Zaburzenia psychiczne to stan psychiczny, ktry powoduje znaczce cierpienie (bl) lub upoledzenie (powane ograniczenie, niedorozwj, niepeny

umys) jest czym wicej ni oglnie przyjt form reakcji na konkretne wydarzenia(np. mier bliskiej osoby) oraz stanowi przejaw dysfunkcji psychicznej. Regulacja-zestaw czynnoci, ktry pozwala nam si zaadoptowa w rodowisku i do zmian. Regulacja odbywa si na 2 poziomach: somato, psycho i spol. Te trzy poziomy odbywaj si rwnolegle. Speniamy je eby y i si rozwija. Reguluj one nasze stosunki z otoczeniem i samym sob. Zaburzenia w typach zasadniczych sklasyfikowano na 5 osiach (wymiarach): 1) dotycz takich zaburze, ktre wi si ze wiadomoci(typowe kliniczne objawy) np. schizofrenia, zesp uoglnionego lku, wielka depresja i uzalenienia 2) zaburzenia osobowoci-problemy w relacjach ze wiatem np. historyczne zaburzenie osobowoci, osobowo paranoiczna, antyspoeczne zaburzenie osobowoci, opnienie umysowe, osobowo narcystyczna 3) niedomagania rozpoznawane w medycynie oglnej zaburzenia psychosomatyczne, wystpuj takie dolegliwoci jak ble zwizane z przewlek chorob 4) problemy psychospoeczne i rodowiskowe czyli zaburzenia wywoane problemami psychospoecznymi i rodowiskowymi np. stresory, problemy yciowe, rodzinne problemy, zawodowe, a take prawne 5) oglna ocena funkcjonowania Jak jednostka radzi sobie w tej chwili? Przyczyny zaburze: 1) Kultura-egzogenne-zewnetrzne rodowiskowe a) kultura (rodzina, religia, tradycje, obyczaje, szkoa, status spoeczny, ekonomiczny, nauka b) historia (wojny, pastwowo, tosamo narodowa, dowiadczenie polityczne) c) losowe (charakter nienormatywny) 2) stres (uwarunkowania psychospoeczne) 3) natura endogenne-wewn biol org a) genetyczne b)pozagenetyczne. Zaburzenia nerwicowe zwane potocznie nerwicami (albo: neurozami) grupa zaburze psychicznych o bardzo rozmaitej symptomatyce, definiowana jako zespoy dysfunkcji narzdw, psychogennych zaburze emocjonalnych, zakce procesw psychicznych i patologicznych form zachowania wystpujcych w tym samym czasie i powizanych ze sob wzajemnie. W obecnie obowizujcej klasyfikacji ICD-10 termin zaburze nerwicowych zosta zastpiony terminem zaburze lkowych. Dla zaburze nerwicowych charakterystycznym jest zachowany sd realizujcy czyli, e chory czsto zdaje sobie spraw z absurdalnoci swoich objaww (natrctw, fobii) czy braku podstaw swoich objaww somatycznych, jednake przeywa lk zwizny z nimi. Midzy innymi ta cecha krytycyzm wobec swoich objaww rni nerwic od psychozy. Manifestacje zaburze nerwicowych mog przyjmowa nastpujce obrazy: objawy somatyczne: poraenia narzdw ruchu lub pewnych ich czci, brak czucia (anestezja, analgezja) pewnych obszarw skry, zaburzenia wzroku, suchu lub nadmierna wraliwo na bodce, trudoci z oddychaniem, uczucie ciasnoty w klatce piersiowej, napiciowy bl gowy, bl odka, serca, krgosupa, zawroty gowy, drenie koczyn, koatanie serca, nage uderzenie gorca zespoy objaww charakterystyczne dla niektrych chorb czy stanw fizjologicznych (np. urojona cia, zaburzenia mowy, zaburzenia rwnowagi, napady drgawkowe przypominajce padaczk, itd.) zaburzenia funkcjonowania organw wewntrznych, zaburzenia seksualne (np. zaburzenia erekcji, anorgazmia, wytrysk przedwczesny, zaburzenia tosamoci pciowej)

zaburzenia funkcji poznawczych: natrtne mylenie, natrctwa ruchowe, zaburzenia pamici trudnoci w koncentracji uwagi subiektywnie odczuwalne zmiany w percepcji rzeczywistoci (np. derealizacja), zaburzenia emocji: fobie patologiczny lk przed pewnymi przedmiotami (np. ostrymi narzdziami), zwierztami (np. pajkami, myszami), sytuacjami (lk przed otwart przestrzeni agorafobia, zamknit przestrzeni klaustrofobia, lk przed autobusami, tumem, ekspozycj spoeczn, wyjazdami) lk wolnopyncy, nieokrelony niepokj nage napady lku, brak motywacji, apatia, zanik zdolnoci odczuwania przyjemnoci (anhedonia) stan podwyszonego napicia, poirytowanie labilno emocjonalna przygnbienie, zaburzenia snu, najczciej bezsenno Przyjmuje si, e podstaw leczenia w wikszoci przypadkw powinna by psychoterapia, ktra poprzez zmian zachowania i interpretacji wasnych objaww i bodcw lkotwrczych pozwala przerwa mechanizm bdnego koa (terapia poznawczo-behawioralna). Psychoterapia pozwala rwnie rozwiza konflikty intrapsychiczne, ktre le u podoa wielu zaburze z tej grupy. Czsto stosowan metod jest rwnie farmakoterapia stosowana jako leczenie objawowe, doranie wspomagajce, zalezne od stanu pacjenta. Stosuje si przede wszystkim leki anksjolityczne, np. w lku napadowym lub w sytuacji, gdy objawy nie pozwalaj na podjcie psychoterapii. Drug najczciej stosowan grup lekw s SSRI leki antydepresyjne drugiej generacji wykazujce si dziaaniem anksjolitycznym. Lk negatywny stan emocjonalny zwizany z przewidywaniem nadchodzcego z zewntrz lub pochodzcego z wewntrz organizmu niebezpieczestwa, objawiajcy si jako niepokj, uczucie napicia, skrpowania, zagroenia. W odrnieniu od strachu jest on procesem wewntrznym, nie zwizanym z bezporednim zagroeniem lub blem[1]. Lk staje si patologiczny gdy stale dominuje w zachowaniu, gdy nie pozwala na swobod, a w konsekwencji prowadzi do zaburze. Reakcje lkowe trac swoj przystosowawcz funkcj i s nieadekwatne do bodcw, a niepokj wywouj sytuacje nie majce znamion zagroenia[2]. Lk staje si czsto punktem krystalizacyjnym dla innych objaww, przybiera posta: nieokrelonego niepokoju napadw lkowych zlokalizowan - dotyczc okrelonej czci ciaa lub sytuacji. Lkowi towarzysz najczciej objawy somatyczne, takie jak: pocenie si drenie drenie doni tenie mini objawy napiciowe ze strony obrczy barkowej, krgosupa etc. wid skry

ble brzucha zawroty gowy mrowienie bl serca koatanie serca zakcenia oddychania biegunka moczenie si omdlenia zawienie oczu Stany lkowe s jednym z najczstszych zaburze dotykajcych ludzi. Wyzwala je najczciej istotna zmiana yciowa (rozwd, przeprowadzka, nowa praca, mier bliskiej osoby). Tak naprawd jednak rdo tkwi gbiej w traumatycznych dowiadczeniach z dziecistwa, kiedy najblisi nie zapewnili nam odpowiedniej opieki i poczucia bezpieczestwa. Std najskuteczniejsz metod leczenia stanw lkowych moe okaza si terapia analityczna lub terapia behawioralno-poznawcza przy jednoczesnym wsparciu farmakologicznym. Wyrnia si cay szereg odmian stanw lkowych. Niektre z nich mog przej w fobi. Autyzm wczesnodziecicy, autyzm gboki, zesp Kannera caociowe zaburzenie rozwoju, w ktrym istotn rol odgrywa funkcjonowanie mzgu. Prawdopodobnie, u podoa wszystkich zaburze spektrum autyzmu le defekty neurologiczne o szczegowo nieznanej etiologii. Do najczciej wymienianych, potencjalnych przyczyn ich powstawania nale: genetyczne uwarunkowane genem EN2 na chromosomie 7, a take innymi genami znajdujcymi si na chromosomach 3, 4, 11; Naukowcy odkryli 20-30 genw odpowiedzialnych za powstanie autyzmu i wyrniaj geny odpowiedzialne za powstanie wczesnej i pnej odmiany autyzmu. Geny znajdujce si na chromosomie 11 s odpowiedzialne za powstanie autyzmu u mczyzn, a geny znajdujce si na chromosomie 4 s odpowiedzialne za powstanie autyzmu u kobiet. Kobiety posiadaj wicej genw odpowiedzialnych za powstanie autyzmu ni mczyni[5]. Przekazywana jest nie tyle podatno na autyzm, ile skonno do wystpienia spektrum zaburze tj. np.: trudnoci przystosowania, cech osobowoci, itp.[6]. wiek ojca powyej 40 lat zwiksza ryzyko zachorowalnoci na autyzm[7] zaburzenia metaboliczne, przede wszystkim nietolerancja glutenu i kazeiny,zaleca si diet pozbawion tych substancji[potrzebne rdo] urazy okooporodowe uszkodzenia centralnego ukadu nerwowego toksoplazmoza (wrodzona) dziecice poraenie mzgowe powane infekcje i intensywne antybiotykoterapie w okresie niemowlcym alergie i osabiona sprawno immunologiczna Zachowania wskazujce na moliwo wystpowania u dziecka zaburze ze spektrum autystycznym Objawy autyzmu wedug Leo Kannera: autystyczna izolacja przymus staoci otoczenia niezdolno do interakcji spoecznych stereotypowe, powtarzajce si czynnoci zaburzenia mowy (echolalia, odwracanie zaimkw) lub cakowity brak mowy atwo mechanicznego zapamitywania

Autyzm dziecicy: nie gaworzy, nie wskazuje, nie wykonuje wiadomych gestw po pierwszym roku ycia nie mwi ani jednego sowa w wieku 16 miesicy nie skada sw w pary w wieku 2 lat nie reaguje na imi traci zdolnoci jzykowe lub spoeczne Inne objawy: saby kontakt wzrokowy nie potrafi si bawi zabawkami nadmiernie porzdkuje zabawki lub inne przedmioty jest przywizane do jednej zabawki lub przedmiotu nie umiecha si czasem wydaje si upoledzone suchowo w Zespole Aspergera ma wyostrzony zmys suchu urojenia omamy W leczeniu dominuje podejcie niefarmakologiczne specjalna edukacja i terapia behawioralna. W leczeniu farmakologicznym stosuje si neuroleptyki, stymulanty i leki antydepresyjne. Ostatnie badania wskazuj jednak na nieskuteczno antydepresantw, przynajmniej w terapii krtkoterminowe Istnieje mniej powany rodzaj zaburzenia zwizanego z zachowaniami typu acting out, zwany ZABURZENIEM OPOZYCYJNO-BUNTOWNICZYM. Zaburzenie to pod wieloma wzgldami przypomina zaburzenie zachowanie. Jednak rnica polega na tym, e zaburzenie zachowania powizane jest z powanym amaniem podstawowych praw, natomiast zaburzenie opozycyjno-buntownicze obejmuje wzory zachowa negatywistycznych, wrogich i buntowniczych. Zachowania te trwaj co najmniej 6 miesicy.Dzieci speniajce kryteria diagnostyczne zaburzenia opozycyjno-buntowniczego (oppositional defiant disorder ODD) charakteryzuje postawa negatywistyczna, wrogo, wybujay temperament i bunt wobec osb reprezentujcych wadz przez przynajmniej sze miesicy. Postawienie diagnozy wymaga dowodw wskazujcych, e u danej osoby wystpuje pewien wzr zachowania (trwajcy 6 miesicy), w czasie ktrego pojawiaj si cztery z nastpujcych zachowa: Czsto traci panowanie nad sob, Czsto kci si z dorosymi, Czsto amie ustalone zasady lub odmawia stosowania si do wymaga dorosych, Czsto umylnie irytuje ludzi, Czsto oskara innych o popenienia bdw lub niewaciwe zachowanie, Czsto jest draliwy lub atwo irytuj go inni, Czsto jest rozgniewany lub uraony czsto jest zoliwy i mciwy. Przyczyny zaburzenia opozycyjno-buntowniczego s podobne do przyczyn zaburzenia zachowania. Dzieci wykazujce zaburzenia opozycyjno-buntownicze rwnie pochodz z rodzin niestabilnych, ich rodzice stosuj surowe, niespjne kary i rzadko angauj si w ich zajcia

LECZENIE Mimo wielu poszukiwa nie wykazano efektywnoci leczenia farmakologicznego zaburze zachowania. Badania kontrolowane wskazuj na brak korzystnych efektw indywidualnej psychoterapii zorientowanej psychodynamicznie oraz na niekorzystny wpyw psychoterapii grupowej. Teoria behawioralna wyjania, e zachowania antyspoeczne powstaj i utrzymuj si jako rezultat wzmacniania i braku umiejtnoci na skutek nieprawidowych relacji midzy dziemi i rodzicami. Zachowania te wystpuj, gdy dziecko nie obserwuje u rodzicw zachowa prospoecznych, gdy stale spotyka si z rozkazami lub cikimi karami, gdy rodzice reaguj na przejawy zachowania antyspoecznego zainteresowaniem o charakterze negatywnym i pozytywnym zarazem i nie stawiaj wymaga w sposb konsekwentny1. Terapia koncentruje si na zmianie interakcji midzy rodzicami a dzieckiem, na wzmocnieniu zachowa prospoecznych. Jej celem bezporednim jest poprawa umiejtnoci wychowawczych rodzicw. Mona zastosowa metod nagrody bd kary, prowadzi wymian pozytywnych wzmocnie, zawrze obustronny (rodzice dzieci) kontrakt. Zadaniem rodzicw jest sprawowanie nadzoru nad zachowaniem dziecka zarwno w domu jak i w szkole. Terapeuta utrzymuje stay kontakt z rodzicami celem konsultacji biecych efektw ich pracy. Teoria poznawcza uznaje braki i zaburzenia w zakresie procesw poznawczych. Nieumiejtno tworzenia alternatywnych rozwiza interpersonalnych, sposobw osigania celw, na przykad nawizywania przyjani, przewidywania konsekwencji wasnych zachowa, przypisywanie perspektyw innych ludzi jako wasne. Celem terapii jest poznanie i nauczenie si reflekcyjnego, rozwanego podejcia do frustrujcych sytuacji oraz uzyskanie umiejtnoci rozwizywania konfliktw midzyludzkich. Trening rozwizywania problemw ma na celu wyrwnanie deficytw i znieksztace poznawczych w podejciu do sytuacji interpersonalnych. W tej terapii mona zastosowa na przykad: modelowanie i wiczenie przez odgrywanie rl spoecznych, interpersonalnych.Terapeuta modeluje sposb reagowania w sytuacjach bdcych dla dziecka problemem poprzez zademonstrowanie pojedynczej wypowiedzi lub ich sekwencji. Pokazuje jak sam rozwizuje problemy spoeczne. Poszukuje alternatywnych moliwoci rozwizania problemw. Uczy dziecko jak wstrzyma zo i zachowa si inaczej, jak radzi sobie z wasnymi emocjami i innych ludzi. Udziela wskazwek odpowiedniego zachowania oraz informacji zwrotnej, udziela pochwa, aby wzmocni nowe zachowania. Stopniowo wprowadza wykorzystywanie tych umiejtnoci w rzeczywistych sytuacjach. Depresja Zmiana nastroju polegajca na pogreniu si w smutku, wygaszeniu zainteresowa oraz u trata zdolno do odczuwania przyjemnoci. Nic czowiekowi nie sprawia przyjemnoci. Nie ma rzeczy, ktra by zainteresowaa, nie ma zjawisk, ktre wprawiao by czowieka w stan zainteresowania. Czas trwania: co najmniej 2 tygodnie - wtedy moemy mwi o depresji. Tradycyjny podzia depresji w zalenoci od przyczyn 1. Przyczyna somatogenna Choroby somatyczne byy tym, co powodowao rozwj zjawiska depresji. Jeeli kto cierpi psychicznie i rzeczywicie dolegliwoci s dokuczliwe i czowiek nie daje sobie z nimi rady, a pomoc medyczna nie jest w peni skuteczna to moemy z duym prawdopodobiestwem przypuszcza, e rozwinie si zesp depresyjny jako odpowied na chorob. 2. Przyczyna psychogenna Najczciej powodem jest nerwica. Nerwica jest zjawiskiem przykrym, bardzo dokuczliwym. Nerwicowcy cierpi bardzo. Wydaje si, e nie maj powodu narzeka na ycie, maj wszystko, co do ycia potrzebne, (inni ludzie nie maj nawet poowy tego), a jednak wyraaj cierpienia i to cierpienia, ktre subiektywnie s dla

nich bardzo trudne do zniesienia. Jeeli kto tak subiektywnie przez dugi okres czasu zmaga si z sob to konsekwencj moe by depresja. I wtedy mwimy o psychogennym podou. 3. Przyczyna endogenna Choroby psychiczne mog by dziedziczone. Jest to jedna z koncepcji psychologicznych. Depresja powsta moe, gdy czowiek rodzi si z pewnymi tendencjami, W wyposaeniu genetycznym dostaje co takiego, jak skonno do zaburze depresyjnych. 1. Objawy podstawowe: - obnienie nastroju (nastrj zawsze okrelamy w kategoriach od wzmoonego, euforycznego przez wyrwnany, do obnionego, a konsekwencj tego jest depresja - utrata zainteresowa i/lub radoci (nic czowieka nie interesuje, nie cieszy) zaburzenia napdu psychoruchowego Do rozpoznania niezbdne jest stwierdzenie co najmniej dwch lub wszystkich objaww, a czas trwania tych objaww - min. 2 tygodnie) 2. Inne czste objawy: pogorszenie koncentracji (zaburzenie procesw w sferze poznawczej - uwagi, koncentracji, pamici, procesw mylowych) utrata poczucia wasnej wartoci (nie nadaj si , nie potrafi, nie dam sobie rady) poczucie winy (silnie zwizane z depresj; osoby depresyjne oskaraj siebie o wszystko) zahamowanie lub niepokj (zahamowanie czyli wycofywanie si z relacji midzyludzkich, rezygnacja z wielu obszarw przyjemnoci; niepokj psychoruchowy - czowiek nie moe usiedzie we miejscu) - prby samobjcze (kracowa posta depresji; ale mog to by te myli, tendencje, wypowiedzi o takim charakterze - wtedy naley stara si o zabezpieczenie opieki szpitalnej) - zaburzenia snu - utrata aknienia (ale te due przybieranie na wadze) Do rozpoznania niezbdne jest rozpoznanie 2-4 objaww. Zespl tzw. objaww somatycznych w depresji 1. utrata zainteresowa przyjemnoci i obnienie zdolnoci do jej przeywania (czowiek nie ma przyjemnoci zjedzenia, mycia - z tych przyjemnoci, ktrych dostarcza mu ciao) 2. zobojtnienie (jest to typowo psychiczny symptom, ale wyraa si on w somatyce) 3. przedwczesne budzenie si rano (kadziemy si spa rwnie z powodw somatycznych -bogo, ciepo, mikko) 4.nasilenie depresji w godzinach porannych (rano powinnimy czu si rzeko, sen ma dawa poczucie energii; jeeli tego nie odczuwamy, mamy dyskomfort) 5. zahamowanie lub pobudzenie psychoruchowe (objaw stwierdzany najczciej przedmiotowo) 6. utrata aknienia (objaw jednoczenie psychiczny i somatyczny) 7. spadek wagi ciaa (5% w stosunku do wagi z poprzedniego miesica; ale niekoniecznie moe to by rwnie wahanie wagi) 8. obnienie popdu pciowego (brak zainteresowania pci) Do rozpoznania niezbdne jest stwierdzenie przynajmniej 4 objaww. Praca z dzieckiem z ADHD w przedszkolu - podstawowe zasady: 1. Podstawowym bogactwem w pracy przedszkolnej grupy integracyjnej jest zgrany zesp nauczycieli, ktrzy za podstaw prowadzenia tej grupy uwaaj rozmow i wsplne poszukiwanie rozwiza w konfliktowych sytuacjach. Nauczyciele tej grupy posiadaj profesjonaln wiedz zdobyt na warsztatach, a take otwrto na konstruktywn rozmow z nauczycielami i rodzicami.

2. Zanim przyjmiemy do grupy dziecko z ADHD upewniamy si, e nie bdzie ono drugim, lub trzecim dzieckiem z ADHD w jednej grupie. Pozwala nam na to wczeniejsza konsultacja oparta na diagnozie pedagogicznej. Nowo przyjmowane dzieci zanim wejd do grupy, maj moliwo wczeniejszego przychodzenia na zajcia do przedszkola. 3. Od pierwszego dnia rozmawiamy z rodzicem dziecka z nadpobudliwoci, kierujc go wszdzie tam, gdzie moe znale pomoc dla swojego dziecka i dla siebie. Mam na myli poradnie, psychologw, orodki terapeutyczne, grupy wsparcia. Dostarczamy maksimum literatury fachowej i niemal codziennie rozmawiamy z rodzicem informujc go o sukcesach dziecka przede wszystkim, ale szczerze mwimy rwnie o naszych obawach. 4. Dziecko z ADHD ma przygotowany kcik relaksacyjny, ktrym jest pokoik przy naszej sali. Dziecko ley na materacu, odpoczywa od nadmiaru bodcw, swobodnie obserwujc zabawy dzieci na sali. Nigdy ten pokoik nie jest traktowany jako kara. Dzieci wiedz, e to wyjtkowy pokoik wypoczynkowy. Wracaj do zabawy z dziemi kiedy same zdecyduj, e ju chc to zrobi. 5. Zajcia indywidualne prowadzone s w osobnym, sympatycznym, zielonym gabinecie logopedycznym. Praca w gabinecie to rwnie w poczuciu dzieci wielkie wyrnienie, a nie kara. 6. Statut placwki, plany indywidualne, plany miesiczne, dokumentacja indywidualna dziecka pomoc w trudnych rozmowach z rodzicami. 7. Oglne zasady bycia z dzieckiem z ADHD w grupie przedszkolnej: - uporzdkowa dziecku wiat, wprowadzi stopniowo dziecko w normy spoeczne, - stworzy dziecku system zasad, wprowadzi reguy tworzenia zasad w grupie, - wprowadzi porzdek i rutyn w przebiegu dnia, zaatwianiu codziennych obowizkw a take czst repetycj, nieustanne powtrki tych czynnoci, ktre chcemy utrwali dziecku, - zastosowa krtkie i jasne upomnienia, unika dugich wywodw i komentarzy. Czsto wystarczy dziecko delikatnie dotkn lub odpowiednio na nie spojrze. Upewni si, e dziecko usyszao to co si do niego mwi czyli patrz mu w oczy, wydawa polecenia pojedyczo! - mwi o swoich emocjach i uczuciach a nie o zym dziecku, wedug zasady: - rozmawiaj o zdarzeniach a nie o osobach, - opisuj co widzisz, czujesz, co ci smuci, - aktywnie suchaj co mwi do ciebie, - stosuj wypowiedzi zaczynajce si od ja, a nie od ty, - nie przyklejaj etykiet, - chwal za szczegy a take chwal sukcesy dziecka nie swoje, - naucz si wyraa emocje, - akceptuj uczucia dziecka, - pracowa nad wyciszaniem (pojedyczo!!) negatywnych zachowa, - podzieli dusze czynnoci na etapy, - pozwoli by dziecku za co odpowiedzialnym i docenia nawet niewielkie rezultaty tej pracy, - nauczy si rozmawia z dzieckiem, okazywa wiar w osignicie sukcesu przez dziecko, - nie kara, ale konfrontowa dziecko z konsekwencjami to nie upokarza!!! Pozwoli dziecku zniwelowa skutki wasnego niepodanego zachowania, - przypomina o zajciach odroczonych, - by pocztkowo blisko przy dziecku, cieniowa kady ruch dziecka, podsuwa mu sowa i aktywnie pomaga przy rozwizywaniu konfliktw.

Praca z dzieckiem z ADHD w przedszkolu.

cisa wsppraca z rodzicami- jednolite metody wychowawcze. Zapewnieniu dziecku atmosfery spokoju i bezpieczestwa. Zapewnienie staego, rytmicznego planu dnia. Ograniczanie bodcw rozpraszajcych jego uwag (cisza, w domu puste biurko, w przedszkolu pierwsza awka blisko nauczyciela ). Wszystkie polecenia formuowane krtko, jasno, precyzyjnie. Akcentowanie mocnych stron dziecka, wzmacnianie pozytywne

ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI: Przedszkole : Koncentracja uwagi Dziecko nie jest w stanie skoncentrowa si na szczegach podczas zaj w przedszkolu, lub w czasie wykonywania innych czynnoci Czsto ma trudnoci z utrzymaniem uwagi za grach, zadaniach czsto wydaje si nie sucha tego co do niego si mwi Czsto nie stosuje si do kolejno podawanych instrukcji i ma kopoty z dokoczeniem zada i wypenieniem codziennych obowizkw, Czsto ma trudnoci ze zorganizowaniem sobie zaj lub zabaw Nie lubi, ociga si lun unika rozpoczcia zaj wymagajcych wysiku umysowego jak zajcia dydaktyczne w przedszkolu Czsto gubi zabawki, owki, ksiki, przybory przedszkolne, Ad.2 NADRUCHLIWO: Nadruchliow Dziecko ma czsto nerwowe ruchy rk lub stp, bd nie jest w stanie usiedzie w miejscu Wstaje z miejsca w czasie zaj dydaktycznych w przedszkolu lub w innych sytuacjach wymagajcych spokojnego siedzenia Czsto chodzi po pomieszczeniu lub wspina si na meble w sytuacjach gdy jest to zachowanie niewaciwe- w przedszkolu, w domu, Czsto ma trudnoci ze spokojnym bawieniem si lub odpoczywaniem Czsto jest nadmiernie gadatliwe Ad.3 IMPULSYWNO: Impulsywno Czsto wyrywa si z odpowiedzi zanim pytanie zostao sformuowane w caoci przez nauczyciela, Czsto ma kopoty z zaczekaniem na swoj kolej, Czsto przerywa lub przeszkadza innym np. wtrca si do rozmowy lub zabawy,

Objawy niemowl: ADHD jest chorob o nieznanej dokadnie etiologii. Charakterystyczne objawy ADHD, to triada: 1. zaburzenia koncentracji uwagi, 2. impulsywno, 3. nadmierna ruchliwo.

Powysze objawy musz pojawi si przed pitym-szstym rokiem ycia dziecka w kadym rodowisku (dom, szkoa, podwrko), wystpowa jako trwae wzorce zachowa przez co najmniej ostatnie p roku i faktycznie upoledza ycie malucha wwczas mona postawi diagnoz ADHD. Jakie s jednak pierwsze symptomy nadpobudliwoci psychoruchowej, ktre mog pojawi si ju w wieku niemowlcym? Do najbardziej charakterystycznych objaww ADHD u niemowlt zalicza si midzy innymi: paczliwo, kopoty ze spaniem pytki sen, trudnoci z usypianiem, czste budzenie si, dziecko znacznie bardziej pobudzone ni jego rwienicy, wzmoon aktywno niemowlcia, czst gestykulacj, wymachiwanie rczkami, bogat mimik twarzy. Dziecko: Przykadowe objawy Utrudniona koncentracja uwagi * dziecko czsto popenia bdy z nieuwagi, np. traci punkty na klaswce, bo nie przeczytao dokadnie polecenia; * czsto nie syszy, co si do niego mwi, mona u niego zaobserwowa tzw. bujanie w obokach; * trudno jest mu si zabra za odrabianie lekcji, np. wymyla inne wane jego zdaniem rzeczy, aby to opni: chce pi, je, wyprowadzi psa, zadzwoni do kolegi itd.; * zdarza mu si gubi rne rzeczy, np. gumki, owki, czapki, rkawiczki itd. * atwo rozprasza si pod wpywem zewntrznych bodcw, np. haas za oknem powoduje nage odbiegnicie od biurka z lekcjami, aby sprawdzi, co si stao. Nadmierna ruchliwo: * dziecku trudno jest usiedzie w jednym miejscu, krci si, macha nogami, stuka trzymanym w rku przedmiotem, zdarza si, e wstaje podczas lekcji z awki i chodzi po klasie; * czsto biega jak nakrcone i jest go wszdzie peno; * lubi si bawi w sposb haaliwy. Impulsywno: * dziecko wyrywa si z odpowiedzi, zanim rodzic czy nauczyciel skoczy zadawa pytanie; * trudno mu doczeka si na swoj kolej, zawsze chce by pierwsze; * przerywa, wtrca si, przeszkadza, np. w zabawie innych dzieci, rozmowie dorosych itd.; * czsto jest nadmiernie gadatliwe. Szkoa: Pjcie do szkoy jest trudnym momentem poniewa dzieci musz dostosowa si do wielu nowych zasad panujcych w szkole. Ponadto dla dzieci z ADHD prawie niemoliwe jest spokojne przesiedzenia 45-minutowej lekcji. Dzieci nadpobudliwe wyraaj swoje emocje szybciej i z wiksz

intensywnoci, ni jest to akceptowane u uczniw klas nauczania pocztkowego. Bywaj agresywne, atwo je rozzoci i sprowokowa, ich stosunki z rwienikami ukadaj si le. Dzieci nadpobudliwe uwaane s w szkole za "gorsze", nieposuszne i niegrzeczne. Ich stopnie bywaj duo nisze ni rwienikw o takich samych moliwociach. Badania pokazuj te, e czciej powtarzaj one klas i s zagroone usuniciem ze szkoy. Rodzice czuj si zazwyczaj zmczeni i sfrustrowani, e nie sprawdzili si w roli opiekunw i wychowawcw. Dzieci z ADHD spdzaj duo mniej czasu z rwienikami, maj niewielu kolegw i przyjaci. Prawdopodobnie wynika to z ich zachowania, ktre prowokuje i drani otoczenie. Mimo tych kopotw dzieci nadpobudliwe pragn kontaktw z rwienikami i stale poszukuj moliwoci zaprzyjanienia si. Niepowodzenia w tej sferze powoduj, e mog si czu mniej szczliwe, mie gorsz samoocen i odczuwa brak oparcia i pomocy ze strony otoczenia. Izolacja od rwienikw moe prowadzi do rozwoju depresji, uzalenie, czy osobowoci antyspoecznej. Zasady :Podstaw pracy z dzieckiem nadpobudliwym jest wiedza na temat jegodolegliwoci oraz cierpliwa, spokojna, pena zrozumienia i yczliwoci postawa rodzicw i wychowawcw. Celestyna Grzywniak podaje nastpujce gwne zasady postpowania: 1. Konsekwencja w postpowaniu, stawianie jasnych granic, co dziecku wolno, a czego nie moe wykonywa. 2. Naley wyznacza niezbyt odlege dziaania i okreli jasno, formuujc krtkie komunikaty, sposb ich realizacji. Chwiejna koncentracja i due rozproszenie uwagi powoduje kierowanie swoich zainteresowa na coraz to inne bodce, a w rezultacie zapominanie i porzucanie rozpocztego zadania. 3. Systematyczne przyzwyczajenia i wdraanie dziecka do finalizowaniakadego rozpocztego zadania. 4. Staa kontrola i przypominanie o obowizkach oraz pomoc w ich realizacji ( C. Grzywniak, 2000). Szczegowe wskazania do postpowania z dzieckiem nadpobudliwym w klasie, grupie przedszkolnej (C. Grzywniak, 2000, T. Wolaczyk...,1999): 1. Ustali jasne zasady zachowania, zawrze kontrakt. 2. Utrzymywa stae kontakty z rodzicami. 3. Zachowa spokj i rozsdek. Nie mona pozwoli, aby niepokj i nadruchliwo dziecka udzieliy si nauczycielowi. 4. Zwraca uwag na staranne wykonywanie prac oraz ich ukoczenie. 5. Stopniowo wydua czas trwania zadania i nasila stopie jego trudnoci. 6. Pozytywnie ukierunkowa nadmiern ruchliwo dziecka (np. poprosi o rozdanie pomocy, podlanie kwiatw). 7. Dziecko powinno siedzie, znajdowa si blisko nauczyciela. 8. Oddziaywa na dziecko powoli, bez popiechu, gosem nieco stumionym, jakby w zwolnionym tempie. Podawa krtkie, proste polecenia, zwraca uwag hasowo. 9. Po zajciach wymagajcych wysiku ruchowego naley zastosowa wiczenia wyciszajce. 10. Chwali dziecko za kady etap pracy, najmniejszy postp.

11. Stworzy mu uporzdkowany wiat (plan lekcji, normy i zasady postpowania, konsekwencje wypywajce z ich amania). 12. Uprzedza przed sytuacj now, nieznan (np. wycieczka, spacer, konkurs). 13. Zadba o spokj miejsca pracy (najlepiej posadzi dziecko midzy dwoma spokojnymi kolegami lub samo). 14. Dzie po dniu przypomina o zasadach