najgorsza dla bogw bya wiadomo dobiegania koca czasu starej Aldy. Wprawdzie wikszo z nich nie wiedziaa jak dojdzie do katastrofy, jednak przeczuwali ten czy inny nieuchronny kres. O TYM, JAK ODYN RIND ZDOBYWA (wg: Vegtam. 11; Gylfag.) Na wybrzeu y krl wikingw. Niegdy znano go jako potnego konunga. Stworzy wielkie pastwo, teraz jednak zestarza si, w jego koci wszed mrz, i nie mg ju stawa na czele zbrojnych oddziaw. Przecie jednak kady si starzeje, chyba e wczeniej zostanie powoany przez Odyna dv Walhalli. Krlowi nie zostaa dana ta honorowa mier, tote reszt swoich dni spdza przy ogniu we wasnej halli. I wszystko byoby w porzdku, gdyby stary konung mia komu przekaza krlestwo, gdyby mia syna zdolnego poprowadzi wojsko do walki. Ale wadcy urodzia si tylko crka, co prawda przeliczna, jednak tylko crka. Owa ksiniczka Rind nie tylko bya pikna, ale te rozpieszczona i kapryna. Dorosa ju do lat odpowiednich do zampjcia a jej oenek daby krlestwu modego, wojowniczego wadc jednak nie spieszya si z dokonaniem wyboru. Wprawdzie codziennie na dwr jej ojca przybywa jaki nowy konkurent, jednak Rind wykpiwaa ich wszystkich, po czym odrzucaa. Zawiedzeni modziecy odjedali do wasnych krajw. Wrd nich znajdowali si take synowie okolicznych wadcw, wielce uraonych obraliwym zachowaniem Rind. Ssiedzi ci ebrali si na wiecu konungw i postanowili wywrze pomst na starym krlu, a przy okazji powikszy wasne pastwa o ziemie do niego nalece. Wielka groba zawisa nad krlestwem starego ojca Rind. Odyn tronowa na Hlidskjalfie i przyglda si wiatu. Dostrzeg paac, a w nim siedzc przy kdzieli niewiast niepospolitej urody. Imi jej brzmiao Rind. Odyn zakocha si w niej mioci sobie waciw krtk i szybko przemijajc, acz gwatown. Postanowi zdoby t kobiet. Bez wiedzy Frigg wymkn si z Asgardu i dotar na ziemi. Dochodzc do dworu ojca Rind, przybra posta potnego, cho niemodego ju wojownika, dla ktrego wojaczka to nie pierwszyzna. Zamieni si w wodza celowo, gdy wiedzia, co zagraa pastwu starego krla. Subie zapowiedzia si jako nastpny konkurent o rk Rind i kaza si prowadzi do jej ojca. Konung przyj Odyna przyjanie, ale nie robi mu zbyt wielkich nadziei na oczarowanie crki. Jednak Odyn nie spieszy si do ksiniczki. Rzek, e wie o kopotach wadcy i chce mu pomc nie raz ju dowodzi armiami, tote i teraz gotw jest stan na czele oddziaw konunga i zmierzy si z wojskami najedcw, rabujcych ju ziemie krlestwa. Moe po tym czynie ksiniczka spojrzy na niego askawszym okiem. Krl przysta na to z ochot i odda wojska pod komend Odyna. Jednooki bg natychmiast wyruszy w pole. Wojna trwaa krtko wprawdzie napastnicy przewaali liczb nad wojownikami Odyna, ale ten skorzysta ze swych boskich mocy i doszcztnie rozgromi wroga. Potem, niesiony na rkach wiwatujcych wikingw, wrci na dwr krlewski. Wadca zgotowa mu wspaniae przyjcie, obsypa godnociami, po czym sprowadzi crk, by sama spojrzaa na tak wielkiego wodza. Rind jednak nie wyrazia zbytniego zaciekawienia nowym wodzem, podzikowaa mu tylko za ocalenie pastwa, po czym wrcia do wasnych komnat. Odyn wyczyta w jej oczach, e owszem, taki wdz by si nada na ma, ale musiaby by i bogatszy, i znacznie modszy.

Odyn pokoni si przed zaspionym krlem i poegna go, po czym odszed. Noc spdzi w niedalekim lesie. Rankiem ponownie zapuka do bram warowni, tym razem przybrawszy posta dostatnio odzianego modzieca. Rzek, e jest nastpnym konkurentem i kaza si prowadzi przed krlewskie oblicze. Akurat u boku wadcy siedziaa Rind. Odyn wycign z sakwy przecudnej roboty klejnoty i tak rzek: Panie, jestem kowalem i zotnikiem. Oto pokazuj ci, co potrafi stworzy z nieksztatnych bry zota i szlachetnych kamieni. Wszystko to moe nalee do twej crki, o ile zechce za mnie wyj. Rind obejrzaa naszyjniki i piercienie ogromnie si jej podobay ale tak odrzeka: Odejd w pokoju. Cudowne s twe dary, jeste pikny, mody i bogaty. Ale c z ciebie za konung? Jeste tylko kowalem, twoje miejsce w kuni, a nie na tronie. Krew uderzya Odynowi do twarzy, ale stumi wcieko, skoni si przed zmarkotniaym krlem i odszed. Noc spdzi w lesie, a rano zapuka do bram warowni. Tym razem przybra posta modego wojownika. Jego strj i wspaniaa bro mwiy, i pochodzi ze znamienitego, krlewskiego rodu. Oznajmi, e jest nastpnym konkurentem i kaza si prowadzi do konunga. Starzec ucieszy si na widok tak wspaniaego przybysza, po czym kaza wezwa crk. Ledwie spojrzaa na Odyna, a jej oczy rozbysy w umiechu. Spytaa, skd pochodzi. Krlestwo mego ojca rozciga si wiele dni drogi std na pnoc, ale i tam dotara wie o twej urodzie, przecudna Rind, wic wkroczyem na pokad statku i kazaem si tu wie. Nie wiedzie czemu, umiech powoli gas na wargach Rind. Znw zapytaa: Ile walk i ile wojen wygrae? Wojny adnej, jestem zbyt mody, by prowadzi zastpy do boju. Teraz ju ksiniczka w ogle si nie umiechaa. Zatem odejd. Mody jeste i pikny, ale mnie potrzebny jest prawdziwy mczyzna, potraficy wie wojw do boju, zawsze mogcy liczy na wsparcie silnego i mieszkajcego niedaleko krla-ojca. Tym razem Odyn nie zdziery. Wybuchn gniewem i tak rzek: O kobieto, ktra sama nie wiesz, czego chcesz! O ten jeden raz za duo kaprysia, dlatego od dzi nie zaniesz zadrcz ci koszmary, a po nich przyjdzie cika choroba. Nie zdoa jej uleczy nikt, pki ja na to nie pozwol! Po czym wypowiedzia zaklcie i znikn, przenoszc si do Asgardu. Przeraony konung zrozumia, e mieli do czynienia z jakim potnym duchem, a moe nawet bogiem, wic pocz biada, e los nie tylko nie obdarzy go synem, ale na dodatek ukara nierozwan crk. Rind jednak uciszya ojca, mwic: Ojcze, to tylko jaki mao znaczcy czarownik, plotcy nic nie znaczce groby gdyby dobrze zna si na magii, rzuciby na mnie zaklcie mioci. Oczywicie, racji nie miaa. Od tamtej pory nie moga spa, stracia apetyt, nawiedzay j zmory. Wyczerpana, poddaa si chorobie. Nie mogli jej zmc znani czarownicy i znachorzy, krl porozsya wic wieci na wszystkie strony wiata, e da wiele zota temu, kto zdoa uleczy Rind. Na wezwanie przybyli liczni uzdrowiciele i zamawiacze, ale i oni nie dali rady boskiemu zaklciu. Odyn za przyglda si temu z wysokoci Hlidskjalfu. Pewnego dnia stwierdzi wreszcie, i min wystarczajco dugi czas, by Rind nabraa rozumu. Ponownie zstpi do Midgardu. Jako stara czarownica, odziana w achmany i podpierajca si pokrzywionym kosturem, zapuka do bram warowni. Stranicy chcieli go odpdzi, ale przekona ich, e zna lekarstwo na chorob ksiniczki. Poprowadzili go przeto do konunga. Ten za bezradnie wzruszy ramionami, zobaczywszy ndzn posta staruchy. Rzek jednak, e skoro i tak nie ma ratunku, niech i ona sprbuje swych si.

Odyn, wraz z krlem i doradcami, poszed do komnaty ksiniczki. Udawa, e dokadnie j bada, cho przecie doskonale wiedzia, jak poradzi na kopoty. Wreszcie rzek krlowi, e zna odpowiednie zaklcia, ale musi zosta z ksiniczk sam, gdy inaczej zamawianie nie przyniesie skutku. Stary wadca natychmiast zabra swych doradcw z komnaty crki. Gdy tylko wyszli, Odyn przybra sw prawdziw posta jednookiego, krzepkiego starca z siw brod. Wymwi zaklcie, a zdrowie spyno do ciaa Rind. Spojrzaa na Odyna i od razu poznaa, e ma przed sob boga. Na ciebie cae ycie czekaam szepna Posid mnie, bo tylko tego pragn. Tak Odyn zdoby pikn Rind. Po nocy penej miosnych uciech bg przepowiedzia, e z jego nasienia narodzi si chopiec. Rind ma go wykarmi, ale jak tylko Wali gdy takie imi wybra mu Odyn poczuje, e pora mu pozna ojca, Rind musi wysa go do Asgardu, bowiem tam, a nie w Midgardzie, los naznaczy mu dokonanie wielkich czynw. Oto jak zosta poczty Wali, jeden 7 bohaterw ostatniej odsony historii wiata starych bogw. O TYM, JAK ODYN WLW WSKRZESI (wg: Vegtam. cao) Boska Frigg urodzia Odynowi dwch synw wietlistego Baldra, boga jasnoci, ma czuej Nanny, oraz lepego Hda, poruszajcego si pord wiecznych ciemnoci. Cay wiat kocha piknego i radosnego Baldra zwierzta i roliny gosiy jego chwa, za bogowie i ludzie patrzeli na z mioci. Wydawao si, e skoro pomidzy niebianami yje taki bg, nic zego nie moe si wiatu przydarzy. Ale od wielu dni Baldr chodzi po Asgardzie osowiay, umiech znikn z jego twarzy, a wraz z tym umiechem opucia niebiaski grd caa rado. Poczy wia zimne wiatry z pnocy, niosc zapowied czego nieuniknionego i strasznego. Frigg wejrzaa w serce syna, a dowiedziawszy si w czym rzecz, odnalaza Odyna i tak rzeka: Mu, ze wkracza do naszej twierdzy. Jeszcze go nie wida, ale nasz syn ju przeczuwa cikie czasy. Drcz go mroczne sny, i nawet on nie jest w stanie rozwietli ich sw moc. A to znaczy, e co zego zagraa i nam, i naszemu synowi. Odynie, musisz na to co poradzi. Najwyszy z bogw nic nie odpar, zamyli si tylko gboko. W kocu osioda Sleipnira, zaoy kolczug, chwyci wczni Gungnir i ruszy w podr. Dotar najpierw do Midgardu, a potem, przez pnocne przejcie, zszed w otchanie Niflhelu. Przy bramie krlestwa mierci skoczy na niego ogromny pies Garm o piersi czerwieniejcej wieo przelan krwi ofiar. Odyn jednak nie zamierza z nim walczy postraszy go tylko wczni i zmusi do ustpienia z drogi. Sleipnir mkn dalej, a w pmroku wiata wiecznego mrozu i tsknoty zobaczyli Olund, paac krlowej Hel. Odyn nie dojecha do samej bramy dworu, nie tam zmierza. Tu przed wierzejami skrci na wschd. Niedaleko murw Olundu widnia wysoki kopiec grobowy. To wanie przy nim Odyn zsiad z wierzchowca. Wdrapa si na szczyt kurhanu, unis rce i rozpocz inkantacj. piewa magiczn pie zmartwychwstania, pen zakl i rozkazw grzmicych moc. Pmrok Niflheimu rozjani si bkitn powiat. Pochona cay kurhan, by potem zacz si zmniejsza, jakby zapadajc w ziemi kopca. Gdy w kocu caa wsika w wielki grb, rozleg si gos, dochodzcy spod ziemi. Jam bya wlw, jasnowidzc olbrzymk. Me oczy sigay w dalek przyszo i w dalek przeszo. Jam bya wieszczk. Umaram, dawno umaram, a nieg sypa si na moj gow, deszcz mnie siek, codzienna rosa moczya me przegnie ubranie. Umaram i zasnam w spokoju. Kim jest ten, co omiela si ama prawa losu i budzi mnie ze snu dugiego?

Jestem Wegtam Waltasson odpar Odyn. Przybyem tu, by wielu rzeczy si dowiedzie. Skoro tu dotar i zdoa mnie zbudzi, pytaj. Pytaj, cho mwi pod przymusem twych czarw. W paacu Olund dostrzegem, e zota posadzka jest wysprztana, za stoy zastawione do uczty i przyozdobione zotymi piercieniami. Jakiego to wadcy si spodziewacie, e przygotowalicie si, jak na przybycie najwikszego z konungw? Nie jest to zwyky konung, to krl krlw, najjaniejszy z Asw Baldr. Przybdzie do nas ju niedugo. Podejmiemy go uczt i miodem syconym. Powiedz jeszcze, wlwo, z czyjej winy Baldr bdzie musia zej w mroki Helu? Z winy brata swego, Hda. Ten go zabije. Powiedz jeszcze, kto pomci mier boskiego Baldra? Syn Odynowi si narodzi, Wali, z matki Rind, miertelnej kobiety. Jeden dzie liczy bdzie, gdy dotrze do Asgardu. Przysignie pomst za Baldra, a pki jej nie speni, nie umyje si ni razu, ni wosw nie uczesze. Potem speni obowizek krwawej zemsty za brata, zabijajc drugiego brata. Synowie moi zabija si bd niebacznie rzek zasmucony Odyn. Ty nie jest Wegtam! krzykna wlwa. Ty jest Odyn! Nic wicej ci nie powiem, bo omami mnie kamstwem! Odchodz, i nikt ju mi nie zakci spokoju, a do czasu Ragnarku. Wlwa zamilka, za Odynowi pozostao ju tylko pogalopowa do Asgardu, by rzec Frigg, czego si dowiedzia. Nie by to wesoy powrt. Odyn zrozumia, e oto zaczyna si czas zmierzchu bogw. O BALDRZE I HDZIE, ZEMCIE WALEGO I WYPRAWIE HERMODA (wg: Wluspa 32-34; Yegtam. 6-7;9; Lokas. 28; Hyndlul. 30-31; Gylfag. 33-35) Kiedy Frigg dowiedziaa si od Odyna, co czeka jej ukochanego syna, wpada w czarn rozpacz. Nie przestawaa jednak myle, jak moe uchroni Baldra przez utkanym losem. W kocu wpada na pewien pomys. Jako najwysza bogini, ona Odyna i pani ycia, wezwaa przed swe oblicze wszystko, co yje na ziemi, i wszystko, co jest martwe, jak skaa czy metal, po czym kazaa kadej rolinie, kademu zwierzciu, czowiekowi czy bogu przysic, e nie uczyni Baldrowi krzywdy. Wszelkie istoty z radoci zoyy takie przyrzeczenie. Nawet nieme kamienie przyczyy si do tych zapewnie. Oblicze Frigg pojaniao, teraz ju miaa pewno, i zapewnia synowi bezpieczestwo. Rado powrcia do Asgardu, bogowie znw si weselili, urzdzali uczty, zawody i wystpy skaldw. Znaleziono te cakiem now zabaw niebianie ustawiali Baldra na rodku halli paacowej, po czym rzucali w niego czym popadnie wczniami, drewnianymi polanami, jedzeniem, kamieniami. Ale, zgodnie z przyrzeczeniem, adna z tych rzeczy nie wyrzdzaa Baldrowi krzywdy. Bogowie wybuchali gromkim miechem, patrzc jak leccy topr zatrzymuje si w poowie drogi, zastyga w bezruchu, wisi chwil w powietrzu, po czym spada na posadzk halli. Tak beztrosko bawili si bogowie. Nawet oni nie wymylili wczeniej podobnie radosnej gry. Jedynie Loki nie podziela wesooci bogw. Sprytny pan ognia ju od lat zazdroci Baldrowi, gdy coraz wicej ludzi skadao ofiary temu wietlistemu bogu, zamiast Lokiemu, a jemu przecie zawdziczali bogosawiestwo ognia ciepo w zimie, wiato w nocy, gotowane i pieczone jedzenie. Jake niewdziczni s ludzie, skoro ponad Lokiego, czyli wasnego stworzyciela, przedkadaj jakiego gupkowato umiechnitego modziana, ktry niczego nie

dokona, a jego najwiksz zalet jest pikna buzia. Loki przybra posta starej, zgarbionej kobiety i uda si do paacu radosnej Frigg. Zbliy si do bogini, schyli przed ni gow i tak rzek: O pani, jak wspaniale patrze na rado, znw goszczc w Asgardzie! Oby prawd byo, i nic na caym wiecie nie zdoa uczyni krzywdy wietlistemu Baldrowi. Czy aby pewna jeste, o najwysza z bogi, e odebraa przysig od wszystkich istot? Tak, oczywicie rozemiaa si Frigg, ale nagle spowaniaa. Ale nie, zapomniaam o jemiole! Kazaam wezwa wszystko, co ronie na ziemi, za jemioa nie ronie na ziemi, a na dbie! Ale to nic, jemioa to przecie niegrona rolinka, ona nic zego nie uczyni memu synowi. Tak, zapewne masz racj rzek na to Loki z przyjaznym umiechem, ale w gbi duszy zamia si zoliwie i z okruciestwem. Gdy tylko wrci do swej prawdziwej postaci, opuci mury Asgardu i uda si do lasu. Tam znalaz db i rosnc na nim jemio. Dugo przyglda si jej rachitycznym gazkom, a wreszcie znalaz jedn wyjtkowo prost. Tak, ta powinna si nada. Urwa j, umocni czarami i nada ksztat strzay. W halli paacowej nadal trwaa zabawa w rzucanie w Baldra. Prawie wszyscy doskonale si bawili. Prawie gdy lepy Hd sta na uboczu, smutny, e on, z powodu swej uomnoci, nie moe niczym rzuca. Loki umiechn si na widok Hda. Podszed do niego i zaproponowa, e pomoe mu przyczy si do zabawy. lepy bg zgodzi si z radoci. Loki wcisn Hdowi w jedn do strza z jemioy, w drug woy luk, po czym naprowadzi rk lepca na odpowiedni tor. Teraz szepn Ognisty Olbrzym, odsuwajc si od Hda. Wypuszczony pocisk nie zatrzyma si przed ciaem Baldra. Wbi si w nie ca moc, przeszywajc serce i pozbawiajc wietlistego boga ycia. miech zamilk. Tylko Hd sta, umiechajc si promiennie i czekajc, a kto mu powie, jak zachowaa si jego strzaa, gdzie zostaa odbita ochronnym zaklciem Baldra. Hd zorientowa si, e co si stao, gdy usysza rozdzierajcy krzyk Nanny, ony Baldra. Asynja przypada do lecego ma i uniosa jego gow. W wietlistym bogu nie tlio si ju ycie. Zrozpaczonej Nan-nie pko serce, umara, padajc na ciao ukochanego ma. Gowy wszystkich obecnych skieroway si ku nic nie rozumiejcemu Hdowi. Sowo bratobjca" kryo z ust do ust. W kocu lepy bg poj, o co chodzi. Owadno nim przeraenie. Powoli wycofa si z halli, a gdy tylko poczu, e przekroczy prg, puci si biegiem. Jakim zmysem wyczu, jak dobiec do bramy grodu, a potem ucieka ju byle gdzie. Dopiero gdy wpad do lasu, zwolni, kluczc pomidzy drzewami. Nie mia pojcia, gdzie i po co ucieka, wiedzia jednak, e ucieka musi, jeli chce ocali ycie. Gdy Frigg dowiedziaa si o mierci syna, zapakaa rzewnymi zami. By to Pierwszy Pacz Frigg. Cay wiat pogry si w aobie, za najgbsz czerni pokry si Asgard. Baldra wspominali wszyscy, nawet Loki udawa, e jest mu al zmarego boga. W gbi duszy za si cieszy, bo teraz na powrt on, bg ognia, znw stanie si tym najbardziej wietlistym ze wietlistych niebian. Asowie zbudowali dla Baldra odpowiedni, godny krla, stos pogrzebowy sta si nim najwikszy statek, jaki bogowie zdoali kiedykolwiek stworzy. Nazywa si Hringhorni. Na nim umiecili ciaa Baldra i Nanny, odziane we wspaniae szaty i przykryte krlewskimi paszczami, podbitymi futrem i lamowanymi zotymi tasiemkami. Obok cia spoczy bogate dary grobowe zote ozdoby na czele z cikimi piercieniami i naszyjnikami, kufry pene ubra, zocone kolczugi, miecze i tarcze, ulubione psy i konie Baldra oraz mnstwo jedzenia i sodkich smakoykw. To wszystko tam leao, pitrzyo si na gigantycznym stosie. aden krl, aden konung ani jarl nigdy nie dostali na ostatni podr tak wielkiej liczby darw.

Tu przed zepchniciem statku na morze, do ciaa Baldra podszed Odyn, szepn co nieyjcemu synowi do ucha, po czym zdj naramiennik Draupnir i cisn go na stos darw. To samo uczynia Frigg z wieloma swymi klejnotami krlewskimi. Oddaa je synowej, by cho one cieszyy j w mrocznym Niflheimie. Tam bowiem, wanie do Niflheimu, mieli si uda zmarli Asowie. Nie zginli na wojnie ani w walce a e prawo boskie obejmuje take wzrok jego przyku pewien wielki zamek w Jtunnheimie, nalecy do olbrzyma Gymira. Jego pikna crka, Gerd, staa w oknie i przygldaa si rozkwitajcym drzewom. Frey poczu w sercu nage ukucie nadobna panna oczarowaa go sw urod. I zakocha si. Po raz pierwszy si zakocha, a na dodatek w kim w olbrzymce! Jakby nie mg sobie znale wybranki pord Asynj czy biaogw Alfheimu. Wprawdzie ju wczeniej jego ojciec, Njrd, wzi sobie za on olbrzymk, Skadi, jednak stao si to na skutek wyjtkowych zdarze. Trudno mniema, by po raz drugi bogowie zgodzili si na oenek z crk wrogw. Od tamtego dnia Frey chodzi przygnbiony, mao jad, a Jabka Niemiertelnoci pogryza jakby od niechcenia. W kocu spostrzega to jego przybrana matka, Skadi, i spytaa w czym rzecz. Jednak Frey nie mia ochoty na zwierzenia i odprawi j z niczym. Wtedy Skadi wezwaa Alfa Skirnira, najbliszego przyjaciela Freya, i poprosia, by dowiedzia si, co gnbi Njrdowego syna. Skirnir zasta przyjaciela samotnie siedzcego przy stole w halli alf-heimskiego paacu. Dosiad si wic i nala sobie piwa. W milczeniu wypili po trzy kielichy, potem jeszcze po trzy, a Skirnir stwierdzi, e tyle wystarczy, by rozwiza jzyk Freya. Syn Njrda jakby nie usysza pytania pi dalej. Dopiero po chwili tak rzek: Zakochaem si. Skirnir rozemia si tak gono, e mao co kielichy nie pospaday ze stou. Frey si zakocha, a on podejrzewa, e chodzi tu co najmniej o jak kltw! Dobre sobie. Dopiero, gdy Frey wytumaczy mu w czym tkwi problem, Skirnir troch spowania. Zastanowi si, i w kocu odpar, e wszystkie przeszkody mona pokona, jeli tylko si wie, jak to zrobi. A bogowie zgodz si na oenek, kiedy dowiedz si o nim ju po fakcie. Tylko jak mam j poprosi o rk, przecie mnie, Wanowi, nie przystoi chodzi w konkury do zwykej olbrzymki. Nie martw si Skirnir poklepa go po ramieniu. Ja pojad jako twj swat. A wiesz, e potrafi adnie mwi, kobiety uwielbiaj mnie sucha. Moesz by pewny, e ju masz on. Niech ci ucauj! Frey, zaczerwieniony od alkoholu, przycign gow Skirnira do swoich ust. Ty jest mj jedyny przyjaciel! Unis si i chwiejnym krokiem pody ku alkowie. Wrci po dugiej chwili, niosc swj magiczny miecz, o ostrzu pokrytym rzdami zotych run. Dziki zawartemu w nich zaklciu posiadacz broni stawa si niezwyciony. Skirnirze, przyjacielu. Oto mj miecz. Darowuj ci go dzisiaj, aby pokona wszystkie przeszkody na swej drodze. Niech suy ci lepiej ni mnie, niech cina gowy twych wrogw i sprawia, by strach nimi zawadn. Daj ci te mego konia, Blodughofiego, on ci zaniesie do Jtunnheimu szybciej, ni kady inny wierzchowiec. Skirnir z wdzicznoci przyj dary, po czym wypili po jeszczce jednym kielichu piwa. Przydayby si te jakie dary dla twej oblubienicy zauway Skirnir. Tak, tak. Zawieziesz Gerd bransolet Draupnir, aby w bogactwa opywaa, oraz Jabko Modoci od Idunn, aby nigdy nie zgasa jej uroda. Nastpnego dnia, gdy tylko Skirnir doszed do siebie po wieczorze spdzonym z Freyem, dosiad konia i ruszy ku Jtunnheimowi. Po krtkim galopie ujrza przed sob mury grodu Gymira. Wyglday na niepokonane, ale Skirnir tylko spi Blodughofiego, a ten jednym susem przeskoczy umocnienia. Za nimi spokoju twierdzy strzego kilka straszliwych psw, ale i je,

znw dziki skokowi wierzchowca, udao si omin. I tak Skirnir dotar na podwrzec zamku Gymira. Na jego spotkanie wyskoczyo trzech olbrzymw z broni gotow do walki, ale Alf unis donie w pokojowym gecie i rzek, e przybywa z darami dla przecudnej Gerd i jej ojca, Gymira. Thursowie odrzekli, e ich pana nie ma w domu, ale mog go zaprowadzi do Gerd. Tak te uczynili. Skirnir piknie si pokoni przed nadobn pann. O Gerd, najwspanialszy owocu Pnocy, przybywam do ciebie jako swat od pana mego i przyjaciela, Freya, ksicia Alfw. Prosi ci o rk, bo ujrza twe oblicze i ju nie moe bez ciebie y. Racz, jako rkojmi jego uczciwych zamiarw, przyj te oto dary Jabko Modoci i naramiennik Draupnir. Gerd nawet nie spojrzaa na prezenty. Bez umiechu odrzeka: Odejd, Alfie, gdy wojna panuje midzy naszymi rodami. adna uczciwa olbrzymka nie odda si na zatracenie wiaroomnemu bogu. Nie chc darw i nie chc takiego ma. Skirnir spodziewa si podobnej odpowiedzi, tote by na ni przygotowany. Wycign miecz. Jeli odrzucisz konkury Freya, utn ci gow i tak zakoczy si twe niegodne ycie! A zatem zrb to, bo nie zamierzam kala swego rodu zwizkiem z Wanem! W takim razie wybij cay twj rd, aby nie mg si nigdy wicej niczym pokala! O TYM, JAK UCZTOWANO U AEGIRA I CIGANO LOKIEGO 121 Zrb to, bo nie chc wychodzi za boga! Zadanie okazao si nieatwe, jednak przemylny Skirnir nie zamierza rezygnowa. Wycign z sakiewki drewnian magiczn rdk, na ktrej wczeniej wyry znak runiczny. Patrz na t rdk pokaza j Gerd. Wypisaem na niej znak magiczny, znak thurs"! Czy wiesz, co to oznacza? Czy wiesz, e jeli zechc, ska ci na wieczn tuaczk po zimnych skaach, na wygnanie do Nifiheimu i na picie koziego moczu? Czy wiesz, e na jedno moje sowo zamiast Freya posidzie ci najobrzydliwszy z wielogowych olbrzymw? Czy wiesz, e runa ta sprowadzi na ciebie wszelkie choroby kobiece i wieczne, niezaspokojone podanie, tak e bdziesz wszystkich nagabywa, byleby tylko z tob legli? Gerd poblada ze strachu i nie rzeka ni sowa. Jaka zatem bdzie twa odpowied, Gerd? naciska Skirnir. Wolisz Freya czy Niflheim? Id, Alfie, i zanie swemu panu odpowied, e spotkam si z nim za dziewi nocy w lesie Barri. Tam si okae, czy jestemy dla siebie odpowiedni. Skirnir umiechn si skrycie. Wiedzia, e ten ostatni sposb okae si waciwy. Mg teraz wraca do Freya z pomyln wieci. Znw jego przyjaciel bdzie wes jak dawniej. I tak rody bogw i olbrzymw znw si poczyy, a pikna Gerd zostaa on urodziwego Freya. O TYM, JAK UCZTOWANO U AEGIRA I CIGANO LOKIEGO (wg: Yluspa 35; Lokas. cao; Gylfag.) I wreszcie przyszo nam opowiedzie, jak podstpny Loki przebra miar w swym zdradzieckim postpowaniu, a na dodatek ku wasnej zgubie przyzna si do najgorszej zbrodni. Znw nad wiatem zapanowaa zima, nieg pokry pola, ld sku jeziora. Nadesza pora, kiedy bogowie tradycyjnie udawali si do paacu olbrzyma-boga Aegira i jego ony Ran, by tam spdza czas na ucztach. Aegir warzy piwo w kotle, zdobytym przez Thora i Tyra od olbrzyma Hymira, za napj ten, magicznym sposobem, przelewa si z kota wprost do kielichw i rogw biesiadnikw. Nie do na tym cudw bogowie zachwycili si sposobem, w jaki Aegir owietla sw hall. Pod jej cianami kaza usypywa kopczyki ze zotego kruszcu, dajcego do wiata, by nawet pijani biesiadnicy widzieli, czy maj peno, czy pusto w pucharach.

Na uczt przybyli prawie wszyscy bogowie, jedynie Thor si spnia, gdy nie wrci jeszcze z wyprawy przeciwko olbrzymom. Gadatliwy Loki znw chcia by dusz towarzystwa, zabawia wszystkich swymi artami i gadk mow, ale tym razem zosta przecignity przez dwch sucych Aegira Fimafenga i Eldira. Nie do, e wspaniale grali i piewali, to znali jeszcze gar niesyszanych wczeniej przez bogw opowieci. Na Lokiego nikt nie zwraca uwagi. Tak go to zdenerwowao, e w pewnej chwili wsta zza stou, podszed do Fimafenga i zatopi n w jego piersi. Podnis si rwetes. Bogowie dobyli mieczy i chcieli na miejscu za-szlachtowa Lokiego, ale znw obroni go Odyn, pamitajc o istniejcym midzy nimi braterstwie krwi. Uratowa Lokiego, ale kaza mu si natychmiast wynosi, by nie psu zabawy. Bg ognia rzeczywicie opuci hall Aegira, ale alkohol tak go otumani, e ledwo wyszed na dwr, a ubrda sobie, i przecie nic zego nie uczyni, wic czemu nie miaby wrci na uczt? W wejciu drog zastpi mu Eldir, Loki jednak odepchn go i zely kilkoma niewybrednymi sowami, po czym ponownie zasiad pomidzy gomi. Nikt, pamitajc o wstawiennictwie Odyna, nie way si podnie rki na Pomiennego Olbrzyma, ale zabawa zamara. Na domiar zego Loki zacz wykpiwa wszystkich obecnych goci. Bragiemu, bogu skaldw, nawymyla od tchrzy i ebrakw, Njrda nazwa sprzedawczykiem, Freya kazirodc, za wszystkim obecnym boginiom przypomnia, jak to zdradzay wasnych mw i taplay si w rozpucie. Boska Idunn staraa si go uspokoi, ale wtedy przypomnia, e i ona wesza do ka zabjcy wasnego brata. Nie oszczdzi take Odyna, miejc si, e najwyszy bg lubi zamienia si w kobiet, a wtedy kto wie co czyni? Pochwali si te zgorszonym bogom, e i Skadi ona Njrda, i ona Tyra, i ona Thora Sif, sypiay z nim, a nawet urodziy mu bkartw! Wtedy wanie u Aegira zjawi si Thor, i syszc, co Loki wygaduje o jego onie, chwyci za Mjllnira, by zmiady gow rozpustnikowi. Niestety, Lokiego znw uratowa Odyn, za co Pomienny Olbrzym odwdziczy mu si, bez wstydu przyznajc, e to on sam doprowadzi do zabjstwa Baldra! Teraz ju nie byo ratunku dla Lokiego. Wszyscy bogowie, na czele z Thorern i Odynem, rzucili si, by go schwyta. Uciekajc, bg ognia rzuci na dwr Aegira kltw bogaty paac miay w przyszoci strawi pomienie, bracia Lokiego. Ojciec Fenrira okaza si na tyle sprytny, by wymkn si bogom i schowa pomidzy skaami. Kiedy niebianie rozdzielili si na mae grupy, uciek w niedostpne gry. Na szczycie jednej z nich zbudowa sobie dom o czterech wejciach, by o kadej porze dnia i nocy widzie, czy zbliaj si bogowie. Oczywicie, wystarczyo, e Odyn zasiad na Hlidskjalfie, a dostrzeg kryjwk uciekiniera. Zebra bogw na wojenn wypraw. Okryli dom Lokiego akurat wtedy, gdy bg ognia zajmowa si pleceniem sieci do poowu ryb, takiej samej, jak kiedy poyczy od Ran. Wychodzio mu cakiem niele, mona by nawet powiedzie, e jego sie wygldaa na znacznie solidniejsz od tej nalecej do bogini morza. Zobaczywszy skradajcych si niebian, Loki cisn sie do ogniska i zbieg ku podnrzom gry, po czym wskoczy do jeziora, lecego u stp wodospadu Frananger. Zamieni si w ososia i znikn z oczu rozwcieczonym bogom. Chodzili wok jeziora i starali si znale jaki sposb na zapanie Lokiego. Wreszcie odezwa si Heimdall: A gdyby tak uy tego czego, co plt Loki? W gocinie u Aegira, widziaem jak Ran uywa takiej rzeczy do owienia ryb. Moe da si w ni schwyta Lokiego? To si nazywa sie rzek dumnym gosem Odyn ale ju spona w ognisku, nie ma jej. To splemy now zaproponowa Heimdall. Na pewno w popiele zosta odcisk sieci. Tak te zrobili. Potem znieli swe dzieo nad wodospad, rozstawili si w pokrg i zaczli

cign sie wzdu brzegu. Nie wiedzieli jednak jak jej odpowiednio uywa, wic Loki bez trudu wymyka si obawie. Wreszcie bogowie wpadli na pomys, by kilku z nich, z Thorem na czele, weszo do wody i napdzao ku sieci ryby. To wreszcie przynioso oczekiwany skutek. Zaszczuty Loki zacz ucieka ku odpywowi jeziora, skd ju prosto mg pyn do morza, cho ogromnie ba si otwartych wd i czajcych si tam potworw. W kocu Loki zdecydowa si na wielki skok skok ponad rozstawion sieci, wprost ku morzu. Wspaniale wybi si z wody i mkn w powietrzu wysoko, wysoko ponad sieci. Ale Thor rzuci si za nim i zdoa rk zapa ogon Lokiego. cisn go tak mocno, e a zmiady od tamtej pory wszystkie ososie maj paskie ogony. Tak schwytano Lokiego i zmuszono do przybrania waciwej mu postaci. Asowie i Wanowie zebrali si na thing, aby postanowi, co uczyni z Lokim. Nie mogli go zabi, poniewa wiedzieli, e los ju wyznaczy mu odpowiedni rol podczas katastrofy koca wiata. W takim razie postanowili go unieszkodliwi, by do przeznaczonego czasu nie sprawia wicej kopotw. Przenieli go w wysokie gry, gdzie wybrali tward ska, i do niej go przykuli. Znaleli te odpowiednie wizy, ktrych Loki nie zdoaby rozerwa zrobili je z jelit syna Lokiego, Walego, zabitego na oczach ojca. Aby sprawi jeszcze wikszy bl bogu ognia, zamienili innego jego syna Narfiego w wilka. Takiej jednak zemsty nie starczyo Skadi, wci pamitajcej, e to Loki przywid jej ojca, Thjaziego, do mierci. Uwizaa wic ponad gow Lokiego, na szczycie skay, toczc jad mij. Trucizna nieustannie spywaa na gow Lokiego, sprawiajc mu ogromny bl. Na szczcie pozostaa przy boku boga ognia wierna ona, Sygin. Zbieraa jad mii do kubka, jednak przecie co jaki czas naczynie si napeniao, a Sygin musiaa je oprnia. Wtedy trucizna dosigaa Lokiego. Wi si w niewyobraalnych mczarniach i tak rzuca, e powodowa trzsienia ziemi, za jego gniew wyzwala ogie uwiziony w wulkanach. Tak Loki pozostanie uwiziony a do czasu Ragnarku. O MDRYM WAFTHRUDNIRZE (wg: Yafthr. cao) Odyn wiedzia ju, e tylko cienka ni czasu oddziela ich od wyznaczonego przez los Ragnarku, ostatecznej katastrofy. Szykowa wic wasne zastpy, coraz mniej czasu dawa einherjarom na uczty, a coraz czciej chcia ich widzie na wiczebnym polu bitwy. Uzbroi Alfw w najlepsz krasnoludzk bro. Doglda te polegych wojownikw, mieszkajcych w paacu Freyi. Pewnego dnia wpad na pomys, jak osabi wroga. Naleao zabi najmdrszego z olbrzymw, jednego z ich krlw, Wafthrudnira. Bez jego rad i mdroci wojska olbrzymw popeni na pewno wicej bdw. Wsiad wic na jednego ze swych wierzchowcw nie na Sleipnira, gdy wtedy Wafthrudnir od razu by go rozpozna przybra imi Gagnrad (Wadajcy Zwycistwem) i inn posta. Przyby do dworu olbrzyma i wyzwa go na pojedynek, ale nie zwyky na miecze czy topory. Na pojedynek mdroci. Mia zwyciy ten, kto wicej wie o wiecie i jego tajemnicach. Stawk zostao ycie przegranego. Siedzieli tak wiele dni, na przemian zadajc zagadki na temat powstania Aldy, tajemnic bogw, urzdzenia wiata oraz jego koca Ragnarku. Obaj wiedzieli o wszystkim, obaj znali prawdziwe imiona i zaklcia, najgbsze sekrety i odpowiedzi na wszystkie zagadki. I wtedy Odyn zada ostatnie pytanie: Co szepn do ucha martwego Baldra Odyn, egnajc syna na jego ostatniej drodze? Wafthrudnir zerwa si z tronu i krzykn:

Wiem kim jeste! Zagrae nieczysto, gdy tylko ty moesz wiedzie, co szepne swemu synowi na ucho! Odyn umiechn si i skin gow. Mimo to przegrae. Wrci do Asgardu z gow Wafthrudnira, najmdrszego z Thursw. lak Odyn osabi zastpy wroga. O TYM, JAK WIAT SI SKOCZY, CZYLI O RAGNARKU (wg: Yluspa 44-58; Hyndlul. 44; Uifthr. 17-18; Lokas. 42; Fafnis. 15; Gylfag.) A wreszcie nastanie czas, kiedy speni si przeznaczenie, kiedy wiat si skoczy. Czas Ragnarku, Losu Bogw. Najpierw nadejd mrozy i zamiecie niene, by przykry wiat biaym caunem. Rozzuchwalone, wygodniae wilki czy si bd w wielkie stada, i podchodzi pod same ludzkie domostwa. Morze wzburzy si, sztormy unios grzywacze fal na wysoko chmur, a potem runie ciana wody na ld, zalewajc wszystkie rwniny, sigajc a do podny wysokich gr. Ludzie zapomn, co to prawa. Rodzestwa cudzostw bd dopenia. Syn bdzie zabija ojca, a brat obcina gow bratu. Nastanie wiek szczku mieczy i toporw, nastanie wiek krwi i zamtu. Wojownicy wypowiedz posuszestwo swoim konungom, a wyznawcy przestan skada ofiary bogom. Tak bdzie. I wtedy zaszczeka gono Garm przed bram Gnipahellir, dajc znak pocztkowi wojny bogw z olbrzymami. Na ten sygna pkn okowy Fenrira, pkn okowy Lokiego, na ten znak Thursowie uszykuj si w zbrojne zastpy, na ten znak Midgardsorm wynurzy si z morza i przyjmie smocze ksztaty. Odpowie stranik Heimdall, wydobywajc schowany rg Gjallarhorn i dmc w niego z caych si. Wtedy bogowie, Alfy i einherjarowie oderw si od uczt i zabaw, by przypasa bro i zewrze szeregi. Tak wanie bdzie. Zadry jesion Yggdrasill, ale wytrzyma, gdy jeszcze nie nadszed czas jego mierci. Krasnoludy w Svartalfheimie i duchy w Niflheimie strwo si na gos Garma i dwik Gjallarhorna. Skul si ze strachu i tak ju pozostan. Nie wespr ni bogw, ni Thursw i dlatego mier zastanie je jako tchrzy. Hrimthursy rusz na Asgard ze swej wschodniej siedziby. Gdzie stpn, tam szron pokryje rolinno, a ld skuje wody. Cz ich poe-gluje na ciemnym okrcie Naglfar, zbudowanym z paznokci zmarych. Dowdztwo na nim obejmie Loki, a obok niego sidzie na pokadzie szczerzcy ky Fenrir. Reszt Hrimthursw poprowadzi Hrym, dziercy kamienn tarcz. Z poudnia pody caa armia Ognistych Olbrzymw, a na ich czele stanie Surt (Czarny), z pomiennym mieczem w rku. Popyn na kamiennych okrtach, gdy drewniane spopieliyby si od aru ich cia. Inne Pomienne Olbrzymy przedr si do Asgardu przez br Myrk-wid, wzniecajc poar lasu. A z pnocy nadcign Jtunnowie, nioscy kamienne pociski. Wes-pn si na most Bifrost. Skay, nie mogc znie aru koca wiata, skrusz si niczym konary uschych drzew, za niebo popka jak stara materia. Yggdrasill zachwieje si po raz drugi. Tak bdzie. Asowie i Wanowie ze zbrojnymi zastpami czeka bd na rwninie Wigrid koo Asgardu. Ale do boju nie dojdzie, gdy pod cielskami Jtunnw zaamie si kolorowy Bifrost olbrzymy pospadaj tedy do morza i na suchy ld, topic si i rozbijajc o czoo ziemi. Wtedy bogowie poprowadz swych wojw na wysp Oskopnir, ku ktrej popyn te wszystkie okrty olbrzymw. Tam dojdzie do ostatecznego boju. Odyn wzniesie wczni przeciw Fenrirowi, ale ogromny wilk tylko otworzy paszcz, poykajc krla bogw i boga krlw. Na ten widok rozpacze si Frigg. Bdzie to Drugi Pacz Frigg. Ale zaraz do Fenrira przyskoczy syn Odyna, Widar. Chwyci szczki potwora i rozedrze je, a

potem wbije w serce wilka miecz. Tak pomci ojca. Do garda Tyra skoczy Garm, ktry opuci posterunek przy Bramie Trupw, by przyczy si do walki. Powali Jednorkiego, a potem go zagryzie, ale ju nie zdoa si zwlec z ciaa boga ujrzy, czego wczeniej nie poczu, i Tyr rozpru mu mieczem cay brzuch. Potem zdechnie. Pikny Frey stanie przeciw Surtowi. Jednak nie na wiele si zda bro z jeleniego rogu przeciw pomiennemu mieczowi. Moe gdyby mia swj runiczny miecz, walka potoczyaby si inaczej, ale przecie odda go za narajenie dziewki... Padnie wic martwy Frey, a zwyciski Surt poszuka nastpnego przeciwnika. Z morza wyoni si, a potem z opotem skrzyde wylduje na ziemi smok Jrmungand. Bdzie szuka swego starego wroga Thora. Wreszcie go dostrzee. Pojedynek okae si tak straszny i dugi, e opowie o nim stanie si najpopularniejsz histori, piewan przez skaldw caego wiata. W kocu Thor zdoa dosign Mjllnirem ba Midgardsorma zmiady go i rozupie. Ale, eby wydoby bro z czaszki potworz, bdzie musia podej blisko wa. Wtedy ogarnie ero trujca mga, wydobywajca si z nozdrzy smoka. Thor sprbuje uciec, ale zdoa postpi tylko dziewi krokw i padnie martwy. Naprzeciwko siebie stan te Heimdall i Loki. Zmierz si w walce na miecze okae si, e aden z nich nie jest mocniejszy od drugiego obaj padn z rozcitymi gowami. Ich ciaa ju niedugo pochonie ogie. Take na niebie odbdzie si walka Skll wreszcie dopadnie Soi i poknie Soce, za Hati zapie Maniego i pore Ksiyc. Ciemno zapadnie nad wiatem, gdy gwiazdy pospadaj z nieboskonu i uderz o ziemi, powodujc trzsienia i wybuchy wulkanw. Duchy zych olbrzymw i potworw strcone zostan do Nastrondu, krainy wiecznej ciemnoci i cierpienia, lecej gdzie daleko, nie w naszym wiecie ani pod nim, ani obok, ani nad. Za duchy bogw i bohaterw znikn. Wypeni sw misj, wic bd mogy odej i odpocz. Wrd tego wszystkiego jako jedyny ywy pozostanie Surt. Biega bdzie, miejc si szaleczo. Od pomieni jego miecza zapali si wszystko od podziemi Niflheimu, po ki Asgardu. Surt roznieci poar, w ktrym zginie i cay wiat, i on sam krl Muspellheimu. Sponie te i zawali si jesion Yggdrasill, ktry podtrzymuje wszystko na swoim miejscu. Wtedy nastanie ciemno i kres. Tak bdzie. CZAS GIMLEI NOWEGO ASGARDU

Gimlea (wg: Yluspa 59-66; HyndluL: Vluspa en skamma 45; Yafthr. 44-45;47;51; Gylfag.) Skoczy si i zginie stary wiat, ale to nie koniec opowieci. Ci, co widz dalek przyszo, tak o niej mwi. I nad powszechn poog zatoczy uk magiczny orze. Na ten znak pomienie opadn, a spod fal wyoni si zazieleniona ziemia. Dwoje ludzi: Lifthrasir (Kwitncy yciem) i Lif (ycie), picych w ocalaym przed ogniem lesie Hoddmimir pozostaoci po ogrodach Yggdrasilla obudzi si i zejdzie na ld, by da pocztek nowemu pokoleniu ludzi. I wtedy zawieci odrodzone yciodajne Soce, ktrym stanie si moda crka Soi, porodzona tu przed tym, jak Skll poar stare Soce. Na zielonej ziemi, pod promieniami Soca, dwoje ludzi posieje pierwsze ziarno zboa. Tak od nowa czowiek nauczy si ora i sia.

Kilku bogw przetrwa Ragnark, kilku te powrci z wygnania w Niflheimie. Chodzi bd po nowym wiecie, a odnajd zagrzebane w ziemi zote tablice, na ktrych zapisanio prawa i losy wiata, a ktre znikny Asom tu po przybyciu Norn do Asgardu. Majc tak wielki skarb, potrzebny do odbudowania praw i zwyczajw, bogowie zwoaj thing. Zbior si na nim wszyscy ocalali niebianie: Baldr i Nanna, Hd i Hnir, Wili i We, Widar i Wali, Magni i Modi oraz crka Soi, ktrej imienia nikt nie zna. Zbior si i bd wiecowa, wspominajc dawne czasy i oddajc cze polegym ojcom i braciom. Wspomn te i przywoaj wiedz o runach, na ktrej opr sw moc. Postanowi te, e najwysz wadz dziery bd Baldr i Nanna, za wspomaga ma ich lepy Hd. Hnirowi wrczy si wieszcz rdk, ozdobion runami, na znak, i bdzie bogiem magii. Crce Sol powierzy si Soce. Synowie Odyna, Widar i Wali, wznios bogom witynie. Synowie Thora, Magni i Modi, ktrzy odziedzicz Mjllnira, odbuduj podniebny Asgard bdzie to paac ze zota i nazw go Gimlea, czyli Obrona Przed Ogniem, aby nigdy wicej nie dosigy go pomienie. Zamieszkaj w nim wszyscy sprawiedliwi. Za starzy bogowie, Wili i We, zasid z boku, na wysokich tronach, i bd przypatrywa si nowemu wiatu, dziwic si, e tak jest podobny do starego, ktry sami stworzyli. Wtedy po raz ostatni nad wiatem zawinie zowrogi cie niebezpieczestwa. Z podziemnych otchani wyleci smok Nidhgg, a wszyscy bd ucieka przed jego gniewem i dziwi si, jak potwr zdoa przey Ragnark. Ale znw ukazana zostanie moc Mjllnira. Przy jego pomocy bogowie zabij smoka i uwolni ziemi od strachu. Powiadaj te wieszczowie, e potem nadejdzie Wszechmocny z Wysokoci; Wielowadny, Ktry Sdzi; Inny, Jeszcze Mocniejszy. Ale co On zrobi z zastanym wiatem, tego nikt ju nie jest w stanie zobaczy w zaciemnionych ciekach przyszoci. Tak wanie bdzie. SOWNIK POSTACI ZNANYCH Z MITOLOGII I DEMONOLOGII Bogowie Legenda numerw przy imionach postaci: 1. Inne imiona postaci (lub inne formy imienia) 2. Pochodzenie (rasa") postaci 3. Powizania 4. Pozycja 5. rda opisu Aegir (stisl. aegir morze): 1. Agir; Gymir. 2. Olbrzym. 3. Olbrzym zwizany z ywioem wody; syn Hlera; m Ran; ojciec dziewiciu fal-dziewic (Angeyji, Atli, Eirgjafy, Eistli, Gjalp, Greip, Imd, Isarnsaxy i Ulfrun). 4. Wadca gbin morskich; w przeciwiestwie do swej ony askawy dla eglarzy i rybakw. Mieszka na wyspie Hlesey (istnieje wyspa o takiej nazwie w Cieninie Kattegat), gdzie posiada paac, ktrego wntrze owietlaa jasno, bijca od usypanych pod cianami stosw zota, za piwo samo si nalewao do kubkw biesiadnikw. Zwykle w zimie urzdza dla bogw niekoczce si uczty. W ich czasie gociom usugiwali dwaj sucy Aegira: Fimafeng Zrczny ywiciel (zabity przez Lokiego) oraz Eldir Kucharz. Jak si wydaje, Aegir zajmowa nisz pozycj ni Asowie, gdy np. Thor mg mu wydawa rozkazy. 5. uczty dla bogw: Lokas. prolog; Hymis. 1;3;40; Grimn. 45.

paac: Lokas. prolog. sucy: Lokas. prolog. rozkazy od Asw: Hymis. 2-3. Alfrodull - Soi Alkowie (rdosw germaski niepewny, forma przekazana przez Tacyta: Alcae, Alci jest na pewno zlatynizowana; nazwa by moe zwizana ze sowem alces, w pismach Cezara oznaczajcym u Germanw osia por. ang. elk). 1. 2. By moe bogowie wywodzcy si spord Wanw. 3. ? 4. Dwaj modzi bliniacy-bogowie. Zakresu ich boskiej wadzy Tacyt nie wymienia. Pisze jedynie, e czcio ich plemi Nahanarwalw, wchodzcych w skad konfederacji Lugiw (prawdopodobnie tosamych z Wandalami, wsawionymi zupieniem Rzymu w 455 r. n.e.). Miejsce im powicone znajdowao si w witym gaju (por. lit./ot. alk, alkas wity gaj; ten trop mgby wskazywa na nowe wyjanienie znaczenie imienia Alkw), za usugiwa im kapan przebrany w szaty niewiecie. Tacyt identyfikuje Alkw z rzymskimi bstwami Kastorem i Pollu-ksem, co by moe wskazuje na powizanie Alkw z wojn, moe te wiadczy, e szczeglnie opiekowali si konnymi wojownikami. Natomiast, wnioskujc z niepewnego rdosowu imienia, mona ich powiza z bstwami lub duchami (np. demon anglosaski Herne lub celtycki bg Cernunnos) przedstawianymi z jelenimi rogami na gowie. Bliniactwo Alkw moe sugerowa ich pokrewiestwo z Wanami, wrd ktrych wystpoway pary boskiego rodzestwa (np. NjrdNerthus, Frey-Freya, Fjrgyn-Fjrgyna). Na zasadzie analogii z nimi i innymi indoeuropejskimi bliniakami (indyjskimi Awinami, rzymskimi Romulusem i Remusem czy batyjskimi Dieva dli [Synami Diev-sa]) mona powiza Alkw z kultem podnoci. To nasuwaoby skojarzenie z teori G. Dumezila, ktry czoowych bogw ludw indo-europejskich przyporzdkowa trjpodziaowi najwaniejszych funkcji spoecznych (funkcje: magiczno-sdziowska, wojenna i reprodukcyjna; wg Dumezila u Germanw odpowiadali za nie, odpowiednio: Odyn, Thor, Frey; autor poniszej ksiki, czciowo idc ladami kontynuatorw Dumezila, widzi te inne bstwa jako opiekunw magii, wojny czy podnoci). Alkowie byliby wic odpowiedzialni za funkcje reprodukcyjne (kompetencje te pniej przejy pan: Njrd-Nerthus i Frey-Freya), podobnie jak w mitologii indyjskie) bliniacy Awinowie. Co do rozszerzenia teorii Dumezila patrz te * Forseti, -> Frey, - Freya, -> Hnir, ~> Nerthus, - Nird, -> Odyn, > Thor, - Tyr, -> Uli. J 5. Tacyt, Germ. 43. Baldr (rdosw imienia niepewny, by moe stisl. baldr pan, lub stgerm. baldr miay): 1. Balder, Baldur. 2. As. 3. Syn Odyna i Frigg, brat Hda i Walego, m Nanny, ojciec Forsetiego. 4. Bg jasnoci dziennej, prawdopodobnie te ycia i wegetacji. Najpikniejszy z niebian odznacza si bardzo jasn skr, wosami i rzsami. Posiada dwr Breidablik (Szeroki Blask) w Asgardzie. Uwaano go za najagodniejszego i najprzyjemniejszego z Asw. Na skutek intrygi Lokiego zosta zabity i razem z wiern on musia si uda do ponurego krlestwa Hel. Tam, w paacowej sali o zotej pododze, czeka na nich st zastawiony miodem pitnym i ozdobiony piercieniami (oznakami wadzy). Na podr w zawiaty dosta od Odyna bransolet Draupnir, ktr potem odda wysannikowi ojca, Hermodowi. Po Ragnarku Baldr powrci z Niflheimu, zostanie najwyszym z bogw i zamieszka w nowym Asgardzie, Gimlei. 5. paac: Grimn. 12. najagodniejszy i najprzyjemniejszy": Gylfag. 11.

mier: Vluspa 32-34; Vegtam. 9; Gylfag. 33-35. powitanie w Niflheimie: Vegtam. 6-7. po Ragnarku: Yluspa 62. oddanie Draupnira: HyndluL: Yluspa en skamma 31; Gylfag. 35. Bragi (od stisl. bragr poezja lub poeta, najwybitniejszy): 1. 2. As. 3. Syn Odyna i olbrzymki Gunnldy; m Idunn. 4. Bg skaldw i skald bogw. By moe korzysta z magicznego potencjau Skaldamjodu. Runy magiczne mia wyryte na jzyku. Jego imi w wielu jzykach indoeuropejskich jest genetycznie pokrewne terminowi piwo", co stanowi wyraz powizania spoywania alkoholu ze piewem (w znaczeniu obrzdowo-magicznym). Bragi by ubogim bogiem, mieszka w Walhalli Odyna, gdzie sprawowa funkcj skalda. Nie uczestniczy w walkach Asw z ich odwiecznymi wrogami, olbrzymami. 5 - o pobycie w Walhalli: Pie o Haakome Eyvinda Skaldaspillira; anonimowe Pieni o Ery ku (p. X w.). pierwszy ze skaldw: Grimn. 44. m Idunn: Lokas. prolog. niebogaty, niewaleczny: Lokas. 13. Buri (stisl. buri - rodzic): 1. Bur. 2 Wylizany ze sonego lodu przez krow Auduml. 3. Za pomoc magii stworzy swego syna, Burra. 4. Pierwszy mieszkaniec (i, jak si zdaje, pierwszy wadca) Ziemi, nie powizany z olbrzymami. Od niego pochodzi rd boskich Asw. Po stworzeniu Burra znika z mitologii. 5. Gylfag. Burr (stisl. burr zrodzony): 1. Borr, Bur. 2. Stworzony za pomoc zaklcia przez Buriego. 3. M olbrzymki Bestii (lub zdesakralizowanej bogini, gdy jej imi oznacza Dawczyni yka Drzewnego), ojciec Odyna, Wilego i We, trjki pierwszych bogw. 4. To on zdaje si by twrc potgi bogw, a przynajmniej doprowadzi do sporu o wiat midzy Asami a olbrzymami. Jego zwizek z Besti narzuca te pytanie, czy on sam nie by olbrzymem i czy nie postanowi, poprzez stworzenie wasnej dynastii, rzuci wyzwania dawniej yjcym Thursom. Po spodzeniu synw znika z mitologii. 5. ojciec trzech najstarszych bogw: Vluspa 4. Dag (stisl. Dagr Dzie). 1. 2. Byt nieokrelony, zaliczany do bstw pomniejszych, nie zwizany genetycznie ani z Asami, ani z Wanami. 3. Syn olbrzyma Dellinga (Zmroku) i, by moe, Nott Nocy. 4. Bg jasnoci dziennej. Przebywa sklepienie niebieskie na wozie cignitym przez rumaka Skinfaxiego (Lnicogrzywego). Od bogw dosta pod opiek ma Soi. 5. yn Dellinga: Yafthr. 25. Skinfaxi: Yafthr. 11-12. syn Nott: Gylfag. Soi: Gylfag.

Donar -* Thor Fjrgyn [I] (stisl. Fjrgyn Gromowadna przydomek pochodzcy od funkcji sprawowanej przez jej syna, Thora; fjorgyn od ie. *per(k)un-, - uderzenie, grom). 1. Jrd (stisl. Jrdh Ziemia); Hlodyna. 2. Bya crk olbrzymw, matk i kochank Asw, ale ze wzgldu na kompetencj (podno ziemska) staa bliej Wanw. 3. Prawdopodobnie crka olbrzyma Anara i bogini Nott (Nocy). Kochanka Odyna, ktremu urodzia boga Thora. 4. Bogini ywiou ziemskiego. By moe te szafarka podnoci i urodzaju, a jeli wzi pod uwag jej imi, take wadczyni burz i innych zjawisk atmosferycznych. Uwaga: Modszej Eddzie wystpuje mska posta o tym imieniu, ojciec bogini Frigg. w Lokas. 26 imi Fjrgyn to przydomek Odyna. Std: Fjrgyn [II]: uzasadnione jest przypuszczenie, e pierwotnie istniaa dwjka bogw o tym samym imieniu bstwo mskie i bstwo eskie. Tworzyli par, ktrej synem by Thor (a crk, by moe, Frigg). W pniejszym czasie kompetencje bstwa mskiego (wraz z imieniem, jako przydomkiem) przeszy na Odyna, za bstwo eskie zlao si zjedna z kochanek Odyna, ktra posiadaa podobne atrybuty. W przypadku istnienia takiej pary, byaby ona bardzo podobna do innych par nalecych do grona Wanw. O bogach burzy (Perunie, Perkunasie, Perendi) i ich eskich partnerkach o podobnych imionach, poszukaj w innych mitologiach indoeuropejskich (odpowiednio: sowiaskiej, batyjskiej, illiryjsko-al-baskiej). 5. Fjrgyn: Yluspa 56; Harbard. 56. Jrd: Lokas. 58; Thrym. 1. Hlodyna: Yluspa 55. crka Nott i Anara: Gylfag. Forseti (stisl. forseti przewodniczcy [thingu]). 1. Fosite (u zachodniogermaskich Fryzw). 2. As. 3. Syn Baldra i Nanny. 4. Peni funkcj sdziego rozjemczego, gdy wrd bogw dochodzio do zwad. By moe by te patronem przewodniczcych thingu (wrd ludzi). Mimo sprawowanej funkcji sdziowskiej, Asa tego (ze wzgldu na przynaleno do modszej warstwy mitycznej) nie mona zaliczy do grona niebian z trjpodziau boskich kompetencji wg G. Dumezila (szczegy patrz -> Alkowie) Spory rozsdza w swoim asgardzkim paacu Glitnir (Byszczcy), w ktrym kolumny podpierajce dach wzniesione zostay ze zota. 5. paac: Grimn. 15. funkcja: Grimn. 15. Frea/Frija -> Frigg Frey (od ssl. frey - pan lub frae ziarno). 1. Yngwi/Yngwifrey/Ingunarfrey prawdopodobnie by tosamy lub wchon funkcj boga -> Inga. Lapoczycy czcili go pod imieniem Waralden Olmai (od stisl. epitetu Freya veraldar god bg wiata). 2. Wan (Wanir). 3. Syn Njrda i: wg wczeniejszej tradycji j eg bliniaczej siostry (prawd. Nerthus), wg pniejszej olbrzymki Skadi. Brat bliniak Frey i. M olbrzymki Gerd. 4. Bg wegetacji, urodzaju, podnoci i pokoju. Wg teorii Dumezila w trjpodziale boskich

funkcji by odpowiedzialny za funkcj reprodukcyjn (szczegy patrz -> Alkowie). Prawdopodobnie zaj na tym stanowisku pozycj Njrda (lub Njrda i Nerthus), po czym dzieli j razem ze sw siostr bliniaczk, Frey. Wadca Alfheimu, ktry otrzyma tu po urodzeniu, i gdzie mia swj paac, oraz Alfw (znane s imiona trzech sucych mu Alfw: Skir-nira [Lnicego] przyjaciela i powiernika, Byggwira [Jczmie] i Beyli [Bb]). Po wojnie Asw z Wanami przez pewien czas przebywa jako zakadnik w Asgardzie. W nieznanych okolicznociach zabi olbrzyma Bela. Nazywano go najszlachetniejszym [bogiem] w Asgardzie" i twierdzono, e kochaj go wszyscy". Jego witymi zwierztami byy ko i dzik. Jako Wan zna przyszo (epitet Wielewiedzcy"). Posiada zdolno magicznego uwalniania si z wizw. Atrybuty: ko Blodughofi (podarowa go swemu sudze i przyjacielowi, Skir-nirowi). dzik Gullinbursti (Zota Szczecinka), zwany te Slidrugtanni. latajcy statek Skidbladnir (Zoony z Cienkich Deseczek) . piercie Draupnir (dosta go po mierci Baldra). magiczny miecz (podarowa go pniej Skirnirowi). jeleni rg (jele symbolizuje podno, nie dziwi wic uywanie przez Freya broni z jego rogu) walczy nim po oddaniu miecza. W czasie Ragnarku zginie z rki wadcy Pomiennych OlbrzymwSurta. Istnieje szereg danych, ktre pozwalaj przypuszcza, e w jednej z wczeniejszych wersji mitologicznych (ale nie najwczeniejszej) Frey zajmowa wrd bogw jedno z naczelnych miejsc: zobaczy swoj przysz on, Gerd, siedzc na Hlidskjalfe, tronie przysugujcym tylko wadcy bogw, Ody nowi. jako dziecko zosta wadc Alfheimu (jak nastpca tronu, otrzymujcy wydzielon domen). obdarzano go epitetami ksi bogw", Wielewiedzcy" czy ve-raldar god bg wiata". posiada krlewski piercie Draupnir przekaz ten jest sprzeczny z twierdzcym, e klejnotem wadali Baldr i Odyn. By moe wersja przypisujca go Freyowi jest starsza, w nowszej, gdy na czoo bogw wysforowa si Odyn, to jemu oddano" Draupnira. 5. syn Skadi: Skirnis. 1. syn Njrda: Skirnis. prolog. oddanie miecza Skirnirowi: Skirnis. 8-9; podanie tego jako przyczyny mierci z rki Surta: Lokas. 42; Yluspa 53. zwycizca Bela": Yluspa 53. Alfheim i paac: Grimn. 5. Skidbladnir: Grimn. 43-44. Hlidskjalf: Skirnis. prolog. wyprawa Skirnira po Gerd: Skirnis. cao; Hyndlul.: Yluspa en skamma 32. Wielewiedzcy": Skirnis. 2. Draupnir: Skirnis. 21. ksi bogw": Skirnis. 3. sudzy: Lokas. prolog. kochaj go wszyscy": Lokas. 35. najszlachetniejszy": Lokas. 37. sztuka uwalniania si z wizw: Lokas. 37. prekognicja: Thrym. 14. Freya (stisl. freyia pani). L Stisl. przydomek Yanadis albo oznacza jej przynaleno do dis (Vanadis disa Wanw), albo naley go rozumie dosownie: Bogini

Podania". 2. Wanirka. 3. Crka Njrda i olbrzymki Skadi. Bliniacza siostra Freya. ona Oda i matka dwch crek: Hnos (Drogocenny Kamie) i Gersimi (Skarb). 4. Bogini mioci, podnoci (rozumianej w aspekcie rolniczym i ludzkim") i pikna. Posiadaa te atrybuty bogini wojny miaa prawo zabiera do swego paacu, Folkwangu (Zgromadzenie Ludu) w Asgardzie, poow einherjarw, ktrzy ucztowali tam w sali Sessyrymnir (Sala Wielu Miejsc). W teorii Dumezila przypisana jej (a przede wszystkim jej bratu, - Freyowi) zostaa funkcja reprodukcyjna (szczegy patrz -> Alkowie), jednak z uwagi na opiek nad einherjarami, Freya wkracza te w kompetencje -> Thora, odpowiedzialnego za funkcj wojenn. Poza tym uznawana bya za pierwsz z walkirii, za u stou wojownikw w Walhalli miaa miejsce rwne Odynowi. Wg niektrych badaczy zajmujcych si epok neolitu (np. Z. Krzak) Freya bya uznawana przez przedindoeuropejskie skandynawskie ludy megalityczne za wcielenie Wielkiej Matki (i, oprcz wymienionych ju aspektw: podno, wojna, bya te pani krainy zmarych). Znano j jako kochank wielu Asw, Wanw (w tym wasnego brata) oraz ludzi i krasnoludw. Poow ycia spdzia na chodzeniu po wiecie w poszukiwaniu swego ma wdrowcy. Tsknic za nim, pakaa zotymi zami. Po wojnie Asw z Wanami przebywaa jaki czas, jako zakadniczka, w Asgardzie. Po okresie niewoli osiedlia si na stae wrd Asw. Miaa zosta oddana za on olbrzymowi, ktry wznis mury Asgar-du. Miaa by wydana za olbrzyma Thryma, w zamian za mot Thora. Zmusia wlw Hyndl do wyjawienia rodowodu swego kochanka, Ot-tara Szalonego. Jako Wanirka znaa przyszo. Posiadaa moc zmieniania ludzi w dziki. Skadano jej krwawe ofiary na kamiennych otarzach. Atrybuty: zoty naszyjnik Brisingamen, wykuty przez krasnoludy z rodu Bri-singw. zoty naszyjnik Hildiswin, wykuty przez dwa krasnoludy, Daina i Nabbiego. szata z sokolich pir, umoliwiajca latanie. powz zaprzony w uskrzydlone (?) koty, umoliwiajcy latanie. 5. crka Njrda: Thrym. 22. kochanka brata i innych bogw: Lokas. 30;32. kochanka wielu" (w tym i ludzi): Hyndlul. 47-48. poszukiwania ma: Hyndlul. 48. sokola" szata: Thrym. 3-5; Gylfag. ona dla olbrzyma-budowniczego: Wluspa 25-26. paac i poowa einherjarw. Grimn. 14; Gylfag. 24. pani pl": Thrym. 3; 11. Sessyrymnir Gylfag. Brisingamen: Thrym. 12; 18; oddanie si Brisingom: Gylfag. Hildiswin: Hyndlul. 7. prekognicja: Thrym. 14. konkury Thryma: Thrym. cao. obudzenie Hyndli: Hyndlul. cao. ludzie w dziki: Hyndlul. 5;7-8;46. otarze i ofiary: Hyndlul. 10. crki: Gylfag. Frigg (rdosw imienia niepewny, by moe od stgerm. frija/friga ukochana lub maonka). 1. Saga; u Zachodnich Germanw: Frija (Ukochana); u Longobardw: Frea. 2. Asynja. 3. Pochodzenie nieznane, by moe siostra Fulli (Obfitej; Fulli raczej nie uznawano za bogini); ona Ody na, a czasowo take jego dwch braci: Wilego i We, oraz Ulla. Urodzia Odynowi Hda

i Baldra. 4. Opiekunka maestw, porodw i ognisk domowych. By moe te bogini nieba i chmur. Otrzymaa od Odyna dar wszechwiedzy i moliwo wgldu w przyszo. Razem z nim sprawowaa wadz nad bogami oraz czuwaa na wiey Hlidskjalf. Dzielia z nim paac Skkwabek w Asgardzie. Posiadaa te paac Fensalir, w ktrym tkaa chmury. Podczas dwch dugich nieobecnoci Odyna staa si najpierw rwnoczesn kochank Wilego i We, a za drugim razem Ulla. Frigg pakaa tylko dwa razy: po mierci Baldra i po mierci Odyna. Anglosasi uwaali j za swoj specjaln opiekunk wedug nich bya matk (a ojcem Odyn) siedmiu wadcw, ktrzy zaoyli siedem (spord omiu) krlestw germaskiej Brytanii. 5. siostra Fulli: Druga Przysiga Merseburska. wszechwiedza i prekognicja: Lokas. 29. pierwszy pacz: Yluspa 34. drugi pacz: Wluspa 53. tronowanie na Hlidskjalfie: Grimn. prolog. Skkwabek: Grimn. 7. Fensalir: Gylfag. kochanka Wilego i We: Lokas. 26; Gylfag. Garmanagbis -> Defjun Gefjun (stisl. gefjon dawczyni). 1. Gefjon; u plemion nadreskich: Garmanagabis (od stgerm. gabi dawa) 2. Nie wiadomo, czy Asynja, czy Wanirka. Za tym drugim przypuszczeniem przemawiayby jej powizania z kultem podnoci oraz wrodzona" prekognicja. 3. Pochodzenie nieznane. Wedug jednych rde pozostawaa dziewica, wedug innych urodzia czterech synw nieznanemu z imienia olbrzymowi oraz staa si on Skjlda, czowieka, zaoyciela duskiej (historycznej) dynastii Skjldungw. 4. Patronka dziewic, ktre po mierci szy do jej paacu. By moe te bogini urodzaju i podnoci. Patronka Zelandii: krl Szwecji, Gylfi, przyrzek jej t cz wasnego kraju, ktr zdy zaora w cigu jednego dnia. Gefjun zaprzga do puga swych czterech synw-olbrzymw i odoraa Zelandi od Szwecji. Od tamtej pory utrzymywa si tam jej kult. Znaa przyszo. Loki zarzuci jej, e oddaa si jakiemu miertelnemu modziecowi za naszyjnik (by moe przeoenie na Gefjun mitu o Freyi i Brisin-gach). 5. patronka dziewic: Gylfag. 25. prekognicja: Lokas. 21. rodzicielka Skjldungw: Ynglingasaga 5; Gylfag. l. zarzut Lokiego: Lokas. 20. Gullweig: (od stisl. gul,l-veig zoty napj lub stisl. gull-vig zoty bj, lub goc. gull-weihs zota wie. W kadym z wypadkw teonim zwizany ze zotem). 1. Heid (stisl. heidhr wiedma). 2. Wanirka. 3. ? 4. Bogini bogactwa, ktre sama symbolizowaa bya ywym zotem. Dlatego te trzykrotnie odradzaa si po tym, jak Asowie palili j na stosie i przebijali wczni (jak wieczne, niezniszczalne zoto). Za ten uczynek Asowie musieli Wanom zapaci okup. Po wojnie Asw z Wa-nami Gullweig, jako bogini traci na znaczeniu, a potem nawet (by moe ju za czasw chrzecijastwa) staje si uosobieniem demoralizujcego podania i zej, kobiecej magii (std imi Heid). Znaa przyszo (jak wszyscy Wanowie). 5. trzykrotne odrodzenie: Yluspa 21.

Heid: Yluspa 22. okup: Yluspa 23. Gymir ->Aegir Heid -> Gullweig Heimdall (stisl. Heimdallr Pocztek Wszystkiego lub Heim-dall Drzewo wiata = Yggdrasill [oglnie: podpora wiata patrz niej funkcja Heimdalla jako stranika Asgardu oraz rozdzia O tym, jak wiat wyglda: Jesion Yggdrasill]). 1. Rig (stisl. Rigr by moe pochodzi od ie. *reg krl; por. celt. rix, ac. rex, regis). 2. As. 3. W wiekw zaraniu" zrodzony przez dziewi fal, crek Aegira i Ran (ojcem, prawdopodobnie, by Ody n). Ojciec trzech warstw ludzkoci (pod imieniem Rig): niewolnikw (lub te chopw-wyrobnikw, nie posiadajcych wasnej ziemi), boendrw (wolnych rolnikw) i jarlw (monowadcw). 4. Bg jasnoci i prawoci. Stranik Bifrostu (a zatem te Asgardu) oraz wity. Po narodzinach, matki uodporniy jego ciao moc ziemi, zimn wod morsk i krwi dzika. Znakomicie widzia i sysza. Mia zdolno zmieniania postaci. Zna przeszo i przyszo. Sawny z powodu wietnego kunsztu wojennego. Uznawano go za najbogatszego z bogw. Posiada wadz nad runami (niejasna jest kwestia, czy zdoby j wczeniej od Odyna) i to on przekaza j ludziom. Odtd czowieka, ktry posugiwa si runami magicznymi, nazywano Rigiem. Paac: Himinbjrg (Niebiaska Gra) w Asgardzie. By moe tosamy z bogiem Irminem, co by wiadczyo, e by uosobieniem wiata (patrz wyej: Heim-dall = Yggdrasill). Tylko on moe zad w rg Gjallarhorn (Gony Rg), co ma by znakiem do zebrania si wojsk boskich przed Ragnarkiem (przed t chwil Gjallarhorn pozostaje w ukryciu w Studni Mimira u korzeni Yggdrasilla). W czasie Ragnarku zabije Lokiego, ale i sam zginie z jego rki. 5. zna przeszo i przyszo: Thrym. 14; Rigs. 1. narodziny i uodpornienie: Hyndlul.: Yluspa en sk. 37-40. ojciec ludzi: Rigs. cao; Yluspa 1. ukrycie Gjallarhorna: Yluspa 27. pocztek Ragnarku: Yluspa 46. paac: Grimn. 13. stranik wity: Grimn. 13. stranik Bifrostu i Asgardu: Lokas. 48. wadza nad runami: Rigs. 36, 46. najbogatszy z bogw: HyndluL: Yluspa en sk. 40. sawny wojownik: HyndluL: Yluspa en sk. 37. Hel (por. ang. heli, niem. Hlle, goc. halja pieko z pragerm. *haljo _ miejsce na ziemi). 1. U plemion z terenu Niemiec: Hlle/Frau Hlle (patrz rozdzia o stworzeniach demonicznych). 2. Olbrzymka. 3. Crka Lokiego i olbrzymki Angrbody, siostra Jrmunganda i Fenrira. 4. Bogini ludzi zmarych niehonorow mierci (czyli wszystkich mczyzn, ktrzy nie zginli na polu walki [-> Odyn, -> Freya], i kobiet, ktre nie umary jako dziewice [-> Gefjun]),wadajcawNiflheimie. Wygldaa niemale jak normalna kobieta, ale twarz miaa przeraajc: jedna jej poowa rozkadaa si niczym ciao nieboszczyka, druga za janiaa trupi bladoci. Z tego powodu bogowie stwierdzili, e Hel nie znajdzie ma, tote postanowili odda jej we wadanie Nifl-heim, krain zmarych. Sprawowaa tam rzdy bez okruciestwa, ale te bez litoci. W jej krlestwie nie byo miejsca na rado. Mieszkaa w paacu Olund (Smutek), gdzie najczciej leaa na ou Kr (Letarg), ubrana w sukni zwan Mdoci. w paac znajdowa si pod jednym z korzeni Yggdrasilla.

Po mierci Baldra przyja go jak krla w swojej krainie. Zgodzia si, na prob bogw, by Baldr mg powrci do wiata ywych, ale pod warunkiem, e zapacze nad jego losem kade z ziemskich stworze. Hel, jaJco jedyna z potomkw Lokiego i Angrbody, nie wystpia przeciw bogom, nawet poczas Ragnarku. W wierzeniach niemieckich odpowiednikiem Hel bya bogini, potem zdegradowana do grona demonw, -> Hlle (Frau Hlle), pani zimy i krainyumarych. 5. bogini podziemi: Yluspa 43;47. paac pod korzeniem Yggdrasilla: Grimn. 31. pochodzenie: Gylfag. wygld: Gylfag. powitanie Baldra: Yegtam. 6-7; Gylfag. Hermin -> Irmin Hermod (stisl. hermodhr odwany, mski). 1. Hermodur. 2. As lub deifikowany heros (jako jedyny wyszed z Helu). 3. Pochodzenie nieznane. 4. Bg-posaniec bogw. Na Sleipnirze uda si do Niflheimu, by wydosta stamtd Baldra i Nann. Przywiz z powrotem tylko piercie Draupnir i da g Freyowi. 5. wyprawa do Niflheimu: Gylfag. Hlodyna -> Fjrgyn (I) fld (stisl. hdhr wojownik, przy czym raczej, w jego przypadku, odpowiedniejsze: zabjca [brata]). 1. 2. As. 3. Syn Odyna i Frigg, brat Baldra. 4. lepy bg, by moe wyobraajcy ciemnoci nocne (zdaje si, e widziano w nim przeciwiestwo Baldra). Podstpem nakoniony przez Lokiego, przypadkiem zabi Baldra pociskiem z jemioy. Gdy dowiedzia si, co zrobi, uciek i ukrywa si w lasach. Zosta odnaleziony i zabity przez przyrodniego brata, Walego. Po Ragnarku powrci na wiat i rzdzi bdzie razem z Baldrem w Gimlei (nowym As gardzie). 5. zabicie Baldra, a potem mier: V luspa 33; Vegt. 9-11; Gylfag. 33-35. po Ragnarku: Vluspa 62. Hnir (stisl. hoenir ?). 1. 2. As. 3. By moe brat Odyna (przypuszczenie wysunite na zasadzie utosamienia Hnira z indyjskim Warun [patrz koniec hasa Hnir; por. te -> Tyr], nierozerwalnie zwizanym z Mitr, ktrego odpowiednikiem germaskim by Odyn). 4. Bg bez okrelonej pozycji i atrybutw (jego czas nadejdzie dopiero po Ragnarku). Z drugiej jednak strony, zachowane o nim nieliczne opowieci (patrz niej) zdaj si twierdzi, e w pierwotnej wersji mitycznej zajmowa wrd bogw znaczn pozycj. By moe pniej jego kompetencje przej Tyr, a jeszcze pniej Odyn. Jeden z trzech twrcw ludzkoci tchn w Aska i Embl dusz. Po wojnie Asw z Wanami by zakadnikiem w Yanaheimie. Z Odynem i Lokim paci zotem Andwariego gwszczyzn za zabicie Otra krlowi Hreidmarowi. Uznawano go za najszybszego biegacza i najlepszego myliwego. Bdzie jednym z bogw, ktrzy przetrwaj Ragnark. W nowym wiecie uzyska wadz nad czarodziejsk (?) rdk

zdaje si to wiadczy, e zostanie panem magii. Wanie wadza nad magi (rda zdaj si twierdzi, e jest to ciemna strona mocy") zblia go do Wa-runy, opiekuna ciemnego nieba i ciemnej magii. Zatem Hnir (by moe z jasnym" -> U Iem) odpowiadaby za funkcj magiczno-sdziowsk (nim obj j -> Tyr i -> Odyn) w trjpodziale kompetencji wg G. Dumezila (szczegy patrz -> Alkowie). 5. stworzenie ludzi: Yluspa 17-18. zoto Wlsimgw: Regin, prolog i 1-12. biegacz i myliwy: Gylfag. po Ragnarku: Yluspa 63. Idunn (stisl. idunn odnawiajca). 1. 2. Z rodu krasnoludw ze Svartalfheimu. 3. Crka krasnoluda Ivaldiego, siostra nieznanych z imienia dwch braci. ona Bragiego (poznali si, gdy ten wdrowa po Midgardzie, za Idunn wysza z podziemi, by podziwia zielony wiat nienawidzia ciemnoci krasnoludzkich kopalni). 4. Przyjta do grona bogi staa si opiekunk i szafark zotych jabek modoci (dziaay tylko wtedy, gdy Idunn rozdawaa je z wolnej woli). Zostaa porwana przez pragncego odmodnie olbrzyma Thjaziego, ale uwolni j Loki. Loki zarzuci jej, e oddaa si zabjcy wasnego brata (mit nieznany! czy owym morderc by Bragi? Loki oskara j te o wyuzdanie seksualne, 5. ona Bragiego: Lokas. prolog. zarzuty Lokiego: Lokas. 17. jabka i Thjazi: Gylfag. Ing (rdosw imienia nieznany By moe oznacza cis" lub wcz-nie"). 1. Ingunarfrey (?); Yngwi/Yngwifrey (?) por. z Frey. 2. ? 3. Syn boga Manna. 4. Ojciec i eponim germaskich Ingewonw. By moe tosamy z Yngwem, ktry prawdopodobnie jest hipostaz Frey a. W tradycji anglosaskiej posta o tym imieniu przybya zza morza i daa pocztek wyspiarskim Sasom. Potem odpyna z powrotem (co mogo symbolizowa podr pomiertn wtedy Ing zwizany byby ze wiatem zmarych). 5. pochodzenie i pozycja: Tacyt: Germ. 2. Ingunarfrey -> Frey; -* Ing. Irmin (znaczenie imienia niepewne. Prawdopodobnie pocztkowo znaczyo boski", potem potny"). 1. Hermin. 2. ? 3. Syn boga Manna. 4. Ojciec i eponim germaskich Herminonw (grupy plemion tzw. Germanw poabskich, czyli yjcych nad ab). U Saksonw czczony pod postaci kultowego supa Irminsul (czyli Drzewa ycia Yggdrasilla, a co za tym idzie wydaje si prawdopodobne, e Irmin jest rwnoznaczny z -> Heimdallem). 5. pochodzenie i pozycja: Tacyt, Germ. 2. Jrd -> Fjrgyn (I) Kwasir (stisl. Kvasir - etymol. zwizek z sanskr. kvatha wywar, spol. kwas sfermentowany napj). 1. 2. Istota stworzona przez bogw. Wedug jednej z wersji miaa posta krasnoluda. 3. By moe pierwotnie bg wiedzy lub ubstwiony bohater kulturowy. Powsta ze liny Asw i Wanw, zmieszanej w kotle pokoju, podczas zawierania kompromisu po wojnie obu boskich

plemion. Kwasir posiada ogromn wiedz i mdro (take na temat upraw i rzemios), ktr przekaza ludziom ( bohater kulturowy). W kocu zosta zabity przez dwa krasnoludy, za jego krew zmieszano z miodem. Tak powsta magiczny napj wiedzy, mdroci i poezji Skaldamjod Mid Skaldw (Kwasir by personifikacj magicznych-poetyckich mocy, drzemicych w rytualnym alkoholu, wytwarzanym przy uyciu liny, a spoywanym w czasie plemiennych obrzdw). 5. Cao inf.: Gylfag. Lodhurr/Lothur -> Loki Loki (od stisl. luka zamyka [od roli odegranej w czasie Ragnarku] lub logi dziki ogie). 1. Lodhurr lub Lothur (Poncy); Lopt. 2. Ibrzym ognia. 3. Syn olbrzyma burzy i chaosu, Farbautiego (Fornjtra), i olbrzymki Laufeyi (Naali). Brat olbrzyma ognia Byleista (Byleipta). M Sigyn, ktra mu urodzia Narfiego i Walego. Ojciec: Eis i Einmyra (z ol-brzymk Gd); Fenrira, Jrmunganda i Hel (z olbrzymk Angrbod [Zwiastujc Nieszczcie]); Sleipnira (z ogierem Swadelfarim Loki by wtedy klacz [!]); prawdopodobnie te Ulla (z Sif) oraz nieznanego z imienia syna, ktrego spodzi z on boga Tyra. Mia take zrodzi, po zjedzeniu na wp zwglonego serca zej niewiasty, wszystkie ziemskie potwory (by moe wydarzenie to wie si z omioletnim przebywaniem, w postaci kobiecej, pod ziemi, kiedy to doi krowy i rodzi potomstwo). Jeden z wadcw Pomiennych Olbrzymw, przyjty do grona Asw, jako bg ognia. Posiada dar zmieniania postaci i pci. Zna sztuk wycinania w drewnie run magicznych. Razem z Odynem i Hnirem stworzy ludzi (da im ciepo ciaa i rumiece). Na prob Asynj wykrad Mundilfriemu Soi i Maniego, po czym przynis ich do Asgardu. Wymusi na krasnoludzie Andwarim wydanie tzw. Zota Wlsungw. Uczestniczy w wyprawie Thora do Utgardu, gdzie przegra pojedynek z innym Olbrzymem Ognia, Logim. Uczestniczy w wyprawie Thora do Thryma w celu odzyskania skradzionego Mjllnira. Dla artu ci pikne wosy bogini Sif, za, jako odszkodowanie, ze Svartalfheimu przynis bogom tzw. Sze Darw (mot Mjllnir, statek Skidbladnir, wczni Gungnir, zote wosy dla Sif, piercie Drau-pnir oraz dzika Gullinburstiego). Wynalaz sie do poowu ryb (wedug innej wersji poyczy j od bogini Ran). Prbowa ukra Freyi naszyjnik Brisingamen. Porwa Idunn i jej zote jabka dla olbrzyma Thjaziego (a potem uratowa on Bragiego). Wyda Thora w rce olbrzyma Geirrda. Podstpem sprawi, e Hd zabi Baldra, za potem, w postaci ol-brzymki Thkk, uniemoliwi Baldrowi powrt do wiata ywych. Na uczcie u Aegira zabi jego sug, a potem obrazi wszystkich bogw. Musia potem ucieka na ziemi i ukrywa si pod postaci ososia w wodospadzie Frananger. Tam schwytali go bogowie i przywizali do skay jelitami wyprutymi z ciaa jego syna, Walego. Olbrzymka Skadi (w zemcie za mier ojca) umiecia nad jego gow jadowit mij. Jej jad zbieraa do naczynia ona Lokiego, Sygin, ale, gdy musiaa oprnia naczynie, jad spywa na gow Lokiego rzuca si wtedy z blu, co powodowao trzsienia ziemi. Prawdopodobne jest, e Loki to negatywne odbicie Odyna moe o tym wiadczy ich braterstwo krwi i dugotrwaa przyja. Loki zostanie uwolniony z wizw w przeddzie Ragnarku. Powiedzie wtedy olbrzymy i potwory przeciw bogom. Sam bdzie pyn na okrcie Naglfar, zbudowanym z paznokci zmarych. Zabije Heimdalla i sam zginie. 5 syn Laufeyi: Lokas.52; Thrym.17,20. brat Byleista: Yluspa 51; Hyndlul.:Vluspa en sk. 42. ojciec: Fenrira, Sleipnira i Jrmunganda: HyndluL: Yluspa en sk. 42. syn z on Tyra: Lokas. 40.

ojciec potworw ziemskich: HyndluL: Yluspa en sk. 43; osiem lat jako rodzca baba: Lokas.23,33. brat krwi Odyna: Lokas..9. wadca ognia: Lokas.65. zmienianie postaci: Lokas. epilog; Thrym.3-8. wadza nad runami: Swipdag.26. utworzenie ludzi (jako Lothur): Yluspa 17-18. zoto Andwariego (Wlsungw): Regin, prolog i 1-12. wyprawa po Mjllnira: Thrym. cao. poyczenie sieci rybackiej od Ran: Regin, prolog. wosy Sif i dary od krasnoludw: Gylfag. zabicie Baldra: Gylfag. 33-35. uczta u Aegira: Lokas. cao. uwizienie Lokiego: Lokas. 49 i epilog; Yluspa 35. uwolnienie przed Ragnarkiem (jako Olbrzym"): Yluspa 47; Yeg-tam. 14. Naglfar: Yluspa 51. Lopt -> Loki Magni (stisl. magni silny). 1. 2. As. 3. Syn Thora i olbrzymki Jarnsaksy. 4. Bg bez wyznaczonej pozycji w wiecie przed Ragnarkiem. Jako trzydniowe dziecko wykaza si niepospolit si zrzuci, przygniatajc Thora, nog zabitego olbrzyma Hrungnira, ktrej nie mogli unie inni bogowie. W nagrod dosta od ojca konia Gulfaksiego (Zotogrzy-wego), ktry wczeniej nalea do Hrungnira. Po Ragnarku bdzie jednym z bogw panujcych. Odziedziczy wtedy po ojcu (razem z bratem, Modim) mot Mjllnir. Wsplnie z Modim wybuduj nowy Asgard Gimle. 5. podniesienie nogi Hrungnira: Gylfag. odziedziczenie Mjllnira: Vafthr. 50-51. Mani (stisl. mani ksiyc; por. lit./ot. Mness Ksiyc). 1. 2. Byt nieokrelony, uznawany za pomniejsze bstwo. 3. Syn olbrzyma Mundilfriego (Poruszajcego wiatem), brat Soi. 4. By personifikacj Ksiyca oraz opiekunem Bila i Hjukiego (Szybkiego i Zwinnego uosabiajcych plamy na Ksiycu, rzdzce pywam! wd [?]). Zadaniem Maniego byo regulowanie biegu gwiazd, co z kolei prowadzio do ustalania staego czasu. Jako dziecko zosta porwany do Asgardu przez Lokiego, potem oddany przez Odyna pod opiek Nott. Cay czas jest cigany po niebie przez wilka Hatiego (zwanego stad Managarmem Poerc Ksiyca), ktry dopdzi go i zje w czasie Ragnarku. 5. powstanie: Vafthr. 23. reszta: Gylfag. Mann (goc. manna mczyzna, czowiek). 1. Mannus (forma zlatynizowana, zapisana w rdle rzymskim). 2. ? ' 3. Syn boga Tuistona. Ojciec trzech braci, eponimw trzech gwnych odamw Germanw: Inga/Ingewona (Ingewonowie), Irmina (Her-mionowie) i nieznanego z imienia ojca Istewonw. 4. Uznawany za praojca ludzkoci. 5. geneza i pozycja: Tacyt, Germ. 2. Mimir (?).

1. 2. Ubstwiony olbrzym. 3. ? 4. Jedna z najstarszych i najbardziej zagadkowych postaci panteonu germaskiego. Opiekun i wadca mdroci, ktrej uczyli si od niego Asowie. Na pocztku dziejw stan po stronie Asw przeciw Wanom. Po wojnie przebywa, jako zakadnik, w Wanaheimie. Musia by te uznawany za kogo w rodzaju Nestora olbrzymw, gdy nazywa si ich synami Mimira". Sprawowa piecz nad studni mdroci w podziemiach, u korzeni Yggdrasilla. Nie wiadomo, w jakich okolicznociach zosta city, jednak jego gowa zachowaa ycie i dawn wiedz. Umieszczono j na powrt u studni. To za jej pozwoleniem (w zamian za jedno oko) Odyn mg si napi wody mdroci. Take potem przybywa po rady do gowy Mimira. \Vadz Mimira nad studni mona te pojmowa szerzej i by panem wd w ogle. W takim razie naleaoby go pojmowa jako wadc morza Asw, zastpionym potem na tej funkcji przez Wana Njrda i olbrzyma-boga Aegira. Prawdopodobne jest, e Mimir sprawowa niegdy wadz nad krain zmarych (porwnaj w mitologii celtyckiej z Branem Bogosawionym i Pwyllem), ktr utraci na rzecz bogw. Istnieje te widoczny zwizek Mimira z Yggdrasillem w jednej z pieni pewna wersja tego witego drzewa nosi nazw Mimameid Drzewa Mimira. Byby wic zatem wadc mdroci, pyncej nie tylko ze studni, ale te z podstawy wiata witego jesionu. 5. synowie Mimira": Yluspa 46. stranik rda mdroci: Gylfag. 8. Odyn i oko: Vluspa 27,29. rady dla Odyna: SigdrifM; Yluspa 46; Ynglingasaga 7. Mimameid: Svipdag./Fjlsvin. 14. Modi (stisl. modhi miay). 1. 2. As. 3. Syn Thora i olbrzymki Jarnsaksy, brat Magniego. 4. Bez pozycji w wiecie przed Ragnarkiem. Po katastrofie wiata zostanie jednym w bogw, zbuduje z bratem (Magnim), Gimle, i razem z nim odziedziczy Mjllnira. 5. syn Thora: Hymis. 35. Mjllnir: Yafihr. 51. budowa Gimlei: Yluspa 63. Nanna (rdosw imienia nieznany. Imi Nanna byo uywane w poezji staroskandynawskiej jako synonim modej kobiety"). 1. 2. Asynja. 3. ona Baldra. 4. By moe bogini kwiatw i rolin. Po mierci ma zmara z rozpaczy i doczya do niego w Niflheimie. Po Ragnarku powrci razem z nim, by panowa. 5. _ Gylfag. Nerthus (zlatynizowany, eski dublet imienia Njrd). 1. 2. Wanirka ?. 3. Bliniacza siostra (?) Njrda i matka Freya (?). 4. Bogini ziemi, podnoci i rolin (by moe, nawizujc do trjpodziau funkcji boskich G. Dumezila, wraz z ~> Njrdemopowiedzialnaby-a za funkcj reprodukcyjn [szczegy patrz -> Alkowie]). By moe tosama z -> Fjorgyn-Jrd (Ziemi) albo z -> Gefjun (kult na wyspach

duskich, wic moe i na Zelandii). Wymagaa krwawych ofiar, take z ludzi. Jej posg sta w witym gaju. Wyobraenie to, w czasie wit, obwoono na wozie, a potem rytualnie myto w morzu (zalubiny 2 Njordem?), po czym topiono zajmujcych si nim niewolnikw. 5. kult: Tacyt, Germ. 40. Njrd (znaczenie imienia nieznane). 1. 2. Wan. 3. M Skadi. Urodzia mu albo par blinit Freya i Frey, albo tylko Frey. W tym drugim przypadku matk Freya byaby siostra Njrda (prawdopodobnie Nerthus). 4. Bg wd przybrzenych, patron ludzi morza, przyjazny czowiekowi. Jako Wan zna przyszo. Nazywano go bogiem bez bdw". Prawdopodobnie pierwotnie nalea do bogw podnoci, std, nawizujc do teorii Dumezila (szczegy patrz -> Alkowie), naleaoby go uzna za boga odpowiedzialnego za funkcj reprodukcyjn najprawdopodobniej wsplnie z siostr, -> Nerthus. Pniej te kompetencje przeszy na jego dzieci -> Freya i -> Frey. We wszystkich trzech przypadkach germaskich rodzeristw o kompetencjach reprodukcyjnych (Alkowie, Njrd-Nerthus, Frey-Freya), wydaj si one bardzo podobne do indyjskich Awinw, take bstw podnoci. Po wojnie Asw z Wanami przebywa, jako zakadnik, w Asgardzie. Potem osiedli si w paacu Noatun (Okrtowy Dwr) na wybrzeu morskim budowla ta odznaczaa si strzelist, wysok konstrukcj. Tu przed Ragnarkiem powrci do Wanaheimu. Wedug jednej z wersji nalea do niego statek Skidbladnir wedug za innej stworzony zosta dla jego syna, Freya (moe to by wiadectwo, e przywdztwo wrd Wanw, po odejciu Njrda, przej jego syn). Przeyje Ragnark i bdzie panowa nad Szwecj (nowe przetworzeni^ jakiej starszej, zapomnianej tradycji). 5. dziecko z siostr: Lokas. 36. prekognicja: Thrym. 14. zakadnik w Asgardzie i powrt do Yanaheimu: Yafihr. 38-39; Lokas. 34. bez bdw": Grimn. 16. paac: Grimn. 16; Thrym. 22. Skidbladnir: Grimn. 43. po Ragnarku: Ynglingasaga. tfott (stisl. Nott Noc). 1. Nt 2. Byt nieokrelony, bogini pomniejszego formatu, nie zwizana genetycznie z Wanami ani z Asami. 3. Crka olbrzyma Nrwiego (Nora; Narfiego). By moe te matka Da-ga i Jrd. 4. Bogini ciemnoci nocnych. Krya po niebie na wozie cignitym przez rumaka Hrimfaxiego (Szronogrzywego). Istniaa ju, nim Aso-wie zabili Ymira. Od bogw dostaa pod opiek maego Maniego. 5 crka Nrwiego: Vafihr. 25. matka Jrd: Gylfag. matka Daga: Gylfag. Hrimfaxi: Vafthr. 13-14. Mani: Gylfag. Od (stisl. odhr sza; poezja). 1. Odd. 2. As. 3. M Freyi. 4. Cigle nieobecny, wci podrowa po wiecie, bardzo rzadko wraca do Asgardu. Tsknic

za nim, Freya pakaa zotymi zami. Prawdopodobnie jedna z hipostaz Odyna (ten sam rdosw imienia). 5. imi: Hyndlul. 48. ciga nieobecno: Gylfag. Odyn (stisl. Odhinn od odhr sza, poezja). 1. Odin; u Germanw Zachodnich: Wodan, Wotan, Wuotan (od pgerm. wodha rozum, natchnienie, szalestwo). Starsza Edda wymienia co najmniej 55 przydomkw Odyna. 2. As. 3. Syn Burra i olbrzymki (lub bogini) Bestii, brat Wilego i We (by moe te Hnira). M Frigg. Ojciec: Baldra i Hda (z Frigg), Thora (z Jrd), Walego (z Rind), Widara (z Grid), Bragiego (z Gunnld), Heimdalla (z dziewicioma crkami Aegira; ojcostwo Odyna w tym przypadku niepewne), Oda, Meilego, Skjlda (matki nieznane). Czasem uwaa si go za ojca Tyra, ale ten by raczej synem olbrzyma Hy-mira. 4. Najwyszy bg. Pan wadzy, mdroci, wojny, czarw runicznych, poezji, take podnoci. W trjpodziale kompetencji boskich wg G. Du-mezila (szczegy patrz -> Alkowie) odpowiedzialny za funkcj magiczno-sdziowsk. W tym sensie byby odpowiednikiem indyjskiego Mitry, ktrego ciemniejsze alter ego", Warun, mia przedstawia \\-mitologii germaskiej - Tyr. W pniejszym czasie Odyn zagarn wikszo kompetencji Tyra, praktycznie stajc si jedynowadc na polu magii i prawodawstwa. Zagarn take cz funkcji wojennej (kosztem -> Thora) i reprodukcyjnej (kosztem -> Freya i -> Freyi). By rwnie opiekunem wadcw, wodzw i berserkerw (wojownikw, ktrych w czasie walki ogarnia wity" sza bojowy). Wraz z brami zabi Ymira, a z jego ciaa zbudowa wiat. Razem z Hnirem i Lokim stworzy ludzi. Zdoby wiedz, mdro i wadz nad magicznymi runami w trzech etapach: najpierw wypi Skaldamjd, ktry ukrad olbrzymowi Suttun-gowi. Potem powiesi si na 9 dni na drzewie Yggrasill (obrzd podobny do lotw" szamaskich). Wreszcie skosztowa wody mdroci ze Studni Mimira, za ktr zapaci okiem, piercieniem i naszyjnikami (uwidocznienie fukcji rozdawcy piercieni=krla). W pniejszych czasach jeszcze niejednokrotnie przybywa do odcitej gowy Mimira, by j prosi o rad. Istnieje jeszcze jedna, do zagadkowa, wersja zdobycia przez Odyna wadzy nad runami: po zabiciu Ymira (zwanego tu Heiddraupnirem) Odyn prbowa ry runy i nascza je pynem mzgowym Ymira. Jednak dopiero kiedy stan na skale, ciskajc miecz Ymira, gowa Mimira zdradzia mu tajemnic run. Bro: wykuta przez krasnoludy, nigdy nie chybiajca wcznia Gungnir. Take od krasnoludw dosta zot bransolet Draupnir, ktra rodzia" sobie podobne, rwnie szczerozote klejnoty. Porusza si na najszybszym rumaku Asgardu, omionogim Sleipnirze. Wieci ze wiata znosiy mu dwa kruki: Huginn (Mylcy) i Muninn (Pamitajcy). Stranikami Odyna byy dwa wilki; Geri (akomy) i Freki (aroczny). By bratem krwi Lokiego (nie wiadomo w jakich okolicznociach zawarli braterstwo). Mia moc wskrzeszania ludzi powieszonych. Mg te przywraca do ycia dawno zmare wlwy olbrzymki znajce przyszo. By bogiem cakowicie amoralnym, podstpnym, nieobliczalnym i szalonym. Czsto zdarzao si, e zwycistwo w walce przydziela nie najdzielniejszym, ale wasnym faworytom. Uprawia czasem magi habic, przystojc tylko kobietom (nie-runiczn; jest to jeden z aspektw warunicznych, pocztkowo obcych Odynowi, ktre zagarn, detronizujc Tyra). Zabi syna olbrzyma Midwitnira (okolicznoci nieznane). Oszuka olbrzyma Skkwimira (okolicznoci nieznane). Przez pi lat (razem z olbrzymem Fjlwarem) walczy i zaywa przygd miosnych na wyspie Algrn (min. mia romans z siedmioma siostrami-czarownicami).

Dosta od olbrzyma Hlebarda czarodziejsk rdk, po czym za jej pomoc pozbawi Hlebarda rozumu. Wygra pojedynek wiedzy z olbrzymem Wafthrudnirem, w ktrym stawk byo ycie przegranego. Wiadomo, e uwodzi zamne czarownice. Sprawiao mu przyjemno wszczynanie wojen dla zabawy. Czsto przebywa poza Asgardem za ktrym razem nie wraca tak dugo, e sched po nim (wraz z on) przejli jego bracia Wili i We. Nazywany jest rozdawc: zwycistw, broni, zota, wymowy, rozsdku, korzystnego (dla statkw) wiatru, daru piewania, mstwa. Wraz z Lokim i Hnirem przez przypadek zabili syna krla Hreidma-ra, za co musieli zapaci gwszczyzn skarbem Andwariego. Dao to pocztek historii Zota Wlsungw. Posiada trzy siedziby-paace: Walaskjalf paac o cianach pokrytych srebrem. Wznosia si nad nim wiea Hlidskjalf. Z jej szczytu spoglda kadego ranka na wszystkie krainy wiata. Walaskjalf pobudowa jako pierwszy ze swych paacw. Skkwabekk wsplna siedziba Frigg i Odyna. Koo niej przepywa strumie mdroci o tej samej nazwie. Odyn z on pili z niego wod zotymi pucharami. Gladsheim (Dom Radoci). Najwaniejsz jego czci bya Walhalla (Komnata Zabitych [istnieje przypuszczenie, e wyobraenie Walhalli powstao, gdy germascy zdobywcy ujrzeli rzymskie Colosseum por. niej ilo jej bram a potem przenikno do wierze pnocnych odamw Germanw]). Jej ciany zbudowano z wczni, dach z tarcz, ciany wyoono zotem, na awach leay zbroje einherjarw. Walhalla miaa 540 bram (kad z nich jednoczenie, rami przy ramieniu, mogo wyj omiuset wojownikw), z ktrych za najstarsz uznawano Walgrind (Krat Zabitych). Staa wci otworem, nikt nie wiedzia, jak j zamkn. Na zachd od bramy wisia przybity do ciany wilk, ktrego dzioba orze. Do Walhalli walkirie znosiy zabitych bohaterw (einherjarw), one te im usugiway, nalewajc podczas uczt mid i piwo oraz podajc do jedzenia wci odrastajce miso dzika Saehrimnira, ktre przygotowywa w kotle Eldhrimnirze kucharz Andhrimnir. Gwne miejsce przy stole w Walhalli naleao si Odynowi, a w razie jego nieobecnoci Freyi lub jednemu z wyznaczonych przez Odyna bohaterw (np. Helgiemu). W Walhalli Odvn nic nie jad (pi tylko wino), ale karmi tam swoje wilki. Stamtd te wysya na zwiady kruki. W czasie Ragnarku zginie poarty przez Fenrira. W niemieckiej i skandynawskiej tradycji ludowej sta na czele upiorw, ktre w burzowe noce mkny po niebie, zwiastujc nieszczcia tzw. Dzikie owy (niem. die wilde Jagd; norw. lussireidi). W tej roli, jak si zdaje, zastpi dawn germask demonic lub pomniejsz bogini, Lusse (Wcieko, Dziko). 5. stworzenie ludzi: Vluspa 17-18. pierwszy z Asw: Grimn. 44. kreator: Vluspa 4-5. wskrzeszanie powieszonych: Havam. 157. wskrzeszenie wlwy: Vegtam. cao. dawanie zwycistwa: Lokas. 22; Pawe Diakon Hist. Long. 1,8. Wili i We na tronie Asgardu: Lokas. 26. przydomki Odyna: Grimn. 46-54. piercienie i oko za wod mdroci: Yluspa 27;30. rady od Mimira: Vluspa 46. mier: Vluspa 53; Yafthr. 52-53. wiszenie na Yggdrasillu i zdobycie run: Havam. 137-142. twrca run: Havam. 78; Vegt. 3. Skaldamjd: Havam. 103-109. einherjarzy: Yafthr. 40-41.

Hlidskjalf: Grimn. prolog; Pawe Diakon Hist. Long. 1,8. Walaskjalf: Grimn. 6. Skkwabekk: Grimn. 7. Gladsheim i Walhalla: Grimn. 8-10. ywienie w Walhalli: Grimn. 18. Geri i Freki: Grimn. 19. Odyn nie jada: Grimn. 19. Huginn i Muninn: Grimn. 20. bramy Walhalli: Grimn. 22-23. walkirie w Walhalli: Grimn. 36. Sleipnir: Grimn. 44; Vegt. 2. pojedynek z Wafthrudnirem: Vafthr. cao. sprawy Midwitnira i Skkwimira: Grimn. 50. ojciec Meilego: Harbard. 9. pi lat na Algrn: Harbard. 16-18. olbrzym Hlebard i wrki: Harbard. 20. wszczynanie wojen: Harbard. 24;40. wskrzeszanie umarych, aby wieszczyli: Harbard. 44. uywanie magii kobiecej": Lokas. 24. Odyn jako rozdawca": Hyndlul. 2-3 (konkretny przykad: Regin. 16-25). ojciec Skjlda: Grott. prolog. Helgi wspwadc Walhalli: Helga kvida Hund. II, proza midzy zwr. 37 a 38. skarb Andwariego '(Zoto Wolsungw): Regin, prolog; 1-12. druga wersja zdobycia wadzy nad runami: Sigdrif. 13-14. Ran (znaczenie imienia nieznane). 1. 2. Olbrzymka zwizana z ywioem wody. 3. ona Aegira (to znaczenie ma te okrelenie cra Aegira"), matka dziewiciu fal-dziewic. 4. Bogini toni morskiej i wirw. Lubia zatapia statki, bya nieprzyjazna ludziom. Wedug jednej z wersji to ona, a nie Loki, wynalaza sie ryback (w ktr chwytaa topielcw), po czym mu j poyczya. 5. ona Aegira (cra Aegira"): Helga koida Hund.7:30. sie: Regin, prolog. zatapianie statkw: Helga kuida Hund.I:3Q-3l; Helga kvida Hjor. 18. Rig -> Heimdall Saga -> Frigg Saxnot -> Tyr Sif (stisl. sif ona lub pokrewiestwo). 1. Syw. 2. Asynja? 3. Jej pochodzenia nikt nie zna". ona Thora. Urodzia Ulla, ale nie Thorowi, tylko jakiemu kochankowi, by moe Lokiemu (jak twierdzi sam Loki). 4. Bez okrelonej pozycji. Prawdopodobnie bogini zwizana z urodzajem jej legendarne zote wosy mogy symbolizowa zboe. Podstpem ci je Loki, ale w zamian przynis nowe, magiczne. Wiadomo, e zdradzaa Thora, gdy ten przebywa na wyprawach. 5. nieznane pochodzenie: Gylfag. ona Thora: Thrym. 24; Lokas. prolog; Hymis. 3; 15. romans z Lokim: Lokas. 54. zdradzanie Thora: Harbard. 48. Sigin (od stisl. siga [prze]sika: o deszczu, wodzie).

l __ 2. Asynja? 3. ona Lokiego. 4. Bez ustalonej pozycji. Zdaje si by uosobieniem bezinteresownego dobra. Stanowi te przeciwiestwo ma: on ogie, ona woda. Std przypuszczenie o pierwotnym powizaniu tej bogini z ywioem wody. Do czasu Ragnarku bdzie chroni przykutego do skay ma przed jadem niemiertelnej mii. 5. ona Lokiego: Vluspa 35. ochrona Lokiego: Vluspa 35; Gylfag. Skadi (znaczenie imienia nieznane), j _ 2. Olbrzymka. 3. Crka olbrzyma wichru i burzy, Thjaziego z Thrymheimu. ona Njrda, ktremu urodzia albo par bliniakw Freya i Frey, albo tylko Frey. 4. Bez ustalonej pozycji, cho zostaa uznana za bogini budowano witynie ku jej czci. Przybya do Asgardu, aby pomci ojca. Bogom udao siej uagodzi za cen maestwa z jednym z nich. Wybraa Njrda. Przez jaki czas ya w jego paacu, potem jednak si rozstali, gdy ani ona nie moga y nad morzem, ani Njrd nie wytrzymywa w jej skalnej siedzibie. Posiadaa paac Thrymheim w Utgardzie. Bya jedn z kochanek Lokiego. Kiedy sptano Lokiego, uwizaa nad jego gow mij, toczc rcy jad. 5_ crka Thjaziego: Hyndlul.: Wluspa en sk. 32. Thrymheim: Grimn. 11. witynie: Lokas. 51. kochanka Lokiego: Lokas. 52. mija nad Lokim: Lokas. epilog. Soi (stisl. sl soce; por. lit./ot. Saule Soce). 1. Alfrodull; Sunna u Germanw Zachodnich. 2- ? 3. Crka olbrzyma Mundilfriego, siostra Maniego (Ksiyca). ona czowieka Glena. 4. Uosobienie Soca. Jedzia po niebie w rydwanie zaprzonym w dwa konie, Arwakra (Budzcego si Wczenie) i Alswidra (Alswinna) (Najszybszego), ktre w swych wntrzach miay zib elazny", chronicy je przed arem Soca. Na ramieniu trzymaa chodn tarcz Swalin, ktr osaniaa ziemi od nadmiaru promieni sonecznych. Jako dziecko zostaa porwana do Asgardu przez Lokiego, a potem oddana przez Odyna pod opiek Daga. Wci za ni pdzi wilk Skll, ktry j pore tu przed Ragnarkiem wtedy zapadn ciemnoci (wg innego przekazu poknie j sam Fen-rir). Jednak, tu przed mierci, Soi powije crk, ktra w nowym wiecie stanie si Socem (por. lit./ot. Saulite Soneczna Panna/Crka Soca). 5. konie: Grimn. 37. tarcza: Grimn. 38. Skll: Grimn. 39. narodziny crki: Yafthr. 47. Skll zje Soi: Yoluspa 40. Fenrir zje Soi: Yafthr. 47. reszta inf.: Gylfag. Sunna -> Soi Thor (stisl. thorr grzmot). 1. U Germanw Zachodnich: Donar; u Sasw: Thunar; przejty przez Lapoczykw pod imieniem Horagalles (Stary Czowiek) i przedstawiany z dwoma motami bojowymi w rkach.

2. As. 3. Syn Odyna i Jrd (Hlodyny, Fjrgyn). M Sif. Ojciec Modiego i Mag-niego (z olbrzymk Jarnsaks) oraz Thrud (matka nieznana). 4. Bg burzy i podnoci, patron samotnie walczcych. Posiada te niejasn funkcj sdziego codziennie wydawa wyroki (w jakich sprawach?) siedzc u jednego z korzeni Yggdrasilla (w Asgardzie). Istniao jakie powizanie pomidzy Thorem a bogini maestwa, War, gdy symbolem Mjllnira piecztowano zawarcie tego zwizku, za za najlepsz por na lub uwaano czwartek, dzie powicony Thorowi (sang. Thunresdaeg, ang. Thursday, niem. Donnerstag). Wedug teorii G. Dumezila (szczegy patrz -> Alkowie) pierwotnie by odpowiedzialny za funkcj wojenn (posiada wiele cech indyjskiego Indry; patrz te niej), pniej jednak naby kompetencje reprodukcyjne (wkroczenie na pole -> Freya i - Freyi) i sdownicze (raczej kosztem > Tyra ni -> Odyna). Posiada dwa paace w Asgardzie: Thrudheim i Bilskirnir (ten pierwszy nalea raczej do jego crki Thrud, drugi za do niego i by najwiksz budowl Asgardu, liczy 540. komnat). Uwaano go za najsilniejszego i najbitniejszego z bogw. By wysoki potny i rudobrody. Cechowa si wybuchowym charakterem i niezbyt du mdroci. Atrybuty: wracajcy do rki waciciela po wyrzuceniu we wroga mot bojowy Mjllnir (Miadyciel; indyjski Indra posiada wczni Amogh o tych samych waciwociach wracaa jak bumerang). wz zaprzony w dwa kozy (Tanngniostra i Tanngrisnira Miadcego Zbami i Zgrzytajcego Zbami), ktre mona byo wieczorem zje, za rano si odradzay (kozy s symbolem podnoci, ale te zwierzcym odpowiednikiem byskawicy). dary od olbrzymki Grid (nie wiadomo za co mit nieznany): 1. Megingiard pas zwielokratniajcy moc. 2. elazne rkawice siy. 3. Czarodziejska laska o nieznanym przeznaczeniu. Zadaniem Thora byo chronienie Asgardu przed olbrzymami, tote wci podejmowa profilaktyczne" wyprawy wojenne do Utgardu (zwykle sam lub ze swym giermkiem Thjalfim i jego siostr Roskw, czasem te towarzyszyli mu Loki i Tyr). Jego gwnym wrogiem by W wiata, Jrmungand, ktrego pewnego razu o mao co nie zowi na wdk. Przebrany za Frey odebra olbrzymowi Thrymowi skradzionego Mjllnira. Zwyciy synw olbrzyma Swaranga. Od olbrzyma Hymira wygra najwikszy na wiecie kocio do warzenia piwa, po czym zabi cigajce go Thursy. Zabi olbrzyma Geirrda i jego crki (par razy zdarzao mu si umierci przedstawicielki pci piknej z rodu olbrzymw, wyrn take grasujce na wyspie Hlesey kobiety-berserkerw). Zwyciy w pojedynku Thursa Hrungnira o Kamiennym Czole. Zabi olbrzyma wichru Thjaziego z Thrymheimu, a z jego oczu uczyni gwiazdy. Zadziwi si Thursy z grodu Utgard i ich wadc, Skrymira, podczas wyprawy do ich warowni. Podstpem zamieni krasnoluda Alwisa (starajcego si o rk jego crki) w kamie. Uratowa wiecznego eglarza z Jtunnheimu, olbrzyma Aurwandila (rwandila, Earendela anglosaska wersja imienia; por. z postaci stworzon przez, wspomnianego we Wstpie, J.R.R. Tolkiena), wynoszc go z lodw Pnocy i ucinajc mu odmroony palec u stopy. Potem rzuci palec na niebo, tworzc Konstelacj Oriona (Skandynawowie nazywali j Palcem Aurwandila). W czasie Ragnarku zabije Jrmunganda, ale sam zginie, uduszony jego trujcym oddechem. 5. imiona matki: Jrd (Ziemia): Lokas. 58; Thrym. 1.

Hlodyna: Yluspa 55. Fjrgyn: Yluspa 56; Harbard. 56. m Sif: Thrym. 24; Lokas. 54. paace: Grimn. 4, 24. sdy: Grimn. 29. Mjllnir: Thrym. cao. kozy: Harbard. 3; Thrym. 21. Thjalfi i Roskw: Hymis. 39. najsilniejszy z Asw: Hymis. 18-35. zabicie Thryma: Thrym. cao. kocio Hymira: Hymis. cao; rozbicie pogoni: Hymis. 36-37. pojedynek sowny z Odynem: Harbard. cao. zabicie Alwisa: Alvis. cao. zabicie Hrungnira: Harbard. 14-15. zabicie Thjaziego: Harbard. 19. zabijanie kobiet-olbrzymek: Harbard. 23. wyprawa do Utgardu: Harbard. 26; Lokas. 60. synowie Swaranga: Harbard. 29. zabicie kobiet berserkerw na Hlesey: Harbard. 37-39. palec Aurwandila: Gylfag. dary od Grid i zabicie Geirrda: Gylfag. zabicie Jrmunganda i mier: Yluspa 55-56. Thrud (stisl. thrudhr wietlana?; silna?). 1. 2. Asynja. 3. Crka Thora, matka nieznana. 4. Bez pozycji. Pod nieobecno Thora jej rka zostaa przyrzeczona krasnoludowi Alwisowi w zamian za wykonanie jakiej wspaniaej zbroi. Po powrocie Thor nie dopuci do lubu i podstpem zamieni Alwisa w kamie. Prawdopodobnie to wanie do Thrud nalea mniejszy z paacw Thora, Thrudheim (Dom Siy lub Dom wiata). 5. imi: Gylfag. konkury Alwisa: Alvis. 1-8. Thunar -> Thor Tiu/Tiw -> Tyr Tuisto (od gockiego twai, twos dwa; por. ang. two; std albo Podwjny {W Dwch Postaciach}, albo Dwupciowy {Androgyn}). 3. Zrodzony z Ziemi. Ojciec Manna, prarodzica ludzi. 4. By moe bg podnoci wskazuje na to jego imi i zwizek z ziemi. Jak wielu pierwszych ludzi z wierze indoeuropejskich by, prawdopodobnie, androgynem, jednoczcym w sobie oba pierwiastki mski i eski. By moe istnieje zwizek midzy nim a skandynawskim Ymirem (Podwjny, Bliniaczy), androgynem, z ktrego ciaa powsta wiat. 5. Tacyt, Germ. 2. Tyr (od stgerm. *Tiwaz Jasne Niebo/Bg). 1. Tiu/Ziu (od *Tiwaz) u Germanw Zachodnich; u Anglosasw Tiw; u Sasw Saxnot (Towarzysz Sasw); przydomki: Sdttir Manna Jednajcy Mw, potem (po utracie doni) Einhendr Jednorki. 2. As. 3. Uwaany jest za potomka Odyna, raz natomiast wspomina si o nim. jako o synu Thursa Hymira i biaobrewej olbrzymki, co jest prawdopodobniej szym wyjanieniem. M bogini o

nieznanym imieniu. 4. Kiedy: bg nieba i bg naczelny (ze szczeglnym uwzgldnieniem aspektu wojny). Potem zdetronizowany" przez. Odyna, utrzyma si jako opiekun praw wojennych i bg wojny sprawiedliwej. By panem prawoci i przysig. Istnieje te druga moliwa droga jego kariery", ktr naley powiza z teori G. Dumezila o trjpodziale wadzy boskiej (szczegy patrz -> Alkowie): Tyr nalea do grona najstarszych bogw, ale dopiero pniej wysforowa si na ich czoo, zagarniajc kompetencje -> Hnira (ciemny aspekt mocy magiczno-sdowni-czych) i doczajc je do swych wojennych kompetencji. W takim ujciu Tyr odpowiadaby indyjskiemu Warunie, wkraczaby te na pole Indry. W pniejszych czasach mia si do niego przyczy -> Odyn (ucieleniajcy jasn stron mocy magiczno-sdowniczych), ktry / kolei powoli zacz zagarnia kompetencje Tyra, a ten pozosta tylko opiekunem przysig i wojny sprawiedliwej. Zdaje si, e moment detronizacji Tyra zosta ukazany w mitologii jako odgryzienie mu prawicy przez wilka Fenrira. Wtedy te Tyr traci swj pierwszy przydomek Jednajcego Mw, ale nadal pozostaje jako bg dopeniajcy aspekty odyniczne w trjpodziale Dumezila. Przydomek Jednorkiego zyska podczas schwytania Fenrira w niewol dobrowolnie woy prawic do paszczy wilka, by mona go byo skrpowa. Bra udzia w wyprawie Thora po kocio Hymira. Jego on uwid Loki i spodzi z ni dziecko. Broni Tyra by miecz. Podczas Ragnarku Tyr zabije psa Garma i sam zginie. 5. syn Hymira: Hymis. 5;8. wyprawa po kocio: Hymis. cao. utrata rki: Lokas. 38; Gylfag. 13;21. uwiedzenie ony: Lokas. 40. mier: Gylfag. Uli (stisl. ullr by moe nawizujce do goc. wulthus wspaniao). 1. Ullin; Ollerus (forma zlatynizowana). 2. As. 3. Syn Sif (i prawdopodobnie Lokiego), pasierb Thora. Wedug niejasnego przekazu przez pewien czas m Frigg. 4. Bez jasno okrelonej pozycji, za to posiada kilka funkcji": przydomek Onduras (As nart) wiadczy, i by moe wanie jemu przypisywano wynalezienie tego rodka komunikacji, tak przydatnego podczas cikich, skandynawskich zim. jako jedyny spord bogw posugiwa si ukiem moe i on by jego wynalazkiem. uznawano go za najwikszego wroga ognia niszczcego, uosabianego przez Surta i jego Pomienne Olbrzymy. zdaje si, i by te patronem przysig skadano je czsto na tak zwany piercie Ulla (ullarhringr). Posiada paac Ydalir (Dolina Cisw) w Asgardzie. Wedug pnego przekazu (w ktrym Asgard pomieszany zosta z Bizancjum!), podczas jednej z dugich nieobecnoci Odyna, Uli przej na jaki czas wadz zwierzchni i polubi Frigg. Ulla uwaa si za boga nalecego do jednej z najstarszych warstw mitologicznych, ktry mia potem zosta usunity w cie przez nowych bogw. Jego maestwo z Frigg, czasowa wadza zwierzchnia oraz powizanie z przysigami, moe sugerowa, i pierwotnie to on, a nie Odyn, ucielenia aspekty mitraiczne i sprawowa naczeln wadz nad bogami. W takim ujciu jego dopenieniem i wspwadc byby -> Hnir lub -> Tyr. Zatem w teorii G. Dumezila (szczegy patrz Alkowie) mieciby si jako bg odpowiedzialny za jasny aspekt funkcji magiczno-prawodawczej. 5. przysigi: Atlak. 32. wrg ognia: Gmn. 42. paac: Grimn. 5. wadza naczelna: Saxo Grammaticus, Gsta Danorum

Vali -> Wali Ve-> We Vidarr -> Widar Viii - Wili \flund -> Wlund Wali (znaczenie imienia nieznane). 1. Vali. 2. As. 3. Syn Odyna i miertelnej ksiniczki Rind. 4. Przed Ragnarkiem bez pozycji. Majc jeden dzie, przyby z Midgardu do Asgardu, by pomci Baldra: zabi innego przyrodniego brata Hda. Przed zemst nie my si ani nie czesa (zachowanie rytualne, wskazujce, e wczeniejsze o jeden dzie narodziny" w istocie byy dniem inicjacji, a nie chwila narodzin). Po Ragnarku bdzie jednym z gwnych bogw. Razem z Widarem wzniesie bogom witynie. 5. syn Rind: Vegt. 11. zabicie Hda: Yegtam. 11; Wluspa 33-34; HyndluL: Yluspa en sk. 30. wzniesienie wity: Yafthr. 51. War (stisl. var wierno, porka). 1. Vr. 2. ? 3. ? 4. Bogini lubw i wiernoci maeskiej. Narzeczonych powicano motem (moe te inn broni ?), czyli tzw. rk War" (zwizek z motem Thora?). 5. bogini lubw: Thrym. 30. Mjllnir symbolem: Thrym. 30. WaylandAVieland -> Wolund We (stisl. ve by moe wito"). 1. Wei;Ve. 2. As. 3. Syn Burra i olbrzymki Bestii, brat Odyna i Wilego (moe te Hnira). 4. Przed Ragnarkiem bez pozycji. Razem z Odynem i Wilim zabili Ymira i z jego ciaa stworzyli wiat. Wsplnie z Wilim obj rzdy (i dzieli oe z Frigg) pod nieobecno Odyna. Po Ragnarku bdzie jednym z rzdzcych bogw. 5. stworzenie wiata: Yluspa 4-5. wadanie: Lokas. 26; Gylfag. Widar (stisl. vidharr znaczenie nieznane). 1. 2. As. 3. Syn Odyna i olbrzymki Grid. 4. Zwany milczcym bogiem, gdy nie zabiera gosu na radach niebian, a przede wszystkim cigle by nieobecny wci konno podrowa. Z tego powodu jego kraj, Widi, zarasta traw i krzakami. W czasie Ragnarku pomci ojca, zabijajc Fenrira mieczem (lub roze-drze mu paszcz). Po Ragnarku bdzie jednym z rzdzcych bogw. Razem z przyrodnim bratem, Walim, wzniesie bogom witynie. Uwaga: imi Widar wystpuje te jako przydomek Odyna. 5. podre: Grimn. 17. kraj Widi: Grimn. 17.

zabicie Fenrira mieczem: Yluspa 54. rozdarcie paszczy Fenrirowi: Yafthr. 53. po Ragnarku: Yafthr. 51. Wili (stisl. viii by moe wola"). 1. Willi; Viii. 2. As. 3. Syn Burra i Bestii, brat Odyna i We. 4. Razem z brami zabi Ymira i stworzy z jego ciaa wiat. Podczas jednej z nieobecnoci Odyna wsplnie z We obj naczeln wadz. Po Ragnarku jeden z bogw. Vr - War 5. stworzenie wiata: Yluspa 4-5. panowanie: Lokas. 26; Gylfag. Wodan/Wotan/Wuotan -> Odyn Wolund: (stisl. Ylund) 1. sang. Wayland; pdgerm. Wieland. 2. Krasnolud ? 3. Syn krla krasnoludw (?), brat Slagfinna i Egilla. 4. Prawdopodobnie pierwotnie by bogiem-kowalem lub ubstwionym krasnoludem (ze wzgldu na swe kowalskie umiejtnoci; std, by moe, uznawano go za bohatera kulturowego), ktry otrzyma wadz nad Svartalfheimem. T teori potwierdza tylko tytu Wlunda ksi Alfw (Svartalfw)" oraz tradycja ludowa zarwno skandynawska, jak i anglosaska. Razem z brami zakocha si w trzech siostrach-walkiriach, ale one opuciy ich po pewnym czasie. Ze wzgldu na umiejtnoci Wlunda, uwizi go krl Nidud i zmusi do niewolniczej pracy. Aby uniemoliwi mu ucieczk, krl podci mu cigna u ng (std Wlund by kulawy porwnaj z innymi indoeuropejskimi kulawymi bstwami ognia lub kowalstwa, greckim Hefajstosem i rzymskim Wulkanem). Wlund zdoa jednak uciec, a w zemcie zabi synw Niduda, za jego crk zgwaci. Wg tradycji anglosaskiej Wlund stworzy wiele magicznych mieczy (min. Ekskalibura), ktre odegray due znaczenie w legendach. 5. Cao inf.: Ylund . cao. Yngwi/Yngwifrey -+ Frey; -> Ing Ziu -> Tyr Potwory Fenrir : 1. Fenris (Fenrisulfr Wilk Fenris); przydomek' Hrodwitnir (Pustoszyciel). 2. Olbrzymi wilk. 3. Syn Lokiego i olbrzymki Angrbody. Brat Hel i Jrmunganda. Stara" olbrzymka (Nowa Edda podaje jej imi: Gygur) urodzia mu w lesie Isarnvidr dwa wilki: Sklla i Hatiego. 4. ywi si ciaami umarych. Bogowie tak bardzo obawiali si jego siy i dzikoci, e postanowili go spta. Jako porki, e bogowie tylko wyprbowuj jego si, a nie chc go obezwadni, Fenrir zada, by Tyr wsadzi sw prawic do jego paszczy. Pierwsze dwa acuchy (Laeding i Dromi) Fenrir rozerwa, dopiero nie poradzi sobie z wykonanym przez krasnoludy Glei-pnirem. Zrozumiawszy, e zosta oszukany, odgryz Tyrowi rk. Ptajce go okowy pkn na pocztku Ragnarku. Wsidzie wtedy razem z Lokim i olbrzymami na Naglfara. Wedug jednej z wersji to on pore Soce. W czasie walki zbluzga Asgard krwi". Zagryzie Ody-na, ale sam zostanie zabity przez Widara. 5. syn Lokiego: Hyndlul.: Yluspa en skamma 42. potomstwo: Vluspa 40. re ciaa umarych: Yluspa 41. pojmanie Fenrira: Lokas. 38-39;41; Gylfag. 13;21. uwolnienie: Yluspa 44.

Naglfar: Yluspa 51. poarcie Soca: Yafthr. 47. zbluzganie Asgardu krwi: Yluspa 41. zabicie Odyna i mier: Yluspa 53-54; Yafthr. 53. Gar m: (od stisl. gramr okrutny). 1. 2. Pies. 3. Pierwszy z psw". Blisze pochodzenie nieznane. 4. By stranikiem bramy do Niflheimu. Mia okrwawion pier. W czasie Ragnarku zabije Tyra, ale sam te zginie.

5. pierwszy z psw": Grimn. 44. stranik Helu: Yluspa 43;49;58; Yegtam. 2-3. okrwawiona pier: Yegtam. 3. Ragnark: Gylfag. Grafwitnir: 1. 2. W. 3. Pochodzenie nieznane. Ojciec wy: Goina, Moina, Grabaka, Grafwllunda, Ofnira i Swafnira. 4. By praojcem wszystkich wy, ktre umieci w Niflheimie przy korzeniach Yggdrasilla miay go wiecznie podgryza, aby jesion si przewrci. Grafwitnir nie wystpuje w wydarzeniach eddaicznych, musia wic do wczenie znikn z mitologii. Cao wiadomoci: Grimn. 34. 5. Hati: 1. 2. 3. 4. Managarmr (Niszczyciel Ksiyca). Wilk. Syn Fenrira i Starej" (Gygur), brat Sklla. Okra Soce w swym biegu po niebiosach. ciga take Ksiyc (std Managarmr), ktry pore w czasie Ragnarku. syn Fenrira: Yluspa 40. -okra Soce: Grimn. 39. Ksiyc i Ragnark: Gylfag. Hrimgrimnir: 1. 2. Hrimthurs Oszroniony Olbrzym. 3. Pochodzenie nieznane. 4. Strzeg bramy Niflheimu. Posiada trzy gowy. 5. trj gowy: Skirnis. 31. imi, przynaleno, funkcja: Skirnis. 35. Jrmungand (stisl. Jormungandhr Olbrzymi Kij): 1. Midgardsorm (stisl. Midhgardhsormr) W Midgardu (wiata). 2. Olbrzymi w-smok. 3. Syn Lokiego i Angrbody. Brat Fenrira i Hel. 4. y w morzu, swym cielskiem opasywa cay wiat. Thor podczas pobytu u Hymira zapa go na wdk, ale przeraony Hymir przeci yk i Jrmungand z powrotem zanurzy si w morzu. Podczas Ragnarku wynurzy si z morza i przemieni w smoka bdzie lata, zia ogniem i plu jadem. Zostanie zabity przez Thora, ale sam te zatruje go swymi wyziewami. 5 W Midgardu: Yluspa 50. syn Lokiego: Hyndlul.: Yluspa en sk. 42. wdkowanie" Thora: Hymis. 22-25; Gylfag. 48. Ragnark: Yluspa 50;55-56. Nidhgg: (stisl. Nidhoggr Straszliwy z Dou lub Straszliwy-Gryzcy). 1. 2. Uskrzydlony smok-w.

3. Pochodzenie nieznane. 4. Mieszka w podziemiach Niflheimu, na grze Nidafjll. Wysysa krew z cia umarych. Ogryza korzenie Yggdrasilla, chcc zniszczy to drzewo, ale korzenie szybciej odrastay, ni on je zjada. Przeyje Ragnark (nie bdzie bra udziau w walce), a potem zaatakuje Gimle i wtedy zostanie zabity. 5. Nidafjll: Yluspa 66. Niflheim: Yluspa 39. korzenie Yggdrasilla: Grimn. 32;35. po Ragnarku: Yluspa 66. Skll: 1. 2. Wilk. 3. Syn Fenrira i Starej" (Gygur), brat Hatiego. 4. Jego zadaniem jest ciga pogo za Socem, ktre w kocu pore w czasie Ragnarku. 5. Syn Fenrira: Yluspa 40. pogo za Socem: Grimn. 39. poarcie Soca: Yluspa 40. Surt (stisl. surtr czarny): 1. 2. Ognisty Olbrzym z Muspellheimu. 3. Pochodzenie nieznane. Jego bratem by ogie (chodzi o ywio ognia). 4. Wadca Pomiennych Olbrzymw z Muspellheimu. W czasie Ragnarku przybdzie na ich czele, niosc ognisty miecz zniszczenia. Zabije Freya. Przeyje Ragnark, po czym wznieci poar, ktry pochonie cay wiat (i jego samego te). 5. marsz z Muspellheimu: Yluspa 52. Frey: Yluspa 53; Lokas. 42. poar wiata: Yluspa 47; Gylfag. OGLNE INFORMACJE O BOGACH I INNYCH STWORZENIACH MITOLOGII GERMASKIEJ

Alfy: 1. Nazwa: od stisl. alfr wietlisty. 2. Byy jasnymi, wietlanymi duchami (stisl. lios alfar): Skirnis. 4. 3. Nie jest nigdzie stwierdzone, czy zostay stworzone przez bogw, czy te skd przybyy. 4. S wymieniane tu obok bogw lub te im przeciwstawiane (ale nie na zasadzie wrogoci): Havam. 160; Skirnis. 7;17; Lokas. 13;30. 5. Znamy imiona trzech Alfw wszyscy byli przyjacimi lub sugami Freya: Skirnir (Jasny, Lnicy), Byggwir (Jczmie) i Beyla (Bb): Skirnis. cao; Lokas. prolog. 6. Krain Alfw by Alfheim, umieszczony midzy ziemi a niebem. Wada nim Frey: Grimn. 5. 7. Podczas Ragnarku Alfy prawdopodobnie wespr bogw, cho nie jest to wyranie powiedziane. Bogowie: 1. Pierwotny podzia na Asw (od ie. *ansu wadca, bg; lub, mniej prawdopodobne, od stisl. ass sup, w znaczeniu rzebionego supa, przedstawiajcego bstwo) i Wanw (rdosw stisl. zwizany z mioci, podnoci): Yluspa 21-24. 2. Asgard i Wanaheim jako oddzielne siedziby: Yluspa 24; Yafthr. 39. 3. Podstawowa liczba bogw: dwunastu: Hyndlul.: Yluspa en skamma 30. 4. Synowie Burra, jako twrcy wiata, Soca, Ksiyca, gwiazd i pr dnia: Yluspa 4-6. 5. Bogowie, jako twrcy krasnoludw: Yluspa 9. 6. Bogowie, jako twrcy ludzi: Yluspa 17-18. 7. Heimdall, jako ojciec" ludzkoci: Rigs. cao. 8. W pocztkach wiata Asowie wymylili: witynie i otarze (czyli wasny kult), narzdzia kowalskie i inne wykonane z metalu, opracowali sposb na obrbk zota, ustanowili zawody sprawnociowe i wiece (czyli s tzw. bohaterami kulturowymi): Yluspa 7-8;9;23;25. 9. Wojna Asw z Wanami o panowanie nad wiatem i polubowne zakoczenie sporu: Yluspa 21-24 (prawidowa kolejno strof: 24,21-23); Yafihr. 38-39; Lokas. 34. 10. Wszyscy Wanowie mieli zna przyszo: Thrym. 14. 11. Przynajmniej cz bogw sprawowaa codzienne sdy u korzenia \V-gdrasilla w Asgardzie (jak si zdaje nie uczestniczy w nich Odyn _ pord koni bogw, przybywajcych na sdy, nie zosta wymieniony jego wierzchowiec, Sleipnir): Grimn. 30. 12. Amoralno bogw germaskich: Yluspa 25-26; Ahis. cao.; G^lfag. 13;21; Lokas. 17;2();22;24;26 i in. 13. Charakterystyczn cech Wanw zdaje si powizywanie dwjki bogw w bliniacze pary: Alkowie, Njrd i Nerthus, Frey i Freya, hipotetyczna para Fjrgyn Fjrgyna. Disy: (od stisl. dhi ssa; przez Germanw Zachodnich nazywane idisa-mi; czasem do dis zaliczano norny i walkirie, take Frey okrelano przydomkiem Yanadis disa Wanw"). 1. Ilo i imiona nieznane. Pe eska. 2. Opiekunki ycia czowieka (szczeglnie porodw) oraz zasieww (w rodku zimy organizowano publiczne wito disablt ofiara dla dis", zwane te lii grodhrar za nowe zasiewy"). 3. Opiekoway si porodem (Sigdrif. 8) i ukazyway si w przeomowych chwilach ycia czowieka: Atl. en gr. 25. 4. Mogy czyni czowiekowi dobro i zo (Regin. 24; Hamd. 28), czasem zaleao to od woli Odyna (Grimn. 53), ale, jak si zdaje, w wikszoci przypadkw byy posuszne utkanemu ju losowi. 5. Ze wzgldu na fakt skadania im ofiar, mona je uzna za boginie czy te bardziej za ubstwione demonice. Fylgje (stisl. fylgja towarzyszca).

1. Duchy opiekucze przypisane kademu czowiekowi. 2. Kiedy nadchodzia mier danego czowieka, ukazywaa mu si jego fylgja pod postaci starej kobiety lub wiedmy, jadcej na wilku (za cugle suyy jej we). Zwykle nic nie mwia, ale wyczuwano kim jest: Helga kvida Hjr. IV, proza przed wersem 31 i przed wersem 35. Krasnoludy: 1. Stisl. nazwa dvergar (Ip. dvergr) oznacza dosownie kary". Zwano je te Svartalfami, czyli Ciemnymi Alfami. Jako ojczyzn przypisywano im Svartalfheim, pooony gboko pod powierzchni ziemi, ale naci Niflheimem: Gylfag. 2. Zostay stworzone przez wielkie zgromadzenie bogw (gwnie za przez Odyna, Wilego i We) z krwi i koci Ymira: Yluspa 9. 3. Pierwsze krasnoludy ulepiy reszt swego plemienia z gliny, na podobiestwo ludzkie (co moe znaczy, e ludzie zostali stworzeni wczeniej): Yluspa 10. 4. Wyliczenie rodowodu krasnoludw: Yluspa 10-16. 5. Cztery krasnoludy: Austri (Wschodni), Westri (Zachodni), Nordri (Pnocny) i Sudri (Poudniowy) symbolizoway kierunki wiata i podtrzymyway niebo na czterech jego kracach: Gylfag. 6. Ksiciem alfw (w tym przypadku chodzi o Svartalfy) by nazywany --> Wlund Kowal (Ylund. cao). Take tradycja ludowa przypisuje mu wadz nad krasnoludami, cho w rdach ta informacja nie ma bezporedniego potwierdzenia. 7. Krasnoludy byy blade (Alvis. 2), gdy mieszkay pod ziemi (Alws. 3), za wiato soneczne zamieniao je w kamie (Ahs. 16;35). 8. Wrd krasnoludw yli wielcy mdrcy, np. Alwis (Alis. cao), lecz przede wszystkim znano ich jako patnerzy i zotnikw: Alts. 3. 9. Stworzyy Sze Darw dla bogw (Gylfag.; Grimn. 43), naszyjnik Bri-singamen (Gylfag.), naszyjnik Hildiswin (Hyndl. 7) czy sznur Gleipnir (Gylfag.). 10. Dwa krasnoludy (Fjalar i Galar) zabiy mdrca Kwasira i z jego krwi utworzyy magiczny Skaldamjod: Gylfag. 11. Krasnoludy mogy wchodzi w zwizki maeskie z bogami Idunn i Bragi: Lokas. prolog. 12. W obliczu Ragnarku krasnoludy uszykuj si do walki, ale nie jest jasno powiedziane, po ktrej ze stron si opowiedz: Yluspa 48. Ludzie: 1. Stworzeni na kocu aktu kreacji (lub tu przed krasnoludami) przez trzech bogw: Odyn da im dech, Hnir dusz, za Lothur-Loki ciepo i rumiece. Mczyzna (Askr) powsta z jesionu, kobieta (Emb-la) z wizu: Yluspa 17-18. 2. Nauczycielem i prawodawc ludzkoci zosta Heimdall (w tym przypadku wystpujcy pod imieniem Rig): Rigs. cao. 3. Ludzie mogli wchodzi w zwizki z bogami: Gefjun ze Skjldem, Odyn z Rind. 4. Ludzie nie graj zbyt wielkiej roli w mitycznej historii Midgardu przed Ragnarkiem. Sprawiaj wraenie jedynie materiau, z ktrego maj wyrosn bohaterscy einherjarowie, potrzebni Odynowi do ostatecznego boju. Zdaje si, e jednak wanie do nich naley przyszo, gdy Ragnark wyeliminuje olbrzymy, potwory i wikszo starych bogw. Norny: (stisl. Nornir Szepczce; zwane te Nerami; u Anglosasw W\-rdes l.mn. od Wyrd stisl. Urd)). 1. Imiona: Urd (Los; To, Co Si Stanie), Skuld (Obowizek) i Werndandi (Stawanie Si): Yluspa 20. 2. Pochodzenie: wedug jednej z wersji olbrzymki z Jtunnheimu (Yluspa 8), wedug innej (rozszerzajcej znacznie liczebno Norn): jedne to crki krasnoluda Dwalina, inne byy Asynjami, za pozostae pochodziy z rodu Alfw: Fafnis. 13. 3. Siedziba: rdo Urd przy jednym z korzeni Yggdrasilla (albo w Asgardzie, albo w

Niflheimie). Obok istniao wite jezioro, po ktrym pyway dwa wite abdzie: Yluspa 1920; Gylfag. 4. Byy pannami i dziewicami: Yluspa 8. 5. Tkay los ludzki zotymi nimi uczepionymi sal ksiycowych" (nieba), a od dou trzech stron wiata: Wschodu, Zachodu i Pnocy: Helga kvida Hund. I, 3-4. 6. Mogy te rytowa los w drewnie" (za pomoc run?): Yluspa 20. 7. Decydoway o losie ludzi, ale same te od niego zalea}' (jak i reszt bogw i demonw): Swipdag. 47; Helga kvida Hund. II,21; Regin. 2; Hamd. 30. 8. Zsyay sny: Gudrun. //, 39. 9. Ukazyway si przy porodzie i pomagay w nim. Wtedy to ustalay los czowieka: Helga kvida Hund. 1,2; Fafnis. 12. 10. Pojawiay si te przy mierci: Sigdrif. 30. Olbrzymy: 1. Oglna nazwa: Thursy (stisl. thurs olbrzym) . Dzieli)' si na Jtunnw z Jtunnheimu (nazwa stosowana wymiennie z mianem Thurs lub oznaczajca zwyke olbrzymy); Hrimthursy Oszronione Olbrzymy z Hrimthursheimu pusty lodowych pnocy i pnocnego wschodu; Olbrzymy Ogniste z Muspellheimu; olbrzymy chaosu; olbrzymy wichru i burzy. 2. Olbrzymy byy najstarszymi stworzeniami zamieszkujcymi wiat. Nazywa sieje pocztymi przed wiekami" (Yluspa 2) i wywodzi ich rd od Ymira. w Ymir by pierwszym rozumnym stworzeniem na wiecie (Yluspa 3), powsta z jadu wyciekajcego z prarzeki Eliwag (Burzliwe Fale chyba naley j utosamia z mitycznym pramorzem, pocztkiem wszystkiego), potem zosta umieszczony w otchani Ginnunga-gap (Yafthr. 30-31; Yluspa 3). Wszystkie olbrzymy pochodz od Ymira (Hyndlul.: Yluspa en sk. 35), za jako pierwsze urodzi: syna i crk, ktrzy wyroli mu pod pach, oraz Thrudgelmira o szeciu gowach, ktry wyskoczy mu z nogi (Yafthr. 32-33). One to day pocztek tzw. I pokoleniu olbrzymw, panujcemu nad ziemi a do wielkiego potopu. 3. Z potopu uratowa si tylko Bergelmir z on, wsiadajc na drewnian d (zwan leami" lub szuflad na mk"). Od nich pochodziy olbrzymy II pokolenia: Yafthr. 34-35; Gylfag. 7. 4. Jednym z najsynniejszych Thursw by Mimir, za olbrzymy nazywano jego potomkami: Yluspa 46. 5. Wiksza cz bogw wywodzia swj rd spord Thursw: trzej synowie Burra Wili, We i Odyn (a zatem i jego potomkowie), Loki, Heimdall. Take Wanowie wchodzili w zwizki maeskie z obrzym-kami (Njrd i Frey). 6. Spord Jtunnw pochodziy Norny: Yluspa 7. Najznakomitsze wieszczki, wlwy, byy olbrzymkami: Yluspa 2; Yeg-tam. cao; Hyndlul. 8. cao. 9. Thurs wichru i burzy, Hraeswelg o postaci ora, ktry siedzi na skraju niebios, macha skrzydami i w ten sposb tworzy wiatr: Yafthr. 36-37. 10. Cz olbrzymw pod wpywem soca przemienia si w kamie (jest to raczej przeniesienie na Thursy waciwoci charakterystycznych dla, znanych z demonologii, trolli): Helga kvida Hjr. 30. 11. Krew olbrzymw i bogw moga si miesza: Skadi z Njrdem, Frey z Gerd, Odyn z Gunnld, Thor z Jarnsaks, ona Tyra z Lokim. 12. W czasie Ragnarku wszystkie Thursy stan po stronie si antybo-skich. Opis pospolitego ruszenia olbrzymw: Yluspa 48. Thurs Hrym powiedzie siy ze wschodu (chyba chodzi o Hrimthursy z Hrimthurs-heimu): Yluspa 50. Cz Ognistych Olbrzymw z Muspellheimu przywiezie, na pokadzie Naglfara, Loki: Whispa 50-51. Z poudnia przyjdzie reszta Pomiennych Olbrzymw, na czele z Surtem: Yluspa 52. 13. Z opisw Ragnarku nie wynika, czy ktrykolwiek z Thursw (oprcz Surta) przeyje koniec

wiata. Walkirie (stisl. valkyrja wybierajca zabitych). 1. Demonice pci piknej, suce bezporednio Odynowi. rda zwykle podaj, e byo ich 7, 9 lub 12, lecz take 11 (Grimn. 36) lub 27 (Helga kvida H j dr. 28). 2. Ich imiona sugeruj, e byy personifikacj uczu towarzyszcych bitwie, np. Thrud Sia, Hrist Wstrzsajca, Herfjtur Wizy Wojujcego. W sumie posiadamy szesnacie wymienionych imion wal-kirii: Skuld, Skogul, Gudr, Hild, Gondul, Geirskogul, Mist, Skeggjld, Hlkk, Raudgrid, Radgridd, Reginleif, Sygrdrifa=Brunhilda: Yluspa 31; Grimn. 36; Sigrdnf. cao. 3. Pojawiy si w Asgardzie po Nornach, przybyy z daleka"- (Yluspa 31). Znikn przed Ragnarkiem take nie wiadomo, dokd si udadz. 4. Przedstawiano je jako zbrojne kobiety, pdzce po niebie na koniach, ktrym z grzyw spadaa rosa, dajca ziemi yzno (Helga kvida Hjor. II, proza przed w.6; wers 28). Mogy te przybiera posta abdzi: Ylund. \. 5. Pierwotnie ich zadaniem byo znoszenie polegych z pola bitwy do paacw Odyna oraz Freyi (najwaniejszej z walkirii): Grimn. 36; Helga kvida Hund. 1,13. 6. Pniejsza tradycja twierdzi, e pojawiay si, by pomaga wojom w walce (Helga kvida Hjor.28; Helga kvida Hund. 1,56). Same te w niej uczestniczyy: Helga kvida Hund. 1,15-17. 7. Niektre zakochiway si w miertelnikach i zostaway ich onami, przez co degradowano je (przynajmniej na jaki czas) do grona zwykych kobiet: Ylund. 1-4; Sigrdf. cao. 8. Znay przyszo (Helga kuida Hund. 77,18), runy magiczne i tajemnice wszystkich wiatw: Sigrdrif. proza midzy wersami 4-5; wersy 5-19. 9. W czasie bitwy tkay na krosnach kobierce, wyobraajce ow walk. Nimi byy jelita polegych, ciarkami tkackimi gowy zabitych, bijadami miecze, a pochami strzay: Oddrun. gr. 16; Pie walkirii (Pie Drruda) w Sadze o Njalu rozdz.157. NIEKTRE STWORZENIA ZNANE Z DEMONOLOGII GERMASKIEJ

ALBERICH (r.-gr.-niem. alberich Krl Albw [Elfw]; w sfranc. przekszta, w Auberon, a std w sang. w Oberon; odpowiednikiem du. jest eherkonge, z ktrego to terminu Herder i Goethe utworzyli w swoich poematach tytu Erlkonig). Posta ta pojawia si w poudniowoniemieckiej tradycji ludowej oraz w eposie Pie o Nibelungach" (w utworze tym sprawuje funkcj stranika, zdobytego przez Zygfryda, skarbu Nibelungw) jako krl krasnoludw, a waciwie krl Ciemnych Alfw, kojarzonych nie tyle z mitologicznymi krasnoludami, co z podziemnymi, zdemonizowanymi stworzeniami, czcymi cechy krasnoludw, trolli, elfw i zoliwych duchw. Alberich posiada znaczn wadz magiczn, mg te stawa si niewidzialny, za si fizyczn czerpa z czarodziejskiego pasa mocy. Nie wiadomo, jakie s relacje midzy Alberichem a znanym z mitologii wadc krasnoludw, Wlundem Kowalem. Prawdopodobnie obie postacie nie s tosame i nale do dwch odrbnych wiatw: Wlund mitologicznego, Alberich demonologicznego. BERCHTA (Perchta, Erau Berta, Eisenberta): Znany w poudniowej czci Niemiec, szczeglnie w rejonach przy-alpejskich, kobiecy duch, symbolizujcy rodkow faz zimy, zwizany ze starogermaskim, pogaskim witem Jul, organizowanym w styczniu dla uczczenia pocztku nowego roku. W czasach chrzecijaskich Berchta staa si duszkiem, przynoszcym prezenty w noc poprzedzajc wito Trzech Krli (6 stycznia), std noc ta zwaa si w jzyku st.-gr.-niem. Pemhtun-naht, za w dzisiejszym niemieckim dzie wita Trzech Krli to Perchtentag. Od imienia Berchty zimowe duszki nazywa si perchtami. BILWIZY (pilwizy, bilmesy): Pierwotnie, we wczesnoredniowiecznych przekazach z terenw Bawarii i Austrii, bilwizy wystpuj jako duchy przyjazne czowiekowi, leczce choroby za pomoc magicznych pociskw". W pniejszych czasach bilwizy opisywane by)'jako stworzenia demoniczne, wchodzce w kontakty z czarownikami i wiedmami. Z terenw wschodnioniemieckich znamy nieco inny obraz bilwizw byy stworzeniami humanoidalnymi, ktre do stp miay przyczepione sierpy. Chodziy po polach i sierpami wycinay pasma w anach zb (std epitet Bilmesschneider bilmesniwiarz). Znano je te z kradziey zebranych ju plonw. DRUDY (niem. Drude, Trude; spokr. z goc. truda i stisl. trotha gnie): Demony kobiece, znane z poudniowych Niemiec i Austrii. Rzucay ze uroki i straszyy ludzi w czasie snu (jak si zdaje, drudy przejy cz obowizkw -> Alpw-elfw). Pniej drudy by) utosamiane z czarownicami (drude to synonim hexe), za pentagram zwano Drudenfufl. ELFY: Stworzenia te przenikny do demonologii z mitologii germaskiej, przy czym znacznie zmieniy charakter, jak i nazw. Pierwotnie, w mitologii, zwano je alfami (alfar), za termin elf pochodzi z XIX-to wiecznej literatury romantycznej i jest dosownym przeoeniem terminu elves (l.mn.) z anglosaskiego folkloru. Efy znane byy, jak si zdaje, wszystkim Germanom. U Niemcw nazywano je Alpami/Albami lub Elbami, u Sasw i Skandynaww alfami, u Anglosasw elfami. Wedug pierwotnych przekazw, elfy zachoway sporo funkcji dawnych alfw: dzieliy si na jasne duszki powietrza (odpowiadajce wietlistym Alfom lios alfar z Alfheimu) i niskorose duchy podziemia (odpowiadajce krasnoludom ze Svartalfheimu, czyli Ciemnym Alfom svart alfar). Elfy powietrzne miay by bardzo pogodne, cigle weseliy si i taczyy. Tradycja ludowa nie przydaa im wadcy, dopiero poeci romantyczni (Herder i Goethe) na zasadzie analogii z -> Alberichem stworzyli posta Krla Elfw Erlkniga. Elfy podziemne przedstawiano jako szkaradne stworzenia, strzegce ukrytych skarbw i niezbyt przyjazne ludziom. Ich krlem by Alberich.

Tradycja z czasw chrzecijaskich przedstawiaa elfy jako demony, przynoszce zy los i nocami nawiedzajce ludzi w snach, za wdrowcw sprowadzajce na bagna. Tak, z potnych duchw wiata, alfy stay si pomniejszymi demonami za. FAIRY (sang. fairy wrka [l.mn. faines] od sfraiic. feie,fee wrka, a to z kolei od ac. fatua wieszczka [derywat od fatum los]; pokrewne: sang. fay przeznaczenie, los). Potne istoty demoniczne, prawdopodobnie powstae w wyniku poczenia w demonologii anglosaskiej dwch typw bytw: germaskich elfw (lios alfar) z celtyckimi aes sidhe (skutek akulturacji celtyckich Brytw przez germaskich Anglosasw). Zamieszkiway wasn krain, do ktrej docierao si cudownymi przejciami, istniejcymi w staroytnych kopcach czy jaskiniach. Wedug innych przekazw yy w lasach, jaskiniach i rdach. Byy przyjazne ludziom, potrafiy si odwdzicza za czynione im przysugi. Z drugiej jednak strony mciy si za naruszanie ich siedzib. Uyczay daru widzenia przyszoci, a take talentu muzycznego. Fairies mogy by te powizane z indoeuropejskimi boginiami przeznaczenia (jak greckie Mojry czy celtyckie Matrony). W takim przypadku naleaoby szuka pokrewiestwa midzy nimi a -> Nornami. HERNE (dos. Rogaty, od sang. hoern rg). Demon (by moe pierwotnie istota boska), znany wrd poudniowych Anglosasw. Jego gow wieczyo jelenie poroe. Opiekowa si lasami, zwierztami, za po najedzie Wilhelma Zdobywcy na Angli (1066 r.) sta si symbolem oporu anglosaskiego przeciw feudaom normaskim. Przypuszczalnie naley go wiza z germaskimi bogami -> Alkami lub uwaa za posta zaadoptowan przez Anglosasw od ich poprzednikw w Brytanii, Celtw (chodzi o rogatego boga Cernunnosa). W obrazie Herne'a warstw wtrn wydaje si postawienie go na czele Dzikich oww (patrz ten aspekt w kompetencjach -> Odyna i demonicy -> Lusse). HLLE (Frau Hlle): Demon kobiecy wyszego rzdu, znany z wierze niemieckich. Hlle miaa by wadczyni podziemnego wiata umarych (co jednoznacznie wskazuje, tak samo jak i jej imi, e Hlle odpowiadaa skandynawskiej Hel i pierwotnie nie bya demonic, a bogini wiata umarych), ale take, wedug uznania, obdarowywaa nadnaturalnymi zdolnociami noworodki (por. -> Disy; -> Fylgje; -> Nor-ny). Od jej woli zaleao te zsyanie nieyc i zawieruch zimowych. Pomaga) 7 Hlle pomniejsze demony, zwane -* koliami lub huldami. HOLLA (huldy; niem. Hollen, Hulden): Demony lub duszki, yjce w podziemnym wiecie umarych, nalecym do Frau Hlle. Na jej polecenie pojawiay si na ziemi, by obdarowywa ludzi dobrych, a zych kara. Szczeglnie czsto objawiay si w czasie zimy. KOBOLDY: Stworzenia, ktrych nazwa moe oznacza (rekonstruujc na podstawie rdosowu staroangielskiego) Te, ktre rzdz domem". I rzeczywicie, jeden z dwu rodzajw koboldwjest cile zwizany z gospodarstwem ludzkim. To duszek humanoidalny, bardzo maego wzrostu, yjcy pod podog. Charakteryzowa si zoliwoci, uwielbia obserwowa, jak domownicy cierpi w wyniku jego dowcipw. Z drugiej jednak strony, dobrze traktowany, potrafi si odwdziczy i sprowadzi dobrobyt do gospodarstwa. Drugim rodzajem koboldw byy stworzenia wprost nawizujce do znanych z mitologii krasnoludw posiaday ich wzrost i wygld, yy w grskich kopalniach, gdzie wydobyway srebro, a jeli nie mogy si do niego dosta, kupoway je od innych stworze, w zamian za bezwartociowe metale, zwane kobaltem (std te moga si wzi nazwa stworze), niklem lub wolframem (oczywicie, nie chodzi o wspczesne" metale kobalt [Co], nikiel [Ni] i wolfram [W], nazwane tak przez XVIII-to wiecznych naukowcw dla uczczenia wielowiekowej tradycji niemieckich grnikw-gwarkw [Gewerken]). KRAKENY: Morskie potwory o ksztatach omiornic, w ktrych istnienie wierzyli Skandynawowie. Miay

osiga olbrzymie rozmiary, ich by wyglday jak wielkie dzioby, za macki zdolne byy obj i zmiady statek. Rzeczywicie, nauka potwierdza istnienie ogromnych gowonogw, z tym, e nie omiornic, a podobnych do nich kalmarw (Architeut-his monachus): dugo ich cia (wraz z mackami) wynosi do 20-30 m, ciar moe osiga 20 ton, za rogowy dzib ma rednic okoo p metra. Znane s z historii przykady atakw wielkich kalmarw nie tylko na mae jednostki rybackie, ale znacznie wiksze szkunery te ostatnie kalmary pomykowo bray za swych najwikszych wrogw, wieloryby kaszaloty. Z tego wynika, e krakeny z dawnych wierze byy nie tylko wyobraeniami, ale zwierztami-potworami spotykanymi przez Skandynaww na penym morzu. LUSSE (prawd, sskand. lusse wcieko, dziko) Prawdopodobnie pierwotnie bya bogini, ktrej kompetencje sigay od podnoci po wadz nad wiatem zmarych, pniej jednak zostaa zdegradowana do grona demonw. Wiara w ni utrzymaa si tylko w Skandynawii, na terenie Niemiec niektre aspekty jej wadzy przej Odyn. Jej witym zwierzciem bya kotka (chtonizm; moliwe te powizanie z Frey), za sama Lusse moga przyjmowa posta drapienego ptaka (zwizek z ogniem i podnoci). W najdusz noc w roku (oraz, wg pniejszej tradycji, w czasie burz zimowych i wczesnowiosennych) prowadzia po niebie gromad upiorw i wilkw, ktre niosy mier przez uduszenie wszystkim tym, ktrzy w tym czasie utrzymywali zbyt duy ogie, warzyli piwo czy piekli chleb. W Skandynawii takie burze upiorw nazywano lussifoerden lub lussireidi, czyli Dziki w = w Lusse (odpowiednikiem niemieckim jest termin die wilde Jagd, oznaczajcy identyczny pochd zjaw po burzonym niebie, na czele ktrego sta Odyn; por. te -> Herne). NIXY (niem. Nixe; szw. ndck - wodny stwr): Kobiece i mskie" istoty, p-demony, p-potwory, znane zarwno Germanom kontynentalnym, jak te Skandynawom. Nixy mskie", zwane nickerami, nie posiaday cech ludzkich, byy bliej nie sprecyzowanymi potworami wodnymi o ksztatach zwierzcych. Kontakt z nimi zwykle si zwykle dla ludzi bardzo niebezpieczny. Nixy kobiece od pasa w gr wyglday jak pikne niewiasty, za od pasa w d jak ryby. Mogy by grone dla ludzi, szczeglnie za interesoway si modymi mczyznami, ktrych wabiy w odmty i topiy. PERCHTY (berchty; niem. Perchten, Berchten): Demony niszego rzdu, nalece do orszaku -> Berchty.Pojawiay si najczciej zim, porywajc ludzi na jakie, bliej nie okrelone, sabaty. Wedug pniejszej tradycji pomagay Berchcie w roznoszeniu prezentw 6 stycznia. PUCKI (niem. Pucken; ang. puck; norw. pukje): Duszki domowe, znane pord wszystkich grup Germanw. Mogy nie pomylno gospodarstwu, ale mogy te szkodzi, w zalenoci od traktowania i nastroju. Pord Anglosasw jednoznacznie traktowane jako ze duszki. SMOKI (pierwotna nazwa germaska nieznana, formy: ang. dragon, niem. Dmche, maj rdo w aciskim draco, draconis w, smok; w stisl. zachowaa si natomiast nazwa wa [w domyle: smoka] ora, np. Midgardsorm; tak samo w sang. istniaa pokrewna forma worm, np. - Stoorworm). Potwory, ktre do demonologii trafiy z mitologii (np. -> Nidhgg, Fafnir) w niemale niezmienionej formie: potrafiy lata, ziay ogniem lub duszcymi oparami, zbiera)' skarby, by potem ich pilnowa, znay mow zwierzt (ten, kto napi si ich krwi, osiga t sam umiejtno), byy podstpne, nie dotrzymyway sowa. Znay si na magii. STOOR (sang. Stoorwonn dos. W/Smok Stoor): Stoor jest demonologiczn hipostaz znanego z mitologii Jrmunganda (prawdopodobniejsze wyjcie) lub Nidhgga. Przedstawiano go jako gigantycznego morskiego wa-smoka, ktry, wynurzajc si z wody, zatapia ogromne poacie ldu. Jedynym sposobem przebagania Stoora

byo skadanie mu w darze dziewic. Miejscowy krl a jego crk te miano ofiarowa obieca nastpstwo tronu, krlewn i magiczny miecz Odyna temu, kto zabije potwora. Wyczyn powid si bohaterowi o imieniu Assipatle, ktry nakarmi Stoora poncym torfem. Dalsza cz legendy jednoznacznie wskazuje, e terenem jej powstania bya Norwegia lub wyspy pnocnej czci Szkocji, opanowane we wczesnym redniowieczu przez Norwegw. Dopiero pniej historia ta rozesza si wrd Germanw poudniowej czci Brytanii, jednoczenie zanikajc w Skandynawii. Jest ona ladem jakiej pierwotnej wersji germaskiego opisu stworzenia wiata, przy czym tylko na skal Morza Pnocnego. Umierajcy potwr straci zby, ktre wpady do morza, tworzc acuchy Orkadw, Wysp Owczych i Szetlandw. Z ciaa smoka utworzya si Islandia, znana z wybuchw wulkanw (efekt cigle wrzcego ognia w ciele Stoora). Ostatnim uderzeniem ogona w oddzieli Norwegi od pnocnej Danii (zwanej w opowieci Wysp Nordjutland chodzi o pwysep Wendsyssel na pnocy Jutlandii). TROLLE (skand, troll; ang. trow): Demoniczne potwory znane w Skandynawii, pnocnej Szkocji (Szetlandy) i Anglii. Niewtpliwie pierwowzoru trolli naley szuka wrd mitologicznych olbrzymw, przy czym olbrzymy walczy)' / bogami, za trolle nkay ludzi. Trolle zwykle by)' duo wysze od ludzi, zielone, brzydkie i cuchnce. Uwaano je za prymitywne, co nie zmieniao faktu, e, /e wzgldu na ich si, bardzo si ich obawiano. Poloway na ludzi i zwierzta hodowlane, po czym je poeray. Trolli naleao si obawia tylko noc, gdy wiato dnia zamieniao je w kamie. Ta ostatnia cecha nawizuje do pierwowzoru drugiego rodzaju trolli krasnoludw (te te giny od soca). Owe trolle drugiego typu miay wzrost i wygld Svart Alfw, te yy pod ziemi, te zajmoway si wydobywaniem metali szlachetnych, ale nie posiaday adnego z talentw krasnoludw ani nie potrafiy wytwarza wyrobw jubilerskich, ani nie posiaday magicznej wadzy nad metalem. Na Wyspach Brytyjskich zachov\7ao si wierzenie, e ten, kto wywiadczy trollowi przysug, mg si potem spodziewa nagrody ze strony stwora. WILKOAKI (niem. Werwolf, ang. werewolf, du. vaendf, norw.-szw. va-rulf: wszystko czowiek-wilk"). Demonologiczn posta wilkoaka wywodzi si z mitologii, gdzie bohaterowie mogli dobrowolnie przybiera posta wilka i polowa na wrogw (np. Helga kvida Hund. I, 38;41-43; te liczne fragmenty prozatorskiej wersji Sagi o Wolsungach). Prawdopodobnie germaskie wyobraenie wilkoaka jest cile powizanie z wojownikami zwanymi berserkerami (od stisl. berserker odziany w skr niedwiedzia; pokrewne okrelenie: ulfhedhnar w wilczej koszuli), ktrzy w czasie walki wpadali w sza bojowy i nie czuli zadanych im ran, a nawet mieli zamienia si w niedwiedzie, wilki, psy lub byki. W demonologii wilkoaki stay si nocnymi stworzeniami, atakujcymi bydo i ludzi, za za dnia przybierajcymi posta czowiecz.

Bibliografia TEKSTY RDOWE: Edda czyli Ksiga Religii dawnych Skandynawii Mieszkacw, [tum. J. Lelewel], Wilno 1807. Edda to jest Ksiga Religii dawnych Skandynawii Mieszkacw. Star Saemundisk w wielkiej czci tumaczy, Now Snorrona skrci Joachim Lelewel, Wilno 1828. Edda poetycka tum. A. Zauska-Strmberg, Biblioteka Narodowa s.

II, nr 214, Wrocaw 1986. Heimskringla tum. B. Adalbjarnarson, 1941-1951. Pawe Diakon: Historia rzymska. Historia Longobardw tum. I. Lewandowski, Warszawa 1995. Pie o Nibelungach tum. A. Lam, Warszawa 1995. Saga o Njalu tum. A. ZauskaStrmberg, Pozna 1968. Saxo Grammaticus: Gsta Danorum, Kopenhaga 1931-1935. Tacyt: Dziea t. II, tum. S. Hammer, Warszawa 1957. The Prose Edda of Snorri Sturluson: Tales from Norse Mythology tum. J.I. Young, Berkeley 1964. The Saga of the Yolsungs wyd. i t. R.G. Finch, 1965. rda skandynawskie i anglosaskie do dziejw Sowiaszczyzny wyd. i t. G. Labuda, Warszawa 1961. LITERATURA W JZYKU POLSKIM: Adamus M.: Tajemnice sag i run, roz.l, 2, Wrocaw 1970. Bogowie, demony, herosi. Leksykon. Praca zbiorowa pod red. Z. Paska, hasa germaskie K. Miko, Krakw 1996. Cotterell A.: Sownik mitw wiata, d 1993. Eliade M.: Historia wierze i idei religijnych: t. II, roz. XXI, Warszawa 1994. t. III, roz. XXXIV par. 267, Warszawa 1995. Foote PG., Wilson D.M.: Wikingowie, roz. 12, Warszawa 1975. Haavio M.: Mitologia fiska, roz.YI, Warszawa 1979. Kempiski A.M.: Sownik mitologii ludw indoeuropejskich, Pozna 1993. Krzak Z.: Megality Europy, s. 291, Warszawa 1994. Leciejewicz L.: Normanowie, s. 70-74, Wrrocaw 1979. Margul T: Mity z piciu czci wiata, roz. Bogowie skandynawskiej Pnocy, Warszawa 1989. Matthews J. i C.: Mitologia Wysp Brytyjskich, Pozna 1997. Piekarczyk S.: Krlowie-Herosi-Bogowie, w: Kwartalnik Historyczny, LXIX, 1962. O spoeczestwie i religii w Skandynawii VIII-XI w., Warszawa 1963. Religia Germanw, w: Zarys dziejw religii, praca zbiorowa pod red. J. Kellera, Warszawa 1968. Barbarzycy i chrzecijastwo, Warszawa 1968. Mitologia germaska, Warszawa 1979. Religia Germanw, w: Religie Bliskiego Wschodu i dawnej Europy. Zarys Dziejw, praca zbiorowa, Warszawa 1981. Roesdahl E.: Historia wikingw, roz. Stara i nowa religia, Gdask 1996. Ro J.: Heroje Pnocy, Warszawa 1969. Supecki L.R: Wilkoactwo, roz. 2, 3, 4, Warszawa 1987. Wolfram H.: Germanie, roz. II, Krakw 1996. WYBRANA LITERATURA OBCOJZYCZNA: Bentz W.: Die altgermanische Religion, w: W. Stammler Deutsche Philologie im Aufriss, 1957. Branston B.: Gods of the North, London 1955. Crossley-Holland K.: The Norse Myths, London 1980. Davidson H.R.E.: Scandinavian Mythology, London 1969. Dumezil G.: Les Dieux des Germains, 1959. Turville-Petre E.O.G.: Myth and Religion of the North, 1964. Scaldic Poetry, Oxford 1976. Yries, dej.: Altgermanische Religiongeschichte, 2 tomy, Berlin 1956-1957.

You might also like