Karta NDKW dla informatora

Miejscowo, gmina, powiat

Ndnia, gmina Zbszy, powiat nowotomyski ZB_NA

Kod miejscowoci:

Metryczka informatora w terenie Imi i nazwisko informatora Kod informatora Adr!s i"#$b t!#!fon kontaktowy do informatora %ata i mi!&s'! r!a#iza'&i wywiad$, 'zas trwania nagrania %an! biografi'zn!, zaanga/owani! spo0!'zn! i k$#t$ra#n!, osigni'ia, '1arakt!rystyka informatora 2np) pozy'&a w gr$pi! #oka#n!&3

XX ZB_NA_00 Ndnia ()0*) 0+,, w dom$ informatorki 'zas nagrania 0 - .-(. Informatorka ma (* #at 2$r) +4(53) 6 Ndni mi!szka od +47. rok$) 8o'1odzi z B$kow'a) 9!st wdow po &!dnym z ostatni'1 rz!mi!:#nik;w, kt;rzy potrafi#i konstr$owa< trady'y&n! koz0y wi!#kopo#ski!) 9!& m/ zmar0 w tym rok$ = &!go nazwisko zna&dowa0o si &!sz'z! na #i:'i! informator;w stworzon!& na podstawi! kw!r!ndy &!si!ni 0+ rok$) >?d po'ztk$ t$ od +47. rok$, bo prz!dt!m mi!szka0am w @1ro:ni'y, p;Ani!& mi!szka#i:my po :#$bi! t!/ w Zbszyni$, no i pot!m t!:'i! si wyprowadzi#i i m$si!#i:my t$ wr;'i<, bo kto: si m$sia0 za&<B t$ by0a bab'ia sz!:<dzi!si'io#!tnia i po prost$ b!zradna) 8o'1odz z B$kow'a, ko0o ?pa#!ni'y) Codzi'! t!/ stamtd, a#! ni! po ssi!dzk$, a#! obo&!) 9ako: tak si sk$ma#i) 8ra'owa#i obo&!, w taki!& firmi! magazyni!rami by#i, w prz!tw;rni owo'owoDwarzywn!& w Nowym Eomy:#$) Fospodarstwo ni!, &ako: no tak wysz0o, /! ni!, k$ry i kr;#iki i psa, na w0asny $/yt!k, /!by kto: tam mia0 za&'i!) 8i!s by0 do pi#nowania))) w0a:'i'i!#i) Bardzo rozpa'za0 1

pi!s, &ak rodzi'! zmar#i, bardzo bardzo) Eo tak &!dyn po dr$gim posz!d0)))no tak to &!st w /y'i$) 9a &!st!m sprz!daw', &a ni! mam wykszta0'!nia, zawodow!, w ki!r$nk$ sprz!daw'y) Gk#!p mam od +44 rok$, bo &ak t$ przysz#i:my, to &a &!sz'z! pra'owa0am w Zbszyni$, w szko#! m$zy'zn!& by0am na porti!rni, no i tam par #at!k posi!dzia0am, no i p;Ani!&))) p;Ani!& t!n sk#!p mi!#i:my, ni!H 8ot!m w k;0k$ ro#ni'zym robi0am))) ni!, ni!, ni!, ni!, ni!, prz!d sk#!p!m, prz!d) Eam by0 taki k$rs wik#iniarski, posz0am na t!n k$rs, ni! bardzo mi to sz0o, no a#!))) to z $rzd$ pra'y mni! ski!rowa#i, bo &aki: 'zas by0am na b!zrobo'i$, no i p;Ani!& ski!rowa#i mni! na t!n k$rs, to taka by0a pra'a))) no $mi!m wyp#!:< koszy'z!k na szk#ank) Ni! /! si ty#! na$'zy0am, po prost$ za 'i/ka to by0a pra'a d#a mni!, ni!H Ni! bardzo si nadawa0am) No i pot!m t!n sk#!p by0, bo to by0o taki! wi! pan, prz!d, prz!d tym sk#!p!m, /!by po prost$ 'o: robi<, ni!H No)I J/- >J/ si $rodzi0 w Kwi!bodzini!, a#! &!go rodzi'!B mama po'1odzi0a t$ z t!& gospodarki, o&'i!' po'1odzi0 z Now!& 6si))) i oni mi!szka#i w Kwi!bodzini!, a#! m/ mia0 ( 'zy 5 #at &ak przysz#i t$ do Ndni, p;ki dziad!k ni! bardzo sobi! dawa0 rad i))) Ni!, ni!, ni!, ni!))) m/ pra'owa0, pra'owa0 norma#ni! zawodowo, on pra'owa0 w Zbszyni$ w 8romak$, taka firma by0a, robi#i p0oty, wi! pan, taki! 'o: tam) Eak to si nazywa0o) 9$/ ni! istni!&!, to &!st d$/y komin, zaraz za prz!&azd!m ko#!&owym, &ak si idzi! na dworz!' Zbszynia, to po praw!& stroni!, zaraz za prz!&azd!m &!st taki d$/y komin i on tam pra'owa0) Eam ki!dy: by0))) no m;wi, robi#i p0oty i tam))) ma#owa#i wszystko) 2Zi!mi ni! $prawia#i:'i!H3 Bo wi! pan 'o, my /!:my ni! mi!#i do t!go zdo#no:'i, my 2

/!:my dosta#i 'o: tam po t!:'i$, bo t!:'iowa, /!by dosta0a r!nt, to dosta#i:my ,0 ar;w, prz!praszam, &!d!n i si!d!mna:'i! 1!ktara dosta#i:my po t!:'ia'1, a po bab'i, bo to wszystko by0o bab'i, a 1!ktar si!d!mna:'i! mia0 t!:< i on nam to prz!kaza0, /!by t!:'iowa dosta0a r!nt) No to tro'1 bobr;w trzyma#i:my, a#! to ni! by0o to, po#ikwidowa#i:my si, bo, bo))) E! bobry si trzyma w k#atka'1, bo t!:'i$ to robi0, ni!H ?n! ak$rat mia0y b!z wody) N$tri!, no wi! pan 'o, by0y w taki'1 k#ata'1, no w ty'1))) m!ta#owy'1) Jy m;wi#i bobry, a#! to s n$tri! w0a:'iwi!, tak to si nazywa, ni!H No i))) bo t!:'i$ to robi0, a bab'ia wyna&0a wszystk zi!mi, no bo stara kobi!ta ni! mia0a 'o) NoI) %zi!'i- >Er;&k, trzy dzi!w'zyny, o, mo/! tak) 9!dna &!st w Cadomi$, na&starsza, pra'$&! w takim zak0adzi! krawi!'kim, &!st tam no, tak sz!fow od wszystki!go, #$dzi przy&m$&!, wysy0k si za&m$&!) %r$ga mi!szka t$ $ g;ry, &!& m/ prowadzi z0om, wi' ona ni! pra'$&!) E$ta& t!n z0om) A trz!'ia mi!szka obok, ni! wi!m 'zy tam dotar#i:'i!, to ona pra'$&! w Bi!dron'!) %wi! w podw;rz$ mi!szka&, a &!dna ty#ko da#!ko) No bo t!& ni! ma, 'i s nad morz!m)I ?rganiza'&!- >9a wi! pan 'o, 'a0y dzi! &!st!m w sk#!pi! i &a ni! bardzo mam ki!dy to zrobi<) J/ by0 '1ory, to !n!rgi wydawa0am na opi!k nad nim, a t!raz ni! /y&!, no tak naw!t, powi!m pan$ $'z'iwi!, /! odpo'zywam w t!& '1wi#i, mo/! tak) Zawsz! pra'owa0am i po prost$ &a ni! mia0am 'zas$ na taki!))) &!/!#i dzi!'i &!sz'z! '1odzi0y do szko0y, trz!ba by0o pom;' 'o: robi<, to bardzo '1tni!I)
Kom!ntarz 2m)in) inn! istotn! informa'&! d#a opis$ informatora3 Temat ada!

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

"pis wynik#w

$% T"&"N"M'(T)K' i *TN"N$M)

A) Nazwy mi!&s'owo:'i 21istory'zn!L zwy'za&ow!3 B) Nazwy #oka#n! 2przysi;0k;w, 'z:'i wsi, p;#, 0k, po&!dyn'zy'1 gospodarstwa3

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD + Fr$ndzik- >6i! pan 'o, m;wi na przyk0ad na ni!kt;r! po#a, to &aki!: s niwy, Fr$ndzik) Niwy to &ak pan &!dzi! na Zbszyn!k i to &!st '1yba t$ z! strony Zbszynia))) I B!sig- >t! tory ni! f$nk'&on$&, m;wi si na ni! b!sig) 6i! pan 'o, /! &a ni! wi!m, a#! za b!sigi!m zawsz! m;wi))) tak m;wi na to) Za b!sigi!m to &!st gdzi!: tam droga, kt;ra prowadzi '1yba do @1#astawy 'zy do Kosi!'zyna) , Ja0! domki- >Ja0! domki, d$/! domki) A wi! pan gdzi! &!st :'i!/ka row!rowaH E$ s domki i t$ s domki, to s t! ma0! domki, kt;r! s))) No domki no, to m;wi#i to, a#! to ma0! domkiI)

@) Nazwy topografi'zn! 2'i!k;w wodny'1, staw;w, wzni!si!, obszar;w #!:ny'1, to wodny'1, $ro'zysk3

Jidzy#!si!- >6i!m, /! t$ by0o d$/o ty'1, konwa#ii 2H3) 6i!m, /! &ak &!dzi! si t :'i!/k bardzo :mi!rdzi, ni!H E wi#go'i tak, bagn!m, no) Bo prz!/ d$/o wy/!& &!st ta :'i!/ka, ni!H Eo mo/! to si nazywa0o Jidzy#!si!, 'a0o:< t!go) Bo wi!m, /! m;wi#i na to Jidzy#!si!, a#! ni! wi!m 'zy to '1odzi0o o 'a0o:< 'zy o t! po#a, kt;r! by0y na przyk0ad)))I F;ry- >to pan$ powi!m, &ak &!dzi! si na Now 6i!:, ty#ko ni! &!dzi! pan na Now 6i!:, ty#ko od fig$ry w prawo, to s F;ry, tam na p!wno) Erz!ba prz!&!'1a< za #as i tam s t! F;ryI)

%) Nazwy po&!dyn'zy'1 obi!kt;w przyrody /yw!& i ni!o/ywion!& 2po&!dyn'zy'1 drz!w i g0az;w narz$towy'13 M) Mndonimy 2nazwy w0asn! gr$p #oka#ny'1 i r!giona#ny'13

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

Ksywy- >No tak by0o, Eobys m;wi#i K$'!r i wszys'y wi!dzi!#i o

kogo '1odzi) Bo t$ &!st bardzo d$/o Eobys;w w og;#!) I na przyk0ad, no o wszys'y wi!dzi!#i, ni!H N! to '1odzi K$'!r, no to))) bo &!go o&'i!' by0 '1yba k$#awy i '1yba d#at!go by# K$'!r) Na p!wno &!st wi'!& t!go, na p!wno) Ey#ko /!))) No K$'ry) 9!st, m;wi, na p!wno &!st wi'!&, ty#ko /! &a ni! ko&arz w t!& '1wi#i, a#! na p!wno by0o takI)
O) Mgzonimy 2nazwy z!wntrzn! gr$p #oka#ny'1 i r!giona#ny'13

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
$$% +",K,"- D'WN) $ $NN* ./'W$(K' K0,T0-"W*

A) 8odania 2opowi!:'i3 o wydarz!nia'1 #oka#ny'1 B) Erady'y&n! obrzdy 2tak/! t! zwizan! z trady'&ami r!#igi&nymi3 doro'zn! + :w) Andrz!&a 2Andrz!&ki3":w) Katarzyny 2Katarzynki3

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

>No andrz!&ki to koni!'zni! &!st #any wosk i $ nas w dom$ &!st do dzi: ta trady'&a) A#! t$ w rodzini!) J/ mia0 $rodziny ,0 #istopada, 'zy#i $rodzi0 si w Andrz!&a, 'zy#i no zawsz! dzi!'i przy'1odzi0y, dzi!'i z dzi!<mi &$/ t!raz i no zawsz! &!st ta kawa, o'zywi:'i! t!n tort by0 'zy s0odki! i pot!m by0o #ani! wosk$) 6 k$'1ni stawia#i:my mi'1, m/ mia0 taki sp!'&a#ny po&!mnik, d$/y k#$'z i))) gdzi!: &!st, bo 'o rok$ bi!rz!my t!n sam) Bo to si 'o rok$ ni! 'z!ba t!go, &!st taki garn$sz!k sp!'&a#ny, no i prz!z t dzi$rk w#!wamy, no i pot!m na :'iani! od'zyt$&!my 'o kto ma) Cz$'a 'i!, 'o kogo 'z!ka w przysz0ym rok$) No to to robimy po dzi: dzi! na Andrz!&ki) 6 og;#! w $bi!g0ym rok$, to m/ mia0 50 #at, to przy&!'1a0a &!go rodzina, to wszys'y si za0apa#i na to, tak/!))) a#! to robimy &$/ od #at) %zi!'i si na$'zy0y od nas zawsz!, &ak dzi!'i &$/ taki! by0y, /! roz$mia0y 'o i))) to /!:my robi0y) A#! b$t;w ni! wystawiamy, kart!'z!k))) on! to so pisa0y t! kart!'zki pod pod$szk, a#! my tam &$/ ni!) Eo z dom$ wynios0am) Eo &a przynios0am z tym #ani!m wosk$, no taki'1 wi!#! taki'1 rz!'zy) 6 szko#! robi#i:my, bo &a na#!/a0am 5

do 1ar'!rstwa, no wi' w og;#!, 1ar'!rz! robi#i w og;#! d$/o rz!'zy, ni!H C;/ny'1, no wi' to robi#i:my, no i t! b$ty $stawian!, &!dna para, kt;ry b$t wysz!d0, ta wy&dzi! za m/ i taki! 'yrki tam) Kt;ry wysz!d0 za drzwi b$t, bo to $k0ada0o si tak) G organizowan! Andrz!&ki, prz!wa/ni! robi to))) t!raz ko0o gospody przygotow$&!, no to &!st tam t!n po'zst$n!k, ta kawa w dzbanka'1, &!st 'iasto, no i zabawa tam do + , no to #$dzi! '1odz))) no ni! wi!m, tak robi &ak to przypada, to ni! &!st tam))) 9!st &aki!: winko do t!go))) No tak mi si wyda&!, /! do + ) No tak, bo to &$/ &!st Adw!nt, no to ty#ko do + ) Bo ni! &!st to, tak mi zada0 pan i ni! za0apa0am) A#! wi!dzia0am, /! do + 'zy#i 'o: wi!dzia0amI)
:w) Jar'ina"++ #istopada

>Na Kwit!go Jar'ina to ty#ko roga#!) Ni! robi, k$p$&) 6i! pan 'o, /! &a ni! pamitam, &ak t$ przysz0am, /!by by0o) Bo my po'1odzi#i:my z B$kow'a i t$ Zbszy tak by0 tak na))) &a ni! wi!m mo/! t$ tak fakty'zni! by0o, a#! &a to pra'owa0am w Nowym Eomy:#$ i wi!m, /! moi n przyk0ad t!:'iowi! ni! zna#i t!go, /adny'1 Jar'ink;w, a $ nas tak si w dom$ tak))) Ni' wi'!& si ni! robi0o 'o prawda, no a#! &ad0o si przyna&mni!& t! Jar'iny, tam z maki!m, prz!kr'on!))) No 'o: &!st 2prz!sdy3) @o: tam by0o, /! &ak Jar'in przy&!dzi! na bia0ym koni$, to zima))) a#! ni! wi!m) Eak &ako: ni! $trwa#i0o mi si toI)

adw!nt

>No i koni!' impr!z, wi! pan, ki!dy: to tam 'zy:'i#i gary popio0!m) I na to i na to, bo wi!my &ak t$ta& bab'ia opowiada0a, /! by0o bardzo 'z'zon!, bardzo #$dzi! &!dnak ina'z!& /y#i, ni! by0o, prz!d! wszystkim ni! by0o taki!go &!dz!nia, bo wi! pan, ki!dy: :wita to 'i!szy0y, a t!raz 'o ma 'i!szy<, &ak t!raz &!st prz!z 'a0y rok wszystko) No bo tak &!st, ni!H Ki!dy: pomara'z! raritas, a t!raz 'o to to) 9a ni! wi!m no, &aki'1: taki'1 sp!'&a#ny'1 tam ni! robimyI)

Coraty- >9ak mi!szka#i:my w Zbszyni$ tak, a &ako: tak tr$dno do&!'1a<) %o Zbszynia) No ni! &!st da#!ko, a#! no ni! '1odzimy) 9ak mi!szka#i:my w Zbszyni$, to '1odzi0y, no bo to by0o na mi!&s'$, to to by0o 'o inn!go) A w t!& '1wi#i no to, no ni!I) 8i!'z!ni! pi!rnik;w- >Eo zna'zy &a &$/ t!raz ni! pi!k, a#! dzi!w'zyny pi!k, bardzo) Eo &$/ na po'ztk$ tak gr$dnia, zr!szt on! pi!k na po'ztk$ gr$dnia i na :wita t!/) Bo z r!g$0y on! s z&!dzon!) 9a tak pamitam, /! w dom$, to &ak by0y na po'ztk$ $pi!'zon! pi!rniki, to by0y s'1owan! w wa#izka, na szafi! i &ak przy'1odzi#i :wita, dopi!ro si &! &ad0o, a t!raz to &!st tak ina'z!&, to &!st, t!raz s taki! pi!rniki, /! im d0$/!& on! #!/, to on! ni! s bardzi!& kr$'1!, ty#ko bardzi!& tward!, ni!H A ki!dy: to &a ni! wi!m 'zy by0y inn! prz!pisy, a#! &a pamitam, mo&a mama &ak pi!k0a na po'ztk$ gr$dnia $pi!k0a t! pi!rniki, no to wi!rz'i! mi, /! on! na :wita to by0y s$p!r) No wi' m;wi, /! by0y taki! wa#izki, w ty'1 wa#izka'1 by0y pozamykan!, &a to pamitam z dom$, ni!H 6i! pan 'o &a ki!dy: t!/ tam pi!k0am, a#! w t!& '1wi#i no d#a si!bi! ni! bd pi!k0a, no ni! m;wi, /! ni! pi!k w og;#!) P &!dny'1 ni! &!dz w og;#! pi!rnik;w, bo ni! #$bi) @zsto si robi tak bardzi!& to, 'o kto #$bi, ni!HI
. :w) Jiko0a&a 2Jiko0a&ki3

>?'zywi:'i!, zawsz! 2Kw) Jiko0a&3) Zostawia w b$ta'1, dzi!'i 'zysz'z b$ty, zostawia& prz!d drzwiami i si martwi, /! taki! ma0! b$ty, a ty#! pr!z!nt;w by mia0o by<, no i tak zawsz! stawiamy ta'zk i na ta'zk b$t t!go dzi!'ka) A sobi! , bo my sobi! t!/ wk0adamy w b$ty, mimo wszystko) %oro:#i &$/, a#! mimo wszystko tam &aki: drobiazg ka/d!m$ si wk0ada) Eo &!st do dzi:) G0ody'z!, d$/o s0ody'zy, bo pot!m na Fwiazdk dostawa& pr!z!nty, a s0ody'zy ni! dosta&I) 7

6igi#ia

@1oinka- >%zi!w'zyny tam robi0y 0a'$'1y, a#! to dzi!'i &ak by0y ma0!, a#! tak /!by sp!'&a#ni! 'o: tam robi<, to ni!) 6i'))) w sam 6igi#i, zna'zy tak, powi!m pan$, /! &ak dzi!'i by0y ma0!, to zawsz! za'1owywa0am t!n $miar, /! w sam 6igi#i by0o stro&!ni! '1oinki, dzi!'i wstawa0y i w po0$dni! stroi0y '1oink, 'zy tam zaraz kr;tko popo0$dni$ i $bi!ra0y '1oink dzi!'i) 6 t!& '1wi#i to &$/ z r!g$0y stoimy na dzi! !w!nt$a#ni! prz!d) 9a, zna'zy si ni! staram si tydzi! prz!dt!m ani ni', ty#ko g;ra dzi! prz!d Fwiazdk) Eaka trady'&a i zawsz! dzi!'i) No rodzi'! tam o'zywi:'i! pomaga#i, 'o wy/!& trz!a by0o powi!si<, to))) no i '1oinka prz!d! wszystkim /ywa) Zosta&!, ni! powi!m pan$, tak d0$go &ak ni! ob#!'i, a#! tak do po0owy sty'znia, tak z r!g$0y tak do ko#dy, no &ak &$/ si bardzo sypi!, to si zd!&m$&!, ni!H No a#! do t!go 5, no zr!szt nikt '1yba $ nas &!sz'z! 5 ni! roz!bra0 '1oinkiI) Zwy'za&!- >No &!my 6igi#i, prz!wa/ni! &!my tak &ak t!raz to w &!dnym dom$, po wigi#ii dzi!'i &$/ 'z!ka& za pr!z!ntami, wi' z r!g$0y si dzi!'i 'zym: tam za&m$&!, $stawia si pod '1oink pr!z!nty, no i potym kt;r!: dzi!'ko 'zyta i ka/d!m$ tam wr'za, ni!H No, w taki spos;b) Eak, '1odzi#i, robi#i bardzo d$/o sz$m$, bi#i i))) t!/ '1odzi#i, tak par #at do ty0$ pamitam &!sz'z!))) bo pot!m wszys'y na 8ast!rk, to taka zgra&a zawsz! sz0a i ty#ko tam zami!szani! robi0a, a t!raz &$/ t!go ni! ma) Eak, to oni z tymi r;zgami #ata#i) A#! t!raz &$/ ni! ma, &a ni! wi!m, ka/dy &aki: taki &!st, ni! wi!m 'zy sam d#a si!bi!, 'zy &ak to nazwa<, nikom$ si ni! '1'!D t!#!wizor i))) No a#! ki!dy: to to by0o wiksz! wydarz!ni!, bo))) &a my:#, wi'!& '1yba rz!'zy 'i!szy0o, ni' 'i!szy0o, a t!raz &!st wszystki!go w zasig$ rki i '1yba d#at!go mni!& 'i!szy tak) Bo ki!dy: '$ki!r!k, 'o to by0o za t!go ni!))) A t!raz so idzi!, w!Ami!, 'zy taki 'zy taki) I to &!sz'z! 8

wymagania wi!#ki!) No &!st trady'y&ni! sianko pod obr$s, pod obr$s ty#ko wk0adamy sianko, no i wiadomo st;0, ni!H No o'zywi:'i! wszys'y m$sz si prz!bra< !#!gan'ko do sto0$, /!by wyg#da#i &ak #$dzi!, ni! ma tam, z! kto: s! przy&dzi! z podw;rza i sobi! &!) 6szys'y siadamy r;wni!, &!st mod#itwa, 8ismo Kwit!, &!st op0at!k, no i pot!m dopi!ro &!st))) Na&starszy z rodziny rozda&! 2op0at!k3, ka/dy 0ami! ty#!, /!by si m;g0 dzi!#i< z r!szt, ni!H 8o ko#!i si pod'1odzi))) 9!sz'z! &ak m/ /y0, to on zawsz! tak dzi!, dwa, naw!t trzy prz!d 6igi#i, &ak &a przygotowywa0am potrawy, to on zawsz! gra0 na akord!oni!) Eo mi zawsz! #!pi!& si bdzi! robi<, 'zy sprztam 'zy 'oko#wi!k) ?n sobi! <wi'zy0, ni!H No bo to raz w rok$ si prakty'zni! gra, to zapomina0, to on mi zawsz! gra0, to tak mi sprawni! pra'a sz0a) Bo on ty#ko mak kr'i0))) Bo tak '1tny by0 do pomo'y ni!H @zy sa0atk pokroi< 'zy t!go) A#! &!go robota to by0o kr'i< makI) 9!dz!ni!- >Jaki!0ki z b$0ki, no ni!kt;rzy robi z makaron!m, karp o'zywi:'i! w ka/d!& posta'i, ryba ta po gr!'k$, :#!dzik, tak &ak kto #$bi, ni!H I kap$st z grzybami, sos grzybowy, barsz'zyk z $szkami, no i ostatnio &ak t$ zi< przysz!d0, to robimy kroki!ty i pi!rogi) Bo ki!dy: /!:my t!go ni! robi#i, a t!raz no))) on po'1odzi tam spod 6o#sztyna, to tak zawsz! do t!& mamy sobi! &!'1a0 na pi!rogi, no to t!raz robimy sami t! pi!rogi) I ni! $'i!ka) 8i!rniki ty#ko) E! + tak, kompot w0a:ni! z s$sz$, z owo';w s$szony'1) No zawsz! wy'1odzi t! + , no ni!raz naw!t wi'!& wy&dzi!, a#! t! + to &$/ &!st na&mni!&) No i pot!m robimy, po 6igi#ii robimy so kawk, 'iasto, pr!z!nty tak, bo zawsz! 'iasto, kawka &!st &ak dzi!'i pr!z!nty rozdawa&I) 8ast!rka- >p;Ani!& &!st 8ast!rka, t$ta& w Ndni robi 8ast!rk,

od dzi!sit!& na sa#i) E!raz to sa#a &!st w og;#! r!montowana) Caz w rok$ ty#ko ta 8ast!rkaI) 8rz!sdy>No, /! ni! po/y'za si so#i w 6igi#i, bo 'a0y rok bdzi! bi!dny, ni! wi!m) 9a naw!t ni! wi!m 'zy &a stos$&, a#! &a mam to tak zakodowan!, /!)))A#! t!raz ni!, a#! &a wam powi!m, /! ki!dy:, &ak tak ni! by0o ty'1 mark!t;w, to tak midzy ssiadami wi'!& by0o ty'1 po/y'z!k, po/y'z mi mk, 'zy to 'zy tamto, ni!H No bo by0o tak, t!raz si tak ni! po/y'zaI) >6i!m, /! na przyk0ad t$ gospodarz! to zawsz! m;wi#i, /! w 6igi#i trz!ba tro'1 pom0;'i<, /! &ak ki!dy:, no bo t!raz to wiadomo, wszystko komba&nami, a#! &a pamitam, &ak t$ przysz0am, to t$ na przyk0ad ssiad, on zawsz! w 6igi#i w0'za0 m0o'arni i '1wi#, /!by tam, /!by #!pi!& by0o w przysz0ym rok$ 'zy 'o: taki!go, to taki! 'o: pamitam) P nas ni! ma t!go, ni! ma ko#dyI)
5 8i!rwsz! i %r$gi! Kwito Bo/!go Narodz!nia

>No pi!rwsz! :wito to spdzamy rodzinni! zawsz!) Ni! ma /adny'1 wy&azd;w, ni' i w dr$gi! :wito to &$/ tam, tak &ak t$ dzi!w'zyny, to do t!:'i;w 'zy 'o: tam, a#! w pi!rwsz! :wito to si!dzimy wszys'y raz!m) Eo &!st taki! prz!d0$/!ni! 6igi#ii, to 'o zosta&!, to odgrz!wamy, to si &!, no i wiadomo, dok0ada si t!/ inn!go &!dz!nia, a#! g!n!ra#ni! zosta&!) Bo my na przyk0ad w 6igi#i ni! &!my misa, a t$ ni!kt;rzy &!dz, bo pono< ni! ma post$, ni!H A#! my ni!) @o &!sz'z! robimy, z$p rybn, barsz'z) Eo &!st, wi! pani 'o, kawa0ki ryby $gotowan!, na'zy tak, got$&! si w0osz'zyzn, tam zi!#!, #i:< i w0osz'zyzn, wk0ada si t! kawa0ki ryby, no w za#!/no:'i i#! t!& z$py ma by<, no i ni! na d0$go, bo to &!st bardzo mikki!) No i &a na przyk0ad obi!ram to, mar'1!wk kro& w kostk, prz!'!dzam w og;#! t z$p,

10

/!by tam ni' ni! p0ywa0o, za'igam :mi!tan))) Eak/! my na przyk0ad bardzo #$bimy to, a#! 'i 'o ni! &!dz, &!dz barsz'z) 9a ni! &ad0am k$p #at 2z$py rybn!&3, a#! pamitam &ak posz#i:my do Zbszynia, to tak mni! nam;wi0a taka 'iotka tam mi!szka0a obok nas) Bo to ni! mo/! by< ani gst! ani rzadki!, ni!H No bo s kawa0ki ryby w tym, &!st mar'1!wka drobno pokro&ona))) A ty& kaszki si ni! wy'z$wa, ona si rozgot$&!))) No ka/dy robi ina'z!&, a#! dobr!I)
* Gy#w!st!r"Nowy Cok

>8rz!wa/ni! '1odzi si na ba#!, a#! ostatni! #ata to m$sz wam powi!dzi!<, /! ni! wi!m 'zy #$dzi! si tak #i'z z pi!nidzmi, a#! '1yba razy by0 odwo0any Gy#w!st!r, ni! by0o naw!t '1tny'1) I g!n!ra#ni! tak za$wa/y0am, /! #$dzi! si bawi $ si!bi! w doma'1, pozaprasza& i#!: tam os;b i))) Ki!dy: no to, to wiadomo, no to by0y naprawd zabawy))) na sa#a'1) @1o'ia/ powi!m, /! t!raz si &$/ ni! robi 2psik$sy3, a#! wi!m na przyk0ad wystawiani! f$rt!k, no to &$/ by0o nagminn! t$) 9ak ni! zab!zpi!'zy0!:, to ni!kt;rzy ni! mi!#i ani f$rtki ani bramy, to gdzi!: tam powynosi#i, a t!raz to &ako: $'i'10o, &a ni! wi!m 'zy m0odzi!/ &!st inna, ni! '1'! im si, 'zy po prost$ ni! $wa/a& to za mdr d!'yz&) No to taki! tro'1 dziwn!, ni!H Gsi!dzi #ata#i i sz$ka#i po tym))) ?bra/a< ni!, ty#ko ty#!, /! trz!ba by0o t!go sz$ka<) A $ was t!/ wystawia& 'o:H P nas ra'z!& wynosi#i gdzi!: tam nad &!zioro i trz!ba by0o sz$ka<, to w taki spos;b) A to m/ t!/ taki! porobi0 zab!zpi!'z!nia, /! po prost$ ni! idzi! wy'ign<, bo to &!st taka k#apka od g;ry, /! no '1o'ia/by ni! wi!m, ni! wy'igni! t!go, bo by m$sia0 to spawark $'i< ni!H N!by wy&< f$rtk, a to si ni! da) A pan skd po'1odzi, &!/!#i mogH No to &!st b#isko 8oznania, ni!H ? tak, fa&!rw!rki to mn;stwo) Naw!t powi!m, /! ma0o &!st dom;w taki'1, w kt;ry'1 ni! p$sz'za&, bo &!/!#i tam, wiadomo si!dz go:'i! w

11

dom$, no to wszys'y o + , toast z szampan!m, wszys'y na dworz! pi&!my szampana, no i fa&!rw!rki od + , no to &!st ni!bo &asn!, a#! t!/ za#!/y od t!go i#! #$dzi &!st w dom$, bo &!st gro na przyk0ad taki'1 os;b, kt;r! samotni! spdza&, no to &$/ tam nikt ni! wy&dzi!, ni!H A &!dn!go rok$ to pamitam, /! $#i'a by0a p$sta) 6szys'y si bawi#i, no ty#ko starsi #$dzi! pozostawa#i w dom$, to 'i ni! p;&d fa&!rw!rk;w p$sz'za< ni!H A#! t!raz ostatni! #ata 'oraz wi'!& &!st na $#i'y 'zy 'oraz mni!& #$dzi '1odzi na t! zabawy) No to, bo wida< gdzi! p$sz'za&, &ak si wy&dzi!) Ey#ko by0y przy sa#a'1, tam gdzi! by0y t! zabawy, ni!H No bo w dom$ ni! pamitam, /!by kto: tam p$sz'za0 tak sobi!, t!go ni! by0o) Eam gdzi! by0a zabawa, gdzi! ba# by0, no to) Zawsz! szampan) %zi!'i ma& t!n b!za#ko1o#owy, a)))I
7 4 +0 Erz!'1 Kr;#i ko#dni'y JB Fromni'zn!&

>No :wi' i ty#ko, &a & wygaszam &$/ &ak wy'1odz z Ko:'io0a, a &ak &a mam z ni &!'1a<) 6i! pan 'o))) no postawi & tam, taki! mam tam do t!& gromni'y i si pa#i) E!go dnia i pot!m wy0'zam wi!'zor!m i do szafy) 9ak kto: $mi!ra, to &!sz'z! zapa#a) Ki!dy: zapa#a#i, bo &a &!sz'z! pamitam taki dom!k $ mo&!& bab'i na :rodk$ sz'z!'1 kryty, to mo&a bab'ia to #ata0a z! :wi'on wod, wko0o 'a0!go dom$, opryska0a t! gromni'! si wszdzi! pa#i0y, bo to si ba#i #$dzi!, bo grzmot, t!go, to si mog0o zapa#i<) Gz'z!'1a, to wi!'i!, to ino trzaski i po/arI)

++

Karnawa0, t0$sty 'zwart!k, koni!' karnawa0$

>6 karnawa#! ni! dzi!&! si ni', a#! &ak si ko'zy karnawa0, to '1odz $ nas 'ympry) 6 ostatni ni!dzi!# karnawa0$) Eo s misop$sty, tak) I na przyk0ad tam za'zyna si post przyp$:<my od :rody popi!#'ow!&, to t ostatni ni!dzi!# prz!d :rod popi!#'ow '1odz 'ympry) No stro&! ma& r;/n!, :mi!r<, baran))) panna m0oda, no r;/n!) 6 og;#! wam powi!m, /! $

12

nas t!raz &!st))) d$/o dzi!'i '1odzi) I ki!dy: t$ta&, &a ni! pamitam ty'1 'zas;w, a#! pono< by0y tak orygina#n! t! stro&! w Ndni, a#! '1odzi#i t!/ inni #$dzi!, a t!raz &!st &ako: tak, no &!st t!n 'ymp!r 'o rok$ i prawdopodobni! 'oraz #!pi!&, a#! &a mam &ako: p!'1a, bo &a &$/ z! , #ata ni! by0am t$ na 'ymprz!, bo ';rka ma 1a# sportow w Zbszyni$ i zawsz! mamy tam rozgrywki i &ak '1odz 'ympry, to my zawsz! &!st!:my na 1a#i) I &$/ m;wi, &$/ '1yba z , #ata z rzd$))) ?ni w'1odz tam, gdzi! &!st brama otwarta, &ak masz zamknit bram, to oni ni! w'1odz, no po prost$ #$dzi! sobi! ni! /y'z, no r;/ni!, mo/! nikogo ni! by<))) 9!st brama otwarta, to oni w'1odz, gra& na koA#!, k#arn!t, skrzyp'!) Eo oni m$sz zap0a'i< taki!m$ koA#arzowi, /!by '1odzi0 i gra0) No ni!koni!'zni!, &ak ni! ma koA#arza, to &!st akord!on, k#arn!t, skrzyp'!, za#!/y &ak))) 6 8rzyprostyni$, to oni ma& t! w!s!#! przyprostyski!, oni ma& swo& kap!#, no to oni ma& swoi'1 #$dzi, a#! tak $ nas na przyk0ad ni! ma nikogo taki!go, to trz!ba wyna&<, ni!H No i prz!'1odz 'a0 wiosk, id na sa#, pot!m &aka: tam zabawa &!st do t!go, ty#ko w t ni!dzi!#, ty#ko t!n razI) E0$sty @zwart!k- >Eo podstaw s p'zki, robi, dwa razy w rok$ robi p'zki) Na Gy#w!stra got$& go#onki i t!/ robi p'zki))) z kap$st))) to w Gy#w!stra, a na E0$sty @zwart!k, to podstawa to &!st p'z!k) I t! p'zki &!my w 'zwart!k, w ni!dzi!# i w! wtor!k) Na'zy ni! z t!go &!dn!go pi!'z!nia, ni!H A#! tak si robi, bo w E0$sty @zwart!k to wiadomo, ni!H Za'zyna si t! misop$sty, to))) w ni!dzi!# '1odz 'ympry, to wypada, ni!H Zna'zy &a ty#ko raz robi, to w og;#!, &a ni! robi tam, /! m$si by< t! , razy, ty#ko robi raz) Bo my, $ nas &!st tak, &ak my si na&!my raz, to pot!m si &$/ na to ni! patrzy, no to))) A#! &a m;wi po prost$ &ak #$dzi! robi, no bo ni!koni!'zni!, /! &a to 13

robi) Eo &!st 'zwart!k, ni!dzi!#a, no i prz!d t Krod 8opi!#'ow, to w t!n wtor!k &!sz'z!) ?statki, a ni!D 8odkozio0!k) A#! 8odkozio0!k si robi w sobot, prz!d w0a:ni! t ni!dzi!#) No to 'o si #$dzi! bawi) Zwy'za&na taka impr!zaI)
+ Eopi!ni! Jarzanny

>? tak, topi dzi!'i) 9a ni!) 9ak by0am dzi!'ki!m, to topi0am, to to z! szko0y, ni!H A t$ to ty#ko dzi!'i) No mamy szko0, tak, no nad &!zioro id i $topi Jarzann) 6 tym rok$ to ni! by0o mo/#iwo:'i, bo prz!'i!/ by0o &!zioro zamarznit!, to ni! mi!#i gdzi! $topi< &!&) A#! pi!rwszy raz &a pamitam, /!by topi!ni! Jarzanny by0o na zamarznitym &!ziorz!) E!go ni! by0o &!sz'z!, a#! tak by0o w tym rok$, ni!H Eopi & od raz$, '1yba dzi!'iom ni! pozwa#a& zapa#a<, ni!H Eak my:#) Pbrana tam &!st taka, ni!H I wrz$'a& & do wody) ?ni tak b!zsz!#!stni! prz!'1odz bym powi!dzia0a, ty#ko ty#!, /! id, $topi & i wra'a&, ni!HI

+,

Kroda 8opi!#'owa

>No))) bardzo po:'imy, &!dzi!my do Ko:'io0a, posypa< s! g0owy popio0!m, no i naprawd &!st post) No t!raz si t!go ni! robi, wi! pan, /! t!raz si ni! robi 2gary3) 8rz!'i!/ on &!st taki norma#ny popi;0, ni!H Ni! &!st norma#nyH No zr!szt on ty#! t!go popio0$ sypi!, /! to tam zaraz si rozdm$'1ni!, ni!H 9a wam powi!m, /! $ nas to tak sypa0, &akby poso#i0) 9a w ka/dym razi! &ak wysz0am, &a naw!t ni! mia0am :#ad$) 8sik$sy by0y, to ki!dy:, t!raz &$/ t!go ni! ma, a#! ki!dy: tak &!sz'z! m/ opowiada0, /! o +. Com!o wy'1odzi0o, no bo to by0 taki d$/y zak0ad krawi!'ki, tak, to w0a:ni! t! rogatki zamknit! i mn;stwo row!r;w, bo Zbszy to by0o miasto row!row!, bo z ty'1 zak0ad;w, to wszystko tam z dwor'a wra'a0o, to tam wt!dy w0a:ni! $wi!sza#i taaki! wory, bo to prz!wa/ni! by0o zimno) Bo to w za#!/no:'i &ak kogo #$bi#i, ni!H %oro:#i, to robi#i doro:#i) Ki!dy: t!go kondona kom$: powi!si#i naw!t i t!n z tym kondon!m &!'1a0, a#! to w t Krod 8opi!#'ow, ni!H I wszys'y

14

si z ni!go :mia#i i on t!/ si :mia0, bo on by0 taki tro'1 '1ory 'z0owi!k))) i t!/ si :mia0, bo on ni! wi!dzia0, /! on to ma na p#!'a'1, oni m$ na$wi!sza#i mn;stwo t!go) Bo ta matka &!go przysz0a i bardzo awant$r robi0a o to pot!m) No bo on by0 '1ory, ni!H No to w0a:'iwi! tro'1 tam ni! fair zrobi#i, a#! &ak t! rogatki by0y zamknit!, to oni tam sta#i prz!z +0 min$t 'zas!m, no to prz!z t! +0 min$t, to mo/na wszystki'1 po'zstowa<, ni!H A#! tak ni' wi'!& ni! pamitam))) 9a my:#, /! w og;#! i#!: ty'1 trady'&i zagini!) Ki!dy: tak '1yba bardzi!& #$dzi! do'i!ka#i) E!raz d$/o rz!'zy &!st w int!rn!'i! i w0a:'iwi! &ak kto: '1'! 'o: wi!dzi!<, to))) no w!&dzi! w t!n int!rn!t i wi!, ni!H No ni! wszystko) No tak, a#! w int!rn!'i! t!/ trz!ba wi!dzi!< bardzo 'o si '1'! wi!dzi!<) Eam idzi! si wszystki!go dowi!dzi!<) ?& 'o si &ad0o)))I
+. +( Kr;dpo:'i! Ni!dzi!#a 8a#mowa

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD >Eo &!dzi! si do Ko:'io0a z t pa#m, tak) 6i! pani 'o, &a robi, w0a:ni! t! pa#my, ga0zki pa#my i gry'zpan) Eaka na&prostsza))) 9a wk0adam do wazon$ i tak & trzymam) I pot!m &! wyrz$'am, &a tam ni! prz!'1ow$&, no do :mi!tnika) G0ysza0am, a#! ni! 0ykam) A powi!dz'i!, sama &!mio0a, ta 'o na 6igi#i))) @zy &!mio0 si prz!'1ow$&! 'a0 no'H Bo kto: mi m;wi0, /! &!mio0 si prz!'1ow$&! od Fwiazdki do Fwiazdki) ?n! wys'1n, ni!H Bo to &!st prz!'i!/ ni!mi!'ki! w og;#!) Jy w og;#! mamy ni!mi!'ki'1 trady'&i))) No bo &!mio0a sama w sobi! &!st zi!#ski!m, ni!H Bo prz!'i!/ to, to &!st paso/yt, ona ro:ni! na drz!wa'1, ni!H Erz!ba & $kra:<H No bo tak, sz'z:'ia ni! mo/na k$pi<, sz'z:'ia ni! mo/na po/y'zy<, dosta<, trz!ba $kra:<I)

+5

Erid$$m 8as'1a#n!

>No w 6i!#ki @zwart!k to &$/ &!st po'zt!k post$, taki))) Na przyk0ad my &!sz'z! &!my norma#ni!, $ nas wi!#ki post to &!st

15

naprawd w pit!k i w 6i!#k Gobot t!/ ni! &!my /adny'1, /adn!go misa) P nas dopi!ro za'zyna si miso od pi!rwsz!go :wita, od ni!dzi!#i) 6 6i!#ki @zwart!k '1odz po &a&ka, Zi!#ony @zwart!k) Ja0o &$/ t!raz, ki!dy: to &!sz'z! pamitam, z! Zbszynia bardzo d$/o dzi!'iak;w przy'1odzi0o, a#! to t!/ do taki'1 zna&omy'1, zr!szt ki!dy: by#i #$dzi! t!/ bardzi!& bi!dni i &ak '1odzi#i, to naprawd t! dzi!'iaki nazbi!ra0y ty'1 &a&, ni!H A t!raz to tak))) Bo &a pamitam, my &ako dzi!'i, to t!/ '1odzi#i:my po Zi!#onym @zwartk$, a#! to w0a:ni! '1odzi#i:my po ty'1 zna&omy'1 tam, gospodarzy i wi!rszyki m;wi#i:my) P nas przy'1odzi dwa razy za&', bo w 'zwart!k))) Za&' przy'1odzi d#a dzi!'i w 'zwart!k, d#at!go, /! pot!m &ak dzi!'i id z koszy'zkami w sobot na :wi'onk, /!by mia0y 'o zabra<) A na przyk0ad tak &ak my))) Bo &a ni! pamitam, /!by:my my dostawa#i dwa razy, my dostawa#i:my zawsz! w ni!dzi!# na rano po :niadani$ by0 za&' i ty#!) A t$ t!raz wymy:#a&, /! m$si by< na t sobot, no w0a:ni!) No i moi drodzy, wam powi!m, /! tak &ak nasz! dzi!'i))) to on! robi w 'zwart!k, to dzi!'i dostawa& t!go za&'a, w sobot go :wi', a pot!m my szyk$&!my im w ni!dzi!#, ni!H G0odki!I) 6i!#ki pit!k- >%o Ko:'io0a ty#ko) ?oo tak, wi!'i! kto zawsz! robi0 Bo/! CanyH Nasz o&'i!', a#! ni! /! nas t0$k0, a#! my by0y:my bardzo :pio'1ami, bardzo) I wi!m, /! on zawsz! m;wi0, &a wam dam na t! Bo/! Cany) Ni! /!by nas tam t0$k0 so#idni!, a#! tak by0oI)
+* 6i!#kano' 2:wi'!ni! koszy'zka3"Ni!dzi!#a 6i!#kano'na

Kwi'onka- >A sobota do :wi'onki, do krzy/a, do Ko:'io0a &!Adzimy, przy sa#i ksidz :wi'i) 6 koszy'zk$ &!st szynka, ki!0baska, &a&ko podstawa, s;#, pi!prz, &!st bab!'zka, '1#!b!k,

16

baran!k z mas0a, w0asnor'zni! zrobiony, o to w0a:ni! '1odzi, ni!H No star mam for!mk, odzi!dzi'zona po mo&!& mami!, tak/! &$/ 'oraz tr$dni!& mi wy'ign< t!go baranka) No wyrobi0a si, bo to &!sz'z!))) 6 tym rok$ mi wysz0y s$p!r baranki, a#! pamitam &!dn!go rok$))) bo '1yba to za#!/y od mas0a) A#! w tym rok$ k$pi0am mas0o os!0kow! i so! my:# ni! bd si m'zy<) I !kspr!sowo, zawsz! $bi!ramy go, pi!prz, i t!n gry'zpan, ni!H Pszy, ogon!k, t!/ gry'zpan) No i tam wk0adamy tam &aki!: pomara'zko, 'zy za&'zka))) Na&starszy wn$k, dzi!w'zyny t!/ id) Bo wi! pan, $ nas s dzi!'i ma0! i tak &ak na przyk0ad w tym rok$ m/ zmar0 w #$tym, w mar'$ by0o :wi'onka, to tak robi0y:my &!d!n koszyk i tak by0o ina'z!& w tym rok$, ni!H 9!st s!rw!tka w :rodk$, &!st gry'zpan!m przybrany, d$/o t!go))) @1orgi!wki t!/, &ak mamy, prz!wa/ni! k$pimy w'z!:ni!& i zg$bimy i si zna&dzi! po 6i!#kano'y)))I Kniadani!- >6szystko &!my rano, koszyk si odstawia w '10odn! mi!&s'!, no i &ak szyk$&!my :wi'onk, to z r!g$0y &!dzi!my t!/ do ko:'io0a do Zbszynia) Jamy na *-00, '1yba naw!t w tym rok$ ni! by0o) Bo my &!dzi!my na 7-00 a#bo 4-00, t!raz by#i:my na 4-00, bo o 7-00 &!st tak straszni! d$/o #$dzi, /! &a ni! #$bi i:< do Ko:'io0a &ak &a mam tak sta<))) Q#! si 'z$&) Eo na 4-00 i &!st!:my po +0-00 w dom$, no i pot!m &!my :niadani! taki!, &a na przyk0ad parz szynk, k$p$&!my wdzon i parz) ?'zywi:'i! bia0a ki!0basa, /$r!k robimy do t!go, &a&ka, maz$rka ni! robimy) 8isanki robimy, obk#!&amy, gotow! barwniki k$p$&!my i to robimy) 9ako: tak zdo#no:'i taki'1 nikt ni! ma, /!by pisa<) Zna'zy si tak, k0adzi!my na &!dnym ta#!rz$ i gospodarz dom$, w za#!/no:'i od t!go, $ kogo &!my, on dzi!#i na wszystki'1, na przyk0ad t! &a&ka, po tro'1$ wszystki!go, ob'1odzi st;0 i k0adzi! ka/d!m$, ni!H No i pot!m si &! r!szt) 17

2Ny'z!nia3 Ni!, na 6i!#kano' ni!I)

+7 8oni!dzia0!k 6i!#kano'ny

>No to #!& si, &ak &!st 'i!p0o to si #!& r;wno) Ki!dy: bardzi!&, bo t!raz to si tak k$#t$ra#ni! ob#!wa&, a ki!dy: to wiadrami) Eak/! t!raz mi si wyda&! &!st tak) P nas ni!, a#! &$/ t$ r!&on 6o#sztyn, t$ &$/ '1odz, tam '1odz Giwki, $ nas ni! ma t!goI)

+4

Zi!#on! Kwitki

>Ki!dy: to pamitam, /! bardzo si stroi0o domy, wk0ada0o si brzozy w w!&:'i!, a t!raz t!go ni! ma) Gzkoda, /! taki!& trady'&i ni! ma, bo 0adni! to wyg#da0o) A t!raz to t! Zi!#on! Kwitki tak prz!#!', /! to si naw!t ni! wi!, /! to &$/ s Zi!#on! Kwitki) Bo to ki!dy: by0y dwa dni :wit i tak ina'z!& si ob'1odzi0o, a t!raz tak prz!#!' &ak ka/da ni!dzi!#aI)

Bo/! @ia0o

>9!Adzimy do Zbszynia) Jy ni! mamy &ak, bo z r!g$0y robi tymi $#i'ami 'o idzi! pro'!s&a i tam'i robi, to $ nas ni! ma taki!& mo/#iwo:'i) Eo zabi!ramy do dom$ i wk0adam do wazon$ i t!/ stoi tak d0$go, &ak stoi, no i pot!m wyrz$'am) E!go t!/ ni! wi!m, a#! wszys'y bior to &a t!/ bior) Eak wam powi!m $'z'iwi!) 6ianki to robi, bo &a ak$rat ni!, a#! na do/ynki, ni!H E! wi!'!, a wianki robi na 9ana, 7 '1yba &!st 'z!rw'a, no to na 9ana, to na &!zioro, w Zbszyni$)I

:w) 9ana JB Zi!#n!&

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD >No to &!dzi! si z tymi b$ki!tami kwiat;w, ni!kt;rzy &ak ma& zbo/!, no to zbo/! wk0ada&, ni!H 9a pan$ powi!m, /! &a ty#ko wi!m, /! mam zap0a'i< za wi!ni!' i ni' wi'!&) No to &!st to 'o niby si pozbi!ra z po#a, to &!st taki! podzikowani! Jat'! Boski!&, /! $da0y si zbiory, ni!H Eak samo do wazon$))) 6i!'i! 'z!m$ &a tak wszystko w!kH Bo m;& m/ by0 zbi!ra'z!m, ni!H I on zbi!ra0 wszystko) 9a roz$mi!m, /! mo/na zbi!ra< 'o: tam, w 'zym: si sp!'&a#izowa<, a#! on zbi!ra0 wszystko 'o mia0o wi'!& #at &ak on) 9!m$ si wszystko przydawa0o) 9ak przy&!'1a#i z m$z!$m, to oni si prz!razi#i) ?ni wywi!A#i trzy samo'1ody i $

18

nas prawi! ni' ni! by0o wida<) Eo &!st dopi!ro prob#!m t!raz, i t!raz 'o z tym zrobi<) No m$z!$m zabra0o to 'o '1'ia0o) I d#at!go &a &!st!m taka na wyrz$'ani!, bo))) &ak ty#! rz!'zy by0o zbdny'1, ni!potrz!bny'1))) a wszystko si przyda0o, no ni' si ni! przyda0o prakty'zni!, no ni! m;wi, /! ni', a#! ni!wi!#!, ni!HI
, . JB Gi!wn!& %zi! 6szystki'1 Kwity'1"%zi! Zad$szny

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD >E!/ ni! ma &aki'1: taki'1 sp!'&a#ny'1 trady'&i) Ni' ni! wi!m) No groby wiadomo, no a#! m;wi, /!by &ako: sp!'&a#ni! 'zym: tam si r!gion wyr;/nia0))) Ni!) Gprzta si groby))) Bardzi!& prymitywni! to by0o, t!raz to &!st taka r!wia, ni!H 8okaz mody, kto #!pi!&, kto wi'!&, kto zamo/ni!&))) 26i!'!3 Caz '1yba robi0am z taki!go ko0a, to si op#ata0o, zna'zy si s0om, ni!H Eo si op#ata0o dr$t!m, bardzo pra'o'10onn! to by0o, pot!m m'1!m i t!/ dr$'ikami takimi, ni!H 8;Ani!& wbi&a0o si t! kwiaty) 9a p;Ani!& tak robi0am w doni'zka'1 i))) taki! tam stroiki)I

Inn! trady'y&n! wydarz!nia doro'zn! 2'yk#i'zn!3 istotn! d#a informatora

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

@) Erady'y&n! obrzdy rodzinn! i oko#i'zno:'iow! + Narodziny i '1rz!st

>Na przyk0ad, /! &ak zoba'zysz mysz, ni! mo/!sz si dotkn<, bo &ak si dotkni!sz w tym mi!&s'$, to mo/! taki :#ad by< po myszy) No ni! wi!m))) na dzi!'k$, o'zywi:'i!I) >Ni! ska'z! si prz!z p0ot, a#! &$/ ni! pamitam))) 6i!'i! 'o, /! &a tak naprawd ni! pamitam) 9ak w Nowy Cok zoba'zysz))) No bo ki!dy: ni! by0o wiadomo 'zy ma si '10op'a 'zy dzi!w'zynk, ni!H Kto pi!rwszy prz!kro'zy pr;g, to taki! dzi!'ko 'i si $rodzi, taki!& p0'i) No bo t!raz to wiadomo, trzy mi!si'! i &$/ wiadomo 'o bdzi!, 'zy tam 'zt!ry, a#! 19

przyna&mni!& inn! namiary s ni/ ki!dy:, bo ki!dy: do ko'a si ni! wi!dzia0o, ni!HI >Kokardki o'zywi:'i!) A#bo pod mat!ra', /!by tam nikt ni! od'z!pi0))) @1o'ia/ t!raz &$/ mni!&, a#! wam powi!m, /! ki!dy: to bardzi!& w t! wszystki! 'zary, g$s0a wi!rzy#i, naprawd) Na'zy &a ni! wi!m 'zy by0a o'zarowana 'zy ni!, a#! to &a wam powi!m tak z przyk0ad$ mo&!& mamy, mo&a mama mia0a tak bardzo kr'on! w0osy i zawsz! m;wi#i, /! tam gdzi!: kawa0!k da#!&, /! ona &!st 'zarowni' i t!))) I tak mi ki!dy: opowiada0a, /! tam prz!'1odzi0a dzi!w'zynka prz!z $#i' i tak & do ty& 'ig0a i /! t! w0osy zawsz! mia0a prost!) 9a ni! wi!m 'zy to &!st prawda, a#! tak mi opowiada0a) N! norma#ni! 'a0 g0ow mia0a pokr'on, a#! w tym mi!&s'$, gdzi! ta & pokr'i0a, to ona mia0a prost! t! w0osy) %o ko'a /y'ia) No mia0a, no ty#ko /! pot!m &!& si t!/ tak ni! kr'i0y t! w0osy, to &a wi!m))) Na przyk0ad, /! &ak ni! by0o t!& 'z!rwon!& wst/ki, /! &ak dzi!'ko ni! by0o o'zarowan!, to si #iza0o 'zo0o i si p#$0o, ni!H No to to '1yba wszys'y wi!dz, ni!H 6 'zar'im /!brz! /! si my0o) Bo &a na przyk0ad pamitam ki!dy: ';rk wykpa0am w tym 'zar'im /!brz!, po&!'1a0am do rodzi';w w0a:ni! i))) $ nas ni!da#!ko t!/ si m;wi0o, /! to by0 'zarowni'a, &a ni! wi!m 'zy ona by0a 'zarowni', g!n!ra#ni! ni! s0ysza0am o /adny'1 'zara'1, /!by ona 'o: kom$: zrobi0a) I ona tak bardzo podziwia0a t nasz Ani) %zisia& sobi! to tak t0$ma'z, /! wiatr by0, mog0o & zawia< i ona mi si tak dar0a, a ona by0a takim spoko&nym dzi!'ki!m i tak si dar0a i wszys'y, na p!wno ta 'i & o'zarowa0a i na p!wno) No i &a & $my0am w tym 'zar'im /!brz!, a#! &a ni! wi!m 'zy &a & pomi!sza0am, bo &a & tak my0am, a to si od g0owy, w t!n spos;b si my&!, ni!H Z g;ry do do0$) Ni! pomog0o) G0on! 'zo0o mia0a, a#! 'zy t! 'zar'i! /!bro pomog0o))) 20

%wa dni mia0a taki! skrz!'z'! i min0o, i ni! wi!m 'zy po 'zar'im /!brz!, no bo &a & kpa0am tak, ni!H No to $ ni!& '1yba ni! dzia0a0oI) 6yw;d- >9a wam powi!m, /! &a naw!t ki!dy: sz0am do wywod$ i ni! powinnam t!go '1yba zrobi<, bo mo&a 'iotka $rodzi0a dzi!'ko i tak si A#! 'z$0a))) mi!szka#i w Frodzisk$, w 8taszkowi! dok0adni!, i tam by0 taki ksidz, /! on ni! dop$sz'za0 w og;#! my:#i o tym, /! matka mo/! ni! przy&:< do wywod$) I to po#!ga0o na k#'z!ni$ prz!d tym o0tarz!m, ob'1odz!ni$ dooko0a o0tarza i to by0 t!n 'a0y wyw;d) I &a posz0am za ni))) m/ by0 '1rz!stnym, i ona prosi0a no idA, bo &a ni! dam rady, bo &a ni! dam rady) No m$sia0am prz!&:< po ko#ana'1 wko0o o0tarza) No tak si da0am wrobi<, no 'o))) By0am m0oda, g0$pia i kaza#i to posz0am, ni!H Eo ni! my:#a0am, /! taki! 'o: mni! 'z!ka) I na tym to po#!ga0o, bo &a ni' wi'!& sobi! ni! przypominam) 9a mia0am wt!dy . #ata) A#! $ nas w Zbszyni$ t!go ni! pamitam) E$ ni! pamitam na p!wno, /! 'o: taki!go by0oI) @1rz!st- >No &!st ta sp!'&a#na msza, w t!& '1wi#i, ni!H Bo ki!dy: ni! by0o sp!'&a#n!& mszy) No o'zywi:'i! rodzi'!, '1rz!stni na t! spotkania, ni!H No prz!d '1rz'i!#n!, no bo ksidz m;wi 'o kto ma robi<, ki!dy t :wi!' si zapa#a))) 9!dnorazowo) E!raz z r!g$0y &!st tak, /! wikszo:< mszy trzyma& rodzi'!) Bo ki!dy: by0o tak, by#i rodzi'!, m$sia0a trzyma< matka, 'z:< mszy trzyma0a taka matka, ta rodzona, ni!H A dr$g 'z:<))) i tam w p!wnym mom!n'i! prz!kazywa0a '1rz!stn!& mat'!, a#! w wikszo:'i to trzyma0a matka) A w t!& '1wi#i '1yba naw!t si ni! zwra'a $wagi, trzyma t!n kto ma wi'!& si0y) No prz!'i!/ naw!t w;zki!m przy&!/d/a& i w w;zk$ trzyma& to dzi!'ko, trz!ba pod!&:< do t!go, wy'iga& i))) Ki!dy: tak by0o 5 tygodni, 21

po 5 tygodnia'1, /! t! 5 tygodni by0o d#a matki i pot!m dopi!ro mo/na by0o o'1rz'i< t! dzi!'ko) No a t!raz to))) ni!kt;r! dzi!'i ma& rok i ni! s o'1rz'zon!, wi' wszystko za#!/y od rodzi';w) E! 5 tygodni ni! wo#no by0o mat'! wy&:< z dom$ prz!d! wszystkim, od t!go trz!ba za'z<) Eo taka g0$pota, ni!H Eo tam ksidz g0o:no m;wi0I)
K#$b i w!s!#!

8$rt!#- >?oo, p$rt#! to $ nas s, 1o 1o 1oo) Eydzi! prz!d w!s!#!m, t!raz, ki!dy: by0o dzi! prz!d w!s!#!m, ni!H No i ki!dy: by0y brzydki! p$rt#y, bo to :wi!'zk potrafi#i sypa<, taki! ba0aganiarski!, ni!H Cozbi&a#i t! szk0o o 'o bdA, /! ani ni! m;g0 samo'1;d w&!'1a<, a t!raz s taki! p$rt#y powi!dzia0abym k$#t$ra#n!, na kt;ry'1 s zapraszani #$dzi!) 6'z!:ni!& to przy'1odzi#i tak z $#i'y &ak sz#i, &!st p$rt!#, kto '1'!, to mo/! i:<, a t!raz &$/ t!go ni! ma, t!raz s taki! bardzi!& pod zaprosz!niami) I on! s inn!, na przyk0ad nasza ';rka &ak bra0a :#$b, to my mi!#i:my taki p$rt!#, /! by0o wi'!& ni/ sto os;b, a#! ni! d#at!go, /! my:my i'1 zaprosi#i, ty#ko by0 p$rt!# d#a go:'i i by0y warsztaty, by0y do/ynki w Jidzy'1odzi! 2mo&! miasto-33, no i pan 9ask$#ski nas tak $rzdzi0, /! przysz0y wszystki! kap!#!, przy&!'1a0y a$tob$sy z kap!#ami, z &!dn!& strony przy'1odzi0a kap!#a, wy'1odzi0a, z dr$gi!& strony w'1odzi0a nastpna, wszys'y gra#i, wi' trwa0o to do godziny &!d!nast!&, t$ by0o ty#$ #$dzi, /! wy sobi! naw!t ni! wyobra/a'i!) %o nas ni! sz0o w og;#! do&:<, taki wski prz!&azd by0, p!0no samo'1od;w, wszys'y z 'i!kawo:'i przy&!'1a#i zoba'zy< 'o si dzi!&!) Bo na&pi!rw 'i $'z!stni'y ty'1 warsztat;w, oni my:#!#i, /! to &!st taka pokaz;wka, &ak to ki!dy: by0y p$rt#y, a ni! zdawa#i sobi! sprawy, /! to by0 prawdziwy p$rt!#, bo to by0 prawdziwy p$rt!#) 8rzy&!'1a0a kab#;wka zaraz i &!st nagran!, a#! nam fa'!t ni! da0 t!&) 6i!'i! 'o, &a by0am tak wt!dy w:'i!k0a, $ nas posz0o ty#!,

22

wi' w;dki posz0o wi'!& ni/ na w!s!#$, od t!go za'zni&my) 9!dz!nia to no ni! powi!m, mi!#i:my taki wi!#ki gri##, to mn;stwo ki!0basy, kaszanki, ryby, &!sz'z! w sk#!pi! mia0am, to z! sk#!p$ wszystk ki!0bas, bo &a si ni! spodzi!wa0am taki!& i#o:'i #$dzi) No to &$/ t!dy ni! idzi! si wy'ofa< i tak ty#ko patrzy#i my 'zy to si ki!dy: sko'zy 'zy ni!, a t$ 'ig#! w'1odz ko#!&ni) Kto zagra0, to od raz$ siada0 do sto0$ i &ad0) Jy p;Ani!& taki szybki prowizory'zny st;0 postawi#i i na sto&'o, bo gdzi! ty#! #$dzi pomi!:'isz, to prz!'i!/)))'1or!) A t$ mia0a przy&!'1a< &!dna kap!#a zagra<) A t$ przy&!'1a0o i'1 ty#!))) wi'!& ni/ na bi!siadzi! koA#arski!&I) 6!s!#!- >B0ogos0awi!stwo, o'zywi:'i!, to rodzi'!) J0odzi k#ka&, no i rodzi'! pod'1odz, &ak tam ma& &ak: prz!dmow do powi!dz!nia, to m;wi, a &ak ni!, to ty#ko b0ogos0awi was tam na now!& drodz! /y'ia, krzy/yk si robi, :wi'i si, mo/! by< kropi!#ni'a, no obo&tni! 'zym to) 6 zasadzi! kropi!#ni', kropisz, pod'1odzisz do ka/d!go, ni!H %o &!dn!go, do dr$gi!go i tak wszys'y 'zworo rodzi';w) J0odzi dzik$& za b0ogos0awi!stwo, no i wy&!/d/a& do Ko:'io0a od raz$) 6!s!#! prz!wa/ni! na sa#a'1, bo to wygodni!) 6 Now!& 6si &!st taka r!sta$ra'&a, taka typowa w0a:ni! do w!s!#a, ni!H No a t$))) wszystko za#!/y od m0ody'1, gdzi! '1') Bo na przyk0ad &ak ';rka bra0a :#$b, to m/a brat sprowadza0 & t$ z! s'1od;w z koz0!m w!s!#nym, tym 'zarnym))) gra0, m0odzi sz#i za nim do samo'1od$, a powinni i'1 wita<))) bo kap!#a by0a prz!d Ko:'io0!m i oni mi!#i zagra< po wy&:'i$ z Ko:'io0a, a oni t!/ zagra#i prz!d Ko:'io0!m, pomy#i0o im si) Bo na przyk0ad ta dr$ga &ak bra0a :#$b, to kap!#a by0a &ak wy'1odzi#i z Ko:'io0a, a#! to nam zrobi#i ni!spodziank, przy&!'1a#i i zagra#i) I na t!& dr$gi!& ';rki :#$bi! t!/ by0a ni!spodzianka, bo przy&!'1a0a t!/ 23

kap!#a '1yba o &!d!nast!&, zagra#i ki#ka $twor;w, no i posz#i) Eo &$/ na samym w!s!#$, ni!HI
, Kmi!r< i pogrz!b

>No to #!/a0 w dom$) 9a wam powi!m, &a pamitam :mi!r< mo&!& bab'i, zmar0a w dom$, o'zywi:'i! z!gary, #$stra))) wszystko by0o zas0onit!))) okno))) a#! w tym pomi!sz'z!ni$, w kt;rym #!/a0 t!n tr$p, ni!H I na przyk0ad k0ad0o si na pod0og, &ak by0o #ato, to wann z zimn wod, to t!n tr$p ni! p$'10) A#! to i tak p$'10o, bo to))) d$/o gada<) @1o'ia/))) pamitam &ak by0am dzi!'ki!m, to pamitam tak bab'i, tr$mn, bo ki!dy: my gwoAdziami zabi&a#i, ni!H Eo my, tam gdzi! si $rodzi0am, to by0 dom, tak si wy'1odzi0o na podw;rz! i po dr$gi!& stroni!, to by0a taka niby k$'1nia, wi!'i!, /! &a pamitam t tr$mn, &a do dzi: to pamitam t tr$mn i &a tam nigdy ni! '1'ia0am w!&:<, &a &$/ by0am m/atk, a#! &a na t dr$g stron ni! mog0am w!&:<, 'ig#! pamita0am t tr$mn, a pot!m to w dzi! pogrz!b$ przywozi0o si tr$mn, ni!H Ki!dy: t! :mi!r'i to by0y inn!, &ak rakowi!', to od raz$ p$'1ni! i wiadomo wszystko, t!raz t! krop#;wki to dopi!ro napdza, ni!H A ki!dy: ni! by0o ty'1 krop#;w!k, ni!H No to wk0ada0o si do tr$mny, r;/ani!' si odbywa0 o'zywi:'i! przy tym zmar0ym, ni!, 'odzi!nni!, prz!z t! trzy dni, no i w dni$ pogrz!b$ wynosi0o si, zabi&a0o tymi, i p$ka0o si tr$mn w bramk trzy razy))) w bram 'zy w drzwi))) na po/!gnani!) No i na w;z, woz!m do Ko:'io0a, :'iga#i, w Ko:'i!#! 'zas!m otwi!ra#i, ni!raz ni!, w za#!/no:'i od t!go &ak to '1yba rodzina '1'ia0a, ni! wi!m, no i pot!m na 'm!ntarz, ni!H Eo do 'z!go by0 przyzwy'za&ony zmar0y, z$p!0ni! osobist! rz!'zy) E!go ni! wi!m, /!by pi!nidz!))) 6i!m, /! to 'ygani! ma&, /! im wi'!& w0o/, tym #!psz! /y'i! ma) E$ta& to do 'z!go t!n zmar0y by0 przyzwy'za&ony, b!z 'z!go si ni! obywa0, ni!H Er$mn na krz!s0a) 9a wam powi!m tam, /! &a mo/! i#!:

24

rz!'zy ni! pamitam, d#at!go /! &a si tak pani'zni! ba0am tr$p;w, /! &a &ak &$/ wi!dzia0am, /! kto: $mar0, to takim ko0!m ob'1odzi0am) 9a &$/ do t!go poko&$ ni! w'1odzi0am) I &ak z wi!ki!m si 'z0owi!k zmi!nia, ni!H E!raz &ak m/ zmar0, to spa0am w tym dom$ i ani mni! ni! ob!sz0o, /! tam ki#ka godzin t!m$ #!/a0, ni')I
. Inn! z&awiska

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD >Ni! ma) P nas zawsz! atrak'& by0 kowa# i t$ warsztat m/a, to by0y dwi! rz!'zy atrak'y&n! w Ndni) No koA#arzy t$ $ nas &!st d$/o, a#! g0;wni! '1odzi0o))) bo &ak nagrywa#i, to zawsz! int!r!sowa0o i'1 warsztat pra'y, ni!H 9ak to powsta&!, &ak to wyg#da, to to i'1 po'iga0o, ni!H KoA#arz))) no koA#arzy &!st mn;stwo, &!d!n gra #!pi!&, dr$gi gorz!&, a#! gra&I)

%) Z!spo0y i trady'&! fo#k#orysty'zn!, :pi!wa'z!, m$zy'zn!, w tym- prz!g#dy i f!stiwa#! oraz tw;r'y s0owa,

M) Erady'&! k$#inarn!, w tymprod$kt r!giona#ny i #oka#ny, potrawy :wit!'zn!, prz!pisy

Kwa:n! &a&a- >ni! wi!m 'zy pan wi! 'o to &!st))) No wi' got$&! si wod, zi!#, #i:<, '!b$#, ni!H 8ot!m si :mi!tan s0odk, tam si tak rozt!go, w#!wa si w to, no i wrz$'a si &a&ka s$row!, a#! wbi&a si ni!H 9a rozb!0t$&! &!, bo &a ni! #$bi w 'a0o:'i, &a rozb!0t$& i w#!wam, a na przyk0ad t$ $ m/a, to oni wbi&a#i &a&ka w 'a0o:'i, o) A &a taki'1 ni! #$bi, &a ni! m;wi, /! on! s ni!dobr!, a#! oni ni! rozmi!sza#i, tak ni! by0y taki!))) No i o'!t si da&!, s;#, ni!H Ni!, ni! wyg#da okropni!) Bo wi! pani 'o, ni! mo/na t!/ & tak, tak mo'no, ni!H No s taki! kawa0ki &a&ka w tym, &!st bia0a, no dobra z$pa))) 9a ni! wi!m, mi to na przyk0ad bardzo smak$&!, a#! moi zi'iowi! t!go ni! &!dz, abso#$tni! /ad!n) A wn$kowi! to &$/))) $$$$))) ni!))) ?ni ty#ko w'1a&) ?'!t, no w0a:ni!, a#! t!go o't$ si t!/ ni! #!&! p;0 #itra))) No, norma#ny o'!t) No &ad0o si bardzo, ni! &ad0o si tak d$/o misa na przyk0ad))) ni! m;wi, /! ni! &ad0o si w'a#!, a#! d$/o mni!&I)

25

Naworka- >Na przyk0ad na :niadani! to by0 '1#!b z powid0ami, do t!go &aka: z$pa m#!'zna, no z$pa m#!'zna z k#$s!'zkami) Cobi0o si, &a pamitam, /! mo&a mama robi0a &ako: tak, mk i ona wrz$'a0a t mk z wod &ako: i ona wrz$'a0a to na t!, na t!))) do mki w#!wa0a wod i to robi0a taki! &ak okr$szyny by0y i to wrz$'a0a na to gor'! m#!ko) Naworka))) 'zy &ako: tak) 9a ni! m;wi, /! mi to ni! smakowa0o, a#! &ako: nigdy mi to ni! wy'1odzi0o, ni! wi!m 'z!m$) 9a robi0am z$p m#!'zn, a#! &a robi0am &$/ z trady'y&nymi #anymi k#$skami &aki! si dzisia& robi, 'zy tam do roso0$ 'zy do 'z!go:) Eaki! z &a&ki!m, no w0a:ni!))) A to by0a taka z$pa i si wszys'y na&!d#i i to by0o syt!, bo to powid0a m#!ko, bardzo dobr! &!dz!ni!, a kto to t!raz tak &!H Eaki! 'zasyI) , K#!p! ryby- >Eo by0y zi!mniaki &ako: prz!'i!ran!, mar'1!w, zi!mniaki i to si prz!'i!ra0o prz!z sitko))) Eo ni! by0 kr!m, bo ona ni! by0a taka gsta &ak kr!m, a#! to si nazywa0o :#!p! ryby) No a warzywn! no to tam wiadomoI) . Z$pa z dyni- >Na p!wno si gotowa0o z$p 2z dyni3, a#! &a &!& ni! #$bi, bo &a ni! #$bi zapa'1$ gotowan!& dyni, &ak ni! ma o't$ w#an!go) A#! na p!wno robi#i to i powi!m wam, /! bardzo d$/o #$dzi to &!, bo po prost$ $wi!#bia t z$p) Jo&a mama t!go ni! gotowa0a, bo $ nas t!go nikt ni! &ad0, a#! wi!m, /!))) 9a t!go naprawd ni! #$bi, i &a t!go naw!t ni! spr;bowa0am, a#! mi &$/ sam zapa'1)))I ( Z$pa z br$kwi- >6i!'i! 'o mi ki!dy:, ko#!/anka mni! zaprosi0a, &!& mama gotowa0a z$p z br$kwi, a br$ki!w to &!st taki inny rodza& b$raka, &ak past!rny) I ona ki!dy: tak m;wi, no bo m;& t!:< to by0 w ?:wi'imi$ i mia0 w og;#! z0! wspomni!nia, /adna tam br$ki!w, taki! rz!'zy w og;#!

26

ni! w'1odzi0y w ra'1$b) A#! &a pamitam, /! by0am $ t!& ko#!/anki i ta z$pa z t!& br$kwi, wi!'i! 'o, /! mi to tak smakowa0o i tak t mo& mam prosz, a ona abso#$tni! ni!, t!go nikt ni! bdzi! &ad0) I to by0o taki! s0odkaw!, mi to bardzo smakowa0o, a#! /!bym &a to $mia0a gotowa<))) w /y'i$) 5 A&ntop- >Ka#ar!pa tam taki!, ni!H Bo $ nas si m;wi0o a&ntop na przyk0ad, na z$p tak warzywn) Bo to &!st po ni!mi!'k$) Eak to si t0$ma'zyI)
$$$% T-'D)1/* -2K"D.$*,N$1.* O) Erady'&! wytw;r'zo:'i rkodzi!#ni'z!&, szt$ki #$dow!& oraz artyst;w ni!prof!s&ona#ny'1

J/ informatorki robi0 koz0y>Jog pan$ opowi!dzi!< &ak to si za'z0o, ta &!go pra'a z koz0ami) ?n '1odzi0 do szko0y m$zy'zn!&) Ki!dy: w szko#! m$zy'zn!& by0 tam &!d!n instr$m!nt i w0a:'iwi! dostp $'zniowi! mi!#i ty#ko do t!go &!dn!go instr$m!nt$, a /!by gra<, trz!ba by0o <wi'zy<) ?n si $'zy0 na koA#!, $'zy0 si, gra0) I tak rozmawia0 z tym swoim na$'zy'i!#!m, kt;ry go $'zy0, a pan t!n Eomasz Gkiba))) on t!/ b$dowa0 koz0y) No i '1'ia0, /!by m$ tam zdradzi0 &ak to tam zrobi< i tak, a#! no ki!dy: starsi #$dzi! po prost$ ni! zdradza#i ta&!mni', no i ni! powi!dzi!#i 'o, &ak zrobi<, no ni! wi!m 'zy ni! wo#no))) ni! wo#no))) po prost$ ta'y by#i) No i m/ tak nam;wi0 swo&!go o&'a i za'z0 robi< pi!rwsz!go koz0a z o&'!m swoim, bo o&'i!' &!go niby si ni! '1'ia0 pod&<, no a#! p;Ani!& widzia0, /! sam t!n za'zyna0 robi<, no wi' m$ tam pom;g0, no) 8i!rwsz!go koz0a robi#i +,( rok$, a#! zrobi#i, t!n kozio0 &!st w dom$) Fra, &ak na&bardzi!&) Ey#ko w t!& '1wi#i nikt na nim ni! gra, bo ni! ma kto gra<, ni!H A to wszystko &!st w warszta'i!, m/ trzyma0 to wszystko w dom$, bo on to m$sia0 mi!< wszystko w zasig$ rki, no a#! &ak))) sta0o si 'o si sta0o, to &a po prost$ powywozi0am to, bo))) No i od t!go 27

za'z0a si &!go przygoda z t b$dow koz0;w) 9ak zb$dowa0 sam, pot!m posz!d0 do wo&ska))) Eam za'z0 robi< miniat$ry, ma0!, taki! miniat$rki))) ni!, ni!, ni!, to &$/ ni! gra0o, to taki! do d!kora'&i by0o) I ty'1 miniat$r))) No i po powro'i! z wo&ska po prost$ odstawi0 to, bo to m0ody 'z0owi!k, wiadomo ni! za&mowa0 si tym) I po :mi!r'i swo&!go o&'a, bo 'a0y 'zas koz0y b$dowa0 &!go o&'i!') ?&'i!' si p;Ani!& wyprowadzi0 do))) prz!&0 pa0!'zk, spodoba0o m$ si to))) d$/o &!go koz0;w posz0o na inn! nazwiska, bo))) no ki!dy: tak by0o, /! m;g0 tam i#!: tam odda< i wi'!& ni! wo#no b$0o, ni!H No bo taki! by0y 'zasy wt!dy) I &ak t!:< zmar0, no to wt!dy m/ posz!d0 naB za'1orowa0 na '$krzy', posz!d0 na r!nt, no i 'o: m$sia0 robi<, ni!H Eam mia0 ,7 #at &ak &$/ by0 na r!n'i!, no wi' za m0ody 'z0owi!k, /!by si!dzi!< w dom$, ni' ni! robi<, ni!H No wi' zabra0 si za t! koz0y) Na&pi!rw si wzi0 w0a:'iwi! za t! miniat$ry))) i t! miniat$ry oddawa0 do Zi!#on!& F;ry, by0 taki ki!dy: f!stiwa# z!spo0;w fo#k#orysty'zny'1, a#! to by0y z 'a0!go :wiata przy&!/d/a0y tam i to odbywa0o si prz!z ki#ka #at i raz by0o m0odzi!/ow!, raz d#a starszy'1) I 'o rok$ robi0 w0a:ni!, to by0o w formi! nagrody d#a t!& Zi!#on!& F;ry, tam ni!raz wy'1odzi0y nam .0, ,0, w za#!/no:'i od t!go i#! by0o z!spo0;w) I ty'1 koz0;w narobi0 bardzo d$/o) 9ak sko'zy0 si t!n f!stiwa#, bo pot!m przysz#i:my pod wo&!w;dztwo 6i!#kopo#ski!, no tak si tro'1 $rwa0 kontakt))) zr!szt wi! pan, przysz0y taki! 'zasy, /! sk;ry posz0y do g;ry, trz!ba by0o to podni!:<, oni ni! mi!#i pi!nidzy, no i tak si $rwa0o) I robi0 tak d#a, d#a))) na przyk0ad tam))) #oka#ny'1 t$ta& 'zy $rzd gminy bra0 'zy '!ntr$m k$#t$ry, no r;/n! osoby, prywatni! t!/ sprz!dawa0) No i pot!m kto: go nam;wi0, za'z0 od r!nowa'&i ty'1 koz0;w, bo &ak ki#ka #at ni! robi0, no to m$sia0 t!/ wi!#! rz!'zy przypomni!<) Za'z0 od 28

r!nowa'&i, do Jazowsza r!nowa'&! robi0, d#a prof!sora Gt$#igrosza robi0, d#a &aki!&: tamB ambasadora, do Ang#ii))) No mn;stwo ty'1 koz0;w))) i d#a prywatny'1 #$dzi) ?statni kozio0 to by0 do Bangkok$, ni!, ostatni posz!d0 do szko0y m$zy'zn!&, prz!dostatni do Bangkok$) No i, i ni! powi!m pan$, '1yba * koz0;w zrobi0, no i &!go kari!ra si sko'zy0a, bo))) za'z0y si prob#!my z rkoma) E$ by0y warsztaty nagrywan! $ nas w 000 rok$, to wszystko by0o pokazan!, 'a0a ta b$dowa, &ak to si w og;#! robi, posz'z!g;#n! 'z:'i, wszystko &!st na kam!rz! nagran!, na ta:mi!, no a#! &a w t!& '1wi#i ta:my t!/ ni! mog da<, bo &!& ni! mog zna#!A<) Bo t!/ by0y warsztaty d#a m0odzi!/y t$ta&, kt;ra si $'zy0a niby, no a#!))) ni! wi!m 'zy kt;ryko#wi!k robi 'o: z tym, to by0o za d$/o dzi!'i i))) ni! sdz, /! z t!go 'o: wysz0o) Na p!wno &aki!: po&'i! ma& o tym, a#! ni! sdz, /! kt;ryko#wi!k z ty'1 dzi!'i tak))) P'zy0 si $ mni! t!/, pi!rwsz!go koz0a robi0 &!sz'z! Gz'z!'1owi'z, no pomaga0 m$ t!/ pan Gkotar'zyk prz!z &aki: tam 'zas, no a pot!m))) to by0, pan Gkotar'zyk by0 na$'zy'i!#!m w szko#! m$zy'zn!& w Zbszyni$, $'zy0 w0a:ni! gry na koA#!, a pot!m zi< si wzi0 za to, bo m/ ni! m;g0 &$/ ni' zrobi<, ni!H Jia0 prob#!my z rkoma, tam ni! m;g0 $trzyma< i m$sia0 odstawi< koz0y, bo to &$/ ni! sz0o robi<) Eo by0y ostatni! dwa #ata, taki! naprawd 'i/ki!, /!))) /! no '1o'ia/by bardzo '1'ia0, no to ni! m;g0) @1oroba zrobi0a swo&!) Eo by0o rkodzi!0o, to by0a pra'a r'zna, to ni! by0o))) wi!#! rz!'zy))) p!wno, /! w t!& '1wi#i ni! m$sia0 &$/ skroba< ty'1, ty'1 prz!bi!r!k, bo to &$/ robi0y maszyny, tokarki i tak da#!&, a#! ki!dy &ak, &ak tam robi#i, to w0a:ni! wszystko r'zni! robi#i) Bo na przyk0ad nigdy ni! by0o tak, /! na przyk0ad t!n kozio0 &!st taki sam, &ak t!n nastpny, ni!H Nigdy) Zawsz! tam 'zym: on! si r;/ni0y, bo to s pra'! 29

taki! bardzi!& r'zn!, no wiadomo raz))) &ak przy0o/y do maszyny, no ka/dy posz'z!g;#ny !#!m!nt &aki si robi, to ni! wy&dzi! na p!wno tak samo, ni!H Eo sobi! zamawia0, bo k;z ni! pa:#i:my, to sobi! zamawia0 $ prywatny'1, ni!H A#! to &$/ trz!ba by0o w'z!:ni!& zamawia<, bo kozy mo/na by0o zabi&a<, to m$sia0 by< taki z wiosny, taka m0oda k;zka, ona ros0a do))) tak zawsz! m;wi#i pi!rwszy'1 mroz;w, #istopadDgr$dzi!, i wt!dy by0a zabi&ana, no i bia0! prz!d! wszystkim ni!H I :'igana by0a prz!z g0ow))) tam s naw!t zd&'ia z zabi&ania ty'1 k;z) Bo w0a:ni! to by0o robion! na warsztata'1) I tak posz'z!g;#n!))) i tak m$ #$dzi! po prost$ zostawia#i) 8an Rir!k z @1r$:ni'y))) i on w0a:ni!, m/ od ni!go bra0 bardzo d$/o sk;r, bo on pas0 kozy, odzi!ra0, to &$/ by0y taki! p!wni!&sz!) Bo sam! odar'ia, a#! &!sz'z! t!/ garbowani! ni!H A garbowa#i ki!dy: t!/ w Cakoni!wi'a'1, pot!m t!n zak0ad zamkn#i, bo &ak w!sz#i:my do Pnii M$rop!&ski!&, to '1odzi0o o to, /! ni! mo/na, /! ni! sp!0niamy &aki'1: tam war$nk;w) 6i! pan, to si wszystko zmi!ni0o wt!dy) Bo tam &aki'1: maszyn ni! mi!#i, bo 'o: tam, no i m$si!#i zak0ad zamkn<) I robi0 to &aki: pan w Zi!#on!& F;rz!, a#! ni! pamitam nazwiska i on &!sz'z! garbowa0) No a t!raz to naw!t ni! wi!m gdzi! mo/na by garbowa<) 6i!m, /! syn pana Rirka t!/ pasi! t! kozy i zabi&a i sk;ry sprz!da&!) Ey#ko, ty#ko, /! sk;ry sprz!da&!) Eo s z krowirog;w) Eo &!st z! :wiski'1 zb;w, ni!, ni!, zwyk0! :wini!, to si wybi!ra zby, m/ mia0 'a0 t) Eaki! ma& k0y) Eo to &!st z! :wini, a t! 'zary))) na p!wno robi si z drz!wa #i:'iast!go t! wszystki! !#!m!nty))) z owo'owy'1, z! :#iwy, na&'z:'i!&) I to trz!ba d0$go s!zonowa<, ni! mo/na to :'i< zrobi<, bo z t!go ni' ni! wy&dzi!, ni!H 9a wam wyt0$ma'z) 9a si do t!go ni! nada&, poza tym, powi!m pan$ tak, to potrz!ba ty#! 'i!rp#iwo:'i, kt;r!& &a ni! posiadam, 30

wi' &a z da#!ka od t!go) 9a ni! m;wi, bo my:my m/owi pomaga#i przy tym, przy miniat$ra'1, bo to taki! drobni$tki! !#!m!nty, no to ok#!&ani! ni!, bo ni!kt;rzy to robi#i))) ma#owani!, 'o: tam, a on tak ra'z!& dok0adni! to wszystko robi0 i powi!m pan$, /! t!/ to ';rka ta na&m0odsza 'o by0o, to ona z tat si!dzia0a, robi0a) Eak bym '1'ia0a, /!by 'a0y kozio0 by0, wi! paniH No bo to s sz!rsz!nki))) Eo &!st podobna b$dowa) Ki!dy: robi#i z krowi!go p'1!rza, a w t!& '1wi#i t! krowi! p'1!rz! s taki!, /! na'i:ni!sz i on! pka&, no to))) bo to wszystko pasza, ni!H Eo &$/ ni! &!st taki!))) I m/ robi0 naprawd, mo/! to &!st :mi!szn!, z pi0!k taki'1 i to obszywa0 sk;r, ty#ko))) Brzmi!ni! &!st to samo, bo brzmi!ni! da&! ta prz!bi!rka, ni!H Gtroik) Eo &!st z p'1!rza) No i t$ s 'zary) E! 'zary s zrobion! z rog;w krowi'1, to si got$&!, bardzo :mi!rdzi, d#at!go got$&! si to na dworz!) J/ to, bo t$ taki! 'o: wy'1odzi z t!go, robi0 na dworz! tam z ty0$ i &!sz'z! smr;d by0, ni!H Zamknit! sz'z!#ni! w ko'io0k$) I pot!m to sz#ifowa0))) A dymk to, dymk t!/ z drz!wa, obi&a si & sk;r, a pot!m t! !#!m!nty to &$/ &!st sprawa indywid$a#na, &ak kto & obi&!, ni!H No i t$ w tym &!st stroik) A stroik si robi z trz'iny) 9a ni! wi!m, on robi0 zawsz! z trz'iny) K'ina si trz'in &ak przy'1odz w0a:ni! pi!rwsz! mrozy, t!/ trz!ba to s!zonowa<, /!by to dobrz! wys'10o i pot!m si na'ina, a#! samo na'i'i!, no to to &!st t!/ $mi!&tno:<, bo mo/na :'i< sto i dwa gra&, tak z t!go 'o pamitam, bo z r!g$0y to zawsz! przy'1odzi#i po stroiki t$ta& do ni!go i tak))) bo &!sz'z! &!st kozio0 :#$bny, w!s!#ny))) to &ak po/y'za0, to wi!m, /! t!go w!s!#n!go zawsz! m$ zwin#i stroik, zawsz!) Bo to si przyda0o do inny'1, ni!H Ey#ko, /! to trz!ba dopasowa<) Bo samo stro&!ni! instr$m!nt$ to t!/ &!st bardzo pra'o'10onn!) Ki!dy: sobi! stroi0 sam, a#! pot!m, &ak za'1orowa0, no to &$/ 31

m;wi, mn;stwo pomo'nik;w mia0 do t!go, bo on ni! dawa0 sobi! rady z tym) Eo &!st w0a:ni! :#$bny, do:#$bny, tak na to m;wi) ?n &!st b$dow podobny do w!s!#n!go, z tym, /! ma inn! brzmi!ni!) Eo &!st w inn!& tona'&i) 9!d!n &!st f, dr$gi b, 'zy &ako: tam, ni! $mi!m dok0adni! powi!dzi!<) Bo to w za#!/no:'i &aki! to &!st d0$gi!) 2Nagrody3 Eak, wo&!w;dztwa wi!#kopo#ski!go, od Jarsza0ka 6o&!w;dztwa 6i!#kopo#ski!go dosta0, no i pot!m mn;stwo ty'1 nagr;d, tam za wykonani! 'zy miniat$ry 'zy koz0a, bo bra0 t!/ $dzia0 w taki'1, 'o rok$ si odbywa taka wystawa, no w0a:ni! ty'1 pra', ni!H Ey'1 instr$m!nt;w) Bo tam dostawa0 'o rok$) No &!st t!go, no a#! &a t!go ni! mam, bo to mi pan 9a'k$ski 2H3 zabra0, no, pozabi!ra0) Eak/! ni! mog naw!t t!go pastw$ pokaza<, bo &a t!go ni! mam) ?n tam sw;& r!&on, ni!H 8oznaski) Bo 8ozna to s d$dy, a kozio0 &!st t$) A on $wi!#bia d$dy, on &!st takim fas'ynat!m t!go, /!))) No a#! to trz!ba #$bi<, &a ni! prz!pada0am za tym nigdy))) &a ni! m;wi, /! t!go ni! #$bi, a#! po prost$ ni! w nadmiarz!) A by0 taki okr!s, /! t!go by0o naprawd d$/o) Ni!, na sta0! ni!) Eo by0 f!stiwa# z!spo0;w fo#k#orysty'zny'1 2Zi!#ona g;ra3) I to by0o pod '!ntr$m k$#t$ry '1yba, tak to si nazywa0o, w Zi!#on!& F;rz!) Bo t$ prz!z szko0 w zasadzi! ni! by0y robion! instr$m!nty) Gzko0a '1yba w Zbszyni$ k$pi0a dwa) @o: tam k$pi0 b$rmistrz &!d!n, dr$gi, bo oni na nagrody k$powa#i, ni!H 9ak na przyk0ad d#a ty'1 zdo#ny'1 $'zni, 'o rok$ t$ &!st bi!siada koA#arska i &!st zawsz! prz!s0$'1ani! ty'1 m0ody'1 m$zyk;w i na przyk0ad na&zdo#ni!&szy to ma $f$ndowan! styp!ndi$m prz!z kt;r!go: z b$rmistrz;w z r!gion$ koz0a a#bo po prost$ ki!dy: w0a:ni! by0o tak, /! b$rmistrz k$pi0 d#a ty'1 $'zni, kt;rzy tam ni! ma&, /!by mi!#i na 'zym <wi'zy<) Eo na t!& zasadzi! by0o) No wi! pan 'o, 32

tak ni! bardzo pamitamI)

$3% &-.*/'W) -*,$4$/N"51$ T-'D)1)/N*/ A) 8rz!&awy r!#igi&no:'i trady'y&n!& + Kap#i'zki i krzy/! w mi!&s'owo:'i 2oko#i'zno:'i powstania, rok f$nda'&i, f$ndatorzy3

Krzy/- >Na p!wno &ak si &!dzi! na Now 6i!:))) &ak na t! g;ry si &!dzi!, to t$ &!st krzy/I Oig$ra G!r'a pana 9!z$sa

, . (

Krzy/ ko0o k$Ani Oig$ra JB- >ko0o sk#!p$ &!st fig$ra Jatki Boski!&)I Oig$ra JB &ak si w&!/d/a do Ndni- >E$ &!st taki roz&azd, za domami gdzi!:, to tam &!st t!/ fig$ra Jatki Boski!&, a#! to tam &!st t!/, na'zy w paAdzi!rnik$ si odbywa tam r;/ani!' pod fig$r i pot!m dzi!: &!sz'z! t$ta& w ty'1 po#a'1 &!st &!dna) 60a:ni! &a ni! wi!m, bo &a tam ni! dotar0am, '1yba fig$ra) A#! to na p!wno na#!/y do Ndni) Eo bdzi! prz!d prz!&azd!m, to spy'1a&'i! R!nia) 6i! pani 'o, ki!dy: wi'!& '1odzi0o, t!raz w ni!dzi!#! to &!sz'z! tak wida< przy t!& fig$rz!) Bo &a &ak wi!'zor!m tak zawsz! do Ko:'io0a, bo pot!m na 'm!ntarz m$sz &!'1a< pod#a<, wi' wo# &!'1a< za &!dnym zama'1!m, to &ak wra'a0am to tro'1 ty'1 #$dzi by0o, a#! za d$/o ni!) Eo &a pamitam za moi'1 m0ody'1 #at, to bardzo d$/o #$dzi by0o przy fig$ra'1) E!raz 'oraz mni!&I)

Ji!&s'a '$down! 2:wit! drz!wa, ga&!, Ar;d!0ka3 , . ( Kwit! fig$ry, obrazy, rz!Aby Ji!&s'a k$#t$ r!#igi&n!go Soka#n! trady'&! pi!#grzymowania

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666 DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

>%o nas przy'1odzi pi!#grzymka, idzi! do @zsto'1owy i pi!rwsz!go si!rpnia zawsz! t$ta& ma& no'#!g) Z! Kwi!bodzina) 33

I t$ si zatrzym$&, 'o rok$) No w tym rok$ ni! wi!m d#a'z!go, a#! ni! &!st powi!dzian!, /! mi!&s'!m posto&owym &!st Ndnia, ty#ko ksidz zapowiada0, /! w Zbszyni$, 'zy#i kto '1'! wzi< pi!#grzym;w, 'zy#i mog i z miasta wzi< i z inny'1 wios!k, a zawsz! t$ stawa#i, 'o rok$, no i t$ pi!#grzymi by#i) No bo &a im t$ za&m$& mi!&s'!, &ak si ni! wyprowadz do pi!rwsz!go, to ni! mog mi!szka<) A tak to so zawsz! korzysta#i t$ta&, bo to i 'i!p0 wod, 0azi!nk ma&, spani! mi!#i, no wszystko mi!#i) %#a ni'1 to b$0o))) to taki! babki przy&!/d/a0y ty#ko, to on! ty#ko patrzy0y 'zy ';rka &!st 'zy ni!, /!by si t$ dosta<) Bo tak z r!g$0y &ak si do dom$ bi!rz!, to tak ka/dy skrpowany &!st, ni!H Bo i rodzina si tak p!wni! ni! bardzo 'z$&! i 'i pi!#grzymi t!/I)
5 Soka#n! odp$sty

P nas ni! ma odp$st;w, ty#ko w Zbszyni$) No ki!dy &!st odp$stH No '1yba by0 &$/, by0 ni!H 6 'z!rw'$H Ki!dy: to by0o, to by0o taki! bardzi!& ofi'&a#n!, a t!raz mo/! i s, a#! &a ni! wi!m, &a &ako: ni! widzia0am) Eam &!st w og;#! zakaz t!raz, na tym rynk$ robi!nia 'z!goko#wi!k i))) Ki!dy: to tak by0o wi'!& t!go) Bo $ nas to tak))) &ak wypada w tym dni$, to ni! tak koni!'zni! ni!dzi!#a, to w tym dni$ &!st)
3% ,"K',N* 0-"1.)(T"51$ $ "718"D) 5W$*1K$*

A) Soka#n! $ro'zysto:'i i ob'1ody :wi!'ki! + %o/ynki

>By0y gminn! do/ynki ki!dy:, &!d!n wi!ni!' idzi! do Ko:'io0a, do/ynki s gminn!, to &!st prz!z Ko:'i;0, bo &!st msza, &!st prz!marsz, w za#!/no:'i od t!go))) Jo/! gdyby:my mi!#i sw;& Ko:'i;0, to mo/! ina'z!& by by0o, a#! ni! mamy Ko:'io0a, ni!H No to msza &!st tam w0a:ni! przy fig$rz!, prz!marsz prz!z 'a0 wiosk na boisko i ty#!) Eaak, &!st korow;d, poprz!bi!rani s, wozy i r;/n!))) gdzi!: mia0am w0a:ni! zd&'ia porobion! &ak my przystra&a#i:my to wszystko, bo ka/dy prz!d dom!m pot!m 'o: robi0, &a ni! wi!m, bo '1yba raz by0y $ nas 'zy dwa, ni! 34

pamitam) No r;/n! pomys0y #$dzi! ma& i :wi!tn! pomys0y, fa&ni!, naprawd fa&ni! i t!n korow;d prz!z 'a0 wiosk sz!d0 i mia0 taki d$/y samo'1;d, kowa# o'zywi:'i! tam 0$pa0, ni!H C;/n! narzdzia, r;/n! maszyny, no i orki!stra, bo Zbszy prz!'i!/ ma swo& orki!str dt, no i))) tak fa&ni!, ni! powi!m, w0adz! o'zywi:'i!, ni!H No i #$dzi!) Eak &ak przypadni!, 'o rok$ gdzi! indzi!&, to ni! &!st tak, /! ty#ko &!dna wioska robiI)
%ni gminy"wsi , Soka#n! f!styny DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

O!styn Kowa#ski- >P nas &!st f!styn kowa#ski, kt;ry by0 w 'z!rw'$ t!raz, 'o rok$, to &$/ by0 t!raz trz!'i, 'o: tam robi zawsz!))) sportow'y, t!/ ma& &aki!: swo&! :wito, ko0o gospody))) no i pot!m w si!rpni$ '1yba robi Gtowarzysz!ni! Cozwo&$ 6si, oni to zawsz! &aki: f!styn robi) Eak/! t! trzy f!styny do rok$, to))) >

Inn! 2np) organizowan! prz!z szko0y, KF6, %omy S$dow!, ?:rodki K$#t$ry3

%zi! %zi!'ka- >t!/ Ko0o organiz$&!, na'zy 'o: do t!go dok0ada '1yba stowarzysz!ni!, a#! na przyk0ad dzi!'i wystp$& przy r;/ny'1 taki'1 impr!za'1, bo t!raz &ak na przyk0ad by0o t! f!stiwa# kowa#ski, to wystpowa0y dzi!'i, s$p!r) G zapraszani t$ z gminy C!go, to &!st taki z!sp;0 m$zy'zny t$ w Zbszyni$, 'zas!m s!nior;w zaprosz))) No 'o &!st &!sz'z! organizowan!)))I >@zas!m %zi! Kobi!t &!st organizowany na sa#i) %zi! Bab'i, %ziadka, to szko0a) By0 f!styn, bo t$ by0a ta tab#i'a wbi&ana, d#at!go, /! oni si tam sk$ma#i z &ak: ni!mi!'k szko0) Eo by#i &a'y: f$ndatorzy t!& tab#i'y tam, tak/!))) Eaki! wi! pani, to w szko#! ty#ko by0o, to ni! by0o na wi!#k ska#) Bo t$ s ta'y #$dzi!, wszystko by '1'i!#i, a#! do ni'z!go ni! dok0adam, ni' ni! zrobi, i wymagania))) i krytyka) Eo &a my:#, /! wszdzi! s ta'y #$dzi!) A#! na&wi'!& zawsz! krytyk$& 'i 'o w og;#! ni' ni! robi i to &!st taki! bo#!sn! d#a ty'1, 'o robi i s A#! o'!niani, bo &$/ si dopatr$&, /! t!n si dorobi0 t!go, t$ta& kto: 35

pr;bowa0, bo &ak t!raz ta :'i!/ka row!rowa &!st i fa'!t &ak w ni!dzi!# &!st fa&ni!, mn;stwo ty'1 row!r;w &!Adzi i to t$ na boisk$ w Ndni postawi0 tak b$d, mia0 tam gro'1;wk, 'o: tam &!sz'z!))) No tam gdzi! &!st ta B0dna Ndnia) A#! on na boisk$ to postawi0, na'zy ni! na boisk$, ty#ko na dr$gi!& stroni! boiska) 8ostawi0 b$d, &aki!: tam sto#i'zki, no i &ak #$dzi! tymi row!rami &ad mog si napi<, z&!:<, no a#! wi!'i!, /! to ni! wypa#i0o, bo zaraz m$ prd wygarn#i, 'o: tam &!sz'z!))) Oa'!t zwin0 /ag#!, posz!d0 do Zbszynia do Tazi!n!k i w Tazi!nka'1 1and#$&!) Bo &ak &$/ prd bi!rz! za darmo, &$/ si dorobi0, i 'o, to taki! ni!norma#n! wszystko) Bardzo by '1'i!#i, /!by 'o: si dzia0o, a#! kto to ma))) A &!sz'z! 'i 'o robi s gnbi!ni, no to))) tak ni! mo/! by<I)

36