Lekka jazda w wojsku Rzeczpospolitej w I poowie XVII wieku.

Chorgwie lekkie w wojsku Rzeczypospolitej w XVII wieku maj, jeli chodzi o ich skad narodowociowy, charakter cudzoziemski oraz nie posiadaj one typowo szlacheckiego charakteru w aspekcie ich skadu spoecznego !oprzez chorgwie lekkie element o"cy narodowo lu" niepochodzcy ze stanu szlacheckiego m#g zdo"y$ tytu szlachecki drog legaln %no"ilitacje& lu" nielegaln %przywaszczenie czyjego her"u& oraz p#j$ drog kariery wojskowej %od prostego 'onierza do o(icera& )td te' zawodowa su'"a wojskowa stanowia najpewniejsz drog* osigni*cia presti'u i awansu spoecznego Jazda kozacka to najbardziej powszechny rodzaj lekkiej jazdy. Zgodnie ze sowa i !zy ona !taropolskiego" #$ozacy s% dwojacy" jedni odziani w zbroj& albo pancerz i szyszak i aj% dwie strzelby kr'tkie i jedn% dug%( i szabl& krzyw%. )rudzy kozacy bez zbroi( w sa ych tylko sukniach( u*ywaj% tej*e strzelby+. ,od poj&cie jazdy kozackiej wyst&poway wi&c tak naprawd& dwa typy jazdy. Jeden( kt'ry w istocie lekk% jazda nie by -zbroje. oraz drugi( kt'ry odziany by w sa % tylko sukni&. ,odstawow% jednostk% organizacyjn% kawalerii bya chor%giew. /a czele chor%gwi sta rot istrz. 0hor%gwie kozackie nale*ay do wojsk autora entu narodowego i tworzone byy syste e towarzyski . !yste zaci%gu towarzyskiego polega na ty ( *e kr'l lub het an wydawa rot istrzowi list przepowiedni okre1laj%cy rodzaj i liczebno12 chor%gwi( kt'r% rot istrz ia stworzy2. Rot istrz przyj owa do su*by towarzyszy( ci za1 przybywali wraz ze swoi i pocztowy i. ,oczty iay r'*na wielko12 st%d ka*da chor%giew iaa r'*n% liczebno12. Zwykle byo to okoo 345 koni( ale zdarzao si& zaledwie 65785 koni( ale bywao i 395 a nawet 455 w przypadku elitarnych jednostek. !yste zaci%gu towarzyskiego zobowi%zywa towarzysza do stawienia si& w jednostce z wasn% broni%. :yst&powaa wi&c du*a r'*norodno12 uzbrojenia. $a*dy towarzysz stawia si& w wyznaczony czasie z wasny poczte na tzw. ;popis;( gdzie oceniano warto12 uzbrojenia oraz koni i wpisywano *onierzy na list& zaci&*nych. Rot istrze oga by2 nie tylko osoba rzeczywi1cie dowodz%ca jednostk%( ale r'wnie* agnat lub bogaty szlachcic. : ty przypadku najcz&1ciej rzeczywiste dowodzenie chor%gwi% sprawowa porucznik. <zbrojenie kozak'w skadao si& z szabli( uku i broni palnej -para pistolet'w i duga bro= palna.. 0zasa i u*ywali te* rohatyn. -na obowi%zkowe wyposa*enie weszy dopiero za czas'w !obieskiego.. < o>icer'w w u*yciu byway te* nadziaki i czekany. : chor%gwiach lekkich uzbrojenia ochronnego nie noszono ale zdarzao si& *e u*ywano kakan'w. )o walki chor%giew ustawiano zwykle w szyku zwarty w ? szeregi. @owarzysze stawali w pierwszy szeregu( nato iast w pozostaych szeregach stawali pocztowi. /ajprawdopodobniej w zwi%zku z brakie regula in'w undurowych zaci%gaj%cy si& towarzysze wnosili ze sob% stroje powszechnie u*ywane w *yciu codzienny . Aarw& -jednolity kolor odzienia. zwykle posiaday chor%gwie agnackie albo paraduj%ce podczas wa*nych uroczysto1ci. Lisowczycy byli pewn% #od ian%+ jazdy kozackiej. Bor acja ta powstaa w 365C roku. ,od wzgl&de uzbrojenia nie r'*nia si& od lekkich chor%gwi kozackich.

Je1li chodzi o r'*nice jakie odr'*niay t& jednostk& od chor%gwi kozackich to najwa*niejsz% bya niew%tpliwie ta *e bya to jazda naje na. Dd jazdy kozackiej zaci&*nej wyr'*nia ich spos'b tworzenia oddzia'w. /aje nicy tworzyli jednostk& z wasny dow'dc% -lisowczycy sa i obierali sobie wodz'w. kt'ra w za ian za upy i *od o>erowaa swoje *onierskie usugi. Istotne byo r'wnie* to *e zwykle dziaali bez tabor'w( kt're zast&poway i juczne konie. ,rze ieszczali si& ko unikie aj%c tatarski sposobe do dyspozycji po kilka koni na kt're ogli si& przesiada2. )zi&ki te u byli >or acj% bardzo obiln%. Z przekaz'w Er'dowych wiado o *e zdarza i si& przeby2 w ci%gu doby ponad 395 kilo etr'w. @worzyli chor%gwie o liczebno1ci od 355 do F55 koni skadaj%ce si& z towarzyszy i pocztowych oraz czeladzi. $a*dy z rot istrz'w dowodzi jednocze1nie dwo a chor%gwia i" #pa=sk%+ zo*on% z towarzyszy i pocztowych i #ciurowsk%+ lub #czeladn%+ zo*on% ze sug obozowych. Jazda wooska w I poowie XVII wieku w wojsku rzeczpospolitej wyst&powaa sporadycznie. :1r'd wojsk kwarcianych pojawiaj% si& 4 chor%gwie dopiero w 36F8 roku. D wiele wcze1niej jednak zacz&y wyst&powa2 w prywatnych wojskach kresowych agnat'w. ,otwierdzony Er'dowo jest >akt( *e w 36?C roku prywatne chor%gwie wooskie walczyy w czasie powstania ,awluka na <krainie. Jazda wooska swoj% nazw& zawdzi&cza narodowo1ci su*%cych w niej *onierzy. : pocz%tkowy okresie bowie znaczna ich cz&12 pochodzia z Godawii. -Hospodarstwo Godawskie zwane byo wtedy w Rzeczpospolitej Iospodarstwe :ooski nato iast Hospodarstwo :ooskie J Gulta=ski . Z biegie czasu coraz wi&kszy odsetek stanowili ,olacy. 0hor%gwie wooskie zaliczane byy do jazdy narodowego autora entu i organizowane byy syste e towarzyski . ,oczty byy jednak zwykle niewielkie J jednokonne -towarzysz sa ojeden. lub dwukonne -wraz z pocztowy .. Liczebno12 chor%gwi wooskich pocz%tkowo nie odbiegaa od liczebno1ci chor%gwi kozackich z czase jednak spada i wynosia zwykle 65785 koni. /a uzbrojenie jazdy wooskiej skaday si& szabla( pistolety( uk lub karabin. <zbrojenia ochronnego jazda wooska nie u*ywaa.. : pocz%tkowy okresie w rejestrach jednostki okre1lane byy jako kozackie albo jazda kozacka7wooska. :ygl%de *onierze nie odr'*niali si& wi&c za bardzo od jazdy kozackiej. Tatarzy +atarzy zamieszkujcy Rzeczpospolit %ziemie litewskie& zo"owizani "yli do ziemskiej su'"y wojskowej %wypenianiu tego o"owizku su'ya m in lustracja ich d#"r z lat ,- XVII wieku& .ddziay zo'one z +atar#w nie "yy z"yt liczne w armii Rzeczypospolitej, lecz odgryway wa'n rol* ze wzgl*du na swoje walory militarne /z"rojenie jazdy typu tatarskiego skadao si* z sza"li i uku, cz*sto tak'e u'ywano dzidy !rzy ko0cu omawianego okresu niemal wszyscy je1d1cy mieli te' pistolety /z"rojenia ochronnego w zasadzie +atarzy nie posiadali !owstanie 2ohdana Chmielnickiego jest niezwykle wa'nym etapem rozwoju jazdy tatarskiej w armii Rzeczypospolitej 3apotrze"owanie na zawodowego 'onierza sprawio, 'e do wojska zacz*to coraz liczniej wer"owa$ litewskich +atar#w 4apywali tak'e z"iegowie i awanturnicy z +urcji i 5rymu, std te' te chorgwie, skadajce si* z elementu "urzliwego, skore "yy do ra"unku i trudne w dowodzeniu 3darzao si* nawet, 'e poszczeg#lni murzowie krymscy czy nogajscy zacigali

si* na su'"* Rzeczypospolitej razem ze swymi oddziaami Roty zo'one z ordy0c#w nazywano chorgwiami +atar#w dzikich w odr#'nieniu od oddzia#w tatarskich zo'onych z muzuman#w litewskich 4ajcz*ciej jednak je1d1cy litewscy i ordy0scy su'yli w tych samych chorgwiach 6 latach 7- XVII wieku nastpio wyra1ne oddzielenie chorgwi tatarskich od kozackich +e pierwsze u'ywane cz*sto "yy do su'"y zwiadowczej, pocigu za uciekajcym wrogiem, zdo"ywania prowiantu, a tak'e jako wsparcie dla jazdy ci*'kiej Wolentarze