T.C.

MLL ETM BAKANLII

MOBLYA VE MEKN TASARIMI

ALIN TORNALAMA 543M00104

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ........................................................................................................ ii GR ........................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 ........................................................................................ 3 1. DIBKEY TORNALAMA YAPMAK ................................................................. 3 1.1. Merkezleme ....................................................................................................... 6 1.2. Dairesel Kesim .................................................................................................. 8 1.3. Aynaya Balama ............................................................................................... 9 1.4. Dbkey Tornalama ....................................................................................... 10 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 11 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 15 RENME FAALYET2 ...................................................................................... 16 2. BKEY TORNALAMA YAPMAK ................................................................. 16 2.1. Bkey Tornalamaya Hazrlk Yapma.......................................................... 16 2.1.1. Merkezleme .............................................................................................. 17 2.1.2. Dairesel Kesim ......................................................................................... 18 2.1.3. Aynaya Balama ...................................................................................... 18 2.2. bkey Tornalama Yapma ............................................................................. 18 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 20 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 25 MODL DEERLENDRME .................................................................................. 26 CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 27 KAYNAKA ............................................................................................................. 29

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
MODLN KODU ALAN DAL / MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK

Mobilya ve Mekn Tasarm Mobilya Ssleme Sanatlar

Aln Tornalama Torna makineleri ile aln tornalama yntemlerinin anlatld, bu konu ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme faaliyetidir. 40/32(+ 40/32) Aln tornalama yapmak. Genel Ama renci; gerekli ortam salandnda bu modlle, standartlara ve tekniine uygun, aln tornalama yapabilecektir. Amalar 1. Torna makinesinde niversal ayna ve gerekli torna kalemlerini kullanarak tekniine uygun dbkey aln tornalama yapabileceksiniz. 2. Torna makinesinde niversal ayna ve gerekli torna kalemlerini kullanarak tekniine uygun ibkey tornalama yapabileceksiniz. Ortam: Uygun aydnlk atlye ortam ve torna makinesi ile torna kalemleri. Donanm: alr durumdaki tornalama makinesi, Amerikan ayna, torna kalemleri, bileme ta ve ya ta, l kontrol aletleri. Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanl testi, boluk doldurma vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Mobilya ve Mekn Tasarm alan meknlarn kullanlln, estetik deerleriyle de yaadmz ve altmz yerlerin scak, sevimli ve renkli bir ortam haline gelmesini salar. Bu alan sanat ve teknii birletirerek rn ortaya karr. Trkiyede bu sektr hzla gelimekte ve bymektedir. lkemizde kk ve orta lekli iletmeler giderek irketlemekte ve bu alanda ciddi miktarda elemana ihtiya duyulmaktadr. Gnmzde herhangi bir meslei renmek, mutlaka uygulamal bilimsel eitimden gemeyi zorunlu hale getirmektedir. Artk hibir meslek ilk renildii ekilde kalmamakta, srekli alannda yenilenmeyi gerektirmektedir. Ahap tornalama mobilya sektrnde ok nemli bir paya sahiptir. Ahap torna ile yaplan iler oturma gruplarnda, masa ve sehpa ayaklarnda tayc eleman olarak, Merdiven korkuluklarnda, aksesuar olarak birok yerde rahatlkla kullanabileceimiz eyalar yapmak mmkndr. Bu modl tamamladnzda ahap tornalamada kullanlan torna makinesini, makine kesicilerini ve kesicilerin bilenmesini renecek, bu ilemlerde kullanlan makineler hakknda bilgi sahibi olacaksnz. Ayrca tornalamaya balamadan nce yaplan hazrlklar, ablon hazrlamay, ablon hazrlamada kullanlan malzemeleri, tornalamada kullanlan lme ve markalama aletlerini tanyacaksnz. Ayn zamanda bu makineleri altrarak tornalama ilemlerini reneceksiniz. Aln tornalama daha ok hediyelik eya yapmnda uygulanan bir tornalama ve retim yntemidir. Ancak nemli olan herkesin yaptn deil de farkl bir eyler retmek esastr. Bu ekilde bakalarndan farkl olduunuzu hissedecek ve hissettireceksiniz. Bu farkll da torna ve tornalama rnleriyle elde etmek, son derece k ve zarif eyler yapmak mmkndr. Torna makinelerinde baka yerlerde kullanlamayacak kadar kk paralardan bir eyler retmek ve onlar ekonomiye kazandrmakta nemlidir. Burada nemli olan gelien teknolojiyi srekli takip edip alannzda uygulamanz ve gelien yeniliklere ayak uydurabilmenizdir. Konuyla ilgili deiik uygulama rnekleri greceksiniz. Bu rnekleri ok daha fazla oaltmanz mmkndr. Ne kadar ok alrsanz beceri ve hznz o kadar artacaktr. Modl tamamladnzda lkemizin ve sanayimizin nitelikli insan gc ihtiyacn bir birey olarak karlamanzn yannda lkenize, evrenize, ailenize ve kendinize faydal olma mutluluunu ve sevincini yaayacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Gerekli ortam salandnda bu modlle, aln tornalama yntemlerini renecek ve kurallara uygun farkl aln tornalama uygulamalar yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde ahap tornalamayla uraan kii ya da kiiler, bu tr hediyelik eya ve rnlerin satld yerler varsa irtibat kurarak tornaclkla ilgili fikir ve grlerini alarak not ediniz ve deerlendiriniz. Not aldnz bu fikir ve grleri snfta arkadalarnzla tartnz. evrenizde bu alanla uraan iletmelerden, mesleki eitim-retim kurumlarndan, konu ile ilgili btn yazl kaynaklardan, ktphanelerden veya internet ortamndan aratrmalarnz gerekletirebilirsiniz.

1. DIBKEY TORNALAMA YAPMAK

Dbkey tornalama bir aln tornalama eididir. Adndan da anlalaca gibi d yzeylerin tornalanarak tabak, vazo, ekerlik, mcevher kutusu gibi eyalarn yapld bir faaliyettir (Resim 1.1). Bu ilemde daha nceki faaliyetlerde anlatlan torna makineleri, torna baklar ve lme kontrol aletleri kullanlr. Bu nedenle ayn eyler zerinde durulmayacak daha ok uygulama faaliyetleri hakknda bilgi verilecektir. Sadece niversal ayna (Amerikan ayna) diye bir eklenti aln tornalamann olmazsa olmazdr. niversal aynalarn farkl byklkte ve zellikte alp kapanan ayaklar vardr (Resim 1.2, 1.3). 3 veya 4 aya arasna i parasn skar. Ayaklar sklp ters ve dz balanabilir.

Resim 1.1: Dbkey tornalanm deiik almalar

Resim 1.2: Ayarlanabilen ve dndrlebilen ayakl niversal aynalar

Resim 1.3: Deiik niversal aynalar ve niversal ayna anahtar

Aln tornalama yntemiyle dbkey ve ibkey tornalama yaparak deiik rnler elde edilebilir. Tornalama yntemleri birbirine benzemekle birlikte ekil oluturmann snr yoktur. Aln tornalama yaplacak i tek bir paradan kesilerek yaplabilecei gibi yeterli derecede kuru deiik renk ve desendeki paralar birbirine yaptrlarak da yaplabilir. Yaptrma ekillerinin snr yoktur (ekil 1.4). Dilenen her ekilde paralar yaptrlarak deiik kompozisyonlar elde edilebilir (ekil 1.5, 1.6, 1.7, 1.8, 1.9). Paralar birbirine yaptrrken kaliteli tutkal ve yeterince kurutulmu aa kullanmak nemlidir. Aksi hlde bir sre sonra ek yerlerinde almalar meydana gelir. Bu durumda torna makinesinde alrken i kazalarna, i bitiminde de kalite kaybna sebep olur.

Resim 1.4: Tornalanacak paralarn deiik konumda yaptrlmas

Resim 1.5: Deiik ekillerde yaptrlm paralardan tornalanm iler

Resim 1.6: Paralarn st ste yaptrlmas ve elde edilen kompozisyon

Resim 1.7: Paralarn st ste ve yan yana yaptrlmas ve elde edilen kompozisyon

Resim 1.8: Paralarn evresel olarak st ste yaptrlmas ve elde edilen kompozisyon

Resim 1.9: Paralarn altgen bir para evresine st ste yaptrlmas ve elde edilen kompozisyon

1.1. Merkezleme
Tornalamann hangi tr olursa olsun i parasnn merkezlenmesi ve merkezinden makineye balanmas nemli bir konudur ve ihmal edilmemelidir. Merkezlenmeden veya merkezinden makineye balanmayan i paras alrken salg yapar. Makinenin alrken salgl almas i kazalarna sebep olabilir, makine yataklarndaki rulmanlar bozulabilir ve salgl dn dzeltilinceye kadar tornalama yaplaca iin lde klme olur. Bu nedenle i parasnn merkezlenmesi ve merkezinden makineye balanarak tam merkezli dnmesi salanmaldr. Aln tornalama da i parasnn merkezlenerek makineye balanmasnn bir ba ka nemi de merkezi bulunan i parasnn, merkezinden pergelle dairesel olarak izilip fazlalklar kesilerek makineye balanmas bylece tornalama annda zaman kazanmaya sebep olmasdr.

Aln tornalama yaplacak i paras belli bir kalnl olan kare eklinde bir para olmaldr. Kare eklindeki parann kegenleri birletirilerek merkezi bulunur (Resim 1.10).

Resim 1. 10: parasnn merkezini bulmak

Sonra pergelin sivri ucu, bulunan merkeze batrlarak tornalanacak i parasnn apndan biraz byk olarak daire izilir (Resim 1.11).

Resim 1.11: parasnn dairesel izilmesi

1.2. Dairesel Kesim

parasnn ap izildikten sonra tornalamaya gemeden nce yaplmas gereken i parasndaki fazlalklarnn kesilmesidir. Bunun iin erit testere makinesine apraz az ve ince dili dar bir testere taklr. izginin kenara en yakn olduu yerden balanarak fazlalklar kesme ilemine balanr. Kesme ilemi izginin dndan yaplmaldr. Eer kavise uyabilecek dar testere yoksa nce fazlalklar dz olarak kesilmeli sonra izgiye teet kesim yaplmaldr (Resim 1.12). Daha sonra yaklak kalnln yarsna kadar tirifon vida apndan ince bir matkapla delinir (Resim 1.13).

Resim 1.12: Dairesel kesim

Resim 1.13: parasnn merkezinden delinmesi

1.3. Aynaya Balama

Fazlalklar kabaca kesilen i paras dbkey tornalanabilmesi iin ya iki punta arasna balanarak uygun ekilde tornalanr (Resim 1.14). Tam merkezden uygun bir matkapla delinerek vidal punta veya tirifon vida (Resim 1.15) ile aynaya balanarak tornalanr. Bunun iin vidal punta ucundaki vida veya tirifon vida apndan daha ince ulu bir matkapla i parasnn tam orta noktasna ve yaklak para kalnlnn yarsna kadar bir klavuz delii delinir. Parann tamam delinirse tornalanan i parasnn alt delik olarak kalr. Sonra vidal punta fener miline taklr veya tirifon vida niversal aynaya balanarak i paras elle evrilip vidalanarak sabitlenir (Resim 1.16). Ksa siper ve ie uygun baklarla tornalama ilemine balanr.

Resim 1.14: Aln tornalanacak paralarn puntalar arasna balanmas

Resim 1.15: Deiik tirifon vidalar

Resim 1.16: Aln tornalanacak paralarn niversal aynaya balanmas

1.4. Dbkey Tornalama

Dbkey tornalamalarda ksa siper kullanlarak tornalama ilemi yaplr. Ksa siperin tek aya olduu iin istenen yne dndrlebilir ve istendii ekilde ayarlanabilir. Aln tornalamada daha ok yuvarlak azl kalemler, dz kalemler ve oluklu kalemler kullanlr. Dbkey tornalamada genellikle kazma yntemiyle tornalama yaplr. lemin son aamasnda daha temiz bir yzey elde edebilmek iin kesme yntemiyle de tornalama yaplabilir. Dbkey tornalamada oluturulmak istenen eklin ilk tornalamas yaplr ve bu tornalama ile bundan sonraki ilemlere de nclk edilir (Resim 1.17). Dbkey tornalanan i paras genellikle daha sonra ibkey tornalama yaplarak ilem bitirilir. O nedenle dbkey tornalama ileminde i parasnn d yzeyi ekillendirilirken ilemin bir sonraki aamas olan ibkey tornalamada niversal aynann ayaklar arasna balanabilmesi iin gereken ekillendirme yaplr. Bunun iin ya darlak bir set braklarak bu setten ayaklar arasna sklarak balanmas salanr veya ierlek bir set oluturularak ayaklarn alrken skmas salanr (Resim 1.18).

Resim 1.17: Dbkey tornalama ve ayaklar arasna balanacak ksmn oluturulmas

Resim 1.18: Aynann ayaklar arasna ve dna sklacak ksmn oluturulmas

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Dbkey aln tornalama uygulamas yapnz. lem Basamaklar Tornalama yaplacak i parasn hazrlaynz. neriler

parasn belli bir kalnl olan kare eklinde paralardan kare eklinde kesebilirsiniz. Yeterli kalnlkta para yoksa paralar st ste veya yan yana yaptrarak gerekli ly elde edebilirsiniz.

parasnn merkezini bulunuz.

Kegenleri birletirerek merkezi bulabilirsiniz veya metre ile lebilirsiniz.

Pergeli yaplacak iin ap kadar aarak bir daire iziniz.

Daire izme ilemini, i paranz makineye balayp kurun kaleminizi sipere dayayp ie dokundurarak i parasn elle evirerek de yapabilirsiniz.

11

 parasn yaklak kalnln yarsna kadar balanaca tirifon vida apndan daha ince ulu bir matkapla deliniz. Delik dier taraftan karsa tornaladnz parann ortasnn delik kalacan unutmaynz.

izgilerin dndan fazlalklar kesiniz.

Kesme ilemini ince dili ve dar bir testere ile erit testere makinesinde kesebilirsiniz.

niversal aynaya sklan tirifon vidaya dn ynnn tersine evirerek i paranz sknz.

Tirifon vida delik apndan kaln deilse i parasn skmaz.

12

 Ksa siperi merkezden birka mm yukarda olacak ekilde i parasna yaklatrnz.

l kldke siperi i parasna yaklatrabilirsiniz.

Makineyi altrarak tornalamaya balaynz.

yzey

Hem ayak olmas hem de i yzey tornalama yaparken i parasnn balanabilmesi iin bir set oluturunuz.

Tornalama sknz.

ilemi

bitince

iinizi

Son aama olarak dnen i parasna zmparay tutup zmparalama ilemini yapabilirsiniz.

13

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet, kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. niversal aynay torna makinesine balatnz m? Aln tornalama yapacanz i parasn hazrlatnz m? Evet Hayr

Aln tornalama yapacanz i parasnn merkezini buldunuz mu? Aln tornalama yapacanz i parasnn merkezini delme ilemini yaptnz m? 5. Aln tornalama yapacanz i parasn dairesel olarak kesme ilemini gvenli bir ekilde yaptnz m? 6. Aln tornalama yapacanz i parasn niversal aynaya gvenli bir ekilde baladnz m? 7. Aln tornalama yapacanz i parasn niversal aynaya balamada tirifon vida kullandnz m? 8. Aln tornalama yapacanz i parasnda gvenli bir ekilde dairesel tornalama yaptnz m? 9. Aln tornalama yapacanz i parasnda gvenli bir ekilde dbkey tornalama yaptnz m? 10. Aln tornalama yapacanz i parasnda siper ayarlama ilemini gvenli bir ekilde yaparak tornalama ilemini yaptnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

14

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. ( ) niversal ayna olmadan da dbkey aln tornalama yaplabilir. ( ) niversal aynalar deiik byklk ve deiik ekillerde olabilirler. ( ) niversal aynalar veya drt ayakl olabilirler. ( ) niversal aynalarn ayaklar sklp dz veya ters evrilemez. ( ) Dbkey aln tornalamada i parasnn merkezlenerek makineye balanmas nemli bir konudur. ( ) Dbkey aln tornalama yaplacak i parasnn merkezi bulunup pergelle dairesel olarak izilip ince bir matkapla yaklak kalnlnn yarsna kadar bir klavuz delii delinir. ( ) Dairesel olarak i parasnn ap izildikten sonra dar bir testere ile fazlalklar izgiye teet olarak kesilir. ( ) Dbkey aln tornalama yaplacak i paras sadece niversal aynalara balanabilir. ( ) Dbkey aln tornalama ilemlerinde uzun siperler daha ok kullanlr. ( ) Dbkey aln tornalama yaplacak i parasnn merkezi bulunup delindikten ve fazlalklar kesildikten sonra tirifon vida ile de niversal aynaya balanabilir. ( ) Dbkey aln tornalama ilemi genellikle kesme yntemiyle yaplr. ( ) Dbkey aln tornalama ilemi her eit torna kalemleriyle yaplabilir.

6.

7.

8.

9. 10.

11. 12.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

15

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyet sonucunda gerekli ortam ve ekipman salandnda torna makinesini ve torna kalemlerini kullanarak tekniine uygun olarak ibkey aln tornalama ilemleri yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Torna makineleriyle faaliyet gsteren iletmeleri aratrarak yaplan ilem ve ileri gzlemleyiniz. Tornalanm rnlerin kullanld yerleri, kullanldklar yerlere nasl bir etki kattklarn deerlendiriniz ve bu aratrmalarnz snfta arkadalarnzla tartnz. evrenizde bu alanla uraan iletmelerden, mesleki retim veren ei tim kurumlarndan, konu ile ilgili btn yazl kaynaklardan veya internet ortamndan aratrmalarnz gerekletirebilirsiniz. Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda ahap teknolojisi alannda kullanlan torna makineleriyle ilgili bilgileri renecek dzgn, lsnde, kurallara uygun bir ekilde ibkey aln tornalama ilemlerini yapabileceksiniz.

2. BKEY TORNALAMA YAPMAK

2.1. Bkey Tornalamaya Hazrlk Yapma
bkey tornalama yapma ilemi genellikle aln tornalamada kullanlan bir tornalama eididir. Adndan da anlalaca gibi d yzeyleri tornalana ilerin i ksmlarn da tornalayp boaltarak tabak, vazo, ekerlik, mcevher kutusu gibi eyalarn yapld bir faaliyettir. Aada ibkey tornalanm deiik iler grlmektedir (Resim 2.1, 2.2).

Resim 2.1: bkey tornalanm iler

16

Resim 2.2: bkey tornalanm tabaklar

Bu ilemde de daha nceki faaliyetlerde anlatlan torna makineleri, torna baklar ve lme kontrol aletleri kullanlr. Bu nedenle ayn eyler zerinde durulmayacak daha ok uygulama faaliyetleri hakknda bilgi verilecektir.

2.1.1. Merkezleme
Genelde d bkey tornalanan i paralarnn dier yzeyleri i bkey tornalama yaplr. Byle bir alma yaplacaksa i paras merkezlenmitir ve merkezlemeye gerek yoktur. Yeni bir para tornalanacaksa o halde d bkey tornalamada yapld gibi i paras merkezlenir. Dbkey tornalama yaplan ve d ekillendirilen i paras tekrar niversal aynaya balanarak ibkey tornalama yaplr. Bu ilem iin i parasnn merkezlenmesi ve merkezinden makineye balanmas nemli bir konudur. parasnn d ksm tornalanrken ibkey tornalama yaparken niversal aynaya balanabilmesi de dnlr ve ona gre ekillendirilir. Bu ilem de niversal aynann ayaklar arasna sklabilmesi iin darlak bir set braklarak veya ayna ayaklarnn alrken gerdirerek skabilmesi iin ierlek bir tornalama yaplarak gerekletirilir (Resim 2.3).

Resim 2.3: niversal aynaya balanacak ksmn oluturulmas

17

2.1.2. Dairesel Kesim

Genelde d bkey tornalanan i paralarnn dier yzeyleri i bkey tornalama yaplr. Byle bir alma yaplacaksa i paras merkezlenmi ve dairesel kesim yaplmtr. Dolaysyla merkezi bulma ve dairesel kesim ilemi yaplmtr. Yeni bir para tornalanacaksa o halde d bkey tornalamada yapld gibi i parasnn merkezi bulunur ve dairesel kesim yaplr.

2.1.3. Aynaya Balama

niversal aynann ayaklar arasna sklabilecek ekilde tornalanan i paras, niversal aynann ayaklar yeteri kadar alarak ayaklar arasna oturtulur. niversal aynay skma anahtaryla skarak i paras sklr. Eer parann ii boaltlmsa o zaman aynann ayaklar nce sklarak kapatlr, sonra i paras aynaya dayanarak ayaklar alp i parasn skmas salanr (Resim 2.4). Bu ilemlerde niversal ayna ayaklarn skarken veya aarken ok fazla zorlayp ahap paray zedelememeliyiz. Az sklnca da i parasnn frlayarak bozulabilecei unutulmamal ve denge iyi ayarlanmaldr.

Resim 2.4: bkey tornalanacak i parasnn aynaya balanmas

2.2. bkey Tornalama Yapma

bkey tornalamada da dbkey tornalamada olduu gibi ksa siper kullanlarak tornalama ilemi yalr. Ksa siper istenen yne dndrlebilir ve istendii ekilde ayarlanabilir. bkey aln tornalamada daha ok yuvarlak azl kalemler kullanlr. bkey tornalamada genellikle kazma yntemiyle tornalama yaplr (Resim 2.5).

18

Resim 2.5: bkey aln tornalama yapma

bkey tornalama yaplrken kiinin el becerisi nemlidir. alan kii bilgi ve beceri dorultusunda parann iini boaltarak ekli oluturur. Parann ii boaldka siper yaklatrlr ve ie gre dndrlerek allrsa daha gvenli bir alma yaplr. alrken keskin bakla allmal ve bak iki elle salam bir ekilde tutulmaldr. parasnn et kalnl ne kadar incelirse iin kalitesi o oranda artar ama tornalama ilemi de o oranda zorlar. zellikle renme aamasnda buna dikkat edilmelidir.

Resim 2.6: bkey aln tornalama yapmada siperin konumu ve zmparalama

Zmparalama

Tornalama ilemi biten i parasn makineden skmeden zmparalama ilemini yapmak gerekir. Zmparalama yaplmadan i sklrse elde zmparalama ilemini yapmak zordur. Tekrar aynaya balamak istenirse tam merkezli balanamayabilir. Bu durumda i paras merkezka dnecei iin dzgn zmparalama yaplamaz. Baz yerler zmparalanr baz yerler zmparalanmam kalr. Bu nedenle i parasn skmeden zmparalama yapmak gerekir. Tornalama ilemi bitince siper geriye ekilip makine altrlr, dnen ie zmpara elle tutularak zmparalama yaplr. Zmparalama ilemi ok kaln dili zmpara ile yaplrsa yzeyde izilmeler olur. Zmparalama ilemini iki aamada yapmak gerekir. nce orta kalnlkta veya kullanlm bir zmpara ile yzey zmparalanmal sonra daha ince bir zmpara ile yzey zmparalanmaldr. lk zmparalamadan sonra temiz bir bez veya stp ile yzeyi nemlendirip kabartp tekrar zmparalamak daha iyi sonu verir.

19

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

bkey tornalama uygulamas yapnz. lem Basamaklar Dbkey tornalanm i parasn aynann ayaklar arasna balaynz. neriler niversal

Ayna ayaklarn skma ilemini iyi ayarlaynz. Az skarsanz i paras frlayabilir ok sklrsa ezilebilir.

Siperin st kenarn i parasnn merkezi hizasna ve i paras ile siper arasn da 2 - 3 mm. kalacak ekilde ayarlaynz. Bu ilemde bilenmi, yuvarlak azl torna kalemlerini kullanarak daha iyi sonu abilirsiniz.

Torna kalemini yava yava i parasna daldrarak tornalamay yapnz.

Tornalama ilemi ilerledike siperi i parasna yaklatrnz.

20

 Uygun dili bir zmpara ile zmparalama ilemini yapnz.

Zmparalamaya balamadan nce siperi geri ekiniz.

paranz skerek makineden alnz.

Kaba zmparalamadan sonra ince zmparalama da yapabilirsiniz.

Uygun lede hazrlanan kapak parasn ortasndan tamamen delip dairesel kestikten sonra tirifon vida ile niversal aynaya balaynz. parasn ortasndan tirifon vida apndan ince ulu bir matkapla tamamen deliniz. D ap lsn kutu apndan daha kk hazrlayabilirsiniz.

21

 Kutunun iine oturabilmesi iin, kutu i apnda bir set oluturunuz.

Setin d apn kutu i apndan 1 mm. kadar kk yapnz.

Kutu i ap ile kapak i seti d apn birbirine uyumlu yapnz.

Bu ilemi kontrol ilemini makineyi tutturup ekildeki gibi yapabilirsiniz.

Zmparalayarak i ksmn tornalanmasn bitiriniz.

Zmparalamay nce kaln sonra ince zmpara ile yapnz.

22

 paranz skerek kutuya olmadn kontrol ediniz.

uyumlu

olup

Verniin oluturaca katman dikkate alnz.

paranz ters evirerek ayn ekilde aynaya balayarak d ksm tornalaynz.

D ksm tornalarken uygun torna ba kullanarak kendinize gre bir ekil oluturunuz.

Kapan d ksmndaki son tornalamay yaparak ilemi bitiriniz.

Yine zmparalama ilemi yapmadan i paranz skmeyiniz

23

 Ayn yntemlerle bir tutamak tornalayp kapaa takarak ilemi bitiriniz.

Tutama kavelal hazrlayp tirifon vida iin delinen delii biraz genileterek oraya tutkallaynz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet, kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri bkey tornalanacak i parasn aynaya uygun ekilde baladnz m? parasnn gre siper ayarn yaptnz m? bkey tornalama yapmak iin gerekli olan ba setiniz mi? parasnda boaltlacak yeri markaladnz m? Markalanan izgilere gre kademeli olarak tornalama ilemine baladnz m? bkey tornalamay istenilen derinlikte tamamladnz m? ini boalttnz i parasna kaba zmparalama yaptnz m? ini boalttnz i parasna ince zmparalama yaptnz m? Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

9. Makineyi durdurup i parasn sktnz m? 10. Torna kalemlerini ve dier yardmc gereleri yerlerine kaldrdnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. ( ) bkey tornalama bir aln tornalama eididir. ( ) Dbkey tornalanan iler tekrar makineye balanarak ibkey tornalanrlar. ( ) bkey tornalanacak i paras tirifon vida ile niversal aynaya balanrlar. ( ) bkey tornalamada ksa siperle almak daha dorudur. ( ) bkey tornalamada her trl torna kalemleri rahatlkla kullanlabilir. ( ) bkey tornalama yaparken i parasn aynaya merkezli balamak nemli bir olaydr. ( ) bkey tornalamada genellikle kazma yntemiyle tornalama yaplr. ( ) bkey tornalamada yaparken el becerisi deil, ban az yaps daha nemlidir. ( ) bkey tornalama yaplan i paras tornalama bitince aynadan sklp kontrol edildikten sonra elle zmparalanr. ( ) Aln tornalama yaplan i paras kaba zmparalamas yaplnca nemlendirilip kuruyunca tekrar ince zmpara ile zmparalanrsa daha temiz bir yzey elde edilir.

7. 8.

9.

10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

25

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Dbkey Tornalama ile lgili ltler 1. Dbkey aln tornalama yaparken kullanlan torna bak eitlerini rendiniz mi? 2. Dbkey tornalayacanz i parasn niversal aynaya balamak ilemini yaptnz m? 3. Paralar deiik ekillerde yaptrarak farkl desenlerde tornalama ilemlerini yaptnz m? 4. Farkl renk ve desendeki paralar birbirine yaptrrken nelere dikkat edilmesi gerektiini rendiniz mi? 5. Dbkey tornalama ilemlerini gvenli bir ekilde yaptnz m? bkey Tornalama le lgili ltler 6. bkey tornalama ilemi hangi tr ilerde yaplr rendiniz mi? 7. bkey tornalama yaplacak paralar makineye nasl balanr rendiniz mi? 8. bkey tornalamada hangi tr torna kalemleri kullanldn rendiniz mi? 9. bkey tornalama yaplan iler nasl zmparalanr, rendiniz mi? 10. bkey aln tornalama ilemini gvenli bir ekilde yaptnz m? Dzenli alma in ltler 11. evreyi koruma ile ilgili etik kurallara uygun davrandnz m? 12. Kullandnz alet ve avadanlklar yerlerine kaldrdnz m? 13. Makinelerle ilgili alma kurallarna uydunuz mu? 14. Her alma sonunda altnz yeri ve makineyi temizlediniz mi? 15. Mesleinizle ilgili etik kurallara uygun davrandnz m? 16. alma annda i elbisesi giyip gerektii zaman gzlk kullandnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

26

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yanl Doru Doru Yanl Doru Doru Doru Yanl Yanl Doru Yanl Doru

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Doru Yanl Yanl Doru

27

NERLEN KAYNAKLAR
Konular ile ilgili btn yazl ve grsel kaynaklar Konularla ilgili faaliyette bulunan eitli iletmeler Sz konusu makineleri reten, satan veya kullanan iletmeler Sz konusu rnleri satan, pazarlayan kurulular nternet ortam

28

KAYNAKA KAYNAKA
NAK AFYONLU A. Safa, Aa leri Takm ve Makine Bilgisi, Devlet Kitaplar, Milli Eitim Basmevi, stanbul 2002. www.rrcc.edu 10.08.2011 21.30

29