Alzheimer Hasta Yaknlarna neriler Alzheimer hastal nedir?

Alzheimer hastal gittike ilerleyen bir ekilde bilisel yeteneklerin ykmna neden olan bir beyin hastaldr. Kii yava yava evre ile iletiim kurma yeteneini, karar verme yeteneini kaybeder. Gnlk yaam aktivitelerini yerine getiremez. Belleini kaybeder. Anormal davranlarda bulunur. Kiilikte bir deiiklik olur, kayg artar. Bir Alzheimer hastal tans konmusa bir bakc olarak sizin neler yapabileceklerinizi bilmeniz gerekir. 1. Tbbi yardm arayn. Alzheimer hastalnn halihazrda tedavisi yoktur. Ancak hastaln ilerlemesini yavalatacak ilalar mevcuttur. Hastaln balang ve orta dnemlerinde kolinesteraz dediimiz ilalar kullanlr. Hastaln orta ve ileri evrelerinde ise beyinde glumat denilen maddeyi azaltan bir ilacmz, bu kolinesteraz inhibitrleri denilen ilalarla birlikte verilir. 2. leriye dnk plan yapmak gerekir. Bu plan hem ksa dnem ve hem de uzun dnem iin yaplmas gerekir. Hastala hem maddi adan hem de duygusal adan hazrlkl olmamz gerekiyor. 3. Hastanz iin evde gvenli bir ortam yaratmanz gerekir. Evde hastanza ileri evrelerde temizlik asndan, tuvaletini yapmas ve beslenmesi asndan yardm etmeniz gerekecektir Hastanz koruyacak ekilde evde deiiklikler hastanzn tehlikeli olanlara rnein mutfaa, ilalarnz sakladnz alanlara, girmesini engellemeniz gerekecektir. Banyoda tutunmas iin barlar gerekebilir. D kapnn kilitli kalmas gerekebilir. 4. Sevdiiniz kii sk sk kullanlan objelerin isimlerini unutabilir. Knamak bir ie yaramaz. Hastanza sevgi gstermeniz, duygusal destek vermeniz gerekecektir. Hastanzla tartmamalsnz.Hastanza ilgin aktiviteler bulmanz ve anlayl insanlarla sosyal iletiimi arttrmanz gerekir. Hastanzda davran ve kiilik deiikliklerinin olabileceini bilmeniz gerekir. Alzheimer hastas balangta kompleks ileri, daha sonraki dnemlerde basit ileri yapmada zorlanr. Uyku uyanklk siklusu deiir. Hastanz baz geceler sizin normal uyku uyumanz engelleyebilir. unu unutmamalsnz. Bir bakc olarak, siz bir kiiye yardm ediyorsunuz, bir hastala yardm etmiyorsunuz. Hastanzla ortak hatralarnz paylamaktan zevk aln. Alzheimer hastas yeni bilgileri renmeyi, onlar aklda tutmay ve onlar tekrar hatrlamay baaramayabilir. Onunla nceki yllarda mutlu olduklar hatralar konumaya aln. Hastanz ve bir bakc olarak siz zaman iinde bir takm deiiklikler yaayacaksnz. Bu durum korkutucu olabilir ve esneklik gerektirir. Alzheimer hastasna ve kendinize kar nazik olun.Hasta sizin kim olduunuzu syleyemeyebilir. En yakn akrabasn veya arkadalarn tanmayabilir. Ancak ou kez, kalm yetenekleri ile duygularn ifade edebilirler. Uygun salk bakmn salayn. Hastanz kendisini yaralamasn diye izleyin. Hastalkla asndan gzleyin (rnein enfeksiyonlardan veya deride oluabilecek yaralardan). drar yolu enfeksiyonlar asndan dikkatli olun.

Kendinize bakmay da unutmayn. Sevdiiniz bir varla bakarken kendinizi de ihmal etmeyin.Alzheimer hastasna bakanlar arasnda, depresyon, anksiyete ve strese bal fiziksel hastalk oluabilir. Kendi doktorunuzla randevularnz ertelemeyin. Hastalarnzn yanl konumalarn ok sk deitirmeyin. Bellek kayb olan hastalar ou kez gerekten olmam olaylar anlatabilir (rnein yllarca nce lm olan bir arkada ile yemek yediini syleyebilir.) byle durumlarda hastanzn dncelerini deitirmeye almayn. Byle bir yaklam onlar ve sizi huzursuz edebilir. Byle dzeltmeler sknt ve stres oluturur. Yapabiliyorsanz onun dnyasnda yaayn. Ona inanm gibi rol yapmak onlar mutlu edebilir. Alzheimer hastalar iin gvenli bir ev ortam salama Alzheimer hastanz ev ortamnda bakarken evreyi gvenli bir hale getirmelisiniz. Kazalar nlemek iin tedbirler almalsnz. Bir bakc olarak kendinizi hastanzn yerine koyun ve olabilecek tehlikeli durumlar deerlendirin. Evde bakm vermenin en nemli yn, hastaya gvenli, emniyetli bir ortam salamaktr. Hastaln eitli dnemlerinde sevilen bir kii tarafndan gsterilecek olan davranlara uyum gsterme gayretinden ok, ev ortamna uyum gstermek ok daha kolay olacaktr. Ev ortamndaki gerekli deiiklikleri yapma sadece fiziksel yaralanma tehlikesini azaltmayabilir, ayn zamanda hem hasta hem de bakm verenin stresini azaltabilir.

Gvenli bir ev ortamn nasl yaratlr ? Alzheimer hastas iin bir ev ortam hazrlandnda dnlmesi gereken en nemli eylerden biri hastann evden kan nlemek, onun iin kullanm alanlar yaratmak ve hastaya zarar verecek alet ve edevat ortadan kaldrmaktr. Hasta iin tehlikeli alanlar ev iinde olabilir, mutfak ve banyodaki aralar olabilir. Demansl bir hasta emniyetli ve emniyetsiz aralar arasndaki fark kavramayabilir. Hasta iin tehlikeli olabilecek olan ara, gere ieren yerlere alan kaplar kilitlemek gerekir. Elektrikle alan ara ve gereleri banyodan ve mutfaktan uzaklatrmak elektrikten kaynaklanan tehlikeleri azaltr. Bilisel fonksiyonu azalm bir hastay mutfakta yalnz brakmamak gerekir. Kazalardan korunmak iin baklar ve yemek piirme aralarn gvenli bir yere koymak gerekir. Buzdolaplar gda bozulmas asndan sk sk kontrol edilmelidir. Alzheimer hastalnn orta ve ileri evrelerinde taze ve bozuk gda arasnda ayrm yapamazlar. Tat ve koku duygusu ilalar, hastalk nedeniyle azalm olabilir. Araba anahtarlar, evin ara ve gerelerinin bulunduu yerlerin anahtarlar iyi saklanmaldr.

Ev dekorasyonu olarak kullandmz hallara ve kilimlere dikkat etmeliyiz. Hastalar hal kilimlerinin kenarlarna taklp debilirler. Hastalar, evin dekorasyonunun, eyalarn yer deitirilmesinden rahatsz olabilirler. Ancak anlayabildikleri ekilde, nazik bir yaklamla aklamalar yaparak, evden tehlike oluturacak eyalar kaldrabilirler. Bakclar evi gvenli hale getirebilirler.

Alzheimer hastalar grme komplikasyonlar yaayabilirler. Derinlik alglamas, ayn zamanda renkleri ayrma yetenei hastalnn evrelerine bal olarak azalabilir. Merdiven inip karken dikkatli davranlmaldr. HASTA YAKINLARI N NERLER Sadece bir gn dikkate aln fakat gelecek iin hazrlann. Hangi sorunlar iin ne yapacanz dnn ve hangi sorunlar sizin kontrolnn dndadr belirleyin. Yetenekleriniz konusunda gereki olun ve neyi ne kadar yapabileceinizi dnn. Kendiniz yapmaya almayn. Olaylar yolunda gitmezse hogrl olun. Size yardm edecek kaynaklar bulun ve onlardan yararlann. Aile fertlerinden ve arkadalarnzdan yardm isteyin.. size yardm teklif ettiklerinde kabul edin. ayet aile fertleri yapabilecekleri kadar yardm etmediklerini dnyorsanz, onlarla samimi bir ekilde konuun. Kendinize iyi darann, sizin de kendinize vakit ayrmaya hakknz vardr. Sinemaya gidebilirsiniz veya bir arkadanz ziyaret edebilirsiniz. Duygularnz ifade etme yollarnz bulun. Bir arkadanzla konuabilir veya destek grup toplantlarna katlabilirsiniz. Tartmalar yararszdr, sorunlarn daha da artmasna neden olurlar. Konfzyon, bellek kayb ve frstrasyon kiinin mantk d davranmasna yol aar. Tartarak durumu dzeltmeniz gerekir. Hastann mmkn olduu kadar bamsz olmasna izin erin. Ancak hastann bulunduu ortamn gvenilir ve rahat olmasna aln. Szel iletiimlerin olmad dnemlerde aksiyonlar yararl olabilir. Ne demek istediini siz hastaya gstererek yardm ediniz. Hasta aknlk iinde olsa bile hastanzn ne sylediinizi anlayabilir. yi anlar veya iyi gnleri kiinin yetenei yeteri kadar kalmasa da deerlendirin. Uygun aktiviteler zamann anlaml gemesine yardm eder. Ajitasyonu, sknty, gndz uyuklamalarn ve depresyonu azaltr. Ajitasyon bakc sakin kaldnda azalabilir. Hastann duygularna sayg gsterin. Hastann yeteneine uygun grevler verin. Hastay frstre edebilecek grevler vermeyin hastadan yapmasn istediini eyleri basitleirin. Olup bitenleri deerlendirin. Hangi ey gvenilir ve etkilidir. Hastay gzleyin, tekrar tekrar deerlendirin.

Alzheimer hastalarnn bakmnda dikkate alnmas gereken dier noktalar Rutinin dna kmamak gerekir. Hastann yaam boyu srdrd ritellerinin ve alkanlklarnn dna kmamaya aln. rnein hasta yaam boyunca rg ilerinden holanmyorsa, ondan imdi rg rmesini beklemeyin. ayet hastann davranlarnda ani bir deiiklik olursa, fiziksel saln deerlendirin. Hastada bir fiziksel belirti ortaya ktnda hasta daha akn, daha ajite veya agresif olabilir. Kabz olup olmadna veya bir idrar yolu enfeksiyonunun ortaya kp kmadna dikkat edin. Hastann dikkatini baka yne ekmek iinize yarayacaktr. rnein Alzheimer hastas eve gitmek isterse biraz sonra gideceiz, ancak imdi bir bardak ayla biskvilerimizi yiyelim sonra gideriz demeniz onu ikna edebilir. Baktnz Alzheimer hastasna sayg gsterin. Onunla birlikte gln, ancak ona glmeyin. Bakalarnn nnde, hastanz orada yokmu gibi, onun hakknda konumayn. Hasta sizin beden dili ile ne hissettiinizi ve sesinizin tonundan ne hissettiinizi anlayabilir.

Hatanz sevdiinizi, ona bakmaktan rahatsz olmadnz, ellerinizi yumuak bir ekilde tutmak, salarnz nazik bir ekilde taramak, yanaklarn okamak onu ne kadar sevdiinizi gsterir.

SIK SORULAN SORULAR S: Alzheimer hastal bakc zerinde ne gibi etkiler yapar? C: Alzheimer hastal sadece hastay deil, bakclar zerinde de byk etkisi olur. Hastaya bakanlar birok stresle kar karya kalrlar. Bakclar arkadalarndan ve aktivitelerinden uzaklarlar. Bakc hastann davran ve psikiyatrik sorunlar ve bamllk ile ba edemez hala gelebilir. Hastalk bakc zerinde byk bir ekonomik yk oluturabilir. S: Hastama, ok sevdiim varla bakamayacak hale gelmeye baladm, hastalanacamdan korkuyorum. C: Kendinize bakmanz ok nemlidir. Bunun iin yeteri kadar uyumanz, iyi beslenmeniz ve salk sorunlarnz zerine eilmeniz gerekir. Hastanza bakarken oluacak stresle nasl ba edebileceinizi renin. Bunu doktorunuza sorun. Alzheimer hastas olan dier bakclar ile konuun. Dier aile yelerinden yardm isteyiniz. Alzheimer Derneinden, Alzheimer Vakfndan yardm isteyin. S: Alzheimer hastas evde baklabilir mi? C: Hastaln balang ve orta dnemlerinde, hastalarn ou evde baklabilir. lkemizde %80-90 yakn oranda hastalar evde baklr. Hastaln son evresinde hastalar bakmevlerinde baklrlar. Hastann kiiliinde ve davranndaki deiiklikler artc olabilir. Zamanla, bakclar hastadaki davran bozukluklarnn erken belirtilerini tanmay reneceklerdir. O zaman nasl yardm edileceini reneceklerdir. S: Hastamza evde bakarken, evde ne gibi deiiklikler yapmamz gerekir? C: Evin iinde gereksiz eyleri kaldrmak gerekir. Hastann dolanaca alanlarda , ayann atndaki eyleri kaldrn. Hastann ayann taklaca eyalar, hallar kaldrn. Banyoda ve mutfaktaki elektrikle alan gereleri hastann ulaamayaca yerlere koyun. S: Hastamla konuurken nelere dikkat etmeliyim C: Hastanzla ok nazik bir ekilde konuun, ltfen kelimesini her zaman kullann, emir verici bir tarzda konumayn, anlatmak istediinizi ok ksa cmlelerle anlatn. Hastanza seim yapmasn istediinizde iki farkl seimden birini semesini isteyiniz. S: Hasta sk sk kapy ap, dar kmak istiyor. Bu durumda ne yapmalym? C: kapy kilitlemeniz gerekiyor. Bir aa bir yukar dolamak bunama hastalarnda ok sktr. Evin, dairenin anahtarn hastanzn ulaamayaca bir yere koyun. S. Alzheimer hastalarnda grme kusurlar olabilir. Derinlik alglamas, ayn zamanda renk ayrma yetenei hastaln evresine bal olarak bozulabilir. Hallarda, yer demelerinde, yatakta ve perdelerde mmkn olduu kadar birbirine zrt renklerin kullanlmas nerilir. rnein siyah-beyaz renkler hastaya alan ve derinlik duygusunu alglamasna yardm edebilir. S. Banyolarn yeteri kadar aydnlatlmas nemlidir. Banyoda ve tuvalete hastann tutunaca alanlarn, yerlerin yaplmas nemlidir. Banyoda yerlere koyacanz ta bezlerine dikkat etmelidir. Hastann ayann taklmamas

nemlidir. Yerler hastann kaymayaca ekilde olmaldr. Hastalar, hastalklarn balang dnemlerinde dme korkusu yaayabilirler. Banyo yapmaktan kanrlar. S. Yatak odasnn da yeteri kadar aydnlatlmas nemlidir. Aydnlatlm ortam da hastalarn okunmas ve televizyon seyretmesi kolaylar. Hastalar karanlktan korkabilir. Bir gece lambasnn konulmas iyi olur. Hastann gece yars odasn, tuvaleti bulmas kolay olur. Tuvalet kapsna resimle veya yaz ile tuvalet yazlmas hastann ynlenmesi asndan yararl olur.

Demans - Davransal ve Psikolojik Semptomlar (DDPS) Demans hastalarnda grlen Davransal ve Psikolojik semptomlar, alg, dnce ierii, duygu durum belirti ve semptomlarna denir. Bu semptomlar aadaki gibi snflandrlabilir. Davransal Semptomlar Agresyon Amasz gezinme Uygunsuz yeme davran Uygunsuz seksel davran Psikolojik Semptomlar Depresyon Anksiyete Hezeyanlar Halsinasyonlar Uykusuzluk Hatal tanmlama Hatal yorumlama Ya da yle snflanabilir Depresif Semptomlar Depresif duygu durum Apati + Amotivasyon Psikotik Semptomlar Hezeyan Halusinasyon Paranoid fikirler Anksiyete Semptomlar Admlama Bir kelime veya kelime grubunu tekrar tekrar sylemek Ajitasyon Hezeyanlar Halusinasyonlar ve Baa kma Yntemleri Hezeyanlar (mantk yolu ile dzeltilemeyen yanl inanlar) nsanlarn eyalarn alndna da ait hezeyan Evinin kendi evi olmadna ait hezeyan

Einin ve bakcsnn gerek ei ya da bakcs olmad, yerine bir kopyasnn geldii hezeyan Terk edilme hezeyan Sadakatsizlik hezeyan Eyalarn alnd hezeyan ile nasl ba edilir? Hastalk yznden olutuu iin sulamalar kiisel olarka almayn ve alnmayn. Eyalarn nerede saklandn ya da tutulduunu bulmaya aln Dolaplar ve ekmeceleri kilitli tutarak eitli eyleri saklayabilecei yer saysn azaltn Dzenli bir ev kayp eyalar bulmay kolaylatrr. Dolaplar, ekmeceleri dank tutmayn. Eyalar allmadk yerlere konabileceinden boaltmadan nce p kutularn, frn, buzdolab, ilte alt ve amar sepetini, ayakkablarn iini kontrol edin. Unutkanlk yznden gerekten kaybedilebilecek anahtar, czdan, gzlk ve nemli evraklarn yedeklerini bulundurun. Stoklanm yiyecekleri ve kayp eyalar hasta ile birlikte arayn. Eskiden eyalar emniyet iin nereye koyduunu hatrlayn. Eyasnn alnp alnmad hakknda hasta ile tartmayn. Onun duygusal durumuna (korku, fke, moral bozukluu) cevap verin. Endielerini ciddiye aldnza ve anladnza ikna edip rahatlamasn salayn. Olay gerek olmasa da hastann duygular gerektir. Olumsuz duygular stnde fazla durmanz o duyguyu da glendirir. Czdan kayp olduu iin zlyorsun. Bende zldm. Haydi birlikte arayalm, deyin. Nesneleri biriktirip saklama bir tr endie giderici davran olduundan cesaretini krmayn. Hastann saklamas iin zararsz, gvenli ve uygun nesneleri ortada brakn. Temizlik yaptnzda biriktirdii eyalarn birazn brakn ki bu birikimi yenilerini katma ihtiyac azalsn. nemli kat ve belgeleri gvenli bir yerde tutun. Czdanda az miktarda para brakn. Yiyecek saklanan yerleri dzenli temizleyin. Byk el antalar gibi alternatif saklama yerleri salayn. Hastalk kiiyi suiistimale ak bir hale getirdiinden onun gerek bir olay haber verebileceini de gz ard etmeyin.

Evinin kendi evi olmad hezeyan Unutkanlk veya grme kaybndan ok beynin grd ev ile hatrlad ev bilgisini doru birletirememesi ve anlamlandramamas sonucu ortaya kar. Evde anlar olan kiisel eyalarn bulunduu bir oday ona ayrn. Ona bilgi verin. Tandk grnmyor ama buras senin evin Tandk bir ayrntya younlamasna yardmc olun. te senin koltuun hadi otur, tandn deil mi? Tandn ama birinin gerek evi alp yerine sahtesini koyduunu sylerse ve tekrarlayc biimde eve gitmek istiyorsa palto, apka, anta gibi sokaa kmak ile ilgili tetikleyici nesneleri ortadan kaldrn. Kolye ve bilezik biiminde bir knye yaptrp zerine hafza kayb ve telefon numaranz yazmanz kaybolduunda ie yarar. Dzenli, az eyal, tandk eyalarn (resimler, dergiler TV, radyo) hastann kolay grebilecei yererde tutulduunda yeterli aydnlatmann olduu bir ev ortam hazrlayn. Pencere ve balkon kapsna emniyet kilidi yaptrp, kaplardan kilit mekanizmasn karn.

Evine gitmesi engellendiinde fke ve saldrganlk oluyorsa onunla tartmayn, olay kiisel saldr olarak yorumlamayn, korktuunuzu belli etmeyin ve fiziksel g kullanarak engellemeye almayn. Sataarak ya da glerek onu konu ile yzletirmeye ya da kkrtmaya almayn. Sakin ve gven telkin edici olun. gven duygusunu hatrlamasa da sarlmanz ona gven verir. Sen benim kocam deilsin dediinde: bunun hasarl benin anlalmaz bir karmaas olduunu, size kar kiisel bir hareket olmadn anlayn, tartmaktan kann ve basite Ben senin kocanm, deyin. Hala onu sevdiinizi syleyin. Hasta Kendinize de gven verin. Zor ve yorucu her bir yeni problemler ba ettiinizde enerji kazanmak iin bir sre ondan uzak kaln. Yava konuun ve onun cevap vermesini bekleyin. Ho sakin ve destekleyici olun. Glmseyin, elini tutun, efkatli olun. Onunla yakn oturun. Direkt olarak ona bakn. Size ilgi gsterip gstermediine dikkat edin. Davranlarna karmak sebepler bulmak ya da ne demek istediini dnmek yerine onun demek istediinin nasl bir duygu olduunu hissetmeye aln.

Sadakatsizlik Hezeyan Endielerini dile getirmesi iin tevik edin. Aksini iddia etmeyin ve yalanlamaya almayn. Hastaya basit ve gven verici bir cevap verin. Endielendiin iin zgmm ama ben seni ok seviyorum ve daima da seveceim. Gven verdikten sonra dikkatini baka yne ekecek bir faaliyete ynlendirin. Gezmeye karn ya da megul edecek bir i verin.

Halsinasyonlar Halsinasyon; olmayan bir eyi grmek veya duymaktr. Yanl alglama ise gerek bir nesneyi baka ey sanmaktr. Halsinasyon hastann d dnyay alglama becerisini ve gnlk yaam aktivitelerini bozarak hastann bakc ile ilikilerini bozar. Hastaln da hzl seyredeceini ve agresif davran riskinin artacann habercisidir. En sk rastlanan halsinasyon evde gerekte o anda orada olmayan bir grmedir. Halsinasyonlar ile baa kma Yntemleri Halsinasyonlar hasta iin gerektir. Hastay onlarn aslnda gerek olmadna inandrmaya almayn. Hastaya yaklarken dikkatli, sakin, tedbirli olun. Onu irkiltmeyin ve korkutmayn. Hasta sizin de bir ey grp grmediinizi veya duyup duymadnz sorarsa drst ama yumuak bir ses ile Ben hi bir ey duymadm. Ama senin korktuunu biliyorum. Her eyin yolunda olduundan emin olmak iin evi kontrol edeceim, deyin. Hastanza yardm teklif edin ve duygularn onaylayn. yle deyin Bunun seni rahatsz ettiini biliyorum. Nasl yardm edebilirim, bir dnelim. Onunla ztlamayn, tartmayn. Fiziksel temas salayn. leri yoluna koyacanz ve her eyin dzeleceini syleyip ona gvence verin. Holand bir aktiviteyle megul ederek dikkatini baka yne ekin ve halsinasyonu unutmasn salayn. Halsinasyon nedeniyle korku ve endie iinde ise elini turun ya da kolunuzu omzuna atp ylece durun. Endielenecek bir ey olmadn aklayp onu rahatlatn. Baz ilalar ve ani balayp iddetli seyreden viral enfeksiyonlar halsinasyon yapabilir. Konuyu doktorunuza sorun.

HATALI TANIMLAMALAR Hastaln orta ve ileri dneminde grlr. Drt tipi vardr. nsanlar tanyamama Baka insanlar, yabanclarn len akrabalarn evde yaad inanc Televizyondaki olaylarn imdi burada olduunu dnme Aynadaki grntsn tanyamama

Hatal Tanmlama ile Baa kma Yntemleri Bu problem kiinin grd veya duyduu eyi hatal deerlendirmesi sonucudur. Hastann gzlklerinin ve iitme cihaznn iyi altna emin olun. ayet kulaklar iyi duymuyorsa onu konumann iine aln ve konuurken dorudan ona bakn. (dudak okuyabilir) Hastaln derecesi ne olursa olsun asla nc bir kiinin yannda hasta orada deilmi gibi onun hakknda konumayn. Oda lo ise aydnlatn. (zellikle geceleri) Yanl alglamalar iin aklama yapn. Evet gerekten de orada bir insan varm gibi grnyor ama o sadece bir manto grdn m? Hasta ile ztlamayn. Yatak odasnda adam yok. Kimse ieri girmeye almyor. Hadi artk uyu demekten kann. Gece pencereden birini gryorsa pencereyi kapatn. Aynada kendi grntsn tanyamad iin aynalar hastann kafasn kartrc e odada sanki ikinci bir kii varm gibi hatal algya sebep olur. ayet rahatszlk veriyorsa aynalar kaldrn veya stn rtn. Baz hastalar iin ise aynalar rahatlatcdr. Hasta kendi grnts ile arkada gibi konuur. ok yakn tandklar hatta aileden birilerini yabanc olarak alglanan hastann yalnzlk e korku duygusu artar hatta eyalarn ne olduunu ve nasl kullanldn bilemez. Bu yzden bir eyin ne ya da birinin kim olduunu ona aklayn. Yanl eyay aldysa dorusunu verin. Hatalarn srekli vurgulamayn ve tartmaya girmeyin. ayet aklamanz kabul etmiyorsa tanyamad aletin ya da kiinin temel zelliklerine (ses s) dikkat ekin. Hastann grnne sayg gstermek bazen hatay gz ard etmek e ne demek istediini anlamaya almak uygun olur.

SALDIRGANLIK (Agresyon-Ajitasyon) : eitli ekilde grlebilir: 1. Bir eyleri uygun olmayan ekilde kullanma Eyalar saklama Uygunsuz giyinme/soyunma Tekrarlayc cmleler 2. Bunlar fiziksel olarak agresif olmayan davranlardr. Szel olarak agresif olmayan davranlar grlebilir. rnein;Negativizm,hi bir ey beenmemek, dikkat ekmek iin srekli istekte bulunmak, szn kesilmesi 3.Fiziksel olarak agresif davranlar ise; Vurmak ,itip kakmak, trmalamak ,bir eyleri zorla almak

nsanlar zorla yakalamak, Isrmak 4. Szel olarak agresif davranlar Haykrma Beddua okuma, kfr etme fke patlamalar Tuhaf sesler kartmak Szel saldrgan davranlar daha sktr Yanl alglanm bir tehlike ya da tehdit sonucunda ortaya kan ve aslnda doal bir tepki olan korku yznden oluur. SALDIRGANLIKLA BAA IKMA YNTEM Saldrgan davrann hastadan ok beyin hasarna bal olduunu bilsek de bu davrana neyin sebep olduunu anlamaya aln. Yattrc sakin bir ses tonu ile konuun, olumlu ve gven verici olun. Siz ne kadar fkelenir yada korkarsanz hasta da o kadar saldrgan davranacaktr. Bakma ihtiyacnn olmas, kendini kaybolmu hissetmesi, sahip olduu eyleri ve zgrln kaybetmi olmak ona zalimce geldii iin bana zalimce davranyorsun demesi, Hayat bana zalim davranyor anlamna gelebilir. evresinde olup bitenleri takip edemedii iin sizin farknda olduunuz eyleri kabul etmez, anlamaz veya hatrlamaz. Eyalar yok oluyorsa siz de orada iseniz eyalar sizin aldnz dnr. Bu durumda Kendini kaybolmu hissettiini biliyorum, hayat gerekten zalim grnebiliyor diyebilir. Btn abanza ramen Seni sevmiyorum, beni zehirliyorsun, istemiyorum, git bamdan, herkes nerede? derse bunu onun nezaket anlayn kaybetmesi olarak alglamayn, neyi kastettiini anlamaya alrsanz daha az zlrsnz. Kastettii ey; Etrafmda insanlar gryorum ama kim olduklarn bilmiyorum. Bu yabanc yzler benim aileme ait deil. Annem nerede? Neden beni brakt?dr. evremizdeki insanlara hastanzn iyi ve nazik davranlar olumsuz etkileyen bir hastal olduunu, tehlikeli ve deli olmadn aklayn. Umumi bir yerde olay yarattysa hi bir ey sylemeden onu uzaklatrn ayet utanlacak bir durum yaratacan anlarsanz ilgisini baka yne ekin. rnein kiisel sorular soruyorsa konuyu deitirin. Ona yemek vermediinizi sylyorsa ar tepki vermeyin, tartmayn, onu artn ve ilgisini baka yne kaydrn. rnein birlikte bir eyler imeyi, bir yerlere gitmeyi ya da yapmaktan holanaca bir eyler yapmay teklif edin. Fiziksel saldrganlk durumunda geri ekilin. Ltfen canm yakma veya ltfen dur demenin yarar olabilir. Odadaki insanlar dar karn ve hasta sakinleinceye kadar ieri almayn. Saldrganlk konusunda endieniz varsa ortamdaki ar ve keskin nesneleri kaldrn. Saldrganlarsa o anda bu davrana neyin sebep olmu olabileceini, olay neyin tetiklediini anlamaya aln, ellerini veya kollarn tutmak gibi snrlayc bir davrantan kann. Olay tetiklemi gibi grnen eyi ortadan kaldrmak iin ilerideki olaylar nleyebilir. Gven telkin etme ve dikkatini datma abalar sonu vermezse kendi gvenliiniz iin ne yapmanz gerekiyorsa yapn. Hasta tarafndan smsk tutulurken kendinizi nasl kurtaracanz renmek iin nceden deneyimli bir eitmenden bilgi aln. Bu size hem cesaret verir hem de olaylar karsnda sakin kalmanz salar. Kibar bir ekilde yaplrsa scak bir bakm davran olarak da deerlendirilebilir. Oday terk ederek sakinlemesi iin hastaya zaman tanyn. Neler olup bittiini ve neler hissettiiniz konusunda gvenilir biri ile konuun.

Sorun kontrolden kyorsa ya da korkuyorsanz doktora bavurun. Baz saldrgan davranlarn ortamla ilikisi olmayabilir e ilala tedavi gerekebilir. rnein depresyon bazen saldrgan davranlara neden olur. Endie, korku, ajitasyon (gergin, karmak ruh hali), sinirlilik, fke, gerginlik gibi duygularn her biri saldrgan davrana sebep olabilir. Bu duygular ortaya karak faktrleri ve bu duygularla nasl ba edeceinizi renin.

zetle; saldrgan davran sorunu ile ba etmek iin unlardan kann; Yzletirici davran ve tartma Alnganlk, olaylar kiisel saldr olarak yorumlama Fiziksel g kullanarak, glerek ya da sataarak hastay kkrtmayn Korktuunuzu belli etmeyin Hastay keye sktrmayn ya da kendinizin keye sktrlmasna izin vermeyin. Hasta ile aranzda yeterli alan brakn Yakalandnzda kurtulmak iin mcadele etmek Ceza vermek AJTASYON (Gergin/karmak ruh hali) Denamans hastalar gergin olduklarnda genel bir huzursuzluk iinde olurlar. Hareketsiz kalamama, aa yukar dolama, gzne arpan her eyle oynamak, farkl bir yere gitmeye alma, eyalar uygun olmayan ekilde kullanma ya da saklama, mutfak aletlerinin yerini deitirme, uygunsuz giyinme/soyunma, tekrarlayc cmleler, negativizm, hibir eyi beenmemek, srekli talep etme ajitasyonu gsterir. Alzheimer hastas ailesi, ii ve yarm kalm iler iin, artk bunlar onun sorumluluunda olmasa da zlr ve yaklaan bir olay ya da yakn gelecekte olacak bir ey iin ar derecede korkar. Anksieteli hasta kendini aresiz, yetersiz, huzursuz hisseder ve uyku bozulur. Kronik gerginlik ve gvensizlik duygusunun sebebi sorunlar zememek veya ihtiyalar karlayamamaktr. Sinirlilik lml bir tepkidir ancak anksiyete ve moral bozukluu duygular fark edilmezse bu duygular fkeye doru trmanr. Hastann aktiviteleri korunmu yetenekleri ile uyumlu olursa Ar ura ve uyar olmassa Gnlk rutin yaam deimez Her zaman ayn eyleri ayn dzen iinde yaparsa Takvimler, saatler, gazeteler, fotoraflar, albmlerle zaman yer ve kiilerle ilgili uyarlar tekrar tekrar verilirse endie ve zihin karkl azalr. KAYGI-ENDE DURUMU Alzheimer hastalnn sebep olduu zihinsel ve fiziksel kayplara kar doal bir tepkidir. Srekli deien bir dnyada sorunlar zemeyecei ve ihtiyalar karlayamayaca dncesi kayg yaratr. BA ETME YNTEM Endie ve korkunun gerek nedenini bulmak her zaman mmkn olmasa da sorun yaratacak olaylar nceden tahmin edip buna gre davranmaya aln. Hastaya gven verme yollarna odaklann, size aslsz gibi grnse de hasta bu kayglarnn doru olduuna gerekten inand iin endielerini ciddiye aln. Hastann o andaki dnyay alglay biimine siz de katln. Bu gerekler erevesinde mantkl bir aklama getirmeye aln ve ayn zamanda gven ve teselli verin. Burada nemli olan aklamanzn ne kadar doru olduu deil hastann buna verdii duygusal tepkidir. ayet hasta lm ei iin endieleniyorsa einin ie gittiini syleyin.

Emekli olduu ii iin endieleniyorsa patronunun telefon edip bugn ie gelmesi gerekmediini sylediini syleyin. Bir durumla ilgili gerei hastann ikna edilebildii durumlarda ve yumuak bir biimde aklamaya aln. ayet zlyor veya sylediklerinize inanmyorsa gerei kantlamaya almayn. Aklamanz destekleyecek somut bir durum yaratmaya aln. rnein telefonda patronuyla konuuyormu gibi yapn veya hastann bir akraba ile konumasn salayn. kna edici bir mesaj yazl olan bir telefon notu veya mektup verin. ini rahatlatn ve fiziksel temas salayn. Daha sonra houna gidecek bir aktivite ile dikkatini olumlu bir eye yneltmesini salayn. Hastann szn ettii herhangi bir an hakknda sohbet edin. Sohbetinizin dzenini salamak iin bir fotoraf albm kullann. Hasta kendini ifade etmekte glk ekiyor skntsnn gerek nedenini aklayamyorsa ne sylemek istediini tahmin edin. rnein, Ne kadar aman? sorusu, Bana daha ne kadar zaman bakabileceksin?, demek olabilir. fade ettii duygularna onun iin rahatlatacak ve ona bakacanz gsterecek yant verebilirsiniz. Korkusunun nedenini anlamadysanz hastay endie kayna olabilecek yerden uzaklarn. Bir ss eyasnn, posterin ya da aynann kaldrlmas odadaki insan saysnn azalmas ya da glgeleri ortadan kaldrmak iin n arttrlmas anksiyeteyi, korkuyu ortadan kaldrabilir. Dzenli olarak evrede neler olup bittiini ve oradaki insanlarn kimler olduunu aklamak hastann kaygsn azatl. Sylediklerinizi anlamyor olsa bile yz ifadeniz ve ses tonunuz iini rahatlatr. Deimez bir ere e dzenli iler oluturmaya aln ve bunu srdrn. Ayna olan yerleri ve insanlar tanmasa da kendini gvende hisseder ve bunlar onu yaama balar. Hasta iletiim kurmakta zorlanrsa, evin atmosferinden etkilenir. Gergin bir atmosferde kendini gvensiz bir ortamda hisseder ve huzursuz olur.

MORAL BOZUKLUU Moral bozukluunun sebebi ortamdaki ar grlt e hareketlilik olabilir. Televizyon veya radyoyu kapatn ya da sresini snrlayn. stirahat etmesi iin sessiz bir oda ayarlayn. Deiiklikler kafasn kartrp moralini bozduu iin deimeyen dzenli bir gnlk program srdrn. Hastanzn olabildiinde fazla eyi mmkn olan en az yardmla yapmasna izin erin. Kendisi ve bakalar iin tehlikeli olabilecek bir ey yapmyorsa yaptn dzeltmeyin. lerin aslnda nasl yaplmas gerektii konusunda kendinizi zmeyin. Hastanz acele ettirmemek iin gnlk bakm ilerine daha ok zaman ayrn. Bu konuda ok becerikli olmamas bu ilere teebbs etmekten vazgemesi anlamna gelmez. stirahat ve faaliyet dnemleri arasnda denge salayn. Hastann yorgun olduu ge saatlerde faaliyetleri en aza indirin. Sizin duygularnzla hastay etkileyebileceinden onunla sakin e yumuak bir ekilde konuun. Neyi nende yaptnz syleyin. Ona kararlara katlma ans verin. Yemek, ila, egzersiz, yatma vakti e dier aktiviteler iin dzenli bir program onun zamanla ne zaman ne bekleyeceini karamasn salad gibi hayatnn bir anlam tadn ve hala ailenin bir paras olduunu hissetmesine yardmc olur. Yrye kma, eski bir arkada ziyaret etme, ark sylemek, dans etmek, mzik aleti almak onu rahatlatr.

Yeni eyler renemeseler de baz hastalar baz basit eyleri yeterince tekrarlarsa renebilir. Hastann tm yetenekleri ayn anda yok olmayacandan hala yapabildii ileri basitletirmek (yemek yapamaz ama patates soyar) yapaca ii basit cmlelerle anlatma ve hastann aktivitelerinin korunmu yetenekleri ile uyumlu olmasn salamak gerekir. Hastann zevk alaca ev ileri ve gnlk aktiviteler ve egzersizler gnn programl olmasn, sosyal ilikiler kurmasn ve kim olduunu tanmlamasnda yardm eder. Fiziksel e zihinsel yetenei canlandrr. Bamszl artrr. Gece uykusunu kolaylatrr. Genken elenceli bulduu, imdi zor gelen aktiviteleri basitletirip ona yardm edin. (Kazak yerine atk rmek, beraber kek piirmek, oyun kad kartrmak) Mzik dinlerken ark szleri hatrlanr. Mzik dinlemek, eski tandk filmleri televizyonda seyretmek, dn parti gibi nemli olaylar videoda izlemek bellei canlandrr ve eski mutlu gnlere dnlr. Resim yapmak, dans etmek, toplu oynanan oyunlar kendini ifade etme ve iletiim kurma frsat erir. Evcil hayvanlar ve kk ocuklar hastann oynayabilecei e konuabilecei huzur veren canllardr. Bahe ileri ile ilgilenmek, fiziksel aktiviteler, yry, uykuyu dzeltir. Hastann konuma ve iletiim problemleri anksiyete ve huzursuzluu arttrr. Kelime e isim bulamad iin dncesini ifade edemez. ok konusa da kelimelerle dolap durduundan dnce anlalmaz. Hasta kendini ifade edemedii iin kfr eder. Sadece bir ka tane anahtar kelimeyi hatrlayabilir. Niyeti hayr demek olmasa bile bu kelimeyi kullanr. Evime gitmek zereyken otobs kardm, cmlesi yerine otobs, e der. Sonunda konuma yetenei tamamen kaybolur.

BA ETME YNTEM Hastaya sabrla, eletirmen, sakin yaklan. Bazen dilini yorumlamaya aln. Bak, glmseme ve dokunma ile iletiim kurun. leri evre demans hastas bile sizi anlamasa da szsz iletiime hassastr ve kendisini szsz ifade eder, glmsemeye efkate, dokunmaya, yumuak ses tonuna yant verir. Onunla oturun, elini tutun, sarln. Bunlar iletiimi devam ettirir. Hasta ile basit, ksa cmleler kurarak, yava yava sylediklerinizi tekrarlayarak sakin ve yumuak bir ses tonu ile konuun. Sizi iittiinden emin olun. Kullandnz kelimeler ile ses tonunuz, vurgulamanz, gz temasnz, yz ifadeniz, beden pozisyonunuz uyumlu deilse hasta sizi yanl anlar. Hasta ile ilgin bulduu ya da korunmu yetenekleri ile uyumlu bir konuda konuurken saygl olun. Ona ocuk gibi davranmayn. Kmsemeyin. Sanki orada yokmu gibi onun hakkna konumayn. Konuurken olumlu cmleler kullann. Hatalar zerine durmayn. Hasta sakin olduunda daha iyi iletiim kurulacandan sakin bir atmosfer yaratn. Kendini ifade etmeye alan hastay telalandrmayn. Doru kelimeyi bulmakta zorlanyorsa ona kelime seenekleri sunun. Ne anlatmaya altn, neler hissettiini anlamaya ve yantlamaya aln. Yanl kelime kullanm fakat siz onun ne demek istediini anlamadysanz doru kelimeyi syleyin. Sylemek istedii eyin yarsnda taklrsa son szlerini tekrar etmek cmleye tekrar balamas iin yardmc olur. Ayn eyi devaml tekrarlyorsa (anneme gideceim) dikkatini datn. Konuyu deitirin. Bildii bir arky sylemesini isteyi veya fikrin arkasndaki duygusal eden sz edin. Anneni bana tarif et deyin. Destek salayn . Sylediinizi hep ayn ekilde tekrarlayn.

Her seferinde tek basit bir soru sorun. Soruyu tekrarlarken ayn cmleyi kullann. Yava konuun cevap bekleyin. Hatrlamas iin ipucu verin. Birisi cevap beklediine ona fsldayn. Konuurken insanlarn adlarn sk kullann Bir kerede bir ey yapmasn isteyin Sorularnz evet-hayr olarak yantlayabilecei ekilde basit tutun.

TEKRARLANAN SORULAR Alzheimer hastas bellek bozukluu nedeniyle ayn soruyor tekrar tekrar sorduunun ya da ayn hareketi tekrarladnn farknda deildir. Tekrarlama anksiyete veya yanl anlama yznden de olabilir. Sorduklar soru gven telkin etmenizi gerektiren eitli endieler ierebilir. Yant bekleyen hasta iin gerginlik nedenidir ve kendisini gvensiz ya da kaygl hissetmesine yol aabilir. rnein Saat ka? sorusunun sebebi bir randevuya gecikecei endiesidir. Srekli olarak saatin ka oluunu sylemek yerine ge kalmayacana inandrmak daha etkili bir davrantr. Sorular basite cevaplayn. Yorulursanz cevab bir kada yazn ve gerektiinde ona gsterin. Tekrarlanan sorunun arkasndaki anlam zerine odaklann. ayet anne babas veya evi iin zlyorsa anlarn anlattrn ya da bir fotoraf albm kullann. Neden kayglandn anlayamadysanz baz genel szlerle endielerini giderin. zlme, her ey yoluna girecek. Bu zmlerde baarszlkla sonulanrsa soruyu duymazdan gelin. Ancak burada baz hastalar bir yant alamayacann farkna varp soru sormay keserlerken bazlar fkelenebilir. Kendi gvenliiniz iin oday birka dakika terk edin. TEKRARLANAN HAREKETLER Tekrarlanan hareketler hastann kendisini canl tutma abas olabilir. (Giyinme, soyunma, ekmeceleri toplama/datma) Hasarl zihnin bir hareketi yaparken ona taklp kalmas ve baka bir harekete geememesi de olabilir. (Yznn sadece bir tarafn ykama, ayn amar tekrar tekrar katlama) Ykanmayan yana okayarak onu tekrarlanan hareketten kurtarp br taraf ykamasn salayabilirsiniz. Belki hasta vcudunun bir tarafn daha az hissetmektedir. Dokunma kelimelerin anlatmaya yetmedii mesajlar beyne gnderir. Ka tutmasn isterseniz eline kakla dokunun. Size yardm etmesi onu megul eder ve ona bir ie yaradn hissettirir. Yerleri sprme, tezgah silme, gazeteleri yrtma, tahta zmparalama gibi iler erin. Ellerini duyusal uyarm salayan, snger top, kuma paras veya dier nesnelerle megul edin. Dikkatini baka yere ekin. Hastann dikkati bir yere taklp kalabildii gibi kolayca baka yere ekilebilir. Dikkat gstermek istemediiniz eyleri beynimiz bir szgeten geirir. Bylece nemsiz grltleri duymayz. Hastalk bu yetenei bozduu iin dikkat evredeki nemi nemsiz her eye eit derecede dalr. Onlar azaltrsanz giyinme gibi bir aktiviteye daha iyi konsantre olur. Tekrarl kare ket kaybolur. Ayn anda az sayda ziyareti kabul edin. Sakin ve sessiz bir yere ziyarete gidin. Televizyon ve radyo dikkatini datyorsa kapatn. Yemek yemeyi ve dier aktiviteleri insanlarn daha az oldu ve daha az konutuu yerlerde yapn.

Az hareketleri, ekilme, az aprdatmann nedeninin ila yan etkisi olup olmadn saptamak iin doktorunuzla konuun.

AMASIZ DOLAMA Evin iinde volta atmaya ya da babo dolanma amaszca bir yerden bir yere gitme, eden gitmeyi ierebilir. Sebebi, kark grltl bir ortam, fiziksel rahatszlk, moral bozukluu, can sknts, huzursuzluk, beyindeki fiziksel deiiklikler, kaybolma, yeni bir eve tanma, yeni bir orama girme sonucu oluan oryantasyon bozukluu ve bellek problemleridir. Huzursuzluun sebebini aratrn. Ortam ok mu grltl? Hasta kendisine ok zor gelen bir ilemle mi megul? Ars m var? Tuvalet ihtiyac m? Canm sklm? A veya susam m? Bir aile yesini mi aryor? Eski meslei ile ilikili bir iimi yapmaya alyor? Huzursuzluunun nedeni ila m? Yorgunluk, tuvalete gitme ihtiyac, yalnzlk veya korkuyu mu anlatmaya alyor? Aktiviteye ihtiyac var m? Amasz gezinme hastasnn kendimi kaybetmi hissediyorum, kaybettiim eyleri aryorum demsinin yani duygu iletiimi kurmaya almasnn bir yolu da olabilir. evresindeki bir aile fotoraf gibi tandk eyler onu durdurur. Gezinme davrannn nedenini bilirsek kontroln ve idaresini de yapabiliriz. Hastann korunmu yetenekleri ile uyumlu, deimeyen, dzenli, hep ayn saatte yaplan aktivite programnz olan gn iinde belli bir zamanla ilgili bir aktivite davrann dzelmesini salar. Birlikte sk sk uzun yrye kn ve egzersiz yapn. Eski meslei ile ilikili aktivitelerle onu megul edin. Yemek piirme, temizlik yapma, yeri sprme kitap istifleme, bahe ileri gibi bedensel aktivitelerin yardm olur. Yeni bir evreye tanmak, tanmad yzler, gnlk rutin yaamnn deimesi, ar evresel uyar, kalabalk ortam oryantasyonu bozar ve hasta evine gitmek iin kaar ve kaybolur. Tanma ilemini hastaln erken evrelerinde gerekletirirseniz yolunu bulmay renir. Hastay tanmadan bilgilendirmek gerekir. Hastann evinde ok byk deiiklikler yapmayn. Kk bir deiiklik bile odasn ya da binay tanmamasna neden olur. ayet bakm iin evini deitirme zorunda kald ise hatrlanan eski alkanlklar u anda yaananlarla karabilir. Eski bir arkadan ya da kpeini aryor olabilir. evreyi onun ihtiyacna gre yeniden szenlerin ve bunun srekliliini salayn. Eski tandk, ans olan eyalar fotoraflar, grlecek yerlere byk saat ve takvimleri koyun. Gnler getike takvimi karalayn. Kahvaltda yaplacak gnlk ilerin listesini hasta ile birlikte yapn ve not alma tahtasn onun grebilecei bir yere koyun. Hastada i saat bozulduu iin dzenli giden gnlk faaliyetler zaman anlamasn salar. Gezinme bellek problemi olan hastann yen bir ortamda yolunu bulmay renememesi yznden de olabilir. Eve gitmeye kararl olabilir. evresi ona bir anlam ifade etmez. Dzenli, az eyal ve eyalarn terinin deimedii, deimeyen, gvenli bir ortam hazrlayn. Kaplarn stne resimler, tuvalet ve yatak odasn gsteren iaretler, kk notlar koymak hastann yolunu bulamama endiesini azaltr. Evdeki insanlarn kimler olduunu neler olup bittiini ve ne yapmas gerektiini tekrar tekrar hatrlatn. Hastann demans hafif bir iddette ise, okuyabiliyor e iaretleri takip edebiliyorsa cebine zerinde basit talimatla olan bir kart koyun ve kaybolursa okumasn syleyin. Sakin ol. Uzaklama, evi ara, tel...

zerinde hastann ad e soyad e sizin telefonunuz ile hafza kayb var yazan bir knyeyi bileine takmak kaybolduunda ciddiye alnmasn salar, kt muamele grmez. Kalp veya ciddi bir salk problemi varsa zerinde bu tbbi bilgileri tayan knye takmas, cebinde isim, adres, telefon ieren bir kart almas ya da giysilerinin iine bu bilgileri ieren bir etiket dikmek yardm almasn kolaylatrr. Evde sk sk volta atma, susuz kalmaya neden olur. Susuz kalmamasna dikkat edin. Huzursuzluu arttrabilen kafeinli iecekleri azaltn. Eden kakasna neden olan ar uyarc ve grlty azaltn Eve gitmek istiyorsa araba ile dolatrn, birka sokak yrtn veya birlikte bir yere gidip bir eyler yiyin. atmaya girmekten, fiziksel g kullanmaktan, yada azarlamaktan kann. Dikkatini baka yne ekin ya da beraber dolan. Gitme zamannn geldiine inanmasna neden olan palto-apka, ayakkab, anta gibi tetikleyicileri ortadan kaldrn. Komularnza hastann hastal hakknda ilgi erin ki allmadk bir aranta yardmc olabilsinler ve sizi uyarsnlar. Hastann eden kp gitmesine kar evinizin gvenlik nlemlerini arttracak yollar dnn. stne basldnda alarm veren paspaslar kullann. Darya alan kapya ngrak, anahtarla alan kilitli srgler, ocuk kilitleri e hastann eriemeyecei ykseklikte normal srgler takn. Pencerelere de kilitler takn. Evde amasz dolamann gerekten sorun yaratp yaratmadn dnn. Deitirilmesi gerekmeyebilir. Bu konuda hastann hevesini krmak yerine evreyi daha gvenli bir hale getirebilirsiniz. Ev iinde dolat yollar ya da odalarda ayann taklp dmesine neden olabilecek nesneleri ortadan kaldrn. Hallar ve kilimleri yerlere sabitleyin ve yerleri cilalamayn. Mutfak aletleri, ilalar ve temizleme rnleri gibi tehlikeli olabilecek her eyi kilit altnda tutun. Hastann hareketini engelleyeceinden gereksiz eyalar, elektrik kablolarn, keskin kenarl mobilyalar ortadan kaldrn. Prizler duvara sabitlensin. Tra makinesini sa kurutma makinesini,elektrikli stclar banyodan kalrn. Tehlikeli merdiven boluklarna alan kaplar kilitli tutun. E dnda gvenli bir dolama alan yaratmak iin bahenizin etrafn, kapsn kitlenebilir bir itle evirin.

UYKU BOZUKLUKLARI ve GECE GEZNTS Uyku bozukluu ilerleyen demans veya baka bir hastalk, ilalar ya da iyi hazrlanmam bir ortamdan kaynaklanabilir. Belirli bir yatma zaman oluturmaya ve bunu srdrmeye aln. Hastaya yatma zamannn geldiini bildiin. Esneyin, gerinin, uykum geldi, deyin, klar birlikte sndrn ve bunu bir yama zaman adeti haline getirin. Hastanz yatmadan nce tuvalete gnderin Hastanza gnn ileri saatlerinde kafeinli iecekler ve iki ermeyin. Yatmadan nce yksek sesli, uyarc televizyon programlarndan kann. Yattrc bir mzik almay deneyin. Yatmadan nce ertesi gnn programndan sz etmeyin. Hasta zaman kartrd iin endielenmeye balayabilir. Nereyi tercih ediyorsa orada uyumasna izin verin. Yataktan dyorsa yer yata yapn. Gndz yaplan fiziksel aktiviteler, egzersizler e uzun yryler gece uykusunu dzenleri gndz yaplan ekerlemeler gece uykusunu bozar. Gndz uykusunu kstlayn ve aktif, uyank tutmaya aln.

Huzursuzluk veya uyku problemlerine neden olabilecek bir ila deiiklii olup olmadn dnn ve doktoruyla konuun. Yatak odasnn rahat olmasna dikkat edin. Odann ok scak ya da ok souk olmas, yatan rahatsz olmas, ok fazla k, rahat olmayan giysiler, uykusuzluk yaratr. Hasta gece ile gndz ayrt edemedii iin uyuyamyorsa kaln ve koyu perdeler kullanarak gece olunca odann karanlk olmasn salayabilirsiniz. Hasta gece kalkarsa onla yumuak ve sessizce konuun, ona hala gece olduunu ve yataa dnmesi gerektiini syleyin. Geceleri geziniyorsa evdeki tehlikeleri gzden geirin ve gece evde dolamasn gvenli bir hale getirin. Yatak odasn onun emniyetli bir ekilde hareket edecei ekle sokun. Pencere, balkon kaps ve d kapya kilit sistemi kurun. Geceleri hastann yatak odas ile banyo arasnda ve evin zor grlen ksmlarnda srekli yanan bir k brakn. Mobilyalarn yerlerini srekli deitirmeyin. Kenarlarna yanstc bantlar koyun, sivri keli mobilyalar kaldrn. Radyatrleri sabitleyin. Dank eyalar; elektrik kordonlarnn dkntlerini ortadan kaldrn. Ocan fiini ekin, dmelerini karn.

BAIMLI OLMAK - TAKP ETMEK Anksiyete veya terk edilme korkusu nedeniyle ortaya kar. Gn boyunca yaamn ynlendiren gvenilir bir insan artk onun tek gvencesidir. eitli durumlarda nasl tepki vermesi gerektiini anlamak iin sizin ruh halinizi ve ifadelerinizi gzler. BA ETME YNTEM Her eyin yolunda olduuna dair sk sk gven verin. Taleplerini uygun ve kabul edilebilir bir ekilde yerine getirin. Yaratc olun ve elenmeye aln. Hayr kelimesini kullanmaktan kann. Hemen dneceiniz konusunda gven telkin edin. Zaman kavramlar ve bellek bozulduu iin hemen dneceinizi hatrlamaz ve onu terk ettiinizi sanar. Bazen bir saati kurarak saat alnca dneceim deyin. Ona sakinletirici etkisi olan nesneler (tyl bir oyuncak hayvan, tyl bir battaniye veya bir fincan bitki ay) verin veya sakinletirici bir mzik aln. Onu megul edecek bir aktivite bulun. Hallar katlamak, yer sprmek, bahe ileri veya yn dolamak gibi. Tekrarlayc bir i ya da dikkatini odaklayabilecei meyve, erez erebilirsiniz. Yannda olmadnz zaman anksiyetesini yattrmaya nelerin yardmc olacan saptamaya aln. Yannda olmadnz zaman gvendii birinin yannda kalmasn salarsanz peinizden gelmeden gitmenize izin verir. Kendinize zaman ayrn ve dinlenin. DSNHBSYON (Utandrc ya da tuhaf davranlar) Hasta size ok uygunsuz gelen, tuhaf ve onda grmeye alk olmadnz ekilde davrandnda utanr ve endielenirsiniz. Beyinde sosyal ortama uygunlua gre hareketleri kontrol eden blgeler hasar grr ve toplumsal kural basklar ortadan kalkar. Kazayla tehir, kar cinse ar ekilme e sosyal konumu ile badamayacak davranlar e szckler kfrler, hava karma vs. gibi durumlar bundan kaynaklanr. BA ETME YNTEM Davran artc, tuhaf bulsanz bile sakin kalmaya ve ar tepki gstermemeye aln. Ar tepkinizden dolay arabilir, tedirgin olabilir ya da agresif

davranabilir. Ani duygulanm deiiklii, gereklemi bir olaya gsterilen tepki olmadndan kiisel olarak deerlendirmeniz gerekir. Hastay sakin bir ekilde ortamdan uzaklatrn ve dikkatini baka yne ekin. Fakat davrannzn hasa tarafndan bir kar koyma olarak alglanmamas iin de dikkatli olmalsnz. Hasta davrannn tuhaf olduunun farknda deilse ya da ne sylemeye altnz anlamyorsa uzaklamaya ya da davranlarn durdurmaya almanza itiraz edebilir Hastann sevdii bir yere gitmek, bir eyler yapmak, yemek imek gibi eylere dikkatini ekebilirsiniz. Davran utan verici de olsa ayet evrenizdeki kiileri hastalktan haberdar edebilirseniz sorunlar domayabilir. Duygularnz ve skntlarnz benzer deneyimleri olan kiilerle paylamak skntnz hafifletir e hatta iin elenceli yann bile grebilirsiniz Bu davranlar nlemek iin hastann neden byle davrandn aklayabilecek rnek tekil eden bir neden bulmaya aln. Tuhaf davrann bir sebebi olabilecei gereini anlarsanz daha az utanr e sorunun ortaya kmasn nler ya da ktnda durdurabilirsiniz. Bu davran hangi insanlarn yannda ve gnn hangi saatinde ortaya kyor. Bu davrann ona gre zel bir anlam ar m? rnein bu davrantan sonra altna karan hasta tuvalete gitme ihtiyacn bu davran ile anlatyor olabilir. rnein antasnn alnmasndan korkuyorsa btn gn elinde tutabilir. Hasta da kendi duygularndan yorulabilir hatta korkabilir, rnein kahkahasn neyin balattn unutur. Davrann neye bal olduunu aratrmaktan ok hastann iini rahatlatmak, destek vermeli, bu ani ruh hali deiiklikleri sizin yaptnz ya da yapmadnz eylere bal olmad iin kendinizi sorumlu tutmamalsnz.

UYGUNSUZ CNSEL DAVRANI Soyunma, umumi yerlerde kendini tehir, bakalarna cinsel davranlar hatrlatacak davranlar yapma, bakalarnn yannda mastrbasyon yapma vs. Uygunsuz cinsel davran hastann drt kontrol duygusunun kaybolmasna, cinsel isteklerini ifade edememesini, kiiyi bir bakas ile kartrmasna ya da sadece dokunma, gven ve yaknlk aramasna bal olabilir. Hasta fazla kaln giyindii iin terlediinden soyunur. Tehircilik deildir. Beyindeki hasar cinsel aktiviteyi sk sk e uygunsuz biimde istemesine yol aabilir. Giysilerini zmesi ya da eteini kaldrmas tuvalete gitme ihtiyacndan olabilir fakat tuvaletin yerini unutmutur. Ya da giysileri rahatsz etmitir. Giysilerin rahatsz olmas, uykusunun gelmesi yznden soyunmak ister. drar yolu enfeksiyonlar, kant, mantar genital blgeyi elleme ihtiyacn dourabilir. Mastrbasyon beyin hasarna baldr. Hasta sosyal terbiyesini unuttuu iin sadece kendisini iyi hissettii bir eyi yapar. Bu davran kendisini canlandrmak iin bulduu bir yol olabilir. Dikkatini baka yne ekin. Demans olan baba kzna uygunsuz davranta bulunduunda bu ensest bir iliki olarak deil, kars ile kzn kartrmas olarak deerlendirin. Kz annesinin genliine benzer. Hasta o zamanlar bugnden ok daha net hatrlar. Bu davran onun karsn evliliini hatrladn gsterir. Kendini kk ocuklara tehir varsa sizin tepkiniz daha ok ocuk zerinde zarar oluturur. Sakin olun, oka uradnz ya da cannzn skldn belli etmeyin. O hasta, nerede olduunu unutuyor deyip hastay uzaklatrn. Hastann bakalarn oka uratmak gibi bir niyeti yoktur. Drt kontroln kaybettiinden, hangi davrann toplumda kabul greceini hangisinin grmeyeceini bilmediinden bunun uygunsuz bir davran olduunu fark edemez.

Hastann yaknlk e fiziksel efkate ihtiyac ardr. ok fazla uyarc olmamak kaydyla dokunmay arttrn. Srtn ovun, ellerine krem srp, masaj, manikr yapn, san tarayn. Dokunabilecei tyl oyuncaklar, kuma paralar, snger toplar gibi nesneler verin. Size istemediiniz yaklamlarda bulunursa (cinsel aktivite gibi) kendinizi koruyun. Sakin ama kararl bir tepki erin. Tepkinizde arya kamayn ve yzlemeyin. Hasta sakinleene kadar oday terk edin. Hasta bakalarna cinsel yaklamlarda bulunuyorsa sebebi onlar ei sanmas olabileceinden bundan alnmayn ve ilikinizi reddettii eklinde yorumlamayn. ayet o kii Ben Ayeye (ei) benziyorum ama Aye deilim. Ben Fatmaym derse davran kontrol salanabilir. Cinsel organn tehir etmesi tuvalet ihtiyacndan kaynaklanabilir. Dzenli bir biimde tuvalete gitmesine tevik edin. Soyunma iini yavalatn. Tulumlar giydirin. Baka insanlarn nnde mastrbasyon yapmasn engellemek iin kucan bir yastk eya battaniye ile kapatn veya onu bakalarnn olmad bir yere gtrn. Davrannn ho olmad hata yapt eklinde nazike uyarn.

DRT KAYBI (Apati) (motivasyon eksiklii, oturup bo bo bakma, dnyadan kopma duygusu) Canszlk, kaytszlk, aldrmazlk, sadece oturmak e hibir ey yapmak istememek beyindeki belli blgelerin hasarndan meydana gelir. letiim kuramamasna bal olarak dier insanlarla konuamaz ve kendisini geri ekebilir. Mutsuz ve yaama sevincini yitirmitir. Ancak hastay elden geldiince aktif tutmak, zihnini e bedenini altrmasn salamak gerekir. BA ETME YNTEM Hastay yapmay kabul etmeyecei eyleri yapmaya zorlamayn. Hareket ettirmeye altnzda sinirlenir e huysuzlar. Sebep olabileceiniz ykm aktivitenin olas yararlarna ar basabilir. Kalabalktan rahatsz oluyorsa bir seferde bir kii ile konuma tevik edin. Sevdii bir kiiye gz temas kurarak konumasn salayn. Zihnini dzelten, bedenini altran aktiviteleri yapmas iin cesaretlendirin. Ancak yapmas gereken ey ok karmaksa ya fke e saldrganlk oluur ya da tamamen geri ekilir. Hastadan yaparken kendini rahat hissedecei, becerebilecei ve kendini yararl hissedecei, ayn zamanda hareket etmesini de salayan basit eyler isteyin. rnein toz almanza, iek sulamanza yardm edebilir. r kez hareket edince kendini daha canl ve neeli hissedebilir. Baard kadarnn zerinde durun, devam etmesi iin srar etmeyin. in olumlu tarafna ynelin. Yaptklar iin onu kutlayn. Durduu iin eletirmeyin. Devam etmesi iin bask yaparsanz sizi reddeder.

NATILIK Hasta basit istekleri (banyo yapmak, ila imek) redde bilir. Banyo yapmak ayn anda birok eyi bir arada dnmeyi gerektirir ki zihinsel kapasitesi bu iler iin yeterli deildir. Daha nce bu ii nasl yaptn hatrlamyorsa Yetersiz ve beceriksiz grnmek istemiyorsa Artk yapmad bir eyi yapmaya alyorsa Artk daha yava dnmesine veya hareket etmesine ramen acele ettiriliyorsa Yorgun ve kendini kt hissediyorsa Kendisine ocuk gibi davranlyorsa

stnde amarlar olmadnda kendini emniyete hissetmiyorsa sizinle ibirliine girmez. Sebebi inat ya da sizinle tartmak deil yaplmas zor bir i istenmesidir.

BAETME YNTEM Hastann snrlarn bilin. Yapamayaca eyler istemeyin. Yapabilecei eyler bulun. Hasta bir ey yapmay reddederse geri adm atn e daha sonra farkl bir yaklam kullanarak tekrar deneyin. Esnek olun. Genellikle hibir eyin hemen yaplmas gerekmez. Sizin duruma uyum gsterme yeteneiniz hastanzdan daha fazladr. Zor ileri yaparken gnn ona en uygun zamann sein. Hastann en uyank olduu zamanlarda ya da uyank olmad zamanlarda yapn. rnein banyoyu uyandktan sonra deil de kahvaltdan sonra yaptrabilirsiniz. Veya belki tam tersi iyi sonu erir. Zor ileri hastann uyku sersemi olup size kar direnemeyecei zamanlarda yapmak daha kolay olabilir. Hasta iin zor sizin iin basit olan ii yapmak istiyorsanz niyetinizi nceden sylemek onu endielendirebilir. Yaplacak iler konusunda doal darann. Ein iinde dolarken banyoda duruverin ve Benimle gel deyin. Bu basit cmle ona banyo yaptrmak istediinizi aklamaktan ok daha fazla ie yarayabilir. Evet veya hayr eklinde cevaplanabilecek sorular sormak (banyo yapmak ister misin) yerine Banyo zaman deyin. Olumlu pekitiriciler kullann rnein banyo yaptktan sonra hastann ok sevdii bir eyi beraber yiyeceinizi syleyin ve sznz yerine getirin. leri elenceli bir hale getirin. ayet yznzde endieli bir ifade varsa hasta naho bir tecrbe beklentisi iine girip buna gre davranr. Yorgun olduunda ondan bir ey istemeyin. Yapacanz ileri kolaylatrn. Her ey tek tek yapn. Zor gelen ksmlar siz yapn. Telalandrmayn, tartmayn. Sakin gven verici konuun. Yava ve sessiz hareket edin. Basit, tek basamakl emirler verin ve her bir adm aklarn. Ar sinirli ve inat ise ars olup olmadna bakn. Kzdnz ve sinirlendiinizi belli etmeyin. Onun elini tutun, onu okayn, sakinletirin. Durumu anladnz ve onu hala sevdiinizi syleyin. leri hep ayn saatte ve hep ayn ekilde yapn. Yaparken onun sevdii arklar syleyin.

HAYKIRMA, BEDDUA ETME Eyalar atma, haykrma, bakcya vurma, beddua etme, yemekleri etrafa sama genellikle hastann ne olup bittiini anlamaynn ya da ona kstlaynn sonucudur. Olaylar kiisel olarak deerlendirmeyin. fkeyle tepki ermeyin. Hastay nazik ve sakin bir ekilde rahatlatn. Onu bulunduu yerden uzaklatrn. Tekrar tekrar byle bir durumu yaamamak iin olayn nedenini arayn. Nerede olduunu, ne yapmas gerektiini, tand eylerin, tand evrenin nerede olduunu bilememek korku yaratr. Tandk ir er istei (eve gitmek istiyorum) veya gemiteki tandk kiiler iin kayg duymak (ocuklarn nerede) ve endielenmek fakat davranlarnn da bakc tarafndan engellenmesi, tokatlanmas, barlmas, itip kaklmas, balanmas, ksaca hastaya kt davranlmas ve ar bu u davranlara neden olur Barmasnn nedeni ar da olabilir fakat arnn nedenini kelimelerle anlatma yeteneini kaybetmitir. Yz ifadesi ve vcut diline dikkat etmek gerekir.

DEPRESYON

Alzheimer hastasnda depresyonun belirtileri fke e sinirlilik, sk sk alama, itahszlk ve uyku dzeninde deiiklikler ve apatidir. Depresyon beyindeki deiikliklere baldr. BA ETME YNTEM Hastaln balang evrelerinde ise, eskiden yapabildiklerini artk yapmasa bile aile iinde hala nemli bir pozisyonda olduunu hissettirin. Ona dann. Onunla konuun. Syledikleri bir anlam ifade etmese bile onu dinleyin. Bylece ona hala sayg duyduunuzu hissettirin. Hastanz bakalar ile birlikte olmaya tevik edin. letiim kurmasn salayn. Kalabalk istemiyorsa bir kii ile konuturun. Arkadan arn. Sorunlar e duygular hakknda konutuktan ksa bir sre sonra bunu unutsa bile geici bir ferahlama salanabilir. Duygularn kabullenin ve anladnz belirtin. Zihinsel e fiziksel kayplar veya lm olan sevdikleri iin zlyor olabilir. Kk baarszlklar bile kendisini kt hissetmesine neden olacandan ondan yapabilecei kadar i isteyin. Karmak gelen ilerde yardm edin. Ona korunduunu hissettirin. Artk baz eyleri yapamayacak olsa da bunun bir felaket olmadn grmesi bu eksikliklerle kendisini kabul etmesi ve yapamayacakta olsa yapabildiklerinin en iyisini yapmaya almas ynnde onu cesaretlendirin. Erken dnem demansta gemi olaylar daha iyi hatrlad iin gemiten konumak hastann iyi hatrlayabildii eylerden sz ettirecek eski duygu ve anlar yeniden canlandrmak ve birlikte keyif almak hastann kendisini gvende hissetmesini salayacandan sosyal yaama dahaiyi uyum salar. Bunu yaparken eski fotoraf albmlerinden, ailenin video filmlerinden, ocuklarnn resimlerinden yararlanabilirsiniz. Sosyal beceriler uzun sre korunduundan gn dolduran sosyal aktivite programlar (aktif oyunlar, eski arkadalar ziyaret, normal kiilerin olduu bir grup ile grlen ilgin yerler, mzeler vs) kaybettii sosyal kimlii yeniden canlandrr. Mzik dinleme, ark syleme, bando mzii veya marlar gibi belirdin temposu olan hasay el rpmaya ve ayak vurmaya tevik eden mzik almak hastay canl tutar. Hastaln gerek hasta gerekse sizin stnzdeki ykn hafifletmek iin basit mizah. Basit akalarn olduu bir kitap e eski T komedileri birlikte glmenizi salar. Demans hastalar duygular sebep olan olay hatrlamasa bile duygular hatrlayabilirler. Her gn ayn saatte elenceli bir ekilde yaplan dzenli ve yumuak egzersiz eklem e kaslar salkl tuttuu kadar gece daha iyi uyumasn ve sindirim sisteminin daha dzenli almasn salar. Hastann arkadalar, akrabalar, torunlar tarafndan sk sk ziyaret edilmesi onlar iin bir eyler hazrlamak planlama yeteneini canl tutar. Gven erici bir ortamda gven verici bir kii ile hastann korunmu yeteneklerini n plana alarak yaplan gnlk yaam aktivitelerinin yava yava arttrlmas, szel e sosyal etkileim hastay canl tutar. rg rme ve tu ii gibi tekrarlayc zellii olan el sanatlar tekrarlama ihtiyacn giderir. Resim yapmak kendini ifade etmesini salar. Konuma veya grup terapisi orta e ge dnem Alzheimer hastalarna nerilmez. Bu tr tedainin etkili olabilmesi iin bilgiyi ileme ve hatrlama yeteneinin korunmu olmas gerekir. Bu dnemlerde hastay aktivite iine ve baka kiilerle sosyallemeye sokacak bakm program yapmak dorudur.

Hastann dikkatini baka yne ekmek iinize yarayacaktr. rnein Alzheimer hastas eve gitmek isterse biraz sonra gideceiz, ancak imdi bir bardak ayla biskvilerimizi yiyelim sonra gideriz demeniz onu ikna edebilir. Baktnz Alzheimer hastasna sayg gsterin. Onunla birlikte gln, ancak ona glmeyin. Bakalarnn nnde, hastanz orada yokmu gibi, onun hakknda konumayn. Hasta sizin beden dili ile ne hissettiinizi ve sesinizin tonundan ne hissettiinizi anlayabilir. Hatanz sevdiinizi, ona bakmaktan rahatsz olmadnz, ellerinizi yumuak bir ekilde tutmak, salarnz nazik bir ekilde taramak, yanaklarn okamak onu ne kadar sevdiinizi gsterir.