STANISAW MIIEWSKI Ciemne sprawy dawnych warszawiakw Pastw wy Instyt!

t Wydawniczy " i Pr #ekt $ra%iczny PI&T' (I)*EWSKI C pyri$ht +y Stanis"aw Mi,ewski- Warszawa ./01- 122/ C pyri$ht +y Pastw wy Instyt!t Wydawniczy- Warszawa 122/ P,at n sp3 z3 3 3 !,3 K ,e# wa .45.6- 2271.4 Warszawa te,3 211 89.20 .4 e7mai,: p,at n;p,at n3c m3p, )ict!m sp3 z3 3 3 !,3 Ka+aret wa 1.- 2.7/<1 Warszawa te,3 211 889 /0 .9 e7mai,: +i!r ;dict!m3p, P'INTE) IN P&*AN) Pastw wy Instyt!t Wydawniczy- Warszawa 122/ !,3 = ksa, .6- 227961 Warszawa e7mai,: piw;piw3p, www3piw3p, Wydanie pierwsze Sk"ad i "amanie: Pi tr (id,ewski )r!k i prawa: P znaskie >ak"ady (ra%iczne SA IS?N /6070972872912.76 I >WIE'CIA)& C&)>IENN&@CI A> #akie#B krtkie# n tatki rep rterskie#- !kryte# w kCcie dziennika- z k resp ndenc#i z d,e$"e$ kCta- z p, tki +r!k we# p wtrz ne# !stnie ,!+ w dr!k!- z zak m!nik wane$ nareszcie !wadze p!+,iczne# s!chymp ,icy#nym sty,em %akt!- ktry raz sp strzeD ny- a dziesiEF razy nie- sta#e przed nami w ca"e# swe# $r zie ,!+ p wadze #edna z tych wie,kichr z#Ctrz nymi ranami krytych- wiek!istC n menk,at!rC Gkwesty# sp "ecznychH patrz na sprawa- a racze# ha+a Dyci waI3 >danie t napisa" na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych #eden z kr nikarzy dnia c dzienne$ nasze$ miasta- ? ,es"aw *!t mski- w ATy$ dnik! I,!str wanymI3 &dda#e n w sp s+ zda siE idea,ny zamys" te# ksiCDki: p kazanie Akwesty# sp "ecznychI JIJ7wiecz7ne# Warszawy- aD d wy+!ch! pierwsze# w #ny Bwiat we#- p przez pryzmat kr nik sCd wych dr!k wanych w $azetach3 SC ne #e# tw rzywem p dstaw wym- a,e nie

#edynym 7 z sta"y teD t!ta# sp Dytk wane we rep rterskie n tatki A!kryte w kCcieI dziennikw- p ,icy#ne r zp rzCdzenia- kr niki wypadkwartyk!"y naBwiet,a#Cce ca" Bci w +CdK %ra$mentarycznie rDne kwestie sp "eczn 7prawne3 Sk n%r nt wan #e z zawartymi w czas pismach %ach wych artyk!"ami Dy#Ccych wczeBnie prawnikw- ktrzy k ment wa,i + wiCz!#Cce wtedy przepisy +CdK teD B,edzi,i krytycznie ich %!nkc# n wanie w praktyce3 Wyk rzystan teD JIJ7wieczne raz dzisie#sze r zprawy przyczynkarskie i m n $ra%ie z zakres! hist rii prawa- a takDe hist rii Warszawy3 > +%it Bci materia"w da" siE t! !wz$,EdniF ty,k ich czEBF3 Wy+r dykt wa"a +ardzie# int!ic#a niD na!k wa met da- ktra 7 wyda#e siE 7 przy te$ typ! materii +y"a+y racze# k!,C ! n $i niD sprawnym narzEdziem3 KsiCDka nie pretend!#e zresztC d miana na!k we# m n $ra%ii- #est t w wiEkszym st pni! penetrac#a temat! niD #e$ ca" Bci we i met dyczne !#Ecie3 (azety 7 czywiBcie z zastrzeDeniem- De pamiEtaF siE +Edzie cenz!rze i k nwenc#ach dziennikarskich ep ki 7 sC d +rym zwierciad"em c dzienne$ Dycia3 Takim zwierciad"em sC rwnieD pr cesy sCd we3 SCdy r zp zna#C przecieD nie ty,k wstrzCsa#Cce z+r dnie- a,e i wykr czenia p t czne- w ktrych !zewnEtrznia#C siE- prcz pat , $ii- takDe +ycza# w BF- st s!nki sp "eczne i ek n miczne- k!,t!ra materia,napr +,emy zwiCzane z r zw #em miasta3 4 )r +na na p zr cywi,na sprawa sCd wa- !kryta $dzieB w kCcie $azet we# szpa,ty- z dzisie#sze# perspektywy na+iera wa, rw BwieD Bci3 &t #akiB warszawiak- ktre$ nawet nie wymieni n z nazwiska- wyt czy" na p czCtk! nasze$ st!,ecia p wdztw przeciw K ,e# m NadwiB,askim zwr t <0 k p3L P niewaD wyk!pi" w =a,enicy +i,et II k,asy- a z p w d! $r mne# ciasn ty m!sia" z D nC i crkC staF na k rytarz!- !zna"- De spEdzi" p drD w war!nkach IM k,asy- i zaDCda" zwr t! rDnicy w cenie +i,etw3 Nie p m $" t"!maczenie zarzCd!- De Ak ,e#e w czasie wakac#i ch r!#C na +rak wa$ nwIN sEdzia p k #!- st #Cc na $r!ncie zasad prawa cywi,ne$ - p wdztw !wz$,Edni" i zasCdzi" 4 r+ na rzecz p szk d wane$ - d ,icza#Cc zwr t k sztw pr ces!3 )r!$a instanc#a drz!ci"a skar$E kasacy#nC k ,ei i wyr k !trzyma"a w m cy3 Sk n%r nt!#my t r zstrzy$niEcie z piniC %e,iet nisty z ,at niec wczeBnie#szych- ktry twierdzi"- De k ,e#e trakt!#C swych pasaDerw #ak krymina,istw ,!+ B,edzie w +eczce a,+ #eszcze $ rze#- De wa$ ny sC niez+yt czyste i zapchane- k nd!kt rzy dziwnie nerw wi- k ntr ,erzy zaB

z+yt $ r,iwi 7 a zr z!miemy- iD w pr ces nie +y" wynikiem ch r +y pieniacze# i De satys%akc#E z wyr k! dcz!wa" nie ty,k w niezad w , ny pasaDer3 Inna sprawa- rwnieD Ak m!nikacy#naI- ty,e De karnaN wczeBnie#sza d tamte# ,at prawie dwadzieBcia- dkrywa nam k!,isy !trwa, ne# +ycza# w Bci w zderzeni! z n w czesnC technikC3 Nie#aki pan &3wraca#Cc skCdB z %ami,iC- z +aczy" #adCcy d r $atki w str nE miasta tramwa#3 (dy na #e$ znaki i w "anie wehik!" nie stanC"- wsk czy" na p,at% rmE i zaczC" k nd!kt ra ,DyF raz k"adaF ,askC- aD zrani" $ w $" wE3 SEdzia rzek"- De k nd!kt r dzia"a" z$ dnie z przepisami i nie mia" + wiCzk! zatrzymaF siE w mie#sc!- $dzie nie +y" przystank!3 Krewki pan &3 skazany z sta" na .4 dni areszt! Oc prawnicze czas pism kreB,i" #ak Awz$,Ednie s!r w IP i na zap"acenie 7 wed"!$ Bwiadectwa ,ekarskie$ przed" D ne$ przez k nd!kt ra7 .2 r+ k sztw #e$ ,eczenia3 Qw wyr k na pewn +y" Dyw k ment wany takDe wBrd Asa"aciarzyIktrych d p" wiek! k"adan k!"akami p $" wach za ,ada przewinieniea czyni,i t nie ty,k st#k wi- a,e i rDni p d ch ceni paniczyk wiewy"ad w!#Ccy sw# $niew czy z$ "a %antaz#E3 3333-H > k ,ei sprawa z k ca ,at siedemdziesiCtych JIJ w3 T warzysz pr k!rat ra sCd! krE$ we$ z" Dy" d )epartament! Krymina,ne$ Senat! 'zCdzCce$ pr test na wyr k >#azd! SEdziw P k #!- ktrym !w ,ni n d dp wiedzia,n Bci karne# ?r nis"awE P s" wskC3 &wa krnC+rna niewiasta nie wyk na"a r zp rzCdzenia p ,ic#i- nakaz!#Cce7 R,ica Sm cza $ #e# zaprzestaF h d w,i Bwini3 P niewaD nie zna,ezi n przepis!- S S ktry za+rania"+y trzymaF BwiniE w Warszawie 7 Senat nie d patrzy" siE p dstaw d !chy,enia wyr k!3 W Bwiet,e te$ r zstrzy$niEcia na sam w ,E wy$,Cda#C p $rDki p ,ic#i- dr!k wane w $azetach w p " wie ,at piEFdziesiCtych- De kr wy i k nie ,icznie pasa#Cce siE w A,e#ach R#azd wskich +EdC za+ierane- a ich w"aBcicie,e przedstawiani d !karania3 Te trzy przyk"ad w przyt cz ne pr cesy na#,epie# BwiadczC- De praw wkracza" 7 z ,epszym ,!+ $ rszym sk!tkiem 7 w rDne syt!ac#e Dycia mie#skie$ 3 ),ate$ teD sprawy te$ typ! sC na pewn nie mnie# interes!#Cce i warte !wa$i niD p n!re i za$adk we z+r dnie- ktrymi na $" przepe"ni ne sC pitawa,e- a ktre i dziB wystEp!#C w nadmiarze3 6 Pr cesy sCd we 7 p wtrzmy t raz #eszcze 7 sC zwierciad"em Dycia- #est t #ednak zwierciad" krzywe- przesadnie + wiem wy ,+rzymia wszystk - c

w Dyci! na#+ardzie# mr czne i 7 +yF m De 7 niewarte przyp mnienia3 Taki kCt widzenia m$"+y daF w s!mie +raz %a"szywy- $dy+y zap mnia" siE pr p rc#ach3 @wiad m BF te$ t warzyszy"a a!t r wi p dczas z+ierania materia"w i pisania ksiCDki- p d +ne$ p de#Bcia czek!#e wiEc i d Czyte,nika3 Ten sam Bwiat 7 k nstat wa" na#+ardzie# warszawski z naszych pisarzy? ,es"aw Pr!s 7 A#edni nazywa#C teatrem- inni BwiCtyniC- a #eszcze inni piek"em3 @wiat naprawdE #est wszystkim p tr sze- a przede wszystkim 7 mieszaninC !cz!F i interesw- p d" Bci i p BwiEce- $eni!sz! i $"!p ty itd3 Tadna #ednak kate$ ria z#awisk nie pan!#e w nim wy"Ccznie- ,ecz stan wi pewien pr cent $"!I.3 S" wa te napisa" m" dy dziennikarz- zaczyna#Ccy d pier s"!D+E kr nikarza re#estr!#Cce$ 33%akta chwi,i +ieDCce#I- a takDe 7 p s"!Dmy siE t! kreB,eniem nadanym m! #!D pKnie# przez A,eksandra SwiEt ch wskie$ 7 Ak rekt ra sp "eczne$ I3 (dy w ciC$! ki,k!nast! ,at ,epie# p zna" ,!dzi Warszawy i ich pr +,emy- m$" stwierdziF z ca"ym przek naniem: A>"e na Bwiecie nie imp n!#e r zmiarami3 W Warszawie wy$,Cda n tak #ak 7 piEFdziesiCt kr p,i atrament! w czterech $arncach w dyN mCci wiEc Dycie sp "eczne- a,e $ nie niszczy- nawet nie zatr!wa U333V Nie przek,ina#cie wiEc Bwiata- + #eDe,i prawda- De na nim #est K,e- t F i nie mnie#sza prawda- De 7 m De +yF ,epie#I13 StarC WarszawE p kazywan #!D w rDnych zwierciad"ach- a +y"y t na $" trema !piEksza#Cce 7 czEBcie# p #awia"a siE w nich p nEtna twarz i ta,ia syreny raz miecz par!#Ccy ,iczne ci sy niD za+" c ny ry+i $ n3 S 7WS333HN3 Nachy,anie ,!stra p d kCtem d+i#a#Ccym #edynie te %ra$menty hist ryczne$ syrenie$ k nter%ekt! m De siE k m!B wydaF nietaktem3 Wart #ednak t zr +iF ce,em p znania mechanizmw tw rzenia siE wczesne# pat , $ii sp "eczne#3 Mechanizmy te kreB,a#C war!nki sp "eczne i ek n miczne ep ki- + kaDde czasy ma#C takC pat , $iE- #akie# ,!dzie wsp"czeBnie Dy#Ccy nie zap +ie$nC w p rE3 P napisani! tych s"w d raz! k nieczne sta#e siE p czynienie d BF ist tne$ !BciB,enia: w #akie# mierze m $C #e# zap +iec3 W JIJ wiek! WarszawC rzadk rzCdzi,i mieszkacy miasta przez swych przedstawicie,i- ch ciaD wa,ka sam rzCd mie#ski nie !stawa"a aD d czasw pierwsze# w #ny Bwiat we#3 X PrzestEpcz BF JIJ7wieczna +y"a pierw r dnC crkC pat , $ii Dycia ek n miczne$ i sp "eczne$ sw ich czasw3 Czyte,nik zna#dzie na t

przyk"ady we wszystkich r zdzia"ach te# ksiCDki- zarwn w tych- w ktrych m wa #est a,k h ,izmie- pr styt!c#i i dzieci +#stwachsz!stwach- nad!Dyciach w hand,! i spek!,antach- #ak i w p BwiEc nych z" dzie# m raz sprawc m przestEpstw przeciwk zdr wi! i Dyci!3 > istnie#Cce$ stan! rzeczy zdawa,i s +ie d +rze sprawE wczeBni p stEp wi prawnicy- nasi i r sy#scy- ktrych pinie 7 ze wz$,Ed! na t - De Warszawa wch dzi"a w sk"ad carskie$ imperi!m 7 mia"y t! d!De znaczenie3 P d k niec JIJ w3 pr %es r !niwersytet! w Chark wie&rszaski- pisa" w r sy#skim czas piBmie prawniczym: AA+y m Dna +y" sk!tecznie wa,czyF z przestEpstwem- na,eDy zmieniF war!nki- ktre #e p" dzC i wytwarza#C- p dnieBF p zi m m ra,ny- materia,ny i %izyczny masI3 Xe$ artyk!" przedr!k wa"y ,!+ mawia"y peri dyki %ranc!skie i w" skie p BwiEc ne praw! karnem!- a zdanie t m cn p dkreB,a"a A(azeta SCd wa WarszawskaI- ktra na przestEpcz BF patrzy"a w p d +ny sp s+3 Widzia"a #C + wiem 7 #ak t napisan w #ednym z artyk!"w 7 w nEdzy #ednych- a z+ytk! i !Dywani! Dycia przez dr!$ich- w r z,!Knieni! +ycza#w- w +rak! Bwiaty- w z"ym wymierzani! sprawied,iw Bci3 Ce,em #e# $raniczenia 7 pisan 7 na,eDy !si,nie staraF siE d +r +yt k,as na#!+ Dszych- t czyF piekC p!szcz ne dzieci i ,!dzi ka,ekich- stw rzyF instyt!c#e ni sCce p m c w nieszczEBci!3 Wskazywan nadt na specy%icznC w naszych war!nkach k nieczn BF !tw rzenia Ar z!mne$ sam istne$ - z" D ne$ z mie#sc wych +ywate,i sCd!- zna#Cce$ Dycie ,!dn BciI93 Qwczesne + wiem sCd wnictw +y" #!D ca"k wicie zr!sy%ik wane- c na wymiarze sprawied,iw Bci d+i#a" siE w sp s+ wyraKnie ne$atywny3 AD d k ca JMIII w3 istnia"y w +rE+ie Warszawy tzw3 #!rydyki- +szary wy"Ccz ne sp d sCd wnictwa w#t wskie$ i "awnicze$ Stare# WarszawyN mia"y ne w"asne prawa i przywi,e#e- w"asnC administrac#Ep ,ic#E i sCdy3 SCdy te r zpatrywa"y wsze,kie sprawy cywi,ne i karne3 Tyt!"em przyk"ad! m Dna p daF przywi,e# Xan!sza I- ksiEcia maz wieckie$ - nadany w .<21 r3 #!rydyce )ziekanka3 Przywi,e# ten $" si"- De Aw ,n k ,e$iacie i dziekan wi wie,kie i ma"e sprawy krymina,ne przez s "tysw przysiE$"ych wyk nywaF- wiEzienia i sz!+ienice stawiaF- wsze,kie przewinienia i wystEpki karaF- ch ciaD+y win wa#ca skazany +y" na !ciEcie cz" nkw ,!+ na karE BmierciI<3 / St pni w administr wanie miastem !,e$a" centra,izac#i3 W niesp k #nych czasach w #en t!reckich zapr wadz n nawet- w .861 r3Bcis"e me,d!nki s+ przy+ywa#Ccych- !+ywa#Ccych i prze+ywa#Ccych w

mieBcie- c d te# p ry wesz" d sta"e# praktyki3 W dr!$ie# p " wie JMIII w3 c raz wiEce# spraw krymina,nych w Warszawie zaczE" p d,e$aF #!rysdykc#i sCd! marsza"k wskie$ dzia"a#Cce$ w mie#sc! p +yt! kr,a- ma,a" zaB znaczenie #!rydyk i sCd! mie#skie$ - w#t wskie$ 3 Niezawis"ych sEdziw !stan wi n d pier w .020 r3- d te# teD p ry sCdy- d tychczas stan we- sta"y siE sCdami p wszechnymi3 W sCd wnictwie prac waF m $"y ty,k s +y- ktre !k czy"y st!dia prawnicze- d da,sze$ zaB awans! niez+Edna +y"a praktyka i z" Denie e$zaminw3 > p k ,enia prawnikw przy$ t wanych te retycznie d zaw d! na#pierw w Szk ,e Prawa- a p tem na Rniwersytecie Warszawskim- przed z,ikwid wa7&+iady niem te# !cze,ni w d +ie p wstania ,ist pad we$ - wie,! wyrDni" piEci $r sz we siE #ak s!mienni sEdzi wie i +"ysk t,iwi +r cy3 P d +nC piniE ) +r czynn BF zYska,i s +ie p tem prawnicy wykszta"ceni w ciC$! siedmi! ,at %!nk7 O.088P c# n wania Szk "y ("wne# Warszawskie#3 Szcze$,na r ,a w Bci$ani! przestEpstw i wykr cze przypad"a w Warszawie- p w "anem! takDe w .020 r3- Wydzia" wi P ,icy#n 77 SCd wem!- zwanem! teD 7 wz rem %ranc!skim 7 SCdem P ,ic#i Pr ste#dzia"a#Ccem! przy ma$istracie3 Wydzia" ten mia" zapewniF szy+kie i sk!teczne Bci$anie na#+ardzie# d k!cz,iwych nar!sze prawa3 Instanc#C wyDszC +y"y SCdy P ,ic#i P prawcze#- pr wadzCce B,edztwa nie ty,k w sprawach przez nie same sCdz nych- a,e i w tych- ktre w pierwsze# instanc#i r zpatrywa" SCd Krymina,ny3 W dr!$ie# i statnie# instanc#i r zstrzy$a"y ne sprawy z dw "ania siE d wyr kw Wydzia"! SCd w 7P ,icy#ne$ 3 W praktyce #ednak B,edztwa w sprawach krymina,nych inic# wa"y SCdy P ,ic#i Pr ste#N ne teD A!stanawia"y ist tE czyn!- z#eDdDa"y na mie#sce przestEpstwa- d pe"nia"y sekc#i zw" k na mie#sc!- $dzie #e zna,ezi n - !sta,a"y wsze,kie k ,iczn BciI3 'wnieD w .020 r3 p wsta" w Warszawie SCd Krymina,ny3 W rzadkich przypadkach pr wadzi" n sam dzie,nie B,edztwa Onp3 w st s!nk! d niektrych !rzEdnikwP- sCdzi" nat miast 7 w trzecie# i statnie# instanc#i 7 sprawy r zp znawane w dr!$ie# instanc#i przez SCd P ,ic#i P prawcze#3 W dr!$ie# instanc#i wyr k wa" 7 z m D,iw BciC dw "ania siE d SCd! Ape,acy#ne$ 7 w sprawach r zp znawanych przez SCd P ,ic#i P prawcze# #ak pierwszC instanc#E- w pierwsze# zaB instanc#i sCdzi" sprawy wy"Ccz ne z k mpetenc#i SCdw P ,ic#i P prawcze#3 SCd Ape,acy#ny mia" p czCtk w charakter wy"Ccznie cywi,ny3 &d .0.< r3 r zp znawa" n takDe dw "ania d wyr kw sCdw karnych- a d .094 r3

sta" siE rwnieD dr!$C instanc#C d wyr kw SCd! Krymina,ne$ 3 Na#wyDszC ma$istrat!rC sCd wC w ep ce KsiEstwa Warszawskie$ +y" SCd Kasacy#ny3 W .0.4 r3 !tw rz n w #e$ mie#sce SCd Na#wyDsze# Instanc#iktry 7 z wy#Ctkiem kres! p wstania ,ist pad we$ 7 %!nkc# n wa" d .0<1 r3- p tem #e$ k mpetenc#e prze#E"y warszawskie departamenty Senat! 'zCdzCce$ : IJ )epartament 7 sprawy cywi,ne- J )epartament 7 sprawy karne3 K mp,et sCdzCcy J )epartament! sk"ada" siE z piEci! senat rw ,!+ cz" nkw senat!przew dniczCce$ wyznacza" car3 Przy sCdach karnych nie +y" drE+nych +r cw- %!nkc#E tE pe"ni,i !stan wieni przy sCdach cywi,nych: patr ni 7 przy try+!na"ach pierwsze# instanc#i- adw kaci 7 przy SCdzie Ape,acy#nym- mecenasi .. 7 przy SCdzie Na#wyDsze# Instanc#i3 Ta str!kt!ra r$anizacy#na adw kat!ry !,e$"a zmianie w .068 r3- kiedy t 7 wz rem ' s#i 7 wpr wadz n !#edn ,ic nC %!nkc#E adw katw przysiE$"ych3 >asadnicze zrE+y r$anizac#i sCd wnictwa- !stan wi ne w d +ie KsiEstwa Warszawskie$ - przetrwa"y p nad 82 ,at3 P p wstani! ,ist pad wym znacznie $ranicz n w praktyce k mpetenc#e sCdw na rzecz p stEp wania administracy#ne$ - a,e aD d .089 r3 wBrd s+ zatr!dni nych w sCdach nie +y" !rzEdnikw r sy#skich3 W"adze carskie !waDa"y sCdy za statni +asti n p ,sk Bci- na#+ardzie# p rny na r!sy%ikac#E3 Nat miast p p wstani! styczni wym- $dy nasi,i"y siE tendenc#e centra,istyczne i zaczEt ,ikwid waF wsze,kie !str # w 7 p ,ityczne i prawne drE+n Bci Kr,estwa P ,skie$ - przystCpi n teD d wpr wadzania r sy#skie# r$anizac#i sCd wnictwa3 'zecz +y"a ty,e !"atwi na- De w ' s#i d p czCtk! ,at szeBFdziesiCtych trwa"y prace nad re% rmC sCd wnictwa- ktre# d k nan w .08< r3 ) przy$ t wania pr #ektw re% rmy w Kr,estwie !tw rz n w Warszawie K mis#E PrawniczC- ktra +y"a ddzia"em K mitet! RrzCdza#Cce$ i sk"ada"a siE z m" dych prawnikw r sy#skich3 >esp" ten p trakt wa" sw #e zadanie #ak +ardz pr ste i wyk na" #e niezwyk,e szy+k 3 N wy !str# sCdw narz!c n #ednak Kr,estw! d pier w p " wie .068 r3 W przeciwiestwie d ' s#i nie wpr wadz n ! nas sCdw przysiE$"ychc +y" p dykt wane $"wnie +awami przed systemem sCd wnictwada#Ccym m D,iw BF wy+ r! sEdziw sp Brd cz" nkw sp "eczestwa3 WyraKnie r zdzie, n #!rysdykc#E w sprawach mnie#sze# wa$i d spraw p waDnie#szych3 Pierwsze z tych spraw r zpatrywa"y sCdy p k #!3 ) ich k mpetenc#i na,eDa"y sprawy za$r D ne karC na$any- !p mnienia-

$rzywny d 922 r+- areszt! d 9 miesiEcy i wiEzienia d r k!3 SEdzi wie p k #! r zstrzy$a,i sprawy #edn s + w - instanc#C dw "awczCape,acy#nC- +y" >#azd SEdziw P k #!- w ktre$ sk"ad wch dzi,i sEdzi wie p k #! krE$! p d przew dnictwem prezesa3 Sprawy cywi,ne i karne- niezastrzeD ne d,a sCdw p k #!- r zpatrywa" SCd &krE$ wy w trzy s + wych sk"adach3 Instanc#C ape,acy#nC d #e$ r zstrzy$niEF +y"a Iz+a SCd wa w Warszawie- dzie,Cca siE na departamenty 7 Cywi,ny- Karny i &+winia#Ccy3 Instanc#C kasacy#nC nat miast +y"y departamenty 7 Cywi,ny i Karny Senat! 'zCdzCce$ 3 Praktyka d+ie$a"a d tych r z$ranicze3 W rez!,tacie w wydzia"ach SCd! &krE$ we$ narasta"y za,e$" Bci- czem! staran siE +ez7 .1 3333 33333 3 sk!tecznie zap +iec takimi np3 p"Br dkami- #ak !marzanie spraw prywatn 7skar$ wych z p w d! niep pierania ich przez str ny a,+ wrEcz dmawianie ich Bci$ania3 Wie,e spraw dr +nych przekazan w .001 r3 sCd m p k #!3 APrzyp mina t 7 pisa" w .00< r3 +raz w w GAtene!mZ adw kat Ad ,% S!,i$ wski 7 +ankr!t!#Cce$ k!pca- ktry d,a wyrwnania de%icyt! wyciC$a z masy czynne# #akieB +ez wart Bci aktywa- +y,e+y cy%ry da"y ,epszy p z rnie rez!,tatI3 '!sy%ikac#a sCd wnictwa p stEp wa"a +ardz szy+k 3 WBrd sEdziw p k #! +y" ty,k 9 P ,akw- BciC$niEci na tE %!nkc#E ' s#anie nie dznacza,i siE 7 z niewie,kimi wy#Ctkami 7 ani p zi mem m ra,nym- ani wiedzC3 Na ..8 sEdziw p k #! i prezesw z#azdw 41 nie mia" wykszta"cenia prawnicze$ - a 6. +#E" !rzEdy +ez d+ycia praktyki sCd we#3 ANiezna# m BF prawa- #Ezyka i st s!nkw mie#sc wych nieraz +y"a p w dem +"Ckania siE cz" nkw sCdw p k #! p +ezdr Dach i zadanie ich w samym zar dk! !nicestwi"aI 7 stwierdza"a prasa prawniczaprzytacza#Cc te ,icz+y3 Pisma c dzienne z !wa$C B,edzi"y r zstrzy$niEcia sEdziw p k #!3 A(azeta P ,skaI p!+,ik wa"a przyk"ady ich Den!#Ccych wyr kw- k ment wa" #e w swych ty$ dni wych kr nikach Pr!s3 Krytycznie cenia"a kwa,i%ikac#e tych sEdziw takDe %ach wa prasa r sy#ska3 W AT!rna"e $ s!darsk $ i !$ " wn $ prawaI pisan w .001 r3- De przedstawia#C ni Ar B,inE niezd ,nC d Dycia- przesadz nC na +cy i nie dp wiedni s +ie $r!ntI3 SCdy p k #! sza% wa"y w nadmiarze ki,k!dni wym aresztem- ch ciaD za mnie#sze przewinienia nie!myB,ne m $"y !dzie,iF na$any czy nap mnienia3 Mim De ki,kakr tnie p wiEksz n ,icz+E sCdw p k #!4- zwiEksza#Cc teD ich +sadE- na #edne$ sEdzie$ w p czCtkach JJ w3 Bredni przypada" +,isk 8222 spraw r cznie3

Nat miast SCd &krE$ wy w wie,! przypadkach sCdzi" z+yt szy+k 3 Wed"!$ pinii A(azety SCd we# Warszawskie#I z k ca ,at siemdziesiCtych- wydawan sza+, n we wyr ki- wyraKnie stara#Cc siE minCF wszystkie zawi" Bci prawne83 Przed pierwszC w #nC Bwiat wC w sCdach krE$ wych ca"e$ Kr,estwa P ,skie$ na .8. sEdziw !trzyma" siE ty,k / P ,akw w wiek! przedemeryta,nym63 Wpr wadzenie #Ezyka r sy#skie$ +ardz sk mp,ik wa" wymierzanie sprawied,iw BciN w sCdach p k #! r ,E t"!maczy d$rywa,i zwycza# w p ,ic#anci wystEp!#Ccy #ak skarDycie,e- w sCdach wyDszych p Brednikami miEdzy skarD nymi i Bwiadkami +y,i t"!macze- c znacznie !tr!dnia" pr wadzenie r zprawy- a przes"!ch!7 .9 i WieB M k tw 7 wid ki ma, wane przez A,eksandra (ierymskie$ O.001P wanie skarD nych i Bwiadkw +y" nied k"adne- czEst m cn zniekszta"c ne3 Wa,ka #Ezyk p ,ski w sCdach trwa"a nieprzerwanie d chwi,i wpr wadzenia re% rmy sCd we# aD d pierwsze# w #ny Bwiat we#3 > p dziw! $ dnC wytrwa" BciC pr wadzi"a #C A(azeta SCd wa WarszawskaI- czas pism adw katw- ktrzy p z sta,i #edynC st #C p ,sk Bci w wymiarze sprawied,iw Bci3 Adw kaci wystEp wa,i teD na#wytrwa,e# przeciwk r!sy%ikac#i sCd wnictwa- cze$ na#+ardzie# dramatycznym przyk"adem +y" pr testacy#ne sam +#stw adw kata *!dwika >e$Ddy na pr $! pa"ac! Krasiskich- $dzie mieBci"a siE Iz+a SCd wa3 K rzysta,i teD z kaDde# kaz#i- +y dem nstracy#nie !dzie,aF dp wiedzi p p ,sk! w syt!ac#ach- $dy sCd przes"!chiwa" ich #ak Bwiadkw3 Adw kat Wac"aw [ r dyski w .009 r3 z sta" za t zawiesz ny w czynn Bciach na kres 9 miesiEcy- w ./.< r3 zaB !dzie, n m! na$any za p wiedzenie p p ,sk! AdziEk!#EI sekretarz wi w sCdzie3 Adw kata Ad ,%a S!,i$ wskie$ za Bwiadczenie- iD przysiE$E #ak Bwiadek m De z" DyF ty,k p p ,sk!- skreB, n z ,isty adw katw przysiE$"ych- t sam sp tka" ki,ka ,at wczeBnie# adw kata Ste%ana =rankensteina7Sieczk wskie$ 3 Wa,ka p ,sk BF sCd wnictwa nasi,i"a siE p ./24 r30- wzm $"y siE teD wwczas repres#e3 XeB,i na d k!mencie z" D ny z sta" p p ,sk! nawet ty,k p dpis- d k!ment w zwracan 3 &d ./.1 r3 rwnieD kance,aria +erp ,icma#stra nie przy#m wa"a p da p dpisanych p p ,sk!- c A(azeta SCd wa WarszawskaI napiEtn wa"a #ak +ezprawie3

W n wym $mach! [ip teki- $dzie 7 p d +nie #ak w starym- przed przepr wadzkC w ./.1 r3 7 na drzwiach !mieszcz n ta+,iczki dw!#Ezyczne- p dwch dniach napisy p ,skie !s!niEt 3 P ,itykE tE p tEpia,i p stEp wi i Bwiat,i ' s#anieN pr %3 P $ din napisa" w ./.2 r3 w #ednym z czas pism 7 c przedr!k wa"a natychmiast A(azeta SCd wa WarszawskaI 7 De wyw "!#e t niep trze+nC nienawiBF P ,akw d ' s#an- a,e ma pewne p,!sy- + p ma$a sp "eczestw! z rient waF siE#ak wstrEtny #est wid k !cisk!- #ak p dk p!#e si"y pastwa i #ak przeszkadza w !rzeczywistniani! zasad prawa i sprawied,iw Bci3 'e% rma sCd wa mia"a rwnieD pewne e,ementy p zytywne- wBrd ktrych na#waDnie#szym +y" wpr wadzenie pr ced!ry karne#- da#Cce# wiEksze m D,iw Bci +r nie3 M D,iw Bci te 7 p pierwszym kresie- $dy widzian w tym przeciwwa$E d,a skarDenia 7 szy+k .4 zaczEt $raniczaF3 Prezyd!#Ccy w sCdach karnych d+iera,i $" s +r nie!przywi,e# w!#Cc wyraKnie skarDenieN systematycznie $wa"c n 7 na c !skarDa"a siE prasa prawnicza 7 artyk!" 44/ !stawy p stEp wania krymina,ne$ - zezwa,a#Ccy na r zm wE z skarD nym na s +n Bci3 P d +nie +y" z prawem skarD ne$ d +r cy- ch ciaD przepisy $warant wa"y #e kaDdem!3 &t pinia adw kata przysiE$"e$ A3 M $i,nickie$ - #ak t wy$,Cda" w praktyce: AA ten- kt nie wiedzCc- #ak siE rzecz mia"a w Dyci!- +Edzie p !p"ywie ,at ki,k! prze$,Cda" akta dane# sprawy- nie d strzeDe w nich nawet B,adw krzyczCce# niesprawied,iw Bci i !k rzy siE w pr st cie d!cha przed d +r czynnym prawem- ktre da#Cc !+ $im skarD nym +r cE z !rzEd!- stawia ich interesa na rwni z interesami + $atych- m $Ccych p"aciF +r cE z wy+ r!3 I zapewne nie przy#dzie m! na myB,- De tam- $dzie % rma z sta"a zach wanC +ez zarz!t!treBF m $"a d nie# d,ecieF da,ek I /3 &+r ny z !rzEd! trakt wane sC p mac szem! 7 k nstat wa" inny adw kat- Mik "a# K ren%e,d 7 stwierdza#Cc- De pr wadzC #e $"wnie +r cy m" dzi- ma" d Bwiadczeni3 Przytacza" teD wy,iczenia- z ktrych wynika" - De w pierwsze# instanc#i +r cE z wy+ r! mia" nie wiEce# niD 4 pr c3 skarD nych- a w dr!$ie# 7 ty,k . pr c.23 &+r cy z !rzEd! +y,i +ardz skrEp wani przepisami- ich r ,a k czy"a siE z chwi,C wydania wyr k!- w dr!$ie# zaB instanc#i p de#m wa,i #C d pier w m mencie wyznaczenia sprawy3 W ten sp s+ skazani m!sie,i wn siF skar$E ape,acy#nC +ez wskazwek adw kata- !wiEzieni zdani +y,i na kance,istEprze+ywa#Ccy na w ,n Bci 7 na p kCtne$ d radcE3

P kCtni d radcy 7 ,!dzie +ez skr!p!"w- Der!#Ccy na +iedakach- a takDe p de#m!#Ccy siE na#+ardzie# ciemnych interesw 7 pas Dyt wa,i na sCd wnictwie przez ca"y JIJ wiek3 Niektrzy- #ak s"awi ny =ranciszek Niedzia"k wski- $inE,i nawet marnie Aprzy pracyI- m rd wani skryt +#cz ..- innych t #ednak nie dstrasza" i r +i,i ma#Ctki3 Pr+ wan wa,czyF z tym z#awiskiem- na $" #ednak +ez sk!tk!zw"aszcza De sprawE !tr!dnia" +rak sam rzCd! adw kackie$ 3 Adw kat!ra p d,e$a"a r$anizacy#nie sCd wnictw!- ,iczne pr+y zmiany te$ stan! rzeczy +y"y przez w"adze carskie systematycznie !trCcane3 'e% rma sCd wnictwa przypad"a na ,ata narastania przestEpcz Bci w Warszawie- tr!dn nie d strzec- De #e# przepr wadzenie w"a7 Bnie wwczas mia" +ardz niek rzystne sk!tki3 Narz!c ne !stawy i niezna#Ccy mie#sc wych war!nkw raz niep p!,arni sEdzi wie 7 +y"y t czynniki wp"ywa#Cce !#emnie na Bwiad m BF prawnC sp "eczestwaprzyczynia#Cce siE wyraKnie d "amania prawa3 W tych war!nkach +!dzi !znanie p stawa sp "eczestwa Warszawy- ktre p tra%i" - na $" z d +rym sk!tkiem- przeciwstawiF siE r snCce# %a,i przestEpcz Bci3 &pinia p!+,iczna z tr skC +serw wa"a wsze,kie prze#awy pat , $ii sp "eczne# i piEtn wa"a niew"aBciwe p stawy3 ANa#BciB,e#szy- na#s!r wszy d zr p ,icy#ny nie zastCpi p szan wania d,a praw s+ trzecich i wstrEt! d pewnych +!rza#Ccych niep rzCdkwI.1 7 pisa" w #edne# ze swych pierwszych kr nik mie#7 >" ta m" dzieD w &$r dzie Saskim3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.00<P .6 SzynkAK waBI skich ? ,es"aw Pr!s- ktry przez wszystkie ,ata dziennikarskie# s"!D+y 7 wid k k nsekwentnie naw "ywa" d skr!p!,atne$ przestrze$ania 7 w imiE 'ys3 [enryk d +ra sp "eczestwa 7 przepisw prawa3 Pi,,ati O.062P CzEst teD w"aBnie w prawie widzian instr!ment przeciwstawiania siE za+ rcy3 I znw niezastCpi ny Pr!s: A&$" nasz we wszystkich warstwach sw ich p winien przesiCknCF tC zasadC- De praw #est BwiEt BciC- ktrC szan waF na,eDy- i war wniC- ktre# niewzr!sz ne a +szerne m!ry na#,ichsze$ +ywate,a m $C zas" niF przed $wa"tami m Dnych3 Niech ca"y kra#- niech ca"y Bwiat wie tym- De #edynym praktycznym dziB pr $ramem #est: wszechstr nny r zw# zas +w sp "ecznych w z$ dzie z prawem3 Szan!#my praw - pe"ni#my #e- a,e nie p zwa,a#my $ s +ie +ezkarnie wydzieraF- nie d p!szcza#my sam w ,i $ranic #e$ ch F+y na w" s przekr czyF3 Pr $ram taki nie d raz! wprawdzie- ,ecz z czasem wyda d +re w ce- +y,e ty,k przeniknC"

$"E+ k w !mys"y #edn stek $" sk"ada#CcychI.93 Kt B- kt d patrzy"+y siE w tych s" wach ch ciaD+y cienia , #a7,izm! w +ec za+ rcy- wykaza"+y z!pe"nC niezna# m BF rea,iw ep ki3 P d +nie #ak Pr!s myB,e,i warszawscy prawnicy- sk"ada#Ccy na c dzie d w dy $r mne$ patri tyzm! i zna#d!#Ccy siE z re$!"y na pierwszych ,iniach w wa,ce nar d w wyzw ,ecze#3 .0 W czasach $dy sCd wnictw sta" p za sp "eczestwem- #e$ r ,E czEBci w prze#E"a prasa3 &pis!#Cc sprawy sCd we r zstrzy$ane w przy+ytkach Temidy- rzadk $ranicza"a siE na d s!chych re,ac#i- czEst nat miast stara"a siE wskazywaF sp s +y ,eczenia sch rze w r$anizmie mie#skim3 X!D niektre czas pisma JMIII7wieczne- a szcze$,nie A(azeta WarszawskaI- zamieszcza"y sp radycznie in% rmac#e p pe"ni nych przestEpstwach- wydanych wyr kach i e$zek!c#ach3 Kr nikE krymina,nC pierwszy wpr wadzi" d warszawskich $azet ?r!n hr3 Kiciskiza" Dycie, ki,k! k ,e#nych peri dykw- z ktrych ty,k AK!rier WarszawskiI mia" przetrwaF ,ata3 A&rze" ?ia"yI- w ktrym kr nika wa z sta"a zap czCtk wana- zamkniEty z sta" przez cenz!rE i wych dzi" za,edwie przez r k- d wrzeBnia .0./ r3 W innych kra#ach prasa #!D d dawna eksp, at wa"a pr cesy krymina,ne #ak Krd" sensac#i3 >ainteres wanie nimi r z+!dzi" paryski adw kat =ranc is (ay t de Pita\a,- ktry w ,atach .69<7.6<9 p!+,ik wa" p nad dwadzieBcia t mw zawiera#Ccych re,ac#e z sensacy#nych i $" Bnych pr cesw karnych- pt3 Ca!ses ce,e+res et in7teressantes3 &d #e$ nazwiska p d +ne z+i ry- !kaz!#Cce siE nastEpnie i w innych kra#ach- nazywaF zaczEt pitawa,ami3 )zie" Pita\a,a 7 w ry$ina,e 7 zyska" d!DC p p!,arn BF rwnieD w P ,sce- cze$ sC ,iczne B,ady3 Pierwszy w #Ezyk! p ,skim z+ir pisw pr cesw sCd wych !kaza" siE #ednak d pier p nad st ,at pKnie#3 Wyda" $ we Wr c"awi! w .0<0 r3 7 p d pse!d nimem E3 =3 (rski 7 [enryk Eman!e, (,iicks+er$- syn znane$ warszawskie$ ksiE$arza7wy7dawcy- Natana (,iicks+er$a3 )zie" t pt3 Czarna ksiE$a3 >+ir na#ciekawszych pr cesw krymina,nych dawnie#szych i n wszych czasw nie zawiera" #ednak pisw spraw sCd wych z nasze$ kra#!3 WziEte ne +y"y z praktyki sCd we# =ranc#iAn$,ii- Ir,andii- [ ,andii i Niemiec- a t czy"y siE w JMII7JIJ w3 W cztery ,ata pKnie#- rwnieD we Wr c"awi!- !kaza" siE inny z+irtrzyt m wy- pt3 Ta#emnice sp "eczestwa wykryte w sprawach krymina,nych kra# wych3 Xe$ a!t r- *!dwik T3 Trippin- pisa" 14 spraw

krymina,nych z teren! P ,ski d JMI w3 d czasw m! wsp"czesnych3 Kiciski wkracza" wiEc na $r!nt dziewiczy3 AXest #eszcze #eden przedmi t w pismach p!+,icznych p ,skich nietkniEty- a tym sC zna7k mitsze pr cesa krymina,neI 7 napisa" w artyk!,e pr $ram wym- twiera#Ccym pierwszy n!mer A&r"a ?ia"e$ I3 ASzczEB,iwy charakter ./ nar d! nasze$ 7 czytamy da,e# 7 mnie# w tym wz$,Edzie za strzaF m De ciekaw BF p!+,icznC niD $dzie indzie#- ,ecz d,a z!pe"ne$ wykazania prawdy +ierzemy na sie+ie przykrC p winn BF $"aszania tych nadzwycza#nych wypadkwI3 P d +nie rzecz wy$,Cda"a w dr!$im za" D nym przez Kiciskie$ czas piBmie 7 AK!rierze WarszawskimI- !kaz!#Ccym siE d .01. r3 > pr $ram! AK!rieraI wy" D ne$ w pr spekcie m Dna sCdziF- De kr nika krymina,na mia"a w nim za#CF waDne- niema, pierwsz p,an we mie#sce3 Tak siE #ednak nie sta" 3 Kiciski #eszcze w tym samym r k! dprzeda" dziennik *!dwik wi )m!szewskiem!- w zaB 7 mim De +ardz m! za,eDa" na #e$ p p!,arn Bci i p czytn Bci 7 nie $!st wa" #ednak wid cznie w krymina,nych sensac#ach i nie sz!ka" ich w sCdzie3 &wszempr wadzi" kr nikE wypadkw i d czas! d czas! zamieszcza" in% rmac#e p pe"ni nych kradzieDach i z+r dniach- a,e wyr ki sCd we mnie# $ #!D interes wa"y3 &$ranicza" siE d sp radyczne$ p!+,ik wania statystyk z p szcze$,nych sCdw czy ich wydzia"w- niekiedy p dawa" krtki pis sprawy i wyr k3 Prawdziwy r zkwit kr nik sCd wych przypad" na ,ata siedemdziesiCte JIJ w3- wkrtce #ednak zaczE"y ne !,e$aF pewnem! zwyr dnieni!3 P czCtk w mia"y wskazywaF- De z+r dnia nie p p"aca- p tem w dydaktyzm p dp rzCdk wany z sta" sensac#i3 'ywa,izac#a pr wadzi"a czEst d przesadne$ wy ,+rzymiania dr +nych nawet %aktw- stCd teD +raz- #aki #awi" siE z d niesie pras wych- przestawa" +yF sensacy#ny- a racze# przeraDa"3 (azet m zaczEt zarz!caF czarn widztw 3 Tart +,iwiea,e na#tra%nie#- !#C" kwestiE Pr!s- piszCc w #edne# z kr nik: AXakimk ,wiekch F+y na#strasz,iwszym w hist rii- +y"+y r k +ieDCcy- ni$dy #ednak nie d rwna tem!- c nim napiszC $azetyI3 Stawian teD zarz!ty p waDnie#sze: t $azety 7 twierdzi,i niektrzy 7 dem ra,iz!#C ,!dzi3 PiszCc p pe"ni nych z+r dniach- !kaz!#C dr $E- na ktrC m $C ze#BF s"a+sze #edn stki- nie#ak #e zachEca#C d te$ - + p da#C $ t we wz ry d naB,ad wania3 ?y"a t pinia ma#Cca p z ry s"!szn Bci3 Pewne z+r dnie rzeczywiBcie stawa"y siE Am dneI- szcze$,nie zaB p d +ny sp s+ ich p pe"niania dawa" p dstawy d +aw- De sC ne

naB,ad wcze- nie#ak wyw "ane p dp wiedzianym przyk"adem3 Wzr st przestEpcz Bci w Warszawie mia" sw #e +iektywne przyczyny3 Wsp"czesnych z#awisk t niep k i" - nie wszyscy #ednak zdawa,i s +ie sprawE z #e$ rzeczywiste$ p d" Da3 Kr niki krymina,7 12 Warszawa w rDnych p rach dnia3 'ys3 =3 *anci O.00/P r . ]H ]^WW S P 7 W I WS prawatwieraFLI K m rnik ze Bwiadkami3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.069P AW imieni! ne $azet a,arm wa"y- zm!sza"y d zastan wienia- na nich teD sk!pia" siE pierwszy $niew +ardzie# wraD,iwe$ czyte,nika3 Warszawa przesta"a +yF sie,skim- sp k #nym miasteczkiem3 Przez trzydziest ,ecie .0827.0/2 #e# ,!dn BF p dw i"a siE- ,icz+a mieszkacw siE$nE"a p" mi,i na- a p tem c cztery ,ata przy+ywa" przeciEtnie p da,sze .22 tys3 s+3 Nie d,a wszystkich +y"a praca- syt!ac#E zaB mieszkani wC przewaDa#Cce# czEBci ,!dn Bci m Dna kreB,iF #ak $ rszC d %ata,ne#3 Widzia" t wie,! wczesnych p!+,icystw i w war!nkach sp "ecz7n 7 ek n micznych miasta s"!sznie d patrywa,i siE ni k rzeni pat , $ii sp "eczne#- ktre# na#+ardzie# !wid cznia#Ccymi siE +#awami +y"y wystEpki i z+r dnie3 Inni sz!ka,i dp wiedzi w nat!rze ,!dzkie#- w z+r dniczych sk" nn Bciach #edn stek- szcze$,nie z nizin sp "ecznychktre wyzwa,a#C siE $"wnie d,ate$ - De w cz" wiek! d ch dzC d $" s! atawistyczne instynkty i tendenc#e naB,ad wcze3 > naszych p!+,icystw + da#De pierwszy Xze% I$nacy Kraszewski w sp s+ p waDny- a nie w % rmie ,!Kne# re%,eks#i zapr test wa" p!+,icznie przeciw nadmiernem! eksp, at wani! z+r dni przez prasE3 Rczyni" t w .00< r3 na "amach za" D ne$ przez =ranciszka Sa,eze$ 11 *ewenta,a- a reda$ wane$ przez MariE K n pnickC A@wit!I3 ANie ma prawie dnia 7 stwierdza" w pierwszym n!merze te$ k +iece$ ty$ dnika 7

+ez d niesienia n wym #akimB przestEpstwie- +EdCcym naB,ad waniem ,!+ !d sk na,eniem #edne$ z tych- ktrych szcze$" we spraw zdania BwieD p da"y dzienniki3 Xasnym #est prawie i d wiedzi nym- De wystEpek +ywa zaraK,iwym- De pi,ne i !mie#Etne p wiadania rep rterw s"!DC niekiedy za wskazwki i wz ry d naB,ad wania pewnym #edn stk m!sp s +i nym #!D d z"e$ 3 P mim t zda#e siE- De dzienniki ze szcze$,nym !p d +aniem- ,!+!#Cc siE w drastycznych hist ry#kach m rdach- ra+!nkach i napaBciach- sz!stwach- zda#C z nich sprawE tak tr sk,iwie- tak ma, wnicz - #ak+y wca,e szk d,iw Bci te# tr!cizny nie d myB,a"y siE i nie zna"yL U333V Nie na,eDa" +y mieF wz$,Ed! na t 7 pyta" da,e# 7 #akie sk!tki p karm ten wywiera na pewne indywid!a,ne !sp s +ieniana !mys"y nieprzy$ t wane- na ,!dzi n szCcych #!D w s +ie zard zeps!cia_ N:5S7L T ciC$"e karmienie siE krymina,nymi sprawami- swa#anie siE z +rzyd,iw BciC- z kr!ciestwem 7 nie maD w k c! te$ sk!tk!- De niewykszta"ceni czyte,nicy p pada#C w r dza# $ rCczki i sza"!_ U333V Sam swa#anie siE z tymi +r!dami 7 dp wiada" sam s +ie 7 nie m De +yF +ez pewne$ wp"yw! na !mys"y- na !cz!cia3 )ziennik wpada w rEce wszystkich- p czCwszy d sy,a+iz!#Ccych nie!kw- d dzieci nawetI3 &wC int!icy#nC wiarE w niema, dem niczny wp"yw prasy zapra$nC" p d+!d waF- w sp s+ empiryczny- m" dy na!k wiec 7 Xan W"adys"aw )awid- ktry sk czy" praw w Warszawie- a psych , $iE i peda$ $ikE w *ipsk! raz [a,,e3 PKnie#szy redakt r APrze$,Cd! Peda$ $iczne$ I i A(" s!I wziC" za przedmi t +ada m3in3 !#emny wp"yw +r!k we# prasy na m ra,n BF sp "eczestwa3 )awid d k na" pracy pi nierskie# i wpr st +enedyktyskie#- p dda" + wiem d k"adne# ana,izie wiad m Bci za r k .00< zawarte w czterech na#waDnie#szych pismach +r!k wych i !" Dy" #e w ta+,ice3 W s!mie wziC" p d !wa$E k3 62 tys3 wiad m Bci3 > #e$ wy,icze wynika" - De na .222 in% rmac#i 7 Bredni wypada .0/ wiad m Bci Acharakterze m ra,nymIw tym 0 mia" wydKwiEk p zytywny- .8 7 p dnieca" DCdzE p siadania- .84 7 pisywa" czyny z"e3 > $,ne# ,icz+y czynw z"ych 7 .< z sta" !karanych- nat miast .4. p z sta" +ezkarnych3 Ty,k 96 czynach z"ych +y"y krtkie wzmianki- p z sta"e pisan d k"adnie3 XeB,i $azety w $,e wywiera#C wp"yw 19 na ,!dn BF- t #est n dwadzieBcia razy +ardzie# z"y niD d +ry 7 sk n7 k,!d wa" swe r zwaDania na ten temat.<3

P waDnie#sze czas pisma d"!$ p wstrzymywa"y siE d zamieszczania spraw zda sCd wych- $ranicza#Cc siE d mawiania i k ment wania c $" Bnie#szych pr cesw w kr nikach ty$ dni wych3 Ta p wBciC$,iw BF na pewn +ra"a siE i stCd- +y nie p de#rzewan ich- De sensac#C !si"!#C przyciC$nCF czyte,nika3 Nie wszyscy p!+,icyBci p tEpia,i w czam+!" in% rm wanie z+r dniach i wystEpkach- niektrzy za,eca,i ty,k !miar3 Na#+ardzie# nawet wyrazisty pis ,iteracki 7 twierdzi,i 7 nie +Edzie w stanie pchnCF k $ B d z+r dni#eB,i $ d nie# nie sk" niC czynniki zewnEtrzne i wewnEtrzne- m De nat miast de$raF p zytywnC r ,E- m +i,iz!#Cc d przeciwstawiania siE z"!3 ?y"y t dysk!s#e te retyczne- d,a praktyki ty,e niema#Cce wiEksze$ znaczenia- De d tyczy"y w zasadzie te# czEBci prasy- ktra nastawia"a siE przede wszystkim na zysk3 A tE w"aBnie d sensacy#n Bci za wsze,kC cenE sk"ania"a k nk!renc#a z innymi pismami3 Wz$,Edy ek n miczne wys!wa"y siE wiEc przed wsze,kie inne3 WyDszy nak"ad t wyDszy zyskim +ardzie# szcze$" wy pis z+r dni- tym wiEce# czyte,nikw zwa+i nych rek,amC i krzykami sprzedawcw $azet3 AC za szcze$"yc za dr +n stki- c za ma, wnicz BF wstrzCsa#CcaL Trze+a mieF nerwy nie ,ada- a+y czytaF t wszystk +ez wstrEt!I 7 +!rza" siE #eden z dziennikarzy- $dy #akiB +r!k wiec pisa" d k"adnie- #ak za+#ca !derza" swC %iarE siekierC3 Przestrze$a"- iD pr wadzi t d z + #Etnienia- i stwierdza"- De zasada Ad +re$ in% rm waniaI- wszechw"adny kan n prasy- p winna +yF w takich przypadkach st s wana z !miarem3 &wC sk" nn BF p Deraczy $azet d sensacy#n Bci i maka+ry wyk rzystywa,i ch" pcy sprzeda#Ccy czas pisma na !,icy3 ATy$ dnik I,!str wanyI przytacza" ki,ka typ wych przyk"adw3 W "a,i na przyk"ad: 7 >mar" ?ismarckL Straszna z+r dnia na PradzeL 7 a czyte,nicy zna#d wa,i w $azecie nekr , $ rzemieB,nika nazywa#Cce$ siE tak sam #ak ADe,azny kanc,erzI- z+r dniE zaB p pe"ni"333 k t- ktre$ w"aBcicie,ka- mieszkanka Pra$i- d +rze na!czy"a szt!ki m rd wania myszy3 AWieBci r z+ #achz" dzie#stwach- Gstrasznych katastr %achZ- r zn sz ne p mieBcie przez sprzedawcw pism 7 sarkan w tymDe ATy$ dnik! I,!str wanymI 7 sC zazwycza# c dziennym p witaniem przech dniw p pierwszym Bniadani!3 >aczyna siE t d same$ rana- a ciC$nie siE d pKne# n cy3 ) wcip p d tym wz$,Edem r zn 7 1< sicieLL #est niewyczerpany- a wtr!#e p mys" w BF pism +r!k wych- ktre ch cz Dart!#C na temat z+r dni i katastr %S.43

Nie ty,k kr niki sCd we- a,e i ,iterat!ra p kazywa"a czasem rzeczywisty Bwiat wystEpk! i z+r dni3 Swe$ r dza#! dkrywcC te$ Bwiata +y" E!$eni!sz S!e- a!t r r mans! Ta#emnice ParyDa- ktre$ statni t mik p!Bci" prasE dr!karskC w .0<9 r3 Ca" BF zna,az"a siE natychmiast w ksiE$arniach warszawskich w ry$ina,e3 ' mans w znan t! #!D zresztC przedtem- + w dcinkach dr!k wa" $ czas pism AX !rna, des de+atsIma#Cce de+it w Kr,estwie P ,skim i w Warszawie d BF p p!,arne3 W ParyD! p wC $azetE- $dy dr!k wa"a Ta#emnice ParyDa- ich wie,+icie,e sta,i p cztery $ dziny w k ,e#ce- w Warszawie zaB 7 #ak pisa" kt B w ,iBcie d a!t ra 7 na kaDdy dcinek czekan tak- #ak nie$dyB na +i!,etyny armii nap ,e skie#3 T"!maczenie p wieBci S!e !kaza" siE na p czCtk! .0<< r3 >anim t nastCpi" - wyda" swe Ma"e ta#emnice Warszawy K3 '3 '!siecki- !kaz!#Cc Bwiatek przestEpczy st ,icy sadz ny w #e# rea,iach3 ?y" n d,a wiEksz Bci mieszkacw miasta dkryciem- ch ciaD prze#awy #e$ Dycia widzian na c dzie3 Te wszystkie Ata#emniceI- ktre wkrtce napisan ki,k! #eszcze wiEkszych miastach E!r py- zwrci"y !wa$E $"! na ,!dzi- ktrych w ParyD! nazywan ,e c C!in- w * ndynie 7 the tatterdema,i n- a w ?er,inie 7 *!mpenker,- czy,i c B p Brednie$ miEdzy "a#dakiem i +iednym cz" wiekiem3 Warszawski andr!s i kna#ak 7 kreB,enia tamtym wsp"czesne 7 p ch dzC z wnEtrza przestEpcze# $wary i ma#C za+arwienie cwaniack 7$ier #skie- #ednak wyciC$anie z te$ wni sk!- De darz n ich sympatiC- +y" +y nie!zasadni ne3 P pr st! nEdzy +y" wwczas w st ,icy ty,e- De mieszkacy miasta- ktrzy Br dki !trzymania zd +ywa,i dr $C $ra+ieDy- a niekiedy i m rd!- nie wyrDnia,i siE sp Brd innych- $" zaB +iedakw +y" p k rny i racze# De+ra"- niD krad"3 >decyd wana wiEksz BF sz!ka"a nawet nEdznie p"acane# pracy- #eB,i kt B siE$nC" p c!dzC w"asn BF 7 +y"a t z re$!"y prymitywna kradzieD z $" d!3 PrzestEpca trakt!#Ccy sw# pr ceder zaw d w rzadk sch dzi" na B,iskC dr $E p d pres#C $" d!- +y" t racze# Bwiad my wy+r ,De#sze$ kawa"ka ch,e+a3 *iterat!ra penetr!#Cca sp "eczny mar$ines Warszawy- mim De sp tka"a siE p czCtk w z +ardz Dywym zainteres waniem- nie zd "a"a siE r zwinCF3 Ki,k! a!t rw- ktrzy w B,ad za Ta#emnicami ParyDa 14 i za prze" D nym w .0<9 r3 na p ,ski ParyDem i #e$ +ycza#ami Pa!,a de K cka 7 zaczE,i p kazywaF zak!,is wC Aanat miE i %iz# , $iEI miastarych" straci" czyte,nikw3 Xze% Syme n ? $!cki- ktry +y" ! nas #e#

prek!rs rem i #eszcze przed =ranc!zami siE$nC" d warszawskie$ !nder$r !nd! w r mansie >a, tna- czy,i #eden r k ta#emnicy- wydanym w .090 r3- a dr!k wanym przedtem w AMa$azynie MdI- nakreB,i" p staF AnamiEtne$ sz!,eraI 7 '!d ,%a- w .0<< r3 zaB p!+,ik wa" wizer!nki sp "eczestwa warszawskie$ 3 ? haterami tych Aszkicw +ycza# wychI +y,i ,!dzie sk"ceni z prawem- $"wnie karciani sz!,erzy3 W .041 r3 znw p d#C" Akna#ackie wCtkiI w p wieBci Kapita,iBci- $Est s!mit!#Cc siE przed czyte,nikami- De zaprzCta ich !wa$E te$ typ! p staciami3 AWszakDe ty,e !czeni a!t r wie %ranc!scy 7 pisa" na kartach we$ czter t m we$ dzie"ka 7 wych wani w st ,icy d +re$ t n!- etykiety- $rzeczn Bci i prawdziwe# t warzy sk Bci sa, n we#- p czyni,i nam w statnich czasach pewne p !%ne z+,iDenia z na#pierwszymi $a,ernikami =ranc#i- z" dzie#amimistrzami sz!stw i sza,+ierzami- pr %es# na,istami stryczka i ka#dan- a przecieD Bwiat czyta#Ccy nie rz!ci" ani #edne# k,Ctwy na tE %i, z %icznC z!chwa" BFI.83 Nie p m $" p w "ywanie siE na p,acet ParyDa- +EdCce$ we wszystkim wyr czniC3 Warszawie +ardz szy+k prze#ad"y siE przestEpcze pery%erie Dycia miasta- w Bwiatek z+yt +y" p sp ,ity- a przede wszystkim d k!cz,iwy i $r Kny w c dzienne# styczn Bci- +y sp tykaF siE z nim #eszcze na kartach r mansw3 M da na % ,k, r przedmieBF minE"a 7 dn t wa" w .04< r3 AK!rier WarszawskiI Onr 189P- +arcza#Cc przy kaz#i winC za wzr st przestEpcz Bci w mieBcie nied +ry wp"yw wych Ata#emnicI3 Nie wyda#e siE- +y mie#sc wi Akna#acyI ed!k wa,i siE na Ma"ych ta#emnicach Warszawy- na $" nie !mie,i + wiem czytaFN pi,nie nat miast wert wa" $azety '!siecki- + w #e$ r mansie d strzec m Dna wyraKnie reminiscenc#e ki,k! akt!a,nych ich wyczynw re,ac# n wanych przez prasE3 Niektre wCtki wyd +yte przez ? $!ckie$ - '!sieckie$ i par! #eszcze p d +nych im a!t rw p d#E,i \arsa\ianiBci- ktrych %rap wa" c dzienne Dycie miasta i #e$ hist ria- nat miast $"d sensac#i zasp ka#aF mia"a w nastEpnych ,atach stra$aniarsk 7#armarczna zeszyt wa ,iterat!ra krymina,na- przewaDnie niemieckie# pr d!kc#i- kreB,ana w tym kra#! #ak [intertreppenr man- niema#Cca nic 18 wsp,ne$ z Dyciem3 >aczEt #C ! nas wydawaF 7 #ak wynika z pras wych rek,am 7 #!D w ,atach trzydziestych3 'enesans ,iterat!ry krymina,ne#- za#m!#Cce# siE Br d wiskiem przestEpczym Warszawy- nastCpi" ! schy"k! JIJ i na p czCtk! JJ w3 Xe#

$"wne p zyc#e t SEp O.00/P i Ta#emnice Na,ewek O./..P a!t rstwa adw kata i dziennikarza [enryka Na$,C- 'ycerze Czarne$ )w r! O.000P 7 ? ,es"awa * ndyskie$ - Ta#emnice Warszawy O./..P 7 Wit ,da K sz!tskie$ 3 P wieBci te- p d +nie #ak wsp mniane r manse z p " wy JIJ w3- sC na ty,e warte !wa$i- De !kazywa"y a!tentyczne krE$i mar$ines! sp "eczne$ nasze$ miasta3 I ch ciaD 7 p d +nie #ak tamte 7 +arcz ne sC schematyzmem- a ich + haterzy t p stacie papier we i na pewn nie we wszystkim wierne pierw wz r m- t ,iczne partie wrEcz rep rtaD we- a takDe warszawskie rea,ia sprawia#C- De stan wiF ne m $C cenne !z!pe"nienie d,a p znania , ka,ne$ k , ryt! Warszawy tamte# ep ki3 Prawdziwe nat miast 7 z niewie,kimi wy#Ctkami 7 sC %akty pisywane przez dziennikarzy w kr nikach mie#skich i sCd wych3 &ne teD 7 przyp mni#my raz #eszcze 7 +EdC p dstaw wym tw rzywem nastEpnych r zdzia"w3 A*K&[&*ISCI NIE TY*K& > )&'&TKA'SKIEX 'ESR'SY S Taden na"$ nie #est tak r zp wszechni ny w Warszawie- #ak pi#astw 7 twierdzi" W"adys"aw (ra#nert w Ar mansie z Dycia warszawskie$ I pt3 >+r dniarz- wydanym p d k niec JIJ w3 Wed"!$ nie$ na#+ardzie# ddawa,i siE pi#astw! mEDczyKni w wiek! .0792 ,atN p piEFdziesiCtce#eB,i #eszcze Dy,i 7 piF #!D nie m $,i3 Pit zapamiEta,e- a $ rza"kE ,!+i,i zarwn terminat rzy- cze,adnicy- ma#str wie- #ak i kant rzyBci raz artyBci3 KaDdy z At!ne,ikwI- #ak nazywan zak"ady sprzeda#Cce piw i wdkE- zat" cz ny +y" m" dymi mEDczyznami- ktrzy c wieczr d 179 nad ranem dprawia,i istne +achana,ie3 M" dzieD dwiedza"a na#chEtnie# szynk przy Chmie,ne#- nieda,ek dw rca K ,ei Warszawsk 7Wiedeskie#3 WieBF- De z we$ At!ne,ik!I wyw D n nad ranem w" sy i zE+y k szaminie +y"a z+yt przesadz na 7 tak k czy" siE ma, wniczy pis we$ , ka,!3 Szynki , k wa"y siE na#czEBcie# na r $ach !,ic- stCd teD p wiedzenie Azna#dziesz $ na r $!I sta" siE charakterystyczne wBrd pew7 16 nych krE$w mieszkacw miasta3 Na#+ardzie# p d tym wz$,Edem !przywi,e# wane +y" skrzyD wanie !,ic M st we# i 'y+aki- ktre 7 #ak zapisan w #ednym z przekazw 7 wszystkie cztery r $i mia" Ad +rze spiryt!a,neI3 Na prze" mie JMIII i JIJ w3 szynk piwa- wdek i mi dw rek,am wa"y: wiecha z $a"Ezi s sn we# wystawi na z #edne# str ny $ank! i krzyD czerw ny zawiesz ny z dr!$ie#- niekiedy teD napis 7 A)ziB za pieniCdze- a #!tr darm I3 [as" t - wyw "!#Cce niezaw dnie !Bmiech k,ientw i

!znawane za +ardz d wcipne- ka,i$ra% wan w szynkach warszawskich przez ca"y chy+a wiek JIJ3 Czasem #e m dy%ik wan - a nawet r z+!d wywan d wiersza3 Wikt r ( m!,icki wsp mina" p d k niec ,at siemdziesiCtych- De #eszcze nie tak dawn na S ,c! czyta" siE czter wiersz: 3 73 P wraca#Cc z Saskie# KEpy- WstCp t! d nas- $ Bci! piEkny- >na#dziesz t!ta# tr!nki tanie7N W]7W]_ Ty,k trze+a p"aciF za nie3 > !p d +aniem wypisywan teD dw!wiersz: Cztery n $i sC ! st "ka 7T! m Dna za,aF $ardzi "ka.3 W dr!$ie# p " wie JIJ w3 ma, wan na szy,dach +!te,ki- z ktrych piw ,a" siE d szk,anek- !mieszczan teD nad drzwiami wyciC$niEte rEcetrzyma#Cce k!%,e piwa3 P tem przysz"a k ,e# na zwisa#Cce nad ch dnikami pr p rce z +,achy- ktrymi " p ta" wiatr3 >awieszan teD szy,dy z napisami p p ,sk! i p r sy#sk!- a wie,k BF ,iter m!sia"a +yF #ednak wa w +ydw! #Ezykach3 Na#wiEkszC p p!,arn BciC cieszy"y siE karczmy i szynki !sad wi ne w newra,$icznych p!nktach miasta- #ak np3 ACzerw na KarczmaI przy Marsza"k wskie#- tam $dzie dziB k Bci" >+awicie,a- szynk A&tw ckIrwnieD przy Marsza"k wskie#- t!D k " &$r d! Saskie$ - czy A&statni (r szI przy dzisie#szym p,ac! Trzech KrzyDy- ktry !patrzy,i s +ie $"wnie przy#ezdni ch" pi hand,!#Ccy na p,ac! wikt!a"ami3 Na $" kaDdy At!ne,ikI mia" sw istC- specy%icznC k,iente,E i dwiedzany +y" przez sta"ych +ywa,cw3 Cczy"y ich wsp,ne interesy10 I !p d +ania +CdK teD wyk nywany zawd3 Takie p dzia"y dat wa"y siE #!D d czas!- $dy p wstawa"y p szcze$,ne Azak"ady $astr n miczneI Otak- t sztywne- +i!r kratyczne kreB,enie wymyB,i" #ednak wiek JIJP3 =ranciszek Maksymi,ian S +ieszczaski p wtrzy" za pamiEtnikarzami z ep ki- De Am" dzi pa,estranci za Stanis"awa A!$!sta mie,i !p d +ane mie#sce + k p,ac! >amk we$ Ona dawne# !,3 @,epe#P +,isk kance,arii $r dzkie#- w d ,nych sk,epieniach $mach! zamk we$ - + k w z wni kr,ewskich3 >+iera,i siE t! przy tanim piwie i na+iera,i wprawy wyprDniania d raz! c raz wiEkszych k!%,i te$ nap #!3 Na,eDa" + wiem d przymi tw d +re$ prawnika- a+y m$" spe"niF d!szkiem $r mne k ,e#ne kie,ichy wina na !cztach wyprawianych w czasie trwania try+!na"! ,!+ $dy ! st "w paskich nadarzy"a siE d te$ sp s +n BF- a wiad m - De strasz,iwie pi,i dawni nasi praw znawcyI13

W pamiEtnikach z ep ki saskie# zach wa" siE wie,e zapiskw pi#atykach nie ty,k praw znawcw3 Czasy te przez ca"y JIJ wiek wsp minan #ak szczyt pi#astwa3 Nat miast w JIJ w3 picie wdki +ardzie# siE !p wszechni" - sta" siE zwycza#em wszystkich k,as sp "ecznych- p pr st! d,ate$ - De napitkw pr d!k wan znacznie wiEce# i sta"y siE ne "atwie# d stEpne3 >a,ewan siE $ rza"kC i piwem nie ty,k w szynkach- a,e i na BwieDym p wietrz!3 Na p czCtk! ,at dw!dziestych AK!rier WarszawskiI $ rszy" siE- De na za+awie w *ask! ?ie,askim Apara p dpi"ych s+ st czy"a siE z $ryIp tem Ap dpi"ychI +ywa" przy takich kaz#ach znacznie wiEce#3 W p" wiek! pKnie#- $dy statki =a#ansa przew zi"y na ?ie,any tysiCce ,!dziwystawi n tam ,iczne +!dy- szyncz7ki i +awarie3 APrzy Dyd wskie# kape,i- ktra rDnE"a +erka- maz!ra a ,a Saska KEpa- szta#era takie$ #akie$ taczy siE z werwC p d ' $atkami Czerniak wskimi na S ,c! i p ,kE t rt!e!se z k nw!,sy#7nymi r!chamiI 7 nastEp wa"y ciC$,e k"t,iwe za#Bcia3 Nic dziwne$ 7 sk r - #ak t dn t wa" krytyczny +serwat rA,!dek +awara ciC$nC" #ak sm k- a na dmianE p prawia" $ rza"kCI3 Tam #ednak picie na BwieDym p wietrz! mieBci" siE w k nwenc#inat miast 7 niec wczeBnie# 7 dziennikarza +ardzie# +!rza" %akt- De A&$rd Saski przesta#e p tr sze +yF sa, nem miasta- sta#Cc siE #e$ 333 kna#pCI93 Kr nikarz AK" swI zapisa" na p czCtk! ,at siedemdziesiCtych- De z Saskie# KEpy 7 skCd p rzCdny cz" wiek Azawsze wraca $ "y 1/ i z awant!rCI 7 pi#ani rzemieB,nicy ciC$nE,i piCte# ran 3 Xe$ k ,e$a z ATy$ dnika I,!str wane$ I n t wa" parE ,at pKnie#: A&dp!st wa ma#wka d Czerniak wa k czy siE zawsze pi#atykCI3 W tym samym czas piBmie in% rm wan we wsp minkach p BwiCtecznych s!tych ,i+ac#ach z a,k h ,em- wie,! awant!rach- k"tniach- wa,kach na n De i krwawych za#Bciach3 W tych ,atach pi#atyki k czy"y siE #!D z re$!"y +!rdami- #akDe czEst z cmentarnym epi, $iem3 P k ,e#ne# awant!rze$dy #ednem! z #e# !czestnikw wy+it czy- a $r mada innych p rwa"a siE d siekier- prasa r zwinE"a kampaniE- +y d,a rzemieB,nikw tw rzyF res!rsy ,!+ $ sp dy- w ktrych m $,i+y d+ywaF sp tkania +eza,k h , we3 &czywiBcie- sz" nie takie res!rsy- #ak s"awi na wwczas Ares!rsa d r DkarskaI 7 p d"y szynk d,a Asa"aciarzyI przy !,3 Nieca"e#- czy Ares!rsa dziad wskaI na P wCzkach- stara karczma z za#azdem- $" Bna z ,e$endarnych A+a,w dziad wskichI3 ?y"y t ty,k p + Dne Dyczenia- $dyD mie#sce sp tka r + tnikw- $dzie

nie p dawan +y wdki i $dzie wszyscy r zmawia,i+y na trzeKw 7 +y" z p!nkt! widzenia w"adz czymB wys ce nie+ezpiecznym3 2 tym- De na#"atwie# +y" !#BF cz m A%i,eraI- !da#Cc pi#ane$ - wiedzie,i wszyscy k nspirat rzy3 >amiast res!rs twieran wiEc n we Am rd wnieI Ocharakterystyczne #est- De wC wym wnC przen BniC zaczEt kreB,aF $ rsze$ rzEd! kna#py w"aBnie p d k niec JIJ w3P- $dzie siE ty,k da" 3 (dy na ?rdnie za" D n cmentarz i !sypan pierwsze m $i"ydziennikarz p czyni" smEtnC !wa$E: A)r $a tam sam tna i $"!cha- na ktre# #ednak spek!,ac#a ,!dzka wystawi"a #!D parE szynczkw i !+ D!chnC $ark!chniEI3 Pr d!kc#a a,k h ,! przyn si"a d!De zyski- a wiEc i cieszy"a siE p parciem3 W warszawskie# prasie #!D przed p wstaniem ,ist pad wym szer k pr pa$ wan $ rze,nictw - wskaz!#Cc na p"aca,n BF pEdzenia wdki3 Na#+ardzie# n w czesnC- przemys" wC desty,arnie wdek i ,ikw rw wystawi" na *esznie w .0.6 r3 *e n Newach wicz3 WdkE pEdz n za p m cC aparat! zwane$ pist ri!szem- d nazwiska #e$ wyna,azcy [enryka Pist ri!sza- a!t ra ksiCDki Praktyczna na!ka $ rze,nictwa333 przet"!macz ne# takDe na #Ezyk p ,ski3 P p!,arna p p "!dniwka z zad w ,eniem dn t wa"a w .010 r3- De Astan $ rze,niw +ardz siE p prawi" przez statnie 92 ,atI. p ,eca"a !wadze tych- ktrzy pra$nC zr +iF ma#Ctek- pas"e dzie" Oprzesz" 422 str n ` ta+,iceP Xana Nep m!cena K!r wskie$ ( rze,nictw wed"!$ na#n wszych dkryF3 KsiCDka ta m!sia"a mieF 92 nie ,ada wziEcie- sk r #!D w nastEpnym r k! rek,am wan n we wydanie- a p tem wracan #eszcze d nie# wie, kr tnie3 W p " wie ,at trzydziestych w n w r cznym n!merze AK!riera Warszawskie$ I d w dz n za p m cC p nEtnych wy,icze- Ai,e t $ rze,nie przyczynia#C siE d p ,epszenia d +r +yt!I3 (dy+y w"aBcicie, niewie,kie$ p ,a ,iczCce$ .22 mr$ 92 z nich przeznaczy" p d !prawE kart %,i- t 7#ak ka,k!, wan 7 !zyska"+y z nich 6122 $arncy O$arniec 7 < ,itryP d +re# wdki3 Sprzeda#Cc $arniec za 1 z"- trzyma"+y .< <22 z"- a na czyst .1 222 z"3 Na#wiEksza aparat!ra k szt wa"a wwczas .4 222 z"- wydatek zam rtyz wa"+y siE wiEc +ardz szy+k 3 Pr pa$anda $ rze,nictwa nasi,i"a siE znacznie w ,atach czterdziestych3 &t p mpatyczny inserat z te$ kres!- niewCtp,iwie s!t p"ac ny przez zainteres wane$ : AWezwany d t!te#sze$ kra#! przez wie,! znak mitych w"aBcicie,i d+r ziemskich d kt r %i, z %ii X3 *3 (!m+iner z ?er,ina- znany zaszczytnie w Bwiecie ,iterackim

K!%e,ek w dy za dziesiCtkE w &$r dzie Saskim3 'ys3 [enryk Pi,,ati O.086P #ak a!t r P drEcznika praktyczne$ $ rze,nictwa- dzie"a niedawn przet"!macz ne$ na #Ezyk p ,skiN a prcz te$ przez sw #e z p myB,nym sk!tkiem za" D ne w )anii- Szwec#i i N rwe$ii $ rze,nie par we333 przy+Edzie wkrtce d Warszawy- $dzie sw imi zna# m Bciami i d Bwiadczeniem pra$nie staF siE !Dytecznym w"aBciwym sp s + m %a+ryk wania dr DdDy i zacier!3 &+ywate,e t!te#si pewn nie p!szczC te# k ,iczn Bci- a+y k rzystaF z +ecn Bci tak !ta,ent wane$ technikaI<3 K nk!renc#a +y"a na tym p ,! stra3 W .0<9 r3 A!rzCdza#Ccy $ rze,nie w WarszawieI dr K!%!h, p ,eca" sw #C met dE pr d!kc#i- wy" D nC w dzie,e Wiad m BF n we# %a+rykac#i k wity3 E$zemp,arz zawiera#Ccy rys!nek aparat! i #e$ pis k szt wa" 8 z" 12 $r3 ?estse,,erem .0<4 r3 sta" siE Praktyczny $ rze,nik Ne!+erta3 W r k! nastEpnym rek,am wan #!D n wy- taszy d d tychczas wych- sp s+ Patze,a 7 %erment wania kart %,i przy wypa,ani! k wity3 & zdr wie pi#Ccych tr szcz n siE mnie#3 P d k niec .0<9 r3 'ada *ekarska stwierdzi"a w wdkach kwas pr!ski3 Xak !sta, n - zawiera"y $ pr d!k wane z rDne$ r dza#! pestek esenc#e- ktrymi zaprawian wdkE3 &+erp ,icma#ster zakaza" sprzedaDy- niewie,e t #ednak p prawi" syt!ac#E- + d wdek 7 d,a +niDenia k sztw pr d!kc#i 7 ciC$,e d dawan na#tasze s!r $aty3 W .049 r3 A ,e#ki %!z, weI zastCpi n me,asC- p d +n z d +rym sk!tkiem3 W r k pKnie# wdkE zaczEt wypa,aF z +!rakw i "!+in!3 ?y" t p"aca,ne- wiEc met da ta szy+k zaczE"a siE !p wszechniaF3 P czCtk w insta, wan w $ rze,niach 7 p d +nie #ak t !czyni" Newach wicz 7 aparaty spr wadzane z za$ranicy- nastEpnie zaczEt wytwarzaF #e w kra#!3 &d .064 r3 w pr d!kc#i maszyn i aparatw d,a c!kr wni- $ rze,ni raz +r warw wyspec#a,iz wa"a siE %a+ryka AM3 ? rman i *3 SzwedeI w Warszawie3 =irma ta- zatr!dnia#Cca ! schy"k! wiek! prawie tysiCc r + tnikw- za patrywa"a w swC aparat!rE niema, ca"e pastw r sy#skie3 Xak BF a,k h ,! ciC$,e nastrEcza"a pr +,emy- ch ciaD #e$ pr d!kc#E 7 #ak +ardz d ch d wC 7 trakt wan niezwyk,e p waDnie3 Na p szcze$,ne kampanie r czne wydawan AKa,endarze Techniczne d,a ( rze,ni i )esty,arniI- zawiera#Cce wie,e praktycznych wskazwek i przepisw na d +re wdki3 ) +re #ednak +y"y ty,k wdki czyszczane- $at!nk we- ktrych wie,e r dza#w p dawan w ,epszych , ka,ach i sprzedawan w ren m wanych

%irmach- "Ccznie z tzw3 wdkC n!mer trzeci- czystC- w d 7 91 +rym $at!nk!3 Nat miast tzw3 wdka pr sta- na ktrC JIJ7wiecz7ni pi#aczk wie mie,i mnstw kreB,e Onp3 +e"t!cha- +ra#a- chara- dr!tpr Bci!cha- siw!chaP- czEst d s" wnie zwa,a"a z n$3 AK!rier WarszawskiI dn t wa" i,!str!#Ccy t znak micie przypadek: m" da dziewczyna !si"!#Cca p pe"niF sam +#stw wypi"a w tym ce,! p" szk,anki k wity i333 wkrtce zmar"a3 Ad ,% )y$asiski w p wieBci Na warszawskim +r!k! pisa": AP wiada#C- De Bmierdzi!cha %a+ryk wana przez Tydw p szynkach- zapa,a siE pi#anem! ch" p! w kiszkachI3 W h!rcie wdka +y"a d BF tania- przy czym #e# cena !,e$a"a pewnym wahani m3 Na przyk"ad w .04/ r3 za wiadr O.1-9 .P k wity dziewiCte# pr+y p"ac n . r+ 69 k p3- a za $arniec O< .P- 48-4746-4 k p3 ),a p rwnania: %!nt c!kr! O2-< k$P k szt wa" w tym czasie .9-4 k p3- czy,i 16 $r- a Brednie# #ak Bci +iad .0 k p3- czy,i 98 $r3 > $" sze w $azetach widaF wyraKnie- #ak zmienia"a siE st pni w str!kt!ra sp Dycia a,k h ,! w mieBcie3 Na p czCtk! wiek! intensywnie zachwa,an piw - ktre w tym kresie +y" p d +n przednie# #ak Bci- c zresztC d"!$ #eszcze p tem wsp mina,i %e,iet niBci i kr nikarze warszawskich $azet- szcze$,nie $dy napitek ten sta" siE p d"C ,!rC3 (dzieD sC dawne piwa marc we- kazimier!sy- szyman w7skie 7 wyrzeka"a #edna z $azet w ,atach szeBFdziesiCtych 7 zarz!ca#Cc wsp"czesnym +r warnik m- De czEst!#C smak szy z+yt ciemnym- przypa, nym i zanieczyszcz nym +awarem3 K niec ,at dw!dziestych JIJ w3 t z" ty kres warszawskie$ piw warstwa: p nad 42 +r warw wytwarza" wwczas +,isk <2 min ,itrw piwa3 P tem nastCpi" wyraKny spadek pr d!kc#i- ch ciaD S +ieszczaski twierdzi"- piszCc ,atach czterdziestych: AC d %a+ryk !Dytk!#Ccych z p" dw r B,innych- na znak mite# st pie st #C ! nas %a+ryki p rter! i piwa wsze,kie$ r dza#!ktre w ,icz+ie .< wyr +i"y w ciC$! r k! .0<6: p rter! $arncy ... <6.piwa +awarskie$ 7 119 92<- an$ie,skie$ 7 .222- zwycza#ne$ 7 0622marc we$ 7 9 244 <1<N w $,e $arncy 9 9// 0//I43 ?y" t wiEc #!D ty,k niespe"na .< min ,itrw- ch ciaD w mieBcie przez ten czas znacznie przy+y" ,!dn Bci3 & p wszechn Bci !Dycia piwa BwiadczyF m De %akt- De p pi#a"y #e nawet panie w czasie wid wisk teatra,nych3 Na d datek p pi#a"y d!D wczeBnie#zanim sta" siE t czymB zwyk"ym w teatrach $rdk wych- $dyD zwycza# ten dn t wan #!D w .011 r3 W tymDe r k! AK!rier WarszawskiI wydr!k wa" naiwni!tkC- a,e #akDe wym wnC rek,amwkE3 &t 7 pisan 7

#akiB mEDczyzna na p ,ecenie ,ekarzy 99 % pi#a" w dE minera,nC3 Xe$ s"!DCcy raz p my,i" siE i przynis" m! 7 zamiast za,ecane# w dy 7 parE %,aszek p rter!3 P!enta p p!,arne$ AK!rierkaI +rzmia"a: ATen p si"ek +ardz p m$" d p ,epszenia zdr wia we$ #e$ m BciI3 W p " wie wiek! zaczEt rek,am waF A,ekkie piw marc we 7 k rzystne d,a stan! zdr wia- ma#Cce wp"yw na p prawE m ra,nC niDszych warstw sp "eczestwa dpr wadzaniem d nad!Dycia m cnych nap #w a,k h , wychI3 P ,eca#Ccy t piw Az" ciste i #asneI pr d!cent dawa" wpr st d zr z!mienia- De szynkarze DCda,i d nie$ piwa Aza%ar+ wane$ I- a,e n- ma#Cc na wz$,Edzie d +r k ns!mentwdmwi" tym DCdani m3 (dy nastCpi" pe"ny r zkwit $ rze,nictwa i na wdczanym rynk! zaczE"a siE stra rywa,izac#a- p d +nie #ak kiedyB piw - zachwa,aF zaczEt i napitki m cnie#sze3 P d k niec .082 r3 w #edne# z warszawskich $azet #akiB desty,at r zamieBci" $" szenie- De sprzeda#e wdki- ktre Awszystkie ch r +y w kra#! k!rs ma#Cce stan wcz ,eczCI3 A& p czciwa $ rza"k L 7 drwi" wwczas czas pism k nk!rency#ne- k ment!#Cc w inserat 7 wiEc p kaz!#e siE nareszcie- De wszystkie krzyki i sarkanie przeciw t +ie +y"y ty,k wy+rykiem niek mpetentnych w medycynie ry$ina"wI3 A!t r k mentarza z ir niC p da" z k ,ei d wiad m Bci- iD wyra+ia papier sy A+ardz na $ard,ane i $a, p!#Cce s!ch ty sk!teczneI raz De p ,eca w" skie rzechy na +, zE+w83 Sw #C dr $C- we w"aBciw Bci ,ecznicze wdki 7 zw"aszcza dp wiedni d prawi ne# 7 wierz n przez ca"y wiek JIJ i prawdziwe #e# m rza wypi#an w czasie czEstych epidemii3 Ch ciaD picie a,k h ,! !stawicznie r s" - prasa wciCD !nika"a tekstw zwraca#Ccych !wa$E na nie+ezpieczestw zwiCzane z nad!Dywaniem tr!nkw3 'Dne tra$iczne wypadki- ktrych p d" Dem +y"a niewCtp,iwie wdka- dn t wywan +ez #akichk ,wiek antya,k h , wych re%,eks#ich ciaD ich prze+ie$ i na$minn BF m!sia"y zastanawiaF3 XakimB miernikiem p wszechn Bci picia wdki m De +yF nad!Dywanie A$ rCcych napitkwI przez k +iety3 X!D w pierwszym r cznik! AK!riera Warszawskie$ I- a wiEc w .01. r3- zna,eKF m Dna in% rmac#E piast!ncektra A+EdCc napi"aI OtakL #eszcze w .082 r3 $azeta ta !piera"a siE przy takie# w"aBnie % rmie- $dy sp tyka"a siE z wCtp,iw Bciami czyte,nikwPwypad"a z pierwsze$ piEtra razem z niem w,Eciem3 Xe# stan +y" ciEDkidzieck ty,k siE p t"!k" 3 AMatki d strze$aF p winny- a+y piast!nki nie

nad!Dywa"y m cnych tr!n7 9< kwI 7 nap mina" dziennikarz- pis!#Ccy t wydarzenie63 P p!,arna w JIJ w3 pisarka- K,ementyna z Taskich [ %%man wa- ktre# r dzice +y,i ,!dKmi t warzyskimi- ,!+i,i siE +awiF i ca"e ty$ dnie spEdza,i w rDnych $ Bcinach- z stawia#Cc dzieci p d piekC s"!D+y- wsp mina"a w swych pamiEtnikach: AMnie piast!nka- !piwszy siE- !p!Bci"a i przes!nE"a mi siE " patkaIN ,iteratka ch r wa"a z te$ p w d! przez ca"e Dycie3 )zieck! czasem $r zi" nie+ezpieczestw i ze str ny pi#ane# matki- na c teD m Dna zna,eKF przyk"ady w kr nice wypadkw3 AK!rier WarszawskiI d nis" np3 w .0<4 r3 7 nie +y" t zresztC zdarzenie d s +ni ne 7 De D na k!charza zad!si"a czter miesiEczne niem w,E- karmiCc #e p pi#anem!3 WBrd s"!D+y- Azanadt wierzCce# w p"kwaterekI- wyrDnia"y siE k!charki- ,!+iCce s +ie d +rze p ciC$nCF3 =e,ic#an =a,eski twierdzi" w kr nice AK" swI z .086 r3- De w tym ce,! !dawa"y siE d p p!,arne$ w wych krE$ach AKarasiaI na Krak wskim PrzedmieBci!- + tam- nawet $dy +y" zamkniEte- d sta" siE wdki Aprzez sieI- a d te$ #eszcze Az d ,iwkCI3 ),a te# w"aBnie Ad ,iwkiI pi#aczk wie z ca"e$ miasta ciC$nE,i d AKarasiaI3 ?y" t #eden z p drzEdnie#szych szynkw- ch ciaD mieBci" siE w pa"ac! przy &+ Kne#- t!D + k p mnika K pernika3 W k" nie$ zawsze $r madzi,i siE ,!dzie +ez za#Ecia- czEst +ezr + tni nie ty,e z k nieczn Bci- i,e z wy+ r!3 Mie,i t! teD nieda,ek 7 i,ekr F p cz!,i pra$nienie- a ze+ra,i miEdzy s +C ki,kanaBcie k pie#ek 7 +ezd mniprzesiad!#Ccy zwyk,e na krawEdzi +ariery- ka,a#Cce# +asen z % ntannC p da, skwerk! zwane$ K nstantyn wskim- przy k Bcie,e Bw3 Xze%a &+,!+ieca- czy,i #cw karme,itw3 ?,isk mie,i teD d p d"e$ szynk! w nar Dne# kamienicy k " stare# p czty przy TrE+ackie#- t cz ne$ zawsze wian!szkiem pi#aczkw- s"ynne$ z czEstych awant!r- a,e AKaraBI +y" p d tym wz$,Edem +ezk nk!rency#ny3 S"awna r dzina Karasiw- z ktre# wyw dzi,i siE kaszte,an wie i inni d st #nicy- wmieszana z sta"a mim w ,i w specy%iczny % ,k, r stare# Warszawy3 Przezwisk A" +!z sp d KarasiaI stan wi" na#$ rszC +razEzd ,nC p derwaF d rEk czynw na#+ardzie# nawet BciEte$ z n$ +ywa,ca te$ , ka,!3 ("wna iz+a 7 wed"!$ pis! z ep ki 7 pe"na +y"a zad!ch! i +" ta3 K,ient m %er wan t! Anie+ieskie d p,eBni p maracze- nadps!te #a+"ka- rz dkiew- +!"ki- sa,ces ny i pierniki raz p de#rzane z!py p stne i miEsne p ..-4 k p3 za p rc#EI- ktre sp Dywa,i na +r!k! p d m!rem3 WidaF t! +y" czEst At!7

94 zink wych paniczw i zaw a, wane dam!,ki- chy"kiem p d m!rem ws!wa#Cce siE wewnCtrz d,a p krzepienia !,!+i nym tr!neczkiemI03 Nad ranem #ednakDe nawet AKaraBI +ywa" nied stEpny- a Aspra$ni nychI przyciC$a" wtedy +!%et III k,asy 7 twierany wczesnC p rC 7 na dw rc! K ,ei Warszawsk 7Wiedeskie#- $dzie m Dna +y" p siedzieF na twardych "awach p czeka,ni- pki nie przepEdzi,i %!nkc# nari!sze z ADandarmsk 7 p ,icy#ne$ zarzCd! dr$ De,aznychI3 Nieprawd p d +nie czEste !padki z dachw- z r!szt wa- z parapetw przy myci! kien 7 k czCce siE zazwycza# BmierciC 7 mia"y niewCtp,iwiew ,icznych przypadkach- zwiCzek z pi#astwem3 Kr nika wypadkw na $" tym mi,cza"a- niekiedy #ednak wyraKnie wskazywan na nad!Dycie a,k h ,!3 ),a zi,!str wania pr +,em! p s"!Dmy siE $arBciC na#+ardzie# typ wych przyk"adw- wy+ranych z par! r cznikw AK!riera Warszawskie$ I z ,at trzydziestych JIJ w3 In% rmac#a- De p wiesi"a siE D na wyr +nika ,!+iCca siE za+awiF i p piF- sCsiad!#e w #ednym n!merze z d niesieniem- iD p wiesi" siE wyr +nik- #ciec piEci r$a dzieci- ktry Arzadk kiedy +y" trzeKwyI3 Kiedy indzie# czytamy- De Astan$ret- ktry sch dzi" d piwnicy pi#any- spad" ze sch dw i !mar" nastEpne$ dniaI3 K!,isy c dzienn Bci ds"ania p d +na n tatka z p " wy ,at czterdziestych: t 117,etnia s"!DCca- ktra Aprzy+y"a z dwiema innymi k +ietami d d m! w 'ynk! Stare$ Miasta d mieszkania na IM piEtrze kwater!#Ccych tam D "nierzywych dzi"a pi#ana- spad"a ze sch dw i za+i"a siEI3 Na !,3 Piekarskie# szewc wa- Aznana z na" $! pi#astwaI- p k"ci"a siE z mEDem i pchnE"a $ n Dem w + k3 Niec pKnie# d wiad!#emy siE- De wyr +nik prac!#Ccy w +r warze- #ciec szeBci r$a dzieci- tak +y" Aspra$ni nyI- iD wypi" witri , przeznacz ny d czyszczenia k t"a- myB,CcDe t wdka3 > k ,ei rzeKnik- 197,etni Tyd- zamiast wdki- ktre# siE d ma$a"a D na- p da" #e# witri , i z sta" za t skazany na BciEcie3 W tym samym r cznik! O.096P tra%iF m Dna na ki,kanaBcie n tatek zna,ezieni! w d m! nieDywych k +iet- na" $ wych pi#aczek3 CzEste teD +y"y takie przypadki- #ak ten- ktry pisa" AK!rierI w .099 r3: A?EdCc napi"a- 9.7 ,etnia k +ieta- D na wyr +nika- par"a siE st!dniE i wpad"a d Br dkaN wyd +yt #C nieDywCI3 ) BF typ wy wyda#e siE rwnieD inny przyk"ad z te$ same$ r k!: AW szynk! przy !,3 >" te# +i" siE dwch wyr +nikw3 Wmiesza"a siE w t ciEDarna D na #edne$ z nichN !derz na w +rz!chDycie za7 98

k czy"aI3 W tymDe r cznik! charakterystyczna n tatka: A&ne$da# D na ma,arza- zanadt r z$rzawszy siE tr!nkiem- a przez t r z$niewawszy siE na mEDa- wysk czy"a z %ac#atki #edne$ z d mw przy !,3 &$r d we#,!+ #est p t"!cz nC- ,ecz wed"!$ pinii chir!r$a przy Dyci! !trzymanC +yF m DeI3 ) BF czEst $inE,i w niezwyk,e dramatycznych k ,iczn Bciach pi#ani prac wnicy +r warw- ktrzy wpada,i d kadzi z wrzCcym piwem3 Pi#astw +y" teD przyczynC ,icznych wypadkw na !,icach miastask" nn BF d a,k h ,! prze#awia,i + wiem tradycy#nie wszyscy- $,nie mwiCc- transp rt wcy3 >aczE" siE #!D d ,ektykarzy w k c! ,at siedemdziesiCtych JMIII w3 ACi +EdCc czEst w stanie nietrzeKwym 7 dn t wan w dzie,e pis!#Ccym wczesnC c dzienn BF st ,icy 7 !p!szcza,i ,aski d niesienia- w zimie zaB B,iz$a,i siE na +, dz ne#nierwne# #ezdni i !pada#Cc naraDa,i na szwank p drD!#Cce$ 3 C $ rszakrada,i rwnieD k,ientw- przewaDnie tych- ktrzy n cnC p rC wraca,i z k medii i red!tI/3 ) da#my: nierzadk teD wstawi nych- d da#my teD- De zra+ wane wa, ry sz"y czywiBcie na wdkE3 XakDe p d +ne sC narzekania- wziEte z pierwsze$ r cznika 33K!riera Warszawskie$ I- na pi#anych d r Dkarzy- przez ktrych Ap!+,iczn BF naraD na +y"a na nie!prze#m BF i wypadkiI3 XakDe czEst ! schy"k! wiek! zna,eKF m Dna w r cznikach pism c dziennych i w kr nikach ty$ dnikw !tyskiwania w tym samym t nie3 ?y" t wiEc pr +,em- rzec m Dnadwieczny3 Xak wynika z zestawienia zaw dw w .01< rA szynkarze- w ,icz+ie ..82!stEp wa,i w Warszawie ty,k !rzEdnik m- ktrych +y" .8.2.23 ?y" t #!D i tak d,a nich kres mnie#sze# pr sperity w st s!nk! d schy"k! JMIII w3- $dy st "eczne spisy wymienia"y .9/2 szynka7rzy- 19 desty,at rw- 6 $ rze,nikw- /< piw warw- 11 w"aBcicie,i +erD i .2. w"aBcicie,i kawiarni..3 W .0<4 r3 +y" w mieBcie .1 resta!rac#i- 92 traktierni- .<8 kawiarni- /</ wyszynkw piwa i wdek- 8 desty,atami i 0 h!rt wych hand,w wdkC.13 W tymDe r k! w"adze p da"y d wiad m Bci- De wstrzym!#e siE wydawanie szynkarskich patentw w mie#sce !+ywa#Ccych d czas!- aD ,icz+a szynkw wyrwna siE d An rma,ne#I3 A,k h ,em hand, wan #ednakDe nie ty,k w szynkach- a,e i w A$machach przez w"adze rzCd we za#m wanychI- a wiEc wszEdzie tam- $dzie %!nkc# n wa"y +i!ra3 T ny Amie#sc wych %ic#a,istwI pr wadzi"y tam + wiem Aszynki- traktiernie$ark!chnie ,!+ stra$any z wikt!a"amiI96

czy,i 7 mwiCc dzisie#szym #Ezykiem 7 st "wki i +!%ety- w ktrych sprzedawan wdkE3 Tych Ap!nktw sprzedaDyI p dane wyDe# wy,iczenia czywiBcie nie +e#m wa"y.93 Tak wiEc przy#m!#Cc za p dstawE d wy,icze nasycenia a,k h ,em ,icz+E szynkw 7 trze+a pamiEtaF- De wdkE sprzedawan takDe p za nimi3 St pni w ,icz+a szynkw zaczE"a ma,eF- ch ciaD r s"a ,icz+a mieszkacw miasta3 Wni sk wanie #ednak na te# p dstawie- De ma,a" #edn czeBnie sp Dycie a,k h ,!- +y" +y z+yt p ch pne3 W .0</ r3 !dzie, n 00. patentw na wyszynk wdki i piwa- z te$ <8/ 7 chrzeBci#an m- a <.1 7 Tyd m O#eszcze na prze" mie JMIII i JIJ w3 Tydzi stan wi,i niec p nad .2 pr c3 wBrd szynkarzy i $ 7rze,nikwP.<3 W .069 r3 +y" w Warszawie 9/4 szynkw- z cze$ aD 92< pr wadzi,i Tydzip nadt dzia"a"y 0< piwiarnie3 Wy,icz n wwczas- De #eden zak"ad sprzedaDy wdek przypada" na 94. mieszkacw i mieBci" siE w c sidmym d m!- a d ,iczywszy inne , ka,e- wys!niEt przyp!szczenie- De chy+a w c dr!$im d m! m Dna +y" wwczas k!piF wdkE.43 &d te$ r k! nastEp wa" st pni wy spadek ,icz+y szynkw w Warszawie- spad"a teD znacznie statystyczna i, BF wypi#ane$ a,k h ,! na #edne$ mieszkaca3 Czy dzwiercied,a" t rzeczywist BF_ ? ,es"aw Pr!s zd!miewa" siE- czyta#Cc spraw zdania rzCd we za ,ata .06.7.002- z ktrych wynika" - De w kaDde# $!+erni Kr,estwa P ,skie$ ,icz+a szynkw z r k! na r k ma,a"a- i t znacznie3 Tym +ardzie# d+i#a" t na p,!s- De w piEci ,eci! .0607.001 ,icz+a szynkw w (a,ic#i zwiEkszy"a siE z <6<8 d 19 1093 Pewne p #Ecie r zmiarach pi#astwa w Warszawie 7 p za ,icz+ami szynkw 7 da siE teD !zyskaF- p rwn!#Cc nie,iczne dane d tyczCce sp Dycia a,k h ,!- dn t wywane czasem przez $azety3 M Dna przy#CF na p dstawie $azet wych n t wa- De w p " wie wiek! d Warszawy spr wadzan i pr d!k wan na mie#sc! k3 <22 tys3 wiader wdki r cznie- czy,i k3 4 min ,itrw k wity rDnych pr+ raz .-4 mi,i na wiader rDn rakie$ piwa- czy,i k3 .0 min ,itrw.83 )a#e t - w d!Dym przy+,iDeni!- k3 9 min ,itrw czyste$ a,k h ,!- ktre$ 7 na $" wE statystyczne$ mieszkaca 7 przypada" wwczas k3 .4 ,itrw3 > k ,ei- rwnieD wed"!$ ceny prasy- Warszawa 7 w pierwszych ,atach JIJ st!,ecia 7 wypi#a"a wdki <27pr cent we# 7 46 .1< wiadra i wdki 467 pr cent we# 7 <9/ 6<4 wiader- nadt wdek rDne# m cy 7 14< 018 wiaderprzepi#a#Cc niema, 8 min r+ r cznie3 PrzeciEtna k n7 90 s!mpc#a a,k h ,! wskazywa"a wwczas w Kr,estwie P ,skim tendenc#E

spadk wCN w ./22 r3 przypada" na $" wE 2-<1 wiadra O4-1.P- w ./2. r3 7 2-90 wiadra O<-6.P- sCdziF przy tym m Dna- De zast s wan t! prze,icznik na czysty a,k h ,.63 ?y" t p wd d zad w ,enia- ty,e De nie ca"kiem !zasadni ne$ 3 Niektrzy- przy innych kaz#ach- wyraDa,i nie!%n BF d wczesne# statystyki- wskaz!#Cc- #ak +ardz +y"a na nied k"adna i my,Cca3 Na #edn wart zwrciF !wa$E w tym zestawieni!: pit wwczas znacznie wiEce# wdek +ardz m cnych3 ?rak t! #est takDe piwa- we$ kiepskie$ w smak! +awara- ktre$ #ednak wypi#an 7 sCdzCc z pisw +ycza# wych z ep ki 7 +ardz znaczne i, Bci3 &$,ny wiEc wskaKnik czyste$ a,k h ,!- wypi#ane$ przez statystyczne$ mieszkaca- +y" niewCtp,iwie wie,e wyDszy3 NastCpi" teD +ardz ist tne przes!niEcie w str!kt!rze sp Dycia: w p " wie wiek! wypi#an mnstw piwa d +rych marek raz sp r $at!nk wych wdek- i t w znacznym pr cencie w , ka,ach $astr n micznych- nat miast p d k niec wiek! pit za%a"sz wane piw - m cne wdki w szynkach i +,iDe# nie kreB, ne- a,e na pewn znaczne i, Bci wdek w p kCtnych me,inach3 &wa p kCtna sprzedaD a,k h ,! kwit"a przez ca"C dr!$C p " wE JIJ wiek!3 Ch ciaD pr d!cenci $ rza"ki i w"aBcicie,e szynkw p"aci,i pastw! p datek- zawsze #ednak +y"y tr!dn Bci z #e$ BciC$aniem3 KsiCDE )r!cki7 *!+ecki- pra$nCc 7 #ak minister skar+! 7 !zdr wiF %inanse Kr,estwa P ,skie$ - wydzierDawia" d ch dy skar+ we3 Administrac#E tzw3 d ch d! k ns!mpcy#ne$ w Warszawie- w tym takDe p datek d tr!nkw- wziC" w swe rEce *e n Newach wicz i z+i" na znienawidz nym przez $" Aka+ak!I $r mny ma#Ctek3 &n t za patrywa" miast w piw i wdkE3 [ist rycy kreB,a#C $ #ak dyktat ra7m n p ,istE w st s!nk! d ca"e$ st "eczne$ szyn7karstwa raz w"aBcicie,i $ rze,ni i +r warw3 Mia" teD przeciw s +ie ich wszystkich- a takDe $" mieszkacw przeBwiadcz nych- De w Aka+akI p draDa tr!nki3 Niektrzy hist rycy d patr!#C siE nawet w wy+!ch! p wstania ,ist pad we$ 7 p za patri tycznym zrywem 7 takDe pewnych m tyww ek n micznych- a,e d BF dw!znacznym za+arwieni!3 > #edne# str ny czEBF administrac#i Kr,estwa- przeDarta k r!pc#C i ce,!#Cca w nie!czciwym wyciskani! pieniEdzy- sama pr w k wa"a rDne wystCpienia ,!+ ty,k tw rzy"a dp wiednie mity- +y w ich cieni! !kryF w"asne nad!Dycia- z dr!$ie# zaB 7 w wyciskanie $r sza rDnymi sp s +aminawet z na#+iednie#szych- r dzi" sk" nn BF d +!ntw3 9/ &+razki zDycia p dwrz we$ Warszawy3 'ys3 X!,ian =a"at O.001P i

=aktem #est- De wie,ki ksiCDE K nstanty winC za wy+!ch p wstania +arcza" w"aBnie m n p ,e- %aktem #est takDe- De t"!my p sp,stwa r z+i"y w n c ,ist pad wC ma$azyny wdek Newach wicza i zniszczy"y #e$ pa"ac.03 >araz teD p wy+!ch! p wstania wywieran d!De naciski na 'adE &+ywate,skC i z dniem . stycznia .09. r3 m n p , k ns!mpcy#ny zniesi n 3 >amierzan wwczas na" DyF p datek w wys k Bci 1 z" d $arnca wdki zwyk"e#- a < z" d $arnca wdki s" dkie#3 Kt B- kreB,a#Ccy siE #ak Aznawca przedmi t!I- przestrze$a" wwczas w ,iBcie d AK!riera Warszawskie$ I- De rzCd 7 zamiast sp dziewanych zyskw 7 p niesie straty- $dyD szynkarze +EdC p"aciF p z" twce d $arnca de%ra!dant m#ak wwczas kreB,an przemytnikw3 'zCd +Edzie m!sia" 7 d w dzi" 7 !rzCdzaF czEste k ntr ,e i !trzymywaF w tym ce,! ,icznych straDnikw- c p ciC$nie za s +C nie p"aca,ne k szty3 Przyp mnia" teD- De rwnieD p przedni dzierDawca nie m$" s +ie p radziF z przemytem3 A>wrFmy czy na t 7 pisa" w znawca przedmi t! 7 c siE dzia" p d k pami miasta- i,e krwawych +itew st czyF m!sie,i straDnicy- i,e pr cesw wypr wadz n przeciw de%ra!dant m- ktrzy w tydzie p tra%i,i przemyciF d miasta +ez p"aty .0 tys3 $arncw k wity i wdki s" dkie#+i rCc w"aBnie p z" twce za $arniec d szynkarzy3 Xedyne ,ekarstw 7 +niDyF p datekI./3 XeB,i a!t r ,ist! tra%nie szac wa" przemyt na /22 tys3 $arncy r cznie 7 da#e t p nad 9-4 mi,i na ,itrwL ?yF m De- De wy,iczenia te sC przesadz nea,e wie,e przemawia takDe za ich prawd p d +iestwem3 Xak zaBwiadcza Ant ni Ma$ier- za czasw pr!skich- $dy Ar!m- arak- p rter wszed" +ardz w m dE- Warszawa k ns!m wa"a natenczas dziesiEF razy m De wiEce# arak! i r!m!- aniDe,i k m ry ce,ne t kazywa"yI3 A)e%ra!danciI !prawia,i sw# pr ceder d BF +ezpiecznie- p niewaD aparat !rzEdniczy sk"ada" siE wwczas 7 #ak t kreB,i" #eden z hist rykw 7 z na#$ rszych sz!m win ma$istrat!ry pr!skie#3 Ma$ier pisze- De przemycanie ApKnie# siE dkry" I i z te$ p w d! Aca"y szere$ !rzEdnikw z sta" zmieni nymI123 M Dna wCtpiF- czy przyczyni" siE t d $raniczenia d p"yw! Ade%ra!d wanychI nap #w a,k h , wych d miasta3 StCd teD$dy+y siE chcia" pieraF na danych przytaczanych przez prasE- a d tyczCcych i, Bci spr wadzanych %ic#a,nie Ar z$rzewa#Ccych p"ynwItrze+a +y +y" zast s waF tr!dny d !sta,enia AwskaKnik przemyt!I3 W .0<1 r3 np3 k m ry ce,ne dn t wa"y- De wwiezi n 626< +eczki $ rza"ki O626 <22 .P <1

i 9904 +eczek piwa O09< 422 IP1.3 P mnDmy t O str DnieP przez 4d da#my pr d!kc#E mie#sc wC- prze,iczmy OteD str DnieP na czysty a,k h ,- p dzie,my przez ,icz+E mieszkacw O k3 .12 tys3P- a kaDe siEDe wypi#an wwczas znacznie p nad 12 . czyste$ a,k h h ,! na $" wEc #ednak znw wyda#e siE m cn przesadz ne3 &ddanie w rEce Newach wicza m n p ,! k ns!mpcy#ne$ - w tym i na wdki- przyczyni" siE #ednak d prawdziwe$ r zkwit! przemytnictwa3 (" Bne +y"y !tarczki #e$ s"!D+y z przemytnikami- a czasem !z+r # ne +andy Ade%ra!dantwI stacza"y wrEcz +ata,ie z D "nierzami warszawskie$ $arniz n!3 Nape"ni ne wdkC pEcherze przen sz n p d s" nC n cy przez k py ka,a#Cce miast - przeprawian siE z nimi przez Wis"E " dziami ,!+ zimC przech dz n p , dzie3 AT dreBnicyI 7 #ak d ,at dw!dziestych nazywan przemytnikw wdki 7 !cieka,i siE czEst d rDnych chytrych wy+ie$w3 Sama nazwa- wed"!$ przekaz! pamiEtnikarza- p wsta"a w sp s+ d BF za+awny: A&d czas! wyp!szczenia Nawach wicz wi dzierDawy k ns!mpcy#ne# na tr!nki ,!d pr sty +ra" siE na r z,iczne sp s +y przemycania wdkiN star zak nni zaB i w te$ r dza#! przemyB,e ce, wa,i nad innymi3 StraDnicy przy r $atkach !waDa,i czEst przech dzCcC TydwkE trzyma#CcC ni+y t dzieciE w p wici!- a i,e razy k " nich prze+ywa"a- t!,i"a zawsze !dane niem w,E d " na- Bpiewa#Cc m!: GT dres- t dresZ3 >wrci" t ich !wa$E i raz! #edne$ zatrzyma,i #C- mwiCc: p kaD n - c t za t dres_ Miast +ach!ra zna,eK,i w pie,!chy prze+ranC +ary"kE z wdkC i zaw "a,i: a taki t tw# t dresN i dtCd p wsta" t wyraDenie U333V3 ?y"em Bwiadkiem- #ak z"apan dwie k +iety i zna,ezi n p d spdnicC pEcherze nape"ni ne wdkCI113 'wnieD w $azetach zna,eKF m Dna przyk"ady- #ak t kwit"a Ana r $atkach de%ra!dac#a s +,iwym sp s +emI3 W p " wie ,at dw!dziestych p dan np3- De stan$ret i , ka# pewne# znak mite# s +y- p dwiezieni! pana d teatr!- !dawa,i siE karetC za miast i wraca,i z wdkC3 AEkwipaD +y" znany i nie zwraca" !wa$i strze$Ccych- a,e czEsty prze#azd niezwyk"e# p rze da" p wd p de#rzenia i p dstEp z sta" wydanyI193 &d .091 r3 hande, wdkC sta" siE w ,ny3 W .096 r3 wpr wadz n na krtki czas pewne $raniczenia wymierz ne przeciw %akt r m i hand,arz mwkrtce #ednak zniesi n #e- $"asza#Cc- De AstrEcze7nie- +ez przyw"aszczania zar +kw pr pinacy#nych- #est d zw , neI1<3 [!rt wnicy- kreB,ani w n menk,at!rze !rzEd we# #ak <9 Ask"adnicy wdekI- p"aca,i siE szynkarz m +i rCcym d nich tr!nki- pki

w .0<4 r3 nie z+!nt wa,i siE3 >e+rane wwczas na zwycza# wC Ak ,EdEI pieniCdze przekaza,i na !+ $ich- p d +nie #ak pr d!cenci piwa143 Pierwsze przepisy 7#eB,i nie ,iczyF d raKnych kr kw przedsiE+ranych p dczas ins!rekc#i k Bci!szk wskie#18 7 zmierza#Cce d !krcenia pi#astwa i $raniczenia wyr +! wdek wydane z sta"y przez Kawiarniani 'adE Administracy#nC .. ,ipca .0<< r3 P stan wienie 'ady wz+rania" p ,itycy- szynk waF tr!nkami p $ dz3 11 i w niedzie,E przed p "!dniem raz Pi,atti O.066P $raF w szynkach w karty i w k Bci- nie ty,k na pieniCdze- a,e nawet d,a za+awy3 Nie w ,n +y" dawaF wdki na kredyt ani p d zastawza+r ni n p dawaF #C pi#anym- wz+r ni n teD wstEp! d szynk! dzieci m3 XeB,i kt B w nadmiarze !pi#e siE- mian Aza+ezpieczyF #e$ s +EI- nat miast s +E kaDde$ pi#ane$ na dr dze- !,icy czy p,ac! w"adze mia"y Aza+ezpieczyF d wypadk!I przez ddanie p d d zr3 P dan takDe d wiad m Bci- De d tychczas 7 wed"!$ artyk!"! 429 prawa karne$ 7 za winnych przeciw p rzCdk wi p!+,icznem! !znawan pi#akw w"czCcych siE p !,icach i p,acach ,!+ Anieprzy7st #nie +ch dzCcych siEI- +ecnie zaB takie przewinienia p pe"nia,i #!D Api#acy w karczmach i szynkach +ch dzCcy siE nieprzyst #nieI3 Warszawy i Pra$i d tyczy" #eszcze #eden zakaz3 S% rm!" wan $ krtk : $dzie p da#e siE wdkE- tam nie ma m!zyki163 W prasie +rak B,adw- #ak we $raniczenia st s wan w praktyce- nie wyda#e siE #ednak- +y przestrze$an ich z+yt ry$ rystycznie3 Czasem ty,k p dawan d wiad m Bci- De niektrym szynkarz m c %an k nsensy za nieprzestrze$anie r zp rzCdze i hande, wdkC p za wyznacz nymi $ dzinami3 ?y"y t #ednak przypadki sp radyczne3 M Dna sCdziF- De p ,ic#a 7 czywiBcie nie +ezinteres wnie 7 przymyka"a czy na "amanie wsze,kich zakazw przez szynkarzy- w czym ci zresztC zawsze ce, wa,i103 7 Na przypadek wyraKne$ przestrze$ania przed sk!tkami na" $ we$ pi#astwa- #ednakDe ty,k Ana przyk"adzie #edne$ nieszczEBnikaI- natra%iF m Dna w AK!rierze WarszawskimI d pier w .0<1 r3 W #edenaBcie ,at pKnie# w r!+ryce ' zmait Bci te# $azety zamieszcz n krtkie wy,iczenie $r mnych strat- #akie z rac#i picia w nadmiarze m cnych tr!nkw p n si" c r cznie N wy X rk3 Wym wE tekst! s"a+i n wszakDe przymr!Deniem ka w statnim zdani! we# n tatki3 ANa#,epszy t d wd- #ak mian wicie p dczas !pa"w trze+a siE wystrze$aF r zpa,a#Ccych tr!nkwI3 Prasa p wstrzymywa"a siE d $anienia a,k h ,izm! z dw! c na#mnie#

wz$,Edw3 P pierwsze 7 nie p zwa,a"y na t w"adze- d"!$ trakt!#Cce dzia"a,n BF antya,k h , wC #ak niepraw myB,nC- niema, na rwni z wa,kC nar d w wyzw ,eczC1/3 M Dna +y p trakt waF ten p wd #ak w przys" wi wy +rak armat- + cenz!ra p pr st! wstrzymywa"a wsze,kie niep DCdane wyp wiedzi- $dy+y nie %akt- De w pr d!kc#i a,k h ,! widzian przez d"!$ie ,ata m t r r zw #! $ sp darki r ,ne#Krd" znacznych d ch dw d,a w"aBcicie,i ma#Ctkw ziemskich3 ' zkwit satyry na pi#astw t wiek JMIII- w JIJ wiek! nat miast- niewCtp,iwie +ardzie# Api#anymI- + $ rza"kC +y,e <4 #akC- m cnie#szC- pitC w znacznych i, Bciach 7 nawet ,iterat!ra piEkna sta"a siE #ak+y mnie# antya,k h , wa3 >,ikwid wanie p d k niec JIJ w3 ,icznych szynkw sp w d wa" - #ak #!D wsp mnian - p wstanie mnstwa n wych szynkw ta#nych- czy,i 7#ak t kreB,i,i+yBmy dzisia# 7 pi#ackich me,in- pr wadz nych $"wnie przez Tydw3 ) ich wykrywania wyznaczan spec#a,nych !rzEdnikw akcyzy3 ? ,es"aw Pr!s w" Dy" wwczas w !sta hand,arza taki t m n , $wy$" sz ny d !rzEdnika spis!#Cce$ pr t k": AC pan akcyzny myB,i- De #a siE pana + #E_ U333V Mnie d sCd! wezmC za p" r k!- a #a przez ten czas +EdE hand, wa" wdkC- + pan akcyzny nie m De miE skarDyF dr!$i raz przed sk czeniem #edne# sprawy3 >a p" r k! mnie wsadzC d krymina"! na trzy miesiCce- a przez ten czas +Edzie hand, waF m #a D na3 Wtedy pan akcyzny z nie# spisze pr t k" i za p" r k! na p#dzie d krymina"! na trzy miesiCce- a tymczasem #a #!D +EdE w d m!3 Pan akcyzny myB,i- De #a siE + #E krymina"!_333 Tam takDe sC ,!dzie- nawet +ardz p rzCdne pan wie U333VI3 AXest t d wd- De pi#ackie# Dy"ki czy teD nat!ra,ne# p trze+y spiryt!s! d,a ,!dzkie$ r$anizm! nie wytEpi ani zamkniEcie szynkw- ani !s!niEcie Dyd wskich szynkarzyI92 7 k nk,!d wa" rea,istycznie a!t r Kr nik3 ?i rCc p d !wa$E dane statystyczne z innych kra#w- nasi p!+,icyBci p ciesza,i siE w tych ,atach- De 7 p rwnawcz 7 w Kr,estwie P ,skim sp Dycie a,k h ,! nie #est wys kie3 T nieprawda- De na#wiEce# a,k h ,! z!Dywamy 7 pisan np3 w ATy$ dnik! I,!str wanymI w .0// r3 7 wyprzedza#C nas [ ,endrzy- An$,icy i =ranc!zi- my #esteBmy prawie na statnim mie#sc!3 W sw ich r zwaDaniach pism p s"!Dy" siE zestawieniami d k nanymi w tym w"aBnie r k! w A(azecie *ekarskie#I przez dra Ant nie$ P!"awskie$ 3 Stwierdza" n tam- De Kr,estw P ,skie A!waDane #est za wie,kC wyspE trzeKw Bci w Br dk we# E!r pie$dzie sp Dycie a,k h ,! z r k! na r k ma,e#eI3 >dawa"y siE t p twierdzaF

znacznie wczeBnie#sze k nstatac#e dra Ad ,%a ' the- ktry d w dzi" ,icz+ami- De ! nas zarwn i, BF wypi#ane$ a,k h ,!- #ak i ,icz+a +"Ckanych na sk!tek pi#astwa +y"a w tym czasie znacznie mnie#sza niD $dziek ,wiek w E!r pie3 Tyci wy k mentarz d tych wy,icze da"+y na pewn w Tyd- ktre$ m n , $ przekaza" Pr!s- zresztC pisarz zr +i" t wkrtce sam- przytacza#Cc ,icz+y- z ktrych wy"ania" siE +raz wie,e mnie# rD wy3 ?adania przepr wadz ne w warszawskim p $ t wi! rat!nk wym <8 wykaza"y- De wBrd pi#Ccych 7 m Dna sCdziF- De nadmiernie 7 +y" 08 pr c3 kat ,ikw O46 pr c3 $"! mieszkacw miastaP- 6-8 pr c3 praw s"awnych O9-8 pr c3 $"!P- 1 ewan$e,ikw O1 pr c3 $"!P i 9 pr c3 Tydw O9< pr c3 $"!P3 A,k h ,iz wa" siE na#+ardzie# mie#ski ,!mpenpr ,etariat- ch ciaD i inte,i$enc#a nie p z stawa"a w ty,e3 ) k nan teD +ada wBrd !czniw szk ,nych- a ich wyniki +y"y wrEcz sz k!#Cce3 &kaza" siE- De 08 pr c3 !czniw i 0/ pr c3 !czennic pi#e tr!nki- De 86 pr c3 !czniw i 16 pr c3 !czennic pi#e #e chEtnie- nat miast 8 pr c3 !czniw i 9-4 pr c3 !czennic pi#e c dziennieL > #eszcze innych +ada- w ktrych p ddan pr+ie p nad 1<22 dzieci- wynika" - De 8 pr c3 dw!nast ,atkw pi" wdkE sta,e9.3 > rDnych przekazw m Dna wni sk waF- De 7 p d +nie zresztC #ak dziB 7 w m rze a,k h ,! wypi#a"a pewna ty,k czEBF mieszkacw miasta3 Pi#an kiepskC czyBci chE na !mr- +ez zakCski- na p n!r - ze szk dC d,a zdr wia i w sp s+ rz!t!#Ccy ne$atywnie na +raz miasta3 W ./29 r3 przeciEtny mieszkaniec Warszawy wypi#a" a,k h ,! za 0 r+ r cznie#ednakDe niektrzy t pi,i w $ rza"ce c na#mnie# ki,kanaBcie A!dzia"wI3 > na#wiEkszC werwC wystCpi" przeciwk a,k h , wi dr Maksymi,ian =,a!m3 Na#pierw p!+,ik wa" we 33WszechBwiecieI artyk!" wykaz!#Ccy#akie t a,k h , p w d!#e sp!st szenia w r$anizmie ,!dzkim3 Wdki p winny +yF ,epie# czyszczane- De+y zawiera"y mnie# szk d,iwe$ %!z,!N na#wiEce# #est $ w a,k h ,! pEdz nym z kart %,i i +!rakw- na#mnie# w wytwarzanym z ryD! i z+ Da 7 d "Cczy" sw# $" s w te# materii ATy$ dnik I,!str wanyI913 Sekc#a ' ,na T warzystwa P pierania Przemys"! i [and,! z r$aniz wa"a w tym czasie przy !rzEdzie akcyzy w Warszawie k!rsy d,a w"aBcicie,i $ rze,ni i praktykantw3 Chcian r zwinCF #eszcze +ardzie# $ rze,nictw Ap dtrzym!#Cce r ,nictw d statnie# r!inyI- a #edn czeBnie zmnie#szyF szk d,iw BF $ rza"ki3 Interes ek n miczny Bciera" siE ciC$,e z interesem sp "ecznym3 Tymczasem dr =,a!m- nie !sta#Cc w wa,ce z pi#astwem- p!+,ik wa"

wkrtce +r sz!rkE pt3 A,k h , i a,k h ,izm3 Stwierdza" w nie# 7 niewCtp,iwie p d wp"ywem +ardz w tym czasie m dne$ TardeSa 7 De zwycza# picia r zkrzewia siE przede wszystkim przez naB,ad wnictw d,ate$ teD +y" za +ezwz$,EdnC wstrzemiEK,iw BciC3 Tr!ciznE tE 7 p dkreB,a" 7 p winn siE trzymaF wy"Ccznie w aptekach3 ) +ry znawca wczesne$ sp "eczestwa- A,eksander @wiEt ch wski- mawia#Cc w %e,iet nie z cyk,! *i+er!m \et <6 w APrawdzieI Oz .0/< r3P tE +r sz!rE- napisa" krtk : AWid cznie mamy #akCB p trze+E- czy teD 7 #ak kt w ,i 7 ch r +E- ktra "aknie a,k h ,!3 Nie dmawiam ani zas"!$- ani p w dze t warzystw m i rzecznik m wstrzemiEK,iw Bci- !waDam #ednak- De ich wp"ywy siC$aF +EdC sk!tek zawsze w $ranicz nym zakresie- i d pier #akaB wie,ka zmiana w war!nkach Dycia- #akiB zwr t w #e$ r zw #! d!czy ,!dzk BF d a,k h ,!I3 &kres %in de siFc,eS! sprzy#a" nie ty,k p n!rem! pi#astw! ma,!czkicha,e i wBrd inte,i$enc#i warszawskie# wytwarza" a!rE #akie#B +eznadzie#n Bci- niewiary w przysz" BF3 Kryzysy c raz t wyrz!ca"y za +!rtE ca"e ,e$i ny ,!dzi +ez za#Ecia- +ez Dyci wych perspektyw3 A,k h , dawa" zap mnienie- dawa" teD chwi,e z"!dne# wes " Bci3 ?awiC siE wszyscy- + cze$D siE sm!ciF- Tycie tak krtkie- tak dziwne i szare- Czem!D w napitek z" twki nie rz!ciF- ?y zyskaF h!m r i w swe #!tr wiarEL Ten %ra$ment wiersza Xze%a WaBniewskie$ 7 A)!d!siaI z AK ,cwI99ktry 7#ak siE $ dziB cenia 7 WarszawE r z!mia" i k cha"- wyraDa te w"aBnie nastr #e- ktre w pKnie#szych ,atach nar snCF mia"y #eszcze +ardzie#3 W tych war!nkach wie,e s+ p pada" w ch r +E a,k h , wC3 AK!rier WarszawskiI p!+,ik wa" na p czCtk! .00< r3 artyk!" pt3 ),a pi#akw- ktre$ a!t r p st!, wa" !tw rzenie w Warszawie 7 na wzr p dpatrz ne$ przez sie+ie w * ndynie 7 Aszpita,a a zarazem schr niska d,a ,!dzi d tkniEtych na" $iem pi#astwaktre +y im dawa" piekE i rat!nek d niechy+ne# z$!+yI3 Sam pr #ekt p dchwyci" ATy$ dnik I,!str wanyI- z$"asza#Cc #ednak +ardz ist tne zastrzeDenia3 *eczenie +y" +y dr $ie 7 stwierdz n tam 7 a %i,antr pia nie p d "a"a+y tem! zadani!3 Schr niska wiEc 7 zdaniem pisma 7 nie p winny mieF Anic wsp,ne$ z rat waniem te# na#,icznie#sze# %a,an$i na" $ wcw- ktra siE sk"ada na ,!dzi !+ $ichna#"atwie# na" $ wi p d,e$a#CcychI3 >apr p n wan racze# Arat!nek d,a tych- c w pi#astwie t piC zas +y inte,i$enc#i twrcze#- si,ne#-

p Dyteczne# i p trze+ne# sp "eczestw!I3 Nat miast wszystkich trze+a wciC$aF d +ractw trzeKw Bci- $dzie sk"ada,i+y przysiE$E- ktra m $"a+y AwstrzymaF nad przepaBciC pi#aka 7 wyr +nika- rzemieB,nika ,!+ w $,e +iedaka- nie kwa,i%ik!#Cce$ siE na pens# nari!sza d pr #ekt wane$ zak"ad!I9<3 <0 i Te dysk!s#e- w ktrych !#awnia"y siE rDne- #eszcze +ardzie# wy strz ne k,as w p $,Cdy- nie mia"y i tak wiEksze$ znaczenia- p niewaD inic#atywa za" Denia t warzystwa trzeKw Bci na wzr amerykaski +y"a przez w"adze d"!$ !trCcana3 Xeszcze da,e# niD dr =,a!m- ktry pr p n wa" ca"k witC a+stynenc#Ep szed" znany psychiatra dr Edward K mi" wicz3 Xe$ pr $ram- ktry rea,iz waF mia" p,an wane T warzystw WstrzemiEK,iw Bciwymierz ny +y" przeciwk trzem na" $ m naraz: pi#astw!- pa,eni! tyt ni! i r zp!Bcie3 Pr $ram ten kreB,an #ednak #ak maksyma,i7styczny a przez t nierea,ny3 ) pier w ./2/ r3 p zw , n p raz pierwszy z r$aniz waF w Warszawie wystawE antya,k h , wC3 Przez dwa dni BwiCt wie,kan cnych zwiedzi" #C ki,ka tysiEcy ,!dzi- a #edn z pism ceni" P ciC$ AmED wskiI d Ciech cinka3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.001P zwiEK,e: +razy +y"y skn c ne- a,e cy%ry wym wne3 >wracan teD !wa$EDe wa,ka z a,k h ,izmem przy+iera Den!#Cce % rmy- $dyD rek,ama trzeKw Bci pr wadz na #est w sp s+ Bmiesza#Ccy samC ideE3 Przyk"ad w p w "ywan siE na %akt- iD ktreB pism stawia" m" dzieDy za wzr pewne$ a+stynenta- p dkreB,a#Cc #e$ #!rn BF i s!kcesy er tyczne3 Nawet p stEp wy i rea,istycznie patrzCcy A(" sI nie mia" z+yt wie,e d zapr p n wania w kwestii met d $raniczania pi#astwa3 &t kwintesenc#a pr $ram we# p!+,ikac#i te$ czas pisma- p ch dzCca z r cznika ./2.: AAni ksiCDeczki treBci +!d!#Cce#- ani pi r!n!#Cce kazaniaani h me patia d tychczas wych systemw Bwiaty ,!d we#- ani nasr D ne para$ra%y karne nie s"a+iC si"y przyciC$a#Cce# $ rza"ki3 Na,eDy przede wszystkim !s!nCF te war!nki- ktre pcha#C w +#Ecia m , cha $ rza"ki mi,i ny %iar i daF im nadt inne s" dy Dyci we- inne p dniety i r zk szeI3 ?y"y t s"!szne $,niki- k nkrety przedstawia"y siE skr mnie#: wiEce# w dy s d we#- Bwiet,ice- krE$,arnie i +i,ardy3 &d . stycznia .0/0 r3 wpr wadz n w Kr,estwie P ,skim m n p , spiryt!s wy- p d +nie #ak t !czyni n wczeBnie# w ' s#i O.0/<P- $dzie

wypr+ wan ten system w czterech $!+erniach wsch dnich3 ) chd ze sprzedaDy spiryt!s! i wdek mia" dtCd wp"ywaF ty,k d skar+! pastwa3 >niesi n szynki- c stan wi" ist tny przewrt ek n miczny- ze sprzedaDy wdek + wiem Dy" mnstw ,!dzi3 P wsta"y spec#a,ne sk,epy m n p , we Ow Warszawie twart ich p czCtk w 00P- inne m $"y hand, waF wdkC #edynie za spec#a,nym zezw ,eniem3 Praw sprzedaDy wdki d k ns!mpc#i trzyma"y ty,k niektre resta!rac#e- nie m $"y #e# #ednak p dawaF k +iety3 W Warszawie zw ,ni n wwczas z pracy k " 922 ke,nerek3 Traktiernie- resta!rac#e- winiarnie i +!%ety- $dzie p dawan a,k h ,- m $"y sprzedawaF $ na kie,iszki- a,e ty,k z pe"ne# +!te,kina+yte# na mie#sc! przez k,ienta3 Sp dziewan siE- De zamkniEci! szynkw +EdC t warzyszy"y zamieszki i awant!ry- $azety wiEc ze zdziwieniem dn t wa"y pan!#Ccy wszEdzie sp k#3 Ty,e ty,k De ,icz+a pi#akw +y"a w na#+,iDszC niedzie,E wiEksza niD kiedyk ,wiek3 &$raniczenia w hand,! tr!nkami p $ dz3 19 niektrych +!rza"y- a,e wiEksz BF mieszkacw przy#E"a #e z !,$C3 N cny ddech Warszawy sta" siE tr chE sp k #nie#szy 7 napisan w #edne# z $azet 7 m Dna t! teraz spaF #ak w Wiedni!3 Narzekan ty,k - iD An cne +achana,ie tak siE wk rzeni"y w Dycie 42 I nasze$ miasta- De nie"atw #e d raz! !krciF3 P z sta" + wiem +ardz wie,e resta!rac#i rzek m pierwsz rzEdnych- zarwn w centr!m- #ak i za miastem- ktre +y"y twarte d 9 nad ranem- k rzysta#Ccych z przywi,e#! zatr!dniania swych $ Bci a,k h ,em przez 12 $ dzin na d +EI943 Wpr wadzenie m n p ,! %ic#a,nie m tyw wan tym- De +Edzie siE sprzedawa" mnie# wdki- a wiEce# piwa- c w s!mie wp"ynie na spadek sp Dycia a,k h ,!3 'zeczywiBcie- twart wwczas wie,e piwiarni- chy+a wiEce#- niD zamkniEt szynkw- a,e #edn czeBnie zwiEkszy"a siE $wa"t wnie p daD wdki m n p , we#3 'zek my spadek sp Dycia a,k h ,! kaza" siE #edynie pr pa$and wym chwytem3 T ty,k +a#ki 7 s"!sznie stwierdza" Pr!s 7 zwraca#Cc !wa$E na t - De sk"ad m n p , wy wysy"a na WarszawE 9422 wiader wdki- c dawa" r cznie na mieszkaca 14 . wdki- a .2 . czyste$ a,k h ,!3 W prz d!#Cce# w tym czasie w pi#astwie )anii n rmC +y" / .N w Niemczech 7 0-14N w Szwa#carii 7 4N w ' s#i 7 9-4 ,itra3 W ten sp s+ Warszawa wys!nE"a siE na pierwsze mie#sce3 ?!dzi t re%,eks#E- De #ak wz+!rz ne %a,e !sp ka#a siE ,iwC- tak r znamiEtni ne p ,itycznie miast zamierzan zne!tra,iz waF a,k h ,em3 Pr!s przyp mnia" przy kaz#i raz

#eszcze- De ! nas d te# p ry pi" siE wdki niewie,e- a miast! p trze+a ty,k sch,!dnych i $ dziwych mie#sc r zrywki3 W"adze carskie zamierza"y za p m cC m n p ,! p dreper waF +!dDet- c rych" sta" siE #asne d,a wszystkich3 A?i+,i teka WarszawskaI wskazywa"a- De d ch dy skar+ we w ' s#i- przed wpr wadzeniem m n p ,!- wyn si"y przesz" 182 min r+3 Stan wi" t p nad 02 pr c3 wszystkich d ch dw pastw wych- p"ynCcych z p datk wania p Brednie$ - m n p , zaB przyczyni" siE d ich p wiEkszenia3 Xak kszta"t wa" siE t w Kr,estwie P ,skim- !#awni" #edn z czas pism !kaz!#Ccych siE za $ranicC3 )awnie# zyski z wdki 7 pisan 7 sz"y d skar+! pastwa w % rmie p datk! $ rze,niane$ - AakcyzyI- a d ch dy z patentw wyn si"y 12714 min r+ r cznie3 P d p z rem- De wdka +Edzie ,epsza- wyrwanie #e# ze szp nw hand,arzy przyczyni siE d wytEpienia pi#astwa 7 wpr wadz n m n p ,3 X!D w ./22 r3 da" t 91 min r+ d ch d!- + wypit < min 104 tys3 wiader wdki3 Przytacza#Cc te dane$azeta rz!ci"a has" : Anie pi#my a,k h ,!- + t przyniesie straty za+ rcyI983 Strat #ednak nie +y" : w r k pKnie# m n p , a,k h , wy dawa" zyski stan wiCce 14 pr c3 +!dDet! carskie# ' s#i3 APi#any +!dDetI 7 w"aBnie wwczas nar dzi" siE t kreB,enie963 4. P wrt z ,etnich mieszka3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.009P Rstan wienie m n p ,! p przedzi" wydane #esieniC .0/6 r3 zarzCdzenie warszawskie$ +erp ,icma#stra- ktre re$!, wa" hande, wdkC w sk,epach i traktierniach3 >ap wiedzian w nim !tw rzenie tzw3 k!rat riw trzeKw Bci- na wzr p w "anych przedtem w ' s#i3 Przepisy A& !tw rzeni! k!rat riw trzeKw Bci w $!+erniach Kra#! NadwiB,askie$ I na+ra"y m cy d 12 IM.0/0 r3- p zatwierdzeni! ich przez cara3 >adaniem k!rat riw- ktre ! nas nazywan czEBcie# k mitetami trzeKw Bci- +y" : A.3 MieF pieczE- a+y sprzedaD nap #w +y"a z$ dna z przepisami dn Bnymi w interesach zdr w tn Bci i m ra,n Bci ,!d!N 13 ' zp wszechniaF wBrd ,!dn Bci zdr we p #Ecia !miark wani! w sp Dywani! nap #w- +myB,aF Br dki i sp s +y- a+y ,!dn BF m $"a przepEdzaF czas w ,ny p za szynk wniami- !rzCdzaF w tym ce,! dczytyp $awEdki- !k"adaF i r zp wszechniaF wydawnictwa 2 szk d,iw Bci nad!Dywania nap #w- twieraF her+aciarnie- czyte,nie itd3N 93 MieF pieczE nad przyt!"kami d,a cierpiCcych na pi,stw N <3 Wsp"dzia"aF z !rzEdami i t warzystwami ma#Ccymi p d +ne ce,e . zadania3

@r dki pieniEDne K!rat ri!m trzym!#e d skar+!- ze sk"adek i d ch dw w"asnychI903 PewnC- niewie,kC zresztC- czEBF d ch dw ze sprzedaDy wdki przeznaczyF mian na %inans wanie wych k!rat riw3 Sp "eczestw ca"kiem p waDnie przy#E" we p mpatyczne- +i!r kratyczne dek,arac#e3 Sp dziewan siE- De ham wany d tychczas r!ch antya,k h , wy na+ierze wreszcie r!miecw Dycia- $nisk!#Cc w k" sie+ie ddanych sprawie sp "ecznikw3 Nadzie#e te #ednak rych" siE r zwia"y- cze$ wyrazem m De +yF d BF przewr tne wy#aBnienie- zamieszcz ne przez #ednC z $azetw ktrym czytamy- iD: AK!rat ria- sk"ada#Cc siE wy"Ccznie z przedstawicie,i w"adz i !rzEdnikw- ma#C teD i !rzEd wy charakter- i znaczenie i De p d wz$,Edem zakres! dzia"a,n Bci n we# instyt!c#i- #ak rwnieD i sp "eczne$ #e# znaczenia pan wa"a ! nas z!pe"nie +"Edna piniaI9/3 K!rat ria r$aniz wan piesza,e3 Pierwsze p siedzenie s+ !rzEd wych- wch dzCcych w sk"ad K!rat ri!m Warszawskie$ - d+y" siE d pier p d k niec marca .0// r3 Przew dniczy" m! +e7rp ,icma#ster *ichaczew3 W wynik! inic#atywy K!rat ri!m z r$aniz wan na p czCtk! czerwca pierwszC za+awE ,!d wC w park! A,eksandry#skim na PradzektrC p trakt wan #ak pr p zyc#E 49 7 Azamiast wdkiI3 P d +ne za+awy !rzCdzan p tem wie,e razy i d patr n wania im $raniczy"a siE w"aBciwie r ,a K!rat ri!m TrzeKw Bci3 Wkrtce zresztC przesta" siE n interes waF nawet tC % rmC zwa,czania a,k h ,izm!3 Ch ciaD K!rat ri!m zarzCdza"y s +y !rzEd we- prasa czEst kr F p zwa,a"a s +ie na z" B,iwe przytyki p d adresem te# instyt!c#i3 )rwi n z czEstych narad wych !rzEd wych a+stynentw- ktre nierzadk k czy"y siE pi#atykC w na#+,iDsze# resta!rac#i- a wstrzemiEK,iw BF +#awia"a siE ty,k w m mencie p"acenia rach!nk!3 AAntya,k h ,iBci 7 kpi" w tym czasie pism h!m rystyczne 7 sC t ,!dzie- ktrzy w sw ich ze+raniach i +radach zna#d!#C d sk na"C333 ca!sam +i+endiI<23 K mitet TrzeKw Bci za ma" !wa$i przywiCz!#e d za+aw ,!d wych 7 krytyk wa" #!D na p waDnie# inne czas pism i stwierdza" - De c niedzie,a dwiedza park A,eksandry#ski .1 tysiEcy ,!dzi- a kiedyB przych dzi" tam nawet d 82 tysiEcy3 ACD + wiem im siE pr p n!#e_ 7 pytan 3 7 WyBci$i dzieci w w rkach- wch dzenie na s"!p p na$r dE za r!+,a- rkiestrE w #sk wCkar!ze,E- h!Btawki- wa$i- si" mierze- k ,e#kE nap wietrznC- $ry amerykaskie- % t p,astik n i strze,nice3 T wszystk #est w rEkach

przedsiE+i rcw prywatnych- ktrzy za eksp, at wanie p!+,iki wn szC $r!+y czynsz- p d +nie #ak !trzym!#Ccy +!dki sp Dywcze3 XeB,i siE t wszystk zs!m!#e- wwczas r dzi siE pytanie: c k mitet r +i z tC s!mC_ U333V K mitet K,e siE rzCdzi 7 stwierdzan 7 sk!tkiem te$ $min syrenie$ $r d! wy$,Cda- dn Bnie za+aw- #ak dzieck p d piekC siedmi! nianiek z sta#Cce i za d!De pieniCdze przy#emn Bci i r zrywek ma" +ardz trzym!#eI<.3 (dzie indzie# wytykan inne zanied+ania- !kaz!#Cc- #ak w praktyce zaszczepia siE Azdr we p #Ecia !miark wani! w sp Dywani! nap #wI i cz!wa nad Azdr w tn BciC i m ra,n BciC ,!d!3 &t 7 pisan 7 w ciC$! ki,k! ,at istnienia m n p ,! zak rzeni" siE- wch dzCc nie#ak we w"aBciw Bci etn $ra%iczne p,e+s! mie#skie$ - zwycza# Gpi7cia p d $ "ym nie+emZ3 Szynki skas wan - w sk,epie piF nie w ,n - d,ate$ +serw!#e siE ry$ina,ne i przykre p pisy !,iczne3 Pi#e siE $ rza"kE na ch dnikach- a przepEdzani przez p ,ic#E i strDw mi" Bnicy wdki !krywa#C siE w +ramach ,!+ zakamarkach p dwrz wych3 Xest t wid k nieprzy#emny i dem ra,iz!#Ccy- a,e nie ty,k : wychy,enie + wiem na p czekani!- #ednym tchem 7 +y szy+k trzymaF zwr t zastaw! za +!te,kE 7 %,aszki zawiera#Cce# ki,ka kie,iszkw #est- zdaniem ,ekarzy- szcze$,nie szk d,iwe d,a zdr wia3 WidzE 7 +!rza" 4< siE dziennikarz 7 De pi#Ccy nie prze#ada nawet kawa"kiem ch,e+a3 W Cesarstwie wpr wadz n k!+ki +,aszane- +y nie pit wpr st z +!te,ek- a,e t ty,k p"Br dekI<13 Przyp mnian teD szere$! niezrea,iz wanych z + wiCza3 Na przyk"adzie am+!,at ri!m K!rat ri!m TrzeKw Bci w Peters+!r$!- ktre p r k! %!nkc# n wania !zyska" d BF zachEca#Cce wyniki w ,eczeni! a,k h ,ikw- !kazan k nieczn BF r$aniz wania takich am+!,at riw rwnieD w Warszawie3 A,e ! nas ty,k apatia 7 taki +y" wydKwiEk we# n tatki<93 *icz n siE z tym- De wpr wadzenie m n p ,! przyczyni siE d p wstania mnstwa nad!DyF3 ),ate$ teD przepisy- za+rania#Cce hand,! tr!nkamidznacza"y siE d!DC s!r w BciC3 >a p kCtnC sprzedaD wdki- #eB,i wykryt w %akt p raz pierwszy 7 $r zi" <70 miesiEcy wiEzienia3 Wkrtce d sCdw p k #! wp"ywaF zaczE" wie,e takich spraw<<3 3 &t na#+ardzie# typ wa: nie#aka (3- skarDana sprzedaD wdki w sw im mieszkani!- stanE"a przed sEdziC p k #! 1< rewir!3 @wiadk wie przysiE$a,i- De zdarzy" siE t ty,k raz- w"aBnie wtedy- $dy #e# wykr czenie z sta" !#awni ne3 >resztC 7 +r ni"a siE skarD na 7 wdki

sprzeda"a niewie,e- + ty,k za .0 k p3 SEdzia skaza" #C na < miesiCce wiEzienia3 *ata nastEpne d starcza"y w"adz m carskim z+yt wie,! innych k" p tw+y m $"y sk!tecznie Bci$aF k nk!rentw m n p ,!3 ?y" im zresztC na rEkE- De rzeka a,k h ,! za,ewa WarszawE- + #Etnie #akimi kana"ami3 W prasie nie ma B,adw BwiadczCcych %!nkc# n wani! k!rat riw trzeKw Bci- nie wzm $"a siE teD pr pa$anda antya,k h , wa3 ' zprzestrzenia#Cce siE pi#astw w c wa" wzr stem awant!r- +#ekkrwawych r zrach!nkw3 Xeszcze w p " wie ,at siedemdziesiCtych niemiecki dziennikarz w swych rep rtaDach z Warszawy p dkreB,a"- De ch ciaD #est t! mnstw nEdznych spe,!nek z mamC +s"!$C- a nie ma e,e$anckich piwiarni i winiarni 7 !prawianie pi#astwa d,a same$ pi#astwa nie na,eDy d zwycza#! w tym mieBcie3 )ziwi" siE takDe- De w przeciwiestwie d innych metr p ,ii d wy#Ctkw na,eDa"y +r!ta,ne zaczepki i nawet sam tna k +ieta m $"a iBF wiecz rem !,icC +ez Dadnych +aw3 'zadk 7 pisa" 7 przekracza siE t! $ranice nakreB, ne przez d +re +ycza#e<43 Na prze" mie JIJ i JJ w3- $dy derwan picie wdki d $astr n mii i r z+!dz n na niC p pyt 7 +raz miasta zmieni" siE radyka"7 44 nie3 X!D przed wpr wadzeniem m n p ,! Wikt r ( m!,icki wyrzeka" w ATy$ dnik! I,!str wanymI- De Api#ani awant!rnicy nach dzC w n cy resta!rac#e w Br dk! miastaI- wszczyna#C Az +"ahe# przyczyny awant!ry i ka,eczC s"!D+E raz $ BciI3 Xak kiedyB zaw d wi z+#e 7 pisa" 7 tak teraz zach w!#C siE B,!sarze i szewcy3 *icz+a krwawych za#BF- ktrych na#czEstszym p d" Dem +y" pi#astw znacznie wzr s"a- w zwiCzk! z czym wydan zarzCdzenie- De Awinni n szenia przy s +ie n Dy +ez k nieczn Bci wyw "ane# p trze+ami za#Ecia ,!+ rzemi s"a i !Dywania ich w +#kach ,!+ inne$ r dza#! zatar$ach s +istychI p d,e$aF +EdC administracy#ne# karze d 422 r+ ,!+ areszt wi d 9 miesiEcy- Anieza,eDnie d te$ - #aki +Edzie prze+ie$ sprawy sCd we# z p w d! wyrzCdzenia !szk dze na cie,eI3 Karan 7 wy"Ccznie zresztC aresztem- $"wnie w wymiarze 179 miesiCce 7 ki,kaset s+ r cznie Ow tym nawet k +iety i wie,! nie,etnichP- nie zmieni" t #ednak z+ytni syt!ac#i<83 >wiCzki a,k h ,izm! z przestEpcz BciC- d strze$ane i p dkreB,ane przez ,icznych a!t rw #eszcze w czasach przedr z+i r wych- w JIJ w3 nie +!dzi"y #!D wCtp,iw Bci3 )amazy )zier Dyski- wczeBnie sEdzia krymina,ny w #ewdztw maz wieckie$ i ka,iskie$ - w st!di!m- ktre

zamieBci"a AThemis P ,skaI 7 pierwsze p ,skie prawnicze czas pism na!k we wydawane przed p wstaniem ,ist pad wym 7 wBrd przyczyn przestEpcz Bci wymienia"- na #ednym z pierwszych mie#sc- !Dywanie Anap #w a,k h ,icznychI i tani BF wdki<63 Sp tE$ wana przez a,k h , krewk BF stawa"a siE nieraz przyczynC p pe"nienia czyn! za+r ni ne$ przez praw 3 WyraDan rDne p $,Cdy c d te$ - czy %akt !picia siE i !traty pan wania nad s +C- ,!+ wrEcz Bwiad m Bci- zwa,nia d dp wiedzia,n Bci sprawcE przestEpstwa3 X!D na p czCtk! JMII w3 krak wski ,ekarz i %i, z %- Se+astian Petrycy- +y" zdania- De Api#astw z tra%!nk!- nie z namys"!- i rzadkie $ dne % ,$i w karani!3 Pi#astw zaB czEste- namyB,ne- chcCce $ dne karania sr $ie$ dw #akie$ - zw"aszcza $dy kt w pi#astwie c zr +iI<03 W takim teD d!ch! sz" 7 #ak siE wyda#e 7 dawne rzecznictw sCd we3 Na d +re #ednak !kier!nk wa" #e d pier k deks karzCcy z .0.0 r3 W czasie dysk!s#i p przedza#Ccych #e$ !chwa,enie pr +,em ten p #awia" siE ki,kakr tnie- nie wyw "a" #ednak Dywszych sp rw3 W pr #ekcie s% rm!" wan dyrektywE 7 za wz rem a!striackie# !stawy karne# 7 De czyny p pe"ni ne w !p #eni! a,k h , wym na7 48 ,eDy trakt waF p d +nie #ak przestEpstwa nie!myB,ne- przy#m!#Cc- De sprawca dzia"a" wwczas ty,k ,ekk myB,nie3 Czyn! nie !waDan teD za z+r dniE- #eB,i nastCpi" w z!pe"nym pi#astwie- a,e +ez zamiar! #e$ p pe"nienia3 XeB,i nat miast sprawca wprawi" siE w stan !p #enia !myB,nie- +y p pe"niF z+r dniE 7 k ,iczn BF ta nie !chy,a"a #e$ dp wiedzia,n Bci3 W se#m we# dysk!s#i zwracan !wa$E- De ze wz$,Ed! na t - iD pi#astw #est p,a$C d BF p wszechnC- p winn siE stawiaF na pierwszym mie#sc! wz$,Edy prewenc#i i strze# karaF z+r dnie- ktrym t warzyszy" !p #enie a,k h , we Otak m3in3 !waDa" Stanis"aw Staszic- zastrze$a#Cc ty,k - De wymiar kary p winien +yF w kaDdym k nkretnym przypadk! p z stawi ny d !znania sCd!P3 Przeciwnicy te$ p $,Cd! wskazywa,i- De ch ciaD pi#astw #est p wszechne- nie wyw "!#e #ednak p waDnie#szych przestEpstw3 Trze+a przede wszystkim wy#aBniaF szk d,iw BF picia a,k h ,!- %akt zaB 7 De pi#e z+yt wie,! Czyte,nicy dziennikw w Warszawie3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.06<P ,!dzi- przemawia racze# za ich "a$ dnie#szym trakt waniem- + +rak #est mie#sc w wiEzieniach3 >a+iera#Cc $" s w te# materii- #!D na % r!m 'ady Stan!- #e# przew dniczCcy- minister Bwiecenia Stanis"aw K stka P t ckiwyp wiedzia" siE zdecyd wanie przeciwk mniemani m- iD s!r w BF

karania +Edzie p wstrzymywaF d pi#astwa3 Nie na,eDy te$ na" $! p wBciC$aF karami 7 stwierdzi" 7 rzCd + wiem dysp n!#e innymi sp s +ami zwa,czania wad i na" $wN zniknC ne same wraz z p prawC +ycza#w</3 &statecznie przy#Et wers#E s% rm!" wanC w pr #ekcie3 Przyk"ad! na t #ak w tym wz$,Edzie kszta"t wa"a siE praktyka- d starcza kres t!D p wpr wadzeni! k deks!3 WBrd 10 rek!rsw r zpatrz nych w ciC$! #edne$ miesiCca .01. r3 przez Wydzia" II SCd! Ape,acy#ne$ zapad" wyr k na 127,etnie$ m" dzieca- ktry p pi#anem! zastrze,i" wsp"t warzysza $ry w karty za t - De prze$ra" d nie$ Bmiesznie ma"C kw tE 7 4 $r szy3 AP dpi" BFI p trakt wan #ak k ,iczn BF "a$ dzCcC i za+#cE skazan na .4 ,at wiEzienia war wne$ 3 'wnieD w ,atach pKnie#szych- #!D za dzia"ania przepisw przeniesi ne$ d nas r sy#skie$ k deks! karne$ - z+r dnie p pe"ni ne p d wp"ywem a,k h ,! trakt wan "a$ dnie#3 Tak m Dna sCdziF na p dstawie pr ces! Xze%a N wak wskie$ - ktry p derDnC" $ard" sw #e# narzecz ne# s"!DCce# za t - De z nim zerwa"a3 SCd- +i rCc p d !wa$E %akt- De N wak wski +y" pi#any i dzia"a" w !niesieni!- skaza" $ na sied,enie Aw mnie# d,e$"ych mie#scach Sy+eriiI- a nie na ciEDkie r + ty w k pa,niach3 )ysk!s#e nad karaniem s+- ktre d p!Bci"y siE z+r dni w stanie !p #enia a,k h , we$ - nie !stawa"y i pKnie#- nie +y" t #ednak pr +,emktry +y w ciC$! JIJ w3 przyciC$a" z+ytni !wa$E prawnikw3 Wart przyt czyF piniE mecenasa Xana Ma!ryce$ Kamiskie$ - $dyD wyraDa na chy+a +ie$ wy p $,Cd w te# kwestii3 PiszCc 2 Aniep czyta,n Bci i niep czytani!I- stwierdza" n- De #eB,i kt B !pi" siE d,a d dania s +ie dwa$i i w tym stanie p pe"ni" przestEpstw 7 d wid" te$ - iD dzia"a" Bwiad mie- i p winien +yF karany z ca"C s!r w BciC3 Nat miast , $ika wskaz!#e- De #eB,i kt B w z"ym zamiarze !pi" siE d te$ st pnia- iD zatraci" Bwiad m BF 7 t z pewn BciC zap mnia" takDe p,an wanym przedsiEwziEci! i nie wyk na" $ 3 R schy"k! wiek! nasi,i"y siE $" sy prawnikw- wskaz!#Ccych na a,k h , #ak na #eden z p w dw narasta#Cce# przestEpcz Bci i naw "!#Ccych d wa,ki z tC p,a$C- p przez $raniczenie #e$ sp Dycia . !Bwiadamianie szk d,iw Bci na" $!3 Czyni,i t takDe p!+,icyBci3 40 ? ,es"aw Pr!s przytacza" w AK!rierze C dziennymI z .0// r3 wyniki +ada nad sk!tkami pi#astwa- z ktrych wynika" - De w niemieckich wiEzieniach na .22 skazanych 7 <8 +y" pi#akami- a we =ranc#i 7 ! 61 na .22 skazanych stwierdz n a,k h ,izm3 R nas +ada takich nie

pr wadz n - a,e nikt nie mia" wCtp,iw Bci- De pr centy nie +y"y+y mnie#sze3 & wp"ywie a,k h ,! na wzr st przestEpcz Bci mwi" siE p dczas k n$resw penitenc#arnych3 Pr +,em ten zna,az" siE na p rzCdk! +rad K n$res! WiEzienne$ w .0/4 r3 W t k! de+aty wskazywan na k nieczn BF zmnie#szania ,icz+y szynkw- $raniczania k ns!mpc#i a,k h ,! i zawiCzywania st warzysze wstrzemiEK,iw Bci- mwi n teD p trze+ie twierania przyt!"kw d,a pi#akw- na wzr przyt!"k! istnie#Cce$ d .04. r3 w >ind r% p d )iisse,d r%em3 W na#+ardzie# wszechstr nny sp s+ przedstawi n kwestiE a,k h ,izm! na K n$resie WiEziennym w ?r!kse,i O./22 r3P3 > materia"w przed" D nych tam wynika" - De k3 82 pr c3 wszystkich wiEKniw 7 t a,k h ,icy3 Przy#Et wwczas rez ,!c#E- De k nieczne #est pr wadzenie p $adanek antya,k h , wych w wiEzieniach3 W prawnicze# prasie nie ma B,adw- +y w warszawskich zak"adach karnych p st!,at ten rea,iz wan 3 P rwn!#Cc dane d tyczCce dynamiki przestEpcz Bci w Warszawie w ciC$! JIJ w3 raz w ,atach p przedza#Ccych pierwszC w #nE Bwiat wCd strzec m Dna wyraKnie- De #e# narastani! t warzyszy" p dn szenie siE wskaKnikw k ns!mpc#i a,k h ,!3 Stan ten sp w d wany z sta" takDe wie, ma innymi przyczynami- a,e a,k h , +y" wyraKnC k mp nentC ca"e$ ich zesp "!3 Szczyt z+r dni i wystEpk! nastCpi" w ,atach- $dy w str!kt!rze sp Dycia a,k h ,! d min waF zaczE"a czysta wdka- piw zaB sta" siE ty,k #e# !z!pe"nieniem3 Na prze" mie JJ w3 przypada" na $" wE mieszkaca znacznie p nad .2 ,itrw czyste$ a,k h ,!- c stawia" syreni $rd 7 #ak p!+,icyBci z !p d +aniem kreB,a,i wwczas WarszawE 7 na #ednym z pierwszych mie#sc w E!r pie3 ?y"y t takDe ,ata r zkwit! n D wni7ctwa- napadw ra+!nk wych- krwawych r zrach!nkw wBrd mar$ines! sp "eczne$ miasta3 Nie wyda#e siE- +y z+ieDn BF ta +y"a czyst przypadk wa3 4/ Piwia,ma3 )rzew ryt W"adys"awa P dk wiskie$ O.004P PANNY ST&XaCE I)EMIM&N)QWKI Xednym z +ardzie# na+rzmia"ych- a #edn czeBnie na#skrycie# przemi,czanych z#awisk stare# Warszawy +y"a pr styt!c#a3 Mia"a na

,iczne i si,ne zwiCzki z przestEpcz BciC3 ) my p!+,iczne istnia"y t! 7 p d +nie #ak w innych miastach e!r pe#skich 7 d wiekw3 Na#pierw nazywan #e z niemiecka zamt!zami OSchandha!sPp tem prze#Et z w" skie$ 7 d dziB !Dywany w #Ezyk! p t cznym- a,e #!D ty,k w przen Bni 7 +!rde, O+ rde,, P3 W JMIII w3 na#m cnie# p de#rzanC piniE mia"a !,ica 'ycerska3 T! + wiem- przy ?ramie P + czne# Owy, t WCskie$ )!na#! na P dwa,eP- w k ,icy ) m! 'ycerskie$ - zamieszkiwa" kat mie#ski- ktry 7#edyny 7 mia" praw !trzymywaF Aniewiasty !pad"eI3 XeB,i zaB ktraB z k +ietX Bmie,a"a siE !prawiaF nierzCd $dzieB w mieBcie 7 m$" #C a,+ wyBwieciF1 za +ramEa,+ teD p wymierzeni! ch" sty na rynk! +ra" #C d sw #e# +aszty3 Praktyk wane t m!sia" +yF d"!$ - sk r #!D w JMII w3 Andrze# M rsztyn wsp mina" w #ednym ze swych wierszy A$ sp dyniach warszawskie# +asztyI i +y"a t a,!z#a czyte,na d,a wsp"czesnych3 &ddawanie dziewek nierzCdnych mie#skiem! prawcy- ktry mia" nad nimi ca"k witC w"adzE i trakt wa" #e #ak Krd" d datk wych d ch dw+y" zwycza#em prze#Etym d miast rzCdzCcych siE prawem ma$de+!rskim3 &dwiedza#Ccy kata n cC m $,i zawsze ,iczyF 7#eB,i +y,i dp wiedni h #ni 7 na tr!nki i przekCski- #e$ pach "k wie mie,i + wiem sta"e Krd"a za patrzenia3 Niekiedy mistrz dprzedawa" wszetecznC niewiastE D "nierz wi z c!dz ziemskie$ zaciC$!- niekiedy mie#sc wy amat r sypnC" $r szem- $dy m! siE #akaB dziewczyna wyda"a sp s +na d wziEcia na s"!D+E3 > czasem nierzCdnice wypEdz n p za $ranice miasta- a przych dzi"y t! wiecz rem- p"aca#Cc siE w rDny sp s+ pach "k m trzyma#Ccym wartE3 P dczas zarazy- czy,i 7#ak wwczas mwi n 7 m r we$ p wietrza- ktre przypisywan zresztC ich dzia"ani m- przepEdzan #e w da,ekie ,asy- #eB,i zaB wraca"y 7 karan BmierciC- czasem pa, n 3 ) k ca JMIII w3 nie chr ni" ich praw : kaDdy m$" #e +iF- a skar$ nie przy#m wa"a Dadna w"adza3 Kat cz!#nie pi,n wa" swe$ m n p ,!3 >nany #est pr ces mieszczki warszawskie#- Xadwi$i Mystk wskie#- ktry d+y" siE w .800 r3 w rat!sz!a #e$ przedmi tem +y" hand, wanie dziewkami3 Mystk wska skazana z sta"a na p!+,icznC ch" stE i wyda,enie z miasta3 S!r w ka7 81 ran strEczycie,stw - s!r w teD- w razie przewinie- karan nierzCdnice3 >wycza# zamykania $ "ych wszetecznic w De,azne# k,atce przy rat!sz! na p Bmiewisk m t" ch!- krytyk wany przez niektrych ra#cw #ak niem ra,ny i +ar+arzyski- !sta" d pier w JMIII w3

>a czasw stanis"aw wskich pan wa"a w Warszawie d!Da r zwiCz" BF +ycza#w3 K +iety tr!dniCce siE nierzCdem $r!p wa"y siE w tych ,atach w re# nie !,3 &+ Kne#- $dzie ,ektykarze- zna#Ccy mieszkanki p szcze$,nych d mw- zan si,i sz!ka#Ccych wraDe panw3 ?y" t zaczCtek prawdziwych #!D d mw r zp!sty3 Rtrzymywa,i #e $"wnie %ranc!scy %ryz#erzy i sascy cyr!,icy3 Sw istC s"awC cieszy"y siE wwczas w st ,icy red!ty w pa"ac! 'adziwi"" wskim na Krak wskim PrzedmieBci!tar$i zaB na Marywi,!- na ktre z#eDdDa,i k!pcy c!dz ziemscynie#edn kr tnie +ywa"y mie#scem hand,! Dywym t warem- ch ciaD sam ten termin p #awi" siE w prasie znacznie pKnie#3 P d +n sw istym pr tekt rem pr styt!tek +y" w tym czasie Xacek Xezierski- kaszte,an "!k wski- p se" i senat r- ktry + k swe$ pa"ac!zwane$ kaszte,aniC- !rzCdzi" d,a dziewek 7 nazywanych ir nicznie Akaszte,ankamiI 7 d m p!+,iczny3 ) m ten sta" + k m st! na WiB,e- c w czasach Se#m! Czter ,etnie$ da" as!mpt d z" B,iwe$ wierszykaktre$ %ra$ment +rzmia": Przy wiB,anym m Bcie $ sp darz #edyny CzEst!#e %rancC przy+y"e *itwiny93 (dy marsza"ek =ranciszek ?ie,iski zaczC" w ,atach szeBFdziesiCtych JMIII w3 De,aznC rEkC wpr wadzaF p rzCdek w Warszawie- m!sia" teD czywiBcie za#CF s!r we stan wisk w +ec pr styt!c#i3 StraD marsza"k wska czEst przetrzCsa"a d my p!+,iczne- ktre , k wa"y siE wwczas $"wnie w nEdznych +!dach przy !,3 TrE+ackie#- stan wiCc- #ak zaBwiadcza =ryderyk Sch!,z w P drDach In%,antczyka 7 A$niazd na# +rzyd,iwsze$ p,!$astwa i na# strasznie# szych ch r+I<3 CzEst #ednak Ap strze$anie nierzCdnie +awiCcych siE k +ietI spr wadza" siE d ciC$niEcia zyskw z ich pr ceder!3 XeB,i nat miast wch dzi"y w sp"kE ze z" dzie#ami ,!+ same krad"y 7 karan #e ch" stC- wystawian w k!niewyda,an z miasta3 Pr!sacy p dczas dw!nast ,etnich rzCdw w st ,icy na prze" mie wiek! JMIII i JIJ st s wa,i w +ec k +iet tr!dniCcych siE nierzCdem twardy k!rs- ch ciaD pr styt!c#i #ak takie# nie zwa,cza,i3 89 Wpr wadzi,i nat miast system re$,amentacy#ny3 'e#estrac#a pr styt!tekprzym!s we +adania w szpita,! Bw3 azarza- na" Denie p datkw na d my r zp!sty- !stan wienie w nich taksy- z !wz$,Ednieniem m D,iw Bci kieszeni D "nierskich- d,a ktrych +y"y przewidziane inne ceny- !#ecie ca"e$ system! w dr +iaz$ we przepisy 7 t wszystk mia" chr niF zdr wie nierzCdnic i k,ientw- przy czym nie +ez znaczenia +y" teD %isk!s3

Mie#ska s"!D+a zdr wia re#estr wa"a i mia"a p d sw im d z rem pr styt!tki takDe za czasw KsiEstwa Warszawskie$ 3 &kres ten- za wz rem =ranc#i- cech!#e wiEksza t ,eranc#a3 TaksE zniesi n z + wiCzan #edynie k +iety tr!dniCce siE nierzCdem d p ddawania siE dp"atnym $,Edzin m ,ekarskim3 CiC$"e przemarsze w #ska- za ktrym ciC$nE"y istne watahy k +iet- przyczynia"y siE d r zw,ekania ch r+ wenerycznych- ,icz+a zaraD nych r s"a wiEc w sp s+ zastrasza#Ccy 7 w .0.< r3 wenerycy stan wi,i k3 <2 pr c3 pac#entw w szpita,! w #sk wym3 &+ k k szar w #sk stac# n!#Ccych w Warszawie p tw rzy"y siE w ,atach .0.47.092 ca"e k , nie dziewek p!+,icznych3 Sk!pia"y siE ne szcze$,nie w k ,icach p wCzk wskie$ + z! w #sk we$ + k ?!rak wa 7 te tradyc#e Czarne$ )w r! i sad sCsiad!#Ccych z + zem p wCzk wskim przetrwa"y aD d pierwsze# w #ny Bwiat we#3 (r!p wa"y siE takDe w dw rkach przy Czerniak wskie#- w +,iskim sCsiedztwie k szar kiras#erw p d ,skich i !"anw ks3 K nstante$ - k cz wa"y na wz$rzach !#azd wskich- !,!+i nym wi senn 7,et7nim- a nawet #esiennym sied,isk! mEtw warszawskich- nazywanym AKarpatamiI- sw + dnie +!sz wa"y w azienkach3 Wie,ki ksiCDE kaza" #e niekiedy pEdziF przez miast i +at DyFw zasadzie #ednak pr styt!tki w #sk we trakt wan t ,erancy#nie3 Przepisy p ,icy#ne $ranicza"y siE d in$erenc#i w syt!ac#e ewidentnie $ dzCce w p rzCdek p!+,iczny- zap +ie$a"y- +y pr styt!c#a nie wy,ewa"a siE z+ytni na pryncypa,ne !,ice miasta3 >a wykr czenia w tym wz$,Edzie karan aresztem ,!+ ch" stC- ki,kakr tnie karane dsy"an d wiEzienia3 *ekarski d zr spr wadza" siE d p wierzch wnych $,Edzin k +iet zatrzymanych za w"czE$ stw ,!+ p dczas awant!r3 P p wstani! ,ist pad wym pr styt!c#a- p d +nie #ak a,k h ,izm- staF siE mia"a narzEdziem dem ra,iz wania sterr ryz wane$ miasta- dwracania !wa$i #e$ mieszkacw d pr +,emw p ,itycznych i sp "ecznych3 Carska administrac#a- przede wszystkim zaB p ,ic#a- dem ra,iz wa"a siE #ednak szy+cie# i $"E+ie# niD sp "eczestw 3 Wi7 8< " d czne t +y" szcze$,nie w pKnie#szych ,atach JIJ w3- $dy przek!pstw i "ap wnictw wBrd %!nkc# nari!szy i !rzEdnikw siE$nE" szczyt!3 =e,dmarsza"ek Iwan Paskiewicz- zd +ywszy w .09. r3 miast - rzCdzi" nim p w #sk wem!3 P ,ic#a mia"a dyskrec# na,nC w"adzE wymierzania ch" sty strD m- d r Dkarz m- s"!D+ie d m we#- pr styt!tk m i schwytanym na $ rCcym !czynk! z" dzie# m3 S!r w BF i kr!ciestw -

te dwa kreB,enia przewi#a#C siE na#czEBcie# w przekazach z te$ kres!3 W #edne# z p!+,ikac#i4 zach wa" siE pis sp s +! p stEp wania z k +ietami nierzCdnymi k misarza cyrk!"! przy !,3 Piwne#3 (dy +y" w z"ym h!m rze- p sy"a" st#k wych na Krak wskie PrzedmieBcie- wyda#Cc przedtem dysp zyc#E: 7 Przypr wadKcie n t! kape,!sz weL R,!+i nym traktem spacer wym pr styt!tek na p czCtk! ,at czterdziestych +y" deptak- na#+ardzie# Dywi ny i m dny w mieBcie- d BF krtki dcinek Krak wskie$ PrzedmieBcia 7 d r $! !,3 Senat rskie# d d m! Ma,cza3 St#k wi wy"awia,i sp Brd przech dniw Akape,!sz weIspacer!#Cce w m dnych nakryciach $" wy- i d stawia,i #e d cyrk!"!3 T! zaczyna" siE takie wymierzanie ch" sty- De aD 7#ak t kreB,i" #eden z wczesnych sEdziw 7 Aw nie+ie s"ychaF +y" I3 P takie# akc#i przez pewien czas na Krak wskim nie !Bwiadczy" siE sam tne# Akape,!sz we#I- Bmia" nat miast p r!sza"y siE ne w t warzystwie %icerw- ktrzy chEtnie s"!Dy,i sw im t warzystwem3 Qw p dskrny n!rt Dycia miasta rzadk zna#d wa" d+icie w wczesnych dziennikach3 PierwszC n tatkE pras wC- ds"ania#CcC niec k!,isy c dzienn Bci- zna,eKF m Dna w AK!rierze WarszawskimI z .0<4 r3: AXeden z mieszkacw Warszawy 7 czytamy 7 wraca#Cc w p rze n cne# Mi d wCnap tkany przez dwie w"czCce siE k +iety- n t wane w p ,ic#i- w czasie $dy z nim r zmawia"y- wyciC$nE"y m! z ch!stki na szyi zawiCzane# szpi,kE z" tC z +ry,antem wart Bci d!k3 .4 i tE natychmiast sprzeda"y za 0 z" #!+i,er wi przy =ranciszkaskie#I3 K szt wne zd +y wpinane przez mEDczyzn w ch!stki +ardz +y"y w tym czasie r zp wszechni ne- ne teD na#czEBcie# stawa"y siE "!pem z" dziei- zw"aszcza $dy m dniB 7 na c wy$,Cda w tym przypadk! 7 p p!,arnie mwiCc +y" Ana +aceI3 P "amanC #!D szpi,E p ,ic#a dna,az"a ! nie$ardzCce$ paserstwem hand,arza i wyB,edzi"a teD sprawczynie n cne# kradzieDy dziEki tem!- De w paser ApamiEta" ich %iz# $n mieI3 AK!rier WarszawskiI z .0<4 r3 dn t wa" za A(azetC P ,icy#nCI dane d tyczCce s+ sadz nych w areszcie mie#skim w .0<< r3 Xak 84 * z nich wynika- zatrzyman wwczas .948 k +iet za Ap kCtny nierzCdI3 ?y" t dr!$i r k + wiCzywania w Warszawie przepisw z 92 stycznia .0<9 r3- zatwierdz nych przez Paskiewicza- a d tyczCcych d z r! i k ntr ,i p ,icy#ne# pr styt!c#i3 ) p!szcza"y ne twieranie d mw p!+,icznych- nad ktrymi d zr sanitarny pe"ni" RrzCd >dr wia P!+,iczne$ - $,ny zaB 7 p ,ic#a p przez wyznacz ne$ k misarza3

TakDe w ,atach czterdziestych p wsta" ) m Wyr +ny d,a k +iet- d ktre$ kier wan - za mnie# p waDne wystEpki i wykr czenia- m3in3 te pr styt!tki- ktre miewa"y czEste zatar$i z p ,ic#C raz karane +y"y za z" dzie#stw i nar!szanie sp k #! w stanie nietrzeKw Bci3 Pan wa" w nim s!r wy ry$ r 7 aresztantki szy"y w rki- dar"y pierze- wyk nywa"y rDne A$r!+e r + tyI- a c tydzie p ddawane +y"y ch" Bcie- nawet #eszcze wtedy- $dy kara ta z sta"a zniesi na % rma,nie3 ) m Wyr +ny %!nkc# n wa" aD d re% rmy sCd we# w .068 r3- #e$ r ,E prze#E" nastEpnie wiEzienie k +iece przy !,3 )zie,ne#3 Pens# nari!szki ) m! wypr wadzan p d nadz rem straDnikw w niektre BwiEta- m3in3 wie,kan cne- na AspacerI p mieBcie3 ?y" t p myB,ane #ak sw isty Br dek wych wawczy 7 de%i,ada w wiEziennych s!kniach i czepkach mia"a #e zawstydziF d te$ st pnia- +y nie A$rzeszy"yI p p!szczeni! zak"ad!3 Mieszkacy miasta- wych wani i wych w!#Ccy swe dzieci w atm s%erze +ycza# w d BF s!r we#- d$radza,i siE d we$ Awes "e$ DyciaItrakt!#Cc #e #ak mar$ines- ktre$ staran siE nie widzieF3 NEci" n nat miast h!,aszczC m" dzieD- przyciC$a" takDe ,icznych amat rw "atwe$ zar +k!3 T +y" zawsze nadzie#C za+ rcy: r zk"ad m ra,ny nie szed" w parze z patri tyzmem- p dziemne Dycie- ciera#Cce siE przestEpstw - stan wi" k rzystnie#szC a,ternatywE niD rew ,!cy#ne czy w ,n Bci we spiski3 Sankc# n!#Ccy d my p!+,iczne re$!,amin z .0<9 r3- dzie,Cc #e na cztery k,asy i p d"!$ nich !stanawia#Cc ceny- da" p dstawy d r zwiniEcia sw iste$ przemys"! r zrywk we$ - z ktre$ mas w k rzysta" stac# n!#Cce w Warszawie w #sk 3 Qw przemys" stawa" siE st pni w Krd"em c raz wiE,kszych d ch dw d,a wszystkich O"Ccznie z administrac#C mie#skCP- ktrzy mie,i z nim #akieB zwiCzki3 Nic wiEc dziwne$ - De r zwi#a" siE +!#nie- z +" $ s"awiestwem w"adz i p d skrzyd"ami p ,ic#i3 @wiat,i warszawianie- ktrym ,eDa" na serc! d +r miasta i interes nar d wy- skarDa,i w"adze za+ rcze Bwiad me depraw wanie I sp "eczestwa3 &czywiBcie wch dzi"y w $rE i takie intenc#e- przede wszystkim #ednak Aprzemys"em pr styt!cy#nymI- + taki siE #!D wwczas r dzi" 7 zaczE"a rzCdziF niep ham wana chEF + $acenia siE3 P pyt +y" wrEcz nie $ranicz ny: tysiEczne masy stac# n!#Cce$ w #ska- ,iczny k rp!s %icerski przyzwycza# ny d h!,anek i !trac#!7sz stwa- mnstw k!piectwa BciC$a#Cce$ t"!mnie na tar$i- a takDe znaczna ,icz+a amat rw mie#sc wych3

Przez ca"C dr!$C p " wE JIJ w3 prasa narzeka"a na niechEF d DeniaczkiktrC prze#awia,i warszawscy kawa,er wie3 T - De przyczyny +y"y nat!ry ek n miczne#- d strze$a,i nie,iczni ty,k p!+,icyBci3 Niskie zar +ki %ic#a,istw- czy,i !rzEdnikw- niepewn BF #!tra rys!#Cce$ siE m$,iBciea,e racze# pesymistycznie d,a m" dych- +awa przed !tratC pracy+ezr + cie 7 t wszystk nie zachEca" d zak"adania r dziny3 WiEksz BF #ednak dziennikarzy- patrzCca d BF p wierzch wnie na Dycie- $ranicza"a siE d !tyskiwa- De m" dzi ,!dzie $,Cda#C siE ty,k za p sa$ami- De niema, si"C trze+a ich pr wadziF d "tarza- nat miast dziewczyny wiEdnC w star paniestwie ,!+ teD chwyta#C siE ,ekkie$ ch,e+a- #eB,i na !martwianie cia"a nie p zwa,a im temperament3 Ani #ednak temperament- ani #akieB zdr Dne sk" nn Bci warszawianek nie +y"y przyczynC $r mne# p daDy na t!te#szym tar$ wisk! nierzCd!3 St ,ica- p czyna#Cc #!D d JMIII w3- a w wiek! JIJ 7 mas w - BciC$a"a takDe Deskie nadwyDki dem $ra%iczne z ca"e$ kra#!3 )zisie#sze +adania p p!,ac#i JIJ7wieczne# Warszawy8 wykaz!#C- De w #e# sk"adzie wyraKnie wy drE+nia"a siE i, Bci w $r!pa m" dych k +iet- w wiek! k " 12 ,at3 Mia"y ne znacznie mnie#sze niD mEDczyKni m D,iw Bci zna,ezienia zatr!dnienia3 An$aD wa"y siE $"wnie #ak s"!DCce3 Xeszcze w ,atach siemdziesiCtych c dr!$a k +ieta czynna zaw d w wyk nywa"a tE w"aBnie %!nkc#E3 K nk!renc#a- przy niewie,kie# st s!nk w ch" nn Bci rynk! pracy- +y"a przyczynC d!De# p"ynn Bci w tym zaw dzie- c p $"E+ia"y tr!dne wczeBnie war!nki pe"nienia s"!D+y3 Niskie p"ace- praca p nad si"y- d!De wyma$ania przy #edn czesne# p $ardzie d,a A$ark t"!kwI sprawia"y- De w"aBnie p spr+ wani! te$ ch,e+a wie,e dziewczyn sz!ka" 7 "atwie#sze$ 3 S"!DCcC Ad wszystkie$ I p!+,icyBci przyrwnywa,i d A+ia"e# M!rzynkiI i nie +y"a t +yna#mnie# przesada3 > k ,ei szwaczki- w dr!$i p d wz$,Edem ,icze+n Bci zawd k +iet- tak +ezwz$,Ednie wyzyskiwan i nisk p"acan - iD tr!dn nie wyraziF p dziw!- De aD ty,e dziewczCt ima" siE i$"y3 >a .2 $ dzin szycia 86 dziennie w"aBcicie,ka ma$azyn! p"aci"a im .4 k p3- tzn3 < r+ 42 k p3 miesiEcznie3 7 Tycie w mieBcie #est dr $ie3 Czy m Dna siE za t wyDywiF i !+raF_ 7 ret rycznie pyta" ty$ dni wy kr nikarz AK" swI p d k niec ,at siemdziesiCtych i stwierdza"- De szwaczka ma d wy+ r! a,+ s!ch tya,+ Wis"E- a,+ teD333 Pr!deria nie p zwa,a"a m! kreB,iF #asn we# trzecie# dr $i- a,e czyte,nicy nie mie,i c d te$ wCtp,iw Bci 7 ch dzi,i przecieD !,icami miasta3 Czas pism satyryczne AM!chaI stawia" sprawE #asn znacznie wczeBnie#- ch ciaD rzecz kam!%, wa" kreB,eniem z

,iterat!ry: ANad i$"C nie chce B,E7czyF- ,epie# kame,iC z staF niK,i pracC siE drEczyFI3 Nie te #ednak k +iety stawa"y siE Ak ntr ,nymiI- #ak kreB,an pr styt!tki zare#estr wane- a,e $"wnie te- ktre nie zna,az"y Dadne$ za#Ecia ,!+ teD +y"y na pr winc#i spec#a,nie wer+ wane przez ra#%!rki3 Nies"!sznie p sCdzane ,ekk myB,nC "atw BF szwaczki reha+i,it wa" #!D a!t r #edne# z pierwszych p waDnie#szych p!+,ikac#i 2 pr styt!c#i- znany i ceni ny adw kat Xan Ma!rycy Kamiski3 Ty,k niektre k +iety 7 twierdzi" 7 p pycha"y d nierzCd! niskie p"aceN prac!#Ccy pr ,etariat mia" sw# h n r i am+ic#E3 Ch ciaD dziewczEta z tych krE$w nie dznacza"y siE przesadnC skr mn BciC +ycza#w- ich A"askaw BFI +y"a na $" +ezinteres wna- c p twierdza#C ,iczni a!t rzy z tamtych czasw3 Cierpia"y czEst #ak p rz!c ne k chanki- rzadzie# nat miast z seks! czyni"y przedmi t hand,!3 Mecenas Kamiski- ktry +ardz czEst za+iera" $" s w kwestiach sp "ecznych- m3in3 i na temat , s! p drz!tkw- pr +,em pr styt!c#i w Warszawie z$"E+i" d BF d k"adnie3 >a pr styt!tki !waDa" te k +iety- ktre dda#C siE d,a zysk!- +ez wy+ r!- +ez p ciC$!- +ez Dadne#- ch ciaD+y Aw na#$r!+szym znaczeni!I mi" Bci- a wiEc #e$ de%inic#a- mim pewne# dmienn Bci sty,istyki- #est taka sama #ak dziB- ch ciaD wie,! a!t rw pr+ wa" p nim d dawaF pewne da,sze e,ementy3 >ap +ie$aF ! Krd"a"a$ dziF sk!tki 7 t #e$ recepta- d ktre# . dziB- mim !p"yw! p nad wiek!- mCdrzy ,!dzie nie ma#C wie,e d d dania3 ?y" zdania- De wer+ wniczkami d d mw p!+,icznych ,!+ d,a indywid!a,nych Aamat rwI +y"y ,iczne strEczycie,ki- pr %es# na,nie za#m!#Cce siE tym pr cederem3 'a#%!rki dzia"a"y w parkach- nEcCc panny s"!DCce i + ny miraDem z+ytk wne$ Dycia- dyD!r wa"y teD przed Kant rem StrEczenia S"!DCcych3 Nie $ardzi"y rwnieD tym intratnym za#Eciem k +iety r zn szCce t wary " kci we ,!+ w ce- a tradycy#nie ra#%!rzy"y szynkarki3 Trzy czwarte pr styt!tek 7 twierdzi" Kamiski 7 nie wesz" +y na tE dr $E- $dy+y nie p Brednictw ra#%!rek63 A(dy+y nie z" dzie#e- hra+i wie i pindy- nie wyDy"+y dryndziarz ca"kiem ze swe# dryndyI7 mawia"a !,ica3 'ys!nek satyryczny zAK ,cwI Trend! r zw # we$ strEczycie,stwa nie ham wa"y przepisy + wiCz!#Cce$ prawa- ch ciaD d tyczy" $ ki,ka artyk!"w3 Artyk!" 6.8 k deks! kar $"wnych i p prawczych $r zi" s + m !trzym!#Ccym h te,e i inne , ka,e p!+,iczne za Bwiad me dawanie w nich sp s +n Bci d nierzCd! karC pieniEDnC .2712 r+- nat miast s"!D+ie w tych zak"adach za

p d +ne przestEpstw 7 aresztem d 9 ty$ dni d 9 miesiEcy- a art3 61/ za strEczenie d nierzCd! w $,e 7 przewidywa" karE 47.2 r+3 StrEczenie d nierzCd! przez s +y- ktre czyniC s +ie z te$ rzemi s" - za$r D ne +y" w art3 692 karC 97.2 r+- #eB,i t przestEpstw p pe"ni n w mieBcie- na wsi zaB .79 r+3 Nawet i p te- ,i+era,ne +CdK c +CdK- przepisy siE$an niez+yt czEst : w ,atach szeBFdziesiCtych Aprzedstawi n d karyI na#wyDe# ki,kadziesiCt s+3 P ,ic#a nat miast sk ncentr wa"a siE na zatrzymywani! Aw , ntari!szekI- +EdCcych k nk!renc#C d,a d mw p!+,icznychprzyn szCcych rwnieD d ch dy miast!3 A(azeta *ekarskaI in% rm wa"a w .080 r3- De w r k! p przednim p ,ic#a wyk nawcza areszt wa"a .9 462 w"czCcych siE k +iet- a p ,ic#a ,ekarska 7 .2/<- p za r $atkami 7 .949 k +iety3 W tymDe r k! przez warszawskie szpita,e przewinE" siE 411/ ch rych wenerycznie- cywi,nych i w #sk wych03 K szar wanie pr styt!tek mia" rzek m przyczyniaF siE d $raniczania ch r+ W3 O#!D wwczas st s wan ten skrtP- +serwac#e ,ekarzy +y"y #ednak inne3 W"aBnie d my p!+,iczne sC r zsadnikami przymi t! 7 twierdzi,i 7 i wskazywa,i- De prz d!#C w tym d my +ardzie# eksk,!zywne- przeznacz ne d,a A,epsze$ t warzystwaI3 Przepisy dzie,i"y pr styt!tki na cztery k,asy3 ) pierwsze# za,iczan mieszkanki d mw p!+,icznych- d dr!$ie# 7 d mw schadzek- d trzecie# 7 mieszka#Cce ddzie,nie Otzw3 t ,er waneP- d czwarte# 7 na#,epie# syt! wane- ma#Cce krC$ przy#aci"- ty,k dwa razy w miesiCc! + wiCzane d k ntr ,i ,ekarskie# Otzw3 indywid!a,istkiP3 WBrd d mw p!+,icznych wyrDnian kate$ rie d I d IM3 TakDe d my schadzek +y"y I i II rzEd!- a,e d Bmierci w .080 r3 A+ar n we#I 7 w"aBcicie,ki d m! na#+ardzie# eksk,!zywne$ - #edyne$ w $r!pie pierwsze#- p z sta"y ty,k dr!$ rzEdne3 Praktycznie rDni"y siE ne d d mw p!+,icznych ty,k nazwC- ktra zachEca"a niektre pr styt!tki d wer+ wania siE w"aBnie tam3 Xakie ta Aprzy7zw itszaI nazwa mia"a p czCtk w znaczenie- niech Bwiadczy %akt- De w .080 r3 d mw schadzek II kate$ rii +y" 11nat miast d mw p!+,icznych 7 "Ccznie .8- w tym #eden III kate$ rii i .4 7 IM kate$ rii3 62 ) my +ardzie# e,e$anckie- z pewnymi Aam+ic#amiI- mieBci"y siE p czCtk w przy M st we#- P dwa,! i na Krzywym K ,e- p B,ednie#sze na 'ycerskie# i ?rz z we#- na#p drzEdnie#sze zaB na P wiB,!3 *iczne d my r zp!sty zaczE,i twieraF Tydzi- $dy w .081 r3 zniesi n nieh!manitarne $raniczenia za+rania#Cce im zamieszkiwania w niektrych dzie,nicach3 R,ice: P dwa,e- =reta- Kapit!,na- Krak wskie

PrzedmieBcie d p,ac! >amk we$ d TrE+ackie#- TrE+acka- ? ie,askaMy,na- czEBF )"!$ie#- @wiEt #erska- zaczE"y siE zape"niaF st pni w d mami p!+,icznymi3 Niektre z nich 7 z tacami i +!%etami 7 nazywan Atanck"asamiI3 Namiestnik =i d r ?er$ nie mia" nic przeciwk tem!- De pr styt!c#a pan w!#e $"wne !,ice miasta- przeciwnie 7 #e$ zamierzeniem +y" !czyniF WarszawE p p wstani! #ednym z na#wese,szych miast E!r py3 =akt- De w r zw #! warszawskie$ Aprzemys"! pr styt!cy#ne$ I mie,i znaczny !dzia" Tydzi- wy ,+rzymiany +y" przez wie,! antyse7mick nastawi nych p!+,icystw- szcze$,nie ! schy"k! JIJ i na p czCtk! JJ w3 >arz!can ty,k im szerzenie dem ra,izac#i w mieBcie- c nie +y" prawdC- $dyD nierzCd szerzy" siE #!D wczeBnie#3 W d +ie szczyt! nat miast d min waF zaczC" w wyraKny sp s+ e,ement nap"yw wy- z nat!ry bt-zctc# mnie# sk" nny d ,iczenia siE z piniC Br d wiska- niema#Ccy skr!p!"w ani zaham wa3 Przewa$a Tydw wBrd w"aBcicie,i d mw p!+,icznych- a z czasem i Dyd wskich dziewczCt wBrd pr styt!tek 7 nie +y"a +yna#mnie# wymys"em antysemickim3 Na#+ardzie# wiary$ dne Krd" - + czas pism Dyd wskie AIzrae,itaI- wych dzCce w #Ezyk! p ,skim- a,arm wa" #!D w .06< r3- De wBrd warszawskich pr styt!tek p nad dwie trzecie stan wiC dziewczEta wyznania m #Desz we$ 3 ANie wahamy siE ds" niF tE sr m tEI 7 pisan w artyk!,e wstEpnymzwraca#Cc !wa$E na zanied+ania wych wawcze w +ec m" dych dziewczCt- niep +iera#Ccych Dadnych na!k ani nieprzy$ 7t wywanych d Dycia3 P d +n d d m! p!+,iczne$ AmadamI @,imak wskie# na =reta pewien znany ,iterat ch dzi" ty,k p t - De+y $ dzinami r zmawiaF z #ednC z tamte#szych pens# nari!szek [einem- $dyD +y"a +ardz wykszta"c na i inte,i$entna3 Stan wi t #ednak wy#Ctek- ktry przeszed" d ane$d t3 &$" pr styt!tek nie !mia" czytaF ani pisaF3 c7WS S R schy"k! ,at szeBFdziesiCtych Warszawa rzeczywiBcie stawa"a siE c raz Awese,szym miastemI3 W wczesnym centr!m 7 re# nie Stare$ Miasta i Krak wskie$ PrzedmieBcia 7 twieran #eden 6. ?a,ik rzemieB,niczy O.084P p dr!$im ,!panary O kreB,enie t - !Dywane #!D wczeBnie#- w"aBnie wtedy d$rze+an z "aciny- + dziEki swe# dmienn Bci nie razi" tak #ak inne zw!,$aryz wane nazwyP3 W ciC$! ki,k!nast! ,at d my p!+,iczne r zprzestrzeni"y siE w ca"ym mieBcie3 A)ziB dzie,nic a,+ !,ic K,e n t wanych nie ma w Warszawie- +

nie ma !,icy tak pryncypa,ne#- przy ktre# nie zna#d wa"y+y siE mie#sca przy+ytkw r zk szyI 7 niec przewr tnie twierdzi" w A(azecie SCd we# Warszawskie#I na p czCtk! ,at siemdziesiCtych JIJ w3 #eden z ,epszych wczeBnie znawcw pat , $ii Warszawy- ' man ?!czyski3 A!t r zwrci" teD !wa$E na sw isty parad ks: w ,ne d tych przy+ytkw +y"y ty,k !,ice !str nne i p drzEdne3 &statnie FwierFwiecze !+ie$"e$ st!,ecia t z" ty kres d,a te$ typ! AprzedsiE+i rstwI- szcze$,nie $dy nastCpi" r zkwit warszawskie$ przemys"!3 Warszawa tamtych ,at stawa"a siE teD wymarz nym ra#em d,a carskich %icerw- ktrzy s"!D+E w t!te#szym $arniz 7 61 nie trakt wa,i #ak przy#emne wyrDnienie i pierwszC n c w mieBcie spEdza,i tradycy#nie w d m! p!+,icznym3 &p wiadan - De zwycza# ten nar dzi" siE z D "nierskie$ Dart!: a+s ,went m szk" w #sk wych %icer wie wskazywa,i #ak na#,epsze kwatery- w"aBnie znane d my p!+,iczne3 Kiedy m" dy %icer- +"ad wany +a$aDami- za#eDdDa" dryndC z dw rca wpr st d +!rde,!- h!m rystyczny e%ekt +y" m!r wany3 > $" Bnie#szych ,!panarw p wsta"ych w tym kresie znawcy za$adnienia wymienia#C , ka,- ktry mieBci" siE na I piEtrze kamienicy przy z+ie$! !,3 WCskie# i =reta- naprzeciw K K,e#3 >a" Dy"a $ 7 p ch dzCca z *!+e,skie$ i stamtCd $"wnie wer+!#Cca pers ne, 7 S nia Sawicka3 &d #e# imienia zak"ad nazywan p p!,arnie 7 A! > BkiI3 * kat rzy kamienicy zn!Deni takim sCsiedztwem wypr wadzi,i siE wkrtce- Sawicka m $"a wiEc +ez Dadnych #!D przeszkd r zwinCF sw #e przedsiE+i rstw 3 Szy+k sta"a siE znanC w Warszawie i w M skwie hand,arkC Dywym t warem3 P ki,k! ,atach przeni s"a siE d M skwy i t! pr wadzi"a na#s"ynnie#szy w ' s#i d m p!+,iczny3 Warszawski zak"ad dk!pi"a Niemka [anneman wa- D na cyrk wca z tr!py Sa, m skie$ - i przer +i"a $ na eksk,!zywny , ka, przeznacz ny $"wnie d,a ziemiastwa3 >aan$aD wa"a na#pierw dwanaBcie wy+ranych piEkn Bciktrych ,icz+E wkrtce p dw i"a3 =ama $" si"a- De nad wym e,e$anckim d mem r zp!sty zawis" #akieB %at!m- + dziwnym z+ie$iem k ,iczn Bci a,+ ktraB z dziewczyn skaka"a z na#wyDsze$ piEtra na +r!k p dwrzaa,+ inacze# 7 a,e $wa"t wnie 7 sch dzi"a z te$ Bwiata3 Ki,ka +#ek z %icerami- ktre mia"y tam mie#sce- sp w d wa" - De , ka, nie cieszy" siE sympatiC p ,ic#i3 [anneman wa dprzeda"a $ wiEc eks7rewir wem!ktry na takich #ak na z+i" ma#Ctek3 >ak"ad pr wadzi"a #e$ D nanied"!$ #ednak- $dyD wkrtce B,ep"a i zmar"a3

Na Starym MieBcie zaczyna"a teD inna znak mit BF p"Bwiatka- AmadamI S,imak wska- D na akt ra z teatrzyk! AE,d rad I3 Xe# pierwszy zak"ad- w ma"ym d mk! przy !,3 =reta <9- +y" skr mny3 Ceny wyznaczy"a !miark wane- nie +y" t! +!%et!- nat miast w ciasnych p mieszczeniach z$r madzi"a dwa razy wiEce# dziewczyn- niD +y" ich w sCsiednich , ka,ach3 Tywi " wy r zw# pr styt!c#i wp"ywa" na szerzenie siE ch r+ wenerycznych3 X!D w JMIII w3 +y"y ne p,a$C- a,e przyna#mnie# d,a mieszkacw >amk! kr, +y" tak h #ny- De z w"asne# kiesy p kry7 69 wa" k szt medykamentw- nat miast d,a wie,! innych #edyny sp s+ k!rac#i stan wi" zak pywanie siE na pewien czas p $" wE w $n #!3 Wed"!$ p wszechne$ mniemania w"aBnie takie ,eczenie mia" +yF na#+ardzie# sk!teczne3 W JIJ w3 szcze$,nie a,arm!#Cc wyp wiada,i siE ,ekarze sy%i,isie- w n menk,at!rze medyczne# zwanym ciC$,e #eszcze- p star p ,sk!- przymi tem3 'zeDCczka- przy wczesnych niez+yt precyzy#nych i p wierzch wnych met dach +adania pr styt!tek- +y"a znacznie tr!dnie#sza d wykrycia- na c wskazywa" #eszcze w .00/ r3 pr %3 A,+ert Neisser w %ach wym peri dyk! ,ekarskim AMedycynaI3 W tymDe czasie =ranciszek (iedr yF- ,ekarz ze szpita,a Bw3 azarza- w ktrym wenerycy stan wi,i wwczas 0<-8 pr c3 wszystkich ch rych- a,arm wa" w te# same# AMedycynieI- De Ast pni w r Bnie d ,at ,icz+a ch rych sy%i,itycz7nychI3 > ,ecz nych w wym r k! sy%i,itykiem +y" c trzeci ch ry wenerycznie3 ) +r w ,nie z$"aszan siE d ,ekarza niechEtnie- t teD we przym!s we +adania pr styt!tek stan wi"y chy+a- p czCtk w - #edynC m D,iw BF p d#Ecia ,eczenia3 AK!rier WarszawskiI in% rm wa" w .0<0 r3- De w p przednim r k! wBrd pac#entw w mie#sc wych Aszpita,ach sy%i,itycznychI #eden mEDczyzna przypada" na przesz" <8 k +iet3 W trzydzieBci ,at pKnie# na 1../ k +iet A"azarz wychI- #ak p $ard,iwie kreB,an s +y ,eczCce siE w szpita,! Bw3 azarza- zwanym w zainteres wanych s%erach A"a+a#emI- statystyka dn t wa"a .<99 mEDczyzn3 M De siC$niEt ten p stEp dziEki d BF intensywne# pr pa$andzie_ W prasie rek,am wan na#pierw Anader waDne d,a mEDczyznI dzie"k ?eniamina ' sen+,!ma- ,ekarza praktyk!#Cce$ w Warszawie- pt3 @r dki !strze$a#Cce d zarazy sy%i,ityczne#- z d "Cczeniem nie my,ne$ sp s +! wystCpienia te# ch r +y w pierwszym zar dzie O.0<4P- a nastEpnie +r sz!rkE a!t rstwa chir!r$a *!dwika ?ierk wskie$ d kt ra medycyny i %i, z %ii- pt3 Ch r +y sy%i,ityczne- czy,i wewnEtrzne-

raz sp s +y ich ,eczenia O.0<8P3 Nawiasem mwiCc- dr ?ierk wskipr %es r Rniwersytet! Xa$ie,, skie$ - w r k p wydani! te# +r sz!ry#ak pierwszy w P ,sce ,ekarz per wa" pac#enta !Bpi ne$ eterem3 Na prze$,Cd ,ekarski- ktre$ d k nywan raz w ty$ dni!- z+iera"y siE pr styt!tki z ca"e$ miasta na r $! !,ic ?rz z we# i M st we#3 &czek!#Cc na $,Edziny przez medykw- za+awia"y siE pi#atykC i tacem3 >araD ne !stawian w k ,!mnE i p d esk rtC p ,ic#i dpr wadzan d szpita,a Bw3 azarza3 >a ,eczenie p"aciF mia"y p" z" te$ 6< % dziennie- #eB,i k sztw nie !iBci"y 7 czeka"a #e ch" sta3 Wytw rnie# sze d my p!+,iczne mia"y przywi,e# przy#m wania ,ekarza ! sie+ie- + $ate Aindywid!a,istkiI- +ywa" - wysy"a"y przez s"!D+E ksiCDeczki w !sta, nym terminie ce,em d k nania dp wiednie$ wpis!3 Przepisy z .0<9 r3- d tyczCce nadz r! ,ekarskie$ nad pr styt!c#C- +y"y wyk nywane d BF piesza,e3 T teD $dy w"adze d patrzy"y siE- De r zp!sta w w #sk! p w d!#e z+yt d!De r zprzEDenie- De %icer wie wie,e czas! spEdza#C w d mach p!+,icznych- a wych wankw szk "y #!nkierskie# wiEce# d ,iczyF siE m Dna w szpita,ach niD na za#Eciach- p czyni n pewne kr ki zaradcze3 W ma#! .069 r3 !tw rz n spec#a,ny Warszawski K mitet P ,icy#n 7*ekarski- ktry mia" wzmc zap +ie$anie ch r + m wenerycznym3 W zasadzie piera" n swC dzia"a,n BF na p stan wieni! namiestnika Kr,estwa P ,skie$ z .0<9 r3- kreB,a#Ccym czynn Bci p ,ic#i ,ekarskie#3 >$ dnie z nim +adani m ,ekarskim p ddawan k +iety Dy#Cce z r zp!sty- mieszkanki d mw p!+,icznych- ich w"aBcicie,ki i s"!D+E d piEFdziesiCte$ r k! Dycia- a takDe k +iety dda#Cce siE pr styt!c#i sp radycznie3 *ekarze mie,i nadt k ntr , waF k +iety areszt wane w szynkach- kawiarniach i mie#scach p de#rzanych- niewiasty d ,at piEFdziesiEci! w"czCce siE p !,icy- #eB,i nie p siada"y kreB, ne$ zar +k!- raz k +iety- ktre przesta"y !prawiaF nierzCd- a,e #eszcze przez r k p z stawa"y p d nadz rem p ,ic#i3 Xedn czeBnie na" D n na p ,ic#E + wiCzek B,edzenia tych k +iet- ktre m Dna +y" p de#rzewaF nierzCd ta#emny3 Mieszkank m d mw p!+,icznych 7 ktrymi te retycznie nie m $"y +yF dziewczEta p niDe# siemnaste$ r k! Dycia 7 p p dpisani! dek,arac#i- De d +r w ,nie wstEp!#C na tE dr $E i zna#C + wiCz!#Cce war!nkiwydawan spec#a,ne ksiCDeczki k ntr ,neN wkrtce teD d wcipny ,!dek warszawski zaczC" #e nazywaF 7 AksiEDniczkamiI3 W tych w"aBnie ksiCDeczkach ,ekarze wpisywa,i dwa razy na tydzie wyniki +ada3

Wyp saD n #e rwnieD w inny d k!ment: ksiCDeczkE rach!nk wC- w ktre# mia"y +yF n t wane d ch dy i wydatki3 > $,ne# s!my zar +i nych pieniEdzy w"aBcicie,ka p winna +y"a zapisywaF czwartC czEBF na ich k rzyBF3 Kw ta ta m $"a +yF w czEBci !Dyta na wydatki s +iste- pewna #e# czEBF nat miast stan wi"a tzw3 kapita" nietyka,ny3 Na !trzym!#Ccych d my p!+,iczne para$ra% /4 p stan wienia namiestnika nak"ada" + wiCzek wn szenia d kasy mie#skie# mie7 64 Panie z teatrzykw $rdk wych !ch dzi"y za k +iety "atwe3 'ys!nek zAK ,cwI O.06<P siecznych p"at w wys k Bci .4 k p3 d kaDde# pr styt!tki3 CzEBF te$ %!nd!sz! !stawa przeznacza"a na zap m $i d,a k +iet AchcCcych we#BF na dr $E p rzCdne$ DyciaI3 A& takim z!Dytk wani! tych pieniEdzy nie zna#d!#emy wzmiankiI 7 stwierdza"a A(azeta SCd wa WarszawskaI w .001 r3 W dwa ,ata p tem K mitet P ,icy#n 77*ekarski p in% rm wa" w d r cznym spraw zdani!- iD Akapita" k +iet p!+,icznychI siC$nC" +,isk .6 tys3 r+ i De z stanie n przeznacz ny na r zp czEcie +!d wy przyt!"k! d,a +y"ych pr styt!tek- ktre z p w d! star Bci- ka,ectwa ,!+ ch r +y Anie m $C #!D zaprac waF na sw #e !trzymanieI3 W prasie wwczas zawrza" p mys" sp tka" siE z strC krytykC3 WyciC$niEt sprawE n w r dkw p rz!canych na !,icy- d,a ktrych nie ma przyt!"kw- wskazywan innepi,nie#sze p trze+y3 I S 5 ? teD w wych ,atach #akie$ B sp s +! r zwiCzania pr +,em! pr styt!c#i nikt nie przedstawia"3 A,+ mi,czan - a,+ teD 7 #ak t czyni" p tem Pr!s 7 p dziwian ma$da,enki- rat!#Cce z+r!kane wystEpkiem A wieczkiI3 >stEp waF w tch"a wystEpk! d,a rat wania d!sz- #akie t nieziemskie dzie" 7 zachwyca" siE w ,atach dziewiEFdziesiCtych tak zwyk,e trzeKwy- a w tym wypadk! dziwnie krtk wzr czny- a!t r *a,ki3 Wyraz sw #e# wierze w m D,iw BF reha+i,itac#i sp "eczne# pr styt!tki- dziEki tym zak nnic m- da" Pr!s #!D znacznie wczeBnie#- w"aBnie w te# p wieBci3 >+yt d +rze znany t wCtek- +y szerze# t! nim mwiF3 Si stry ma$da,enki- ktre za#m wa"y ki,ka m!r wanych i drewnianych

+!dynkw przy !,3 Tytnie#- mia"y w tym czasie k " .22 wych wanekktrymi za#m wa" siE 12 s+ pers ne,!3 Pens# nari!szki zak"ad! 7 +y"e pr styt!tki- z" dzie#ki i a,k h ,iczki 7 p rz!ciwszy sym+ ,icznie dawne nazwiska- ciEDk prac wa"y %izycznie w ki,k! warsztatach i mia"y zap mnieF przesz" Bci- a De+y t "atwie# przysz" 7 za+r ni n im ze s +C r zmawiaF3 Staran siE !s!nCF wsze,kie szk d,iwe wp"ywy3 AM d,itwa- czytanie Dyw tw BwiEtych- pieBni- p wiastki m ra,ne i praca333 praca333 praca333 wype"nia#C im DycieI 7 taki +raz pr $ram! res c#a,izacy#ne$ eks7pr styt!tek przekaza" nam Pr!s i n- znawca Dycia i rea,ista- nie d strze$a" w tych met dach nicze$ dziwne$ 3 A przecieD +y"y sy$na"y- ktre t z+ Dne dzie" stawia"y w d BF dw!znacznym Bwiet,e- #eB,i m Dna t! w $,e mwiF Bwiet,e- sk r zak"ad szcze,nie krywa" siE k,aszt rnC k,a!z!rC3 X!D na p czCtk! ,at siedemdziesiCtych #edn z czas pism- i t wca,e nie p stEp we60 + APrze$,Cd Ty$ dni wyI- wyrzeka" - iD Azak"ad zesz"ych z dr $i cn ty dziewczCtI tacza siE tak nieprze+itC zas" nC- De m!r! te$ niep d +na przesadziF3 P st!, wan wwczas- +y #e$ kier wnictw $"asza" przyna#mnie# spraw zdania- + nie wiad m w $,e- c siE tam dzie#e3 Nie!%n BF mia"a sw #e p dstawy3 W hist rii miasta istnia"y #!D + wiem p d +ne pr+y3 &d ki,k! wiekw przywi,e#em niektrych z$r madze k,aszt rnych +y" pie,E$n wanie +"Ckanych- nie!,ecza,nie ch rychd z r wanie przestEpcw i pr styt!tek3 Te #ednak- ddane d k,aszt r!nierzadk d+iera"y s +ie Dycie- $dyD !waDa"y t za na#strasznie#szC karE3 Mi,czenie- zas"anianie twarzy- Bpiewanie psa,mw p k!tnych- kat rDnicza praca ,!+ medytac#a w ciemnicy 7 ta a,ternatywa d,a pe"ni sw + dy i h!,aszcze$ zwyk,e try+! Dycia +y"a przesk kiem z+yt kark " mnym- De+y m $"a staF siE #akimB panace!m na nierzCd3 Stan wi"a p pr st! nie,!dzkC karE i tak teD trakt wa"y #C p ddawane tym met d m k +iety3 Przekazywanie nierzCdnic si str m zak nnym st s wa" w czasach stanis"aw wskich marsza"ek =ranciszek ?ie,iski i +y" t #eden z p w dw- d,a ktrych zyska" s +ie piniE cz" wieka +ezwz$,Edne$ 3 Nasze ma$da,enki +y"y $a"EziC te$ same$ drzewa- ktre w dr!$ie# p " wie JIJ w3 szcze$,nie +!#nie r zr s" siE we =ranc#i- p za" Deni! w .094 r3 z$r madzenia p d nazwC Crki Na#BwiEtsze# Panny Mi" sierdzia ) +re$ Pasterza3 > czasem staF siE n mia" $r mnC p tE$C3 P d +nie #ak #ez!ici- p d,e$a" +ezp Bredni 'zym wi- c chr ni" przed in$erenc#C mie#sc wych w"adz- nawet k Bcie,nych3 >e wz$,Ed! na $"wny

ce,- #akim +y"a p prawa zdem ra,iz wanych przestEpstwem ,!+ nierzCdem k +iet 7 z$r madzenie cieszy" siE !znaniem i szac!nkiem3 R nas takDe interes wan siE #e$ dzia"a,n BciC3 X!D w .048 r3 AK!rier WarszawskiIpis!#Cc zak"ad A) +re$ PasterzaI w Ne!d r% k " Wiednia- w ktrym prze+ywa" 122 zeps!tych k +iet- ddanych d sistr za ciEDkie z+r dnie 7 in% rm wa"- De w d s +nieni!- n!cCc p + Dne pieBni- !,e$"y ne z!pe"ne# p prawie3 ) %ranc!skich zak"adw A) +re$ PasterzaI ddawan nie ty,k przestEpczynie czy pr styt!tki- a,e takDe sier ty i 7#ak +yBmy t dziB kreB,i,i 7 dziewczEta tr!dne czy teD takie- ktrych p pr st! chcian siE p z+yF z d m!3 P d k niec wiek! +y" #!D w tym kra#! 11. zak"adw- w ktrych 6222 sistr mia" p d swC w"adzC k " <0 tys3 k +iet3 ?y" t $r mne przedsiE+i rstw pr d!kcy#ne- r zp rzCdza7 6/ #Cce warsztatami i ma$azynami3 >a#m wan siE $"wnie szyciemwyr +em k r nek- wyk czaniem ,!ks!s we# +ie,izny d,a paryskich ma$azynw md3 APens# nari!szkiI dzie,i"y siE na dwie kate$ rie: p k!t!#Cce- ktrymi +y"y k +iety A!pad"eI i strzeD ne 7 ddane przez r dziny ,!+ sier ty3 Mim iz ,ac#i d czas! d czas! przenika"y wieBci st s!nkach pan!#Ccych za m!rami3 W .0/1 r3 inspekt rzy pracy sk ntr , wa,i #eden z zak"adw i stwierdzi,i aD <16 przekr cze prawa pracy- 9< przypadkami za#E"y siE sCdy3 >aczE"y siE pr cesy dszk d wanie3 Xedna z k +iet- p .6 ,atach ciEDkie# harwki- wysz"a z zak"ad! ze .22 %rankami- mim De r dzina- dda#Cc #C- wy" Dy"a <122 %rankw3 SCd przyzna" #e# .2 tys3 %rankw dszk d wania3 K ntr ,a wykaza"a- De prac!#C tam szeBci ,etnie dzieci- De pens# nari!szki wyk n!#C pracE p nad si"y- De mieszka#C w zimnych- rzadk pa,anych p k #ach- De nie ma#C nawet w dy i myd"a3 Skanda, sta" siE $" Bny w ca"e# E!r pie3 >ak"ady A) +re$ PasterzaI prasa nazwa"a A#askiniami wyzysk!I- a niektre z nich minister spraw wewnEtrznych nakaza" zamknCF3 Czyta#Cc tych rewe,ac#ach- Pr!s niewCtp,iwie st n wa" sw# ent!z#azm d,a ma$da,enek3 Warszawskie ma$da,enki- #eszcze przed a%erC A) +re$ PasterzaIp stEp wa prasa atak wa"a d BF czEst i w zak"adzie tym wpr wadz n pewne zmiany- "a$ dzCce nie,!dzki wpr st ry$ r3 A,eksander @wiEt ch wski w c ty$ dni wym *i+er!m \et pisa" Ap dszar$ane# sprawie ma$da,enekI- przyp mina#Cc przy kaz#i- De ape,e p m c d,a te# instyt!c#i sk"ania"y dzienniki d stawiania pyta #e# ce,e i De zawsze- $dy dziennikarze chcie,i tam za#rzeF- Aprzycinan im n sI drzwiami3 Wyrazi"

teD przek nanie- De nie #est t zak"ad- ktry Aprzera+ia#Cc r zp!stnice na mniszkiI- m$"+y #e zwracaF sp "eczestw!3 ?y"y t #ednak dysk!s#e #a" we- pr wadzCce d nikCd- + p za ma$da,enkami nikt nie kwapi" siE d rat wania A!pad"ych dziewczCtI3 TenDe sam @wiEt ch wski- w trzy ,ata pKnie#- $dy de+at wan - c zr +iF z wymi .6 tys3 r+ kapita"! Awyprac wane$ I przecieD przez same pr styt!tki- a p z sta#Cce$ w dysp zyc#i w"adz mie#skich 7 +!rzy" siE i nazwa" p mys" !rzCdzenia d,a nich schr niska Ach r +,iwC d +r czynn BciCI3 Przy"Cczy" siE w ten sp s+ d $" sw- ktre w "a"y- De A%i,antr pia ma niec waDnie#sze zadania aniDe,i tr skE zapewnienie sp k #ne# star Bci ist t m Dy#Ccym w ka,e m ra,nymI3 A' zcz!,anie siE nad sm!tnC ich d ,C- w +ec tak ,iczne# nEdzy !czciwe#- wy$,Cda d BF p ciesznieI 7 pisan wwczas w AK" sachI 7 ch ciaD ne #edne- w zasadzie- pr #ekt p par"y3 >m dy%ik wa"y $ ty,k z$"asza#Cc pr p zyc#E- +y +y" t r + czy d m p prawy "a$ dnym re$!,aminie- d,a k +iet w statnie# %azie !padk!- w ktrym 7 zamiast $nieKdziF siE w n rach 7 Amia"y+y m Dn BF !k czenia swe# sm!tne# karieryI3 Nad , kat rkami d mw p!+,icznych nie ,it wa" siE nikt- czasem ty,k #akiB k,ient rz!ci" Ana szpi,kiI 7 c mia" wwczas d s" wne znaczenie 7 parE k pie#ek p nad taksE- ktre w"aBcicie,ka i tak p tra%i"a p dstEpem wyciC$nCF3 PrzeciEtny d m r zp!sty ,iczy"- w ,atach siedemdziesiCtych i siemdziesiCtych- d ki,k! d ki,k!nast! pens# nari!szek- p tem +ywa"y i wiEksze3 Prcz k nces#i w"aBcicie, p"aca" ddzie,nie p zw ,enie na wyszynk- m!zykE i tace3 XeB,i w"aBcicie,em d m! +y" mEDczyzna- d,a k,ientw +y" n niewidzia,ny3 (ra"y t! r ,E wz$,Edy psych , $iczne3 K +ieta- czEst +y"a pr styt!tka- ktra ma#Cc kapita"- m $"a siE #!D wyc %aF z czynne$ !prawiania nierzCd!- zwana przez pens# nari!szki AmamCI ,!+ Aci ciCI- "atwie# nawiCzywa"a k ntakt z k,ientami- p tra%i"a d $ dziF ich $!st m- d$rywa"a niekiedy r ,E p wiernicy3 MEDczyznC nat miast +y" zawsze szatniarz- ktry interweni wa" w razie awant!ry3 Rm wa m $"a +yF zerwana- $dy p d+ytym ,eczeni! ch r +y weneryczne# dziewczyna chcia"a p rz!ciF d tychczas wy try+ Dycia- #eB,i wych dzi"a za mCD- #eB,i zna,az"a s"!D+E ,!+ inny sp s+ zar +k wania3 T siE niekiedy zdarza" 3 W ciC$! trzech ,at O.0687.06/P z .690 pr styt!tek- ktre skreB, n z re#estr!- 49 p d#E"y s"!D+E- 11 wysz"y za mCD- .< zmar" - .9 desz" z p w d! ciCDy- 6 za" Dy" sk,epy3 P w dy rezy$nac#i p da" .2/- reszta zniknE"a w mieBcie- wy+iera#Cc 7 +yF m De 7

ddzie,ne mieszkanie3 > +ie$iem czas! #ednak dch dzenie z Azaw d!I stawa" siE c raz tr!dnie#sze3 System r z,icze- $warant!#Ccy czwartC czEBF d ch d!- +y" d BF pr +,ematyczny- k ntr ,E w tym zakresie mia"a + wiem p ,ic#a3 AK +ieta p!+,iczna 7 mwi"y przepisy 7 p"aci za swe !trzymanie $ sp darz wi d m! r zp!sty- a k ntr ,a +rach!nkw miEdzy $ sp darzem a pr styt!tkC na,eDy d k misarza p ,icy#ne$ I3 W praktyce znacza" t wsp,nictw w interesach3 >a trzewiki pr!ne, we warte 9 r+ pens# nari!szki p"aci"y $ sp darz m 12 r+- za s!kienkE k szt!#CcC ki,kanaBcie r!+,i 7 ki,kaset3 >awsze teD +y"y zad"!D ne- a p ,ic#a nie przy#m wa"a d nich Dad7 0. nych skar$3 Rcieka#Cce 7 p spisani! pr t k "! kradzieDy !+rania 7 a,+ dsy"an d zak"ad!- $dzie pers ne, p m cniczy wymierza" sprawied,iw BF- a,+ zamykan na ki,ka miesiEcy w wiEzieni!3 P ,ic#a z pr styt!c#i !czyni"a s +ie z" t da#nC Dy"E3 P czyna#Cc d !r czyste$ twarcia d m! p!+,iczne$ - przy s!t zastawi nych st "achza ktrymi wym szcz ne mie#sce czeka" na k misarza cyrk!"!- a skr mnie#sze zyd,e- a,e z tym samym men! i napitkami- na rewir wych i st#k wych 7 %!nkc# nari!sz p ,ic#i ni$dy nie wyszed" stamtCd z p!stym +rz!chem i kieszeniC3 &+erp ,icma#ster (3 W"as w !stan wi" nawet n cne p ster!nki p ,icy#ne w d mach p!+,icznych- c !trzyma" siE przez wie,e ,at- %ic#a,nie 7 d k ca kadenc#i +e7rp ,icma#stra N3 ?!t!r,ina O.00<P- w praktyce zaB w $,e nie z sta" zaniechane- $dyD w"aBcicie,e d mw p!+,icznych indywid!a,nie p"aca,i siE za chr nE3 Taki n cny dyD!r +y" d,a st#k we$ d!Dym wyrDnieniem 7 p pi,n wa" szatni- p da#Cc pa,ta c znacznie#szym k,ient m- zat!sz wa" #akiB skanda,ik- nie widzia"- cze$ widzieF nie p winien 7 a +i, n i papierki mi,e nad ranem ciCDy"y w kieszeni3 Ch ciaD przepisy p ,icy#ne przewidywa"y pewne $raniczenia- przy t ,eranc#i p ,ic#i nierzCd wid czny +y" wszEdzie3 Te retycznie pr styt!tk m nie w ,n +y" prze+ywaF w h te,ach- p k #ach za#ezdnychtzw3 p k #ach !me+, wanych- wych dziF na !,icE ,!+ staF przed +ramC w ce,! wa+ienia mEDczyzn- a mieszkaF m $"y ty,k w pewnych dzie,nicach3 Na k ncertach- w teatrach- cyrkach i w innych mie#scach- $dzie z+iera"a siE p!+,iczn BF- nie mia"y prawa zasiadaF w , Dach i w trzech pierwszych rzEdach krzese"3 P d k niec .0/0 r3 przepisy $ranicza#Cce z sta"y !z!pe"ni ne: d !,ic wy"Ccz nych d dan n we- d dan teD zastrzeDenieDe pr styt!tki nie m $C mieszkaF w d mach- ktre st #C +,iDe# niD <2 sCDni

d k Bci "w ,!+ d mw m d,itwy- szk" ,!+ zak"adw na!k wych- a,+ teD naprzeciwk ,!+ w sCsiedztwie tych wszystkich instyt!c#i/3 >r +i n t niewie,kie !stEpstw na rzecz tych mieszkacw miastaktrych +!rza" pan szCcy siE wszEdzie nierzCd3 Nie +y" ich p d +n tak wie,!3 'zecz szcze$,na- De w pr!dery#nym przecieD JIJ wiek! zmas wana pr styt!c#a k e$zyst wa"a racze# harm ni#nie z Dyciem $"!3 Ma" k $ razi" - De w twartych %r nt wych knach siedzia"y r zne$,iD wane dziewczyny i wa+i"y przech dniw- De na#+ardzie# eksk,!zywne c!kiernie sCsiad wa"y z na# rdynarnie#7szymi szynkami i +!rde,ami- ktrych wewnEtrzne Dycie +ez przerwy dawa" znaF s +ie3 QwczeBni ,!dzie Anie mie,i p w nieniaI i nie 01 cz!,i strasz,iwe$ d r! rynszt kw !,icznych- nie dcz!wa,i teD ca"e# hydy pr styt!c#i i pi#astwa 7 twierdzi" +adacz +ycza# w Bci schy"k! wiek!3 ?yF m De- De dn si" siE t d wiEksz Bci3 CzEBF #ednak mieszkacw traci"a nerwy- wa,czy"a- +!rza"a siE- i t +ardz 3 Stare Miast p!Bci"a ca"a inte,i$enc#a i d pier wwczas $dy d my p!+,iczne przeni s"y siE $dzie indzie#- dzie,nica ta znw zr +i"a siE m dna3 Prasa p czCtk w a,+ mi,cza"a- a,+ pisa"a mar$ina,nie i w sp s+ zaw a, wany Atych damachI- k +ietach z Ap"BwiatkaI- Ademim ndwkachI3 Te statnie kreB,enia wesz"y d #e# #Ezyka zaraz p paryskie# prapremierze szt!ki A,eksandra )!mas OsynaP *e demi7m nde- a !p wszechni"y siE na d +re$dy P"Bwiatek wystawi" w .066 r3 warszawski teatrzyk A?e,,e7M!eI3 Nie ty,k cenz!ra +y"a winna- De d,a p!+,icystyki warszawskie# p!+,iczny nierzCd d"!$ +y" tematem ta+!- ch ciaD i t nie #est +ez znaczenia- + w"adze niechEtnie widzia"y #akCk ,wiek krytykE pr styt!c#i czy pi#astwa3 XednC z waDnych przyczyn +y" takDe Ap cz!cie wstyd!I3 AK" syI #eszcze w p " wie ,at siemdziesiCtych $ rszy"y siE- De , ndyska APa,i Ma,i (azetteI !#awni"a Astraszne ta#emnice r zp!styI- i wyraDa"y piniE- De takie p!+,iczne pranie +r!dw tam m De #est p trze+ne- $dyD przyczynia siE d p prawienia praw dawstwa- ! nas #ednak nie na,eDy wkraczaF na ten B,iski $r!nt- p niewaD szerzy siE w ten sp s+ dem ra,izac#E3 (dy w .0/6 r3 ANiwaI wydr!k wa"a ca"y cyk, artyk!"w pt3 Na$aniaczedemask!#Ccy r$anizac#E hand,! Dywym t warem- sp tka" siE t z pr testami- ch ciaD p Dytek z nich +y" niewCtp,iwy3 > r z,ewa#CcC siE %a,C dem ra,izac#i wa,czy"y wiEc ty,k #edn stki3 )!De$ r z$" s! na+ra"a pierwsza +ata,ia- #akC st czy" z carskimi w"adzami miasta k!piec z tyt!"em ma$istra prawa 7 ?r nis"aw

K r+aczewski3 >a" Dy" n pierwsze w Warszawie +i!r p $rze+ we3 Mie#sce na kant r wy+ra" w centr!m- w kamienicy k " stare# p czty i [ te,! 'zymskie$ 3 W k ,icy wszystkich h te,i sk!pia"y siE wwczas $Est d my p!+,iczne3 TrE+acka +y"a +ardz wCska- ca"y r!ch pieszy miEdzy Krak wskim PrzedmieBciem a N w 7Senat rskC prze+ie$a" przez p dwrze p czty i ch ciaD AK!rier WarszawskiI +ez przerwy narzeka" na pan!#CcC t! ciasn tE i nieprawd p d +ne wpr st +" t 7 ten w"aBnie sz,ak spacer wicze !patrzy,i s +ie #ak deptak3 ?y" t wiEc wymarz ny re# n d dzia"ania pr styt!tek- za ktrymi z k ,ei ciC$nE"y ca"e watahy !,iczne# d nD!anerii3 I (dy d damy d te$ - De $rne piEtra kamienicy- w ktre# %!nkc# n waF zaczC" w kant r p $rze+ wy- za#m wa"y ,!panary ma#Cce k nces#E na tace- czy,i we przes"awne Atanck"asyI- zr z!miemy ca"C niezrEczn BF we# , ka,izac#i3 (dzieD #ednak s ,idny hand, wiec m$" wwczas zna,eKF st s wne t czenie d,a wyma$a#Cce$ atm s%ery p wa$i +i!ra_ Wie,e ,at pKnie#- ! schy"k! wiek!- #edna z $azet d n si"a p d +ne# syt!ac#i- #aka zaistnia"a z rac#i !syt! wania d m! p!+,iczne$ przy !,3 >$ da .. 7 naprzeciwk kap,icy p $rze+ we# przy pr sekt ri!m3 Pr styt!tki w deza+i,! stawa"y w knach- $dy % rm wa" siE k nd!kt p $rze+ wy- zach wywa"y siE w sp s+ 7 #ak t kreB,i"a wie,ce pr!dery#na ANiwaI 7 Ar zpasany i wyz!ty z ,!dzkich !cz!FI3 P $rze+y +y"y takDe !,!+i nC atrakc#C ApanienekI mieszka#Ccych w d m! p!+,icznym pani N!ty Xe,e- ktry za#m wa" ca"e dr!$ie piEtr kamienicyzwane# AP d )zw nnicCI- przy k Bcie,e ?ernardynw3 (dy !derzy" dzw n Da" +ny- , kat rki w ka%tanikach +ie$"y d kien i zachEca"y panw z rszak!- +y p ddani! statnie# p s"!$i zmar"em! p myB,e,i rzeczach +ardzie# ziemskich3 K r+aczewski +y" cz" wiekiem !partym3 Przez ki,ka ,at nEka" skar$ami same$ $enera"a7$!+ernat ra Warszawy- Paw"a K tze+!e$ - d ma$a#Cc siE !s!niEcia d mw r zp!sty z TrE+ackie#- aD siC$nC" t 7 mim p zyc#i +erp ,icma#stra ?!t!r,ina- ktry d+a" racze# sw #e interesy i kieszenie p dw"adnych niD c B tak m$,iste$ - #ak wz$,Edy na m ra,n BF p!+,icznC3 ) zwyciEstwa K r+aczewskie$ przyczyni" siE niewCtp,iwie w d!Dym st pni! %akt- De w p +,iD! !syt! wane +y"y rzCd we teatry i p!+,iczn BF wpr st ze BwiCtyni szt!ki sch dzi"a na wrzask,iwC arenE Dycia- sta#Cc siE nie#edn kr tnie przedmi tem +r!ta,nych zaczepek i wymys"w3 )r!$C $" BnC +ata,iE st czy" w ki,kanaBcie ,at pKnie# pra"at >y$m!nt

Che"micki- a trwa"a na rwnieD d"!$ - mim De +erp 7,icma#strem +y" #!D wwczas Nik "a# K,e#$e,s- reprezent!#Ccy niec inne niD p przednicy p de#Bcie d pr styt!c#i3 KsiCdz Che"micki- czEst pis!#Ccy w prasie kwestiach sp "ecznych- w d!ch! racze# k nserwatywnym- cz" nek redakc#i AS" waI- przy#acie, wie,! s"awnych pisarzy- takich #ak Pr!s i Sienkiewicz- w te# +itwie zas"!$iwa" racze# na wsp"cz!cie- ch ciaD syt!ac#a- w #akie# siE zna,az"- $dy z sta" rekt rem k Bci "a p pa!,iskie$ i zamieszka" w sCsiednim d m! 7 nie +y"a p z+awi na i akcentw h!m rystycznych3 ? teD %arsa sp,ata"a siE t!ta# z p wa$C- a nawet i z patri tycznymi wsp minkami3 ) m przyk Bcie,ny- znany ca"em! miast!$dyD w"aBnie w nim mieszka" 0< Ma!rycy M chnacki- sta" na terenie p ses#i przy !,3 )"!$ie#- +rama zaB wych dzi"a takDe na P dwa,e3 P ses#a z sta"a p dzie, na na trzy czEBci- z ktrych #ednC- przytyka#CcC +ezp Bredni d k Bci "a- zak!pi" Tyd- nie#aki Szy%3 T! r z, k wa" siE zak"ad AmadamI T mas we#- rwnieD znany At !te ,a Mars \ieI3 ?y" t + wiem , ka, pe"nym k m% rcie: resta!rac#a z na#,epszymi tr!nkami i rkiestrC $ra#CcC d trzecie# w n cy3 MEDczyKni p"aci,i za wstEp p" r!+,a- k +iety wch dzi"y +ezp"atnie3 @ciC$a"y t! At ,erantkiI- a,e za t same AnanyI- AaksamitkiI- A$ryzetkiI- Akame,ieIAk k tyI- Amamze,kiI- Anim%yI i Asy,%idkiI- #ak pieszcz t,iwie i e,e$anck kreB,an wwczas ,epsze A$randesyI z p"Bwiatka- ma#Cce !sta, nC k,asE3 Przych dzi" siE t!ta# w kreB, nym ce,!- +ywa" p d +n wie,! c!dz ziemcw3 AR T mas we#I d+ywan ty,k randez7\ !s- !z$adnian war!nki- a panie +y"y Ana wyn sI3 * ka, cieszy" siE p parciem p ,ic#i- c m tyw wan tym 7 zresztC- #ak siE p tem kaza" - nie ca"kiem +ez rac#i 7 De dziEki wem! , ka,ik wi w ,ne d pr styt!tek sC inne warszawskie kawiarnie i resta!rac#e3 Ch ciaD , ka, +y" d BF dyskretny- niemnie# d +rze dawa" siE we znaki na#+,iDszem! sCsiedztw!3 W m d,itewnC ciszE BwiCtyni czEst wdziera"y siE dKwiEki p ,ki i kadry,a- p d , ka,em $r madzi"y siE $ rsze kate$ rie Apanien st #CcychI z FwierFBwiatka- ktrych s"!D+a nie wp!szcza"a d Br dka3 A$enci K mitet! P ,icy#n 7*ekarskie$ wy"apywa,i A+ezksiCDeczk weI- +y d pr wadziF #e na rewiz#E- #ak wwczas kreB,an k ntr ,E sanitarnC- nierzadk d ch dzi" d +#ek i awant!r3 CzEstym $ Bciem T mas we# +y" +erp ,icma#ster ?!t!r,in- nieprawy syn A,eksandra II- ktry zwyk" wszystkim stawiaF szampana na Asw# k sztI3 ?y"a t r zrz!tn BF d BF sw ista: p #e$ wy#eKdzie w"aBcicie,ka m $"a +ez z"!dze wymazaF ze swych zapiskw 10 tys3 r+- ktrC t kw tE +y" #e#

winien3 >a kadenc#i K,e#$e,sa nie mia"a #!D T mas wa takie$ p parcia i nakazan #e# przenieBF siE aD na Pra$E3 &tw rzy"a tam , ka, AP d 'akiemI- t!D przy wa,e przeciwp w dzi wym nad Wis"C- wkrtce #ednak zwinE"a $ z +rak! k,iente,i3 ] 3 KsiCdz Che"micki mia" "atwe d #Bcie d K,e#$e,sa- +y" + wiem wwczas wiceprezesem Warszawskie$ T warzystwa PrzeciwDe+racze$ - ktrem! prezyd wa" w"aBnie sam +erp ,icma#ster3 )ziEki tem! szy+cie# za"atwi" sw #C sprawE niD K r+aczewski- ktry m$" p w "ywaF siE ty,k na d BF eni$matycznie s% rm!" wane przepisy3 Przepisy te s"!Dy"y zresztC ty,k tem!- De+y za ich p m cC BciC$aF haracze3 04 Wed"!$ kryteriw +erp ,icma#stra K,e#$e,sa zak"ad T mas we# racze# nie kwa,i%ik wa" siE d przeniesienia w inne mie#sce czy teD d ,ikwidac#i3 & p Da" wania $ dnym stanie sanitarnym ,icznych p drzEdnie#szych d mw p!+,icznych- pan!#Ccym tam +r!dzie- ciasn cie i st s!nkach wewnEtrznych 7 d +rze +y" p in% rm wany3 Sam wizyt wa" #e d BF czEst i wzywa" nastEpnie w"aBcicie,i d rat!sza- nakaz!#Cc k nieczne !,epszenia3 (dy t nie p m $" - p stan wi" rzecz r zwiCzaF radyka,nie3 7 Warszawa nie m De +yF $ rsza niD inne d!De miasta Cesarstwa3 )zie,nica r zp!sty m!si dp wiadaF wyma$ani m estetycznym 7 Bwiadczy"3 W"aBcicie, m d mw p!+,icznych z !,icy =reta da" dw!,etni termin na przeniesienie siE w re# n T war we#- miEdzy Kr chma,nC i (rzy+ wskC3 &Bmi! w"aBcicie,i zdecyd wa" siE wy" DyF $r mne pieniCdze na +!d wE- inni m!sie,i zrezy$n waF z dzia"a,n Bci3 K,e#$e,s p d +n sam zatwierdza" p,any +!dynkw- interes wa" siE wystr #em sa, i $a+inetw3 >a t m$" z d!mC zame,d waF $enera" wi7$!+er7nat r wi [!rce- De Warszawa ma wreszcie d my p!+,iczne wed"!$ standardw e!r pe#skichp stawi ne nawet na wyDsze# st pie niD peters+!rskie i m skiewskie3 W k ,icach T war we# na#+ardzie# e,e$anckie +y"y dwa , ka,e: przeniesi ny z =reta d m p!+,iczny AR > BkiI- ktry p dawne# w"aBcicie,ce zach wa" sw #C nazwE- raz wyeksmit wany rwnieD stamtCd w pe"ni r zkwit! zak"ad AmamyI @,imak wskie#- ktre# mCD- akt r teatrzykw $rdk wych- zmar" niedawn 3 Wed"!$ zach wane$ pis! d my te mia"y sch dy marm!r we wpr st z !,icy- sa,e +!%et we z k ,!mnami- ,!strzane $a+inety- sa, ny d taca- +szerne +!d!ary i sypia,nie3 Ceny wyznacz n d BF wys kie d 4 d .2 r+- a p rtier w kienk! dawa" +aczenie- +y wch dzi,i ty,k A,epsiI k,ienci3 ?y"a t n w BF d,a Warszawy- p twarci! wiEc p!+,iczn BF ciC$nE"a tam nie mnie# ,icznie- #ak przed niedawnym czasem d Sa, n! Szt!ki na

Krak wskim PrzedmieBci!- $dzie m" dy ma,arz Marce,i S!ch r wski wystawia" +raz Nana3 Xedni- $,Cda#Cc !waDnie r zne$,iD wanC ma,arskC wiz#E + haterki p wieBci > ,i- $" Bn wyraDa,i +!rzenie 7#ak m Dna p kazywaF p!+,icznie takie spr Bn 7Bci- inni d patrywa,i siE w we# p staci cze$ B $"E+sze$ - $,nie#sze$ - a,e sz,i wszyscy- De+y siE przek naF- czy +raz #est naprawdE nieprzyzw ity3 P d +nie +y" i teraz3 &+e#rzeF te d my chcia" kaDdy- przych dzi"y wiEc nawet panie z d +re$ t warzystwa- zaw a, wane 08 ,!+ w maseczkach3 P czCtk w Ana zwiedzanieI wyznacz n kreB, ne $ dziny- a,e kaza" siE t niewystarcza#Cce3 &d An rma,nychI $ Bci nap"ywa"y skar$i- De ciekawscy przeszkadza#C i krEp!#C- $,Cda#Cc ich w de,ikatnych syt!ac#ach- d ch dzi" nawet d awant!r3 N w BF #ednak szy+k siE patrzy"a- a d my stanE"y p par! ,atach przed widmem de%icyt!3 Sta"y + wiem z+yt na !+ cz!- kiedy zaB przysz"y ,ata kryzys we i kapita"y !trac#!szw zaczE"y t pnieF +ez h!,anek 7 w"aBcicie,e n wych d mw przy T war we# wiedzie,i #!D- De zr +i,i kiepski interes i K,e zainwest wa,i $ twkE3 Szcze$,nie niek rzystnie wp"ynE"y wpr wadz ne ak!rat $raniczenia w sprzedaDy a,k h ,!zwiCzane z !stan wieniem w .0/8 r3 m n p ,!3 AMadamI @,imak wska mia"a wwczas wyp wiedzieF w s"ynne zdanie- w ktrym zamyka"a siE ca"a Dyci wa mCdr BF d"!$ ,etnie# pr %es# na,istki: ACzyD mEDczyzna m De mieF d k +iety serce- #eB,i siE z niC nie napi#e_I3 A,k h , +y" + wiem #ednym z $"wnie#szych ma$nesw- BciC$a#Ccych d wych d mw h!,akw z miasta i %icerw z $arniz n!- a,k h , 7 d da#my 7 pity w atm s%erze pe"ne# sw + dy- wBrd k mpanw i z k +ietami niema#Ccymi Dadnych zaham wa3 ) sk na,e !chwyci" tE atm s%erE ,iterat i dziennikarz Ant ni >a,eski- a!t r *istw d przy#aci"ki przez +ar n wC JY>- charakteryz!#Ccych At warzystw warszawskieI ,at siemdziesiCtych- ktre p!+,ik wa" an nim w w krak wskim ACzasieI O.0047.006P3 AP niewiera siE ten m!nd!r p na#+ardzie# p de#rzanych mie#scach 7 pisa" carskich %icerach 7 a kaDde BwiEt p!"k we zak czyF siE m!si na +mierz"e# r$ii- wBrd !,icznic i rynszt k we$ +" ta3 SkCd siE na wszystkie h!,anki +i rC pieniCdze3 SkCd taki %icerzyna- c ma <2 r+ pens#i miesiEcznie- zna#d!#e Br dki i na c dzienne szampaskie- i d,a wes "ych cr K rynt!- i na zap"acenie p t"!cz ne$ szk"a i serwis! 7 t #!D ich ta#emnica3 )"!$w ma#C zawsze p !szy- a,e #ak B t idzie3 Spec#a,nC maniC %icerw r sy#skich #est t"!czenie serwisw3 W resta!racy#kach i zak"adach- w ktrych siE d+ywa#C r$ie k czCce

BwiEta p!"k we- w"aBcicie,e ma#C #!D spec#a,ne serwisy %a#ans weprzeznacz ne na pastwE3 &+,icza siE t #!D z $ry i nie dmiennie na rach!nk! %i$!r waF m!si3 Inacze# nie ma Dadne# za+awy i miEdzy s +C cenia#C ni kaDdC takC r$iE ska,C st"!cz nych ta,erzyI.23 Nie ty,k na wych p t"!cz nych ta,erzach- za ktre ,iczy,i s +ie #ak za miBnieskC p rce,anE- zara+ia,i w"aBcicie,e rDnych resta!rac#i- wyp saD nych w dyskretne cham+res separees 7 intymne $a+ineciki- ktre !z!pe"nia"y 06 %ic#a,ne d my r zp!sty3 A(a+ineciarkiI- Aszam+r7paratystkiI- Asepa7 ratystkiI 7 #ak nazywan damy d t warzystwa z p"Bwiatka- czEst z!pe"nie niere#estr wane- !trzym!#Cce w swym cieni! wytw rne$ zazwycza# s!tenera- +y"y spec#a,istkami w naciC$ani! na czek ,adki i p maracze- ktre wraca"y nastEpnie d +!%et!3 Na,eDa" t zresztC d !,!+i nych d ,at trikw wszystkich , kat rek d mw p!+,icznych- $dzie mnie# wytw rne + m+ nierki sprzedawan p ki,ka razy w ciC$! wiecz ra3 A(a+ineciarkiI czyni"y t w sp s+ +ardzie# r!#n!#Ccy k,ientw3 TCda"y np3 skrzynki szampana i twarcia wszystkich %,aszek- a+y spr+ waF p tr ch! z kaDde# i Ap rwnaFI- w ktre# #est ,epszy3 ?!rzy"y wide,cem p trawy k!nszt wnie !" D ne na p"misi7k!- +y des"aF #e nastEpnie d k!chni- a resta!rat r- $nCc siE w !k" nach- wpisywa" wszystk d rach!nk! i ,iczy" pr cent na k nt zrEczne# wsp,niczki3 Kwiaty sprzedawan p wie,e razy- pki nie zwiEd"y- p d ch ceni zaB pan wie p"aci,i 7 pki nie zwiEd"y dziewczyny3 Wtedy sz"y na !,icE- chy+a De ktraB- w atm s%erze a,k h , wych r$ii i szastania pieniEdzmip tra%i"a +yF na ty,e przez rna- iD d" Dy"a #akiB kapita,ik ,!+ teD 7 c nie na,eDa" d rzadk Bci 7 zna,az"a s +ie mEDa wBrd %icerw3 =ama $" si"a- De wBrd te$ typ! k k t przewaDa"y +a,etniczkizara+ia#Cce we w"asnym %ach! marne .4 r+ miesiEcznie3 ?ywa"y ne racze# przy#aci"eczkami ,!dzi zam Dnych- n w + $ackich przemys" wcw- wiek wych- a,e DCdnych !ciech !trac#!szy- ktrzy sk" nni +y,i wydawaF na sw #e A+stw I ki,kadziesiCt tysiEcy r!+,i r cznie- nie ,iczCc p darkw3 *e$endy p wiadan wyczynach dziedzica Mniewskie$ z K!tn wskie$ - ktry w $a+inecikach resta!racy#nych przep!Bci" ki,kanaBcie % ,warkw3 (ratka w p staci + $ate$ przy#acie,a tra%ia"a siE ty,k nie,icznym piEkn Bci m- ktre prcz !r dy mia"y #eszcze k niecznC prze+ie$" BF!mie#Etn BF zasp k #enia wyra%in wanych $!stw- zna"y re$!"y mi" sne# $ry3 'C+ka aryst kratyczne$ Bwiatka- ktre$ przedstawicie,e sz!ka,i s +ie !trzymanek wBrd piEknych dziewczCt- !chy, n w .001 r3- pis!#Cc

pr ces sCd wy nie#akie# Kar ,iny ' $ wskie#3 > sta"a na skarD na przez pasier+icE namwienie #e#- d,a zysk!- d !trzymywania st s!nkw mi" snych z hra+iC E3 P3 i innymi mEDczyznami #e$ s%ery3 W czasie r zprawy sCd we# p szk d wana chcia"a skar$E wyc %aF- a,e hra+ia- ktry raczy" przy#BF na dr!$i termin- p d przysiE$C p twierdzi"- De +y"a t prawda3 ' $ wskC zes"an d $!+erni t + ,skie# na zamieszkanie i na zamkniEcie tam przez dwa i p" r k! w wiEzieni!3 Xedn z czas pism- ktre przyk,asnE" tem! wyr k wi- stwierdza" - De wie,e takich dziewczCt 7 w p"mr k! $a+inetw resta!racy#nych- zwanych %ami,i#nymi 7#est sw + dnie wyk rzystywanych przez Anie +ecnychI 7 #ak wwczas w p ,emikach pras wych nazywan aryst krac#E 7 w sprawach kra#!- nat miast prz d!#Ccych w r zp!Bcie3 )ziewczEt m imp n!#C st!r!+,wki- , De teatra,ne- mwienie p imieni! hra+i m- !+ieranie siE ! Penka,i- +!7d!ary- a na tym wszystkim zara+ia#C p Brednicy.. 7 tak m Dna w skrcie !#CF zarz!ty prasy3 )ziewczEta z tych krE$w +ywa"y teD !trzymankami carskich dy$nitarzyktrzy rzCdzi,i APriwis,ini#emI- nawet #eB,i w Warszawie mieszka,i z r dzinami3 Warszawskie sa, ny wiedzia"y zresztC wszystk : kt - d k $ i za c d sta" +ia"e ,and - i,e wart #est naszy#nik z +ry,antw- ! ktre$ #!+i,era z sta" k!pi ny i kt $ przedtem n si"3 Takie tematy +y"y !,!+i nym przedmi tem r zmw p dczas prze#aDdDek A$!mamiI w a,e#ach- tym szepta"y +ywa,czynie ra!tw i $" Bn mwi,i +a, wicze3 d ] i ?ardzie# dyskretnie zach wywa"y siE k k ty wprawdzie AksiCDk weI- a,e !przywi,e# wane przez p ,ic#E3 Na#"adnie#sze- a wiEc na $" i na#+ $atsze- a,+ przy#m wa"y ,ekarza w d m!- a,+ sz"y d nie$ prywatnie3 Czasem wysy"a"y p pr st! ksiCDeczkE przez s"!DCcC- ce,em d k nania wpis! w wyma$anym terminie3 Ich %ach zdradza"a ty,k adn tac#a przy nazwisk! na ,iBcie , kat rw: A!trzym!#e siE z %!nd!szw w"asnychI3 *iteracki +raz takie# k k ty zach wa" siE w p wieBci Ad ,%a )y$asiskie$ Na warszawskim +r!k!3 ? haterka te$ !tw r!- Ant nina [a"astr wicz- tra%ia d st ,icy p z,icyt wani! r dzinne$ ma#Ctk!3 Rwiedzi na przez technika- sta#e siE nastEpnie !trzymankC hra+ie$ - a p tem innych mEDczyzn3 M" dzi paniczyk wie ze skr mnie#szymi % rt!nami 7 stwierdza" )y$asiski 7 $inE,i t! szy+k - #ak m!chy na ,epie3 Traci,i ma#Ctek i +d"!Da,i siE w d datk!3 >wiCzki p d +nych k +iet ze Bwiatem przestEpczym przedstawi" dziennikarz7adw kat- [enryk Na$ie,3 > #e$ Ta#emnic Na,ewek

p zna#emy pannE TemE- mieszkankE wspania"e$ apartament! w n wym d m! przy Wsp,ne#3 )r $a Dyci wa te# m" de#- p ch dzCce# z Wi,na Tydwki z k ,ei pr wadzi"a d d "! k! $rze3 X!D #ak p d, tek +y"a dwa razy karana za kradzieDe- a p prze#Bci! AniDszych st pni p niDenia i r zp!sty sta"a siE #ednC z na#m dnie#szych k!rtyzanI3 Xe# si stra- zwana A>" tC 'CczkCI- p z sta"a przy z" dzie#skim %ach! i sta"a siE #ednC z na#Bmie,szych awant!rnic- znanC w ca"ym Cesarstwie3 &dda#my na m ment $" s Na$" wi- ktry na#,epie# wpr wadzi nas w specy%iczny ent !ra$e pa te# k nd!ity3 A?rCzy- marm!ry- aksamity- +icia at"as we- miEkkie szez,C$i i k zetki- wspania"e p rtiery i ,+rzymie ,!stra stan wi"y wspania"C ramE- d ktre# Bwietnie# #eszcze d+i#a"y wsch dnie wdziEki Temy- #e# + $ate kszta"ty- w" sy kr!cze #ak he+an- +"Ekitne czytwarz mat w +,ada- a przede wszystkim te $niste- $ rCce- czerw ne war$i3 Tema pan wa"a t!ta# #ak kr, wa3 R stp #e# k,Ecza" ty,! i tak namiEtnie pra$nCcych $niste$ d tkniEcia tych +ezcze,nie r zk sznych war$- De m $"a +yF z te$ d!mnC3 ?ra"a d nich h "dy i 7 sze,eszczCce #edwa+ne +ankn ty3 &d dw! ,at ta n wa Wen!s +y"a w m dzie3 A na sza,a"a3 & #e# dziwactwach i kaprysach p wiadan ca"e ,e$endy3 ?y" wp" d dziewiCte# wiecz rem3 &d drzwi Temy desz" #!D piEci! czy szeBci! m" dych ,!dzi- pra$nCcych zaszczyt! !#rzenia warszawskie# A%r dyty333 M" da i "adna p k #wka dprawia"a wszystkich krtkimi dw ma s"wkami: Pani ch ra333I3 >a 14 r+ p k #wka wp!szcza wreszcie #edne$ z panw- ma#Cce$ zresztC interes As"!D+ wyI- + zwiCzany z machinac#ami przestEpczymi3 R#rza" Ap staF Temy zwiniEtC na szez, n$! zwanym ?a,zac- t!, nC w c B +ia"e$ - #akieB %!tr czy p!chI.17 T +y"a aryst krac#a nierzCd!3 Ch ciaD pKnie# czEst stawa"y p d tC samC ,atarniC- $dy +y"y ! szczyt! p w dzenia dzie,i"a #e przepaBF d Aczarn szy#ekI- wer+ wanych wpr st ze wsi i przysp sa+ianych d A%ach!I w spec#a,nym Ad m! r zdzie,czymI przy @wiEt #erskie#- + k =reta- zwanym A% ,warkiemI3 T! wt"aczan im na n $i +a, we pant %e,ki!cz n sw + dnie p r!szaF siE p wy%r ter wanym parkiecie- taczyFpiF a,k h ,- wpa#an p dstaw we zasady ars aman7di3 TEpe ,!+ krnC+rne karan ch" stC i p ki,k! ty$ dniach ,!+ miesiCcach takie# Aszk "yI dprzedawan d tych d mw r zp!sty- ktre nie mia"y w"asne$ system! wer+ wania3 A) m r zdzie,czyI razem z innymi przeniesi ny z sta" na T war wC- $dzie da,e# %!nkc# n wa" na te# same# zasadzie3 Xeszcze niDe# d , kat rek ,epszych i Brednich d mw p!+,icznych sta"y

mieszkanki tych- ktre +y"y przeznacz ne wy"Ccznie d,a D "nierzy3 Rsyt! wan #e przy !,3 ?!$a# i przy p,ac! Mariensztackim3 T "nierze- p wy#Bci! z "aKni- !stawia,i siE tam w k ,e#ki3 ?y"y t prymitywne drewniane +!dy- z prze$r dami z desek- p"atE $ sp dyni /2 inkas wa"a przy we#Bci!3 @rednia Aprze, t w BFI takie$ d m! wyn si"a p d +n 92 k,ientw dziennie na #ednC pens# nari!szkE3 ) my te !,e$"y ,ikwidac#i d pier na ki,ka ,at przed pierwszC w #nC Bwiat wC- $dy r zp czEt za+!d wE te$ teren!3 Pens# nari!szki przeni s"y siE d Czarne$ )w r! k " P wCzek- w p +,iDe k szar3 Ty,k #edna z w"aBcicie,ek- #ak p tem mwi n - kaza"a wie,k d!szn BF swem! pers ne, wi3 Przed wy#azdem z !sk"adanym ma#Ctkiem d Ameryki kaDdC wyp saDy"a ki,k!setr!+, wC s!mkC3 Sam dn we$ FwierFBwiatka za#m wa"y Awi,czyceI 7 sz!ka#Cce k,iente,i p za k pami- przy k szarach- w p dmie#skich zar B,achAr swkiI w"czCce siE p P ,! M k t wskim- w AKarpatachI- na !#azd wskie# skarpie- AszychtwkiI 7 kry#Cce siE w cieni! sC$w drzewa na P wiB,!- wszystkie razem nazywane d sadnie ApakietamiI ,!+ A+,achamiI3 W ten sp s+ k czy"y karierE zarwn niektre Adamice,kiI#ak i At ,erantkiI czy Ak ntr ,neI- #eB,i hand,arze Dywym t warem- ktrzy r zp czE,i Dywi nC dzia"a,n BF ! schy"k! wiek!- nie wywieK,i ich $dzieB z kra#!3 Niektre #ednak i zaczyna"y AkarierEI na BwieDym p wietrz!- i t! #!D z stawa"y3 AK!rier WarszawskiI d p czCtk! swe$ istnienia w ,atach dw!dziestych niema, c r k- p czyna#Cc d ,ist pada- zamieszcza" n tatki zna,ezieni! zw" k nieznanych- czEst m" dych k +iet- zamarzniEtych na !,icach miasta ,!+ w #e$ +,iskie# k ,icy3 Medyk warszawski *e p ,d *a% ntaine pisa" ! pr $! JIJ st!,ecia te# na#niDsze# kate$ rii pr styt!tek- De Aprzesiad!#C w szynkach piwnych i wdczanych- a p dczas n cy wa"Esa#C siE p !,icach3 KaDdy za!"ek s"!Dy im za mie#sce zasp k #enia p pEd! p"ci we$ za ma"C zap"atE- za kie,iszek wdki333 +darza#C #adem wenerycznym sw ich $ BciI.93 Tak wiEc r zwarstwienie warszawskich pr styt!tek niewie,e zmieni" siE w ciC$! JIJ w3- ty,e De z setek r zmn Dy"y siE ne w tysiCce3 &kres %in de siec,eS! mia" d wieBF- De z pr styt!c#C r$anicznie zwiCzana #est przestEpcz BF- De w #e# cieni! narasta#C kradzieDe- r z+ #e- a nawet za+#stwa- ma,wersac#e- przek!pstw - De przyczynia siE na d k r!mp wania r$anw w"adzy i p ,ic#i- De r zwi#a#Cc siE Dywi " w 7 $an$ren!#e miast - pr wadzi !prawia#Cce #e k +iety d !p d,enia i dda#e #e w rEce hand,arzy Dywym t warem3 s

W szan!#Ccym siE d m! p!+,icznym pr styt!tce nie w ,n +y" kraBF k,ienta- kiedy zna#d wa" siE w #e# p k #!3 XeB,i nat miast nadarzy"a siE d te$ sp s +n BF w tac! ,!+ przy +!%ecie- wtedy 7 w7 /. szem- a "!p wystarczy" zrEcznie przekazaF da,e# ,!+ $dzieB sch waF3 P szk d wany m$" mieF p de#rzenia- nie w ,n +y" #ednak d p!BciF d te$ - +y z"apa" za rEkE3 Wwczas + wiem- #eB,i sprawE !da" siE za"a$ dziF przez Asw #e$ I st#k we$ - dziewczynie $r zi" ty,k p +icie- #eB,i zaB nie 7 wyr k sCd wy3 W p drzEdnie# szych , ka,ach kradanie k,ientw +y" na p rzCdk! dziennym3 P rtier wy#m wa" pieniCdze i przedmi ty z kieszeni p z stawi ne$ w szatni pa,ta- k,ientw p z+awian p rt%e,i #!D nie ty,k w tac! czy przy +!%ecie- a,e !kryty w p k #! za k tarC ,!+ p d zas"anym serwetC st "em wsp,nik Ow $warze z" dzie#skie# nazywan ich Ap dch dziarzamiIP zna#d wa" sp s +ny m ment- +y z p wiesz ne$ w d $ dnym mie#sc! !+rania p dkraBF pieniCdze3 CzEBF zwyk,e z stawia"+y kradzi ny nie wszczyna" a,arm!3 *icz n zresztC na t - De p szk d wani +EdC mi,czeF w +awie przed k mpr mitac#C- i przewaDnie zresztC tak +y" 3 ),ate$ w p " wie ,at siemdziesiCtych $r mnC sensac#E w tych k "ach wyw "a" %akt- De pewien +ywate, ziemskip z+awi ny .822 r!+,i- nie +aczCc na skanda,- wezwa" p ,ic#E- zaDCda" rewiz#i i B,edztwa- a p tem zeznawa" w sCdzie3 W"aBcicie,e d m! r zp!styma"D nk wie *ichtstein- ktrym d wiedzi n - De d kradzieDy namwi,i pr styt!tkE i #e# k chanka 7 #ak t de,ikatnie kreB,an Aa,% nsaI 7 skazani z sta,i przez SCd &krE$ wy- ktry ich czyn zakwa,i%ik wa"- wed"!$ wczesne# termin , $ii- Aza kradzieD d k nanC w +andzieI na sied,enie w +ardzie# d,e$"ych mie#scach Sy+erii3 Pr styt!tce wymierz n karE r k! ) m! Wyr +ne$ - wsp,nik! +rak wzmianki3 AIndywid!a,istkiI- kradnCce +ez p m cnika- nazywan Ahipiszni7camiI OAhipiszI w $warze z" dzie#skie# 7 rewiz#aP3 Czasem k,ienta A +ra+ia"aI wsp", kat rka3 Prasa c raz czEBcie# d n si"a na$min7n Bci p d +nych kradzieDy: A&+ecnie zdarza#C siE kradzieDe ! k +iet t ,er wanychspe"niane przez s!+, kat rki- ktre k rzysta#Cc z nie!wa$i mEDczyznwyciC$a#C im pieniCdze z p!$i,ares!3 Przy$ dy takie sp tyka#C ,!dzi na stan wisk!- D natych- czEst starszych- a,e ,ekk myB,nych- + przych dzi,i d t ,erantek nawet z pieniEdzmi nie +EdCcymi ich w"asn BciC- ,ecz pryncypa"w3 Przez swC nier zwa$E wystawia,i na szwank ca"C sw #C karierE i +ytI.<3 > !p"ywem ,at- $dy w mieBcie narasta" +andytyzm- zetkniEcie siE z

pr styt!tkC k czy" siE niekiedy $ rze# niD ty,k stratC pieniEdzy3 A) idCce$ pKnym wiecz rem Stanis"awa '3 7 pisan w A(azecie SCd we# Warszawskie#I na p czCtk! +ecne$ st!,ecia 7 p desz"a /1 N3\7 I na r $! ?rackie# i N w $r dzkie# GFma n cnaZ3 (dy #C %!knC" na !czyni nC pr p zyc#E- #ak sp d ziemi wyrs" Xze% *ewiski i ze s" wami Gnawet r!+,a nie dasz zar +iFZ rz!ci" siE z n Dem3 WywiCza"a siE wa,kad ktre# przy"Cczy,i siE t warzysze napastnika3 *ewiski z sta" ,ekk ska,ecz ny- a Stanis"aw '3 trzyma" ciEDkC ranE w +rz!ch- z ktre# wy,eczy" siE d pier p ki,k! ty$ dniachI3 SCd &krE$ wy skaza" *ewiskie$ - p p z+awieni! szcze$,nych praw i przywi,e#w- na .2 miesiEcy r t aresztanckich3 Ta n tatka pras wa #est znamienna3 P d k niec wiek! na arenE wszed" $r Kny i z" wr $i t warzysz mas we# pr styt!c#i 7 Aa,% nsI3 Wyraz ten r zp wszechni" siE ! nas d pier p d k niec st!,ecia- $dy nar s" sam z#awisk 3 >awdziEcza n sw #e p wstanie- p d +nie #ak Ap"BwiatekI,iterat!rze piEkne# i tem! samem! pisarz wi 7A,eksandr wi )!mas Osyn wiP- ktry w .06< r3 napisa" k mediE pt3 M nsie!r A,ph nse3 ImiE + hatera- !prawia#Cce$ tE pr %es#E- sta" siE natychmiast #e# syn nimem3 Niemcy- znacznie wczeBnie#- kreB,a,i #C innym imieniem- rwnieD w +rzmieni! %ranc!skim- mian wicie Kraszewski- za Krd"em niemieckim- in% rm wa" w .06. r3 w AK" sachIDe w ?er,inie dzia"a szac!nk w k " <222 A* !iswI3 ?y"a t - #ak ceni n - ,icz+a niewie,ka w st s!nk! d s!tenerw paryskich3 Wyraz A,!#I- ktry w takie# w"aBnie sw #skie# % netycznie p staci z sta" ! nas przysw # ny- wystEp wa" #eszcze nie tak dawn we wsp"czesne# $warze z" dzie#skie#- w tym samym znaczeni!.43 P s"!$iwa"y siE nimi racze# krE$i a!tentyczne$ mar$ines! sp "eczne$ - nat miast p Aa,% nsaI- #ak p termin !ch dzCcy p czCtk w za +ardzie# przyzw ity- chEtnie siE$a"a prasa na prze" mie wiek!3 Qwczesna p p!,arn BF te# nazwy nie #est przypadk wa- $dyD #Ezyk zawsze wiernie dzwiercied,a zmiany w c dzienn Bci3 K czy"a siE ep ka d mw p!+,icznych 7 pr styt!tki prze#m wa" e,ement przestEpczy- ktry wyrs" w ich cieni!3 S!tenerzy- wystEp!#Ccy zraz! sp radycznie- stawa,i siE c raz ,icznie#si3 St pni w teD +rasta,i w pirka- stawa,i siE wid czni na mieBcie- zadawa,i szyk! #ak tzw3 t m+ak wa m" dzieD3 Prasa szac wa"a ich p czCtk w na ki,k!set- p tem na ki,ka tysiEcy3 W .008 r3 AK" syI +!rza"y siE- De Aa$enci r zp!sty nie kry#C siE p za!"kach- a,e r zpiera#C

przy st "ach pierwsz rzEdnych resta!rac#i3 Te+y ch ciaD tr chE !da" siE t przykrciFI 7 wzdycha" kr nikarz te$ ty$ dnika3 S!tenerzy- w+rew tym Dyczeni m- mie,i siE d +rze i pan szy,i w na#,epsze- c dn t wa" #eden z h!m rystw: /9 >awsze wes"- r!sza wCsem- CieszCc siE- De #est a,% nsem333.8 @wiat warszawskie# przestEpcz Bci zaw d we# carska p ,ic#a wie, kr tnie wyk rzystywa"a w r z$rywkach p ,itycznych- $dy zach dzi"a p trze+a sk mpr mit wania r!chw rew ,!cy#nych- p straszenia mieszcz!cha widmem k nsekwenc#i- #akie niesie za s +C rea,iz wanie hase" wa,ki k,as we#- $" sz ne# przez s c#a,istw3 Wsze,kie n D we p rach!nki miEdzy Aa,% nsamiI- a takDe napady na !,icach- ktre ! pr $! wiek! sta"y siE p,a$C Warszawy- przypisywan k,asie r + tnicze# en +, c- c niekiedy p dkreB,ane +y" takDe przez wsteczny n!rt prasy3 Pr w kac#C na $r mnC ska,E- z r$aniz wanC przez p ,ic#E i w"adze ce,em przek nania mieszkacw miasta- De rew ,!c#a #est zwiCzana z $ra+ieDC- +ezmyB,nym niszczeniem- m rd waniem s+ przypadk wych 7 sta" siE p $r m warszawskich d mw p!+,icznych w dniach 1<718 ma#a ./24 r3 Na czach w #ska i p ,ic#i- trzyma#Cce# siE z da,eka- a chr niCce# ty,k tych- ktrzy siE p"aci,i- mEty !,iczne zdem , wa"y k " .42 d mw p!+,icznych i mieszka pr styt!tek- 4 s+ z sta" przy tym za+itych- a .2 ciEDk rannych3 &wC p wBciC$,iw BF wytykan nawet p tem p ,ic#i w $azetach- + +y"y t czasy zawieszenia dzia"a cenz!ry3 XednC z p!+,ikac#i w A(" sieI +erp ,icma#ster p cz!" siE tak d tkniEty- De wyt czy" #e# a!t r wiA,eksandr wi ( ,drin$7P w #czyk wi- pr ces dy7%amac#E3 W pierwsze# instanc#i zapad" wyr k skaz!#Ccy ( ,drin$a77P w #czyka na dwa ty$ dnie areszt!- #ednak Iz+a SCd wa 7 d ktre# w siE dw "a" 7 wyr k ten !chy,i"a i zw ,ni"a $ d wsze,kie# dp wiedzia,n Bci3 =akty z wych trzech dni +y"y #!D nie#edn kr tnie przedmi tem !wa$i i interpretac#i hist rykw te$ kres!- nie ma wiEc p trze+y szerze# t! ich pisywaF3 Wart #ednak p dkreB,iF- De za+ie$i pr w 7kat rskie p ,ic#i sp tka"y siE w tym przypadk! z wy#Ctk w chEtnC p m cC czEBci przestEpcze$ Bwiata3 NastCpi" + wiem harm ni#ny z+ie$ interesw: Bwiat s!tenerski prac wa" #!D na zasadach +ardzie# indywid!a,nych i "Cczy" siE w $an$i- zrzesza#Cce w"aBnie Aindywid!a,istwI3 ?y"y t wiEc takDe wewnEtrzne r zrach!nki w Bwiecie przestEpczym- ,ikwid wanie k nk!renc#i- #akC stwarza"a sieF d mw p!+,icznych s!tener m !,icznym i kawiarnianym3 W trakcie p $r m! d sz"y nadt d $" s! r z$rywki na

p"aszczyKnie #eszcze +ardzie# /< wewnEtrzne#3 &d ki,k! #!D + wiem ,at dzia"a"y s!tenerskie $an$i w p szcze$,nych dzie,nicach i mia"y w st s!nk! d sie+ie zadawni ne anse- wiCDCce siE z nar!szaniem !sta, nych dr $C p r z!mie re# nizac#i3 ) patrywanie siE przez wsp"czesnych p!+,icystw i hist rykw 7 c niekiedy ma mie#sce 7 w wym p $r mie ,!panarw i w +#kach miEdzy Aa,% nsamiI #akie$ B zdr we$ +#aw! reakc#i na dem ra,izac#E szerz nC przez d my r zp!sty i Bwiatek s!tenerski- kier!#Ccy siE prawami dD!n$,i+ierze siE stCd- De w zdarzeniach tych !zewnEtrzni" siE p dskrne Dycieszcze,nie zazwycza# skryte przed niep w "anym kiem3 M De niekiedy wystEp wa"a i taka m tywac#a- nie wyda#e siE #ednak- +y !z+r # ny w rew ,wery wczesny Bwiat przestEpczy- si,ny i +ezwz$,Edny- p zw ,i" na #akCB in$erenc#E sp za AsitwyI i Achew7ryI- c znaczy" wwczas t sam c pKnie#szy $an$3 W wczesne# $warze przestEpcze# Dyd wski Dar$ n przep,ata" siE ze z" dzie#skC Astar p ,szczyznCI- a nak"ada" siE #eszcze na t s" wnictw r sy#skich AD!,ikwI i Aw r#!$wI3 ? teD i Bwiat przestEpczy Warszawy +y" nar d w Bci w przemieszany3 Kt B- kt sz!ka"+y w nim #akichB anim z#i ras wych czy nar d w Bci wych- +y"+y tak +,iski prawdy- #ak ten- kt chcia"+y przyrwnaF dysk!s#E miEdzy p pem- ra+inem i ksiEdzem d p $warki przy wdce z" dzie#a K wa,skie$ z paserem ' sen+,!memw +ecn Bci st#k we$ W "k wa3 XednakDe w te# z$ dne# k e$zystenc#i zdarza"y siE czasem wy#Ctki3 Wynika"y ne nie ty,e z tarF ras wych- i,e z r zwarstwie nar d w Bci wych rDnych dzie,nic Warszawy i spec#a,iz wania siE kreB, nych krE$w sp "ecznych w niektrych % rmach dzia"a,n Bci przestEpcze#- c mia" takDe sw #e !war!nk wania p dk!,t!r we3 W"aBcicie,ami d mw p!+,icznych +y,i w wiEksz Bci Tydzi- ktrzy wer+ wa,i d nich $"wnie dziewczyny ze wsi- a takDe sp Brd +ied ty mie#skie# Dyd wskie# i p ,skie#3 > k ,ei s!tenerzy !,iczniwi Aa,% nsiI- dzia"a,i na $" w krE$ach BciB,e Br d wisk wych3 (dy wiEc pr styt!tki z wie,! d mw p!+,icznych wysz"y na !,icE ,!+ przeni s"y siE d kawiar- wszystk na" Dy" siE na sie+ie: i k nk!renc#a d,a tych- ktre #!D tam dzia"a"y- i starcia miEdzy $r!pami s!tenerw z p szcze$,nych dzie,nic na t,e p dzia"! s%er wp"yww3 Wiek dw!dziesty zaczC" siE w Warszawie mar$ines! sp "eczne$ wBrd +"ysk! n Dy i mia" tak trwaF #eszcze przez ,ata3 (azety z te$ kres! pe"ne sC a,arm!#Ccych statystyk 7 darm w nich #ednak sz!kaF dp wiedzi na pytanie 7 skCd raptem w mieBcie tak r zkwit" n D wnictw 3

/4 ' zrach!nki wBrd pr ,etariat! 7 tak na#czEBcie# kwit wan c dzienne niema, d niesienia ki,k! za+itych ,!+ p rani nych3 > czasem Dywi " !stCpi" mie#sca r$anizac#i3 Xedn stki !mie#Cce wywa,czyF s +ie a!t rytet $r madzi"y w k" sie+ie s"!cha#Ccych B,ep p dw"adnych- z k ,ei m cni d $adywa,i siE miEdzy s +C w imiE wsp,nych przecieD interesw- ktre nie m $"y r zkwitaF w cha sie3 )zia"a"y typ we prawid"a % rm wania siE $an$w3 W Warszawie p wtarza" siE t wszystk - c #!D wczeBnie# 7 na wiEkszC ska,E 7 nastCpi" w d!Dych miastach e!r pe#skich i amerykaskich3 Centra,ne !,ice miasta: A,e#e Xer z ,imskie- czEBF Marsza"k wskie# w k ,icy dw rca Wiedeskie$ - a takDe N wy @wiat- wy"Ccz ne +y"y z p dzia"! 7 t! m $"y dzia"aF wszystkie pr styt!tki- ch F czywiBcie wch dzi"y w rach!+E #akieB sta"e mie#sca3 Nat miast inne dzie,nice +y"y p d +n +ardz BciB,e r zdzie,ane miEdzy p szcze$,ne $r!py s!tenerw3 W kaDdym re# nie mie,i ni swe$ przywdcE- ich z k ,ei k ntr , wa,i +racia Kie%%er mieszka#Ccy w kamienicy przy N wym @wiecie 03 KaDdy z nich 7#ak twierdzi,i wta#emniczeni 7 mia" p d swymi wp"ywami czEBF miasta- a ,inia p dzia"! +ie$"a wzd"!D Krak wskie$ PrzedmieBciaN we$ @wiat!- ?rackie#- >$ da- a p tem Marsza"k wskC3 &ni- i ich aparat p m cniczy- +y,i w"adzC wyk nawczC- wsze,kie niep r z!mienia na t,e p dzia"! i inne r zpatrywa" sCd z+iera#Ccy siE w piwiarni na Sm cze#3 W nar Dnym , ka,!- przy #edne# z przecznic A,e# Xer z ,imskichsCd w mia" ApierwszC instanc#EI 7 t! za"atwian przez ca"C d +E wszystkie +ieDCce sprawy- d raKne niep r z!mienia- r zstrzy$an k n%,ikty z nies% rnymi pr styt!tkami itp3 Prcz +raci Kie%%erw wymienian takie p wa$i- #ak AMe, nikI- A?azy,ekI- A?er$am tI3 &d ich wyr kw nie +y" ape,ac#i- +y,i teD p strachem niep s"!sznych pr styt!tek3 Wymienia siE teD nie#akie$ Krasiskie$ - ktry mia" na swym s!mieni! ki,k!nast! ,!dzi- Adamka WiBniewskie$ 7 w"adcE dzie,nicy star mie#skie#- Sz, #mE ?Ekarta z =reta- ktry zanim z sta" sp k #nym rzeKnikiem 7 d"!$ +y" p strachem p ,ic#i i D "nierzy3 ' zprzestrzenia#Cca siE pr styt!c#a pan wa"a kawiarnie i inne , ka,esta"a siE k nk!renc#C d,a panienek z p drzEdnie#szych teatrzykw $rdk wych i innych ca%es7chantants3 Pan wie ch dzi,i tam +yna#mnie# nie d,a de,ekt wania siE szt!kC w ka,nC czy ch re $ra%icznC wystEp!#Ccych artystek- ktre 7 #ak t d sadnie kreB,a" #edn z czas pism 7 A+rak $" s! nadra+ia"y Gm,eczarniCZ i 7 "ydkamiI3 ) , ka,i ,!+ na !,icE sz"y teD przepEdzane z ,icznych "aKni mie#skich

/8 rDne Ap m cniceI- ktre tradycy#nie przez ca"y JIJ wiek we w"aBnie przy+ytki hi$ieny wyk rzystywa"y d p + cznych zar +kw3 aKnie d raz! straci"y na p p!,arn Bci- c zaraz p dchwyci" #akiB h!m rysta: AP niewaD +ecnie w "azienkach nie w ,n !DywaF Dywych myde"ekwiEc hi$iena i czyst BF !cierpia"a w p waDnym +ardz st pni!I.63 >a!waDmy: p n!rem! dawnie#- wrEcz zakazanem!- a #eB,i #!D nie 7 t p r!szanem! z k niecznC n!tC z$ rszenia 7 temat wi nierzCd! zaczC" t warzyszyF h!m r3 W +ycza# w Bci miasta- a m De racze# ty,k w pewnych #e$ krE$ach- d wie,! ,at nastEp wa"a zmiana3 Mnie# niD kiedyB $ rsz n siE zeps!ciem m ra,nym- ktre$ d patrywan siE przedtem nawet w kankanie3 ' z+estwi na p,Csawica- przyn szCca nie +,icza,ne szk dy m ra,n Bci- zaszczepia#Cca $!sta niskie i cyniczne- m ra,na tr!cizna- ktra draDni i !pa#a +ezmyB,nymi wytryskami cyniczne# wes " Bci- "ask cze ty,k nerwy- nie da#Cc p karm! d,a serca ani !mys"! 7 t c d n si"a #edna z $azet- $dy w .06< r3 >ima#erka w AA,ham+rzeI p raz pierwszy zadar"a w tym tac! spdnicE- c Asz!m winy m" dzieDy nasze#I k,askiwa"y Az %renetycznym zapa"em- p dzie,a#Cc werwE akt rwI.03 APrecz z kankanemL ) ma$anie siE tych cynicznych p dry$w ze str ny przeDytych sa%and!"w nie m De +yF !waDane za $" s $"!I./ 7 wtr wa"a inna p p!,arna p p "!dniwka3 N Teraz- w wie,! przypadkach- patrz n z przymr!Deniem ka nawet na pr styt!c#E- szcze$,nie tE- ktrC staF +y" na a%isz wanie siE A$!mamiI w a,e#ach3 Miast siE e!r peiz wa" - wyz+ywa" zaBciank w Bci,i+era,iz wa" 3 Panie- ktre #eszcze niedawn krEp wa"y siE +raF !dzia" w k nk!rsie piEkn Bci12- przez ki,kanaBcie ,at tak siE zmieni"y- De dwaDy"y siE- za ParyDem- ,ans waF Asty, k k t wyI- $dy ty,k sta" siE n en \ $!e3 Na sty, ten m cn +!rza" siE @wiEt ch wski: AP ,e$a n 7 pisa" 7 na #askraw Bci w +arwach- na przesadzie w kr #!- na r zcz chrani! w" sw nad cz "em w #akCB zawier!chE- na p ma, wani! p ,iczkw- +rwi- rzEs- !st- p d +n zE+w- ktre wys!wa#C siE z war$ dchy, nych ni+y namiEtn BciC- ni+y wdziEkiem- ni+y !Bmiechem- a c nie #est ani wdziEkiem- ani !Bmiechem- ty,k +sta, wanym- szt!cznym mizdrzeniem siEI1.3 K k ta sta"a siE + haterkC- i t +yna#mnie# nie ne$atywnC- wie,! pism h!m rystycznych raz ka,endarzy3 )rwi n - wyBmiewan siE- a,e zawsze m Dna w tym dna,eKF n!tE p dziw! d,a + $actwa3 Seks

/6 i m tywy er tyczne- w niewysz!kanym zresztC sty,!- ciera#Cce siE p rn $ra%iE ,!+ wrEcz nieprzyzw ite- zaczE"y eksp, at waF #!D nie ty,k teatrzyki $rdk we i p drzEdne scenki- a,e i wydawcy rDnych e%emerycznych peri dykw3 W ./.2 r3 czas pism prawnicze +!rza" siE- De w tra%ikach sprzeda#e siE za s" nC cenE p rn $ra%iczne p cztwki ich amat r m- $dy sC t ,!dzie zna# mi3 Nie +y"a t Dadna n w BF- + p d +ne 7 #!D na prze" mie wiek! 7 p #awia"y siE w $a+, tach warszawskich zak"adw % t $ra%icznych3 ANa#pierw zrz!ca z sie+ie wytw rny staniczek- p tem dpina spdniczkEda,e# 7 wyzwa,a siE z wiEzw $ rset we$ pancerza- #eszcze da,e# z sta#e ty,k w prze#rzyste# +atyst we# k sz!,ce i czarnych p cz chach d k ,anaN na statnim +razk! widzimy- #ak zde#m!#e p cz szki- i t!333 zd#Ecia !sta#CI3 Xest t chy+a pierwszy w nasze# prasie pis striptiz!- a zawdziEczamy $ kr nikarz wi ATy$ dnika I,!str wane$ I- ktre t pism - $ rszCc siE 7 sam zamieszcza" i,!strac#e #ak na we czasy d BF ryzyk wne3 P rn $ra%ia ma + wiem t d sie+ie- De rzadk kiedy da#e siE !sta,iF d k"adnie- c niC #!D #est- a c #eszcze nie3 Kr nikarza ATy$ dnikaI z$ rszy" zresztC racze# dia, $ zas"yszany p d witrynC- $dy #eden czternast ,atek pyta" dr!$ie$ - Aczy p ,ecia"+y na tE %acetkE_I3 ASk,epy#ak na !mwi ne$ - wystawia#C t wszEdzie 7 !tyskiwa" 7 takie rzeczy ch wa siE d sz!%,ad d,a amat rw- nie zaB wystawia na wid k p!+,icznyI113 P d +nie napisa"a+y pani )!,ska- $dy+y +y"a p!+,icystkC3 Pki pr styt!c#a k"E+i"a siE w star mie#skich +!rde,ach 7 nie p dn sz n a,arm!- wa,czy" z niC ty,k pan K r+aczewski3 Sta"a siE pr +,emem- $dy +y"a #!D wszEdzie3 P czCtk w wie,e wiEce# niD pr styt!c#i p BwiEcan atrament! +i!r m matrym nia,nym- ktre p d nazwC Akant rw strEcze ma"DestwI r zwi#a"y dzia"a,n BF #!D d p " wy wiek!- raz %ert m matrym nia,nym w prasie3 Na#wiEksze p wa$i dziennikarskie mwi"y w tym wz$,Edzie 7 nie- przy"Ccza#Cc siE d $" sw d!ch wiestwa- ktre #e wrEcz wyk,ina" 3 Nawet @wiEt ch wski- taki przecieD w wych ,atach #eszcze ,i+era"- t! +y" nie!stEp,iwy3 K +iety 7 d w dzi" 7 sC w $ rszym p " Deni! niD mEDczyKni- ktrym "atwie# zawrzeF zna# m BF3 P winny wiEc racze# ne dawaF $" szenia matrym nia,ne d $azet3 ATymczasem 7 pisa" 7 przewaDa w nich chr mEski- #ak $dy+y z" D ny z tych k chankw- ktrzy wiecz rem p ,!#C na sam tne k +iety- a d Bwiadczywszy niemi"ych zetkniEF z p ,ic#C ,!+ sCdem- w ,C GzaczepiaFZ w +ezpiecznie#szych

krzakach i za!"kach GK!rierwZ3 Sw + da sw + dC- a pask!dztw pask!dztwemS S193 ?y"a t a,!z#a d zaczepiania k +iet w parkach- z czym wa,czy"a p ,ic#a3 &+erp ,icma#ster wyda" nawet w .001 r3 spec#a,ny nakaz- a+y d starczaF d cyrk!"! dandysw wystEp!#Ccych z nieprzyst #7nymi pr p zyc#ami3 Niewie,e t p ma$a" - sk r w .9 ,at pKnie# prasa znw d n si"a- De p ,ic#a za p m cC ,atarek 7 Anie czeka#Cc na Bwiet,enie e,ektryczneI- c p chwa, n 7 wyna,az"a w &$r dzie Saskim #edne$ ty,k wiecz ra i zatrzyma"a d,a ch" dy w cyrk!,e 61 mEDczyzn- Aktrzy p d s" nC n cy zaczepia,i przech dzCce k +ietyI3 K +iety p rzCdne racze# te# p rze d &$r d! Saskie$ nie ch dzi"y- a i w dzie teD nie prze+ywa"y tam sam tnie- $dyD mie#sce t cieszy" siE d BF dw!znacznC s"awC3 Xedn z czas pism nazwa" &$rd Saski na prze" mie wiek! Awie,kim warszawskim sa, nem d p pisw mi" snychI- ktry d ,at #est AKrd"em zeps!cia +ycza#wI 3 K +iety ,ekkich +ycza#w zastawia"y tam sid"a chy+a przez ca"y JIJ wiek- sk r AP!ste,nik z Krak wskie$ PrzedmieBciaI #!D w .0.0 r3 p czyni" nastEp!#CcC +serwac#E p dczas p "!dni we# s#esty w &$r dzie Saskim: AW p + czne# a,ei #akaB piEkn BF zda#e siE mieF d k $ B interes3 StrzeDcie siE- m" dziLI14 P p "!dni! mie#scem zawierania zna# m Bci +y"y Apate,nieI 7 kawiarniane tarasy ,!+ $rdki- wczesnym wiecz rem zaB , ka,e3 (dy w ./2. r3 w n w wy+!d wanym h te,! A?rist ,I d str ny !,3 Kar we# twart kawiarniE czynnC d dr!$ie# w n cy- natychmiast sa,E z $a,ery#kC za#E"y pr styt!tki- nada#Cc #e# mian A+a,iiI- W tym czasie + wiem rzadk ktry- na#+ardzie# nawet eksk,!zywny , ka, +y" d nich w ,ny3 P d k niec JIJ w3 ma"e d my r zp!sty , k wa"y siE chEtnie w !kszta"t wanym #!D wwczas BrdmieBci!- w re# nie !,ic Marsza"k wskie# i A,e# Xer z ,imskich3 TCdza zysk! nie p wstrzymywa"a kamienicznikw d wyna#m wania na te ce,e mieszka3 Pr styt!tki +y"y zresztC , kat rkami p"acCcymi p!nkt!a,nie- +ez p na$,e- wys kie k m rne3 Wymienian nazwisk znane$ inDyniera- ktry p!pi,k m A?er$am taI wyp!Bci"- #ak wwczas mawian - ca"e piEtr w A,e#ach Xer z ,imskich .03 W .0/0 r3 ANiwa P ,skaI pisa"a z +!rzeniem: ANie ma prawie dniaDe+yBmy nie de+ra,i #akie$ ,ist!- w ktrym strapieni r dzice- ma#Ccy d rasta#Cce crki w d m!- nie Da,i,i+y siE $ rzk na w "a#Cce p mstE z$ rszenie- #akie p"ynie z wyna#m wania , ka,w p d333 // ,!panary3 )zie#e siE t w na#,!dnie#szych dzie,nicach @rdmieBcia- w d mach kaza"ych- $dzie mieszka p ki,kadziesiCt !czciwych r dzinI3

'edakt rzy nie m!sie,i zresztC zdawaF siE na ,isty czyte,nikw w cenie syt!ac#i3 AWicek (ar+!sI- #edna z +arwnie#szych p staci wBrd w"aBcicie,i d mw p!+,icznych- r z, k wa" siE w"aBnie ze swymi AdziewczynkamiI w kamienicy przy Wareckie# .<- p d #ednym dachem z redakc#C A(azety P ,skie#I3 )ziennikarze m $,i wiEc na mie#sc! +serw waF prze#awy p p "!dni we$ i wiecz rne$ Dycia wes "ych Acr K rynt!I- $dyD teraz prasa z !p d +aniem !Dywa"a te$ w"aBnie kreB,enia3 &d wie,! zresztC ,at $azety nie mi,cza"y #ak dawnie#- a,e pr test wa"y- ch ciaD racze# ty,k p m ra,izat rsk!- przeciw wy,ewani! siE Aniet perzw n cnychI na !,icE3 W tym + wiem kresie p drzEdnie#sze d my r zp!sty zaczE"y wysy"aF swe pens# nari!szki mas w na miast 3 Przepisy p ,icy#ne za+rania"y im prze+ywaF na !,icy p $ dzinie 113923 Nie +y" t #ednak przestrze$ane3 Xedne- zwaneAszy,dwachamiI- !p d +a"y s +ie +ramy d mw- inne 7 r zz!chwa, ne +ezkarn BciC 7 zaczepia"y spacer!#Ccych na !,icach+rz!ca#Cc ich przy tym nieraz stekiem wyzwisk3 &+erp ,icma#ster wydawa" rDne r zp rzCdzenia- ktre p ,ic#a e$zekw wa"a przez ki,ka dnia p tem wszystk sz" p starem!3 Niektre zresztC z tych r zp rzCdze wyw "ywa"y pr testy3 > $r mnym +!rzeniem sp tka" siE w Warszawie k,nik z ,!te$ .009 r3- na p dstawie ktre$ p ,ic#a sanitarna mia"a +#CF +adaniami wszystkie k +iety prac!#Cce w zak"adach przemys" wych i $astr n micznych- a takDe s"!DCce3 P d +ne zarzCdzenie wydan #!D w .08< r3 7 teraz #e nie#ak dBwieD n 3 Inne t #!D +y"y #ednak czasy niD wwczas- p st"!mieni! p wstania3 Pr test wa,i r + tnicy- mieszkacynastCpi"y ,iczne areszt wania3 W prasie m Dna teD nap tkaF a,!z#e- De +ardzie# niD wsp mniane zarzCdzenia p trze+ne +y"y racze# s!r wsze przepisy- chr niCce prac wnice przed wyk rzystywaniem przez pryncypa"w3 W ./2. r3 AK!rier WarszawskiI zamieBci" pt3 > trzEsawisk Dycia 7 skar$E m" de# +!cha,7terki- ktra straci"a za#Ecie- p niewaD nie chcia"a +darzaF wz$,Edami swe$ zwierzchnika3 P d +ne syt!ac#e zdarza"y siE na$minnie3 Praw wkracza" t! racze# niechEtnie- + p pr cesach nie ma B,ad!3 > %a,C pr styt!c#i- pan w!#CcC !,ice miasta- wa,czy,i wy+itni p!+,icyBciniep k i"a na takDe ? ,es"awa Pr!sa- ktry zDyma" siE #!D I % na p czCtk! ,at siemdziesiCtych: A>aczepn BF wych dam O d ki,k! ,at#eDe,i nie dawnie#P przesz"a wsze,kie $ranice3 &%iarami #e# sta#C siE nie

ty,k mEDczyKni na#r zmaitsze$ wiek!- a,e nawet 7 przech dzCce k +ietyktre sC p trCcane i wymyB,ane3 W tak p"akanym stanie rzeczy wystCpi"y G r$ana p stEp we$ $"!Z z ty, ma ar$!mentami- z ty, ma artyk!"amiDe w k c! nawet p ,ic#i za+rak" cierp,iw Bci i 7 !kaza" siE r zp rzCdzenie nakaz!#Cce Gtym pani mZ- aDe+y nie atak wa"y przech dniw na !,icach3 Nie #estDe t try!m%_333 Wprawdzie $ranicza siE n ty,k na r zp rzCdzeni!- + p wierzch wn BF !,ic w p rze wiecz rne# niewie,e siE zmieni"a3 N 7 a,e zawszeL333I183 Mim wys"awiania ma$da,enek Pr!s- c widaF wyraKnie w #e$ kr nikach- ch ciaD czasem wy$"asza" pr styt!c#i sprzeczne ze s +C zdania- +y" racze# pesymistC w cenie m D,iw Bci pan wania te# p,a$i3 ) k +iet pe"niCcych- #ak t kreB,a" 7 As"!D+E p!+,icznC z ksiCDeczkCImia" st s!nek wyr z!mia"y3 > !p d +aniem p wtarza" wsch dnie przys" wie: Anie p,!# d st!dni- + m De +Edziesz z nie# k rzysta"I3 Twierdzi"- De +ez zmiany war!nkw ek n micznych- +ez z,ikwid wania nEdzy i +ezr + cia +ata,ia z mas wC pr styt!c#C #est przys" wi wC wa,kC z wiatrakami3 P d +nie myB,e,i inni p!+,icyBci- ch ciaD +y,i i tacy- ktrzy rzecz spr wadza,i na $r!nt $rzech! ,!+- w B,ad za * m+r sem- sz!ka,i k,!cza d wy#aBnienia pr +,em! r zwiCz" Bci w 7 Amr cznych zakamarkach k +iece# nat!ryI3 Xe$ dzie" - napisane wsp,nie z (!$,ie,m =errer w .0/9 r3- pt3 K +ieta #ak z+r dniarka i pr styt!tkast!dia antr p , $iczne p przedz ne +i , $iC i psych , $iC k +iety n rma,ne#- !kaza" siE w witrynach warszawskich ksiE$arni #!D dwa ,ata pKnie#3 XeB,i k +iety mnie# p pe"nia#C z+r dni niD mEDczyKni 7 twierdzi,i a!t rzy 7 t d,ate$ - De #edn stki ma#Cce d nie# p ciC$ wy"ad wywa"y sw #e z"e instynkty w"aBnie w pr styt!c#i3 C siE dzia" w tym czasie na $r!ncie prawa_ Niewie,e3 Pr styt!c#E !waDan przez ca"y JIJ wiek za z" k nieczne3 Xe# re$,amentac#a dykt wana +y"a 7 #ak d w dzi,i te retycy- + w praktyce +ywa" rDnie 7 nie chEciC p wiEkszania d ch dw pastwa z p datkw- a,e k nieczn BciC chr ny zdr wia p!+,iczne$ 3 System re$,amen7tacy#nyp dp rzCdk w!#Ccy t ,er wanC pr styt!c#E kreB, nym przepis mwpr wadz n w kresie Wie,kie# 'ew ,!c#i we =ranc#i i stCd przeszed"- z ma"ymi wy#Ctkami- d ca"e# E!r py3 Sk!tk m nierzCd! w p staci ch r+ wenerycznych zap +ie$an p przez nadzr .2. nad k +ietami dda#Ccymi siE p"atnem! nierzCd wi- + wiCzk we $,Edziny ,ekarskie i przym!s we ,eczenie3 W Kr,estwie P ,skim- $dzie + wiCzywa" praw dawstw r sy#skie- syt!ac#a +y"a niez+yt #asna3

Praw karne !waDa" wsze,kie % rmy pr styt!c#i za wystEpek- nat miast praw administracy#ne re$!, wa" nierzCd przepisami3 Przeciwk re$,amentac#i p wiedzia" siE w p " wie JIJ w3 r!ch zwany a+ ,ic# nizmem Onazwa !tw rz na przez ana, $iE d r!ch! wyzw ,ecze$ M!rzynwP- ktry p wsta" w An$,ii- $"wnie dziEki starani m Xze%iny ?!tt,er3 TCdan zniesienia przepisw $wa"cCcych prawa ,!dzkie- pe"ne# sw + dy ,eczenia ch r+ wenerycznych- nieza7 mykania ch rych w szpita,ach #ak w wiEzieniach- twarcia nat miast przy szpita,ach ddzia"w d,a ch rych wenerycznie3 P zwyciEstwie a+ ,ic# nizm! w An$,ii re$,amentac#E zniesi n w Szwa#carii i w ki,k! innych pastwach- nat miast w wie,! kra#ach sta"a siE na przedmi tem r zwaDa prawnikw3 W ' s#i na p czCtk! ./.9 r3 ki,k! p s"w przedstawi" d )!my wni sek zniesienie re$,amentac#i3 T!D przed pierwszC w #nC Bwiat wC A(azeta SCd wa WarszawskaI d n si"a- De pr #ekt ten nie ma racze# szans p w dzenia- nat miast d ch dzC d $" s! tendenc#e- +y w te# syt!ac#i przyna#mnie# wy"CczyF re$,amentac#E nierzCd! sp d k mpetenc#i p ,ic#i i przekazaF sam rzCd wi mie#skiem!3 'wnieD- mnie# wiEce# w tym samym czasie- k mis#a p w "ana d !n w czeBnienia !staw dawstwa sanitarn 7,ekarskie$ p stan wi"a- De Ach rym na przymi tI !dzie,aF siE +Edzie +ezp"atne# p m 7 .21 77r i M cy ,ekarskie# w am+!,at riach i szpita,ach3 P stan wi n teD- De D "nierz m zwa,nianym ze s"!D+y +Edzie siE p zwa,a" 7#eB,i sC ch rzy wenerycznie 7 wracaF d d m! d pier p !przednim wy,eczeni!3 Niec Dwawie# za#Et siE nat miast zwa,czaniem tzw3 hand,! Dywym t warem- ch ciaD +y"y t racze# p z ry dzia"ania wym!sz ne przez piniE p!+,icznC niD #akieB k nkretne kr ki3 W E!r pie $ras wa"y wwczas r z+!d wane i d sk na,e z r$aniz wane siatki hand,arzy tr!dniCcych siE tym nadzwycza# p p"atnym k!pczeniem 7 #ak t #!D wwczas zaczEt kreB,aF 7 A+ia"ymi niew ,nicamiI3 W prasie i ,iterat!rze +r!k we# eksp, at wan ten temat znacznie pKnie#3 Na p czCtk! wiek! nawet p!+,icysta %ach we$ prawnicze$ peri dyk!- za+iera#Cc w te# materii $" s- $Est s!mit wa" siE- De za#m!#e siE nim nie ty,k #ak Akrymina,istycznC n wa,i#C- a,e racze# w myB,i zwrcenia !wa$i sp "eczestwa na n wy nietkniEty +szar + wiCzkw- ktre siE przed nim twiera#CI163

Nie wyda#e siE- +y warszawskie sCdy mia"y d czynienia z tym przestEpstwem przed pierwszC w #nC Bwiat wC3 @,ad! p takich pr cesach w prasie nie ma3 SC nat miast wyraKne B,ady- De pr ceder +y" +ardz r z$a"Ezi ny3 X!D w p " wie ,at siemdziesiCtych peters+!rski AKra#I d n si"- De na warszawskim dw rc! k ,e# wym A!pad"a dziewczynaI wyrwa"a siE Ahand,arz wi #e# wdziEkwI i chcia"a !ciec- MEDczyzna w d $ ni" #C i skarDy" kradzieD3 Czytamy teD w te# n tatce- De p dczas $" d! na @,Csk! hand,arze ca"ymi k h rtami spr wadza,i dziewczEta d Warszawy- Ani+y d pracy- a p tem .29 ?a, karnawa" wy3 'ys!nek z ep ki t pi,i #e w +r!dzieI3 AP dziB dzie 7 re,ac# n wa" AKra#I 7 cyrk!" kaDdy zna takich pa#Ckw hydnych- ktre !Dywa#C wsze,kich nie$ dziwych sp s +w- a+y spr wadziF chwie#ne i s"a+e z dr $i cn tyI3 ?ardz interes!#Cca #est da,sza rewe,ac#a wwczas !#awni na3 &t 7 czytamy da,e# 7 Warszawa wkrtce +Edzie mia"a sp s +n BF zap znaF siE p raz pierwszy z ,+rzymim pr cesem nie#akie$ (3- ktre$ $"wnym !trzymaniem +y" w rzemi s" 3 W pr cesie tym na#$" Bnie#si At m+ak wiI i Az" ciI m" dziecy mie,i +yF Bwiadkami- a p winni 7 c z n!tkC Da,! p dkreB,an w AKra#!I 7 zasiCBF racze# na "awie skarD nych3 Inne pism - rwnieD p zawarszawskie- in% rm wa" w p " wie ,at siemdziesiCtych za $azetC AM sk wsk #e Wied m stiI- De w Warszawie kwitnie hande, dziewczEtami na wie,kC ska,E i De za kaDdC %iarE p"aci siE 4 tys3 r+ w z" cie3 Cena wyda#e siE m cn przesadz na- a,e w pewnych przypadkach m De tak rzeczywiBcie +y" 3 Xak $"wne$ przedsiE+i rcE wymienian warszawskie$ Tyda- [ermana ' dera- \e, ' s,era3 Pisan teD- De areszt wan wwczas i d stawi n d Warszawy ki,k!nast! p Brednikw- a w"adze r sy#skie sk m!nik wa"y siE z ham+!rskC p ,ic#C w ce,! przepr wadzenia Bcis"e$ B,edztwa103 M De pr cesy d+ywa"y siE tak Ap cich!I- De nikt nich nie wiedzia"_ M De znw w $rE wch dzi"a Awstyd,iw BFI temat!_ 7 W te$ typ! sprawach pir dziennikarskie krEp wane #est dyskrec#C i przyzw it BciCwyma$anC s"!sznie d dr!k wane$ s" wa 7 pisa" ATy$ dnik I,!str wanyI w .0/. r3- $dy AK!rier WarszawskiI zamieBci" k resp ndenc#E z ?!en s Aires pt3 [ande, k +ietami- w ktre# p dan - De Anie#aka panna N3 z Warszawy- d wiedziawszy siE na krEcie- $dzie i p c #adC- sk czy"a nieda,ek M nte\ide d m rzaI3 M$" mieF takie +iekc#e p czciwy ATy$ dnikI- tr!dn p sCdzaF nie niektre p p "!dniw7ki- p czyna#Cce

s +ie #!D znacznie wczeBnie# ca"kiem p $an$stersk!3 Warszawska prasa d"!$ 7 ch F na pewn aD siE d te$ pa,i"a 7 nie m $"a za+ieraF $" s!- $dy w $rE wch dzi"y mie#sc we st s!nki3 Nie m Dna p" szyF przestEpcw i !tr!dniaF B,edztwa p ,ic#i 7 ciC$,e sp tykan siE z takC m tywac#C zakaz!3 ) pier $dy ANiwieI !da" siE w .0/8 r3 p!+,ik waF seriE artyk!"w pt3 Na$aniacze 7 przeciwk dr!k wani! takich A%antaz#iI niektrzy czyte,nicy zresztC pr test wa,i 7 w $azetach zaczE"y siE d czas! d czas! p #awiaF in% rmac#e3 Pisan wtedy p rwani! przez hand,arzy crki k , nisty z N we$ ?rdna- a na p czCtk! czerwca nastEpne$ r k! AK!rier P rannyI zamieBci" n 7 .2< % tatkE pt3 [ande, Dywym t warem- ktra da#e #akieB p #ecie- #ak t przestEpstw +y" Bci$ane i karane3 ) +erp ,icma#stra wp"ynC" an nim- De przy !,3 Chmie,ne# .2 w , ka,! wyna#m wanym przez nie#akC Sa,kE (r dzieskC mieszka d!D m" dych k +iet i De !trzym!#e na k ntakt z hand,arzami Dywym t warem3 Xak m Dna sCdziF- p w dem skar$i +y" %akt- iD mia" tam mie#sce zak"canie sp k #! sCsiad m i De czEst d+ywa"y siE teD +#ki na n De3 @,edztw !sta,i" - De , kat rka wyna#m!#e mieszkanie d 8 ,at i p"aci r cznie .422 r+ k m rne$ 3 P dczas wszczEcia B,edztwa mieszka" ! nie# 90 s!+, kat rek- zame,d wanych #ak Apanny s"!DCceI- Apanny przy r dzinieI i AkrewneI- a p ch dzCcych z dzi- (ra#ewa i *!+,ina3 >wer+ wan #e p d p z rem za"atwienia p sad +!%et wych- kas#erek i +!cha,terek3 )wie zezna"y- De z sta"y +a"a7m!c ne- a,e mi,cza"y ze wstyd!3 W"aBcicie,ka mieszkania t"!maczy"a siE- De trzyma"a s!+, kat rkip niewaD nie staF #e# +y" na p"acenie tak wys kie$ k m rne$ - a d kaDde# +ierze p 14 r+ miesiEcznie za Ast" i stanc#EI3 SprawE skier wan d sCd! p k #!3 Xedna z s!+, kat rek zezna"a- De Sa,ka (r dzieska spr wadzi"a #C- zap"aciwszy .42 r+ %akt r wi- ktry #C !wid"3 SEdzia p k #! skaza" $"wnC , kat rkE na .2 r+ $rzywny ,!+ 1 dni areszt! Aza niezach wanie przepisw c d !trzymywania nierzCd!I3 ) kt r Stanis"aw P sner- ktry zamieBci" w ./2. r3 w A(azecie SCd we# Warszawskie#I cyk, artyk!"w Nad tch"aniC- p BwiEc ny hand, wi Dywym t warem- nie wymieni" Dadne# sprawy sCd we# z Warszawy- a #ak adw kat wiedzia" przecieD d sk na,e- c t! +y" na w kandzie3 &pisa" ty,k pr ces- ktry d+y" siE w tym czasie w ?Edzinie3 R#awni ne z sta"y wwczas i kana"y warszawskie- a +y"y ne d BF r z$a"Ezi ne3 Rw dz n na#czEBcie# dziewczEta- $"wnie Tydwki- +ietnicC ma"Destwa na

mie#sc! ,!+ $dzieB w Bwiecie3 CzEst p s"!$iwan siE w tym ce,! $" szeniami matrym nia,nymi w prasie i t! tkwi k,!cz p zwa,a#Ccy zr z!mieF zacietrzewienie @wiEt ch wskie$ na Ami" sny Bwier$ t i t k wiska r mans weI w pismach c dziennych- w ktrych p d r!+rykami Ad niesienia s +isteI- Ak resp ndenc#a prywatnaI- Ak!pn i sprzedaDIAna!ka i wych wanieI- A, ka,eI w na#,epsze !prawian strEczycie,stw ,!+ zastawian p!"apki3 W $" szeniach AK!riera Warszawskie$ I- #!D we wczesnych ,atach p " wy wiek!- tra%ia siE na %erty p sz!k!#Ccych t warzystwa d atrakcy#nych w #aDy za$ranicznych3 .24 W k c! wiek! wy#azdy te k czy"y siE na $" w ar$entyskich d mach p!+,icznych- $dzie- #ak przekaz!#C niektre Krd"a- nazywan pr styt!tki !na p ,acca3 Wytw rzy" siE wwczas typ zaw d wych amantw- ktrym nie +y"a w stanie przeF siE dziewczyna nie ty,k z ma"e$ miasteczka czy ze wsi- a,e i z Warszawy3 W ,atach piEFdziesiCtych warszawskie pr styt!tki wEdr wa"y mas w d wicza- na d r czny A#armark BwiEt #askiI i pKnie#szy 7 A#armark Mate!sz wyI3 W miarE r zszerzania k ntaktw hand, wych wie,e nierzCdnic ciC$nE" d d mw p!+,icznych Cesarstwa- p tem #!D ca"e transp rty wy#eDdDa"y tam k ,e#C na tar$i- $"wnie d NiDne$ N w $r d!3 &piek!n wie takie$ transp rt! z$"asza,i #e #ak ABpiewaczki chr!I- z czasem !tar" siE +ardz p p!,arne kreB,enie tych k +iet 7 Ahar%istkiI3 'zadk #ednak wch dzi" t! w $rE hande, Dywym t warem 7 +y" t p pr st! A dBwieDanie kadrI i wymiana- zresztC dw!str nna3 Wie,e wEdr wa" p tem na )a,eki i ?,iski Wschd3 [ande, Dywym t warem- ch ciaD prze+ie$a" p d kiem p ,ic#i- d"!$ p z stawa" +ezkarny3 >a,edwie minima,na czEBF d ch dzi d wiad m Bci pr k!rat rw- a z te$ #eszcze mnie# !,e$a repres#i prawa karne$ 7 !tyskiwa"a A(azeta SCd wa WarszawskaI w .0/8 r3 Pr+ wan wiEc z nim wa,czyF w inny sp s+3 X!D na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych pisan - De wa,ka z pr styt!c#C i z hand,em Dywym t warem p winny we#BF d pr $ram! %i,antr pii- na prze" mie wiek! mwi n p trze+ie za" Denia w Warszawie tzw3 >ie, ne$ KrzyDa- wreszcie p d k niec $r!dnia ./2. r3 zatwierdz ne z sta" przez w"adze Warszawskie ChrzeBci#askie T warzystw &chr ny K +iet3 Tyd wski >arzCd (miny#ak d .062 r3 nazywa" siE ) zr ?Dniczy- #!D dawn wyk!pywa" niektre dziewczEta z d mw p!+,icznych i wyk,ina" d statnie$ p k ,enia hand,!#Ccych nimi misz!resw3 T warzystw mia" wype"niF ,!kE w st s!nk! d P ,ek i w pierwszym p"r cz! ./2< r3 Awyrwa" z rCk

p Brednikw 1 dziewczyny przeznacz ne na hande, Dywym t waremI- a .1 AdziewczCt !pad"ych dda" d zak"ad! p prawcze$ I na sw# k szt3 7 *icz+y- #ak na p"mi,i n we miast - dr +ne 7 DachnC" siE dziennikarz mawia#Ccy w spraw zdanie3 Trze+a p wiedzieF- De p ,ic#a i praw dawstwa wszystkich kra#w z sta"y zask cz ne te$ typ! przestEpcz BciC3 W .0// r3 +rad wa" w * ndyniezw "any z inic#atywy kr, we# Wikt rii- k n$res p BwiEc ny zwa,czani! hand,! Dywym t warem- ktry z$r madzi" p 7 .28 nad .22 de,e$atw z kra#w e!r pe#skich i amerykaskich3 Rsta, n - De na,eDy +#CF s!r wymi sankc#ami karnymi hande, A+ia"ymi niew ,nicamiI3 Niec p nad dziesiEF ,at pKnie# pr +,ematyka hand,! Dywym t warem +y"a przedmi tem +rad miEdzynar d we$ k n$res! w Madrycie3 Interes!#CcC piniE wyraD n w kwestii pr styt!c#i re$,ament wane#3 &tD ,iczni de,e$aci d n si,i ze swych kra#w- De t sprawa prze+rzmia"a3 NierzCd zaczC" #!D wwczas %!nkc# n waF p d zmieni nC p staciC: kry" siE p d szy,dem rDnych Azak"adw piEkn BciImasaD!- +arw i innych , ka,ikw d,a wta#emnicz nych3 K n$resy d pr wadzi"y wreszcie d wyprac wania miEdzynar d we# k nwenc#i chr nie k +iet przed hand,em3 ' s#a raty%ik wa"a #C 14 paKdziernika ./.. r3 'ea,izac#E z + wiCza k nwenc#i pKnia"y niesp k #ne czasy3 Syt!ac#a p ,ityczna ds!nE"a na da,szy p,an wa,kE z hand,em Dywym t warem3 )"!$ trwa"y dysk!s#e- w #akich % rmach i za p m cC #akich przepisw prawa ma t +yF r +i ne3 W #na dysk!s#e te zamknE"a3 P #e# zak czeni! pr +,em nierzCd! dDy" w Warszawie z ca"C si"C3 &dzyska,iBmy w"asnC pastw w BF- a,e niewie,e zmieni"y siE war!nki ek n miczne i sp "eczne- ktre wciCD pcha"y d nie$ k +iety3 Spadek p rzCdach za+ rcy d"!$ #eszcze nEka" naszC st ,icE3 =A?'YKANTKI ANI&KQW W n cy z .6 na .0 ,!te$ .0/2 r3 zapa,i" siE drewniak miEdzy @,iskC a SiennC3 &$ie szy+k +#C" ca"y d m- tak De zask czeni i przeraDeni mieszkacy m!sie,i wyskakiwaF przez kna- z stawia#Cc sw# skr mny d +ytek3 StraDacy- ktrzy z#awi,i siE d BF szy+k - sprawdza,i przede wszystkim- czy w d m! nie p z sta" kt B z , kat rw3 7 Tam na p ddasz!- ! Sk!+,iskie#- sC ma"e dzieci- trze+a #e rat waFL 7 zaw "a" mEDczyzna- ktry przed chwi,C p!Bci" p" nCce mieszkanie3 Sk!+,iska- ,ament!#Cca w $r!pce st #Ccych +ezradnie k +iet- zaprzeczy"a3 7 R mnie Dadnych dzieci nie ma 7 p wiedzia"a stan wcz 3

StraDacy p spieszy,i #ednak na %ac#atkE- ktrC wskaza" , kat r3 Xeden z t p rnikw przedar" siE d statnie$ zakCtka p ddasza- tw rzCce$ r dza# kry#wki3 ?y" szcz!p"y- t teD !da" m! siE wcisnCF przez wCskie i niskie we#Bcie3 Maca#Cc w ciemn Bci rEkC.26 natra%i" na c B miEkkie$ - c B c 7 #ak p tem p wiedzia" rep rter wi p p!,arne# p p "!dniwki 7 przyp mina" k ta !d!sz ne$ w dymie3 (dy wyciC$nC" w Ac BI na zewnCtrz- wyda" krzyk $r zy- trzyma" + wiem w rEk! tr!pa ma"e$ dziecka3 >aw "a" k ,e$w i p chwi,i- Bwiet,a#Cc wnEtrze sch wka p ch dniC- straDacy zna,eK,i #eszcze dwa ma,ekie cia"ka winiEte w szmaty i papier3 >niesi n #e na d" i p " D n na ziemi3 Mieszkacy d m! i k ,iczni $apie z $niewem patrzy,i na w +raz Bwiet, ny p" mieniami $asnCce$ #!D p Dar!3 7 Nie dym #e !d!si"- a,e naL 7 p wiedzia" kt B- wyraDa#Cc $" Bn t - c d,a wszystkich widzw te# p n!re# sceny stawa" siE c raz +ardzie# czywiste3 Sk!+,iska trw D,iwie przywar"a d p" t!3 W p wietrz! wisia" sam sCd3 P ,ic#ant- ktry przy+y" na mie#sce p Dar!- zarzCdzi" da,sze p sz!kiwania3 Przy zna,ezi ne# p przedni tr#ce p " D n wkrtce #eszcze cztery niem w,Eta3 (dy !$asz n #!D $ie- w p $ rze,i d$rze+an sme3 zw" ki3 Wszystkie des"an d tr!piarni3 *ekarz szpita,ny p d k nani! $,Edzin nie mia" Dadnych wCtp,iw Bci: 7 T nie sC %iary p Dar!- a,e z+r dni 7 Bwiadczy"3 =akty te wstrzCsnE"y mieszkacami Warszawy3 7 P tw rna z+r dnia na !,icy @,iskie#L 7 wykrzykiwa,i ch" pcy z p,ikami $azet- ktre t pnia"y im w rEkach3 Przez ca"y dzie w k" mie#sca z+r dni przewi#a"y siE t"!my ,!dzi+ardzie# ciekawi i wytrwa,i sta,i w z+ite# $r madzie przez wie,e $ dzin3 'ep rterzy i a$enci p ,icy#ni przepytywa,i sCsiadw z k ,icznych p ses#i3 &+raz- #aki siE st pni w wy"ania"- mia" +arwy c raz +ardzie# p n!re3 (dy w nadpa, nym sch wk!- ktry w da,szym ciC$! skr!p!,atnie przesz!kiwan - dna,ezi n szeBF nastEpnych dzieciEcych szczCtkwsta" siE #asne- De t dziEki przypadk wi !#awni n #ednC z na#wiEkszych A%a+ryk ani "kwI- ktrych istnienie w Warszawie +y" p!+,icznC ta#emnicC3 >+r dniczy pr ceder Sk!+,iskie# m$" zadziwiF ty,k ska,C- sam + wiem pr +,em nie +y" n wy3 C pewien czas dawa" znaF s +ie w sp s+ sensacy#ny- a #edn czeBnie tak straszny- De czym prEdze# staran siE nim zap mnieF- zepchnCF d sp "eczne# p dBwiad m Bci- zw"aszcza De 7 ze wz$,Ed! na swC drastyczn BF 7 przez wie,! !waDany +y" za temat nienada#Ccy siE d p!+,iczne$ r ztrzCsania3

NiewCtp,iwie #ednak pamiEtan #eszcze- $" BnC przed dziesiEci! ,atysprawE Szy%ers we# i #e# wsp,nikw3 R#awni n wwczas przed sCdem zarwn %akty ,icznych dzieci +#stw- #ak i przyczyny.20 W: 3773 I ktre #e p w d wa"y3 Wie,e wtedy tym pisan - pr p n wan nawet pewne Br dki zaradcze- z+yt wCt"e zresztC- +y m $"y d pr wadziF d #akichB zmian3 Sprawa ak!szerki Wikt rii Szy%ers we#- Marianny Szymczak we# i #e# przy#acie,a Andrze#a StEpniaka +y"a w"aBciwie pierwszC w Warszawie ze spraw $r!p wych i d tyczCcych wie,! %iar dzieci +#stwa- wart wiEc p BwiEciF #e# wiEce# !wa$i- tym +ardzie# De 7#ak siE wyda#e 7 tamt sCd we r zstrzy$niEcie sta" siE wy$ dnym wz rem w pr cesie Sk!+,iskie#3 )zia"a,n BF we# tr#ki !#awni na z sta"a na p czCtk! .002 r3 W $r!dni! p przednie$ r k! p ,ic#a zwrci"a !wa$E na ki,kakr tne p drz!cenie- w rDnych re# nach miasta- zw" k niem w,Ct3 Na#pierw zna,ezi n martwC dziewczynkE na Cmentarz! P wCzk wskim- w parE dni p tem natkniEt siE na dzieciEce zw" ki w kana,e przy t rach K ,ei Warszawsk 7 Wiedeskie#- a p d k niec miesiCca st#k wy- p dczas +ch d!sp strze$" martwe$ ch" pczyka 7 miesiEczniaka- ,eDCce$ na tr t!arze przy !,3 Wr nie#3 W kaDdym z tych przypadkw pr wadz ne +y" ddzie,ne B,edztw - d pki nie kaza" siE- De w przeddzie zna,ezienia we$ ch" pczyka- zniknE" $dzieB cia" dziecka- ktre w p de#rzanych k ,iczn Bciach zmar" ! nie#akie# Szymczak we#- zamieszka"e# przy (rzy+ wskie# 883 Rsta, n - De Szymczak wa- mieszka#Cca wsp,nie ze swym k chankiem- +ra"a d ak!szerki Szy%ers we# p ki,k r naraz dzieci d karmienia3 Ich wsp", kat rka zezna"a- De ch" pczyk zna,ezi ny na Wr nie# #est tym w"aBnie dzieckiem- ktre zmar" nienat!ra,nC BmierciC ! Szymczak we#- #ednym z piEci r$a wziEtych przez niC statni 3 )a,sze B,edztw !#awni" - De d ma#a wa para przy#E"a ki,kanaBci r n w nar dz nych dzieci d Szy%ers we# d wykar7mienia3 Twierdzi,i ni- De niem w,Eta !miera"y- $dyD +y"y wynEdznia"e i ch re3 Tr #e ma#Ccych metryki p ch wan ,e$a,nie- resztE 7#ak radzi"a ak!szerka 7 Szymczak wa p drz!ca"a na !,icach- p,acach i w !stEpach3 7 'zCd zna#dzie- rzCd p ch wa 7 tak wed"!$ zezna Szymczak we# mia"a wyraziF siE Szy%ers wa pytana- c r +iF ze zw" kami3 Czterdziest czter ,etnia Wikt ria Szy%ers wa d wie,! ,at tr!dni"a siE w Warszawie ak!szer waniem3 Przy#m wa"a d sie+ie p " Dnice- a takDe

!trzymywa"a tzw3 kant r mamek- wer+!#Cc #e za p Brednictwem %akt rek takDe na pr winc#i3 W tym czasie p pyt na mamki +y" ,+rzymi- $dyD kaDda z r dzin 7 nawet Bredni zam Dnych 7 k rzysta"a z ich !s"!$- a #!D szcze$,nie Tydwki- ktre prawie ni$dy same nie .2/ i P rtret Sk!+,iskie# z wczesne# prasy karmi"y sw ich dzieci3 Mamek sz!kan za p m cC $" sze w prasie c dzienne# a,+ przez kant ry strEczenia mamek: ktre rwnieD $"asza"y siE w $azetach3 Kandydatki na mamki z$"asza"y siE Az d"!$iemI ,!+ A+ez d"!$!I- c +y" zresztC rzadk BciC3 &+ciCD ne d"!$iem +y"y te- ktre r dzi"y ! ak!szerki3 Wyna#m!#Ccy #e prac dawcy m!sie,i- prcz %akt rne$ - !iBciF w d"!$- ktry na $" wyn si" k " 92 r+ 7 a nastEpnie m $,i $ p trCcaF z !p saDenia mamki3 S > re$!"y d kandydatki na mamkE DCdan zaBwiadczenia ,ekarskie$ 3 W tym m mencie +y" #e# p trze+ne dzieck - + ,ekarz +ada" #e rwnieD- a,e p tem stawa" siE #!D n z+Ednym +a,astem- $dyD wyna#m!#Cc siE na s"!D+E- wziCF $ ze s +C nie m $"a3 PatrzCc na sprawE w d!Dym !pr szczeni!- trze+a sk nstat waF- De wie,e k rzystnie# +y" !r dziF dzieck niD p z+yF siE p" d!3 )zieck z stawa" ! ak!szerki- ktra a,+ ddawa"a #e d d m! p drz!tkw- a,+ teD 7 $dy + strz n war!nki przy#m wania d te# instyt!c#i 7#akie#B k +iecie na wych wanie3 >arwn k szty p " $!- #ak i da,sze$ !trzymywania dziecka ak!szerka BciC$a"a z nawiCzkC d p " Dnic- te zaB im szy+cie# przestawa"y p"aciFtym +ardzie# +y"y rade3 ?ez Da,! wiEc we mamki 7 prze,ewa#Cce !cz!cia macierzyskie na +ce dzieci- ktre karmi"y 7 przy#m wa"y wiad m BF- De ich w"asne nie wyDy" 3 Xedn raz wy k szt p $rze+! +y" znacznie mnie#szy niD c miesiEczne +ciCDenie3 Mamki- #ak BwiadczC wsp"czeBni- +y"y s"!$ami wyna$radzanymi na#,epie#- na#mnie# teD wyma$an d nich pracy3 Wykarmiwszy #edn dzieck - r z$,Cda"y siE za nastEpnC p sadC- a d te$ wystarczy" ty,k za#BF w ciCDE3 ASC mamki 7 pisa" znawca za$adnienia 7 ktre p ki,k r dzieci wykarmi"y- z pewn BciC #ednak Dadna z nich stan wczych wiad m Bci sw ich dzieciach nie p da3 Wy#Ctek stan wiC k +iety wie#skie- $dy !da#Cc siE d Warszawy na mamki- dzieci swe ! r dziny na wsi p z stawia#C ,!+ $dy r dzice dziecka karmi ne$ przez mamkE +ez !dzia"! ak!szerki dzieck mamki #akie# !czciwe# k +iecie na wych wanie ddadzCI3 T +y"y wy#Ctki- przewaDnie #ednak rzecz k czy"a siE w sp s+

praktyk wany przez Szy%ers wC3 Xak !sta, n w t k! pr ces! sCd we$ dda"a na 7 w kresie d wrzeBnia .06. r3 d . czerwca .060 r3 7 d d m! p drz!tkw przy szpita,! )zieciCtka Xez!s .140 OLP dzieci3 &d te$ czas!- ze wz$,Ed! na zmianE przepisw- k rzysta"a z !s"!$ s+ prywatnych3 I,e dzieci !mieBci"a ! Szymczak we#- p"acCc za ich !trzymanie 97< r+ miesiEcznie- d k"adnie nie wiedzia"a ,!+ teD nie ... chcia"a p wiedzieF3 > czwrki niem w,Ct- ktre p !#awnieni! pr ceder! Szymczak we# za+ran d nie# d szpita,a- dwie dziewczynki 7 p"t ra7 i dw!miesiEczna 7 prawie natychmiast zmar"y- + tak +y"y wyniszcz ne i wych!dz ne- De nawet nie ssa"y p karm!3 @wiadk wie sCsiedzi zezna,i w sCdzie- De Szymczak wa ze StEpniakiem mieszka,i w s!terenie prawie nie pa,ane# i tak zimne#- De wiszCca w nie# +ie,izna tEDa"a z ch" d!- szy+y w knach p krywa" Bnie$ i ,d- a na Bcianach sadza" siE szr n3 Mieszkanie zaB Szy%ers we#- ! ktre# zna#d wa"y siE mamkip " Dnice i dzieci- sk"ada" siE z dwch ciasnych p k i i +y" +ardz +r!dne3 Inspekt r ,ekarski stwierdzi" przed sCdem- De Szy%ers wa +y"a nie#edn kr tnie karana za Anieczyste !trzymywanie p " DnicI3 K ntr ,a ksiC$- ktre mia"a + wiCzek pr wadziF- wykaza"a ,iczne nieBcis" Bci i +raki w zapisach3 7 Kary$ dna #est nie7d+a" BF p ,icy#ne$ ,ekarza mie#skie$ - + wiCzane$ k ntr , waF ,icz+E dzieci 7 wytknC" tE!"atwia#CcC przestEpstw - k ,iczn BF pr k!rat r w swe# m wie skarDycie,skie#3 >arwn + wiem pr k!rat r Markw- #ak i +r cy skarD nych 7 adw kat Te d r Wedeman i p m cnik adw kata S3 Szy%er 7 wyk rzysta,i pr ces- ktry przez trzy czerwc we dni .002 r3 t czy" siE przed Warszawskim SCdem &krE$ wym i sk!pia" na s +ie !wa$E prasy- a+y !#awniF sp "eczne k rzenie pr ceder! !prawiane$ przez przestEpczy tandem: w"aBcicie,kE kant r! i #e# !s"!Dnych p m cnikw3 >arwn rzecznik skarDenia- #ak i +r cy na p czCtk! swych przemwie wytyka,i prasie przesadE w dma, wywani! !#awni nych w B,edztwie %aktw3 Niektre $azety rzeczywiBcie- #ak t zwyk,e ma mie#sce w takich przypadkach- k , ryz wa"y- i t znacznie3 Nawet Pr!s w ty$ dni we# kr nice AK!riera Warszawskie$ I- zaraz na p czCtk! stycznia- ,edwie p d#Et B,edztw - pisa" A%a+ryce tr!pw en $r sI i AszesnaBci r$! dzieci !d!sz nych w k!%rzeI3 ACze$D t 7 m$" wiEc w "aF adw kat Wedeman 7 nie przypisywan Szy%ers we#- #akimiD %ar+ami nie dma, wan #e# p staci_ Sta"a siE w czach ,!d! #akCB ,e$end wC d!sicie,kC3 Tymczasem cD p z stawi" B,edztw z tych epitetw_ > sta"a

ak!szerkC takC- #akich #est wie,e w WarszawieI3 Na#+ardzie# tra$iczne +y" t - De mia" niewCtp,iwC rac#E3 P wszechn BF pr ceder! wca,e #ednak nie r z$rzesza"a we# tr#ki- ch ciaD ,!dzie ci z rwnym p w dzeniem m $,i nie stanCF przed sEdzi wskim st "emp d +nie #ak setki im p d +nych- ktrych ni$dy nie wykryt 3 RrzEd wa ,icz+a kant rw strEczenia mamek d ch dzi7 ..1 : I "a + wiem w tym czasie d <22- ,icz+y zaB n r p kCtnych w rDnych za!"kach miasta- d$rywa#Ccych tE samC r ,E w sp s+ #eszcze +ardzie# zakam!%, wany 7 nie zna" nikt3 Pr k!rat r A3 Markw- cz" wiek chy+a rzeczy Bwiad m- cenia" #C na ki,ka tysiEcy3 Szy%ers wa ddawa"a d d m! p drz!tkw przeciEtnie 1227142 niem w,Ct r cznie3 KtD mia"+y dwa$E wkraczaF t! z arytmetykC_ Pr ces wykaza"- De na tym B,iskim $r!ncie niepewnie stCpa"a teD medycyna3 > #edne# str ny na sk!tek zanied+a- z dr!$ie# 7 niewiedzy3 A m De wch dzi" w $rE #eszcze c B wiEce#_ Xedn #est pewne: RrzEd wi *ekarskiem! +ardz ten pr ces +y" nie na rEkE3 Taki skanda, p d samym + kiem stawia" w d BF #edn znacznym Bwiet,e ca"C #e$ dzia"a,n BF3 Akt skarDenia wniesi ny przez pr k!rat ra zarz!ca" p dsCdnym !t pienie dziewczynki nie!sta, nych pers na,iach- zna,ezi ne# w kana,e za k pami przy nasypie k ,e# wym- raz !d!szenie ch" pca z Wr nie#ktre$ nazwisk !sta, n w B,edztwie3 W t k! pr ces! Markw wiedzia" #!D- De #e$ teza siE nie st i3 Trze# medycy- wezwani d sCd! #ak +ie$,istan wcz wyp wiedzie,i siE przeciwk k nstatac#i ,ekarza- ktry r +i" sekc#E zw" k dziewczynki3 Nie m Dna BciB,e znaczyF przyczyny Bmiercia,e na pewn nie +y" t !t pienie 7 rzek,i #edn $" Bnie- pr %es r )ymitr K te,ewski zaB d da"- De dziewczynka zmar"a Awsk!tek katar! przew d! ddech we$ - ktry wyw "a" przekrwienie mz$!- a nastEpnie as%iks#EI3 > k ,ei na zw" kach ch" pca- #!D w czasie sekc#i- wykryt znaki Ahipremiiczy,i przekrwienia mz$!- i !d!szeniaI3 T! #!D i r +iCcy sekc#E ,ekarze- i RrzCd *ekarski m3 Warszawy +y,i zdania- De ABmierF z !d!szenia i przekrwienie mz$! m $"y nastCpiF +ez $wa"t! mechaniczne$ - wsk!tek ch r +yI3 TE piniE p par,i +ie$,i sCd wi i w ten sp s+ d w dy winy sta"y siE p pr st! przyp!szczeniami3 ?y" rzeczC #asnC- De +r cy +EdC siE dw "ywaF d zasady in d!+i pr re 7 t"!maczenia wCtp,iw Bci na k rzyBF skarD nych3 Tak teD siE sta" 3 Przewid!#Cc t wid cznie- pr k!rat r w t k! p stEp wania sCd we$ zrzek" siE skarDania Szy%ers we# za+#stw dw #$a dzieci w

p r z!mieni! z innymi s +ami- nat miast wnis" i p dtrzymywa" skarDenie p z stawienie dzieci w takim p " Deni!- w ktrym Dycie ich zna#d wa" siE w nie+ezpieczestwie3 W dr!$im dni! pr ces! d da" #eszcze skarDenie p z stawienie +ez pieki dw #$a innych dzieciwsk!tek cze$ nastCpi"a ich BmierF #!D w szpita,!3 ..9 Xakk ,wiek +y patrzeF na ca"C sprawE 7 wni sek- De p stEp wanie przy$ t wawcze +y" p pr st! s%!szer wane- narz!ca siE z nie dpartC si"C3 Nie da siE te$ wyt"!maczyF ani s"a+ BciC wczesne# medycyny sCd we#- ani teD nied statkami technik B,edczych3 >a+rak" zwycza#ne# starann Bci spEtane# +i!r kratyzmem p ,ic#i i d z r! sEdzie$ B,edcze$ ktry tak mizernie przy$ t wany materia" da" d rEki pr k!rat r wi3 Pr k!rat r skarDa" wiEc racze# mechanizmy z+r dni niD k nkretne s +y+ardzie# B,iz$a" siE p %aktach- niD #e !k"ada" w zwartC i sp#nC syntezE d w dw winy skarD nych3 &+r ca m$" zatem p wiedzieF: AWina Szy%ers we# #est Dadna3 (dy+y chcian na,eDyty daF tyt!" te# sprawie- t na,eDa" +y #C nazwaF Gwa,kC +ytZI3 P dkreB,a" teD- De Atakie k +iety #ak Szymczak wa sC d +r dzie#stwem#eB,i wesp" z dzieFmi nie ma#C !mieraF i matkiI- i wskazywa" 7 c +y" z$ dne z prawdC 7 De w szpita,! )zieciCtka Xez!s- w pewnych kresach#edna mamka mia"a d wykarmienia nie piEci r - a,e Bmi r dzieci3 &+r ca Szymczak we# #!D wczeBnie# przyt czy" pr centy Bmierte,n Bci w zak"adach d,a p drz!tkw w ParyD! O02 pr c3P i dzieci nieprawych w Peters+!r$! O/2 pr cP3 M wa +r cy na ze+rane# p!+,iczn Bci i na samych sEdziach +ardz si,ne zr +i"a wraDenie 7 dn t wa" spraw zdawca sCd wy3 Adw kat Te d r Wedeman zak czy" #C + wiem tymi s" wami: APrzy#m!#emy zazwycza# mamkE za nEdzne pieniCdze- wiEzimy #C przy p t mk! naszym tak- De ni$dzie #e# wych dziF nie w ,n - a $dy przyni sC ch re #e# dzieck zamykamy przed nim drzwi3 Nie- panie pr k!rat rze- nie m #a k,ientka #est winnC w te# sprawie- ,ecz winien #est paski zwyk"y k,ient- d!mny i rzadk kiedy wsp"cz!#Ccy- winne #est sp "eczestw 3 &czek!#E- De p te# sprawie prze+!dzC siE z ,etar$! + #Etn Bci si"y sp "eczne3 I #a sp dziewam siE- De zna#dzie siE cz" wiek d +re# myB,i i si,ne# w ,i- c naw "ywaF zacznie d pracy w tym wz$,Edzie d,a d +ra $"!3 St #Cc na tym statnim p!nkcie- p wiedzieF m!szE t - c kiedyB przy inne# p wiedzian k ,iczn Bci: G$dy+y nie +y" te# sprawy- na,eDa" +y #C stw rzyFZI3 Xedn ze s% rm!" wa +r cy- zr z!mia"e d,a s"!chaczy- d,a dzisie#sze$

czyte,nika wyma$a par! s"w k mentarza3 'zeczywiBcie- mamki +y"y nierzadk wiEzi ne w d m! prac dawcw i B,edz n kaDdy ich kr k3 Wynika" t stCd- De d!Dy p pyt pr wadzi" d nad!DyF: ch,e+ dawca p s" nym p"aceni! ak!szerki m$" wkrtce z staF z p!stymi rEkami- $dyD s"!$a +ra"a sw# wEze"ek i wraca"a ..< I d ak!szerki- a ta wyna#m wa"a #C k m! innem!3 &dna,ezienie z+ie$a +y" praktycznie niem D,iwe 7 ak!szerka Anic nie wiedzia"aI i strEczy"a innC mamkE- De+y dzieck nie p z stawa" +ez p karm!3 Kiedy indzie# ak!szerka ddawa"a niem w,E mamki na p ,ic#E i wskazywa"a mie#sce #e# p +yt!3 P niewaD dzieck +y" na $" wyniszcz ne i !miera#Cce- p ,ic#i nie p z stawa" nic inne$ - #ak przekazaF #e matce- a De prac dawca nie chcia" mamki z dzieckiem 7 wiEc zamieszkiwa"a na ! ak!szerki- zanim ta wyna,az"a #e# n wC s"!D+E3 ?y" t pr ceder k rzystny zarwn d,a w"aBcicie,ek kant rw- #ak i d,a mamek- ktrym dar wywa"y ne czEBF d"!$!3 Pr ces Szy%ers we# przyp mina" mieszanie patykiem w r z,e$"ym +a$nie3 & czym mwi,i sEdzi wie p dczas dw!$ dzinne# A stateczne# naradyIp z sta" #ak zwyk,e ta#emnicC czterech Bcian sa,i +rad3 P!+,iczn BF przys"!ch!#Cca siE pr ces wi 7 z$ dnie z wczesnC pr ced!rC 7 nie !s"ysza"a 77nawet m tyww wyr k!3 M!sia" n wz+!dziF ,iczne k mentarze- a,e !stne- $dyD krytyk waF werdykt! sCd we$ w prasie nikt +y siE nie Bmie,i"- nie mwiCc #!D tym- De nie p zw ,i"a+y na t cenz!ra3 SCd &krE$ wy !niewinni" wszystkich tr #e p dsCdnych d zarz!t! !myB,ne$ dzieci +#stwa- skaza" nat miast Szy%ers wC 7 za przestEpczC nie str Dn BF- p ,e$a#CcC na ddani! d wykarmienia #edne# k +iecie takie# ,icz+y dzieci- ktre# nie m $"a na wykarmiF- wsk!tek cze$ niektre z nich zmar"y 7 na zamkniEcie w wieDy przez < miesiCce i na p k!tE k Bcie,nC- wed"!$ !znania zwierzchn Bci d!ch wne#3 ?y"a t kwa,i%ikac#a na#"a$ dnie#sza- + artyk!" .<8/ k deks! karne$ z .088 r3ktry zast s wan w tym przypadk!- przewidywa" a,+ sadzenie w wieDy na 1 d < miesiEcy- a,+ areszt d 9 dni d 9 miesiEcy ,!+ ty,k na$anE3 Ch ciaD wiEc sCd wziC" p d !wa$E wszystkie k ,iczn Bci +ciCDa#Cce 7 kier wanie siE wy"Ccznie interesem s +istym- ,ekcewaDenie przysz" Bci p wierz nych piece dzieci- m D,iw BF przewidywania- De takie dzia"anie sp w d!#e ich BmierF 7 przy te# kwa,i%ikac#i m$" wymierzyF ty,k takC karE3 S!r wie# !karan Szymczak wC- w +ec ktre#

zast s wan artyk!" .4.8 wczesne$ k deks! Op z stawienie +ez pieki dzieci- sk!tkiem cze$ nastCpi"a ich BmierFP- i skazan #C- p p z+awieni! wszystkich szcze$,nych praw i przywi,e#w- na zamkniEcie w ) m! Wyr +nym- a w razie niem Dn Bci 7 w wieDy- przez trzy ,ata- nastEpnie zaB 7 ddanie p d d zr p ,ic#i na cztery ,ata3 StEpniaka- za nied niesienie przestEpstwie- sCd skaza" na zamkniEcie w wieDy przez trzy miesiCce3 ..4 &d wyr k! te$ zapr test wa" 7 #ak siE wwczas mwi" 7 pr k!rat rDCda#Cc p dwyDszenia kary d,a Szy%ers we# i skazania #e# z artyk!"! .4.8 k deks! karne$ - ape, wa"y teD Szy%ers wa i Szym7czak wa- pr szCc z!pe"ne !niewinnienie3 Cztery miesiCce pKnie# sprawE r zpatrywa" II )epartament Iz+y SCd we#3 &dda,i" n pr test i ape,ac#E- a wyr k SCd! &krE$ we$ zatwierdzi" w ca" Bci3 Na tym siE #ednak nie sk czy" 3 Tak niewsp"mierny d czekiwa pinii p!+,iczne# wyr k w dniesieni! d Szy%ers we# !,e$" w nastEpnym r k! 7 na sk!tek pr test! pr k!rat ra 7 kasac#i i sprawE #e# r zp znawa" p n wnie )epartament Iz+y SCd we# Warszawskie#3 W tr#ce sEdziwktrzy tym razem zasied,i za st "em- zna,eK,i siE na#wy+itnie#si i na#+ie$,e#si #!ryBci: sam starszy prezes Iz+y- Nik "a# (erard 7 #e# przew dniczCcy d czasw re% rmy sCd we#- cieszCcy siE piniC cz" wieka prawe$ - sz,achetne$ i sprawied,iwe$ - prawnik d sk na"y- a przy tym Dycz,iwy P ,ak m- Stanis"aw ?!dziski 7 wyk"ada#Ccy praw krymina,ne za czasw Szk "y ("wne#- c mwi sam za sie+ie- raz sEdzia A3 Sz!,c3 Iz+a SCd wa p d k"adne# ana,izie p stEp wania $"wne$ przepr wadz ne$ w SCdzie &krE$ wym- !chy,i"a #e$ r zstrzy$niEcie3 Rzna"a za !d w dni ne- De p " Denie- w #akim zna#d wa"y siE niem w,Eta ! Szymczak we#- w z!pe"n Bci rwna" siE p z stawieni! +ez wsze,kie# pieki- wsk!tek cze$ Dycie ich +y" wystawi ne na nie+ezpieczestw 3 P niewaD Szy%ers wa zna"a te war!nki 7 p stEp wanie #e# p winn +yF zakwa,i%ik wane wed"!$ artyk!"! .4.8 k deks!3 Tak wiEc +ydwie wsp,niczki sp tka" p d +ny , s- + wyr k Iz+y SCd we# +y" tym razem d,a Szy%ers we# ty,k p" r k! niDszy niD d,a Szymczak we#3 * s kaza" siE #ednak d,a Szy%ers we# "askawszy3 ) tCd- za p rEczeniem .22 r+- prze+ywa"a na w ,n Bci3 Wiad m - De na dczytanie wyr k! w Iz+ie SCd we# nie stawi"a siE- + #est tym adn tac#a3 Czy w $,e d+y"a rzecz nC karE_ Xest t za$adka- dziB #!D nie d r zwiCzania3 Wszystk wskaz!#e #ednak na t - De wyni s"a siE p cich! z Warszawy3 (dy + wiem w p"t ra r k! pKnie# Maria K n pnicka z+iera"a przez wie,e miesiEcy

materia"y d cyk,! rep rtaDy z warszawskich wiEzie k +iecych- w ASer+iiI 7 #ak nazywan Deski ddzia" Pawiaka 7 sp tka"a ty,k Szymczak wC- ktrC wszystkie wiEKniarki p $ardza"y i trzyma"y siE d nie# z da,eka3 & Szy%ers we# p etka napisa"a- De AwczeBnie# #ak B !mia"a siE !w ,niF z wiEzieniaI- a przecieD w wych ,atach przedtermin we zw ,nienia #eszcze nie +y"y st s wane w praktyce3 ..8 t K n pnicka scharakteryz wa"a Szymczak wa #ak hydnC +a+E- tE$C+arczystC- d BF s"!sznC3 Twarz mia"a #ak+y sp watC- ktre# dawna czerw n BF przesz"a w #akiB ce$"asty +r!dny dcieN k Bci twarzy +y"y nadmiernie wysta#Cce- szczEki $r mne3 P d niskim- nachm!rz nym cz "em czy ma"e- p n!re- czasem #ak+y martwe- t znw ,ata#Cceniesp k #ne- #akieB przestrasz ne3 W K n pnickie# +!dzi"a drazE- ktra nie zmnie#szy"a siE nawet wwczas- $dy Szymczak wa p"aka"a na piersi p etki- czyta#Cce# wiEKniark m w ce,i >achwycenie *enart wicza3 Ch ciaD p tem nieraz k"ad"a rEkE Ana p tw rne# $" wie z+r dniarkiI- nie zd +y"a siE na t - +y d nie# przemwiF "3 ]I,e w tym rys pisie Szymczak we# +y" prawdy- a i,e p etyckich schematw- na ktre na" Dy"y siE p $" sy te rii * m+r sa ,S! m de,iC!ente- tak Dyw dysk!t wane# wwczas w ca"e# E!r pie_ AK Bci twarzy nadmiernie wysta#Cce- szczEki $r mne- niskie cz " - czy ma"eI 7 t przecieD , m+r s wski p rtret A!r dz ne# z+r dniarkiI- nie wiad m czy z$ dny z ry$ina"em- czy m cn wysty,iz wany3 T siE widzi- c siE chce z +aczyF3 R Sk!+,iskie#- ktre# p rtret wBrd wsp,niczek wisia" 7 rzecz +ez precedens! 7 w $a+, cie szac wne$ ATy$ dnika I,!str wane$ I- przed siedzi+C redakc#i- wszyscy warszawiacy d patrywa,i siE z+r dniczych rysw- wystEpk! wypisane$ na twarzy#akie$ B z" wr $ie$ sty$mat! w"aBciwe$ !r dz nym z+r dniarz m3 )ziB- ze szpa,t p D"k"ych $azet- patrzy na nas twarz p sp ,ita- pr stackaa,e +ez Dadnych zewnEtrznych znak !prawiane$ pr ceder!3 A%erE Sk!+,iskie# z .0/2 r3 d a%ery Szy%ers we# dzie,i" ,edwie dziesiEF ,at- a,e $dy wy+!ch"a 7 wyw "a"a takC sensac#E w prasie- #ak+y dkryt c B- czym s"yszan p raz pierwszy3 A przecieD w czasie- $dy Szymczak wa wyp"akiwa"a siE w ASer+iiI na " nie K n pnickie#- SCd &krE$ wy 7 p dw!dni we# r zprawie w k c! czerwca .009 r3 7 skaza" na dwa ,ata ) m! Wyr +ne$ i nastEpnie na cztery ,ata d z r! p ,icy#ne$ czterdziest szeBci ,etniC ak!szerkE Wikt riE Ozn w!LP WypyskC3 Xak dn t wa"a prasa c dzienna: A=akt rki strEczy"y #e# mamki-

ktre na ddawa"a d s"!D+y- a niem w,Eta ich za p"atC +ra"a d sie+iep de#m!#Cc siE p wierzyF #e k +iet m tr!dniCcym siE mamk waniem ,!+ !mieBciF ! )zieciCtka Xez!s3 Tymczasem pieniCdze- +rane d matekch wa"a d kieszeni- !pi#a"a siE za nie- a +iedne niem w,Eta +ez d z r! w #e# mieszkani!- z#adane przez r +actw - trawi ne przez $"d- mar"y #edn p dr!$im3 Taki , s sp tka" dzieci ..6 ki,kanaBci r I3 Xak wynika z +ardzie# precyzy#nych Krde"- Wydzia" I SCd! &krE$ we$ - p d prezydenc#C #edne$ z nie,icznych w sCd wnictwie warszawskim P ,akw- na!k wca i p!+,icysty prawne$ A,eksandra M ,denhawera- zakwa,i%ik wa" #e# czyn z artyk!"! .8 k deks! karne$ - c znacza" - De w $rE wch dzi" drEczenie niem w,Ct- nie !d w dni n nat miast dzieci +#stwa3 Iz+a SCd wa wyr k zatwierdzi"a3 (inE"y tysiCce dzieci- nik $ nie z"apan za rEkE3 SprawC Wypyskie# prasa interes wa"a siE ak!rat ty,e dni- i,e trwa" pr ces3 I,eD +y" w nastEpnych ,atach p d +nych spraw- na ktre nie przych dzi" Daden dziennikarz ze wz$,Ed! na ich +ana,n BF_ W dwa ,ata pKnie# Pr!s pisa" w c ty$ dni we# kr nice p,adze p drz!ce: ANie minie tydzie- aDe+y na naszych !,icach czy w sieniach d mw nie zna,ezi n ki,k r$a p!szcz nych niem w,CtN nie !p"ynie r kaDe+y nie dkryt #akie#B G%a+rykantki ani "kwZ i ca"e$ "ac!cha m rderstw- na ktre wzdra$a siE serce ,!dzkieI13 Trze+a +y" #ednak aD p Dar! na @,iskie#- De+y pr +,em !kaza" siE w raDCc #askrawych +arwach3 !dzi" siE adw kat Wedeman- De p a%erze Szy%ers we# Aprze+!dzC siE z ,etar$! + #Etn Bci si"y sp "eczneI3 T - c siE sta" ! Sk!+,iskie#- mia" d wieBF- De si"y sp "eczne nie sC zd ,ne r zwiCzaF te# na+rzmia"e# sprawy- De nie !da siE #e# r zwiCzaF w $,e +ez zmian w s%erze ek n mii- +ycza#!- prawa3 CD m $" zdzia"aF miast +ez w"asne#- r dzime# administrac#i- +ez sam rzCd!- +ez dp wiednie# ,icz+y zak"adw wych wawczych_ Przede wszystkim #ednak rzecz r z+i#a"a siE wz$,Edy zasadnicze: t ma" kt +y" rzeczywiBcie zainteres wany w #e# za"atwieni!- przeciwnie 7 wie,e s+ !waDa" - De #est t k rzystny- + nat!ra,ny- sp s+ !s!wania z+Ednych AnadwyDekI dzieci z wie,kie$ miasta3 Warszawa- p d +nie #ak inne wie,kie e!r pe#skie sk!piska mie#skie- stanE"a w tych ,atach przed za$adnieniem wyD! dem $ra%iczne$ - za$adnieniem 7 w wczesnych war!nkach ek n micznych- p ,itycznych i !str # wych 7 nie d r zwiCzania3 Pr +,em p drz!tkw- #ak m Dna $ skrt w nazwaF- wyp"ynC" p raz

pierwszy w Warszawie w p " wie JMIII w3 KsiCdz Pi tr (a+rie, ?a!d !in- wstrzCBniEty 7 #ak p da#C niektre przekazy 7 wid kiem martwe$ niem w,Ecia- ktre pies zna,az" na Bmietnisk! i w,k" w zE+ach przez miast - p BwiEci" siE $"wnie piece nad p rz!c nymi dzieFmi i za" Dy" d,a nich w .691 r3 zak"ad wych wawczy na Krak wskim PrzedmieBci!- naprzeciwk k Bci "a Bw3 KrzyDa3 ..0 NastEpnie- $"wnie dziEki #e$ starani m- z+!d wan w ,atach .64<7.681 $"wny w st ,icy szpita, 7 )zieciCtka Xez!s- w ktrym Oprcz ch rychP !mieszczan p drz!c ne na mieBcie ,!+ przywiezi ne t! dzieci3 W k mp,eksie szpita,nym mieBci" siE + wiem m3in3 s +ny ddzia" d,a niem w,Ct raz instyt!t wych wawczy d,a starszych sier t i p drz!tkw3 Przepe"nienie- +eznadzie#ne czEst za+ie$i %!nd!sze 7 t c dzienn BF te$ zak"ad!3 ]7- d L Xe$ stan w ,atach trzydziestych tak scharakteryz wa" JIJ7wieczny kr nikarz: AP miEdzy za+!d waniami szpita,a zna#d wa" siE wprawdzie s +ny ddzia" d,a p drz!tkw d syF wy$ dnie !rzCdz ny- ,ecz !Dyte d,a nich mamki +y"y na#$ rsze- +rane sp miEdzy k +iet przez p ,ic#E d szpita,a nadsy"anych- a czEst sp miEdzy w"czE$w itp3- rzadk z p karmem BwieDym- a p dwa i trzy ,ata +ywa"y zatrzymywaneN nadt kaDda z nich mia"a zwyk,e dw #e- tr #e i czw r niem w,Ct d karmienia3 StCd teD +ywa"a przyczyna +ezprzyk"adne# Bmierte,n Bci dzieci d te$ zak"ad! wch dzCcych- #ak D ,icz+ we wykazy przek nywa#C- De z 022 niem w,Ct- c r cznie przy#m wanych- 422 !miera" ! mamek szpita,nychI93 *ekt!ra wczesnych $azet c dziennych d starcza aD nadt przyk"adw- De ddanie niem w,Ecia d we$ zak"ad! nie +y" takie pr ste- sk r na !,icach i w +ramach d mw czEst zna#d wan p drz!c ne dzieci3 &pisy zwiCzanych z tym k ,iczn Bci sC niekiedy tak wstrzCsa#Cce- De nawet na dzisie#szym czyte,nik! 7 przywyk"ym przecieD d kr pn Bci 7 r +iC prze#m!#Cce wraDenie3 >na#d wan np3 niem w,Eta p d p" tami winiEte zimC ty,k w pie,!szki- zna#d wan !t pi ne w !stEpach ,!+ p rz!c ne na Bmietnikach3 Xak wynika ze wsp mnianych in% rmac#i- p ddawan #e $,Edzin m ,ekarskim d,a !sta,enia- czy !r dzi"y siE Dywe- sz!kan sprawczy z+r dni Az same$ w piersiach p karm! p znaF siE da#CcychIna $" #ednak +ezsk!tecznie- czym BwiadczC nie,iczne wyr ki sCd we za dzieci +#stw <3 ?y" n + wiem nie ty,k tr!dne d wyB,edzenia- a,e i d !d w dnienia3 XeB,i siE t #!D !da" - karan s!r w - nawet skazywan na BmierF3

3 Kary za dzieci +#stw w dawnych praw dawstwach e!r pe#skich dznacza"y siE s!r w BciC3 Niemiecki k deks karny z JMI w3 7 Car ,inaprzewidywa" w+icie na pa,- zak panie Dywcem- a w pewnych przypadkach skazanie na BmierF przez !t pienie3 Praw dawstw ../ %e!da,ne trakt wa" w $,e dzieci +#stw s!r w - !waDa#Cc #e za kwa,i%ik wanC % rmE za+#stwa3 K deks karzCcy- ktry + wiCzywa" w Kr,estwie P ,skim d .0.0 r3przewidywa" d Dyw tnie wiEzienie war wne za p z+awienie Dycia dziecka ze zwiCzk! ma"Deskie$ raz .2712 ,at takie$ D wiEzienia 7 w przypadk! dziecka nieB,!+ne$ 3 >a p rz!cenie dziecka w war!nkach p w d!#Ccych nie+ezpieczestw Dycia $r zi" d 9 d .2 ,at ciEDkie$ wiEzienia3 K deks kar $"wnych i p prawczych z .0<6 r3 drDnia" dzieci +#stw r zmyB,ne d nier zmyB,ne$ 3 W pierwszym przypadk! skazywan na .27 .1 ,at ciEDkich r +t w zak"adach %a+rycznych a,+ w k pa,ni- ,iczCc wtedy r k za p"t ra- w dr!$im 7 na sied,enie w $!+erniach sy+ery#skich3 XeB,i matka za+i"a dzieck p raz dr!$i- skazywan #C na $" na .67.0 ,at ciEDkie# pracy w %a+rykach- c praktycznie rwna" siE d Dyw ci!3 W przypadk! p rz!cenia dziecka k deks w zwraca" !wa$E na nie+ezpieczestw mie#sca i k ,iczn Bci t warzyszCcych raz na wiek3 (dy p z stawi n dzieck d 9 r k! Dycia w mie#sc!- $dzie nie m Dna siE +y" sp dziewaF- De kt B #e dna#dzie 7 skazywan a,+ na sied,enie na Sy+erii- a,+ teD na 07.2 ,at r t aresztanckich3 >a p rz!cenie dziecka d 9 r k! Dycia- w k ,iczn Bciach da#Ccych m D,iw BF zna,ezienia $ i wych wania- karan d mem p prawy d r k! d 9 ,at- dziecka zaB starsze$ - d 6 r k! Dycia 7 d mem p prawy d 8 miesiEcy d r k! ,!+ sadzeniem w wieDy na 978 miesiEcy3 Prawnicy warszawscy #!D na prze" mie ,at szeBFdziesiCtych m cn krytyk wa,i w APrze$,Cdzie SCd wymI s!r w BF repres#i karne# w st s!nk! d dzieci +#czy3 Wskazywa,i- De ,icz+a tych z+r dni #est zawsze wyDsza tam- $dzie praw #est sr $ie d,a ich sprawczy- niD tam$dzie kary sC "a$ dnie#sze3 Trze+a zmieniF st s!nki i !rzCdzenia sp "eczne 7 pisan 7 p prawiF p " Denie k +iet- ktre mEDczyKni z stawia#C +ez p m cy- mim De im zawierzy"y3 P niewaD zna,i ni wczesnC praktykE Bci$ania i karania- mie,i pe"nC Bwiad m BF- De dzieci +#czynie rzadk sta#C przed sCdami- a,e te- ktre

#!D sC karane 7 cierpiC za wszystkie3 Wystarczy przeana,iz waF niektre z zach wanych danych statystycznych- +y z rient waF siE w $r mie tak zwane# ciemne# ,icz+y z+r dni dzieci +#stwa3 ) wiad!#emy siE- De w ciC$! ,at .0827.064 p pe"nian Bredni w Kr,estwie P ,skim ..9 dzieci +#stw r cznie 7 i De w ,atach .08477.06< wBrd skazanych za tE z+r dniE +y" /6-4 pr c3 ana,%a+etek3 .12 W .068 r3 wykryt .1. dzieci +#stw- z cze$ ty,k < w Warszawie3 &skarD n tE z+r dniE 61 s +y- 1. skazan 3 ?y"y t $"wnie k +iety wie#skie- s"!DCce- wBrd nich < wd wy i < zamEDne43 Niektrzy wsp"czeBni- B,edzCc sCd we statystyki- wyciC$a,i wni sek- De dzieci +#stw- spEdze p" d! i p drz!ce dzieci wiEce# #est na wsi niD w mieBcie- mnie# zaB w Warszawie niD w innych miastach83 Nic +ardzie# z"!dne$ L P pr st! w d!Dym mieBcie +y"a t rzecz tak +ana,na- De nie +ch dzi"a ani sCsiadw- ani p ,ic#i- chy+a De kt B p szed" d cyrk!"! i skarDy" sam sie+ie3 Tak wiEc Dycie d starcza" +acznym +serwat r m wie,! przyk"adw niesk!teczn Bci i niep radn Bci prawa- $dy w $rE wch dzC z#awiska w ska,i makr sp "eczne#- ktrych nie re$!,!#e siE w inny sp s+3 Wkrtce zaB %!nkc# n wanie warszawskie$ ) m! P drz!tkw !kazaF mia" w sp s+ niema, k,iniczny- #ak pewne p ciC$niEcia administracy#ne d+i#a#C siE w r$anizmie wie,kie$ miasta3 W .0<2 r3 zaczEt tam przy#m waF niem w,Eta za p Brednictwem tak zwane$ k "a- w ktrym matka- pra$nCca +ez Dadnych % rma,n Bci i p"at p z+yF siE dziecka- m $"a #e w kaDde# chwi,i !mieBciF3 &dtCd ,icz+a dzieci ddawanych d przyt!"k! st pni w wzrasta"a i w .0<8 r3 przekr czy"a .6223 W sierpni! te$ r k!- p d p z rem naprawy k "aprzy#m waF zaczEt dzieci #awnie63 &d raz! nastCpi" spadek- i t wid czny- + aD p nad #ednC trzeciC dzieci3 W ,atach pKnie#szych- mim #awn Bci w przy#m wani!- ,icz+a niem w,Ct- ktre t! tra%ia"y- zaczE"a r snCF ,awin w 3 Na#+ardzie# +y" t wid czne na prze" mie ,at siedemdziesiCtych- $dy nastCpi" znaczny przyr st ,!dn Bci3 W .080 r3 przy#Et niewie,e p nad p"t ra tysiCca- w cztery ,ata pKnie# 7 p nad dwa razy ty,e3 ) m p drz!tkw- przepe"ni ny p nad wsze,kie n rmy- pEka" w szwachpr cent Bmierte,n Bci siC$nC" szczyt3 Prasa in% rm wa"a sp "eczestw Warszawy- De $inie tam r cznie 1222 niem w,Ct- De w #edne# niewie,kie# sa,i st i 12 "Dek i i,e ty,k we#dzie k ,e+ek- De w kaDdym z p mieszcze p wietrze #est Aza+i#a#CceI- De z p w d! A stre$ katar! kiszek i D "CdkaI

!miera w pierwszym miesiCc! <2 ddanych t! dzieci- De sta"y etat przewidywa" ..2 mamek- a przecieD ,icz+a dzieci znacznie siE p wiEkszy"a03 XedynC reakc#C +y" wydanie w .060 r3 r zp rzCdzenia- a+y szpita, przy#m wa" dzieci ty,k d matek zamieszka"ych w Warszawiez+i!r kratyz wan teD znacznie samC pr ced!rE przy#m wania3 W tymDe r k! zakwa,i%ik wan niewie,e p nad tysiCc niem w,Ct.1. w nastEpnym 7 #eszcze mnie#3 Wwczas t w"aBnie r zwinE"y na szer kC ska,E sw# pr ceder A%a+rykantki ani "kwI p d p"aszczem wych kant rw strEczenia mamek- ktre dzia"a"y #!D- #ak wynika z $" sze pras wych- d p czCtk! ,at piEFdziesiCtych3 C p pycha" matki d p z+ywania siE !r dz nych #!D dzieci_ &t przede wszystkim nEdza- czasem skra#na3 NEdza #est- #ak wiad m - na#wiEkszym m t rem r zr dcz Bci3 Wzm D na pr kreac#a w tr!dnych war!nkach +yt wych zapewnia przetrwanie #edn stk m3 ),a wie, dzietne# r dzinyDy#Cce# w +ezprzyk"adne# nEdzy 7 a takich- #ak mwiC materia"y Krd" we+y" w Warszawie- szcze$,nie w dr!$ie# p " wie JIJ w3- tysiCce 7 kaDde nastEpne dzieck znacza" zazwycza# #eszcze #ednC wiEce# ist tE d wykarmienia- chy+a De !r dzi" siE p tw rem- nada#Ccym siE d p kazywania za pieniCdze3 Wtedy stawa" siE darem , s!- #ak w dzieck - ktrym czyta" siE w AK!rierze WarszawskimI w .0<8 r3 Niem w,E t przysz" na Bwiat z 1 $" wami- < rEkami i 9 n $ami3 AP wyDsze$ p tw ra zna#d!#Cce$ siE w spiryt!sieI p ki,k! dniach p kazw m Dna +y" $,CdaF #!D w n wym mieszkani! przy !,3 Xasne#$dzie tak szy+k przepr wadzi,i siE #e$ r dzice3 Wsp"czeBni spr wadza,i na $" pr +,em p drz!tkw i dzieci +#stwa na $r!nt tak zwane$ wstyd! niewieBcie$ - ktry pcha" nieB,!+ne matki d desperackich kr kw w ce,! p z+ycia siE A w cw $rzech!I3 7 Czy mi" sierdzie ma !stCpiF przed wz$,Edem na waDny interes sp "eczny- ktry wyma$a !s!niEcia te$ wszystkie$ - c ,ekk myB,nym matk m p ma$a !chy,aF siE d na#pierwsze$ + wiCzk!_ 7 pyta" wczesny m ra,istadek,ar!#Ccy siE #ak przeciwnik we$ Ak "aI- sprzy#a#Cce$ wzr st wi ,icz+y AnieprawychI dzieci3 (enera,nym i wie, str nnym atakiem na tE instyt!c#E +y"a teD +szerna p!+,ikac#a AEk n mistyI O.06/P pt3 Sprawa k "a d,a p drz!tkw w +ec m ra,n Bci- praw + wiCz!#Ccych i ek n miki3 Wskazywan tam- De d my p drz!tkw sC wrEcz szk d,iwedzieci w nich !miera#C ,!+ wyrasta#C na #edn stki przestEpcze3 A!t r p w "ywa" siE na zdanie Ma,th!sa- iD Akt +y nie prze+iera" w Br dkach- a

pra$nC" p wstrzymaF przyr st ,!dn Bci- niech p wiEkszy ,icz+E zak"adw$dzie +y przy#m wan +ez $raniczenia wszystkie dzieciI3 'wnieD %r nta,nym atakiem na instyt!c#E zak"adw d,a p drz!tkw +y"a dziesiEF ,at pKnie#sza p!+,ikac#a w na#p waDnie#szym wwczas peri dyk! 7 A?i+,i tece Warszawskie#I- a!t rstwa adw kata- a #edn czeBnie pr %es ra prawa p!+,iczne$ i administrac#i.11 Ant nie$ &k ,skie$ 3 ) k nawszy s!mienne# i wnik,iwe# ana,izy meryt ryczne# i statystyczne#- d tyczCce# wie,! kra#w e!r pe#skich- a!t r d szed" d k nk,!z#i- De zak"ady te nie przyni s"y ni$dzie nic d +re$ : #eB,i #akieB dzieck wyDy#e- t i tak- wych wane +ez ciep"a r dzinne$ 7 #est sp "ecznym ka,ekC3 Pr p n wa" wiEc racze# !rea,nienie a,iment wania przez #cw i- wz rem =ranc#i- ktra p .08/ r3 p sz"a w tym w"aBnie kier!nk! 7 r z+!d wanie system! zasi"kw d,a matek- c p zw ,i" +y im samym wych wywaF dzieci3 ?y"a t pr p zyc#a +ardz trzeKwa i tra%na- nie d zrea,iz wania #ednak w wczesnych czasach3 AK "a d,a p drz!tkw sC #ak d raKna #a"m!Dna p"Br dkiem- chwi, we zaradzenie k nieczne# p trze+ie da#Ccym- a,e $"E+ie# +myB, nem! interes wi sp "eczestwa nie dp wiada#Ccym U333VI3 7 AInstyt!c#a k"ek d,a p drz!tkw sta#e siE racze# szk d,iwC niD p DytecznC- tym +ardzie# De z d datnie# str ny nawet !waDana- przez ca,enie niewinnych przyk"adaF siE m!si d p mn Denia #!D ty,e nie+ezpieczne$ pr ,etariat!I/3 Te dwa cytaty z wczesnych p ,emik wpr wadza#C nas na#,epie# w ich #Cdr - $dyD pr st mwiC t - c w innych przypadkach p krywa"a w a,ka wzni s" Bci i pat s!3 W .09< r3 na .. skaza za dzieci +#stw w .2 przypadkach m tywem p pe"nienia te# z+r dni +y" Awstyd panieskiI.23 W ,atach pKnie#szychniestety- zaniechan tak d k"adne$ statystyczne$ prac wywania przestEpcz Bci3 R#m wanie tych z#awisk w wie,k Bci ,icz+ we +ywa" +ardz %ra$mentaryczne i nieBcis"e- nie ma wiEc m D,iw Bci dtw rzenia #akie$ B wiary$ dne$ +raz!3 W mnstwie nat miast d niesie p drz!cani! Dywych czy teD martwych niem w,Ct 7 dn t wywanych w prasie c dzienne#- $"wnie w AK!rierze WarszawskimI 7!derza#Cce #est- iD rzadk kiedy dzieck +y" zad+ane- w" D ne w #akiB +ecik czy !+rane w ka%tanik- c m $" +y wskazywaF- De matkC p w d wa" Awstyd panieskiI3 > k ,ei p!+,ik wane wyr ki za dzieci +#stw czy teD in% rmac#e zmnie#szeni! za nie kar przez cara- ktry w pewnych kresach "a$ dzi" $r mnC w tym wz$,Edzie s!r w BF sCdw- wskaz!#CDe z+r dniE tE p pe"nia"y 7 przyna#mnie# w tych znanych przypadkach 7

k +iety Dy#Cce w nEdzy- p z+awi ne m D,iw Bci wykarmienia ktre$ B z rzEd! dziecka3 Wstyd nie wch dzi" zresztC w rach!+E ! ,!dzi prymitywnych- nat miast panny Az ,epsze$ d m!I na $" ddawa"y dzieck Ana $arn!szekI i #eB,i przen si" siE n na tamten Bwiat- t ze wz$,Ed! na skanda,iczne w tych ,atach war!nki hi$ieniczne i zaraK,iwe ch 7 .19 r +y3 Qw A$arn!szekI sta" siE p p!,arny zw"aszcza w k c! wiek!3 Nawet + # wniczka sp d Asztandar! ze spdnicyI- dwaDnie i nat!7ra,istycznie stawia#Cca wie,e kwestii m ra,nych- (a+rie,a >ap ,ska- nie +y"a w ,na d $rzech! wys"ania Ana $arn!szekI swe$ dziecka- c #e# p tem wytyka" w p wieBci Az k,!czemI pt3 ema- ,ew warszawskich sa, nw- Marian (awa,ewicz3 Ma" te$ - De przedstawi" w nie# sw# r mans z pisarkC- a,e zdradzi" w krE$! przy#aci" wh is wh - c wyw "a" mnstw p, tek w DCdnych sensac#i sa, nach3 A!ra $rzech! w k" nieB,!+ne$ p t mstwa sk!tecznie niwe, wa"a przykazanie Anie za+i#a#I3 Qwczesna pinia am+ n w 7kr!cht wa tak $ r,iwie p tEpia"a A w ce $rzech!I- De nie d strze$a"a $r Knie#sze# a,ternatywy- c sk!tecznie przyczynia" siE d p mnaDania ,icz+y Aani "kwI3 Ek n mia i +ycza# k nk!r wa"y z s +C w p n!rym wyBci$!nie ty,k zresztC ! nas- a,e w ca"e# E!r pie- nie ty,k w miastach- a,e i na wsi3 )ziwne t - a,e w JIJ7wieczne# c dzienne# +ycza# w Bci krzyk,i7wie# p tEpian przerwanie ciCDy niD dzieci +#stw 3 W dysk!s#ach prawnych teD czasem przewi#a"a siE taka tendenc#a3 (dy p s" wie de+at wa,i nad pr #ektem k deks! karzCce$ z .0.0 r3- pr +,em wi tem! 7 c akcent wan 7 ze wz$,Ed! na #awn BF +rad i Awstyd,iw BFI temat!p BwiEc n niewie,e !wa$i- niemnie# wid czny +y" $,ny trend d za strzania kwa,i%ikac#i prawne#- a wiEc i dp wiedzia,n Bci karne# za te wszystkie przestEpstwa- ktre $ dzi"y w !trwa, ne przez K Bci" n rmy Dycia +ycza# we$ 3 &chr na r d! i #e$ ciC$" BF +y"y z k ,ei has"em p s"w p $,Cdach k nserwatywn 7%e!da,nych- ktrzy mie,i d!D d p wiedzenia w se#mie3 Qwczesny k deks p z stawa" p d si,nym wp"ywem a!striackie# !stawy karne#- w nie# zaB pieka karn 7prawna nad k +ietC +rzemiennC +y"a +ardz r z+!d wana- d tyczy"y #e# + wiem aD 91 artyk!"y3 Pr #ekt k deks! karzCce$ przewidywa" trzy artyk!"y 7 prcz spEdzenia p" d! wch dzi" #eszcze w rach!+E zata#enie ciCDy nieB,!+ne# raz +rak na,eDyte# +aczn Bci k +iety na nieB,!+nC ciCDE3 &+a te przestEpstwa za$r D ne +y"y karC d trzech miesiEcy d r k! sadzenia w

d m! p prawy3 a$ dn BF ta sp tka"a siE nastEpnie z krytykC- wyraDan + wiem p $,Cd- De #est t !ta# na % rma dzieci +#stwa- i t dzieci +#stwa z premedytac#C- nat miast dzieci +#stw %aktyczne p pe"niane #est czEst - #ak p dkreB,an - w a%ekcie- a nawet w sta#nie Anied +r w ,n BciI3 ?y"y t racze# r zwaDania czyst te retyczne- +rak + wiem B,adw- +y sCdy mia"y w tym czasie d czynienia ze szt!cznymi p r nienia7 .1< mi3 & i,e dzieci +#stw +y" tr!dne d wykrycia i !d w dnieniaspEdzenie p" d! 7 w wczesnych war!nkach %!nkc# n wania aparat! Bci$ania 7 !ch dzi" #!D z!pe"nie +ezkarnie3 &str nat miast karc n #e z am+ n #ak za+#stw p czEte$ #!D dziecka3 P tEpian takDe na#pr stszC met dE antyk ncepc#i 7 c it!s interr!pt!s- na rwni z innymi A$rzechami przeciwk nat!rzeI3 Nawet wsp"czeBnie- w pewnych Br d wiskach- m" de dziewczEta sC z!pe"nie nieprzy$ t wane d Dycia seks!a,ne$ - m Dna wiEc s +ie wy +raziF- #ak t wy$,Cda" przez ca"y wiek dziewiEtnasty3 Seks trakt wan 7 w+rew tem!- c siE +ecnie czasem mniema 7 wie,e sw + dnie#- nat miast sp s +y zap +ie$ania ciCDy- zresztC prymitywneznane +y"y ty,k #edn stk m3 P t czna m ra,n BF za+rania"a mwiF tych sprawach- w p!+,icystyce p mi#an #e mi,czeniem ,!+ per wan a,!z#ami3 Xeszcze ! schy"k! wiek! wsze,kie pr+y przy$ t wania d Dycia p d tym wz$,Edem trakt wan +ez zr z!mienia ,!+ wykpiwan 3 (dy w .0/9 r3 wydany z sta" w Warszawie p drEcznik (a!sser na Tycie we dw #e- Wikt r ( m!,icki skwit wa" ten %akt z$ryK,iwie w ATy$ dnik! I,!str wanymI: A) sz" d te$ - De takich rzeczy trze+a !czyFI3 ]Nd ]7-33 \ We wczeBnie#szych ,atach d BF p p!,arne +y"y rDne p radniki- rzek m praktycznie przy$ t w!#Cce d Dycia- w rzeczywist Bci 7 da,ekie d nie$ 3 X!D w .049 r3 prasa warszawska rek,am wa"a Rp minek d,a m" dych panien ma#Ccych iBF za mCD- dzie"k t" cz ne w dr!karni X!,iana Kaczan wskie$ 3 > te$ - c nim pisan - wynika #ednak- De wiEce# w nim m d,itw i k!,inarnych przepisw niD wiedzy przydatne# w ma"Deskim p Dyci!3 W trzy ,ata pKnie# Awype"ni" ,!kEI- c p dkreB,an nie#aki ?ernstein- Awydawszy swym nak"adem dzie"k p d napisem: & przeznaczeni! dziewicy- #ak k chanki i narzecz ne#- raz zasady przyzw ite$ !" Denia- !prze#m Bci i $ dn Bci- ktrC dziewica w zakresie d m wym- w +c wani! z przy#aci"kami i w t warzystwie m" dzieDy zach waF p winna- przez Maty,dE 5_3I3 )ziwnym tra%em an ns tym

A!ty,itarnym dzie,eI sCsiad!#e w AK!rierze WarszawskimI z ,ak nicznC n tatkC- iD na $rce #edne$ z d mw Ad strzeD n nieDywC k +ietE- ,at k " 14 mieF m $CcC- z imienia- nazwiska i p ch dzenia niewiad mCI3 Takie t $, sy pisa" Dycie na mar$inesie wczesnych p radnikw d,a k chanek3 &tr!cie siE witri ,em- tak wwczas czEste- +y" d,a A!wiedzi ne# i p rz!c ne#I #edynym $ dziwym wy#Bciem z syt!ac#i3 XeB,i r dzina p tra%i"a przek naF- De !czyni"a t p d wp"ywem si,ne$ wzr!szenia . zamr czenia 7 nie dmwi n #e# nawet ciche$ p $rze+! i mie#sca na cmentarz!3 ) tyczy" t zresztC panienek ze s%er mieszczaskich- s"!DCca skaka"a z pieca- a $dy t nie p m $" - przekwa,i%ik wywa"a siE na mamkE i z r dzenia r +i"a s +ie Asp s+ d DyciaI3 Na B,ad skaza za spEdzenie p" d! natra%iF m Dna w .044 r3 &p!+,ik wan wwczas w AK!rierze WarszawskimI Onr <4P statystykE przestEpstw i wykr cze !karanych przez I Wydzia" warszawskie$ SCd! P ,ic#i P prawcze# w r k! p przedza#Ccym3 Skaza" n 8 s+ za spEdzenie p" d!- +rak #ednak danych- #akie rzecz n kary- nie wiad m teD- czy d tyczy"y ne k +iet- ktre p dda"y siE za+ie$ wi- czy teD s+- ktre $ wyk na"y3 W .00< r3 m" da wd wa raz D na +y"e$ d z rcy p ,icy#ne$ - ktre mieszka"y ! pewne# ak!szerki- skarDy"y #C w wydzia,e B,edczym +erp ,icma#stra- De Aw zm wie z ,ekarzem S3 w wid kach nieprawnych k rzyBci za#m!#e siE spEdzaniem p" d! niezamEDnym k +iet mI3 @,edztw !sta,i" #edynie- De rDne nieznane k +iety r dzi"y ! we# ak!szerki3 SCd krymina,ny !zna" #C wiEc ty,k --za p 7sz,ak wanCI i d kary tymczas w !w ,ni"- dda" nat miast na 1 ,ata p d d zr p ,ic#i3 *ekarza nie wykryt 3 W dwa ,ata pKnie# sCd warszawski skaza" dziewczynE za p z+ycie siE 47miesiEczne$ p" d! na 9 ,ata wieDy- nat miast k +ietE- AznanC z te# pr %es#iI- ktra za 4 r+ d k na"a za+ie$! De,aznymi- str zak cz nymi hakami 7 na sied,enie na Sy+erii3 )!Dy r z$" s zyska"a w Warszawie sprawa X3 >a#d wskie$ - w ,n praktyk!#Cce$ ,ekarza- skarD ne$ w .0/8 r3 z artyk!"! .<81 i .<89 k deks! karne$ spEdzenie p" d!3 ?y"a t pierwsza taka sprawa p re% rmie sCd we#- pierwsza zresztC na takC ska,E d tyczCca ,ekarza3 SpEdzanie p" d! + wiem- #ak #!D p wiedzian - !ch dzi" +ezkarniech ciaD- #ak zaBwiadcza wczesna prasa prawnicza- +y" +ardz r zp wszechni ne3 Xak przyczynE na$minn Bci tra%nie wskazywan A!str# r dziny- p " Denie ek n miczne- a nade wszystk nied statecznC ,icz+E instyt!c#i p " Dniczych- z!pe"ny niema, +rak D" +kw i

przyt!"kwI..3 Wsp,ny interes ta#emnicy- d wd tr!dny d zd +ycia 7 t - wed"!$ s+ rzeczy Bwiad mych- p w dy rzadkie$ wkraczania prawa w tE s%erE w tamtych ,atach3 (dy wszczEt d ch dzenie przeciw >a#d wskiem!- !#awni n takDe- De pr cederem spEdzania p" d! za#m!#e siE wie,e ak!szerek- a nawet z!pe"nie prymitywnych k +iet3 Przed SCdem &krE$ wym .18 stanE" dziewiEF k +iet: cztery 7 w tym #ednC ak!szerkE i trzy k +iety +ez za#Ecia 7 skazan za d k nanie za+ie$!- piEF 7 szwaczkE i cztery s"!DCce 7 za p zw ,enie spEdzenia s +ie p" d!3 Wyr ki zapad"y st s!nk w niewys kie- + karE z"a$ dz n na p dstawie carskie$ mani%est!- ktry z sta" w"aBnie $" sz ny3 Ak!szerka przy#E"a wyr k 1 ,at i 0 miesiEcy wiEzienia +ez ape,ac#i- p z sta"e- ktrym wymierz n p 1 ,ata 7 dw "a"y siE i z sta"y !niewinni ne przez Iz+E SCd wC3 @wiadczy t na#,epie#- #ak sprawy te +y"y wCt"e d w d w 3 SprawE ,ekarza >a#d wskie$ 7#ak draD,iwC m ra,nie 7 r zstrzy$nC" SCd &krE$ wy przy drzwiach zamkniEtych3 Skazan $ na < ,ata ciEDkich r +t i sied,enie na Sy+erii- z p z+awieniem wszystkich praw3 Werdykt wyw "a" sensac#E w Bwiecie ,ekarskim3 P wszechnie wyraDan piniE- De przy +rak! niez+itych d w dw d str ny me7dyczn 7sCd we# !karan $ z+yt s!r w 3 7 T nie s!r w BF sCd! 7 t"!maczy,i prawnicy 7 a,e k deks!sCd siE$nC" + wiem p !staw we minim!m: za spEdzenie p" d! przez ,ekarza- a takDe ak!szerkE czy aptekarza- $r zi"a kara d < d 8 ,at ciEDkich r +t- a wiCza" siE z tym zes"anie3 >resztC nie ty,k k deks + wiCz!#Ccy w Kr,estwie P ,skim kara" tak s!r w za przerwanie ciCDy3 We =ranc#i minim!m kary wyn si" 4 ,at ciEDkich r +t d,a ,ekarzy i innych !rzEdnikw s"!D+y zdr wia za !Dycie ,!+ wydanie Br dkw d spEdzenia p" d!3 &wa s!r w BF p w d wa"a- De %ranc!scy sEdzi wie w ,e,i czasem przymykaF czy na t przestEpstw 3 ) w dem %akt- De z $,ne# ,icz+y skarDanych aD 9/ pr c3 !w ,ni n tam w ,atach siemdziesiCtych d zarz!t! p pe"nienia te# z+r dni3 CiEDkie wiEzienie OC!chtha!sP- d ,at .2- przewidywa" wczesny k deks niemiecki d,a te$ - kt ciEDarne# k +iecie- ktra p"d sw# spEdzi"a a,+ za+i"ad starczy" d te$ za wyna$r dzeniem Br dkw ,!+ ich !Dy"3 Praw dawstw an$ie,skie +y" #eszcze sr DszeN tam #!D sam nieprawne !Dycie Br dka spEdza#Cce$ - nieza,eDnie d te$ - czy p r nienie nastCpi" czy teD nie 7 m $" +yF !karane d Dyw tnim ciEDkim wiEzieniem3 ) pier k deksy n wsze- #ak w" ski z .00/ r3- rzecz trakt wa"y "a$ dnie#: ,ekarz wi $r zi" ciEDkie wiEzienie- w wymiarze d 9 miesiEcy d 4 ,at-

chy+a De k +ieta ciEDarna zmar"a- wwczas r zpiEt BF kary mieBci"a siE w $ranicach d 4 d .2 ,at3 Na r zstrzy$niEcie Iz+y SCd we#- + X3 >a#d wski ape, wa" d wyr k! SCd! &krE$ we$ - nie !da" siE natra%iF3 M$" a,+ z staF .16 !w ,ni ny z p w d! niepewnych d w dw- a,+ teD nie zyska" nic3 Mwi" siE wwczas znacznym z"a$ dzeni! k!rs! w +ec s+ winnych przerwania ciCDy- znany #!D +y" pr #ekt n we$ r sy#skie$ k deks! karne$ - ktry przewidywa" #ak karE n rma,nC d 8 ,at d m! p prawcze$ 3 W interes!#Ccym nas t! zakresie Dadne zmiany przed pierwszC w #nC Bwiat wC #ednak nie nastCpi"y3 ?y"y ne r zwaDane #eszcze w ./.9 r3 Ministerstw Sprawied,iw Bci prac wa" wwczas pr #ekt !stawy karach za szt!czne p r nienie3 Matka- winna p z+awienia Dycia p" d!- mia"a +yF 7 wed"!$ pr #ekt! 7 zamkniEta w d m! p prawczym na kres 9 ,at3 &s +a p ma$a#Cca 7 teD mia"a +yF karana d mem p prawczym3 XeB,i d tyczy" t ,ekarza ,!+ ak!7szerki- sCd m$" im za+r niF praktyki na czas d r k! d 4 ,at i p daF wyr k d p!+,iczne# wiad m Bci3 ) p z+ycia siE nieB,!+ne# ciCDy- zakazane$ prawem- p pycha" +ycza#ktry d wiekw mia" w p $ardzie dzieci p zama"Deskie3 W P ,sce star sz,acheckie# nazywan #e A+EkartamiI- Ap krzywnika7miIAwy,e$acamiI i nie mia"y ne prawa d pieki i ma#Ctk! #c wskie$ 3 A,ternatywC wCtp,iwe# kary +y" rea,ne i d tk,iwe p tEpienie t czenia3 Mim t wie,e k +iet decyd wa" siE na !r dzenie dziecka- czym Bwiadczy d!Dy st s!nk w dsetek nieB,!+nych dzieci3 X!D w .09. r3 da#e siE n kreB,iF d,a Warszawy- na p dstawie danych dn t wanych przez AK!rier WarszawskiI- na k3 8 pr c3 !r dze- +y" wiEc niec wyDszy- niD ma t mie#sce wsp"czeBnie w naszych miastach O./61 r3 7 4-4 pr cP3 W .002 r3 wskaKnik w wyn si" d,a Warszawy ./ pr c- a +y" n #ednym z niDszych w miastach e!r pe#skich3 ?er,in mia" w tym czasie .9 pr c3 nieB,!+nych dzieci- w ParyD! p zama"Deskie +y" c czwarte niem w,Ew M skwie 7 c trzecie- w Wiedni! i M nachi!m 7 c dr!$ie3 ARm ra,niF WarszawE 7 pisa" wwczas ? ,es"aw Pr!s w AK!rierze WarszawskimI 7 czy,i zmnie#szyF ,icz+E dzieci nieB,!+nych- ktrych w r k! zesz"ym +y" 10/2- m Dna #ednym z dw! sp s +w3 A,+ wypEdza#Cc p " wE ,!dn Bci miasta- a,+ 7 p p!,aryz!#Cc miEdzy $"em pewne recepty- niek niecznie z$ dne z k deksem krymina,nym- #eszcze mnie# z m ra,n BciC3 ) pki te$ nie +Edzie- d pty w kaDdym r k! nastEpnym cieszyF siE +Edziemy p siadaniem k " 9222 dzieci

nieB,!+nych3 C zaB r +iF z nimi_333 W Chinach #e t piC a,+ ps m rz!ca#C- w E!r pie zaB dda#C d dp wiednich przyt!"kwI.13 9 IdH ] 35 .10 ?y"a t przesada p!+,icysty- pra$nCce$ wskazaF #akiB d +ry przyk"ad p zytywne$ r zwiCzania3 W niektrych miastach e!r pe#skich %!nkc# n wa"y rzeczywiBcie te$ typ! zak"ady- ni$dzie #ednak w wystarcza#Cce# ,icz+ie- w niektrych zaB d!Dych a$, merac#ach rzecz wy$,Cda"a nie ,epie# niD w Warszawie3 Pr +,em p drz!tkw r zwaDan na K n$resie &pieki nad )zieckiem- ktry d+y" siE w .009 r3 w paryskim pa"ac! Tr cader z !dzia"em przedstawicie,i wie,! kra#w i wszystkich am+asad rw- rezyd!#Ccych w ParyD!3 PrzewaDa" tam p $,Cd- De na,eDy r zwi#aF sieF d mw p drz!tkw- $dyD w kra#ach- w ktrych #e zniesi n ,icz+a dzieci +#stw wzrasta"a w sp s+ przeraDa#Ccy3 Pr!s- +ystry +serwat r Dycia d +rze wiedzia"- #akie nie+ezpieczestwa d,a sp "eczn Bci mie#skie# kry#e w s +ie teza 7 Ad my p drz!tkw sC niem ra,neI- p wtarzana z !p rem przez niektre k "a3 ACi wiEc- ktrzy za,eca#C zamkniEcie d m! p drz!tkw- zamiast za patrzyF $ w p trze+ne wy$ dy i r zszerzyF 7 dp wiada" im Pr!s 7 chcC widaF- a+y O#ak t d ki,k! ,at ! nas ma mie#sceP rz!can dzieci p strychach- piwnicachsieniach- sch dach- a nareszcie 7 za+i#an 3 >+yt wyra%in wana m ra,n BF w tym kier!nk! z k nieczn Bci d pr wadziF m!si d na#strasznie#szych z+r dni- c +ardz d +rze r z!mie#C sEdzi wie krymina,ni33 -I.93 Niektrzy Am ra,iBciI nie dawa,i #ednak za wy$ranC i pr+ wa,i wa,czyF p sw #em!3 &t w .008 r3 #edn z pism +r!k wych zaczE" p!+,ik waF nazwiska k +iet- ktre nie p dawa"y #ca dziecka3 Przeciw we# c ty$ dni we# prE$ierz 7we# ,iBcie $ rCc zapr test wa"y nawet sp k #ne i racze# k nserwatywne AK" syI3 Nieraz p trze+a aD szt!ki teatra,ne#- +y d+ite w nie# Dycie przemwi" d p!+,iczn Bci i wyw "a" #akieB $"E+sze re%,eks#e3 Pr +,em p zama"Deskich dzieci p stawi" w Bwiet,e re%,ekt rw rampy dramat X3 K strzewskie$ i M3 W " wskie$ Nie wypada- $rany w Warszawie na p czCtk! .000 r3 'ecenz#e zap czCtk wa"y d"!$C wymianE p $,CdwN +ardz siE przy tym +r!szan na Pr!sa za #e$ ,i+era,ne p $,Cdy na temat nieprawych dzieci i nie,e$a,nych zwiCzkw3 A,eksander SwiEt ch wski tra%nie za!waDy" w APrawdzieI- De Pr!s ma czywistC rac#E- ty,e ty,k De nie w tych czasach i nie w tych war!nkach sp "ecznych3 7 Wy$,Cda t tak#ak $dy+y kt B (rek wi k,asycznem! zachwa,a" te,e$ra%y 7 zwiEK,e

sk ment wa" wC p ,emikE AP se" PrawdyI3 AP " Denie niezamEDne# matki #est kr pne 7 a,arm wa"a #eszcze w .064 r3 A(azeta SCd wa WarszawskaI 7 p!szcz na przez mEDczy7 .1/ znE- rz!c na na pastwE nEdzy i wstyd!- cz!#Cc siE zwiCzanC z dzieckiemktre$ nie ma za c wych waF- a ktre przeszkadza #e# wsp"czeBnie d wsze,kie$ r dza#! zar +k! 7 nie dziw- De k +ieta taka- przeszed"szy wszystkie st pnie r zpaczy i nEdzy- przy %ata,nym z+ie$! k ,iczn Bcip z+ywa siE te$ dziecka- ktre #e# ty,k ciEDarem siE sta" - i spe"nia dzieci +#stw I3 Ta pinia prawnicze$ r$an! +y"a ar$!mentem na rzecz +rania p d !wa$E wymieni nych k ,iczn Bci przy !sta,eni! winy i stwierdzeniem- De k +ieta dzia"a#Cca w takim stanie nie #est w ,na d Apewne$ psychiczne$ wzr!szenia- d przemi#a#Cce$ a%ekt!- +EdCce$ nat!ra,nym nastEpstwem p " Denia win wa#czyniI.<3 Prze$,Cda#Cc r czniki te$ ty$ dnika- d #rzeF m Dna- #ak st pni w r dzi" siE i !trwa,a" przek nanie- De matkE p zama"Deskie$ dziecka nie ty,k na,eDy zr z!mieF w syt!ac#i stateczne#- a,e i p mc #e# materia,nie- tak a+y siE w nie# nie zna,az"a3 ) te$ trze+a +y" zmieniF + wiCz!#Cce praw - a przedtem 7 czywiBcie 7 prze raF sp "ecznC Bwiad m BF- zmieniF istnie#Cce p $,Cdy3 Nie +y" t ani pr ste- ani "atwe3 W wiekach Brednich !wiedzi na k +ieta m $"a s +iBcie d ch dziF dszk d wania d !w dzicie,a- z tym De wystarcza" sam %akt p Dycia- +ez wz$,Ed! na +rzemienn BF3 Praw t przys"!$iwa" zarwn pannie- #ak wd wie3 W dawnym prawie %ranc!skim DCdanie a,imentw d,a dziecka parte +y" na d mniemaniach- +ran p d !wa$E k ,iczn Bci- w ktrych z sta" n p czEte3 WaDnC przes"ankE wspiera#CcC d mys"y stwarza" wyznanie- kt #est #cem- z" D ne p d przysiE$C p dczas +,w p r d wych3 Praw pr!skie !znawa" zasadE- De sprawca ciCDy k +iety +EdCce# w stanie w ,nym z + wiCzany #est #C wyna$r dziF- a dzieck! zapewniF war!nki e$zystenc#i3 Nie d tyczy" t niewiast tr!dniCcych siE nierzCdem3 Prawd p d +iestw #c stwa !macnia"a przysiE$a3 Nad naszC praktykC w tym wz$,Edzie przez ca"y JIJ wiek ciCDy" nap ,e ski c de ci\i,- za ktrym p ,ski k deks w artyk!,e 924 p wtarza" p $,Cd- De Ap sz!kiwanie #c stwa #est zakazaneI3 W same# =ranc#i zasada ta wyw "ywa"a p wraca#CcC wciCD na n w %a,E +!rzenia i pr testwwa,czy,i z niC zarwn prawnicy- p ,itycy- #ak i wie,cy pisarze- m3in3 A,eksander )!mas3 Qw nacisk pinii p!+,iczne# nie p z sta" +ez echa3 Przepisw prawa wprawdzie nie zmieni n aD d ./.1 r3- praktyka sCd wa nat miast stara"a siE "a$ dziF ich +ezwz$,Edn BF3

.92 Prawnicy warszawscy Dyw interes wa,i siE sCd wC praktykC we =ranc#i i dysk!s#ami- ktre tam trwa"y- $dyD K deks Nap ,e na przyszed" d nas razem z #e$ w #skiem i #!D p z sta"3 Mim De przy#Et $ z d!Dymi p rami 7 !trwa,i" siE przez ,ata + wiCzywania- a z czasem- $dy Kr,estw P ,skie traci" p k ,ei wszystkie drE+n Bci- sta" siE #edynym e,ementem chr niCcym ziemie za+ r! r sy#skie$ przed pe"nC inte$rac#C z Cesarstwem3 ),ate$ teD- mim De w wie,! przypadkach +y" z+yt ciasnym $ rsetem- niep zwa,a#Ccym wykszta"t waF siE +ardzie# n w czesnym r zwiCzani m prawnym- nasi cywi,iBci +r ni,i $ - +y nie d p!BciF d !ni%ikac#i- #ak t nastCpi" na $r!ncie prawa karne$ 3 Szcze$,nie si,ne tendenc#e d !#edn ,icenia !staw dawstwa w ca"ym Cesarstwie nasi,i"y siE w k c! JIJ i na p czCtk! JJ w3- w tych teD w"aBnie ,atach dysk!t wan ! nas nad p trze+C zmiany p " Denia prawne$ nieB,!+nych dzieci3 Sprawa za strzy"a siE znacznie- $dy we =ranc#i nastCpi"a n we,izac#a- a my p z sta,iBmy z wym nieszczEsnym artyk!"em 924 w k deksie cywi,nym3 Nawet w ' s#i praw dawstw d tyczCce dzieci p zama"Deskich zre% rm wan raz w .0/. r3- a nastEpnie w ./21 r3 i d ch dzenie sCd we a,imentw d,a dziecka nieB,!+ne$ +y" tam m D,iwe3 Ta syt!ac#a zaciCDy"a czywiBcie nad dysk!s#ami t cz nymi w Warszawie: pra$nienie zach wania statnie$ przycz"ka drE+n Bci nar d we# +y" t! sprawC nadrzEdnC3 Nic teD dziwne$ - De $dy w ma#! ./.9 r3 w"adze carskie wpr wadzi"y d nasze$ k deks! cywi,ne$ pierwszC p waDnie#szC zmianE 7 n we,E ma#CcC na ce,! r zciC$niEcie na Kr,estw P ,skie zasad !stawy z ./21 r3 dzieciach nieB,!+nych 7 A(azeta SCd wa WarszawskaI !zna"a- De wa dCDn BF !ni%ikacy#na d pr wadzi"a d nie% rt!nnych wynikw3 WczeBnie# #!D zwracan !wa$E- De zmieni ne przepisy sC Aprzy+!dwkC d k deks! cywi,ne$ w p staci n we,isk,ec nC naprEdce z materia"! +ce$ - z ,ekka za,edwie ci sane$ przy+!dwkC tandetnC- nie!d ,nymi rEkami d wspania"e$ $mach! przystawi nCI3 K nk,!z#a A(azetyI +rzmia"a: praw w tym wz$,Edzie zmieniF trze+a- p winni #ednak te$ d k naF mie#sc wi prawnicy z$ dnie z p trze+ami kra#!- a nie w dr dze narz!cenia innych war!nkw +ycza# wych i sp "ecznych- n i przede wszystkim w pe"nym z$rani! z innymi instyt!c#ami k deks!- ktry wyma$a pewnych !d sk na,e- a w ca" Bci #est #!D nasz- p ,ski- a nie %ranc!ski3 SprawE k mp,ik wa" %akt nak"adania siE r sy#skie$ !staw dawstwa karne$ na nasze 7 inne przecieD niD + wiCz!#Cce w ' s#i

.9. 7 praw cywi,ne3 Tamte#szy k deks r zwiCzywa" pr +,em dzieci p 7 zama"Deskich wed"!$ wz rw niemieckich3 &+r cy + wiCz!#Cce$ d tychczas w Kr,estwie P ,skim k deks! cywi,ne$ sta,i wiEc na z $ry strac nych p zyc#ach3 Niesp k #na syt!ac#a p ,ityczna przed r kiem ./24 i w ,atach nastEpnych nie sprzy#a"a zmian m w !staw dawstwie- d,ate$ teD zw,ekan z #akimB $enera,nym za"atwieniem ca"e# sprawy- aD !czyni" #e nieakt!a,nC wy+!ch pierwsze# w #ny Bwiat we#3 Praktyka sCd wa w Kr,estwie P ,skim d .0<6 r3 7 przyna#mnie# w te rii+ tr!dn dziB !sta,iF- #ak +y" w Dyci! 7 wyprzedza"a #!ry7spr!denc#E %ranc!skC3 W m tywach d k deks! cywi,ne$ z .014 r3 wyraD n piniEDe ch ciaD nat!ra nie wskaza"a nam Dadnych Br dkw d przek nania siEkt #est #cem dziecka- a d mniemywaF m Dna ty,k w ma"Destwie ,!+ w przypadk! p rwania 7 nie m Dna #ednak zakaz! !sta,ania #c stwa r zciC$aF na d ch dzenie praw z p Dycia- a w tym przypadk! ch dzi przyznanie kw ty Dyci w waDnie#sze# d,a p w da niD d,a p zwane$ 3 ?y" t zwyciEstw si" p stEp wych- w+rew tendenc# m k" k,eryka,nychdCDCcych zawsze d zapewnienia pe"ne# chr ny prawne# ty,k p +" $ s"awi nym zwiCzk m3 ?a- w tym czasie mie,iBmy nawet r zw dych ciaD ma" kt k rzysta" z we# m D,iw Bci- i t mie,iBmy d"!De#- niD przetrwa"y w ich #czyKnie- =ranc#i3 ) ch dzenie a,imentw d,a p zama"Deskich dzieci sk mp,ik wa" siE #ednak znacznie z chwi,C wpr wadzenia d nasze$ kra#! w .0<6 r3 k deks! kar $"wnych i p prawczych3 Artyk!" //< te$ k deks! 7 + wiCz!#Ccy aD d ./21 r3 7 !znawa" + wiem za przestEpstw p Dycie +ezDenne$ mEDczyzny z niezamEDnC k +ietC- #ak De takie ,ekcewaDenie m ra,n Bci p dwaDa" !trwa, ny p rzCdek sp "eczny3 &d k +iety- przed wszczEciem sprawy a,imenty- wyma$an sam skarDenia3 Przeciw Anieprawnem! p Dyci!I wystEp wa" pr k!rat r z !rzEd!- a $r zi"a za nie p k!ta k Bcie,na3 S!r wszC karE przewidywa" artyk!" .49. d,a mEDczyzny- ktry !wid" niezamEDnC k +ietE !r czystym przyrzeczeniem zawarcia ma"Destwa i +ietnicy te# nie spe"ni"3 W rach!+E wch dzi" p nadt artyk!" 1<9 prawa ma"Destwie z .098 r3- $r DCcy dp wiedzia,n BciC karnC mEDczyKnie p rz!ca#Ccem! k +ietE z dzieckiem- ktra dda"a m! siE p d wp"ywem k"am,iwe$ przyrzeczenia ma"Destwa3 ?y" t #ednak- #ak m Dna sCdziF- artyk!" martwy- $dyD w prasie warszawskie# nie ma B,ad! takie$ .91 w

pr ces!- a wczesna Arep rteriaI sCd wa z pewn BciC nie przep!Bci"a+y takie# $ratki3 Na#$" Bnie#szym w Warszawie pr cesem z artyk!"! //< k deks! kar $"wnych i p prawczych- ch F d+ywa" siE przy drzwiach zamkniEtych+y" pr ces Emi,ii 'aczyskie# przeciwk Adam wi ?iernackiem!w"aBcicie, wi d+r Wie,ka W ,a i Czyste3 SprawE r zpatrywa" w ,!tym .00. r3 Wydzia" Karny SCd! &krE$ we$ 3 &+ #e p dsCdni skazani z sta,i na p k!tE k Bcie,nC3 W #e# wynik! na#pierw w pr cesie karnym skarD naa p tem w cywi,nym p wdka- !zyska"a d,a sie+ie i dziecka p 822 r+ r cznie d Dyw tnich a,imentw- za+ezpiecz nych na hip tece p zwane$ 3 Prasa mia"a za z"e tem! + $atem! przecieD cz" wiek wi- w#t wi $minyspraw!#Ccem! nawet przez pewien czas #akieB %!nkc#e sCd we- De w 42 r k! Dycia- ma#Cc r dzinE i ki,ka crek- wystawi"- d,a ki,k!set r!+,i- i sie+ie- i wC !wiedzi nC k +ietE p d prE$ierz3 Na#+ardzie# +!rzan siE na t - De na k ,anach skarD ne# zasiCBF m!sia"a #e# 87,etnia crka- ktra Az !st pr k!rat ra- +r cw i Bwiadkw wys"!cha"a ca"e# hist rii ha+y sw #e# matkiI3 A?rzydki +r!dI 7 tak kreB,i" tE sprawE A,eksander @wiEt ch wski w APrawdzieI O.00.- nr /P- p tEpia#Cc skarD ne$ za t De Asp niewiera" p!+,icznie matkE w"asne$ dziecka- naznaczy" #e piEtnem niepraw BciI3 A(dy+y Bciany sa,i mia"y rEce 7 pisa" 7 przyk,asnE"y+y niewCtp,iwie tem! wyr k wi3 > martwych para$ra%w k deks! +"ysnE" wspania"e Bwiat" te# sprawied,iw Bci- ktrC kaDda !czciwa d!sza z wystEpk! wykrzesze3 Wyr k w te# sprawie +Edzie #ednC z na#piEknie#szych kart w ksiEdze sCdw naszych3 ? #eB,i +rak cze$ B- c +y s!mienie d pisaF chcia" - t #est wszystk - c k deks rzec p zw ,i"I3 P d +nych pr cesw m!sia" +yF niema" - sk r w m mencie !chy,enia artyk!"! //< k deks! kar $"wnych i p prawczych- na p dstawie ktre$ sCdy r zstrzy$a"y nastEpnie r szczenia a,imenty- w II Wydzia,e Karnym SCd! &krE$ we$ w Warszawie przysz" !m rzyF 1< takie sprawyin% rm!#Cc zainteres wanych- De m $C zaskarDyF w p stan wienie w dr dze ape,ac#i ,!+ kasac#i.43 P tem rzecznictw p sz" dr $C przetartC przez sCdy %ranc!skie przed n we,izac#C3 Ist tne w tym wz$,Edzie sta" siE zdanie Iz+y SCd we# z ./26 r3- ktra zatwierdzi"a wyr k pierwsze# instanc#i- d tyczCcy nie#akie$ *!d mira >3 &#ciec nie,etnie# [e,eny (3 wyt czy" w #e# imieni! p wdztw z te# rac#i- De +ietnicC ma"Destwa !wid" #e$ crkE3 SCd przepr wadzi" d wd ze Bwiadkw- ktrzy Bwiadczy,i p k ,eiii De dziewczyna #est p rzCdna- !czciwa- w+rew twierdzeni m p w da nie

!trzym!#e st s!nkw z innymi mEDczyznami i De p zwany mwi"- iD stara siE rEkE [e,eny3 Xe$ #c stw +y" wiEc 7 zdaniem sCd! 7 niewCtp,iwe3 W chwi,i $dy zapad" ten werdykt- 1<7,etni warszawianin *!dwik [irsz%e,d r zp czyna" w [eide,+er$! 7 wsp,nie z Emi,em )!n$ernem 7 +adaniadziEki ktrym dkryF mia" dziedziczenie zrDnic wania $r!p we$ krwi3 >anim #ednak wyda" sw #e p dstaw we dzie" (r!py krwi w zast s wani! d +i , $ii- medycyny i prawa O./9<P- ktre wpr wadzi" ser , $iE d pr ces! a,imenty- d"!$ #eszcze sCdy k rzystaF m!sia"y wy"Ccznie z d w d! ze Bwiadkw- ci zaB przez ca"y JIJ wiek nie cieszy,i siE na#,epszC piniC3 Nie m Dna dziwiF siE wczesnym p!+,icyst m- De d !sta,ania #c stwa i rzekania a,imentw mie,i st s!nek am+iwa,entny3 > #edne# str ny istnia"a sp "eczna p trze+a- z dr!$ie# 7 +awa przed nad!Dyciami3 W A(azecie SCd we# Warszawskie#I pisan w ./21 r3 Onr <6P Aw ,nych strze,cachktrym siE zda#e- De t warzystw ,!dzkie #est ,eBnym t k wiskiem- a partyzantka mi" sna 7 wes "C- przy#emnC i +ezkarnC za+awkCI- da#Cc za przyk"ad k deks a!striacki i pr!ski *andrecht- ktre zezwa,a"y na d ch dzenie #c stwa3 Pr!s zaB #!D w .009 r3- $dy ty,k zaczEt mwiF przy$ t wywanym przez Ministeri!m Sprawied,iw Bci pr #ekcie a,iment wania dzieci nieprawych wyraDa" +awy wszystkich mEDczyzn3 P dkreB,i" wprawdzie: APraw t p siada tak wys kie za,ety h!manitarneDe dziwiF siE trze+a- iD d tychczas nie z sta" zapr wadz neI- w nastEpnych #ednak zdaniach z$" si" pewne zastrzeDenia3 ASw #C dr $C 7 pisa" 7 wyw "a n r!ch w sp "eczestwie3 GRpadkiZ- stawszy siE mnie# $r Knymi- stanC siE czEstszymiN na#+ezdzietnie#si ,!dzie zam Dni zacznC p n siF d!De k szta na !trzymanie r dzinN piEkne wierzycie,ki +EdC czEBcie# pr ces wa"y + $atych Derantw niD !+ $ich d"!Dnikw- a w +i!rze adres wym p d r!+rykC Gz cze$ siE !trzym!#e_Z przy+Edzie n wy tyt!": Gz nieprawe$ !r dzeniaZI.83 Nawet k +iety nie +y"y z$ dne w tych k ntr wersy#nych kwestiach3 MiEdzynar d wy k n$res z !dzia"em P ,ek- zw "any w ParyD! w k c! czerwca .00/ r3 w ce,! +r ny praw k +iet- a prze+ie$a#Ccy w atm s%erze p dniecenia- wyp wiedzia" siE za zniesieniem zakaz! d ch dzenia #c stwa3 W pKnie#szych ,atach r!ch k +iecy skier wa" %ensywE w innym kier!nk!3 > pr $ram! >wiCzk! 'wn !prawnienia K +iet P ,skich- ktry dzia"a" na p czCtk! JJ w3 w Warszawie- wy7 .9< nika- De st warzyszenie t nie p piera" !prawnienia k +iet d d ch dzenia a,imentw- #ak p niDa#Cce$ k +iecC $ dn BF- nat miast 7

piera#Cc siE na zasadzie s ,idarn Bci sp "eczne# 7 dCDy" d za+ezpieczenia , s! nieB,!+ne$ dziecka +ez !dzia"! mEDczyzny3 Qw + wiem 7 stwierdza"y cz" nkinie 7 wymyka siE- kiedy ty,k m De- d ciCDCce# na nim dp wiedzia,n Bci3 St warzyszenie za+ie$a" wiEc zapewnienie +yt! dzieci m 7 nie!znanym przez #cw 7 przy p m cy instyt!c#i sp "eczn 7pastw wych- d ktrych za,icza" !+ezpieczenia i kasy macierzyskie3 W tym d!ch! r zwi#a" pr pa$andE- k"adCc teD nacisk na za+ezpieczenie , s! wszystkich dzieci p z+awi nych pieki3 P d +nie wyp wiedzia" siE ki,kanaBcie ,at wczeBnie# A(" sI- da#Cc i tym razem d wd- De s"!sznie #est !waDany za #edn z na#+ardzie# p stEp wych wczesnych czas pism3 Pisan tam- De Asprawa z+i r we$ wych wywania niem w,Ct #est k nieczn BciC wynika#CcC z war!nkw !str #! sp "eczne$ i c raz $wa"t wnie# przyp minaF siE +Edzie pinii p!+,iczne#I.63 'zeczywiBcie przyp mina"a siE permanentnie- + warszawiacy niema, c dziennie czyta,i w dziennikach $" szenia- w ktrych zr zpacz ne matki +"a$a"y- a+y kt B zechcia" wziCF ich niem w,Eta3 Xak wiEc z te$ widaF- dysk!s#e trwa"y- nat miast 7 niewie,e siE dzia" 3 CiC$,e +y"y akt!a,ne s" wa Wikt ra ( m!,ickie$ - ktry napisa" #edne# #esieni- De AkaDde# n cy- p p,acach i za!"kach warszawskich- p dziedzicach i p d parkanami- w kr!D$ankach pa"ac wych i p d krzakami skwerw mie#skich- z+ieran p drz!tkw #ak !,E$a"kiI.03 Na#wiEksze nasi,enie dysk!s#i pras wych na temat , s! p drz!tkw wyw "a" dkrycie pr ceder! Sk!+,iskie#- przycich"y ne #ednak p wyr k! w #e# pr cesie3 Sprawied,iw BF 7 p d +nie #ak w przypadk! Szy%ers we# i #e# wsp,nikw 7 i tym razem p ni s"a k,EskE3 ),acze$ _ Czy m Dna dziB- z perspektywy ty,! ,at- dp wiedzieF na t pytanie- #eB,i nie !mie,i te$ zr +iF wsp"czeBni_ Xedn #est pewne: mia"y w tym !dzia" #akieB krE$i- ktrym nie na rEkE +y" nadawanie ca"e# a%erze z+ytnie$ r z$" s!3 Tym razem #!D nie ty,k Ak!rieryI- a,e i p waDne ty$ dniki p dawa"y w czasie B,edztwa %akty- ktrych p tem w t k! pr ces! +y" cich 3 W ki,ka dni p pisanym p Darze na @,iskie# AK!rier WarszawskiI in% rm wa"- De Sk!+,iska Oniektre $azety pisa"y: Sk +,iskaP !Bmierca"a dzieci Aa,+ d!szCc #e- a,+ !derza#Cc $"wkami szy7 .94 +er De,azny- a,+ wreszcie $" dzCcI3 Wers#E tE prasa p wtarza"a p tem #eszcze ki,ka razy- np3 AK" syI p da"y- De #edn z dzieci Amia" r z+itC

$" wE- prawd p d +nie r ztrzaska"a #e szy+er przy k minie- czym Bwiadczy"y B,ady krwi i mz$!I3 'ep rter AWEdr wcaI rwnieD d n si" z mie#sca z+r dni A m rzeni! $" dem ,!+ r z+i#ani! $"wek szy+er piecaI3 Wszystk t m $"y +yF zniekszta"cenia AwieBci $minne#I przez DCdnych sensac#i dziennikarzy3 Nawet %akt- De nie zamieszcz n pKnie# Dadnych spr st wa- teD niczym nie Bwiadczy3 ) d niesie p p "!dniwek- $ niCcych za sensac#C i p dchwyt!#Ccych rDne p, tkiktre nastEpnie k ment wa"y ty$ dniki- czEst +ezkrytycznie 7 p dch dziF trze+a z d!DC str Dn BciC3 Xedn z h!m rystycznych pism wyBmiewa" - na pewn nie +ez rac#i- sk" nn BF warszawianek d wy ,+rzymiania p, tek3 Na #edne# !,icy 7 czytamy tam 7 #edna pani p cz!"a swCd- na dr!$ie# mwi" siE #!D spa, nym dzieck!- na trzecie# wykryci! pr ceder! pa,enia niem w,akw w piec!- na nastEpne#- De A%a+rykantka ani "kwI spa,i"a <1< dzieci3 P sprawdzeni! kazywa" siEDe t k!charka nadpa,i"a zrazy3 7 Xest t %!szerka- a,e nie z+r dnia 7 +rzmia" zak czenie we# dyktery#ki./3 C #ednak p wiedzieF re,ac#i ze z+r dni przy !,3 @,iskie#- a!t rstwa p waDne$ przecieD d kt ra- (!stawa =ritscha- znane$ ca"e# Warszawie sp "ecznika- ktrC p!+,ik wa" w reda$ wane# przez sie+ie AMedycynieI%ach wym ty$ dnik! przeznacz nym d,a ,ekarzy praktykw_ Rkaza" siE ty,k pierwszy dcinek- zap wiedziany da,szy ciC$ nie !#rza" dr!k!3 Czytamy tam: Af!asi7ak!szerka USk!+,iska +y"a p m cnicC ak!szerki 7 d p3 S3M3V przy#m wa"a ni+y na wykar7mienie dzieci nieprawe- ktre +CdK przez za$" dzenie- +CdK przez r z+icie czaszki- +CdK innymi nieznanymi nam d tCd sp s +ami Dycia p z+awia"a U333V3 W statni za#m wanym mieszkani! przesz" 68 dzieci ze Bwiata z$"adzi"a U333V ma wie,! wsp,nikw i ca"C r z$a"Ezi nC a$ent!rEI3 ) sprawy Sk!+,iskie# w medyczny ty$ dnik p wrci" #!D p pr cesie3 Tym razem za+ra" $" s inny AX!dymI sp Brd warszawskich ,ekarzy- dr Stanis"aw Markiewicz3 &n pierwszy wyprawi" dzieci warszawskie na k , nie ,etnie- a w tym czasie prac wa" w"aBnie nad przek"adem >arys! na!ki p!+,iczne# chr nie zdr wia pira =3 Sandera3 Przew dniczy" K mitet wi Sanitarnem! T warzystwa *ekarskie$ Warszawskie$ - mia" wiEc d za+ierania $" s!- w te# tak sp "ecznie waDne# kwestii- tyt!" szcze$,ny3 >a+iera" $ zresztC nie7 .98 raz3 Xe$ t w"aBnie- $dy !#awni" w prasie zanied+ania administrac#i- ktre p w d wa"y- De miast zna#d wa" siE w strasz,iwych war!nkach sanitarnych 7 skarD n z" B,iwie przed sCdem przyczynienie siE d

nich3 > sta"- czywiBcie- !niewinni ny i nie da" siE zastraszyF3 PiszCc pr cesie Sk!+,iskie# dr Markiewicz chwa,i" Aznak micie p pr wadz nC +r nEI przez adw katw- nat miast krytyk wa" Acha tycznC i ca"kiem na!k w niewystarcza#CcC ekspertyzE ,ekarskCI3 Wskazywa"- De nie sC na,eDycie sprecyz wane przepisy d tyczCce +rania dzieci na wykarmienie- De nie ma Dadnych r zp rzCdze re$!,!#Ccych dzia"a,n BF wych kant rw mamek- ktre w innych kra#ach m!szC mieF nie ty,k k nces#E- a,e i zna#d waF siE p d dp wiedniC k ntr ,C ,ekarskC3 Ma" te$ - ! nas 7 pisa" 7 nawet przy#m wanie p drz!tkw d zak"ad! przy szpita,! )zieciCtka Xez!s nie #est kreB, ne w sp s+ w"aBciwy- nie wiad m d k"adnie- #akie dzieci- #akich matek- p winny +yF za+ierane i #akie d k!menty na,eDy przedstawiF3 Xe$ zarz!ty +y"y k nkretne i wyraKnie adres wane3 &skarDa" !rzEd wych ,ekarzy- De +ra,i p 82 k p3 d Bwiadectwa z$ n!- wca,e nie $,Cda#Cc cia"- De zmar"e niem w,Eta $rze+an na cmentarz! na p dstawie %a"szywych Bwiadectw wydanych przez rzCdcw d mw- ktre ,e$a,iz wa,i !rzEdnicy w cyrk!,e3 Xeden z !rzEdnikw p ,icy#nych- P ,k wski- skazany z sta" za p Bwiadczanie %a"szywych Bwiadectw z$ n! na p"t ra r k! r t aresztanckich- innych skarD nych w te# sprawie 7 w+rew czekiwani m p dniec ne$ miasta 7 !karan niez+yt s!r w 3 @,edztw w sprawie Sk!+,iskie# prze+ie$a" d BF d"!$ 3 X!D w czasie #e$ trwania p ,ic#a $" si"a w $azetach- De Sk!+,iska nie za+i#a"a swych %iar czynnie- ,ecz ty,k st pni w wyciecza"a #e i m rzy"a nied statkiem p Dywienia3 &skarD na z sta"a z artyk!"! .4.8 k deks! kar $"wnych i p prawczych- tak #ak kiedyB Szy%ers wa- a wiEc i wyr k nie m$" zapaBF wyDszy3 'azem z niC zasied,i m3in3 na "awie skarD nych: crka- si stra- ziEF i .07,etni si strzeniec- ktrzy p ma$a,i #e# p z+ywaF siE dzieci3 Qw si strzeniec- p"idi ta- #ak kreB,a"a $ prasa- sypia" 7 ze wz$,Ed! na niesam witC ciasn tE w n rze Sk!+,iskie# 7 p d #e# "Dkiem3 AWy +raKmy s +ie 7 pisa" dr =ritsche 7 ca"C tE r dzinE w izde+ce wBrd $ni#Ccych tr!pw- wBrd +iednych d $ rywa#Ccych dzieci- BpiCcych na#sp k #nie# przy d$" sie p"akania niem w,CtI3 Marianna Sk!+,iskaktra wed"!$ kreB,enia ATy$ dnika I,!str wane$ I przewyDsza"a nawet .96 AK!+E ' zpr!waczaI 7 skazana z sta"a przez SCd &krE$ wy na 9 ,ata wiEzienia- tak sam #e# si stra- A$nieszka >dan wska- siedmi! s + m wymierz n d p" r k! d trzech miesiEcy wiEzienia- czterech skarD nych 7 !niewinni n 3 AS nda B,edcza zap!szcz na w ta#emnicze mr ki we$ p ddasza przy !,3

@,iskie# 7 k ment wa" Wikt r ( m!,icki 7 d +y"a na wierzch wiEce# +" ta wie,k mie#skie$ niD krwi prze,ane#- wiEce# nEdzy niD z+r dni3 Ten- kt pis!#Cc pr ces Sk!+,iskie#- p sadzi" na "awie skarD nych widm zwane sp "eczestwem- +y" na#+,iDszy prawdyI123 Kt #ednak +y" te# prawdy na#+,iDszy_ Chy+a dr Stanis"aw Markiewiczwytyka#Ccy zanied+ania p ,ic#i ,ekarskie#- + #Etn BF Awarstw m !kszta"c nymI- wskaz!#Ccy w"adz m mie#skim k nieczn BF we#Bcia w sied,iska nEdzy- na p ddasza- dania tam zasi"k!- p Bcie,i- !+raniaskier wania ,ekarza- d starczenia ,ekarstwa- !tw rzenia sec !rs a d mici,e3 >waDywszy na czasy i p " Denie miasta- +y" t zn w! Azachwa,anie (rek m k,asycznym te,e$ra%!I3 A=ach wi prawnicy- ktrzy wys"!cha,i prze+ie$! ca"e$ pr ces! w sCdzietwierdzC- iD zasady d wydania s!r wsze$ wyr k! nie +y" I 7 str Dnie sk ment wa"a sprawE Sk!+,iskie# A(azeta SCd wa WarszawskaId da#Cc wie,e mwiCce zdanie: AMy #ednak kwestii te# nie przesCdzamyI3 Pr cesy A%a+rykantek ani "kwI +y"y w wym czasie w E!r pie na p rzCdk! dziennym3 Nawet sama ta- nader tra%na- przen Bnia nie +y"a r dzima- ,ecz zna,az"a siE w warszawskie# prasie #ak d s" wne t"!maczenie termin!- ktrym p s"!$iwa"y siE $azety niemieckie OEn$e,macherinP3 W chwi,i $dy wyp"ynE"a sprawa Sk!+,iskie#- te,e$ramy AA$enc#i P"n cne#I przyni s"y wiad m BF- De w Wi,nie zna,ezi n 8 cia"ek niem w,Ecych z wid cznymi B,adami $wa"t wne# Bmierci3 > pKnie#szych in% rmac#i wynika" - De dwie k +iety przy#m wa"y 7#ak t kreB,i" ATy$ dnik I,!str wanyI 7 dzieci na Ach wanieI w d s" wnym znaczeni!3 P cieszan siE nastEpnie- De Aw Wi,nie B,edztw nie wykry" na#s"a+sze$ nawet pr myka k ,iczn Bci "a$ dzCcych 7#ak +,ad - #ak d +r d!sznie wy$,Cda przy nich Sk!+,iskaLI3 PatrzCc z dzisie#sze# perspektywy- tE ptymistycznC cenE dczytaF racze# na,eDy #ak wyraz !znania d,a wi,eskie# p ,ic#i3 Mia" rac#E p!+,icysta- ktry tak sk ment wa" dkrycie p d +ne# a%ery w dzi: AT !t c mme chez n !s 7 wid cznie Sk!+,iska nie #est kr!tnC +a+C- a,e ta#emnC i szer k r z$a"Ezi nC instyt!c#CLI3 Mia" .90 #C teD niewCtp,iwie- $dy pr+ wa"- czywiBcie zach w!#Cc w pamiEci werdykt sCd!- dp wiedzieF na pytanie- skCd siE +i rC takie k +iety3 ANie p trze+a wca,e 7 pisa" 7 d mniemywaF siE ! Sk!+,iskich #akie$ B szcze$,ne$ zwyr dnienia m ra,ne$ - #akichB dzikich instynktw#akie$ B zwierzEce$ kr!ciestwa- aDe+y wyt"!maczyF s +ie ich p stEp wanieN d BF przy#CF t - De sC ne chciwe i zimne- a d raz!

zr z!miemy- iD w tym p " Deni! +EdC ne zd ,ne d z+r dni3 Im nie sprawia przy#emn Bci za$" dzenie niem w,Ct- a,e zar +ienie na nich r!+,ap" 7 czasem ki,kanaBcie k pie#ekI1.3 I w ten sp s+ zesz,iBmy na teren wczesnych dysk!s#i Akrymina,istwI#ak wwczas kreB,an krymin , $w i znawcw prawa karne$ 3 W B,ad za niektrymi z nich #edni p!+,icyBci epat wa,i czyte,nikw AtwarzC kr pne# me$iery- zwierzEcymi- p n!rymi rysami !r dz ne# z+r dniarkiIdr!dzy 7 +naDa,i mechanizmy- wskazywa,i sprzeczn Bci- demask wa,i rzeczywistych win wa#cw3 Kt mia" rac#E 7 dp wiada" Dycie dzwiercied,a#Cce siE w $azetach3 W .0/0 r3 znw za#m wa"y siE ne ak!szerkC- Kar ,inC &str !szk zamieszka"C we wsi Sie,ce- $miny M k tw- ktra pa,i"a dzieciEce zw" ki w piec!3 Przy kaz#i B,edztwa natychmiast wykryt dwie da,sze AtEpicie,ki niem w,CtI3 W ./2. r3 p #awi"y siE tyt!"y: AN wa Sk!+,iskaLI3 3t Sk!+,iska + wiem wesz"a #!D na sta"e d wczesne# termin , $ii pras we#- sta"a siE has"em wyw "awczym pr +,em!- na rwni z !Dywanym zamiennie kreB,eniem: A%a+rykantka ani "kwI3 W .0/. r3 d mek przy @,iskie#- w ktrym Sk!+,iska !prawia"a sw# pr ceder- k!pi"a %i,antr pka- Pa!,ina ?a!man wa- $r!nt zaB zapisa"a na szpita,ik d,a dzieci3 Chcia"a- a+y ma,i rek nwa,escenci +awi,i siE w $rdk!- ktry p wstaF mia" na mie#sc! nadpa, ne$ drewniaka3 ?y" t $est +ez wiEksze$ znaczenia- p d +nie #ak ca"a dzia"a,n BF zawiCzane$ w"aBnie wwczas T warzystwa &pieki nad R+ $imi Matkami- ktre$ cz" nkinie w ,a"y !DywaF racze# nazwy AMaterniteI- $dyD +rzmia" t wie,e "adnie#3 &twieran czasem 7 przy zachwytach prasy 7 #akieB szpita,iki- d ktrych przy#m wan ki,ka z setek z$"asza#Ccych siE p " Dnic- ,!+ schr niska- ktre p pewnym czasie 7 z +rak! nap"yw! %!nd!szw 7 p cich! zamykan 3 [ekat m+a niem w,Ct trwaF mia"a #eszcze d"!$ 3 .9/ >&T& > ?&TEM P'>EMIES>ANE X!D sam patr n i dewiza hand, wcw mwi"y w"aBciwie wszystk 3 Merk!ry +y" + wiem + $iem- ktre$ na sp"kE dzie,i,i ze z" dzie#ami- a maksyma: Anie sz!kasz- nie zar +iszI 7 sta"a siE nacze,nym zaw "aniem zarwn stra$aniarza- #ak i hand, wca z pryncypa,ne# !,icy3 Xedni r +i,i mi,i ny- inni d,a w"asnych tysiEcy +rywa,i k,ient m $r sze- a wiEksz BF "Cczy" !mi" wanie mam ny tak si,ne- De $ t wi +y,i na kaDdC mach, #kEszwinde, czy z$ "a Bwistewk - +y,e ty,k p wiEkszyF sw# kapita"3

Kiedy $n# siE zmieni w z" t - Nikt nie p zna- De t +" t . 7 pisa" w p " wie JIJ w3 Xze% Paczk wski 7 +ystry +serwat r- a,e kiepski p eta- ktre$ z$!+i"a r zrz!tn BF s" wa- + pere"kE tE zak pa" w $r mnym p emacie3 R,!+i nym + haterem !tw rw ,iterackich tamtych ,at +y" ,ichwiarzweks,arz- cz" wiek zach"annie i +ez skr!p!"w r +iCcy pieniCdze3 Nie +y"a t ,iterat!ra wys kie$ , t!- pierwszy A$arnit!rI Parnas! wypa,a" siE w p p wstani wych r zrach!nkach i swarach na Wie,kie# Emi$rac#i- w Warszawie zaB 7 wBrd paskiewicz wskie# n cy 7 chwyta,i za pir ,!dzie wewnEtrznie r zdarci- p raDeni r zpaczC3 A,e i ni d strze$a,i drapieDn BF %i,istra i #e$ n w + $ackC +!tE- przeciw ktrym cy$aneria wtarszawska pr test wa"a ekscen7tryczn BciC sty,! Dycia i $ rzkC satyrC3 (dy+y siE chcia" przedstawiF parE p k ,e nie!czciwych k!pcw przyzwycza# nych d z+i#ania ka+zy na +iedzie i $" dzie- nie d"Ccznych t warzyszkach wie,kich w #en p czCtk! JIJ w3 i kryzysw ,at pKnie#szych 7 trze+a +y +y" pira ?a,zaka i s!mienn Bci raz d k"adn Bci archiwisty3 &$raniczyF siE wiEc wypadnie d ki,k! wy+ranych za$adnie: d dr +nych sz!stewek stra$aniarzy nie ty,e r!#n!#Ccych kieszenie- i,e zdr wie mieszkacw miasta raz d p waDnie#szych szwind,w ,ichwiarzy- k!pczykw i rDnych $esze%ciarzyDer!#Ccych na ,!dzkie# nEdzy i naiwn Bci3 XeB,i warszawiak nie tr!#e siE d raz! w sp s+ pi r!n!#Ccy- t ty,k d,ate$ - De k ,iczn Bci d dawna na!czy"y $ mieF strawny D "Cdek 7 !+ ,ewa" kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I w p " wie ,at siemdziesiCtych3 Tr chE wczeBnie# AK!rier WarszawskiI- ,!+!#Ccy .<2 siE we wsze,kich ciekaw stkach- za#C" siE niec dziennC !r czyst BciCktrC +ch dz n w #edne# z warszawskich resta!rac#i3 &t 7 pisan 7 ki,kakr tnie zmienia,i siE w"aBcicie,e , ka,!- a #eden z $ Bci nieprzerwanie przez 14 ,at k rzysta" c dziennie z #e$ !s"!$3 A+y wiEc !czciF #!+i,ata 7 wydan na #e$ czeBF wystawnC wieczerzE- na ktrC z" Dy" siE $r n na#wytrwa,szych +ywa,cw- i wrEcz n m! A ,+rzymikryszta" wy- ze sre+rnC przykrywkC k!%e,I3 X!D w parE dni pKnie# Pr!s w sw #e# ty$ dni we# kr nice na "amach te$ D AK!rieraI wykpi" w #!+i,e!sz- k czCc BwietnC par diE te# !r czyst Bci nastEp!#CcC p!entC: ANie wiem- czy prawda- a,em s"ysza"- De p3 Cinise,,i Uw"aBcicie, twarte$ w"aBnie cyrk! przy !,3 &rdynackie# 7 d p3 S3M3V- d wiedziawszy siE istnieni! resta!racy#ne$ #!+i,ata- ma m! zapr p n waF p!+,iczne

wystEpy w szt!ce z#adania r zt pi ne$ " wi!3 XeDe,i wiEc !k"ad d #dzie d sk!tk!- +Edziemy m $,i wszyscy p dziwiaF w"aBcicie,a niezwyk"e$ D "CdkaI13 (dy+y z dw!dziest! t mw Kr nik wy+raF wszystk - c Pr!s napisa" w nich na temat stan! $astr n mii i wyDywienia miasta- p wsta"a+y pas"a ant , $ia- ktrC m Dna +y +y" zatyt!" waF 7 St i parE sp s +w naciC$ania i tr!cia ,!dzi3 &t #e$ pinia z .064 r3: ANikt na ca"ym Bwiecie nie wysysa tak #ak ren m wani resta!rat r wie warszawscy sw ich $ dnych p Da" wania k,ientw3 XeDe,i ktry z panw tych w zak"adzie sw im p siada ,!str niezwyk"ych r zmiarw- ty za t zap"aciF m!sisz- k ns!mencie3 XeDe,i da#e BwieDsze c k ,wiek mas" d p traw- t p ,iczy ci za nie ty,e- De+yB m$" k!piF nie ty,k ki,ka razy wiEkszC i, BF #eszcze BwieDsze$ mas"a- a,e nawet ca"e$ w "! ze skrC i k pytami3 A #eDe,i w d datk! ma panny d !s"!$i- n we me+,e w p k #ach- t!+E w k!chni- raka m rskie$ w knie- a ca"y zak"ad w Br dk! miasta 7 t #!D na p trawach sw ich k"adzie ceny tak aryst kratyczne- De d,a p krycia ich cz" wiek Bredni zam Dny wszystkie d ch dy +racaF m!si na#edzenie333 >ap"aciwszy r!+,a- cz" wiek wsta#e $" dny d resta!racy#ne$ st "!- ch F #edynym zwierzem- #akie$ tam sp tyka- #est w " wa skra- niezdatna #!D na +!wie- a #edynym w cem 7 kart %,e p parE razy d$rzewaneI93 =e,iet nista m$" przesadzaF- prawdE mwi"y #ednak ,icz+ we p rwnania- ktre przepr wadza" zarwn Pr!s- #ak i inni dziennikarze za+iera#Ccy $" s w te# materii3 Wynika" z nich- De warszawiacy d!D p"acC za swe wyDywienie- d sta#Cc w zamian artyk!"y nieBwieDe- p d7 .<. %a"sz wane- czasem wrEcz szk d,iwe d,a zdr wia3 Xedn - c +y" naprawdE d +re- cze$ Aprzedziwne$ smak!I nie kwesti n wa" Daden z kr nikarzy miasta 7 t %,aki- ktrych p rc#a z +!"kC k szt wa"a ki,ka ,!+ ki,kanaBcie k pie#ek- #ednak rzadk $dzie m Dna #e +y" d staF3 )r!$ rzEdne resta!rac#e pre%er wa"y cynaderki i rzymskC piecze3 Warszawiacy przep"aca,i miEs - ch,e+ i inne artyk!"y c dzienne# p trze+y3 Prasa +,iczy"a w .064 r3- De na +!"kach piekarze mie,i .42 pr c3 zysk!- a na ch,e+ie .123 W $,e z+ De przer +i ne na pieczyw przyn si" 142 pr c3 zysk! Owe =ranc#i w tym samym czasie 6. pr cP- z cze$ znacznC czEBF za$arnia,i p Brednicy3 W JIJ7wieczne# prasie warszawskie# 7 p za rek,amwkami ,!+ tekstami pisanymi chy+a przez st " wnikw niektrych , ka,i p t - +y przyp ch,e+iF siE k!charz wi- a takDe p za wsp minkami r zk szy

k!,inarnych- zaznawanych w ren m wanych i eksk,!zywnych resta!rac#ach 7 tr!dn zna,eKF artyk!"y chwa,Cce $astr n miE mie#skCd stEpnC d,a kieszeni $"!3 Wca,e nierzadk wyrzekan teD na +s"!$E3 W ,atach trzydziestych i czterdziestych AK!rier WarszawskiI czEst zamieszcza" rzek me ,isty czyte,nikw- %aktycznie 7 rek,amwki p"acane przez w"aBcicie,i- in% rm!#Cce $"- De A#akiB #e$ m BFI wstCpiwszy przypadkiem d nieznane# m! d tCd kawiarni- $ark!chni czy traktierni- nie ty,k z#ad" tam z wie,kim apetytem wy+ rne p trawy- za ktre niedr $ zap"aci"- a,e sp tka" siE takDe z $rzecznC +s"!$C3 &w akcent wanie $rzeczn Bci +s"!$i wyda#e siE p de#rzane: m!sia" w tym +yF c B niezwyk"e$ - c B- c wyrDnia" , ka, sp Brd innych ,!+ stan wi" chwyt rek,am wy d,a BciC$niEcia k,ientw3 ?ez Dadnych #!D p de#rze nat miast m Dna p de#BF d ,istw ze skar$ami- #ak De p"ynE"y ne z serca3 &t #eden- +ardzie# charakterystyczny- z p " wy wiek!: AKi,ka dni tem! przy+y"C z za$ranicy s +E- ce,em zwiedzenia nasze$ miasta- zapr wadzi"em- #ak t ! nas nazywa#C- na !czciwC szk,ankE her+atyN r z!mie siE- De nie chcCc za7 $ranicznik wi p kazywaF innych kawiarni w miniat!rze- p szed"em z nim d #edne# ze znacznie#szych3 *ecz #akDe sr dze zawiedzi ny z sta"em- $dy w"aBcicie,ka nie ty,k De +razi"a mi $ Bcia- za+iera#Cc m! przed n sem GA,,$emeine >eit!n$Z- a,e nadt w p d +ny sp s+ +ch dzCc siE z innymi s +ami- z+yt z"e n wem! przy+ysz wi zak"adach te$ r dza#! da"a wy +raDenieI<3 P d +nych skar$- wyraDanych w ,istach d czyte,nikw- wie,e #est w wczesne# prasie3 Wyrzekan na nie!prze#mC +s"!$E- niekiedy .<1 nawet w ma$azynach #!+i,erskich czy innych e,e$anckich sk,epachna#czEBcie# #ednak d tyczy" t , ka,i $astr n micznych- $dzie zdarza"y siE i p waDnie#sze ekscesy3 &+!rzeni czyte,nicy na $" k czy,i swe epist "y % rm!"C- De d ,ist! za"Ccza#C #akCB kw tE na ce,e d +r czynnenp3 Ana m ra,nie zanied+ane dzieciI3 ?y"a t sw ista % rma A d$ryzienia siEI- p ,e$a#Cca na a,!zy#nym stwierdzeni!- De sprawca przykr Bci za m" d! p z+awi ny +y" na,eDyte# ed!kac#i3 Kt chcia" +yF +ardzie# z" B,iwy- przeznacza" wC kw tE na szpita, d,a +"Ckanych3 NiechEtnie nat miast wpisywan siE d AksiCDek za7skarDeI- c wynika" i stCd- De nie!prze#mie trakt wani i sz!kiwani +ywa,i na#czEBcie# ,!dzie A+eza+ecad" wiI- #ak wwczas kreB,an ana,%a+etw3

W k c wych ,atach wiek! #edynym + da# $ dnie#szym !wa$i ap , $etC warszawskie# $astr n mii +y" dr Xze% P ,ak- wy+itny hi$ienistarEd wnik p wszechnych szczepie3 W .0/< r3 RrzCd *ekarski z+ada" .68 zak"adw $astr n micznych i na te# t p dstawie dr P ,ak d szed" d przek nania 7 czem! da" wyraz w #edne# z $azet 7 De t!te#sze resta!rac#e niez!pe"nie zas"!$!#C na tak sm!tnC piniE- #akC im wyr +i n - $dyD p d wz$,Edem pr d!ktw st #C ,epie# d $astr n mii +er,iskie# i paryskie#$dzie %a"sz wanie #ad"a +y" wie,e +ardzie# r zp wszechni ne3 P trawy 7 d w dzi" 7 sC ,epsze niD w wie,! prywatnych d mach- $dyD , ka,e ma#C d +rych k!charzy i dp wiednie !rzCdzenia3 Xedyne- c im m Dna zarz!ciF 7 t +rak czyst Bci- a i na t #est rada: trze+a !rzCdzaF- wz rem za$ranicy- tzw3 $ri,,7r my ze szk,anymi Bcianami- przez ktre widaF k!charzy i p mywaczki3 Na +rak czyst Bci narzekan zresztC p wszechnie3 W tymDe r k! Pr!s pisa" w ty$ dni we# kr nice: A?r!dne sC nasze k!chnie i sypia,nie+awia,nie i resta!rac#e- a nawet333 "azienkiI3 )wadzieBcia parE ,at wczeBnie# dn t wa"- iD Awidzia" na w"asne czy- De pi#Ccy piw zna#d!#e na dnie %,aszki warstwE m!ch- $r!+C na Bredni pa,ecI3 Na wyw dach d kt ra P ,aka !Dywa,i s +ie %e,iet niBci- ktrym przyp mina"y siE s"awne As sy $enera,neI- siekane k t,ety- +i$ sy i inne Aprze$,Cdy ty$ dniaI3 Warszawa nat miast +awi"a siE w #ednym z teatrzykw perypetiami nied +rane$ %ranc!skie$ ma"Destwa- ktre p dwch ty$ dniach mia" siE sp tkaF ! adw kata w ce,! s%ina,iz wania separac#i3 Pani spEdzi"a ten czas ! matki- pan zaB #ada" c dziennie w inne# resta!rac#i- + ni$dzie nie da" siE zna,eKF p traw- ktre m$"+y sp DyF +ez wstrEt! i +awy- nie mwiCc #!D .<< t 2 r!inie kieszeni3 Wreszcie za"ama" siE i p pEdzi" z kwiatami d teBci we#+y p #ednaF siE z ma"D nkC3 > we# p!enty k medii Wikt r ( m!,icki wyciC$a" dwa przewr tne wni ski- tra%ne 7 #ak twierdzi" 7 i d,a Warszawy: pierwszy 7 De resta!rac#e sC sprzymierzecami ma"Destwa- + nawraca#C z+!nt wanych mEDw na dr $E cn ty . + wiCzk!- raz dr!$i 7 De sC #e$ wr $ami- + przyczynia#C siE d przedwczesne$ wy$!+ienia mED wskie$ nary+k!3 >a na#+,iDszC prawdy 7 $dyD p twierdz nC wyp wiedziami ,icznych %e,iet nistw 7 !znaF m Dna tE piniE ( m!,ickie$ : ASmacznie i zdr w m $C #adaF ty,k +ardz zam Dni- ktrych staF na wykwa,i%ik wane$ k!charzaN ci- ktrym $ t!#e D na- z!pe"nie !+ dzy3 N !s a!tres-

mieszczCcy siE p Br dk!- skazani #esteBmy na ciEDki- szpita,ny Dyw t i BmierF przedwczesnCI43 PiszCc Az!pe"nie !+ $ichI- ( m!,icki wca,e nie przesadza": #ada,i ni na $" ma" - rzadk d syta- a,e ich p Dywienie +y" pr ste i smaczne3 W pierwsze# p " wie JIJ w3 instyt!c#e d +r czynne d Dywia"y ki,ka tysiEcy !+ $ich tzw3 z!pC r!m% rdzkC- d BF p Dywnym i p d +n nawet smacznym wywarem z t"!cz nych k Bci- #arzyn i innych d datkw- w dr!$ie# zaB p " wie wiek! 7 %!nkc# n wa"y Atanie k!chnieI z tzw3 trC+iz!pkC OtrC+kC zw "ywan $" dnych d przew Kne$ k t"aP3 &we Atanie k!chnieI %irm wa"a d +r czynn BF- $dyD nie sta" chEtnych- +y za#CF siE nimi w sp s+ Ahand, wyI- ch ciaD pierw wz rem +y" d,a nich p d +n AprzedsiE+i rstw I na tar$! Xanasza- ktrem! p"aca" siE sprzedawaF $r chwkE i kap!Bniak p 9 k p3 za p rc#E3 &+erp ,icma#ster K,e#$e,s sk szt wa" te# z!py- wizyt!#Cc tar$ wisk - i ch" pa- ktry przy p m cy ki,k! +a+ pr wadzi" wC $ark!chniE na BwieDym p wietrz!p w "a" na kier wnika pierwsze# Atanie# k!chniI3 'zecz siE #ednak szerze# nie przy#E"a- ch ciaD Pr!s i inni p!+,icyBci widzie,i w Atanich k!chniachI receptE na !zdr wienie warszawskie# $astr n mii i wa,czy,i nied w dzCc z "wkiem w rEk!- De m De +yF smacznie i zdr w - a #edn czeBnie tani 3 &"wek ten #ednak wypisywa" z+yt ma"e ,icz+y p str nie d ch dw- +y zainteres wa" t Ahand, we $" wyI3 Narzekanie na z"C #ak BF pr d!ktw Dywn Bci wych %a"sz wanych przez hand,arzy- szcze$,nie Tydw- +y" De,aznym tematem kr nikarzypis!#Ccych %e,iet ny w warszawskich $azetach3 AWiEksz BF naszych #ada,ni p winna +y nazwE swC wyw dziF nie d#ad" ,ecz d #ad!I 7 zrzEdzi" kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych3 A> trw $C na#wyDszC +ierze siE .<4 d !st kaDdy kEs #edzenia- kaDdy "yk nap #!I 7 pisan w kr nice te$ same$ czas pisma parE ,at pKnie#3 =a"sz wan 7 stwierdzan tam wwczas 7 nawet i Asie,skie pr d!ktaI3 (dy p ddan ana,izie Anat!ra,ne s ki w c weI 7 kaza" siE- De Aw ma,inach wca,e nie ma ma,in- De s ki p rzeczk we nie widzia"y ni$dy p rzeczek- a w s kach wiBni wych 7 wiBni wym +y" ty,k k , rI83 X!D w .091 r3 przestrze$an przed %a"sz waniem rDnymi sp s +ami mas"a przez wie#skie k +iety3 Ki,kanaBcie ,at pKnie# d n sz n 2 nie!czciwych praktykach przek!pek- p ,e$a#Ccych na Anadymani! !stami dr +i! d,a zmy,enia k!p!#CcychI3 [and,arze wciska,i k,ient m nied #rza"e w ce- ktre d"!$ sprzedawan wy"Ccznie na tar$ wych

stra$anach3 > k ,ei p maracze- zazwycza# nad$ni"e- + na+ywane h!rt w - przek!pnie sprzedawa,i nastEpnie Az rEkiI 7 na szt!ki- ze znacznym zyskiem3 Pierwszy sk,ep Az %r!ktamiI 7 w carniE- twart w Warszawie d pier w .0<8 r3 na Krak wskim PrzedmieBci!- a,e i p tem w warzywa- w ce i inne pr d!kty Dywn Bci we warszawiacy za patrywa,i siE $"wnie z %!rek wieBniakw- przy+ywa#Ccych d miasta wczesnym Bwitem przez wszystkie r $atki3 A&w cw sC ! nas ty,k dwa $at!nki: nied #rza"e i prze#rza"eI 7 zDyma" siE dziennikarz3 Prasa !Dywa"a teD s +ie na innych pr d!ktach: A@mietanka t w da za%ar+ wana na +ia" N stCd na+ia"em #est zwana- nie wiad m - czy t Bmietanka- czy serwatkaI3 =a"szerstwa nawarstwia"y siE piEtr w - niekiedy + wiem p dra+ian i Br dki zastEpcze3 T"t BF ciasta siC$an p czCtk w ty,k przez d dawanie #a#- p tem zaczEt st s waF w tym ce,! sza%ran- a w ,atach dziewiEFdziesiCtych sza%ran zastEp wan #!D s!sz nymi- a nastEpnie spr szk wanymi D"tymi kwiatami3 W .0/9 r3 prasa d n si"a- De na !,3 Sm cze# wpad" w rEce p ,ic#i ca"e t warzystw AchemikwI przera+ia#Ccych na$ietki na sza%ran3 AKiedy niepraw Bci przek!pniw siE$a"y p d k ,!mnE >y$m!nta . k miny piEci piEtr wych kamienic- z+!d wan w 'ynk! Stare$ Miasta wa$i !rzEd we- przy p m cy ktrych kaDdy interesant m De zmierzyF d ni s" BF sw ich krzywd i wie,k BF na,eDne# m! z prawa satys%akc#iI 7 n t wa" m" dy Pr!s- de+i!t!#Ccy wtedy #ak kr nikarz c dzienn Bci miasta w AK ,cachI3 Na wych wa$ach- !mieszcz nych w spec#a,nych +!dkach- kaDdy m$" nie ty,k sprawdziF- czy trzyma" ty,e t war!- za i,e zap"aci"- a,e 7 p czCtk w przyna#mnie# 7 +ecny na mie#sc! k misarz .<8 I i JI cyrk!"! kaza" przech dzCcym z zak!pami s"!DCcym przewaDaF na+yte miEs - mas" - mCkE- kaszE i inne artyk!"y3 Xak siE kaza" - niektre se"ki mas"a- rzek m %!nt we- waDy"y aD .59 mnie#3 ASprawied,iw BF zaraz na mie#sc! zna#d wa"a zad BF!czynienie 7 pisa" z satys%akc#C dziennikarz AK!riera Warszawskie$ I w .06< r3 7 P szk d wana trzymywa"a d przek!pnia +rak!#CcC i, BF- sprawca zaB sz!stwa pr sz ny +y" d cyrk!"! d,a z" Denia wy#aBnie sy7stemacie !Dywanych przez siE wa$I3 - 7N: P d +n wa n w BF Aw samym zaraz p czCtk! swe# dzia"a,n Bci sp w d wa"a strach paniczny wBrd przek!pniwI3 W pKnie#szych ,atach wa$ami tymi #!D siE nie za#m wan - z cze$ m Dna wn siF- De $dy !,e$"y

zeps!ci!- nie wymieni n ich na n we- i przek!pnie detchnE,i z !,$C3 Wni sek taki #est w pe"ni !zasadni ny- + mim zachwytw AK!riera Warszawskie$ I 7 nie +y"a t An w BFI3 (dy+y dziennikarz piszCcy wC n tatkE za#rza" d starych n!merw macierzyste# $azety- zna,az"+y w r cznik! .0<4 in% rmac#E- De w +rE+ie #atek !stawi n wa$i !rzEd we d sprawdzania zak!pi ne$ miEsa3 P stan wi n teD wwczas- De Aw $ dzinach 87.. przy #atkach +EdC +ecni k misarze p ,ic#i wyk nawcze# a,+ w ich zastEpstwie adi!nkci- ktrych zadaniem +Edzie dawaF +aczenieDe+y przek!pnie nie sz!kiwa,i k!p!#Ccych i $rzecznie siE d nich dn si,iI3 P ,ic#anci i !rzEdnicy mie#scy dyD!r!#Ccy na tar$ wiskach tak #ednak +y,i sk r!mp wani- De wsze,kie Aakc#eI ma#Cce na ce,! chr nE k ns!menta +ardz szy+k !miera"y BmierciC nat!ra,nC- pki niepraw Bci przek!pniw p raz k ,e#ny nie AsiE$nE"y k ,!mny >y$m!ntaI i +erp 7 ,icma#ster znw nie nakaza" zr +iF p rzCdk!3 W sz!kiwani! na wadze i miarach !,iczni i tar$ wi przek!pnie mie,i $r mnC wprawE3 W ,atach trzydziestych strze$an przed +!te,kami Anietrzyma#Ccymi miaryI- przez c Ana#wiEce# szk d!#C k ns!menci stan! +iednie#sze$ I3 =,aszki nie znacz ne cechami %a+rycznymi mia"y +yF niszcz ne- a d hand,!#Ccych BciC$an p .2 $r kary za kaDdC3 Xak z te$ widaF- przek!pie niewie,e ryzyk wa"- #eB,i p tr ch! Ask!+a"I k!p!#Ccych3 Nie ty,k zresztC %,aszki Anie trzyma"y miaryI3 KiedyB AK!rier WarszawskiI d nis"- De +,acharz z !,3 =ranciszkaskie#- X sek Sza%e,- wyra+ia#Ccy 7 sp r mnie#sze 7 +,aszane $arnce- kwarty i p"7 kwarty- nie ddawa" ich d stemp, wania w !rzEdzie miar i wa$- a,e sam znacza" #e stemp,em z her+em Kr,estwa3 P d +n cechE tE "atw dawa" siE p znaF- + +y"a niewyraKna i niere$!,arna- a,e niewyraKne +y"y takDe stemp,e !rzEd we3 .<6 >darza"y siE i +ardzie# prymitywne- A#edn raz weI met dy sz!kiwania k!p!#Ccych- st s wane $"wnie przez d m krCDcw3 Przyk"adem m De t! +yF nie#aki Ada,+ert )awid- A%a+rykant pr szk! d czyszczenia naczy meta,icznychI3 Ch dzCc p d mach prywatnych i h te,ach- sprzedawa" sw# t war p 12 k p3 za %!nt3 Pr szek +y" ty,k na wierzch! t r+y- a p d nim zna#d wa" siE piasek3 )awida !#Et z paczkami w [ te,! Sm ,eskim3 AK!rier WarszawskiI- w ktrym tym pisan - nie p da"- czy z sta" n !karany- sCdziF wiEc m Dna- De wkrtce wrci" d zysk wne$ pr ceder!3 AD d p czCtk! JIJ w3 nie!czciwych przek!pniw- piekarzy i rzeK7nikw sz!k!#Ccych na wadze ,!+ w inny sp s+ zamykan w De,azne# k,atce-

wystawi ne# p prawe# str nie rat!sza na 'ynk! Stare$ Miasta3 Xak !sta,i" zas"!D ny archiwista Warszawy- A,eksander We#nert- pierwsze B,ady !Dywania we# k,atki 7 zwane# ka+atem- k!7czC a,+ k szem 7 siE$a"y .88/ r3 P czCtk w wystawian w nie# s"!D+E- ktra przed !z$ dni nym terminem p rz!ca"a swe + wiCzki- nastEpnie karE k,atki"Ccznie z $rzywnC- st s wan przez pewien czas w +ec przek!pek hand,!#Ccych p $ dzinie sme# ran w niedzie,E i sk!p!#Ccych pr d!kty w ce,ach spek!,acy#nych3 > p czCtkiem JMIII w3- p pewne# przerwiekarE tE reaktyw wa"a !chwa"a ra#cw mie#skich z 18 II .621 r3- AaDe+y k,atkE na przek!pki i Tydy #ak na#prEdze# p stara" siE p stawiF imF pan p dskar+iI3 Piekarzy i rzeKnikw sz!k!#Ccych na wadze ,!+ pr d!ktach wystawian w k,atce niema, d czas! #e# r ze+rania w .0.2 r36 ?y"a t kara +ardz d tk,iwa- de,ikwentw sp tyka"y + wiem szyderstwa i Bmiechy $awiedzi- a cze,adK rzemieB,nicza p"ata"a im rDne d ,e$,iwe i + ,esne %i$,e3 [and,!#Cce na stra$anach przek!pki ni$dy nie $rzeszy"y $rzeczn BciCcieszCc siE d wiekw s"awC +a+ pyskatych i ,!+iCcych #Edrne s" w 3 X!D na#starsi mi" Bnicy warszawskie$ % ,k, r! dn t wywa,i- De d,a $rymaszCcych k,ientek- na#+ardzie# nawet e,e$anckich- zawsze mia"y na p d rEdzi! d sadne p wiedz nk : APatrza#ta- pani!sia ze @,Cska- w d333 szer ka- w p,ecach wCskaLI3 A t pis Ap dk"ad! % niczne$ I tar$ wiska >a Te,aznC ?ramC- p ch dzCcy z pierwsze# p " wy JIJ w3: A(war harm nii ca"e$ piek"a nie dda"+y te$ wszystkie$ - c tam +y" z$ t wane d,a !cha: wrzask- #eB,i t wrzask- pisk- #eB,i +y" t pisk- ryk nie ryk- h!k nie h!k: +y" t kara+in wy $ie- z na+i#aniem d w ,nym- przy t warzyszeni! tara+anwL 7 a #ednak +y" t ty,k $" s ki,k! tysiEcy niewiastI03 .<0 I I AK!,t!ra stra$an we$ hand,!I nie p dni s"a siE i w ,atach nastEpnych3 Wikt r ( m!,icki tak m tyw wa" %akt- De na tar$ wiska warszawskie m $"y ch dziF wy"Ccznie s"!DCce- ch ciaD +y" z nimi d!D k" p tw- #ak m3in3 t - De przy Ak szyczk wymI na$minnie sz!kiwa"y: ATam $dzie rzeKnicy na p" z$ni"ymi dpadkami +i#C p twarzy !p mina#Ccych siE ,epszy t war na+ywcwN $dzie przy stra$anach +rzmi nie!stannie ,itania na#wstrEtnie# szych przek,estw i wymys"wN $dzie kwitnie d wcip Bciek wy- zd ,ny #!D nie r!mieniec- a,e spazmy i zemd,enie przyprawiF cz" wieka de,ikatnie#sze$ N $dzie wreszcie $r mada

rzezimieszkw- ni+y stad szaka,i- wi#e siE miEdzy t"!mem- nie ty,k prDnia#Cc kieszenie- a,e wpr st wydziera#Cc "!p z rEki- ktra $ nie d BF krzepk trzyma 7 tam s +istym d pe"niani! zak!pw przez paniC d m! m wy +yF nie m DeI/3 W ce,! !krcenia nad!DyF piekarzy- rzeKnikw i szynkarzy z p czCtkiem .09/ r3 zaczEt p!+,ik waF w prasie pers na,ia tych wszystkich- ktrzy za rDne$ r dza#! wykr czenia +y,i trzykr tnie karani wyr kami Wydzia"! P ,icy#n 7SCd we$ 3 )ecyz#e !karani! wywieszan nadt przez 9 dni na #atkach- + $"wnie d tyczy"y ne rzeKnikw3 ?y" t trakt wane #ak za strzenie kary3 W AK!rierze WarszawskimI d BF czEst zamieszczan w tym kresie we $" szenia- patrz ne na $" % rm!"C- De sp tka" t sprzedawcw Aza dr DszC cenE- !szcz!p,anie wa$i i d p!szczanie siE +e,$ przeciw k!p!#CcymI.23 KarC zasadniczC +y"a $rzywna- w przypadk! !+stwa 7 ki,k!dni wy areszt- za strz ny k n%iskatC zakwesti n wane$ t war! na rzecz szpita,i3 > ciekawszych spraw sCd wych wart dn t waF pr ces- #aki wyt cz n pewnem! piekarz wi za t - De w wypiecz nym przez nie$ ch,e+ie zna,ezi n mysz3 Skazany z sta" na 42 r+ kary pieniEDne# ,!+ 7 w razie nie!iszczenia 7 na .4 dni wieDy3 Wyr k przeszed" przez wszystkie m D,iwe instanc#e- + skarD ny +y" aD d Senat!- #ednak nic t niech,!#nem! piekarz wi nie p m $" 3 W ,atach czterdziestych- a chy+a i w nastEpnych- specy%icznym wykr czeniem hand,!#Ccych +y" nieprzestrze$anie wyznacz nych przepisami p ,icy#nymi $ dzin twarcia sk,epw3 Mim wymierzania kar hand,!#Ccy t warami +"awatnymi- k , nia,nymi itp3- !trzym!#Ccy c!kiernie- kawiarnie- szynki i +i,ardy- w niedzie,E i w BwiEta przed p "!dniem- w p rze na+ Destwa 7 mie,i drzwi a,+ twarte- a,+ d p " wy przymkniEte3 Prasa przyp mina"a zarzCdzenie +e7rp ,icma#straDe Ad $ dziny przepisami znacz ne# ma#C +yF za7 .</ I mkniEte ca"e drzwi- a nie p " wa nychI..3 )r +ni k!pcy ciC$,e #ednak pr+ wa,i st s waF ten sam wy+ie$: APanie st#k wy- ne nie sC tak ca"kiem twarte- za c ten sztra%_I3 St#k wy 7 czywiBcie nie +ezinteres wnie 7 przymyka" k - a zresztC i przepisy w wie,! przypadkach +y"y tak dr +iaz$ we p t - +y mia" na c k przymykaF3 Przez d"!$i czas %a"sz wanie Dywn Bci !ch dzi" w"aBciwie +ezkarnie3 K ntr ,e p ,icy#ne i ,ekarskie przepr wadzane na tar$ wiskach $ranicza"y siE d k n%iskaty p de#rzanych artyk!"w3 XeB,i pr+ wan

wyt czyF sprawE sCd wC za %a"sz wanie pr d!ktw Dywn Bci wychrzecz r z+i#a"a siE tr!dn Bci d w d we3 ?rak wa" w Warszawie ,a+ rat ri!m- ktre m $" +y przepr wadzaF k nieczne ana,izy- da#Cce p dstawE d !karania przez sCd3 Na k nieczn BF !tw rzenia takie$ ,a+ rat ri!m wskazywan wie, kr tnie- miast skCpi" #ednak na ten ce, %!nd!szw- nie +y" teD p d +n dp wiednie$ p mieszczenia3 ChEF wsp"pracy w tym wz$,Edzie z miastem wyrazi" na p czCtk! .00< r3 dr A,eksander Marian Wein+er$- p siada#Ccy w"asne ,a+ rat ri!m w Instyt!cie Wd Minera,nych w &$r dzie Saskim3 * ka,izac#a te# prac wni +y"a +ardz d $ dna: nieda,ek na#wiEksze$ tar$ wiska Warszawy 7 >a Te,aznC ?ramC3 'wnieD dr Marce,i Nencki- +akteri , $- pr wadzCcy +adania z zakres! chemii r$aniczne# i ana,ityczne#- za %er wa" sw #e ,a+ rat ri!m mieszczCce siE w szpita,! Bw3 )!cha3 Przeciwk tem! pr #ekt wi wystCpi"a czEBF prasy- nazywa#Cc $ Ana#nie% rt!nnie#szym p mys"emI- #ak De pr+y Dywn Bci przepr wadzan +y w szpita,!- w t czeni! wype"nianym +akteriami- a przecieD nieza%a"sz wane pr d!kty trze+a +y" +y zwrciF k!pc wi- ! ktre$ #e zakwesti n wan 3 P mi#a#Cc ten dema$ $iczny niec ar$!ment- szpita, rzeczywiBcie nie +y" na#szczEB,iwszym mie#scem na Achemiczne ,a+ rat ri!m d,a ceny d +r ci materia"w sp DywczychI- #ak p czCtk w nazywan n wC prac wniE3 Wyda#e siE- De z pr #ekt! te$ zrezy$n wan 3 Nat miast w prac wni dra Wein+er$a zaczEt d k nywaF ana,iz3 Przez ki,ka pierwszych miesiEcy wyk nan 00 Ar z+i rw artyk!"w Dywn Bci wych i przemys" wychI3 ) wiedzi n 7#ak d n si"y $azety 7 .2 przypadkw za%a"sz wa mas"a- 6 7 wdek- 9 7 her+aty- win wE$ierskie zaB kaza" siE mieszaninC c!kr!- a,k h ,!- kwas! sa,icy, we$ i w dy3 Ana,izy te przepr wadzan na z,ecenie i rach!nek s+ prywatnych3 .42 > czasem p wsta" ,a+ rat ri!m przy RrzEdzie *ekarskim- a mieszkacw miasta zawiadamian - iD na DCdanie s+ prywatnych d k n!#e siE tam Ar z+i rw chemicznychI pr d!ktw Dywn Bci wychnap #w itp3 TaksE za te czynn Bci wyznacz n #ednak d BF wys kC: sprawdzenie np3 p" %!nta mas"a k szt wa" d ciek,iwca aD 9 r+L R+ dzy +EdC nada, sp DywaF m,ek z w dC- mCkC i kredC- $dy+y ch ciaD ta w da +y"a czysta 7 sk ment wa" w cennik #edn z na#p waDnie#szych czas pism3 Tak wiEc m D,iw BF d k nania Ar z+i r!I +y"a d BF i,!z ryczna- ch ciaD wczesny p zi m chemii p zwa,a" "atw !d wadniaF %a"szerstwa3 )ziB nie ma p karmw- nap #w ,!+ Br dkw s"!DCcych d !piEkszenia cery-

ktrych nie m Dna +y +y" p de#rzewaF za%a"sz wanie 7 twierdzi"a A?i+,i teka WarszawskaI- zwraca#Cc !wa7 ,i hand,arza starzyznC O.080P $c- De chemia tak #ak da"a d!De p ,e d p pis! d,a %a"szerstw- tak teD !m D,iwia ich wykrywanie3 W innych kra#ach- $dzie kwitnie %a"szerstw d sk na"e 7 pisan 7 #est +ardz wie,e ,a+ rat riw3 A& ana,iz pr d!ktw sp Dywczych- kap"ank zdr wia p!+,iczne$ kiedyD ty +Edziesz mia"a $ dnC sie+ie BwiCtyniE- w ktre# p d prE$ierzem stawiaF +EdC wszystkich nies!miennych k!pcw i d stawcw_I 7 pyta" patetycznie Marian (awa,ewicz w kr nice ATy$ dnika I,!str wane$ I.13 Czasem Az !rzEd!I r +i n prymitywne ana,izy3 P czCtk w w wie,! przypadkach czyni n t d s" wnie Ana wycz!cieI3 X!D w .0<6 r3 7 czym skwap,iwie d nis" AK!rier WarszawskiI 7 Ap ,ic#a za+ra"a ! star zak nnych hand,arzy t!te#szych B,edzi +eczek 12- ser- +ryndzE- k sz cytrynI- a wszystk t +y" z!pe"nie zeps!te3 @mierdzCce artyk!"y !t pi n w WiB,e- a sprzedawcw p ciC$niEt d dp wiedzia,n Bcistrze$a#Cc innych przed hand, waniem takimi pr d!ktami3 Xak zwyk,eprzestr $i niewie,e sk!tk wa"y i hand,!#Ccy 7 pki t war nie r z" Dy" siE #eszcze ca"k wicie 7 mie,i nadzie#E- De zna#dC na+ywcE- ktrem! niDsza cena zniecz!,i wEch i przytEpi wzr k3 )zia" siE tak szcze$,nie w !pa"y$dy ps!"y siE d!De i, Bci miEsa3 > czasem zaczEt - w wCskim #eszcze zakresie- sprawdzaF #ak BF pr d!ktw wpr st na tar$ wiskach3 W .0/9 r3 Wikt r ( m!,icki pisa" w ATy$ dnik! I,!str wanymI- iD Aana,iza p ,icy#na niedawn d k nana na tar$ach wykaza"a- De w 99 przypadkach na .22 m,ek warszawskie +ywa imitac#C m,ekaI3 W nastEpnym r k! Marian (awa,ewicz- na tych samych "amach- k ment wa" zdemask wanie przez stac#E hi$ienicznC A,a+ rat riw ? r$iwI- ktre winiarze za" Dy,i w k ,icach !,ic (n #ne#)zikie#- Sm cze#- (Esie# 7 As"!sznie tak nazwanych zarwn ze wz$,Ed! na %a+rykantw- #ak i ich pr 7d!ktaI3 Na st +!te,ek win z etykietkami 7 + rdea!b- p rtwein- ma,a$a- beres- ,a%itte- +!r$!nd- # hannis+er$er i innych- Ana wsp mnienie ktrych sam ?ach!s siE !BmiechaI 7 69 pr c3 na,eDa" d %a,sy%ikatw Amnie# ,!+ wiEce# zdr wi! szk d,iwychI- $dyD +y"y AmieszaninC spiryt!s!- c!kr!- %!ksyny- czernicy- kwas! winne$ i sa,icy, we$ prcz rzeczy- ktrych nawet chemia nie zna a,+ nazwaF siE sr maI3 T! %e,iet nista p s"!Dy" siE wynikami +ada- p dczas $dy r k wczeBnie# stwierdza" Ana wycz!cieI- De Ad!D $at!nkw win na taszC i

dr DszC cenE p dszywa siE ty,k p d p krewiestw ze szczepem winnym- nat miast w +,iDszym k!zyn stwie p z sta#e z + rwkami i $,icerynC- i ani,inC- i sa,icy,em- i myd"emI3 P sk szt wani! Acz" 7 .41 wiek z nied wierzaniem patrzy na sie+ie- czy sam #est a!tentycznyI3 'wnieD ana,iza wd $az wych wykazywa"a w ich sk"adzie A "wani,inE- sacharynE i rDne #ad wite s!+stanc#eI3 A(azeta P ,icy#naI wymienia"a %irmy Sz, my &+rCczki- ?enc#ana =i+re#sa- [ersza M!chy i innych- trakt!#Cc w p dawanie d p!+,iczne# wiad m Bci #ak sw istC karE3 AI tak +esz,i siE z nimi "askawie- $ rze#- $dy+y kaza,i im piF tE w dEI7 drwi" dziennikarz- pr p n!#Cc z r$aniz wanie wystawy %a"sz wanych pr d!ktw- $dzie +y,i+y wywieszani i ci- ktrzy t praktyk!#C3 &we wisie,cze Darty wyraKnie +y"y p dszyte strachem3 Przez miast raz p raz przewa,a"y siE epidemie i nie trze+a +y" ch dziF p tar$ach i traktierniach z mikr sk pem- De+y d strzec- $dzie mieBci siE $"wne sied,isk zar dkw zarazy3 (dy $r zi"a epidemia- za strzan Br dki str Dn Bci i k ntr ,i3 W .0/1 r3 wisia"a nad miastem $r K+a ch ,ery- ktra przysz"a w r k! nastEpnym3 Wikt r ( m!,icki dn t wa" wwczas- De nad sprzedaDC pr d!ktw sp Dywczych r zciC$niEt p dw#nC k ntr ,E3 K n%iskaty nieBwieDe$ miEsa i z+yt BwieDych w cw 7 pisa" 7 d+ywa#C siE niema, c dziennie3 >a%a"sz wane m,ek str!mieniami wy,ewane #est d Bciekw- strDe !wi#a#C siE d rana d n cy z mi t"ami- szmatkami- Bcierkami- !trzym!#Cc dziedzice- sch dy i sienie w czyst Bci3 I przek!pnie- i d z rcy wzdycha,i 7 niech n ty,k ta ch ,era prze#dzie.93 ? p tem znw dzia" siE p starem!- a pki siE da" - zara+ian i na ch ,erze3 Przyk"adem szynkarze- ktrzy Ad,a p dniesienia tE$ Bci wdkiI d dawa,i d nie# pieprz t!recki i inne Amateria"y r zpa,a#CceI- szk d,iwe d,a zdr wia3 I t! p ,ic#a strze$a"a- De winni +EdC s!r w karani- a,e pewny zysk za$"!sza" +awE przed karC- wka,k!, wanC zresztC w k szty3 A wdki Aantych ,eryczneI +ardz +y"y w cenie3 ACzymDe #est sk n%isk wanie w kresie ty$ dni wym ki,k!set %!ntw nied +rych pr d!ktw ,!+ skazanie na niewie,kie $rzywny nied+a"e$ resta!rat ra w +ec wszechstr nne$ %a"szerstwa_I 7 pyta" >en n Pietkiewicz w artyk!,e Wa,ka z %a"szerstwem- p da#Cc- De w Wiedni!$dzie pieka nad zdr wiem p!+,icznym #est +ardz r zwiniEta 7 na 422 pr+ chemik mie#ski wykrywa 122 za%a"sz wa3 R nas 7 p st!, wa" 7 takDe p winn d k nywaF siE czEstych k ntr ,i- i t w"aBnie z !rzEd!.<3

Prasa ciC$,e wys!wa"a ten p st!,at- !kaz!#Cc +ezsk!teczn BF k ntr ,i d k nywanych przez !rzEdnikw Astac#i mie#skie# hi$ienicz7 .49 S"!DCce na tar$!3 'ys!nek z ep ki ne#I3 Wikt r ( m!,icki k nstat wa" w .0/8 r3- De A dwi#a#C ni p "Ep kaz!#Cc szpetnC p dszewkE Dycia miasta 7 a,e ty,k przy $"wnych !,icach i sp radycznie3 >na#d!#C w sk,epach zeps!ty ser z r +akaminieBwieDy i c!chnCcy kawi r- cet z tr!#Ccymi d mieszkami- win %a+ryk wane +ez win $r n i t wszystk k n%isk!#C3 A,e i,e sprzedan przed rewiz#C- a i,e siE sprzeda p rewiz#i_ P miEdzy #ednC a dr!$C wizytC rewidentw istnie#e zawsze ,!ka- a #est na d BF +szerna- a+y zmieBciF ,!dzkC nie$ dziw BF i DCdzE nie!czciwe$ zysk!I.43 T twierdzenie #edne$ z +ystrze#szych re#estrat rw c dzienn Bci.4< ktry sam czEst za$,Cda" za #e# p dszewkE- wa c dzienn BF k ry$ wa"a in min!s3 In% rmac#e w prasie d w dzi"y- De DCdza zysk! !#awnia"a siE nie ty,k w ,!kach miEdzy Arewiz#amiI- ktre$ t s" wa !Dywan wwczas w znaczeni! dzisie#szych k ntr ,i3 > czasem i rewidenci zaczE,i przymykaF czy- czywiBcie 7 p d +nie #ak p ,ic#a 7 nie +ez w"asne$ w tym interes!3 =a"szerze Dywn Bci karani +ywa,i a,+ p ,icy#nie- a,+ teD przez sEdziw p k #!- w +! przypadkach trzym!#Cc kary pieniEDne3 > chwi,C $dy zaczEt st s waF ,a+ rat ry#ne +adanie Br dkw sp Dywczych- m D,iwe sta" siE r zrDnianie %a"szerstw nieszk d,iwych i szk d,iwych d,a zdr wia3 W"adze mie#skie- sp dziewa#Cc siE- De m De t p " DyF tamE szerzCcym siE nad!Dyci m- wystCpi"y w .00/ r3 d Senat!- +y zwrci" n !wa$E sEdziw na p trze+E wymierzania s!r wszych kar w przypadk! stwierdzenia szk d,iw Bci p dr +i ne$ pr d!kt!3 Nic t wszakDe nie da" - nat miast nie!czciwi k!pcy- p d kiem rewidentw- c raz +ardzie# !r zmaica,i sw# repert!ar3 Nie m Dna wierzyF etykiet m 7 przestrze$a" dziennikarz k,ientw dr!$ rzEdnych %irm k!pieckich 7 wiEksz BF k niakw i ,ikierw %ranc!skich pr d!k!#e siE we Wr c"awi!3 P!+,icznC ta#emnicC +y" mie#sce d #rzewania innych- rwnie wytw rnych napitkw- z h!kiem p d +nym wystrza" m twieranych c wieczr w intymnych $a+i7 necikach resta!rac#i3 P p!,arnie mwi" siE przecieD 7 A$r ch wski szampanI3 >nacznie czEBcie# niD sz,achetne a,k h ,e %a"sz wan piw 3 ?y"a t

praktyka niema, p wszechna3 A(azeta P ,icy#naI $" si"a w .0<4 r3 zarzCdzenie +erp ,icma#stra 7 przedr!k wane nastEpnie przez pisma c dzienne 7 De szynkarze d ,ewa#Ccy w dy d piwa +EdC karani #ak %a"szerze3 Niewie,e t p ma$a" : p sp ,itC ,!rE- zwanC piwem- wyk,ina,i przez ca"y wiek JIJ wszyscy +i+ sze3 Piw warszawskie #est +rzyd,iwe- a d +re spr wadza siE z za$ranicy p cenie winaN "atwie# ! nas piEknC k +ietE niD k!%e,ek d +re$ - ry$ina,ne$ piwa 7 t pinia Wikt ra ( m!,ickie$ z p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych3 Mieszkaniec syrenie$ $r d! m$" siE natknCF na wC skis"a ,!rE- nawet $dy siE$a" p ry$ina,ne$ rzek m pi,znera3 W .00< r3 sEdzia p k #! skaza" na miesiCc wieDy resta!rat ra z N we$ @wiat!- ktry d %,aszek p tym w"aBnie sz,achetnym napitk! w,ewa" kra# we$ +awara i sprzedawa" p 92 k p3 Pr ces w +y" ewenementem- taka praktyka 7 c dzienn BciC3 .44 (dy w p " wie ,at dziewiEFdziesiCtych +ardz wzm $"y siE narzekania na z"y smak piwa- sprawC za#E" siE T warzystw P pierania Przemys"! i [and,!3 P stwierdzeni!- De piw warzy zamiast chmie,! !Dywa,i s!r $atw szk d,iwych d,a zdr wia 7 p d#E" starania zakaz takich praktyk3 Pr!s i +ez ana,iz wiedzia"- #ak sprawy wy$,Cda#C- czem! da" wyraz- piszCc w #edne# z kr nik: AXeDe,i kt +ierze kiepskC w dE- nieczyste naczyniasyr p i sacharynE zamiast s" d!- a Gwr nie k Z zamiast chmie,!- +Edzie mia" nie piw - a,e +mierz"e p my#e- ktrymi siE wszyscy tr!#emyI .83 [er+ata- ktrC kiedyB zachwa,an #ak ,epszC w Warszawie niD w An$,iiA+ ,Cdem przych dziI- kaza"a siE d BF szy+k t warem +ardz p datnym na %a"sz wanie3 Spr wadzan #C rzeczywiBcie ,Cdem- a,e wkrtce sta" siE t #edynC #e# za,etC- p czyna#Cc + wiem d ,at siedemdziesiCtych- zaczEt #C na$minnie p dra+iaF3 'ek,am wana przez prasE Aprawdziwa kiachtyska her+ata- ,Cdem spr wadzanaI 7 kazywa"a siE mieszankC p"atkw her+aty raz #!D parz ne#- a nastEpnie wys!sz ne#- raz p d%ar+ wanych ,iBci i trawy- z her+atC prawdziwC- teD nie na#,epsze# #ak Bci3 Czasem ki,kadziesiCt p!dw te# mieszanki Az p ,ecenia w"adzy i przy asystenc#i s"!D+y p ,icy#ne# i Dandarmerskie# pa, n w piecach przy warsztatach )r $i Teresp ,skie#I.6- zdecyd wanC #ednak wiEksz BF z!Dywa"a Warszawa3 g 7 K!pc m sprzeda#Ccym takC her+atE- #eB,i p dw#nie nie mie,i szczEBcia-

raz 7 De rzecz siE wyda"a- dwa 7 De nie p tra%i,i d $adaF siE z kim trze+awytaczan pr cesy3 XednC z takich typ wych spraw r zpatrywa" sEdzia p k #! JJI rewir! m3 Warszawy w .0/< r3 &skarD nym +y" pewien w"aBcicie, hand,! t warw k , nia,nych- ! ktre$ p ,ic#a zakwesti n wa"a .8 %!ntw p de#rzanie wy$,Cda#Cce# her+aty3 W pr+kach wys"anych d RrzEd! *ekarskie$ stwierdz n 12 pr c3 ,iBci ka!kaskie# czernicy- resztE stan wi"a her+ata na#$ rsze$ $at!nk!- p dczas $dy etykietki rek,am wa"y #C #ak AprawdziwC her+atE chiskC +ez za%a"sz 7wa i +cych d mieszekI3 K!piec na+y" #C d p Brednika w hand,!- X ska K,einmanna- ten zaB 7 d nie#akie$ Prawera z CzEst ch wy3 SEdzia p k #! skaza" k!pca na karE 122 r!+,i3 Wszystkie her+aciane machinac#e !#awni" p d k niec te$ same$ r k! czas pism +ranD we k!piectwa warszawskie$ 7 A(azeta .48 [and, waI- ktrem! +ardz ,eDa" na serc! d +re #e$ imiE3 Mieszanka her+aty z rDnych z+i rw i w rDnych pr p rc#ach 7 pisan tam 7 da#e rDne #ak Bci w #e# $at!nki- a d te$ d pier za,eDy cena3 Tymczasem her+ata sprzedawana w mieBcie rDni siE %aktycznie ty,k %antazy#nymi etykietkami i nazwami- n i czywiBcie cenC3 AWy+ r waIAAr matycznaI- ASam r dna chiskaI- A'Da carskaI- A?!kiet carskiI 7 wszystkie razem i kaDda z s +na sC takie same3 Stwierdzan w nich d mieszki ,iBci +cych ,!+ wys!sz nych p"atkw- #!D przedtem wyparz nych3 Ana,iza mikr sk p wa 8/ $at!nkw her+aty przepr wadz na w RrzEdzie *ekarskim wykaza"a zawart BF ,iBci czernicy ka!kaskie#- na#niDszych $at!nkw her+aty chiskie#- znacznC i, BF $ nkw d rDnych ,iBci itp3 Ce,em siC$niEcia wyDsze# wa$i d p!de"ek d sypywan piasek i m siEDne pi"ki3 *istki her+aty raz !Dyte#- wys!sz ne- a nastEpnie za+arwi ne- sprzedawa"y h!rt w przek!pni m c!kiernie i her+aciarnie3 W .000 r3 p ,ic#a B,edcza wykry"a ca"C wytwrniE %a"szerzy her+atyktrzy p dra+ia,i teD etykietki znanych k!pcw m skiewskich 7AK3 i S3 P p waI raz A?azy,e$ Per" waI3 W tym czasie %akty sprzedaDy t warw kra# wych #ak za$ranicznych +y"y czymB na$minnym- np3 teksty,ia za patrywan w +ce marki %a+ryczne- na#czEBcie# %ranc!skie3 Xednem! z k!pcw na Krak wskim PrzedmieBci! zdarzy"a siE na tym t,e %ata,na k mpr mitac#a3 WBci+ska k,ientka- ktre# p kazywa" szt!ki materia"! na s!kniE- zapewnia#Cc- De #est t A%a+rykat za$ranicznyI- d patrzy"a siE na met7kach z napisami w #Ezyk!

%ranc!skim ma,ekie$ nadr!k!- BwiadczCce$ - De wyk nan #e w #edne# z mie#sc wych dr!karni3 >a p dra+ianie zastrzeD nych prawem etykietek $r zi"a dp wiedzia,n BF karna- a w p stEp wani! cywi,nym trze+a +y" p"aciF wys kie dszk d wania3 (dy w $rE wch dzi"a k nk!renc#a 7 !ciekan siE d rDnych wy+ie$w3 Wypierane z rynk! przez tandetny i taszy t war %irmy za$raniczne wystEp wa"y wiEc czEst na dr $E sCd wC3 Xednym z przyk"adw m De t! +yF skar$a- ktrC paryski pr d!cent pasty d +!wia A!$!st XacC! t wnis" w sierpni! .066 r3- za p Brednictwem swe$ pe"n m cnika- d warszawskie$ SCd! &krE$ we$ 3 Sz" t - De d .069 r3 %!nkc# n wa"a w Warszawie %a+ryczka sz!waks! za" D na przez M szka E,szte#na- ktra wed"!$ wy,icze paryskie$ %a+rykanta przyczyni"a m! .2 tys3 r+ szkd i strat 7 ty,e teD wyni s"y #e$ r szczenia3 Straty wynik"y stCd- De E,szte#n- d,a p wiEkszenia z+yt! na sw# t war!Dy" wy+ie$!3 >amwi" e,e$anckie iii .46 p!de"ka- na ktrych ,it $ra% wyk na" taki sam rys!nek- #ak na paBcie XacC! ta- p s"!Dy" siE teD nazwC #e$ %irmy AXacC! t et C7ie ParisI- z d datkiem ty,k ma"e$ 7 Aa ,aI3 P czCtk w niewie,e t p m $" - a,e pKnie# E,szte#n r zwinC" pr d!kc#e na wiEkszC ska,E- wch dzCc w sp"kE z ,ekiem *e+endi$erem3 Wsp,nicy p s"!$iwa,i siE da,e# tC samC paryskC etykietC- a De dawa,i 92 pr c3 ra+at!- nat miast XacC! t ty,k .2 pr c- wiEc z+yt paryskie# %irmy na warszawskim rynk! 7 mim De ry$ina,na pasta dawa"a +!t m ,epszy p "ysk 7 wydatnie siE zmnie#szy"3 >a p dra+ianie c!dzych marek i cech $r zi" sied,enie w #edne# z d,e$,e#szych $!+ernia,e wsp,nikw !rat wa" w Aa ,aI3 Skazani z sta,i przez SCd &krE$ wy w .002 r3 ty,k na 1 miesiCce wieDy- a wys k BF dszk d wania mia"a +yF !sta, na w p wdztwie cywi,nym3 Ca"a ta a%era mia"a #eszcze da,sze k ,e#e- + )epartament Krymina,ny wyr k skas wa" i skier wa" sprawE d p n wne$ r zpatrzenia3 &statecznie Iz+a SCd wa !zna"a- De nie ch dzi" t! sz!stw p ,e$a#Cce na za$arniEci! pieniEdzy k,ientw p d p z rem sprzedaDy ,epsze$ t war!3 Xaki +y" wynik p stEp wania cywi,ne$ 7 prasa nie p da"a3 Inny- rwnieD +ardz interes!#Ccy pr ces d+y" siE na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych3 Warszawska %irma =ranciszka Szatzmana wyp!szcza"a na rynek "wki z napisem 7 A3 W3 =a+er- t" czCc teD takC samC markE na p!de"kach3 PraktykE tE zaskarDy"a d sCd! n rym+erska %irma AA3 W3 =a+erI3 Szatzman !znany z sta" za winne$ p dra+iania #e#

cech- a,e !w ,ni n $ d kary na p dstawie mani%est! k r nacy#ne$ 3 >aczC" wwczas znaczaF sw #e wyr +y markC AA3 '3 =a+erI3 N rym+erska %irma =a+er wystCpi"a tym razem d sCd! hand, we$ aDe+y Szatzman wi za+r ni n tych praktyk i z + wiCzan $ d zniszczenia wyr +w raz d !mieszczenia w pismach peri dycznych st s wne$ wy#aBnienia3 P niewaD +r ni" siE n- ar$!ment!#Cc- De dk!pi" %irmE d A,eksandra =a+era- zamieszka"e$ w Warszawie- ma wiEc praw cech waF tym nazwiskiem sw #e "wki 7 p wdztw dda, n 3 Na sk!tek ape,ac#i Iz+a SCd wa za+r ni"a Szatzman wi !DywaF nazwy n rym+erskie# %irmy- $dyD !znan - De k,ient sz!ka ry$ina,nych "wkw =a+era- a ,iterki przed nazwiskiem nie ma#C d,a nie$ znaczenia3 P dkreB, n takDe- De !m wa zawarta z A,eksandrem =a+erem n si wyraKne cechy %ikc#i- $dyD Szatzman spec#a,nie wysz!ka" k $ B- kt n si takie nazwisk 3 Xeszcze +ardzie# sk mp,ik wana +y"a sprawa r zpatrywana przez Iz+E SCd wC Cywi,nC w dniach .< i 19 marca .0// r3- wyt cz na .40 przez K,ementynE Nepr s wC =ryderyk wi P!,s wi- ? r!ch wi i *e#z r wi (ersz n wicz m- Sr!, wi C!kerman wi- Mik "a# wi ?r nstein wi i M rdce M szk wicz wi 7 A nad!Dycia i naB,ad wanie znakw %a+rycznychI3 W .0/1 r3 K,ementyna Nepr s wC za 102 tys3 r+ na+y"a d =ryderyka P!,sa %a+rykE myd"a- per%!m i k smetykw w Warszawie- z prawem !Dywania nazwy i znak! dawne# %irmy przez .2 ,at3 P zwani nat miast- dzia"a#Cc w Wi,nie w rDnych !k"adach pers na,nychsprzedawa,i sw #e wyr +y na#pierw p d pewnC %irmC peters+!rskC- p tem p d warszawskC i mie,i z te$ tyt!"! wytaczane sprawy karne3 Wreszcie zainteres wa"a ich- znana z wys kie# #ak Bci wyr +w- %irma P!,sa- p d ktre# szy,dem m $,i sprzedawaF sw #e t wary za $ twkE- i p stan wi,i p dszyF siE p d niC3 Na!czeni #ednak sm!tnym d Bwiadczeniem przystCpi,i d rzeczy +ardz str Dnie3 Wyna#E,i nie#akie$ Mark!sa =inke,s na i wys"a,i $ d Niemiec- a+y wysz!ka" tam #akie$ B =ryderyka P!,sa3 WywiCza" siE n "atw z p wierz ne$ zadania- !sta,iwszy 7 p przez +i!ra in% rmacy#ne ki,k! wiEkszych miast 7 De w [am+!r$! mieszka d r Dkarz- =ryderyk Ernest A!$!st Christian P!,s3 =inke,s n wi wystarcza" #!D pierwsze imiE i wkrtce p"ac ny s wicie d r Dkarz z$" si" w ham+!rskim sCdzie- a p tem na p ,ic#i- De pr wadzi %irmE A=riederich P!,sI3 ) d pe"nienia te# % rma,n Bci wystarcza"a p"ata w wys k Bci 12 marek3 NastEpnie %irma A=riederich P!,sI zawar"a !m wEczywiBcie %ikcy#nC- na d stawy d Kr,estwa- z wy"Cczn BciC sprzedaDy

przez pKnie#szych przeciwnikw pr ces wych K,ementyny Nepr s we#3 Ta r zwik"a"a ca"C intry$E i na#pierw sp w d wa"a wyt czenie ma,wersant m sprawy karne# w Wi,nie naB,ad wanie znakw %a+rycznych Oniektrym z nich wymierz n kary d 8 d 1 miesiEcy wiEzieniaP- a nastEpnie wystCpi"a d sCd! hand, we$ w Warszawie- skCd sprawa tra%i"a z k ,ei przed Iz+E SCd wC3 P mys" wym wsp,nik m zakazan sprzedaDy t warw p d p dstEpnie !zyskanC %irmC i zasCdz n 12 tys3 r+ na k rzyBF p wdki3 ?y" t #!D p zmianie- #aka nastCpi"a w przepisach prawnych w .0/8 r3 Wed"!$ n wych przepisw karze p d,e$a" #!D nie ty,k p dra+ianie- a,e i #awne naB,ad wanie znak!3 Kary $r DCce przedtem z"a$ dz n - +niDa#Cc #e d <70 miesiEcy wiEzienia3 PrzestEpstw t +y" teraz Bci$ane nie z !rzEd!- a,e na wni sek p krzywdz ne$ k!pca ,!+ przemys" wca3 Pr cesw naB,ad wnictw marki %a+ryczne# +y" tak wie,e- De prasa dn t wywa"a ty,k niektre z nich3 KaDda z p waDnie#szych %irm .4/ I cieszCcych siE wziEciem na rynk!- naraD na +y"a na nie!czciwe wyk rzystanie #e# ren my3 W warszawskim hand,! p #awi" siE np3 +ardz d!D maszyn d szycia marce z+,iD ne# d ASin$eraI- a zazwycza# +y"a t rDnica ty,k #edne# ,itery3 W ./2/ r3 SCd &krE$ wy w 'ad mi! skaza" na < miesiCce wiEzienia dwch rzemieB,nikw- ! ktrych zna,ezi n $"wki maszyn d szycia z wyma, wanC markC ASinzerI3 Rsi" wa,i ni przerz!ciF dp wiedzia,n BF na warszawskich k!pcw- ktrzy zamawia,i ! nich takie w"aBnie wyr +y i DCda,i wyt" czenia te# marki- sCd #ednak stanC" na stan wisk!- De winni sC pr d!cenci3 Nie ty,k za$raniczni k!pcy traci,i na szacherkach r zmaitych k m+inat rw- mie#sc we a%ery przyczynia"y siE teD d spadk! p p!,arn Bci warszawskich wyr +w w ' s#i3 Na##askrawie# +y" t wid czne na przyk"adzie +!tw- s"ynCcych z te$ - De nasi szewcy wyra+ia#C #e w na#,epszym $at!nk!3 W ,atach siemdziesiCtych pinia ta z sta"a nadszarpniEta- p niewaD hande, +!wiem wziE,i w swe rEce p Brednicy- ktrzy 7 k rzysta#Cc z d +re# passy 7 zaczE,i wysy"aF mas w d ' s#i +!wie kiepskie# #ak Bci3 I na tym t,e +ywa" mnstw spraw sCd wych3 XednC pisa" w .000 r3 A(" sI- kreB,a#Cc #C #ak #edn stk wy przyk"ad szer kie$ z#awiska3 )wa# r sy#scy k!pcy na+y,i wwczas znacznC partiE +!tw- p"acCc p < r+ 92 k p3 za parE3 >a tE cenE m Dna +y" k!piF +ardz przyzw ite +!wie nawet w deta,!3 ) stawca- nie#aki ?!rsztyn- wys"a" im +!ty z p deszwami

z masy papier we#- p w,ecz ne# z wierzch! cienkC skrC3 &sz!kani k!pcy zwrci,i siE d p ,ic#i- a ta !sta,i"a- De ?!rsztyn za" Dy" na Na,ewkach ca"C %a+rykE takie$ +!wia3 P w "ani eksperci rzek,i- De para takich +!tw warta #est na#wyDe# 1 r+3 Amat ra "atwych zyskw p ciC$niEt d dp wiedzia,n Bci sCd we#3 A(" sI p st!, wa" wwczas- +y warszawscy szewcy- w tr sce swe interesy- zak"ada,i w miastach Cesarstwa sk,epy %irm we3 W .0/9 r3 AK!rier WarszawskiI- ktry ciC$,e pisa" +!wnicze# %!szercep da" k ,e#ny przyk"ad: AK misant M r z w zwrci" t!te#szym h!rt wym d stawc m +!wia za .< tys3 r+ wys"ane$ na #armark d NiDne$ N w $r d!3 &kaza" siE- De +!ty p wiEksze# czEBci nie +y"y szyte- ,ecz k,e# ne3 P niewaD spek!,anci wz+rania#C siE ddaF .422 r+ zadatk!przet k misant wystEp!#e ze sprawC sCd wCI3 W pKnie#szych ,atach ,icz+a te$ r dza#! spraw ma,a"a3 &sz!stw - #ak zwyk,e- +y" Ad #nC kr wCI #edynie d,a dkrywcw pr ceder!- epi$ n m p z stawa"y ty,k dr +ne szwind,e w deta,!3 .82 > czasem warszawskie tar$ wiska pan wane z sta"y przez rDne$ a!t rament! %akt rw- p Brednikw- ktrzy tw rzy,i ca"e $an$i3 )zia"a,i +ezwz$,Ednie: dykt wa,i ceny zarwn d stawc m- #ak i d+i rc m t war!- zara+ia#Cc na p Bredniczeni! kr ci we s!my3 W"adze p ,icy#ne pr+ wa"y pan waF syt!ac#E- $dy ty,k za!waD n pierwsze znaki wyradzania siE te# dmiany Ak!pcwI- ktrzy t war na#pierw na+ywa,i- a p tem dprzedawa,i z zyskiem3 N Nie +y" t z#awisk n we- czym Bwiadczy %akt- De pierwsze znane zarzCdzenie ma#Cce zap +ie$aF spek!,ac#i p ch dzi z 12IM.8/. r3 >a+ranian w nim przek!pk m sk!pywania pr d!ktw za miastem- a na tar$! m $"y r +iF t d pier p $ dz3 .2- $dy #!D za patrzy,i siE deta,iBci3 >akaz h!rt we$ k!p wania na tar$ wiskach przed wyznacz nC p rCktrC +wieszczan wywieszeniem spec#a,ne# ch rC$wi 7 + wiCzywa" w ciC$! JIJ w3 PierwszC in% rmac#E wyk!pywani! d ch" pw t war! przez p Brednikw zna,eKF m Dna w AK!rierze WarszawskimI z .041 r3 (azeta d n si"a wwczas- De %akt rzy Aran - kiedy wszyscy BpiC- w a,e#ach !kryci p za ,+rzymimi ,ipami tw rzCcymi szpa,ery czyha#C #ak ,amparty na zd +ycz p rannCI3 >d +yczC tC +y"y artyk!"y Dywn Bci we d starczane d Warszawy przez k , nistw i wieBniakw3 &sz " mi ny tym napadem ch" pek 7 pisan 7 nieraz m!si ich na,e$ani m !,ec i czEst z p!stym w rkiem przy+ywa na tar$i a,+ teD d nich wca,e nie d #edzie3 >a+awne

t sC na p zr sceny 7 k czy" AK!rierI 7 a,e nie wiemy- czy m $C ne k ns!mentw +awiF3 > r$aniz wan wwczas #akCB ,+rzymiC +"awE+ p ,ic#a areszt wa"a aD 192 p Brednikw za t - De we pr d!kty Ap znacznie wyDsze# cenie sprzeda#CI3 W .046 r3 +erp ,icma#ster W"adimir Aniczk w in% rm wa" mieszkacw miasta- De Aprzy sprzedaDy w "w przeznacz nych na k ns!mpc#EI stwierdz n Anieznany d tCd r dza# sz!stwaI3 @,edztw wykaza" - De Astar zak nni %akt rzyI przy zak!pie Atak si,ny wp"yw wywiera#C na k,asE hand,!#CcCI- De +ez ich p Brednictwa Dadna sprzedaD- nawet ma"e# partii +yd"a- #est niem D,iwa3 >ara+ia,i ni . r+ 12 k p3 na szt!ce- ciC$nCc z te$ pr ceder! ,+rzymie zyski3 >a t ABcieBnienie hand,!I 7 czytamy w wym k m!nikacie na#czEstsze$ w tych ,atach Ak resp ndentaI mie#sc we# prasy 7 winnych p ciC$niEt d dp wiedzia,n Bci- r zciC$a#Cc teD d zr na tar$ach3 ) zr p ,e$a" na tym- De przy+y" !dzia" wcw d p dzia"! zyskw3 .8. I W ki,ka ,at p tem pr +,em znw da" znaF s +ie3 ) n sz n - De Ap Brednicy w hand,! +yd"em !s!niEci z sta,i z tar$! praskie$ - a,e #eszcze stara#C siE sz!kaF dr$ d rzeKnikwI3 Rstan wi n wwczas Amek,erw przysiE$"ychI- p d,e$"ych K mitet wi (ie"d wem!- ktrzy #edynie +y,i !p waDnieni d p Brednictwa w hand,! +yd"em3 W ciC$! na#+,iDszych ,at %akt rzy ca"k wicie pan wa,i hande, artyk!"ami Dywn Bci wymi3 Wym wnC te$ i,!strac#C m $C +yF perypetie r ,nika z k ,ic Miska- pisane przez A(azetE ' ,niczCI w .066 r3 Chcia" n z k rzyBciC d,a sie+ie sprzedaF partiE z+ Da +ezp Bredni na N wym (rzy+ wie- a,e t czy" $ ki,k!set wrzeszczCcych %akt rw- ktrzy nie p zw ,i,i d k naF transakc#i3 Kiedy wreszcie zdecyd wa" siE z+yF z+ De +ardz tani - #eden z Tydw wystCpi" z skarDeniem- De z+ De t nie #est #e$ w"asn BciC- zrz!c n #e wiEc na ziemiE- p ,ic#a zaB w $,e nie interweni wa"a3 'wnieD hande, k mi d sta" siE z czasem w m n p , p Brednikw3 T! zara+ian d datk w - sk!p!#Cc k nie kradzi ne- ktre nastEpnie sprzedawan ze s%a"sz wanymi Bwiadectwami3 =akt rzy wyspec#a,iz wa,i siE takDe w Aret!sz!I r!makw- +y siC$nCF za nie wyDszC cenE3 X!D w .09< r3 p!Bci" dr!karniE A3 (a"Ez wskie$ i sp"ki An we dzie"k ek n miczneI w przek"adzie X3 N3 K!r wskie$ z dr!$ie$ - p prawi ne$ wydania w #Ezyk! niemieckim 7 a!t rstwa S3 \3 Tennekera pt3 Wy#aBnienie sp s +w- #akich hand,!#Ccy k mi !Dywa#C d ich !piEkszenia-

dm" dnienia- a nastEpnie d sz!kiwania k!p!#Ccych k nie- z d daniem na!ki na#n wszym- na#pr stszym sp s +ie an$,ez wania k ni i k rzyBciach- #akie stCd d,a hand,arza k mi wynika#C3 Nie !,e$a wCtp,iw Bci- De szwind,erzy- ktrzy z+iera,i siE c piCtek na na#wiEkszym tar$ wisk! praskim- $dzie przy ak mpaniamencie wie,kie$ harmider! zawieran transakc#e na ca"e partie +yd"a i $dzie sprzedawan k nie 7 nie#edne$ m $,i+y na!czyF a!t ra we$ Aek n miczne$ dzie"kaI3 Wszak k!p!#Ccy ze znawstwem za$,Cda,i k ni m c!$ wym% rna,skim i wierzch wc m w zE+y- maca,i pEciny- st!ka,i w k pytap B,ini nym pa,cem sprawdza,i- czy maBF nie #est p d%ar+ wana- ciC$nE,i za $ ny- ws"!chiwa,i siE w ddech- z !wa$C +serw wa,i- #ak r!mak +ie$nie na szn!rze 7 a wreszcie przypr wadza,i d sta#ni przep"ac nCchwac nC- strych!#CcC siE i p tyka#CcC cha+etE- z "z watC i dychawicznC- a na d datek p dma7, wanC i ze s%a"sz wanym Bwiadectwem- + hand,arz k!pi" #C za parE .81 r!+,i d Ah " ciarzaI Ok ni kradaP- ktry tr!" psa- +wiCza" k pyta szmatami i wywid" k nia n cC z ch" pskie$ +e#Bcia3 Tak sz!kany na+ywca nie mia" w"aBciwie Dadnych m D,iw Bci d ch dzenia swe# krzywdy- m$" ty,k staraF siE- ch F+y ze stratCdprzedaF k nia k m!B innem!3 Widzia"- c k!p wa"- a za Awady !kryteI sprzedawca nie dp wiada"3 W .066 r3 d ch dz n sCd wnie zwr t! rwn wart Bci +arcz ne$ wadC k nia- a,e w dr!$ie# instanc#i wa precedens wa sprawa nie zak czy"a siE p myB,i skarDCce$ 3 Na#pierw r zpatrywa" #C sEdzia p k #! MIII rewir! m3 Warszawy3 P wdka na+y"a k nia za 114 r+ d hra+iny de ?3- ktra zarEcza"a- De nie ma n Dadnych wad3 P pewnym czasie kaza" siE #ednak- De k szt wny r!mak #est k!,awy3 Na+ywczyni zaDCda"a wiEc !niewaDnienia transakc#i i zwr t! pieniEdzy3 SEdzia- piera#Cc siE na pinii weterynarza- De k 7 c na#mnie# d r k! 7 cierpia" na chr nicznC ch r +E strza"ek k pyt- !zna" t za wadE !krytC i przy#C"- De #est n wart .22 r+resztE wiEc hra+ina p winna zwrciF3 P zwana dw "a"a siE #ednak d >#azd! SEdziw P k #!- ktry r szczenie dda,i"- a p wdka na !r!ch mienie machiny sprawied,iw Bci straci"a d datk w 14 r!+,i3 P Brednicy pas Dyt!#Ccy na rDnych $a"Eziach hand,! stawa,i siE c raz +ardzie# drapieDni i sz!ka,i- $dzie siE ty,k da" - n we$ p ,a dzia"ania3 W ,atach siemdziesiCtych sza#ka p Brednikw !czyni"a s +ie z" tC Dy"E z ,icytac#i sCd wych- st s!#Cc rDne kr!czki- a+y nie d p!BciF nik $ na sa,E- $dzie ,icytac#e siE d+ywa"y3 Sa,ka w SCdzie &krE$ wym 7 zwyk"e

mie#sce ,icytac#i 7 +y"a +ardz szcz!p"a- t teD ich krewni i cz" nk wie r dzin k!p wa,i #C +ez tr!d!3 Prasa wie, kr tnie zwraca"a na t !wa$E- a,e +ez sk!tk!3 P st!, wan - a+y wpr wadziF wiEce# dni ,icytacy#nych- c teD zr +i n - wyznacza#Cc ,icytac#e rwnieD w s + ty3 WBrd p Brednikw wwczas zawrza" - zaskarD n nawet tE decyz#E w SCdzie &krE$ wymskar$a z sta"a #ednak dda, na3 Przekazy mi,czC- c wtedy wziE" $rE: rt d ks#a czy chEF zysk!- m Dna #ednak przyp!szczaF- De #akiB zrEczny cadyk r zwiCza" w dy,emat +ez przyczyniania strat %akt r m3 CzEst ,icytac#e d+ywa"y siE w d mach d"!Dnikw3 Wiedzie,i tym ty,k wta#emniczeni- + nie dawan $" sze w prasie- $ranicza#Cc siE d wywieszania zawiad mie na d m!3 (r mady hand,arzy czat wa"y d rana przed kance,ariC k m rnika- !si"!#Cc d wiedzieF siE- $dzie w ciC$! dnia +Edzie n wyk nywa" sw #e czynn Bci3 XeB,i siE t nie !da" !kradkiem ciC$nE,i #e$ B,adem3 Na+ywa,i rzeczy 7 #ak .89 pisa"a prasa 7 za +a#ecznie niskie ceny- zawsze z d tk,iwC stratC d,a d"!Dnika- a czEst i d,a wierzycie,a3 TakDe $ie"da- i t #!D w +ardz wczesnym kresie swe$ istnieniat cz na z sta"a wian!szkiem przedstawicie,i p dskrne$ Dycia3 (dy z Marywi,! przeniesi n #C d n we$ $mach! ?ank! P ,skie$ - razem z niC przepr wadzi,i siE tam Ap kCtni weks,arzeI3 X!D w ,atach czterdziestych pe"n ich +y" p d k ,!mnami $mach! +ank we$ i na ch dnikach przed we#Bciem3 >aczepia,i przych dzCcych na $ie"dEpr p n wa,i sw #e !s"!$i- a p da#Cc siE nieraz za prac wnikw +ank! za$arnia,i sprzed n sa !rzEd wym mak,er m i ,e$a,nym Aa%erzyst mI k rzystne perac#e %inans we- cze$ nie m $,i prze+ ,eF w"aBcicie,e kant rw- wn szCcy d kasy mie#skie# p"aty za !prawnienia d d k nywania transakc#i3 Kiedy w .0<4 r3- na sk!tek ,icznych skar$przepEdza"a ich p ,ic#a- przenieB,i siE na tr t!ar p d d m Xanaszanaprzeciw +ank!3 I tak +y" zawsze 7 stan wi,i nie ty,k k nk!renc#E d,a $ie"dy- a,e dziEki rDnym sz!kaczym szt!czk m prDni,i p!$i,ares nie#edne$ pr winc#!sza- ktry sp dziewa" siE zr +iF w st ,icy k rzystny interes3 T wszystk dzia" siE w cieni! $ie"dy- na zaB sama %!nkc# n wa"a przez ca"e ,ata racze# sp k #nie- +ez wie,kich wstrzCsw w p staci krachw3 &w sp k #ne %!nkc# n wanie wca,e nie znacza- De +y" n !czciwe3 (ie"da #est instyt!c#C nies"ychanie p DytecznC- a,e #ak na p ,! + k pszenicy r Bnie kCk ,- tak na $ie"dzie wBrd czynn Bci !Dytecznych tra%ia#C siE z" dzie#skie 7 pisa" ? ,es"aw Pr!s w #edne# ze sw ich

ty$ dni wych kr nik na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych3 W te# same# kr nice wyrazi" #ednak i piniE zdecyd wanie ne$atywnC3 (ra $ie"d wa 7 twierdzi" 7 nie #est DadnC $rC- a,e d wcipnie z r$aniz wanym sz!stwem i +ezkarnym z" dzie#stwem- dziEki czem! + $aty spek!,ant p wiEksza sw# ma#Ctek- a naiwna p!+,iczn BF 7 traci3 Wkrtce #ednak ska,a spek!,ac#i wzr s"a tak- De p przednie sz!stwa na+ra"y ,i,ip!cich wymiarw3 (ie"da warszawska d tychczas nie +y"a p ,em szwind,w spek!,acy#nych- sta#e siE nim d pier w statnich czasach 7 twierdzi" kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I w .0/< r3 Warszawa #est wie,kim miastem- ma #!D sw# w"asny krach na $ie"dzie 7 ir niz wa" t sam czas pism w r k! nastEpnym3 ) te# p ry + wiem mie#sc wi $racze Az am+ic#amiI spek!, wa,i racze# na $ie"dach Peters+!r$a- ?er,ina- a nawet ParyDa i * ndyn!- nie7 .8< n _-hS^37 I HWZHi-W iR rzadk p n szCc #eB,i nie k , sa,ne- t przyna#mnie# d tk,iwe straty: w , m arazie A(wa"t wny i !stawiczny spadek k!rs! r!+,a strCci" w przepaBF $ra7 Xg*Sgj czw $ie"d wych i +ankierw- ma#Ccych za $ranicC znaczne na,eDn 7 Pi,,ati O.006P BciI 7 dn t wa" A,eksander @wiEt ch wski w .006 r3 A>a kieska7 i mi ist tnymi 7 k ment wa" AP se" PrawdyI w swym *i+er!m \et i 7 p spieszy"y sz!stwa- ktre #ak stad hien idC zwyk,e za rszakiem d Bmierci3 (dy #edni pada,i Bmierte,nie $ dzeni- inni !da,i za+itych- !krywszy przedtem p wierz ne im c!dze zas +yI.03 .84 Na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych warszawska $ie"da sta"a siE p ,em $r mnych spek!,ac#i3 [ ssa przywa+i"a ,icznych dr +nych ci!"aczyspek!,ac#e czyst hand, we p ,e$a#Cce na przewidywani! przysz"ych k ni!nkt!r i cen- ktre 7 zdaniem wie,! wczesnych ek n mistw 7 stan wi"y p d +nie #ak kredyt m t r p stEp! $ sp darcze$ - zamieni"y siE w hazard wC $rE ,!dzi sz!ka#Ccych d +re# , katy d,a swych szczEdn Bci3 Na#+ardzie# nawet str Dnych zaczE"y pas# n waF zwyDk!#Cce k!rsy akc#i t warzystw 7 Starach wskie$ - )niepr wskie$ raz *i,p pa- 'a!a i * ewensteina3 Akc#e *i,p pa- ktrych wart BF w k c! ,at siemdziesiCtych nie siE$a"a .22 r+- p dni s"y siE d .0/1 r3 d k ca wrzeBnia .0/< r3 822 r+3

A) sz,iBmy w Warszawie d ty,eD p Da" wania $ dne$ - i,e +ezprzyk"adne$ wid wiska r$ii $ryI 7 t pinia- ktrC na "amach AAtene!mI wyrazi" wwczas Stanis"aw A,eksander Kempner- p waDny ek n mista i p!+,icysta3 W paKdziernik! .0/< r3 nastCpi"a nie czekiwana +essa3 Nawet tacy znawcy #ak Kempner nie m $,i wyt"!maczyF #e# p w dw- +y"a tak nie!chwytna- #ak p przednia zwyDka3 Wynika"a na niewCtp,iwie ze szt!czne$ p d+i#ania k!rsw przez zaw d wcwr zsiewa#Ccych %a"szywe p $" ski szansach rDnych przedsiE+i rstw3 Rcierpia" ki,ka %irm weks,arskich raz tzw3 k!,isa 7 p"spek!,ancip"p Brednicy 7 r dza# sta"e# r$anizac#i zaw d we#- a takDe ,iczni spek!,anci z terenw Cesarstwa3 Na#+ardzie# p szk d wana 7 twierdzi" Kempner 7 +y"a mie#sc wa p!+,iczn BF zachEc na zwyDkC- p dniec na namiEtn BciC $ry- setki %ic#a,istw +i!r wych- s!+iektw- emerycikapita,iBci- k!pcy i hand, wcy- a takDe k +iety Ama#Cce wr dz ny d hazard! p ciC$I3 Wwczas t w"aBnie d sz" d precedens we$ pr ces!- ktry znane# %irmie +ankierskie# [ip ,ita Wawe,+er$a wyt czy" na p czCtk! .0/4 r3 inD3 Stanis"aw Skierk wski w SCdzie [and, wym3 Pr ces w w pe"ni zas"!$!#e na mian precedens we$ - ch ciaD starzy praktycy d +rze pamiEta,i- De z $ie"dC mie#sc we sCdy mia"y #!D przedtem dw!kr tnie d czynienia3 Na p czCtk! ,at siedemdziesiCtych SCd Ape,acy#ny dda,i" p wdztw zap"atE rDnic miEdzy cenC Dyta !mwi nC przez str ny w chwi,i zawarcia !m wy- a cenC n t wanC na $ie"dzie w m mencie d stawy3 W dr!$im przypadk! dmwi n p m cy wyk nawcze# wyr k wi sCd! %ranc!skie$ - ktry z + wiCza" #edne$ z mieszkacw Kr,estwa P ,skie$ d zap"aty p d +ne# rDnicy w cenie papierw p!+,icznych3 Tym #ednak razem rzecz wy$,Cda"a ca"kiem inacze#3 InDynier Skierk wski straci" na perac#ach $ie"d wych wszystkie szczEdn Bci.88 za c wini" kant r Wawe,+er$a- $dzie zdep n wa" sw #e akc#e- ktrymi w kant r +raca" w #e$ imieni!3 Nie mia" Dadne# p dstawy- +y d ch dziF swe# krzywdy w dr dze p stEp wania prywatn 7skar7$ we$ + artyk!" //2 k deks! kar $"wnych i p prawczych- ktry #edynie m$"+y t! wch dziF w $rE- dn si" siE wy"Ccznie d sz!stwa w $rach hazard wych3 Nie mia" wiEc Dadne# inne# dr $i p za p wdztwem cywi,nym- a z rac#i przedmi t! sp r! wch dzi" w rach!+E #edynie SCd [and, wy- ch ciaD w k deksie hand, wym teD ty,k #eden przepis m$" t! mieF zast s wanie: stan wi" n- De k!piec +Edzie Bci$any #ak +ankr!t pr sty- #eB,i m! siE !d w dni- De znaczne s!my z!Dy" na $rE i perac#e

, s we3 A,e czywiBcie nie ten przepis mia" na !wadze Skierk wski- wn szCc swC sprawE p d r zp znanie hand, we# Temidy3 Xak siE wyda#e- chcia" przedstawiF d w dy na t - De machinac#e k!rsami akc#i d k nywane przez +ankierskie kant ry parte sC na p dstEpie3 K deks cywi,ny- wych dzCc z zasady: Aw rwne# sprawie ,epsze p " Denie p siadaczaI- nie dawa" m D,iw Bci DCdania zwr t! na,eDn Bci z $ry d +r w ,nie wp"ac ne#czyni" nat miast wy#Ctek d,a syt!ac#i- $dy wy$rywa#Ccy p s"!Dy" siE p dstEpem- p de#Bciem ,!+ sz!stwem3 Kant r +ankierski- !#m!#Cc rzecz w d!Dym !pr szczeni!- d k nywa" +ardz k rzystnych perac#i akc#ami zdep n wanymi przez s +y prywatne- twiera#Cc im w zamian kredyt d pewne# wys k Bci- nat miast w chwi,i $wa"t wne# +niDki akc#i 7 wyp"aca" im ich akt!a,nC wart BF3 W ten sp s+ sk!p wan za +ezcen akc#e- ktre kiedyB mia"y d!DC wart BF- z czasem zaB na+iera"y #e# na n w - a nieraz sz"y nawet znacznie w $rE3 ) k nywan te$ na p zr ,e$E artis- zamieszcza#Cc w !m wie rDn r dne k,a!z!,e i zastrze$a#Cc wyraKnie- De w dacie rea,izac#i nie nastCpi wydanie papierw- a,e #edna ze str n zap"aci dr!$ie# rDnicE p miEdzy cenC znacz nC w !m wie a cenC p"ac nC w tym czasie na $ie"dzie3 W SCdzie [and, wym sprawE r zpatrywa" sEdzia zaw d wy- z !dzia"em dw! swe$ r dza#! "awnikw- ma#Ccych takie same !prawnienia- ktrych wy+iera,i sp Brd sie+ie k!pcy3 Skierk wski nie mia" wiEc t!ta# wie,kich szans3 Nie dan m! nawet +#aBniF ist ty machinac#i- sCd nie wys"!cha" rwnieD przedstawi nych przez nie$ Bwiadkw3 &$ranicz n siE d pinii !rzEdnikw Wawe,+er$a i +ie$"ych- d k nan rwnieD $,Edzin ksiC$- zna#d!#Cc wszystk w p rzCdk!3 ?i rCc p d !wa$E dek,arac#e i z + wiCzania Skierk wskie$ 7 sCd dda,i" #e$ pretens#e3 .86 i &kaz!#e siE- De za!%anie kazane p waDne# %irmie +y" ze str ny dep n!#Cce$ papiery kr kiem +ardz ,ekk myB,nym 7 stwierdzi" na mar$inesie te$ pr ces! A(" sI- d da#Cc- De sprawa ta p winna +yF przestr $C d,a dy,etantw- ktrzy pada#C %iarC manip!,ac#i spec#a,istw3 P d +nie #ednak #ak wczeBnie#sza pinia Kempnera- De na $ie"dzie zd +ycz #est przypadkiem- k,Eska zaB prawie sta"ym z#awiskiem- tak i nie!dany pr ces Skierk wskie$ ryzykantw nicze$ nie na!czy"3 W p " wie te$ same$ .0/4 r3 prasa znw !tyskiwa"a- De A r$ia $ry hazard we# d sz"a d tak $ rszCce$ sza"!- De aD p ,ic#a czyszcza z #e#

!czestnikw c!kierniE &$r d! Saskie$ - ktra im s"!Dy za mie#sce sp tkaI3 Pisan znw manip!,ac#ach- dziEki ktrym akc#e p dn szC siE i spada#C #edne$ dnia 422 r+- r zpa, nych namiEtn Bciachskanda,ach i szwind,ach $ie"d wych- dziwnych niekiedy praktykach A(azety * s waI3 R schy"k! wiek! zwracan !wa$E na #ednC ze szt!czek z n t waniami $ie"d wymi cen za z+ De- p dawanymi przez pisma Ah "d!#Cce k,ice k!pcw z+ D wychI3 &skarDan #e- De systematycznie p da#C nied k"adne ceny tar$ we- zawsze na k rzyBF k!pcw- przez c naraDa#C na straty pr d!centw3 )r +ne nawet rDnice w n t waniach cen 7 w s!mie dawa"y #!D d!De pieniCdze3 ) sz" d te$ - De r ,nicy przesta,i wierzyF p!+,ik wanym ced!" m $ie"d wym i na w"asnC rEkE zasiE$a,i in% rmac#i3 >iemianie czyt!#Ccy A(azetE WarszawskCI- AS" w I- AWiekI 7 czas pisma cieszCce siE piniC w tym wz$,Edzie rzete,nych 7 trzymywa,i z k ,ei dane m cn spKni ne- c teD wpr wadza" w +"Cd3 7: WN33 Pr +,emy wiCDCce siE z $rC na $ie"dzie wyw "ywa"y Dywe dysk!s#e wBrd prawnikw- zw"aszcza p d k niec wiek!- $dy r zwinE"a siE hazard wa spek!,ac#a3 Wszyscy +y,i z$ dni c d te$ - De ty,k perac#e $ twk wep ,e$a#Cce na #edn czesnym d starczeni! papierw przez #ednC ze str n- a zap"aceni! ich wart Bci przez dr!$C 7 sC interesem czystym- ktrem! na,eDy siE pe"na chr na prawa3 Nat miast !k"ady d starczenie wart Bci na termin- a #!D na#+ardzie# tzw3 !k"ady rDnicE 7 +!dzi"y szere$ k ntr wers#i3 Niektrzy a!t rzy wyp wiada,i siE za pe"nC ,e$a,n BciC i #eB,i nie chr nC prawnC- t przyna#mnie# t ,eranc#C prawa d,a wsze,kich perac#i $ie"d wych- takDe d,a !k"ad! rDnicE3 P $,Cdy takie wyrazi" m3in3 Maksymi,ian St!dencki- adw kat przysiE$"y peters+!rskie# Iz+y .80 SCd we#- P ,ak- w napisane# p r sy#sk! i wydane# w Peters+!r$! +r sz!rze (ie"da- spek!,ac#a- $ra3 Trakt wa" n $rE na $ie"dzie #ak szachyp dkreB,a" + wiem e,ementy drDnia#Cce #C d $ier hazard wych- w ktrych zysk! ,!+ stracie decyd wa" wy"Ccznie B,epy przypadek3 W spek!,ac#i $ie"d we# zyskiwa" ty,k ten- kt mia" spec#a,ne wiad m Bci!mia" wyciC$aF wni ski z p ,itycznych- sp "ecznych i hand, wych k nste,ac#i i przewidywaF ich przysz"y r zw#3 &perac#e na $ie"dzie 7 twierdzi" St!dencki 7 sprzy#a#C teD r zw # wi ek n micznem!- + twiera#C p ,e spek!,ac#i d,a ,!dzi przedsiE+i rczych- a niema#Ccych w danym m mencie dp wiednich kapita"w w $ t wiKnie ,!+ papierach wart Bci wych3 Wykazywa" teD +ez!Dy7teczn BF Br dkw zaradczych przedsiE+ranych przez praw dawcw w rDnych kra#ach- $dyD na $"

przyn si"y ne k rzyBci ty,k tym- ktrzy wch dzi,i w !k"ady z zamiarem sz!kania dr!$ie# str ny- nie zapewnia"y nat miast +r ny zawiera#Ccym #e w d +re# wierze3 P d wni skami St!denckie$ p dpisywa,i siE na#wy+itnie#si warszawscy cywi,iBci- m3in3 =e,iks Xezi raski- redakt r A(azety SCd we# Warszawskie#I- +y"y ne + wiem z$ dne z d!chem czas!3 Praw karne !nika" nadmierne# in$erenc#i w st s!nki hand, we i w d +r w ,ne !m wy miEdzy str nami- praw cywi,ne nat miast nie +y" w stanie re$!, waF syt!ac#i- $dy w $rE wch dzi"a spek!,ac#a zasadza#Cca siE na ,!dzkich namiEtn Bciach3 ),a wie,! statecznym kryteri!m +y" p stEp ek n miczny- r zw# przemys"! i hand,!- a w tym zakresie $ie"da stan wi"a niema, sym+ , Dyw tn Bci i ! s +ienie inic#atywy3 StCd teD ch ciaD wie,! p!+,icystw +!rza" %akt- De pr minenci kapita"! niszczC #edn stki- wyciC$a#Cc d nich p dstEpnie ciEDk zaprac wane $r sze 7 +y,i i tacy- ktrzy p dkreB,a,i- De dziEki tem! Bwiat idzie d prz d!3 Czasem , s zdawa" siE przyznawaF im rac#E: wszakDe [ip ,it Wawe,+er$ przeszed" d hist rii nasze$ miasta nie #ak ten- ktry zrEcznie p dszed" inDyniera Skierk wskie$ i wie,! #eszcze innych mieszkacw Warszawy- a,e #ak %!ndat r $r mnie zas"!D ne# @rednie# Szk "y Mechaniczn 7Techniczne#- twarte# w ki,ka miesiEcy p wy$ranym pr cesie ze Skierk wskim3 i rNiep mierny drenaD kieszeni warszawiakw !prawia,i kamienicz7nicy3 Pr!s k nstat wa" sarkastycznie w p " wie ,at siedemdziesiCtych- De #edyny sp s+ na !w ,nienie siE d zdzierstwa w"aBcicie,i kamienic- t daF siE zamknCF w wiEzieni!3 W tym w"aBnie czasie .8/ zaczE"a siE na d +re spek!,ac#a mieszkani wa3 Miast $wa"t wnie siE r zrasta" i wzn sz n wie,e d mw- nastawia#Cc siE na zyski zarwn przy +!d wie- #ak i eksp, atac#i mieszka3 'ek rd wy p d tym wz$,Edem +y" r k .064- kiedy t wy+!d wan /22 kamienic3 Wwczas teD zaczE"a siE spek!,acy#na %!szerka +!d w,ana- ,iczne +y"y przypadki zawa,ania siE tandetnie i szczEdn Bci w wzn sz nych $machw3 > p czCtkiem kwietnia .06< r3 w"aBcicie,e d mw p dnieB,i znacznie czynsz za mieszkanie3 CzEBF prasy wyraDa"a wwczas zdanie- De p winn siE tym za#CF praw - + systematyczne p dwyDszanie k m rne$ wkr czy" #!D w dziedzinE ,ichwy3 'epres#e sp tyka"y #ednak nie kamienicznikw- a,e tych- ktrzy nie !iszcza,i w p rE wy$r wane$ czynsz!3 Wyrz!can ich z r dzinami- +ez skr!p!"w- na +r!k3 Wykszta"ci"

siE teD wwczas spec#a,ny $at!nek ,awi7rantw- ktrzy wyspec#a,iz wa,i siE w zw dzeni! rzCdcw d mw- a $dy #!D sprawa zaczyna"a +yF z+yt k" p t,iwa 7 +ra,i apartament na inne# !,icy- kamienicznik wi zaB z stawa"a dr $a sCd wa- +ez wiEkszych perspektyw na BciC$niEcie zad"!Denia przez k m rnika3 ) +rze t dda#e p dpis p d rys!nkiem =ranciszka K strzewskie$ - wy +raDa#Ccym dwch dandysw: ANarzekasz na +iedE- a takie d!De mieszkanie trzymasz_ 7 Widzisz- #a i tak zwyk,e za mieszkanie nie p"acE- t #!D w ,E mieF wy$ dnie#sze333I3 T #ednak na,eDa" racze# d wy#Ctkw- na $" $rC +ywa" w"aBcicie, kamienicy3 TysiCce warszawiakw c r k! w czerwc!- w kresie przepr wadzek BwiEt #askich- p sz!kiwa" wy$ dnie#szych i taszych mieszka3 AK r nC przedpiek"a- ktre che"p,iwie tyt!"!#e siE Gmiesz7 kaniemZ warszawskim- #est dr Dyzna3 > wie,! p sz,ak m Dna wn siF- De p"mi,i n wa ,!dn BF p"aci r cznie k3 12 min r+ za k m rne- p dczas $dy wed"!$ e!r pe#skie# ska,i p winna +y na ten ce, wydawaF k3 .2 min r+I./3 > tC piniC Pr!sa z$ dny +y" Wikt r ( m!,icki- ktry niec wczeBnie# pisa"- De warszawiacy za#m!#C Ana#+rzydsze- na#niezdr wszena#niewy$ dnie#sze i na#dr Dsze ze wszystkich mieszka na Bwiecie- a przyna#mnie# w +rE+ie E!r pyI123 )r Dyzna mieszkani wa mia"a zresztC tradyc#e wiek we- #!D Sch!,z w swych P drDach In%,antczyka dn t wa"De Warszawa za#m!#e w tym wz$,Edzie dr!$ie mie#sce p * ndynie3 Tanie +y"y mieszkania ty,k w pierwszych ,atach Kr,estwa P ,skie$ - #eB,i wierzyF Kazimierz wi W"adys"aw wi W#cickiem!- ktry +ardz idea,iz wa" czasy sw #e# m" d Bci3 .62 Nie ty,k dr Dyzna dawa"a siE we znaki3 Kamienicznicy BciC$a,i haraczeniewie,e %er!#Cc w zamian3 ASpis #edn dni wyI- ktry przepr wadz n w .0/. r3- !#awni" straszne war!nki- w #akich mieszka"a $r mna rzesza warszawiakw3 Wyniki spis! dziennikarze nazwa,i rych" AczarnC ksiE$C , ka, wCI- c #askrawsze przyk"ady i ,icz+y eksp n wa" adw kat Ad ,% S!,i$ wski- ktry kwestiE mieszkani wC miasta z$"E+i" d p dszewkip " Dy" $r mne zas"!$i w wa,ce #e# r zwiCzanie i +y" teD inic#at rem ki,k! niezmiernie cennych przedsiEwziEF- zmierza#Ccych d zapewnienia tanich mieszka r + tnik m3 Nie na,eDC ! nas d s +,iw Bci 7 pisan p spisie 7 d my ,iczCce p 922 mieszkacw- d,a ktrych z+i rnikiem BwieDe$ p wietrza #est #edn ciasne i c!chnCce p dwrk 3 Spis wykaza"- De istnie#C A %icyny trzypiEtr we- ca"k wicie p z+awi ne s" ca- a prcz te$ sCsiad!#Cce +ezp Bredni z mie#scami !stEp wymi i sta#niami3 &kien w %icynach tych

twieraF niep d +na- + wwczas ca"e %,aszki w dy k , skie# nie wystarczy"y+y d,a przyt"!mienia za+#czych wyziewwI1.3 W szcze$,nie skanda,iczne przypadki , k wania ,!dzi w mieszkaniach !rC$a#Ccych wsze,kim wym $ m wkraczaF m!sia" nawet praw 3 W d m! przy !,3 ?rackie# 4- $dzie , kat rzy za#m wa,i przer +i ny na mieszkanie !stEp- +erp ,icma#ster p ,eci" k misarz wi cyrk!"! "azienk wskie$ niezw" cznie ich stamtCd !s!nCF- a w"aBcicie,a d m! Aza sam w ,E i za niep d,e$a#Cce prze+aczeni! wykr czenie przeciw przepis m sanitarnymI p ciC$nCF d dp wiedzia,n Bci3 & tym- De kamienicznicy przera+ia#C strychy na p k #e kawa,erskiedrwa,ki na ,etnie mieszkania- a nawet z !stEpw r +iC p k iki- prasa pisa"a #!D w ,atach siedemdziesiCtych3 Nie wyda#e siE- +y dzia" siE t +ez ciche# z$ dy wszEd +y,skie# p ,ic#i i sprzeda#ne# administrac#i mie#skie#3 W hand, wym Bwiatk! Warszawy prcz dr +nych ry+ek 7 ty,e !przykrz nych- De $ras!#Ccych w masie 7 d czas! d czas! tra%ia" siE szcz!pak- ktry p Dera" kapita"y nie#edne# r dziny- !cieka#Cc siE przy tym czEst d p dstEp!3 Na#czEBcie# st s wanym % rte,em +y"y p dstEpne +ankr!ctwa3 A+y m cn stanCF na n $i- trze+a przedtem !paBF 7 mawia,i p d +n sentenc# na,nie- p d k niec JIJ w3- rDni nie!czciwi przedsiE+i rcy raz k!pcy i $"asza,i !pad" BF3 Inni 7 Azarywa#CcI ,icznych wierzycie,i 7 tE sama myB, wyraDa,i w sp s+ mnie# wysz!kany: Atrze+a p,a#tnCF- De+y wy#BF z $r szemI3 .6. Xednym chy+a z na#wiEkszych- a #!D na pewn na#d"!De# ciC$nCcych siE +ankr!ctw- +y"a !pad" BF Sa,wiana Xak!+ wskie$ - $" sz na w .08< r3 Xak sk mp,ik wana +y"a t perac#a- niech Bwiadczy %akt- De statnie czynn Bci zwiCzane z ,ikwidac#C masy !pad" Bci zak cz n d pier na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych3 Interesy te# %irmy- pr wadz ne na szer kC ska,E- r zciC$a"y siE na ca"y kra#- t teD !padek Xak!+ wskie$ p ciC$nC" za s +C r!inE ,!+ znaczne z!+ Denie mnstwa r dzin w Warszawie- a chy+a #eszcze wiEce# na pr winc#i3 Na p czCtk! paKdziernika .08< r3 Xak!+ wski sp rzCdzi" w ta#emnicy +i,ans sw ich niezwyk,e zawik"anych interesw3 & tym- De +y"y ne w p"akanym stanie- wiedzia" #!D d dawna i p de#m wa" rDne ryzyk wne machinac#e- +y #e rat waF3 Teraz d strze$" przed s +C ty,k #edn wy#Bcie: ze+ra" ze wszystkich m D,iwych Krde" #ak na#wiEce# $ twki i !ciek" za $ranicE3 Mia" wwczas szeBFdziesiCt ,at- a za s +C !r zmaic ne Dycie %inans we$

ryzykanta3 P ch dzi" z +iedne# Dyd wskie# r dziny z Sieradzkie$ - w ktre# !ch wa" siE #ak #edyny z Bmi r$a dzieci3 W wiek! 1. ,at przenis" siE d Warszawy- t! chrzci" siE- zmieni" imiE Sam!e, na Sa,wian i wstCpi" na praktykE d #edne$ z d mw hand, wych- a wkrtce p tem zaczC" pr wadziF interesy na w"asnC rEkE3 W .010 r3 wpisan $ w p czet +ywate,i miasta Warszawy3 >aczC" +ardz skr mnie- a,e #!D p .09. r3 da" siE p znaF #ak d stawca d,a ca"e# niema, armii r sy#skie#3 &dtCd teD r zp czE"a siE #e$ kariera- p d +nie #ak ki,k! #eszcze innych A,iwerantwI- czy,i d stawcw w #sk wych3 P w dzenie w interesach !Bwietni" nie+awem tyt!" sz,achecki3 Xak!+ wski st pni w chwyta" siE c raz t innych interesw- m3in3 dzierDawi" A, teriE k,asycznCI- +y" d stawcC Dywn Bci i drzewa d,a szpita,i w #sk wych- wsp,nikiem dw! d!Dych c!kr wni- pr wadzi" k mis wC sprzedaD kart d $ry w Kr,estwie P ,skim- +y" teD +ankierem3 XednakDe ca"y czas +a,ans wa" na krawEdzi- a #e$ interesy w"aBciwe ni$dy nie +y"y pewne3 Nawet inwentaryzac#a aktyww w .044 r3- statnia- #akC przepr wadz n - + p tem ich !nika"- +y"a m cn naciC$niEta i ch ciaD wykazywa"a prawie 922 tys3 r+- w rzeczywist Bci nie mia" nic3 &d te# p ry Xak!+ wski zaniecha" pr wadzenia ksiC$ hand, wych wed"!$ wyma$a prawa- d starcza#Cc w ten sp s+ za#Ecia 7 na ki,kadziesiCt na#+,iDszych ,at 7 wie,! ,!dzi m- ktrzy r zwik"ywa,i #e$ interesy3 Na#+ardzie# ryzyk wnC perac#E- dziEki ktre# zamierza" dda,iF widm +ankr!ctwa i zyskaF c na#mnie# p" mi,i na r!+,i naraz- prze7 .61 pr wadzi" Xak!+ wski w .040 r3 > sta" wwczas administrat rem tzw3 , terii szyman wskie#3 Na , terii te# wystawi n d +ra na,eDCce d k,!cza szyman w7skie$ +EdCce w"asn BciC r dziny [a,pernw i r dziny K niarw 7 z ktrC Xak!+ wski +y" sk ,i$ac ny przez D nE3 >e sprzedaDy , sw , tery#nych zamierzan !zyskaF 7 #ak siE t wwczas czEst praktyk wa" 7 s!mE p trze+nC na sp"acenie d"!$w +ciCDa#Ccych ma#Ctki3 Szac!nek ma#Ctkw ce, w zawyDan - a+y #ak na#wiEce# s+ zachEciF d k!p wania , sw3 &kaz#E stw rz n k!szCcC: za 14 r+ m Dna +y" z staF w"aBcicie,em ma#Ctk! warte$ +,isk FwierF mi,i na3 A+y znEciF amat rw tanie$ k!pna 7 w k ntrakcie , tery#nym z K mis#C Skar+! p czyni n zastrzeDenie- De RrzCd * terii z + wiCz!#e siE a,+ d ddania wy$rywa#Ccem! ma#Ctk!- a,+ teD d zatrzymania i wyp"acenia dwch trzecich kw ty #e$ szac!nk we# wart Bci3 T! kry" siE sedn ka,k!,ac#i r$anizat ra , terii- ktry p stawi" na

psych , $iE $raczy i333 sr dze siE p my,i"3 *iczy" + wiem na t - De kt Bkt d stanie prawie za darm ,+rzymie d +ra 7 weKmie #e w nat!rze i d pier pKnie#- p r zpatrzeni! siE w syt!ac#i- m De zechce spieniEDyF3 Sta" siE inacze#3 Ci- ktrzy wy$ra,i 7 zaDCda,i $ twki- a ty,k #eden z nich zdecyd wa" siE wziCF ma#Ctek- na papierze wart FwierF mi,i na r!+,i z $rC- w rzeczywist Bci 7 #ak p z+awi ny inwentarza i wsze,kich zas +w- a takDe $r mnie zap!szcz ny 7 za,edwie piCtC czEBF wart Bci szac!nk we#3 Na#+ardzie# #ednak p szk d wany +y" sam Xak!+ wski3 Xak administrat r , terii m!sia" wyp"aciF p nad <22 tys3 r+- z sta#Cc w"aBcicie,em trzech kiepskich ma#Ctkw3 NastEpne #e$ interesy teD +y"y nieszcze$,ne3 Mia" na kark! ,iczne p"atn Bci- ktre p krywa"- zaciC$a#Cc n we z + wiCzania ,!+ p de#m!#Cc rDne ryzyk wne 7 #ak we z , teriCty,e De na mnie#szC ska,E 7 perac#e3 P !cieczce #e$ d"!$i +,icz n na p nad .622 222 r+- nad aktywami zaB d"!$ siE $" wi n - + wie, kr tnie zaprzeczan ich w"asn Bci3 Nied +rszac wany p czCtk w na k " <22 tys3 r+3- kaza" siE nastEpnie wie,e wiEkszy- a w miarE !p"yw! czas! p stEp wanie !pad" Bci we k mp,ik wa" siE c raz +ardzie#3 Samych przedwstEpnych ze+ra wierzycie,i- d,a naradzania siE w waDnie#szych kwestiach 7 zw "an 1<wyznacz ny zaB syndyk przepr wadzi" .69 <1 sprawy w sCdach i !zyska" /< wyr ki3 Wie,e na,eDn Bci- #ak !przywi,e# wanych- wypr ces wa"a pr k!rat ria3 W e%ekcie p .9 ,atach ..2 wierzycie,i trzyma" .4 pr c3 sw ich na,eDn Bci- c p d +n nie +y" wca,e tak ma" - $dyD przeciEtna rez!,tatw siC$anych w !pad" Bciach dr $C p dzia"! wyn si"a d,a tych ,at k " 6 pr c3 Rk czenie p stEp wania !pad" Bci we$ - mim p dzia"! %!nd!szw- B,imaczy" siE #eszcze przez wie,e ,at- $dyD #eden % ,wark 7 = szetwkE 7 t czy"y siE +ardz sk mp,ik wane sp ry3 >aan$aD wana +y"a w nie i pr k!rat ria- i dzierDawcy te$ ma#Ctk!- i inne #eszcze r$any raz s +y3 ) pier w .00/ r3 wierzycie,e- reprezent wani #!D w znaczne# czEBci przez dr!$ie p k ,enie- zrzek,i siE wszystkich praw d = szetwki- przekaz!#Cc #e skar+ wi razem z pretens#ami d statnie$ dzierDawcy- ktre$ 7 mim p m cy p ,ic#i 7 nie m $,i dna,eKF3 SCd [and, wy wyr kiem z dnia 16 wrzeBnia .0/. r3 statecznie !m rzy" masE !pad" Bci Xak!+ wskie$ 3 &n sam przepad" $dzieB +ez B,ad!3 >a za+rane ze s +C kapita"y m$" DyF d statni - chy+a De znw wda" siE w #akieB p de#rzane interesy3 (dy+y

z sta" w kra#! 7 $r zi" m! sadzenie w areszcie za d"!$i- c p stan wi" Try+!na" [and, wy d raz! w .08< r3- $dy ty,k pierwszy #e$ wekse, zapr test wany z sta" przez znanC %irmE Sam!e,a Ant nie$ =raenk,a3 ) pier #ednak w .068 r3- niema, w statnich dniach swe$ istnieniaTry+!na" ten11 !zna" $ Aza winne$ !padk!I i p stan wi" akta p stEp wania przekazaF w"aBciwem! !rzEd wi p!+,icznem! ce,em wniesienia sprawy d sCd! karne$ 3 Try+!na" [and, wy wziC" p d !wa$EDe Ask r Sa,wian Xak!+ wski ksiC$ hand, wych przez praw hand, we przepisanych nie pr wadzi"- inwentarza ma#Ctk! d .044 r3 nie sp rzCdzi" i +ez wz$,Ed! na t - De d dawna stan #e$ +ierny przen si" czynny- n we d"!$i zaciC$a"- weks,e w +ie$ p!szcza" i Dycie nad stan pr wadzi"Bwiadczenia- przepisane$ artyk!"em <<2 k deks! hand, we$ nie z" Dy"- wreszcie w dni! . paKdziernika .08< r3- za+rawszy wsze,kie %!nd!sze- wyda,i" siE z kra#! i znik" +ez wieBci- z$ dnie przet z zapatrywaniem siE wierzycie,i i piniC syndykw te$ D Sa,wiana Xak!+ wskie$ za winne$ !padk! !znaF na,eDyI3 P,a#ty +ankierw zdarza"y siE #!D w kresie stanis"aw wskim3 W .604 r3 $" Bna +y"a !pad" BF 7 na 1 min z"p3- [erszka Mark wicza- Tyda z Mszcz n wa- ktry mia" kant r takDe w Warszawie- $dzie z #e$ !s"!$ k rzysta" wie,! dy$nitarzy3 Pi tra z =er$!s nw Teppera m" dsze$ ktry k!pi" s +ie sz,achectw a!striackie- tak zr!#n wa"y .6< Charakterystyka !,ic Warszawy3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.06.P %antaz#e k chanek i nie!czciw BF %ic#a,istw- De $dy z+ankr!t wa" w .6/9 r3 7 z stawi" p nad mi,i n d!katw de%icyt!103 Inny +ankier z ,at stanis"aw wskich- Macie# yszkiewicz- p dczas krach! kant r! zatai" sw# ma#Ctek i p wy#Bci! z wiEzienia sta" siE cz" wiekiem niezwyk,e zam Dnym3 Taki sp s+ + $acenia siE 7 przez $"aszanie !pad" Bcipan wa" przez ca"y JIJ wiek3 A>nane sC przypadki- $dy k!piec- !krywszy czEBF kapita"!- $"asza" !pad" BF- !wa,nia#Cc siE w ten sp s+ d d"!$w ! wierzycie,iI1< 7 stwierdza dzisie#szy znawca st s!nkw pan!#Ccych wBrd warszawskich hand, wcw3 &pinia ta dn si siE d pierwsze# p " wy JIJ w3- w dr!$ie# #e$ p " wie- szcze$,nie zaB w statnie# Fwierci 7 ch ciaD takDe zdarza"y siE +ankr!ctwa ,!dzi ,ekk myB,nych i Dy#Ccych p nad stan- przewaDaF zda#C siE !pad" Bci wyrach wane z "wkiem w rEk!- zap,an wane i wyk nane z p m cC p kCtnych d radcw3 Ch ciaD niewie,! m $" d rwnaF yszkiewicz wi i Xak!+ wskiem! ska,C nad!DyF- t wie,! przewyDsza" ich nawet p mys" w BciC3

P ,e d p pis! d,a ,!dzi z inic#atywC- a takDe d,a rDne$ r dza#! a%erzystw- tw rzy" siE w ,atach dw!dziestych JIJ w3- $dy hande, i przemys" r zwi#a"y siE c raz +ardzie#- $"wnie dziEki inic#atyw m ministra )r!ckie$ 7*!+eckie$ 3 &prcz przedsiEwziEF !czciwych i dp wiedzia,nych mn DyF siE zaczE"y i a%ery p de#rzane3 Niekiedy zresztC $ranica miEdzy nimi +y"a p"ynna- + wczesny kapita,izm rzCdzi" siE wi,czymi prawami3 Taki np3 [enryk !+ieski- cz" wiek niezwyk,e rz!tkiwsp" r$anizat r T warzystwa Kredyt we$ >iemskie$ - p tem wiceprezes ?ank! P ,skie$ 7 wyk rzysta" sw #e stan wisk i !Dywa" kredytw p!+,icznych na prywatne interesy- za c z sta" skazany na wie, ,etnie wiEzienie- a ?ank prze#C" ,iczne przedsiE+i rstwa %ami,ii3 Inny +iznesmen te$ kres!- Pi tr Steinke,,er- ktrem! 7 wydawa" siE 7 sz" tak Bwietnie #ak rzadk k m!- d pr wadzi" sw #C %irmE d +ankr!ctwa- a,e +y" na ty,e !czciwy- De 7 #ak BwiadczC #e$ +i $ra% wie 7 d " Dy" wsze,kich stara- +y rat waF interesy sw ich wierzycie,i i h n r d m!3 W ,atach kryzys wych pada" wie,e kant rw +ankierskich i d mw hand, wych3 *iczne +ankr!ctwa +y"y niezawini ne- p pr st! zaw dzi"y ka,k!,ac#e- +rak" z+yt!- przych dzi" niesp dziewany zast#- nie wp"ywa"y pewne- #ak siE zdawa" - pieniCdze3 W #Ezyk! prawniczym !Dywan wiEc termin! A!pad" BFI- nat miast A+ankr!ctw I- #ak ma#Cce znaczenie pe# ratywne- piEtn!#Cce- p z stawian ty,k d,a #Ezyka p t czne$ 3 Terminy te dzie,i taka przepaBF- #ak wy7 .68 stEpek i nieszczEBcie 7 zwraca" !wa$E p!+,icysta prawny w ,atach siedemdziesiCtych3 W kresie miEdzyp wstani wym dn t wan .98 !pad" Bci rDnych %irm warszawskich w ciC$! 9< ,at143 W ,atach siemdziesiCtych +ywa" ich #!D ty,e w ciC$! ki,k! miesiEcy- np3 w dr!$im p"r cz! .008 r3 dziennikarz d rach wa" siE .10 mnie#szych i wiEkszych +ankr!ctw na $,nC s!mE dw! mi,i nw r!+,i183 Trzy ,ata wczeBnie#- ty,k w ciC$! #edne$ miesiCca- p dstEpnych +ankr!ctw +y" ..- w tym 6 znacznych3 >+ankr!t wa"y m3in3 dwa sk"ady t warw $a,antery#nych- #eden sk"ad dywanw- #eden hand,arz De,azem- desty,at r- st ,arz- weks,arz3 S!ma wszystkich +ankr!ctw wyn si"a 602 tys3 r+- nat miast aktywa !pad" Bci siE$nE"y za,edwie /8 tys3 r+- wierzycie,e straci,i wiEc 80< tys3 r+163 Warszawiacy m $,i siE p cieszaF ty,k tym- De !pad" Bci %irm za$ranicznych mia"y ska,E wrEcz $i$antycznC- #ak np3 w .00/ r3- $dy na sk!tek m3in3 nad!DyF 7 w ktre wmieszany +y" rwnieD s"awny inDynier *esseps 7 z+ankr!t wa" t warzystw akcy#ne C mpa$nie Rni\erse,,e d!

Cana, Inter ceaniC!e de Panama3 Straty p ni s" tam k " p" mi,i na dr +nych p siadaczy- a krach ten d+i" siE $" Bnym echem na ca"ym Bwiecie3 W Warszawie nie +y" chy+a czas pisma- ktre +y tym nie pisa" 3 &dp wiedzia,n Bci !nikan czEst w sp s+ +ardz prymitywny: p pr st! w"aBcicie, p z stawa" da,e# w %irmie- a na szy,dzie wymazywa" sw #e imiE- p dstawia#Cc w t mie#sce D nE ,!+ krewne$ - ktrzy dmawia,i p krywania z + wiCza swe$ p przednika3 ANa p d +nC szt!czkE nie p m De Daden wyr k sCd wyI 7 takie zdanie wyrazi" p waDny k!piec na "amach #edne# z $azet3 W tym samym kresie APrawdaI dawa"a wyraz +!rzeni!: A?ankr!ctwa mn DC siE z +ezcze,nym p Bpiechem3 Pewien k!piec przed Bmi ma miesiCcami za" Dy" sk,ep z 92 tys3 r+- !pad" na <2 tys3 r+3 Xedn czeBnie +rat- +EdCcy ! nie$ s!+iektemza" Dy" s +ie sk,ep n wy3 StraszneLI103 ASprawy +ankr!ctw rzadk tra%ia#C na st" sCd wyI1/ 7 wyp wiada" siE na#,epie# w tych kwestiach z rient wane czas pism prawnicze3 &d ,at + wiem !trwa,i"a siE praktyka +ardz d $ dna d,a ,!dzi interes!- De sCd karny d pty nie przystEp wa" d sprawy +ankr!ctw - d pki sCd cywi,n 7hand, wy nie zakwa,i%ik wa" A!pad"e$ I p d sCd- !zna#Cc $ za +ankr!ta pr ste$ +CdK p dstEpne$ 3 Stan taki +y" czEst i m cn krytyk wany przez prawnikw- ktrzy wskazywa,i- De #e$ nastEpstwem #est z!pe"na +ezkarn BF +ankr!tw3 Na $" + wiem- zanim d sz" d r zstrzy$niEcia w p stEp wani! cywi,nym .66 7 Bci$anie karne !,e$a" przedawnieni! +CdK teD nie dawa" siE #!D przepr wadziF wie,! d w dw3 Rpad" BF Az winy , s!I r zwik"ywana +y"a ty,k w p stEp wani! cywi,nym- nat miast +ankr!ctw pr ste i p dstEpne trakt wan #ak przestEpstwa krymina,ne3 ?ankr!ctw pr ste przy#m wan wwczas- $dy sCd !sta,i"- De skarD ny pr wadzi" wystawne Dycie p nad stan- ddawa" siE hazard wi- zaciC$a" nadmierne p Dyczki- sprzedawa" z+yt tani t wary itp3 ?y" t za$r D ne zamkniEciem w wieDy na kres d r k! d dw! ,at3 ),a !znania za +ankr!ta p dstEpne$ trze+a +y" skarD nem! !d w dniF- De p dawa" zmyB, ne wydatki ,!+ straty- !krywa" kw ty pieniEDne- t wary czy r!ch m Bci- nierzete,nie pr wadzi" ksiE$i itp3 >a t $r zi" #!D zes"anie na Sy+eriE3 >a +ankr!tw pr stych !znan na p czCtk! .000 r3 +raci Wr+e,w"aBcicie,i !syt! wane$ + k k Bci "a Bw3 KrzyDa sk,ep! z w cami i de,ikatesami- ktry cieszy" siE d!DC p p!,arn BciC wBrd warszawiakw3

?racia zaczE,i skr mnie: w .061 r3 Xze% wnis" 642 r+- a =ranciszek 8222 r+- w nastEpnych #ednak ,atach na ty,e m cn stanE,i na n $ach- De !tw rzy,i #eszcze %i,iE3 Ch ciaD w sk,epie $"wnym !tar$ dzienny wyn si" przeciEtnie 922 r+- t w czasie kiedy na DCdanie wierzycie,i SCd [and, wy $" si" !pad" BF %irmy 7 syndycy masy !pad" Bci na p krycie p nad .12 tys3 r+ wierzyte,n Bci ze+ra,i ty,k nieca"e .1 pr c3 te# kw ty3 SCd stwierdzi" +rak p rzCdk! w ksiE$ach raz z+yt d!De wydatki i !zna"- De +racia sta,i siE niewyp"aca,ni- p niewaD na sk!tek nie str Dne$ pr wadzenia hand,! r ztrw ni,i znacznC czEBF ma#Ctk!3 P z stawi ny na w ,n Bci +ankr!t r +i" c m$"- De+y !niknCF dp wiedzia,n Bci3 W .008 r3 Iz+a SCd wa r zpatrywa"a sprawE k!pcaktry +y" w"aBcicie,em dw! ma$azynw +"awatnych w centr!m miasta3 Rsta, n - De d $" szenia !pad" Bci przedsiEwziC" szere$ czynn Bci d BF #edn znacznych: d pr wadzi" d de%icyt! 02 tys3 r+- sp rzCdzi" %a"szywy +i,ans- przedstawi" zmyB, ne k ,iczn Bci strat- !kry" ksiE$i i papiery- #e$ D na tw rzy"a n wy ma$azyn- a n sam zdCDy" s +ie wyr +iF paszp rt i wkrtce mia" wy#echaF za $ranicE3 ) pier wtedy p stan wi n $ !wiEziF3 W p!+,ik wanych w pKnie#szych ,atach w prasie wyr kach SCd! [and, we$ 7 $"asza#Ccych !pad" Bci warszawskich %irm 7 c raz czEBcie# zamiast % rm!"y- De A s +E !pad"e$ p stanawia siE za+ezpieczyF przez ddanie $ p d d zr p ,icy#nyI- sp tyka siE zdanie- De s +E #e$ Aza+ezpiecza siE przez zamkniEcie w areszcie d"!Dni7 .60 kwI3 Areszt s +isty za d"!$i zniesi n w $!+erniach warszawskie$ krE$! sCd we$ d pier w ./28 r3923 &d te# chwi,i przyspiesz n p stEp wanie karne w +ec +ankr!tw3 Na p czCtk! ./.9 r3 A(azeta SCd wa WarszawskaI pisa"a charakterystyczny cas!s ?3 'awieckie$ - w"aBcicie,a kant r! +ankierskie$ przy !,3 Wierz+ we# ..3 >anim sCd hand, wy $" si" #e$ !pad" BF Az wieBci p!+,iczne#I 7 #!D sprawa zna,az"a siE w rEkach pr k!rat ra3 Wszystk + wiem przemawia" przeciw niem!: z"y stan swych interesw sp w d wa" k szt wnym try+em Dycia i ,ekk myB,nC $rC na $ie"dzie3 W ciC$! r k! wyda" 42 tys3 r+- zastawia#Cc papiery pr cent we sw ich k,ientw3 W pierwsze# p " wie JIJ w3 $azety d BF $,Ednie pisa"y +ankr!ctwach!nika#Cc p dawania nazwisk3 S"ychaF- iD pewien znany d m hand, wy p"aciF przesta" 7 d n si" eni$matycznie AK!rier WarszawskiI w pierwszym r k! swe$ istnienia3 Wkrtce ten sam dziennik- piszCc +ankr!ctwie-

!cieczce- schwytani!- a nastEpnie sadzeni! w Pr ch wni pewne$ hand, wca- zamiast nazwiska !Dy" zr z!mia"e$ ty,k d,a wta#emnicz nych krypt nim! 7 S333 !sz9.3 W ,atach siemdziesiCtych pisma c dzienne +y"y przepe"ni ne in% rmac#ami !pad" Bciach- wymienian %irmy z imienia i nazwiska3 In% rmac#e te zamieszcza"y nie ty,k $azety !rzEd we- ktre k piE wyr k! wywiesz ne$ na ta+,icy w sa,i przy#EF SCd! [and, we$ Ap!+,ik wa"y w p rzCdk! przepisanymI- a,e rwnieD dzienniki- i t wca,e nierzadk #eszcze przed zapadniEciem wyr k!3 Przed p d +nymi praktykami przestrze$a"a p waDnie#sza prasa- wskaz!#Cc na sk!tki takich p, tkarskich p czyna3 AKt ch F tr chE #est +eznany z k deksem hand, wym 7 pisa"a np3 A(azeta SCd wa WarszawskaI 7 tem! wiad m - De zachwianie siE w interesach #akie$ d m! hand, we$ - %a+ryki ,!+ zak"ad! przemys" we$ m De nie p ciC$nCF za s +C $" szenia !pad" Bci- a tym +ardzie# !znania niewyp"aca,nych za +ankr!tw3 SCd [and, wy d pier p skr!p!,atnym z+adani! wszystkich cech p stEp wania !pad"e$ - rzeka wraz z wierzycie,ami charakterze !pad" Bci3 &$"asza#Cc !pad" BF- sCd nakaz!#e p!+,ik wanie wyr k! i d te# chwi,i rzecz sta#e siE #awnC- d pki #ednak wyr k! sCd we$ - $"asza#Cce$ !pad" BF- nie ma- nikt nie ma prawa za$,CdaF d kieszeni hand,!#Cce$ i $"aszaF Bwiat! #e$ niewyp"aca,n Bci- #eB,i nie chce naraziF $ na niep wet wane straty- a sie+ie na dp wiedzia,n BF3 Tymczasem niektre pisma kaz!#C w tym wz$,Edzie kary$ dnC ,ekk myB,n BF3 W tym ty $ 7 .6/ I i dni! na przyk"ad $" si"y G+ankr!ctwieZ #edne# z t!te#szych %a+rykwymienia#Cc nazwiska w"aBcicie,i i d da#Cc- iD #eden ze wsp,nikw p!Bci" WarszawEN tymczasem- i,e wiemy- nikt d SCd! [and, we$ DCdania $" szenia !pad" Bci te# %a+ryki nie wn si"3 Xakim prawem p da#e siE d p!+,iczne# wiad m Bci G+ankr!ctwieZ %a+ryki- ch ciaD+y nawet prawdC +y" - De ta z #akich +CdK p w dw zna,az"a siE w k nieczn Bci pr wadzenia !k"adw z wierzycie,ami3 Wszak wiad m BF G+ankr!ctwieZ m De spara,iD waF +ie$ interesw %a+ryki i naraziF #C na nie +,icz ne stratyI913 Ki,ka ,at wczeBnie# inne p waDne czas pism - #!D nie tak pryncypia,niea,e ADyci w I- za,eca" rwnieD p wBciC$,iw BF- wskaz!#Cc- De nie ty,k mie#sc we sp "eczestw #est AprzeraD ne tym stanem nien rma,nymI- c p w d!#e niepewn BF st s!nkw hand, wych- a,e Adr!k wane $Est

wieBci p,a#tach w na#sm!tnie#szych +arwach wystawia#C !czciw BF naszych przemys" wcw i k!pcw- a t p dk p!#e resztki kredyt! za$raniczne$ i mn Dy ty,k nieszczEBcia3 Xak zawsze i wszEdzie- tak i t!ta#- niep wBciC$,iwe p, tkarstw - ma#Cce za r dz nC si strE ,ekk myB,n BF- wyrzCdza niep sp ,itC szk dE3 Wiede- ?er,in i ParyD+%it!#Cce w "atwy kredyt- + $ate st s!nkami eksp rt wymi- st s!nk w wie,e wiEce# miewa#C +ankr!ctw niDe,i Warszawa- +ardz p d tymi wz$,Edami !+ $a3 A,e w Wiedni!- ?er,inie i ParyD! ,!dzie dawn #!D p z stawi,i d" $iem p, tkarstw i za ,ada kaz#C nie krzyczC wnie+ $" sy: ?aczn BF- t! kradnCLI993 Te przeciwstawne tendenc#e ciC$,e dawa"y s +ie znaF3 P kresie wstyd,iwe$ mi,czenia 7 w imiE wyDszych rac#i wys!wanych przez k "a %inans#ery 7 d $" s! d ch dzi"y ar$!menty tych- ktrzy za,eca,i piEtn waF p nazwisk!- i t natychmiast- a%erzystw %inans wych3 Inacze# 7 wskazywan 7 ciC$,e zna#d waF siE +EdC naiwni- ktrzy dadzC siE z"apaF na ,ep rDnych h chsztap,erw3 ) takie$ dzia"ania naw "ywa" AK!rier WarszawskiI na p czCtk! ./2< r3- w czym p par" $ natychmiast ATy$ dnik I,!str wanyI3 SCdzimy 7 napisan tam 7 De wiad m Bci te$ r dza#! sC waDnie#sze i p Dytecznie#sze niD sensacy#ne pisy mnie# ,!+ wiEce# p tw rnych z+r dni3 K ntr wers#e te dawa"y s +ie znaF rwnieD w dysk!s#ach prawniczych3 Przepisy prawa 7 da#Cce d!DC przewa$E wierzycie, wi 7 re$!, wa"y d BF ry$ rystycznie st s!nki hand, we- stawia#Cc na pierwszym mie#sc! zasadE pewn Bci +r t!3 Ta s"!szna zasada- w czasach hand, we$ zast #!- z"e# k ni!nkt!ry czy wrEcz kryzys!- stawa"a siE przys" wi wC k!,C ! n $i3 ),a przedsiE+i rstwa hand, we$ - kt7 .02 re zachwia" siE w interesach- w"aBciwie nie +y" rat!nk!: w ciC$! trzech dni p zawieszeni! wyp"at na,eDa" $" siF #e$ !pad" BF i przepr wadziF ,ikwidac#E r!#n!#CcC i d,a w"aBcicie,a- i d,a wierzycie,i3 >nacznie wz$,Ednie#sza +y"a pr ced!ra + wiCz!#Cca w ' s#i- dawa"a + wiem m D,iw BF dr czenia wyp"at i d"!Dsze# ,ikwidac#i na,eDn Bci p d k ntr ,C wierzycie,i3 K!piectw warszawskie za p Brednictwem K mitet! (ie"d we$ wystCpi" w ./22 r3 d w"adz z pr p zyc#C !#edn ,icenia p stEp wania !pad" Bci we$ 3 Prawnicy carscy !st s!nk wa,i siE d sprawy ne$atywnie- wyraDa#Cc piniE- De nie wart r +iF w k deksie cywi,nym zmian czCstk wych3 ?y" t sw isty szantaD: wsze,kie pr p zyc#e n we,izac#i nap ,e skie$ prawa- + wiCz!#Cce$ w Kr,estwie P ,skim #!D niema, d wiek! 7 a wiEc w niektrych zakresach

m cn przestarza"e$ 7 wyk rzystywan w tym czasie #ak pretekst d narz!cenia r sy#skie# k dy%ikac#i cywi,ne#- p d +nie #ak sta" siE t z prawem karnym3 'y$ ryzm przepisw re$!,!#Ccych kwestiE !pad" Bci sprzy#a" wsze,kim k m+inat r m- ktrzy m $,i wyk rzystywaF #e #ak straszak w +ec hand, wcw za$r D nych widmem +ankr!ctwa3 P kCtni d radcynie$ardzCcy na#+ardzie# ciemnymi interesami- dawa,i pi,ne +aczenie na k!pcw- ktrych interesy zaczyna"y +yF niepewne3 XeB,i ty,k #akiB k!piec nie m$" zap"aciF swych z + wiCza w terminie- natychmiast z#awia" siE ! nie$ kt B- rzek m z +i!ra inkasa weks,i- i DCda" 7 #ak siE mwi" w tych k "ach 7 Aszwa#n$e,d!I9<- $r DCc- De #eB,i nie trzyma kreB, ne# kw ty$" si !pad" BF %irmy3 K!piec zyskiwa" datkiem mi,czenie d czas!- pki nie wyeksp, at wan $ d reszty3 Wydzia" Rpad" Bci wy SCd! [and, we$ zawsze +y" zape"ni ny p kCtnymi d radcami- ktrzy %aktycznie za"atwia,i- w try+ie nie#ak Ap dskrnymI- wiEksz BF perac#i3 P stEp wanie !pad" Bci we !waDane +y" za na#sk!tecznie#szy 7 + wzm cni ny p wa$C sCd! i pr wadz ny przez adw kata przysiE$"e$ 7 Br dek e$zek!cy#ny3 Wszystk #ednak c na#waDnie#sze dzia" siE za k!,isami sCd!- a przed #e$ +,iczem- #ak t kreB,i" #eden z wczesnych prawnikw- Asym!,ac#e $ ni"y za sym!,ac#amiI3 P kCtni d radcy +y,i m t rem sprawczym nie#edne# +ankr!c7kie# a%ery3 >na,i rDne kr!czki prawne- re$!"y matactwa- wy+ie$i3 Przyk"adem m De +yF pr ces- ktry r ze$ra" siE przed SCdem &krE$ wym w .0/4 r3 Na "awie skarDanych zasied,i (!staw [a,pern i Xak!+ Szenwic- +a# p d zarz!tem wsp"dzia"ania w p dstEpnym .0. +ankr!ctwie *e na P ,akiewicza- w"aBcicie,a d!De# %a+ryki kape,!szy3 P ,akiewicz namwi ny z sta" przez p kCtne$ d radcE- nie#akie$ ?,a!%!ksa 7 d zawieszenia wyp"at i !krycia- przy p m cy dwch przy#aci"- swe$ ma#Ctk!3 ) k nan te$ w ten sp s+- De [a,pern i Szenwic- na p dstawie %ikcy#nych d k!mentw- !zyska,i wyr ki sCd we na rzek me wierzyte,n Bci i p za p,ecami prawdziwych wierzycie,i sprzeda,i ca"y ma#Ctek P ,akiewicza3 =ikcy#nym na+ywcC %a+ryki z sta" [a,pern- ktry 7 #ak t Bwiadczy" w sCdzie 7 mia" #C p zak czeni! p stEp wania !pad" Bci we$ przekazaF dawnem! w"aBcicie, wi3 W ten sp s+ P ,akiewicz w chwi,i !pad" Bci nie p siada" nic3 Te p dstEpne machinac#e !#awni n przed sCdem cywi,nym dziEki ener$ii zarzCd! masy !pad" Bci we#3 P ,akiewicz i ?,a!%!ks w p rE !ciek,i za $ranicE- a +a#

przy#acie,e zes"ani z sta,i na Sy+ir3 Wyr k +ardz s!r wy- a,e naszym zdaniem s"!szny 7 sk ment wa" w pr ces A(" sI- wyraDa#Cc nadzie#E- De !krci siE w ten sp s+ sym!,acy#ne +ankr!ctwa3 ' zmn Dy"y siE ne #ak $rzy+y p deszcz! 7 pisan 7 i d tychczas sprytni wy$rywa,i3 P ki,k!ty$ dni we# przerwie w hand, wych interesach stawa,i siE ,!dKmi wie,e + $atszymi- $dyD p stawieni w niek rzystne# syt!ac#i wierzycie,e dar wywa,i im p " wE- a nawet trzy czwarte sw ich pieniEdzy3 W ,icznych przypadkach +ankr!ctwa nie!czciwych przedsiE+i rcw i hand, wcw d tyczy"y ,!dzi +iednychktrzy p wierza,i im sw #e niewie,kie kapita"y z nadzie#C zr +ienia d +re$ interes!- s +y naiwne +CdK teD zna#d!#Cce siE w syt!ac#i przym!s we#3 I,!str!#e t sprawa w"aBcicie,a piekarni przy !,3 N w mie#skie#- Sindziskie$ - ktre$ !pad" BF $" si" SCd [and, wy w .0/4 r3 Xe$ d"!$i wyn si"y <2 tys3 r+- a wBrd p krzywdz nych zna,az" siE m3in3 ki,ka wdw- ktre z" Dy"y ! nie$ st!r!+, we ka!c#e ce,em !trzymania %i,ii z pieczywem raz wie,! dr +nych hand,arzy mCki3 iH (dzieB za $ranicami przepada,i +ez B,ad!- naciC$nCwszy przedtem mnstw ,!dzi- rDni h chsztap,erzy- a,e ty,k czasami r +i"a siE z te$ a%era $" Bna na ca"e miast 3 &$r mne wraDenie wyw "a"a np3 !cieczka Xana 'em+ert wskie$ w .009 r3 A=akt ha+iCcy- tym +ardzie# sm!tny- De siE przytra%i" w s%erze inte,i$entne#I 7 !+ ,ewa"a przy te# kaz#i #edna z $azet3 'em+ert wski- d +ry znawca pr +,ematyki $ sp darcze#wsp"w"aBcicie, czas pisma AEk n mistaI- !ciek"- AzarwawszyI 7 #ak p czCtk w p dawa"a prasa 7 ki,kanaBcie s+- w tym przemys" wcw+ankierw i k ,e$w z ?ank! P ,skie$ - $dzie +y" !rzEdnikiem3 Wkrtce kaza" siE- De ,ista p 7 .01 szk d wanych +y"a znacznie d"!Dsza- + 'em+ert wski nie $ranicza" siE d wy"!dzenia kredyt!- a,e p dr +i" takDe pewnC ,icz+E weks,i3 Na !cieczkE zdecyd wa" siE w m mencie- $dy na p siedzeni! zarzCd! T warzystwa Wi B,arskie$ - ktre$ +y" kas#erem 7 zaczEt sprawdzaF stan %inansw st warzyszenia3 P ,ic#a warszawska wys"a"a te,e$ramy d siedmi! miast e!r pe#skich ,eDCcych na sz,akach- ktrymi sz!Bci i z" dzie#e zwyk,i wEdr waF d Ameryki- nie przyni s" t #ednak Dadnych rez!,tatw3 W cztery ,ata pKnie#- rwnieD na$,e- p!Bci" WarszawE W"adys"aw Kiersz- Aa%erzysta pr wadzCcy nader r z,e$"e interesaI3 P #e$ znik7 niEci!k wysz" na #aw szere$ sz!stw i nad!DyF3 Kiersz pe"ni" + 7

wiCzkiNn" dsze$ rachmistrza w #edne# z instyt!c#i %inans wych3 K rzysta#Ccg z za!%ania- p tra%i" wyzyskaF tE skr mnC p sadE d p pe"nienia wie, tysiEcznych nad!DyF3 ?y" w"aBcicie,em dwch zak"adw % t $ra%icznych- sk,ep! k , nia,ne$ - resta!rac#i- a na pr winc#i mia" #eszcze %a+rykE p cz ch3 Xe$ !cieczka p stawi"a w tr!dne# syt!ac#i redakc#E A(" s!I- $dyD Kiersz mia" k nces#E na t czas pism #ak #e$ wydawca i redakt r dp wiedzia,ny3 I n- p d +nie #ak 'em+ert wskisprzeniewierzy" wie,e p wierz nych s +ie prywatnych kapita"w3 S]S]77SW PrasE +!rza" na#+ardzie# t - De w sz!st AwstEp wa" czasem na kaza,nicE p!+,icznC d,a skarcenia $rzechw c!dzychI3 P wBciC$,iwy skCdinCd ATy$ dnik I,!str wanyI piEtn wa" $ kwiecistym sty,em3 Kiersz kreB, ny tam z sta" #ak her s d! # !r d sk na"y syn sw #e$ czas!na#w nnie#szy kwiat !kszta"t wany na drzewie- ktre$ k nary stan wiC chEF wz+ $acenia siE- $ rCczka spek!,ac#i- z+ytek i ,ekcewaDenie wsze,kich zasadI3 Crescend dziennikarza pis!#Cce$ #e$ wyczyny +y" +ardz wysz!kane: ATe p mi ty tch"ani- te hydne p,w ciny , s!- te p" dy zwiCzk! z+ytk! i " tr stwa- t ciEDka nasza krzywda- niezas"!D naa,e + ,esna3 Przek,estw Bci$aF ich m!si- a,e przek,estw t na nich niecha# siE stanie przestr $C d,a tych- ktrzy z sercem i !mys"em nieBwiad mych #a$niCt d przepaBci pr wadziF im siE da,iI943 ) tk,iwie# niD mie#sc wi spryciarze na+iera,i AnieBwiad me #a$niEtaI rDni c!dz ziemscy spek!,anci- wie,e "atwie# zysk!#Ccy za!%anie mieszkacw Warszawy3 Na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych $" Bna +y"a a%era paryskie$ kant r! )e ,a =arre- ktry naciC$nC" warszawiakw na premi we p Dyczki w wys k Bci p nad 122 tys3 r+- w tym i ? ,es"awa Pr!sa- ktry wziC" p waDnie starannie wydr!k wane .09 . .H. ABwiadectwa z rD wym t"em- w dnym znakiem- +wdkami- p dpisamin!merami itd3I3 Nie +y" w tym nic n we$ 3 X!D w #ednym z pierwszych n!merw AK!riera Warszawskie$ I zna,eKF m Dna wiad m BF- De przy !,3 Mi d we#- w pa"ac! p d n!merem </4- c dziennie d+ywa siE ,icytac#a na s" dycze3 APrzed nie#akim czasem 7 czytamy 7 przy+y"y Mernetc n%isse!r et disti,,ate!r de Paris- tw rzy" c!kierniE w sp s +ie paryskimN nat!ra,nie cena mia"a +yF wyDszC niD p innych c!kierniach p ,skichI3 M nsie!r Mernet wkrtce #ednak zniknC" z Warszawy- a Az sta,i p nim

,iczni wierzycie,e- resztki z "ak tkw i B,icznie dr!k wane p %ranc!sk! kata, $iI3 ANie ma miasta +ardzie# pr te$ wane$ w pewnym kier!nk!- #ak WarszawaI 7 !+ ,ewa" kr nikarz AK" swI w ,atach siedemdziesiCtych nad tym- De przy+ywa#Ccy t! Aszt!kmistrze z ca"e$ Bwiata- ma$icyczar dzie#e- czar dzie#ki i czar wnice- w"aBcicie,e menaDerii wsze,kie$ $at!nk!- akr +aci- chir manci- cy$anie i wyna,azcy Gta#emnicze# rEkiZnie da#C nam ani chwi,i dp czynk!- ,Bniewa#Cc wy +raKniE naszC p cenach p dwyDsz nychI3 'Dni AprzedsiE+i rcy d r zrywkiI- przewaDnie Ap ch dzenia nadspre#skie$ I- #ak na#czEBcie# kreB,an w prasie +er,iczykw- wyspec#a,iz wa,i siE w +w Deni! i p kazywani! rDnych ,!dzi- dziwnych kszta"tach- przeciwk czem! pr test wa"y czasem $azety983 WiEkszC #eszcze szk dE wyrzCdza"y wie,ce p de#rzane indywid!a- an$aD wane przez sn +istycznych r dzicw na precept rki ich dzieci967 Czasem za$raniczni spryciarze ce,em wyciC$ania $r sza d naiwnych wyk rzystywa,i rDne techniczne n w Bci- zanim sta"y siE ne p wszechnie znane3 Przyk"adw na t zna,eKF m Dna w prasie wie,enawet #eszcze w k c! ,at dziewiEFdziesiCtych3 XakieB t warzystw %ranc!skie rek,am wa" siE wwczas za p Brednictwem $azet- De nadeB,e kaDdem! chEtnem! Aprawie darm I- + ty,k za 4 r+ sre+rem OLP 7 p rtret kresk wy3 >na,az" siE d!D amat rw- aD kt B dkry"- De we k nter%ekty sC zwycza#nymi % t $ra%iami- p wiEksz nymi za p m cC spec#a,ne# aparat!ry- i ty,k n szC Ap z ry artystyczne# r + ty rzemieB,nicze#I3 Takie rzeczy r +iC i ! nas- ty,e De tanie# 7 DachnC" siE #eden z dziennikarzy3 Tak +y" rzeczywiBcie i wkrtce wie,! rzemieB,nikw sz!stw !czyni" s +ie z %a+ryk wania p rtretw z % t $ra%ii- $"wnie d,a pr winc#!szy- ca"kiem intratne za#Ecie3 Niektrzy z+iera,i ty,k zadatki i nie p kazywa,i siE wiEce#- A!czciwsiI +ra,i d +re r!+,e za kiepskie ma, wid"a3 .0< >anim wi Ap rtreciBciI zm!szeni z sta,i- z +rak! naiwnych- d przerz!cenia siE na pr winc#E 7 sk!+a,i wie,! warszawiakw3 & wie,kim przedsiE+i rstwie Ap rtret wymI pisan #!D ki,kanaBcie ,at przedtem3 Ca"e r dziny wypr wadzane sC w p ,e i wyrz!ca#C pieniCdze w +" t 7 przestrze$an w prze$,Cdzie n w Bci ATy$ dnika I,!str wane$ I w .006 r3 AK!nsthand,erzyI %a+ryk wa,i- prcz p rtretw- BwiEte +razy- a,e Bw3 =ranciszek 7 twierdzi" kr nikarz 7 niczym siE nie rDni" d Bw3 =e,iksa3 W ce,! !krcenia spek!,ac#i niemieckie#- wyparcia kicz! i tandety zawiCza"a siE wwczas #akaB Asp"ka ma,arzy p ,skichI- ktrzy #ednak A!p rczywie

kry,i sw #e %irmyT7nazwiskaI3 Nie +ez p w d!- + wkrtce kaza" siE- De zamiast +cych 7 rDeczrwziE,i w rEkE sw #scy naciC$acze3 ATy$ dnikI przy kaz#i p narzeka" na niezaradn BF Br d wiska twrcze$ : A,!dzie da#C siE sz!kiwaF- a naszym artyst m +rak pracy i ch,e+aI3 P st!, wan +y p wsta"a #akaB d +rze dzia"a#Cca %irma- A+ $dzieD siE + wiem dzisia# ma z$" siF kt B- c pra$nie BwieD wytapet wane Bciany BwieD na+yte$ dw r! +wiesiF BwieD ma, wanymi k nter%ektami rwnie BwieDych333 antenatw_I3 W tych ,atach wie,! warszawskich A%inansistwI- ktrzy zr +i,i ma#Ctki na p de#rzanych interesach 7 na#czEBcie#- + i na#"atwie# na ,ichwie 7 +y" #!D rzeczywiBcie panami c siE z wie i d ra+ia" s +ie szac wnych pr t p,astw3 Nie#eden taki Apan z panwI 7 #ak kpi" =ranciszek K strzewski 7 d szed" d znaczenia w"aBnie d,ate$ - De prawdziwych panw p!Bci" z t r+ami- s"!DCc im kredytem --na k rzystnych war!nkachI3 P d k niec wiek! ANiwa P ,skaI p!+,ik wa"a cyk, artyk!"w demask!#Ccych AK,!+ ,ichwiarzyI- w #aki zamieni"a siE c!kiernia + k &$r d! Saskie$ 3 C dziennie z+iera"a siE tam Bmietanka A,ichwiarskie# +ranDyIN ca"e t t warzystw Ae,e$anckie- ch F niec krzyk,iwie !+raneIprzesiadywa" ciC$,e przy tych samych st ,ikach c dziennie miEdzy #edenastC a piEtnastC3 &d+ywan ciC$"e narady- A#ak +e#BF praw - nie daF siE z"apaF- a p tr iF ma#CtekI3 Wi Mechanizm dzia"ania +y" pr sty: chEtnym- ktrych ni$dy nie +rak" ,ichwiarze p Dycza,i pieniCdze na $" na 9 pr c3 Owahania !trzymywa"y siE w $ranicach 174 pr c3P miesiEcznie3 )ziennikarz twierdzi"- De #e$ zna# my trzyma" d ,ichwiarza <<2 r+- da#Cc w zamian wekse, na 422 r+ z czter miesiEcznym terminem sp"aty903 *ichwiarz mia" z te$ 98 pr c3 zysk! w st s!nk! r cznym- czy,i 1/ pr c3 na czy7 .04 IL st - $dyD per wa" pieniEdzmi nie sw imi- a,e trzymanymi z +ank! na 6 pr c3 w st s!nk! r cznym3 W ten sp s+ Ac!kierniani %inansiBciI!zyskawszy kredyt w +ank!- d ch dzi,i d % rt!n ty,k za z" Denie swe$ p dpis!3 'ep rter ty$ dnika sp rtret wa" ki,k! +ardzie# pr minentnych +ywa,cw we# kawiarni3 WyrDnia" siE wBrd nich Ae,e$ant z piEknymi wCsamiIktry p d +n r zp czC" #ak z+ankr!t wany s!kiennik- a d szed" d mi,i na3 P dr dze zniszczy" wie,! ,!dzi: znany warszawski % t $ra% d sta" przez nie$ p mieszania zmys"w- p d +nie #ak pewien w #sk wyinny 7 de+ra" s +ie Dycie3 *ichwiarz wi nie ps!" t apetyt!- +y"

krC$,!tki- ,!+i" kawi r- stry$i- dzikie ptactw i k niaki- czEst +ywa" w ParyD!3 &statni sp tka" $ nieszczEBcie: szwa$ier zamieszka"y w dzi z sta" sied, ny na Sy+erii za p dpa,enie %a+ryki- ce,em trzymania wys kie$ dszk d wania9/3 Inna p staF t A,ichwiarz w +ia"ym krawacieI- z siwC +rdkC- zawsze w cy,indrze- na#czEBcie# z A*e =i$ar I w rEk!3 Mia" twarty kredyt we wszystkich +ankach- , ka#a w ,i+erii- w #e$ sa, nie +ywa,i ksiCDEtahra+i wie- +ar n wie- sz,achta3 > k ,ei AK!,asI 7 w"aBcicie, dw! d mwz ktrych !zyskiwa" 62 tys3 r+ r cznie 7 z ,ichwC nie m$" siE r zstaF- + przyzwyczai" siE d te$ sp s +! p mnaDania % rt!ny3 ),a sp k #! s!mienia z" Dy" znacznC d tac#E na wy+!d wanie +Dnicy3 A t da,si przedstawicie,e we# $a,erii: ) st #ny starzec w + +rach- ktry mia" wkrtce +ch dziF piEFdziesiEci ,ecie pracy Aw zaw dzieI3 ) szed" d p" mi,i nakamienicy- p,ac!3 ?ra" statni ty,k 9- a nie tak #ak kiedyB 4 pr cent3 St pE pr cent wC +niDy" d czas!- $dy $ pewien hra+ia p stan wi" wsadziF d wiEzieniaN wykrEci" siE- a,e s ,idnie przestraszy"3 Wys ki- czarny Tyd- chasyd- w kap cie i czapce- ,ichwiarz d 92 ,at3 > r$aniz wa" , teriE- w ktre# wy$ranC stan wi" d m M3 P3 =i,,era na =ranciszkaskie#- czym wie,e pisa"y dzienniki3 Wyp!szcz n 14 tys3 , sw p .1 r+- ze+ran d +iednych 10 122 r+- ,ecz d m! nikt nie wy$ra"3 W prasie zr +i" siE h!czek- a,e za$adka 7 kt wziC" pieniCdze- nie z sta"a wyBwiet, na3 &per wa" ma"ymi kw tami- a,e d szed" d wie,kich pieniEdzy 7 wed"!$ kreB,enia rep rtera 7 A,ichwiarz +i!r wyI- Xak De !dzie,a" p Dyczek $"wnie !rzEdnik m3 P Dycza" na $" d 122 r+- p"atnych w 0 ratach p 14 r+ miesiEcznie3 ?i rCcem! p DyczkE wyp"aca" .12 r+- a wekse, na 122 r+ p dpisywa,i 7 p Dycza#Ccy !rzEdnik- #e$ .08 k ,e$a #ak p rEczycie, raz kas#er +i!ra- ktry zarazem z + wiCzywa" siE- De c miesiCc przy wyp"acie +Edzie p trCcaF na rzecz ,ichwiarza ratE przypada#CcC m! wed"!$ prawa weks, we$ 3 *ichwiarz ten dk!pywa" teD ksiCDeczki emeryta,ne- d+iera#Cc z nich 7 na m cy ces#i 7 pieniCdze3 >na#d!#Ccem! siE w p trze+ie emeryt wi wyp"aca" p " wE kw ty3 Nie wyda#e siE- +y we demaskat rskie p!+,ikac#e wywar"y wiEksze wraDenie p za tym- De niec zdenerw wa"y naszkic wanych Az nat!ryI3 Prasa p dawa"a t wszystk #!D wie, kr tnie- m De ty,k nie tak szcze$" w 3 & tym- De ,ichwiarze tw rzC k rp rac#E- ma#C sw #e mie#sca z+ rne- sw #e narady- ta#emne ksiE$i- a nawet r zkazy dzienne-

d n si,,nny ty$ dnik wie,e wczeBnie#3 A,arm wan +ez sk!tk! 7 i t z k nkretnymi przyk"adami 7 c na#mnie# d p " wy ,at czterdziestych- $dy czas pism A)zw n *iterackiI zamieBci" d!DC p!+,ikac#E & ,ichwie i ,ichwiarzach3 P p!,arna p p "!dniwka p dawa"a- De artyk!" ten Awart +yF !p wszechni ny z" tymi ,iterami- a,+ wiem ds"ania czynn Bci hanie+ne ,ichwiarzwI- +dziera#Ccych +ezkarnie rDne k,asy sp "eczestwa3 WBrd wych hanie+nych praktyk a!t r wymieni" sz!stw d kwadrat!: nie d BF De ,ichwiarze Dy" wa,i d!De pr centy- t #eszcze d k nywa,i wyp"at spec#a,nie przysp s +i nymi A +erDniEtymiI d!katami3 ACzEst zdarza siE 7 czytamy 7 De rycerz wi na tych d!katach k "pakw i ca"ych piEt +rak!#e- a z + k! ma#C p pr wadz ne ciEcia- aD k! De+r m- tak De nie$dyB krC$"y d!kat zmienia siE w na#wid cznie#szy czw r $ran- ktre$ nawet przy $rze w karty przy#m waF nie chcCI<23 Ch ciaD praktyki takie +y"y za+r ni ne prawem- cz" wiek w p trze+ie +ra" i taki pieniCdz- + ktD !d w dni"+y ,ichwiarz wi- De t n w"aBnie p +cina" m netE3 W pKnie#szych ,atach ,ichwiarze p,Ctywa,i sw #e %iary iBcie pa#EczC sieciC3 ) +rC te$ i,!strac#C #est przypadek pisany przez A(" sI w k c! .00/ r3 AW tych dniach zmar" w Warszawie emeryt T3- ktry .1 ,at tem! zaciC$nC" d"!$ w s!mie 022 r+ na wyprawE d,a crki3 P +iera" .122 r+ emeryt!ry r cznie- a #ednak przez .1 ,at nie sp"aci" d"!$!3 > n tatek p z sta"ych p zmar"ym kaza" siE- De przez ten czas zap"aci" pr centw 1084 r+ 04 k p3 Wierzycie, p " Dy" areszt na r!ch m Bciach nie+ szczykaI3 Cz" wiek- ktrem! ,ichwiarze wydziera,i statni $r sz- nie mia" cze$ sz!kaF w sCdzie3 Wszystk dzia" siE + wiem w ma#estacie prawa- w ktre$ meandrach !dzie,a#Ccy p Dyczek +y,i d sk na,e z 7 .06 I IL rient wani- a p nadt mie,i zawsze d p m cy ,e$i n p kCtnych d radcw3 P tra%i,i tak manip!, waF st pC pr cent wC- De +ez przekraczania kreB, ne# prawem $ranicy wyciska,i z ,icznych 7 na $" ,ekk myB,nych 7 d"!Dnikw ma#Ctki d,a sie+ie3 CzEst wpada"a w ich sid"a m" dzieD Az" ta- sre+rna i miedzianaI- +ardz zawsze ,!+iCca zadawaF szyk!3 'Dni paniczyk wie i ich chEtni naB,ad wcy na#czEBcie# zaciC$a,i wiEksze p Dyczki na Ana#n w czeBnie#szeI Br dki , k m c#i- ktre #edn czeBnie +ywa"y i m cn k szt wne3 Wie,e k szt wa"y na#pierw Awa$nerkiI 7 ,ekkie p w ziki- ktrymi siE r z#eDdDan - p tem +icyk,e-

p tem wreszcie sam ch dy3 )rwi"a z te$ !,ica- spr wadza#Cc rzecz d rea,ne$ wymiar!: l H_ mi Xedzie z!,!s- #edzie na we, cypedzie- z ty"! pEdzi ,ichwiarz- wierzycie, na przedzie<.3 )r!$im- na pewn znacznie zas +nie#szym rezerw!arem Ad #nychI d"!Dnikw +y,i ,!dzie p stawieni w syt!ac#ach statecznych- na $wa"t p trze+!#Ccy pewne# s!my pieniEdzy3 & #edne# z takich spraw pisa"a prasa na p czCtk! ,at siemdziesiCtych3 Pewna starsza k +ieta zaskarDy"a wwczas ,ichwiarkE- d ktre# przed siedmi! ,aty p Dyczy"a ki,kadziesiCt r!+,i p d zastaw ksiCDeczki emeryta,ne#3 Ch ciaD AwiEce# niD p " wa emeryt!ry sz"a na rzecz niesp"aca#Cce$ siE ni$dy d"!$! i pr centwI- wyr k zapad" Az p ciechC d,a ,ichwiarzyI<13 Praw rzymskie !waDa" za ,ichwE p +ieranie pr cent! wyDsze$ d st py d zw , ne# Ona#pierw .2- p tem 4 pr cP3 Takie p #Ecie ,ichwy dDy" w wie,! pKnie#szych praw dawstwach- ktre !znawa"y #C za czyn kary$ dny- p ,e$a#Ccy na p +ierani! dsetek wyDszych d zakreB, ne# prawem n rmy3 Ek n miBci z k ca JMIII w3- $"wnie zaB ?enthamd ma$a,i siE w ,n Bci pr cent! i z!pe"ne$ zniesienia wsze,kich w tym wz$,Edzie $ranicze3 > chwi,C we#Bcia w Dycie w P ,sce K deks! Nap ,e na wpr wadz na z sta"a w ,n BF !m wy w kwestii pr cent!3 Artyk!" ./26 k deks! stan wi"- De pr cent #est a,+ prawny- a,+ !m wny3 Pr cent !m wny m$" przewyDszaF pr cent prawny- a,e #e$ st pa p winna +yF znacz na !m wC pisemnC3 TE sw + dE $raniczy"y !stawy se#m we z .0.. i .0.0 r3- ktre wys k BF pr cent! prawne$ !sta7 .00 n wi"y w czynn Bciach cywi,nych na 4 pr c- w st s!nkach hand, wych zaB na 8 pr c3 Pr cent !m wny nie m$" teD +yF d te# p ry !znany przez sCd p wyDe# pr cent! prawne$ 3 K deks kar $"wnych i p prawczych z .0<6 r3 przewidywa" kara,n BF ,ichwy- kreB,a#Cc #C #ak Ap +ieranie pr cent! wyDsze$ niD praw p zwa,aI3 Stan taki trwa" aD d k ca .004 r3- kiedy $" sz n p stan wienie 'ady Pastwa pr k,am!#Cce w ,n BF !m wy st pE pr cent wC3 WBrd p!+,icystw JIJ w3 pr +,em ,ichwy wyw "ywa" namiEtne dysk!s#e- nie dawa" siE + wiem r zwiCzaF za p m cC na#d sk na,szych nakyet przepisw prawnych3 Tra%nie cenia" t Pr!s- ktry w .0/8 r3 pisa": ATadna !stawa nie wytEpi ,iczne# rasy panw *etkiewiczw- ktrzy $dy im p trze+a st r!+,i- ch F+y na t ta,izat ra- p dpis!#C weks,e na st

siemdziesiCt r!+,i3 > te$ p w d! niep d +na +Edzie Rs!nCF ,ichwy- #ak nie m Dna wytEpiF %e+ry- kara,!chw i tym p d +nych przykr Bci w Dyci!3 Nat miast za p m cC instyt!c#i kredyt wych i asek!racy#nych m Dna +y !w ,niF sp d Przed kant rem wymiany3 'ys3 M3E3 Andri ,,i O.06/P wp"yw! ,ichwy 7 k,asy prac wite- !czciwe a !+ $ie3 (dy+y wie#ski i mie#ski r + tnik mia" za+ezpiecz nC star BF- p m c w razie ch r +yp $rze+ na wypadek Bmierci- kredyt na za" Denie warsztat!- na k!pn s!r wych materia"w i narzEdzi 7 wwczas ,ichwa straci"a+y za+#czy charakter i d tyka"a+y ty,k Gza$r D nych na h n rzeZ panw *etkiewiczwI<93 C zr +iC +iedni ,!dzie w chwi,ach nied statk! +ez ,ichwiarzy_ 7 pyta" ki,kanaBcie ,at wczeBnie# @wiEt ch wski3 7 Wtedy na#wyDszym d +r czycC wyda im siE %anciarz- ani "em 7 ,ichwiarz3 ),a !+ $ich nied stEpny +y" kredyt w +ankach- a i ne zresztC wyk rzystywa"y przym!s wC syt!ac#E p trze+!#Ccych3 ?ank dysk nt wy !dzie,a" p Dyczek na zastaw z" ta- sre+ra i k szt wn Bci rzek m na .< pr c- %aktycznie #ednak 7 #ak t wy,icza"a prasa 7 p d dani! rDnych p"at- st pa pr cent wa przy mnie#szych p Dyczkach d ch dzi"a d 12 pr c3 Xest t skanda, %inans wy 7 stwierdza"y AK" syI 7 #eB,i t sC $ dziwe perac#e- t $dzie siE zaczyna zdzierstw _ Nie,iczne prac wnicze kasy p Dyczk we +y"y w stanie p ma$aF ty,k +ardz $ranicz ne# ,icz+ie p trze+!#Ccych<<- $" nape"nia" pieniEdzmi kieszenie ,!dzi p z+awi nych wsze,kich skr!p!"w- Apa#CkwI 7 wysysa#Ccych swe %iary- #ak ich +raz w kreB,an w ,iterat!rze piEkne#3 &w dren wanie k,as Brednich- a #!D szcze$,nie ,!dzi !+ $ich- przez nie!czciwych hand, wcw- sz!k!#Ccych k!pcw i ca"C z$ra#E rDne$ r dza#! p Brednikw- !"atwia" "apwkarstw kwitnCce wBrd carskich !rzEdnikw administr!#Ccych miastem p z+awi nym sam rzCd!3 apwkarstw - p d +nie #ak sprzeniewierzanie p!+,iczne$ $r sza- sta" siE w Kr,estwie P ,skim- #ak zresztC w ca"ym imperi!m- rzeczC zwycza#nC- na c takDe zwraca"a !wa$E ,iterat!ra i p!+,icystyka r sy#ska3 W Warszawie d czas! d czas! wy+!cha"y skanda,iczne a%ery- t!sz wane skwap,iwie przed piniC p!+,iczna3 NiewCtp,iwie wiEksz BF z nich nie

wysz"a ni$dy na Bwiat" dzienne- niektrych pisa"y mie#sc we $azetynie,iczne !#awnia"y czas pisma p zak rd n we3 Niema, sym+ ,em !rzEdnicze# Dar" czn Bci m De +yF p mnik wzniesi ny w .0<. r3 na r zkaz cara $enera" m p ,skim 7 rzek mym +r c m carat!ktrzy z$inE,i w pierwszych dniach p wstania ,ist pad we$ z rCk p wstacw3 Rstawi n $ na#pierw na p,ac! Saskim- p tem przeniesi n na p,ac >ie, ny3 P r ze+rani! m n!7 ./2 ment! w ./.6 r3 ze zdziwieniem stwierdz n - De nie #est n d,any ze spiD!- a,e stan wi racze# atrapE wyk nanC z +,achy p ma, wane# zie, nC %ar+C- +y !ch dzi"a za spatyn wany +rCz3 Warszawiacy d raz! wiedzie,ic ch dzi: wyasy$n wane na p mnik pieniCdze carscy dy$nitarze r zkrad,i- a +,achC p s"!Dy,i siE d,a zamask wania a%ery3 Takich przyk"adw wyciC$ania d,a sie+ie pieniEdzy w imiE p!+,icznych ce,w +y" zresztC w Warszawie wiEce#3 Prezydent miasta- P ,ak w carskie# s"!D+ie- $enera" ma# r Ka,ikst Witk wski- ktry w swe# zap +ie$,iw Bci zatr szczy" siE t - +y mieF w mieBcie i !,icE- i p,ac s +ie p BwiEc ne O!,3 Ka,iksta raz p,3 Witk wskie$ P- zresztC nie% na d"!$ 7 w przeciwiestwie d swe$ nastEpcy- ' s#anina- S kratesa Starynkiewicza- ktry ma sw# p,ac w Warszawie d dziB 7 ws"awi" siE rwnieD d ch d wC a%erC3 ?y" n inic#at rem wzniesienia kM &$r dzie Saskim k pca z w d z+i rem- zapr #ekt wanym przez Marc nie$ w % rmie BwiCtyni3 K piec stan wi" piEkny kra# +raz w %ra$ment park!nie zas" ni" #ednak przed +ystrym kiem warszawiakw %akt!- De prezydent raz p +ra" pieniCdze z kasy mie#skie# za wyk panie sadzawki + k k pca- a dr!$i raz 7 za zwz7kE ziemi d #e$ !sypania3 P ki,k! a%erach zach wa"y siE B,ady3 Prasa zak rd n wa !#awni"a w .0/6 r3 %akty zwiCzane z prze+!d wC pa"ac! Staszica- $dy mieBci" siE tam #eszcze I (imnaz#!m3 K!rat r *i$in p prze#rzeni! d k!mentac#i stwierdzi"- De niektre p zyc#e sC m cn zawyD ne3 ?ez tr!d! z rient wa" siE- De czEBF %!nd!szy sprzeniewierzy" dyrekt r $imnaz#!m- Ste%an wicznie +ez !dzia"! same$ k!rat ra warszawskie$ krE$! szk ,ne$ s"awi ne$ A,eksandra Ap!chtina3 Wezwa" d sie+ie dyrekt ra i Bwiadczy"- De p da#e siE d dymis#i- + ze z" dzie#ami s"!DyF nie zamierza3 (dy Ste%an wicz w ki,ka $ dzin pKnie# zmar"- zdania +y"y p dzie, ne: #edni mwi,i- De siE tr!"- inni 7 De BmierF nastCpi"a na sk!tek wady serca3 'wnieD na serce zmar" niec pKnie# prezes Iz+y SCd we#- W" dzimierz Aryst w3 >ak rd n wy APrze$,Cd Wszechp ,skiI O./21- nr 4P przyczynE

Bmierci prezesa !patrywa" w przedstawieni! m! wynikw wizytac#i d k nane# przez senat ra Kras wskie$ - ktrem! Ministeri!m Sprawied,iw Bci z,eci" z+adanie nad!DyF w t!te#szych sCdach p k #!- za ktrych nadzr Aryst w +y" dp wiedzia,ny- p +iera#Cc za t d datk w 1222 r+ r cznie3 &d nie$ teD za,eDa"y n minac#e sEdziw p k #! i k misarzy cyrk!" wych3 > rap rt! ./. Kras wskie$ wy"ania" siE skanda,iczny +raz Ama"e# sprawied,iw BciI i st s!nkw w nie# pan!#Ccych3 ?rak kwa,i%ikac#i meryt rycznych i m ra,nych- "apwkarstw - ,ekcewaDenie sw ich + wiCzkw O+ywa,i sEdzi wie- ktrzy za"atwia,i st spraw w ciC$! dniaP i mnstw innych $rzechw +ciCDa" k nt sEdziw p k #! i k misarzy cyrk!" wych3 Niektrzy sEdzi wie- przy pens#ach wyn szCcych 9222 r+- pr wadzi,i +ardz wystawne Dycie i mie,i ,!ks!s we wi,,e3 W wynik! d ciek,iw Bci senat ra tra%i,i ni przed sCd3 Xe$ wizyta 7 #ak pisa" APrze$,CdI 7 na d"!$ zamCci"a sp k# w Apa"ac! spra77wied,iw BciI przy !,3 Wsp,ne#3 Nad!Dycia w sCdach p k #! dawa"y znaF s +ie #!D d!D wczeBnie#3 )!De$ r z$" s! na+ra" na p czCtk! ,at siemdziesiCtych p dpa,enie kance,arii SCd! P k #! IJ dzie,nicy m3 Warszawy w ce,! !krycia przed k ntr ,C ,icznych a%er3 >e spraw wyt cz nych na#pierw sekretarz wi te$ sCd! Ow .009 r3P- a nastEpnie sEdziem! p k #! Mik "a# wi )erewnickiem! wy" ni" siE p n!ry +raz st s!nkw w tym sCdzie3 )erewnickiem!- ktry przyszed" d sCd! +ez Dadne$ przy$ t wania- pr st z w #ska!d w dni n +ranie AzarEkawiczne7$ I3 Iz+a SCd wa dar wa"a m! karE przy zast s wani! amnesty#ne$ mani%est! carskie$ - nat miast inne #e$ zaw d we #!D $rzeszki- #ak nie!ctw - chamstw i prysk,iw BF 7 ktrych mwi,i przed sCdem warszawscy adw kaci- !zna"a 7 za +r cami peters+!rskimi- ktrzy stanE,i w pr cesie 7 za niep dpada#Cce p d k deks karny3 Na $" kaDdy Amir szkaI- #ak p !%a,e nazywan sEdziw p k #!- mia" ,iczne s"a+ stki- na#czEBcie# +y"y t k +iety i a,k h ,- c twiera" d nich dr $E ,!dzi m- ktrym za,eDa" na wyr z!mia" Bci Temidy3 Nie trakt wa,i teD ni z+yt ry$ rystycznie 7 na c wie, kr tnie !skarDa"a siE A(azeta SCd wa WarszawskaI 7 $ dzin !rzEd wania3 ) ch,!+nych wy#Ctkw na,eDa" sEdzia p k #! Pi tr ?ard wski- ' s#anin- wsp"prac wnik *!dwika Waryskie$ i I Pr ,etariat!- p wiesz ny w .004 r3 na st kach Cytade,i3 3r Wie,e !wa$i nad!Dyci m %inans wym aparat! carskie$ w Warszawie p BwiEca" peters+!rski AKra#I3 W .006 r3 ty$ dnik ten d n si" trwa#Cce#

wie,e ,at a%erze ze zwa,nianiem p + r wych Tydw z w #ska3 > dzie,nicy na,ewk wskie# nies"!sznie p sz" d s"!D+y w #sk we# wie,! +iedakw+ $acze m $,i + wiem wyk!piF swych synw 7 !znawanych na $" za #edynych Dywicie,i r dzin- !trzym!#Ccych sch r wane$ ,!+ ka,ekie$ #ca3 Wy+ie$ p ,e$a" na tym- De na k mis#i ,ekarskie#- ktra stwierdza"a ka,ectw ,!+ niezd ,n BF ./1 d pracy r dzica 7 stawa"y s +y wyna#Ete- Ap dmieni neI za wiedzC rewir we$ 3 (dy rzecz siE wy#awi"a- wstrzCsnE" t Wydzia"em W #sk wym Ma$istrat! m3 Warszawy: #edni p da,i siE d dymis#i- inni p sz,i p d sCd- k nsekwenc#e p d +n Ad tknE"y nawet s +y za#m!#Cce wy+itnie#sze stan wiskaI3 W .000 r3 takDe #!D i mie#sc wa prasa d n si"a $r mnych nad!Dyciach w t!te#sze# K m rze Ce,ne#- d k nywanych w kresie .0667.0603 Przy zm wie !rzEdnikw ce,nych z d+i rcami wyp!szczan - +ez p +ierania c"a- d!DC i, BF t warw3 ) k nywan te$ 7#ak t kreB,i" AKra#I 7 w sp s+ niesk mp,ik wany- a,e d wcipny3 P pr st! hand, wiec#%%zedstawia" dwie #ednak we skrzynie: w #edne# +y" t war tani- y%c dr!$ie# dr $i3 *icz n za t war tani- a wyw D n dr $i3 ) ch dzenie trwa" ,at siem- p tem dwa ,ata sprawa ciC$nE"a siE w sCdzie3 Xeden !rzEdnik p pe"ni" sam +#stw - czterech z+ie$" - czterech ekspedyt rw p ciC$niEt d dp wiedzia,n Bci- skazan #edne$ 3 *epie# wid cznie p in% rm wany AKra#I d dawa" nadt - De dziesiEci! !rzEdnikw K m ry zw ,ni n - a zarzCdza#Ccy wezwany z sta" d Peters+!r$a3 ap wnictw na p zr +y" tEpi ne3 &+erp ,icma#ster w ,atach czterdziestych dw "ywa" siE d sp "eczestwa za p Brednictwem prasy+y zawiadamian $ ,ist wnie- A+ez !Dycia papier! stemp, we$ Iprzypadkach DCdania datkw pieniEDnych przez !rzEdnikw<43 W pKnie#szych ,atach zaniechan takich ape,i- nat miast +ardz r z+!d wan przepisy prawne zwa,cza#Cce "ap wnictw 3 APraw dawca zamierza" przez wy,iczenie m D,iwych sp s +w zdzierstwa w k deksie samym zap +iec sk!tecznie wszystkim +#aw m przeda#7n Bci !rzEdnicze#- przyna#mnie# na papierzeI 7 napisan sarkastycznie w warszawskim peri dyk! prawnym w ./.1 r3 N K&NTYN(ENS *ETKIEWIC>&W Ada,+er$ w KsiEdze przys"w333 zapisa" p rzekad" : AKt nie !mie kraBF i sz!kiwaF- nie ma siE p c w Warszawie zna#dywaFI3 Nie wyda#e siE #ednak- +y w JIJ w3 nasza st ,ica wyrDnia"a siE p d tym wz$,Edem na

niek rzyBF sp Brd innych- d!Dych miast e!r pe#skich3 PrzeciwnieB,edzCc warszawskC prasE c dziennC- d #BF m Dna d wni sk!- De c +"ysk t,iwsze p mys"y rDnych A,etkiewiczwI i wydrwi$r szy +y"y k piami sz!kaczych trikw- wypr+ wanych ./9 i #!D przedtem z p w dzeniem w innych kra#ach3 Wie,e z nich st s wa,i ! nas ,!dzie w"czCcy siE p ca"e# E!r pie- ktrzy dawn zap mnie,i- $dzie #est ich prawdziwa #czyzna3 ?ywa"y sz!stwa ma"e- mierne- czasem nawet Da" sne- +ywa"y teD 7 $i$antyczne- w ska,i makr - $dy +ezkarnie- w ma#estacie prawa Ana+i#an w +!te,kEI ca"e miast 3 5W p n!rym i +iednym kresie miEdzyp wstani wym AK!rier WarszawskiI in% rm wa": 7 &sz!stw 3 XakiB #e$ m BF- przych dzCc d kawiarni- przyn si" ze s +C zesch"e +!"eczki i k"ad" na mie#sce BwieDychnie p"acCc nic za sk ns!m wane3 W"aBcicie,ka chcia"a m! wyt czyF sprawE za wszystkie takie przypadki- #akie siE #e# zdarzy"y3 Ta sama $azeta pisa"a parE ,at wczeBnie# sz!stwach #akie$ B [ ,endra- ktry na+iera" naiwne panny3 >ainsta, wa" n na ?ie,anach h!BtawkE- ktra mia"a rzek m nadzwycza#ne w"aBciw Bci wrD+iarskie: panna 7 d w dzi" 7 za ty,e ,at wy#dzie za mCD ,!+ ty,e razy +Edzie szczEB,iwC matkC- i,e razy h!Btawka siE p r!szy3 )ziewczyny chEtnie k rzysta"y z Awyna,azk!I- + wie,e "atwie# +y" wtedy z staF starC pannC niD zna,eKF mEDa3 PrzedsiE+i rczy c!dz ziemiec z+i" p d +n wca,e niez"y kapita,ik i p r k!- w >ie, ne @wiCtki- znw p #awi" siE z h!BtawkC na ?ie,anach- a,e za #edn A+!#niEcieI DCda" #!D 9 $r3 Ta zach"ann BF nie na wie,e m! siE zda"a+ wkrtce !t nC" w WiB,e3 M Dna siE sprzeczaF- czy +y" t sz!stw - czy ty,k sk!teczna rek,ama3 W pKnie#szych ,atach r zesz"a siE %ama- De w da z p mpy w &$r dzie Saskim ma w"aBciw Bci ,ecznicze i wie,! mieszkacw miasta pi#a" #C z pe"nym przeBwiadczeniem- De czyniC t d,a zdr wia3 (dy dr Wein+er$ p dda" w dE z p mpy ana,izie chemiczne# i p in% rm wa" $" za p Brednictwem $azet- De #est na ,edwie Aszst rzEdnaI p d wz$,Edem d +r ci- emeryci 7 d patr!#Ccy siE wszEdzie e,iksir! m" d Bci 7 d +i#a,i siE niC #ak dawnie#3 SC ,!dzie- ktrzy ,!+iC +yF sz!kiwani3 W Na#+ardzie# przyciC$a#C !wa$E sz!stwa +"ysk t,iwe- pe"ne inwenc#i- a,e takich d statnie# Fwierci JIJ w3 7 sCdzCc z prasy 7 nie +y" wie,edzia"an racze# met dami pr stymi3 > nie+ana,nych JIJ77wiecznych wyczynw dn t waF wart naciC$anie w"aBcicie,i ma#Ctkw na %a"szywe

$!an - rzek m chi,i#skie3 >amiast nie$ sprzedawan ziemian m za wys kC cenE #akCB +ezwart Bci wC mieszankE3 Nat miast w przys" wi we- szczyt we sz!stw : sprzedaD k ,!mny >y$m!nta 7 #eB,i w $,e nie #est t +arwna ,e$enda 7 wyda7 ./< rzyF siE m!sia" chy+a #!D p pierwsze# w #nie Bwiat we#- + przedtem nie ma B,ad!- +y kt B czymB takim pisa"- nawet Dartem3 P mnik >y$m!nta III Wazy tra%i" wszakD,e d JIJ7wieczne# kr niki krymina,ne# przy inne# kaz#i 7 st #Ccy na k ,!mnie kr, z sta" + wiem kradzi ny3 Sta" siE t w .004 r3- $dy m n!ment zamierzan p ddaF za+ie$ m k nserwacy#nym i t cz n $ r!szt waniem3 P z stawi n #e nastEpnie na d"!Dszy czas-P+ kaza" siE- De k szt resta!rac#i k ,!mny wyniesie k3 19 tys3 r+- p3 takie# kw ty miast nie m $" wys!p"aF3 K rzysta#Cc z we$ r!szt wania- kt B 7 p d +n nawet nie!mie#Ccy czytaF 7 wy#C" z kr,ewskie# k r ny- dkrEciwszy Br!+ki- zna#d!#Cce siE tam d k!menty3 Nie sprzedan teD d pierwsze# w #ny Dadnem! pr winc#!sz wi warszawskie$ tramwa#!3 Ta +arwna p wieBF naciC$ani! naiwnych na wydzierDawienie im przez miast prawa d p +ierania d pasaDerw p"aty za prze#azd parta #est- #ak wiad m - na wydarzeni! pKnie#szym3 >na,az" siE nat miast %rant- ktry sprzeda" za 92 r+ +ryczkE eksp n wanC w .06< r3 na Wystawie ' ,nicz 7Przemys" we#3 >a d datk we$ r!+,a z + wiCza" siE nawet d starczyF #C przed d m3 Nie% rt!nny na+ywca z rient wa" siE- De pad" %iarC sz!sta d pier wwczas- $dy przyszed" p n wnie na wystawE w t warzystwie zna# mych- +y p chwa,iF siE przed nimi k rzystnym zak!pem3 &t #ak p d k niec wiek! kreB,a" sz!stw prawnicze czas pism : A&sz!Bci sC t inte,i$entni przestEpcy- ktrzy wysi,a#C sw# !mys" na wyna,ezienie sp s +!- a+y c!dze d +r za$arnCF w sp s+ zapewnia#Ccy +ezkarn BF3 &sz!st zna przepisy prawa ,epie# d sz!kane$ - spe"nia sz!stw wed"!$ starannie +myB, ne$ p,an!- tak a+y z k deksem karnym +yF w z$ dzie- ,!+ teD w stateczn Bci stara siE- a+y #e$ czyn p dpad" p d na#,De#szy przepis prawa karne$ I.3 ) na#czEBcie# st s wanych w tych ,atach- a z!pe"nie +ezkarnych szachra#stw na,eDa"a sprzedaD pi"kw miedzianych #ak z" te$ piask!3 AIstnie#C pewne- sta,e praktyk wane % rmy sz!stwa- ktre p mim De sC p wszechnie znane- zawsze #eszcze zna#d!#C "atw wierne %iary- "apiCce siE na ,ep chciw BciI 7 twierdzi"a #edna z $azet p k ,e#nym !danym wystEpie sz!stw3 AWarszawski# )niewnikI p da" wwczas d wiad m Bci- De ich %iarC pad" #eden z mie#sc wych adw katw- ktry

na+y" za .< tys3 r+ pi"ki miedziane zamiast z" te$ piask!3 WiEksz BF takich transakc#i nie d ch dzi"a d p!+,iczne# wiad m Bci$dyD kt B- kt w ten sp s+ z sta" kradzi ny- wiedzia"- De i tak ,iL ./4 I 'ynek Stare$ sw ich pieniEdzy nie dzyska3 Sk!p wanie z" te$ piask! +y" nie7% tMSra%ii ,e0ameS $dy+y wiEc nawet tra%i" na tr p sz!stw- nie m$"+y d ch 7sprzed I w #ny dziF sCd wnie sw #e# krzywdy3 Ci zresztC znika,i zawsze +ez B,ad!3 Bwiat we# prasa sn!"a przyp!szczenia- De $"wne centr!m hand,arzy z" tym piaskiem mieBci" siE w 'ydze3 StamtCd + wiem nadch dzi"y ,isty z %ertami d ,!dzi- ktrych mie#sc wi wsp,nicy wskazywa,i #ak p tenc#a,nych na+ywcw3 W ,istach za,ecan we wsp,nym interesie- ta#emnicE i wyznaczan sp tkania w Warszawie ,!+ dzi3 (dy d ch dzi" d sp tkania- sprzeda#Ccy przyn si,i ze s +C charakterystyczne zamsz we w reczki- w #akie zazwycza# pak wan prawdziwy z" ty piasek3 >" t w te# p staci stan wi" tam ty,k wierzchniC warstwE- nat miast reszta w reczka wype"ni na +y"a miedzianymi pi"kami- na pierwszy rz!t ka +ardz p d +nymi d z" ta3 P d +ne perac#e- przewaDnie #!D na mnie#szC ska,E- przepr wadza,i i mie#sc wi sz!Bci3 Na $" #ednak spec#a,iz wa,i siE ni racze# w sprzedaDy z" tych sy$netw ,!+ inne# +iD!terii- ktra ze z" tem mia"a ty,k wsp,ny k , r3 Na rzek mym z" cie ,!+ %a"szywych k szt wn Bciach #edni sz!Bci zara+ia,i tysiCce- inni zad wa,a,i siE ki,k!nast ma- a nawet ki,k 7 ./8 I ma r!+,ami3 Wszystk za,eDa" d te$ gezy sz!k!#Ccy +y" mistrzem w sw im %ach!- czy kiepskim imitat rem- raz,b" Br d wiska- w ktrym dzia"a"3 k W ma, wniczym +razk! Wa"wka z ,at dziewiEFdziesiCtych Wikt r ( m!,icki !kaza" ki,ka p p!,arnych sp s +w- praktyk wanych na tym tar$ wisk! przez sz!stw min r!m $enti!m3 &%er wa,i ni Aprawie darm I stare sy$nety- sre+rne ,ichtarze- szczer z" te- dwch k pertach ze$arki itp3 >awsze zna,az" siE kt B chEtny- kt 7 p de#rzewa#Cc- De sC t rzeczy kradzi ne 7 chcia" sk rzystaF z kaz#i i k!piF #e za +ezcen3 ) transakc#i d ch dzi" w na#ciemnie#szym kCcie- a nie% rt!nny amat r "atwe$ zysk! przek nywa" siE wkrtce- De zamiast k!piF niezwyk,e tani wart Bci we przedmi ty 7 m cn przep"aci" tandetne cyn we ,ichtarze-

t m+ak wy pierBci nek ,!+ ze$arek- $r!+C- ciEDkC cy$arnicE z D"te$ szk"a3 & sz!stach dzia"a#Ccych ze wsp,nikami- sz!ka#Ccymi naiwnych na !,icach miasta- wsp minan #!D dwadzieBcia ,at wczeBnie#3 P rzCdnie !+rani mEDczyKni !rzCdza,i wwczas na !,icach Aszt!czne ,icytac#eI i sprzedawa,i kazy#nie rDne- rzek m cenne- dr +iaz$i3 Kr nikarz dn t wa" przypadek- $dy kt B k!pi" Ak ra, wC szpi,kEI zachEc ny ni+y t przez przech dnia- a %aktycznie przez wsp,nika p z sta#Cce$ w zm wie ze sprzeda#Ccym3 &czywiBcie Ak ra,I kaza" siE +ezwart Bci wym kamykiem3 &sz!Bci nEci,i swe %iary wiz#C intratne$ interes!- a +y,i zazwycza# d +rymi psych , $ami3 XeB,i k,ient d szed" d przek nania- De d!D zyska 7 sk" nny +y" zawrzeF nawet na#+ardzie# p de#rzanC transakc#E3 W +awie zaB- De+y sprzeda#Ccy 7 w #e$ mniemani! kt B naiwny- z" dzie# ,!+ cz" wiek $wa"t wnie p trze+!#Ccy pieniEdzy 7 nie r zmyB,i" siE- k!p wa" szy+k - +ez wnik,iwszych $,Edzin i +ez p m cy rzecz znawcy3 Typ wym i czEst st s wanym chwytem partym na te# zasadzie +y"a sprzedaD %a"szywych pieniEdzy3 ) k $ B- kim +y" wiad m - De ma d!D pieniEdzy- a #edn czeBnie nie str ni d ciemnych interesw 7 c nierzadk sz" w parze 7 z$"asza" siE p Brednik rzek mych %a"szerzy pieniEdzy z wiad m BciC- De #e$ z,eceni dawc m !da" siE wypr d!k waF takie +i,ety +ank! r sy#skie$ - w ktrych nawet k na#+ie$,e#sze$ kas#era nie d #rzy nic p de#rzane$ 3 Tr!dn BF p ,e$a ty,k na wpr wadzeni! ich d +ie$!- $dy+y + wiem p ,ic#a zwrci"a !wa$E- De kt B 7 kt nie mia" d tCd pieniEdzy 7 na$,e nimi szasta- m $" +y t d pr wadziF d !#awnienia A%a+rykiI3 ),ate$ teD ./6 chEtnie sprzedadzC wiEkszC partiE tych pieniEdzy za #ednC trzeciC ich wart Bci- a,e 7 w m netach z" tych3 Xak d wd p Brednik kazywa" +ankn t- zazwycza# d BF wys kie# wart Bci- i De+y r zwiaF wsze,kie wCtp,iw Bci- z stawia" $ ! p tenc#a,ne$ na+ywcy- +y m$" n sam d k naF wymiany w +ank! i przek naF siE- De nie wiCDe siE t z Dadnym ryzykiem3 P tdkie# pr+ie nawet cz" wiek na#+ardzie# nie!%ny zapa,a" siE d zysk wne$ interes!3 (dy d ch dzi" d wymiany- ktre# czywiBcie d k nywan szy+k i w !str nnym mie#sc!- k!p!#Ccy sprawdza" paczki d BF p +ieDnie- ani m! + wiem przez myB, nie przesz" - De +ankn tw 7 z takC "atw BciC pr d!k wanych 7 m De +yF mnie#- niD !sta, n 3 W d m! przek nywa" siE- De w p rzCdnie !" D nych paczkach zna#d!#e siE ty,k na wierzch! p ki,ka +ankn tw- a resztE stan wi przyciEta dp wiedni

+i+!"a3 Wikt r Ma!ers+er$er- sEdzia B,edczy- a wiEc cz" wiek rzeczy Bwiad mtwierdzi"- De sz!stwa te 7 sprzedaD miedzianych pi"kw i rzek m %a"szywych +ankn tw 7 d"!$i czas trapi"y WarszawE3 > p czCtk! wy"!dzan pieniCdze d + $atych Tydw- kiedy zaB miEdzy nimi za+rak" naiwnych 7 d strDw i s"!DCcych- ktrzy zawsze mie,i d" D ny #akiB $r sz- a +ardz +y,i "asi na pieniCdze3 Xak twierdzi" sEdzia Ma!ers+er$er- sprawy takie wy"!dzanie pieniEdzyp d +nie #ak sprzedaD miedzianych pi"kw 7 d sCdw nie tra%ia"y3 &sz!stw te$ r dza#! nie +y" w $,e za$r D ne karC- $dyD !waDan wwczas- De nied starczenie %a"szywych pieniEdzy- a wiEc niewyk nanie !mwi ne$ przestEpstwa- nie m De +yF Bci$ane3 W tym teD d!ch! interpret wane +y" r zstrzy$niEcie Senat! z .064 r3 w sprawie sz!kaczC sprzedaD rzek m z" te$ piask!3 Na#wyDsza wczeBnie instanc#a rzek"a- De sk r #e$ sprzedaD #est za+r ni na przez praw - t sz!kany 7 wch dzCcy w interesy szk dzCce pastw! 7 nie m De sp dziewaF siE chr ny3 N tatki pras we BwiadczC- De sprawy takie 7 #eB,i #!D d nich d sz" 7 r zpatrywa,i sEdzi wie p k #!3 XednC z nich- $dzie w $rE wch dzi" ry$ina,ny manewr przy sprzedaDy %a"szywych +ankn twpisa"a prasa #!D w .060 r3: A) cieB,i Xana E+,- mieszka#Cce$ w d m! p d n!merem 8 przy !,icy Wr nie#- z$" si" siE wwczas #akiB Tyd z pr p zyc#C k!pienia %a"szywych 0 tys3 r+ zwiniEtych w cy$arach3 P zame,d wani! tym przez E+,a k misarz wi p ,icy#nem! sz!st zatrzymany z sta" w +awarii przy !,icy Paskie#N p dczas rewiz#i zna,ezi n przy nim trzy cy$ara- w ktrych zwiniEte +y"y +i,ety kredyt we 47- 97 i .7r!+, we- nie %a"szywe- ,ecz prawdziwe3 >a sz!stw - na m cy artyk!"! ./0 I .69 !stawy karach wymierzanych przez sEdziw p k #!- p ciC$niEt $ d dp wiedzia,n BciI13 Wymiar kary w #edne# z takich spraw p dan w re,ac#i pras we# z inne$ pr ces!3 &t S3 wiedzCc- De SzdOa!t r p s"!$iwa" siE krypt nimami- c czyni n rzadk 7 zazwycza# spraw zdawcy sCd wi p dawa,i pe"ne pers na,iaP ma pieniCdze- zapr p n wa" m! k!pn %a"szywych +ankn tw3 W tym ce,! p zna"V$ ze sw imi wsp,nikami 7 *3- ktre$ tyt!" wa" kas#erem- i M#3 n rzek mym a$entem , ndyskie$ +ank!- ktry sprzeda#e %a"szy5we +ankn ty za trzeciC czEBF ich wart Bci3 > A[erk!,an!mI- $dzie nastCpi" sp tkanie- !da,i siE na TrE+ackC i tam- w

p dwrz! kamienicy- Sz3 wrEczy" S3 42 r+- trzym!#Cc w zamian paczkEw ktre# mia" +yF .42 r+- %aktycznie zaB zna#d wa"a siE +i+!"a3 Przed sEdziC p k #! stanE" dwch z we# tr#ki3 &+a# skazani z sta,i na 4 miesiEcy wieDy- a w akc#i cywi,ne# zasCdz n d nich s ,idarnie zwr t 42 r!+,i3 Rprzywi,e# wany w sw isty sp s+ +ywa" sz!st i w innych przypadkach3 XeB,i sz!kany nie wykaza" na,eDyte# cz!#n Bci- a r szczenia #e$ z sta"y zasp k # ne przez zatrzymane$ sz!sta 7 m$" zapaBF wyr k !niewinnia#Ccy- nawet w p waDnie#sze# sprawie3 PraktykE sCd wC w tym wz$,Edzie za strzy"a Iz+a SCd wa- #ak dr!$a instanc#a- d pier p d k niec wiek!3 >a prze" m wy !znaF m Dna pr ces z$rane# tr#ki- ktra w Ama$azynie we, cypedwI ?r!na p +ra"a na p dr +i ne dek,arac#e sp"at rata,nych 1 +icyk,e za 842 r+3 ("wnC r ,E w te# machinac#i de$ra"a m" da k +ietaprzedstawia#Cca siE #ak +ar n wa \ n W3- D na %icera3 P ma$a,i #e# k chanek 7 W" dzimierz )3 M3- i +rat 7 K nstantyn S3 Xeden z +icyk,i zastawi,i nastEpnie w , m+ardzie- dr!$i sprzeda,i za st ki,kanaBcie r!+,i w innym mieBcie3 SCd &krE$ wy Warszawski !niewinni" wszystkich tr #e z p w d! A+rak! w ich czynie znak kary$ dne$ sz!stwaI3 W m tywach wyr k! sCd !zna"- AiD p dstEp- !Dyty przez p dsCdnych- nie m$" wpr wadziF w +"Cd przedstawicie,a %irmy ?r!n- ktry wyda" +icyk,e3 )ek,arac#a przez &,$E S3 przedstawi na 7 napisana nie na +,ankiecie- nie patrz na pieczEciamin si"a tak wyraKne cechy niea!tentyczn 7Bci- De ty,k s +istym za!%aniem sprzeda#Cce$ na,eDy s +ie wyt"!maczyF %akt wydania +icyk,wI3 WziEt p d !wa$E- De +icyk,e z sta"y zwrc ne- a p szk d wany nie r Bci" #!D Dadnych pretens#i- nie wch dzi" wiEc nawet w rach!+E DCdanie dszk d wania w dr dze cywi,ne#3 33333 ] .// Przeciwk 7tem! r zstrzy$niEci! za" D ny z sta" pr test z !rzEd!3 Pr k!rat r- nie z$adza#Cc siE z piniC pierwsze# instanc#i- d patrzy" siE w czynie p dsCdnych wsze,kich cech sz!stwa krymina,ne$ i zaDCda" skazania wszystkich skarD nych3 Iz+a3 SCd wa p dzie,i"a zapatrywania pr test!- wyr k pierwsze# instanc#i !chy,i"a i skaza"a W" dzimierza )3 M3 Osz,achcicaP na mieszkanie w $!+erni permskie# z p z+awieniem szcze$,nych praw i przywi,e#wrzek mC +ar n wC &,$E S3 7 na cztery miesiCce- K nstantyna# S3 7 na dwa

miesiCce wiEzienia- ich wsp,nik zaB z sta" !niewinni ny3 W tym czasie istnia"y d!De tr!dn Bci z wt" czeniem sz!stwa w sztywne ramy przepisw prawa karne$ 3 >e wz$,Ed! na r z+!dzenie w st s!nkach sp "ecznych d!cha spek!,ac#i !waDan - De z+ytnia in$erenc#a prawa w c dzienne p trze+y Dycia nie #est wskazana3 Pan wa" przek nanie 7 #ak pisa" Stanis"aw ?!dziski- wyk"ada#Ccy praw karne w Szk ,e ("wne# 7 De A,epie# niektre przypadki sz!stwa p!BciF +ezkarnie- aniDe,i s"a+iaF !%n BF +ywate,i w sw + dE !mw ,!+ p dawaF przewr tnym +r d szykanyI93 W wczesne# d ktrynie prawne# Stanw >#edn cz nych- +az!#Cce# na ,i+era,nym ,ese%eryzmie- !trwa,i" siE p $,Cd pr mieni!#Ccy na kra#e e!r pe#skie- De kaDdy- kt wch dzi z kimB w st s!nki hand, we- p winien mieF siE na +aczn Bci i przewidywaF- De dr!$a str na +Edzie siE stara"a wsze,kimi m D,iwymi sp s +ami p de#BF $ i wyk rzystaF3 Tamte#sza +ycza# w BF +y"a racze# p str nie prze+ie$"e$ i zrEczne$ sz!sta- a cz" wiek wyk rzystany prEdze# sp tyka" siE z drwinami- a nawet z p $ardC niD ze wsp"cz!ciem- nie mwiCc #!D chr nie prawa3 An$,ia rwnieD %aw ryz wa"a przedsiE+i rcze #edn stki- #ednakDe p dstEpne dzia"anie !waDan tam za p stEp wanie nie!czciwe i Daden szan!#Ccy siE k!piec nie chcia"- +y #e$ interesy kreB,an #ak !n%air dea,in$3 K deks z .0.0 r3 za sz!stw i %a"sz przewidywa" d 9 d 8 ,at wiEzienia#eB,i zaB sprawca wyrzCdzi" szk dE +ardz d tk,iwC- nie d naprawienia z p!nkt! widzenia p szk d wane$ - wykaz!#Cc przy tym szcze$,nC zrEczn BF i Bmia" BF 7 $r zi" m! d 8 d .2 ,at ciEDkie$ wiEzienia3 W dysk!s#i nad pr #ektem k deks! na % r!m se#m wym wyraD n piniE- De sz!stwa i %a"sz p winny +yF wye,imin wane z k deks! karne$ - $dyD sC t sprawy cywi,ne3 W k deksie kar $"wnych i p prawczych +rak wa" ddzie,ne$ artyk!"!ktry !#m wa"+y w ca" Bci wy sp s+ przestEpstw sz!7 1223 stwa3 ?y" n kwa,i%ik wane z wie,! artyk!"w- za,eDnie d stan! %aktyczne$ 3 Czasem sz!stw skazywan nawet za zak"canie sp k #! p!+,iczne$ 3 CechC drDnia#CcC sz!stwp d innych przestEpstw- rwnieD wymierz nych przeciwk w"asn Bci- +y" Ap dstEpne zrzCdzenie szk dyI3 XeB,i kt B d p!Bci" siE sz!stwa p raz dr!$i- p dwyDszan m! karE st pie- za trzecim raz#em 7 +ez wz$,Ed! na wys k BF wyrzCdz ne# szk dy 7 $r zi"y rWy aresztanckie- za czwartym 7 sied,enie na Sy+erii3 ?yF m De sz!stwa trakt wane +y"y d BF "a$ dnie przez praktykE sCd wC d,ate$ - De wymiar sprawied,iw Bci miewa" zwyk,e d czynienia z

partaczami- ktrym nie p wi d" siE przy #akimB k ,e#nym dr +iaz$!3 AMistrz wieI nie stawa,i przed +,iczem Temidy w $,e- cze$ przyk"adem !czestnicy sza#ki- ktrzy p dawa,i siE w .04/ r3 za !rzEdnikw mie#skich i k ntr , wa,i d ch dy z k m rne$ - p +iera#Cc haracze d ma#Ccych nieczyste s!mienie w"aBcicie,i nier!ch m Bci3 Ma$istrat strze$a" przed nimi za p Brednictwem $azet- a,e przerz!ci,i siE pewnie na c B inne$ - $dyD +rak #est B,ad!- +y dp wiada,i sCd wnie3 XeB,i nawet mistrzw sz!kacze$ pr ceder! !da" siE z"apaF za rEkE- teD p tra%i,i siE wy"$aF- twierdzCc- De pad,i %iarC przypadk!- ,!dzkie# z" B,iw Bci czy intry$i- ,!+ teD z$ "a !dawa,i- De nie wiedzC- c ch dzi3 'ecydywE- d czas! wpr wadzenia identy%ikacy#ne$ system! ?erti,, nanie"atw +y" !d w dniF- zw"aszcza $dy kt B wystEp wa" p d wie, ma nazwiskami3 >darza,i siE spec#a,iBci d zmiany p wierzch wn Bci- ktrzy teD p tra%i,i wy7karaskaF siE z kaDde# pres#i: skazani na wie, ,etnie ciEDkie r + ty wyp"ywa,i p par! miesiCcach- k!p!#Cc s +ie np3 t Dsam BF k $ B- kt mia" d d+ycia krtki kres kary i nie+awem wych dzi" na w ,n BF3 Takie sprawy 7 #ak czytamy we Wsp mnieniach z d m! !mar"ych ) st #ewskie$ 7 za"atwian #!D p dczas transp rt! na Sy+ir3 W JIJ w3 r i" siE d wyra%in wanych sz!stw + #$a p"ci- ktrzy 7 na $" +ezkarnie 7 $ras wa,i w wie,! kra#ach- szcze$,nie w mie#sc w Bciach ,etnisk wych i ren m wanych k!r rtach3 Te prze, tne ptaki nie mi#a"y rwnieD Warszawy- $dzie zadanie mie,i ty,e !"atwi neDe m $,i p dawaF siE za ,!dzi p sz!kiwanych przez p ,ic#E z rac#i p wiCza z Br dkami k nspiracy#nymi3 )zia"a#Cca w ten sp s+ sz!stka zawaDy"a na , sach Pa!,iny i A!$!sta Wi,k skich: nie d BF- De na ich naiwn Bci d +rze siE +" wi"a- t #eszcze a!t r 'am t i ram tek ,iterackich przesiedzia" przez niC parE ,at w kazamatach Cytade,i i w twierdzy w >am Bci!3 : WW3 ]:N 7 12. Typ wC przedstawicie,kC te$ $at!nk! 7 +yF m De tC samC- ktra przys"!Dy"a siE p czciwem! Aw!#aszk wiI A!$!st wi 7 za#m wa" siE przez d"!Dszy -czas warszawski SCd Krymina,ny na prze" mie .089 r3 ?y"a t Xze%a z Mik!,skich Szymkiewicz wa- D na %icera armii carskie#p da#Cca siE za *e ntynE z ksiCDCt Meszczerskich Szym w- k +ieta A#ak nie# pisan 7 Am" da- piEkna- !kszta"c na- p , rem wyDsze$ t warzystwa zd +naI3 Pani ta r ztacza"a w k" !r k- s"ynE"a z mi" sierdzia i nie szczEdzi"a %iar na k Bci "y- +y"a teD przy#m wana w na#,epszych sa, nach3 &t #ak re,ac# n wa"a warszawski r zdzia" #e# Dycia #edna z $azet:

APrzy+ywszy z Wiednia d Warszawy- +ez Dadnych Bwiadectw ,e$itymacy#nych- nastEpnie za patrz na %a"szywym paszp rtem na imiE Marii Andre#ew- D ny radcy dw r! w M skwie wydanym- pr wadzCc Dycie wystawne- r z$" sem ma#Ctkw w"asnych i r dzicie,skich- #ak +y w ' s#i p siadanych- raz pr d!k waniem depesz te,e$ra%icznych ma#Ccych nade#BF d,a nie# d matki ksiEDne# Meszczerskie# znacznych s!mach pieniEDnych- p tra%i"a z#ednaF s +ie ! k!pcw warszawskich- a nawet ! s+ prywatnych wys ki kredyt3 W ciC$! ,at dwch p +yt! w Warszawie w t warach i p Dyczkach pieniEDnych- p d +cym imieniem hra+iny Szym w Andre#ew- zr +i"a d"!$w w mieBcie Warszawie na przesz" z" tych p ,skich 122 2223 Wreszcie z+ie$"a d [am+!r$a- $dzie zn w! p d nazwiskiem ?ekernann7'am+ert !ch dzi"a3 >a staraniem p szk d wanych- spr wadz na z [am+!r$a d Warszawy- d"!$ ta#Cc przed w"adzami rzeczywiste sw #e p ch dzenie- a p z" Deni! #!D w tym p!nkcie wyznania- !si"!#Cc- przy p m cy swych przy#aci"- skier waF sprawE +CdK na dr $E cywi,7n 7sCd wC- +CdK na $r!nt p ,itycznywyr kiem SCd! Krymina,ne$ Warszawskie$ - przez SCd Ape,acy#ny Kr,estwa w dr dze rewiz#i p twierdz nym- !znana za winnC sz!stw i nar!szenia przepisw 2 paszp rtach- skazanC z sta"a na zes"anie na mieszkanie d #edne# z d,e$"ych $!+erni Cesarstwa ' sy#skie$ - prcz sy+ery#skie#- z zamkniEciem przez r k #eden i z + wiCzkiem wyna$r dzenia zrzCdz nych szkd3 W dr dze "aski z"a$ dz n Szymkiewicz we# karE . zamieni n na mieszkanie w CesarstwieI3 W tych samych mnie# wiEce# ,atach wie,e zach d! przysp rzy" warszawskie# i wiedeskie# p ,ic#i nie#aki ?a+a#ew- z+ie$ z wiEzieniaskazany za zam rd wanie trzech D n na .4 ,at ciEDkich r +t3 >ame,d wa" siE n w #ednym z warszawskich h te,i #ak ksiCDE perski 7 Iszchan MirzaMe,ik7Chan7Szach7>ade Arszak!ski3 &p 7 121 T wiada"- De z sta" kradzi ny- i p Dycza" d t!te#szych Tydw rDne kw ty+iec!#Cc wyna$r dziF ich s wicie p p wr cie d Wiednia- $dzie mia" siE p n F sp tkaF z szachem3 Tydzi wyde,e$ wa,i dwch sw ich przedstawicie,i- a+y t warzyszy,i AksiEci!I w p drDy d st ,icy wa,ca$dzie mie,i de+raF d"!$i z s witym naddatkiem3 ?a+a#ew tak ich #ednak wywid" w p ,e- De z sta,i przez p ,ic#E dstawieni z p wr tem #a,# z" dzie#e i z tr!dem !da" im siE wyd staF z wiEzienia3 &sz!stw +y" na $" +ardz tr!dne d !d w dnienia- a sEdzi wie

p k #! 7 ktrzy r zpatrywa,i p #edyncze przypadki 7 niez+yt przyk"ada,i siE d wnik,iwe$ 7d ciekania prawdy3 P d +nie dzia" siE przedtem w sCdach p ,ic#i p prawcze#- przed ktrymi p stEp wanie +y" znacznie !pr szcz ne- a za$r Denie karC d BF wz$,Edne3 Mim t za sz!stw karan wie,e s+<- wyda#e siE #ednak- De +y"y t racze# dr +ne sz!kastwa #armarcznych przek!pniw niD szt!czki pr %es# na,istw3 Xeszcze chy+a rzadzie# niD sz!stw hand,!#Ccych rzek m %a"szywymi pieniEdzmi chwytan amat rw ,ekkie$ zar +k!- wpr wadza#Ccych d +ie$! Aa!tentycznie %a"szyweI Br dki p"atnicze3 T!D przed pierwszC w #nC Bwiat wC zap wiadan w Warszawie $i$antyczny pr ces %a"szerzy pieniEdzy3 ) II Wydzia"! SCd! &krE$ we$ - ktry mia" r zpatrywaF tE sprawE- przydan nawet d datk wych !rzEdnikw- $dyD n rma,na +sada nie m $"a+y p d "aF zwiEksz nym czynn Bci m kance,ary#nym3 *icz+E skarD nych szac wan p czCtk w na 62- Bwiadkw skarDenia na p nad p" tysiCcap tem prasa pisa"a #!D ki,k!set s +ach st #Ccych p d zarz!tem p dra+iania +ankn tw3 Sprawa- #ak in% rm wa"y $azety- k rzeniami swymi siE$a"a ./26 r3- $dy na Sy+erii i w ' s#i e!r pe#skie# p #awi"y siE mas w %a"szywe trzyr!+,wki3 X!D r k wczeBnie# #akiB Chiczyk da" znaF p ,ic#i- De w przy$ranicznym mieBcie chiskim pewien r sy#ski p ddany %a+ryk!#e takie w"aBnie +ankn ty- nie !da" siE $ #ednak wyB,edziF i zatrzymaF3 W ./.2 r3 sEdzia B,edczy (r s$,ik r zp czC" B,edztw i p ki,k! ,atach ze+ra" ,+rzymie materia"y3 Na B,ad +andy %a"szerzy natra%i n z!pe"nie przypadk w 3 P dczas d k"adne# k ntr ,i ce,ne#- #akie# p ddan w A,eksandr wie p wraca#Cce$ z za$ranicy sy+ery#skie$ k!pca- wykryt - De na,eDCcy d nie$ k!%er mia" p dw#ne dn 7 w skrytce zna,ezi n 122 tys3 w %a"szy7 12< wych st!r!+,wkach3 Przekazan $ sEdziem! B,edczem! z M skwy i w k!%er kaza" siE kamykiem- ktry r!szy" ,awinE3 Wyda#e siE- De warszawski pr ces- ktry chy+a !daremni"a w #na- +y" ty,k %ra$mentem #akie#B wiEksze# a%ery3 k3:3WN3737 3 d-N Warszawska p ,ic#a nie dn si"a wiEkszych s!kcesw w !#awniani! a!t rw !danych %a,sy%ikatw- +y,i ni + wiem +ardz prze+ie$,i i !mie#Etnie wpr wadza,i #e d +ie$!3 =a"szerze p s"!$iwa,i siE wsp,nikami- ktrych czasem zdarza" siE zatrzymaFW m mencie p"acenia %a"szywymi pieniEdzmi- i na tym rzecz siE k czy"a 7 d Krd"a nie !dawa" siE d trzeF3 &wym p Brednik m wytaczan nawet pr cesy- z

ktrych dwa- d BF charakterystyczne- prasa dn t wa"a w p " wie ,at siemdziesiCtych3 Xeden z p Brednikw za ki,kakr tne !si" wanie zap"acenia p dr +i nymi piEci 7 i dw!dziest piEci r!7+,wkami skazany z sta" wwczas na zes"anie Ad +ardzie# d,e$"ych mie#sc Sy+eriiI- a,e nie !#awni"- skCd +ra" we pieniCdze3 W inne# sprawie p ,ic#a !ciek"a siE d p dstEp!: p dstawi"a sw ich ,!dzi- De+y k!pi,i %a"szywe pieniCdze3 Xednem! !da" siE wymieniF 14 r+ na <2 r+ %a"szywych- + tak siE na $" kszta"t wa" Ak!rsI w tych krE$ach3 Areszt wan piEci! p Brednikwczterech wyp!szcz n nastEpnie za p rEczeniem 422 r+- #edne$ 7 Aniewyp"aca,ne$ I 7 zatrzyman w ) m! ?ada3 >w ,nieni czywiBcie natychmiast z+ie$,i- sCdz n wiEc #edne$ 3 Rd w dni n m! ty,k p Brednictw - zes"any z sta" #ednak- za p!szczanie w +ie$ %a"szywych pieniEdzy- d ciEDkich r +t w twierdzach na 0 ,at3 Iz+a SCd wa wyr k ten zmieni"a: skazan $ 7 za p Bredniczenie 7 na < ,ata3 )zia"a#CcC zrEcznie- w sp s+ wyra%in wany- +andE %a"szerzy pieniEdzy pisa" w Ta#emnicach Na,ewek adw kat [enryk Na$ie,3 Pr d!k wa,i ni dziesiEci r!+,wki z " wi!- kiedy zaB a$ent p ,icy#ny A=ry$aI wpad" na B,ad A%a+rykiI 7 +"yskawicznie #C zwinE,i- a !rzCdz na nastEpnie +"awa nie da"a Dadne$ sk!tk!3 Tw rzyw d te$ epiz d! wziC" a!t r niewCtp,iwie z Dycia- +y"a t - #ak siE wyda#e- syt!ac#a typ wa3 W rEce p ,ic#i wpada"y nat miast +ardz czEst p" tki %a"szerskie7$ przemys"!- partacze p dra+ia#Ccy nie!d ,nie papier we +ankn ty a,+ wyra+ia#Ccy t p rne czterdziestki z " wi!3 Sprawy takie stan wi"y 7 wed"!$ Bwiadectwa d +rze p in% rm wane$ spraw zdawcy sCd we$ adw kata [enryka Ceder+a!ma 7 ch,e+ p wszedni i +y"y tak +ana,ne- De nawet na#+ardzie# sensacy#ne tyt!"y nie przyciC$a"y #!D !wa$i czyte,nikw $azet43 124 &wC +ana,nC- sCd wC AmaswkEI wystarczy zi,!str waF ki,k ma na#+ardzie# typ wymi przyk"adami3 W .066 r3 w I Wydzia,e Krymina,nym warszawskie$ SCd! &krE$ we$ t czy" siE pr ces dwch +raci- !czniw warsztatw K ,ei Warszawsk 7Wiedeskie#- skarD nych p+dra+ianie 127k pie#k wych m net3 & przestEpstwie zawiad mi" p ,ic#E inspekt r te# szk "y3 K misarz zna,az" w ich mieszkani! De,aznC ramkE- ty$ie,ekkawa"ki $ips! z dciBniEtymi czterdziestkami- a w Ipiec! skrawki meta,i p d +nych d cynk! i tzw3 n we$ sre+ra3 Pewien Bwiadek zezna"- De w +!%ecie szk ,nym nie chcian d #edne$ z +raci przy#CF 12 k p3- $dyD +y"y %a"szywe3 Na r zprawie m" dziecy t"!maczy,i siE- De wC m netE trzyma,i w c!kierni- a zakwesti n wane przyrzCdy s"!Dy"y im d wyr +!

za+awek3 Pr k!rat r wni sk wa" !karanie- a,e zwrci" teD !wa$E na k ,iczn Bci "a$ dzCce: m" dy wiek i d +re pr wadzenie siE p d7P,ac sCdnych3 SCd !zna" ich za winnych %a"sz wania pieniEdzy- !wz$,Ed7 Na,ewk wski ni" #ednak t - iD nie p!szcza,i ich w k!rs3 Xeden z +raci skazany z sta" . # p przed &$r dem na p#t ra #7-g zamkniEcia w ) m! ' + czym- dr!$ie$ !niewin7 O.088P ni n 3 T =- ]SH3 A t spraw zdanie sCd we z czasw pKnie#szych: ANa !,3 Wareckie# z+,iDy" siE d r zn sicie,a papier sw Macie#a *itwiniaka #akiB niezna# my i zaDCda" paczki papier sw za 8 k p3 > wrEcz ne$ !,icznem! hand,arz wi r!+,a sre+rne$ niezna# my trzyma" /< k p3 reszty- p czym *itwiniak sp strze$"- De r!+e, #est %a"szywy3 P !p"ywie ki,k! $ dzin d te$ D r zn sicie,a znw z+,iDy" siE tenDe k!p!#Ccy i znw zaDCda" paczki papier sw za takCD s!mEN wtedy *itwiniak przy p m cy p ,ic#anta zaareszt wa" niezna# me$ Ud]V] 'ewiz#a w mieszkani! P3 przy !,3 ?ia"e# nr 8 !#awni"a ki,ka innych m net sre+rnych t!dzieD przy+ ry d wyra+iania sre+rne# m nety3 P3 na wcz ra#szym p siedzeni! sCd! przyzna" siE d winy- d w dzCc- De +y" +ez Br dkw d Dycia- a nie m $Cc ni$dzie zna,eKF mie#sca #ak p z" tnik za+ra" siE d %a"sz wania r!+,i3 P3 skazany z sta" na p z+awienie wszystkich praw i zes"anie d r +t ciEDkich na < ,ata- a nastEpnie na d Dyw tnie sied,enie w Sy+eriiI83 Amat rzy dzia"a,i prymitywnie- p dra+ia,i m nety ma"e# wart Bci- t teD p ,ic#a chwyta"a ich st s!nk w "atw 3 (dy w .0<6 r3 WarszawE za,a"y %a"szywe piEci $r szwki O!rzEd w niewaDne d .0<. r3- a,e %aktycznie d"!$ #eszcze k!rs!#Cce w Kr,estwieP- p ,ic#a d BF szy+k zwrci"a !wa$E na +,acharza [erszka *ewk wicza Amsztera i dwch Dyd wskich De+rakw3 R Amsztera zna,ezi n !kryty p d pr $iem stempe,- ktrym wy+i#a" m nety- zna,ezi n teD ki,kadziesiCt piEci $r szwek- ktre De+racy p!Bci,i w k!rs3 ) daF t! wart - De De+racy nie ty,k wciska,i$dzie siE da" - %a"szywC dr +nicE- a,e i wyz+ywa,i siE tzw3 miedziakw$r szy wart Bci 2-4 k p3- wyrz!ca#Cc #e +y,e $dzie3 ?y"a t + wiem m neta na#mnie#sze# wart Bci- ktrC trzymywa,i na#czEBcie#3 ) sz" d te$ - De $r sikw tych niezwyk,e ma" zna#d wa" siE w +ie$!- i $dy

przysz"a m da na z+ieranie rDnych star ci- w tym i n!mizmatw 7 zawart BF nie#edne# dziad wskie# t r+y na+ra"a niep mierne# wart Bci63 Na t,e p d +nych t!zink wych spraw d!Dym s!kcesem p ,ic#i +y" wyB,edzenie- a nastEpnie p stawienie przed sCdem Ap tEDne# sp"kiI- #ak t &kreB,a"a prasa- %a"szerzy pieniEdzy3 > p czCtkiem ./21 r3 $azety d ni s"y- De w mieBcie p #awi"y siE znak micie p dr +i ne +ankn ty wart Bci 422 r+3 ASk nstat wan 7 pisan w AWEdr wc!I 7 De #akiB niezna# my- k!p!#Cc rentE w #ednym z kant rw +ankierskich- zap"aci" za niC <0 szt3 %a"szywych +ankn tw- ktre r zesz"y siE p Warszawie3 P ,ic#a B,edcza zna,az"a #!D <6 +ankn twI3 Czas pism nie p da" nazwy we$ kant r!- wie,e #ednak 126 I I $azet 7 w B,ad za %ic#a,nym AWarszawskim )niewnikiemI 7 wymienia" %irmE- zresztC my,nie3 5T wC my"kC wiCza"y siE p tem da,sze d"!$ie perypetie sCd wF- #!D w try+ie p stEp wania cywi,ne$ 3 W"aBcicie, d m! +ank we$ - Adam PiEdzicki- p zwa" + wiem redakt ra A)niewnikaI 7A3 Timan wskie$ - d ma$a#Cc siE zasCdzenia d nie$ kw ty <822 r+3 Na s!mE tE sk"ada" siE 022 r+- ktre +ankier wyda" na an nse w prasie wy#aBnia#Cce- De w a%erE nie +y" zamieszany #e$ d m +ank wy- resztE stan wi"y straty p niesi ne z rac#i zawieszenia przez kant r wyp"at- $dy p denerw wani dep zytari!sze wyc %a,i swe wk"ady3 &statecznie t precedens we p wdztw z sta" dda, ne3 WWW 7H W tym samym mnie# wiEce# czasie- + p d k niec ./21 r3- w Wydzia,e IM )epartament! Kasacy#ne$ Krymina,ne$ Senat! 'zCdzCce$ zna,az"a epi, $ sprawa A+rahama (,assa- Arkadi!sza Artaz wa i innychskarD nych p dra+ianie +ankn tw 4227r!+7, wych i papierw wart Bci wych3 Na#wyDsza wczeBnie instanc#a sCd wa w czEBci karne# wyr k zatwierdzi"a- mim De skarDeni kwesti n wa,i przy#EtC przez sCd kwa,i%ikac#E ich czyn!- #ak p pe"ni ne$ Aw +andzie zawiCzane# z wyraKnym ce,em z+r dniczymI3 Sz" wie,e ,at Sy+ir!- a p dsCdni mie,i czym p smar waF k " % rt!ny- +y nachy,i" siE w ich str nE3 Sprawa %a"szerzy piEFsetr!+,wek wyw "ywa"a sensac#E w Warszawie przez ca"y ./29 r3- ekscyt wan siE c raz t n wymi szcze$"ami3 Przed sCdem p stawi n 6 t!zw- ktrzy razem wyprawi,i siE p z" te r!n 3 X!D same pr %es#e +!dzi"y zainteres wanie: technik- a zarazem +ywate, ziemski i sp rt wiec- +ankier- kas#er #edne# ze znacznie#szych %irm warszawskich- %akt r- $ie"dziarz- % t $ra% i adw kat O+ez tyt!"!- c

p dkreB,a"a prasa prawniczaP3 ?y"a t r$anizac#a wz r wa: str nE technicznC wziE" na sie+ie dwch Pr!sakw 7 Niemcy cieszy,i siE s"awC na#zrEcznie#szych %a"szerzy 7 nic teD dziwne$ - De p dr +i ne +ankn ty +y"y +ardz tr!dne d drDnienia3 KaDdy +ankn t +y" wypieszcz ny 7 przy tak wys kie# stawce wart +y" inwest waF3 Wsp,nicy nie p przestawa,i na r!+,ach- p dra+ia,i takDe akc#e >ak"adw P!ti" wskichakc#e i +,i$ac#e ?a"tyckie# =a+ryki Wa$ nw i ,isty zastawne T warzystwa Kredyt we$ >iemskie$ 3 W tym przypadk! zawid" etap statni: wpr wadzanie +ankn tw d +ie$!3 =a"szerze dzia"a,i z+yt p ch pnie- nie !wz$,Ednia#Cc %akt!- De wszEdzie wzm D n cz!#n BF3 (dy w d m! +ank wym )w rzyckie$ kt B z %a"szerskie$ $an$! chcia" d k naF transakc#i 120 za ki,kadziesiCt tysiEcy p dr +i nych piEFsetek 7 pr k!rent +ank!- nie#aki Kanarek- nie da" siE p de#BF3 A?y" str Dny i dziEki #ednem! kanark wi wy" wi n wszystkich ptaszkwI 7 sk ment wa"- w kiepskim sty,!- ca"C rzecz #eden ze spraw zdawcw sCd wych3 W warszawskie# prasie nie ma z+yt wie,! B,adw- z ktrych wynika" +yDe p d +ne pr cesy zdarza"y siE czEBcie#-ksC nat miast ,iczne- wskaz!#CceiD !dane %a"szerstwa m net i +ankn tw +y"y czymB zwycza#nym3 AK!rier WarszawskiI d p czCtk! swe$ gistrrieia zamieszcza"- p dawane przez dyrekc#E mennicy- wykazy p dr +i nych pieniEdzy- +EdCcych Aw cyrk!,ac#iI na ziemiach Kr,estwa P ,skie$ 3 M nety 7#ak in% rm wan 7 "atw m Dna +y" r zp znaF: +y"y ,De#sze- wydawa"y inny dKwiEk- mia"y zatarte napisy i rDni"y siE niekiedy k , rem meta,!3 > $" sze wynikaDe na#czEBcie# %a"sz wan dziesiEci $r szwki- z" twki- r!+,e- JMIII7 wieczne d!katy h ,enderskie i inne m nety Ama#Cce k!rsI w Warszawie3 (dy rzCd wyp!Bci" d!D papier wych +ank cet,i 7 %a"szerze mie,i dzia"anie #eszcze +ardzie# !"atwi ne- d BF szy+k p radzi,i teD s +ie ze znakami w dnymi3 ANa#wprawnie#sze k za,edwie d strzec m De dr +n stk we niez$ dn Bci %a"szywych papierw z przepisanC % rmCI 7 cyt wa" krak wski ACzasI w .08/ r3 piniE r sy#skich $azet3 W tym kresie w Niemczech- $dzie 7 p d +nie #ak we =ranc#i i ?e,$ii 7 kwit" w na#,epsze p dra+ianie +ankn tw- wydawan c pewien czas i,!str wany kata, $ z wy +raDeniami %a"szywych +i,etw kredyt wych i m netp da#Cc ich charakterystyczne cechy3 W ' s#i nat miast- a takDe w Kr,estwie P ,skim- r zsy"an d wszystkich kas ta#ne k,niki- w ktrych zawarte +y"y wskazwki d,a kas#erw- p czym p znawaF ma#C p dr +i ne pieniCdze3 ) pier $dy przek nan siE- De #est t

niesk!teczne- zaczEt zamieszczaF $" szenia w pismach p!+,icznych3 K!pcy i %inansiBci niechEtnie zawiadamia,i p ,ic#E- $dy stwierdzi,i- De pad,i %iarC %a"szerzy- w ,e,i #!D racze# p nieBF stratE- zniszczyF ,!+ p z+yF siE p dr +i nych +ankn tw3 'zadk kt ryzyk wa" p"acenie nimi #akichB na,eDn Bci- + ciC$,e przyp minane przepisy $" si"y- De kt trzym!#e i wyda#e %a"szywe pieniCdze- p ciC$niEty z stanie d s!r we# dp wiedzia,n Bci3 Prawdziwy p p" ch w s%erach hand, wych zapan wa" w .08/ r3- $dy wdr D n ener$iczne B,edztw w sprawie %a"szywych +ankn tw3 P ,ic#ap d p z rem sprawdzenia- czy wBrd pieniEdzy trzymanych d k,ientwnie ma %a"szywych- za+ra"a wwczas ca"y !tar$ 12/ z kawiarni Cza#k wskie$ - k " 022 r+ d Czernera i znaczne s!my d wie,! innych w"aBcicie,i , ka,i3 ?y"y t czEste praktyki p ,ic#i- p tem wsze,kie pieniCdze i inne wa, ry $inE"y w ta#emniczy sp s+ nawet z dep zytw sCd wych3 A(azeta SCd wa WarszawskaI nie#edn kr tnie d n si"a przypadkach- $dy z" t zamienia" siE w z" m De,azny- a sz,achetne kamienie w szkie"ka- i ni$dy nie dawa" siE !sta,iF- kiedy t siE sta" i czyim +y" dzie"em3 (" Bna +y"a sprawa wyt cz na w ./20 r3 przez #eden z +ankw +erp ,icma#str wi warszawskiem!- ma#Cca 7 #ak pisan 7 d ni s"e znaczenie d,a instyt!c#i kredyt wych- przez ktrych kasy przewi#a" siE c dziennie setki +ankn tw3 'zecz d tyczy"a wprawdzie +ankn t! 4227 r!+, we$ - p ch dzCce$ 7#ak p de#rzewa"a p ,ic#a7 z ra+!nk! p czty p d Pr!szk wem- na c wskazywa" #e$ n!mer- a,e p d +ny , s sp tyka" pieniCdze kwesti n wane przy p de#rzeni! %a"szerstwa3 W tym wypadk! przedmi t niezwyk"e$ 7 ze wz$,Ed! na s +E p zwane$ 7 pr ces! zawEdr wa" na#pierw d kasy $!+ernia,ne#3 (dy +ank !p mina" siE sw #e 422 r+- Iz+a Skar+ wa dpisa"a- De +ankn t zatrzyman z p ,ecenia +erp ,icma#stra i z" D n ! nie$ w dep zyt3 &+erp ,icma#ster z k ,ei dp wiedzia"- De +ankn t wraz z pr t k "em przes"an sEdziem! B,edczem! p wiat! +" skie$ i d nie$ za,eDy wydanie3 ?ank- piera#Cc siE na przepisach k deks! cywi,ne$ - p zwa" +erp ,icma#stra przed SCd &krE$ wy- DCda#Cc zwr t! 422 r+ i 8 pr c3 d te# kw ty- a takDe zwr t! k sztw sCd wych3 &+r ca pr k!rat rii- wystEp!#Cc w imieni! +erp ,icma#stra- zarz!ci" str nie p w d we#- De nie zaDCda"a pieniEdzy d w"aBciwe$ sEdzie$ B,edcze$ - cze$ teD nastEpnie d k nan 3 Kiedy #ednak sEdzia dpisa"- De nie trzyma" nicze$ wiEce# p za pr t k "em- sCd z + wiCza" !rzCd +erp ,icma#stra d zwr t! 422 r+ w

ciC$! dwch ty$ dni3 ?y" t przypadek wy#Ctk wy- przy czym niewCtp,iwie d!De znaczenie mia"y ,ata- w ktrych t siE dzia" 3 W kresie tym rDne 7 zwycza# w +ezkarne 7 sam w ,ne dzia"ania p ,ic#i tra%ia"y p d r zp znanie sCd! i nierzadk mia"y taki w"aBnie epi, $3 W czasach wczeBnie#szych +y" t nie d p myB,enia3 A #!D w Dadnym razie ani Cza#k wski- ani Daden inny w"aBcicie, kawiarni nie wpad,i+y na p mys" zaskarDenia p ,ic#i wwczasw .08/ r3 &dDa" wa,i za+rane pieniCdze i #eszcze +y,i zad w ,eni- De nie p ciC$niEt ich d dp wiedzia,n Bci3 A%era z .08/ r3 zat czy"a +ardz szer kie krE$i3 > Cytade,i nadch dzi"y wieBci- De areszt wan p nad .<2 s+3 Wyr ki- ktre zapad"y 1.2 w r k! nastEpnym w +ec $r!py k!pcw i s!+iektw- piewa"y na 07.1 ,at ciEDkich r +t i d Dyw tnie sied,enie na Sy+erii3 Nie %a"sz wa,i ni sami pieniEdzy- a,e trzymywa,i #e z za$ranicy3 )r!$C $r!pE areszt wanych stan wi,i m" dzi ,!dzie 7 !czni wie Szk "y ("wne# 7 zatrzymani p d zarz!tem wymiany %a"szywych r!+,i3 2wym st!dent m przyBwieca" p n F ce, patri tyczny: zamierza,i- #ak $" si"y krCDCce p $" ski- p dk paF kredyt skar+! i z + wiCza,i siE przekazywaF 159 zyskw na emi$rac#E ce,em wsp m Denia + # wnikw 2 wyzw ,enie kra#!3 A>+r dnicza t mrz nka3 Sz,achetne# sprawie nie m Dna s"!DyF nie$ dziwymi Br dkamiI 7 p tEpia" ich p czynania czas pism emi$racy#ne- przedstawia#Cc !ciCD,iw Bci- #akie z ich p czyna p"ynE"y d,a warszawskie$ k!piectwa3 APatri tyzm nie ma z tym nic wsp,ne$ 7 pisan da,e#3 7 RwiEzieni w Warszawie . $dzie indzie# wsp,nicy %a"szerstwa nadaremnie s"ania#C sw #e perac#e ce,ami p ,itycznymi3 Nie siC$nC wieca cierpiCcych za #czyznE3 &pinia w kra#! i na emi$rac#i nie m De ich + wiem inacze# !waDaF- #ak ty,k za pr stych sz!stw- z+r dniarzyI03 W tym przypadk! %a"szywe r!+,e krCDCce w Warszawie +y"y 7 #ak !sta, n 7 wypr d!k wane p za $ranicami carskie$ imperi!m3 Istnia"y #!D + wiem w tym czasie- $"wnie w * ndynie i ParyD!- ca"e $an$i- ktre na#chEtnie# p dra+ia"y w"aBnie +ankn ty r sy#skie- wysy"a#Cc #e \ia ?er,in d Kr,estwa P ,skie$ i Cesarstwa3 Ki,kanaBcie ,at pKnie# dr W"adys"aw &str Dyski- wziEty adw kat- hist ryk- przytacza" w A(azecie SCd we# Warszawskie#I piniE znawcw- De w +ie$! +y" wwczas niema, ty,e %a"szywych r sy#skich pieniEdzy papier wych- i,e prawdziwych- c przyczynia" siE d spadk! ich wart Bci3 Krytyk wa" teD p de#m wane Br dki zaradcze- A>amiast wyra+iaF pieniCdze z ,epsze$ papier! i

starannie# 7 pisa" 7 rzCd zad wa,a siE wysy"aniem "apaczy p ca"ym Bwiecie- ktrzy ch ciaD dda#C +ardz czEst +andy %a"szerzy w rEce sprawied,iw Bci 7 nie ,ikwid!#C te# p,a$i w zar dzieI3 Tak +y" chy+a aD d pierwsze# w #ny Bwiat we#3 Ch ciaD wie,e %a"szywych pieniEdzy wytwarzan w Warszawie- pr d!kc#a mie#sc wa stan wi"a niewCtp,iwie ty,k nik"y pr cent p dra+ianych Br dkw p"atniczych- zna#d!#Ccych siE w +ie$! w Kr,estwie P ,skim3 'Dni A,etkiewiczeI- ktrych Ak ntyn$ensI- czy,i stan ,icz+ wy 7 #ak m Dna niez+yt !datnie prze" DyF na #Ezyk dzisie#szy czEst !Dywane w JIJ w3 kreB,enie 7 p wiEksza" siE z r k! na r k- ciC$,e 1.. teD wymyB,a,i #akieB n we sp s +y "atwe$ zd +ywania pieniEdzy3 Niekiedy k czy" siE t d,a nich niez+yt % rt!nnie- a,e wie,! +"yszcza" w sa, nach- stara#Cc siE d rwnaF panicz m przep!szcza#Ccym w Warszawie #c wskie % rt!ny3 Ci zresztC teD d BF szy+k z stawa,i z p!stC kieszeniC i m!sie,i chwytaF siE rDnych p de#rzanych sp s +w- +y sp"acaF pr centy sacza#Ccym ich zewszCd ,ichwiarz m3 W JMIII7wieczne# Warszawie m" dzieD nazywa"a miEdzy s +C takich Ap z rnych paniczw- ktrych Krd"a d ch dw nie zd "a" nikt ni$dy d$adnCFI 7 #ak t zapisa" A3 Ma$ier 7 Astar stami przemyB,7skimi- t #est !trzym!#Ccymi siE z #ak we$ przemys"!- $dyD #eden z nich $ra" d +rze w karty- inny p zyska" "askE ! pewne# wd wy ,!+ mEDatki- ten !mia" p ch,e+iaF ,!+ +awiF ktre$ ma$nata itpI/3 ?yF m De w zrEczne kreB,enie wywiedzi n d Akan nika prze7 myB,skie$ I- + takC w"aBnie $ dn BF piast wa" ' man Sierak wski#eden z $" Bnie#szych karciarzy k ca JMIII w3 P tra%i" n 7#ak t zaBwiadcza#C pamiEtnikarze 7 z$rany d szczEt!- zastawiF ! Tydw nawet insy$nia +isk!pie3 KiedyB inny zaw "any karciarz- MiCczyski- wy$ra" ! nie$ 42 mszy Bpiewanych- na ktre nastEpnie zapEdza" c dziennie Awszystkich p dk mendnych sw ich sz!,erw- wszystkich markierw i inne ist ty tak we$ r dza#! rzemi s"I3 )r!$i nies"awny d st #nik tych czasw- ksiCDE +isk!p wi,eski 7 Massa,ski- AczEst ca"k wite n cy trawi" przy st ,ik! zie, nym i +y" #ak kr wC d #nC d,a wszystkich sz!stw kart wychI wie,kie$ Bwiata3 Nawet ksiCDE Xze% P niat wski prze$ra" kiedyB .0 tys3 czerw nych z" tych d star Bcica wysz $r dzkie$ ktrem! nastEpnie- d,a !"a$ dzenia- kr, Stanis"aw A!$!st m!sia" nadaF wys ki &rder Bw3 Stanis"awa3 W tamtych czasach kartami za+awia,i siE wie,cy pan wie- wBrd ktrych

$ras wa,i 7 #ak szcz!paki wBrd karpi 7 za$raniczni zazwycza# sz!,erzy3 W JIJ w3- $dy hazard sta" siE ch,e+em p wszednim w Warszawie 7 A,etkiewiczeI rDne$ a!t rament! zasiada,i przy zie, nych st ,ikach w nadziei wie,kie# wy$rane#3 Nie ty,k zresztC ni3 AWarszawa na,eDy d na#+ardzie# m!zyka,nych miast na Bwiecie3 T! wszyscy $ra#C3 K!charki i strDe 7 w p dwrz wC r!,etkE- inte,i$enc#a w winta- stan Bredni w , teriE k,asycznC- sp rtsmani w t ta,izat ra- %inansiBci w k!rs r!+,a- !,icznicy w $!ziki3 X!D zr z!mie,iBmy- De pieniCdz #est $ dn BciC cz" wieka i d!szC sp "eczestwaN ,ecz ze wszystkich dr$wi dCcych d p siadania mam ny- dkry,iBmy d pier #ednC 7 $rEI.23 1.1 Czy ta pinia ? ,es"awa Pr!sa- kr nikarza warszawskie# c dzienn BciwyraD na w ,atach dziewiEFdziesiCtych JIJ w3 +y"a prawdziwa- czy teD zwycza#em %e,iet nistw za strzy" n przesadnie pr +,em ce,em zwrcenia na nie$ !wa$i szerszych krE$w sp "eczestwa_ XeB,i przesadzi"- t w #ednym: nie wyda#e siE- +y ak!rat Warszawa trzyma"a prym w E!r pie- nie mwiCc #!D Bwiecie- w $rach hazard wych3 =aktem #est #ednak- De w JIJ7wieczne# Warszawie r zp wszechni" siE t ta,izat r 7 hazard wyBci$w k nnychN a i karciarstw teD kwit" w na#,epsze3 5 W czasach Pr!sa na#wiEkszy r z$" s pras wy z rac#i karcianych przy$d zyska" s +ie Xze% K!s ciski- a,e +yna#mnie# nie z p w d! d!De# prze$rane# czy teD d,ate$ - De +y" #akimB asem sz!,erki3 Sta" siE + haterem pierwsze$ w Warszawie pr ces! karciane sz!stwa3 K!s ciskie$ d +rze znan w Warszawie- szcze$,nie w tych krE$achktre +raca"y siE w k" rDnych k,!+w3 >aczC" d kariery !rzEdnicze#: prac wa" k ,e#n w T warzystwie R+ezpiecze- inten7dent!rze- Iz+ie &+rach!nk we#- +i!rze nacze,nika p wiat!- wreszcie w spec#a,ne# kance,arii rzCd! $!+ernia,ne$ 3 W .061 r3 p rz!ci" !rzEd wanie i za#C" siE interesami %inans wymi- ktre p ,e$a"y $"wnie na sz!stwach karcianych3 Wyna,az" 7 #ak pisa" nim Pr!s w #edne# ze swych kr nik 7 Amet dE e,imin wania przypadk!I3 &we$ Awyna,azk!I d k na" #eszcze w czasach +i!r wych- + w spraw zdaniach z pr ces! wyt cz ne$ m! p d k niec .009 r3 pisan - De $ras wa" 12 ,at3 Wie,e razy +y" chwytany za rEkE przy sz!,er wani!- a,e #ak B m! t !ch dzi" na s!ch 3 Prasa nazywa"a $ Amistrzem pikietyI- a,e dzia"a" p n F w sp s+ +ardz prymitywny3 PiEtn wan "atw wiern BF tych- ktrzy darzy,i $ za!%aniemzasiada#Cc naprzeciw przy zie, nym st ,ik!3 (dy+y kt B napisa" takie# p staci p wieBF 7 twierdzi" @wiEt ch wski 7 wyBmie,i+y $ krytycy3

K!s ciski st s wa" + wiem +ardz pr ste chwyty- a +ez tr!d! zw dzi" A,!dzi z t warzystwaI3 ) sCd! zaskarDy,i $ dwa# !rzEdnicy r sy#scy- $rani- #ak siE z rient wa,i- znacz nymi kartami3 SprawE sz!stw przy $rze w karty r zpatrywa" w dniach .<n.6 $r!dnia .009 r3 II Wydzia" Karny SCd! &krE$ we$ 3 Pr ces +y" Dyw k ment wany przez $azety takDe z te$ wz$,Ed!- De w statnim s" wie skarD ny p w "ywa" siE na zas"!$i swe$ #ca w .09. r3 i na w"asne- Bwiadcza#Cc- De p .089 r3 sta" siE %iarC systematyczne$ przeB,ad wania ze str ny mie#sc we# inte,i$enc#i- cze$ wyrazem #est w"aBnie +ezp dstawne wyt czenie m! sprawy3 1.9 (dy p dsCdny zamierza" szerze# r zwinCF wCtek st s!nk! inte,i$enc#i p ,skie# d rzCd!- sEdzia prezyd!#Ccy- ' s#anin 7 Timan wski#- przerwa" m! strze$a#Cc- +y nie p r!sza" kwestii p ,itycznych3 AMiEdzy na#tEDe# $ranymi przez , #a,ne$ pana K3 zna#d!#C siE dwa# ' s#anie- ktrzy zapewne m!sie,i m d,iF siE w d!ch!: G? De- zach wa# naszC #czyznE d nawrc nych P ,akw333Z3 Wyna,azca p ,skie# intry$i- pan KCtkw- +Edzie zapewne k ntent- d wiedziawszy siE- #akich t ap st "w zna,az"y w P ,sce #e$ has"aI 7 sk ment wa" ir nicznie Pr!s ten incydent w k resp ndenc#i z Warszawy d,a peters+!rskie$ AKra#!I3 K!s ciski skazany z sta" na 4 miesiEcy i .2 dni d m! r + cze$ - dw m p szk d wanym przysCdz n w p stEp wani! cywi,nym 942 r+ i 9 tys3 r+- z przeznaczeniem te# statnie# kw ty na ce,e %i,antr pi#ne3 A&dn Bne artyk!"y k deks!- na ktrych piera" siE ten wyr k- prawnie na#sprawied,iwszy- nie z sta#C w z$ dzie z s!mieniem p!+,icznym- ktrewed,e praw m ra,nych- wyda" sCd da,ek +ardzie# p tEpia#CcyI 7 napisa" p pr cesie kr nikarz AK" swI3 P za prasC nie p tEpian przesadnie K!s ciskie$ - racze# #!D drwi n z #e$ niezrEczn Bci3 P wszechne n rmy +ycza# we nie dyskrymin wa"y sz!,erw karcianych- nat miast p dziwian maestriE pa,cw- dziEki ktre# d ch dzi,i d d!Dych pieniEdzy3 Sz!,erka mieBci"a siE w $ranicach Ad +re$ t n!I3 Na p czCtk! ,at dziewiEFdziesiCtych- $dy z"apan na sz!stwie , rda C!mnin$aszk ckie$ aryst kratE $rywa#Cce$ w karty nawet z nastEpcC tr n! 7 p!+,iczn BF wyni s"a $ z sCd! na rami nach- a r zent!z#azm wany t"!m wyprzC$" k nie i ciC$nC" karetE aD d #e$ d m!3 1.< W pierwsze# instanc#i wyr k nie +y" #ednak 7 w+rew pinii AK" swI 7 Aprawnie na#sprawied,iwszyI- + K!s ciskie$ p trakt wan +ardz "a$ dnie3 >a Bwiad me !Dywanie p dr +i nych kart- k Bci itp3- za

!pa#anie +i rCcych !dzia" w $rze i w $,e za d p!szczanie siE sz!stw w ce,! z#ednania s +ie wy$rane# k deks karny przewidywa" karE p z+awienia wsze,kich praw i zes"anie na Sy+eriE- a,+ teD ddanie na r k d p"t ra d r t aresztanckich3 Przeciwk wyr k wi zapr test wa" pr k!rat r- DCda#Cc s!r wsze# kary- skar$E ape,acy#nC wni s" teD p wdztw cywi,ne i sam K!s ciski- ktry DCda" !niewinnienia3 We wrzeBni! .004 r3 ape,acy#na sprawa K!s ciskie$ zna,az"a siE na w kandzie Iz+y SCd we#3 ) tCd prze+ywa" n na w ,n Bci za ka!c#C 9 tys3 r+ z" D nC przez D nE3 W statnie# chwi,i wyc %a"a na #ednak tE s!mE i skarD ny stanC" przed sCdem- d pr wadz ny #!D z wiEzienia- a,e w n wi!tkim %rak!- w rEkawiczkach- z teczkC p d pachC3 Na sEdzi wskim st ,e znw zna,az"y siE za+rane z ki,k! mieszka K!s ciskie$ d w dy rzecz we: p kr pk wane i naciEte karty raz p drEcznik ' sy#ski $racz w karty3 &skarD ny nie przy#C" +r cy z !rzEd!- ,ecz +r ni" siE sam3 7 (dy+ym $ra" nie!czciwie 7 zak czy" sw #e d"!$ie wystCpienie 7 t m!sie,i+y za!waDyF t m i partnerzy- + F B,epi w karty nie $rywa#C3 7. wreszcie za!waDy,i 7 stwierdzi" sarkastycznie #eden ze spraw zdawcw sCd wych3 &statecznie K!s ciskie$ skazan na zamieszkanie na Sy+erii- w $!+erni t + ,skie#3 ) pier p .4 ,atach w ,n m! +y" przenieBF 1.4 Przyt!"ki n c,e$ we O.004P I siE d d w ,nie +rane# mie#sc w Bci- z wy#Ctkiem miast i $!+erni st "ecznych3 Sprawa Xze%a K!s ciskie$ zwrci"a !wa$E pinii p!+,iczne# na pr +,em hazard!3 P tEpian nie ty,k nie% rt!nne$ sz!sta- a,e i p szk d wanych- ktrzy !czestniczCc w $rze 7 teD p pe"nia,i czyn wys ce niem ra,ny3 Pada"y $" sy- +y B,adem A!strii karaF ich takDe3 A!striacki k deks karny DiX ma#a .041 r3 stan wi" + wiem w para$ra%ie 411: A(ra hazard wa- czy,i czysta , s wa- #ak teD wsze,ka inna- przez szcze$,ne przepisy wyraKnie zakazana- BciC$a na wszystkich tak $ra#Ccych- #ak teD i tych- ktrzy w swym mieszkani! $raF d zwa,a#C- za kaDdym razem przestEpstwa takie$ karE d .2 d /22 z"r- ktre# BciC$niEta czEBF trzecia przypada d n sicie, wi- a $dy+y n sam p d,e$a" karze- nawet ta z!pe"nie +Edzie m! dar wanaI3 ?y" t wiEc przepis szcze$,ne$ r dza#!: dziEki niem! nie#eden z$rany

karciarz dzyskiwa" przyna#mnie# czEBF swych pieniEdzy3 P ,ic#azwa,cza#Cc hazard- teD !zyskiwa"a d!De kw ty na sw #e !trzymanie3 Praktyk wan t zresztC w wie,! kra#ach- De de+rane $racz m pieniCdze sz"y w"aBnie na ten ce,3 W Kr,estwie P ,skim !czestnictw w $rze hazard we# nie +y" Bci$ane3 W .08. r3 tra%i"a p d r zp znanie wczeBnie na#wyDsze# instanc#i sCd we# sprawa dwch warszawskich Tydw- skazanych wyr kami trzech instanc#i na karE pieniEDnC- za Aprzy#Ecie !dzia"! w $rze zakazane# w kartyI3 W !wa$ach przedstawi nych w p stEp wani! rewizy#nym pr k!rat r wyrazi" piniE- De +a# p dsCdni- stawia#Cc w szt sa i straszaka 4 i .2 $r szy O#eden z nich prze$ra" 4 r+P- nie !prawia,i hazard!3 A w $,e 7 d w dzi" da,e# 7 nie ma ! nas przepis! +#aBnia#Cce$ - #akie $ry w karty i k Bci sC zakazane- a nawet wydanie p d +ne$ przepis! +y" +y +ardz tr!dne3 W dr!$ie# p " wie JIJ w3 w wie,! kra#ach zamykan d zw , ne przedtem d my $ry- a praw dawstwa zaczE"y zwa,czaF nie ty,k sz!,erkEa,e i hazard3 W Pr!sach karan tych- ktrzy z $ry r +i,i s +ie rzemi s" nat miast we =ranc#i praw przewidywa" karE ty,k d,a pr wadzCcych d my $ry3 RwaDan + wiem- De k deks cywi,ny stan wi d statecznC tamE przeciwk szk d,iw Bci $ier w karty- i dmawian d ch dzenia na dr dze sCd we# d"!$w p ch dzCcych z prze$rane#3 P d +nie +y" ! nas- #ak De w Kr,estwie P ,skim + wiCzywa" nap ,e ski k deks cywi,ny3 Przepis ten mia" #ednak w P ,sce k rzenie znacznie starsze- +i rCc p czCtek aD w Stat!tach wiB,ickich1.8 pierwszym z+i rze prawa p ,skie$ - spisanym na se#mie w WiB,icy za czasw Kazimierza Wie,kie$ 3 Karty zaczyna"y siE d pier r zprzestrzeniaF- a,e kwit" hazard wanie siE $rC w k Bci- t teD przeciwk nie# wymierz ne +y" przeciwdzia"anie praw dawcy: A) strze$"szy- De $racze w k stki- n wy sp s+ $ry wyna#d!#Cc- $ra#C z pi#anymi ,!+ $rC #!D r zdraDni nymi na kredyt ,!+ na zastaw ma#Ctkw ziemskich ,!+ rzeczy r!ch mych #akie$ k ,wiek $at!nk! i tym sp s +em ich w nEdzE i wystEpki wpEdza#C i na karE sCd wC naraDa#C- my- ma#Cc $"wnie na ce,!a+y sz,achta Kr,estwa- +%it!#Cc w d statki- ty,k rycerskiem! rzemi s"! i +r nie kra#! siE p BwiEca"a 75 p stanawiamy ninie#szym- a+y na przysz" BF ani ziemianin- ani +cy nie p waDa" siE $raF w k stki na kredyta,e ty,k za $ t we pieniCdze- a kt +y przeciwk tem! dzia"a"- a+y z takie# p Dyczki prze$rywa#Ccy- a tym mnie# zarEczycie,- d #akie# +CdK zap"aty ,!+ satys%akc#i nie m$" +yF p ciC$any U333V3 P stanawiamy t!dzieD- De kt k ,wiek- $ra#Cc w szachy- w k stki ,!+ #akC +CdK innC $rE

zysk wnC- wy$ra" pieniCdze- k nie ,!+ #akie +CdK inne rzeczy- tak wech F+y m! kt zarEczy"- ani ! prze$rywa#Cce$ - ani ! p rEczycie,a d p minaF siE nie m De- p niewaD wsze,kie$ $at!nk! $ry ty,k d,a za+awy- Fwiczenia i spEdzenia czas! chcemy mieF p zw , neI..3 K deks cywi,ny Kr,estwa P ,skie$ zawiera" przepis- De ten- kt d +r w ,nie p"aci prze$ranC s!mE- nie m De DCdaF #e# zwr t!- chy+a De wy$rywa#Ccy !Dy" p dstEp! ,!+ sz!stwa- $ra#Cc np3 znacz nymi kartami itp3 Na p czCtk! JIJ w3 pan wa"a m da na wista- A$rE sp k #nC i mi,czCcCIktrC w ,atach p przedza#Ccych p wstanie ,ist pad we !prawia"a z !p d +aniem ca"a niema, warszawska inte,i$enc#a3 *e,ewe, 7 #ak wynika z #e$ ,istw 7 $rywa" Aw wiskaI z pr %es rem [!+E i innymi !cz nymi z !niwersytet!3 *icyt wa,i siE i r z$rywa,i party#ki ,ekarze- mecenasi,!dzie interes!3 P wiBcie przyszed" pre%erans- +y w ,atach czterdziestych !stCpiF $rze m dnie#sze# 7 mi,i ner wi- ktra- #ak d n si" AK!rier WarszawskiI- Aza $ranicC #est !DywaszC szcze$,nie# przez ,!+iCcych w $rze spek!, waFI3 W ,atach piEFdziesiCtych r zpan szy" siE Asza, ny- + zawsze pEdz ny pre%eransI- ktry Ac dzie p wiEksza" sw #C % rmE i n we wpr wadza" dmianyI- a A statniC #e$ metam r% zC z sta" wist7 pre%erans ze wszystkimi szt!kami- ,icytac#ami i starszestwem k , rwI3 P tem znw 7 za ParyDem 7 nastCpi" renesans wista3 I t! + wiem m da +y"a +ezwz$,EdnC dyktat rkC: w c i #ak $ra" siE nad SekwanC+ wiCzywa" i nad Wis"C3 1.6 >daniem wie,! a!t rw "atw Aw szp ny hazard!I wpada"y k +ietyp de#rzewan #e nawet- De ma#C wr dz nC d te$ Dy"kE3 P"eF piEkna z !p d +aniem $rywa"a w m ty,ka- +a"am!ta- pant %,a czy +ezika- a,e zdarza" siE- De za zie, nym st ,ikiem zasiada"a nie ty,k - +y przy#emnie spEdziF czas- a,e i z nadzie#C wie,kie# wy$rane#3 Nawet niewinna- t warzyska $ra "atw przeradza"a siE w hazard3 >nawca przedmi t! z tamtych ,at twierdzi": AWist t dek kcik- ktry nik $ nie t!czy7 #ednakDe wist t e,ementarz szt!k wyzw , nych- na ktrym zaczyna#C sy,a+iz waF !czni wieN %ara n #!D szk "a wyDszaN ,ancknEFht t rezerwa %ak!,tet! mistrzwN sam szt s d kt ryz!#e na ma$istrw3 ) syF w wista wy$raF kiedy $r sz #eden- a+y siE zapa,iF d szt sa3 *ecz szt s t wca,e c inne$ N szt s 7 t istny dia+e"N p trze+a ty,k z$raF siE p rzCdnie raz #eden- a+y $ !wie,+iaF- i d syF +y wBrd zimy p z staF w ,eci!tkim re#t%raczk!- a+y siE w nim zak chaF d sza,estwa3 Wy$rasz- +Edziesz $ra"- a+yB mia" wiEce#- prze$rasz- +Edziesz $ra"- a+y siE de$raFI.13

Kt zmienia" wista na %ara na- ,ancknechta czy szt sa 7 przen si" siE takDe z $a+inet! + k sa, n! d ta#ne$ d m! $ry3 >aczE"y ne %!nkc# n waF na d +re p d k niec JIJ w3- przedtem hazard wan siE na $" w ty,nych izde+kach szynkw ,!+ p drzEdnych kawiarni3 Kt B w $"wne# sa,i ,!+ na zewnCtrz 7 zwyk,e +y" t p"acany ch" pak 7 dawa" +aczenie- czy nie nadch dzi r nt p ,icy#ny3 Rprawianie $ier hazard wych w szynkach +y" Bci$ane #!D przez straD marsza"k wskC i zakaz ten ciC$,e przyp minan 3 Na przyk"ad w czasie p wstania ,ist pad we$ RrzCd M!nicypa,ny reskryptem z dnia .4 MI .09. r3 z + wiCza" k misarzy cyrk!" wych- +y sprawdza,i traktiernieszynki i +i,ardy- czy nie kwitnie tam hazard3 W razie !#awnienia takich przypadkw w"aBcicie,a p z+awian prawa pr wadzenia , ka,!3 P ,ic#a !rzCdza"a czEste +"awy- czasem !wiecz ne p w dzeniem3 W prasie sC ,iczne B,ady BwiadczCce wymierzanych nastEpnie karach3 (dy stwierdz n p raz pierwszy $rE na pieniCdze- Wydzia" P ,icy#n 7SCd wy nak"ada" karE pieniEDnC O k3 .4 z"P- z dn t waniem te$ %akt! na patencie d !trzymywania szynk!- karzCc teD s +y schwytane na $rze3 K nsens d+ieran rwnieD Aza d zwa7,anie $ry na pieniCdze raz pKne +a"am!ctwaI3 W"aBcicie, szynk! ,!+ kawiarni czywiBcie nie ryzyk wa" +ez k rzyBci3 Na st ,e zawsze sta"a Akacza"kaI 7 szk,anka w 159 nape"ni na w dC- d ktre# AciC$nCcy +ank ,!+ szczEB,iwy p niterI wrz!ca" p ki,ka $r szyst s wnie d wy$rane#3 ?y" t racze# $est sym+ 7 1.0 ,iczny- prawdziwe d ch dy p"ynE"y d,a w"aBcicie,a , ka,! i d,a pers ne,! z a,k h ,! i napiwkw3 Przy kartach pit d!D - a "atwy pieniCdz czyni" h #nymi p!pi,w , s! ,!+ mistrzw zrEcznych pa,cw3 Na p czCtk! ,at siemdziesiCtych AK" syI wyraDa"y zad w ,enie- De w"adze cz!wa#Cce nad p rzCdkiem p!+,icznym zwrci"y !wa$E na $ry hazard we- Apraktyk wane p p kCtnych kna#pach- da#Cce p "w wytrawnym sz!,er m i sz!st mI3 Przeciwdzia"anie p ,ic#i +y" #ednak niemrawe3 Wkrtce znw wyrzekan - De #H%a w karty Ar ztacza c raz szersze krE$i: d d!rnia d winta- +Cezka i p keraI3 Karty 7 pisan 7 r zpan szy"y siE szcze$,nie we wszystkich k,!+ach i res!rsach: AT warzystw Strze,eckie p ca"ych On cach wa,i w333 asa- T warzystw wieckie p ,!#e wiEce# na zie, nym st ,ik! niD na p ,!I.93 > czasem p wsta" mnstw ta#nych d mw $ry- $dzie zazwycza# +stawian +ardz wys k - czEst zresztC !cieka#Cc siE d rDnych sz!stw3 Nie +y" w tym zresztC nic n we$ 3 Prywatne d my $ry- $dzie

hazard wan siE dzie i n c- mas w %!nkc# n wa"y w Warszawie w d +ie stanis"aw wskie#3 ) +rze zna#Ccy miast Ma$ier dn t wa": AC siE zaB tyczE $ry w karty- ,!+ p tysiEcznych m De mie#scach $rywan w Warszawie- !,ica at ,i P dwa, ch,!+iF siE m $"a- De przy nie# przeznacz ne prawie na nie!stanne $ry "!pieDy zna#d wa"y siE d my- #ak t : ! (rskie$ - d,a szcz!p" Bci cia"a i znaczne$ wzr st! KwintC zwane$ - ! Karczewskie#- +ywate,ki ziemiaskie#- ! Swaczykap!"k wnika- ktry- #ak !trzymywan - De na p k #ach w Peters+!r$! przy $rze p "knC" asa- a+y m! nie skrewi"- ! Xana )r zd wskie$ - p ety- ! ktre$ ,!+ ty,k $ran na m netE- Daden dzie p d +n #e# nie przerywa"I.<3 Teraz 7 ze wz$,Ed! na przepisy prawa 7 d mach $ry wiedzie,i ty,k wta#emniczeni3 ?y" t pr ceder +ardz p"aca,ny- $ra,i tam + wiem takDe %icer wie i !rzEdnicy- t teD p ,ic#a nie za$,Cda"a za czEst 3 XeB,i nawet za#rza"a 7 kary nie +y"y z+yt wys kie- na pewn znacznie niDsze niD d ch dy z #edne$ wiecz r!3 Przyk"adem m De +yF sprawa z p czCtk! +ecne$ wiek!3 P ,ic#a wykry"a wtedy ta#ny d m $ry przy !,3 Marsza"k wskie# <3 @,edztw wykaza" - De !trzymywa" $ Wac"aw 'y"ktry p +iera" d $ra#Ccych 8 r+ d,a sie+ie i 12 k p3 d,a s"!D+y3 ?ywa,cami te$ , ka,! kaza,i siE ,!dzie Bredni zam Dni3 SCd krE$ wy skaza" $ na .42 r+ $rzywny- a w razie #e# nie!iszczenia 7 na miesiCc areszt!3 P trakt wany wiEc z sta" z d!DC "a$ dn BciC3 K deks karny przewidywa" + wiem #edn miesiEczny 1./ areszt ,!+ $rzywnE d st! r!+,i za #edn raz we- ty,k przypadk we !rzCdzenie zakazanych $ier w karty- k Bci itp3- nat miast za za" Denie d m! $ry 7 za pierwszym razem $r zi"a kara pieniEDna nieprze7wyDsza#Cca 9 tys3 r+- za dr!$im 7 prcz kary pieniEDne# 7 areszt d 9 ty$ dni d 9 miesiEcy- za trzecim 7 takDe prcz kary pieniEDne# 7 zamkniEcie w wieDy na 9 d 0 miesiEcy3 Spraw takich niewie,e #ednak wp"ywa" d sCdw- tam $dzie w $rE wch dzi"y d!De pieniCdze zd +ywane w sp s+ nie,e$a,ny- rzecz za"atwia" siE z p ,ic#C +ez %aty$ wania Temidy3 W tych war!nkach sz!,erka kwit"a w na#,epsze- a #edn czeBnie w prasie warszawskie# zaczE" siE p #awiaF c raz wiEce# artyk!"w zwa,cza#Ccych tE p,a$E3 Xeszcze na p czCtk! ,at siemdziesiCtych p!+,icysta prawnicze$ ty$ dnika m$" westchnCF z !,$C: ARsta"y #!D ! nas- chwa"a ? $!- we wa,ki +ezkrwawe- r z$rywane przy zie, nym st ,e- w nastEpstwie ktrych r dziny- przedtem zam Dne- dziEki ,ekk myB,n Bci i r znamiEtnieni!

#edne$ z cz" nkw sw ich w ciC$! #edne# nieraz n cy d ch dzi"y d nEdzy i ki#a De+racze$ I3 AKarciEta #ednak 7 zastrze$a" siE w nastEpnym zdani! Ad ,% Xak!+ C hn- a!t r p!+,ikac#i 7#eszcze nie !traci"y pan wania swe$ w kra#! naszymI.43 W ciC$! ,at nastEpnych pr +,em narasta" ,awin w - +y w pierwsze# dekadzie !+ie$"e$ wiek! siC$nCF ap $e!m3 >na#d wa" t d+icie w prasie- przy czym na#+ardzie# ener$iczne przeciwdzia"anie r zwinC" ty$ dnik AChwi,a I,!str wanaI3 W pierwszych miesiCcach ./.2 r3 czas pism t $" si" ankietE w sprawie sz!,erstwa- stwierdza#Cc- De ta A#edna z na#d tk,iwszych $an$ren sp "ecznych szerzy siE w Warszawie w sp s+ zastrasza#CcyI3 A& i,e dawnie# 7 pisan 7 istnia" ty,k ki,ka k,!+w- d ktrych przystEp nie +y" "atwy i $ra d+ywa"a siE w zamkniEtych k "ach- ty,e dziB r zmn Dy"y siE mnie# ,!+ wiEce# e,e$anckie spe,!nki3 (r na p mys" wych- a w wy+ rze Krde" niewy+rednych s +nikw czerpiC z tych przedsiE+i rstw zyski +ardz znaczne 7 i z kaDdym dniem zwiEksza#C siE zastEpy %iar- wyk ,e# nychwydartych pracy n rma,ne# i wy"am!#Ccych siE z "ad!- cech!#Cce$ kaDde prawid" w z r$aniz wane sp "eczestw I3 (" sy prasy sprawi"y- De p ,ic#a zaczE"a siE aktywiz waF w !#awniani! #aski $ry3 A$enci wydzia"! B,edcze$ d k na,i w ,!t wC n c- z s + ty na niedzie,E ./.2 r3- niesp dziewane# rewiz#i w k,!+ie T warzystwa Artystyczne$ przy !,3 TrE+ackie# .3 (azety in% rm wa"y nastEpnie: AW pierwszym p k #! zastan 8 $raczy $ra#Ccych 112 w +accarata i 9 widzw nie+i rCcych !dzia"! w $rzeN na st ,ik! ,eDa" 8.2 r+ $ twki i za 1222 r+ marek k,!+ wych- prcz te$ przy we#Bci! p ,ic#i ke,ner Macie# ) dyszk !kry" w kieszeni .82. r+ 4 k p3 $ twki i /18 r+ markamiN w #ednym z da,szych p k #w zastan 4 $raczy $ra#Ccych w p kera3 P miEdzy ki,k ma ta,iami kart zna,ezi n #ednC stas wanC w ten sp s+- a+y +ankier mia" zawsze wyDszC ,icz+E czekI3 Rprawianie sz!,erki stwierdz n i w tzw3 K,!+ie Artystw przy !,3 >ie,ne#!#awni n teD #askiniE $ry na Seweryn wie- w s!terenie dp wiedni !rzCdz ne#3 (racze !ciek,i przez kn - a,e wy"apan ich w przy,e$"ym $r dzie.83 W d mach $ry $r madzi,i siE p ,!#Ccy na naiwnych Apic wni7cyI Osz!,erzyP3 Mie,i ni sw ich A%,adr wczykwI Op m cnikwPAna$aniaczyI Owysz!k!#Ccych zas +nych w $ twkE kandydatw d $raniaP- Am tiantwI Otych- z ktrymi siE dzie,i,iP- Aprzewa,a7cwI Oza$rzewa#Ccych d $ry- np3 przez wy$ranie pewne# kw tyP-

Ap ddawczykwI Op ma$a#Ccych w $rzeP- ktrymi +ywa,i +ankierzy Otrzyma#Ccy +ankP- kr!pierzy czy Ap niterzyI O$ra#Ccy przeciw +ankier wiP3 3 7WW3WN33333S3 ) +ry Apic wnikI wycz!wa" kartE p!szkami pa,cw- +y"y ne + wiem de,ikatnie znacz ne- czEst st s wa" A$i, tynkEI- czy,i kartE z A$i,emI 7 w" skiem nied strze$a,nym d,a ka- za p m cC ktre$ m$" przes!nCF ,icz+E czek na karcie- r +iCc np3 z sidemki szstkE i dwr tnie3 Rmia" w Aszt sieI d daF nieznacznie ta,iE z !" D nym A,isemI- r +iF rDne Aw ,tyIAnak"adkiI- i AnasypkiI3 Mia" teD !mwi ne znaki mimiczne i s" wne z p m cnikami3 Na#czEBcie# #ednak !Dywa" kart spec#a,nie znacz nychzwanych sypankami- w" sw7kami ,!+ dw!$" wymi- ktrymi m Dna +y" #ednak $raF ty,k ki,ka razy- $dyD nie!%ni $racze DCda,i wymiany ta,ii na n wC3 Karty d $ry- tzw3 at"as we- spr wadzan z Peters+!r$a- +y"y ne pak wane p dwie ta,ie "Ccznie i stemp, wane3 Na p czCtk! JIJ w3 d!D kart d $ry wyra+ia"a %irma A( tti i ?a!manI na T ,i+ rz!- ktra wyp!Bci"a nawet na rynek karty Aprawdziwie nar d weI wed"!$ rys!nkw ma,arza i $ra%ika Xana =e,iksa Piwarskie$ - k!st sza (a+inet! 'ycin Rniwersytet! Warszawskie$ 3 Karty te wy +raDa"y Awypadki z hist rii!+i ry w #sk we- znak mitych + haterwI.63 Na sprzedaD kart d $ry wydawan spec#a,ne p zw ,enia3 )!D ich #ednak 7#ak wynika z prasy 7 szm!$, wan i te "atwie# +y" spec#a,nie sprepar waF3 >awsze zresztC zna#dywan #akiB sp s+- +y p de#BF !patrz nC %iarE- nawet na#+ardzie# nie!%nC3 CzEstym sp s +em +y" 11. [and,arze !,iczni dk!pywanie d p dstawi ne# s +y ta,ii rzek m raz ty,k !Dyte#3 warszawscy3 f3 3 W - -- - 33 -3 3 'ys X N *ewicki St s wan t wiecz rem- $dy sk,epy +y"y zamkniEte- a kt B wyra7 O.082P Da" nie!%n BF w +ec kart stan wiCcych w"asn BF sz!,era3 >darza"y siE i przypadki wczeBnie#sze# wymiany ta,ii- na,eDCce# d amat ra $ryd k nywane w #e$ w"asnym k!%rze- na $" #ednak st s wan szt!czki d BF prymitywne3 &+serwat r Dycia pisa": ASz!,er t m neta- ktrC #!D dziB kaDdy drDni p %a"szywym +rzEk!3 W Warszawie sC t wiEce# rzadkie z#awiskaN kiedy ty,k niekiedy p kaDe siE taki ,+rzym- c nam za+"yBnie #ak k meta i #ak k meta przepadnie3 Mistrze BciC$a#C w czerwc!- $dy tar$ na we"nE- wwczas sC w k mp,ecie- czeka#C p tem

#armark! w wicz!- $dzie przen szC katedrE i !czC $ sp darstwa tych wszystkich- ktrzy nie wiedzC- c +y m Dna +y" ,epsze$ !czyniF ze sw imi pieniEdzmiI.03 &%iary karciane# namiEtn Bci tra%ia"y niekiedy d kr nik wypadkw pism c dziennych3 W .0<6 r3 zna,az"a siE w nie# n tatka 197,etnim %e,czerzektry p prze$rani! tysiCca z" tych strze,i" s +ie w !sta z krcicy na+ite# Br!tem3 >a+iF siE nie za+i"- a,e p ka,eczy" s +ie twarz i dziCs"a- a Awskazani przez nie$ $racze d t"!maczenia p ciC$niEci z sta,iI3 & innych zamieszczan ,edwie krtkie wzmianki- czasem ty,k za#m wan siE nimi szerze#- $dy czy#eB nieszczEBcie p r!szy" piniE p!+,icznC3 Tak sta" siE w .0/8 r3- $dy 107,etni ' man >3111 ktry z$ra" siE d s!che# nitki w k,!+ie T warzystwa 'ac# na,ne$ P , wania- zwanym K,!+em wieckim- zastrze,i" siE w mieszkani! sw #e# matki3 *!+iCcy $raF wys k ,!dzie + $aci- !trac#!sze i ryzykanci hazard wa,i siE p za $ranicami Kr,estwa3 A,eksander Kra!shar +y" zdania- De n$iB $ran ! nas na wie,kC ska,E w r!,etkE3 (rE tE !si" wan wpr wadziF w Kr,estwie w ,atach siemdziesiCtych JIJ w3 W .006 r3 $r n kapita,istw +e,$i#skich zamierza" za" DyF w Ciech cink! wie,ki d m $ry- wed"!$ wz rw M nak czy [am+!r$a3 ANasi m" dzi spadk +iercy i starzy $racze nie p trze+ wa,i+y t"!c siE p ca"e# E!r pie- a+y zna,eKF r zk szne chwi,e przy r!,ecieI 7 sk ment wa" ir nicznie tE wiad m BF kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I3 Inic#atywa ta 7 #eB,i w $,e nie +y"a t #edynie p, tka 7 nie d sz"a #ednak d sk!tk! i amat rzy r!,etki da,e# m!sie,i p n siF niewy$ dy d,e$"ych p drDy3 [azardzistw nie dstrasza" t wszakDe i wie,! z nich sz!ka" szczEBcia- na $" zresztC ze z"ym sk!tkiem- na *az!r wym Wy+rzeD!3 N W ParyD! !kaza"a siE w p " wie ,at dziewiEFdziesiCtych ksiCDka ) m sam +#cw- czy,i ta#emnica M nte Car, - wydana p d +n i w p ,skim przek"adzie w Krak wie3 A!t r- +y"y kr!pier- przestrze$a" w nie# p tenc#a,nych $raczy przed hazard waniem siE- a #ak dstrasza#Ccy przyk"ad wymienia" nazwiska tych- ktrzy z$ra,i siE- a nastEpnie p pe"ni,i sam +#stw i sp czE,i na cmentarz! w M nak 3 Na#wiEce# na te# ,iBcie +y" P ,akw3 T!D p !kazani! siE ksiCDki m Dna +y" przeczytaF w #ednym z dziennikw warszawskich n tatkE z Nicei: A) t!te#sze$ hand,! +r ni przyszed" pewien m" dy st!dent p ,ski- kaza" s +ie p daF rew ,wer i +#aBniF manip!,ac#E tC +r niC3 NastEpnie wy#C" szy+k z kieszeni

% t $ra%iE- p ca" wa" #C dw!kr tnie i wystrze,i" dwa razy d sie+ie3 NieszczEB,iwy nazywa siE Tade!sz Wy$an wski3 Przyw"aszczywszy s +ie 822 z" z kasy #c wskie#- p!Bci" siE d M nac - a+y w $rze hazard we# spr+ waF szczEBcia- ktre nie d pisa" m! #ednakDe3 (dy $"d p czC" m! d k!czaF- w ,a" !mrzeF niD pr siF #ca prze+aczenieI./3 P d +nych przypadkw prasa dn t wywa"a wie,e- a,e ten #est tak typ wy- De nie wart przytaczaF ich t! wiEce#3 @mierF wy+iera,i zazwycza# ci- ktrzy ,iczy,i na !Bmiech , s! i p stawi,i n nie sw #e na $" 7 pieniCdze w nadziei wy$rania wiEksze# s!my3 Nat miast hazardziBci p siada#Ccy d!De ma#Ctki w na#$ rszym razie zap Dycza,i siE i $ra,i da,e#3 Przyk"adem m De +yF hr3 Ant ni I 119 P t!,icki- ktrem! sprawE przed WarszawskC Iz+C SCd wC wyt czy" w $r!dni! ./2. r3 A3 ' C!et z Nicei3 P wdztw d tyczy" dwch weks,i: #edne$ na .9 tys3 i dr!$ie$ na 12 tys3 %rankw- z ktrych .2 tys3 z sta" sp"ac ne przed sprawC3 [ra+ia P t!,icki DCda" dda,enia p wdztwam tyw!#Cc t tym- De ' C!et +y" kr!pierem w nice#skim k,!+ie de ,a Mediterranee i De w"aBnie tam prze$ra" p Dycz ne d nie$ pieniCdze3 (dy d sz" d pr ces!- str ny Bwiadczy"y- De pra$nC rzecz za"atwiF p ,!+ wnie i pr szC dr czenie sprawy3 W tym samym czasie $azety p da"y takDe in% rmac#e- De hr3 P t cki prze$ra" w r!,etkE ki,ka mi,i nw3 ANie kaDdy m De prze$rywaF mi,i ny- inni p przestaF m!szC na tysiCcachI 7 napisan na mar$inesie te$ %akt! w A(azecie SCd we# Warszawskie#I3 Nie#eden + $acz przep!Bci" za $ranicami kra#! ma#Ctek- wie,e rzadzie# zdarza" siE- +y $ tam zyska" dziEki !Bmiech wi , s!3 Wy#Ctk wym chy+a szczEBciarzem +y" Micha" Wa,icki- znany %i,antr p i k ,ekc# ner k,e#n tw raz dzie" szt!ki3 X!D w szk "ach #ez!ickich $rywa" w karty ze st!dentami Bniadania i p dwiecz rki- pKnie# wyp"ynC" na miEdzynar d we w dy i Amia" szczEBcie 7#ak pisa" Ma$ier 7 siadywaF d $ry z pierwszymi ma$natami- a nieraz widywan $ ! st ,ika $ra#Cce$ w karty z kr, wC MariC Ant ninC i kardyna"em de ' hanI3 Na $rze w karty d r +i" siE % rt!ny- k!pi" s +ie nawet nazwisk Oprzedtem nazywa" siE MickiewiczP- her+- tyt!"y p dst ,e$ k r nne$ i hra+ie$ 3 Ma$ier dn t wa"- De AWa,icki +y" t p d +n #eden z P ,akw- ktry p tra%i" t c r dacy #e$ trw ni,i i r zprasza,i w +cych kra#ach- raz ma#Ctki- ktre na $rE p traci,i- ten- przeciwnie- ,iczny pieniCdz i skar+y d kra#! swe$ szczEB,iwie z$r madzi"I3 SzczEBcie p!Bci" $ #ednak przed BmierciC i Aw sm!tnym stanie statnie dni sw #e zak czy" w Wi,nie k " r3 .018I123

PamiEtnikarze nie m $,i #ednak dar waF innem! hazardziBcie- ktre$ wie,! !znawa" zresztC za sz!,era 7 p ecie Ka#etan wi WE$ierskiem!#e$ s!kcesw karcianych dn sz nych w An$,ii3 Nie d BF- De pask!dnie $ra" #akie$ B pr minentne$ , rda- a,e $ #eszcze wydrwi" !danym wierszem3 C teD syn wie A,+i n! p myB,C P ,akach- za k $D +EdC nas !waDa,i 7 martwi" siE #akiB B,edziennik- zap czCtk w!#Cc tak charakterystyczny sp s+ myB,enia- da#Ccy p tem s +ie wie, kr tnie znaF3 & wie,e #ednak +ardzie# typ wy +y" przyk"ad znane$ p wieBci 7pisarza i 7 niestety 7 $" Bne$ hazardzisty- Xze%a Weyssenh %%a3 KiedyB w k,!+ie karcianym w Peters+!r$! prze$ra" n za #ednym za7 11< machem <22 tys3 r+ w p kera3 ?y" pewny sw ich szans- wy$ra" #ednak #e$ partner 7 ksiCDE- w "a#Cc przy tym na ca"C sa,E: &t czwarty r z+ir P ,skiL Ch ciaD za+rzmia" t niema, sym+ ,icznie- nikt nie p tEpia" Weyssenh %%a- + ci s znis" z $ dn BciC3 Sz!,erzy karciani $ras wa,i nie ty,k w d mach $ry- na p czCtk! ,at siemdziesiCtych prasa przestrze$a"a przed nimi rwnieD p drD!#Ccych k ,e#C3 Trze+a +yF $awr nem- De+y $raF z niezna# mym w karty 7 skwit wa" ich Acie,EcC "atw wiern BFI A,eksander SwiEt ch wski3 A(awr nwI #ednak nie +rak wa" - a wkrtce ca"e +andy sz!,erw wyspec#a,iz wa"y siE w naciC$ani! na $rE p drDnych3 )"!$a p drD k ,e#C !"atwia"a nawiCzywanie zna# m Bci- czEst zresztC p , wan na !patrz ne$ - +%it BF zaB rDnych p dstEpw i szt!czek sprawia"a- De nie#eden z + $atych k!pcw wysiada" na d ce, we# stac#i +ez $r sza przy d!szy3 W .0/8 r3 przestrze$an - De nad +rze$ami Wis"y A s +y p de#rzaneI czEst $ra#C w rDne $ry na pieniCdze3 > r zkaz! +erp ,icma#stra p ,ic#a !rzCdza"a tam +"awy- niewie,e t #ednak p ma$a" 3 W tym samym r k! !kaza" siE w ksiE$arniach Ar mans z Dycia warszawskie$ I W"adys"awa (ra#nerta pt3 >+r dniarz3 Na kartach te# ksiCDki !trwa, ny z sta" +raz 7 niewCtp,iwie naszkic wany przez a!t ra z nat!ry 7 park! A,eksandry#skie$ na Pradze- cieszCce$ siE wBrd mieszkacw miasta +ardz z"C piniC3 W $"wne# a,ei park!- ciC$nCce# siE d m st! A,eksandry#skie$ d k ,e# we$ - !stawi ne +y"y c ki,kanaBcie metrw "awki- na ktrych zasiada"y rDne indywid!a ma#Cce Azapite twarzeprzy zd +i ne ,icznymi sicami i $ #Ccymi siE ranami zadanymi w +#kach !,icznychI- p s"!$!#Cce siE Adziwnym Dar$ nem niep z+awi nym h!m r!I3 *!dzie ci !prawia,i $ry hazard we- $"wnie w karty3

Na#+ardzie# hazard wa +y"a $ra w k - w ktre# zawsze wy$rywa" +ankier$dyD +ra" d,a sie+ie 12 pr c3 Qwczesne A k I p ,e$a" na tym- De $ra#Ccy z$adywa,i ,icz+E czek w karcie wyciC$niEte# przez +ankiera z ta,ii3 Te# same# ,icz+y- ktrC #!D kt B wymieni" 7 inny nie m$" p wtrzyF3 Wszystkie stawki wy$rywa" ten- kt d$ad" ,icz+E czek na#+,iDszC karty +ankierskie#3 (ran teD w dyrdyma"kE3 ?y" t 7 #ak pisa" (ra#nert 7 r dza# A%raczkiI- czy,i niewie,kie$ szeBcian! sadz ne$ na dw! patyczkach ! $ry i ! d "!- ktry rz!c ny na kamie +raca" siE ki,kakr tnie d k "a i pada" #ednC BcianC na ziemiE3 KaDda ze Bcian czy teD str n szeBcian! za patrz na +y"a w dp wiednie ,icz+y3 Wy$rywa" ten- kt wyrz!ci" na#wiEkszC3 ?y"a t !,!+i na $ra !,iczni7 114 kw- p d +nie #ak $ra Aw pasekI- p ,e$a#Cca na tra%ieni! scyz rykiem w dp wiedni !" D ny rzemie- czy teD $ra Aw cy$anekI 7 w ktre# p!,E za$arnia" ten- czy# scyz ryk !tkwi" w +,acie st "!1.3 P d nazwC dyrdyma"ka a,+ chasse!r znana teD +y"a hazard wa $ra w +i,ard- w k c! wiek! zakazana p ,icy#nie- a,e !prawiana w przy+ytkach te# $ry- ktrych w JIJ7wieczne# Warszawie zawsze +y" mnstw - a takDe w c!kierniach3 )a" t #ednem! z m ra,istw pras wych p wd d !tyskiwa- De !czEszcza#Cca d c!kierni m" dzieD r +i z nich A#askinie hazard! i $niazd m ra,ne$ !padk!I3 W wyrzekaniach tych d patrzyF siE m Dna sp r przesady- a,e %aktem #est- De t! takDe p ma$an , s wiczasem ,ekkim przechy,eniem st "!- czasem w inny sp s+3 (racz $!+i" siE- Akiks wa"I i chcCc siE rat waF- pr+ wa" rDnych Aszt swI !derze#ak tzw3 d!pie- trip,e- kwadr!p,e- karam+ ,e itp3- rzadk kiedy #ednak dawa" radE %ach wc wi- ktry nie ty,k mia" zrEcznC rEkE i przychy,n BF % rt!ny- a,e p ma$a" teD s +ie w inny sp s+3 (ra ta m!sia"a +yF +ardz d ch d wa- sk r kt B wta#emnicz ny nazwa" #C Az" tC k!rC d,a za" Dycie,iI3 Na tar$ach i wszEdzie tam- $dzie $r madzi" siE d!D ,!dzi- sz!ka,i naiwnych mistrz wie $ry w Atrzy kartyI- dzia"a#Ccy zazwycza# w asyBcie p m cnikw- ktrzy 7 na wa+ika 7 wy$rywa,i pewne kw ty3 Wed"!$ rzecznictwa sCdw %ranc!skich $ra ta n si"a wszystkie cechy sz!stwa$dyD nie naraDa"a inic#at ra na Dadne ryzyk - nat miast wszystkie przedsiE+rane przez nie$ za+ie$i s"!Dy"y stwarzani! p z rw- De wy$rana za,eDy d , s!3 XednakDe nie krE$i p,e+s! mie#skie$ przyciC$a"y !wa$E p!+,icystw zwa,cza#Ccych karcianC sz!,erkE i $ry hazard we3 Sz!,erka 7 pisa" dziennikarz w .0/2 r3 7 sta"a siE a,%C i me$C ze+ra t warzyskich3 ?ez

winta nie +e#dzie siE Daden wieczr- Daden sa, n- Dadna s%eraN wint!#C starzy i m" dzi- mEDczyKni i k +iety- panny i kawa,er wie333 Xest c B ch r +,iwe$ w te# karciane# k " waciKnie- nad ktrC psychiatra m$"+y r +iF st!dia- $dy+y i ,ekarze nie +y,i tC maniC d tkniEci w znaczne# czEBci3 XeB,i w Warszawie nie p wstanie At warzystw antywincistwI na wzr p znaskie# AX!trzenkiI 7T warzystwa WstrzemiEK,iw Bci- ktre w tym czasie w"aBnie siE zawiCza" 7 miast Azamieni siE w #ednC wie,kC sz!,erniE- w ktre# p za zie, nym st ,ikiem nie +Edzie Dycia- za+awyza#Ecia i przy#emn BciI113 AAntywincist mI nie !da" siE #ednak p "CczyF w r$anizac#E- mim De takie pr+y czyni n na ki,ka miesiEcy przed wzmian7 118 k wanym pr #ektem3 ) Warszawy przy#echa" wwczas wys"annik * ndyskie$ T warzystwa Nieprzy#aci" (ier [azard wych- Sam!e, [arten- ktry czyni" starania za" Denie t! %i,ii we# r$anizac#i- #ednak w"adze carskie nie p zwa,a"y wwczas na tw rzenie #akichk ,wiek st warzysze- nawet tak ap ,itycznym +,icz!3 Nie !da" siE t i w pKnie#szych ,atach- nat miast p d +na d p znaskie# r$anizac#a p wsta"a w ./22 r3 w (a,ic#i p d nazwC T warzystw Przeciwnikw (ier [azard wych i (ry (ie"d we#3 Karciany hazard kwit" + wiem we wszystkich trzech za+ rach3 Tradyc#e +y"y d,e$"e: na#wiEksze #e$ nasi,enie przypad" na ,ata przed !tratC pastw w Bci3 P tem namiEtn BF ta przycich"a- +y p p wstani! ,ist pad wym znw r z$ rzeF z ca"C si"C- szcze$,nie w P znaskiem3 Tam teD na#wczeBnie# przystCpi n d przeciwdzia"ania: w .040 r3 Tyt!s hr3 )zia"yski $" si" k nk!rs na napisanie satyry ch" szczCce# karciarstw 3 Pierwsze mie#sce przypad" K nstantem! (aszyskiem! za wiersz (ra i karciarze3 P emat p d +a" siE- a,e nie dnis" Dadne$ sk!tk!3 W p czCtk wym kresie $ry hazard we p tEpian $"wnie w imiE m ra,n Bci- $ rsz n siE przede wszystkim tym- De kt B $ra" nie!czciwie!cieka" siE d sz!,erki3 Takie w"aBnie p de#Bcie cech!#e dzie"k Ant nie$ p!szaskie$ C t #est sz!,er i #akie wynika#C sk!tki z $ry hazard we# p d wz$,Cdem m ra,nym O.099P3 P tEpieni! nie!czciwe# $ry s"!Dy"a i szt!ka3 WyraKnie dydaktyczny charakter mia" dramat Tycie sz!,era- przez wie,e sez nw z d!Dym zainteres waniem przy#m wany przez warszawskC p!+,iczn BF3 (dy wszed" na n w d repert!ar! w p " wie ,at piEFdziesiCtych- w recenz#i dn t wan - De szt!ka ta wywiera Asi,ny wp"yw na ,!dzi h "d!#Ccych te# namiEtn Bci +EdCce# zawsze zaka"em

sp "eczestwaI3 Akt r kre!#Ccy p staF stare$ #ca p d +n tak s!$estywnie wyk,ina" syna sz!,era- De serca widzw przenika" dreszcz- a z na#ch" dnie#szych cz! Awyciska"y siEI "zy193 &w m ra,iz wanie nie na wie,e siE #ednak zda" 3 CzEst widz wie wpr st z teatr! sz,i $dzieB Ana wiskaI- zasiada#Cc za st ,ikiem p krytym zie, nym s!knem- wyra+ianym wczeBnie Aw rEk dzie,niI d+r 'adziwi"" wskich3 W tych ,atach pr d!k wan + wiem nawet spec#a,ne s!kn - ktre +y" A%a+rycznie wyr +i ne i mia" znacz nC innym k , rem p!,E d pre%eransa ze znakami na rach!nki p + kachI3 W sk,epach papierniczych sprzedawan #!D d ,at trzydziestych karty +rach!nk we d $ry z wydr!k wanymi Aprawid"ami $rzeczn BciI 116 wint we#: ANie zrzEdziF- w nieszczEBci! nie narzekaF- w czasie $ry +cych dysk!rsw nie pr wadziF- patrzeF na st ,ik i k , ry rach waF- p"aciF $ t wiznC prze$ranCIg3 M ra,iz wanie 7 t +y"y A +ce dysk!rsaI- znacznie wiEkszym zainteres waniem cieszy"y siE p zyc#e Ainstr!ktaD weI- takie np3 #ak =3 (iedwi""a Prawid"a d $ry w wista O.09/P czy wczeBnie#sze Wykrycie sz!stwa w karty- w %ara na- st sa- ha,+ecwe,we itd3- #ak teD w +i,ard i , teriC- z wy +raDeniem kart sz!,erskich O.019P3 W dr!$ie# p " wie JIJ w3 p!+,icyBci $r mi,i w imiE m ra,n Bci #!D nie ty,k karcianC sz!,erkE- a,e i $rE w karty w $,e #ak #a" we marn trawienie czas!3 [as"em nacze,nym p zytywizm! sta"a siE praca r$aniczna- hazard wanie siE +y" te$ zaprzeczeniem3 Na#,epie# tE tendenc#E dda#e p niDsza wyp wiedK Pr!sa: ACD t za kr pny stan sp "eczestwa 7 pisa" n w Na# $,nie#szych idea"ach Dyci wych 7 w ktrym na#tEDsze !mys"y z!Dywa#C siE przy % rte,ach karcianych3 I czy w p d +nych war!nkach m De r zwinCF siE d!ch przedsiE+i rcz Bci- czy m $C p wstawaF d,e$"e ce,e- wie, str nne p,any- n we sp s +y i ener$iczne ich wyk nanie_I143 ?ardzie# p wierzch wni %e,iet niBci $ani,i karty za t - De przyczynia#C siE d zanik! Dycia t warzyskie$ - De panny siE n!dzC- $dy mEDczyKni $ra#CDe przez wint maniE nie !da#C siE za+awy3 >awsze teD wyrzekan - De karty dciC$a#C kawa,erw d Deniaczki- czym Bwiadczy wierszyk k!rs!#Ccy na karnawa" we# maskaradzie #!D w ,atach czterdziestych: Ten na partiach Dycie traciNad wistem B,Eczy- t +i,ard r z+i#aPartia w p!,E $ za+awi>a t ma"Deska partia $ mi#a183

P nad piEF ,at pr ces wa" siE ? r!ch Sch!,c z T warzystwem WyBci$w K nnych 122 r+ na,eDne m! z $ry w t ta,izat ra3 X!D wydawa" siE- De p +ierze z kasy tE kw tE- + sprawE wy$ra" w dr!$ie# instanc#i- a,e T warzystw wa,czy" da,e#- aD Senat 'zCdzCcy na p siedzeni! )epartament! Kasacy#ne$ w dni! / ,!te$ ./24 r3 !chy,i" k rzystny d,a nie$ wyr k i sprawE przekaza" p n wnie >#azd wi SEdziw P k #!3 Na#wyDsza instanc#a wyrazi"a przy tym p $,Cd prawny- ktry nie% rt!nnem! $racz wi nie dawa" #!D Dadne# szansy3 110 9 ma#a ./22 r3 ? rach Sch!,c p stawi" .2 r+ na k nia znacz ne$ n!merem szstym3 Mia" szczEBcie: #e$ %aw ryt pierwszy d +ie$" d mety3 K +y" d +rze +stawi ny- nie Daden A%!ksI- #ak parE ,at tem! Czarn ksiEDnik- ktry zwyciEDy" nie czekiwanie i kasy p"aci"y za .2 7 aD <99 r+ sre+rem- c p tem d"!$ wsp mina,i At ta,izat r 7wiczeI ,!+ At t!si wiczeI- #ak mi" Bnikw k skie$ hazard! nazywa"a prasa3 ( nitwa- ktra d starczy"a ty,e em c#i Sch!,c wi- twiera"a sez n wyBci$ wy3 &d ,at s" w sez n zr s" siE w Warszawie tak nier zerwa,nie z wyBci$ami k nnymi- a w"aBciwie z t ta,izat rem- De d,a d!De# czEBci mieszkacw +y" n rwn znaczne z $rC3 M De d,ate$ - De w Asez nI sta" siE tak p sp ,ity- w prawdziwie k sk 7$ente,maskim Bwiatk! !Dywan ty,k an$ie,skie$ kreB,enia 7 meetin$3 Sez n wyBci$w k nnych trwa" przez ma# i czerwiec- a p przerwie 7 przez wrzesie i paKdziernik3 W ciC$! ki,k! ty$ dni warszawiacy przep!szcza,i na P ,! M k t wskim parE mi,i nw r!+,i- a T warzystw WyBci$w K nnychktre p trCca" s +ie .2 pr c3 d stawianych przez $raczy kw t- mia" w sez nie na#mnie# FwierF mi,i na czyste$ zysk!3 Tradyc#a hazard wania siE wyBci$ami k nnymi siE$a"a w Warszawie #eszcze JMIII w3 Ant ni =e,ic#an Na$" wski w ,iBcie d ksiEcia Ant nie$ S!"k wskie$ pisa" 18 ,!te$ .666 r3 pierwszym wy7 (ra w +i,ard3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.088P Bci$! w Warszawie: A>ak"ady an$ie,skim sp s +em z#awia#C siE i wch dzC w m dEN dprawi" siE t! k!rs k nny- d W ,i p czCwszy aD d R#azd wak ministra an$ie,skie$ zwa" siE X!,i!sz Caesar- a k XW3 'zew!skie$ ministra- *a ?e,,e3 Ta piEkna +estia,ska amaz nka !+ie$"szy zwyciEDy"a k!se$ an$ie,czyka3 >ak"ady miEdzy pastwem i partyk!,arnymi ki,ka tysiEcy d!katw przech dzC3 I$rzysk t +y" +ri,,ant3 >#azd ,edw nie p" Warszawy- a kaza,e c d ma$natw i dam3 >asmak wa"a inwenc#a+Edzie tych zamachw na w rek p ,ski- z ktre$ na k c! zapewne siE r z+ie$nC $r sze3 Ce,!i rit- o!i rit a ,a%iriI1.3

Tra%nie przewidywa" a!t r JMIII7wieczne# epist "y- $dyD rzeczywiBcie Ar z+ie$"y siEI $r sze z nie#edne$ w rka mieszkaca Warszawy3 Na p czCtk! ,at dw!dziestych !rzCdzan $ nitwy k ni na !,icy Marsza"k wskie#- p tem za azienkami- a d .0<. r3 za ' $atkami M k t wskimi- $dzie z+!d wan d,a p!+,iczn Bci am%iteatry w k" --hyp dr m!I3 Sp dziewan siE wid cznie wie,kie$ nat" k! p!+,iczn Bci #!D na ina!$!rac#i- + teren $r dz n szrankami ,in wymi- a r zstawieni Dandarmi i d z rcy p ,icy#ni pi,n wa,i p rzCdk!3 Ape, wan teD d widzw- De+y ha"asami nie p" szy,i k ni3 >ainteres wanie +y" rzeczywiBcie $r mne- + tak #ak kiedyB Na$" wski- tak teraz rep rter AK!riera Warszawskie$ I dn t wa" w sw #e# re,ac#i- De Ap " wa ,!dn Bci miasta p spieszy"a za r $atkiI103 )ziennikarz nie p da"- i,e wy$ra,i ci- ktrzy w zak"adach p stawi,i na *ady Stanh pe- zd +ywczyniE pierwsze$ mie#sca- a,e pewne #est- De d p czCtk! zak"ady i perspektywa d!De# wy$rane# sta"y siE $"wnym ma$nesem BciC$a#Ccym w sez nie rzesze widzw na hip dr m3 &d p czCtk! teD sta"y siE wyBci$i terenem sp tka warszawskie# s c#ety i kaz#C d zaprezent wania wytw rnych t a,et i p w zw3 >awsze na#,epie# p in% rm wany AK!rier WarszawskiI zapisa" w p " wie czerwca .042 r3- De Ana wyBci$i zaczEte przy p $ dzie- a sk cz ne przy !,ewnym deszcz!- niemi" siernym niszczycie,! wych ty,! Bwietnych i $!st wnych str #w- #akie !kaza"y siE na wcz ra#szym ze+rani! +ecnychI 7 z#echa" 44 karet- 962 p w zw- 1/2 d r Dek- 9 mni+!sy- 14 steinke,,erek- ..< s+ k nn - a piesz przysz" .1 tys3 ,!dzi3 W pKnie#szych ,atach mnie# rach wan ,icz+E p!+,iczn Bci- ktra nie dmiennie d pisywa"a na wyBci$ach- wiEce# nat miast wp"ywy z t ta,izat ra- ktre d czas! #e$ wpr wadzenia w .002 r3 sta,e r s"y- k! zad w ,eni! T warzystwa WyBci7 i 192 $w K nnych3 W e%ekcie + wiem w"aBnie n - +i rCc zawsze sw #e .2 pr c- +y" tym 7#ak przewidywa" Na$" wski 7 Aktry Bmie#e siE na k c!I+ mi" Bnik At tkaI- i,ek ,wiek +y wy$ra"- straci" wszystk #eB,i nie w na#+,iDszC niedzie,E- t w k ,e#nym sez nie3 Pytanie- ktry wierzch wiec przeBci$nie inne- ciC$,e %rap wa" zak"ada#Ccych siE $raczy i De+y !zyskaF na nie dp wiedK- sz!ka,i zazwycza# dr$ ciemnych i krEtych3 Nie wszystkim wystarcza"a rientac#a wBrd %aw rytw- czEst staran siE p mc , s wi- przek!p!#Cc dD ke#w3 'Dne nie!czciwe k m+inac#e st s wa,i teD w"aBcicie,e k ni- za+ie$a#Cc za$arniEcie na$r dy za d +re mie#sce sw #e$ Aara+aI ,!+ Aan$,ikaI3 W

.0/8 r3 p stawi n p" ty ma#Cce A!niem D,iwiF k m!nikac#E p!+,iczn Bci ze sta#niamiI3 Niewie,e t da" - + w trzy ,ata pKnie# prasa znw !+ ,ewa"a nad dem ra,izac#C ch" pcw sta#ennych- rekr!t!#Ccych siE ze wsi- a wciC$anych w p de#rzane intere7sa3 AParE sez nw wystarcza- De+y $"!pich- a,e p t!,nych W #tkw i ?artkw zmieniF na ,ampartwI 7 pisan w APrawdzieI p d k niec wiek!- wyBmiewa#Cc ApysznC radEI AK!riera C dzienne$ I- +y ktryB z mie#sc wych kap"anw d$rywa" wBrd nich r ,E mis# narza3 'ada p!+,icysty APrawdyI +rzmia"a: ASk!tecznie# p dciCF chwast w k rzeni!- niD $ skrap,aF pachnCcC w dC w nadziei- De +Edzie mia" w sz,achetne$ kwiat!I3 Pr ces- ktry ? r!ch Sch!,c wyt czy" przed sEdziC p k #! T warzystw! WyBci$w K nnych wkrtce p tem- $dy zamiast sp dziewanych 122 chcian m! wyp"aciF #edynie .2 r+- tyt!"em zwr t! za +i,et 7 nie wy#aBni" d k ca kwestii- czy ! p dstawy #e$ DCda ,e$" #akieB krEtactw - czy teD rzeczywiBcie zeps!"a siE insta,ac#a e,ektryczne$ dzw nka- za p m cC ktre$ zawiadamian kas#erw- De $ nitwa #!D siE r zp czE"a i ma#C zaprzestaF sprzedaDy +i,etw3 Tak wprawdzie twierdzi" pe"n m cnik T warzystwa- a,e $"wnC siC sprawy sta"a siE pierwsza teza- ktrC wys!nC" adw kat3 &Bwiadczy" n mian wicie- De sEdzia p k #! nie p winien !wz$,EdniaF r szcze p w da- sC ne + wiem +ezzasadne- $dyD p"ynC z $ry hazard we#- a takim $r m praw nie zapewnia chr ny3 3 ]] TezE tE przy#C" sEdzia p k #! i p wdztw dda,i"3 Sch!,c #ednak dw "a" siE d >#azd! SEdziw P k #! i t! sprawE wy$ra"3 >#azd stwierdzi" + wiem- De pretens#e z $ry w t ta,izat ra wyp"ywa#C z !m wy- ktre# wyrazem #est +i,et3 WBrd $ier hazard wych praw czyni wy#Ctek d,a t ta,izat ra- ktry #est d zw , ny przez rzCd i ma sw# re$!,amin3 P nadt zwrc n !wa$E- De #est wCtp,iwe- a+y 19. +i,et z sta" wyk!pi ny #!D p starcie k ni- $dyD przeczy tem! #e$ d BF niski n!mer3 (dy+y nawet tak +y" 7 i tak nie !sprawied,iwia t T warzystwa- p niewaD d p!szcz n siE nied+a,stwa3 &d te$ wyr k! dw "a" siE z k ,ei T warzystw i tym razem prze$ra" Sch!,c3 )epartament Kasacy#ny Senat! w pe"nym sk"adzie rzek"- De artyk!" ./84 k deks! cywi,ne$ czyni wy#Ctek ty,k d,a $ier r zwi#a#Ccych %izycznC si"E i sprawn BF- nat miast !m wy t ta,izat ra nie wynika#C z p waDnych p trze+ Dycia sp "eczne$ - a,e z zachcianek ,!+ namiEtn Bci3 Xest t $ra n szCca cechy hazard we#- w Dadnym razie przez praw niep pierane# i ch ciaD t ta,izat r #est d zw , ny- t DCdania

wynika#Cce z te# $ry nie p d,e$a#C chr nie prawne#3 Tak wiEc ? r!ch Sch!,c 7 zaprzestawszy +stawiania k ni 7 m$" ty,k p cieszaF siE maksymC: ANie ma takie# met dy- ktra p zw ,i"a+y d!D wy$raFN #est ty,k taka- ktra p zwa,a ma" prze$raFI3 Xe# a!t rem +y" dr X!,ian &ch r wicz- przez #ednych !waDany za $eni!sza- przez innych za szar,atana3 >amieBci" #C wBrd innych- rwnie +"ysk t,iwych a% ryzmw w +r sz!rze zatyt!" wane# =iz# , $ia wyBci$w w ich st s!nk! d kra# we# h d w,i k ni O.0/6P3 WyraDa" w nie# piniE- De wczesna dzia"a,n BF T warzystwa WyBci$w K nnych- p w "ane$ d p prawy h d w,i k ni w kra#!- +ardzie# niD spe"nieni! te$ ce,! sprzy#a r zwiniEci! $ier hazard wych3 T sam twierdzi" #eszcze przed &ch r wiczem wie,! innych a!t rw- m3in3 ? ,es"aw Pr!s- ktry r k wczeBnie# 7 zresztC nie p raz pierwszy 7 zwraca" !wa$E na %akt- De mim $r mnych kw t przeznacz nych z t ta,izat ra na na$r dy d,a w"aBcicie,i zwyciEskich sta#ni nie da" t Dadne$ p Dytk! sp "eczestw!- + k nie ch" pskied r Dkarskie- %!rmaskie czy dw rskie #ak +y"y- tak sC kiepskie- straD $ni wa spr wadza k nie z Cesarstwa- a zarzCd tramwa#w k!p!#e #e na WE$rzech3 XeB,i idzie nat miast t ta,izat r zwycza#ny i %ranc!ski- t 7 #ak twierdzi" Pr!s w tym samym %e,iet nie 7 Dadne kartacz wnice nie sC w stanie p " DyF ty,! tr!pw- i,! ich na kaDdym wyBci$! k"adzie w"aBnie ta $ra3 AT ta,izat r- p mim +!rzenia- #akie wyw "!#e- nie przestawa" p mp waF m nety z kieszeni ma,!czkich i m Dnych3 Wart +y #ednak przedsiEwziCF c B na seri przeciwk te# nie+ezpieczne# i niem ra,ne# za+awieLI 7 takimi s" wami zamknC" sez n ./22 r3 kr nikarz w ATy$ dnik! I,!str wanymI- zap mina#Cc tym- c z d zC a!t ir nii napisa" #e$ k ,e$a w tym samym czas piBmie parE ,at wczeBnie#: 191 A>aw "an precz z t ta,izat rem- $dy #!D $ nie +y" - a p sez nie w "a siE na#$" Bnie#I3 Wyrzekanie na Adem ra,izat raI- #ak %e,iet niBci nazywa,i czasem t ta,izat r- +y" sta"ym tematem %e,iet nw i kr nik w czas pismach schy"k! JIJ w3 Wie,! dziennikarzy- ktrzy zadawa,i szyk! na try+!nach i dar,i z pas#C +i,ety At t!siaI p kaDde# $ nitwie- r zdziera" nastEpnie szaty w $azetach: AP,ac wyBci$ wy zmieni" siE d ,at ki,k! w arenE spek!,acy#nC- spek!,ac#a zaB ta- na#czEBcie# przez +iedakw i ma" ,etnich !prawiana- r!#n!#e nie#edne$ - a dem ra,iz!#e wszystkichI3 Pytan teD p mpatycznymi tyt!"ami- #ak AK!rier C dziennyI w .0/4 r3- w ki,k! k ,e#nych artyk!"ach: f! !sC!e_

Czasem z wych sm!tnych racze# #eremiad przypadk w wy+"y7skiwa"a iskierka h!m r!3 W .0/4 r3 w k ,e#nym tekBcie ATy$ dnika I,!str wane$ I- dsCdza#Ccym Adem ra,izat raI d czci i wiarydziennikarz pis!#Ccy p d krypt nimem f!is kr nikE ty$ dni wC w tym czas piBmie- !Dy" na kreB,enie t ta,izat ra s% rm!" wania Anaczynie dziwne$ na+ DestwaI3 ?y" p!+,icznC ta#emnicC- De f!is t p p!,arny w Warszawie Marian (awa,ewicz- niestr niCcy d Dadnych !ciech 7 t teD z imienia p tEpi" $ APrze$,Cd Kat ,ickiI- zarz!ca#Cc m! ni mnie#- ni wiEce#- ty,k 333 drwienie z !cz!F re,i$i#nych3 (awa,ewicz w k ,e#ne# kr nice t"!maczy" siE $Est - a,e d wcipnie3 ANie mia"em nicze$ z"e$ na myB,i- !czyni"em t +ezwiednie 7 pisa" z ir niC 7 a,e tak #ak dmawia#Cc ,itaniE- nie myB,i siE t ta,izat rze- p d +nieD piszCc t ta,izat rzezap mina siE ,itanii3 Taki ,aps!s #ak mnie 7 k czy" (awa,ewicz 7 m$" siE zdarzyF na#$ r,iwszem! s da,is wiI3 W tymDe .0/4 r3 ATy$ dnik I,!str wanyI #eszcze raz za#C" siE t ta,izat rem w +szernie#szym artyk!,e pt3 > sez n! #esienne$ 3 ?y" t rzadki przypadek trzeKwe$ sp #rzenia na pr +,em- +ez patetyczne$ wyk,inania3 M ra,iz wania na ten wy$ dny temat 7 pisa" a!t r- kry#Ccy siE p d krypt nimem E3*3 Ona#prawd p d +nie# Edward *!7+ wskiP 7 nik $ nie zmieniC ani nie zmieniC stan! rzeczy3 R nas zresztC $ra zak"ad wa nie sie#e takich sp!st sze #ak we =ranc#i- $dzie wyk ,e#a siE przez niC wie,! !rzEdnikw- kas#erw i +!cha" ter w niezd ,nych przeF siE p k!sie $rania za pieniCdze swych pryncypa"w3 W Warszawie nat miast At ta,izat r zatr!dnia w dwch ty,k p rach instyt!c#E , m+ardw- c +yna#mnie# nie przekracza $ranic d zw , nych prawem ani s!mieniemI3 >awieszenie +r ni miEdzy ,iczCcC siE prasC a t ta,izat rem nastCpi" na prze" mie .0/. r3- $dy +ch dz n !r czyBcie piEFdziesiEci ,e7 . 199 cie T warzystwa WyBci$w K nnych3 >e+ran wwczas ze sk"adek dwie +ardz wys kie na$r dy: .8 tys3 r+ sre+rem za k,asyczny +ie$ p"aski i niDszC 7 za szeBci wi rst wy +ie$ myB,iwski z .8 przeszk dami3 Stawki te znEci"y ,icznych za$ranicznych " wcw na$rd- tak De wie,! $ra#Ccych nie m $" zdecyd waF siE na %aw ryta i r +i n zak"ady na chy+i" tra%i"3 ?ie$ p"aski wy$ra"- Aw na#+ardzie# k,asycznym sty,!I- k Cadi 7 A!$!sta hr3 P t ckie$ - #edne$ z wiEkszych !trac#!szy tych czasw- ktry wkrtce przep!Bci" takie s!my w d mach $ry *az!r we$ Wy+rzeDa- De na$r da !zyskana za +ie$ Cadie$ +y"a przy nich Bmiesznie ma"a3 > kaz#i #!+i,e!sz! prasa pisa"a- De Warszawa k cha siE w wyBci$ach i

t ta,izat rze- a w dni- kiedy d+ywa#C siE $ nitwy- miast Dywia siE i na+iera +arw3 Na !,icach mnstw przek!pniw sprzeda#e pr $ramyAk!rieryI typ!#C %aw rytw- !kaz!#C siE pisma spec#a,ne ze wskazwkami d,a $ra#Ccych3 W , ka,ach p!+,icznych $warn #ak ni$dy- wszEdzie d+ywa#C siE narady i t czC sp ry3 S!+iekci z c!kierni i ke,nerzy z resta!rac#i- nie m $Cc sami p dCDyF na t r- wysy"a#C z kapita"ami ze+ranymi dr $C !dzia"w de,e$atw- ktrzy $ra#C w imieni! ca"e# $r!py3 Takie A!dzia" weI zak"ady- ktre czasem prasa ir nicznie nazywa"a Ak ns rc#ami %inans wymiI- sta"y siE m dne d ,at siemdziesiCtych- $dy stawki p dniesi n z #edne$ d dziesiEci! r!+,i3 &d czas! we# p dwyDki- ktra w intenc#ach mia"a $raniczyF zak"ady i p wstrzymaF d nich +iednych- nastCpi" r zkwit t ta,izat ra- a namiEtn BF d $ry znacznie wzr s"a3 ATen- c dawnie# ryzyk wa" ty,k w"asne$ r!+,a- dzisia# dem ra,iz!#e dziesiEci! innych- sz!ka#Cc s +ie wsp,nikw i namawia#Cc d spr+ wania szczEBciaI1/- wyrzekan 3 P d +n we Ak ns rc#aI tw rzy"a wwczas nawet m" dzieD szk ,na3 >ak"ady na wyBci$ach +ardz siE !p wszechni"y: i,e kiedyB +y"y eksk,!zywnC r zrywkC ,!dzi z wyDsze# s%ery- ty,e p d k niec wiek! sta"y siE namiEtn BciC p sp,stwa3 AW t tka dziB wiEce# szewc prze$ra- niD $ente,man wy$raI 7 t +ie$ wa pinia z tych ,at3 &d czas! d czas! miast e,ektryz wa"y p $" ski- De t ta,izat r z stanie z,ikwid wany3 ASprawa $ry w t ta,izat ra z sta"a statecznie r zstrzy$niEta- wkrtce wy#dzie r zp rzCdzenie zakaz!#Cce z!pe"nie te$ hazard!I 7 zapewnian w p " wie ,at siemdziesiCtych3 Nic takie$ #ednak nie nastCpi" - a p $" ski dDy"y na n w na prze" mie wiek!3 (dy w ./21 r3 )!ma Mie#ska w M skwie p czyni"a kr ki19< +y !s!nCF t ta,izat ra z p ,a wyBci$ we$ - w Warszawie zapan wa" p p" ch3 P dni s"y siE $" sy- De p detnie t +yt wie,! sta#ni m- zr!#n!#e tysiCce ,!dzi za#Etych h d w,C i !nicestwi za+ie$i nad p prawC rasy k ni3 'wn czeBnie inni wyraDa,i zad w ,enie- De wreszcie sk czy siE hazard wanie na wie,kC ska,E3 T ta,izat ra #ednak wwczas nie z,ikwid wan 3 W ./.9 r3 prasa znw stwierdza"a- De wyBci$i #ak takie zesz"y na psy- Aa,e w t ta,izat rze $ra siE za#ad,e- a kasta + kmacherw c raz szersze zakreB,a k " swych zw ,ennikwI3 Edward *!+ wski piszCc w .0/4 r3 w ATy$ dnik! I,!str wanymI- De $ rCczka t ta,izat ra ma w Warszawie prze+ie$ d BF "a$ dny- tr chE Anie d sadzi"I3 W tymDe ATy$ dnik!I m Dna r k wczeBnie# zna,eKF wzmiankE

m" dym cz" wiek!- ktry stanC" przed sCdem skarD ny przyw"aszczenie 142 r+- ktre za+ra" #c! z zainkas 7wanych weks,i i prze$ra" w"aBnie w t ta,izat ra3 W .0/8 r3 t sam czas pism d n si" n!mer wym z [ te,! Niemieckie$ - ktry przyw"aszczy" s +ie z h te, wych pieniEdzy ..1 r+ i prze$ra" #e w t ta,izat ra- a przecieD rzadk ktry przypadek tra%ia" w $,e na szpa,ty c dziennych $azet- nie mwiCc #!D ty$ dnikach3 Niektrzy z$rywa,i siE d s" wnie d $ "e# skry3 A>na"em m" dziecw 7 wsp mina" kr nikarz AK" swI 7 ktrzy w atak! $ rCczki t ta,izat rskie# d,a p zyskania %!nd!sz! na i$raszkE z % rt!nC sprzedawa,i prawie ca"C $arder +E i p Bcie,- a+y r zpamiEtywaF p tem k,Eski %inans we333 BpiCc na +ar" $!I923 P d +nie wyp wiada" siE A,eksander @wiEt ch wski: ANiektrzy t ta,izat r wicze z P ,a M k t wskie$ - stara#Cc siE !Bmiech = rt!ny wyBci$ we# 7 pisa" 7 sprzedawa,i na te za, ty zim we pa,ta i sp dnieI9.3 P d k niec wiek! pisan - #ak z#awisk! czEstym- siE$ani! przez !rzEdnikw d nie sw ich kas p pieniCdze na t ta,izat ra3 M!sia" t #!D +yF p waDnym pr +,emem- sk r i satyrycy wyk rzystywa,i ten m tyw: )zisia# d t tkaW H5 $dy w $rze zawd sp tka- nie#eden wnet dra"a W z kasC pryncypa"a913 *iczne przypadki de%ra!dac#i pryncypa" wych pieniEdzy- prze$rywanie z tr!dem ci!"anych szczEdn Bci- hazard wanie siE t ta,izat 7 194 Tem +ez pamiEtania 7 t wszystk +y"y ar$!menty wys!wane przeciw zak"ad m na wyBci$ach3 W tym samym czasie zaczE"y siE na d +re r zwi#aF zak"ady p za %ic#a,nym t ta,izat rem3 AK!rier WarszawskiI #!D w .082 r3 zan t wa"- De wyBci$i k czy"y siE czasem prywatnymi $ nitwami z zak"adami- w czym ce, wa" zw"aszcza hr3 St3 'e#- +EdCcy Azawsze $ t wym d wszystkie$ c cechy dwa$i n si na s +ieI3 Na prze" mie wiek! zaczC" siE nat miast r zprzestrzeniaF c raz +ardzie# p kCtny t ta,izat r3 Nie p ma$a"y areszt wania- $dyD + kmacherzy i p zw ,nieni! wraca,i d dawne$ pr ceder!- tak +y" n p p"atny3 )zia"a,i niema, #awnie- a p" szeni przez p ,ic#E i !rzEdnikw T warzystwa WyBci$w K nnych 7 przen si,i- #ak pisa"a prasa- swC Ar!ch mC a$ent!rEI z mie#sca na mie#sce3 >na#d wa,i wie,! amat rw zak"adw- zw"aszcza De stawki %ic#a,ne$ t ta,izat ra +y"y m cn wyBr!+ wane3 >ami" wanie d hazard! zda#e siE cech waF ca"y wiek JIJ- $r mnym p w dzeniem cieszy"y siE nawet t m+ ,e- za+awy p "Ccz ne z , teriC3

P!+,iczn BF przyciC$a"a nadzie#a wy$rane#- dziEki czem! nawet $dy %anty +y"y mizerne- , sy 7#ak p dawa"a prasa 7 k!p wan w atm s%erze przyp mina#Cce# Ama"e M nac I3 A #!D , teria k,asyczna- ktra p wsta"a za czasw KsiEstwa Warszawskie$ 7 %!nkc# n!#Cc aD d .04/ r3 rwn ,e$,e z , teriC ,icz+ wC Oinacze# 7 kra# wCP- za" D nC #eszcze w k c! JMIII w3 7 cieszy"a siE wziEciem wpr st niep miernym3 Wie,! wierzy" - De m Dna zna,eKF sp s+ na pewnC wy$ranC- stCd teD z $r mnym zainteres waniem sp tyka"y siE dzie"ka te$ r dza#!- #ak wydane w ,atach trzydziestych & przy+,iD nym prawd p d +iestwie wy$rania- z wykryciem niezaw dnych sp s +w wy$rywania na , terii ,icz+ we#3 Na ,ata trzydzieste przypada teD pierwszy pr ces sCd wy wy$ranC na , terii3 &d+y" siE n w .094 r3 przed Try+!na"em Cywi,nym- a sz" w nim trzeciC czEBF , s! nr 96.0- na ktry w <6 ciC$nieni! * terii Kr,estwa P ,skie$ pad"a na#wyDsza stawka: /22 tys3 z"p3 Pr ces wa,i siE niC dwa# !+ dzy Tydzi- ktrzy twierdzi,i- De k ,ekt r wymieni" na inny i zatrzyma" s +ie szczEB,iwy , s na,eDCcy d nich3 Try+!na" dda,i" ich skar$E- a,e sCd ape,acy#ny !chy,i" t r zstrzy$niEcie pierwsze# instanc#i i przysCdzi" im d k misanta wy$ranC kw tE3 St pni w , teria przyciC$a"a c raz wiEce# amat rw3 AI ktD nie $ra w , teriE_ I k m!D sC +ce we piCtki nie+ieskie- p "wki zie, ne 198 a,+ , sy rD we- ktre za,edwie przed ciC$nieniem m Dna d +iF siE p kant rach * terii_I 7 pyta" ret rycznie dziennikarz w p " wie wiek!3 Przez ki,ka dni ciC$nienia w mieBcie pan wa" $,ne p dniecenie- t"!my $r madzi"y siE przed ta+e,kami wynikw- $azety p dawa"y nazwiska i +,iDsze szcze$"y szczEB,iwcach3 W tym czasie $"wna wy$rana wyn si"a 42 tys3 r+ Op nad 999 tys3 z"pP- c stan wi" $r mnC s!mE- a i mnie#sze stawki 7 p 92 tys3 r+- teD +y"y k!szCce3 CiC$nieni! w Warszawie t warzyszy" $r mne zainteres wanie takDe na pr winc#i3 XeB,i wy$ra" , s k!pi ny w na#+ardzie# nawet d,e$"e# mie#sc w Bci 7 zaraz wysy"an z d +rC wiad m BciC spec#a,nC szta%etE3 AM Demy Bmia" p wiedzieF 7 d n si" AK!rier WarszawskiI- $dy 92 tys3 r+ przypad" mieszkac wi P" ska 7 iD d wy#Bcia te# wy$rane# r zp czE"y siE wyBci$i p miEdzy szta%etC- ktra natychmiast wys"anC z sta"a- a p cztC pant %, wC- ktra p wy#Bci! n!mer! wyr!szy"a z sa,i ciC$nie #ak raD na $r memI993 Niektrzy k!p wa,i , sy , terii za$ranicznych- aczk ,wiek +y" t zakazane przez w"adze3 W .042 r3 sw istC $ rCczkE wyw "a"a A, teria szta+ z" ta ka,i% rni#skie$ I d+ywa#Cca siE w ParyD!3 Wys kie wy$rane-

m3in3 ki,ka p mi,i n %rankw 7 c +ardz eksp n wan w rek,amach 7 sprawi"y- De i w Kr,estwie P ,skim +y" d!D chEtnych na , sy te# , teriich ciaD +erp ,icma#ster A+ram wicz $r zi"- De zarwn hand,!#Ccy nimi#ak i k!p!#Ccy +EdC p ciC$ani d dp wiedzia,n Bci3 W dr!$ie# p " wie JIJ w3 k ,ekt rzy !czyni,i s +ie z , terii Krd" d datk wych zar +kw- i t nieza,eDnie d kaprysw % rt!ny3 K rzysta#Cc z %akt!- De , sw +y" zawsze wie,e za ma" w st s!nk! d ,icz+y chEtnych9< 7 sprzedawa,i #e z d!Dym zyskiem: zamiast 12 k p3 pr wiz#i +ra,i nawet p ki,ka r!+,i d,a sie+ie d , s!3 Na#+ardzie# spek!, wan , sami k,asy pierwsze#- +e#m!#Cce# na#wyDsze wy$rane3 (azety m cn krytyk wa"y ten stan rzeczy- piszCc- De p d +ne nad!Dycia d k nywane sC we wszystkich .08 kant rach , tery#nych w Warszawie3 N \7: P d naciskiem prasy ?ank Pastwa w p " wie .0/< r3 de,e$ wa" d k ,ekt rw !rzEdnikw3 * sy mia"y +yF sprzedawane w ich +ecn Bcip rze p dane# wczeBnie# d p!+,iczne# wiad m Bci3 &t #ak sprzedaD ta wy$,Cda"a w k ,ekt!rze na N wym @wiecie: A>anim nadesz"a znacz na $ dzina- dwa p dwrka wymieni ne$ d m! ,itera,nie zapchane +y"y DCdnymi zd +ycia , s!3 )e,e$at ?ank! w asystenc#i czterech w Knych i rewir wy wraz z piEci! straDnikami 196 nie m $,i s" niF mieszkania k ,ekt rki przed szt!rmem $raczw3 >awezwan piEci! strDw z sCsiednich d mw d p m cy p ,ic#i3 C siE tam dzia" - #akie r z$ rCczk wanie pan wa" wBrd t"!m! z" D ne$ z #akich 122 ,!+ 922 s+- ktre d +rze wiedzia"y- De ty,k 12 , sw #est d r zprzedania- "atw t s +ie wy +raziF3 KaDdy chcia" +yF pierwszymt" cz n siE d sieni- na sch dy- pr wadzCce d mieszkania k ,ekt rkiN w z$ie"k! "aman p rEcze- wy+i#an szy+y w knach k,atki sch d we#3 >na,eK,i siE teD i $imnastycy- ktrzy p ,atarni $az we# st #Cce# w p dwrz! pr+ wa,i d staF siE d kna na pierwszym piEtrze- a+y wyprzedziF innych3 (dy #ednakDe wszystk t nie p m $" - + , sw d,a wszystkich wystarczyF nie m $" - zawiedzeni w swych nadzie#ach +rz!ci,i k ,ekt rkE $radem wymys"w- zerwa,i znak k ,ekt rni i zniszczy,i d szczEtnie- a d k nawszy te$ akt! zemsty- r zesz,i siE d d mwI943 W W : ? ,es"aw Pr!s- sam $rywa#Ccy systematycznie na , terii 7 mia" nadzie#E- De dziEki !Bmiech wi , s! +Edzie m$" za" DyF w"asnC $azetE 7 #ak zwyk,e rea,istycznie ceni" syt!ac#E i zamiast k ntr ,i pr p n wa" zwiEkszyFst s wnie d p trze+- ,icz+E +i,etw , tery#nych3 Mia" niewCtp,iwie rac#E-

+ niesk!teczn BF karania +y"a czywista3 Przepr wadz na siem ,at wczeBnie# k ntr ,a k ,ekt rw wykaza"a takie same nad!Dycia- ki,k! z nich p z+awi n wwczas prawa pr wadzenia kant rw , tery#nychczym ent!z#astycznie pisan w $azecie: ANiewCtp,iwie wywrze t d datni wp"yw na resztE k ,ekt rw i m De nareszcie zwyk,i Bmierte,nicy +ez !ciekania siE d szcze$,nych pr tekc#i ,!+ nie +#Etych taksC haraczw +EdC m $,i trzymywaF +i,ety d pierwsze# k,asyI983 'e$!"a: Ap pyt przy ma"e# p daDy tw rzy nad!DycieI- da"a t!ta# s +ie znaF z ca"C str BciC- $raniczan siE #ednak ciC$,e d karania k ,ekt rwc nie dawa" Dadne$ e%ekt!3 T - c zdarzy" siE w [ te,! ?r!h, wskim p d k niec .00< r3- d"!$ +y" k ment wane w mieBcie- a w r k! nastEpnym zna,az" sw# epi, $ w sCdzie3 &t p dczas +iad! areszt wany z sta" w eksk,!zywne# sa,i resta!racy#ne# d sk na,e znany t!te#szym +ywa,c m z wystawne$ try+! Dycia m" dzieniec- ktry na praw i ,ew szasta" pieniEdzmi- ni$dy siE z nimi nie ,iczCc3 M" dziecem tym- ktre$ Aprzyareszt wa"I w h te,! s +iBcie sam nacze,nik ta#ne# p ,ic#i- kaza" siE kance,ista +ank!3 Tak !datnie p tra%i" n naB,ad waF p dpisy dyrekt ra- k ntr ,era i kas#era- De d marca d ,ipca przetrans, 7k wa" z +ank! d sw #e# kieszeni 92 <21 r+ 64 k p3 Kw tE wy,icz 7 n na p dstawie !sta,e dwch +ie$"ych $ra% , $w3 Wskaza,i ni- ktre p dpisy sC s%a"sz wane3 &skarD ny przyzna" siE d %a"szerstwa i wy#aBni" mechanizm nad!DyF3 Skazan $ na sied,enie w $!+erni t mskie#3 Takich %rantw- #ak w !zd ,ni ny we w"adani! pirem m" dzieniecciC$,e przy+ywa" 3 [azard pieniEdzy nie dawa"- racze# #e za+iera"- , teria zad wa,a"a cierp,iwych i ma" am+itnych- #edn stki ener$iczne 7 zw"aszcza $dy przedtem zak szt wa"y #!D ,ekkie$ ch,e+a 7 chwyta"y siE r zmaitych p de#rzanych interesw3 APewna czEBF pr cesw krymina,nych sz!stwa- %a"szerstwa p dpiswp dstEpy- kradzieDe- a nawet m rderstwa spe"nianC +ywa w"aBnie przez tych strCc nych d!chw z nie+i s wie,kie$ Bwiata3 A,eD ni chEtnie# przen szC wiEzienie i ka#dany nad p niDenie siE przy warsztacieI96 7 wpisa" d swe# ksiCDki- w p " wie wiek!- +serwac#E z Dycia #eden z p wieBci pisarzy3 A)eszcz $wieKdzisty sypnC" tych typwI 7 dn t wa" kr nikarz #edne$ z ty$ dnikw w p " wie ,at siemdziesiCtych- $dy rDni A,etkiewiczeI raz za razem zyskiwa,i r z$" s %a"szerskimi i sz!kaczymi a%erami3 P +ieranie pieniEdzy z ?ank! P ,skie$ na s%a"sz wane weks,e sta" siE pr cederem +ardz p p!,arnym #!D wkrtce p !r!ch mieni! te# instyt!c#i

w Warszawie3 Czyni n t nieraz w sp s+ +ardz przemyB,ny- a,e i ?ank zaczC" st s waF Br dki str Dn Bci3 W .0<0 r3 pisan przypadek- $dy %a"szerz p s"!Dy" siE nieBwiad mym rzeczy wsp,nikiem3 Xak d n sz n 117,etni Tyd przynis" wwczas d ?ank! P ,skie$ 9 weks,e A$irem in +,anc #edne$ ze znak mitych d mw hand, wych patrz neI3 RrzEdnik +ank wy weks,e te przy#C"- a,e da" #e d sprawdzenia wsp,nik wi we$ d m! hand, we$ - ktry +ez tr!d! stwierdzi"- De sC p dr +i ne3 (dy m" dzieniec przy+y" p d+ir pieniEdzy 7 z sta" zatrzymany3 Wyda" wwczas nie#akie$ Xak!+a Si,+erhasta- ktry p d p z rem- De #est ch ry i sam nie m De !daF siE d +ank! 7 za 9 r+ p pr si" $ tE przys"!$E3 Si,+erhast przyzna" siC d %a"szerstwa i przekazany z sta" p ,ic#i3 & wie,e czEBcie# i z wiEkszC ener$iC niD sz!kaczymi machinac#ami rDnych nie+ieskich ptakw A,epsze$ p ch dzeniaI prasa za#m wa"a siE De+ractwem na !,icach miasta3 Na $" ca"C tE ,+rzymiC armiE nEdzarzy wype"nia#Ccych !,ice i p,ace miasta h!rtem za,iczan d wydrwi$r szw i nier +w- !si"!#Ccych Der waF na ma7 19/ #Etnie#szych wsp" +ywate,ach3 > pr +,emem De+ractwa wa,cz n przez ca"y JIJ wiek +ezsk!tecznie- $dyD w znaczne# wiEksz Bci d tyczy" n ,!dzi a!tentycznie nieszczEB,iwych- p z+awi nych perspektyw Dyci wych3 ) +rze t widzia" Pr!s- ch ciaD i n kwestiach De+ractwa w rDnych ,atach rDnie pisa"- c na#,epie# d w dzi- #ak w pr +,em +y" z" D ny3 AKr,estw nEdzy dzie,i siE na dwie pr winc#e 7 stwierdza" w .0/6 r3 7 w #edne# mieszka nEdza wstyd,iwa- ktre# p trze+a sz!kaF i nie,edwie narz!caF siE z p m cC- w dr!$ie# 7 nEdza r zprDnia7cz na i z!chwa"a3 > p dniesi nym cz "em atak!#e ciE na na !,icy- z!chwa,e dzw ni d drzwi mieszkania- #a"m!DnE !prasza siE #ak zwyciEzca haracz i wymyB,a#eDe,i nie m Desz p"aciF d!D I3 W da,sze# czEBci te#De kr niki k nstat wa": A)r!$C kate$ riE nieszczEBnikw wid!#emy przewaDnie na !,icach- $dzie !rzCdza#C % rma,nC maskaradE3 Xeden r zp!szcza siwe w" sy i +r dE- dr!$i +andaD!#e s +ie rEkE- inny n $E3 Kt nie m De !daF %e,er!- ten przyna#mnie# wy$ina siE w nieprawd p d +ny sp s+ a,+ na wid k Gp rzCdne$ przech dniaZ d sta#e dr$awek U333V3 Wszyscy ci pan wie i damy sC t myB,iwcy- d,a ktrych miast #est ,asem- a przech dzie za#Ccem3 Trze+a #eszcze d daF- De w p , wank! tym De+rzCce dzieci de$ry7wa#C r ,E $ czych- a przyna#mnie# tak sC d k!cz,iwe i wrzask,iweI903 *icz+E zaw d wych De+rakw cenian w tym czasie na 186< s +y

d r s"e- w czym zdecyd wanC wiEksz BF stan wi"y k +iety- $dyD wBrd 7 !Dywa#Cc kreB,enia Pr!sa 7 A!,icznych ra!+riterwI +y" ich aD .6983 Sp Brd d r s"ych 7 wed"!$ wczesnych wy,icze 7 ..<8 s+ kwa,i%ik wa" siE d pracy w d mach zar +k wych3 Prcz te$ De+raninC tr!dni" siE +,isk 9 tys3 dzieci3 W .082 r3 #akiB czyte,nik AK!riera Warszawskie$ I +!rza" siE w ,iBcie d redakc#i- De $dy ch dzCcem! p De+raninie m" dem!- + 927,etniem! mEDczyKnie- +EdCcem! z zaw d! piekarzem 7 zapr p n wa" d +rze p"atnC p sadE strDa 7 w dpar"- iD wyk nywanie takie$ za#Ecia t d,a nie$ Anie h n rI3 X!D ki,ka ,at wczeBnie# w te# same# $azecie napisan - De wie,e s+ prze#awia#Ccych wstrEt d pracy +ierze siE za Ak!nszt wne De+ractw I3 Chwyta#C siE rDnych sp s +w- tw rzCc n wC $a"CK sz!stw3 Spec#a,iz!#C siE w !dawani! rDnych p staci za,eDnie d te$ - d k $ chcC wy"!dziF pieniEDne datki3 Xeden z zatrzymanych wwczas De+rakwmEDczyzna 967,etni- Azdrw i zd ,ny d kaDde# pracyI 7 +y" 1<2 p d +n tak sprytny- De na#pierw z+iera" wiad m Bci ,!dziach- d ktrych mia" siE !daF z pr B+C wsparcie- i na te# p dstawie +myB,a" rDne scenari!sze nieszczEBF- #akie $ rzek m sp tka"y3 'az wystEp wa" #ak kryty ranami D "nierz z p!"k! sy+irskie$ - kiedy indzie# #ak +ywate,- ktry p strada" ma#Ctek i z sta" z ki,k r$iem ma"ych dzieci +ez Br dkw d Dycia- t znw #ak s!+iekt c!kierniczy- przypadk w wziEty d w #ska- $dzie d sta" p mieszania zmys"w- a p p d,eczeni! z sta" zw ,ni ny ze s"!D+y- czasem 7 #ak +ra+ wany na S ,c! z pieniEdzy3 (ra#Cc d +rze te wszystkie r ,e- !mia" wz+!dziF ,it BF i Dycz,iw BF3 & d!Dych pieniCdzach wy"!dzanych przez De+rakw7 sz!stw p wiadan c!da: ASami +y,iBmy Bwiadkami- #ak De+rak +" D ny p,astrami- #edn ki ni+y i #edn rEki- wymienia" piEtnaBcie r!+,i K ,Eda +iednych3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.062P samymi dziesiCtkami na papierkiI 7 zapewnia" Edward *!+ wski w AK" sachI3 W ki,ka ,at pKnie# w tym samym piBmie stwierdzan - De ADe+ractw #est niema, zak nem ze stat!tamiI3 Na p dstawie +serwac#i p czyni nych w rDnych p!nktach miasta i w wie,! syt!ac#ach d k nan wwczas sw iste# typ , $ii r, na#czEBcie# $ranych przez ca"e ,ata3 WyrDni n Ap $ rze,cwI 7 p wiada#Ccych- De d pier c spa,i" im siE d m i d +ytek- Aszpita,ni7kwI 7 ktrzy +ez Br dkw d Dycia i m D,iw Bci p d#Ecia pracy wysz,i ze szpita,a- Aka,eki d !r dzeniaI 7 wystawia#Ccych e%ekt wne rany ,!+ kik!ty na tr t!arach w

na#r!ch,iwszych mie#scach w mieBcie- Aeks7w #sk wychI 7 ktrzy ni$dy nie mie,i pa"asza przy + k!3 ?y,i teD AwstydzCcy siE De+raFI 7 ktrzy wy"!dza,i datki !kradkiem- A!rzEdnicy spad,i z etat!I- Asier ty +ez #ca i matkiI- A #c wie i matki niem $Ccy !trzymaF nieistnie#Ccych dzieciI3 Inny +serwat r Dycia twierdzi" w A?iesiadzie *iterackie#I- De p ch dzenie takich typw #est Ap zar $atk weI- De !czC siE ni d k ry%e!szy sz!kacze$ %ach!3 &pisa" pewne$ Apana d kt raI- ktry d wie,! ,at z+iera" na dw rc! K ,ei Warszawsk 7Wiedeskie# pieniCdze na p drD d Krak wa3 >awsze !mie n wy+raF takich 7 stwierdza" a!t r 7 ktrzy m! nie dmwiC- zna $ s"!D+a k ,e# wa- p ,ic#a- t ,er!#C #e$ rzemi s" - Bmie#C siE z #e$ %acec#i i kawa"w- #akie !rzCdza p drDnym3 Inny znw 7 $"!ch niemy- De+ra" +ardz z!chwa,e i natychmiast przepi#a" trzymane pieniCdze3 (a,eria p rtretw JIJ7wiecznych De+rakw natrEtnie zaczepia#Ccych przech dniw- wy"!dza#Ccych datki i p zwa,a#Ccych s +ie na z!chwa"e $esty i !+,iDa#Cce s" wa w +ec s+ niecz!"ych na ich DCdania 7 sp rzCdz na na p dstawie prasy i innych dawnych przekazw- +y"a+y niezwyk,e + $ata3 &twiera"+y #C s"ynny ?arani K D!szek- ktry wszed" d hist rii warszawskie$ % ,k, r!3 ?y" n racze# wes "kiem niespe"na r z!m! niD sz!stem3 Niema, wszystk - czym $ +darzan - ddawa" p desz"ym wiekiem De+rak m3 >nany +y" z rDnych %i$,w niemi"ych w"adzy- t teD Pr!sacy na#pierw sadzi,i $ w C!chtha!zie- a p tem wywieK,i d % rtecy w Spanda!- $dzie zmar"- ma#Cc niewie,e p nad 92 ,at3 ?arani K D!szek mia" swych k ntyn!at rw- Daden #ednak nie przeszed"#ak n- d ,e$endy ani d ,iterat!ry3 Ich %acec#e rzadk +ywa"y za+awne3 WBrd ,!dzi za,iczanych przez prasE w k c! wiek! d De+rakw77 sz!stw- czyniCcych s +ie pr ceder z naciC$ania +,iKnich na datki- na pewn zna,az" +y siE wie,! ch rych ,!+ $"E+ k !p B,edz 7 1<1 nych- ktrzy wyma$a,i +CdK ,eczenia szpita,ne$ - +CdK sta"e# pieki3 Tr!dn wszystkie przekazy pras we +raF za d +rC m netE i wszEdzie d patrywaF siE per%idne$ sz!stwa- ma#Cce$ na ce,! z+icie ka+zy +ez pracy3 Typ wym przyk"adem #edn str nne$ p de#Bcia prasy m De +yF sp #rzenie kr nikarza ATy$ dnika I,!str wane$ I z .0/. r3 na ki,k! De+rakw z &$r d! Saskie$ - ktrzy 7 mim De d ,at nie w ,n tam +y" wch dziF ,!dzi m !+ $ !+ranym 7 w"aBnie &$rd wy+ra,i s +ie na mie#sce sta"e$ dzia"ania3 Xeden t siw w" sy mEDczyzna- czerw ny na twarzy- !+rany w k!sC marynarkE- ktry szcze$,nie m" dzieD A+ra" na

h!m rystykEI- a #eB,i Am! kt za %acec#e nie !iBci" h n rari!m- stawa" siE natarczywym aD d +ezcze,n BciI3 )r!$i +y" #!D +ardzie# #edn znaczny3 M" dzieniec 7 Aw d"!$im pa,t cieI 7 znak micie !dawa" B,epca i epi,eptyka3 Na mieBcie nat miast widywan $ - A#ak z szynczk! wych dzi" w z!pe"nie zdr wym stanie- z %i "kiem w dzi!rce d $!zika a z dziewczynC ! ramieniaI3 AM!si +yF $dzieB w Warszawie akademia kszta"cCca tych sz!stwI 7 sn!" przyp!szczenia dziennikarz- ktry przez d"!Dszy czas z p dziwem +serw wa" k!nszt we$ m" dziana z+yt d sk na"y i wyst!di wany- +y m $"a t +yF amat rszczyzna3 & we# szk ,e mwi" siE d ,at- nie wiad m - czy na p dstawie !,icznych przyk"adw czy racze# p przez reminiscenc#e z )ickens wskich ,ekt!r3 Warszawiacy zresztC Aszk "ach De+raczychI czyta,i d dawna- #eszcze zanim &,i\er Twist sta" siE ! nas +estse,,erem ,at czterdziestych3 P p!,arna p p "!dniwka #!D w .018 r3 p raz pierwszy d n si"a !#awnieni! takie# szk "y w * ndynie3 W tych ,atach ,icz+E De+rakw !,icznych p"ci + #$a szac wan tam na .4 tys3 s+- a szk "a przy$ t w!#Cca ich d Adziad wskie#I pr %es#i- !czy"a- #ak siC$aF e%ekt Ap krEc nych cz" nkwI itp3 Wyp Dyczan teD za wyna$r dzeniem d spec#a,nych p Brednikw ka,ekie dzieci3 AK!rierI pisa" rwnieD- De , ndyscy De+racy ma#C sw #e k,!+y- w ktrych $rywa#C w karty- $"wnie Aw wiska i + st naI- raz taczC z De+raczkami3 W Warszawie Adziad wskich +a,achI- ktre d+ywaF siE mia"y w kreB, ne dni w stare# karczmie na P wCzkach- wieBF $minna ni s"a siE przez ca"y JIJ wiek3 Szcze$,nC s"awC cieszy"y siE dziad wskie r$ie !rzCdzane p d +n w nadzwycza# d,a De+rakw t"!ste zad!szk we dni3 Wsp mina" nich wie,! ,!dzi pira- zastrze$a#Cc #ednak- De t nic pewne$ - + nikt sp za te$ niezwyk,e hermetyczne$ k,an! cze$ B takie$ nie widzia" na czy3 1<9 Nat miast Aszk "a De+raniaI rzeczywiBcie w Warszawie %!nkc# n wa"am De +y" ich zresztC wie,e wiEce#- #ednak !#awni n ty,k #ednC3 W .0/1 r3 zdemask wana z sta"a przez Wydzia" @,edczy- a nastEpnie skazana na karE wiEzienia 7 wed"!$ kreB,enia prasy 7 Apara !rwisw sp d ciemne# $wiazdyI- K nrad Wentze, i #e$ k chanka X!styna )r zd- p ddani a!striaccy3 P ,ic#a wpad"a na ich tr p- $dy stwierdz n - De w mieBcie p #awi" siE znacznie wiEce# niD zwyk,e De+rzCcych dzieci3 >aczEt d ch dziF przyczyny i !#awni n Ana #edne# z +" tnych !,iczek P wiB,a istnC akademiE De+ractwaI3 &wa para d d"!Dsze$ czas! wysy"a"a

zwer+ wane dzieci na miast - czyniCc s +ie z te$ Krd" znacznych d ch dw3 Wy!cz n na#pierw dw#kE dzieci- p tem +y" ich #!D 7 #ak m Dna wn siF z re,ac#i pras wych 7 ki,kadziesiCt3 Niektre wyp saD n w m!nd!rki $imnaz#a,ne- Bwiadectwa i r zpacz,iwe ,isty- z ktrych wynika" - De p z+awi ne r dzicw i piek!nw dzieck - z +rak! Br dkwza$r D ne #est !s!niEciem ze szk "y3 Inne 7 kazywa"y s%a"sz wane wyr ki sCd we- $r DCce ich r dzic m eksmis#C za za,e$"e k m rne itp3 W mieszkani! na P wiB,! zna,ezi n ca"y arsena" De+raczych akces riw raz %a"szywe Bwiadectwa !+stwa- wyr ki sCd we- pr t k "y k m rnikw- cenz!rki szk ,ne- zaBwiadczenia ,ekarskie itp3 Wentze,AmEDczyzna ,at Brednich- w pe"ni si" i zdr wia- a nawet nie +ez pewne$ wykszta"ceniaI- !czy" teD p d +n ma,cw z" dzie#skich sp s +w: !mie#Etn Bci prDniania kieszeni i A+ezszmer we$ I wyn szenia dzieDy z przedp k #w3 Te+racy +y,i na $" kastC +ardz r!ch,iwC- niektrzy wEdr wa,i p ca"e# E!r pie3 Na zimE BciC$a,i d Warszawy nawet De+racy w" scy3 W #edne# z $azet pisan w p " wie ,at siemdziesiCtych- De #est t zwycza# tradycy#nyd da#Cc z przekCsem- De miast Anie m De s +ie daF rady z w"asnymi De+rakami- c!dz ziemscy zatem sC c na#mnie# z+yteczniI3 >a$ranicznych AdziadwI nEci"y warszawskie >ad!szki- dzie- w ktrym nawet ,!dzie skCpi czy +iedni twiera,i ,!+ ch F+y !chy,a,i kieszeni3 @wiEt t przyciC$a" #ednak przede wszystkim wEdr wnych De+rakw z Kr,estwa P ,skie$ i k ,ic Warszawy3 A>a!waD n d ki,k! dni 7 in% rm wa" AK!rier WarszawskiI w paKdziernik! .004 r3 7 znaczny przyr st De+rakw tak na !,icach miasta- #ak i na Cmentarz! P wCzk wskim3 SC t przy+ysze z pr winc#i- wEdr!#Ccy d Warszawy na Dniw dziad wskie- #akie ich czeka w )ni! >ad!szek3 Mie#sc wi De+racy K,e patrzC na tych BwieDych k nk!ren7 1<< i tw- p ,ic#a zaB przedsiE+ierze st s wne Br dki- a+y przy+yszw des"aF transp rtem d mie#sc sta"e$ zamieszkaniaI3 *iczne d niesienia pras we De+rakach z!pe"nie przyp mina#C k m!nikaty z p ,a +itwy3 AWcz ra# wiecz rem 7 d n si"a inna z $azet w parE dni pKnie# 7 p ciC$iem )r $i Warszawsk 7Wiedeskie# przy+y"a znaczna partia dziadw p"ci + #$a3 Przy+ysze ,iczC na +%ity p "w na P wCzkach p dczas )nia >ad!szne$ I3 P rwnania z #Ezyka w #enne$ same nas!wa"y siE p d pir 3 A?y" czasDe p !,icach i p dwrzach sn!" siE takie mnstw s+ DCda#Ccych

wsparcia- iD Warszawa wy$,Cda"a na $rd zd +yty przez armiE dziad wskCI 7 wsp mina" ? ,es"aw Pr!s p d k niec .008 r3 W tym t + wiem r k! p ,ic#a- t!D przed >ad!szkami- czyBci"a !,ice miasta z De+rakw3 &+erp ,icma#ster wyda" wwczas r zp rzCdzenie- a+y ich Ap ciC$aF sCd wnie d karyI3 Xeden z p!nktw we$ r zp rzCdzenia $" si": AC tydzie- w kaDdC s + tE- k misarze cyrk!" wi + wiCzani sC sk"adaF rap rta d tyczCce przytrzymywanych De+rakw raz w $,e z dzia"a,n Bci ma#Cce# na ce,! p " Denie tamy De+raninie !,iczne#I3 A)awnie#sze $r madne a +ezwstydne !praszanie siE #a"m!DnE dziB nie ma mie#scaI 7 dn t wa" w parE miesiEcy pKnie# Pr!s w ty$ dni we# kr nice- piszCc- De De+racy #!D nie d p mina#C siE natrEtnie wsp m Denie- ty,k k,EczC z miseczkami w rEkach i m d,C siE3 Nat miast w r k! nastEpnym p wrci,i na d +re De+racy des"ani przedtem na pr winc#E i 7 +y nie rz!caF siE w czy st#k wym 7 +ch dzi,i p #a"m!Dnie warszawskie d my3 K misarze cyrk!" wi- za p Brednictwem starszych d z rcw p ,icy#nych- z + wiCza,i wwczas strDw d mwAa+y ci wszystkie s +y w"czCce siE p p dwrzach- sieniach i k rytarzach z zamiarem De+raniny przytrzymywa,i i dpr wadza,i d kance,arii cyrk!" wych d,a p stCpienia z nimi wed"!$ prawaI3 Taki try+ dzia"ania: kier wanie De+rakw d pracy ,!+ !s!wanie z Warszawy- d ktre# nastEpnie wraca,i 7 dat wa" siE d .6/. r3- $dy p raz pierwszy- rwnieD w >ad!szki- wy"apan <11 De+rzCcych z miasta i z Pra$i3 W .011 r3 AK!rier WarszawskiI znw p wrci" d te$ pr +,em!in% rm!#Cc- De w mieBcie- dziEki dzia"ani m p d#Etym przez p ,ic#E- nie ma #!D De+ractwa- Aktre natarczywie wype"nia" !,iceI3 A>dr wym i czerstwym 7 pisan 7 wskazan ,iczne mie#sca zar +k! przy %a+rykach i +!d wach- zamie#sc wych wywie7 1<4 zi n - ka,eki i nEdzarzy +CdK t skier wan d szpita,i- +CdK teD ddan p d piekE T warzystwa ) +r czynn BciI3 W ,atach czterdziestych De+ractw !,iczne znw zaczE" siE nasi,aFch ciaD przedsiE+ran ,iczne Br dki zaradcze- a hr3 =ryderyk Skar+ek +ada" za $ranicC st s wane tam Br dki zaradcze3 W .0<2 r3 zap wiedzian przeciwdzia"anie +ardz drastyczne: 'ada Administracy#na Kr,estwa P ,skie$ p stan wi"a- p za innymi Br dkami- wys"aF De+rakw na r + ty d twierdz- $dzie mie,i prac waF za p"atC AaD d p prawyI3 W prasie nie ma B,adw- +y tak w"aBnie p stEp wan - De+ra,i + wiem $"wnie ,!dzie ch rzy i ma" sprawni3 >aczEt ich w tym czasie !mieszczaF w przyt!"k! w (rze Ka,warii9/- a,e ciC$,e tam +y" za ma"

mie#sc- p d +nie #ak w przyt!"kach warszawskich<23 W tych war!nkach Bci$anie przez praw De+rakw i w"czE$w na rwni z innymi A,etkiewieDamiI- a m De nawet #eszcze s!r wie# 7 +y" z+r dniC3 Prasa wykazywa"a d!DC krtk wzr czn BF- $dy 7 piera#Cc siE na przyk"adzie ki,k!dziesiEci! czy ki,k!set nawet De7 +rakw7 sz!stw- wyprasza#Ccych datki 7 wszEdzie wietrzy"a chEF wy"!dzania pieniEdzy3 Nie wszyscy #ednak +y,i tak zaB,epieni- #ak w kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I- ktry w .008 r3 dziwi" siE naiwnie- De w Warszawie Ana p,acach i skwerach wy$rzewa#C siE ca"e setki rzemieB,nikw i wyr +nikwI- i p ment rsk! zapytywa": Az cze$ ci ,!dzie ! ,icha Dy#C- z cze$ siE str #C- za c mieszka#C- $dy tak !stawicznie spacer!#C- w"czCc siE p tr t!arach n $a za n $C_I3 P za Pr!sem- ktry na $" w"aBciwie widzia" i cenia" syt!ac#E- inny kr nikarz 7 Stanis"aw Marek 'zEtk wski w tymDe samym ATy$ dnik! I,!str wanymI da" d wd- De takDe !mie trzeKw patrzeF3 &t c pisa" parE ,at wczeBnie# d swe$ k ,e$i: ASetki +iedakw za,e$a#C skwery i p,ace3 SiedzC +ezczynnie i czeka#C zmi" wania ? De$ 3 Nikt nich nie myB,i i nikt siE nimi nie k" p cze3 Ten i wwidzCc te +ezczynne $r mady- +!rza siE na ,enistw - nie wch dzCc w t czy prDn wanie #est tym razem d +r w ,ne- czy teD przym!s weI3 W parE ,at pKnie# nie +y"a t za$adka i d,a inne$ kr nikarza ATy$ dnika I,!str wane$ I3 &t c napisan na tych "amach w .006 r3: A) +re czasy minE"y nie d,a nie#edne$ z tych- ktrzy n$i m De Dy#Cc d statni i h!cznie- teraz $ t wi sC prac waF ciEDk przez dzie ca"y za marnC zap"atE .4 k p33 Wszak ci t takich +iedakw 1<8 Orts7kt%cic,i ksie$Arniacn i 'knt rsi h pisa Inn r c7g 5T7 0- *dmGdGW rsr <-kGan ESr3S1- niie Wydawca S3 *eG ekta,3 Ekg%%d#tra $hwna g i,nikanii K *eircnLa,a Kr .4 G kk - LZid3 _cwtwr%7kic ni ! M *eitSE%eta i 0p kwart3 !,3 pr3 1 i #Z!"- wrai H p!cis#RC p eg wg w psse W & a A ttr%aci%SmL h (!+r#m wieis rSchrar%ta we *w ine Rkttn %, 0 kr 82- nm #dr wtac\i a prKFaT,,%s p 7t wa S3 < [r3<23 n R )3E7=riedLeiaawKra%ecw,e:kgrt3X-9kri39&na pr niiigt z t-rHgtiks p er% ag %,3 9 r S13 CiEDkie !razy w Warszawie- w *!tym .062 \3 I +ez ch,e+a i zar +k! z$" si" siE parE tysiEcy d r z+irki d mw przy

Krak wskim PrzedmieBci!- ktra ma przed"!DyF !,icE Mi d wC3 ParE tysiEcy ,!dzi +ez #!tra- $" dnych- zziE+"ych- a za nimi m De ki,ka tysiEcy rwnie $" dnych dzieci 7 t syt!ac#a wca,e nie karnawa" wa i sm!tnie +ardz p waDna3 U333V >d ,ni rzemieB,nicy +ez pracy strD!#C p d machk nd!kt r!#C na tramwa#ach- prze+iera#C siE w str# p s"acw p!+,icznych 7 +y,e nie !mrzeF z $" d!3 I tacy ma#C siE #eszcze za szczEB,iwych w +ec +iedakw- ktrym p z sta#e ty,k przym!s we prDn wanie i +ezce, wa w"czE$a3 Przy tak sm!tnym p " Deni! k,as prac!#Ccych dziwnC mi siE wyda#e skwap,iw BF te$ ,!+ we$ c dzienne$ pisma- naw "!#Cce$ z $r mnC z$r zC strDw +ezpieczestwa p!+,iczne$ d tEpienia De+raniny- d !s!wania +iednych dzieci- wyciC$a#Ccych rCczyny p ch,e+- ktre$ #c wie daF im nie m $C3 Czy t nie +ez,it sna s!r w BF_ Czy ist tnie zawsze p d % rmC De+raniny kryF siE m!si wyzysk i %a"sz_333 Niestety$dy+y ty,k zadan s +ie pracE za$,Cdania p d dachy i d zimnychwi,$ tnych s!teren- w ktrych $nieKdzi siE ca"y t"!m ,!dzi +ez ch,e+a i pracy- #akDe+y siE t ta $ rCczka tEpienia De+raniny kr!tnC wyda"aLI<.3 A przepisy prawa karne$ +y"y rzeczywiBcie s!r we d,a tych- ktrzy wy+iera,i zamiast ciEDkie#- ki,k!nast $ dzin we# pracy za $r sze t!"actw ,!+ A"atwyI ch,e+ De+raczy3 K deks karzCcy z .0.0 r3 Aw"czE$ stw t!dzieD De+ractw I- +rak mieszkania i +rane$ sp s +! Dycia trakt wa" #ak wykr czenie karane krtk termin wym p +ytem w ) m! P prawy3 Przepisy te nie + wiCzywa"y d"!$ : statni se#m Kr,estwa P ,skie$ na czerwc we# ses#i w .092 r3 !chwa,i" praw w"czE$ach i De+rakachma#Cce $"wnie na ce,! zapewnienie przedsiE+i rc m tanie# si"y r + cze#3 ?ardz s!r w trakt wa" w"czE$ stw takDe k deks kar $"wnych i p prawczych3 Artyk!" 8<8 te$ k deks! !znawa" za t!"acza te$ - kt nie m$" wskazaF ,!+ dmawia" wskazania Aswe$ stan! i p w "aniaI raz nie mia" Ad w d! ,e$itymacy#ne$ I3 PrzestEpstw t za$r D ne +y" karC ddania na < ,ata d r +t w p prawczych r tach aresztanckich- a nastEpnie sied,enia na Sy+erii3 W ,atach siemdziesiCtych sp s+ zwa,czania w"czE$ stwa A(azeta SCd wa WarszawskaI nazwa"a A$"E+ kC twartC ranC r$anizm! sp "eczne$ I3 &drDnian + wiem w"czE$ stw na+yte- wr dz neniesk mp,ik wane a,+ p "Ccz ne z wystEpkiem ,!+ z+ czeniem !mys" wym d przypadk we$ 3 XeB,i +rak Br dkw d Dy7 1<0 +ez ch,e+a i zar +k! z$" si" siE parE tysiEcy d r z+irki d mw przy Krak wskim PrzedmieBci!- ktra ma przed"!DyF !,icE Mi d wC3 ParE

tysiEcy ,!dzi +ez #!tra- $" dnych- zziE+"ych- a za nimi m De ki,ka tysiEcy rwnie $" dnych dzieci 7 t syt!ac#a wca,e nie karnawa" wa i sm!tnie +ardz p waDna3 U333V >d ,ni rzemieB,nicy +ez pracy strD!#C p d machk nd!kt r!#C na tramwa#ach- prze+iera#C siE w str# p s"acw p!+,icznych 7 +y,e nie !mrzeF z $" d!3 I tacy ma#C siE #eszcze za szczEB,iwych w +ec +iedakw- ktrym p z sta#e ty,k przym!s we prDn wanie i +ezce, wa w"czE$a3 Przy tak sm!tnym p " Deni! k,as prac!#Ccych dziwnC mi siE wyda#e skwap,iw BF te$ ,!+ we$ c dzienne$ pisma- naw "!#Cce$ z $r mnC z$r zC strDw +ezpieczestwa p!+,iczne$ d tEpienia De+raniny- d !s!wania +iednych dzieci- wyciC$a#Ccych rCczyny p ch,e+- ktre$ #c wie daF im nie m $C3 Czy t nie +ez,it sna s!r w BF_ Czy ist tnie zawsze p d % rmC De+raniny kryF siE m!si wyzysk i %a"sz_333 Niestety$dy+y ty,k zadan s +ie pracE za$,Cdania p d dachy i d zimnychwi,$ tnych s!teren- w ktrych $nieKdzi siE ca"y t"!m ,!dzi +ez ch,e+a i pracy- #akDe+y siE t ta $ rCczka tEpienia De+raniny kr!tnC wyda"aLI<.3 A przepisy prawa karne$ +y"y rzeczywiBcie s!r we d,a tych- ktrzy wy+iera,i zamiast ciEDkie#- ki,k!nast $ dzin we# pracy za $r sze t!"actw ,!+ A"atwyI ch,e+ De+raczy3 K deks karzCcy z .0.0 r3 Aw"czE$ stw t!dzieD De+ractw I- +rak mieszkania i +rane$ sp s +! Dycia trakt wa" #ak wykr czenie karane krtk termin wym p +ytem w ) m! P prawy3 Przepisy te nie + wiCzywa"y d"!$ : statni se#m Kr,estwa P ,skie$ na czerwc we# ses#i w .092 r3 !chwa,i" praw w"czE$ach i De+rakachma#Cce $"wnie na ce,! zapewnienie przedsiE+i rc m tanie# si"y r + cze#3 ?ardz s!r w trakt wa" w"czE$ stw takDe k deks kar $"wnych i p prawczych3 Artyk!" 8<8 te$ k deks! !znawa" za t!"acza te$ - kt nie m$" wskazaF ,!+ dmawia" wskazania Aswe$ stan! i p w "aniaI raz nie mia" Ad w d! ,e$itymacy#ne$ I3 PrzestEpstw t za$r D ne +y" karC ddania na < ,ata d r +t w p prawczych r tach aresztanckich- a nastEpnie sied,enia na Sy+erii3 W ,atach siemdziesiCtych sp s+ zwa,czania w"czE$ stwa A(azeta SCd wa WarszawskaI nazwa"a A$"E+ kC twartC ranC r$anizm! sp "eczne$ I3 &drDnian + wiem w"czE$ stw na+yte- wr dz neniesk mp,ik wane a,+ p "Ccz ne z wystEpkiem ,!+ z+ czeniem !mys" wym d przypadk we$ 3 XeB,i +rak Br dkw d Dy7 1<0 cia i schr nienia sam przez siE !waDa siE za cechE w"czE$ stwa 7 +r!sza"a siE A(azetaI 7#est t Ap ,iczek m ra,ny wymierz ny idei s"!szn BciI3 Pism p st!, wa" - +y s +y te wy#CF sp d restrykc#i prawa

karne$ - nat miast ch rych i rek nwa,escentw !mieszczaF w d mach zdr wia- niezd ,nych d pracy i inwa,idw 7 w przyt!"kach- a p z sta#Ccym +ez pracy 7 p mc zna,eKF zatr!dnienie3 >wracan teD !wa$E na ,!dzi prze#awia#Ccych wstrEt d pracy- a,e +EdCcych na A!przywi,e# wanym stan wisk! sp "ecznymI- t cz nych szac!nkiem wsp" +ywate,i3 Tymczasem w wie,! przypadkach 7 pisan 7 !czciwi w $r!ncie rzeczy w"czEdzy p pe"nia#C przestEpstwa Atendency#neI- + zm!sza ich d te$ nied statek i r zpacz3 ?y"y t p st!,aty s"!szne- a,e w wczesnych war!nkach 7 nierea,ne3 K deks r sy#ski z ./29 r3- ktry mia" + wiCzywaF takDe w Kr,estwie P ,skim- w artyk!,e 91 stan wi"- De #eB,i skazany na p z+awienie w ,n Bci p pe"ni" czyn przestEpny #ak Adarm z#ad i prDniakI- sCd w wyr k! m$" rzec !mieszczenie $ 7 p d+yci! kary wiEzienia 7 w d m! pracy na kres d 8 miesiEcy d 1 ,at3 @r dek ten nie +y" trakt wany #ak kara3 ) mw takich #ednak nie +y" i nic nie wskazywa" na t - +y m $"y p wstaF3 A*a%irynda +"ysk tki ma na s +ie- a w p darte# k sz!,i ch dziI 7 pisa" wwczas adw kat Mik "a# K ren%e,d tym r zwiCzani! k deks wym- ktre 7 #ak twierdzi" 7 m $" +y nawet +yF p Dyteczne$dy+y +y" rea,ne3 AK ntyn$ens ,etkiewiczwI JIJ7wiecznych +y" +ardz zrDnic wany3 'epres#e #ednak sp tyka"y czEst AprDniakw zy$m!n7t wskichI- #ak nazywan +ezr + tnych czek!#Ccych na wyna#Ecie d pracy przed k ,!mnC >y$m!nta<1- wie,e nat miast rzadzie# zrEcznych sz!stwnie+ieskie ptaki i a!tentycznych prDniakw3 >&)>IEXE I P&*ICXANCI W #edne# z warszawskich resta!rac#i na N wym @wiecie wystEp wa" w p " wie paKdziernika .009 r3 wEdr wny ma$ik- szczycCcy siE tym- De +y" !czniem s"awne$ w p przednich ,atach szt!kmistrza 7 stare$ (ec,a3 P!+,iczn BF z zapartym tchem p dziwia"a #e$ p pisy- zw"aszcza w chwi,i $dy wszed"szy miEdzy st ,iki- zaczC" wyciC$aF z kieszeni i kape,!szy widzw sre+rne m nety3 >a+awa trwa"a w na#,epsze- aD na$,e prestidi$itat r przerwa" wystEp i zaczC" $" Bn krzyczeF- De z sta" kradzi ny3 > rient wa" siE + wiem1</ I De z .1 sre+rnych r!+,i- ktrymi d k nywa" zrEcznych w ,t 7 z sta" m! w rEk! ty,k siedem3 >apan wa"a k nsternac#a3 'esta!racy#ni $ Bcie nie!%nie sp $,Cda,i p s +ie- aD kt B wystCpi" z inic#atywC- a+y wszyscy +ecni p dda,i siE

rewiz#i3 Tak siE teD sta" - przy nikim #ednak nie zna,ezi n p sz!kiwanych m net 7 sre+rne r!+,e przepad"y +ez wieBci3 ?ywa wiEc k!$,arz nad k!$,arzaL 7 pisa" nastEpne$ dnia k!rierk wy D!rna,ista- !+awi ny %aktemDe ktryB z warszawskich Ad ,iniarzyI znw da" p kaz maestrii zd ,ne# zadziwiF ca"e miast 3 Qwczesna prasa z !p d +aniem p dchwytywa"a p d +ne zdarzenia s"!DCce epat wani! czyte,nikw- Dycie zaB ciC$,e d starcza" przyk"adw z" dzie#skich p pisw- m De #!D nie tak +"ysk t,iwych- zawsze #ednak ekscyt!#Ccych Ap Deraczy $azetI3 Nawet stateczny ATy$ dnik I,!str wanyI nie str ni" d p d +nych sensac#i3 W .00/ r3 m Dna w nim +y" przeczytaF wyzwani!- #akie za p Brednictwem AK!riera P ranne$ I rz!ci" #akiB Akr,I mie#sc wych mistrzw w d +ierani! siE d c!dzych kieszeni 7 impresari wi %ranc!skie$ aer 7na!ty- Kar ,a *er !b- ktry dawa" p kazy w Warszawie- t!D przed !t niEciem w >at ce =iskie#- $dy p sk k! z +a, n! zniesi ny z sta" na spad chr nie przez wiatr3 'zecz wy$,Cda"a nastEp!#Cc : w impresari 7 m nsie!r Paradies- straci" p dczas zamieszania przy starcie sre+rny ze$arek3 >wierzy" siE nastEpnie rep rter wi AK!riera P ranne$ I- De mim wszystk mia" szczEBcie- $dyD z" dzie# prze$api" kCsek +ardzie# "ak my: z" ty czas mierz znacznie cennie#szy3 A) ,iniarzI !#C" siE h n rem3 &des"a" d AK!rieraI skradzi ny ze$arek wraz z ,istem- w ktrym zna#mia"- De Ad wiedziawszy siE z te$ pisma p siadani! przez p3 Paradiesa z" te$ rem nt ir! wart Bci <22 rs przesz" 7 p stara siE na przysz"ym wid wisk! BciC$nCF m! ten dr!$i ze$arekI3 =ranc!z chy+a nie zaryzyk wa" pr+y- sk r kr nikarz ATy$ dnikaI #!D d sprawy nie wraca"3 Wy#echa" z Warszawy +ez k ,e#ne# straty- w przeciwiestwie d same$ aer na!ty3 Te$ + wiem- $dy +a, n spad" w k ,icach 'adzymina- mie#sc wa ,!dn BF $ra+i"a ze szn!rw i z hakwwycina#Cc takDe ca"e p"aty #edwa+ne# materii3 Naprawa trwa"a ki,ka dni i +y"a +ardz k szt wna3 W Bredni wiecznych miastach- takDe w Warszawie- nim sta"a siE st ,icC P ,ski- tw rzy"y siE z r$aniz wane $r!py z" dzie#skie- rekr!t!#Cce siE $"wnie z tzw3 ,!dzi ,!Knych- sz!ka#Ccych "atwe$ ch,e+a3 CzEst - #ak siE wyda#e- + Krd"a z te$ zakres! sC nader skCpe142 I m!sie,i ni kam!%, waF sw# zasadniczy pr ceder innymi za#Eciami- +y wt piF siE "atwie# w sp "eczn BF mie#skC3 a N : Se+astian K, n wic- ma#Ccy #ak "awnik i +!rmistrz ,!+e,ski d +re

r zeznanie w " trzyk wskim Bwiatk!- w ktrym z" dzie#aszk wie zawsze prz d wa,i n w satyrze W rek X!dasz w333 ds" ni" niektre ta#niki zaw d wcw d kradzieDy- praktyk wane w dr!$ie# p " wie JMI w3 Wyda#e siE- !Dy#my t! p raz dr!$i te$ s% rm!" wania ,!7-dzi nie d k ca swe$ pewnych a str Dnych- De #!D wwczas wy7kszta"t wa" siE w Warszawie niez+yt ,iczny- a,e m cn zinte$r wany wsp,nC p dk!,t!rC p dziemny k,an z" dziei- nie $ardzCcych zapewne i $ra+ieDczym r z+ #em- Bwiatek " trzykw- w ktrym ceni" siE na#+ardzie# spryt i +raw!rE3 Cechy te +y"y niez+Edne- #eB,i siE chcia" !niknCF s!r wych kar w razie schwytania3 T pienie- Bcinanie- m rzenie $" dem 7 !trzymywa"y siE d"!$ w %e!da,ne# tradyc#i #ak kara za wsze,kie " tr stwa O,atr cini!mP3 Tak sam karani +y,i wsp,nicy zaw d wych ra+!siw i z" dziei- p ma$a#Ccy im siE !kryF ,!+ sk!p!#Ccy "!py3 Sprawied,iw Bci w przypadk! kradzieDy 7 zwycza# w 7 d wiekw d ch dzi,i sami p szk d wani- i d ch dzi,i #e# +ezwz$,Ednie3 PraktykE tE#ak rzecz czywistC- trakt wa" #eszcze pr #ekt praw dawczy Andrze#a >am yskie$ z .660 r3- stan wiCc- iD Az" dzie#stw +ez $wa"t! i w"amania siE- !derzenie +ez zasadzki i krwi wy,ew!- p 7twarz +ez pisma i inne prywatne w s +ach ,!+ ma#Ctkach p krzywdzenie przez same$ !krzywdz ne$ d ch dz ne +yF p winnyI3 Wsze,kie nat miast " tr stwa- a wiEc zaw d we kradzieDe i r z+ #eBci$ane +y"y z !rzEd!- %aktycznie #ednak d sCdzenia i skazania d ch dzi" ty,k w przypadk! schwytania na $ rCcym !czynk!3 SprawE r zpatrywa"y wwczas niema, natychmiast tzw3 sCdy $ rCce- rzCdzCce siE pr ced!rC wy#Ctk wC- nieda#CcC schwytanem! Dadnych !prawnie d +r ny3 SCdy te p d +n d,ate$ nazywa"y siE A$ rCceI- De sCdz nem! 7 nawet w mrz 7 r +i" siE $ rCc ze strach!3 Wyr k +y" stateczny- a kary s!r we3 >wycza# w kradzieD wart Bci d 9 z"p +y"a karana zwrceniem czter kr tne# wart Bci i ch" stC ! prE$ierza- przy kradzieDy zaB p wyDe# te# kw ty sCdy $ rCce skazywa"y z" dzie#a schwytane$ p raz pierwszy na ch" stE z piEtn waniem p ,iczka- p raz dr!$i 7 na +ciEcie !sz!- za trzecim razem wypa,an m! krzyD na cz ,e- a za czwartym wieszan +ez wz$,Ed! na wart BF skradzi ne$ przedmi t!3 Wraz z p wstaniem w Warszawie sCd! marsza"k wskie$ zaczEt 7 w +ec przestEpcw- ktrzy tar$nE,i siE na c!dzC w"asn BF 7 mnie# 14. szcz drze sza% waF karC Bmierci3 CzEBcie# nat miast siE$an d kary p z+awienia w ,n Bci- ktrC $"wnie w"aBnie z" dzie#e d+ywa,i w WieDy Marsza"k wskie# 7 dawne# nar Dne# straDnicy w za"amani! m!rw

+r nnych przy z+ie$! !,ic M st we# i ?rz z we#- t!D + k Krzywe$ K "a- a d .686 r3 7 w wiEzieni! marsza"k wskim- na ktre przer +i n dawnC Pr ch wniE3 Niektrych kier wan d C!chtha!z! przy !,3 P k rne#.3 Skazanych na d"!$ termin we kary wiEzienia war wne$ ,!+ d Dyw tni dsy"an a,+ d CzEst ch wy- a,+ 7 czEBcie# 7 d twierdzy w Kamieni! P d ,skim- $dzie zna#d wa" siE $"wny zak"ad karny dawne# 'zeczyp sp ,ite#- ciEDkie wiEzienie p dziemne zwane w wczesne# $warze przestEpcze# AIndiamiI3 Na p dstawie d niesie pras wych raz pr t k "w insty$at rw sCd! marsza"k wskie$ - ktrych zadaniem +y" m3in3 Api,n wanie r z+#stwa i z" dzie#stwaI- m Dna d #BF d przek nania- De w p przedza#Ccym trzeci r z+ir kresie istnienia 'zeczyp sp ,ite# 7 ktrych t czasach zach wa"y siE #!D d BF +%ite materia"y z interes!#Cce$ nas zakres! 7 w try+y wczesne$ wymiar! sprawied,iw Bci d stawa"y siE w zasadzie dwie kate$ rie przestEpcw- w taki czy inny sp s+ p rywa#Ccych siE na c!dzC w"asn BF3 Pierwsza 7 t cz" nk wie +and $ra+iCcych dw ry i p drDnych- +and dzia"a#Ccych w rDnych re$i nach- niekiedy nawet za $ranicC- a w st ,icy sz!ka#Ccych rynk! z+yt! d,a zd +ytych "!pw3 W razie schwytania przez w #sk - karan ich +ardz s!r w - na#czEBcie# BmierciC3 > k ,ei dr!$a $r!pa 7 t dzia"a#Ccy na $" indywid!a,nie rDni z+ie$ wie ze sz,acheckich ma#Ctkw- nap"yw wi A,!dzie ,!KniI- A+ie$aczeI 7 #ak ich nazywan 7 !si"!#Ccy zna,eKF #akieB za#Ecie w st ,icy- na#czEBcie# wyna#m!#Ccy siE d rDnych p s"!$3 NiechEF d ciEDsze# pracy- przy +rak! wsze,kich kwa,i%ikac#i- sprawia"a- De tych +cych na warszawskim $r!ncie "atw 7 #ak pisze > %ia T!rska- ktra prze+ada"a akta sCd! marsza"k wskie$ 7 Aza$arnia"a %a,a sz!m win ,!dzkich- ni sCc wczeBnie# czy pKnie# przed +,icze insty$at raI13 'zadk tra%ia,i siE wBrd nich n t ryczni z" dzie#e- na $" a,+ krada,i pana- ! ktre$ chwi, w s"!Dy,i- a,+ BciC$nE,i c B z +!dy ,!+ stra$an! przek!pnia3 Takich w"aBnie w"czE$w chwyta,i na#czEBcie# D "nierze marsza"ka k r nne$ - ktry #ak nacze,nik st "eczne# p ,ic#i mia" d dysp zyc#i- w ce,! !trzymania p rzCdk! i +ezpieczestwa w mieBcie141 ch rC$iew pieszC ,iczCcC k3 <42 ,!dzi3 T "nierze te# ch rC$wi n si,i Am!nd!r $ranat wy- piEty z wE$ierska- z czerw nym k "nierzem- w" sy w wark cze p,eci ne- a przy !szach w k,!czyki zadzierz$ni 7ne- na $" wie $iwer- $at!nek czapki z m siCdzemI93 P niewaD ch rC$iew n si"a mian

wE$ierskie#- ,!d warszawski nazywa" ich krtk AWE$ramiI- przezywa#Cc teD Akr!kamiI +CdK Ak!rpikamiI3 T statnie przezwisk zawdziEcza,i p d +n ,ichem! +!wi!- #akie n si,i3 W ,iterat!rze \arsa\ianistyczne# !trwa,i" siE p $,Cd- p wtarzany za Ma$ierem i W#cickim- De dznacza,i siE ni d!DC zrEczn BciC w wy"apywani! z" dziei3 P z rnie tak t m $" wy$,CdaF- na#czEBcie# #ednak wpada,i w ich rEce wi niep radni z" dzie#aszk wie- ktrych "!pem +ywa"y $arnki z p" ta- stare pate,nieszczapy drzewa3 Na 422 prze+adanych przez > %iE T!rskC akt sCd! marsza"k wskie$ 922 z $rC d tyczy" skaza za kradzieDe w wiEksz Bci takie$ w"aBnie ka,i+r!3 >aw d wi z" dzie#e- Az+,at waniI z p ,ic#C m!nicypa,nC- wsp"dzia"a#Ccy z d +rze zakam!%, wanymi paserami- zawsze mie,i w Bwiatek przestEpczych nEdzarzy w p $ardzie3 AW rycha- c k ni m Bniadania kradnie i sk ki na Bmietnik r +i- a str!pe, $ p krywC nakrywaI 7 t p wiedzenie- p p!,arne wBrd zaw d wych Ad ,inia7rzyI< przed pierwszC w #nC Bwiat wC- ma r d wd znacznie starszy- +yF m De 7 w niec innym +rzmieni! 7 !Dywane +y" i za czasw marsza"ka k r nne$ 3 >aw d wcw chwytan niezwyk,e rzadk - a #eB,i im siE t nawet przytra%i" - na $" p tra%i,i d $adaF siE z A"apaczamiI3 Tak +y" przed r z+i rami- $dy wsp"dzia"a#Ccy z D "nierzami marsza"k wskimi szk ,nicy 7 p m cnicy syndyka 7 pe"ni,i %!nkc#E tr picie,i z" dziei- tak teD +y" i pKnie#- aD d czasw pierwsze# w #ny Bwiat we#3 T "nierze straDy marsza"k wskie# +y,i !Dyteczni ty,k w sprawach pr stych3 >dradza#Ccy %!nkc#E m!nd!r zamyka" im d stEp d z" dzie#skie$ Bwiata przestEpcze$ 3 PrzetrzCsa,i znane s +ie me,iny paserw- dawa,i +aczenie na tar$ wiska- $dzie hand, wan !Dywanymi rzeczami i tandetC- k ntr , wa,i d my p!+,iczne i szynki- d kCd BciC$a,i rDne$ r dza#! Ah!,ta#e i %i,!ciI- #ak teD p!szcz ne strychy- sz py i ce$ie,nie- ktre +ywa"y w tym czasie sta"ymi sied,iskami De+rakw i w"czE$w A+ez przyzw ite$ d Dycia sp s +!I3 P nadt dwie ,ekkie ch rC$wie- ktre spec#a,nie w tym ce,! k mis#a w #sk wa dawa"a d dysp zyc#i marsza"ka- c p" r k! d k nywa"y +"aw na przedmieBciach3 149 Xak d w dzC +adania Niny Ass r d +ra# nad p czCtkami pr ,etariat! w P ,sce- "apanki D "nierzy straDy marsza"k wskie# d starcza"y tanie# si"y r + cze# rDnym man!%akt!r m- ind!stri m i %a+ryk m3 ?y"a t sw ista % rma na+ r! wyr +nikw d ciEDkich prac %izycznych43 N @,edzeniem z" dziei $"E+ie# zak rzeni nych w p dskrnym n!rcie r$anizm! mie#skie$ za#CF siE wiEc m!sia" kt inny3 Nie +y" #ednak d

te$ ani dp wiednie$ aparat!- ani za$ranicznych wz rcw3 P ,ic#e krymina,ne w innych kra#ach e!r pe#skich nie +y"y #eszcze !% rm waneN B,edzeniem z" dziei- #eB,i nie z sta,i schwytani na mie#sc! przestEpstwa z d w dami winy i przekazani w"adzy- da,e# za#m wa,i siE p szk d wani3 &ni teD na $" m!sie,i p"aciF za ich !trzymanie w wiEzieni!3 W Warszawie pr +,em z sta" r zwiCzany d BF ry$ina,nie- a sp s+ narz!ci" nie#ak sam Dycie3 )zia"a" t! + wiem w k c! JMIII w3 !rzCd syndyka- d ktre$ $"wnych zada na,eDa"a wa,ka z nie,e$a,nym p +ytem Dyd wskich rzemieB,nikw i d m krCDcw- przed ktrymi +ramy miasta +y"y zamkniEte3 Ci Tydzi- ktrzy mie,i praw sied,aF siE w Warszawie 7 a dn si" siE t ty,k d niektrych pr %es#i 7 m!sie,i wyk!pywaF spec#a,ne +i,ety3 @,edzeniem i wy"apywaniem ryzykantwktrzy mim zakazw sz!ka,i ch,e+a w st ,icy- tr!dni,i siE p ma$a#Ccy syndyk wi szk ,nicy- z re$!"y Tydzi3 Szk ,nicy za#m wa,i siE rwn ,e$,e wy"apywaniem z" dziei- c takDe !sta,i"a > %ia T!rska na p dstawie akt sCd! marsza"k wskie$ 3 Ta ich %!nkc#a nie #est d tCd d statecznie z+adana- $raniczyF siE wiEc trze+a d nastEp!#Cce$ wni sk!- De Aw dziedzinie krymina,ne# syndyk i szk ,nicy interweni!#C rwnieD w Dycie ,!dn Bci nieDyd w7skie# 7 czyniC t p"acani niezaw dnie d datk w przez marsza"ka- p z sta#Cc a,+ na sta"ym ta#nym D "dzie- a,+ p"atni G d $" wyZ3 P s"!$!#C siE $"wnie met dami szpie$ wskimiN !"atwia im zadanie %akt- De na#czEBcie# !prawia#C #eszcze #akiB inny pr ceder 7 dzia"a,n BF szk ,nikw trakt!#C #ak za#Ecie d datk we3 W ten sp s+ "atwie# penetr!#C Dycie d "w warszawskich 7 zw"aszcza za#Ecie hand,arza starzyznC d starcza ,icznych kaz#i d +ezp Brednich k ntaktw ze z" dzie#ami i paserami3 Sp tykamy siE t! z %aktami zwyk"e$ przek!pstwa: #eB,i szk ,nik wi7hand,arz wi !da#e siE na+yF t wary kradzi ne za +ezcen 7 p!szcza %iarE +ezkarnie- #eB,i tar$! nie d +i#C 7 dda#e p de#rzane$ w rEce sprawied,iw BciI83 Syndyk i szk ,nicy +y,i p wszechnie znienawidzeni przez wsp"p,emiecwktrych 14< 3y Tar$ na N wym MieBcie3 =ra$ment +raz! Cana,etta

z .660 r k! GH* W +ez,it Bnie wyk rzystywa,i- a takDe przez Bwiat przestEpczy miasta- i czEst $inE,i w ta#emniczych k ,iczn Bciach3 Met dy pracy szk ,nikw znacznie z sta"y r zwiniEte i wz+ $ac ne w pierwszych ,atach Kr,estwa P ,skie$ - $dy %ic#a,istami p ,icy#nymi rzCdzi" Xze% Mate!sz \e, X se, M siek ?irn+a!m- p" szpie$- p" p ,ic#ant- a ca"a kana,ia3 ' zwinE"y siE wwczas na d +re zwiCzki p ,ic#i z zaw d wymi z" dzie#ami3 AMiEdzy samC w"adzC a z+r dniC #awne zach dzi" wsp,nictw I 7 pisa" tym kresie adw kat ? azy,i M chnacki- #ciec Ma!ryce$ - w demaskat rskie# +r sz!rze wydane# t!D p wy+!ch! p wstania ,ist pad we$ 63 ?irn+a!m k rzysta" nie ty,k z wczeBnie#sze$ Ad r +k!I szk ,nikw- a,e i z d Bwiadcze E!$eni!sza Mid coa- sze%a paryskie# p ,ic#i- ktry na mariaD! z" dziei z p ,ic#C zr +i" +"ysk t,iwC karierE3 &siC$niEcia r$anizat rskie Mid coa +acznie +serw wa,i sze% wie warszawskie# p ,ic#i- !tw rz ne# wkrtce p k n$resie wiedeskim3 W ca"e# E!r pie nastCpi" wwczas r zw# p ,ic#i- szcze$,nie #e# s"!D+ ta#nych- a str!kt!rC raz met dami pracy p ,ic#i %ranc!skie#na#+ardzie# w tym czasie r zwiniEte#- interes wa"y siE rzCdy wie,! kra#w3 Kr,estw P ,skie staF siE mia" w tym wz$,Edzie sw istym p ,em d Bwiadcza,nym d,a ' s#i: wyprac wane t! schematy r$anizacy#ne i met dy pracy Dandarmerii raz p ,ic#i przen sz n nastEpnie d Cesarstwa3 Tandarmeria w Kr,estwie- w tym i w Warszawie- z sta"a z r$aniz wana w .0.8 r3 na p dstawie dekret! d tyczCce$ !trzymania Asp k #n Bcip rzCdk! i +ezpieczestwaI w ca"ym kra#!3 Rtw rz n k rp!s Dandarmw Aprzeznacz nych d chwytania z+r dniarzw- strzeDenia i przepr wadzania ich raz wiEKniw w mie#sca wskazane- B,edzenia z+ie$w i e$zekw wania na,eDn Bci skar+ wychI3 Sze%em Dandarmerii z sta" A,eksander ' Dniecki- cz" wiek d BF dw!znacznym +,icz! m ra,nym3 Wkrtce p w "an d Dycia wyDszC sekretnC p ,ic#E warszawskC i rDne #e# d$a"Ezienia3 W tym czasie 7 #ak p da#C hist rycy0 7 dzia"a" p d +n w Warszawie aD .< r dza#w p ,ic#i- ktrych $"wnym zadaniem +y" szpie$ stw raz B,edzenie rew ,!cy#nych i wyzw ,eczych zwiCzkw3 >wa,czaniem przestEpcz Bci krymina,ne#- prcz Dandarmw- za#m wa"a

siE takDe p ,ic#a m!nicypa,na m3st3 Warszawy- ktre# sze%em +y" wiceprezydent miasta 7 Mate!sz *!+ widzki3 &+e#m wa"a na m3in3 wydzia"y p ,ic#i B,edcze# i sCd w 7p ,icy#ny- w #e# sk"ad wch dzi" takDe 6 !rzEdw cyrk!" wych3 Na cze,e wydzia"! B,ed7 148 cze$ - ktre$ $"wnym zadaniem mia"a +yF wa,ka ze z" dzie#amip stawi n sprawdz ne$ w dzia"a,n Bci szpie$ wskie# ?irn+a!ma3 Met dy pracy te$ wydzia"! z sta"y czEBci w !#awni ne w t k! pr ces! krymina,ne$ wyt cz ne$ ?irn+a!m wi O dp wiada" n wwczas za p nad st przestEpstwP- #eszcze na ki,ka ,at przed p wstaniem ,ist pad wym- mim iD #e$ +ezp Bredni prze" Deni- a nawet sam N w si,c w- d k"ada,i wsze,kich stara- +y nie d p!BciF d p stawienia $ przed sCdem3 W"aBnie k!,isy te$ pr ces! przedstawi" pinii p!+,iczne# ? azy,i M chnacki3 A'zadkie +y" zdarzenie- De+y c z kradzieDy p szk d wanem! zwraca" siEI 7 pisa" w swe# +r sz!rze- p da#Cc przyk"ady !kaz!#Cce- #ak ?irn+a!m 7 czywiBcie za cenE "!p! 7 chrania" zaw d wych z" dziei i d p ma$a" im w !cieczce- nawet #eB,i z sta,i z"apani na $ rCcym !czynk!3 Prze+ie$"ych i zrEcznych ceni" szcze$,nie i wciC$a" ich d wsp"pracy3 W mie#sce rzeczywistych sprawcw p dstawian s +y niewinne- ktre zm!szan - a+y przyzna"y siE d niep pe"ni nych kradzieDy3 A?it nie,it Bciwie- t +atem- t +yczakiem- t rz$amiN szmaty m cz n i m kre k"adzi n na z+itC czEBF cia"a ty,nC- i zn w! #C +it - a+y siE cia" nie trzaska" N takie ch" stanie p wtarzan wie, ,icznieN a na d miar sr $ Bci wtrCcan d piwnicy- karmi n przes , nym #ad"em +ez dania m! na#mnie#sze$ nap #!I 7 t pis praktyk wane$ w takich przypadkach p stEp wania- d k nany przez M chnackie$ na p dstawie akt pr ces! przeciwk ?irn+a!m wi/3 Nie trze+a d w dziF- De !#awni ny w ten sp s+ AsprawcaI wiEksze# kradzieDy p n si" karE i za t - De nie chcia" siE przyznaF- $dzie !kry" zra+ wane wa, ry- ktre #!D dawn z sta"y p dzie, ne- czywiBcie +ez krzywdy d,a pr tekt rw sze%a wydzia"!3 P areszt wani! ?irn+a!ma w .01< r3 wie,e s+ zw ,ni n z Pr ch wni ,!+ wyp!szcz n z p dziemi rat!sza- z +rak! przeciw nim #akichk ,wiek d w dw3 Wie,e #ednak z$inE" przedtem w p de#rzanych k ,iczn Bciach- $dyD p ,ic#a p z+ywa"a siE zarwn niewy$ dnych Bwiadkw- #ak i ,!dzi- ktrych p dstawi n d,a s" ny prawdziwych z+r dniarzy- +y nikt Ap z$ nie prawdy #!D siE d nich nie d wiedzia"I3

AK!rier WarszawskiI czEst d n si" w tych ,atach sam +#stwach p pe"nianych przez areszt wanych ,!+ przez wiEKniw3 &pisan np3 +ardz drastyczny przypadek- $dy sacz ny przez a$entw z" dzie# w ,a" p nieBF BmierF- skaczCc d k, aki- #ak wwczas kreB,an !stEp p dwrz wy- niD ddaF siE w rEce sprawied,i7 146 w Bci- a znw kt B inny wysk czy" z kna wydzia"! inda$acy#ne$ na p dwrze rat!sza i p nis" BmierF na mie#sc!3 ?ardz wym wny #est przyk"ad pr ces! przeciwk .6 s + m skarD nym A m rderstw ra+!nek- przech wywanie z+r dniarzy- k!pn i p siadanie kradzi nych rzeczyI3 Xedne$ z skarD nych skazan na karE Bmierci- #edne$ na .8 ,at wiEzienia war wne$ i napiEtn wanie- #edne$ na 9 ,ata wiEzienia war wne$ i Awypr wadzenie z kra#!I- siedmi! !w ,ni n - a czterech Aw czasie inda$ac#i zmar" I3 W $azecie wymieni n z nazwiska dw! adw katw- ktrzy A dznaczy,i siE $ r,iwC +r nCI.23 WieBci +ezprawnych met dach p stEp wania p ,ic#i niewCtp,iwie przecieka"y d p!+,iczne# wiad m Bci3 Prasa nie m $"a #ednak przeciwk tem! pr test waF ze wz$,Ed! na strC #!D w tym czasie cenz!rE3 Xedyny + da# B,ad p z sta" na "amach e%emeryczne$ czas pisma A&rze" ?ia"yIreda$ wane$ przez hr3 ?r!n na Kiciskie$ i $r!pE m" dych prawnikw w d!ch! ,i+era,izm! ?eniamina C nstanta i pr $ram w wa,czCce$ prawa te retycznie za$warant wane k nstyt!c#C3 &pisan tam epiz d +ana,ny i w ist cie dr +ny: awant!rE Aw pewnym d m! p!+,icznym miEdzy ,icznie z$r madz nC sz,achtC- a p d %icerem Dandarmerii na cze,e patr ,! +EdCcym m!zykE- ktre# p d %icer Dandarmerii d,a pKne# n cy $raF zakazywa"3 > #edne# i dr!$ie# str ny tak Dwawa wszczE"a siE +itwa i k"tnia- De d,a p " Denia tamy wiEkszym +ezprawi m wiEkszC si"E z+r #nC BciC$nCF m!sian I3 )wch sp Brd sz,achty SCd P ,ic#i P prawcze# &+w d! Warszawskie$ Wydzia"! II Oawant!ra wydarzy"a siE w wicz! p dczas #armark!P skaza" na .2 ty$ dni wiEzienia w ) m! Kary i P prawy- a,e wyr k wyda" d pier wwczas- $dy p d %icer- ktry w ist cie awant!rE sp w d wa"z sta" !karany przez w"aBciwC w"adzE w #sk wC3 M!sia" +yF w tym c B niezwyk"e$ - a #edn czeBnie zas"!$!#Cce$ na szer kie r zpr pa$ waniesk r A&rze" ?ia"yI skwit wa" w %akt takC p mpatycznC ap str %C: ASprawa ta $ dnC #est ciekaw Bci p!+,iczne# z te$ szcze$,nie# wz$,Ed!iD przek nywa- De i zwierzchn BF p ,icy#na- i Dandarm wie nawet nie ma#C prawa p pe"niaF nad7!Dyciw i De dziEki wspania" myB,nem! M narszeL dziEki mCdrem! praw dawstw!L mamy sprawied,iw BF- ktra

B,edzi ich +ezprawie i przyzw icie karzeI..3 Przez nastEpne siemdziesiCt ,at prasa warszawska nie mia"a m D,iw Bciani zresztC kaz#i- d dn t wania p d +ne$ %akt!3 ) pier 140 na prze" mie wiek! nie!czciwie czy +ezprawnie dzia"a#Ccy %!nkc# nari!sz p ,ic#i +ywa" d czas! d czas! p ciC$any d dp wiedzia,n Bci sCd we#c z d!DC skwap,iw BciC pisywa"a zawsze A(azeta SCd wa WarszawskaI3 'az ty,k - w kresie przed p wstaniem styczni wym- p!+,icznie napiEtn wan nie dp wiednie zach wanie siE p ,ic#antw3 Rczyni" t pe"niCcy + wiCzki +erp ,icma#stra Otrzeci p3 3 w krtkim kresieP p"k ' zwad wski- t"!maczCc siE w marc! .08. r3 przed mieszkacami miasta z %akt!- De p dczas p Dar! na W ,skie# Ap ,ic#a d p rzCdk! wyznacz na w sp s+ z+yt przym!s wy !s!wa"a p!+,iczn BF d,a przep!szczenia przy+y"e# d $aszenia $nia straDy p Darne#I3 P in% rm wa" teD wydani! instr!kc#i d,a p ,ic#i w"aBciwym zach wani! i pr si"- +y Aw razie nieprzyzw ite$ +ch dzenia siE przez %ic#a,istw p ,icy#nychI d n sz n m! tym +ezp Bredni .13 P d +ny dia, $ p miEdzy p ,ic#C i +ywate,ami miasta #!D siE nie p wtrzy" i przeminC" z i,!z#ami sam rzCdzie mie#skim3 P d k niec wiek! sprawy +ezpieczestwa p!+,iczne$ +y"y #!D ca"k wicie wy"Ccz ne sp d w"adzy Ma$istrat!- nat miast c raz szersze k mpetenc#e trzymywa" !rzCd +erp ,icma#stra3 &w wy"Cczanie r zp czE" siE p !padk! p wstania ,ist pad we$ - $dy p ,ic#C warszawskC rzCdzi" Andrie# X3 St r Denk - pe"niCcy takDe %!nkc#E prezesa K mis#i @,edcze# d spraw P ,itycznych3 Spraw wa" n nadt !rzCd wiceprezydenta miasta i z te# w"aBnie rac#i p d,e$a"a m! StraD P ,icy#na Piesza3 &d .099 r3 StraD wy"Ccz n w $,e sp d k mpetenc#i miasta 7 p d,e$a"a +ezp Bredni $enera" wi7$!+ernat r 7wi i r sy#skiem! Ministeri!m Spraw WewnEtrznych w Peters+!r$!3 Stan wisk +erp ,icma#stra wpr wadz n d .09/ r3 7 St r Denk nada, pe"ni" tE %!nkc#E d .0<9 r3 &n teD +y" $"wnym r$anizat rem system! "apwk we$ - ktry #e$ nastEpcy d sk na,i,i i r z+!d wywa,i.93 RrzCd +erp ,icma#stra- w ktrym $"wne stan wiska za#m wa,i %icer wie carscy- +e#m wa" m3in3 wydzia"y: Inda$acy#ny- czy,i @,edczy- i P ,icy#n 7SCd wy- aD d czas!- $dy zadania te$ statnie$ prze#E"y w .068 r3 sCdy p k #!3 W ma#! .099 r3 !stan wi n w mieBcie 7 p z,ikwid wani! s"!D+y tzw3 patr ,istw n cnych 7 StraD P ,icy#nC N cnC- k mpaniE tzw3 +!dnikwktrC rwnieD zawiadywa" wiceprezydent3 Xe# $"wnym zadaniem +y" pi,n wanie p rzCdk! w n cy- a takDe nied p!szczanie d kradzieDy i

zatrzymywanie s+ p de#rzanych.<3 W rDnych p!nktach miasta wystawi n d,a nich spec#a,ne +!dki- w ,icz+ie 483 14/ K mpania +!dnikw- inacze# 7 ha,a+ardnikw- sk"ada"a siE z 168 s+.43 Miast ,iczy" wwczas nieca"e 122 tys3 mieszkacw- zastrasz nych i sterr ryz wanych3 Wiecz rem w ,n siE +y" p r!szaF #edynie niektrym kate$ ri m +ywate,i i t ty,k z ,atarkC- w ktre# pa,i"a siE Bwieczka3 ' $atki mie#skie +y"y $ranicC- ktrC przekraczaF m Dna +y" ty,k za spec#a,nym p zw ,eniem- p p ddani! siE d k"adne# k ntr ,i.83 W"czE$w i De+rakw wy"apywa,i +!dnicy- p ,ic#a mie#ska r +i"a +"awy na s +y p de#rzane w p!st sza"ych d m stwach- p drzEdnych szynkach i +awariach3 *ata te m $C +yF przyk"adem- De i w na#+ardzie# p ,icy#nie rzCdz nym 7 Brednim przecieD c d wie,k Bci 7 mieBcie przestEpcz BF m De kwitnCF- a nawet wykazywaF tendenc#E wzr st!- #eB,i nie przeciwdzia"a siE #e# w inny sp s+3 W kresie tym przestEpcz BF krymina,nC zwa,czan racze# w try+ie administracy#nym.6- sCd wnictw nat miast an$aD wan ty,k d spraw p waDnie#szych3 & czasach miEdzyp wstani wych zach wa" siE na#mnie# przekazw3 Prasa c dzienna teD +y"a w tych ,atach p d tr sk,iwC k!rate,C w"adz i na #e# szpa,ty tra%ia"y przede wszystkim zarzCdzenia p ,icy#nektre p" dz n wwczas z czEst t,iw BciC ki,k! na tydzie3 W .094 r3 wydan r zp rzCdzenie ma#Cce A!krciFI zwycza# za+ierania przez r + tnikw p pracy 7 wirw3 >ap wiedzian - De karaF siE +Edzie za t +ardz s!r w - tak sam #ak za kradzieD pr stC 7 aresztem- ,!+ przy recydywie 7 ch" stC- trakt!#Cc k!pn tych materia"w na rwni z paserstwem3 N!mer .21985<.41< te$ r zp rzCdzenia z dnia 9 ,ipca .094 r3 7 mwi sam za sie+ie.03 W prasie przedr!k 7wywan teD 7 za A(azetC P ,icy#nCI 7 d niesienia przestEpstwach p pe"nianych w Warszawie i k ,icy3 Aparat p ,icy#ny zaczC" siE r z+!d wywaF w Warszawie d .08. r3- $dy w mie#sce +!dnikw i StraDy P ,icy#ne# Piesze# !tw rz n WarszawskC StraD P ,icy#nC- sk"ada#CcC siE p czCtk w z 422 ,!dzi- Ap wiEksze# czEBci z mieszkacw Kr,estwa P ,skie$ I- p d d wdztwem #edne$ szta+s7 %icera i czterech p d %icerw./3 Xe# ,icze+n BF sta,e p tem r s"a i ch ciaD w .080 r3 pr+ wan tem! przeciwdzia"aF red!kc#ami12- tw rzCc 1 zamiast 9 ddzia"w p ,icy#nych- d sz" d te$ - iD 7 #ak in% rm wa" zak rd n wy krak wski ACzasI 7 Warszawa p"aci"a na#wiEce# na p ,ic#E nie ty,k w ' s#i- a,e i w E!r pie3 Pisan tam takDe- De mim iD przez statnie ,ata nastCpi" dziesiEci kr tny wzr st p ,ic#i- dziesiEci kr tnie

takDe zwiEkszy7 182 " siE z" dzie#stw - $dyD p ,ic#a nik $ nie m $"a wykryF3 W n cy w $,e #e# nie +y" widaF- p niewaD p ,ic#anci !rzEd wa,i w +i!rach cyrk!" wych- pe"ni,i dyD!ry w d mach p!+,icznych- setkami teD +ra,i ich %icer wie d s"!D+y i na p sy"ki3 Rp saDenie p ,ic#i +y" +ardz niskie1.- t teD "ap wnictw kwit" wBrd nie# w na#,epsze3 W wie,! przypadkach- $dy zainteres wanem! za,eDa" na wykryci! przestEpstwa 7 zwraca" siE p pr st! d a$entw prywatnych- + taka instyt!c#a zaczE"a siE p w ,i wykszta"caF3 P wsta" teD Kant r ("wny StrDw N cnych z siedzi+C przy !,3 Erywaskie# 4 OdziB 7 Kredyt we#P- za" D ny w paKdziernik! .06/ r3 przez Czes"awa ?iernackie$ 113 PrzedsiE+i rstw t nie mia" #ednak wie,kie$ wziEcia i z +rak! Br dkw zatr!dnia" ty,k << strDw3 K!pcy wid cznie niez+yt wierzy,i- De wyna#m wani d ?iernackie$ d z rcy +EdC siE ,epie# wywiCzywa,i z + wiCzkw niD zatr!dnieni indywid!a,nie- z ktrymi wytrawni z" dzie#e zawsze !mie,i s +ie p radziF3 Wkrtce mia" siE kazaF- De nie!%n BF k!piecka mia"a #eszcze inne p dstawy3 &t AK!rier WarszawskiI zamieBci" na p czCtk! .004 r3 n tatkE pt3 Ciekawa kwestia prawna3 AIstnie#e w Warszawie n czytamy w nie# 7 t warzystw strDw n cnych- ktre d w"aBcicie,i d mw i sk,epw %r nt wych p +iera pewnC p"atE- +i rCc za t na sie+ie + wiCzek strzeDenia w n cy d +ytk! p"atE tE wn szCcych3 ) pki z" dzie#e nie kradnC- wszystk idzie d +rze3 XeDe,i #ednak w n cy z" dzie#e wedrC siE d %r nt! d sk,ep!- ktry t warzystw przy#E" p d sw# d zr- r dzi siE kwestia: czy t warzystw w za nied pi,n 7wanie #est dp wiedzia,ne ,!+ nie_ Na pytanie t w zasadzie dp wie #eden z sEdziw p k #!- przed ktre$ sprawa te$ r dza#! wyt cz na z sta"aI3 XednakDe sEdzia p k #! 7 w+rew czekiwani m AK!rieraI 7 nie dp wiedzia" na tak s% rm!" wane pytanie3 M De siE !chy,i" d te$ - a m De #e$ r zstrzy$niEcie tra%i" p d sCd >#azd! SEdziw P k #!- a p tem znw przed tC kwestiC stawa"y wszystkie instanc#e cywi,ne_ Xak wynika + wiem z krtkie# in% rmac#i zamieszcz ne# parE ,at pKnie# w czas piBmie prawnym- sprawa ta tra%i"a wwczas p d r zwa$E SCd! [and, we$ 3 AD tam + wiem d m hand, wy X3 ' sen+,!ma d tar" ze swymi r szczeniami dszk d wawczymi: ch dzi" nie+a$ate,nC s!mE 9... r+- na ktrC %irma z sta"a wwczas kradzi na Ozapewne wch dzi"y w niC teD k szta d tychczas wych instanc#i- chy+a znaczneP3 18.

SCd [and, wy p dszed" d kwestii skr!p!,atnie3 ' zwaDa" #C d wszystkich str n3 W"aBcicie, sk,ep! wn si" znaczne p"atyprzeBwiadcz ny- De chr ni siE przed z" dzie#ami3 &dp wiedzia,n BF kant r! wyp"ywa z przepisw k deks! cywi,ne$ - ' sen+,!m m!sia"+y #ednak d wieBF- De kradzieDy d k nan na sk!tek nied+a,stwa strDw3 > k ,ei ?iernacki- $dy+y chcia" !niknCF dp wiedzia,n Bci %inans we#p winien +y" d wieBF- De istnia" %izyczne niep d +iestw - +y przeszk dziF kradzieDy3 Przy tym wszystkim nie zawart !m wy- ktra kreB,a"a+y + wiCzki kant r!3 Ch ciaD ?iernacki zastrze$a" siE- De nie +Edzie t warzystwem !+ezpieczeni wym- t #ednak z" Dy" w +ank! ka!c#E w wys k Bci 6-4 tys3 r+- ktra mia"a stan wiF $waranc#E prawid" we# pracy %irmy3 Ta prawna "ami$"wka kaza"a siE za tr!dna d,a SCd! [and, we$ i statecznie !chy,i" siE n d za#Ecia stan wiska3 Wyrazi" ty,k Dyczenie+y te$ r dza#! st s!nki +y"y re$!, wane z wiEkszC starann BciC- a da t i sCd m Am D,iw BF "atwie#sze$ wyr k waniaI3 K mpetenc#e p ,ic#i mie#skie#- p ,ic#i krymina,ne#- Dandarmw i wywiad! czEst siE krzyD wa"y- przy czym Dandarmeria i p ,ic#a d ,at rywa,iz wa"y ze s +C3 'ywa,izac#a ta za strzy"a siE- $dy na prze" mie wiek! spec#a,na kance,aria przy p m cnik! warszawskie$ $enera"a d spraw p ,icy#nych 7 r$an wywiad w7cz 7B,edczy- z sta"a przekszta"c na w Wydzia" &chr ny P rzCdk! i ?ezpieczestwa P!+,iczne$ w m3 Warszawie- ktry p d,e$a" +e7rp ,icma# str wi193 Warszawa +y"a wwczas p dzie, na na .1 cyrk!"w Otzw3 p ,ice#7ski# !czast k- p p!,arnie nazywany A!czCstkiemIN ,icz+E cyrk!"w zwiEksz n w ./26 r3 d .4P- na ktrych cze,e sta" k misarz OprystawP3 Cyrk!"y z k ,ei dzie,i"y siE na rewiry- +e#m!#Cce p ki,kanaBcie ,!+ ki,kadziesiCt d mw3 'ewir wy O k " t czny#P +y" +ezp Brednim przedstawicie,em w"adzy w +ec ,!dn Bci3 Niezaw dnymi p m cnikami rewir wych +y,i d z rcyp wszechnie zwani strDami- a niec p $ard,iwie 7 str!p,ami3 AStrD miewa czasem h!m ry- rzadk d wcip3 Xest zwyk,e %,e$matycznie p waDnym3 *!+i !k" ny i h "dy niDszych d sie+ieI 7 #est t chy+a pierwsza charakterystyka d z rcy d m we$ w nasze# prasie1<3 > czasem pinie w te# kwestii +ardz siE p dzie,i"y: +ywa,i + wiem d z rcy tak !czciwi- De na ich dyskrec#E m$" ,iczyF ca"y d m- nawet ci- ktrzy pr wadzi,i #akCB nie,e$a,nC dzia"a,n BF- nie mwiCc #!D skr!p!,atne# chr nie przed z" dzie#ami3 >darza,i siE #ednak strDe wsp"dzia"a#Ccy ze z" dzie#ami3 181

d7W]W 9 Kamienne Sch dki pr wadzCca ?rz z we# na ?!$a#3 ander (ierymski p.00<P ]HW "i W .00/ r3 +erp ,icma#ster wyda" instr!kc#E d,a strDw d m wych3 Xe# para$ra% .8 $" si"- De: Az nastaniem zmr k! strD- zamknCwszy na k,!cz +ramE w#azd wC i z stawia#Cc ty,k %!rtkE- p winien sam zna#d waF siE ciC$,e p d +ramC d str ny !,icy i pi,nie zwaDaF na wch dzCcych i wych dzCcychI3 P d +nych zarzCdze wydawan wwczas wie,e- a za ich "amanie 7 + tr!dn te$ +y" nie r +iF 7 st#k wi BciC$a,i haracze3 &+r!szan siE teD na inne- wczeBnie#sze zarzCdzenie- za+rania#Cce p s"ac m siadaFN p winni +y,i na st #Cc czekiwaF p ,ece przez wie,e $ dzin dziennie3 >arzCdzenia te +y"y sam w ,ne- +ez parcia w + wiCz!#Ccych aktach prawnych wyDsze$ rzEd!- a s"!Dy"y d wyzysk!- zastraszania i wyk rzystywania +ywate,i3 Pr+ wan z nimi wa,czyF nawet na dr dze sCd we#3 Adw kat przysiE$"y Ad ,% S!,i$ wski- nie +aczCc na $r DCce k nsekwenc#e- zdecyd wa" siE z" DyF skar$E kasacy#nC d stateczne$ r zstrzy$niEcia sEdzie$ p k #! ./ rewir!- ktry skaza" strDa d m! przy !,3 Wi,cze# ./ na r!+,a kary za t - De w- zamiast staF na zewnCtrzschr ni" siE d +ramy3 Nie p m $" t"!maczenie- De wpEdzi" $ tam d #m!#Cce zimn i +, zE+w3 Adw kat S!,i$ wski p w "a" siE na !kaz Senat! 'zCdzCce$ z .06/ r3- !stanawia#Ccy- De w"adze administracy#ne Anie m $C DCdaF d mieszkacw wyk nywania takich czynn Bci ,!+ p n szenia takich wydatkw- d ktrych !stawy nie z + wiCz!#CI3 Ch ciaD >#azd SEdziw P k #! skar$E kasacy#nC dda,i"- sprawa nie +y"a ca"kiem +ez!Dyteczna- $dyD pisa"a #C A(azeta SCd wa WarszawskaIzwraca#Cc w ten sp s+ !wa$E na nie,e$a,n BF r zp rzCdze +erp ,icma#stra3 &prcz strDw d m wych +y,i #eszcze mie#scy strDe n cni p"acani przez miast - zwani przez z" dziei Ask wyramiI3 >" dzie#e ich ,ekcewaDy,i- + %!nkc#e te pe"ni,i ,!dzie w p desz"ym wiek! ,!+ inwa,idzi3 Prasa p dawa"a ,iczne przyk"ady- $dy niema, d s" wnie przed ich n sem w"amywacze wyw zi,i "!p w zami3 Xak strDw d m wych chEtnie zatr!dnian +y"ych w #sk wych- $dy +erp ,icma#ster K,e#$e,s zr +i" z nich na#waDnie#szych w"aBciwie a$entw p ,ic#i3 W"aBcicie, d m! mia" + wiCzek zimC wyp saDyF strDa w k D!ch- ,atem 7 w nie+ieskC +,!zE i +ia"y %art!ch raz w znaczek na

czapce- nie mia" #ednak prawa +ciCDaF $ r + tC3 Nie w ,n +y" z,ecaF im cze$ k ,wiek- c wyma$a" +y wy#Bcia z d m!- m $,i ty,k !dawaF siE d cyrk!"w w ce,! z" Denia rap rt! i wys"!chania instr!kc#i3 18< P dstaw wy trz n p ,ic#i stan wi,i st#k wi O$ r d w #P3 Na prze" mie wiek! +y" ich 042- wta#emniczeni twierdzi,i #ednak- De333 ty,k na ,iBcie p"acy %aktycznie ich etaty za#m wa,i rDni a$enci &chrany- ktrzy mie,i inne zadania niD zwa,czanie przestEpcz Bci3 St#k wi- p sp ,icie nazywani AdrewniakamiI- !trzymywa,i p rzCdek na !,icach3 &kreB,enie AdrewniakI wziE" siE prawd p d +nie z p wszechne$ mniemania- De n szC drewniane sza+,e- $dyD ni$dy nie wy#m wa,i ich z p chew3 A m De nazywan ich tak d,ate$ - De niez+yt kwapi,i siE d interwenc#i w razie rzeczywiste# p trze+y3 > k ,ei %!nkc# nari!szy +i!ra B,edcze$ nazywan 7 nawet w n menk,at!rze p"!rzEd we# 7 A"apaczamiI- w $warze z" dzie#skie# na#czEBcie# 7 AhintamiI- czy teD w sp ,szczeni! 7 ApsamiI ,!+ 7 za z" dzie#ami r sy#skimi 7 A%ara namiI3 ?i!r B,edcze i areszt d,a krymina,istw Otzw3 centra,niakP- d ktre$ na#czEBcie# tra%ia,i w"aBnie niezdarni z" dzie#e 7 ciC$,e mieBci"y siE na ty"ach rat!sza- d str ny !,3 )ani" wicz wskie#- tak #ak za czasw ?irn+a!ma- $dy #e$ siedzi+E przeniesi n tam z r ze+rane$ w .0.6 r3 stare$ rat!sza na 'ynk! Stare$ Miasta3 Areszt ten ni$dy nie cieszy" siE d +rC piniC3 Na#+ardzie# p n!rC s"awE zyska" - #eszcze przed p wstaniem ,ist pad wym- p mieszczenie znacz ne n!merem <- w ktrym %ic#a,iBci p ,icy#ni tak d"!$ przetrzymywa,i na#+ardzie# zatwardzia"ych p de#rzanych- $dy chcie,i !zyskaF d!Dy k!p ,!+ wiad m BF !krytych wa, rach- aD %et r i p!ch,ina zr +i"y sw #e3 P d k niec wiek! rat!sz wy areszt kreB,an #ak +r!dny- zap,!skwi 7ny- a przede wszystkim +ardz zat" cz ny aresztantami krymina,nymi i p ,itycznymi- trzymanymi p sp "!3 Na parterze mieBci"y siE ce,e d,a k +iet- na pierwszym piEtrze 7 dwie d!De iz+y d,a mEDczyzn- na dr!$im 7 ce,e ma"e i p #edyncze Ow $warze przestEpcze# zwane z r sy#ska Aadin czkamiIP3 &krat wane kna patrz ne +y"y +,aszanymi k szami- wyna,ezi nymi #eszcze przez ' Dnieckie$ 3 K sze te mia"y !niem D,iwiaF p r z!miewanie siE miEdzy ce,ami i z miastem3 ?!dynek z sta" r z+!d wany w ./.2 r3 i ,iczy" piEF piEter3 P ,ic#antw widywan ty,k w dzie,nicach e,e$antszych3 )zie,nice K,e Bwiet, ne- $dzie $r!p wa"y siE mEty sp "eczne- p z stawa"y na $" +ez d z r!3 >nawca st s!nkw warszawskich- !krywa#Ccy siE p d krypt nimem En7ty- pisa" w ./2/ r3 w APrze$,Cdzie Wszechp ,skimI-

wych dzCcym w Krak wie: A'zadk wszakDe miEdzy zatrzymanymi zna#d!#e siE nie+ezpieczny z" dzie# ,!+ pry7szek- ci + wiem wiedzC rewiz#ach i wiedzC takich mie#scach184 ktrych sieF nie z$arnie- idC zaB d k zy nEdzarze niema#Ccy dach! nad $" wC- czEst wyr +nicy niema#Ccy na p"acenie mieszkaniaI3 W innym mie#sc! czytamy: AXeB,i siE zdarzy- iD p!+,iczn BF z"apie kiesz nk we$ z" dzie#a i dda#e w rEce st#k we$ - t zwyk,e mnstw d +r w ,nych Bwiadkw t warzyszy im d cyrk!"! w +awie- De st#k wy p!Bci z" dzie#a za pierwszym r $iemI3 NastEpny %ra$ment #est #ak+y Dywcem wziEty z +r sz!ry M chnackie$ z .09. r3 ?irn+a!mie: AWydzia" B,edczy #est rwnieD z r$aniz wany takDe+y nie ty,e s"!DyF mieszkac m miasta- i,e z nich k rzystaF3 Warszawiak tak ma" ma za!%ania d te# instyt!c#i- De $dy $ kradnC- a sam z" dzie#a nie zd "a z"apaF- t czEst kr F nie ty,k nie da#e znaF p ,ic#i- a,e #eszcze na zapytanie dp wiada- De $ wca,e nie kradzi n U333V3 Na#wytrwa,si i na#nie+ezpiecznie#si z" dzie#e p z sta#C w st s!nkach z wydzia"em B,edczym i przeciw nim p!+,iczn BF #est +ez+r nna3 CzEst teD zdarza siEDe de+rane d z" dzie#a rzeczy $inC w wydzia,e B,edczym U333V3 ),a z" dziei mnie# %ach wych- nieznanych wydzia" wi- istnie#C nawet t rt!ry3 P ,e$a#C ne na tym- De p de#rzane$ przestEpstw wp!szcza siE d p k #!- w ktre$ czterech r $ach st i < si,nych dra+w i ci p!szcza#C w r!ch %iarE- p pycha#Cc #C z ca"e# si"y #eden na dr!$ie$ - czy,i !rzCdza#Cc tak zwanC p cztEI3 &chrana- p re r$anizac#i- czEst wyk rzystywa"a przestEpcw p sp ,itych #ak A%i,erwI w tr pieni! dzia"a,n Bci rew ,!cy#ne# i nar d w wyzw ,ecze#3 Syt!ac#a +y"a p d +na #ak przed p wstaniem ,ist pad wym- nic wiEc dziwne$ - De wszystk p wtarza" siE d s" wniety,e De dp wiednikw ?irn+a!ma +y" wiEce#3 ASz,acht!zemI na dr!$im piEtrze w areszcie na )ani" wicz wskie#- $dzie +it z" dziei niema#Ccych siE czym wyk!piF- a wch dz n w k mitywE z takimi spec#a,istami #ak *e$!tk 7 rzCdzi" Wikt r (riin- na ktre$ a%ery wyDsze w"adze patrzy"y przez pa,ce- p niewaD mia" d!De siC$niEcia w !#awniani! rew ,!c# nistw3 >$inC" wreszcie z ich rCk143 'ew ,!c#a ./24 r3 przyczyni"a siE d pewne$ r zprzEDenia aparat! p ,ic#i: p !stEpstwach cara i natEDeni! dCDe rew ,!cy#n 7wy7 zw ,eczych nie m $"a #!D rzCdziF tak De,aznC rEkC #ak przedtem3 Na te rEce !waDnie patrz n i wie,e A+ezprawiwI- ktre kiedyB !sz"y+y p"azem 7 teraz zna#d wa" epi, $ na sa,i sCd we#3 W ./.. r3 pp"k K wa,ewski z

cyrk!"! na W ,i skazany z sta" za szantaDe- "ap wnictw - wym!szanie i znEcanie siE Ana +ata,i ny dyscyp,inarneI188 ch ciaD w #e$ +r nie stanE"a A%a,an$a krzyw przysiEzcw- z" dziei i pr w kat rw- pr wadzCcych akc#E przeciwk GniecnymZ Bwiadk mI- a Aza pieniCdze ze+ran wBrd +andytw- p +yt wcw i z" dziei wie,e p dpisw na p dani! na Na#wyDsze ImiE !"askawienieI3 Wkrtce p tem skazany z sta" na dwa i p" r k! r t aresztanckich a$ent p ,ic#i Karmazinktry strza"em z pist ,et! za+i" k!pca- $dy w dmwi" m! 4 r+ "apwki3 Ch ciaD w B,edztwie t"!maczy" siE- De chcia" zatrzymaF nie+ezpieczne$ n D wca i z" dzie#a- ktry m! siE piera"- d wiedzi n - De k"ama"3 & re% rmie p ,ic#i- a szcze$,nie Wydzia"! @,edcze$ - mwi" siE d wie,! ,at3 W ./26 r3 wp"ynC" nawet d +erp ,icma#stra pr #ekt w te# materii sp rzCdz ny przez re%erenta te$ wydzia"!3 Pr p n wa" n d,a zap +ieDenia kradzieD m p dnieBF !p saDenie a$entw d 42 r+ miesiEcznie- z d datkiem p"aty za mieszkanie- i zwiEkszyF w +ec nich wyma$ania3 P winni +yF przy#m wani 7 stwierdza" 7 ty,k ,!dzie inte,i$entni i dznacza#Ccy siE wr dz nym sprytem- a nie #ak d tychczas ,!dzie pr Bci- +ez Dadne$ wykszta"cenia- ktrzy nie m $C d staF inne# p sady ,!+ z sta,i wyrz!ceni z innych stan wisk w p ,ic#i3 Pr p n wa" teD- +y ,icz+E a$entw zmnie#szyF p " wE3 Pr #ekt tra%i" d sza%y- $dyD carskie w"adze mia"y inne zmartwienia niD d sk na,enie wa,ki z przestEpcz BciC p sp ,itC3 Tak dzia" siE zresztC d ,at: syt!ac#a p ,ityczna spycha"a na da,szy p,an rea,izac#E re% rm- ktrych p trze+E widzian c raz strze#3 TakDe c raz strze# zdawan s +ie sprawE i z te$ - De wsze,kie s"a+ienie p zyc#i aparat! p ,icy#ne$ zachwiaF m De p dstawami zm!rsza"e$ i znienawidz ne$ aparat! !cisk!3 )*AC>E(& >A?IA_ (dy ciche- ,edwie s"ysza,ne w pierwszych rzEdach: ATak- przyzna#E siEIza+rzmia" p raz szsty- sa,a zasty$"a w $"!che# ciszy3 SCd wi +ywa,cy wiedzie,i- De teraz zacznC siE ntczy na#ciekawsze3 &skarD na wy#aBni wreszcie za$adkE- p wie- c #C sk" ni" d z+r dni- ktra ki,ka miesiEcy tem! p r!szy"a ca"C WarszawE- nie mnie# niD niedawna tra$iczna BmierF akt rki Marii Wisn wskie# z rEki %icera h!zarw ,e#+$wardii ?arteniewaw +!d!arze na N w $r dzkie#3 7 CiEDk mi p wtarzaF szcze$"y- #!D przecieD wszystk p wiedzia"am w B,edztwie3 Nie mam nic wiEce# d d dania3 186 Ta dp wiedK na pytanie sEdzie$ prezyd!#Cce$ - ktry chcia" wy#aBniF

szcze$"y d tyczCce pierwsze$ zarz!t!- nie zaniep k i"a #eszcze p!+,iczn Bci3 @wiad mi sCd we# pr ced!ry przyp!szcza,i- De w te# syt!ac#i sCd dczyta zeznania z" D ne przed sEdziC B,edczym3 T #ednak nie nastCpi" 3 ?rzezicka p chy,i"a siE d adw kata Xana Ma!ryce$ Kamiskie$ - p wiedzia"a c B szeptem i p chwi,i p krEci"a przeczCc $" wC3 7 Nie- pr szE nie dczytywaF m ich zezna3 Na sa,i zawrza" 3 Wszystkie , rnetki z da,szych rzEdw kier wa"y siE t na sEdziw- t znw na st #CcC z p!szcz nC $" wC skarD nC3 T"!m widzw 7 #ak p da"a p tem prasa 7 sk"ada" siE niema, wy"Ccznie z k +ietw wiEksz Bci zaw a, wanych3 *icznie przysz"y nie ty,k Ate damyI- a,e i Aprzedstawicie,ki ,epszych s%er t warzyskichI3 Wszystkie te amat rki sCd wych sensac#i $azety kreB,a"y wwczas mianem Adam krymina,nychI- $dyD nie p!Bci"y Dadne$ ciekawe$ pr ces!3 7 CiszaL Pr szE sch waF , rnetki- t! nie teatrL 7 z$r mi" r znamiEt7w ./.< r k! niqn9 p!+,iczn BF przew dniczCcy3 ) pier stan wcza zap wiedK'ys3 >3 ?ad wski De kaDe prDniF sa,E- przywrci"a p rzCdek3 Pr ces p t czy" siE da7 Scena z pr ces! rdynata i Gpmni 180 ,e#- #!D +ez wyn!rze skarD ne#- c !m D,iwia"a wczesna pr ced!ra w przypadk! przyznania siE d czyn!3 (dy+y sCd nie !wz$,Edni" #e# sprzeciw! 7 wyr k- w razie zaskarDenia $ - z te$ ty,k p w d! m$"+y !,ec kasac#i3 Tak wiEc ?rzezicka 7 k! r zczar wani! Adam krymina,nychI 7 skry"a siE za m!rem mi,czenia- z stawia#Cc p ,e d sn!cia d mys"w3 M tywy p pe"ni ne# przez niC z+r dni p z sta"y za$adkC3 Czy przesta"y+y niC +yF- $dy+y zdecyd wa"a siE mwiF_ W pr cesie karnym d"!$ nie interes wan siE $"E+ie# psychikC przestEpcy3 *iczy" siE ty,k #e$ czyn- $"wnC zaB siC sprawy +y" !d w dnienie- De t n $ p pe"ni"3 >+ieran d w dy- a $dy ich nie d stawa" - $r madz n p sz,aki- wych dzCc z rzymskie# #eszcze zasady: is %ecit o!i pr dest 7 !czyni" ten- k m! t przyni s" k rzyBF 7 i staran siE !zyskaF przyznanie- ktre +y" k r nC wsze,kich d w dw3 Pr ces spr wadzan d % rmy pisemne#3 SCd rzeka#Ccy trzymywa" sp rzCdz ne przez insty$at ra- a p tem ases ra pr t k "y zaprzysiED nych

zezna p de#rzane$ raz Bwiadkw i $"wnie na te# p dstawie wydawa" wyr k3 Ch ciaD karne pr cesy sCd we +y"y w d BF $ranicz nym st pni! d stEpne d,a p!+,iczn Bci- rzadk #ednak $r madzi"a siE na w pa"acach sprawied,iw Bci3 X!D wie,e wiEce# widzw przyciC$a"y sprawy cywi,nezw"aszcza $dy sz" d!De pieniCdze ,!+ $dy r zstrzy$niEcie m $" +yF interes!#Cce d,a $"!- a w interesie str n przemawia,i s"awni kras mwcy3 Pr ces karny prze+ie$a" w ten sp s+- De na#pierw sEdzia re%erent dczytywa" szcze$" wC re,ac#E zdarzeni! i wyniki B,edztwa- nastEpnie !dzie,a" $" s! +r cy- a d pier p #e$ wystCpieni! pr k!rat r Oprzedtem insty$at rP przedstawia" i szcze$" w !zasadnia" wsze,kie d w dy raz p sz,aki za i przeciw3 &+r ca 7 #ak z te$ wynika 7 zna" sprawE #edynie w $"wnych zarysach- a wiEc si"C rzeczy #e$ m waw wie,! przypadkach- +ywa"a +ardz $,nik wa3 Qwczesna pr ced!ra karna dawa"a $r mnC przewa$E skarDeni!- +wini ny zaB m$" mieF ty,k nadzie#E- De w +ec niepewnych d w dw sCd wymierzy m! AkarE p dzwycza#nCI.- "a$ dnie#szC d przepisane# prawem za danC z+r dniEchy+a De +y" w stanie !d w dniF- iD nie p pe"ni" zarz!cane$ m! czyn!3 N Nawet te ma" Awid wisk weI pr cesy przyciC$a"y #ednak p!+,icznC !wa$E- $dy p pe"ni na z+r dnia ds"ania"a k!,isy intymne$ 18/ Dycia za+#cy i #e$ %iary3 ANat" k s"!chaczw +y" tak wie,ki- iD prcz sa,i sCd we# i przy,e$"ych iz+ p!+,iczn BF nawet wype"ni"a sie i dziedziniecI 7 dn t wa" AK!rier WarszawskiI w .01. r3 w re,ac#i z pr ces! Anastaze$ ?r chnackie$ i #e$ czterech wsp,nikw3 Tr!dn siE tem! dziwiF- sk r stanE,i ni przed sCdem p d zarz!tem p +icia- ze sk!tkiem Bmierte,nym- przy#acie,a $"wne$ skarD ne$ z czasw szk ,nych- ktry prze +razi" siE w rywa,a !w dzCce$ m! ma"D nkE3 Pr k!rat r DCda" d,a ?r chnackie$ 12 ,at wiEzienia3 Niewie,e p m $" - De +r ni" $ aD dw! adw katw- ktrzy wy$" si,i Ad"!$ie m wy w cz!"ych wyrazach r zrzewnia#Cce s"!chaczwI3 SCd skaza" $ na 14 ,at war wne$ wiEzienia- z czym wiCza" siE k!cie "ac!chamid#Ecie p Bcie,i i wyk nywanie r +t p!+,icznych3 P d +nymi wydarzeniami interes wan siE $"wnie wtedy- $dy d tyczy"y As%er wyDszychI3 =akt- De w [ te,! *ipskim przy !,3 ?ie,askie# zak chany amant pchnC" szynkarkE n Dem w +rz!ch na czach wszystkich $ Bci- tenDe AK!rierI dn t wa" #ak +ana,ny wypadek3 P d +nie ,edwie

wzmiank wan tym- De , ka# !si" wa" z$"adziF k!charkE- d ktre# Dywi" !razE3 W pierwsze# p " wie JIJ w3 na#wiEkszC chy+a sensac#E w Warszawie wyw "a" za+#stw - ktre wydarzy" siE w .044 r3 w krE$ach sCd wych3 ?y"y adw kat przy SCdzie Ape,acy#nym- <47,etni Stanis"aw Ma,in wskip derDnC" $ard" prezes wi te$ D sCd!- ?rz z wskiem!- w #e$ w"asnym d m!3 AK!rier WarszawskiI da" te# sprawie ki,ka wzmianek- a#e# epi, $ wi p BwiEci" niema, ca"y n!mer3 Ma,in wski dwa ,ata przedtem p rz!ci" adw kat!rE3 P d +n przyczyni" siE d te$ #e$ pi#astw i sk" nn BF d prDniactwa- n #ednak !waDa"De t intry$i prezesa p z+awia"y $ k,ientw3 Prezes nat miast 7#ak twierdzi" AK!rierI 7 +y" m! nawet przychy,ny- + t!D przed tra$ediC przy#C" #e$ syna na ap,ikac#E3 >+r dnia z sta"a p pe"ni na w +ecn Bci interesanta raz D ny i syna prezesa- ktrych- $dy chcie,i za+#cE derwaF d %iary 7 p ka,eczy" n n Dem3 'azy zadawa" z takC zaciEt BciC- De ?rz z wskiem! niema, dciC" $" wE3 @,edztw wykaza" - De krzywdy Ma"in wskie$ +y"y !r # ne,ekarze zaB A!d w dni,i przyt mn BF #e$ !mys"!I3 Skazany z sta" na BciEcie- ktry t wyr k Acesarz i kr,I zamieni" na d Dyw tnie r + ty w k pa,niach Sy+erii3 >astrze$" #ednak- De p stan wienie t ma +yF zna#mi ne skazac wi w statnie# chwi,i przed e$zek!c#C3 'ankiem 0 kwietnia Ma,in wski d wiedzia" siE162 De w tym dni! +Edzie BciEty- d+y" wiEc sp wiedK i w t warzystwie d!ch wnych raz kata wywiezi ny z sta" na mie#sce stracenia- $dzie czeka" wyk pany $r+3 A> p k rC i przyt mnie wstCpi" na r!szt wanie 7 pisa" AK!rierI3 7 &$" sz n #eszcze raz skazanie na BmierF- p sadz n $ i przywiCzan d st "ka- +naD n szy#E- +ciEt w" sy- zawiCzan czykat miecza d +y" i wwczas na znak sEdzie$ kier!#Cce$ e$zek!c#C zd#Et m! paskE i dczytan w ,E N3 PanaI3 Wtedy- p d +n p raz pierwszy- d strzeD n w czach skazaca "zy3 Cerem nia wyk nania wyr k! BciC$nE"a mnstw $apiw- pr ces nat miast d+y" siE chy+a +ez !dzia"! p!+,iczn Bci- inacze# AK!rierI zda"+y z nie$ niewCtp,iwie re,ac#E3 W pKnie#szych ,atach a,+ nie +y" sensacy#nych pr cesw d tyczCcych z+r dni p pe"ni nych w niezwyk"ych k ,iczn Bciach +CdK na t,e AnamiEtn BciI- +CdK +ez wyraKnych m tyww- a,+ teD prasa nich nie pisa"a3 ?ardzie# prawd p d +na #est wers#a dr!$a 7 wymiar sprawied,iw Bci w kresie miEdzyp wstani wym s"ania" siE ta#emnicC3

) pier p d k niec ,at szeBFdziesiCtych- $dy Ak!rieryI p d#E"y strC rywa,izac#E zd +ycie czyte,nikw- rep rterzy zaczE,i za$,CdaF i na sCd we sa,e w p sz!kiwani! sensac#i3 Przedtem nawet in% rmac#e za+#stwach przedr!k wywan za A(azetC P ,icy#nCI- $ranicza#Cc siE na $" d ,ak nicznych wzmianek3 AK!rier WarszawskiI wysy"aF zaczC" d .08/ r3 d sCd! dziennikarza spec#a,iz!#Cce$ siE w pisani! stamtCd d niesie3 &dtCd sta"y prac wnik redakc#i pr wadzi" w tym piBmie dzia" sCd w 7prawny3 Pierwszym spraw zdawcC +y" prawnik p st!diach w Szk ,e ("wne#- Kazimierz !niewski- pis!#Ccy p d krypt nimem 7 - ktry p z!#Cc tr chE na ,iterata p" dy swe$ pira +e,etryz wa" nieraz na si"E3 Stara" siE teD za+arwiF spraw zdania w"asnymi +serwac#ami przestEpcw3 X!D #e$ pierwszy rep rtaD z sa,i sCd we# 7#ak na niewie,kC st s!nk w +#Et BF d BF szcze$" wy 7 d tyczy" pr ces! za+#stw 3 Wyt cz n $ Anastazem! K ma#ewskiem!- ktry p z+y" siE swe$ k ,e$i- st!denta Szk "y ("wne#Pi tra Sm ,ik wskie$ - czEst!#Cc $ ciastkami zatr!tymi arszenikiem3 !niewski dn t wa"- De Ap!+,iczn BF z$r madzi"a siE w nadzwycza#nie wie,kie# ,icz+ieI- a Aszcz!p"y przedzia" sa,i sCd we# przeznacz ny d,a p!+,iki nie +y" w stanie p mieBciF ciekawychI3 )arm w wym spraw zdani! sz!kaF charakterystyki skarD ne$ - nie wiad m nawet- #akie +y" p d" De z+r dni3 > pewn BciC m7 16. wi" tym w trzy$ dzinne# m wie +r cze# ,icenc#at prawa- Te d r Wedeman- a,e !niewski 7 w B,ad za przew dem sCd wym 7 sk!pi" siE na d w dach winy3 ?y"y ne niewCtp,iwe- $dyD ana,iza chemiczna przepr wadz na przez +ie$"ych z Wydzia"! *ekarskie$ Szk "y ("wne# !#awni"a w ciastkach k " 1 $ra arszenik!3 Pr ces ?rzezickie#- t czCcy siE w SCdzie &krE$ wym na prze" mie stycznia i ,!te$ .0/9 r3- dzie,i" d we$ rep rtaD! sCd we$ pira !niewskie$ niespe"na FwierF wiek!- a +y"a t w sp s +ie patrzenia na cz" wieka siedzCce$ na "awie skarD nych niema, ca"a ep ka3 Ki,kanaBcie ,at wczeBnie# re% rma tw rzy"a szerze# drzwi sCd wych sa,3 W"aBciwie d pier d wpr wadzenia !stne$ i +ezp Brednie$ p stEp wania wie,e pr cesw sta" siE przedmi tem szcze$" we$ zainteres wania w pismach i sa, nach- d +i#an siE +i,ety na c ciekawsze sprawy- przy czym takie sam zainteres wanie +serw wa" siE i wBrd prawnikw- i wBrd pr %anw3 Karty wstEp! stawa"y siE nawet przedmi tem spek!,ac#i3 Ciekawi 7 +CdK teD sn +!7#Ccy siE na +ecnych wszEdzie- $dzie dzie#e siE c B $ dne$ !wa$i- a+y nastEpnie zadziwiaF

sa, ny 7 $ t wi +y,i zd +ywaF in% rmac#E Az pierwsze# rEkiI nawet za s" nC cenE3 Na $" Bne pr cesy 7 p d +nie #ak na wystEpy ren m wanych Bpiewakw 7 p kCtni hand,arze sprzedawa,i +i,ety z wie, kr tnym zyskiem3 Adw kaci +!rza,i siE w zwiCzk! z tym- De +serwat rami interes!#Ccych d str ny prawne# spraw sCd wych +ywa $awiedK DCdna sensac#i- nat miast d,a nich- ktrym #est t p trze+ne d p dn szenia kwa,i%ikac#i 7 z stawia siE ,edwie ki,ka "aw i tak zwyk,e ciasn wype"nianych przez wczeBnie# przy+y"ych ciekawskich3 Sprawy +!dzCce p!+,icznC ciekaw BF r zpatrywan zwyk,e w dawne# sa,i +a, we# pa"ac! Paca przy !,3 Mi d we#- w ktrym mia" siedzi+E SCd &krE$ wy3 ?y"a t sa,a na#wiEksza- na#+ardzie# reprezentacy#naak!styczna- piEknym wystr #!3 Przy Bcis"ym !stawieni! "aw mieBci" siE w nie# +,isk p" tysiCca s+3 ),a prasy przeznaczan #ednC "awE- na ktre# nie wszyscy chEtni m $,i siE p mieBciF3 )ziennikarze BciC$a,i #!D + wiem $remia,nie na pr cesy- a na +ardzie# $" Bne z#eDdDa,i nawet k resp ndenci za$raniczni3 ) pa"ac! Paca za$,Cda" i Ama#ster sieczka d r zk"ad! #azdy wy+icia zE+wI- #ak wwczas kreB,an dzisie#sze$ dziennikarskie$ Azatka#dzi!rEI- i wytrawni spraw zdawcy sCd wi- i prawnicy zatr!dnieni w tym ce,! w redakc#ach- a takDe AwiEce# ,iteraci niD D!rna,i7 . 161 BciI3 Niektrzy- #ak np3 ? ,es"aw Pr!s- chEtnie zasiada,i wBrd p!+,iczn Bci- $dyD interes wa"a ich nie ty,k dramat!r$ia pr ces!- a,e i reakc#e widzw3 A) strze$am Pr!sa z twarzC r ztar$ni nC- z +adawczym wzr kiem krtk widza- przen szCcym siE nie!stannie z cz" wieka na cz" wieka- z przedmi t! na przedmi tI 7 taki p rtret a!t ra *a,ki przekaza" Wikt r ( m!,icki w spraw zdani! z pr ces! ? $!s"awy ?rzezickie#- napisanym na p czCtk! .0/9 r3 d,a peters+!rskie$ AKra#!I3 Pr!s wprawdzie spraw zdawcC sCd wym nie +y" ni$dy- a,e d Ateatr! DyciaI- #akim zawsze +y" przy+ytek Temidy- ch dzi" czEst 3 ?acznie teD B,edzi" r!+ryki krymina,ne w pismach i wie,e ze swych kr nikarskich r zwaDa p BwiEca" pieniCce# siE wwczas +!#nie przestEpcz Bci3 Na prze" mie ,at siemdziesiCtych i na p czCtk! dziewiEFdziesiCtych warszawscy dziennikarze nie m $,i narzekaF na +rak sensac#i3 Nap"ywa"y i ze Bwiata- i z miasta- p B,ednie$ i wie,kie$ ka,i+r!3 Nie p trze+ wa,i#ak t kreB,i" kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I- wysiadywaF w tych ,atach kaczek wie,k Bci str!sia- ktrym nastEpnie m!sie,i+y w"asn rEcznie

!krEcaF "+y3 KaDdy wie,ki pr ces d starcza" sensac#i na wie,e miesiEcy3 Na#pierw +y"a z+r dnia- p tem przecieki ze B,edztwa- nastEpnie pr ces przed SCdem &krE$ wym- wreszcie z re$!"y 7 ape,ac#a w Iz+ie SCd we#3 Sprawa ? $!s"awy ?rzezickie#- wstrzCsa#Cce i za$adk we za+#stw ktre$ d k na"a k +ieta z inte,i$enc#i- D na inDyniera k ,e# we$ i matka czw r$a dzieci- znw p stawi"a na p rzCdk! dziennym pr +,em z+r dni w $,e- Dywi"a wszystkie wCtki dysk!s#i- #akC p!+,icyBci warszawscy p de#m wa,i #!D d ki,k!- a nawet ki,k!nast! ,at3 >a+#stw + wiem ma t d sie+ie 7 szcze$,nie $dy t warzyszC m! niezwyk"e k ,iczn Bci 7 De nie ty,k wyw "!#e sensac#E- a,e i sk"ania d re%,eks#i3 Ka,endarz $" Bnych i +!,wers!#Ccych z+r dni- ktre p przedzi"y zam rd wanie przez ?rzezickC Xze%y (er,ach we#- nie ty,k sk"ania"- a,e wpr st zm!sza" d d cieka nad mr cznymi zakamarkami ,!dzkie# d!szyd sz!kania przyczyn zwyr dnienia niektrych #edn stek3 W k c! .066 r3 z sta" p rani ny k!chennym n Dem przez wyrz!c ne$ z dr!karni zecera- A,eksandra Sr czyskie$ - #e$ +y"y prac dawca dr P ,ikarp (irszt wt 7 pr %es r i wydawca peri dykw medycznych3 W"aBciwie nie#asne p z sta" d k ca- czy rana 169 +y"a A+ezwar!nk w Bmierte,naI- czy teD pr %es r zmar" w wynik! nie dp wiednie# k!rac#i3 Pr ces- ktry t czy" siE w r k! nastEpnym przed Iz+C KarnC sCd! krE$ we$ - przyciC$a" t"!my- $azety zamieszcza"y +szerne re,ac#e3 Adw kat przysiE$"y- Xan Ma!rycy Kamiski- tak k czy" sw #C d"!$Cpe"nC a,!z#i d nien rma,n Bci skarD ne$ - +r czC m wE: APr ch szt!czny rz!c ny na nat!ra,ny $ie spr wadza p Dar3 P d +ny p Dar #est w $" wie Sr czyskie$ 7 t ni mnie#- ni wiEce#- ty,k r zstr #enie mz$!na$"a ch r +a !mys" wa3 Nie tracE z+ytecznych s"w 7 Gs"!chacz d Bpiewa w d!szyZ 7 prawnik m przywyk"ym B,edziF za p d +nymi pat , $icznymi pr cesami i +ecne z#awisk +#aBnia siE d BF "atw 3 &$,na s!ma war!nkw psychicznych przy$ t wana +y"a d stan wcze$ r zk"ad!3 Ta kr p,a z sta"a d ,ana i m!szE na nieszczEBcie p wiedzieFd ,ana rEkC same$ (irszt wta U333V3 W #e$ czach- w czach te$ ch re$ na !myB,e krtk widza- (irszt wt +y" wcie,eniem nie,it Bciwe# eksp, atac#i i tyranii nad wszystkimi t warzyszami7dr!karzami3 Tak sCdzi" ch ry ,!+ s"a+ r zwiniEty Sr czyski i statnie za#Bcie z (irszt wtem naprEDy" drDCcC str!nE d stateczn Bci 7 str!na pEk"a 7 i +"Ckany tar$nC" siE na Dycie niewinne# %iary3 Pan wie sEdzi wieL Nie ma Dadne# wCtp,iw Bci- przed nami zna#d!#e siE ch ry s!+iekt- ktre$ nie m Dna

sCdziF tak- #ak siE sCdzi cz" wieka w n rma,nym stanie3 P z ry w ,i zw dnicz p krywa#Cce na#z!pe"nie#szy +rak tak we#- sCdzE- nie +EdC wystarcza#Cce d !znania dp wiedzia,n Bci karne#3 ) Bwiadczeni! waszem!- pan wie sEdzi wie- wasze# na!ce i wasze# zimne# +ezstr nn Bci dda#E w rEce , s me$ k,ientaI13 SCd krE$ wy #ednak Anie d Bpiewa" w d!szyI i nie p d#C" s!$estii +r cyN skarD ne$ skazan na +eztermin we ciEDkie r + ty w k pa,niach Sy+erii3 ) kwestii te# #eszcze p wrc n w dr!$ie# instanc#iprzed Iz+C SCd wC- na sk!tek dw "ania +r ny- ktra m3in3 p dkreB,a"aDe A skarD ny #est !mys" w nien rma,nyI3 >ezna#Ccy w charakterze Bwiadka +r ny dr A,eksy K!rc#!sz- ktry z+ada" #!D p wyr k! r dzestw za+#cy- zwraca" !wa$E sCd!- De AkCt twarz wy wszystkich cz" nkw te# r dziny #est stry- szczEki wydatne- m!sk!"y !st si,ne raz De centra nerw we- a zw"aszcza mz$- sC +ardz s"a+ r zwiniEteI3 ) da" teD- De Ap dsCdny #est +ardz p d +ny d swe$ r dzestwa- wyraz twarzy zwierzEcy- kCt ma"y- z znak tych m Dna wn siF przytEpieni! !mys" wym- c #ednak +yna#mnie# nie znacza idi tyzm!I93 16< > k ,ei psychiatra- dr Stanis"aw Ch mEt wski- na p dstawie wie, kr tnych +ada p dsCdne$ w wiEzieni! twierdzi"- De Anie !,e$a n r zstr # wi !mys" wem! i nie ma an ma,iw %izycznychI3 Iz+a SCd wa- !wz$,Ednia#Cc m3in3 wid cznC ! Sr czyskie$ Anie7 d "EDn BF !mys"! i nier z$arniEcieI #ak k ,iczn Bci "a$ dzCce- +niDy"a m! karE d .4 ,at r +t w k pa,niach- z pKnie#szym d Dyw tnim sied,eniem na Sy+erii3 WN3737W ?y" t + da#De pierwsze w Warszawie r zstrzy$niEcie- w ktrym sCd wziC" p d !wa$E w"aBciw Bci psychiczne sprawcy z+r dni- wych dzCce p za s% rm!" wania k deks!3 ANied "EDn BF !mys"!I i Anier z$arniEcieI +y"y t p #Ecia +ardz nieprecyzy#ne- ktrych !Dyt niewCtp,iwie p d wp"ywem s!$estii dr K!rc#!sza- nie+EdCce$ przecieD psychiatrC3 & przytEpieni! !mys"! wni sk wa" n na p dstawie cech czyst zewnEtrznych- BwiadczCcych wed"!$ nie$ z+r dniczych predysp zyc#ach3 Nic dziwne$ 7 wszakDe #!D d dwch ,at $" Bn +y" w E!r pie * m+r sie- a ,iterat!ra medyczna p BwiEca"a wie,e !wa$i #e$ te ri m3 Nie ten #ednak wCtek przyciC$a" !wa$E prasy p dczas we$ pr ces!na#waDnie#szy +y" #e$ aspekt sp "eczny3 W p pe"ni ne# z+r dni pr +,emem zasadniczym- przes"ania#Ccym wszystkie inne- +y" %akt- iD pr ,etari!sz tar$nC" siE na Dycie swe$ ch,e+ dawcy3 Pierwsza instanc#a

!zna"a t za k ,iczn BF +ciCDa#CcC- p dkreB,a#Cc w m tywach wyr k!ADe #eDe,i r + tnik zamiast s"!chaF r zkazw pana- a nastEpnie sz!kaF satys%akc#i na dr dze prawa !z+ra#a siE- chcCc przez t kazaF sw #C niechEF- w nD- sta#e siE winnym nie ty,k p z+awienia Dycia cz" wieka,ecz i nar!szenia + wiCzkw r + tnika wz$,Edem panaI<3 Iz+a SCd wa !chy,i"a wyr k w te# czEBci- w ktre# zast s wan przepisy tar$niEci! siE r + tnika na prac dawcE- !zna#Cc wys!niEty przez +r cE ar$!ment % rma,ny- De nie +y" n #!D zatr!dni ny ! (irszt wta3 (dy+y +y"- za strzenie kary nastCpi" +y nie dz wnie3 Prac dawca z k ,eiw przypadk! zamach! na Dycie p dw"adne$ - m$"+y ,iczyF na wyr z!mia" BF prawa3 Ki,ka ,at wczeBnie#- w marc! .08/ r3- SCd Krymina,ny w Warszawie skaza" na 0 miesiEcy d m! p prawy paniczaktry strze,i" i p rani" par +ka za t - iD w p d +n Ad tk,iwie i czynnieI $ +razi"3 WziEt p d !wa$E Ast s!nek zach dzCcy miEdzy wykszta"c nym cz" wiekiem i panem a #e$ s"!DCcym- cz" wiekiem +ez Bwiaty- ktry winien +y" swem! pan! !szan wanie i !,e$" BFI43 164 Pr ces Sr czyskie$ BciC$nC" d pa"ac! Paca wie,! ciekawskich- a,e nie n #eszcze !czyni" z sCd! wid wniE spraw szcze$,nie interes!#Ccych d,a Adam krymina,nychI i sa, nw3 Sprawi"y t z+r dnie na t,e mi" snymp dczas ktrych wyw,ekan na Bwiat" dnia ta#emnice a,k wy3 Czym + wiem +y"y rea,istyczne- a nawet nat!ra,istycz7ne r manse- czym p wieBci Ma!passanta- +raci ( nc !rt czy same$ nawet > ,i 7 w +ec %aktw r zstrzCsanych p!+,icznie przed sCd wymi kratkami_ Warszawa mia"a wreszcie sw #e skanda,e- ktrych d tCd d ch dzi"y ty,k wieBci z za$raniczne# prasy3 W .06/ r3 $" Bnym echem d+i" siE w mieBcie za+#stw z zazdr Bci: Xze% @wierczyski strza"em z rew ,wer! p z+awi" Dycia sw #C k chankEKar ,inE MireckC3 W r k pKnie# znw d k nan z+r dni na tym samym t,e: starszy >$r madzenia Szewcw- Stanis"aw [iszpaski #!ni rp de#rzewa#Cc D nE niewiern BF 7 strze,i" d #e# rzek me$ k chankad kt ra A,ekse$ K!rc#!sza- te$ same$ - ktry nie tak dawn stawa" przed sCdem #ak +ie$"y w pr cesie Sr czyskie$ 3 &%iara +"Edne# zazdr Bci zmar"a p miesiCc! cierpie3 A)amy krymina,neI +ardzie# interes wa" p d$,Cdanie D ny i +ada#Cce$ #C d kt ra przez mEDa !kryte$ w sza%ie niD pe"ne $r mne# er!dyc#i p ,emiki +r cy skarD ne$ - adw kata przysiE$"e$ [enryka Kra#ewskie$ - z +ie$"ymi psychiatrami i ,ekarzami innych spec#a,n Bci3 ),a wszystkich k mpetentnych +serwat rw pr ces! waDne +y" #ednak

c inne$ 3 &t - #ak p m cnica Temidy- wesz"a na sa,E szer k twartymi drzwiami medycyna sCd wa z ca"ym swym aparatem na!k wym- +y dp wiedzieF na pytanie: czy d K!rc#!sza strze,i" p ch pnie 7 niema#Ccy pewnych d w dw niewiern Bci 7 zazdr sny mCD- czy cz" wiek nie dp wiedzia,ny- d tkniEty +"Edem zazdr Bci_ W +"ysk t,iwe# m wie k!m!,!#Cce# wszystk - c wczesna psych , $iapsychiatria i medycyna sCd wa mia"y d p wiedzenia w te# materiicyt!#Cc +%icie %ra$menty pinii +ie$"ych i dpar w!#Cc rzecz wymi- a $dy t +y" p trze+ne 7 kCB,iwymi ar$!mentami wszystkie sprzeczne ze swC tezC zdania- mecenas Kra#ewski d w dzi" p!nkt p p!nkcie- De skarD ny dzia"a" Aw par ksyzmie r zstr #! nerw we$ +ez na,eDyte$ r zeznaniaI3 Chcia" w ten sp s+ wy+r niF [iszpaskie$ nie ty,k d wiEzienia- a,e i d zak"ad! d,a +"Ckanych- dCDCc d te$ - +y sCd dda" $ p d piekE r dziny3 SprzE$niEcie rzecz w Bci- $r!nt wne# wiedzy i int!ic#i z rat rskim k!nsztem spra7 168 wi" - De [iszpaskiem! wymierz n karE niema, sym+ ,icznC3 SCd p stan wi": Ap p z+awieni! wsze,kich szcze$,nych praw i przywi,e#wtak s +iBcie- #ak ze wz$,Ed! na stan skazanem! s"!DCcych- zes"aF na mieszkanie d $!+erni irk!ckie#- z za+r nieniem wyda,enia siE z mie#sca zamieszkania w ciC$! ,at dw! i wyda,ania siE d innych $!+erni Sy+erii w ciC$! ,at Bmi!N ze wz$,Ed! zaB na t - De p dsCdny [iszpaski p pe"ni" przestEpstw w stanie ch r +,iwym- w ktrym wyr dzi"a siE w nim !r # na myB, ciEDkie# zniewadze- wyrzCdz ne# #ak +y przez za+ite$ - p !praw m cnieni! siE wyr k!- na zasadzie p!nkt! 1 artyk!"! /<4 !stawy p stEp wania krymina,ne$ przedstawiF wyr k Xe$ Cesarskie# M Bci za p Brednictwem ministra sprawied,iw Bci- z pr B+C zamianE [iszpaskiem! kreB, ne# w tym wyr k! kary na zamkniEcie w twierdzy przez r k . +ez wsze,kie$ $raniczenia praw i przywi,e#wI83 W parE miesiEcy pKnie# pr p n wana zamiana kary z sta"a zatwierdz na3 Taki +y" epi, $ pr ces!- w ktrym +%icie p s"!$iwan siE kreB,eniami te$ r dza#!- #ak AatawizmI- Ade$enerescenc#aI- Am cna predysp zyc#a dziedziczna d ch r +y psychiczne#I- Aniem c m ra,naI- A+ezw"adny +ie$ myB,i ch r +,iwe#- nie!mie#Ccy wy#BF z zaczar wane$ k "a +"Ednych ideiI3 Szcze$" w mawian wyniki p miarw czaszki- ktre wykaza"y Aniezwycza#nC #e# nie% remn BFI- +ada cz!- nawet mierz n siedzCcem! na "awie skarD nych [iszpaskiem! p!,s- p rwn!#Cc rytm !derze ! nie$ i ! pr k!rat ra Mark wa3 W wiEzieni! p ddan skarD ne$ szcze$" wem! +adani!

psychiatrycznem! i ch ciaD siedmi! ,ekarzy 7 wBrd nich takie p wa$i te# $a"Ezi medycyny- #ak ' the i P"ask wski 7 nie !z$ dni" w pe"ni swych stan wisk- wydawa" siE- De psychiatria sCd wa twiera przed sCdem m D,iw Bci niema, pe"ne$ w$,Cd! p d czaszkE cz" wieka- st #Cce$ przed sCdem p d na#ciEDszym zarz!tem3 Cas!s [iszpaskie$ - ktry p rych"ym p!szczeni! wiEzienia znw wrci" d dawnych za#EF i da,e# +y" starszym >$r madzenia Szewcwr z+!dzi" nie ty,k zainteres wanie psychiatriC sCd wC i tym- c w kwestii przyczyn szerzCcych siE z+r dni mie,i d p wiedzenia Akrymina,iBciI- #ak w tych ,atach nazywan spec#a,istw pr wadzCcych st!dia nad s + w BciC przestEpcw3 >ap czCtk wa" teD ca"C seriE p d +nych wydarze- w ktrych $"wnC r ,E d$rywa"y zazdr BF raz pist ,et ,!+ inne narzEdzia z+r dni3 >w ,ennicy te rii AnaB,ad wnictwaIs% rm!" wane# w .0/2 r3 przez %ranc!skie$ 166 -r H%e Scena z sCd!3 !cz ne$ (a+rie,a Tarde w dzie,e *es , is de imitati nm $,i+y mieF 'ys3 >3 ?aO#qwski na #e# p parcie +"ysk t,iwe ar$!menty3 W r k p pr cesie [iszpaskie$ wydarzy"a siE z+r dnia niema, #ak ze szt!ki teatra,ne#3 (dy m" da wd wa- Micha,ina R+,iska- drz!ci"a wz$,Edy +rata zmar"e$ mEDa- w za+i" #C na Cmentarz! P wCzk wskima sie+ie Bmierte,nie rani" w $" wE3 W tymDe r k! $azety dn t wa"y %a,E skanda,icznych pr cesw- ktrych przedtem w sCdach nie +ywa" - d tyczCcych Aawant!rek ma"DeskichI3 )!Dy r z$" s zyska"a sprawa dwch w #sk wych- r z$rywa#Cca siE na t,e Awiar " mstwaI: p r!cznik >ienczenk strze,i" d kapitana St #an wa w #e$ w"asnym mieszkani!3 AXakie$ stan! i #akie$ r!mieca k +iety 7 pyta" Marian (awa,ewicz w kr nice AK" swI 7 t" czy"y siE na p siedzenia sCd we i chwyta"y chciwie skanda,iczne zeznania p dsCdne$ i Bwiadkw- ktre m ra,n Bci +ardz sm!tne dawa"y wy +raDenie_ Nie przyp!szczam 7 stwierdza" 7 a+y typy > ,i mia"y #!D tak ,iczne wBrd nasze$ sp "eczestwa s + wtry- a+y Nany zaczE"y siE r zmnaDaF i ! nas w ca"e p k ,enia3 160 Czy k +iety te ma#C praw wracaF d r dziny- d mEDw i dzieci- d d m we$ $niska_I3 W W WI77 Przek nani! z"ym wp"ywie sa,i sCd we# na szcze$,nie wraD,iwC psychikE k +iet dawan wyraz w czas pismach wie, kr tnie3 W AK!rierze

WarszawskimI z .00< r3 #akiB czyte,nik +!rza" siE- De w SCdzie &krE$ wym $r madzC siE dzieci i k +iety Achciwe strych- czEst niezdr wych wraDeI3 Pr p n wa"- +y p ,ic#a !s!wa"a nie,etnich- na k +iety zaB zna,az" sp s+ inny 7 za+ranie z sa, r zpraw "awek3 >apr test wa,i wwczas p waDni p!+,icyBci3 @wiEt ch wski wyrazi" zdanie- De wsze,kie $raniczanie #awn Bci p stEp wania sCd we$ m De +yF nie+ezpieczne ze wz$,Ed! na interes $"! i wyBmia" p wszechnC 7 #ak twierdzi" 7 cechE d dw "ywania siE we wszystkim p m c p ,ic#i3 Trze+a 7 p dkreB,a" 7 ddzia"ywaF wych wawcz 3 XeB,i d sCd! ch dzC dzieci- niech zwrcC na t !wa$E r dzice- k +iety zaB niech martwiC siE ich mED wie3 Tr!dn p wiedzieF- czy ze wz$,Ed! na we dysk!s#e pras we- czy m De racze# z innych p w dw 7 twarte d BF szer k w pierwszych ,atach p re% rmie sa,e sCd we administrac#a wymiar! sprawied,iw Bci st pni w zaczE"a przymykaF3 P czCtk w wy"Ccz n z #awn Bci niektre pr cesy m $Cce wyw "aF z$ rszenie3 )ecyz#E w tym wz$,Edzie ddan w rEce prezesa sCd!- przy czym na#pierw d BF wyraKnie $ranicz n #C przepisami- a p tem p z stawi n niema, ca"k wicie #e$ !znani!3 &$r mne r zczar wanie sp tka" Adamy krymina,neI- $dy p"eF piEknC wypr sz n z pr ces! ?arteniewa na ca"y czas przew d! sCd we$ - c d da" d datk we# pikanterii we# sprawie i #eszcze +ardzie# r zpa,i" ciekaw BF3 Prezyd!#Ccy +y" w tym przypadk! stan wczy i p stCpi" w sp s+ zdecyd wany3 Ki,kanaBcie ,at wczeBnie# prasa pisa"a- De $dy pr k!rat r na pr cesie ke,nera- ktry zastrze,i" sw #C k chankE- p pr si" panie- De+y wysz"y- + r ztrzCsane %akty nie sC przeznacz ne d,a de,ikatnych damskich !sz! 7 p dni s"a siE ty,k #edna ze s"!chaczek3 > +aczywszy #ednak- De Dadna wiEce# z pa nie r!sza siE z mie#sca- na teD p z sta"a i As"!cha"y z za#Eciem rzeczy- ktrych wstyd +y" +y pisaF w $,nikachI 7 z$ rszy" siE kt B z pras we# "awy3 ' z$" s pras wy zaczE"y teD zyskiwaF w tych ,atach z+r dnie w AniDszych s%erachI- przedtem tra%ia#Cce ty,k d kr niki wypadkw3 Tak sta" siE np3 w .006 r3- $dy w"aBcicie, ma$azyn! +ie,iKniar7skie$ - 927,etni Pi tr )em+iski- za+i" !derzeniem siekiery w $" wE i 16/ znacznie d sie+ie starszC- +rzydkC i $r mnie zazdr snC D nE3 NastCpi" t w m mencie- $dy D na !+iera"a siE przed wy#Bciem d teatr!3 Ma"D nk wie dzieci nie mie,i- a p Dycie ich 7#ak pisa"y $azety 7 +y" #ednym pasmem !drEki3 >a+#ca sam z$" si" siE na p ,ic#E3

Inna tra$edia- ktra r ze$ra"a siE w .00/ r3- rwnieD sta"a siE +ardz $" Bna3 W d m! przy !,3 Twarde# strDka zasta"a in %,a$ranti swe$ mEDa z s!+" kat rka3 MCD d sta" za sw #e i p szed" dyD!r waF w +ramies!+" kat rka nat miast p " Dy"a siE spaF3 >dradz na D na zakrad"a siE cich d #e# p k ik!- zada"a BpiCce# n Dem ci s w serce- a p tem wyc %a"a siE !kradkiem3 >a#E"a siE nastEpnie zwycza#nymi czynn Bciami w d m! i #ak $dy+y ni$dy nic !s"!$iwa"a , kat r m3 Mia"a wiEc a,i+i- w przeciwiestwie d mEDa- k! ktrem! skier wa"y siE p de#rzenia- tak De z sta" areszt wany3 ) pier szcze$" we B,edztw !#awni" prawdE3 ?y" t w"aBciwie #edyny p waDnie#szy s!kces p ,ic#i- + w p przednich sprawach za+#cy a,+ z sta,i zatrzymani na mie#sc! z+r dni- a,+ teD z$" si,i siE sami na p ,ic#E3 Przez te wszystkie ,ata p pe"ni n + da# ki,kadziesiCt m rderstw- ktrych sprawcy nie z sta,i wykryci i p stawieni przed sCdem3 Prasa nie $ranicza"a siE d te$ - c wydarzy" siE w Warszawie- a,e p , wa"a rwnieD na p d +ne sensac#e p za $ranicami kra#!3 W .000 r3na dwa ,ata przed tra$icznC BmierciC Marii Wisn wskie#- ktra ds" ni"a k!,isy prywatne$ Dycia akt rki i !czyni"a #e przedmi tem zainteres wania $awiedzi 7 $azety warszawskie Dyw za#m wa"y siE p d +nC sprawC- #aka mia"a mie#sce w A,$ierii3 ASam +#stw czy z+r dnia_ &+"Ckany czy z+r dniarz_ Ta#emnica wi,,i Sidi7Ma+r !ckI 7 z tych krzykw sprzedawcw $azet czyte,nicy d wiadywa,i siE- De znw wrci"a na "amy $azet za$adka Bmierci pani (ri,,e- ktra w we# wi,,i z sta"a za+ita dw ma strza"ami przez [enryka Cham+i$e3 P ,e d r ztrzCsa- d sn!cia przyp!szcze- wyraDania pinii +y" szer kie- mia"y czym mwiF sa, ny- kawiarnie- p ddasza3 Xedn czeBnie narasta" przeraDenie- dzia"y siE + wiem rzeczy wstrzCsa#Cce3 P $"E+ia" t pesymizm- tw rzy" a!rE tra$izm! 7 tym +ardzie# De +y"y t takDe ,ata kryzys! ek n miczne$ wp"ywa#Cce$ na $,ny wzr st przestEpcz Bci3 Nastr #e te wyrazi" na#,epie# wczesny kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I piszCc: AP wiedzcie- czy nie przech dzC was dreszcze- $dy s"!chacie tych wstrzCsa#Ccych wydarzeniach- ktrymi zape"nia siE w statnich czasach nasza kr nika sensacy#nych wypadkw_ U333V dzie#C siE tzmct##- ktrym !wierzyF tr!dn - przeciw ktrym +!rza siE w cz" wiek! 102 I i nat!ra- i #akieB z$nE+ienie m ra,ne p z sta#e p +ezsk!tecznym sz!kani!

przyczyn- ktre wyw "a"y ten ,!+ w kr pny %akt- pe"en tra$iczne# $r zy3 >da#e siE- #ak $dy+y zwycza#ny !mys" ,!dzki nie m$" #!D wszystkie$ te$ p $ dziF i zr z!mieFN w +ec tak an rma,nych +#aww pr sta , $ika nie wystarcza3 XakiB stan psych patyczny- #akaB ch r +a d!sz $arnia c raz wiEksze k "a i wyw "!#e sk!tki- ktre przeraDa#C ,ekarzy i m ra,istw3 Newr za r zstra#a r$anizmy nie ty,k p #edynczych s +nikw- a,e ca"ych sp "eczestw- ktre siE nada#C #eB,i nie na pac#entw Kra%t7E+in$a i Charc ta- t przyna#mnie# p d Bcis"C +serwac#E psychiatrw3 T p sp ,ite- c dzienne Dycie na+ra" #akie#B dziwne# #askraw Bci- #akichB me, dramatycznyeh e%ektw- ktre dawnie# sp tyka" siE w scenicznych + m+ach ,!+ krymina,istycz7nych p wieBciachpisanych na !rzCd- a+y wraD,iwy widz ,!+ czyte,nik d stawa" $Esie# skrki i De$na" siE- #ak przed !pi rem- na wsp mnienie strasznych + haterw ,!+ + haterek i kr pnych scen d starcz nych m! przez %antaz#E a!t ra3 A dzisia# dzie#e siE t sam w rzeczywist Bci3 Patrzymy na %akty- przed ktrymi nie$dyB zas"ania,iBmy czy- ch F ne ty,k +y"y wymys"em r z$ rCczk wane# wy +raKni: Dycie sam przy#E" na sie+ie r ,E a!t ra a ,a (a+ ria! ,!+ P ns n d! Terrai,3 KaDdy dzie przyn si #akCB sensacy#nC sprawE- w ktre# tra$iczn BF r zwiCzania wiEce# $r zy +!dzi niD wsp"cz!cia3 >a+#stwa- m rderstwa- sam +#stwa st #C na p rzCdk! dziennym w ca"e# E!r pie- a #akk ,wiek nie sC ne +#awem n wym w sw #e# ist cie- ma#C #ednak cechE drE+nC pewne# wymyB,ne# ry$ina,n Bci w % rmie3 M Dna +y z dane$ materia"!- ktre$ dzisie#sza p ra d starcza- wysn!F +ardz ciekawC w swych wni skach %i, z %iE z+r dni i ana,izE +"Ed!3 R nas nie za+rak" +y rwnieD p datne$ Dywi "! d takich st!diw3 P #edyncze wypadki przeraDa#C niema, kr!ciestwem sw imI63 ?rzezicka d,a pieniEdzy zam rd wa"a Xze%E (er,ach wC- zdziwacza"C star!szkE- ktra d ki,k!nast! ,at Dy"a w d s +nieni!- w pe"nym niema, zap mnieni!3 (dy #ednak nazwisk #e# d sta" siE d $azet 7 ca"e starsze p k ,enie mieszkacw miasta wiedzia" - k $ ch dzi- i t +yna#mnie# nie ty,k z p w d! mEDa- znane$ wszystkim %a+rykanta n Dy- wwczas #!D dawn nieDy#Cce$ 3 (er,ach wC +y"a p staciC samC w s +ie- nie Dy"a +yna#mnie# w cieni! ma"D nka- ,ecz mia"a w"asne k nt w p, tkarskim +ank!3 Nie pamiEtan #e# m De #ak +a,etnicy warszawskich scen- nie zr +i"a + wiem ,Bniewa#Cce# kariery- $dy w ciC$! dziesiEci ,ecia .0427.082 10. taczy"a na nich p d nazwiskiem Wywierskie#3 ?y"a +ardzie# +a,etnicz7kC

niD prima+a,erinC i #eB,i nawet sta"a siE wwczas + haterkC #akie$ B skanda,ik!- t racze# nie wych dzCce$ p za Bciany resta!racy#nych cham+res separees3 NastEpne dziesiEci ,ecie spEdzi"a w ' s#i- skCd wrci"a z % rt!nC szac wanC na 122 tys3 r+3 Na pewn wie,e s+ zastanawia" siE- #akim sp s +em d sz"a d takich pieniEdzy- i niewCtp,iwie krCDy"y na ten temat kCB,iwe p, tki3 )!De pieniCdze mia"y #ednak wwczas t d sie+ie- De 7 nieza,eDnie d te$ - #ak siE #e zd +y" 7 wy+itnie p dn si"y atrakcy#n BF ich p siadacza3 Tak +y" i w tym przypadk!3 Kandydat d rEki zna,az" siE nie+awem- ty,e ty,k De kaza" siE h!,akC3 Nim eks7+a,etnica zdCDy"a wystCpiF separac#E 7#e# ma#Ctek w znaczne# czEBci st pnia" w r zmaitych A$a+inecikachI i na wyBci$ach3 P Bmierci mEDa w .060 r3 (er,ach wa ds!nE"a siE d ,!dzi- p pad"a w dew c#E- zdziwacza"a- sta"a siE nie!%na- nik $ nie przy#m wa"a- +ywa"a siE nawet +ez s"!D+y3 Wta#emniczeni szepta,i- De ma #eszcze #akCB $ twkE- rDne wa, ry3 Xe# za+#czyniC +y"a Adama z t warzystwaI- c sprawi" - De a%era ta r zpa,i"a ciekaw BF wszystkich d +ia" Bci3 Wikt r ( m!,icki kreB,i" czyn ?rzezickie# #ak Az+r dniE w rEkawiczkachI i Az+r dniE w s" c!I$dyD ! swe# przysz"e# %iary- w %icynie d m! przy !,3 Wsp,ne# .2m rderczyni z#awi"a siE .2 ran 3 &%icyna ta- +r!dna i drapana- mia"a w s +ie 7 #ak twierdzi" ( m!,icki 7 c B tak ch r wite$ - De )ickens nie zawaha"+y siE !mieBciF w nie# na#czarnie#szych r zdzia"w swych p wieBci3 &+ie k +iety sp tka"y siE w +ramie 7 (er,ach wa ni s"a w dE w dz+anie z p mpy przy p,ac! A,eksandra O +ecnie Trzech KrzyDyP3 )awna +a,etnica wBrd wie,! dziwactw mia"a teD m cn zaawans wanC hip ch ndriE i +y"a przeBwiadcz na 7 c pewnie z sta" #e# z kres!- $dy przeciwk w d ciC$ m niektre krE$i r zwi#a"y wBciek"C kampaniE 7 De z kran! p"ynie w da zatr!ta3 Wp!szcza#Cc za pr$ ?rzezickC- sp dziewa"a siE prawd p d +nie #akie$ B interes!- pr wadzi"a + wiem 7 #ak pisa"a prasa 7 A perac#e weks, weI- czy,i nazywa#Cc rzecz p imieni! 7 za#m wa"a siE p cich! ,ichwC3 ? $!s"awa ?rzezickC- zanim dwiedzi"a (er,ach wa w dni! .1 ma#a .0/1 r3- dni!- ktry d,a nich +! mia" prze+ie$ tak %ata,ny- p Dyczy"a #!Ds%a"sz wawszy p dpisy na ki,k! weks,ach- +,isk 1222 r+3 Teraz- d stare# ,ichwiarki- przysz"a z m" tkiem w t re+ce3 >+r dnia ?rzezickie# na,eDy d wy#Ctk wych 7 twierdzi"a APrawdaI3 Czy #est na Bwiecie 7 pytan w tym piBmie 7 tak przenik,iwy a$ent 101

I i p ,icy#ny- De+y na niC zwrci" !wa$E i p sCdzi" w"aBnie #C_ (dy+y nie schwytan #e# na mie#sc! z+r dni- nikt nie !wierzy"+y Dadnym p sz,ak m3 &rdynarny ra+!nek #est przywi,e#em mEDczyzn- a t! s!+te,nawykszta"c na k +ieta wch dzi d mieszkania- r z+i#a $" wE trzema !derzeniami m" tka- zada#e #eszcze siedem ran p Bmiertnych- my#e rEce ze krwi- rewid!#e wszystkie skrytki- a $dy zawiad mi ny przez sCsiadw niezwyk"ym ha"asie strD p!ka d drzwi- kaDe m! przy#BF za p" $ dzinyza+iera ki,ka tysiEcy r!+,i i !cieka3 Wy,icza#Cc te wszystkie sprzeczne z k +iecC nat!rC cechy hydne$ m rd!- p!+,icysta APrawdyI wyraDa" +awy- +y nie przypisan ?rzezickie# A +#aww ch re# psychicznieI3 A*edwie #C zamkniEt 7 pisa" z$ryK,iwie 7 a #!D !s"!Dny dia$n sta k!rier wy mwi Gr zstr #! nerw wymZ3 >w ,ennicy te rii +"Ed! p, tC +ania,!ki3 Pewnych p,am krwawych nie zmy#C wed"!$ s"w Szekspira wszystkie w dy mrz- mia"aD+y #e zmyF rep rterska B,ina_I3 >acietrzewienie- ktrem! t pism - #ak z +aczymy da,e#- dawa" nastEpnie #eszcze strze#szy wyraz- na#,epie# Bwiadczy- #ak pinia p!+,iczna dni s"a siE d z+r dni ?rzezickie#3 > #edne# str ny niezdr wa ciekaw BF- z dr!$ie# zaB,epi ny $niew3 P d +nie 7 ch ciaD nie tak str 7 zarea$ wa" ki,ka ,at wczeBnie# inny p waDny ty$ dnik- $dy wydarzy"a siE rwnie +estia,ska z+r dnia3 W $r!dni! .000 r3 dwa# cze,adnicy rzeKniccy zat"!k,i kamieniem .67,etniC s"!DCcC- a nastEpnie dciE,i #e# $" wE n Dem3 Mie,i zamiar +ra+ waF d m- w ktrym s"!Dy"a- w c #C na#pierw wta#emniczy,i- p tem #ednak na+ra,i p de#rze- De ich wyda3 R#Et ich na dr!$i dzie3 Prasa z +!rzeniem d n si"a- De w B,edztwie zach wywa,i siE +ardz sw + dnienawet siE Bmia,i- a #eden r +i" wraDenie nien rma,ne$ 3 ANie mam zamiar! 7 pisa" wwczas kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I 7 za przyk"adem n wych krymina,istw Ut! w znaczeni! znawcw prawa karne$ 7 przyp3 S3M3V +r niF z+r dni i spr wadzaF #C na $r!nt #akie#B pat , $iczne# niep czyta,n Bci- wina #est winC i m ra,ny p rzCdek wyma$a !karaniaI3 7 W W7 Wezwany w charakterze eksperta chir!r$- pr %es r Przewski- w czasie pr ces! ?rzezickie# Bwiadczy"- iD 7 sCdzCc ze sp s +! d k nania za+#stwa 7 skarD na przysz"a z +myB, nym p,anem i wyk na"a $ z pe"nC przyt mn BciC !mys"!3 > d!DC si"C !derzy"a ki,kakr tnie %iarE m" tkiem w czaszkE- za+i#a#Cc #C na mie#sc!3 Prasa #Ezykiem recenz#i teatra,nych pisa"a- De pr %es r Aznak micie

dtw rzy" w sCdzie scenE m rderstwaI3 Na pewn +y" t #eden z m 7 109 mentw K,e !sp sa+ia#Ccych d skarD ne# nie ty,k p!+,iczn BF- a,e i sCdktry dda,i" 7 patrzCc z dzisie#sze# perspektywy wyraKnie z+yt p ch pnie 7 wni ski adw katw Xana Ma!ryce$ Kamiskie$ i Stanis"awa Ki#eskie$ p ddanie skarD ne# +serwac#i psychiatryczne# w szpita,!3 _: \3 S!$estie ich pr k!rat r sk ntr wa" krtk : 7 (dzie za wie,e Bwiat"a- tam nic nie widaF3 7 W ,n sCd wi drz!ciF kaDdC ekspertyzE 7 zarep,ik wa" na t mecenas Kamiski 7 a,e p winien d k ca wys"!chaF wezwanych przez sie+ie +ie$"ych3 H SCd p dkreB,a#Cc- De sam #est na#wyDszym +ie$"ym- drz!ci" wni sek +r ny i p przesta" na p wierzch wnym +adani! skarD ne#- d k nanym przez dwch psychiatrw i medyka- w ddzie,nym p mieszczeni! w pa"ac! Paca3 Trwa" n $ dzinE i stan wi" w"aBciwie #edyny materia"3 > +serwac#i ?rzezickie# p dczas pr ces! ,ekarze nicze$ nie m $,i wywni sk waF- $dyD siedzia"a na na "awie skarD nych mi,czCca- ze sp!szcz nC $" wC3 > !stne# pinii przedstawi ne# przez +ie$"ych sCd wi rep rterzy wy"awia,i takie terminy- #ak psych patia- histeria- m ra,ny +"Ed- #eden z nich za,iczy" nawet ?rzezickC- #!D na w"asnC rEkE- d kate$ rii A ni manwI3 ACD t za niezr z!mia"y termin wyna,az" w spraw zdawca sCd wyskCdinCd d +ry p wieBci pisarz i p etaI 7 denerw wa" siE spec#a,ista w czas piBmie prawniczym3 Termin kaza" siE +cy d,a pr %es# na,isty- a,e ,aik da" w ten sp s+ d wd- De +y" +ardzie# d nie$ a! c !rant n winek psychiatrycznych3 W .00/ r3 d+y" siE w ParyD! miEdzynar d wy K n$res Medycyny Rmys" we#- na ktrym przedstawi n pr #ekt !niwersa,ne# statystyki i nazewnictwa ch r+ psychicznych3 W $r mnie r z+!d wane# przez %ranc!skich psychiatrw typ , $ii A,!dzi zwyr dnia"ychI sz!%,adE z wym ta#emniczym terminem przydzie, n tym- ktrzy ma#C nie dparty p ciC$ d czynienia zak!pw O d $rec3 niaP3 Tr!d r zszy%r wania we$ dr +ne$ szcze$,ik! nie wyda#e siE +ez w cny3 M Dna dziEki tem! s% rm!" waF pytanie: C mia" na myB,i w czytany p wieBci pisarz i p eta_ CzyD+y wiedzia"- d #akich t zak!pw ?rzezickC mia"a Anie dparty p ciC$I_ SCdzCc ze spraw zda- w t k! pr ces! nie wy#aBni n te# kwestii3 Str #ne Adamy krymina,neI strzy$"y sp d m dnych kape,!sikw !szkaminas"!ch!#Cc- czy nie padnie p dczas pr ces! inny termin: nim% mania-

ktrym miEdzy wierszami ,!+ wpr st p s"!$iwa"y 10< siE niektre $azety piszCce z+r dni d k nane# przez ?rzezickC3 A>a$adka +ycza# wa- psychiczna czy m De ty,k %iz# , $iczna_I 7 pyta" Wikt r ( m!,icki w AKra#!I3 Ciekawych er tyczne$ Adr!$ie$ dnaI pr ces r zczar wa"3 W +ec pewnych d w dw z+r dni sCd mnie# interes wa" siE tym- na c ?rzezickie# p trze+ne +y"y pieniCdze3 St!$E+na %ama $" si"a- De ta <<7 ,etnia k +ieta- ktrC AmCD k cha"- a dzieci !+stwia"yI- na73 ,eDa"a d #akie$ B At warzystwa r zp!stnic- ktre mia"y sw #e mie#sce schadzek i h #nie p"aca"y m" dych ,!dzi- %iar!#Ccym im swe !s"!$iI3 A> ca"e# te# ep pei 7 ir niz wa" Pr!s #!D p pr cesie 7 B,edztw nie wykry" nic U333V3 C wreszcie nie +y" niesp dziankC d,a nas- ktrzy wiemy- De w tym mieBcie #eszcze p"eF piEkna nie p trze+!#e p"acaF sw ich wie,+icie,i3 Ach- +y,e ktra kiwnE"a pa,cem- zaraz z+ie$nC siE na #e# !s"!$i 7 GPany- ch" py- nawet k!pceZ- nie r szczCc pretens#i d h n rariwI3 Mim t p, tki nie !stawa"y- + pr ces 7 z p w d! mnstwa nied mwie 7 z stawia" d!De d,a nich p ,e3 Prasa prawnicza sk nstat wa"a- De B,edztw +y" BciB,e !kier!nk wane- a sEdzia prezyd!#Ccy nie d p!szcza"- +y p dczas pr ces! r ztrzCsan z+ytni szcze$"y niewiCDCce siE +ezp Bredni ze z+r dniC przy !,3 Wsp,ne#3 Nie wy#aBni n wiEc ta#emnicy wyna#m wane# przez skarD nC $ars niery ani przeznaczenia s" ika z pi!m i %a#eczki- ,eDCcych wBrd d w dw rzecz wych na sEdzi wskim st ,e3 WCtek ten p miniEt - p d +nie #ak w przypadk! Wisn wskie#- a przecieD + k #e# cia"a takDe zna,ezi n s" ik z tC samC zawart BciC3 ?r!k wa prasa- niewCtp,iwie p d wp"ywem * m+r s wskie# charakterystyki A!r dz nych przestEpcwI- widzia"a skarD nC #ak A+r!netkE- ener$icznych rysach- wyrazie twarzy namiEtnym i $wa"t wnymI- p dczas $dy p waDni spraw zdawcy pr st wa,i ten +raztwierdzCc- De nie ma n nic wsp,ne$ z ry$ina"em: %aktycznie +y"a t k +ieta zniszcz na- na ktre# twarzy ma, wa"a siE ty,k $ rycz i nieszczEBcie3 Charakteryz!#Cc skarD nC- !Dy" ( m!,icki znamienne$ zwr t!- De +y"a na A m tana w sieF- ktra #e# wsze,ki sw + dny r!ch d!szy !niem D,iwia"aI- (dy+y mia" na myB,i ch r +E psychicznC- napisa"+y t wyraKnie- a nie p s"!$iwa" siE a,!z#ami3 A m De ta#emnica z+r dni zna#d wa"a siE w we# %,aszeczce pi!m_ Prasa

warszawska nie#edn kr tnie wsp mina"a p"s"wkami 104

m r7

%,n manii szerzCce# siE w ParyD!- a zna#d!#Cce# sw #e %iary- $"wnie p"ci Deskie#- takDe w Warszawie3 > niektrych n tatek wyraKnie wynika- De przedsiE+ran ,iczne kr ki- +y !niem D,iwiF przenikanie w niep w "ane rEce nark tykw z aptek- wyp saDa#Cc #e nawet w tym ce,! w spec#a,ne sza%eczki3 AM r%ina szcze$,nie d,a k +iet #est zastEpczyniC $ rza"ki ,!+ wsch dnie$ haszysz!I 7 twierdzi" kr nikarz ATy$ dnika I,!str wane$ I trzy ,ata przedtem i przestrze$a"- De kt te# tr!ciKnie za!%a"- kt #e# !Dywanie na" $iem zr +i"- ten k czy Dycie przek,estwem d statnie$ #e# ha!st!3 ASkCd s +y d tkniEte na" $iem +i rC tr!ciznEI 7 pyta" dziennikarz 7 i dp wiada" pytaniem wyraKnie s!$er!#Ccym: ACzy m De !dawa" siE im zna#d waF !s"!DnC medycynE- ktra d,a dr +ne$ zar +k! $ t wa +y"a daF wszystk - c siE zna#d!#e w "aciskie# k!chni_ Kwestia waDna d,a zdr w tn Bci p!+,iczne# i "Cczy siE z ca"ym t"!mem m D,iwych nad!DyF aptekarskichI03 7 Tak k czy siE ten- da#Ccy wie,e d myB,eniapass!s w prze$,Cdzie ty$ dnia3 P z sta#emy ca"y czas w s%erze przyp!szcze- ktre +ez wCtpienia ni$dy #!D nie dadzC siE zwery%ik waF3 XednakDe tr!dn p wstrzymaF siE d ich sn!cia- zw"aszcza $dy !k"ada#C siE w , $iczny "ac!ch3 > perspektywy czasw dzisie#szych strze# widaF pewne %akty z przesz" Bci- na ktre wsp"czeBni zdarzeni m nie zwraca,i 7 z +rak! w tym wz$,Edzie m D,iw Bci p rwna 7 d stateczne# !wa$i3 AD wiEc k!si- +y na p dstawie +serwac#i dzisie#szych ,icznych pr cesw nark maskich d sz!kiwaF siE pewnych ana, $ii3 Przy#Ecie tezy- De ?rzezicka +y"a nark mankC- p zwa,a zr z!mieF i #e# m tywy- i zach wanie siE przed sCdem- i reakc#e #e# r$anizm! raz wy$,Cd- wreszcie teD a,!z#E p wieBci pisarza7p ety- ktry m De c B wiedzia"- ,ecz wy+ra" mi,czenie3 P d +nie wie,e m Dna zr z!mieF- $dy sp #rzy siE z te$ p!nkt! widzenia na pewne wydarzenia p przedza#Cce tra$icznC BmierF Wisn wskie#3 P p +ycie w ParyD! zmieni"a siE na wyraKnie3 PrzeDywa"a dziwne stany- raz nawet zapa,i" siE na nie# sz,a%r k3 *ekarz teatr! p wiada" na sa,i sCd we#De cierpia"a na +,e $" wy- +ezsenn BF- r zstr #e nerw we- nawet ha,!cynac#e- a na krtk przed BmierciC wystCpi"a ! nie# pewna demenc#a 7 traci"a zd ,n Bci mnem niczne- c raz tr!dnie# !czy"a siE r,3 CiC$,e mwi"a Bmierci- przep # na +y"a pesymizmem- t wszystk #ednak stan wi" p zE charakterystycznC d,a wych ,at3 Na#wiEce# d myB,enia

da#C %a#ecz7 108 M3 ka i w s" iczek z pi!m w czyste# p staci3 P trakt wan #e #ak tr!ciznE 7 a #eB,i t +y" w"aBnie #e# Aprzek,estw I_ Pr ces ? $!s"awy ?rzezickie# #est interes!#Ccy z wie,! wz$,Edw3 Wypad" + wiem w czasie- $dy nawarstwi" siE ki,ka tendenc#i st #Ccych ze s +C w wyraKne# sprzeczn Bci3 Tendenc#a 7 tak wwczas si,na 7 d wyd +ycia p dczas pr ces! karne$ te$ wszystkie$ - c dawa" +raz s + w Bci sprawczyni z+r dni- w sp s+ dramatyczny zderzy"a siE z +awC- De w p znanie d pr wadzi d wy"Cczenia dp wiedzia,n Bci ze wz$,Ed! na niep czyta,n BF3 =a,a z+r dni p trze+ wa"a tamy- a nie n we$ imp!,s!3 SEdzi wie nie chcie,i +yF z+yt d ciek,iwi- w ,e,i niewiedzE niD zwiCzane rEce3 ?ie$,i s!$er wa,i- De m $,i+y c B +,iDsze$ p wiedzieF s + w Bci ?rzezickie# p #e# +serwac#i w szpita,!3 Matka skarD ne# cierpia"a na za+!rzenia psychiczne- a ! nie# same# ,ekarze wykry,i rwnieD zak"cenia w %!nkc# n wani! r$anizm!- anemiE- wady serca i za+!rzenia menstr!acy#ne3 Pr %es r P pw- rzecznik k ,e$i!m psychiatryczne$ ch F nie d strze$" ch r +y psychiczne#- stwierdzi" #ednak +#awy si,ne# ne!rastenii i prawd p d +iestw psych patii3 Pr %es r Ad ,% ' the kreB,i" #e# stan #ak $randE hysterie- z czym z$ dzi" siE inspekt r RrzEd! *ekarskie$ pr %es r Pi tr Tr icki- ktry d da"- De ch ciaD +serwac#a szpita,na m De p twierdziF piniE- De #est na p czyta,na- a,e +Edzie t wwczas rzeczenie !$r!nt wane na!k w 3 ?y" t racze# wCtp,iwe- $dyD histeria na,eDa"a d na#+ardzie# dysk!t wanych i m dnych ch r+ ,at siemdziesiCtych- a wczesny a!t rytet w te# dziedzinie- %ranc!ski ne!r , $ pr %3 Xean Charc t- !czyni" z nie# ch r +E psychicznC- d w dzCc- De #est na nier zerwa,nie zwiCzana ze stanami zwyr dnienia3 > k ,ei zaB zwyr dnienie +y" wwczas !niwersa,nym k,!czem d wy#aBnienia przestEpcz Bci3 &piniE +ie$"ych A(azeta SCd wa WarszawskaI kreB,i"a #ak A#eden wie,ki znak zapytaniaI i z$" si"a da,ek idCcy p st!,at- +y Aw n wym k deksie karnym przy cenie kwestii dp wiedzia,n Bci i p czytania zna,az"y !wz$,Ednienie na#n wsze wyniki na!ki psychiatryczne#I3 )r!$a p " wa JIJ w3 t ,ata prawdziwe$ za!r czenia siC$niEciami na!k przyr dniczych3 Antr p , $ia krymina,na- zap czCtk wana przez * m+r sa #e$ $" Bnym dzie"em Trattat de, ! m de,inC!ente OI wyd3 .068N t"!maczenie p ,skie pt3 Czi wiek7z+r dniarz w st s!nk! d

antr p , $ii- #!ryspr!denc#i i dyscyp,iny wiEzienne#- d k nane na p dstawie znacznie r zszerz ne$ IM wyd3 .0/.7.0/1P- wystart wa"a w a!rze pe"ne# na!k w Bci3 Xe# $"wnym za" Deniem +y" 100 przypisywanie pewnym #edn stk m sta"ych cech +i , $icznych 7 s matycznych i psychicznych 7 ma#Ccych sw #e atawistyczne !war!nk wania- ktre sprawia"y- De #edn stki te +y"y nie dw "a,nie s +ami zwyr dnia"ymi- +"Ckanymi- kreB, nymi typami przestEpczymi3 Cesare * m+r s - psychiatra i medyk sCd wy 7 #ak+y na wzr przyr dnicze# systematyki *inne!sza- wpr wadza#Cce# p dzia" Bwiata r$anizmw na k,asy- rzEdy- r dza#e i $at!nki 7 !" Dy" at,as przestEpcw3 > k ,ei #e$ k ntyn!at rzy- dCDCc d wyrDnienia wBrd nich typwda#Ccych siE k,asy%ik waF wed"!$ cech %izycznych i psychicznych- sz!ka,i !zewnEtrznia#Ccych siE wr dz nych predysp zyc#i- ktre takich s +nikw nie dw "a,nie p pycha"y d z+r dni3 Wed"!$ nich- #edni +y,i skazani na t - +y p dpa,aF- inni 7 +y m rd waF- #eszcze inni 7 +y kraBF3 >wiCzek miEdzy zwyr dnieniem a z+r dnicz BciC dawa" siE w ten sp s+ p z rnie wyt"!maczyF3 Niektre cechy anat miczne Onp3 p"askie i niskie cz " - n s zadarty ,!+ sp"aszcz ny 7 ! z" dziei i in3P- %iz# , $iczne Onp3 niecz!" BF na +,- wzr k +ez+arwny- zimny i przenik,iwy ! m rdercyniesp k #ny i +"CdzCcy ! z" dzie#a i in3P- a takDe psychiczne O+rak p cz!cia m ra,ne$ - niecz!" BF- cynizm- ,enistw - prDn BFimp!,sywn BF- za+ + nn BF itp3P i wystEp!#Cce dziedzicznie w pewnych k n%i$!rac#ach 7 dawa"y rDne typy ,!dzi zwyr dnia"ych- ktrzy w zasadzie +y,i nie dp wiedzia,ni za swe czyny3 Wystarczy" z+r dniarza p ddaF dp wiednim +adani m- skata, $ waF wystEp!#Cce ! nie$ cechy+y wiedzieF- czy #est cz" wiekiem n rma,nym- ktry przypadk w wsk!tek nieszczEB,iwe$ z+ie$! k ,iczn Bci- r zminC" siE z prawem- a wiEc +y" wed"!$ termin , $ii * m+r sa Akrymin idemI- czy teD #est !r dz nym przestEpcC +arcz nym zwyr dnieniem- ktre ni+y Aciemne m ceI p pchnE" $ d z+r dni3 &czywiBcie #est t $r!+e !pr szczenie te# te rii- a,e teD i antr p , $ia krymina,na- i p z sta#Cca p d #e# wp"ywem wczesna psychiatria sCd wa $rzeszy"y schematyzmem i naiwn BciC3 Wsp mniana wczeBnie# A ni mankaI 7 t w"aBnie #edna z kate$ rii wyw dzCcych siE w pr ste# ,inii z te rii !r dz ne$ z+r dniarza- zm dy%ik wane# p tem- #!D przez innych psychiatrw- w te riE cz" wieka zwyr dnia"e$ - +arcz ne$ z+r dniczymi predysp zyc#ami3 Na r k przed pr cesem ?rzezickie# Warszawska Iz+a SCd wa zwrci"a siE

d )epartament! Medyczne$ z zapytaniem- Aczy z+ czenie m ra,ne Om ra" insanityP #est ch r +C !mys" wC zn szCcC p czyta,7 10/ n BF_I3 S% rm!" wan #e na t,e przypadk! pewne# k +iety- ktra prze#awia"a niep ham wany p pEd d kradzieDy: przyw"aszcza"a s +ie wszystk - c #e# wpad" w rEkE- zarwn k szt wn Bci- #ak pamiCtki r dzinne i rDne +ezwart Bci we dr +iaz$i3 'zeczy te sprzedawa"a ,!+ zastawia"a- pieniCdze zaB wydawa"a na "ak cie3 Termin! Am ra" insanityI- t"!macz ne$ ! nas #ak z+ czenie m ra,neidi tyzm !cz!F- m ra,na niem c czy wreszcie zniecz!,ica m ra,na- !Dy" p raz pierwszy w .094 r3 an$ie,ski ,ekarz i antr p , $- Xames C3 Prichardna znaczenie psych patii3 Iz+a SCd wa DCda"a #edn znaczne# dp wiedzi w kwestii- ktra i dziB +!dzi ,iczne k ntr wers#e 7#edni psychiatrzy !dzie,i,i+y na t dp wiedzi ne$atywne#- inni +yF m De nawet p zytywne#- a,e #edni i dr!dzy z$" si,i+y przy tym mnstw zastrzeDektre !Bwiad mi"y+y sCd wi ca"C z" D n BF pr +,em!3 )epartament Medyczny p +serwac#i skarD ne# w zak"adzie d,a +"Ckanych i z" Deni! re,ac#i przez psychiatrw wnis" kwestiE p stawi nC przez Iz+E SCd wC p d +rady 'ady *ekarskie#3 R z+adane# k +iety psychiatrzy stwierdzi,i +,e i zawr ty $" wy raz +rak pamiEci3 Stwierdzi,i teD- De miewa na Ahisteryczn 7epi,eptycz7ne ataki- w atakach tych traci cz!cie- zwEDa#C siE Krenice- p dnie+ienie zniecz!, ne- +rak czynn Bci dr!ch wych prze"yk!3 &+wini na ma s!kcesy#nC sk" nn BF d ch r+ !mys" wych- wad,iwC psychicznC str nE r$anizm! i #est w stanie histerycznymI3 *ekarze !zna,i- De #e# Ask" nn BF d kradzieDy t +#aw zewnEtrzny z+ czenia s%ery psychiczne#- wsk!tek +rak! p cz!cia m ra,ne$ N #est t nastEpstw ch r +y !mys" we#I- i zak nk,!d wa,i- iD A +wini na #est d tkniEta z+ czeniem m ra,nym na $r!ncie s!kcesy#ne# newr zyI3 )zisie#szy psychiatra ! we# k,ept manki- d tkniEte# nadt maniC przeB,ad wczC- niewCtp,iwie d patrzy"+y siE rwnieD d BF ewidentne# ch r +y psychiczne#- a +yF m De stateczne wni ski wy"Ccza#Cce #e# dp wiedzia,n BF karnC +y"y+y z+ieDne z rzeczeniem 'ady *ekarskie#3 XednakDe przy wczesnym p zi mie psychiatrii- przy #eszcze +ardzie# niD +ecnie nie stre# termin , $ii- przy nied statkach warsztat! +adawcze$ 7 rzeczenie t +arcz ne +y" ty, ma wadami- De przy +,iDsze# ana,izie m!sia" wyw "ywaF ,iczne wCtp,iw Bci nawet ! ,aika3 Przede wszystkim zaB +ardz ryzyk wne +y"y $,ne wni ski wyciC$niEte z te$ k nkretne$ przypadk!3

&t + wiem pinia 'ady *ekarskie#: A&s +y d tkniEte z+ czeniem m ra,nym !znaF na,eDy za +"Ckane- czyny przez takie s +y 1/2 spe"ni ne- ma#Cce nawet cechy Bwiad mych- z $ry p myB,anych czynwma#C z!pe"nie drE+ny charakter i chcCc zasadnie ceniaF te czyny na,eDy zastan wiF siE nie ty,k nad +#awami zewnEtrznymi- a,e i nad p +!dkami3 XeB,i cz" wiek p spe"ni nym przestEpstwie- a nawet w czasie spe"nienia przestEpstwa nie d zna#e wstrzCBnie m ra,nych- $dy apatycznie zach w!#e siE- t #est ch rym !mys" w i p czyta,n Bci m wy +yF nie m De- nadt p +!dkC $"wnC czEst +ywa nieprzezwyciED ny p pEd- a tym samym czyny sC mim w ,ne- a wiEc niep czyta,neI/3 ?y" t +ardz szer kie 7 wie,e zresztC za szer kie 7 twarcie drzwi d przy#m wania niep czyta,n Bci3 Te$ niewCtp,iwie Bwiad my +y" sCddrz!ca#Cc wni sek szpita,ne +adanie ?rzezickie#3 StanC" + wiem przed dy,ematem: a,+ zrezy$n!#e z +ada i wyda wyr k- ma#Cc za s +C p parcie pinii p!+,iczne#- zastraszane# czEstymi za+#stwami- ktrych sprawcy rzadk +y,i chwytani przez p ,ic#E- i zniecierp,iwi ne# d patrywaniem siE nien rma,n Bci ! tych- ktrzy da,i siE schwytaF- a,+ skier!#e #C d szpita,a psychiatryczne$ i narazi wymiar sprawied,iw Bci na p z rnC k,EskE raz $niew i drwiny nie ty,k ,!dzi ma" wyr +i nych3 'zecz charakterystyczna: w p waDnych re,ac#ach pras wych z pr ces! ?rzezickie# nie dn t wan nazwisk sEdziw- z cze$ m Dna wn siF- De nie +y,i t ,!dzie znani ze swe# pryncypia,n Bci w d ciekani! prawdy3 W ,e,i nie wkraczaF na niepewny $r!nt i przy#CF- De ?rzezicka #est 7 wed"!$ wczesnych +ie$ wych p #EF 7 #ednC z Akrymina,istek wypadk wychI- ktrC k nieczn BF sp"acenia +,iDe# nie kreB, nych z + wiCza %inans wych p pchnE"a d p pe"nienia straszne# z+r dni3 Nie chcie,i d patrywaF siE ! nie# #akie$ B +"Ckania m ra,ne$ - Azwyr dnienia z !r dzeniaI- p wsta"e$ 7 #ak t p tem akcent wa" k ntyn!at r * m+r sa- Enric =erri 7 z namiEtn Bci czy teD nawet w wynik! dzia"ania pewnych czynnikw sp "ecznych3 Tak t ?rzezicka sta"a siE %iarC pierwsze$ p waDne$ kryzys! wiary w psychiatriE #ak na!kE zd ,nC za#rzeF d wnEtrza cz" wieka i kreB,iF- czy #est n dp wiedzia,ny za swe czyny- czy teD dzia"a" +ez r zeznania p d wp"ywem sza,estwa3 Kryzys ten nastCpi" w chwi,i- $dy psychiatria !t Dsami"a siE z krymin , $iC- $dy sp dziewan siE- De na p dstawie #edn stk wych przypadkw na!ka cz" wiek! !dzie,i dp wiedzi !niwersa,nych- t"!maczCcych przestEpcz BF w $,e3

1/. Praw dawstwa J,J7wieczne d BF #!D p wszechnie przy#m wa"y zasadEDe ,!dzi +"Ckanych nie na,eDy zamykaF w wiEzieniach- a,e w szpita,achpraktyka #ednak d"!$ #eszcze w tym wz$,Edzie p z stawia"a wie,e d Dyczenia3 >wiedza#Cc e!r pe#skie wiEzienia w ,atach dw!dziestych- hr3 =ryderyk Skar+ek ze z$r zC i z +!rzeniem dn t wywa" %akty trzymania tam zamkniEtych w De,aznych k,atkach wariatw- ktrym nEdzne p Dywienie p dawan przez prEty3 ?y,i t ,!dzie- ktrzy w sza,estwie p pe"ni,i z+r dnie- a przecieD wca,e nie tak dawn - + d pier w czasie rew ,!c#i %ranc!skie# Phi,ippe Pine,- nacze,ny ,ekarz w szpita,ach psychiatrycznych ?icetre i Sa,petriere- zd#C" k wy i "ac!chy Azwycza#nymI !mys" w ch rym3 X!D w pierwsze# k dy%ikac#i karne# 7 k deksie karzCcym z .0.0 r3 7 r z+!d wany z sta" d BF znacznie artyk!" !chy,a#Ccy dp wiedzia,n BF za z+r dnie ze wz$,Ed! na +rak winy3 Wed"!$ artyk!"! .6 k deks!przestEpstwa p ,e$a#Cce$ na dzia"ani! ,!+ na zaniechani! nie p czyt!#e siE za z+r dniE- $dy: aP Asprawca !Dywania r z!m! #est z!pe"nie p z+awi nyI Osta"a niep czyta,n BFP- +P A#eDe,i cierpi czas we zmys"w p mieszanie i w czasie tak wym d p!Bci" siE szk d,iwe$ czyn!I Onapad prze#Bci we# ch r +y psychiczne#P- cP A#eDe,i p pe"ni" czyn szk d,iwy w z!pe"nym- +ez zamiar! #ednak p pe"nienia z+r dni- pi#astwie a,+ w tak wym zmys"w +"Ckani!- iD sam nie wiedzia"- c czyni"I.23 QwczeBnie w psychiatrii wyrDnian sza,estw 7 rwn znaczne t! z k deks wym p!nktem OaP- i wariac#E 7 Aczas we zmys"w p mieszanieI O+PN statni stan OcP !#Et w k deksie na#mnie# precyzy#nie 7 r z!mian $ chy+a #ak $wa"t wny wy+!ch $niew!- c dp wiada dzisie#szem! a%ekt wi pat , $icznem!3 Nie wyda#e siE- +y za czasw + wiCzywania k deks! karzCce$ praktyka sCd wa mia"a #akieB czEstsze zetkniEcia z psychiatriC- p pr st! ta statnia +y"a na t w Warszawie z+yt s"a+a3 ?rak #est B,adw dysk!s#i- prze#aww wCtp,iw Bci- nie +y" chy+a i rzecznictwa3 Te retycy prawa karne$ krytyk wa,i k deks we !#Ecie wariac#i m $Cce nastrEczaF wCtp,iw Bci praktyce i pr p n wa,i zmieniF #e w przysz"e# !stawie karne#3 ACzy,i cz" wiek zmys"w +"Ckanych- ch F chwi, w nie #est w par ksyzmie- ma #ednak !mys" tak czerstwy- ma zd ,n BF tak z!pe"nC r zwaDania czynw sw ich- iD m! p winny +yF czyny +ezprawne ca"k wicie i z!pe"nie przypisane_I.. 7 pyta" pr %es r ' m!a,d [!+E w .01/ r3 na "amach pierwsze$ na!k we$ czas pisma prawnicze$ 3 Sz" m! wiEc r zszerzenie stanw ch 7

1/1 r + wych !mys"! wy"Ccza#Ccych dp wiedzia,n BF w +ec ewidentnie ch rych psychicznie- ch ciaD w pewnych kresach zach wywa,i siE ni z!pe"nie n rma,nie3 ?y" t dCDenie chwa,e+ne- w praktyce niema#Cce #ednak wiEksze$ znaczenia- sk r sCdy chy+a niezwyk,e rzadk k rzysta"y z p m cy ,ekarzy psychiatrw #ak +ie$"ych3 Nie,iczne B,ady w prasie wskaz!#C- De nie przywiCzywan wwczas wie,kie# wa$i d p znania w"aBciw Bci psychicznych sprawcy3 Pr ces +y" tak s% rma,iz wany- De schwytanie na mie#sc! przestEpstwa z ApewnymiI d w dami winy i przyznanie siE- nawet wym!sz ne- wystarcza"y d wydania na#s!r wsze$ wyr k!3 Przyk"adem m De +yF pewna 147,etnia *itwinka- ktrC w pierwsze# instanc#i SCd Krymina,ny skaza" na d Dyw cie3 (dy sprawa tra%i"a w .091 r3 d SCd! Ape,acy#ne$ - !chy,i" n wyr k- + kaza" siE- De z p d7sCdnC r zmawian $"wnie na mi$i- $dyD nie zna"a #Ezyka p ,skie$ 3 SCd P ,ic#i P prawcze# Awypr wadzi" n wC inkwizyc#EI przy !dzia,e +ie$"ych t"!maczy3 AWykry" siEI p dczas nie#De skarD na Aniekiedy #eB,i nie z!pe"nem! p mieszani!- t znacznem! s"a+ieni! !mys"! !,e$aI3 ?yF m De SCd Krymina,ny- $dy d+ywa" siE p n wny pr ces- sk rzysta" z p m cy psychiatrw- a,e n tatka pras wa tym mi,czy3 Nasze przepisy re$!,!#Cce stat!s ch rych psychicznie +y"y +ardz p stEp we3 [ist rycy medycyny p dkreB,a#C n wat rstw i rac# na,izm !stawy szpita,ne# z .09/ r3 i twierdzC- De stan wi na ch,!+ny d wd p ,skie$ h!manitaryzm! w +ch dzeni! siE z ch rymi3 Rstawa ta zakazywa"a przesy"ania d zak"adw d,a !mys" w ch rych przestEpcw z wiEzie- stan wiCc- De d,a takich ch rych Ana,eDy !rzCdziF w wiEzieni! s +ny , ka,- w ktrym +y m $,i p z stawaF p d nadz rem ,ekarza wiEzienne$ I.13 *!dzie !mys" w ch rzy d"!$ nie mie,i #ednak w Warszawie- p d +nie zresztC #ak w wie,! innych d!Dych miastach E!r py- dp wiednich war!nkw w szpita,ach- ciC$,e teD +rak wa" w nich mie#sc3 MEDczyKni prze+ywa,i w szpita,! Bw3 Xana ? De$ - przy czym w na#$ rszym p " Deni! zna#d wa,i siE ch rzy tzw3 $wa"t wni.93 &+"Ckane k +iety trzyman na ddzia,e szpita,a )zieciCtka Xez!s.<3 Mnstw ch rych !mys" w ch dzi" sw + dnie p mieBcie- za$raDa#Cc p rzCdk wi p!+,icznem!3 Prasa ciC$,e zwraca"a na t !wa$E- pis!#Cc c #askrawsze ich wy+ryki3 Na przyk"ad kiedyB pewien nien rma,ny mEDczyzna przede%i, wa" na$ N wym @wiatem w asystenc#i $awiedzi- a pewien hra+ia- takDe na N wym @wiecie- w przystEpie sza,estwa strze,a" z

+a,k n! swe$ d m! d przech dniw- raniCc 1/9 Ii ki,ka s+3 ) pier p d k niec .0/. r3 twart szpita, w Tw rkachn ta+ene w mie#sc w Bci zdr w tnie na#mnie# dp wiednie#- a,e3 takC , ka,izac#E p dykt wa"a sprzeda#n BF carskie# administrac#i- ktra za "apwki prze%rymarczy"a $r!nta z dr!$ie# str ny Warszawy- na+yte wczeBnie# przez miast p d zak"ad d,a !mys" w ch rych3 &rzecznictw z zakres! medycyny sCd we# mia" w swych rEkach- d chwi,i p wstania w .0.8 r3- Wydzia" *ekarski Rniwersytet! Warszawskie$ - psychiatria nie +y"a #ednak #e$ m cnC str nC3 P zamkniEci! !niwersytet! sprawy te prze#E"a 'ada &$,na *ekarskaprzemian wana nastEpnie na 'adE *ekarskC Kr,estwa P ,skie$ 3 Syt!ac#a psychiatrii sCd we# p prawi"a siE znacznie- $dy w .0</ r3 sekretarzem na!k wym 'ady mian wan dra Andrze#a Xanik wskie$ chir!r$a- a,e takDe spec#a,istE z zakres! ch r+ !mys" wych3 &+#C" n w 'adzie rwnieD dzia" rzecznictwa medycyny sCd we# 7 przy #e$ !dzia,e prac wywane +y"y pinie sCd w 7,ekarskie- ma#Cce p dstaw we znaczenie w pr cesach karnych3 W ,atach .0<47.04/ !kaza" siE dr!kiem czter t m wy p drEcznik # $ a!t rstwa >asady d ch dze sCd w 7 ,ekarskich- ktre$ t m dr!$i n si" tyt!" & wCtp,iwym stanie w"adz !mys" wych3 W r k!- w ktrym statni t m te$ dzie"a wyszed" sp d prasy dr!karskie#- Xanik wski wyda" takDe p drEcznik psychiatrii3 & d BF wczesnych zainteres waniach Andrze#a Xanik wskie$ OStanis"aw Xanik wski- rwnieD psychiatra i medyk sCd wy- dzia"a" w tym samym czasie w Krak wieP psychiatriC sCd wC Bwiadczy artyk!" w r cznik! .0<4 APamiEtnika T warzystwa *ekarskie$ Warszawskie$ I pt3 & ch r +ach !mys" wych p d wz$,Edem sCd wym3 Xe$ praktykE w tym zakresie p twierdza >danie sCd w 7,ekarskie w sprawie kradzieD +wini ne$ $" sz ne w .084 r3 w %ach wym peri dyk! AK,inikaI- #est na #ednak mar$ina,na w zestawieni! z p!+,ik wanC przez nie$ - rwnieD w czas pismach medycznych- kaz!istykC sCd wC d tyczCcC !szk dze cia"a.43 N we imp!,sy r zw # we trzyma"a psychiatria sCd wa z chwi,C p wstania w .084 r3 7 przy Warszawskim T warzystwie *ekarskim 7 &ddzia"! Ch r+ Rmys" wych- Nerw wych i Psychiatrii SCd we#ktrem! przew dniczy" dr medycyny I,de% ns Krysiski3 Chy+a na#czEBcie# k rzysta"y warszawskie sCdy z p m cy wy+itne$ psychiatry dra Ad ,%a ' the- ktry dziedzinE tE st!di wa" w Peters+!r$!-

niewCtp,iwie p z sta#Cc p d wp"ywem dw! $r mnych tamte#szych a!t rytetw- !znawanych za #cw psychiatrii r 7 1/< sy#skie#- P ,akw 7 Xana ?a,iskie$ - wn!ka XEdrze#a @niadeckie$ za" Dycie,a pierwsze# k,iniki psychiatryczne# w ' s#i- raz Xana Mierze#ewskie$ - ktry w .066 r3 +#C" katedrE p ?a,iskim- zd +ywa#Cc nie mnie#szC niD #e$ p przednik s"awE3 ) kt r ' the r zp czC" praktykE w szpita,! Bw3 Xana ? De$ - a w .086 r3 trzyma" tyt!" pr %es ra i stan wisk nacze,ne$ ,ekarza te$ szpita,a3 Ki,k!nast ,etnie d Bwiadczenie zd +yte w warszawskich zak"adach d,a +"Ckanych i sp strzeDenia p"ynCce ze wsp"pracy z sCdami wyk rzysta" w pi nierskim p drEcznik! Psych path , $ia % rensis- czy,i na!ka ch r +ach !mys" wych w zast s wani! d sCd wnictwa- a w szcze$,n Bci d praw + wiCz!#Ccych w (a,ic#i i Kr,estwie P ,skim O.06/P3 Wart t!ta# zwrciF !wa$E- De takie Ainte$racy#neI !#m wanie wyk"adane$ przedmi t! mia" w tamtych czasach +ardz wym wnyp ,ityczny akcent3 XedenaBcie ,at przed wydaniem we$ p drEcznika dr ' the p!+,ik wa" pierwszy p waDnie#szy artyk!" z te$ zakres! pt3 Psychiatria sCd wa w APamiEtnik! T warzystwa *ekarskie$ Warszawskie$ I3 Prcz ' the$ aktywnie dzia"a" w Warszawie ki,k! #eszcze psychiatrwwykaz!#Ccych zainteres wanie $a"EziC sCd wC te# dyscyp,iny medyczne#3 )!De zas"!$i w Dywieni! i p dniesieni! #e# ran$i p " Dy" inny wy+itny spec#a,ista- dr ' m!a,d P,Csk wski- ktry zanim +#C" wyk"ady na Wydzia,e *ekarskim Szk "y ("wne# O.081n 7.08/P- de,e$ wany z sta" Ad zwiedzenia znak mitych zak"adw za$ranicznych d,a ,eczenia +"Ckanych i +eznania siE z psychiatry7kCI3 Wyk nywa" ,iczne ekspertyzy sCd w 7psychiatryczne- szcze$,nie w dniesieni! d p dpa,aczy i dzieci +#cw3 (dzieB k " .084 r3 w psychiatrii sCd we# zaczC" siE teD spec#a,iz waF Stanis"aw Ch mEt wski- pKnie#szy ,ekarz rdyn!#Ccy w szpita,! Bw3 Xana ? De$ i wsp"prac wnik ' the$ 3 W .062 r3 p!+,ik wa" n w AK,iniceI i w APamiEtnik! T warzystwa *ekarskie$ Warszawskie$ I cenne artyk!"y z zakres! pr +,ematyki !+ezw"asn w ,nienia w pr cesie cywi,nym3 Krytyk wa" w nich praktykE- #aka siE !tar"a- nie k rzystan t! + wiem z p m cy +ie$"ych psychiatrw- a,e Try+!na" wyznacza" ze swe$ " na de,e$ac#E z" D nC wy"Ccznie z prawnikw3 &pini wa,i ni stanie !mys" wym s+- przeciw ktrym wyt cz n sprawE

!+ezw"asn w ,nienie3 Na p dstawie +ardz p wierzch wne# +serwac#i i r zmw zapada" stateczny wyr k3 Taki try+ p stEp wania st s wan d dawna- zach wa" siE + wiem B,ad- De #!D w .66. r3 AsCd wyde,e$ wa" mEDw wiary$ dnych z w Knym 1/4 d z+adania stan! !mys" we$ pewne# ch re#- ,eDCce# w szpita,! Bw3 )!chaI.83 Na mar$inesie wart wsp mnieF- De d!De k mp,ikac#e p wstawa"y wwczas- $dy sCd karny !znawa" 7 +ez $"E+szych +ada 7 niep czyta,n BFa nastEpnie kwestia ta wyp"ywa"a w p stEp wani! cywi,nym- w zwiCzk! z re$!, waniem st s!nkw ma#Ctk wych s +y- w +ec ktre# zapad" takie rzeczenie3 ) +rC te$ i,!strac#C m De +yF przypadek Xana Kn ,,a- ktry w .061 r3 p wiesi" siE na drzwiach p k #! w h te,! [ersza3 SCd P ,ic#i Pr ste# przy#C"- De sam +#stw nastCpi" na sk!tek +"Ckania- i na p dstawie artyk!"! /<< k deks! kar $"wnych i p prawczych p z+awi" Kn ,,a chrzeBci#askie$ p $rze+!3 P niewaD sam +#ca !%!nd wa" stypendia i w testamencie zapisa" znaczne kw ty na d +r czynn BFr dzina 7 k rzysta#Cc z we$ r zstrzy$niEcia SCd! P ,ic#i Pr ste#- a takDe wskaz!#Cc na %akt- De ma#Etny krewniak ,eczy" siE kiedyB w paryskim zak"adzie d,a +"Ckanych 7 wyt czy"a p wdztw !niewaDnienie testament!3 MinE" prawie trzydzieBci ,at- zanim r zwik"an tE za$matwanC syt!ac#E i testament sam +#cy !znan wreszcie za waDny3 ) kt r Ch mEt wski +ardz czEst stawa" #ak +ie$"y w sprawach karnych i 7#ak twierdzi" p ki,k!,etnie# praktyce 7 nie sp tka" siE z ani #ednym przypadkiem- +y sCd za#C" inne stan wisk niD +ie$,i psychiatrzy.63 XakieB ist tne wz$,Edy m!sia"y wiEc zawaDyF na tym- De wyraKna s!$estia d kt ra ' the$ p trze+ie z+adania ?rzezickie#p parta piniC pr %es rw r sy#skich 7 P p wa i Tr ickie$ - nie ty,k z sta"a zi$n r wana- a,e sCd Bwiadczy" d BF stan wcz - iD sam #est na#wyDszym +ie$"ym- i t w"aBnie w kresie- kiedy ciC$,e p dkreB,an k nieczn BF k rzystania z p m cy Aska,pe,a na!kiI w d tarci! d d!szy przestEpcy3 Nawet z niepe"ne$ wy,iczenia ,ekarzy spec#a,iz!#Ccych siE w psychiatrii sCd we# Onp3 rzecznictwem sCd w 7psychiatrycznym za#m wa" siE #eszcze dr Tade!sz T" +ik wskiP widaF wyraKnie- De w tym zakresie Warszawa stan wi"a wwczas si,ny Br dek na!k wy3 ) sCdw p w "ywan w k c! !+ie$"e$ wiek! c raz czEBcie# ,ekarzy r sy#skich zwiCzanych z Cesarskim Rniwersytetem Warszawskimca"k wicie w tym czasie zr!sy%ik wanym3 Ch ciaD nie +y,i t psychiatrzy

wys kie# k,asy- niemnie# sCdy wyraKnie ich pre%er wa"y3 >e szcze$,nC predy,ekc#C- i t #!D d zap czCtk wania n we$ sty,! pracy p re% rmiek rzystan z !s"!$ pr %3 )ymitra K te,ewskie$ 3 Stawa" n #ak ekspert w na#p waDnie#szych pr 7 1/8 cesach- ktrych przedmi tem +y" !d!szenie ,!+ tr!cie- wyp wiada#Cc siE w kwestiach dn szCcych siE d przyczyn Bmierci denata- pKnie# zaB c raz czEBcie# wydawa" rzeczenia stanie !mys"! za+#cw3 W tym przedmi cie wyp wiada" siE z wie,kC pewn BciC sie+ie- ch ciaD przepr wadza" +adania +ardz p wierzch wnie3 &$ranicza" siE $"wnie d akt- #ak De 7 c sam stwierdza" z nie#akC d!mC 7 nie r z!mia" ani s" wa p p ,sk!3 > d!DC k!,t!rC- a,e w sp s+ +ardz d tk,iwy d,a a!t rytet! pr %es ra !niwersytet!- r zprawi" siE z #e$ piniC adw kat przysiE$"y [enryk Kra#ewski w m wie +r cze# p dczas pr ces! Stanis"awa [iszpaskie$ wytyka#Cc m! przy kaz#i takDe w a%isz wanie siE niezna# m BciC #Ezyka s+ +adanych3 Wp"yw wy pr %es r +ardz m! t mia" za z"e- a mecenas Kra#ewski- ni+y t wyraDa#Cc w sw #e# d!p,ice przepr siny 7 p $rCDy" $ #eszcze +ardzie#3 Tr!dn p wstrzymaF siE- +y nie przyt czyF we$ mistrz wskie$ pchniEcia szpadC- tak charakterystyczne$ d,a tamtych czasw- $dy z przeciwnika Awypi#an krew- nie z stawia#Cc dzi!rkiI3 APrzy zwa,czani! pinii- ktre# przecieD zasadnie p dzie,aF nie +y" p d +na 7 wyw dzi" mecenas 7 s"!Dy"y mi za p dstawE #edynie k ,iczn Bci czyst przedmi t we- d,a kaDde$ wid czne- #ak: !+stw materia"!- #edn str nn BF met dy +adania- my,ne r z!mienie B,edztwap miniEcie k ,iczn Bci stan wczych- dw "ywanie siE d p #EF nie#asnych i przestarza"ych3 &+ k te$ przecieD z me# str ny zach wany +y" st s wny wz$,Cd na s +E i za#m wane przez niC stan wisk - a nie +y" Dadnych wyraDe niesz,achetnych ,!+ krzywdzCcych- ktre p czyta"+ym za !+,iDa#Cce tem! ty,k - kt siE nimi p s"!$!#eI.03 (dy+y mecenas p wiedzia" krtk Anie!k- a,e szac wnyI- d p!Bci"+y siE +razyp niewaD #ednak t sam !+ra" w piEkne s" wa- nastCpi"a ty,k 333 wymiana zda3 Innym ' s#aninem- rwnieD czEst wystEp!#Ccym w pa"ac! Paca w charakterze eksperta- +ywa" pr %3 Pi tr Tr icki3 Na,eDa" n d $ rCcych zw ,ennikw antr p , $ii krymina,ne#- +y" teD ent!z#astC %ren 7, $ii- w kszta"cie czaszki przestEpcy !patr!#Cce# sk" nn Bci d z+r dni3 Tr icki d k na" p miarw 948 czaszek przestEpcw w warszawskich wiEzieniach./3 Nie d szed" chy+a d Dadnych rewe,ac#i na!k wych-

inacze# +y" +y tym $" Bn 3 W tym samym czasie +adania krani metryczne Oz $rec3 kr ani n 7 czaszkaP- pr wadz ne przez ,ekarza niemieckie$ A3 ?aera na /80 wiEKniach- wykaza"y minima,ny dsetek an ma,ii anat micznych123 P d +nie +y" niewCtp,iwie wBrd +ywa,cw Arsena"!3 1/6 Pierwszy pr ces w Warszawie- p dczas ktre$ mwi" siE 2 AprzestEpcz Bci wr dz ne#I- dn t wa"a prasa prawnicza w .004 r3 W p przednim r k! dr ' the mia" na +serwac#i szpita,ne# .67,et7niC Stanis"awE A$da- s"!DCcC z p wiat! +" skie$ - ktra na#pierw !d!si"a- a nastEpnie krad"a sw #C $ sp dyniE i d,a zatarcia B,adw p dpa,i"a d m stw 3 >anim tra%i"a d szpita,a- +ada" #C w wiEzieni! na wni sek pr k!rat ra dr S3 >a,eski3 Nie stwierdzi" n ! m" de# za+#czyni Dadne$ AstEpienia !mys" we$ I- a niema, identyczne rzeczenie OA+rak z+ czenia !mys" we$ IP wyda" p trzymiesiEczne# +serwac#i dr ' the3 P dczas pr ces! nastCpi"a stra wymiana zda miEdzy +r nC pr wadz nC przez nied Bwiadcz ne$ Akandydata d p sad sCd wychI i psychiatrami3 Xeszcze nie +y,i ni czymB z+yt p wszednim na sa,i sCd we#- sk r +r ca zaczC" d wni sk!- +y sCd za+r ni" im r +ienia n tatek w czasie pr ces!3 SCd #ednak nie d patrzy" siE w tym !chy+ienia pr ced!ra,ne$ 3 &+r ca zarz!ci" nastEpnie psychiatr m p wierzch wn BF- $dyD nie !wz$,Edni,i te rii [einr tha Awr dz ne# przestEpcz BciI3 A$dE wziEt z d m! p drz!tkw- c sprawi" - De teza przekazani! z"ych cech przez nieznanych r dzicw narz!ca"a siE sama przez siE- $dyD w p t cznym mniemani! takie dzieci ni$dy nie wyrasta"y na przyzw itych ,!dzi3 P w "ywanie siE na Xana Krzyszt %a [einr tha- przedstawicie,a niemieckie# szk "y ApsychikwI z pierwsze# p " wy JIJ w3wyrDnia#Cce$ ki,kadziesiCt r dza#w Ach r+ d!szyI1.- nie wystawia" na#,epsze$ Bwiadectwa +r cy3 ? teD mBci" siE +rak spec#a,izac#i . wy+itni nawet cywi,iBci $!+i,i siE- $dy przysz" im +r niF w sk mp,ik wanych sprawach karnych3 >darzy" siE np3 adw kat wi przysiE$"em! *!c#an wi Wr tn wskiem!- d +rem! znawcy prawa cywi,ne$ wie,! kra#w- wni sk waF w .061 r3 p w "anie +ie$"ych ,ekarzy w pr cesie m rd ra+!nk wy- $dyD #eden z skarD nych cierpia" na AwstrEtnCI ch r +E3 &+%icie cyt!#Cc dzie"a %ranc!skich ,ekarzyd w dzi"- De nie m $"a na nie ddzia"aF na %!nkc#e mz$ we p dsCdne7 $ 3 Ch r +y te + wiem- atak!#Cc system nerw wy- d+iera#C cz" wiek wi m D,iw BF pan wania nad s +C3 Pr k!rat r Wikt r PiCtk wski rep,ik wa"iD nie m Dna skarD nych +r niF tym- De ma#C s"a+C w ,E- $dyD

Azapan wa"+y +ezrzCd i d sz,i+yBmy d te rii materia,izm! niektrych dzisie#szych %i, z %w- c $ t wi +r niF z+r dniarza s %izma7tami wp"ywie nerww- krwi- trawienia itp3 na Dycie d!chaI3 Sp s+ ar$!mentac#i +! przeciwnikw pr ces wych #est +ardz charakterystyczny3 &+r ca nawiCza" d wch dzCcych wwczas w m dE 1/0 Y te rii- De ! p d" Da z+r dni ,eDy na $" ch r +a psychiczna +CdK s matyczna- a,e rz!t!#Cca na psychikE- nat miast rzecznik skarDeniast #Cc w tym przypadk! na $r!ncie %ideizm!- !kaza" 7 m De niez+yt precyzy#nie- a,e w intenc#i tra%nie 7 k nsekwenc#e takie$ za" Denia: nadzwycza# czEste wy"Cczanie dp wiedzia,n Bci za z+r dnie3 P d +ny sp s+ r z!m wania- ch ciaD #!D nie tak schematycznie karykat!ra,ny- da" s +ie znaF w pr cesie ?rzezickie# p przedz nym mwi nC wczeBnie# piniC 'ady *ekarskie#- ktra dp wiada#Cc na pytanie Iz+y SCd we# 7 p d wyraKnym wp"ywem Tr ickie$ 7 p sz"a za da,ek w mariaD! psychiatrii z krymin , $iC3 > chwi,C $dy z #edn stk wych przypadkw zaczEt tw rzyF !niwersa,nC te riEt"!maczCcC przestEpcz BF w $,nym !#Eci! 7 d+i" siE t K,e zarwn na psychiatrii sCd we#- d ktre# sp "eczestw traci" za!%anie- #ak i na krymin , $ii- przede wszystkim zaB na wymiarze sprawied,iw Bci3 Wyma$a" +y t $"E+sze$ z+adania- a,e %aktem #est- De w pKnie#szych ,atach warszawskie sCdy wie,e rzadzie# k rzysta"y z !s"!$ +ie$"ych psychiatrwN !derza#Ccy #est takDe spadek ,icz+y p!+,ikac#i z zakres! psychiatrii sCd we#3 WszEdzie teD wietrz n Ar +ienie wariatwI za pieniCdze ,!+ p de#rzewan sym!,ac#E skarDanych3 W ./.. r3 w czasie pr ces! hr3 ? hdana ' nikiera- ktry zasiada" na "awie skarD nych w ha+icie mnicha- p waDny prawnik 7 rzecz nie d p myB,enia 7 niedw!znacznie s!$er wa" w rwnie p waDnym ATy$ dnik! I,!str wanymI- De w czyni t z premedytac#C- +y wz+!dziF wCtp,iw Bci c d stan! swe$ !mys"!113 Takie$ #ednak atak! prasy na psychiatriE sCd wC- #aki nastCpi" w kresie pr ces! ?rzezickie#- nie +y" ani przedtem- ani #!D chy+a p tem3 P pe"ni"a z zimnC krwiC m rd wy#Ctk w drastyczny- i t +ez wyraKnych m tyww+ chEF zd +ycia pieniEdzy nie stan wi"a chy+a #edyne$ p w d!- d,a ktre$ zadawa"a 7 tak p,astycznie dtw rz ne przez chir!r$a przed sCdem 7 razy m" tkiem3 ?y"a przecieD k +ietC s!+te,nC- wy#Ctk w BF #e# z+r dni p dkreB,a"a prasa- a #ednak te same $azety- ktre na t wskazywa"y 7 nie ty,k $" Bn pr test wa"y przeciw ddani! #e# w rEce psychiatrw- a,e

z$"asza"y w stre# % rmie p waDne zarz!ty w +ec psychiatrii w $,e3 &t c pisa" tak przecieD trzeKwy A,eksander @wiEt ch wski p d adresem ,ekarzy te# spec#a,n Bci: A)a#cie nam z+r dniarza na ki,k!ty$ dni wC +serwac#E 7 mwiC ni d sCd! z pewn BciC chemikw- ma#Ccych zana,iz waF piasek 7 a my wam p wiemy- #aki +y" st pie nieza,eDn Bci #e$ w ,i w chwi,i spe"nienia przestEpstwa3 Xest 1// t wszakDe #eden z na#$r!+szych h!m+!$w- #akie $ras!#C w na!ce- i dziwiF siE na,eDy- De $ p dpiera#C ,!dzie- ktrzy trzyma,i d nie# BwiEcenia kap"askieI3 AP se" PrawdyI zwraca" !wa$E na str nE sp "ecznC pr +,em!: A(dy kt B #est !+ $i 7 pisa" 7 adw kat w ki,k! s" wach pr si sCd mi" sierdzie- nat miast zam Dny i !kszta"c ny wy+iera s +ie i p"aca wym wne$ adw kata- ktry nie ty,k $ +r ni wszystkimi Br dkami prawa- a,e DCda d,a +serwac#i ,ekarskie#- z+iera !sprawied,iwia#Ccy materia" z ca"e$ #e$ Dycia- z Dycia #e$ na#da,szych prz dkw- p t mkw i krewnych- nie p mi#a Dadne$ wy+ryk!- s"a+ Bciz+ czenia- dziwactwaI3 ANawet $dy+y kaDdy przestEpca przech dzi" przez szpita, 7 d w dzi" SwiEt ch wski 7 t i tam nie r zwiCDe siE wszystkich za$adek- #eden + wiem za+i#a- a dr!$i w tych samych war!nkach nieI3 Wyrazi" teD \ t!m nie!%n Bci w +ec psychiatrii i #e# met d +adawczych- nie7da#Ccych Dadne# $waranc#i p znania wnEtrza cz" wieka3 ACh ciaD tzw3 eksperci 7 pisa" 7 +CdK na p dstawie materia"! ze+rane$ przez B,edztw i zeznania Bwiadkw- +CdK z d"!Dsze$ +adania szpita,ne$ wyr k!#C p czyta,n Bci i niep czyta,n Bci p dsCdnych- rzeczenia ich d,a na!ki Bcis"e# nie p siada#C Dadne# wart Bci i sC ty,k szt!cznym "ataniem dzi!r wiedzyI193 Qw re,atywizm prawdy sprzy#a" wed"!$ nie$ wykrEt m- naciC$ani!wydawani! rzecze- ktre Azas"ania#C wzr k sprawied,iw BciI3 P st!, wa" teD SwiEt ch wski- w tym samym *i+er!m \et - p trze+E re% rmy wiEziennictwa i wskazywa"- De trze+a starannie# za+ezpieczaF sp "eczestw przed nien rma,nymi3 ) myB,i te# wrci" #eszcze w dwa ,ata pKnie#- rwnieD na "amach APrawdyI- piszCc ,!dziach niep czyta,nych3 ATe ni+y na!k we i ni+y %i, z %iczne $adaniny 7 twierdzi" 7 niewarte sC %!nta k"akw- + na,eDa" +y z+r dniarzy p sy"aF a,+ d wiEzienia- a,+ d szpita,a3 K nsekwenc#C !znania przestEpcy za niep czyta,ne$ #est !mieszczenie $ w szpita,! d,a +"Ckanych- $dzie ma prze+ywaF aD d Gwy7zdr wieniaZ3 Ktry psychiatra zadecyd!#e- De #!D n nastCpi" - sk r Daden z pac#entw nie da#e rEk #mi w tym wz$,Edzie_ XeB,i d k n!#e siE te$ r zrDnienia- t

trze+a starannie# za#CF siE niep czyta,nymi3 K nieczna #est przed nimi trwa"a i sk!teczna chr na sp "eczestwa- p winny p wstaF n we instyt!c#e wiEzienn 7szpita,neI1<3 S% rm!" wania- ktrych na t,e pr ces! ?rzezickie# !Dy" SwiEt ch wski w APrawdzieI- #eszcze +ardzie# wy strzy" Czes"aw Xank wski w kr nice ATy$ dnika I,!str wane$ I- przy"Ccza#Cc siEd atak! AP s"a PrawdyI 922 na psychiatrw i adw katw- wni sk!#Ccych +serwac#E szpita,nC za7 +#czyni (er,ach we#3 Stwierdziwszy- De termin psychiatria #est rwnie !niwersa,ny #ak met da ksiEdza Kneippa- pisa" z drwinC- sarkazmem i pas#C: APrawda- istnie#e r zstr# nerw wy- istnie#e w wie,! przypadkach Gniep czyta,n BFZ- a,e- na mi"y ?$- nie nad!Dywa#my te# m dne# eksk!zy- + nie wiedzieF- d kCd za#dziemyL Xeszcze $dy ch" p zdrw #ak +yk zarDnie k $ p d ,asem ,!+ w karczmie- hmL t da#C m! sp k# z ,ekarskC ekspertyzC 7 a,e niech n wystCpi przed st" sEdzi wski kt B z GwyDsze$ stan wiskaZ333 a niechU+yV przypadkiem zemd,a" ki,ka razy w Dyci! a,+ mia" k!zyna z+zik wane$ na spirytyzmie333 h - h L p d +serwac#C $ medycznC- d szpita,a- n!D $ p!kaF- n!D przetrzCsaF c!rric!,!m \itae i #e$ w"asne- i #ca- i dziada- i pradziada d szste$ p k ,enia3 A p tem- k! wie,kiem! zad w ,eni! p!+,iczn Bci- nic a nic nier z!mie#Cce# wyw dw p wa$ medycznych- a k! nie mnie#sze# zachEcie przysz"ych kandydatw na z+r dniarzy- r z!mie#Ccych d sk na,e- #akC im przys"!$E ddaF m De ta dr $ cenna Gpsych 7zaZ 7 +wini ny z sta#e !r czyBcie !niewinni ny- d sta#e nawet $ratis receptE na ca"C %,aszE333 kr pe, ,a!r wychI143 Antr p , $ia krymina,na 7 ma#Cca takDe niewCtp,iwe p,!sy- ch ciaD+y tenDe r z+!dzi"a zainteres wanie przyczynami przestEpcz Bci i s + w BciC przestEpcy 7 widzia"a w przestEpcach ,!dzi zwyr dnia"ych- +arcz nych de%ektami %izycznymi i psychicznymi- mari netki p z+awi ne w ,ne# w ,i- p pychane d z+r dni wr dz nymi p pEdami- nieza,eDne d sie+ie,ecz zdetermin wane przez w"asny r$anizm3 Przy#m wa"a #akiB +,iDe# nie kreB, ny Acharakter przestEpczy dziedzicz ny p prz dkachIprzytacza#Cc +"ysk t,iwy- a,e wyraKnie naciC$any przyk"ad r dziny X!kEktra w ciC$! 62 ,at wydaF mia"a 122 z" dziei i m rdercw3 W te# r dzinie +y" takDe p d +n 100 s+ d tkniEtych t B,ep tC- t idi tyzmem ,!+ s!ch tami raz wysz" z nie# /2 pr styt!tek3 Ten przyk"ad wziEty d * m+r sa cyt wa,i nastEpnie #e$ zw ,ennicy #ak ar$!ment za se,ekc#C te$ r dza#! ,!dzi ze sp "eczestwa- czy t przez wymierzenie kary Bmierci- czy teD przez stery,izac#E3 ATracCc z+r dniarza ,!+ d sa+nia#Cc

$ na zawsze- sp "eczestw wytw rzy se,ekc#E- ktra zdr wi m ra,nie rasE ,!dzkCI 7 twierdzi" 'a%ae,, (ar %a, w wydane# w .004 r3 Krymin , $ii i d dawa"- De w wa,ce z przestEpcz BciC praw nie p winn kier waF siE sentymenta,izmem3 K,asyczna szk "a prawa karne$ przy#m wa"a #ak kan n- De cz" wiek pra$nie d +ra i z"a- a,e +darz ny #est w ,nC w ,C zapewnia#C7 3 92. cC m! sw + dny wy+r w tym wz$,Edzie3 XeB,i wy+ierze z" 7 #est za t dp wiedzia,ny przed prawem- chy+a De dzia"a" +ez r zeznania3 Szk "a antr p , $iczna zachwia"a tym kan nem3 &t c pisa" w ,atach dziewiEFdziesiCtych X!,es )a,,ema$ne- k ntyn!at r zap czCtk wane$ przez * m+r sa kier!nk!- w ksiCDce Cz" wiek zwyr dnia"y: AW +ec r zszerza#Ccych siE wciCD ram +"Ed! i wynika#Ccych stCd c raz czEstszych !"askawie przestEpcw- !waDamy- De zach wanie w ,ne# w ,i #ak pr +ierza winy #est w"aBciwie wymi drzwiczkami- przez ktre przeB,iKnie siE wiEksza czEBF z+r dni p d wp"ywem nie dp wiedzia,n BciI183 WW W T"!maczenie przyczyn przestEpcz Bci za p m cC termin , $ii i p #EF psychiatrycznych- przecenianie czynnikw +i , $icznych- przen szenie p!nkt! ciEDk Bci na zwyr dnienie m ra,ne +i rCce siE z de%ektw psychiki pr wadzi" d p mi#ania innych przyczyn przestEpcz Bci i d r zszerzania repres#i karne#3 W t k! da,sze$ r zw #! te# szk "y zr dzi" siE p st!,at siE$ania p Br dki chr niCce sp "eczestw przed nie+ezpiecznC s + w BciC przestEpcy nawet #eszcze przedtem- nim p pe"ni" n czyn za+r ni ny przez praw 3 X!D przed pierwszC w #nC Bwiat wC wyciC$niEt skra#ne wni ski z te rii !r dz nym przestEpcy i #e$ zm dy%ik wane# niec p staci 7 cz" wiek! zwyr dnia"ym3 W ./.2 r3 z!rychskie T warzystw Psychiatryczn 7Krymina,istyczine wyp wiedzia" siE za kastrac#C i stery,izac#C #ak Br dkami ma#Ccymi na ce,! zmnie#szenie przestEpcz Bci i przeciwdzia"anie r zmnaDani! siE !mys" w i d!ch w !p B,edz nych3 W kra#! tym ki,kadziesiCt ,at wczeBnie# p stan wi n za#m waF siE starannie dzieFmi trac nych z+r dniarzy- +y chr niF #e przed we#Bciem na z"C dr $E- teraz zaB 7 p d wp"ywem An w czesnychI te rii deterministycznych 7#edyne wy#Bcie widzian w tak radyka,nym r zwiCzani!3 W Warszawie +ardz wczeBnie zdan s +ie sprawE- na #ak nie+ezpieczne man wce wiedzie praw karne %ascynac#a czynnikami +i , $icznymi3 Przedstawi ne wczeBnie# $" sy @wiEt ch wskie$ i Xank wskie$ p trakt waF m Dna #ak pinie rz!cane na $ rCc - p d wraDeniem chwi,i-

przez ,!dzi zdenerw wanych- za$!+i nych w tych wszystkich tendenc#ach- widzCcych szer k twartC %!rtkE- przez ktrC !ciec m De przed dp wiedzia,n BciC kr!tna i krwawa z+r dniarka- k +ieta p twr3 Nie te $" sy +y"y #ednak na#+ardzie# typ we d,a dysk!s#i- ktrC r z+!dza"y w mieBcie z+r dnie Sk!+,iskich- ?rzezickich- n D wni7 921 cze wyczyny Ap +yt wcwI3 X!D w nastEpnym n!merze ATy$ dnika I,!str wane$ I- p niec histerycznym wystCpieni! Czes"awa Xank wskie$ - zna,az"a siE sp k #na wyp wiedK ? ,es"awa *!t mskie$ eseisty- a!t ra wnik,iwych szkicw Newr za i skanda, raz &+"Ed i psychiatria ,iteracka3 Pisa" n ze zr z!mieniem: A&d czas! kiedy n we prCdy w na!ce prawa karne$ za,eci"y !waDaF przestEpstw #ak +#aw s c#a,ny i #ak pr d!kt psych , $iczny- B,edztw i r zprawy sCd we sta"y siE przedmi tem pierwsz rzEdne$ za#Ecia3 &d te$ czas! na!ka cz" wiek! wkr czy"a Bmia"ym kr kiem d sa,i sCd we# i za#E"a w nie# waDne mie#sce3 M ra,ne# i %izyczne# $enezie przestEpcy- #e$ dziedzicznym sk" nn Bci m- #e$ mz$ wi- serc!- nerw m przy$,Cdamy siE- a p wsta#Cce wCtp,iw Bci r zstrzy$a krytyczny ska,pe, na!ki d!szyI163 'ekapit!,ac#a a!t ra +rzmia"a: pr ces +y" waDny d,a p znania mechanizmw z+r dni- !#awnienia zanied+a k!,t!ry m ra,ne#- system! wych wawcze$ 3 TenDe *!t mski- r k wczeBnie#- takDe d wid"- De p tra%i wyciC$aF prawid" we wni ski z na#strasz,iwszych z+r dni3 Na mar$inesie pr ces! Sk!+,iskie# stwierdza" w AAtene!mI: zamiast sz!kaF antr p , $icznych cech z+r dni- #ak t zw ,ennicy krymina,nych typw pr+ wa,i- na,eDy racze# zwrciF ca"C !wa$E na st s!nki +ycza# we i sp "eczne3 ?y" t #!D p %r nta,nym atak! na * m+r sa i #e$ szk "Eprzepr wadz nym na "amach APrawdyI w ,atach .0067.0/. przez warszawskie$ s c# , $a- *!dwika Krzywickie$ 3 Na dwa ,ata przed z r$aniz wanym w .0/1 r3 w ?r!kse,i III K n$resem Antr p , $iczn 7Krymina,nym- na ktrym r zprawi n siE 7 p d nie +ecn BF $"wnych wyznawcw- a+senc#C pr test!#Ccych przeciw intensywne# krytyce7ze szk "C * m+r sa- interes!#CcC krytykE te$ kier!nk! przepr wadzi" teD dr Ant ni >" tnicki3 Rczyni" t na "amach A(" s!I w artyk!,e >+r dniarz w Bwiet,e na!ki3 Xest t p!+,ikac#a $ dna szcze$,ne# !wa$i- a!t r + wiem wyraKnie stanC" na $r!ncie s c#a,izm! na!k we$ - a #e$ stwierdzenia7 !derza#Cce dziB tra%n BciC 7 sC k nsekwenc#C przy#Ete$ Bwiat p $,Cd! i chy+a +ardzie# wyraDa#C echa wewnEtrznych dysk!s#i- p $,Cdy zesp "! redakcy#ne$ we$ czas pisma-

$dzie recenz wan prace Marksa i En$e,sa- niD przemyB,enia same$ >" tnickie$ - ktre$ wiEksze prace $rzeszC +rakiem #asn Bci3 >arz!can t! szk ,e antr p , $iczne# nied statek Bcis" Bci na!k we# i systematyczne# +serwac#i- p Bpiech we wni skach- a takDe wytykan my,ne za" DeniaA#ak +y wszystkie zd ,n Bci- sk" nn 7 929 I Bci i namiEtn Bci ,!dzkie +y"y ty,k rez!,tatem z#awisk +i , $icznychan ma,ii r$anicznych i za+!rze %!nkc# na,nychI3 A t pinia a!t ra na temat przyczyn przestEpcz Bci: AWsze,ka z+r dnia 7 twierdzi" 7 #est wypadk wC #edn czesne$ i nier zdzie,ne$ wsp"dzia"ania i war!nkw psych +i , $icznych- i war!nkw t czenia- w #akich siE !r dzi" i Dy#e #e# wyk nawca3 >+r dnia #est zarazem wytw rem r$anizac#i +i , $iczne# i psych , $iczne# raz t czenia %izyczne$ i sp "eczne$ - rez!,tatem war!nkw antr p , $icznych- %izycznych i sp "ecznychI3 >" tnicki zwraca" !wa$E- De nie m Dna przeceniaF ani czynnikw +i , $icznych- ani wp"yw! t czenia- np3 za+#stwa p wsta#C p d wp"ywem innych przyczyn- a z$wa"cenia 7 p d wp"ywem innych103 P za !Dyciem niec dmienne# termin , $ii dzisie#szy krymin , $ niewie,e zmieni"+y w #e$ wyw dach3 Na d +rC sprawE te ria !r dz ne$ z+r dniarza zna#d wa"a w Warszawie zr z!mienie ty,k wBrd p sp,stwa i ! k!rier wych spraw zdawcwzawsze d patr!#Ccych siE w %iz# n mii z+r dniarzy cze$ B niezwyk"e$ #akie$ B zewnEtrzne$ piEtna3 WBrd tych krE$w p p!,aryz wan #C w Warszawie nawet Br dkami wiz!a,nymi3 W p " wie ,at dziewiEFdziesiCtych #armarczne pan ptic!m +raci Macha- na r $! !,icy TrE+ackie# i Krak wskie$ PrzedmieBcia- dzia"a#Cce na zasadzie m!ze!m s +,iw Bci- przy+ra" charakter pse!d na!k wy: zamiast k +iet z +r dami- p!+,iczn BF $,Cda"a tam p wiEkszenia mikr sk p we- a zamiast Aprawdziwych syrenI 7 ta+,ice z typami A!r dz nych z+r dniarzyI z at,as! * m+r sa3 Warszawska inte,i$enc#a nie +ra"a #!D we# z+r dnicze# typ , $ii p waDnie3 >namienne w tym wz$,Edzie sC recenz#e dzie" * m+r sa i a!t rw p p!,aryz!#Ccych #e$ te rie we wca,e przecieD nie p stEp wym ATy$ dnik! I,!str wanymI3 & i,e w .0/. r3 przy streszczani! p $,Cdw * m+r sa pisan str Dnie: Az stawia#Cc m! ca"C dp wiedzia,n BF- tak c d wni skw- #ak i c d sp s +w d w dzeniaI- d patrywan siE #ednak cze$ B w te# Aparad ksa,ne# i hip tetyczne#- niemnie# ciekawe#I te rii- t #!D w parE ,at pKnie#- w recenz#i z t"!macz ne# z niemieckie$

ksiCDki * m+r s i #e$ te ria 7 napisan wpr st Aeksh!mac#i dawn p $rze+ane$ przez na!kE nie+ szczykaI- a $"wne$ pr ta$ nistE antr p , $ii krymina,ne# nazwan Ah!m+!$istC na!k wymI- ktre$ A#edynC zas"!$C +y" p r!szenie nier zwiCzanych d tCd kwestiiI3 ATy$ dnik I,!str wanyI p BwiEca" w $,e d!D !wa$i antr p , $ii krymina,ne# i te ri m krymin , $icznym- +y" t + wiem d,a schy"7 92< k wych ,at JIJ w3 temat +ardz akt!a,ny3 P sz!kiwan dp wiedzi w kwestiach niezwyk,e waDkich: skCd wziE"a siE wa ne!r tyczn BF- tak charakterystyczna d,a ,!dzi ep ki %in de siec,eS!- d,acze$ narastaF zaczE"a %a,a sam +#stw i z+r dni- a w ,iterat!rze zapan wa" d!szCcy pesymizm_ W"aBnie w ATy$ dnik!I 7 niekiedy p d krypt nimem X3 X t- czasem +ezimiennie 7 pisa"a interes!#Cce ese#e krymin , $iczne dw!dziest par ,etnia wwczas dr medycyny Xze%a X teyk Oc za %en men w tych czasachLP3 P dziwiaF m Dna #e# $r mnC prac wit BF i zakres ,ekt!r3 W parE ,at pKnie# prze" Dy"a na #Ezyk p ,ski- wydane w .0/0 r3 nak"adem APrawdyI- k mpendi!m n winek z te$ zakres!a!t rstwa wsp mniane$ t! #!D pr %es ra +r!kse,skie$ !niwersytet! X3 )a,,ema$neSa Cz" wiek zwyr dnia"y3 Wwczas- w .0/. r3- m" dzi!tka pani d kt r- p zre,ac# n wani! p $,Cdw d ch dzCce# d $" s! szk "y s c# , $iczne#- pisa"a w ATy$ dnik! I,!str wanymI d sie+ie: A>wrFmy !wa$E- iD #ednym z waDnych nader czynnikw #est wyzyskiwanie pracy r + tnicze#- +rak sprawied,iwe$ wyna$r dzenia i praca m z ,na- nieda#Cca chwi,ki wytchnienia- w +ec ktre# nie m De +yF m wy kszta"ceni! !mys" wym i m ra,nym3 Nierwn Bci sp "eczne- ciC$"e sp ry i anta$ nizmy p miEdzy kapita"em i pracC- z+ytki #ednych- a nEdza dr!$ich sC waDnymi czynnikami- r znieca#Ccymi niem ra,n BF w sp "eczestwieI1/3 Ch ciaD w #e# s" wach p +rzmiewa charakterystyczny d,a te$ czas pisma s ,idaryzm- czyD nie sC w nich $" Bnie#sze echa s c#a,izm! na!k we$ patrzCce$ na przestEpcz BF w kate$ riach napiEF sp "ecznych i ek n micznych_ W Warszawie z+yt Dywe +y"y w"aBnie idee s c#a,izm! i tradyc#e r dzime# myB,i prawnicze#- +y przyczyn czEstych z+r dni d sz!kiwaF siE mian w Adziedzicznym charakterze przestEpczymI i zamiast re% rm sp "ecznych 7 pr p n waF czyszczanie rasy przez se,ekc#E ,!dzi- ktrych rzek m +darzy"a nim nat!ra3 Przy zapa, nym $azie- wBrd ciEDkie# i denerw!#Cce# atm s%ery 7 n t wa" swe wraDenia z epi, $! pr ces! ?rzezickie# Wikt r ( m!,icki 7 sCd

$" si" wyr k3 Skazan #C Ap p z+awieni! wsze,kich praw- na .2 ,at ciEDkich r +t- a p tem na sied,enie d k ca Dycia na Sy+eriiI3 SCd przedstawi" nastEpnie sw# werdykt- za p Brednictwem Ministeri!m Sprawied,iw Bci- car wi d k n%irmac#i3 Wyr k z sta" zatwierdz ny3 924 ?rzezickC !karan z ca"C s!r w BciC prawa 7 .2 ,at ciEDkich r +t w k pa,niach Sy+erii- d,a k +iety #e# k ndyc#i i wCt"e$ zdr wia- rwna" siE karze Bmierci w mEczarniach i statecznym !p d,eni!3 W m tywach wyr k! p dkreB, n - De A skarD na cierpia"a na maniE- a,e d c!dzych pieniEdzy- #ednakDe maniakw takich sCdy nie dsy"a#C na +serwac#E- a,e karzC ich z ca"C s!r w BciC prawa3 &+#awy ch r + we 7 zawyr k wa" sCd 7 wystEp!#C teraz- a,e d,ate$ - De ta inte,i$entna i d +rze !kszta"c na k +ieta zr z!mia"a ca"C $"E+iE i $r zE swe$ !padk! i ha+y#akC spr wadzi"a na r dzinE3 (dy+y nawet z sta"a stwierdz na psych za 7 nie m $" +y t p s"!DyF za p dstawE d wyr k!- a,+ wiem m $"a na sp s +em nat!ra,nym r zwinCF siE #!D w wiEzieni! p d ciEDarem i wp"ywem cierpie d!ch wychI3 Tak wiEc sCd przy#C" na w"asne nie#ak wycz!cie- De skarD na +y"a p 7czyta,na temp re criminis- nat miast wsze,kie pKnie#sze ch r +,iwe +#awy p wsta"y w wynik! psych zy reaktywne# p d wp"ywem syt!ac#i- w #akie# siE zna,az"a3 ?rzezickC d k ca pr ces! mi,cza"a3 Mi,cza"a teD i pKnie#3 &+r ca ape, wa" #eszcze d Iz+y SCd we#- z !p rem stawia#Cc p d znakiem zapytania #e# p czyta,n BF3 Iz+a zarzCdzi"a +serwac#E skazane# w Tw rkach3 Trwa"a na ki,ka miesiEcy- ,ecz nie wni s"a nic n we$ 3 (dy sprawa tra%i"a na w kandE Iz+y 7 p!+,iczn BF znw szcze,nie wype"ni"a sa,E- ,iczCc na !#awnienie ciC$,e czekiwanych rewe,ac#i3 I tym razem #ednak sp tka" #C zawd- $dyD sprawa +y"a r zpatrywana #edynie w $ranicach skar$i- a merit!m d tykan ty,k w $,nych zarysach3 >a$adka z+r dni d k nane# przez ?rzezickC p z sta"a niewy#aBni na3 NA T'&PAC[ >?'&)NI I ?E>)'&TAC[ @*E)>TWA &pinie ,ekarzy nie sC z$ dne- #edna z ekspertyz medycznych w $,e wyk,!cza tr!cie3 &skarD ny zna" D nE %iary siedem ,at- czy m Dna wiEc przyp!szczaF- De+y d z+r dni pchnE"a $ namiEtn BF_ Mia" takDe inne r manse- z cze$ m Dna wn siF- De ich zwiCzek nie +y" #!D tak si,ny3 )enat za Dycia +y" cz" wiekiem !+ $im- czym p de#rzany tr!cie wiedzia"- + zna" d +rze #e$ interesy3 Nie m$" wiEc ,iczyF na Dadne k rzyBci %inans we wynika#Cce z p z+ycia siE mEDa swe# k chanki3 Xedyne- c $ +ciCDa- t %akt- De k!p wa" strychninE- raz 928

w ta#emnicy- dr!$i raz #awnie- w aptece i nie m De te$ d statecznie wy#aBniF3 P sz,aka ta mia"a+y d!De znaczenie- a,e w p wiCzani! z innymi3 Czy wiEc widzimy przed s +C cz" wieka nieszczEB,iwe$ - ktry z+ie$iem k ,iczn Bci dp wiada przed sCdem- czy teD z+r dniarza- ktry tar$nC" siE na Dycie przy#acie,a_ @,edztw nie d starczy" d w dw winy- d,ate$ wn szE zatwierdzenie wyr k! SCd! Ape,acy#ne$ i !w ,nienie skarD ne$ 3 M wE te# treBci- przyt cz nC t! w $"wnych zarysach- wy$" si" #ednak nie 7 #ak sCdziF +y m Dna 7 adw kat ' man Wierzch,e#ski- +r niCcy skarD ne$ W"adys"awa &str wskie$ - p de#rzane$ t - De tr!" strychninC swe$ zna# me$ - dzierDawcE ma#Ctk! i w"aBcicie,a p cztha,terii w 'adzyminie- [e,i d ra Kra#ewskie$ 3 Wy$" si" #C skarDycie, w pr cesie- pr k!rat r Iz+y SCd we# Warszawskie#- Nik "a# Trachim wski- p z+awia#Cc swe$ przeciwnika m D,iw Bci +"yBniEcia er!dyc#C i rat rskim k!nsztem3 W te# syt!ac#i adw kat przysiE$"y Wierzch,e#ski m$" ty,k BwiadczyF krtk : AP m wie pana pr k!rat ra cD mi mwiF p z sta#e_ Xedynie ty,k wypada p przeF wywd skarDenia w +ranym przez nie kier!nk!I3 Pr ces W"adys"awa &str wskie$ zas"!$!#e na krtkie ch F+y przyp mnienie- nie ty,k ze wz$,Ed! na nietyp we przemwienie pr k!rat ra przed na#wyDszC wczeBnie instanc#C sCd wC- w ktrym 7 z $ dnC p dziw! k nsekwenc#C 7 !zna" n sw #C k,EskE #ak rzecznika skarDenia- w imiE interes! sprawied,iw Bci3 Pr ces ten +y" takDe Bwiadectwem nied statkw wczesne# krymina,istyki i techniki B,edcze# w k n%r ntac#i z wpr wadz nC w"aBnie pr ced!rC karnC- da#CcC wiEksze !prawnienia skarD nem!- ktry m$" wreszcie- ch ciaD w $ranicz nym #eszcze st pni!- k rzystaF z d +r dzie#stwa zasady $" szCce#- De wCtp,iw Bci przemawia#C zawsze na k rzyBF p de#rzane$ 3 >darzenie- ktre sta" siE nastEpnie przedmi tem te$ pr ces!a+s r+!#Cce$ z $rC trzy ,ata aD trzy sCd we instanc#e i ca"C WarszawEwydarzy" siE na p czCtk! ,ist pada .069 r3 [e,i d r Kra#ewski przy+y" wwczas razem ze swC D nC *!cynC d Warszawy ce,em dn wienia k ntrakt! dzierDawy3 >atrzyma" siE- #ak zwyk,e- w za#eKdzie A)ziekankaI na Krak wskim PrzedmieBci!3 P wypici! her+aty na#pierw r z+ ,a"a $ $" wa- pKnie# d sta" sk!rczw i zmar" w cierpieniach3 &k ,iczn Bci Bmierci wydawa"y siE p de#rzane- t teD SCd P ,ic#i Pr ste# zarzCdzi" sekc#E zw" k3 Ana,iza trzewi przepr wadz na rDnymi met dami nie wykaza"a B,adw tr!cizny3 926

IM ?y" t dziwne- + r$anizm mia" Kra#ewski si,ny i zdr wy- rzadk ch r wa"- nat miast wszystkie +#awy t warzyszCce #e$ Bmierciktrych mwi,i p tem Bwiadk wie 7 wskazywa"y w"aBnie na tr!cie strychninC3 P de#rzewaF zaczEt t przy#acie,a D ny- zw"aszcza $dy w #akiB czas p tym wydarzeni! zamieszka" n z wd wC p d #ednym dachem3 Rznan - De #est t waDna p sz,aka- %akt zaB +rak! tr!cizny we wnEtrzn Bciach s"a+i n stwierdzeniem #akichB nieprawid" w Bci przy pieczEt wani! s" #w- cze$ nie mieszka" eksp n waF pr k!rat r3 ?ie$,ipiera#Cc siE na k,asycznym w tym czasie- znanym w ca"e# E!r pie p drEcznik! &r%i,i Traite des p is ns U333V ! t bic , $ie $enera,e OTraktat tr!ciznach- czy,i t ksyk , $ia $,naP- na p dstawie +#aww t warzyszCcych z$ n wi wyraDa,i przek nanie- De w $rE wch dzi strychnina- a z niC- c !sta, n - &str wski mia" kiedyB d czynienia3 SCd krymina,ny- rzeka#Cc w pierwsze# instanc#i- !zna" te p sz,aki za wystarcza#Cce i skaza" $ w ma#! .064 r3 na .8 ,at ciEDkich r +t na Sy+erii i sied,enie siE tam nastEpnie na zawsze3 &str wski dw "a" siE d te$ wyr k!- pr szCc !niewinnienie- $dyD 7#ak twierdzi" 7 pad" %iarC p my"ki sCd we#3 Tak teD r zstrzy$nC" SCd Ape,acy#ny- ktry w k c! .064 r3 !w ,ni" $ z p w d! Anie+yt! czyn! przestEpne$ I3 > k ,ei t r zstrzy$niEcie nie zad w ,i" pr k!rat ra i zaskarDy" #e w )epartamencie 'zCdzCce$ Senat!3 Na tym etapie zasta"a sprawE re% rma sCd wa- ktra wpr wadzi"a d pr ces! karne$ zasadE k ntradykt ry#n Bci- !stn Bci i +ezp Bredni Bci3 & tym- #ak wCt"e +y"y p sz,aki- na ktrych part werdykt pierwsze# instanc#i- na#,epie# Bwiadczy" dia, $ pr k!rat ra i $"wne$ +ie$"e$ przed Iz+C SCd wC #ak statniC instanc#C wyr k!#CcC in me7rit 3 Pr k!rat r Trachim wski zapytywa" 7 ACzy system !Dyty przy p sz!kiwani! tr!cizny +y" d +ry_I3 Pr %es r K te,ewski O' s#anin- wyk"ad wca na Cesarskim Rniwersytecie WarszawskimP stwierdza": A?ardz d +ry- na#,epszy3 A,e d d k nania ana,izy k niecznie na,eDy !DywaF spec#a,istw- a nie %armace!tw- ktrzy w $,e d tych czynn Bci nie sC !zd ,nieni3I &statecznie pr %3 K te,ewski wyrazi" piniE: ARmar" na sk!tek tEDca- z cze$ p wsta" tEDec 7 nie wiem3 XeDe,i z tr!cia- t ty,k strychninC ,!+ +r!cinCI3 &skarD ny p wiedzia" w statnim s" wie krtk - a,e z pe"nym dramatyzmem- dda#Ccym #e$ syt!ac#E: A* s m# m $E #edynie p rwnaF d , s! cz" wieka- ktry przech dzi !,icC i p n si BmierF ,!+ ka,ectw wsk!tek spadniEcia dachwki3 (dy+ym +y" p nis" BmierF920

+y"+ym st kr F szczEB,iwszym3 Trzy ,ata przesiedzia"em w wiEzieni! z p w d! te# dziwne# p,Ctaniny k ,iczn Bci3 Sk"adam przysz" BF mC w rEce sCd!I3 P dziesiEci min!t we# naradzie Iz+a SCd wa statecznie r zstrzy$nE"a sprawE na k rzyBF &str wskie$ 3 Spraw zdawca A(azety SCd we# Warszawskie#I tak sk ment wa" pr ces: AT +y"a d +ra sprawa #ak materia" d p rwnania dwch systemw p stEp wania krymina,ne$ - d tychczas we$ i n we$ - piera#Cce$ siE na zasadzie skar$ we#3 * s p dsCdne$ #est #ednak kr pny mim wyr k!- #aki zapad"3 XakaD #est wa$a + wiCzkw sEdziw B,edczychI3 Prawniczy r$an tra%nie wskaza" piEtE achi,,es wC wczesne$ wymiar! sprawied,iw Bci- #akC +y"a instyt!c#a sEdziw B,edczych- z!pe"nie nieprzy$ t wanych d r ,i na" D ne# na nich przez n wC pr ced!rE3 Przed re% rmC sCdy Kr,estwa P ,skie$ !Dywa"y pr ced!r karnych 7 a!striackie# z .029 r3 i pr!skie# z .028 r3- i #!D przy nich p z sta"y- mim De czyni n pr+y O$"wnie w .0./ r3 i w .081 r3P- a+y #e zmieniF3 CzEBci w +y"a #!D tym m wa w p przednim r zdzia,e- t! wart r zwinCF niektre wCtki waDne #!D nie z p!nkt! widzenia r zw #! psychiatrii- a,e techniki B,edcze#3 SCdy warszawskie p s"!$iwa"y siE rdynac#C krymina,nC pr!skC- ktra w st s!nk! d a!striackie# +y"a niec +ardzie# p stEp wa- $dyD d p!szcza"a !dzia" +r cy w pr cesie3 W czasach KsiEstwa Warszawskie$ z sta"a na znacznie z"a$ dz na- + wpr wadz n wwczas m3in3 #awn BF p stEp wania- niemnie# #e# r d wd- wyw dzCcy siE z pastwa p ,icy#ne$ - ciCDy" nad ca"C sCd wC praktykC3 Xawn BF s"!Dy"a w nie# przede wszystkim ce, m prewenc#i $enera,ne# 7 mia"a dstraszaF d p pe"niania przestEpstw- pre%er wan #C wiEc $"wnie na etapie wyk nania kary- ktrC za strzan stawianiem p d prE$ierzemp!+,icznymi r + tami- +w Deniem skazane$ na BmierF p mieBcie itp3 W .062 r3 #eden z +r cw w p waDnie#sze# sprawie karne# wystCpi" d SCd! Krymina,ne$ z DCdaniem- +y przed r zprawC zak m!nik wan m! akt skarDenia- a nastEpnie p a!dienc#i dczytan $ przed #e$ wystCpieniem3 (" s +r cy 7 p st!, wa" 7 p winien siE d+iF s!mienie sEdziw #ak statnie ech 3 SCd Krymina,ny nie przychy,i" siE #ednak d te$ DCdania- a +r ca zaskarDy" wC decyz#E d dzia"a#Cce# #eszcze wwczas 'zCd we# K mis#i Sprawied,iw Bci3 92/ A,eksander (ierymskirg R,ica 'y+aki s:X_ O.00.P

I Ta z k ,ei zwrci"a siE d SCd! Krymina,ne$ piniE i 7 k " siE zamknE" - pki re% rma sCd wa nie r zstrzy$nE"a statecznie te# kwestiiwpr wadza#Cc pr ced!rE r sy#skC- wz r wanC w tym wz$,Edzie w"aBnie na %ranc!skie#3 &skarDenie mia" wiEc $r mnC przewa$E nad +r nCN s +a p de#rzanad m ment! zatrzymania aD d wyr k!- zdana +y"a w"aBciwie na s!mienn BF sCd wych !rzEdnikw- ktrzy te retycznie mie,i #ednak w waDyF i interesy p de#rzane$ - i d +r wymiar! sprawied,iw Bci3 AD tr!dn !wierzyF- De nawet tak p stEp we czas pism - #ak ,i+era,ny A&rze" ?ia"yI Kiciskie$ - ktre z !p rem wa,czy" sCdy przysiE$"ych- nie widzia" nic niezwyk"e$ w takim w"aBnie !stawieni! pr ced!ry krymina,ne# i p dkreB,a" - De #est na z$ dna Az prawid"ami ,!dzk Bcim ra,n Bci i czyste# %i, z %iiI3 A&+wini ny 7 stwierdza" w .0./ r3 na "amach te$ peri dyk! spraw zdawca sCd wy 7 nie p trze+!#e Bwiat,e#sze$ +r cy- pi,nie#sze$ strDa nad sam praw - c z rwnC starann BciC B,edzi #e$ niewinn BF #ak winE- c wtedy nawet- kiedy skazany p d miecz kat wski $" wE nachy,a- #eszcze tri!m%! niewinn Bci pra$nieI3 T - De w Warszawie + wiCzywa"a wys ce s% rma,iz wana rdynac#a krymina,na pr!ska- waDy" nie ty,k na samym p stEp wani! przed sCdem- a,e i na systemie przepr wadzania d w dw3 Xeszcze za czasw KsiEstwa Warszawskie$ !si" wan wpr wadziF ! nas !staw dawstw karne %ranc!skie- p d +nie #ak t siE sta" z cywi,nym- ktrC t s%erE 7 w+rew d BF si,ne# p zyc#i rDnych krE$w 7 !re$!, wa" na wiek z $rC nap ,e ski c de d\ii3 Niestety- +ardz p stEp wy #ak na sw# czas %ranc!ski c de dSinstr!cti n cri7mine,,e z .020 r3- p wsta"y z inspirac#i Nap ,e na- nie sta" siE ! nas ,e$is,acy#nym wz rem3 Szk da- $dyD k"ad" n kres inkwizyt rskiem! p stEp wani! d w d wem!- w ktrym + wiCzywa"a zasada ta#n Bci- a wpr wadzi" p stEp wanie sCd we +ezp Brednie i !stne- przez c przyczyni" siE takDe d r zw #! medycyny sCd we# i p stEp! techniki B,edcze#3 &czywiBcie nastEp wa" i ! nas pewne d sk na,enie met d B,edczych3 Nie +y" n #ednak z+yt znaczne- $dyD pr!ska pr ced!ra krymina,na pre%er wa"a racze# d w dy ze Bwiadkw i +az wa"a na przyznani! siE p de#rzane$ 3 ) w d m rzecz wym nat miast p BwiEcan mnie# !wa$i+ardz p +ieDnie d k nywan teD $,Edzin zw" k- mie#sc p pe"nienia przestEpstwa i innych czynn Bci B,edczych3 Przyna#mnie# tak +y" w praktyce- cze$ B,ady zach wa"y siE

9.1 w prasie pierwsze# p " wy JIJ w3 >darza" siE- #ak wynika z pis! wypadkw- iD p derDniEcie $ard"a !znawan za BmierF sam +#czC w syt!ac#i- $dy nie+ szczyk mia" +rzytwE w kieszeni- +ywa"y teD przypadki +ardz nie!danych sym!,ac#i Bmierci sam +#cze# 7 przez p wieszenie zam rd wane# !przedni s +y3 ) pier $dy sprawca- drEcz ny wyrz!tami s!mienia Onp3 mCD 7 za+#ca D nyP- wyzna" sw# czyn na p ,ic#i- %akt za+#stwa z stawa" !#awni ny3 > mn $ Bci Bmierci rzek m sam +#czych- !znanych za takie przez sCdy p ,ic#i p prawcze# ,!+ pr ste#- ktre pr wadzi"y w te$ typ! sprawach B,edztw 7 niewCtp,iwie wie,e +y" %aktycznie za+#stwami3 Xeszcze w .04< r3 AK!rier WarszawskiI z p wa$C in% rm wa"- De Azna,ezi n cia" $ sp darzaktry z p derDniEtym #!D $ard"em wsk czy" d st!dniI3 Nat miast d przypadkw- $dzie p de#rzewan tr!cie- p dch dz n +ardzie# nie!%nie+adan #e starannie# i t! z re$!"y waDy"y p sz,aki- przy czym za #ednC z waDnie#szych trakt wan interes- ktry przyp!szcza,ny tr!cicie, mia" na wz$,Edzie3 >asada: is%ecit c!i pr dest- tak waDna przy +!d wani! wers#i B,edczych- w wych czasach stan wi"a czEst 7#ak siE wyda#e 7 p!nkt wy#Bcia d przypisania z+r dnicze$ czyn! nawet wtedy- $dy sama z+r dnia nie +y"a w pe"ni rzeczC pewnC3 7 Tr!cizny 7 zwane# na#nikczemnie#szC +r niC 7 +an siE d wiekw na#+ardzie#3 P s"!$iwan siE niC p dstEpnie- czEst +ez p z stawienia #akichk ,wiek B,adw- d,ate$ teD praw trakt wa" tr!cicie,i +ardz sr $ 3 X!D z+ir praw sCd wych Andrze#a >am yskie$ przewidywa"- De Akt +y tr!ciznC k $ za+i"- rEka #e$ na#pierw prawa r zpa, na cE$ami szarpana- a p tem k "em +ity na BmierF +EdzieI3 Kara Bmierci- ch F nie aD tak wymyB,na- $r zi"a teD aptekarz wi- #eB,i +ez wyma$anych % rma,n Bci sprzeda" tr!ciznE- ktrC p s"!D n siE d zadania k m!B Bmierci3 (r zC kary 7 nie ty,k zresztC w tym przypadk! 7 !si" wan nad7 szt!k waF ma"C wykrywa,n BF i tr!dn Bci d w d we3 I,eD s+ trac n niewinnie- + przemawia"y przeciw nim ty,k p de#rzeniaL Pr ced!ra pr!ska +y"a tak sk nstr! wana- De p dsCdny nie mia" wie,kich szans na !w ,nienie $ d zarz!t! przestEpstwa3 XeB,i istnia" prawd p d +iestw - De m$" p pe"niF przestEpny czyn- i !znan $ za Asi,nie p sz,ak wane$ I 7 wymierzan karE w pe"nym wymiarze3 XeB,i st pie prawd p d +iestwa +y" mnie#szy 7 st s wan - na zasadzie para$ra%! 9/ rdynac#i krymina,ne#- tzw3 karE p dzwycza#nC- inacze# 7 ekstra rdynary#nC- "a$ dnie#szC #eden ,!+ ki,ka st pni 9.9

d przewidziane# za dany czyn3 )awa" t szer kie m D,iw Bci st s wania repres#i karne# w +ec s+ p de#rzanych- z ktrymi chcian siE r zprawiF3 ' zwiCzanie t atak wa" wie,! naszych p stEp wych prawnikw- #ednak p skas wani! te# kary #eszcze na ki,kanaBcie ,at przed re% rmC. pada"y $" sy- De dawny stan !m D,iwia" znacznie sk!tecznie#sze zwa,czanie przestEpcz Bci krymina,ne#3 (" sy te nasi,a"y siE- $dy przestEpcz BF narasta"a- a #edn czeBnie w sCdach Kr,estwa P ,skie$ zwiEksza" siE pr cent !niewinnie3 'zadk nat miast wyciC$an z te$ %akt! wni ski w"aBciwe- a mian wicie kier wani! d sCdw spraw wCt"ych d w d w - a takDe 7 p pr st! 7 nie!d ,n Bci aparat! B,edcze$ 3 & tym #ednak nie p zwa,a"a pisaF stra w tych ,atach cenz!ra3 & i,e #ednak czasem skazywan niewinnych- ty,e na pewn d!Dy pr cent rzeczywistych przestEpcw !nika" kary i nie stawa" w $,e przed sCdem3 W JIJ7wieczne# prasie rzadk zna,eKF m Dna przyk"ady z+r dni czy przestEpstw- ktrych sprawcy z sta,i !#awnieni i schwytani na sk!tek dzia"ania p ,ic#i3 ) pr cesw i skazania za+#cw d ch dzi" zwyk,e wtedy- $dy z sta,i ni !#Eci na mie#sc! z+r dni- $dy przemawia"y przeciw nim si,ne p sz,aki a,+ $dy sami dda,i siE w rEce sprawied,iw Bci3 P d +nie +y" z innymi przestEpstwami- takimi #ak r z+#3 Niekiedy p ,ic#i !dawa" siE schwytaF sprawcw- $dy np3 ! pasera wykryt d w dy rzecz we- czasem dn si"a s!kcesy dziEki in% rmat r m3 > dczyt! pr %3 Wa,ente$ Mik,aszewskie$ - wy$" sz ne$ w k c! marca .06. r3 w Sa,i 'at!sz we#- zdawa" +y siE wynikaF- De #!D wwczas wz r w przepr wadzan $,Edziny mie#sca z+r dni i ,ekarskC +d!kc#E3 Przyt cz ny przez nie$ przypadek z+r dni +y" d BF sk mp,ik wany- a #ednak r$an B,edczy p tra%i" siE z nim !p raF3 Ch dzi" za+#stw d k nane z d!+e,twki w ,esie3 Na mie#sc! z+r dni p z sta"y B,ady p +!tach trzech ,!dzi- !sta, n d k"adnie wymiary +!wia- #ak i t - De #eden ,ewy +!t mia" "atE na ze,wce3 P sz,aki Bwiadczy"y przeciwk + r wem!ktry #edyny w k ,icy mia" +r 3 Rsta, n - De niedawn strze,a" z d!+e,twki- #e$ +!ty pas wa"y d B,ad!- a Br!t zna,ezi ny w t r+ie myB,iwskie# mia" ten sam ka,i+er c zna,ezi ny w cie,e denata3 Xednak +ardzie# szcze$" wa ekspertyza Br!t! p zw ,i"a wyk,!czyF + r we$ dziEki czem! B,edztw skier wan na inne t ry i !sta, n rzeczywiste$ sprawcE z+r dni3 ?y" t przypadek nie#ak wz rc wy- szk ,eni wy- zwraca#Ccy !wa$E na m D,iw Bci r dzCce# siE wwczas krymina,istyki3 ) pier w dwa7 9.<

I dzieBcia parE ,at pKnie# #eden z pi nierw krymina,istyki- A!striak [ans (r ss- wyda" O.0/9P sw# s"awny [and+!ch%!r Rnters!ch!n$7srichterP ,izei+eamte- (endarmen OP drEcznik d,a sEdziw B,edczych!rzEdnikw p ,ic#i i DandarmwP- w ktrym !kazywa" wszystkie przyr dnicz 7techniczne zd +ycze te# $a"Ezi wiedzy i ktry sta" siE wyr czniC d,a s"!D+ B,edczych ca"e# niema, E!r py3 Wynika z te$ - De w Kr,estwie P ,skim n w czesna technika B,edcza d BF wczeBnie +!dzi"a zainteres wanie3 C dzienn BF +y"a #ednak racze# szara- !za,eDni na d niskie$ p zi m! kadry B,edcze#- na c narzekan przez ca"y JIJ wiek3 W praktyce zdarza"y siE #ednak przypadki- ktre wskazywaF m $C- iD niekiedy B,edztw przepr wadzan wnik,iwie raz s!miennie i #eB,i p pe"nian nawet z $ r,iw Bci pewne +"Edy- w statecznym e%ekcie siC$an p zytywny rez!,tat3 ) +rym te$ przyk"adem m De +yF prze+ie$ dzia"a B,edczych p zam rd wani! ma"D nkw (Cs wskich w ,!tym .061 r3 ?y"a t dziwna para- $nieDdDCca siE w wyna#Etym p k ik! p d sch dami- w d m! przy !,3 'ycerskie#3 Wyp saDenie te$ , k!m stan wi" "Dk - stary k!%er- % te, i "awka3 (Cs wscy Dy,i nEdznie- !+iera,i siE w "achmany i k sz!,e z $r!+e$ - w rk we$ p"tna3 Ter wa,i na %i,antr piipiszCc pr B+y wsparcie- trzymywa,i p Dywienie i pa" z Warszawskie$ T warzystwa ) +r czynn Bci- prcz te$ De+ra,i3 ?y,i 7 #ak nich p tem pisan 7 pan wani pa,CcC DCdzC pieniEdzy i wszyscy w k" wiedzie,i- De m!szC mieF $ twkE3 (dy 11 ,!te$ k misarz cyrk!"! zamk we$ d nis" p dsEdk 7wi Wydzia"! I SCd! P ,ic#i P prawcze#- De (Cs wskich zna,ezi n w ich mieszkani! +ez Dycia- w natychmiast zawiad mi"- ze wz$,Ed! na wa$E czyn!- prezesa SCd! Krymina,ne$ i sam nadz r wa" czynn Bci sCd w 7 ,ekarskie3 @,edztw pr wadzi" ases r SCd! P ,ic#i P prawcze#3 &+d!kc#a wykaza"a- De + #e z sta,i przed k " <0 $ dzinami !d!szeni stryczkiemktry zawiCza"a wprawna rEka3 Przesz!kan d k"adnie mieszkanie i !sta, ne n!mery ,istw zastawnych na .9-4 tys3 r+ przekazan wszystkim kant r m weks,i3 ) m zamieszkiwa,i , kat rzy p de#rzane# k nd!ity- ! ktrych przepr wadz n rewiz#e- spis!#Cc ich zeznania- niektrych zaB zatrzym!#Cc3 W wynik! r!tyn wych dzia"a areszt wan Pi tra i Adriana Wasi,ewskich- ktrzy 7 ch ciaD n si,i t same nazwisk 7 nie +y,i krewnymi3 Cczy" ich ty,k wsp,ne mieszkanie na stanc#i- nat miast #eden z nich +y" sp krewni ny z (Cs wskimi3 Ch ciaD p wykryci! 9.4

z+r dni wy#echa,i na pr winc#E- p ,ic#a wpad"a na ich B,ad dziEki zeznani m w"aBcicie,a c!kierenki- w ktre# k!p wa,i pCczki d,a swych %iar3 >apamiEta" n ich twarze- c d p m $" p ,ic#i w identy%ikac#i przestEpcw3 W sprawie te# zwraca !wa$E wie, str nn BF p d#Etych czynn Bci i p m c#akie# !dzie,i,i swymi zeznaniami sCsiedzi3 Nie zanied+an sprawdzenia rDnych wers#i z+r dni- ch F 7#ak siE kaza" 7 niektre pr wadzi"y w B,epC !,iczkE3 ?ardz interes!#Ccy wydawa" siE na przyk"ad sy$na" #edne$ z !rzEdnikw kant r! weks,i mEDczyKnie- ktry wiecz rem ./ ,!te$ chcia" zrea,iz waF ,isty zastawne- a nastEpne$ dnia #!D siE nie z#awi"3 Qw 927,etni mEDczyzna 7#ak pisa" $ !rzEdnik kant r! 7 w kape,!sz! tyr ,skim i w k!,arach- p da" ,a"szywe nazwisk i mie#sce p +yt!stwierdz n + wiem- De w wymieni nym przez nie$ [ te,! Saskim nikt taki nie mieszka"3 P mimy #ednak ma" ist tne szcze$"y- +y p dkreB,iF raz #eszcze- De wszystkie te dzia"ania wskazywa"y na inte,i$enc#E i int!ic#E zaw d wC we$ ases ra SCd! P ,ic#i P prawcze#- ktry pr wadzi" B,edztw p d kiem p dsEdka3 W spraw zdani! sCd wym z pr ces! +! Wasi,ewskich1- z ktrych #eden skazany z sta" za Akrewn +#stw I na +eztermin we ciEDkie r + ty w k pa,niach Sy+erii- dr!$i 7 za za+#stw pr ste 7 na .4 ,at ciEDkich r +t- rwnieD w k pa,niach Sy+erii- nie wymieni n nazwiska ases ra3 M Dna ty,k przyp!szczaF 7 nie +ez p dstaw 7 De +y" t Wikt r Ma!ers+er$er- pKnie#szy d sk na"y sEdzia B,edczy93 ?y"y wiEc i d +re te retyczne p dstawy- i d!De m D,iw Bci prawid" we$ r zwi#ania B,edztwa3 XeB,i #ednak wie,! z+r dniarzy !ch dzi" +ezkarnie 7 wynika" t z zanied+a kadr wych- ds!wania d B,edztwa P ,akwczasem p pr st! z +awy- +y nie p d#E,i niep DCdanych wCtkw- z wza#emne$ przeszkadzania- a czasem wsp"zaw dniczenia rDnych s"!D+ B,edczych- p ,ic#i krymina,ne# i p ,ityczne#3 ANie ma sCd wych !rzEdnikw p ,icy#nych d p sz!kiwa przestEpcw#edna i ta sama p ,ic#a wszystkiem! zaradzaI 7 stwierdza" w .062 r3 APrze$,Cd SCd wyI- wskaz!#Cc nadt - De B,edztwa d+ywa"y siE w p Bpiech!- c +y" przyczynC wie,! !niewinnie3 A'epres#a przestEpstw d tyczCcych +ezp Bredni rzCd! #est d!Danat miast niezmiernie ma"a #est ,icz+a skazanych w kate$ riach przestEpstw- d ktrych +ezpieczestw Dycia- zdr wia i w"asn Bci s+ prywatnych #est za$r D neI 7 pisa" tych ,atach znawca za$adnienia9.8 !rzEdnik res rt! sprawied,iw Bci- i d dawa"- De Adawne sCd wnictw w

Kr,estwie w statnich ,atach sw #e# e$zystenc#i nie zna#d wa" siE w war!nkach- ktre +y dzia"a,n BF #e$ k rzystnie r zwi#aF p zw ,i"yN szcze$,nie# w zakresie krymina,nym dzia"a,n BF +y"a BcieBni nC- a nawet para,iD wanC prawem w #ennym i #!rysdykc#ami rDnych w"adz administracy#nychI<3 _ W tych war!nkach m D,iw Bci r zw #! medycyny sCd we# +y"y nik"ech ciaD mia"a #!D na w Warszawie pewne tradyc#eN pierwszy p drEcznik medycyny sCd we# !kaza" siE + wiem #eszcze w p przednim wiek!3 ?y" nim dzie" *!dwika Perzyny Na!ka cyr!,icka O.6/1P- zawiera#Cce wskazwki- #ak d k nywaF sekc#i zw" k- i przyk"ady $,Edzin s+ Dywych3 Pierwsze#- d BF nie% rt!nne#- pr+y sekc#i cia" ,!dzkich d k na" w .698 r3 dr [enryk * e,h e%%e,- ktry zamierza" za" DyF na P dwa,! szk "E chir!r$icznC3 Rda" m! siE #ednak ty,k wy$" siF wyk"ad ina!$!racy#nyp dczas ktre$ zadem nstr wa" ,!dzkie cia" 3 (dy r zesz"a siE p mieBcie wieBF- De zamierza d k nywaF sekc#i na tr!pach s+ skazanych przez sCdy na BmierF- t"!m napad" na #e$ Ateatr anat micznyI- a sam medyk ,edwie !szed" z Dyciem- $dyD chcian $ !kamien waF3 ) pier z chwi,C p wstania w .02/ r3 Wydzia"! Akademick 77 *ekarskie$ Owcie, ne$ w .0.8 r3 #ak Wydzia" *ekarski d Rniwersytet! Warszawskie$ P- $dzie #ednym z przedmi tw +y"a Amedicina % rensisI Omedycyna sCd waP- zaczC" siE kres wsp"pracy warszawskich medykw z sCdem3 &twarcia Wydzia"! d k nan p!+,icznC ,ekc#C anat mii- p "Ccz nC z !r czystym Ar zcz" nk waniem cia"a ,!dzkie$ I3 Xednym z wyk"ad wcw na Wydzia,e *ekarskim +y" Xze% Ce,iskipr %es r chemii i %armac#i- a d .0.8 r3 %armak , $ii- chemii p ,icy#ne# i prawne#3 Ce,iski- %armace!ta praktyk- mia" w"asnC aptekE i szczyci" siE h n r wym tyt!"em Aaptekarza dw r! kr,a p ,skie$ I3 Xak wsp"a!t r pierwsze$ p ,skie$ p drEcznika %armac#i p " Dy" rwnieD p dwa,iny p d r dzimC medycynE sCd wC3 P zamkniEci! Rniwersytet! r ,E r$anizat ra medycyny sCd we# prze#E"a 'ada *ekarska3 ) BF #!D szcze$" we przepisy- + wiCz!#Cce Aprzy wyk nywani! sCd w 7,ekarskich d ch dze na tr!pachI- wydane z sta"y przez 'adE Administracy#nC Kr,estwa P ,skie$ w .0<2 r3 'ada *ekarska czyni"a w tym czasie wie,e d,a !p wszechnienia medycyny sCd we# 9.6 I

i sp p!,aryz wania #e# m D,iw Bci3 W .0<< r3 wydan ChemiE p ,i7cy#n 7 prawnC d !Dytk! sCdw- ,ekarzy i aptekarzy3 Prasa rek,am wa"a t dzie"k - wskaz!#Cc na #e$ wa, ry Aprzy wyszystkich dzia"aniach zast s wania chemii wyma$a#CcychI3 NiewCtp,iwie wie,e mie#sca p BwiEc n w nim tr!cizn m- #ak De +y" t #!D p s"awnym w ca"e# E!r pie pr cesie tr!cicie,ki Marii *a%ar$e- ktry przyczyni" siE d r zw #! t ksyk , $ii i r z+!dzenia zainteres wania tC pr +,ematykC3 )!D mie#sca sCd w 7chemicznem! wykrywani! tr!cizn przeznacza" dzie" dra [enryka Wi,,a Przew dnik d r z+i r! chemiczne$ - ktre$ t"!maczenie !kaza" siE w warszawskich ksiE$arniach w .04/ r3 Na B,ady skaza za tr!cie tra%ia siE w prasie pierwsze# p " wy JIJ w3 d BF czEst 3 > ,ak nicznych n tatek nie wynika #ednak- +y przepr wadzan w te$ typ! pr cesach #akieB ekspertyzy medyczne3 Wystarcza"y p sz,aki- czasem p de#rzenia3 Na $" zarz!t tr!cia stawian D n m- ktre mia"y interes w p z+yci! siE mEDa3 X!D w #edne# z pierwszych pras wych kr nik krymina,nych z .0./ r3 dn t wan interes!#Ccy przypadek- $dy dwie m" de mEDatki- #edna 127- dr!$a 167 ,etnia- na ktre Az"e na" $i i niep rzCdne Dycie BciC$a"y s!r w BF mEDwIp stan wi"y z$"adziF ich za p m cC #ad!3 Namwi"y #akie$ B 627,etnie$ starca- ktry za pieniCdze +ieca" AzadaFI tr!ciznE3 PieniCdze wziC"- a,e #e przepi" i wca,e nie mia" zamiar! wyk naF z,ecenia- nat miast +ie niewiasty Azna,az"y siE w +ardz sm!tnym stanie w wiEzieni! inkwizycy#nymI3 )a,sze$ +ie$! sprawy nie p dan - a,e i z te$ widaF- De wystarczy" nawet +ardz mEtne Bwiadectw stare$ a,k h ,ika- +y !r!ch miF wymiar sprawied,iw Bci3 W .096 r3 skazan na BmierF 127,etniC k +ietE- ktra tr!"a mEDa A#ad witC r B,inCI- a #e# wsp,nika za p dDe$anie d z+r dni na 1 ,ata war wne$ wiEzienia3 K +ieta wa- p piEci! miesiCcach ma"Destwap rz!ci"a mEDa i przez trzy ,ata mieszka"a przy matce3 W tym czasie p zna"a inne$ mEDczyznE- ktry chcia" siE z niC DeniF3 P niewaD #ednak dawny zwiCzek ciC$,e +y" prawnie + wiCz!#Ccy- p stan wi"a 7 p d +n za radC we$ mEDczyzny 7 wrciF d mEDa3 Nie minE" wszakDe p" r k! i t zmar" n w p de#rzanych k ,iczn Bciach3 >namienne #est- De tr!cicie,stw zanik" razem z r zw #em medycyny sCd we#- a skazania sta"y siE sp radyczne- $dy zaczEt d k nywaF d k"adnych ana,iz t ksyk , $icznych3 ANa#wiEkszym wr $iem tr!F kaza"a siE chemiaI 7 k nstat wa"a p d k niec wiek! A(azeta SCd wa WarszawskaI- stwierdza#Cc- De spadek z+r dniczych a p d7 9.0

stEpnych zamachw na Dycie nastCpi" p d wp"ywem +aw przed d starczanymi przez na!kE Br dkami ana,izy3 W ki,kanaBcie ,at pKnie# inne czas pism teD stwierdza" - De tr!cicie,stw sta" siE czymB sp radycznym- wie,e rzadszym niD m rderstw szty,etem- n Dem ,!+ k!,C3 Przypisywan t w"aBnie r zw # wi t ksyk , $ii- ktra Ap siada m D,iw Bci wykrywania na#dr +nie#szych B,adw zatr!cia- d k nane$ ch F+y dawn I3 Wyda#e siE- De rzeczywist BF +y"a +ardzie# z" D na3 Na pewn wywiera"a wp"yw +awa przed wykryciem- a,e teD zaprzestan skaza w syt!ac#ach wCtp,iwych- $dy przeciw skarD nym przemawia"y ty,k p de#rzenia i p, tki3 W p " wie JIJ w3 +serw!#e siE #!D pewien r zkwit medycznych !mie#Etn Bci3 Wydawan p drEczniki- wie,e p!+,ikac#i z te$ zakres! !kazywa" siE w %ach wych peri dykach- $"wnie w APamiEtnik! T warzystwa *ekarskie$ Warszawskie$ I3 W .094 r3 wydan w Warszawie 'ys krtki +ada sCd w 7,ekarskich ' ,,%sa- w dwa ,ata pKnie# t"!maczenie Medycyny sCd we# S3 (r m wa3 W .0<4 r3- p d a!spic#ami RrzEd! *ekarskie$ m3 Warszawy- !kaza" siE dzie" Xze%a St!mmera i Ma!ryce$ W yde Przepisy + wiCz!#Cce przy wyk nywani! ,ekarskich d ch dze i ddzie,na instr!kc#a d,a ,ekarzyr dzimy p drEcznik medycyny sCd we# +e#m!#Ccy zasady d ch dze sCd w 7,ekarskich p p ,sk! i p r sy#sk!3 ?y" t !k r n wanie prac#akie warszawscy ,ekarze- $"wnie Andrze# Xanik wski- W yde i St!mmer pr wadzi,i nad p dstaw wymi d,a te# $a"Ezi medycyny zasadami3 W zwiCzk! z tym przesta" + wiCzywaF 7 miar da#ny w tym wz$,Edzie d .0<2 r3 7 p drEcznik (r m wa3 & i,e d str ny te retyczne# cz "wka warszawskich medykw sCd wych reprezent wa"a wys ki p zi m- ty,e w praktyce dawa"y s +ie znaF zanied+ania kadr we i r$anizacy#ne3 Przepisy czEst +y"y ,ekcewaD ner zr st +i!r krac#i stwarza" p ,e d nad!DyF3 Przy kaz#i czEstych pr cesw A%a+rykantek ani "kwI kazywa" siE- De rzCdcy d mw wydawa,i Bwiadectwa z$ n!- ktre ,e$a,iz wa,i !rzEdnicy w cyrk!,e3 > czasem- w miarE r!sy%ikac#i wymiar! sprawied,iw Bci- #ak rwnieD ze wz$,Ed! na +rak !cze,ni medyczne#- p czCtk wy r zw# medycyny sCd we# !,e$" zaham wani!3 A(azeta SCd wa WarszawskaI cyt wa"a w .000 r3 piniE ' s#anina- +y"e$ pr k!rat ra Iz+y SCd we#- i #e# +y"e$ prezesa- Trachim wskie$ 7 te$ same$ - ktry skarDa" w pr cesie &str wskie$ 7 na temat ni7

9./ ,c skie$ p zi m! ,ekarzy +ie$"ych sCd wych3 ) kt r Xze% >awadzki w re%eracie wy$" sz nym w T warzystwie Prawniczym w ,!tym ./.. r3 stwierdzi"- De medykw sCd wych w Warszawie w $,e nie ma3 ' ,E tE p wierzan wraz z innymi + wiCzkami ,ekarz m mie#skim- ktrzy z!pe"nie nie +y,i d te$ przy$ t wani3 Wytyka" im raDCce +"Edy- np3 pisa,i B,adach !d!szenia- ch F ich nie +y" - a,e p de#rzany przyzna" siEDe !d!si"3 A) +ry pis $,Edzin zw" k w aktach sCd wych t rzadki ptakI 7 t #e$ k nk,!z#a3 Wskazywa" na zanied+ywanie n wych- precyzy#nych met d w ekspertyzach3 W pierwsze# p " wie JIJ w3 p d#Et starania- +y !sta,aF przyczynE z$ nw w wCtp,iwych przypadkach- szcze$,nie $dy k ,iczn Bci wskazywa"y- iD BmierF nastCpi"a z niewiad mych przyczyn3 Tak czEste kiedyB n tatki w r dza#!: A>arDniEty hand,arz z *itwy zna,ezi ny nad Wis"C p miEdzy szychtami drzewa prawd p d +nie sam s +ie de+ra" DycieI4 7 !stCpi"y mie#sca d k"adnym pis m wy$,Cd! denatw i wezwani m p dsEdka SCd! P ,ic#i Pr ste#- +y wszyscy- ktrzy m $C przyczyniF siE d !sta,enia t Dsam Bci zmar"e$ i d wy#awienia przyczyny Bmierci- z$"asza,i siE d nie$ 3 W .099 r3- $dy zna,ezi n martwC <27,etniC D nE strDa- pierwszy + da# raz k m!nikat k czy" siE adn tac#C- De Acia" d da,sze# decyz#i sCd we# na $r!ncie za+ezpiecz nym z sta" I- z cze$ m Dna wn siF- De #!D wwczas zaczEt d k nywaF szcze$" wych $,Edzin nie ty,k cia"a- a,e i mie#sca z+r dni3 W.0<8 r3 twart Awz r wy d m przedp $rze+ wyI przy !,3 Warec7kie#3 RrzCdz n w nim spec#a,nC sa,E d przech wywania przez ki,ka dni zw" k w przypadk! p de#rzenia Bmierci p z rne#- czy,i ,etar$!- na c zwracan $r mnC !wa$E d czas!- $dy ki,ka s+ w niezwyk"ych k ,iczn Bciach Ap wsta" z $r +!I i p wrci" d d m!- k! przeraDeni! r dziny3 Xedn z p mieszcze przeznacz n d wystawiania cia" s+- ktrych t Dsam Bci nie !da" siE !sta,iF- w innym zamierzan d k nywaF sekc#i sCd wych3 ?!dynek ten ni$dy #ednak nie +y" !Dywany z$ dnie ze swym przeznaczeniem- $dyD zapr test wa,i przeciw tem! w"aBcicie,e sCsiednich kamienic3 Na#pierw ddan $ na szpita, ch ,eryczny- a p tem dprzedan p czcie3 Nat miast d m przedp $rze+ wy wzniesi n w .081 r3 na P wCzkach i z czasem przew ziF tam zaczEt cia"a zna,ezi ne na !,icy ce,em przepr wadzenia sekc#i sCd w 7,ekarskich3 ) k nywan teD sekc#i na !niwersytecie- z czym wiCza"y siE d!De 912

nied $ dn Bci- $dyD trze+a +y" przew ziF tr!py d r Dkami- a p nadt 7 z p w d! r z+!d wane# +i!r krac#i 7 zdarza" siE czEst - De z p ch waniem cia"a #edni $,Cda,i siE na dr!$ich3 Syt!ac#a ta sprawia"a- De niekiedy medyk sCd wy w przypadk! p pe"nienia z+r dni nie ty,k nie p ma$a" w !kier!nk wani! B,edztwa- a,e B,edztwa w $,e nie wszczynan ,!+ teD nie r!sza" n z mie#scap niewaD %akt! z+r dni nie !sta, n a,+ nie wiedzian - na kim z sta"a p pe"ni na3 W Warszawie ni$dy nie +y" tzw3 p!+,iczne# m r$i- t znaczy mie#sca$dzie zainteres wane s +y przych dzi"y- a+y r zp znaF statni zna,ezi ne cia"a3 Ma$istrat- wz r!#Cc siE na m rdze paryskie#- zamierza" !rzCdziF #C w p " wie ,at siemdziesiCtych3 Xedn z czas pism in% rm wa" wwczas: AXest t przy+ytek niezmiernie tra$iczne# nat!ry+ ce,em #e$ #est czas we przech wywanie cia" sam +#cw ,!+ nie+ szczykw na$"C z$"adz nych BmierciC- a nieznanych z nazwiska3 Na marm!r wych st "ach ,eDC te cia"a- wystawi ne na wid k p!+,iczny- a t"!my przech dniw wstEp!#C d straszne$ przy+ytk! Bmierci i zdarza siE czEst - De kt B z dwiedza#Ccych $ - p znawszy te$ ,!+ we$ nie+ szczyka- napr wadzi mim w ,i na B,ad z+r dni i sta#e siE patrzn Bci w mBcicie,em zam rd wane$ I83 Nie z sta" t #ednak zrea,iz wane- +yF m De d,ate$ - De w tym czasie w ParyD! nasi,i"y siE $" sy p dda#Cce krytyce ten sp s+ !dzie,ania p m cy p ,ic#i3 M r$a %!nkc# n wa"a tam #!D d st!,eci- a,e w dr!$ie# p " wie JIJ w3 paryDanie !p d +a,i #C s +ie szcze$,nie- trakt!#Cc #ak sw istC r zrywkE3 SEdzia B,edczy ParyDa pisa" w ,atach siemdziesiCtych: A),a m r$i r + tnik p rz!ca pracE- matka za#Ecia d m we i dzieci- a !cze szk "EN $dy #est d!D tr!pw- #est teD d!Dy t" k- wie,e Dartw i wszyscy dch dzC zad w ,eni- mwiCc- De m r$a siE !da"aI3 Wskazywa" teD- De niezwyk,e rzadk identy%ik wan zw" ki dziEki wym p!+,icznym eksp zyc# m- tak De p kazy te nie siC$a"y sw #e$ p dstaw we$ ce,!3 W Warszawie d dawna 7 zwycza# w chy+a 7 !sta,aniem t Dsam Bci s+ zna,ezi nych na !,icach za#m wa"a siE p ,ic#a3 XeB,i zach dzi" p de#rzenie przestEpstwa 7 zawiadamian sEdzie$ B,edcze$ ,!+ pr k!rat ra- ktrzy mie,i sprawdziF i za+ezpieczyF d w dy3 >arzCdzan teD sekc#E- c czyni n d BF czEst 63 >wrciF teD trze+a !wa$E na ran$E rzecze ,ekarskich: medyk !rzEd wy wsp"dzia"a#Ccy z sCdem 7 #edyny sp Brd spec#a,istw 7 nie +y" trakt wany #ak +ie$"y- a,e !znawan $ za #eden z r$anw wymiar! sprawied,iw Bci3 91.

&$" szenia p dawane d $azet zna,ezi nych cia"ach st pni w przesta"y +yF ,ak niczne- awans!#Cc z $,nik we# in% rmac#i w kr nice wypadkw d r ,i Br dka p m cnicze$ w B,edztwie3 'zecz charakterystyczna: rwnieD w .0<4 r3- a wiEc wwczas- $dy 'ada *ekarska zaczE"a pie,E$n waF medycynE sCd wC 7 w prasie c raz +ardzie# !szcze$" wian k m!nikaty i p charakterystycznym wstEpie 7 Azna,ezi n cia" cz" wieka przedstawia#Cce$ s +E p"ci mEskie#I 7 p dawan nawet pisy dniesi nych +raDe i ran Bmierte,nych3 Praktyk wan t zresztC niez+yt d"!$ N $dy $azety r!szy"y w p $ za sensac#C- takie zdarzenia stawa"y siE #!D kanwC d,a ca"ych niema, p wiastek3 A materia"! d nich nie +rak" 3 Na $" +y"y t #ednak hist rie +ez da,sze$ ciC$!- za$adki +ez dp wiedzi3 W .042 r3 SCd P ,ic#i Pr ste# in% rm wa" za p Brednictwem AK!riera Warszawskie$ I- De nad Wis"C miEdzy szychtami drzewa nastCpi" Am rdercze za+#stw cz" wieka z imienia i nazwiska nieznane$ I- ktre$ wiek kreB, n na k " 12 ,at3 >na,ezi n $ na$ie$ - + k cia"a ,eDa" kamie wie,k Bci piEBci- dwa d"amki ce$"y z+r cz ne krwiC- p nadt A#ak c rp!s de,icti w dep zyt d sprawy za+ran czarny $!zik i przypinkE d sze,ki $!m ,astyczne#I3 Xak z te$ wynika- mie#sce z+r dni przesz!kan d BF d k"adnie3 W tym przypadk! wiad m +y" - w #aki sp s+ denat zszed" ze Bwiata- nie wy#aBni n nat miast 7 kim +y"3 Inny- rwnie typ wy i charakterystyczny przyk"ad- i,!str waF m De syt!ac#E dwr tnC3 W kwietni! .048 r3 zna,ezi n cia" ,iczCce$ k " 92 ,at mEDczyzny- ktry mia" zwiCzane rEce z prz d!3 Sekc#a sCd w 7,ekarska p z stawi"a +ez dp wiedzi pytanie- c +y" przyczynC Bmierci3 >w" ki r zp zna"a r dzina: kaza" siE- De +y" t cze,adnik $ar+arski- ktry z$inC" w ,!tym3 CzEst #akieB cia" zna#d wan w WiB,e ,!+ w $Est r zsianych na przedmieBci! $,iniankach i nie zawsze +y" t tr!p sam +#cy ,!+ t picie,a7 ryzykanta- ktry kCpa" siE w nied zw , nym mie#sc!0- ch F #ednych i dr!$ich przez ca"y JIJ wiek nie +rak" 3 (dy sprawa +y"a nie#asnawszczynan B,edztw - zw"aszcza kiedy wieBF p!+,iczna 7 zawsze zresztC w tym wz$,Edzie +ardz p ch pna 7 $" si"a #akCB z+r dniczC wers#E zdarzenia3 Tak +y" np3 w marc! .04/ r3- $dy w sadzawce przy z+ie$! Te,azne# i A,e# Xer z ,imskich zna,ezi n cia" .87,etnie# s"!DCce#3 ' zesz"y siE wwczas p $" ski- iD p pe"ni ne z sta" m rderstw - a nastEpnie kt B cia" wrz!ci" d w dy3 P !k 7 911 Krak wskie PrzedmieBcie

naprzeciw k Bci "a Bw3 KrzyDa3 =ra$ment +raz! Cana,etta mm czeni! B,edztwa p in% rm wan $"- De +y" t !t pienie- a dziewczyna Asama s +ie BmierF zada"aI3 A>awsze dyskretna i zawsze $ t wa d !s"!$ Wis"aI 7#ak kreB,i" kr, wC naszych rzek Wikt r ( m!,icki 7 kazywa"a siE niekiedy $adat,iwa i wyrz!ca"a nie+ szczyka- ktre$ rany ,!+ inne B,ady p z stawi ne na cie,e Bwiadczy"y p pe"ni ne# z+r dni3 Xedn z pierwszych te$ r dza#! d niesie w prasie +rzmia" : AWyd +yt z Wis"y p d WarszawC nieDywe$ cz" wieka- niewiad me$ z nazwiska i zamieszkania- ,at k " 92 mieF m $Cce$ - !+rane$ w %rak- pan7ta, ny i czarny ha,szt!kI/3 Nikt siE w takim str #! nie kCpa" ani teD tak nie str i" na sp tkanie ze BmierciCd raz! wiEc +y" wiad m 2 c ch dzi3 ParE ,at wczeBnie# p k!pc! pr wadzCcym Ahande, win . k rzeniI 7 ktre$ sz!kan przez wie,e dni 7 z sta" nad Wis"C ty,k kape,!sz3 ?y"y t ,ata na#wiEksze# aktywn Bci k mpanii ?irn+a!ma- nie #est wiEc wyk,!cz ne- De p ,ic#a nie chcia"a zna,eKF nic wiEce#3 Chy+a w"aBnie Wis"a d starcza"a na#wiEce# za$adek p ,ic#i3 Przyk"adw nie wart t! mn DyF- + tych na szpa,tach k!rierw mnstw - $raniczmy siE ty,k d dwch d BF charakterystycznych3 AI zn w! sta#emy przed #ednC z tych ta#emniczych z+r dni- ktrC wyBwiet,iF m De ty,k przypadekI 7 d n si"a p p!,arna p p "!dniw7ka ,atem .006 r3re,ac# n!#Cc- #ak t ch" pcy- kCpiCcy siE w WiB,e naprzeciw A,e# Xer z ,imskich- za!waDy,i sterczCcC w piask! n $E cz" wieka3 >awiad mi na p ,ic#a !sta,i"a- De zw" ki mEDczyzny 7#ak wskazywa" na t #e$ !+ir 7 +y"y $"E+ k zak pane- c d w dzi" Aniezaw dne$ !dzia"! z+r dnicze# rEkiI3 W nastEpnym k m!nikacie p dan - De +d!kc#a ,ekarska wykaza"a- iD +y"a t k +ieta- d BF m" da- a #e# cia" ,eDa" k " < miesiEcy w piask!3 W JIJ w3 zdarza" siE- De k +iety prze+iera"y siE za mEDczyzn- a+y "atwie# !zyskaF pracE 7 m De ta pad"a p pr st! %iarC ra+!nk!3 Czasem wiad m +y" d raz!- De w $rE wch dzi"y namiEtn BF i nD3 Rczestnicy ma#wki w .0/8 r3 sp strze$,i z przystani na ?ie,anach

p"ynCce zw" ki3 (dy #e wy" wi n - kaza" siE- De +y"a t k +ieta ,at k " trzydziest!- z wid cznC ranC d n Da p wyDe# prawe# piersi i ze B,adami !d!szenia na szyi3 A>w" ki za+ezpiecz n d ze#Bcia w"adz sCd wychI 7 in% rm wa"a nastEpnie $azeta3 Nie p dan #!D pKnie# k m!nikat! schwytani! A&te,,aI czy ASin +r de$ I 7 p ,ic#a nie !sta,i"a wiEc zapewne t Dsam Bci we# k +iety3 W tym czasie $azety z !p d +aniem p s"!$iwa"y siE takimi w"aBnie kreB,eniami3 AN w czesny &te,, I- ASin +r dy z Pra$iI- A*!krec#a 91< ? r$ia z Tar$wkaI 7 takimi tyt!"ami patrywan na#czEBcie# krwawe ,!+ tr!cicie,skie damsk 7mEskie r zrach!nki- czEst #eszcze przed sprawC sCd wC wymienia#Cc imiE- nazwisk i adres zatrzymanych przez p ,ic#E p de#rzanych3 I,eD razy p dawan - De schwytan czy#e$ B za+#cE- a p tem pr st wan - De p ,ic#a zatrzyma"a $ w inne# z!pe"nie sprawie3 Nie ma B,ad! p tym- i,! spr st wa nie zamieszcz n - sC ty,k wyrzekania adw katw- ktrych te praktyki +ardz +!rza"y: AK!rier we n minac#e Ona z+r dniarzyP piera#C siE przewaDnie na rap rtach p ,icy#nychpisanych przez na#niDsze r$ana w"adzy- w pierwsze# chwi,i wystEpk!przed r zp czEciem !mie#Etne$ i $r!nt wne$ B,edztwaI 7 wy#aBnia" pr %es# na,ne czas pism prawnicze- przestrze$a#Cc- De zarz!ty m $C kazaF siE +ezp dstawne3 Wkrtce p wrci" d te# sprawy adw kat przysiE$"y Mik "a# K ren%e,d- ktry w p!+,ikac#i N we,ki z rap rtw p ,icy#nych piEtn wa" +ezcerem nia,n BF prasy- $"wnie w st s!nk! d ,!dzi pr stych- i przytacza" przyk"ady wpr st kary$ dne- $dy prasa #!D nawet samym tyt!"em Bmiesza"a i krzywdzi"a niewinnych.23 X!D znacznie wczeBnie# +!rza" siE na t Pr!s3 AXest t rzecz ry$ina,na 7 pisa" w .000 r3 7 De p dczas $dy sCd- zanim nazwie z" dzie#em- pierwe# wys"!cha skarDenia- Bwiadkw- +r ny i #eszcze z stawia m! praw ape,ac#i- t #!D kaDdy rep rter ma praw +ez ape,ac#i awans waF nawet niewinne$ cz" wieka na z+r dniarzaI..3 W przypadk! zna,ezienia zw" k k +iecych z ranC d n Da na $" wch dzi"a w $rE zazdr BF k chanka- ra+!nek +ywa" wy#Ctkiem3 Pani m racze# wydzieran t r+y z rEki ,!+ d +ieran siE d kieszeni- ktre mia"y z ty"! ,!+ z + k! ti!rni!ry3 T ny !przykrz nych mEDw tr!"y- nat miast niewiernych k chankw +,ewa"y kwasem siarcza7nym3 Wesz" t w +ycza#- dkCd mieszkanka ParyDa- wd wa (ras- zaina!$!r wa"a w .064 r3 ten sp s+- ktry nastEpnie !p wszechni" siE w ca"e# E!r pie- c %ranc!ski s c# , $ (a+rie, Tarde p dawa" pKnie# #ak #eden z ar$!mentw na p dparcie tezy- De przestEpcz BF r zprzestrzenia siE przez

naB,ad wnictw 3 )ziwnym tra%em i ! nas kwasem siarczanym- w ce,! zeszpecenia twarzy k chanka- + da# pierwsza p s"!Dy"a siE pewna wd wa3 ?y"a t <27,etnia =ranciszka *!+aska- ktra ,iczCce$ p " wE mnie# ,at m" dzieca w napadzie zazdr Bci p trakt wa"a w taki w"aBnie sp s+- przyprawia#Cc $ B,ep tE3 Pr ces d+y" siE w .004 r3 Przed sCdem skarD na twierdzi"a- De kwas! AsiarczCce$ I !Dy"a przez p my"kE- a ch" paka chcia"a +,aF na%tC i nastEpnie chy+a p dpa,iF- + zda7 914 rDa"y siE i takie przypadki3 Skazana z sta"a na sied,enie Aw mnie# d,e$"ych mie#scach Sy+eriiI3 &+,ewanie kwasem siarczanym ,!+ za#za#erem- czy,i kwasem s ,nymwesz" niema, d +ycza#! mie#skie$ tych czasw- p d +nie #ak AzadawanieI s +ie Bmierci przez k chankw- ktrzy z rDnych przyczyn nie m $,i siE p +raF3 Sp s+ r zwiCzywania typ wych k n%,iktw 7 #ak siE wyda#e 7 #est rzeczywiBcie na#+ardzie# naB,a7d wniczy- w zaB +,ewanie !p wszechni" siE wBrd k +iet pr stych w kresie- $dy p"eF piEkna z d!Dym tr!dem zna#d wa"a chEtnych d "Cczenia siE d z$ nnymi wiEzami3 Przypadek- ktry dn t wa"a prasa w .0/8 r3- wyda#e siE t! d BF typ wy3 Przy !,3 @,iskie# mieszka" przy r dzinie 1<7,etni k wa,- ktry A"!dzi" starszC d sie+ie 8 ,at s"!DCcC MariannE >aczkiewieD wC- De #C p B,!+iI3 Tymczasem zmieni" +iekt !cz!F3 KiedyB przy k ,ac#i Marianna sp k #nie zapyta"a $ - czy t prawda- De Deni siE z innC3 (dy k wa, dp wiedzia" twierdzCc - s"!DCca dwinE"a z ch!stki $arnek i +,a"a $ kwasem siarczanym- ktry p parzy" takDe D nE $"wne$ , kat ra i siedzCce + k dzieck 3 K wa, straci" przyt mn BF- mia" parz nC twarzp,ecy- rEce- piersi3 &dwiezi n $ d szpita,a )zieciCtka Xez!s- +ez nadziei !trzymania przy Dyci!3 Marianna nie kaza"a na#mnie#sze# skr!chy z p w d! nastEpstw kr!tne$ czyn!3 >emsta- zazdr BF ,!+ inne namiEtne a%ekty czEst +ywa"y przyczynC m rd! ,!+ #e$ !si" wania3 Xedn z +ardzie# wymyB,nych !si" wa z$"adzenia- +yF m De rywa,a- dn t wa"a prasa w .049 r3 Pewnem! An$,ik wi zatr!dni nem! #ak ma#ster k wa,ski w #edne# z %a+ryk na S ,c! #akiB Acz" wiek z k,asy wyr +nikwI przynis" wiecz rem d d m! zaadres wanC d nie$ skrzynkE k,e# nC rD wym papierem3 &Bwiadczy" d m wnik m- De trzyma" paczkE na !,3 KsiCDEce# z p ,eceniem ddania #e# adresat wi- ktry ma wyna$r dziF $ za %aty$E3 Ma#ster- natychmiast p p wr cie- za+ra" siE d twarcia skrzynki- a,e $dy ty,k wiek dsk czy" - r z,e$" siE wystrza" i k!,a z !mieszcz ne# wewnCtrz krcicy

tra%i"a $ w rEkE3 &+erp ,icma#ster- za p Brednictwem $azet- pr+ wa" dna,eKF sprawcE zamach!- p dan pis skrzynki- wzywa#Cc te$ - kt #C r +i"- +y z$" si" siE na p ,ic#E- zachEcan teD d z$" szenia siE p s"acazapewnia#Cc- De nic m! nie $r zi3 >a p m c +iecywan wys kC na$r dEa,e chy+a nie dni s" t sk!tk!- + $azety d te# sprawy #!D nie wrci"y3 > pisw w prasie m Dna sCdziF- De mEDczyKni +ywa,i czEst %iarami napadw ra+!nk wych- zna#d wan + wiem niekiedy cia"a 918 p z+awi ne !+rania- z wyraKnymi B,adami !d!szenia3 X!D Ma$ier wsp mina"- De Akt sam szed" w n cy przez !,icE- trzyma" $ "y pa"asz przed s +C d,a przeciEcia stryczka- #eDe,i m! z" dzie# na szy#E zadzierz$nC"I.13 Sp tyka" t w JMIII w3 mieszkacw miasta w Aprze#Bciach wCskich i p kCtnychI3 P tem Bwiet,enie !,ic p prawi" stan +ezpieczestwa- zmieni"y siE teD i met dy przestEpcze$ dzia"ania3 >awsze #ednak nie+ezpieczne +ywa"y p!st sza"e p,ace- za!"ki- niektre dzie,nice i wszystkie parki3 'zadk kt dwaDy siE we#BF tam w dzie- a cD d pier w n cy- #est t d dawna siedzi+a " +!zw i wyr stkw d ,iniarzy 7 takC piniE park! A,eksandry#skim na Pradze przekaza" #eden z pisarzy w p wieBci z k ca JIJ w3- parte# na rea,iach Dycia3 & przedmieBci! w ,skim- $dzie pe"n +y" $,inianek- a wCskie i +" tniste !,iczki wych dzi"y na p ,a z $Est r zsianymi wiatrakami- inny a!t r pisa" w p wieBci Br d wisk we#: AW k ,icach tych $,inianek krCDC na#$ rsi +andyci3 Wiecz rem prze#BF t! niep d +na3 Mieszkacy sCsiednich d mkw s"yszC nieraz pKne# n cy #akieB dzikie krzyki i charczenied$" sy wa,ki i r zpacz,iwe w "ania.93 &d W ,i w str nE Wis"y- za k pami- zaczyna"a siE ma#Cca z"C s"awE k ,ica zwana przez ca"e ,ata A$!+erniC r" wskCI3 Mie#sca nie+ezpieczne w pewnym kresie przestawa"y nimi +yF- $dy dzie,nica zmienia"a charakter3 Wikt r ( m!,icki wsp mina"- De w swe# m" d Bci zna" cz" wieka pamiEta#Cce$ czasy- $dy na Marywi,! 7 tam $dzie dziB Teatr Wie,ki 7 r zciC$a" siE p!stk wie pe"ne d "w- na ktre nikt nie Bmia" zap!BciF siE n cC w +awie- +y $ nie +dart .<3 Przez d"!$i czas rDne mEty z+iera"y siE w p!st sza"ych d m stwach przy Tamce- a nawet w st #Ccym p!stkC pa"ac! &str $skich3 >resztC i $Est zamieszkane dzie,nice mia"y mr czne za!"ki- w ktrych pKne# p rze m $" +yF +ardz nie+ezpiecznie3 &d czas! d czas!- $dy r zesz"a siE wieBF #akimB z!chwa"ym napadzie- w "an !aktywnienie siE p ,ic#ipr p n wan teD- +y stw rzyF sp "ecznC sam +r nE przed +andytami- a wiecz rem Akt szed" z wizytC ,!+ na pre%eransa- !z+ra#a" siE w ki# sEkaty-

d!Dy k,!cz- pierBcie De,aznyI- zwany p sp ,icie szpadrynC3 Pr wadzi" t 7 #ak dn t wa,i kr nikarze Dycia mie#skie$ 7 d k micznych niep r z!mie- $dy A#edni patrzy,i na dr!$ich p de#rz,iwie i w +awie $r Kne# zaczepki wydawa,i her iczne wykrzyknienia- k czCce siE czEst na Bmiech!I.43 W WiB,e zna#d wan i cia"a %iar napadw ra+!nk wych- a,e chy+a ty,k z P wiB,a i z Mariensztat!- ktry #ak twierdzi"a prasa 7 Aw pi7 916 Przeprawa nii przeciEtne# Warszawy !ch dzi" zawsze za sied,isk z" dzie#w- przez Wis"E +andytw i wsze,kich mEtw sp "ecznychI.83 Nat miast w ParyD! 'ys3 M3E3 Adri ,,i w dr!$ie# p " wie JIJ w3 n!rty Sekwany wie,e czEBcie# +ywa"y $r +em3 )zia"a"y tam + wiem ca"e sza#ki przestEpcw napada#Ccych na przech dniw- ktrzy zap!Bci,i siE pKnC p rC w nie+ezpieczne re# ny3 &d+ywa" siE t na $" w ten sp s+De #eden ze wsp,nikw chwyta" !patrz nC %iarE w !Bcisk ramienia- a dr!$i przesz!kiwa" kieszenie- nastEpnie !d!sz ne$ cz" wieka zrz!can z +!,war!3 W z" dzie#skie# $warze kreB,an t +raz w #ak charria$e a ,a mecaniC!e 7 Aprzewiezienie maszynCI3 W * ndynie nat miast n cni +andyci dzia"a,i met dC Ana $ar tkEI- p ,e$a#CcC na zarz!cani! !patrz nem! przech dni wi stryczka na szy#E- !d!szeni! $ i +darci! ze wszystkie$ 3 ?y"a t w wych czasach c dzienn BF * ndyn!3 ?ryty#ski par,ament !chwa,i" nawet spec#a,nC !stawE- (ar ters Act- na p dstawie ktre# sprawcw +andyckich napadw karan +ardz s!r w - m3in3 ch" stC3 P ,atach wyraDan przek nanie- De t nie wa !stawa przyczyni"a siE d z,ikwid wania +andytyzm!- a,e wzmc7 910 nienie +ezpieczestwa na !,icach i wzm D ne przeciwdzia"anie p ,ic#i3 Akcent wa" t d +itnie wie,! warszawskich p!+,icystw- za+iera#Cc $" s w materii karania- $dy na prze" mie wiek! r zkwit" ! nas n D wnictw 3 W pierwsze# p " wie JIJ w3 zdarza"y siE w Warszawie i k ,icach m rdy ra+!nk we- p pe"niane ze szcze$,nym kr!ciestwem3 Niektrzy przypisywa,i t s!r w Bci karN +andyta- ktry siE +" wi"- z +awy przed schwytaniem p z+ywa" siE Bwiadka przestEpstwa3 Na#+ardzie# +ezsens wny m rd ra+!nk wy dn t wan w .091 r3 !pem z+r dniarza pad" 1/ $r szy OLP- schwytan $ wkrtce i natychmiast przyzna" siE d za+#stwa3 SCd rzek" karE Bmierci przez p wieszenie3 ASkazanym #est +ardz przyst #ny mEDczyznaI 7 dziwi" siE dziennikarz AK!riera Warszawskie$ I3 Wie,e z+r dni p pe"nian w k ,icach p dmie#skich- $dzie zna#d wa,i

schr nienie rDni nie+ezpieczni ra+!sie3 &d ,at teD p sz!kiwan tam czEst sprawcw rDnych z+r dni3 (dy w .66/ r3 kamerdyner i , ka# wraz z namwi nym k zaczkiem zam rd wa,i ch re$ $enera"a ?ernarda P!szeta i !ciek,i ze zra+ wanymi pieniEdzmi- Ar zes"ani na k " Warszawy ,!dzie natra%i,i na za+#cw w *ask! ?ie,askim sp k #nie prze+ywa#CcychI.63 Wie, kr tnie !rzCdzan A +"awy na w"czE$w i drapieDne$ zwierza p k ,icyI.0- niewie,e t #ednak p prawia" stan +ezpieczestwa- $dyD +andyci miewa,i na $" d +re kry#wki3 'az p raz #akiB tra$iczny przypadek r z+!dza" na n w %a,E +aw- Bwiat za r $atkami #awi" siE przeciEtnem! warszawiak wi #ak c B wie,ce nie+ezpieczne$ 3 > ,icznych d niesie pras wych wart przyt czyF dwap!+,ik wane w krtkim dstEpie czas!3 SCd P ,ic#i P prawcze# &+w d! Warszawskie$ p dawa" w kwietni! .098 r3- De I$nacy W #ciech wskiw Kny SCd! Ape,acy#ne$ - ktry wyszed" w k c! ,ist pada p przednie$ r k!- ce,em d rEczenia Apapierw prawnychI rDnym s + m- z sta" zna,ezi ny na dr dze w p wiecie s chaczewskim ze z$r!ch tanC kamieniem $" wC3 Wkrtce p tem zna,ezi n - rwnieD ze zmiaDdD nC kamieniem czaszkC- pewne$ m"ynarza- ktry wy#echa" z miasta w pierwszych dniach wrzeBnia w p sz!kiwani! skradzi ne$ +yd"a./3 W rDne $r Kne pres#e d stawa,i siE takDe warszawiacy p drD!#Ccy dy,iDansami3 ) da#my t! charakterystyczny szcze$": w wykazach rzeczy p z stawi nych w Br dkach , k m c#i da,ek +ieDne# d min!#C w tym czasie $"wnie szpady i ,aski3 W p " wie wie7 =I7 91/ k! napady na w zy p czt we nasi,i"y siE d te$ st pnia- De trze+a +y" za strzyF kary za r z+# i ra+!nek p czty- c zr +i n !kazem z czerwca .046 r3 Nie dstraszy" t pryszkw- + #!D w ,ist padzie nastCpi" Ar z+icie p czty w z we#I3 Prasa p BwiEca"a tem! sp r !wa$i- p niewaD dwie s +y 7 p czty,i n i k nd!kt r 7 p ni s"y BmierF3 Namiestnik wyznaczy" ddzie,nC k mis#C B,edczC ty,k d,a te# sprawy- c +y" sta"C praktykC w przypadk! p pe"nienia p waDne# z+r dni krymina,ne#3 R#Et 4 p de#rzanych O#eden n si" pse!d nim AKrzywa 'CczkaI- inny 7 AT"tyIP i prawie <2 wsp,nikw3 Niekiedy napadan +ez chEci ra+!nk!- #edynie z czyste# DCdzy krwi3 >darza" siE- De czyni" t i carskie w #sk - zw"aszcza niektre % rmac#e zaprawiane ce, w w dzik Bci i kr!ciestwie3 Przypadki szcze$,nie $" Bne d stawa"y siE na "amy $azet3 Sta" siE tak min3 w .044 r3- $dy piEci! pi#anych kawa,erzystw z Ka!kask 77(ra,skie$ K nne$

)ywiz# n!- stac# n!#Cce$ w Ka"!szynie- p!Bci" kwatery i !da" siE na sz sE w kier!nk! Miska3 Ich da,sze wyczyny tak re,ac# n wa" AK!rier WarszawskiI za A(azetC 'zCd wCI: A&dszed"szy wi rst <- nap tka,i %!rmanw Dyd wskich i rz!ciwszy siE na nich- piEci! za+i,i i piEci! ciEDk rani,i- a zaB,epieni +EdCc sza"em i DCdzC krwi- za+i,i przy tym 8 k ni3 W czasie te$ wypadk! nad#echa" dy,iDans wyprawi ny z Warszawy d ?rzeBcia *itewskie$ 3 P spe"nieni! pierwsze$ m rderstwa #eKdKcy wiEce# #eszcze r z#Ctrzeni strze,i,i ki,ka razy d dy,iDans!- wsk!tek cze$ p czty,i n z sta" za+ity- a D na kapitana K mendy Tandarmw w Sied,cach rani na w rEkE3 >e zna#d!#Ccych siE w dy,iDansie pasaDerw !rzEdnik )yrekc#i )r $i Warszawsk 7Wiedeskie# d dw!kr tne$ pchniEcia kindDa"em DyF przesta"- a trzy k +iety rat wa"y siE !cieczkCI3 >anim d wdca dywiz# n! t czy" ich ze sw imi ,!dKmi i zm!si" d p ddania- za+i,i #eszcze szynkarza i #e$ .47,etnie$ syna raz rani,i nap tkane$ #eKdKca i za+i,i #e$ k nia3 >ap wiedzian - De Awkrtce +EdC na#s!r wie# !karaniI3 Takie zdarzenia +!dzi"y $r zE i panikE nie mnie#szC niD +andyckie wyczyny pryszkw $ras!#Ccych p ca"ym kra#!- przerz!ca#Ccych siE czEst nawet z ziem za+ r! pr!skie$ czy a!striackie$ 3 W sp radycznych przypadkach p sz!kiwan z+ie$"ych stamtCd krymina,istw 12- na $" #ednak p przekr czeni! $ranicy #ak B dawa,i s +ie radE nawet w Warszawie- mim $r mnych + strze me,d!nk wych i k nieczn Bci p siadania d k!mentw3 >darza" siE- De nawet !#awnienie p przedni p pe"ni ne# ciEDkie# z+r dni !ch dzi" +ez7 992 t karnie3 Na przyk"ad pewna k +ieta skazana w .069 r3 w P znaskiem na d Dyw tnie wiEzienie za tr!cie mEDa !ciek"a i !kry"a siE w Kr,estwie P ,skim- $dzie wysz"a p n wnie za mCD3 (dy w .002 r3 z sta"a r zp znana i w"adze pr!skie zaDCda"y #e# wydania- dmwi n te$ z rac#i- iD sta"a siE p ddanC r sy#skC3 Wyt cz n #e# nat miast pr ces tr!cie pierwsze$ mEDa- #ednak z +rak! d w dw winy !w ,ni n d dp wiedzia,n Bci3 Traktaty wza#emne# ekstradyc#i przestEpcw$"wnie m rdercw- r z+#nikw- p dpa,aczy- z" dziei- z" B,iwych +ankr!tw- %a"szywych Bwiadkw i dezerterw znane #!D +y"y w JMIII w3 MiEdzy Pr!sami i ' s#C wza#emne wydawanie przestEpcw zawsze nastrEcza" wie,e tr!dn Bci- nat miast syt!ac#a w tym wz$,Edzie miEdzy rzCdami ' s#i i A!strii +y"a +ardzie# k,ar wna3 W .00< r3 p dpisan nawet spec#a,nC k nwenc#E !stanawia#CcC +ezp Brednie st s!nki sCd!

warszawskie$ z krak wskim i ,w wskim we wszystkich sprawach cywi,nych i karnych- z wy#Ctkiem wypadkw szcze$,nychprzewidzianych w k nwenc#i wydawani! przestEpcw3 Sw + dnie miEdzy za+ rami p r!sza,i siE cz" nk wie +andy =e,iksa )C+ka- ktrC prasa w p " wie wiek! za#m wa"a siE tak Dyw - De m!sia"a siE na wyrDniF aktywn BciC3 Na pierwszy #e# B,ad p ,ic#a wpad"a p d k niec .041 r3 p w"amani! d kance,arii szpita,a Bw3 azarza- skCd nieznani sprawcy za+ra,i z Am cn k!te# p drEczne# kasety intendentaI +,isk 4 tys3 r+3 Przyp!szczan - De kt B m!sia" +yF z w"amywaczami w zm wiep niewaD pieniCdze w"aBnie p przednie$ dnia przywiezi n z kasy $!+ernia,ne#3 W zwiCzk! z tym areszt wan wiEc ki,k! strDy i p s"!$aczy znanych z pi#astwa- piesza" Bci i dda,ania siE w n cy p za +rE+ szpita,a3 Tr p kaza" siE %a"szywy i zatrzymanych p ki,k! dniach zw ,ni n 3 M!sia" t +yF k ment wane na mieBcie #ak wyraz nie!d ,n Bci p ,ic#i- $dyD w p!+,ik wanym nastEpnie k m!nikacie p dan - De Ad,a !sp k #enia pinii niep k # ne# przez wieBci r zsiewane przez ,ekk myB,nych- z" B,iwych ,!dzi p d#Et nadzwycza#ne Br dkiIm3in3 p wiEksz n ,icz+E patr ,i i + strz n d zr nad p de#rzanymi3 >aczEt teD B,edziF trzech mEDczyzn- p da#Ccych siE za hand,arzy z+ Da i k ni- ktrych widywan czasem w siwych siermiE$ach- a kiedy indzie# e,e$anck i wykwintnie !+ranych3 P niewaD #eden wyraDa" chEF Deniaczkisam Ak misarz p ,ic#i dyry$!#Ccy wydzia"em B,edczymI1.- !da#Cc swatazwa+i" ich na +iad- p dczas ktre$ a$enci zrewid wa,i k!%ry p de#rzanych3 Xeden z nich kaza" siE p ddanym pr!skim3 >atrzymani chcie,i siE wyk!piF- pr p n!#Cc p .22 r+ za wyp!szczenie- c #esz7 99. cze ty,k wzm $" p de#rzenia3 W B,edztwie !#awni n %akty da#Cce wie,e d myB,enia: t #eden z zatrzymanych +y" p dczas w"amania d kance,arii szpita,ne# w"aBnie na k!rac#i w szpita,!3 >na,ezi n teD k szt wn Bci i ,iczne k!%ry !kryte w ki,k! za#azdach3 W czasie B,edztwa nadesz"a wiad m BF p sz!kiwani! cz" nkw r z+ite# +andy =e,iksa )C+ka \e, )C+k wskie$ 3 Xe# herszt 7 #ak p dawa"a dezwa SCd! P ,ic#i P prawcze# 7 p strze, ny +y" w ramiE i w piersi przez m"ynarza- na ktre$ +anda d k na"a napad!3 'any takie stwierdz n ! #edne$ z zatrzymanych- ktry p dawa"- De nazywa siE Te d r WiBniewski3 >demask wany herszt przyzna"- De t n w"aBnie #est )C+kiem3 W tym samym czasie !si" wan areszt waF #eszcze innych z+ie$"ych z wiEzienia krymina,istw3 Nie +y" siE t +ez %iar- + #eden z a$entw p ,ic#i d sta" ki,ka ci sw w +rz!ch n Dem i z$inC" na mie#sc!- inny z sta" ciEDk

p rani ny3 &we$ )C+ka prasa kreB,a"a mianem A#edne$ z nC#prze+ie$,e#7szych z+r dniarzyI i wraca"a d te# p staci wie, kr tnie113 W .044 r3 !ciek" n z ) m! ?ada razem z ./7,etnim wsp"wiEKniemN wywaDywszy BcianE w k, ace- wyd sta,i siE na dziedziniec- a p tem z $rdka przesz,i p deskach przez m!r3 )C+ek mia" wwczas 16 ,at i w B,edztwie prze+ywa" #!D 9 ,ata- $dyD p ,ic#a chcia"a przede wszystkim !sta,iF- $dzie przech w!#e n zra+ wane + $actwa3 > rys pis! wynika- De +y" t mEDczyzna Asi,ne# +!d wy cia"a- +arczysty- wzr st! d +re$ stp 4 ca,i 6si"y at,etyczne#- cz "a wys kie$ - +rwi ciemnych- w" sw ciemn +, ndcz! +"Ekitnych- n sa BciC$"e$ - cery zdr we# i $"adkie#- twarzy BciC$"e# pe"ne# k , rw- %iz# $n mii przy#emne#- zE+w +ia"ych i zdr wych- z ktrych dwa przednie +ecnie niec wypryBniEteI3 Qw r dzimy 'ina,d 'ina,dini- + na ten rys pis na" Dy" siE niewCtp,iwie ,iteracki p rtret p staci ,e$endarne$ +andyty w" skie$ - znane# d ,at i ciC$,e p p!,arne# dziEki ksiCDce wznawiane# ! nas d ,at dw!dziestych19- mia" #eszcze #ednC cechE- ktrC p dan d,a "atwie#sze# identy%ikac#i: AB,ady na +! n $ach d ciC$"e$ n szenia ka#danI3 Ki,k!nast %!nt we k!,e przywiesza,i s +ie wiEKni wie d pasa na spec#a,nych zaczepach- p d ka#dany zaB !Dywa,i skrzanych p dka#dannikw 7 wid cznie #ednak !"atwienia te nie d tyczy"y wiEKniw B,edczych3 )C+ka !#Et d pier p dwch ,atach w Pr!sach3 [ersztem z sta" p nim 907,etni Macie# Rmiski- ws"awi ny z r$aniz waniem p d (rC Ka,wariC napad! na wz p czt wy- p dczas ktre$ "!pem +andy pad" .442 r+3 Rmiski mia" #!D na swym k ncie 98 ra+!nkw 991 i kradzieDy- 9 razy +y" schwytany i za kaDdym razem !cieka" z transp rt!3 Nie wszyscy amat rzy c!dze$ mienia 7 czywiBcie nie mwimy t! z" dzie#ach- a,e s +nikach p z+awia#Ccych %iary Dycia ,!+ ty,k przyt mn Bci 7 p s"!$iwa,i siE z+#eckimi met dami3 Niektrzy pr+ wa,i sp s +w #ak+y mieszanych: p s"!$!#Cc siE sz!stwem- stara,i siE p zyskaF za!%anie przysz"e# %iary- a p tem p z+awiF #C przyt mn Bci za p m cC p dane$ Br dka sza"amia#Cce$ i nastEpnie $ra+iF3 W prasie sC #!D d .0<9 r3 B,ady- De przy$ dnie za+ierani przez ch" pw na w zy p drDni !pi#a,i ich wdkC- +ra+ wywa,i i $inE,i +ez B,ad!3 W trzy ,ata pKnie# pisan m" de# k +iecie- #ak p tem !sta, n 7 Petr ne,i Szymaskie#- ktra p dawa"a rDnym s + m wdkE 7 wed"!$ pinii RrzEd! *ekarskie$ 7 zaprawi nC ziarnem nasiennym tandery O)at!ra str m ni!mP- A$wa"t wnie dzia"a#CcymI- m3in3 dar"a d

na$a s"!DCcC- ktra p wraca"a z Warszawy na wieB3 &wa Petr ne,a m!sia"a +yF a,+ m n p ,istkC w te# % rmie przestEpstwaa,+ teD mia"a wy#Ctk we$ pecha d p ,ic#i- + pisan nie# znw w .049 r3- #!D #ak k +iecie 947,etnie#- trzykr tne# recydywistce- ktra p wyprawieni! #e# d mie#sca !r dzenia- w K zienicach- p wrci"a nie,e$a,nie d Warszawy3 A&d nie#akie$ czas! 7 in% rm wan w AK!rierze WarszawskimI 7 na !,icach p " D nych w mnie# zamieszkanych czEBciach miasta zna#dywan przy+y"ych na tar$i w" Bcian w stanie +ezprzyt mnym i tarza#Ccych siE z +,! k " w zw3 P ,ic#a dsy"a"a ich d szpita,i- $dzie w krtkim czasie dzyskiwa,i zmys"y- a,e nie pamiEta,ic siE z nimi dzia" 3 KaDdem! +rak wa" pieniEdzy za sprzedane pr d!ktyI3 Wdr D n B,edztw i a$enci p ,icy#ni zatrzyma,i 7 pewnie #!D d +rze s +ie znanC Petr ne,E Szymaska3 >na,ezi n przy nie# +!te,kE wdki Aprzyprawi ne# zie,em sza,e#I3 ?y" c rp!s de,icti- p de#rzana przyzna"a siE d trzech przestEpstw- zdradzi"a teD sw# sp s+ dzia"ania3 Wypatrywa"a wieBniakw- ktrzy sprzedawa,i wikt!a"y- !mawia"a siE- De w #akimB interesie za+ierze siE z nimi na wieB- a nastEpnie pr si"a- De+y wstCpi,i d #e# d m! p rzeczy3 Wy+iera"a mnie# zamieszkane re# ny miasta i w sp s +nym mie#sc! czEst wa"a przyprawi nC wdkC3 >awsze zyskiwa"a na tym ki,kanaBcie r!+,i3 W pKnie#szych ,atach na p wraca#Ccych z warszawskich tar$ wisk ch" pw p pr st! napadan - nat miast Szymaska +y"a prek!rs rkC sp s +! kradzieDy- ktry r zp wszechni" siE w p ciC$ach- szcze$"7 999 nie miEdzynar d wych- ! schy"k! wiek!3 Spec#a,iz!#Ccych siE w nie# z" dziei- wsp"dzia"a#Ccych zwyk,e z piEknymi paniami- nazywan Am #szczykarniI ,!+ Am #karzamiI- a,+ z Dyd wska 7 Awaszera7miI3 RDywan teD p wiedzenia Ach dziF na m #kEI- przeniesi ne$ z wczeBnie# tak nazywane# kradzieDy mieszkani we# p dczas sn! w"aBcicie,i- ktre# t met dzie mwi" siE nastEpnie Ach dziF na $!t m r$enI3 >a z" dzie#ami r sy#skimi mwi n Ar + ta na s +aczkEI3 WziE" siE t stCd- De z" dzie#e- zanim $ra+i,i za+!d wania- zazwycza# !sypia,i ,!+ tr!,i psa- zwane$ w z" dzie#skie# $warze Ask wy7remI3 HW7WW ]73-7d ) !sypiania !Dywan spec#a,nie przyrzCdz nych czek ,adek- papier swa,k h ,! ,!+ innych nap #w3 >azwycza# p $ra+ieni! %iary- a "!py +ywa"y znaczne- z" dzie#e !,atnia,i siE +ez B,ad!3 Na tE % rmE kradzieDy w wa$ nach k ,e# wych przerz!ca" siE nie#eden Amarwicher aryst krataI#ak kreB,an spec#a,iz!#Ccych siE w z" dzie#stwie e,e$anckich- nierzadk

dzia"a#Ccych wBrd aryst kratw 7 Ad ,iniarzyI3 ?y"a t + wiem kradzieD st s!nk w +ezpieczna- a przyn szCca d!De zyski- $dy !da" siE zd +yF za!%anie + $ate$ cz" wieka interes!3 Te$ r dza#! kradzieD- p d +n d BF czEsta- ni$dy nie wyw "ywa"a +!rzenia pinii p!+,iczne#- m De d,ate$ De ma" in% rmac#i przed stawa" siE d prasy3 > $r mnym nat miast p tEpieniem sp tka" siE p waDny napad ra+!nk wy- d k nany w wa$ nie p ciC$! k!rierskie$ nr 4 K ,ei Warszawsk 7?yd$ skie# w dni! ./ paKdziernika .0/2 r3 Xe$ %iarC pad,i inkasent i %ic#a,ista Warszawskie$ T warzystwa =a+ryk C!kr!- ktrzy wieK,i z Warszawy d A,eksandr wa przesz" 42 tys3 r+3 Xedne$ z !rzEdnikw +andyci !derzy,i kastetem- dr!$iem! zada,i ki,kanaBcie ran szty,etem- a nastEpnie wyrz!ci,i cia"a Ana p,antI i wysk czy,i w +ie$! z p ciC$!3 M!sie,i przedtem- #ak przyp!szczan p zyskaF za!%anie #adCcych w s +nym przedzia,e !rzEdnikw T warzystwa- p niewaD #eden z nich +y" si"aczem3 ?y" t d pier dr!$i ! nas napad na k ,ei- a pierwszy z tak p waDnym sk!tkiem- i ch ciaD p d +nych +andyckich wyczynw k czCcych siE BmierciC 7 ty,e De d k nywanych w innych k ,iczn Bciach 7 zdarza" siE w tych ,atach mnstw - ten w"aBnie d+i" siE $" Bnym echem i d"!$ nie sch dzi" z p rzCdk! dnia3 Stan wi" n + wiem swe$ r dza#! n w BF p r!sza#CcC wy +raKniE3 Na#+ardzie# +!rzan siE- De z+r dniarze sk rzysta,i z wy$d cywi,izac#i3 Prasa d n si7 99< "a- De wie,e s+ zaniecha" #azdy k ,e#C- szcze$,nie mED wie nie p zwa,a,i sam tnie p drD waF D n m3 d 3d W]Wd NK:Nrd\\ Przy+y"y w"aBnie d Warszawy dr Czes"aw Czyski- a!t r ki,k! dzie" hipn tyzmie- na p!+,icznym seansie spirytystycznym pyta" medi!m- kt #est sprawcC z+r dni w p ciC$! nr 43 Medi!m wymieni" dwa nazwiska 7 #edn p ,skie- dr!$ie niemieckie3 (azety p da"y ty,k inic#a"y X3 X3 i T3 K3 W tym wszystkim z$adza"a siE #edynie ,icz+a !czestnikw napad!- a,e tym- De sprawcw +y" c na#mnie# dwch- pisa"a prasa na p dstawie wynikw B,edztwa3 Nazwiska z+r dniarzy !sta,i"a p tem p ,ic#a: #eden nazywa" siE =ranciszek Paw,ak- dr!$i Xan Wys kiski3 Tak wiEc hipn tyzm #ak narzEdzie krymina,istyki zawid" na ca"e# ,inii3 P d +nC k,EskE p nieB,i #eszcze nie raz ma$ne7tyzerzy idCcy w B,ady Czyskie$ 3 Takie sam +!rzenie- #ak w $" Bny napad na k nw #entw- wyw "a" we =ranc#i dwadzieBcia ,at przedtem cas!s ?ay na- ktry zam rd wa" 16 kwietnia .062 r3 wsp"pasaDera w przedzia,e k ,e# wym- P ,aka

nazwiskiem *!+aski- ra+!#Cc cenne k szt wn Bci- a cia" wyrz!ca#Cc z p ciC$!3 SCd w Ma,ence skaza" $ na BciEcie $i, tynC- przy czym w m tywach wyr k! p dkreB, n - De m rd wyw "a" wstrzCsa#Cce wraDenie w"aBnie d,ate$ - iD p pe"ni ny z sta" w wa$ nie k ,e# wym szy+k #adCce$ p ciC$!3 KradzieDe w wa$ nach k ,e# wych sta"y siE w tych ,atach na$minne 7 na#czEBcie# $inE"y p drEczne +a$aDe- nie#edn kr tnie pieniCdze3 )zia"an przewaDnie k nwenc# na,nie- +ez Azniecz!,eniaI- k rzysta#Cc z $api stwa p drDnych- d,a wie,! + wiem #azda p ciC$iem d"!$ +y"a n w BciC3 (dy p d k niec wiek! kradzieDe te nasi,i"y siE w ' s#i- )epartament Karny Senat! p stan wi" wzmc za nie repres#e3 Przedtem trakt wan #e #ak kradzieDe pr ste- d .0/1 r3 zaB #ak kradzieDe z k ,iczn Bciami +ciCDa#Ccymi- za$r D ne znacznie s!r wszymi karami3 ?a$aD zawsze +y" naraD ny na A perac#eI zmyB,nych rzezimieszkwN AK!rier WarszawskiI d p czCtk! swe$ istnienia pisa" wie, kr tnie dciEtych d p w zw- k czw i dy,iDansw t"!m kach- k szach- k!%rach i pakach- p da#Cc czasem d k"adnC specy%ikac#E zawart Bci3 WidaF z te$ De +y"y t na $" kCski nader t"!ste- niekiedy stan wiCce d!Dy ma#Ctek3 Przew Knik chy+a nie p n si" Dadne# dp wiedzia,n Bci Op ,e d wsp"dzia"ania d,a nie!czciwych stan$retwP- sk r d pier w .0/6 r3 A(azeta SCd wa WarszawskaI pisa"a pierwszy przypadek- $dy $ra+i ny z k!%ra p drDny wyt czy" w"a7 994 Bcicie, wi p w z! p wdztw dszk d wanie3 >#azd SEdziw P k #! dda,i" #e$ pretens#e- p niewaD 7#ak stwierdz n 7 nie istnia"a spec#a,na !m wa miEdzy str nami A ca" Bci pak!nkwI- a wiEc +y" t zwycza#ny wypadek , s wy3 Senat wyr k ten skas wa" z p w d! +razy przepisw k deks! cywi,ne$ 3 W m tywach wyraD n zdanie- De k ,iczn BF- iD z" dzie# !krad"- nie zwa,nia przew DCce$ d dp wiedzia,n Bcip niewaD z$ dnie z k deksem cywi,nym dp wiada n za kradzieD p wierz nych s +ie rzeczy- chy+a De p pe"ni n #C Az+r #nC rEkC ,!+ innC si"C wiEkszCI3 Taka wyk"adnia przepisw sta"a siE dtCd + wiCz!#Cca3 Met dy pracy p ,ic#i krymina,ne# +y"y w Warszawie ! pr $! JJ w3 ciC$,e przestarza"e- ch ciaD zaczEt #!D p de#m waF pewne pr+y ich !n w czeBnienia3 >m!sza"a d te$ p ,ic#E +ardzie# syt!ac#a p ,ityczna niD wzrasta#Cca przestEpcz BF- zwa,czanie + wiem si" p stEp wych i wyzw ,eczych carski aparat zawsze stawia" na pierwszym mie#sc!3 )!Dym pr +,emem technicznym +y" w tym czasie !sta,enie t Dsam Bci przestEpcw- szcze$,nie recydywistw i zaw d wcw- a takDe z+ie$"ych

wiEKniw3 Wytrawni przestEpcy p s"!$iwa,i siE ki,k ma nazwiskami- a,e rwnie czEst zmienia,i ty,k imi na a,+ p szcze$,ne ,itery w nazwisk!3 'e#estry !karanych pr wadzi"y #!D d wiekw sCdy $r dzkie- d k"adny re#estr inkarceratw- czy,i s+ !wiEzi nych- zna#d wa" siE w sCdzie marsza"k wskim3 ) BF szcze$" we AksiE$i r d w d weI- w ktrych zapisywan nie ty,k pers na,ia- a,e i rys pisy z wymienieniem znakw szcze$,nych- przewidywa"a instr!kc#a $,na wiEzienna z .019 r3!kier!nk w!#Cca na wie,e ,at praktykE w tym wz$,Edzie3 Mim t p ,ic#a miewa"a i teraz d!De tr!dn Bci- szwank wa"a + wiem re#estrac#a recydywistw i wie, kr tnie przypisywan rDnym s + m przestEpstwa niep pe"7ni ne- a $inE"y +ez B,ad! zapiski nie+ezpiecznych z+r dniarzach3 W k c wych ,atach JIJ w3 %ascyn wan siE zd +yczami techniki- ktra twiera"a przed krymina,istykC z!pe"nie n we m D,iw Bci3 KiedyB #ednC z czEBcie# st s wanych met d identy%ik wania m rdercy +y" wk"adanie kredy w rEkE k na#Cce$ cz" wieka- +y m$" niC napisaF #e$ imiE1<3 CiC$,e p sz!kiwan n wych sp s +w- a ich tra%n BF i przydatn BF wery%ik wa"a praktyka3 >darza"y siE i idee dziwaczne- niema#Cce Dadnych perspektyw- ktre p czCtk w prasa kreB,a"a #ak rewe,acy#ne3 W p " wie wiek!- $dy d sk na,i"y siE c raz +ardzie# da$er typiczne met dy !trwa,ania +raz!- wczesna prasa +r!k wa ,ans wa"a tezE- De i wykrywanie m rdercw +Edzie d7 998 tCd wie,e "atwie#sze3 Wierz n + wiem p wszechnie- De w Krenicy ,!dzkie$ ka p z sta#e statni +raz widziany za Dycia3 Pr+ wan !#rzeF ten Azatrzymany +razI- p dda#Cc k +adani m mikr sk p wym3 Niektrzy widzie,i p d +n zarysy p staci i kamie stan wiCcy narzEdzie z+r dni143 N: Xeszcze w .0/1 r3 zap wiadan - De w wiEkszych miastach- m3in3 w Warszawie- ma +yF !tw rz ne +i!r d mierzenia win wa#cw wed"!$ antr p metryczne# met dy ?erti,, na- z d +rym sk!tkiem st s wane# w ParyD!- $dzie wie, kr tnie #!D stwierdz n t Dsam BF z" czycw dziEki dn t wani! +#Et Bci czaszki- d"!$ Bci rCk itp3 W nasze# prasie prawnicze# wie,e wwczas pisan na temat we# n winki- +ardz przydatne# w zwa,czani! przestEpcz Bci- szcze$,nie p wr tne#3 'e#estr skazanych t prawdziwy wr$ przestEpcw 7 p wtarza,i piniE =ranc!zw nasi prawnicy p zwiedzeni! archiww paryskie# p ,ic#i krymina,ne# i wiEzie- w ktrych A+erti,, na$eI- p p czCtk wych tr!dn BciachprzeDywa" szczyt tri!m%!3 >da#Ccy re,ac#E +y,i zask czeni i zachwyceni

pr st tC met dy antr p metryczne# i rez!,tatami siC$anymi przy #e# zast s wani!3 Met dE identy%ikac#i ?erti,, na wpr wadz n w"aBnie wwczas w Peters+!r$!- wydawa" siE wiEc- De zna#dzie na zast s wanie takDe w wiEzieniach Kr,estwa P ,skie$ 3 Sta" siE t #ednak d pier w dziewiEF ,at pKnie#- a wiEc wwczas- $dy wszystkie #e# nied statki da"y #!D znaF s +ie i sta" siE #asne- De nie +Edzie mieF d"!$ie$ Dyw ta3 Intensywnie sz!kan nie ty,k #e# !sprawnienia- a,e i prac wan nad innymid sk na,szymi systemami3 [ans (r ss w r cznik! .0// ,ipskie$ AArchi\ %!r Krimina,7Anthr p , $ie !nd Krimina,istikI $" si" rez!,taty swych pr+ identy%ikac#i za p m cC zd#EF rent$en , $icznych szkie,et! i wymiarw Krenicy ka3 )!D !wa$i p BwiEcan dakty, sk pii- znane# takDe ! nas- p niewaD pisa"y nie# nie ty,k czas pisma p p!,arn na!k we- a,e i prasa $,na3 Przyp!BFmy- De w sCdach dciski pa,cw kaDde$ z" czycy sC zde#m wane sta,e- a nastEpnie k,asy%ik wane systematycznie wed"!$ zasad naszkic wanych #!D przez (e,t na 7 zachwyca" siE kt B w ATy$ dnik! I,!str wanymI w .0/1 r3 7 niewie,! z sta" +y recydywistw- ktrzy +y zd "a,i !#BF cz!#nem! k! p ,ic#i3 Tak wiEc warszawiacy m $,i przeczytaF m D,iw Bciach tw rzCce# siE krymina,istyki #!D na #edenaBcie ,at przed wcie,eniem na d +re te# idei d praktyki p ,icy#ne#3 ) pier + wiem d ./29 r3 p ,ic#a wiedeska p s"!$iwaF siE zaczE"a dciskami pa,cw przy p sz!kiwani! 996 i identy%ikac#i przestEpcw3 Sta" siE t wwczas- $dy % t $ra% p ,icy#ny w Wiedni! !d sk na,i" met dE zde#m wania i przen szenia dciskw pa,cw p z stawi nych na przedmi tach na p"atki % ,ii- ktre nastEpnie !mieszczan w przezr czystych pak waniach ce,em !chr nienia ich przed starciem3 W Kr,estwie P ,skim p raz pierwszy dciskiem pa,ca #ak d w dem w pr cesie karnym p s"!D n siE incydenta,nie w ./2< r3 Sz" !d w dnienie- De skarD ny mia" w rEk! ksiE$E +rach!nk wC- czem! zaprzecza"3 Ekspertyza dakty, sk pi#na p twierdzi"a- De p z stawi ne na ksiEdze dciski pa,cw sC takie same #ak ! nie$ - i t r zstrzy$nE" sprawE3 )wa ,ata pKnie#- w k c! ./28 r3- w wiEkszych wiEzieniach ' s#i wpr wadz n $a+inety dakty, sk pi#neN centra,ne +i!r zna#d wa" siE w Peters+!r$!3 W ./.1 r3 nat miast- #ak pierwszy w ' s#i- st "eczny SCd PrzysiE$"ych skaza" $r Kne$ m rdercE na p dstawie d w d! z dciskw pa,cw p z stawi nych na kawa"k! drewna183

Tr!dn dziB dp wiedzieF napytanie- c zadecyd wa" - De w ./21 r3 przy Wydzia,e @,edczym warszawskie# p ,ic#i !tw rz n ?i!r P miarw Antr p metrycznych16 prac!#Cce met dami- ktre nie dawa"y Dadnych perspektyw3 M Dna ty,k przyp!szczaF- De wch dzi"y t! w $rE wz$,Edy am+ic# na,ne- a takDe pewna inerc#a3 (dy+y chcian iBF za p stEpem 7 warszawska p ,ic#a wyprzedzi"a+y technicznie aparat B,edczy Peters+!r$a i innych miast Cesarstwa3 ),ate$ teD wpr wadz n system- ktry #eszcze w pewnych krE$ach !ch dzi" za sprawdz ny i na#,epszy3 Nasza prasa prawnicza s!$er wa"a- De na,eDa" +y $ !z!pe"niF n we zd +ycze krymina,istyki- +y" t #ednak $" s niema#Ccy Dadne$ wp"yw! na praktykEkier!#CcC siE wy"Ccznie dyrektywami peters+!rskie$ Ministeri!m Spraw WewnEtrznych3 We wczeBnie#szych ,atach zdarza" siE- De warszawski +erp ,ic7ma#ster wykazywa" w"asnC inic#atywE w p s"!$iwani! siE n w czesnC technikCN dn si" siE t #ednak nie ty,e d Bci$ania przestEpcw krymina,nych- i,e d d sk na,enia met d p sz!kiwania i B,edzenia p ,skich patri tw3 >anim za" D n a,+!my % t $ra%iczne z" dziei i paserw 7 ktrych #!D +y"a m wa w innym r zdzia,e 7 +erp 7,icma#ster =rederiks zaczC" $r madziF zd#Ecia z kres! p wstania styczni we$ - ktre p ma$a"y p ,ic#i identy%ik waF p de#rzanych dzia"a,n BF nar d w wyzw ,eczC103 P ,ic#e innych kra#w wpad"y na t wie,e pKnie# w B,ad za ?e,$iC- $dzie p wiEksz n i !Dyt d B,edztwa zd#Ecia wyk nane p dczas B,!+! pary ksiCDEce# w ?r!kse,i3 = t $ra% r +i" zd#Ecia rszak! w m mencie- $dy wy+!ch"y zamieszki !,iczne- c +ardz p tem !"atwi" p ,ic#i zidenty%ik wanie s+ wyrDnia#Ccych siE aktywn BciC1/3 : W ZR nas w"aBnie syt!ac#a p ,ityczna wyraKnie przyspiesza"a Owpr wadzanie n winek technicznych d pracy p ,ic#i- c m Dna teD za +serw waF na przyk"adzie #e# wyp saDenia w Br dki "Cczn Bci3 P d k niec ,at trzydziestych Warszawa z sta"a p "Ccz na z Peters+!r$iem ,iniC te,e$ra%! ptyczne$ 3 ?y" n przestarza"y #!D w m mencie insta,ac#i- $dyD w kwietni! .042 r3 d tar"a z Niemiec d Warszawy pierwsza depesza z te,e$ra%! e,ektryczne$ - ch ciaD #eszcze w sp s+ Aszt!k wanyI- + \ia Wiede d Krak wa- a stamtCd k ,e#C923 W p " wie ,at piEFdziesiCtychchy+a p za WarszawC- ni$dzie #!D z te,e$ra%! ptyczne$ nie k rzystan 3 WszEdzie nat miast p s"!$iwan siE Ast!kawkCI M rseSa3 i Natychmiast p p wstani! styczni wym z Aniepraktyk wanym d tCd p BpiechemI za" D n w Warszawie p ,icy#ny te,e$ra%- ktre$ A$"wny

z+i rnikI mieBci" siE w >arzCdzie P ,ic#i w pa"ac! Prymas wskim- + k mieszkania +erp ,icma#stra3 ?y" n p "Ccz ny ze wszystkimi kance,ariami cyrk!" wymi Warszawy i Pra$i- a aparatami p s"!$iwa"a siE Azd ,na i d stateczna +s"!$aI z" D na z mie#sc wych sam !kw- ktrzy #e zresztC takDe insta, wa,i3 Tak n w czesnC aparat!rE 7 #ak twierdzi" AK!rier WarszawskiI 7 Anie wszystkie st "eczne miasta w E!r pie p siada#CI3 'wnieD te,e% ny- $dy ty,k w Warszawie !r!ch mi n na p czCtk! ,at siemdziesiCtych pierwszC centra,E- na#pierw trzyma"a p ,ic#a- w pierwszych zaB miesiCcach .009 r3 p "Ccz n wszystkie wiEzienia i ("wny ) m Kary OArsena"P ,iniC te,e% nicznC z pr k!rat rami SCd! &krE$ we$ i Iz+y SCd we#3 = t $ra%ia w kresie p wstania styczni we$ zna,az"a zast s wanie w innych #eszcze syt!ac#ach3 Xeden z p ,icma#strw- sp ,iczk 7wany p dczas mani%estac#i ,!t we# w .08. r3- kaza" siE nastEpne$ dnia s% t $ra% waF z +andaD wanC $" wC- #ak %iara r zr!chw3 > we$ da$er typ! sp rzCdz n nastEpnie wie,e d+itek- ktre warszawiacy przekazywa,i s +ie z rCk d rCk- zaBmiewa#Cc siE z wypisane$ na dwr cie wierszyka mwiCce$ - #ak t Apan p ,icma#ster d sta" p pysk!I3 >amiast wiEc prad w dem rzecz wym % t $ra%ia ta sta"a siE prawz rem d,a warszawskie# kpiny $ dzCce# w ciemiEzcE3 >a ina!$!rac#E met dy d k!ment wania za p m cC % t $ra%ii %akt! p +icia !znaF m Dna inne warszawskie zd#Ecie z te$ same$ kre7 99/ s!3 P dczas r zpEdzania $r madzCcych siE na !,icach t"!mw k zacy p +i,i An$,ika- (e r$a Mitche,a3 &%iarE k zackie# +r!ta,n Bci s% t $ra% wa" na#wy+itnie#szy wwczas w Warszawie %ach wiec te# +ranDy- Kar , ?eyer- a zd#Ecie t sta" siE p w dem d dzia"a dyp, matycznych3 Sam ?eyer nat miast za swC p mys" w BF dsiedzia" parE miesiEcy w twierdzy m d,iskie#3 W p stEp wani! d w d wym zaczEt w Warszawie st s waF % t $ra%iE #!D chy+a p d k niec ,at siemdziesiCtych- sk r na p czCtk! statnie# dekady wiek! Wikt r Ma!ers+er$er pisa" tym #ak czymB #!D !znanym9.3 Nat miast #eszcze w .009 r3- stwierdza#Cc- De AkaDda niema, na!ka st s wana d starcza sEdziem! B,edczem! Br dkw d wyB,edzenia prawdyI- chy+a ten sam a!t r p st!, wa" w peri dyk! prawniczym- +y za p m cC % t $ra%ii 7 a nie drEcznych szkicw 7 d k!ment waF mie#sce z+r dni przy d k nywani! #e$ $,Edzin913 Xak wiEc z ca"C pewn BciC z te$ wynika- nasza r dzima myB, techniczna +y"a w tym wz$,Edzie pi nierska i wyprzedza"a praktykE krymina,nC w innych kra#ach3

) BF wczeBnie p ,ic#a warszawska zaczE"a identy%ik waF przestEpcw p sp s +ie dzia"ania- p pewnych sta"ych cechach d k nywania w"amasz!stw czy innych p wtarzanych przestEpstw3 @,ady r zp znawania w"amywaczy i z" dziei mieszkani wych wed"!$ ich m d!s perandi zna,eKF m Dna w prasie z ,at czterdziestych- nat miast p d k niec wiek!$dy w Bwiecie przestEpczym wyrDnia,i siE pr %es# na,iBci- sta" siE t #!D met dC pracy peracy#ne# p ,ic#i3 AA#enci p ,icy#ni czEst d raz! wpada#C na tr p i wymienia#C- kt spe"ni" kradzieD- przy#rzawszy siE !szk dzeni m drzwi- sza% ,!+ instr!ment m- ,!+ z+adawszy k ,iczn Bci- w #akie# d k nan kradzieDyI99 7 dn t wa" sEdzia B,edczy Wikt r Ma!ers+er$er w .0/2 r3 W tym czasie nie +y" zamka- ktre$ spec#a,ista nie p tra%i"+y tw rzyF- a,e teD p ,ic#a mia"a #!D r zeznanie- kt tym siE tr!dni i #akimi p s"!$!#e siE narzEdziami3 =ach wcy chr ni,i siE przed zdemask waniemciC$,e zmienia#Cc wsp,nikw i p z stawia#Cc %a"szywe tr py- stara,i siE teD #ak na#szy+cie# Aprze%,anc waFI- a+y nie d staF siE Ad sz!%,adyI- #ak wwczas kreB,an w tych krE$ach zmianE mie#sca p +yt! i wiEzienie3 W aparacie B,edczym 7 czywiBcie ty,k krymina,nym 7 prym wied,i P ,acy3 Xednym z na#+ardzie# wyrDnia#Ccych siE sEdziw B,edczych +y" w"aBnie Wikt r Ma!ers+er$er3 ' zp czC" karierE #ak ases r SCd! P ,ic#i P prawcze#- p tem +y" krtk p dpr k!rat rem SCd! 9<2 Krymina,ne$ 3 &d czas! re% rmy sCd we# aD d ./2. r3- a wiEc przez rwne FwierF wiek!- za#m wa" stan wisk sEdzie$ B,edcze$ MII rewir! m3 Warszawy- nie ma#Cc #ak P ,ak Dadnych #!D perspektyw awans!3 Mim $r mnych zas"!$- #akie p " Dy" w zwa,czani! przestEpcz Bci krymina,ne# 7 sk rzystan z +"ahe$ incydent! z p dpr 7k!rat rem ' s#aninem- +y przenieBF $ karnie d R%y na Rra,!- skCd wkrtce p wrci"- zwa,nia#Cc siE ca"k wicie ze s"!D+y3 W statnim FwierFwiecz! !+ie$"e$ wiek!- kresie na#tr!dnie#szym d,a prawnikw warszawskichWikt r Ma!ers+er$er na,eDa" d tych p staci- ktre przech wa"y 7 d czasw KsiEstwa Warszawskie$ aD d dzyskania niep d,e$" Bci 7 na#+ardzie# p zytywne cechy !rzEdnikw7s"!D+istw- a,e i $"E+ kich patri tw3 > k ,e$ami P ,akami- za#m!#Ccymi rDne niDsze %!nkc#e w aparacie B,edczym- w+rew + wiCz!#Ccym instr!kc# m r zmawia" ty,k p p ,sk!- za c m3in3 m!sia" przedwczeBnie de#BF z !,!+i ne$ zaw d!3 Czyta#Cc dziB #e$ ,iczne p!+,ikac#e- r zsiane p r cznikach A(azety SCd we# Warszawskie#I 7 nie wszystkie p dpisane- a,e "atwe d zidenty%ik wania ze wz$,Ed! na szcze$,nC tematykE 7 widaF wyraKnie nie ty,k #e$ $r mnC wiedzE krymina,istycznC- a,e i tr skE prawid" wy

wymiar sprawied,iw Bci- t - +y st s wanie prawa karne$ przyn si" e%ekty w zmnie#szani! siE przestEpcz Bci w mieBcie3 Nie $ranicza" swych zainteres wa d met d zwa,czania przestEpcz Bci- za#m wa" $ sz!kanie #e# przyczyn sp "ecznych i ek n micznych- czem! da" wyraz w wie, dcink we# p!+,ikac#i Charakterystyka przestEpstw sCdz nych przez sCd krE$ wy warszawski w .0/2 r3- dr!k wane# w A(azecie SCd we# Warszawskie#I3 N : P dziwiaF trze+a k nsekwenc#E i !pr- z #akimi przez ty,e ,at p r!sza" w prawniczym peri dyk! pr +,emy pr ced!ry d ch dze7ni w 7B,edcze#pr p n!#Cc szere$ +ardz tra%nych r zwiCza- tak a+y zapewnia"a na k niecznC rwn wa$E si" miEdzy skarDeniem a +r nC- +y nie dawa"a miaDdDCce# przewa$i p ,ic#i i pr k!rat r wi3 Wskazywa" teD ciC$,e na k nieczn BF +sadzania stan wisk sEdziw B,edczych przez ,!dzi dp wiedni przy$ t wanych d te$ zaw d!- zna#Ccych Br d wisk dznacza#Ccych siE nieskazite,nym m ra,e- wytyka" wszystkie s"a+ Bci praktyce- widzCc #e $"wnie w"aBnie w nie dp wiednie# kadrzeniezwiCzane# z zaw dem- trakt!#Cce# $ #ak chwi, wy- niez+yt mi"y etap Dyci we# kariery3 P re% rmie sCd we# wBrd .0 sEdziw B,edczych +y" .9 P ,akw- $dy w .00< r3 ,icz+E sEdziw p wiEksz n 7 P ,akw +y" .03 9<. Kadra sEdziw B,edczych w $,e +y"a szcz!p"a- nic wiEc dziwne$ - De wiEksz BF czynn Bci- ktre wed"!$ przepisw na nich przypada"y 7 wyk nywa"a p ,ic#a3 P d k niec ,at dziewiEFdziesiCtych wie,! sEdziw B,edczych przesz" d n tariat!3 P prawia#C s +ie war!nki- a,e w ten sp s+ !+ywa ,!dzi wykwa,i%ik wanych 7 sk nstat wa" wwczas czas pism prawnicze3 P d +nie +y" zresztC w p ,ic#i- c p twierdza,i nawet carscy czy7 n wnicy- czywiBcie !czciwi3 Senat r Nik "a# (erard- ktry w ,atach .0687.001 +y" prezesem Iz+y SCd we# Warszawskie#- wystawi" p ,ic#i w .000 r3 takie Bwiadectw : AP ,ic#a Kr,estwa #est niec ,epszC d p ,ic#i Cesarstwa- nie st i #ednak na wys k Bci zadania- za#m!#e siE wiEce# administrac#C- p rzCdkiem i d +r +ytem aniDe,i wykrywaniem przestEpstw3 Nie,iczna- przeciCD na pracC- za#Eta % rma,istykC dr +iaz$ wC- nie p siada d statecznych kwa,i%ikac#i- c p w d!#e czEste p my"ki i niedC#Cce siE #!D nastEpnie spr st waF +"Edy- ktre !niem D,iwia#C wykrycie przestEpstwa ,!+ przestEpcy z p w d! przedwczesnych rewiz#i- areszt wa- +ada- r z$"asza3 ?"Edy te !daremnia#C nastEpnie dzia"a,n BF sEdzie$ B,edcze$ - ktry nie ma#Cc

p m cy na,eDyte#- traci czas i pracE +ez!DytecznieI3 S" wa te napisane z sta"y w pr #ekcie !sprawnienia B,edztwa- nad czym wwczas dysk!t wan 3 >wracan !wa$E na k nieczn BF re% rmy p ,ic#istwierdza#Cc- De #e# zadaniem p winn +yF ty,k wykrywanie przestEpstw raz za+ezpieczanie B,adw i d w dw3 'eszta 7 ich cena- zarzCdzenie ekspertyzy- rewiz#i ,!+ areszt wanie 7 t #!D rzecz pr k!rat rw3 W zwiCzk! z tym p st!, wan - a+y zwiEkszyF ich ,icz+E- nat miast zmnie#szyF +sadE sEdziw B,edczych- ktrzy p winni w"CczaF siE d sprawy ty,k na wni sek pr k!rat ra3 SEdzia B,edczy 7 termin ten przeszed" d nas z #Ezyka r sy#skie$ 7 p winien +yF p pr st! d +rze wykwa,i%ik wanym AB,edcCI- $dyD #e$ zadaniem nie #est sCdzenie- a #edynie pr wadzenie B,edztwa3 Wszystkie te r zwaDania +y"y racze# te retyczne- kaza" siE + wiem w ./26 r3- $dy znw p wrc n d dysk!s#i re% rmie B,edztwa pierwiastk we$ i sCd we$ - De +rak dp wiednie# kadry !daremni" wsze,kie zmiany3 P ,ic#a ciC$,e p pe"nia"a te same !chy+ienia- c zaBwiadcza" na p czCtk! wiek! zastEpca nacze,nika RrzEd! @,edcze$ - *!dwik K!rnat wski- #eden z nie,icznych P ,akw na eksp n wanym stan wisk! w p ,ic#i carskie#%i,ar warszawskie# p ,ic#i krymina,ne# #!D p dzyskani! niep d,e$" Bci3 Wytyka" n +raki r$anizacy#ne B,edK7 9<1 " twa w sprawach krymina,nychN #edni %!nkc# nari!sze w niezdr we# rywa,izac#i przeszkadza,i dr!$im- a mie#sce przestEpstwa ni$dy nie +y" 7#ak twierdzi" 7 w"aBciwie za+ezpiecz ne9<3 WBrd AsyszczykwI 7 szere$ wych a$entw p ,icy krymina,ne# 7 +y" takDe wie,! P ,akw3 M Dna zna,eKF ,iczne B,ady BwiadczCce tym- De niektrzy dznacza,i siE !czciw BciC i s!mienn BciC3 ?ardz sympatycznC p staF takie$ a$enta- przezwisk! A=ry$aI- pisa" na kartach Ta#emnic Na,ewek adw kat7dziennikarz [enryk Na$ie,3 A$ent w tra%i" w m" d Bci d wiEzienia za kradzieD p pe"ni nC z $" d!- p tem dziEki adw kat wi d sta" pracE w straDy $ni we#- stamtCd przeszed" d p ,ic#i3 )awni k ,edzy straDacy przesta,i z nim wwczas r zmawiaF- + Ak mpr mit wa" ich sz,achetny stanI3 WidaF z te$ - De zawd ten nie cieszy" siE sp "ecznym !znaniem3 A=ry$aI dn si" s!kcesy- $dyD d +rze zna" Bwiat przestEpcw z czasw nEdzy i w"czE$i3 ?y"a t - #ak m Dna sCdziF- p staF d BF typ wa3 Na#,epszym Bwiadectwem +a"a$an! r$anizac#i pan!#Cce$ w Wydzia,e @,edczym- +y"a typ , $ia przestEpcw- #akC siE tam p s"!$iwan 3

Wyprac wana z sta"a przez ,ata i przyp mina"a pa"acyk- ktry z czasem +rs" w %icynki- $aneczki i inne przy+!dwki3 PrzestEpcy zaw d wi dzie,i,i siE tam- +ez "ad! i sk"ad!- na trzy kate$ rie 7 za+#cy i tr!cicie,e sCsiad wa,i z de%, rantami i pederasta7mi- kasiarze ze szpie$amip rn $ra%iBci z w"amywaczami- psiarze Oz" dzie#e pswP z w"czE$amip ta#emni $ rze,ani z w #sk wymi AmacheramiI- A$ie"dziarze czarniI z hipn tyzerami943 T +y" spadek- #aki nam p z sta"- $dy +erp ,icma#ster przesta" 4 sierpnia ./.4 r3 spraw waF swC w"adzE3 NA S>A=&CIE I P&) P's(IE'>EM AD d ,at siedemdziesiCtych JMIII w3 h #nie sza% wan karC Bmierci3 Taki try+ dzia"ania dykt wany +y" +rakiem wiEzie- a takDe %!nd!szy na !trzymanie s+ !wiEzi nych3 Str na prywatna- p piera#Cca skarDenie 7 pisze znawca prawa te$ kres! 7 w ,a"a #edn raz w p nieBF k szt wyk nania wyr k! Bmierci niD " DyF na !trzymanie skazaca- zw"aszcza $dy mia" t trwaF czas d"!Dszy.3 >asada dwet! raz przeBwiadczenie- De ty,k niep miernC s!r w BciC m Dna dstraszyF p tenc#a,nych przestEpcw d "amania prawa- nakazy7 9<9 wa"y karE Bmierci wyk nywaF p!+,icznie- w sp s+ przemawia#Ccy d wy +raKni3 AKary p winny +yF p +!dkC p prawy ,!+ $r zC d przestEpstwa- ,ecz nie p winny +yF w cem sr $ Bci i tyraniiI1 7 t zdanie [!$ na K ""Cta#a m De +yF sw istym m ttem d,a ,at stanis"aw wskich- $dy d sz,i ! nas d $" s! ,!dzie Bwiat,i- dCDCcy d n w czesne$ i #ak na we czasy +ardz p stEp we$ 7 + w miarE z$ dne$ z interesami wszystkich stanw 7 sk nstr! wania !rzCdze pastw wych3 W tych t w"aBnie ,atach trwa"y prace przy$ t wawcze d sk dy%ik 7wania prawa karne$ - nastCpi" teD wwczas wyraKny prze" m w sp s +ie myB,enia3 XeB,i + wiem pr #ekt >+i r! praw sCd wych Andrze#a >am yskie$ tkwi" #eszcze wyraKnie w czasach %e!da,nych- t #!D wstEpne za" Denia tzw3 k deks! Stanis"awa A!$!sta +y"y wyrazem p stEp! na ska,E e!r pe#skC93 >n szCc na se#mie w .668 r3 t rt!ry- a takDe kara,n BF za czary 7 P ,ska !czyni"a- #ak #eden z pierwszych kra#w w E!r pie- $ dny szcze$,ne$ p dkreB,enia kr k w kier!nk! re% rmy prawa karne$ 3 K mis#a K r nna- ktre# przew dniczy" [!$ K ""Cta# 7 p w "ana na p dstawie Rstawy 'zCd we# z 9 ma#ap d#Ete# przez Se#m Czter ,etni 7 mia"a p czyniF da,sze kr ki- !zna"a + wiem za %!ndamenta,nC zasadE- De kara i #e# wyk nanie ma#C s"!DyF p prawie przestEpcy3 P drz!ceni! przez se#m w .602 r3 pr #ekt! >+i r! >am yskie$

nastEpny pr #ekt re% rmy prawa i pr ces! karne$ w P ,sce p ddan szer kie# dysk!s#i p!+,iczne#3 St s wnie d artyk!"! MIII K nstyt!c#i z .6/. r3- nakaz!#Cce$ prac wanie n we$ k deks! praw cywi,nych i krymina,nych- p w "ana w tym samym r k! dep!tac#a d wyk nania te# pracy mia"a $" siF k nk!rs d,a wszystkich +ywate,i- Aktrzy zechcC w te# materii pisaF i waDnC nar d wi !czyniF przys"!$EI3 =akt- De przy d BF "a$ dnych prawach- a #edn czeBnie nawet przy pewne# anarchii +y" w P ,sce +ezpiecznie- De st s!nk w ma" zdarza" siE kradzieDy i r z+ #w- dziwi" c!dz ziemcw zwiedza#Ccych w tym kresie nasz kra#- czem! m3in3 da" wyraz C,a!de Car, man de '!,hiere- a!t r [ist rii anarchii w P ,sce3 P $,Cd ten p dzie,a,i takDe hist rycy 7 +adacze tych czasw3 Tade!sz K rz n stwierdza"- De dawne p ,skie prawa k r nne dznacza"y siE "a$ dn BciC i nie akcent wa"y dstraszania- a,e wp"yw m ra,ny na sp "eczestw - nat miast rzadk BF kar p tE$ wa"a ich $r zE<3 PKne czasy stanis"aw wskie zas"!$!#C na szcze$,nC !wa$E- + w"aBnie wwczas p raz pierwszy a!tentycznie dysk!t wan 9<< I ! nas nad kszta"tem ma#Cce$ + wiCzywaF prawa3 P ,ska te$ kres! przyp mina p wa, ne$ ,+rzyma- ktry dKwi$a siE statkiem si" i w strym prze+"ysk! sam Bwiad m Bci chce rat waF sw# +yt pastw wy i nar d wy- nie ty,k w sensie etnicznym- a,e i #ak sp#ne# wewnEtrznie sp "eczn Bci3 NastEpna dysk!s#a prawie mia"a siE d+yF w z!pe"nie #!D dmiennych war!nkach hist rycznych- p k n$resie wiedeskim- $dy w E!r pie d sz"y d $" s! si"y wsteczne3 Ch ciaD mie,iBmy $ranicz nC pastw w BF- dysk!s#a nad k deksem karzCcym prze+ie$a"a w se#mie i w sp "eczestwie w atm s%erze znaczne# sw + dy3 Rk"ad si" +y" #ednak takiDe statecznym kszta"cie k deks! zadecyd wa"y krE$i wsteczne- tkwiCce #eszcze w %e!da,izmie ziemiastw i d!ch wiestw 3 Nie +y" t zresztC k deks w pe"ni r dzimy- ,ecz 7 #ak p dkreB,a,i #e$ przeciwnicy 7 Ap wystrzy$anyI z k deksw +cych 7 pr!skie$ i a!striackie$ - tak De #edn k"k w te# maszynerii nie pas wa" d dr!$ie$ 3 Wszystk - c w nim na#,epsze- +y" d r +kiem dysk!s#i nad pr #ektem k deks! Stanis"awa A!$!sta w " nie k ""Cta# wskie# K mis#i K r nne#- wszystk c wsteczne 7 p ch dzi" z !staw karnych pr!skich i a!striackich- a przez nie 7 p Bredni 7 z wczeBnie#sze#- dznacza#Cce# niep miark wanC s!r w BciC C nstit!ti Crimina,is Car ,ina3 9<4

@,iz$awka na WiB,e O.062P W ,atach siedemdziesiCtych JMIII w3 nie +racan siE wy"Ccznie w s%erze pr #ektw i nie $raniczan siE d dysk!t wania nad prawem3 'ada Nie!sta#Cca 7 interpret!#Cca prawa z m cC wiCDCcC d,a sCdw 7 za,eci"a im+y dstCpi"y d dawnych zasad karania BmierciC i we wszystkich przypadkach- $dy istnie#e m D,iw BF p prawy- st s wa"y karE wiEzienia3 W nasze# ,iterat!rze niewie,e zach wa" siE pisw p!+,icznych e$zek!c#iniewie,e teD 7 #ak siE wyda#e 7 zapada" wyr kw skaz!#Ccych na kr!tny i p kaz wy r dza# Bmierci3 P d +n w JMI7wieczne# Warszawie z !p d +aniem praktyk wan zak pywanie Dywcem p d sz!+ienicC skazanych na BmierF k +iet- ktre przez wz$,Cd na wstyd,iw BF p!+,icznC ty,k wy#Ctk w wieszan - czEBcie# pa, n ,!+ t pi n - Bcinan zaB #edynie w dr dze "aski3 >nana teD +y"a za strz na kara st s! 7 pieczenie na w ,nym $ni! st s wane w +ec niewiast p sCdzanych czary i zadawanie tr!cizny3 Czasem ze Bmierci czyni n s +ie wie, $ dzinnC za+awE3 >darza" siE na przyk"ad- De kat zaszywa" de,ikwentkE w skrzany w rek razem z psem- k tem i Dmi#C- p czym sp!szcza" w w rek na w dE- a $awiedK mia"a tym d"!DszC !ciechE- im d"!De# trzep ta" siE n na p wierzchni3 Mnie# kr!tnie p stEp wan ze z" dzie#ami recydywistami- ktrych p!+,icznie trac n na#czEBcie#- $ranicza#Cc siE t! d !ciEcia rEki- a p tem $" wy3 ewiart waniem karan para#Ccych siE r z+ #em- kradzieDC d m wC z w"amaniem i z ciEDkim zranieniem- tr!cicie,i- dzieci +#czynie%a"szerzy pieniEdzy3 >nany #est wyr k sCd! marsza"k wskie$ wydany w .66/ r 3 w Warszawie na s"!$i winne zam rd wania w ce,ach ra+!nk wych swe$ ch,e+ dawcy3 &+ciEt im na#pierw prawe rEce- p tem $" wy- p BciEci! p Fwiart wan i wreszcie p Fwiart wane zw" ki wywiesz n na pa,ach przy traktach p!+,icznych- z napisami Aza za+icie pana swe$ I3 W .6<< r3 pewne# dzieci +#czyni BciEt i w+it na pa, $" wE- a cia" spa, n na st sie3 P wszechne praw krymina,ne d,a pastw pr!skich- ktre 7 ze zmianami d,a KsiEstwa Warszawskie$ 7 + wiCzywa" w Warszawie- zna" trzy r dza#e kary Bmierci- za strz ne# nadt p!+,icznym wystawieniem win wa#cy przy prE$ierz!3 ?y" t p wieszenie na sz!+ienicy i dwie % rmy BciEcia: z p " Deniem cia"a BciEte$ win wa#cy na k ,e raz ze spa,eniem cia"a p Bmierci i r zpr szeniem p pi "w3 Praw przewidywa" wwczas karE Bmierci aD w 11 przypadkach- m3in3 za z+r dnie przeciw pastw!- za+#stw - dzieci +#stw OtakDe 9<8

za AniezawiCzanie przez p " DnicE pEpka n w nar dz nem! i w $,e p z stawienie $ +ez pieczyIP- z$wa"cenie ze sk!tkiem Bmierte,nymr z+# zak cz ny BmierciC ,!+ ranC Bmierte,nC- przew dnictw nad +andC w kradzieDy $wa"t wne#- p dpa,enie z nie+ezpieczestwem d,a Dycia ,!dzi- piCtC z k ,ei kradzieD $wa"t wnC3 Qwczesny pr ces karny piera" siE przede wszystkim na d w dach z zezna Bwiadkw- stCd teD karC Bmierci za$r D ne +y" nadt krzyw przysiEstw w sprawie krymina,ne#- $dy w k nsekwenc#i niewinny p nis" karE- raz %a"szywe +winienie- ktre d pr wadzi" d stracenia3 W se#m we# dysk!s#i nad k deksem karzCcym z .0.0 r3 wiEksz BF p s"w p wiedzia"a siE za !trzymaniem kary Bmierci- wie,! #ednak wystEp wa" przeciwk nie#- a ty,k #eden $" s pad" za #e# + strzeniem !przedniC wie, kr tnC ch" stC i "amaniem k "em z p!+,icznym wystawieniem zw" k aD d ca"k wite$ ich r zk"ad!43 W k deksie tym kara Bmierci wystEp wa"a #!D ty,k w / przypadkach Om3in3 z+r dnie stan!- m rderstw - p dpa,enie p w d!#Cce ist tnC szk dEP- a #e# wyk nanie nastEp wa" przez !ciEcie $" wy ,!+ przez p wieszenie na sz!+ienicy- c kreB,ane +ywa" w wyr k!3 KarE Bmierci wymierzan takDe za niektre z+r dnie za$r D ne karC wiEzienia war wne$ - #eB,i nastEp wa"a recydywa3 St s wan t na#czEBcie# w +ec z" dziei- #eB,i stanE,i przed sCdem p raz piCty3 Przy czwartym wyr k! zna#mian - De wiEzie ma mieF Ana p,ecach dzieDy przyszytC ta+,icE dmienne$ k , r! z ,icz+C < i n siF p wrz na szyi d !+i r! przyszyty #ak znak- De za d p!szczeniem siE raz z+r dni BmierF $ czekaI3 @mierF przez p wieszenie !ch dzi"a za +ardzie# ha+iCcC- stCd teD pr ced!ra za,eca"a st s wanie #e# w +ec sprawcw przestEpstw $r Knych i hanie+nych: r z+ #w- p dpa,e- kradzieDy3 K +iety z zasady Bcinan 3 Wyr ki p!+,ik wane w prasie BwiadczC- De d pki e$zek!c#e +y"y wyk nywane p!+,icznie- z ca"ym cerem nia"em- wszystkich przestEpcw skazanych na karE Bmierci- takDe z" dziei 7 Bcinan 3 Nat miast w ,atach dw!dziestych JIJ w3 wyk nanie kary Bmierci zaczEt rDnic waF- a nastEpnie #!D ty,k wieszan 3 K deks kar $"wnych i p prawczych z .0<6 r3 nie zna" #!D w"aBciwie kary Bmierci w +ec sprawcw przestEpstw p sp ,itych i przewidywa" #C ty,k w 4 przypadkach: +raza ma#estat!tar$niEcie siE na Dycie- zdr wie- w ,n BF ,!+ czeBF cz" nka %ami,ii pan!#Cce$ - r k sz- zdrada pastwa- nar!szenie niektrych przepisw Okwarantann wychP- stan wiCc- De r 7 W 9<6 crza# gnry azaaczaat%dEdKtF Oe

z ./29 r3 #edn znacznie kreB,i" r dza# kary Bmierci: nastEp wa"a na przez p wieszenie- +ez !dzia"! p!+,iczn Bci3 W warszawskie# prasie z k ca JMIII i p czCtk! JIJ w3 zna,eKF m Dna pisy wie,! e$zek!c#i p!+,icznych d k nywanych na skazanych za p sp ,ite przestEpstwa krymina,ne- takie #ak r z+ #e- wie, kr tne kradzieDe czy za+#stwa3 Na#czEBcie# skazywan na BmierF przez BciEcie z wy" Deniem cia"a na k ,e- c p przedz ne +y" wystawieniem de,ikwenta p d prE$ierzem3 &statnie in% rmac#e e$zek!c#ach p ch dzC z p czCtk! ,at dw!dziestych3 AK!rier WarszawskiI szer k p in% rm wa" BciEci! w niedzie,E ./ sierpnia .01. r3 czterech z+r dniarzy: herszta +andy ra+!nk we# i #e$ dwch wsp,nikw raz za+#cy3 In% rmac#a ta przyp mina swym sty,em niema, recenz#E teatra,nC OA$" wy wszystkich czterech " trw na#zrEcznie# sprzCtniEte z sta"yIP- zawiera teD pis zach wania siE skazacw na#pierw p d prE$ierzem- a p tem #!D w czasie same# e$zek!c#i3 Wid wisk w z$r madzi" ,icznC p!+,iczn BF- wBrd ktre# przewaDa"y k +iety3 'ep rter na#wiEce# !wa$i p BwiEci" #ednem! ze skazacw- nie#akiem! Xze% wi Szwarc wi- ktry Ana#mnie# kaza" skr!chy- patrzy" z %,e$mC na z$ n swe$ k ,e$i *ewand wskie$ - a $dy widzia" zrEcznie BciEtC #e$ $" wE- rzek": tE$i chwat pan mistrz- $rack siE p pisa"I3 P stawi ny przed prE$ierzem- Aprzez ca"C $ dzinE r zmawia" p t cznych rzeczach- !rC$a" ze swe$ t warzysza Tyda #!D prawie wp" !mar"e$ - z#ad" ki,kanaBcie $r!szek- pi" chciwie piw i $dy #!D $ pr wadz n na sza% t- d k czy" +!te,ki z !pra$nieniemI3 WidaF z te$ De p stawy 7 #ak t siE dzisia# w pewnych krE$ach kreB,a 7 AcharakterniackieI imp n wa"y #!D wwczas- a p!+,iczne tracenie przestEpcy nie przyn si" czekiwane$ rez!,tat! w A d+i rze sp "ecznymI3 'e,ac#a pras wa #est ty,e interes!#Cca- De zna#d!#emy w nie# pewne +ardz charakterystyczne szcze$"y3 A&d dawnych czasw 7 czytamy 7 wk rzeni ny #est za+ + n w Warszawie- De szynkarki chciwie DCda#C mieF piasek zmieszany z krwiC de,ikwentw w nadziei- De przez t mieF +EdC wie,ki d+yt na piw 3 Na prDn #!D wie, kr tnie !si" wan przek naF nikczemn Bci te$ przesCd!- ne$da#szy przypadek +Edzie zapewne przestr $C i na!kC d,a tych nier zsCdnych3 P z!pe"nym !k czeni!- $dy #!D w #sk i straD dstCpi"y z p,ac!- mnstw k +iet rz!ci" siE na sza% t- a za nimi p sz,i i mEDczyKni- sza% t przepe"ni ny ciEDarem za"ama" siE- a siedem s+ ska,ecz nych z sta" 9<0 a miEdzy nimi dwie k +iety m cn sC !szk dz neI3 ),a wy#aBnienia

d da#my- De wym piaskiem- ktrym m wa #est w n tatce- przed e$zek!c#C wysypywan +%icie mie#sce kaKni3 : gH Qw +ar+arzyski zwycza#- wiCDCcy siE z wyDe# przyt cz nym przesCdempraktyk wany +y" w ca"e# E!r pie3 Wypadek- #aki siE zdarzy" wwczasm De sta" siE rzeczywiBcie przestr $C- $dyD w pisie nastEpne# e$zek!c#i #!D czymB p d +nym nie wsp minan 3 Niema, rwn w r k pKnie#- 11 sierpnia .011 r3- strac n w Warszawie 197,etniC s"!DCcC- MariannE ' zm!szewskC- ktra na p czCtk! r k! zam rd wa"a sw #C paniC3 ' zm!szewskC- !+ranC w czarnC s!kniE- wiezi n z Pr ch wni na BciEcie przez M st wC- =reta- N we Miast - =ranciszkaskC- Na,ewki- ?ie"askCSenat rskC- Krak wskie PrzedmieBcie- Kr,ewskC- (ranicznC- Ta+iCE,ekt ra,nC i Ch" dnC- za ' $atki W ,skie i Czyste 7 a wiEc trasC krEDnC 7 Aa+y widzian wszEdzie- De z+r dnia dn si zas"!D nC karEI3 ACiekawych nat" k +y" nadzwycza#ny 7 dn t wa"a prasa 7 wszystkie !,ice i p ,e k " sza% t! zape"ni ne z sta"y widzami wsze,kie$ stan!- p"ci i wiek!N d dawna + wiem nie +y" przyk"ad! wyk nania p d +ne# kary na k +iecieI3 P dczas e$zek!c#i skazana zach wywa"a siE sp k #nie3 (dy p sadz n #C na krzeB,e- przemwi"a d ze+ranych- przestrze$a#Cc inne s"!DCce- Aa+y stara"y siE !,e$aF swym pani m i racze# pr si"y !w ,nienie- $dy s"!D+a zda#e siE +yF im !ciCD,iwa- niD z+r dnicze# !Dywa"y zemsty- De+y przyk"ad #e# +y" na!kCI83 Ta krtka wzmianka ds"ania nam niec k!,isy z+r dniktre# $azety pisa"y wwczas d BF d!D - a,e przemi,cza"y #e# m tywyeksp n!#Cc racze# %akty m $Cce BwiadczyF- De p pe"ni na z sta"a z chEci zysk!3 Wy$" szenie przez skazanC !m ra,nia#Cce$ przemwienia nie +y" ewenementem3 CzEBF sk"ad wC kaDde# p!+,iczne# e$zek!c#i stan wi" takDe wystCpienie kata- !+rane$ w czerw nC szatE- ktry z r!szt waniat cz ne$ przez czw r + k w #ska- wyciC$a" k! t"!m wi dciEtC $" wE skazaca- p dn si" #C d $ry i przestrze$a#Cc widzw przed przestEpstwem- wy$"asza" tradycy#nC % rm!"E zaczyna#CcC siE d s"w: A&#c wie i matki- strzeDcie wasze dziatkiI3 P tem- wraz z p m cnikamik"ad" cia" d tr!mny- !mieszcza#Cc $" wE nie+ szczyka miEdzy #e$ k ,anami3 Kat w n menk,at!rze !rzEd we# zwa" siE mistrzem sprawied,iw Bci i +y" zawsze s wicie p"acany3 >darza" siE- De skazaniec zmar" w wiEzieni!- #eszcze przed wyk naniem kary Bmierci3 =akty takie rwnieD m Dna zna,eKF w prasie9</ zawsze z adn tac#C- De w myB, para$ra%! 442 rdynac#i krymina,ne# p m cnicy kata #e$ cia" w mie#sc! e$zek!c#i p $rze+a,i3

W dawnych ,atach- #ak zapisa" Kazimierz W"adys"aw W#cicki- kat Bcina" skazanych mieczem na 'ynk! Stare$ Miasta- + k prE$ierza3 P d +n mieszkacy z trw $C mi#a,i wiecz rem t mie#sce- mwi n + wiem p wszechnie i wierz n tem!- De niewinnie BciEta kat wskim mieczem s"!DCca #akie#B wie,kie# pani stawa"a p zach dzie s" ca na prE$ierz! i trzyma#Cc $" wE p d pachC +ch dzi"a w k " rat!sz i ca"y 'ynek63 Strace d k nywan teD w mie#sc! zwanym Piekie"k - p d m!rami mie#skimi- tam $dzie dziB st i p mnik Ki,iskie$ 3 NazwE Piekie"k - #ak p da#C \arsa\ianiBci- n si" teD p,acyk przy !,3 N w ,ipki3 W p " wie JMIII w3- aD d .681 r3- e$zek!c#e d+ywa"y siE na kEpie wiB,ane# zwane# P ,k wskC- >amk wC ,!+ SyrenC3 Sta" t! sza% t i sz!+ienica3 Wysepka z sta"a zniesi na przez wy,ew Wis"y w .0.9 r3N dziB mie#sce t p rasta#C drzewa park! na Pradze3 W k c! JMIII w3 p,ac strace zna#d wa" siE przy k pach- za Arsena"em- w k ,icach !,ic Stawki i In%,anckie#3 Na p czCtk! JIJ w3 e$zek!c#i d k nywan na Czystem- za ' $atkami W ,skimi3 P czCwszy d ,at dw!dziestych skazania na BmierF przestEpcw krymina,nych 7 a +y" ich w r k! ki,ka 7 car zmienia" czEst na d Dyw tnie ,!+ d"!$ termin we wiEzienie war wne3 W st s!nk! d innych kar skazania na BmierF +ywa"y czEste3 W .0<. r3 sCdy krymina,ne Kr,estwa P ,skie$ wymierzy"y karE Bmierci w 6 przypadkachd Dyw tni na wiEzienie war wne skazan .1 s+- a czas w na wiEzienie war wne 48 s+03 Wid wisk we i- w zamierzeniach- dstrasza#Cce trakt wanie e$zek!c#i da" s +ie znaF #eszcze ! schy"k! JIJ w3 we =ranc#i- $dzie 7 ma#Cc na wz$,Edzie znaczny wzr st $r Knych z+r dni 7 wpr wadz n p!+,iczne tracenie przestEpcw3 A,eksander @wiEt ch wski z dezapr +atC in% rm wa" wwczas- De Awie, tysiEczna masa tacza w ParyD! p,ac kaKni przez ca"C n c p dczas tracenia skazanychN d wiEzie zakrada#C siE rep rterzy- aDe+y wynieBF d,a czyte,nikw $arBF n win z przedednia Bmierci m rdercyN pisma i,!str wane przedstawia#C waDnie#sze chwi,e e$zek!c#i- a +ecna przy dciEci! $" wy rzesza rz!ca siE na $i, tynE- #ak $dy+y chcia"a nawCchaF siE ,!+ na,izaF BwieDe# krwiI3 ATak #est wszEdzie 7 +!rza" siE AP se" PrawdyI 7 p mim nap mnie- dradza szyderstw i $r mw3 WiEc wid cznie ten p ciC$ d +razw tr pi ne#- chwytane#sCdz ne# i ka7 942 rane# z+r dni tkwi $"E+ k w nat!rze cz" wieka i par" siE wp"yw m tysiCcw ,at cywi,izac#iI/3

Paryski Bwiat przestEpczy +ardz siE p d k niec wiek! r zz!chwa,i"3 *icz+E tzw3 apaszw cenian tam wwczas na 12792 tys3- a nie +y,i t +yna#mnie# w"amywacze dDente,meni3 P s"!$iwa,i siE dynamitemp rywa,i k +iety- za+i#a,i p ,ic#antw- terr ryz wa,i w"aBcicie,i szynkw i h te,ikw3 W ciC$! ki,k!nast! ,at dziesiEci kr tnie wzr s"a ,icz+a przestEpcw ma" ,etnich3 T wszystk wz+!rzy" piniE p!+,icznCw "an s!r we kary- wskazywan na przyk"ad An$,ii- $dzie ch" stC i ciEDkimi r + tami zastrasz n 7#ak siE p z rnie wydawa" 7 tamte#szych Akawa,erw n Da i kastet!I3 Pada"y $" sy- De taki stan rzeczy #est rez!,tatem d BF wz$,Edne$ +ch dzenia siE wymiar! sprawied,iw Bci ze schwytanymi przestEpcami- ktrych r zz!chwa,a %akt- iD przez wie,e ,at prezydent k rzysta" z prawa "aski i nie wyk nywan kary Bmierci3 W ./2/ r3 pr +,em wyp"ynC" p n wnie- a sprawa zniesienia ,!+ !trzymania kary Bmierci we =ranc#i $r zi"a niema, !padkiem $a+inet!3 Par,ament p wiedzia" siE za $i, tynC- a prezydent =a,,iers i premier C,emencea!- ch ciaD na,eDe,i d przeciwnikw kary Bmierci- m!sie,i !,ec w ,i nar d!3 Przywrc n wiEc $i, tynE i wyk nan pierwsze e$zek!c#e w miastach ?eth!ne i Carpentras3 I t!- p d +nie #ak w ParyD!- #!D na wie,e $ dzin przed wyznacz nym terminem z+iera"y siE t"!my3 > p w d! skanda,iczne$ zach wania siE ,!dn Bci p dczas wyk nywania kary Bmierci rzCd wyda" r zp rzCdzenie- a+y na przysz" BF tracenie z+r dniarzy d+ywa" siE nie na p,ac! p!+,icznym- a,e na dziedzic! wiEzienia3 Qwczesne dysk!s#e t cz ne we =ranc#i zna#d wa"y d+icie takDe w Warszawie- $dyD i t!ta# wzr st przestEpcz Bci- a szcze$,nie r zrach!nki przy !Dyci! n Da- +ardz dawa"y siE we znaki3 (" s na ten temat za+iera" wie,! p!+,icystw- m3in3 ? ,es"aw Pr!s3 AW sprawie zniesienia czy !trzymania kary Bmierci 7 stwierdza" 7 p!+,iczn BF kier!#e siE nie r zwa$Cnie #akimiB +myB,anymi p +!dkami- a,e a!t matycznym dr!chem i +awC333 Niech mnie nikt nie p sCdza 2 zamiar +r nienia wie,kich przestEpcw przed karami- a ch F+y . przed sza% tem3 ?ywa#C indywid!a tak z+r dnicze- tak nikczemne- a przy tym tak sprytne- tak !mie#Cce !p,an waF z+r dniE- De tracC wsze,kie praw d ,!dzkie$ wsp"cz!cia3 Nie t wiEc ch dzi- aDe+y nie !ciEt $" wy #ednem! czy dr!$iem! h!,ta# wi- a,e t - aDe+y widziad" Gkary BmierciZ nie dwraca" nasze# !wa$i d in7 94. nych Br dkw- m De sk!tecznie#szych d,a sp "eczne$ +ezpiecze7 II stwaI.23

Pr!s- wie,ki h!manista i cz" wiek myB,Ccy pra$matycznie- tra%i" t!ta# w sedn 3 [ist ria d wi d"a nie#edn kr tnie i w nie#ednym kra#!- De na#s!r wsze kary- nawet p!+,icznie wyk nywane- ni$dy nie dni s"y stk!tk! #ak Br dek pan wania przestEpcz Bci3 Przeciwnie- sk"ania"y przestEpcw d mBciw Bci- +r!ta,n Bci- dzia"ania z determinac#Cprzyczynia"y siE d zdziczenia +ycza#w- d starcza"y wie,! #edn stk m kaz#i d wy"ad wania %r!strac#i- % ,$ wa"y ich na#niDszym instynkt m- a nawet #e r z+!dza"y3 Ca"em! zaB sp "eczestw! dawa"y z"!dne p cz!cieDe przeciwdzia"a siE przestEpcz Bci- p dczas $dy w rzeczywist Bci nie r +i" siE w tym zakresie nic p zytywne$ 3 Pierwsza p " wa JIJ w3 t takDe czasy st s wania kar d datk wychtakich #ak stanie p d prE$ierzem- piEtn wanie- de+ranie sr m tne$ p ,iczka O dn si" siE t $"wnie d krada#Ccych k Bci "yP- prze$ ,enie $" wy na krzyD ,!+ w p przek- +at Denie- przyk!wanie d taczek- ktre skazaniec p pycha" przed s +C- wraca#Cc d Pr ch wni3 Kary te sp tyka"y ciEDkich przestEpcw krymina,nych- a wyk nywan #e z pe"nym cerem nia"em na 'ynk! Stare$ Miasta- $dzie !syt! wany +y" prE$ierzI..3 Na#+ardzie# p kaz wC +y"a e$zek!c#a p z+awiania praw3 KarE tE rzekan w +ec s+ stan! sz,acheckie$ - ktre sp,ami"y siE ciEDkim przestEpstwem p sp ,itym3 Skazaca w spec#a,nym !+i rze stawian p d prE$ierzem- zrywan wsze,kie dznaczenia i "aman nad nim szpadE3 & wyk nani! te# kary prasa wsp mina"a #eszcze w ,atach szeBFdziesiCtych JIJ wiek!I.13 KarE prE$ierza wymierzan p .0.0 r3 na#czEBcie# p dpa,acz m- a takDe z" dzie# m i ra+!si m3 W ,iterat!rze prawnicze#- +ardz zresztC na ten temat skCpe# i %ra$mentaryczne#- !trwa,i" siE p $,Cd- De w Kr,estwie P ,skim karE tE st s wan d .0<6 r3- t #est d czas! + wiCzywania k deks! karzCce$ - $dyD wpr wadz ny p nim k deks kar $"wnych i p prawczych Br dka te$ 7 ze Bredni wiecza r dem 7 nie przewidywa"3 Przewidywa" $ nat miast artyk!" /89 !stawy p stEp wani! karnym z .08< r3- nakaz!#Ccy w pewnych przypadkach wystawianie przestEpcw na wid k p!+,iczny3 Na naszych ziemiach nie + wiCzywa" n #ednak ni$dya w ' s#i zniesi ny z sta" w .002 r3 ?yF m De- p d prE$ierzem stawian swe$ r dza#! si"C r zpEd!tradycy#nie- %aktem #est + wiem- De $azety aD d .08. r3 in% rm wa"y 941 d+ywani! te# kary3 W ki,k! n tatkach pras wych wsp mina siE t"!mach- ktre $r madzi"y siE na 'ynk! Stare$ Miasta- $dy wystawian tam de,ikwenta- niewie,e #ednak p dawan innych szcze$"w.93 W .08.

r3 AK!rier WarszawskiI krytyk wa" %akt- De wczesne dzienniki 7 zap wiada#Cc- kt i kiedy +Edzie p ddany te# karze 7 na $" !Dywa"y % rm!"y A d+Edzie siE +rzEd e$zek!c#i wystawienia p d prE$ierzemI3 A!t ra n tatki razi" w A +rzEdI- +EdCcy $rzechem 7 #ak pisa" 7 przeciwk d!ch wi #Ezyka.<3 W ,atach .0447.040 przeniesi n wyk nywanie kary prE$ierza na p,ac M!ran wskiN p tem wystawian skazacw znw na 'ynk! Stare$ Miasta3 &d+ywa" siE t zazwycza# p miEdzy $ dzinC .. i .1- przez trzy k ,e#ne dni3 Czasem prasa p dawa"a $" szenie na ki,ka dni wczeBnie#czasem in% rm wa"a #!D p %akcie3 ?ywa"y dni- kiedy stawian ki,ka s+ naraz- zazwycza# #ednak 7 p #edne#- niekiedy wyk nywan tE karE z d!DC czEst t,iw BciC.43 K deks karzCcy z .0.0 r3 przewidywa" w artyk!,e 98.- De p dczas d+ywania kary prE$ierza wiEzie p winien +yF sk!ty ciEDkimi ka#danami i p z stawaF p d straDC- a napis na s"!pie- przy ktrym z sta" !mieszcz ny- ma in% rm waF przestEpstwie i rzecz ne# karze3 Xak wynika z te$ artyk!"!- prE$ierz wystawian na spec#a,nie w tym ce,! wzniesi nym r!szt wani!3 Przy prE$ierz! kat piEtn wa" z" dziei i ra+!siw skazanych na tE karE- ich + wiem sp tyka"a na na#czEBcie#3 Mia"a na charakter +ardzie# !ty,itarny niD ha+iCcy- w czasach + wiem- $dy niekiedy tr!dn +y" !d w dniF recydywE- d$rywa"a r ,E swe$ r dza#! re#estr! skazanych3 Tak teD patrzy" na pr +,em piEtn wania Stanis"aw Staszic- $dy w czasie dysk!s#i nad pr #ektem k deks! karzCce$ na % r!m 'ady Stan! wyp wiedzia" siE za #e# !trzymaniem.83 PiEtn wanie z" dziei recydywistw i ra+!siwktrym wypa,an znak sz!+ienicy- praktyk wane +y" i w P ,sce przedr z+i r we#- a,e niezwyk,e rzadk 3 W kresie $dy + wiCzywa" k deks karzCcy- znacz n r zpa, nym De,azem ,itery P3 W3- c znacza" De kara z sta"a wymierz na w P ,sce- przez sCd warszawski3 K deks kar $"wnych i p prawczych przewidywa" piEtn wanie za na#ciEDsze z+r dniec wyk nywa" p!+,icznie kat- wypa,a#Cc na ,ewe# " partce ,itery KAT Oskrt d kat ri7ny#eP- a wiEc sp tyka" t ty,k n t rycznych z" dziei ,!+ ra+!siw- zsy"anych na Sy+ir d r +t w k pa,niach.63 >nacznie d"!DszC hist riE mia"a ch" sta- ktrC st s wan teD wie,e czEBcie# niD piEtn wanie3 949 Przewidywa"a #C #!D !stawa marsza"k wska z .860 r3- stan wiCc- De Ah!,ta#e- t!"acze- +ie$!n wie- k ster wie- ktrzy siE $rC- kra7dzieDstwemsza,+ierstwem i pi#astwem- i innymi nieprzyst #nymi p stEpkami +awiCI-

ma#C +yF p #mani i ! prE$ierza sieczeni3 ?y" t !#Ecie ma" precyzy#nepraktyka mia"a wiEc d!De m D,iw Bci sza% wania tC karC3 KsiE$a !staw za z+r dnie i ciEDkie p ,icy#ne przestEpstwa z .029 r3 wpr wadza"a ch" stE 7 d 14 p,a$- wymierzanC mEDczyzn m ki#ami- a k +iet m i nie,etnim d ,at .0 7 rz$ami3 >na" teD ch" stE pr!skie praw krymina,ne- + wiCz!#Cce w KsiEstwie Warszawskim d .02/ r3- p nieznacznym przyst s wani! $ d naszych war!nkw3 Te retycznie wszyscy +y,i wwczas zrwnani w +ec prawa- ch" stE nat miast wymierzan ty,k niektrym kate$ ri m +ywate,i- $"wnie mie#skiem! p,e+s wi i ch" p m3 Wymierzan #C teD skazanym przy Awch dzie i wych dzieI z wiEzienia.03 K deks karzCcy d BF szer k wpr wadzi" ch" stE #ak karE d datk wC raz w pewnym sensie a,ternatywE d,a kary wiEzienia- $dyD skazaniec 7 p dda#Cc siE #e# 7 m$" skrciF w ten sp s+ czas d+ywania zasadnicze# kary p z+awienia w ,n Bci3 MEDczyzna- wy+iera#Cc +aty- Aza szczEdza"I d < miesiEcy wiEzienia- k +ieta 7 dwa razy s ty,e- mEDczyzn m ,icz n + wiem #edn !derzenie za #eden dzie- k +iet m 7 za dwa dni3 ?y" t ni mnie#- ni wiEce#- ty,k Ad +r w ,ny przym!sI3 P z ry d k nywania wy+ r! dawa"y !staw dawcy m ra,ne a,i+i- De w %e!da,nyha+iCcy Br dek karny #est nawet swe$ r dza#! d +r dzie#stwem d,a skazanych- $dyD skraca ich p +yt w wiEzieni!3 Tak teD ar$!ment wan w czasie dysk!s#i nad k deksem- pr p n!#Cc szersze k rzystanie z +ata- +y nie p z+awiaF kra#! si"y r + cze#3 K deks w praktyce p kazywa" sw #e k,as we +,icze: !+ $ich ch" stan - ma#Etnych zaB skazywan - w wie,! przypadkach- na kary pieniEDne3 Intenc#a dciCDenia wiEzie dawa"a w wczesnych war!nkach takie w"aBnie sk!tki3 Pr #ekt k deks! karzCce$ przewidywa" 7 za wz rem A!strii 7 d BF szer kie siE$anie d ch" sty #ak Br dka karne$ - nat miast w t k! dysk!s#i na % r!m k mis#i se#m we# i w 'adzie Stan! przeciwnik m kar cie,esnych !da" siE #C w pewnych przypadkach wye,imin waF3 Na#wiEkszC aktywn BciC wyrDnia" siE w tym wz$,Edzie radca stan! *!dwik P,ater- ktry k nsekwentnie i zdecyd wanie +naDa" k,as wy%e!da,ny charakter ch" sty3 APki ! nas hanie+ny ki# dzia"aF +E7 94< dzie 7 napisa" P,ater w mem ria,e z" D nym d pr t k "! p siedze 'ady Stan! 7 p ty na p ,skie# ziemi nie +Edzie nar d!3 ?EdC ty,k z #edne# str ny !przywi,e# wane k,asy- a z dr!$ie# mi,i n wy niew ,nikI3 7 A> przek nania wiEc na#m cnie#sze$ i ktre chcia"+ym- De+y siE w przek nanie 'ady Stan! zmieni" - pr szE i +"a$am- aDe+y ch" sta z rzEd!

kar w k deksie z!pe"nie wymazanC z sta"aI./ 7 pisa" w innym mie#sc! te$ d k!ment!3 W st s!nk! d p dpa,aczy i sprawcw p waDnie#szych kradzieDy ch" stE st s wan + wiCzk w 3 P czCtk w stw rzy" t wCtp,iw Bci- czy na,eDy !waDaF #C za + strzenie kary zasadnicze#- czy teD m Dna d k nywaF Ap dstawieniaI- #ak t wwczas w dysk!s#ach kreB,an - i d,iczaF tym przestEpc m rwn waDnik czas wy3 W .014 r3 przepisy dn szCce siE d p dpa,aczy i z" dziei !,e$"y da,szem! + strzeni!: ch" sta sta"a siE wwczas #edn znacznie karC d datk wC- tym +ardzie# De rzekan #C i w przypadkach skazania tych dw! kate$ rii przestEpcw nawet na BmierF3 P dpa,aczy i z" dziei +at D n p!+,icznie- nat miast innych skazanych 7 w m!rach wiEzienia3 W praktyce- c wynika z +ardz ,icznych wyr kw p!+,ik wanych w prasie- rzekan maksyma,nie 64 razw- wymierzanych p 14 !derze w dstEpie miesiEcznym- minima,nie 7 <4 razw- rwnieD w takich kresach3 K deks karzCcy przewidywa" nadt sam istnC ch" stE #ak karE p prawczC- w wymiarze .87.12 razw- i #ak karE p ,icy#nC 7 d .8 !derze3 Xeszcze szerze# st s wan ch" stE na p dstawie k deks! kar $"wnych i p prawczych3 ?y"a na karC d datk wC przy zes"ani! d ciEDkich r +t na Sy+eriE O027122 razwP- przy zes"ani! na sied,enie na Sy+erii O<2702 razwP raz przy skazani! na r + ty w p prawczych r tach aresztanckich O427.22 razwP3 SCd m$" rzekaF takDe karE ch" sty sam istnie zamiast skazania na d m r + czy ,!+ areszt3 ?y"a teD na karC d datk wC przy wykr czeniach3 Ch" stE zniesi n w Kr,estwie P ,skim d pier !kazem z 92 sierpnia .08< r3- w (a,ic#i nat miast parE ,at pKnie# 7 w .086 r3 W ten sp s+ zamkniEty z sta" r zdzia" kar cie,esnych- ma#Ccy charakter wyraKnie stan wy- $dyD p d,e$a"y im ty,k stany nie!przywi7,e# wane3 &s +nymi !kazami carskimi wymieniane +y"y kate$ rie +ywate,i Aniech" sta,nychIchy+a De wyr k sCd wy p z+awi" ich szcze$,nych praw i przywi,e#w3 ' zdzia" kar cie,esnych12 zamkniEty z sta" ty,k w te rii- $dyD w praktyce sCd we# st s wan #e da,e#3 Xeszcze w .00< r3 Xze% 944 K!Bmierczyk skazany z sta" za !cieczkE z zes"ania i kradzieD aD na <4 razw ch" sty- trzy i p" r k! ciEDkich r +t w k pa,niach i d Dyw tnie zes"anie3 &skarD ny wy#aBni"- De d !cieczki zm!si"y $ $"d i r +actw - a p niewaD w kra#! nie mia" Br dkw d Dycia- m!sia" kraBF3 Kara ch" sty wyw "ywa"a ,iczne dysk!s#e- zawsze +ardz Dywe i niep z+awi ne dema$ $ii w ar$!ment wani!3 >w ,ennicy kar cie,esnych

p w "ywa,i siE zwyk,e na przyk"ad An$,ii- $dzie +y"y ne praktyk wane aD d JJ w3 W tr sce A +iektywneI wymierzanie razw wyna,ezi n tam nawet w ,atach siemdziesiCtych JIJ w3 AmaszynE d +iciaIprzyst s wanC ty,k d czEBci +ezk stnych- a wiEc chr niCcC d !derze w $" wE i w p,ecy3 W Warszawie- z niewie,kimi wy#Ctkami- pr p zyc#e wpr wadzenia ch" sty- ktre pada"y w ,atach siemdziesiCtych i na p czCtk! JJ w3- sp tyka"y siE z si,nymi sprzeciwami p stEp wych prawnikw1.3 ) siE$ania p kary cie,esne w +ec nies% rnych terminat rw kwapi,i siE zawsze ma#str wie- przed czym przestrze$a" w .0<4 r3 ma$istratprzyp mina#Cc- De ma#str m s"!Dy ty,k w"adza Amierne# #c wskie# kary wz$,Edem !cznia sw #e$ I113 Xak ta Amierna #c wska karaI +y"a czasem r z!miana- kaza" siE p dczas pr ces! sCd we$ - ktry matka p +ite$ !cznia wyt czy"a w .068 r3 ,akiernik wi Xak!+ wi ?esse, wi3 @wiadk wie zezna,i przed sCdem krE$ wym- De ?esse,- przewrciwszy ch" pca na ziemiE- +i" $ d BF d"!$ $r!+ym +atem- a takDe k"ada" k!"akami i k pa" n $ami- nawet nie wiad m za c 3 Ma#stra !znan za winne$ ciEDkie$ p +icia i skazan na areszt p ,icy#ny3 &d wyr k! te$ dw "a" siE #e$ +r ca- d w dzCc- De sCd d k na" niew"aBciwe# kwa,i%ikac#i czyn!3 Iz+a SCd wa wyr k !chy,i"a- m tyw!#Cc- iD Ama#ster mia" m Dn BF skarcenia- a #eB,i przekr czy" #e$ $ranice 7 p winn +yF wszczEte B,edztw z !rzEd!- nat miast nie na,eDy $ karaF na sk!tek skar$i prywatne#I3 ?y" t w"aBciwie !nik- $dyD sEdzi wie B,edczy w te$ typ! sprawy wkracza,i +ardz niechEtnie3 Ch" stE ,!+ inne kary wymierzan w cyrk!,e na wni sek prac dawcw takDe krnC+rne# s"!D+ie d m we#3 W niektrych kresach k rzystan z te# m D,iw Bci niezwyk,e czEst 3 >es"anie na Sy+eriE st s wan w Kr,estwie P ,skim w +ec przestEpcw krymina,nych przez p"wiecze z $rC- skazacw zaB p ,itycznych wysy"an tam znacznie d"!De#3 ) pier na prze" mie wiek! $" sy krytyczne wie,kich pisarzy r sy#skich i p stEp wych prawni7 948 kw stw rzy"y $r!nt d inic#atyw praw dawczych- ma#Ccych na ce,! $raniczenie te# niezwyk,e s!r we# kary $"wne# i p prawcze#3 Kata, $ Br dkw przewidzianych w k deksie kar $"wnych i p prawczych d kar $"wnych za,icza" karE Bmierci- ciEDkie r + ty- sied,enie na Sy+erii i sied,enie w kra#! zaka!kaskim- #ednC zaB z na#ciEDszych kar p prawczych +y" zes"anie na Sy+eriE Ad mie#sc +ardzie# ,!+ mnie# dda, nych- skazywan teD na zamieszkanie w innych $!+erniach3 X!D

wczeBnie#- szcze$,nie p p wstani! ,ist pad wym- w"adze p s"!$iwa"y siE zes"aniem #ak wy$ dnym narzEdziem d zwa,czania r!ch! nar d w wyzw ,ecze$ 3 W dniesieni! d krymina,istw przestrze$an p czCtk w artyk!"! 14 k nstyt!c#i Kr,estwa P ,skie$ - ktry $warant wa" skazanym- De +EdC d+ywaF karE +ez wyw Denia p za $ranice kra#!3 Stat!t r$aniczny z .091 r3- ,ikwid!#Ccy drE+n BF Kr,estwa- nie przewidywa" #!D takich $ranicze3 > p czCtkiem ,at czterdziestych na p dstawie !kaz! carskie$ zaczEt wysy"aF z Kr,estwa na Sy+eriE tych przestEpcw p sp ,itych- ktrzy z sta,i skazani d Dyw tni na wiEzienie war wne i ciEDkie3 Kier wan ich na 12 ,at tzw3 r +t kat rDniczych w k pa,niach- a p tem m!sie,i na Sy+erii sied,iF siE na zawsze3 ) tyczy" t p czCtk w ki,k! ,!+ ki,k!nast! s+ r cznieI193 Skazac m m $"y t warzyszyF D ny3 K +iety skazane na wiEzienie ciEDkie ,!+ war wne d+ywa"y karE w kra#!3 &d chwi,i $dy zaczC" + wiCzywaF k deks kar $"wnych i p prawczychk +iety zsy"an na rwni z mEDczyznami- p d +nie teD #ak ni d+ywa"y ciEDkie r + ty w k pa,niach- zak"adach %a+rycznych ,!+ twierdzach Sy+erii- a nastEpnie m!sia"y siE tam sied,iF a,+ d Dyw tni Okary $"wneP- a,+ na wyznacz ny czas Okary p prawczeP3 &d .081 r3 zaczEt transp rt waF wiEKniw k ,e#C- przedtem sz,i z Warszawy na Sy+eriE piesz - etapami- zak!ci w ka#dany3 Kara zes"ania mia"a d BF d"!$C tradyc#E3 PraktykE dep rtac#i- +ez r +t przym!s wych- st s wa,i [iszpanie- ktrzy wyw zi,i przestEpcw na Wyspy Kanary#skie- a p tem d Per! i Meksyk!3 P czCtk w zes"acy +y,i ,!dKmi w ,nymi i trakt wan ich na rwni z emi$rantami3 An$,icy p z+ywa,i siE swych krymina,istw- De+rakw i w"czE$w- wyw DCc ich d Ameryki przez ca"y wiek JMII i czEBF wiek! JMIII- aD d zd +ycia w .668 r3 niep d,e$" Bci przez Stany >#edn cz ne3 ?y"a t transp rtac#a% rma zes"ania wiCDCca siE z przym!s wC pracC- ma#CcC na ce,! nie ty,k p z+ywanie siE niep DCdanych e,ementw- a,e 946 W Knica _ggI r zw DCcy 7 piasek3 'ys3 W #ciech k (ers n S O.08/P i d starczenie si"y r + cze# na p,antac#e3 Transp rt wanych ddawan kapitan m statkw- ktrzy nastEpnie sprzedawa,i ich przedsiE+i rc m3 &d

.6.0 r3 wyw Denie sta" siE m n p ,em rzCd wym3 ) A!stra,ii- mim wie,! pr testw- dep rt wan przestEpcw z An$,ii w ,atach .6067.0803 ) pier $dy w .084 r3 sadnicy w zach dnie# A!stra,ii zak!pi,i krEt i za$r zi,i- De deB,C na nim d An$,ii wy"apanych ! sie7 W Knica II^III 7 :^ r zw DCcy piasek3 ICS 'ys3 W #ciech Sn S7kI^ ]7n (ers n g-g H7t7gSg S O.08/P g:S%S77 H3 i d starczenie si"y r + cze# na p,antac#e3 Transp rt wanych ddawan kapitan m statkw- ktrzy nastEpnie sprzedawa,i ich przedsiE+i rc m3 &d .6.0 r3 wyw Denie sta" siE m n p ,em rzCd wym3 ) A!stra,ii- mim wie,! pr testw- dep rt wan przestEpcw z An$,ii w ,atach .6067.0803 ) pier $dy w .084 r3 sadnicy w zach dnie# A!stra,ii zak!pi,i krEt i za$r zi,i- De deB,C na nim d An$,ii wy"apanych ! sie7 +ie krymina,istw 7 rzCd an$ie,ski zm!sz ny +y" p pr siF zw" kE w tym przedsiEwziEci! i p trzech ,atach statecznie zaniecha" wy w Denia tam skazacw3 =ranc#a wpr wadzi"a ! sie+ie dep rtac#E d BF pKn - + d pier w dr!$ie# p " wie JIJ w3 W .041 r3 szer k st s wanC d wie,! ,at w tym kra#! karE ciEDkich r +t zamieni n na zes"anie- p "Ccz ne z przym!s wC pracC w mie#sc! sadzenia3 PrzestEpcw- a takDe wiEKniw p ,itycznych+ zsy"kE st s wan i w st s!nk! d nich- wyw D n na#pierw d A,$ier!- p tem zaB d (!#any- $dzie Bmierte,n BF +y"a +ardz wys ka- a Daden ze skazacw nie przeDy" d"!De# niD 4 ,at3 &d p czCtk! ,at siedemdziesiCtych =ranc#a wyk rzystywa"a d te$ ce,! tereny N we# Ka,ed nii3 dt )ep rtac#a wpr wadz na we =ranc#i na#pKnie#- na#d"!De# zna#d wa"a tam zw ,ennikw3 & i,e na k n$resach penitenc#arnych w * ndynie O.061P i w Szt kh ,mie O.060P +y"a ceniana +ardz krytycznie- ty,e na paryskim k n$resie w .0/4 r3 zna#d wa"a $ rCcych ap , $etw- na#,icznie#szych wBrd samych $ sp darzy3 >a zes"aniem wyp wiada,i siE takDe przedstawicie,e W" ch- P rt!$a,iiNiemiec3 KiedyB zastanawian siE nad ,e$a,n BciC te# kary- teraz sk ncentr wan siE na #e# zast s wani! i pr +,emach r$anizacy#nych3 Ar$!ment wan - De #est na ,epsza i sk!tecznie#sza niD zwyk"a kara p z+awienia w ,n Bci- $dyD chr ni pastw i sp "eczestw - dstrasza i m ra,nie dradza skazane$ - !"atwia r zw# k , nii- zapewnia#Cc w nich rEce d pracy3 TE ar$!mentac#E wzmacnian wz$,Edami sp "ecznymi3

Rwa,nia#Cc siE d De+rakw i w"czE$w 7 p wiadan na paryskim k n$resie 7 zapewnia siE dp"yw z+Edne# ,!dn Bci- +EdCce# przyczynC z"e$ stan! ek n miczne$ i nEdzy- a przez t $ranicza siE war!nki krymin $enne3 ?y" t p!nkt widzenia typ wy w ep ce kapita,izm!p nEtny takDe d,a dr +ne$ + !r$e is- zastrasz ne$ narasta#CcC przestEpcz BciC- ktre$ t z#awiska +ez $r!nt wnych re% rm nie sp s+ +y" pan waF3 W dep rtac#i widzian #edyne r zwiCzanie pr +,em!wprawdzie d raKne- a,e wyraKnie d strze$a,ne3 Przes!wa"a teD na na da,szy p,an pr +,em zanied+ane$ wiEziennictwa i skanda,iczny stan wczesnych zak"adw penitenc#arnych- na ktrych m dernizac#E i r z+!d wE skCpi n pieniEdzy3 W"aBciwie w ParyD! przeciw zes"ani! zdecyd wanie wyp wiedzia" siE #edynie )ymitr )ri,,- przedstawicie, ' s#i- $dyD w"aBnie w tym kra#! nasi,i" siE wtedy i zaczE" !zewnEtrzniaF p wszechne niezad 7 94/ w ,enie z zes"ania3 Atak wan #e ze wz$,Edw h!manitarnych- a czyni,i t $"wnie wie,cy pisarze- m3in3 ) st #ewski i T "st # 7 !kaz!#Cc niezwyk,e ciEDkie war!nki e$zystenc#i zes"acw3 Krytyk wan zsy"kE takDe ze wz$,Edw ek n micznych- $dyD pKnia"a na w sp s+ ewidentny r zw# tych niezwyk,e waDnych $ sp darcz +szarw- czyniCc #e sied,iskiem mEtw sp "ecznych i krymina,istw1<3 A>sy"kaI wesz"a d termin , $ii prawne# ' s#i d k ca JMI w3 W wiek! nastEpnym zes"anie st s wan #!D w +ardz znacznym st pni! #ak Br dek represy#ny w +ec s+ p pe"nia#Ccych przestEpstwa nieza$r D ne karC Bmierci3 Prcz krymina,istw zsy"an takDe przeciwnikw p ,itycznych mnie#sze# ran$iN +ardzie# nie+ezpiecznych 7 trac n - nieraz w sp s+ +ardz wysz!kany3 W JMIII w3- $dy pr +,emem sta" siE za$ sp dar wanie Sy+erii- zaczEt skazywaF przestEpcw na ciEDkie r + ty- tzw3 kat rDny#e- skrt w nazywane kat r$C3 W .011 r3 wydan A!stawE zsy,nychI + wiCz!#CcC aD d k ca wiek!3 Kat r$a d Dyw tnia- tzw3 wieczna- p "Ccz na z piEtn waniem i ch" stC kn!tem- wymierzana +y"a zamiast kary Bmierci- nat miast czas wa 7 p ,e$a"a na mnie# d k!cz,iwych pracach w % rtecach i d mach r + czych3 Skazani d Dyw tni prac wa,i przez 12 ,at- nastEpnie zaB m!sie,i zamieszkaF przy zak"adzie- $dzie d+ywa,i r + ty- skazani czas w 7 prac wa,i przez kres kreB, ny w wyr k!- a p tem sied,a,i siE w mie#sc! wskazanym przez w"adze3 Skazacw k!wan w "ac!chy i ka#dany- piEtn wan - r zdzieran im !szy i n zdrza- $ , n $" wy- !+ieran w wyrDnia#CcC dzieD- mim t

#ednak !cieczki zdarza"y siE d BF czEst 3 &k " 82 pr c3 zes"acw na Sy+eriE +y" p d k niec wiek! nieznanych z mie#sca p +yt!3 W ten sp s+ kara ta 7 zdaniem #edne$ z a!t rw r sy#skich 7 stawa"a siE przym!s wym prze +raDeniem ,!dzi siad"ych we w"czE$w3 W tr!dnych war!nkach stawa,i siE ni nie+ezpieczni- $dyD d,a zd +ycia Dywn Bci krad,i- ra+ wa,i- napada,i na mie#sc wC ,!dn BF- ktra z k ,ei dwza#emnia"a siE im nienawiBciC3 W r z$rywkach tych pada,i teD niekiedy %iarC zes"acy p ,ityczni3 W czerwc! ./22 r3 car wyda" !kaz !chy,a#Ccy zes"anie- ktre !trzyman niema, wy"Ccznie- #ak karE za przestEpstwa przeciwk wierze i w"adzy pastw we#3 ANa,eDy zd#CF z Sy+erii ciEDkie +rzemiE mie#sc w Bci nape"ni ne# w ciC$! st!,eci przez ,!dzi wystEpnychI 7 p stanawia" !kazzn szCcy przym!s we sied,enie na Sy+erii i w innych dda, nych $!+erniach3 ?y"y t przepisy tymczas we- $dyD trwa"y w"aBnie prace nad k deksem karnym- w ktrym zes"a7 982 nie zamieni n na inne kary- $"wnie na wiEzienie i tzw3 ddzia"y aresztanckie3 N wy k deks przyczyni" siE d znaczne$ zwiEkszenia ,icz+y wiEKniw- z k ,ei zaB 7 przed p ,ic#C- wymiarem sprawied,iw Bci i wiEziennictwem 7 syt!ac#a p ,ityczna stawia"a na pierwszym mie#sc! inne zadania3 @ci$an i wiEzi n przede wszystkim + # wnikw wyzw ,enie nar d we i sp "eczne- nat miast na pan szCcy siE w tych ,atach Bwiat przestEpczy p ,ic#a przymyka"a czy3 N w z+!d wane w ./2< r3 wiEzienie na M k t wie- w zamierzeni! przeznacz ne +y" i d,a tych krymina,istw z miasta- ktrych przedtem wysy"an na Sy+eriE3 > sta" #ednak przede wszystkim- tak sam zresztC #ak wszystkie wiEzienia warszawskie p ./24 r3- zape"ni ne d statnich $ranic przez cz" nkw p stEp wych !$r!p wa i r$anizac#i- a takDe przez s +y p de#rzane dzia"a,n BF wymierz nC przeciw carat wi3 ) pier w ,atach nastEpnych wype"niaF #e zaczE,i przestEpcy p sp ,icim3in3 i ci- ktrzy d+ywa,i t! d"!$ termin wC karE kat r$i3 Przez te ki,kadziesiCt ,at- $dy z Kr,estwa P ,skie$ wysy"an wiEKniw krymina,nych na Sy+eriE- !kszta"t wa"a siE sta"a praktyka w tym wz$,Edzie3 Tych- ktrzy sz,i w Akat rDn!#! ra+ t!I- mie#sc wa w"adza przekazywa"a #!D na sta"e administrac#i carskie#- nie interes!#Cc siE wiEce# ich , sem p przekr czeni! $ranicy3 Przy przekazywani! za ich transp rt i !trzymanie p"ac n rycza"t w wys k Bci .12 r+ d s +y3 ) pki st s wan transp rt pieszy- wiEKni wie sz,i p d straDC- prze+ywa#Cc c dziennie k3 92 km dzie,Cce mie#sc w Bci- w ktrych zna#d wa"y siE

sta"e p!nkty etap we3 MEDczyKni mie,i na n $ach ka#dany- k +iet m k!wan rEce3 (dy wpr wadz n transp rt k ,e# wy- skazanych na Sy+irzarwn mEDczyzn- #ak k +iety- $r madz n w ciEDkim wiEzieni! w +!dynk! Arsena"!- a nastEpnie 7 z wiEzienia na Pradze- zwane$ p!nktem z+ rnym- dstawian na dw rzec- skCd d#eDdDa,i w spec#a,nychkrat wanych wa$ nach3 MEDczyzn k!wan w p!nkcie z+ rnym: kaDdem! na n $i zak"adan ka#dany i p dwch sk!wan za rEce3 K +iety !w ,ni n z czasem na kres transp rt! d ka#dan- ty,k #e strzyD n 3 Tektre t warzyszy"y swym mED m na Sy+ir- c +y" czEstC praktykC- #eB,i d+ywa"y p drD na k szt rzCd!- p ddawan te# same# pr ced!rze c Ap sie,ankiI3 'wnieD im strzyD n w" sy- nak"adan +ia"e czepcedawan szare wiEzienne spdnice i ka%tany- +ia"e %art!chy i +ia"e perka, we krzyDwki na piersi3 XeB,i za+iera"y z s +C ma"e dzieck trzyma"y #e na rEk!3 WiEKni wie m!sie,i p 7 98. mieBciF sw# d +ytek w niewie,kim wEze"k!- przewieszanym przez p,ecy3 >es"acw krymina,nych- idCcych Ana +ia"e niedKwiedzieI w Ady+7kachIinacze# A+rzCkad"achI- czeka" na $" d Dyw tnie Ap dzw nneI3 WyprawE kat rDnika- czy,i tzw3 p "niak- stan wi"y 9 pary sp dni- 9 pary rEkawic- ty,eD ka,es nw- n!c- czapka ,etnia i zim wa- 1 pary Ak twIczy,i +!tw143 Kara zes"ania 7 znienawidz na przez nasze i r sy#skie sp "eczestw 7 d tyczy"a zarwn $r Knych krymina,istw- z+r dniarzy p z+awi nych ,!dzkich !cz!F- #ak i na#+ardzie# wart Bci we #edn stki- patri tw i + haterw wa,ki z !ciskiem carat!3 X!D na p!nkcie etap wym $r!py te zasiada"y ddzie,nie- ddzie,nie teD trzyman siE i pKnie#3 Czasem wiEKni wie p ,ityczni pe"ni,i %!nkc#E sam rz!tnych wych wawcw przestEpcw krymina,nych- nierzadk +EdCc pierwszymi ,!dKmi- ktrzy zainteres wa,i siE ich , sem i Dyci wymi pr +,emami3 ?ez,it sna +r!ta,n BF Br dkw i sp s +w- praktyk wanych na pierwszych szcze+,ach repres#i karne#- nie "a$ dzi- ,ecz #Ctrzy- nie p skramia- ,ecz r zwydrza z"e instynkty 7 pisan w ./24 r3 w A(azecie SCd we# Warszawskie#I- k nstat!#Cc %akt- De wiEksz BF areszt wanych w tym czasie krymina,istw rekr!t wa"a siE sp Brd #!D karanych3 Kryzys $ sp darczy p wiEksza" ,icz+E +ezr + tnych- wie,! stawa" siE przestEpcami z k nieczn Bci3 PiEtn Ap +yt wcaI dcina" dr $E d !czciwe$ Dycia i spycha" na mar$ines ,!mpenpr ,etariat!3 X!D ki,kanaBcie ,at wczeBnie# Wikt r Ma!ers+er$er- za+iera#Cc $" s w tym czas piBmie- w Ap +yt wcachI w"aBnie widzia" $"wny rezerw!ar

przestEpcz Bci- r z!mie#Cc p d tym terminem recydywistw- przestEpcw niep prawnych- i wskazywa"- De Ana,eDa" +y przedsiEwziCF Br dki sk!tecznie#sze w ce,! za+ezpieczenia sp "eczestwa d ich szk d,iwe$ wp"yw!I3 W wym czasie Ap +yt wcyI stan wi,i niema, De,azny temat wystCpie wszystkich prawnikw i p!+,icystw- ktrzy wyp wiada,i siE w kwestiach przestEpcz Bci3 KimDe wiEc +y,i wi Ap +yt wcyI- ktrych d dziB przetrwa"a w p dwarszawskich mie#sc w Bciach pamiEF i z"a s"awa_ K deks z .0.0 r3- na wzr %ranc!ski- przewidywa" d zr p ,icy#ny nad zwa,nianymi wiEKniami- + wiCzk wy w +ec skazanych na wiEzienie war wne i ciEDkie3 Czas d z r! kreB,a" sCd w wyr k!- nie m$" n #ednak +yF d"!Dszy d dw!kr tne$ czas! rzecz ne# kary wiEzienia3 Innych skazanych sCd m$" ddaF p d d zr wed"!$ sw + dne$ !znania3 W miastach prezydenci ,!+ +!rmistrze- na wsi zaB 981 Wm] w#t wie trzymywa,i ,isty ddanych p d d zr s+- ktre 7 w kreB, nych terminach 7 + wiCzane +y"y me,d waF siE w"adz m p ,icy#nym i !d wadniaF- De ma#C pewne i $ dziwe zatr!dnienie3 Prawdziwy r zkwit d z r! nastCpi" #ednak d pier w ,atach pKnie#szych3 K deks kar $"wnych i p prawczych przewidywa" wBrd kar d datk wych zakaz zamieszkiwania w st ,icach i w innych mie#sc w Bciach raz spec#a,ny d zr p ,icy#ny- p "Ccz ny zazwycza# z ki,k!,etnim p +ytem w kreB, ne# mie#sc w Bci3 Skazanie na sied,enie w kreB, nym mie#sc! i zakaz #e$ p!szczania +y" takDe karC $"wnC i p prawczC- dn si" siE t #ednak d Sy+erii Omie#sca mnie# ,!+ +ardzie# dda, ne$ P raz d niektrych wyznacz nych $!+erni ' s#i3 Skazanie na p +yt 7 w sensie przym!s we$ sied,enia p d d z rem p ,icy#nym we wskazanym mie#sc! 7 st s wan +ardz czEst w try+ie administracy#nym takDe w +ec s+ p de#rzanych niepraw myB,nC dzia"a,n BF p ,itycznC3 WiCza" siE t z szere$iem $ranicze- m3in3 p ,ic#a m $"a we#BF w kaDde# chwi,i d mieszkania- zr +iF rewiz#E- sk ntr , waF k resp ndenc#E itp3183 W st s!nk! d przestEpcw krymina,nych skazanie na p +yt w wyznacz ne# mie#sc w Bci mia" +yF- w intenc#i- Br dkiem zap +ie$a#Ccym przestEpcz Bci- w rzeczywist Bci #ednak stawa" siE czynnikiem nad wyraz krymin $ennym3 AP +yt wiI- w p t cznym r z!mieni!- +y,i t skazywani wie, kr tnie przez sCdy przestEpcy- ktrym p d+yci! kary w wiEzieni! wz+r ni n zamieszkania w Warszawie i #e# k ,icach w pr mieni! d 42 wi rst Or sy#ska wi rsta rwna"a siE k3 .-26 kmP3 &d+ieran im d w dy- wydawan nat miast kartE p +yt! we

wskazane# mie#sc w Bci Otzw3 p +yt Aza czerw nym paszp rtemIP3 Na#czEBcie# sp tyka" t z" dziei- ktrym p d+yci! kary nakazywan przez 1 ,!+ < ,ata zamieszkanie w wyznacz ne# wi sce ,!+ miasteczk!3 P +yt re$!, wany +y" przepisami administracy#nymi- m dy%ik wanymi d czas! d czas! O.068 r3- .00. r3P3 P d k niec wiek! w $!+erni warszawskie# na#wiEce# tzw3 z" dziei p +yt wych $r!p wa" siE- zdaniem prasy- w Warce- Czersk!- (r#c!Skierniewicach- S chaczewie- (r dzisk! i wicz!3 Pisan w tych czasach Dart +,iwie- ,ecz nie d Bmiech!: >yska zdr wie raz si"E- Kt siCdzie w str nach wych- T warzystw zna#dzie mi"e333 Czyta#: panw p +yt wych163 989 Rs!wanie z miasta e,ementw niep DCdanych- przestEpczych- +y" Br dkiem +ardz i,!z rycznym3 P d +nie #ak za czasw %!nkc# n wania sCdw marsza"k wskich- tak i w ,atach pKnie#szych wysied,ani z" dzie#aszk wie i ,!dzie +ez za#Ecia wkrtce wraca,i- nawet #eB,i +y,i dstawieni na mie#sce wyznacz ne$ p +yt!3 Przepisy d tyczCce Ap +yt wcwI $r zi"y s + m- ktre nie przestrze$a"y na" D nych na nie z + wiCza- aresztem ,!+ sadzeniem w wieDy przez miesiCc- nie na wie,e t siE #ednak zda" 3 (" Bny +y" przypadek pewne$ Ap +yt wcaI- ktry sam w ,nie p!Bci" wyznacz nC m! d zamieszkania sadE i z$" si" siE d sEdzie$ p k #!+y w wymierzy" m! za t przewidzianC prawem karE3 SEdzia skaza" $ na 1 miesiCce areszt!3 Wyr k ten nie zad w ,i" skazaca- ktry Bwiadczy"De w wyznacz nym mie#sc! nie m De zna,eKF zatr!dnienia- a kraBF nie chce3 &dw "a" siE wiEc d >#azd! SEdziw P k #!- pr szCc p dwyDszenie wymiar! kary- c teD !zyska"- + d sta" siE d areszt! na p" r k!3 Inny Ap +yt wiecI 7 147,etni Ad ,% &3- skazany na zamieszkanie w p wiecie +" skim- tr!" siE kwasem ct wym i zmar" w szpita,!- $dyD !zna"- De nie zna#dzie tam d,a sie+ie war!nkw d Dycia3 Niem Dn BF zna,ezienia #akie$ k ,wiek za#Ecia i !zyskania ch ciaD+y minima,nych Br dkw !trzymania stan wi"y re$!"E3 atwie# +y" sp tkaF siE z ch" pskimi wid"ami niD z Dycz,iw BciC3 P wstawa" +"Edne k " : +an siE z+r dniczych instynktw przestEpcw- tych zaB $"d zm!sza" d kradzieDy i napadw3 Niektrzy wraca,i wiEc d Warszawy- zasi,a#Cc szere$i desperatw $ t wych na wszystk 3 Na +y"ym przestEpcy p z stanie zawsze p,ama- na nic siE nie zda pKnie#sze p rzCdne Dycie- cz" wiek raz skazany traci m D,iw BF p wr t!

d sp "eczn Bci ,!dzi !czciwych 7 t nie+ezpieczestwa p ,icy#ne$ d z r!- na ktre zwraca,i !wa$E nasi prawnicy #!D w p " wie ,at siedemdziesiCtych103 ?"Edne k " - w #akie wpEdzan s +y zwa,niane z wiEzie i kier wane na pr winc#E Ana p +ytI- d strze$a,i takDe wczeBni p!+,icyBci3 Wskazywan na nie+ezpieczestw - #akie stwarza" "Cczenie przestEpcw w sk!piska3 APrawdaI nazywa"a #e A$niazdami r z+ #w i $ra+ieDyI- a Ap +yt wcachI pisa"a: ASC ni p,a$C i p strachem ca"e# k ,icy3 W"aBciwie !karani sC nie przestEpcy- a,e nieszczEB,iwa ,!dn BF- w ktrC sC rz!ceniI3 Ki,kanaBcie ,at wczeBnie# w takich s" wach zwraca" na t !wa$E ? ,es"aw Pr!s: A*!dzie ci p z+awieni m Dn Bci zar +k! a,+ cierpiC strasz,iwC nEdzE- +"a$a#Cc d czas! 98< Ik d czas! rat!nek- a,+ 7 na n w +i rC siE d kradzieDy3 KtryD a!t r "aciski ,!+ $recki na!czy sp "eczestw - De tymi ,!dKmi- !w ,ni nymi przestEpcami- trze+a siE nareszcie za piek waF i wyna#dywaF im ch F+y na#twardszC pracE_ Xest t sp "eczny + wiCzekN p ,ic#a + wiem- BciB,e d z r!#Cc ich i nie!stannie wysy"a#Cc z Warszawy- spe"nia #!D wszystk c d nie# na,eDy- a mim t 7 nie zap +ie$nie k,EsceI1/3 Kt B inny znw pr p n wa" tw rzenie z p +yt wych przestEpcw +ry$ad r + czych d wyk nywania p!+,icznych r +t- #ednak przy r snCcym +ezr + ci! r zwiCzanie t nie mia" Dadnych szans rea,izac#i3 Tymczasem p d zr p ,icy#ny siE$an c raz czEBcie#- dda#Cc niekiedy h!rtem p d skrzyd"a p ,ic#i ki,kaset s+923 Nasi,a#Cca siE krytyka sied,ania przestEpcw w sk!piskach 7 pr wadz na takDe szer kim %r ntem w ' s#i 7 sp w d wa"a- De pr +,emem tym za#CF siE m!sia" wreszcie cia" praw dawcze3 P d +nie +y" kiedyB we =ranc#i- $dzie #!D na prze" mie ,at szeBFdziesiCtych zaniechan praktyki kier wania zwa,nianych p d+yci! kary wiEKniw d wyznacz nych miast3 Tam rwnieD nie zda" t e$zamin! 7 przek nan siE- De d+iera im siE w ten sp s+ szansE n rma,ne$ Dycia3 Wwczas we =ranc#i !na czni" t sp "eczestw! dramat ?e,, ta Artic,e <6- w ktrym a!t r zaatak wa" istnie#Ccy stan rzeczy3 P d +n p d wp"ywem we# szt!ki minister sprawied,iw Bci wyda" r zp rzCdzenie- na p dstawie ktre$ eks7przestEpcy m $,i wy+ieraF d w ,ne mie#sce zamieszkania i zw ,nieni +y,i d me,d wania siE na p ,ic#i3 &r$ana p rzCdk! r zciC$a"y ty,k nad nimi dyskretny nadzr3 : :W3 N wy r sy#ski k deks karny z ./29 r3 przewidywa"- De wiEzie m$"

przed k cem kary sam wy+raF mie#sce zamieszkania na czas d z r! p ,ic#i3 Nie m$" siE #ednak sied,iF w mieBcie $!+ernia,nym- a wiEc i w Warszawie- wy"Ccz ne teD +y"y niektre miasta %a+ryczne 7 w Kr,estwie P ,skim d tyczy" t dzi i CzEst ch wy3 XeB,i nie zna,az" m D,iw Bci zar +k!- p p" r k! m$" zmieniF mie#sce p +yt!3 AXestem Antek p +yt wiec- k,awy andr!s i n D wiec- i d ,iniarz teD nicze$ I 7 Bpiewan w wych czasach na przedmieBciach3 ?rak m D,iw Bci zerwania z przestEpczym pr cederem- nie dw "a,ne spychanie na sp "eczny mar$ines ,!dzi- ktrzy czEst p pe"nia,i pierwsze przestEpstw p d wp"ywem $" d! 7 t wszystk sprawia" - De na prze" mie wiek! nar dzi" siE w Warszawie typ $r Kne$ krymina,istyprzestEpcy zaw d we$ - nie!%ne$ w +ec t czenia 984 i zdecyd wane$ na wszystk %ach wca d z+r dni i wystEpk!- Arycerza n cy- n Da i kastet!I- #ak ich sztamp w kreB,a"a wczesna prasa3 &+ wiCz!#Ccy system wiEzienny za strza" te wszystkie tr!dn Bciprzyczynia" siE 7#ak wtedy pisan 7 d prze +raDania w przestEpcw !czciwych ,!dzi3 Pr ces wyk nania kary p z+awi ny +y" z!pe"nie pierwiastkw wych wawczych- przeciwnie- przez +rak #akie#k ,wiek se,ekc#i- przez nie ddzie,anie 7 d $"E+ k zdem ra,iz wanych przestEpcw zaw d wych 7 s+- ktre przypadk w wesz"y na z"C dr $Ep mnaDan ,icz+E sta"ych , kat rw wiEzie3 W statnie# Fwierci JIJ w3- a szcze$,nie p d #e$ k niec 7 razem z narasta#CcC przestEpcz BciC w ca"e# niema, E!r pie 7 narasta"y i $" sy krytyk!#Cce wczesnC praktykE wiEziennC3 War!nk we przedtermin we zw ,nienie- zawieszenie wyk nania kary- zastEp wanie kar krtk termin wych karami pieniEDnymi 7 t czym Dy,i peni7tenc#aryBci wych czasw- widzCc w tych p ciC$niEciach sk!teczne panace!m na !zdr wienie system! penitenc#arne$ 3 Kr,estw P ,skie +y" #ednak na $r!ncie prawa karne$ za +ardz #!D wwczas zwiCzane z Cesarstwem- +y m $"y t! nastCpiF #akiek ,wiek zmiany wyprzedza#Cce ziemie rdzenne# ' s#i3 Tam zaB z k ,ei nawarstwia"y siE z+yt si,ne przeszk dy- +y p stEp wa myB, prawna 7 d BF wwczas Dywa w niektrych !cze,niach r sy#skich 7 m $"a zna,eKF !rzeczywistnienie w praktyce3 ) pier z chwi,C zatwierdzenia w dni! 19 III ./29 r3 n we$ k deks! karne$ syt!ac#a !,e$"a pewne# zmianie3 ?y" t w"aBciwie nie ty,e n wy- i,e pierwszy w $,e k deks r sy#skip przedni + wiem stan wi" ma" !systematyz wany z+ir przepisw karnych z rDnych czasw3 Xe$ p stEp w BF nie sz"a z+yt da,ek -

niemnie# 7 w przeciwiestwie d !przedni + wiCz!#Cce$ prawa 7 dawa" sCd wi wiEkszC sw + dE w wymiarze kary- !m D,iwia" d st s wywanie #e# d #edn stki i +ranie p d !wa$E k ,iczn Bci "a$ dzCcych3 Prezent!#Cc k deks- nasza prasa prawnicza p dkreB,a"a d!DC r zpiEt BF kar i wskazywa"a- De sEdzi wie nie +EdC m!sie,i +ecnie- w+rew s!mieni!skazywaF na kary niewsp"mierne d winy skarD ne$ ani teD !niewinniaF- c niekiedy przedtem praktyk wan - +y !niknCF wymierzania z+yt sr $ie# kary- nakazane# przez praw 3 A?,ade- #!trzni we pr mienie s" caI 7 t kreB,enie- #akie$ !Dyt cenia#Cc k deks3 Sp dziewan siE- De w 7 $ranicz ny #eszcze 988 7 p stEp r zciC$nie siE takDe na pr ces wyk nania kary3 Prawie na r k przed zatwierdzeniem k deks!- + w ma#! ./21 r3- p w "ana z sta"a k mis#a- w ktre# sk"ad wesz,i znani ze swe# p stEp w Bci prawnicy r sy#scy- Anat ,i# K ni i Nik "a# Ta$ancew- a takDe S"!czewski raz peters+!rski pr %es r Iwan = #nicki- r$anizat r k n$res! wiEzienne$ w .0/2 r3 >adaniem te# k mis#i +y" d pr wadzenie wiEzie d stan! dp wiada#Cce$ wyma$ani m k deks!3 Natra%i"a na #ednak na tr!dn Bci nie d p k nania3 WiEzienia +y"y przestarza"e- w z"ym stanieprzepe"ni ne p nad wsze,kC miarE3 W Kr,estwie P ,skim nie +y" #eszcze p d tym wz$,Edem na#$ rze#3 Krytycznie przedstawia"a siE nie ty,k syt!ac#a , ka, wa3 WciCD p wraca#CcC %a,E dysk!s#i wyw "ywa"y !#awni ne w wiEziennictwie nad!Dycia- $" Bn +y" przek!pstwie- znEcani! siE i tym p d +nych %aktach3 W .061 r3 car zezw ,i" pr k!rat r m na wizyt wanie wiEzie- +y" t #ednak nadzr +ardz i,!z ryczny3 X!D wwczas p st!, wan - +y wiEziennictw przesz" z $estii Ministeri!m Spraw WewnEtrznych d Ministeri!m Sprawied,iw Bci- d pier #ednak w .0/6 r3 ("wny >arzCd WiEziennictwa przeniesi ny z sta" d te$ res rt!3 Wskazywan na p trze+E $r!nt wnych re% rm- na k nieczn BF p dniesienia p zi m! s"!D+y wiEzienne#- ktra rekr!t wa"a siE z ,!dzi przypadk wych- czEst zw ,ni nych dyscyp,inarnie +y"ych w #sk wych3 W tym stanie rzeczy n wy k deks m$" ty,k za strzyF tr!dn Bci3 >n szCc zes"anie i r ty aresztanckie- zamiast nich przewidywa" wiEzienie3 Na#czEBcie# st s wanC karC mia" +yF wed"!$ nie$ zamkniEcie w d m! p prawczym na kres d p"t ra r k! d szeBci! ,at3 CD z te$ - De dawne m!ry +EdC nazywa"y siE d mem p prawczym 7 k nstat wa"a nasza prasa prawnicza 7 sk r +Edzie w nich Br d wisk wyrz!tkw sp "ecznych +ez pracy- prDniactw - + #Etn BF i s!r w BF3

W prasie przytaczan ,iczne przyk"ady tra$icznych , sw ,!dzi- d ktrych p p pe"nieni! przez nich przestEpstwa 7 nawet dr +ne$ 7 dwrci" siE sp "eczestw 3 AK" syI zwraca"y !wa$E pinii p!+,iczne# na %akt- De sk r wiEKni wie nie !czC siE i nie prac!#C- nie m De +yF m wy ich p prawie- nic teD dziwne$ - De natychmiast p wy#Bci! z wiEzienia wraca#C d przestEpstwa3 P pycha"a ich tam nEdza9.3 ? ,es"aw Pr!s !+ ,ewa" nad nEdzarzami- ktrzy n c!#C p d parkanami i na Bmietniskach: ACzy za$,Cda" kt w serce takiem! t!"acz wi_ C n cz!#e i c myB,i- wa"Esa#Cc siE p ciemnych- p!stych 986 !,icach- $dzie sp tyka ty,k psy z+"Ckane_ Kt z nas przech dzi" te d"!$ie $ dziny p!szczenia i cierpie- p dczas ktrych w na#"a$ dnie#sze# d!szy zaczyna %erment waF wBciek" BF_ Czy p d +na dziwiF siE- De cz" wiekktry zmarzniEte +" t ma za p Bcie,- a m$"E #esiennC za p krycie- ktry nie widzi d k "a sie+ie iskry ,it Bci- De n w k c! wy"amie sk,ep_I913 W tych ,atach prac wa" p dczas d+ywania kary mnie# wiEce# c czwarty wiEzie3 SzerzCca siE nEdza sprawia"a- De na pr +,em zatr!dnienia wiEKniw patrz n wwczas +ardz nie!%nie3 > #edne# str ny r z!mian k nieczn BF przy!czania d zaw d!- +y p wy#Bci! na w ,n BF eks7 przestEpca m$" zna,eKF #akieB za#Ecie- z dr!$ie# 7 zwracan !wa$E- De krymina,iBci mieF +EdC !przywi,e# wanC p zyc#E3 Te sprzeczn Bciwwczas nie d p $ dzenia- r z+!dza"y namiEtne p ,emiki3 g: St pni w wpr wadz n szere$ $ranicze w zatr!dniani! s+ d+ywa#Ccych karE wiEzienia w An rma,nymI try+ie- t znaczy p za r tami aresztanckimi i skazanymi na ciEDkie r + ty3 Przez wie,e ,at +ezczynn BF +y"a #ednym z atry+!tw kary- c p $"E+ia" nieprzyst s wanie sp "eczne skazanych3 W tych war!nkach $r mne$ znaczenia na+iera"a p m c w zna,ezieni! pracy s + m p!szcza#Ccym wiEzienia3 Warszawscy prawnicy nie !stawa,i w staraniach !tw rzenie t warzystwa t w"aBnie ma#Cce$ na ce,!3 Szcze$,nie czynny +y" A,eksander M ,denhawer- ktry 7 d czas! $" szenia- #ak niespe"na trzydziest ,etni sEdzia- w APrze$,Cdzie SCd wymI O.08/P dwch r zpraw d tyczCcych r$anizac#i Ast warzysze piek!czych nad !w ,ni nymi z wiEzieI 7 przez nastEpne czterdziest ,ecie swe$ Dycia za+ie$a" zrea,iz wanie te# idei w Kr,estwie P ,skim3 Sek!nd wa" m! w tych staraniach- szcze$,nie na k ,e#nych z#azdach prac wnikw zak"adw p prawczych w M skwiepr %es r Wa,enty Mik,aszewski3 &+a# sz!ka,i teD sprzymierzecw d,a te#

idei wBrd p stEp wych prawnikw r sy#skich3 Sz" t z p rami ze wz$,Edw p ,itycznych- mim De k n$res wiEzienny- ktry d+y" siE w .0/2 r3 w Peters+!r$!- przy#C" rez ,!c#E- iD !zna#e siE za p DCdane- Aa+y +y"y !tw rz ne t warzystwa pieki nad wyp!szcz nymi z wiEzie Opatr na$eP wszEdzie- $dzie tak we d tCd nie istnie#CI3 Rznan teD za p DCdane- a+y t warzystwa takie Am $"y za#CF siE r dzinami !wiEzi nych przed ich wy#Bciem z wiEzienia ce,em !"atwienia i p dtrzymania zwiCzkw r dzinnychI3 980 W .009 r3 pr #ekt !tw rzenia takie$ t warzystwa z sta" p pr st! !trCc ny- nastEpne pr+y takDe k czy"y siE %iaskiem- $dyD trakt wan #e #ak chEF !tw rzenia instyt!c#i charakterze nar d wym- p ma$a#Cce# takDe wiEKni m p ,itycznym3 Sp "eczestw +r ni" siE przed d minac#C carskie# p ,ic#i i !rzEdnikw- rzCd z k ,ei nie chcia" d p!BciF d p wstania niep DCdane$ precedens!3 T warzystw &pieki nad >w ,ni nymi z WiEzie zawiCza" siE w $!+erni warszawskie# d pier 16 JI ./2/ r3 Przyczyni"y siE d te$ w sp s+ niewCtp,iwy wydarzenia z ./24 r3 Carski rzCd m!sia" p czyniF pewne !stEpstwa3 W T warzystwie- ktrem! przew dniczy" adw kat Ad ,% Pep" wski 7 dawny zes"aniec- k mendant Warszawy w .089 r3- #eden z na#wy+itnie#szych wczeBnie +r cw sCd wych 7 dzia"a"y k mis#e za#m!#Cce siE !dzie,aniem p rad prawnych i ,ekarskichza patrywaniem w dzieD- +!wie itp3 s+ zwa,nianych- dwiedzaniem wiEKniw- wysz!kiwaniem pracy- z#ednywaniem d,a r$anizac#i n wych cz" nkw i #e# p p!,aryzac#C3 W ciC$! pierwsze$ r k! dn t wan znaczne siC$niEcia: zwer+ wan d T warzystwa prawie <22 cz" nkwd,a .< wy#ednan przep!stki da#Cce praw dwiedzania wiEKniw przed zw ,nieniem3 Przy#Et p d piekE 46/ s+- za"atwi n pracE </ zw ,ni nym- w .1 przypadkach 7 ich r dzin m3 >ap m $ami pieniEDnymi sza% wan +ardz szczEdnie3 P wstanie T warzystwa &pieki nad >w ,ni nymi z WiEzie- w skrcie zwane$ Patr natem- nie r zwiCzywa" #ednak a!t matycznie pieki p stpenitenc#arne# w na#waDnie#szym #e# aspekcie 7 p m cy w zna,ezieni! sta"e$ za#Ecia3 ?ez te$ kara wiEzienia +y"a ciC$,e niezatartym piEtnem- pr wadzCcym wczeBnie# czy pKnie# za wiEzienne +ramy3 (dy zewszCd straszy" widm +ezr + cia 7 zatr!dnienie +y"ych wiEKniw stawa" siE pr +,emem nie d r zwiCzania3 P'>YPISY

>WIE'CIA)& C&)>IENN&@CI . ANiwaI .068- nr 16N Kr niki- t3 I- cz3 II- s3 1063 Wszystkie %ra$menty Kr nik ? ,es"awa Pr!sa zaczerpniEt z dp wiednich t mw edyc#i >3 Szweyk wskie$ - t3 I7JJ- Warszawa ./487./623 P niewaD w niektrych przypadkach ist tne #est- kiedy i w #akim czas piBmie !kaza" siE pierw dr!k- p da#e siE teD r cznik i n!mer dp wiednie$ peri dyk!3 1 AK!rier C dziennyI .0/<- nr /2N Kr niki- t3 JIM- s3 603 9 A(azeta SCd wa WarszawskaI .0//- nr .1N ./2/- nr <3 < A3 We#nert- Star Dytn Bci warszawskie- .3.- z3 .- Warszawa .0<0- s3 .693 4 W Warszawie !stan wi n p czCtk w .. sCdw p k #!N wkrtce p wiEksz n ich ,icz+E d .8- a w .004 r3 d 12 OAAtene!mI .00<- nr 67 0P3 We wrzeBni! .000 r3 na ses#i ek n miczne# >#azd! SEdziw P k #! !chwa, n n wy p dzia" miasta na 1< rewiry sCdw p k #!3 &t ich siedzi+y: I 7 >akr czymska .6- II 7 N we Miast 4- III 7 *eszn 89- IM 7 S ,na 0- M 7 Ciep"a .1- MI 7 Te,azna <8a- MII 7 Marsza"k wska .- MIII 7 Przesk k 9- IJ 7 Wid k .- J 7 Sienna <- JI 7 Wi,eska .<4- JII 7 *eszn 49- JIII 7 )zie,na <9 JIM 7 Paska 18- JM 7 ?ednarska 1/- JMI 7 W "yska 19- JMII 7 )"!$a 1<591- JMIII 7 Tytnia 9- JIJ 7 Wi,cza ..- JJ 7 M k t wska .JJI 7 @,iska 16- JJII 7 N w ,ipki <8- JJIII 7 Twarda 42- JJIM 7 ) +ra 0 OA(azeta SCd wa WarszawskaI .000- nr <1P3 SCdy p k #! mieBci"y siE zazwycza# w Ad mach p B,ednichI- kance,arie +y"y +r!dne i przesiCkniEte k!chennymi zapachami3 >amierzan #e wwczas sk ncentr waF w pa"ac! M st wskich- ktry ma$istrat mia" dk!piF d w #skaN +!dynek z sta" ceni ny na 188 tys3 r+- a #e$ adaptac#a i rem nt mia"y k szt waF k3 42 tys3 r+ OA(azeta SCd wa WarszawskaI .0/6- nr 91P 7 wid cznie- z +rak! %!nd!szw- pr #ekt ten !pad"3 Przed pierwszC w #nC Bwiat wC sCdw p k #! +y" 94- a sEdziw p k #! <2 OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./..nr 63P Areszt d,a skazanych z wyr kw sCdw p k #! mieBci" siE przy !,3 Chmie,ne#- zwan $ k zC- nat miast areszty przy cyrk!"ach 7 $Csi rami3 8 A(azeta SCd wa WarszawskaI .004- nr <13 6 '3 yczywek- Adw kaci p ,scy w +3 cesarstwie r sy#skim na prze" mie JIJ i JJ w3- w: Szkice z dzie#w adw kat!ry p ,skie# p d red3 '3 yczywka- Warszawa ./68- s3 ..3 ?ardz znany i cieszCcy siE d!Dym a!t rytetem- zmar"y w ./2/ r3- sEdzia A,eksander M ,denhawer #ak P ,ak nie awans wa" przez 91 ,ata OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./2/- nr ./P3 0 W dni! 0 $r!dnia ./24 r3 p wsta" >wiCzek Rnar d wienia SCd wnictwa w Kr,estwie P ,skim- ktry w dezwie skier wane# d ,!d! p ,skie$ za,eca" d ma$aF siE: a+y wszystkie p dania- skar$i i ape,ac#e sk"adane

+y"y d sCdw p p ,sk!N a+y sCdy $minne pisa"y p zwy- pr t k "y i wyr ki p p ,sk!N +y nie przy#m wan p zww ani wezwa napisanych p r sy#sk!N a+y re#enci spisywa,i akty ty,k p p ,sk! raz a+y ksiEDa pisa,i metryki- akty B,!+ne i akty ze#Bcia ty,k p p ,sk! OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./24- nr 4.P3 A(azeta SCd wa WarszawskaI ./22- nr 9.3 A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/.- nr 9<3 .2 A3 Kra!shar- Pa,estra warszawska3 Wsp mnienia stare$ mecenasa z czasw dziesiEci ,ecia przed zniesieniem sCd wnictwa p ,skie$ O.0887 .068P- Warszawa 962 ././- s3 1< 7 p da#e- De zna,ezi n $ ze zmiaDdD nC czaszkC3 W $r!dni! .0<4 r3 K mis#a 'zCd wa Sprawied,iw Bci wyda"a reskrypt ma#Ccy na ce,! Ap ham wanie p kCtne$ d radztwaI3 Wymieni n z nazwiska s +y- ktrym nie w ,n +y" wystEp waF przed Try+!na"em [and, wym3 Xak p da" AK!rier WarszawskiI .0<8- nr <4- na ,iBcie te# zna,az" siE rwnieD =ranciszek Niedzia"k wski3 W parE ,at pKnie# >arzCd Warszawskie$ &+erp ,icma#stra $"asza" w prasie: AW mieBcie t!te#szym zna#d!#e siE znaczna ,icz+a p kCtnych d radcw- ktrzy nie ma#Cc sta"e$ sp s +! Dycia- w"czC siE p szynkach raz innych p d +nych mie#scach i tam tr!dniC siE pisywaniem prB+ d w"adz rzCd wych i k rzysta#Cc z "atw wiern Bci !%a#Ccych im s+- p waDa#C siE #eszcze przy#m waF na sie+ie + wiCzek starania siE przyspieszenie sk!tk! tychDe p da3 W"adza p ,icy#na przedsiEwziE"a #!D p trze+ne Br dki wz$,Edem zap +ieDenia p d +ne$ r dza#! nad!Dyci m- a,e d,a tym pewnie#sze$ sk!tk! p nawia siE dawnie#sze r zp rzCdzenia d !trzym!#Ccych szynkikawiarnie itp3 mie#sca- iD+y p d na#s!r wszC dp wiedzia,n BciC p ,icy#nC nie d zwa,a,i d sie+ie wstEp! p kCtnym d radc m w ce,! przepisywania prB+I OAK!rier WarszawskiI .049- nr 42P3 Adw kaci warszawscy ki,kakr tnie p de#m wa,i inic#atywE !dzie,ania !+ $im +ezp"atnie p rad prawnychN na#starszym przedsiEwziEciem te$ typ! +y" !tw rzenie w .09/ r3 Wydzia"! Wsparcia Prawne$ przy Warszawskim T warzystwie ) +r czynn Bci OAK!rier WarszawskiI .09/- nr 916P3 .1 AK ,ceI .06<- nr 18N Kr niki- .3.- cz3 I- s3 ..83 .9 ANiwaI .068- nr 16N Kr niki- .3.- cz3 II- s3 1/93 X3 W3 )awid- & zarazie m ra,ne#- Warszawa .008- s3 1.13 ATy$ dnik I,!str wanyI .004- nr .943 X3 S3 ? $!cki- Kapita,iBci- .3.- Warszawa .041- s3 923

A*K&[&*I@CI NIE TY*K& > )&'&TKA'SKIEX 'ESR'SY . W3 ( m!,icki- Przy s" c! i przy $azie- Warszawa .000-3 .2. i nast3 =3 M3 S +ieszczaski- Warszawa3 Wy+r p!+,ikac#i- t3 I- Warszawa ./86s3 1.83 9 ATy$ dnik I,!str wanyI .004- nr 3.1< i .183 < AK!rier WarszawskiI .0<.- nr 1/93 =3 M3 S +ieszczaski- 'ys hist ryczn 7statystyczny wzr st! WarszawyWarszawa ./6<- s3 92/ i nast3 8 stan! miasta 6 AK!rier WarszawskiI .082- nr 43 AK!rier WarszawskiI .01.- nr 1.<N .082- nr 1023 AK" syI .086- nr 6/N .062- nr 18.3 A3 ?erdecka- I3 T!rna!- Tycie c dzienne w Warszawie kres! &BwieceniaWarszawa ./8/- s3 0/3 .2 AK!rier WarszawskiI .018- nr .13 S3 Szymkiewicz- Warszawa na prze" mie JMIII i JIJ w3 w Bwiet,e p miarw i spisw- Warszawa ./4/- s3 1293 .1 .9 3 AK!rier WarszawskiI .0<4- nr .03 S >,ikwid wan #e- przyna#mnie# % rma,nie- zarzCdzeniem z .< MI .0<4 rA m tyw!#Cc tym- De p w d!#C ne A!szczer+ek d ch dw skar+ wych i mie#skichI OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr .<6 i 190P3 AK!rier WarszawskiI .042- nr 16N S3 Szymkiewicz- Warszawa na prze" mie333- s3 1213 96. .4 A&piek!n ) m wyI .069- nr 163 W dwa ,ata pKnie# AK" syI O.064nr 44/P p da"y za AK!rierem WarszawskimI- De na 1<. !,icach Warszawy zna#d wa" siE <68 zak"adw hand,!#Ccych spiryt!a,iami3 Samych +awarii Ad,a k,as niDszychI +y" wwczas .06N p miniEt w tych wy,iczeniach piwiarnie przy teatrzykach $rdk wych3 .8 AK!rier WarszawskiI .049- nr 92N .046- nr 98N .088- nr 463 .6 Wy,icze tych d k na" AWiekI ./29- nr 16.3 .0 P r3 '3 K " dzie#czyk- *e n Newach wicz- A' cznik WarszawskiI MIII- Warszawa ./62- s3 .<9 i nast3 ./ AK!rier WarszawskiI .09.- nr 43 A3 Ma$ier- Estetyka miasta st "eczne$ Warszawy- Warszawa ./89- s3 .493 1. AK!rier WarszawskiI .0<4- nr 913

11 T3 *ipiski- >apiski z "at .0147.0<.- Krakw .009- s3 .823 19 AK!rier WarszawskiI .01<- nr 03 1< AK!rier WarszawskiI .096- nr .643 14 ASk"adnicy wdekI przekaza,i wwczas na !+ $ich .222 z"p- a A%a+rykanci piwaI 7 .269 z"p OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr 99/P3 18 W"adze p wstacze pieczEt wa"y wszystkie sk"ady wdek i AzamknE"y szynki !trzymywane przez ne %itw3 W p z sta"ych p zw , n szynk waF p dwa $arnce dziennie- i t ty,k w $ dzinach rannych3 ( sp d m- sk,epik m i szynkarni m wz+r ni n !pi#aF p sp,stw $ rza"kC i piwem d!+e,t wym3 W#t wyznacza" na kaDde# !,icy mie#sce d szynk wania tr!nkw i przydawa" m! wartE- a+y sprzedawan p #edne# ty,k p rc#i wdki i p kwarcie piwa d!+e,t we$ 3 >akazan wydawaF tr!nkw ,!dzi m pi#anymI OW3 Sm ,eskiMieszczastw warszawskie w k c! wiek! JMIII- Warszawa ./68- s3 110711/P3 ?y"y t zakazy d raKne- p dykt wane p trze+C chwi,i3 16AK!rier WarszawskiI .0<<- nr 1.8 i 11/3 W nastEpnych ,atach z"a$ dz n w zakaz d tyczCcy m!zyki3 >ezwa,an na niC w niedzie,e p p "!dni! d $ dz3 11- p wniesieni! ddzie,ne# p"aty i Ap zasiE$niEci! pinii- czy przeciw tem! nie zach dzC przeszk dyI3 XeB,i $ran +ez d pe"nienia tych % rma,n Bci- nak"adan karE w wys k Bci 1 r+ 14 k p3za dr!$im razem p dwa#an #C- za trzecim 7 $r zi"a ta sama kara pieniEDna i !trata prawa d szynk wania OAK!rier WarszawskiI .044- nr 4P3 Szynkarze np3 wyk!pywa,i za 92 k p3 patent na sprzedaD piwa- a %aktycznie p dawa,i takDe wdkE- na czym za szczEdza,i .2 r+- nie wp"aca#Cc ich d skar+!3 P nadt +ardz czEst za #ednym patentem i p"atC !trzymywa,i ki,ka szynkw OAK!rier WarszawskiI .0<8- nr 9<4P3 W pKnie#szych ,atach w kaDdym szynk! patent m!sia" wisieF t!D przy we#Bci!3 1/ 'wnieD w ' s#i- $dzie w k c! ,at piEFdziesiCtych JIJ w3 r zwinC" siE intensywny Ar!ch trzeKw BciI- pr test!#Ccy przeciw r zpi#ani! sp "eczestwa przez prywatnych wytwrcw- w"adze carskie trakt wa"y tE wa,kE #ak niep DCdanC i nie p zwa,a"y na pr pa$andE antya,k h , wC3 P r3 *3 ?azy, w- )zie#e ' s#i .02.77./.6- Warszawa ./66- s3 11.3 92 AK!rier WarszawskiI .00<- nr 12N Kr niki- t3 MII- s3 ./3 9. Na p dstawie ATy$ dnika I,!str wane$ I .0//- nr 10 raz ./2/- nr .N w wy,iczeni! pierwszym d pe"nych .22 pr c3 +rak kate$ rii AinniI3 91ATy$ dnik I,!str wanyI .0/.- nr 693 961 S7 AWEdr wiecI ./2.- nr <63 ATy$ dnik I,!str wanyI ./2<- nr 103

99 AK ,ceI .004- nr 9<N cyt3 za: X3 X3 *ipski- Warszawscy Ap!ste,nicyI i A+ywa,cyI- .3.- Warszawa ./69- s3 9213 # ! HH 9< ATy$ dnik I,!str wanyI .00<- nr 863 94ANiwaI .0/0- nr 983 98 AP ,akI ./2.- nr .23 96 P r3 [3 Kiep!rska- >3 P!st!"a- 'ap rty warszawskich +erp ,icma#strw O.0/17./.9P- Wr c"aw ./6.- s3 1<3 90A(" sI.0/0-nr1<3 9/AK!rier C dziennyI .0//- nr .4.3 <2AK ,ceI./2.-nr,83 r d <.APrze$,Cd Ty$ dni wyI ./2.- nr 923 ] <1 <9 >e spraw zdania ("wne$ >arzCd! ) ch dw Niesta"ych i SprzedaDy Skar+ we# Tr!nkw wynika" - De w .0/0 r3 wykryt 1// przypadkw nie,e$a,ne$ hand,! wdkC- w r k pKnie# 7 991- w ./22 r3 7 <<9N p p " wie w mieBcie i na wsi3 >asCdz ne kary wzr s"y w ciC$! r k! szeBci kr tnie: z /89/ r+ w .0// r3 d 48 2/. r+ w ./22 r3 > kw t tych BciC$an niewie,e- w .0// r3 7 <0<1 r+- w r k! nastEpnym nat miastmim tak znaczne$ ich wzr st! 7 za,edwie 9/<4 r+3 Na karE wiEzienia w .0// r3 skazan 6< s +y- w r k pKnie# 7 .293 [and,arzy !#awnia,i $"wnie !rzEdnicy akcyzy- czasem p ,ic#a- niekiedy wydawa"y ich w rEce w"adz s +y prywatne3 Ty,k w 1 przypadkach 7 ch ciaD mia" t +yF takDe ich zadaniem 7 !czyni,i t cz" nk wie K mitet! TrzeKw BciN +ydwa te przypadki wydarzy"y siE w $!+erni s!wa,skie# OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./29- nr 9P3 I3 i X3 K sim wie- =ritza Wernicke pis Warszawy z- .068 r3- w: Warszawa JIJ wiek!- z3 .- ASt!dia WarszawskieI- t3 MI- Warszawa ./62- s3 99< i nast3 ?y" t p stan wienie $enera" $!+ernat ra warszawskie$ z 1< MI ./22 r3d tyczCce p wtarza#Ccych siE wypadkw !Dywania n Dy w k"tniach i +#kach3 W ciC$! pierwsze$ r k! + wiCzywania zarzCdzenia O d ,ipca d ,ipcaP !karan <.9 s+- w ciC$! dr!$ie$ 7 4/.- "Ccznie .2< s +y3 Na WarszawE przypada"a p " wa te# ,icz+y3 WBrd !karanych +y" 60 Tydw90 Niemcw- 0 ' s#an3 W dr!$im r k! 7 .. k +iet i 110 nie,etnich- d .4 d 12 r k! Dycia3 Kar pieniEDnych nie st s wan - nat miast aresztem 7 d ty$ dnia d dw! 7 !karan 60 s+- trzyty$ dni wym 7 .94- dw ma miesiCcami 7 9..- a trzema miesiCcami 7 1/1 s +y OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./21- nr 16P3 )3 )zier Dyski- Rwa$i nad prawem karnym p ,skim- AThemis P ,skaI

.092- t3 MIII- s3 ,i nast3 T3 ?i,ikiewicz- Psychiatria p ,ska na t,e dzie# wym- Warszawa ./81- s3 ..03 </ P r3 X3 @,iw wski- K deks karzCcy Kr,estwa P ,skie$ Warszawa ./40- s3 6076/ i 1.471.83 PANNY ST&XaCE I )EMIM&N)QWKI . W star p ,szczyKnie wyraz Ak +ietaI znacza" nierzCdnicE- #eszcze w JIJ w3 mwi" siE niewieBcie !prawia#Cce# pr styt!c#E- De A#est za k +ietEI3 > k ,ei kreB,eniem- ktre dziB w dr!k! znacza siE zwyk,e przez Ak3333I- d"!$ p s"!$iwan siE #ak sw istym e!%emizmem- w r dza#! dzisie#sze# pr styt!tki- d pki nie !p wszechni" siE i nie na+ra" dcienia w!,$arn Bci3 969 1 ?y" t na#+ardzie# przykry sp s+ wyda,enia z miasta3 WyBwiecenie sp tyka" na#czEBcie# nierzCdnice- ktre kat pr wadzi" 7 +i#Cc p dr dze 7 w drewniane# spdnicy p d sz!+ienice3 Tam spdnicE tE zde#m wa" i spa,a" sym+ ,icznie wiCzkE s" my- mwiCc przy tym- De #eB,i dwaDy siC wrciF d miasta 7 sp" nie #ak wa s" ma3 X3 'a%acz- )awne praw sCd we p ,skie w zarysie- Warszawa ./98- s3 <143 9 W$ A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 991 7 k mentarz3 < =3 Sch!,z- P drDe In%,antczyka z 'y$i d Warszawy i p P ,sce w ,atach .6/.7.6/9- Warszawa ./48- s3 12.3 4 W3 >a,eski- > dzie#w pr styt!c#i w Warszawie- Warszawa ./19- s3 .03 >awarte w te# +r sz!rze in% rmac#e wyk rzystan t! ki,kakr tnie w p wiCzani! z materia"ami z innych prac wa- nie p da#Cc #!D Krd"a3 ?3 (r ch!,ska- Warszawa #ak Br d wisk dem $ra%iczne i $ sp darczew: Warszawa JIJ w3 .6/47./.0- z3 9- ASt!dia WarszawskieI- t3 JIJWarszawa ./6<- s3 .<3 6 X3 M3 Kamiski- & pr styt!c#i- Warszawa .061- passim3 0 A(azeta *ekarskaI .080- nr <1N wie,e interes!#Ccych danych z te$ zakres! zawiera- prcz +r sz!ry X3 M3 Kamiskie$ - ksiCDka '3 ?!czyskie$ - >arysy stan! m ra,ne$ nasze$ sp "eczestwa- cz3 .Czarna ksiE$a czynw- wypadkw i z#awisk sp "ecznych- Warszawa .004s3 .9. i nast3 >arwn tymi danymi- #ak i zawartymi ! X3 M3 Kamiskie$ p s"!D n siE t! ki,kakr tnie- nie p w "!#Cc #!D Krd"a3 P r3 T3 MEczk wska- 'e$,amentac#a pr styt!c#i w Warszawie- A&$niw I ./29- nr 9< i 943 A3 >a,eski- T warzystw warszawskie3 *isty d przy#aci"ki przez +ar n wC JY>- Warszawa ./6.- s3 1263

.. APrze$,Cd Ty$ dni wyI .001- nr 63 .1 [3 Na$ie,- Ta#emnice Na,ewek- .3. i II- Warszawa ./..- passim3 Cyt3 w$ M3 yskan wski- Medycyna i ,ekarze dawne# WarszawyWarszawa ./68- s3 /17/93 .< A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/2- nr 193 >3 ? Dyczk - KradzieD kiesz nk wa i #e# sprawca- Warszawa ./81 7 Ow s" wnik!P3 W Krd"ach pisanych m Dna siE na ten termin natknCF ty,k sp radycznie- nie dn t wa" $ ?3 Wiecz rkiewicz w S" wnik! $wary warszawskie#3 >na" $ nat miast i !Dywa" w sw ich p wieBciach Br d wisk wych Ser$i!sz Piasecki Onp3 Sp #rzE #a w kn - 'zym ./<6- s3 .9.P3 .8 ATr!+ad!r P ,skiI ./.2- nr R3 .6 .0 ./ 12 AK $!tI ./.2- nr <<3 A(azeta WarszawskaI .06<- nr .<23 AK!rier WarszawskiI .06<- nr 1213 (dy w .000 r3 zamierzan w Warszawie p raz pierwszy z r$aniz waF k nk!rs piEkn Bci- #edne $azety kreB,a"y t #ak !padek m ra,ny- inne 7 #ak wie,kie $"!pstw 3 &statecznie k nk!rs z sta" zamieni ny na wystawE % t $ra%icznC i na#piEknie#szC warszawiankE wy+ran 7 in e#%i$ie OATy$ dnik I,!str wanyI .000- nr 18/ i 16/P3 1. APrawdaI .0/4- nr <43 11 ATy$ dnik I,!str wanyI ./2.- nr 93 19APrawdaI .00/- nr 4.3 1< APrze$,Cd Ty$ dni wyI ./22- nr <23 96< 14A(azeta WarszawskaI .0.0- nr 483 7: d 37i:7-: g 18 AN winyI .009- nr 1.N Kr niki- t3 MI- s3 .93 16 A(azeta SCd wa WarszawskaI ./21- nr .93 10ACzasI.004-nr83 7 =A?'YKANTKI ANI&KQW . M3 K n pnicka- >a kratC- A@witI .0/8- nr ..<3 1AK!rier WarszawskiI .004- nr .29aN Kr niki- t3 MIII- s3 /93 9 =3 M3 S +ieszczaski- 'ys hist ryczn 7statystyczny3333 s3 16/71023 Np3 w I kwarta,e .011 r3 SCd Ape,acy#ny w Warszawie skaza" za dzieci +#stw 9 k +iety OAK!rier WarszawskiI .011- nr .10PN w .0<0 r3 w warszawskich wiEzieniach prze+ywa" 8 k +iet skazanych za tE z+r dniE OAK!rier WarszawskiI .0</- nr 99PN SCd p ,ic#i p prawcze# w Warszawie skaza" w .04< r3 za !myB,ne p rz!cenie dziecka 1< k +iety OAK!rier

WarszawskiI .044- nr <4P3 4 A(azeta SCd wa WarszawskaI .066- nr 9.3 '3 ?!czyski- >arysy stan! m ra,ne$ 333- cz3 .3 Czarna ksiE$a333- s3 .<23 6 Naprawa ta trwa"a p nad p" r k!N AK!rier WarszawskiI .0<0- nr .823 0 AK" syI .066- nr 8163 / '3 ?!czyski- >arysy stan! m ra,ne$ 333- s3 .<<3 .2 TamDe- s3 183 .. A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/6- nr 13 .1 AK!rier WarszawskiI .002- nr .28N Kr niki- t3 IM- s3 9987 9963 .9 TamDe3 .0 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/4- nr <83 ./ AK!rier @wiCtecznyI .0/6- nr 163 12 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/1- nr .1<3 1. APrawdaI .0/1- nr 43 A(azeta SCd wa WarszawskaI .064- nr .23 A(azeta SCd wa WarszawskaI ./29- nr <3 AK!rier WarszawskiI .00<- nr 14<N Kr niki- t3 MI- s3 ./93 A(" sI .0/2- nr .23 >&T& > ?&TEM P'>EMIES>ANE X3 Paczk wski- ' zmwki na +r!k! warszawskim- A)zw n *iterackiI .049- t3 I-s3 9993 1 AK!rier WarszawskiI .009- nr .94N Kr niki- t3 MI- s3 .103 3 9 AK!rier WarszawskiI .064- nr 148N Kr niki- t3 II- s3 .007.0/3 < AK!rier WarszawskiI .040- nr ../3 4 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/8- nr 1/3 8 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/.- nr 04 i .0/8- nr 143 --:: 7 6 A3 We#nert- Wiad m BF karze wyk nywane# w Warszawie przez dsiedzenie w k,atce- w: Star Dytn Bci Warszawy- t3 M- seria II- Warszawa .046- s3 <92 i nast3 Na ten temat pisa" tenDe a!t r w AK!rierze WarszawskimI .04.- nr 10/3 0 X3 S3 ? $!cki- Wizer!nki sp "eczestwa warszawskie$ 333- Warszawa .0<<- .3.- s3 1283 / ATy$ dnik I,!str wanyI .008- nr 943 AK!rier WarszawskiI .09/- nr .23 & tym- #ak na$minne +y"y sz!stwa prze7 964 k!pniw- BwiadczyF m De ,ista przewinie starsze$ >$r madzenia

'zeKnikw- T masza Tyd ka3 P raz pierwszy wymierz n m!- za Azdzierstw - sprzedaD nad taksE i nied wa$EI- karE 1 r+ 08 k p3- p raz dr!$i 7 4 r+ .2 k p3- i wywiesz n wyr k na #atce- za trzecim razem kara pieniEDna +y"a taka sama- a,e wyr k $" sz n w pismach p!+,icznychnadt Aza nie!,e$" BF i z!chwa,stw I skazan $ na 1<7$ dzinny areszt- a #ak nie$ dny przew dniczenia z$r madzeni! 7 A d + wiCzkw starsze$ dda, ny z sta"I OAK!rier WarszawskiI .0<9- nr <6P3 W tym samym r cznik! Om3in3 nr 46- .12- .9.- .08- ./8- 129- 1..P p!+,ik wan +ardz wie,e wyr kw d tyczCcych przek!pniw3 >aczEt teD d dawaF % rm!"E- iD za nastEpne wykr czenie stracC praw !trzymywania #atki rzemieB,nicze#- + trzym!#Cc k nsens 7 z + wiCza,i siE st s waF Ad !rzCdze p ,icy#nychI3 Wyda#e siE- De z+ytnia mn $ BF $" sze sp w d wa"a zaniechanie te# praktyki3 W pKnie#szych ,atach ce, wi tem! s"!Dy"a A(azeta P ,icy#naI- ktrC wszyscy hand, wcy m!sie,i a+ n waFp d +nie #ak rzCdcy d mw3 Mim tych repres#i ,icz+a wykr cze przek!pniw ciC$,e +y"a wys ka- np3 w paKdziernik! i ,ist padzie .0<8 r3 w Wydzia,e P ,icy#n 7SCd wym ?i!ra P ,ic#i m3 Warszawy !karan : Aza p siadanie w hand,! miar i wa$ %a"szywych aresztem ,!+ cie,eBnieI 7 90 s+- Aza !szcz!p,anie ch,e+a i +!"ekI 7 .1 piekarzy karC pieniEDnC- Aza sprzedaD miEsa dr De# nad taksEI 79 rzeKnikw karC pieniEDnC- a #edne$ aresztem- zniszcz n .6. sk n%isk wanych miar i wa$3 W ,atach .0917 .0<< Wydzia" P ,icy#n 7SCd wy przy ?i!rze P ,ic#i m3 Warszawy na" Dy" w s!mie kar pieniEDnych na kw tE 199 296 z" ./ $r OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr <8P3 W .048 r !karan za nied waDanie i +r!d 69 rzeKnikw i 8. piekarzy OAK!rier WarszawskiI .046- nr <9P3 AK!rier WarszawskiI .0<.- nr 92/3 ,i .1 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/9- nr .203 .9 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/1- nr .99N .0/9- nr ./6N .0/< nr 19< i 1403 .< APrawdaI .0/1- nr <.3 .4 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/8- nr 1/3 .8 AK!rier C dziennyI .0/<- nr 99N Kr niki- t3 JIM- s3 103 .6 AK!rier C dziennyI .064- nr 0.3 .0 APrawdaI .006- nr ..3 ./ AK!rier C dziennyI .0/9- nr ./<N Kr niki- t3 JIII- s3 9893 12 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/.- nr 813 1. ATy$ dnik I,!str wanyI .0/.- nr 81 i .293 11 Try+!na" dzia"a" w ,atach .0207.068- a p re% rmie sCd we# przemian wan $ na sCd hand, wy3 SCd ten r zpatrywa" m3in3 r szczenia

d tyczCce st s!nkw hand, wych i +ankr!ctw3 Sk"ada" siE z < sEdziw zaw d wych i 0 wy+ieranych sp Brd k!piectwaN w k mp,ecie sCdzCcym wystEp wa" zawsze sEdzia zaw d wy i dw!- ma#Ccych rwny $" ssEdziw z wy+ r!3 &d .010 r3 d pierwsze# w #ny Bwiat we# mieBci" siE w pa"ac! 'aczyskich przy !,3 )"!$ie# OdziB Archiw!m ("wne Akt )awnychP3 P r3 W3 Sm ,eski- Mieszczastw warszawskie333- s3 6/3 19 1< I3 Ihnat wicz- ?!rD!az#a warszawska- Warszawa ./61- s3 8<3 14 TamDe- s3 843 18 AK!rier C dziennyI .008- nr <23 16 AK!rier P rannyI .009- nr 1823 10 APrawdaI .009- nr <03 968 1/ A(azeta SCd wa WarszawskaI .069- nr 83 92 W ca"ym pastwie r sy#skim- z wy#Ctkiem Kr,estwa P ,skie$ i In%,ant- areszt! #ak sp s +! d+ierania na,eDn Bci d niewyp"aca,nych d"!Dnikw zaniechan w .06/ r3- w In%,antach !czyni n t w .008 r3 OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./28- nr 41P3 Areszt d"!Dnikw mieBci" siE w rat!sz! dawne# #!ry7dyki (rzy+w aD d r ze+rania $ w .092 r3 > te$ kres! p ch dzi p p!,arna p $rDka Ap#dziesz na (rzy+wI- p tem mwi n Ap#dziesz na *eszn I- d kCd areszt ten przeniesi n i $dzie %!nkc# n wa" aD d .001 r3- $dy +!dynek sprzedan 3 NastEpnie areszt wanych , k wan na Pawiak!- wkrtce !rzCd m!nicypa,ny !rzCdzi" w #edne# z %icyn 'at!sza ("wne$ areszt cywi,ny d,a d"!Dnikw Awyr kami sCd wymi p d przym!sem s +istym skazanychI3 ?y" n wy drE+ni ny d areszt! p ,icy#ne$ - a d zr nad nim p wierz n p dsetnik wi straDy p ,icy#ne# T!rskiem!- mieszka#Ccem! w rat!sz!3 & areszcie na *esznie pisa" X3 S3 ? $!cki- De #est t A#edyny d m w Warszawie- $dzie wszystk d sta#e siE za darm %nie +y" t Bcis"e- + aresztanci z + wiCzani +y,i d zwr t! k sztw Dywn Bci- pa"! i d z r! w wys k Bci .2 k p3 dziennie 7 przyp3 S3M3V- a,e p!+,iczn BF nie ciBnie siE tak $wa"t wnie- #ak+y siE sp dziewaF na,eDa" 3 Szcz!p"a t kamienicaniewie,e wy+ranych p mieBciF w s +ie m $Cca- z ma"ym $aneczkiem na I piEtrze- !syt! wana #est naprzeciw k Bci "a JJ Karme,itw nr 6112I OX3 S3 ? $!cki- Kapita,iBci- t3 IM- s3 4 i nastP3 9. AK!rier WarszawskiI .01.- nr 9/3 Ch dzi" t! nie#akie$ Ste%az#!sza- ktry wkrtce w wiEzieni! zak czy" Dycie OAK!rier WarszawskiI .01.- nr .96P3 ?y"a t niewCtp,iwie #edna z %iar ?irn+a!ma

Oz +3 r zdzia" >" dzie#e i p ,ic#anciP3 91 A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/2- nr </3 99 ATy$ dnik I,!str wanyI .006- nr 1123 9< Tak dn t wa"a t s" w A(azeta SCd wa WarszawskaI ./22- nr .93 ?y" t dw!znacznik: z niemieckie$ Schwei$e$e,d 7 zap"ata za mi,czeniezr +i n Schwein$e,d 7 Bwiski pieniCdz3 94 ATy$ dnik I,!str wanyI .006- nr 1123 98 Na# strze# pr test wan przed p wstaniem styczni wym przeciwk p kazywani! na = ksa,! ,!dzi za pieniCdze3 PrzedsiE+i rca 7 +!rzan siE 7 trzyma tam #ak zwierzEta ki,k! prawdziwych ,!+ ma, wanych M!rzynw- Akarmi czym nie +CdK- a sam t"!st wy$,CdaI3 XeB,i t raz Az stanie wziEte przez $" d serca i nikt nie k!pi +i,et! na te sr m tne wid wiska- spek!,anci ,!dzkie# skry nie +EdC d nas w przysz" Bci przy+ywaFI OAK!rier WarszawskiI .081- nr .84P3 &+,icz n w .004 r3- De AzastEp wych wawczyI sk"ada" siE z 612 + n i na!czycie,ek Niemek- 9<9 =ranc!zek- 01 An$ie,ek- < W" szek i #edne# [iszpankiN !ciek"y ne z w"asnych kra#w- a p " wa +y"a A$ rsza !mys" w d naszych KaB i MaryBI OATy$ dnik I,!str wanyI .004- nr .11P3 >atrzym!#Cc czEBF pieniEdzy- ,ichwiarz +ra" pr centy dwa razy3 ?y" t wy+ie$ st s wany d wie,! ,at- ma#Ccy na ce,! dciEcie d"!Dnik wi dr $i sCd we#3 P raz pierwszy praktykE tE !#awni" p!+,icznie AK!rier WarszawskiI #!D w .016 r3- w nrze .943 P niewaD praw hand, we d zwa,a" +raF 8 pr c3 dsetek 7 ,ichwiarz p ds!wa" d p dpisania wekse, na .122 z"- a wyp"aca" /22 z"- raty zaB miesiEczne- wraz z pr centemBciC$a" d ca"e# kw ty3 WyDszych p Dyczek nie !dzie,an - + Try+!na" [and, wy sprawy w $ranicach .402 z" r zpatrywa" statecznie- +ez m D,iw Bci ape, wania3 966 9/ W warszawskie# prasie +rak B,adw- +y te$ r dza#! przestEpstw p pe"nian na t!te#szym terenie- a m De ty,k nie zna#d wa" t wiEksze$ d+icia w sCdach3 Nat miast +ardz interes!#Ccy pr ces d+y" siE w .009 r3 StanC" wwczas przed SCdem &krE$ wym pr!ski p ddany A!$!st [e#De- szyper +er,inki- skarD ny #e# zat pienie3 PrzestEpstw t wyB,edzi,i a$enci Ma!ryce$ =a#ansa- Aw"aBcicie,a De$,!$i par we#Iktrem! dziwne wydawa"y siE k ,iczn Bci wypadk!3 &kaza" siE- De na +er,inkE za"ad wan ty,k <92 k rcy z+ Da- a !+ezpiecz n .242 k r7cy3 [e#ze$ +r ni" X3 M3 Kamiski- #eden ze zrEcznie#szych wczesnych adw katwN !rzEdnicy =a#ansa ze+ra,i #ednak z+yt m cne d w dy- +y

skarD ny mia" szansE !mkniEcia dp wiedzia,n Bci3 Skazany z sta"- p p z+awieni! wsze,kich praw stan!- na sied,enie w mnie# d,e$"ych $!+erniach Sy+erii OA(azeta SCd wa WarszawskaI .009- nr 0P3 <2 AK!rier WarszawskiI .0<8- nr <23 AK ,ceI .0/6- nr ./N t! Az!,!sI 7 w znaczeni! Adzik!sI3 Tak przezywan nie str Dnie- a szy+k #eDdDCcych cyk,istw- ktrzy wpada,i na przech dniw3 <1 A(azeta SCd wa WarszawskaI .00<- nr 4.3 Ta sama $azeta O.0/2- nr 42P p da"a wiad m BF inne# sprawie- w ktre# B,edztw sCd we !sta,i" De nie#aki Xankie, T!nenw!rce,- zaczyna#Ccy z kapita"em tysiCca r!+,i- w .001 r3 p siada" #!D .88 tys3 r+- w .009 7 .// tys3 r+- w .00< 7 112 tys3 r+a w .004 r3 7 141 tys3 r+ ma#Ctk!- zd +yte$ #edynie na perac#ach p Dyczk wych- w ktrych p +iera" 1<7.22 pr c3 <9 AK!rier C dziennyI .0/8- nr 9.2N Kr niki- t3 JIM- s3 9<93 Np3 Kasa Sad wnikw- ktra r zp czE"a dzia"a,n BF na p czCtk! ,at siemdziesiCtych d .2 r+- przez .2 ,at wyp Dyczy"a 4.1 600 r+ p czCtk w na .1 pr c- a p tem na 0 pr c3 W .0/1 r3 wyp"acan #e# cz" nk m dywidendE w wys k Bci ... d sta3 KasE tE wychwa,an za t De $ranicza ,ichwE i !dzie,a zap m$ cz" nk m z!+ Da"ym i ch rym OATy$ dnik I,!str wanyI .0/1- nr .18P3 W ,atach tych zaczC" r zwi#aF dzia"a,n BF APr mykI OK3 PrszyskiP- ktry w .000 r3 p!+,ik wa" w Warszawie dzie"k & p Dyczkach i kasach p Dyczk wych p wsiach i miastach3 )!De zas"!$i w tw rzeni! kas rzemieB,niczych p " Dy" ? ,es"aw Pr!s3 P d k niec wiek! ,icz+a kas Br d wisk wych zwiEkszy"a siE- i tak np3 w .00/ r3 p wsta"a Kasa P m cy i Przez rn Bci *iteratw i )ziennikarzy3 Niektrzy przemys" wcy tw rzy,i w swych %a+rykach kasy p Dyczk we- tzw3 krankkasy- a,e dsetki p +iera,i w wys k Bci nawet 19 pr c3 Prasa stwierdza"a- iD p stEp!#C A#ak statni ,ichwiarzeI Onp3 APrze$,Cd Ty$ dni wyI .000- nr 11P3 <4 Np3 AK!rier WarszawskiI .0<4- nr 1/.3 K&NTYN(ENS *ETKIEWIC>QW A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/2- nr 1<3 zAWiekI .060- nr 1<03 9 A(azeta SCd wa WarszawskaI .068- nr 103 < Np3 w .044 r3 wBrd wykr cze i przestEpstw sCdz nych przez Wydzia" I SCd! P ,ic#i p prawcze# +y"a t $r!pa wyraKnie siE wyrDnia#CcaN za kradzieD z k ,iczn Bciami +ciCDa#Ccymi skazan .<2 s+- za kradzieD pr stC 7 842- a za sz!stw 7 12< OAK!rier WarszawskiI .048- nr 96P3

4 ATy$ dnik I,!str wanyI ./29- nr <03 8 AK!rier WarszawskiI .0//- nr <03 6 P r3 A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 1<2 raz ATy$ dnik I,!str wanyI .0/1- nr .<93 960 0 A(" s W ,nyI .08/- nr 1203 G ^ - -i r / A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 6<3 W .2 AK!rier C dziennyI .0/9- nr .41N Kr niki- t3 JIII- s3 9913 3-3 33---3 3-77\ : "' .. A(azeta SCd wa WarszawskaI .00.- nr 493 .1 X3 S3 ? $!cki- Wizer!nki sp "eczestwa warszawskie$ 333- .3.- s3 .2/3 .9 ATy$ dnik I,!str wanyI .008- nr <43 ] #N3N - \.< A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 18/3 333 3 -3: .4 A(azeta SCd wa WarszawskaI .00.- nr 493 .8 AK!rier P ,skiI ./.2- nr 49N AK!rier WarszawskiI ./.2- nr 883 .6 A K!rier WarszawskiI .01.- nr 123 3 X3 S3 ? $!cki- Wizer!nki sp "eczestwa warszawskie$ 333- .3.- s3 .093 d i3 ./ AK!rier P rannyI .0/8- nr ..13 12 A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 18<7184- <1.3 1. W3 (ra#nert- >+r dniarz3 ' mans z Dycia warszawskie$ - Warszawa .0/8- s3 6< i nast3 W 3 3737^ 3W3 3 -: 3: -337- N 3NW WN3 11 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/2- nr .13 19 AK!rier WarszawskiI .048- nr 143 1< AK!rier WarszawskiI .094- nr6. i 044- nr .2<3 7N- 7d ---cMT-7 -g 14 Cyt3 w$ A Ty$ dnik I,!str wanyI ./21- nr 943 18 AK!rier WarszawskiI .0<9- nr 03 Cyt3 w$ przypisw X3 W3 ( m!,ickie$ d : A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 9</77 9423 10 1/ AK!rier WarszawskiI .0<.- nr .813 /ATy$ dnik I,!str wanyI .0/<- nr 19<3 92 AK" syI .00/- nr .1</3 9.APrawdaI .0/.- nr 183 -- ]733W91 AM!chaI .0//- nr <23 99 AK!rier WarszawskiI .042- nr .4/3 W dr!$ie# p " wie JIJ w3 ,!dn BF Kr,estwa P ,skie$ p dw i"a siE-

nat miast ,icz+a , sw p z sta"a ta sama: 19 422 na kaDde ciC$nienie c p" r k!3 94 AK!rier WarszawskiI .0/<- nr 1223 98 AK!rier WarszawskiI .008- nr 83 96 X3 S3 ? $!cki- Kapita,iBci- t3 IM- s3 90 AK!rier C dziennyI .0/6- nr 06N Kr niki- t3 JM- s3 6076/3 W k c! .0<2 r3 p raz pierwszy przepr wadz n tam 122 De+rakw z ) m! Przyt!"k! i Pracy- mieszczCce$ siE za ' $atkami W ,skimi OAK!rier WarszawskiI .0<.- nr <P3 Sp Brd .46 s+ zatrzymanych na De+raninie w ciC$! ki,k! dni .0<< r3 Oz te$ /1 p raz pierwszy- a 84 wie, kr tnieP 7 10 s+ des"an d (ry Ka,warii- .4 n zw ,ni n za p rEczeniem- 1< 7 p !p mnieni! zw ,ni n - / 7 sp za Warszawy- dtransp rt wan d d m!- 0. 7 skier wan d ) m! Przyt!"k! i Pracy OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr 0P3 ) m ten w krtkim czasie +y" przepe"ni ny- a d,a pens# nari!szy +rak" pracy- ch ciaD $"aszan - De p trze+!#Ccy m $C ich wyna#m waF za +ardz niskC p"atC 12 $r dziennie OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr .82P3 Niektrym s + m nied "EDnym- a,e ma#Ccym $dzie mieszkaF- wydan zezw ,enia na z+ieranie szmat i d starczanie ich d dw! sk"adnic twartych przez ?ank P ,ski d,a %a+ryki w Xezi rnie3 )!DC #ednak k nk!renc#E stan wi,i d,a nich ,!dzie m" dzi96/ zrEcznie prze+ie$a#Ccy ca"e miast i wszystkie dziedzice w p sz!kiwani! dpadw nada#Ccych siE d wyk rzystania OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr /1P3 W pKnie#szych ,atach- $dy p str nie Pra$i- k " m st! k ,e# we$ !rzCdz n wie,kie wysypisk Bmieci- w ciC$! ,ata Bmieciarki i k Bciarki sypia"y tam z k szykami p d $" wC i haczykami w rEk!- a sk r Bwit zaczyna"y sz!kaF $a"$anw i szmat- t czCc nieraz zaciEte +#ki przy ak mpaniamencie z" rzecze i przek,estw Op r3 W3 (ra#nert>+r dniarz773- passimP3 <. ATy$ dnik I,!str wanyI .00<- nr 08N .008- nr .6.N .006- nr1.93 Sw istym +ar metrem stan! +ezr + cia +y"a w Warszawie k ,!mna >y$m!nta- p d ktrC z+iera,i siE ,!dzie sz!ka#Ccy d rywcze$ za#Ecia$"wnie tra$arze- k +iety d mycia kien- ma,arze- Api,arzeI Opi"!#Ccy i rC+iCcy drzew na pa"P itp3 SpEdza,i tam na $" d"!$ie $ dzinyr zsiada,i siE wy$ dnie- pr wadzi,i r zm wyN k przech dnia re#estr wa" +ezczynn BF i n!dE3 T wraDenie !trwa,i" siE w p p!,arnym p wiedzeni! 7 AprDniak zy$m!nt wskiI OAK!rier WarszawskiI .0<8- nr 192P3 W .0<8 r3 na p,ac! >y$m!nt wskim r zp czEt r + ty dr $ we-

!k"adan teD ch dniki- z te$ wz$,Ed! sta" siE tam +ardz ciasn i A$ie"dEI +ezr + tnych przeniesi n p d rat!sz OAK!rier WarszawskiI .0<6- nr ..4P3 *!dzi +ez za#Ecia ciC$,e przy+ywa" 3 Ce,em r zwiCzania te$ pr +,em!- pr+ wan ich zatr!dniF przy r + tach ziemnych- np3 w .0<0 r3 7 prawd p d +nie- +y nie stwarzaF syt!ac#i zapa,ne# w mieBcie 7 !Dyt wszystkich niem $Ccych zna,eKF pracy d p $"E+iania Am t"awy m st we#I- p"acCc .4792 k p3 dziennie OAK!rier WarszawskiI .0<0- nr .1/P3 Na p czCtk! ,at piEFdziesiCtych- $dy trwa"y r + ty w d ciC$ wech" pi za#eDdDa#Ccy %!rmankami na p,ac przed rat!szem w ce,! wer+ wania Dniwiarzy 7nie zna#d wa,i chEtnych- + zap trze+ wanie na rEce d pracy +y" wwczas d!De OAK!rier WarszawskiI .049- nr 124P3 ?y" t w hist rii miasta #eden z nie,icznych m mentw- $dy p pyt na si"E r + czC d rwnywa" p daDy3 >&)>IEXE I P&*ICXANCI C!chtha!z O>!chtha!sP przy !,3 P k rne#- zwany teD ) mem P prawy O) m!s C rrecti nisP- +y" pierwszym zak"adem penitenc#arnym WarszawyN za" D n $ na p czCtk! ,at trzydziestych JMIII w3 Wed"!$ akt! nadawcze$ przy#m wan tam skier wane przez Ar dzicw- panw i innych prze" D nychI te dzieci- p ddanych i cze,adkE- ktrzy +y,i AK,ikrnC+rni- za, tni- niewierni- pi#anice i prDniacyI3 TakDe sEdzi wie 7#ak $" si" w akt 7 Ama#Cc h!,ta#w niesp k #nych- ,!dzi m siE naprzykrza#Ccych- tranC!i,,itatem p!+,icam nar!sza#Ccych- ktrych nie m $C wed,e prawa na BmierF skazaF- Dyczy,i p d +ne$ mie#sca na p skr mienie i !karanie nychI3 C!chtha!z wz r wany +y" na p d +nych zak"adach we Wr c"awi! i (dask! raz innych miastach rzCdzCcych siE prawem ma$de+!rskim3 ?!dynek- wzniesi ny wed"!$ pr #ekt! architekta Sa,are$ - sk"ada" siE z 0 ce,3 W .6/4 r3 prze#E"y $ w"adze w #sk we- a w ,atach piEFdziesiCtych JIJ w3 z sta" z+!rz ny w zwiCzk! z +!d wC Cytade,i Op r3 A3 We#nert- Star Dytn Bci Warszawy- t3 IM- s3 99/ i nast3 raz t3 M- s3 8. i nast3- a takDe >3>3- Na#starszy d m p prawy w WarszawieA?i+,i teka WarszawskaI- t3 I- .0/2- s3 1.<711.P3 WiEzienie- zwane p p!,arnie Pr ch wniC- !rzCdz ne z sta" w .686 r3 staraniem ks3 *!+ mirskie$ 3 ) +!d wan wwczas d dawne# ?aszty M st we#wzniesi ne# #eszcze przez AnnE Xa$ie,, nkE- dw!piEtr wC kamienicE3 WiEzienie w Pr ch wni- przewidziane na 922 s+- zwane +y" !rzEd w d mem kary i p prawy3 =!nkc# n wa" n d k ca marca .094 r3902 wwczas t +!dynek sprzedan - a wiEKniw przeniesi n d Arsena"!N przeniesi n tam takDe we wrzeBni! te$ same$ r k! wiEKniw ze

z,ikwid wane$ wiEzienia rwnieD zwane$ ) mem Kary i P prawy!rzCdz ne$ na p czCtk! JIJ w3 w k,aszt rze p %ranciszkaskim przy !,3 >akr czymskie#3 WiEzienie w Arsena,e- adapt wanym w ,atach .0917 .096- zwane Warszawskim WiEzieniem ("wnym- sk"ada" siE z <. wie, s + wych ce,N +!dynek pe"ni" %!nkc#E zak"ad! karne$ aD d ./94 r3 W .01/ r3 zaczEt +!d wE- z inic#atywy hr3 =ryderyka Skar+kawiEzienia B,edcze$ !syt! wane$ miEdzy !,icami PawiC- )zikC i )zie,nC3 (mach ddan d !Dytk! w .094 r3N wkrtce wiEzienie t zaczEt nazywaF Pawiakiem3 Sk"ada" siE n p czCtk w ze .88 p #edynczych i 12 wsp,nych ce, Ona .17.< s+P i t cz ne +y" wys kim- 87metr wym m!rem3 W sierpni! ./<< r3 Niemcy wysadzi,i Pawiak w p wietrze3 > r ntem marsza"k wskim przez WarszawE- praF- i wstEp >3 T!rskaWarszawa ./8.- s3 1< 9 A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 1813 < &kreB,enia te$ !Dywa" Ser$i!sz Piasecki w sw ich p wieBciach z tamte$ kres! Onp3 Sp #rzE #a w kn 333- s3 .91P3 N3 Ass r d +ra#- P czCtki k,asy r + tnicze#3 Pr +,em rCk r + czych w przemyB,e p ,skim ep ki stanis"aw wskie#- wyd3 1- Warszawa ./88passimN %a+ryka 7 w znaczeni! +!d wa3 > r ntem marsza"k wskim333- s3 9.3 ?3 M chnacki- Sprawa ?irn+a!ma #ak d wd #edne# z wie,! innych !ciCD,iw Bci przez P ,akw wycierpianych w krtk Bci z akt sCd wych wyciC$ni na- Warszawa .0923 ?r sz!ra ta zawiera d!D in% rmac#i str!kt!rze i met dach dzia"ania wczesne# p ,ic#i3 0 P r3 S3 Askenazy- !kasiski- t3 .- Warszawa ./203 s3 911 i nast3 / ?3 M chnacki- Sprawa ?irn+a!ma333 Areszt wan ty,k ?irn+a!ma- a,e met dy wyznaczania k!p! st s wa" wie,e s+ w p ,ic#i3 W czasie p wstania ,ist pad we$ wzywan mieszkacw miasta- +y p dawa,i ich nazwiska k mis#i p w "ane# d +adania nad!DyF administrac#i OAK!rier WarszawskiI .09.- nr .1P3 ?irn+a!ma- ktrem! prze" Deni zapewni,i nawet w wiEzieni! +ardz d +re war!nki- sp tka" w n c .4 sierpnia .09. r3 marny k niec- $dy wz+!rz ny ,!d Warszawy sam zaczC" wymierzaF sprawied,iw BF zdra#c m i szpie$ m3 ' z+it wwczas ki,ka wiEzie$dzie prze+ywa,i ni + k zwycza#nych przestEpcw3 P z+awi n Dycia 9< s +y3 ?irn+a!ma wyw,ecz n z d m! kary i p prawy w k,aszt rze %ranciszkanw przy >akr czymskie# i p wiesz n na !,iczne# ,atarnirazem z k zakiem )ietkC OM3 Weryski- N c .4 sierpnia w p wstani! ,ist pad wym- w: KsiE$a pamiCtk wa k! czci pr %3 Wac"awa S +ieskie$ t3 I- Krakw ./91- s3 92< i nast3N S3 Mi,ewski- N we wcie,enie Mid coa-

A(azeta PrawniczaI ./68- nr 1P3 .2 AK!rier WarszawskiI .019- nr .483 ] Nt -3 .. A&rze" ?ia"yI- t3 II- .0./- s3 .167.103 .& AK!rier WarszawskiI .08.- nr 023 ?y" t incydenta,ne de#Bcie d zasadyDe p ,ic#a w styczn Bci z +ywate,em ma zawsze rac#E3 ParE ,at wczeBnie# +erp ,ic7ma#ster W3 ( r" w strze$a"- De Az p w d! zdarza#Ccych siE nie#edn kr tnie za#BF p miEdzy s +ami prywatnymi a s"!D+C p ,icy#nCwyk n!#CcC w"aBciwie swe + wiCzki wsk!tek r zp rzCdzenia w"adzy wyDsze# U333V za na#mnie#sze sprzeciwienie siE s"!D+ie p ,icy#ne#- w czasie pe"nienia przez niC + wiCzkw- winni p ciC$ani 90. +EdC d kary wed,e ca"e# s!r w Bci prawaI OAK!rier WarszawskiI .044- nr /2P3 'ada Pastwa zaB wyrazi"a w .040 r3 zdanie- De niep s"!szestw Dandarm m i p ,ic#ant m- nawet +ez d p!szczenia siE $wa"t!- karaF siE +Edzie $rzywnC .27.4 r+- a s +y d kar cie,esnych niezw ,ni ne karane +EdC ch" stC OAK!rier WarszawskiI .04/- nr ...P3 P p wstani! styczni wym- za +erp ,icma#stra W"as wa- Warszawa sta"a siE !,trap ,icy#nym miastem i ch ciaD A(azeta P ,icy#naI ape, wa"a- aDe+y A,!dn BF mie#sc wa widzia"a w p ,ic#i nie +r!ta,skich przeB,ad wcw,ecz Bcis"ych wyk nawcw prawa i +ezinteres wnych strDy sp "eczne$ p rzCdk!I- t p"k 'ydzewski +i" interesantw p twarzy ,!+ k pa" n $amia p"k ["ask 7 a+y +ezpiecznie# rz!caF +e,$i 7 nie przystEp wa" d przes"!chania nie p " Dywszy przed s +C pary pist ,etw3 CD mwiF niDsze# s"!D+ie_ 7 pyta" zak rd n wy ACzasI O.08/- nr .22P przytacza#Cc te %akty3 .9 NastEpcami St r Denki O.0<97.042P na stan wisk! +erp ,icma#stra +y,i: I$nacy A+ram wicz O.0427.04.P- Wasy, ( r" w O.04.7.048PW"adimir Aniczk w O.0487.082P- =i d r Trepw O.0827.08.P- P,at n =rederiks O.0897.088P- (3 W"as w O.0887.06/P- Nik "a# ?!t!r,in O.06/7 .00<P- Sier$ie# T "st # O.00<77.000P- Nik "a# K,e#$e,s O.0007.0/8P- Kar" (re#sser O.0/87.0/0P- A,eksandr *ichacz w O.0/07./2<P- Kar" N ,ken O./2<7./24P- Pi tr Me#er O./247./.4P3 OS3 Kieniewicz- Warszawa w ,atach .6/47./.<- Warszawa ./68- s3 ..9 i ./1P3 StraD N cna P ,icy#na O+!dnicyP p w "ana z sta"a p stan wieniem 'ady Administracy#ne# Kr,estwa P ,skie$ z .< ma#a .099 r3- a !stan wi na Oz datC dwa dni pKnie#szCP reskryptem A$enera"a adi!tanta $!+ernat ra m3 WarszawyI3 WyciC$ z we$ p stan wienia p!+,ik wa" AK!rier

WarszawskiI .09<- nr 11.3 P r3 =3 M3 S +ieszczaski- 'ys hist ryczn 7 statystyczny333- s3 1<83 W ,atach czterdziestych w"adze wie, kr tnie przyp mina"y3r zp rzCdzenie- De Akt k ,wiek przy+Edzie d Warszawy czy z za$ranicy- czy z kra#!- ch F+y z na#+,iDe# p " D ne$ mie#7 scanawet na na#krtszy przeciC$ czas! 7 + wiCzany #est zaraz za przy+yciem d r $atek zame,d waF siE w kance,arii rewiz ra p ,icy#ne$ p d karC p ,icy#nCI Onp3 AK!rier WarszawskiI .0<<- nr ./8P3 W .0<< r3 Ad,a zap +ieDenia kradzieD m w"adza cz!wa#Cca nad p rzCdkiem zakwa,i%ik wa"a d r t aresztanckich w % rtecachI <1 z" dziei- <2 wys"a"a na pr winc#E z ddaniem p d d zr i zakazem p wr t!- .4 s+ za kradzieDe skier wan d ) m! Przyt!"k! i Pracy- a .2 d kant nistw Ospec#a,ne ddzia"y w #sk we d,a nie,etnichP- 62 7 Aznanych z niep prawnie na$anne$ p stEp wania- a +EdCcych w m" dym wiek!I 7 d s"!D+y w #sk we#3 > des"anych wczeBnie# na pr winc#E schwytan w mieBcie 7 16 z" dzieiN dtransp rt wan ich p n wnie OAK!rier WarszawskiI .0<4- nr 6P3 W nastEpnych ,atach wysy"an d mie#sca !r dzenia nawet ki,kadziesiCt s+ ty$ dni w 3 W .0<< r3 me,d wan w p ,ic#i ./. kradzieDach mieszkani wych Ow tym 1 w k Bcie,eP- dkryt sprawcw 4< kradzieDy $wa"t wnych Ow"amaniaP 7 "Ccznie na k3 ..-4 tys3 r+- i 6. mnie#szych 7 "Ccznie na niec p nad tysiCc r+ OAK!rier WarszawskiI .0<<- nr 0P3 >wraca !wa$E %akt- De chwytan sprawcw Ask kwI niezwyk,e ch!dych3 KradzieDy kiesz nk wych nie p dan N wykrywa,n BF +y"a pewnie minima,na3 W kresie miEdzyp wstani wym- a takDe pKnie#- $"wnC % rmC d+ywania kary za kradzieDe 7 d min!#Cce wBrd przestEpstw p sp ,itych 7 +y"y tzw3 r ty aresztanckie3 W p d +nych r tach- p czCtk w w ' s#id+ywa,i karE w #sk wi w niektrych wyznacz nych d te$ ce,! % rtecachN nastEpnie !tw rz n #e i d,a 901 cywi,w- wy"Ccznie d,a mEDczyzn3 W Kr,estwie P ,skim- ch ciaD te# % rmy kary nie +y" w k deksie Oprzewidywa" n: wiEzienie war wnewiEzienie ciEDkie- d m p prawy i areszt p!+,icznyP- p d +ne r ty wpr wadz n #eszcze przed p wstaniem ,ist pad wym- zamienia#Cc na nie kary k deks we3 ?y"a t kara ma#Cca na ce,! maksyma,ne wyk rzystanie si"y r + cze# wiEKniwN rzekan #C w $ranicach 47.4 ,at3 ' zkwit te# % rmy kary nastCpi" d pier d .09< r3- $dy w Twierdzy N w $ie r$iewskie# OM d,inP !tw rz n p prawczC k mpaniE aresztanckC nr <<- a w >am Bci! 7 nr <43 WiEKniw dzie, n na 1 k,asy: skazanych na wiEzienie ciEDkie i na wiEzienie war wne3 A+y !tr!dniF

!cieczki- wyrDnian ich !+i rem3 N si,i szare !+rania z czarnymi rEkawami i naszytymi czarnymi kwadratami na p,ecach- mie,i takDe 7 za,eDnie d k,asy 7 wy$ , ne p" $" wy z prz d! ,!+ z ,ewe# str ny3 W .098 r3 !tw rz n przy +! k mpaniach tzw3 trzecie ddzia"y aresztan7 tw- przeznacz ne d,a n t rycznych z" dziei warszawskich- prDniakww"czE$w i de%ra!dantw- #ak wwczas nazywan przemytnikw3 Rmieszcza"a ich tam p ,ic#a- w+rew + wiCz!#Ccem! praw! +ez sCd!- a ,istE zatwierdza" $enera"7$!+er7nat r3 Na#czEBcie# kier wan tam z" dziei skazanych #!D dw!kr tnie za kradzieDe i p de#rzanych p pe"nienie n we$ przestEpstwa3 Minim!m p +yt! w ddzia,e wyn si" trzy ,ata$rna $ranica za,eDa"a d !znania w"adzy3 OM3 Senk wska- Kara wiEzienia w Kr,estwie P ,skim w pierwsze# p " wie JIJ wiek!- ASt!dia nad [ist riC Pastwa i PrawaI- t3 JI- seria II- s3 .89 i nast3P3 SCdzCc z te$ - kt przede wszystkim wpada" w rEce p ,ic#i- d r t aresztanckich tra%ia"y p" tki z" dzie#skie$ %ach! 7 ,!dzie- ktrzy na mian recydywistw zara+ia,i niezmiernie "atw - a,+ nEdzarze3 W przypadkach kradzieDy z k ,iczn Bciami +ciCDa#Ccymi ,!+ d k nywanymi wie, kr tnie sCd skazywa" na p dstawie + wiCz!#Cce$ #eszcze wwczas k deks! karzCce$ z .0.0 r3- na $" na wie, ,etnie +CdK d Dyw tnie wiEzienie war wne- z przyk!ciem d taczek3 K deks karzCcy przewidywa" takDe karE Bmierci- min3 za niektre z+r dnie za$r D ne karC wiEzienia war wne$ - w przypadkach recydywy3 St s wan #C na#czEBcie# w +ec z" dziei- #eB,i stanE,i przed sCdem p raz piCty3 Przy czwartym wyr k! wiEzie mia" n siF Ana p,ecach dzieDy przyszytC ta+,icE dmienne$ k , r! z ,icz+C < i n siF p wrz na szyi d !+i r! przyszyty #ak znak- De za d p!szczeniem siE raz z+r dni BmierF $ czekaI3 = rm!"E tE czEst sp tyka siE w wyr kach p!+,ik wanych w prasie- np3 AK!rier WarszawskiI .0<9- nr <. i ..83 .0 >arzCdzenie t p!+,ik wa" AK!rier WarszawskiI .094- nr 1.<3 ./ AK!rier WarszawskiI .08.- nr .03 K mitet RrzCdza#Ccy w Kr,estwie P ,skim wpr wadzi" z dniem . paKdziernika .080 r3 zmiany w sk"adzie i etatach Warszawskie# P ,ic#i Mie#skie# w wynik! ANa#wyDsze$ ' zkaz!I zmnie#szeni! wydatkw skar+! na #e# !trzymanie3 Warszawa p dzie, na z sta"a na dwa ddzia"y p ,icy#ne p d k mendC dw! p ,icma#strw- nie stan wi,i ni #ednak 7 na wzr Peters+!r$a 7 drE+ne# instanc#i3 >niesi n dwa p ,icy#ne cyrk!"y i !rzEdy Op z sta" / k misarzy cyrk!" wychP3 > 941 nacze,nikw rewir wych p z stawi n ty,k 122- zmnie#sz n teD ,icz+E

wicerewir wych z 122 d 813 P wiEksz n nat miast ,icz+E 8/2 straDnikw- d da#Cc .82 ,!dzi dk mender wanych d p ,ic#i z w #ska.<2 D "nierzy niDszych st pni skier wan na p wrt d p!"k!3 >mnie#sz n nadt wydatki na !m!nd!r wanie niDsze# kadry3 RrzEdnikw- ktrych p sady zniesi n - !znan za Aspad"ych z etat!I i za,icz n Ad zatr!dnieI przy rDnych w"adzach p ,icy#nych OAK!rier 909 WarszawskiI .080- nr ./.P3 Wzmacnianie p ,ic#i w #skiem st s wan i pKnie#- np3 w .001 r3 dk mender wan w #e# szere$i 422 D "nierzy OAK!rier WarszawskiI .001- nr ..6P3 >nacznie p wiEksz n ,icz+E p ,ic#i w .0/1 r3 OA(" sI .0/1- nr 9.P3 1. Np3 nacze,nik rewir! zara+ia" r cznie 942 r+ OAK!rier WarszawskiI .080- nr ./.P3 M3 M3 Mati!szkin- TreBciwy z+ir przepisw p ,icy#nychadministracy#nych i sCd wych d,a w"aBcicie,i d mw i mieszkacw m3 Warszawy- Warszawa .009- s3 1<8 i nast3 Inne Krd"a- np3 AK!rier WarszawskiI .004- nr .8a- dat!#C p wstanie te$ +i!ra na .001 r3 Cz3 ?iernacki pr wadzi" teD ?i!r P s"acw3 StrDe ?iernackie$ n si,i czapki m!nd!r we- +y,i wyp saDeni w $wizdki #ak p ,ic#anci raz w ,aski Ast s wnie k!teI- mie,i teD n!mery3 Wyna#m!#Ccy p"aci" .0 r+ miesiEcznie za strDa +CdK teD wyna$radza" $ wed"!$ !m wy3 P r3 [3 Kiep!rska- >3 P!st!"a- 'ap rty warszawskich +erp ,icma#strw333s3 ...3 1< 14 AK!rier WarszawskiI .08/- nr 12/3 7 P r3 N3 Szarski- Ta#emnice &chrany Warszawskie#- Warszawa ./0.passim3 )*AC>E(& >A?IA_ A,eksander Kra!shar pisa"- De adw kaci nie kwapi,i siE wwczas d +r n karnych- + mie,i tam za ma" kaz#i d wykazania ta,ent! kras mwcze$ i ar$!7mentacy#ne$ 3 &+r na przyn si"a niewie,e k rzyBci p dsCdnem!- nawet #eB,i +y" niewinny3 W innym mie#sc! stwierdza"- De karE p dzwycza#nC 7 ch ciaD czasem na nadzwycza#nie + ,a"a 7 wie,! skarD nych !patrywa" s +ie za "askE- i adw kaci wa,czy,i !zyskanie we$ para$ra%! <2/ OA3 Kra!shar- Pa,estra warszawska333- s3 .9 i .44P3 Cyt3 w$ S3 Szenic- Pita\a, warszawski- Warszawa ./64- s3 9<7943 Pr cesy pisane w Pita\a,!- np3 ?arteniewa- [iszpaskie$ - ' nikiera i inne 7#ak #!D znane 7 z sta"y t! ty,k wzmiank wane w k niecznym zakresie3

9 TamDe- s3 9/3 < TamDe- s 983 4 APrze$,Cd SCd wyI .062- t3 MIII- s3 843 [3 Kra#ewski- &+r na za Stanis"awem [iszpaskim +wini nym za+#stw dr a A,eksandra K!rc#!sza- Warszawa .00.- s3 /.3 6ATy$ dnik I,!str wanyI .0/2- nr 943 ATy$ dnik I,!str wanyI .006- nr 1<13 & m r%in manii- #ak z#awisk! Ana szczEBcie ! nas #eszcze rzadkimI- pisa"y AK" syI parE ,at wczeBnie#- w .00< r3 Onr //4P- wzmiank!#Cc- De na #e# t,e we =ranc#i i An$,ii p pe"niane +ywa#C z+r dnie3 A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/1- nr 193 P r3 X3 @,iw wski- K deks karzCcy Kr,estwa P ,skie$ - raz '3 [!+E&$,ne zasady prawa karne$ - Warszawa,092- s3 1/< i nast3 '3 [!+E- & dzia"ani! +ezprawnym ze wz$,Ed! na w ,E s+ dzia"a#CcychAThemis P ,skaI .01/- t3 M- s3 0<3 .1 T3 ?i,ikiewicz- Psychiatria p ,ska333s3 .9.3 A+y p +!dziF d +r czynn BF d %iar na !trzymanie te$ szpita,a+EdCce$ p d piekC + ni%ratrw- zapraszan mieszkacw miasta d dwiedzania ch rych w dr!$i dzie Wie,kan cy3 ?y" t stary zwycza#- tzw3 Ema!s3 &w $apienie siE na ch rych 90< i nEkanie ich pytaniami d pr wadza" pac#entw d par ksyzmw- ktre 7#ak pisa" AK!rier WarszawskiI w .019 r3 Onr 69 i 66P 7 !stEp wa"y d pier p ki,k!nast! dniach3 W zwiCzk! z tym zaniechan p kazywania sza,ecw- $ranicza#Cc prezentac#E d ki,k!dziesiEci! ch rych prze+ywa#Ccych we wsp,nych sa,ach3 W .092 r3 np3 $,Cda" ch rych k3 9 tys3 s+ OAK!rier WarszawskiI .092- nr //P3 &statni + da# raz zwycza#! Ema!s wsp mina" AK!rier WarszawskiI w .09< r3 Onr 02P- $dy Aprzy "adne# p $ dzie nastCpi" z$r madzenie ,iczne w sa,ach d,a ch rychI3 Pisan wwczas z nie#akim Da,em- De Atym razem ma" #est wariatw z mi" BciI- a na#wiEkszC !wa$E zwiedza#Ccych przyciC$a" m" dy mEDczyzna wsp mina#Ccy matkE3 .< T! teD nie dawan pac#entk m sp k #!3 AK!rier WarszawskiI +!rza" siE w .08/ r3 Onr 128P- De przed twartym knem sa,i- w ktre# prze+ywa"y !mys" w ch re- $r madzi"y siE dzieci i $awiedK- draDniCc siE z nimi3 .4 P r3 A3 S!,i$ wski- ?i+,i $ra%ia prawnicza p ,ska JIJ i JJ wiek!Warszawa ./..- p z3 96<.a796<.t3 .8 =3 (iedr yF- Ekspertyza ,ekarska w dawnych sCdach p ,skich d k ca JMIII st!,ecia- Warszawa .0/8- s3 003

.6 A(azeta SCd wa WarszawskaI .06<- nr 13 [3 Kra#ewski- &+r na za Stanis"awem [iszpaskim333- s3 ./3 ./ P r3 E3 Xaniszewska7Ta,a$ - Szk "a antr p , $iczna prawa karne$ w P ,sce- Warszawa ./84- s3 ./3 12 *3 *erne,,- >arys krymin , $ii $,ne#- Warszawa ./69- s3 .193 1. P r3 ?3 Seyda- )zie#e medycyny w zarysie- Warszawa ./66- s3 9983 11 ATy$ dnik I,!str wanyI ./..- nr 963 ' nikier +y" na +adani! psychiatrycznym w Tw rkach i !znan $ za n rma,ne$ N nazywa" sie+ie prze rem zak n! k,emen7sistw3 P dczas pr ces! dr Xze% >awadzkiprzew dniczCcy k ,e$i!m +ie$"ych- pisa" wy#Ctk we +estia,stw z+r dniarza- ktry zada" ch" pc! ./ ran w $" wE sta, wym narzEdziem3 Pr ces $r madzi" mnstw ciekawskich: Ac B- #ak interes!#Cca premiera teatra,naI 7 kreB,a"a $ prasa3 Wiz#i , ka,ne# sCd! 7 na Marsza"k wskie# ..1- t warzyszy"y t"!my- #ezdnia +y"a zapchana- wstrzyman r!ch3 P raz pierwszy zwrc n siE wtedy d sCd! z pr B+C zezw ,enie na s%i,m wanie r zprawy- c #!D zdCDa" siE w innych kra#ach3 W"adze sCd we #ednak dmwi"y- ch ciaD przedsiE+i rca %i,m wy zadek,ar wa" wys kC %iarE na Czerw ny KrzyD OA(azeta SCd wa WarszawskaI ./..nr 98P3 19APrawdaI .0/9- nr 63 1< APrawdaI .0/4- nr 9/3 14 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/9- nr .893 A3 X3 )a,,ema$ne- Cz" wiek zwyr dnia"y- Warszawa .0/0- s3 69.3 16 ATy$ dnik I,!str wanyI .0/9- nr .8<3 10 A(" sI .0/2- nr 13 1/ ATy$ dnik I,!str wanyI .0/.- nr 603 NA T'&PAC[ >?'&)NI I ?E>)'&TAC[ @*E)>TWA Kara Ap dzwyczC#naI zniesi na z sta"a !kazem z 92 MIII .08< r3 &dtCd !znawan d wd ze z+ie$! p sz,ak i rzekan karE w przewidzianym k deksem wymiarze OA(azeta SCd wa WarszawskaI .0/9- nr .<P3 1 A(azeta SCd wa WarszawskaI .069- nr .N #e$ a!t rem +y" A,3 K7r OA,eksander Kra!sharP3 904 9 W3 Ma!ers+er$er- M #e wsp mnienia- A(azeta SCd wa WarszawskaI ./.6- nr 113 '3 ?!czyski- >arysy stan! m ra,ne$ 333- cz3 I- s3 113 4 AK!rier WarszawskiI .01.- nr 18.3 8 ATy$ dnik I,!str wanyI .004- nr .<23

6 Np3 w .086 r3 wyk nan ich <8.3 A t niektre !sta,enia: BmierF z ran zadanych strym narzEdziem ,!+ +r niC pa,nC stwierdz n w .9 przypadkach- z $" d! 7 w 4- z zad!szenia siE 7 w ..- z tr!cia 7 w /N za+#stw +y" ..- dzieci +#stw 7.- Bmierci n w r dkw na sk!tek +rak! p m cy 7 .4 OA(azeta *ekarskaI .080- nr 42P3 0 ?ezwz$,Edny zakaz kCpania siE w d "ach i stawach w"adze mie#skie wyda"y p .016 r3 Nie +y" n #ednak respekt wany3 P d +nie nie na wie,e siE zda" wyznaczenie w tymDe r k! na WiB,e czterech mie#sc d kCpie,i$dzie r zdzie, n +ia"ymi ch rC$iewkami kCpie,isk d,a k +iet- a czerw nymi d,a mEDczyzn3 W pKnie#szych ,atach wyznaczan czarnymi ch rC$iewkami mie#sce d kCpie,i d,a Tydw3 W .094 r3 wydan +r sz!rE & kCpie,ach wiB,anych w czasie ,ata- zawiera#CcC wskazwki i przepisy3 Ch ciaD AK!rier WarszawskiI c r k! ki,kakr tnie przyp mina" przepisy d tyczCce kCpie,i- kr nika wypadkw te$ dziennika pe"na +y"a d niesie !t niEciach3 . AK!rier WarszawskiI .010- nr ..<3 .2 A(azeta SCd wa WarszawskaI ./2<- nr .9 i 903 AK!rier C dziennyI .000nr 912N Kr niki- t3 JI- s3 1<.3 A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 1813 .1 .9 [3 Na$ie,- Ta#emnice Na,ewek- t3 II- s3 .813 .< ATy$ dnik I,!str wanyI ./28- nr 103 .4 .8 .6 SAK" syI .066- nr 8<6 i 8<03 ATy$ dnik I,!str wanyI ./.9- nr 93 A3 Ma$ier- Estetyka333- s3 .023 .0 AK!rier WarszawskiI .01.- nr .8/3 ./ AK!rier WarszawskiI .098- nr ..2 i ..03 Np3 AK!rier WarszawskiI .049- nr 0- in% rm wa"- De p przez kr,ewski pr!ski k ns!,at $enera,ny p dan w"aBcicie, m i rzCdc m d mw w Warszawie rys pisy 8 z+ie$"ych wiEKniw3 1. W spec#a,istyczne# ,iterat!rze krymina,istyczne# !sta,i" siE p $,Cd- De s"!D+a B,edcza p wsta"a w Warszawie d pier w ./20 r3 OP3 [ r sz wskiKrymina,istyka- Warszawa ./40- s3 18 i nastN piniE tE p wtarza siE za nim i +ecnie- np3 X3 Wn r wski- Sp s+ dzia"ania #ak Br dek identy%ikac#i sprawcy przestEpstwa- Warszawa ./60- s3 .9P3 Tymczasem mim iD wed"!$ + wiCz!#Ccych !staw p stEp wanie przy$ t wawcze w sprawach krymina,nych pr wadzi,i sEdzi wie B,edczy- z,eca#Cc pewne

czynn Bci p ,ic#i- przy wsp"pracy z !rzEdem pr k!rat rskim 7 %aktycznie wydzia" B,edczy pr wadzCcy sam dzie,nie dzia"ania peracy#ne w +ardz szer kim zakresie %!nkc# n wa" na d +re #!D c na#mnie# d ,at dw!dziestych JIJ w3 11 Np3 AK!rier WarszawskiI .049- nr 1- 8- 6- 0- .<- .4N .044- nr .41 i .44 raz .046- nr 1813 'ina,d 'ina,dini- +andyta w" ski- p wieBF Christiana A!$!sta M!,pi!sawydana z sta"a p raz pierwszy w P ,sce w .0.4 r- w przek"adzie ?r!n na 908 hr3 Kiciskie$ 3 Wznawian #C wie, kr tnie przez ca"y JIJ wiek3 AMa" kt z !mie#Ccych czytaF- #e# nie czyta"I 7 stwierdza" w .0<4 r3 AK!rier WarszawskiI Onr ..0- 12/- 1/<PN w wym r k! wyda,i #C 7 X3 Rn$er- w < t mach- w wydani! znacznie przer +i nym- !z!pe"ni nym i zd +i nym rycinami- a takDe X3 ?res,a!er- ma#Ccy swC %icynE przy !,3 N winiarskie#3 1< Np3 AK!rier WarszawskiI .010- nr 11<N .0<<- nr .0/N w innym przypadk! wymienian nazwiska przyp!szcza,nych m rdercw- $dy zaB tra%i n na w"aBciwe 7 !miera#Ccy BcisnC" d" s +y pyta#Cce#N wtedy sprawca przyzna" siE OAK!rier WarszawskiI .018- nr .60P3 14 AK!rier WarszawskiI pisa" tym wie, kr tnie- chy+a statni raz w nrze 122 z .082 r3 18 X3 Th rwa,d- St!,ecie detektyww- Krakw ./6.- s3 043 16 A3 Prchnik- > dzie#w &chrany Warszawskie#- szkic !str # wy i r$anizacy#n 7hist ryczny- w: St!dia i szkice- Warszawa ./81- s3 ..9pisze- De spec#a,ny wydzia" re#estr!#Ccy dane antr p metryczne i dakty, sk pi#ne zna#d wa" siE w +i!rach &chrany3 ?yF m De- De krymina,istw re#estr wan wsp,nie- ty,k w ddzie,nych kart tekach a,+ $dzieB w sCsiedztwie- + d ./22 r3 Wydzia" d,a &chr ny P rzCdk! i ?ezpieczestwa P!+,iczne$ w m3 Warszawie- zwany &chranC!syt! wany +y" przy >arzCdzie Warszawskie$ &+erp ,icma#stra w rat!sz! d !,3 ?ie,askie#- a wiEc tam- $dzie mieBci" siE i wydzia" B,edczy3 10 P r3 W3 >dDarski- >aczE" siE d )a$!erre Sa- Warszawa ./66- s3 <63 1/ A(azeta SCd wa WarszawskaI .000- nr 1.3 92 AK!rier WarszawskiI .042- nr ..9- pisa" z te# kaz#i: ARDyt te$ n we$ Br dka szy+kich k m!nikac#i d,a zasp k #enia tr sk,iw Bci krewnych stanie zdr wia dr $ie# im serc! s +yI3 9. A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/1- nr 143 91 A(azeta SCd wa WarszawskaI .009- nr .23 99 A(azeta SCd wa WarszawskaI .0/2- nr 193 9< *3 K!rnat wski- Ta#emnice ?e,weder!- Warszawa ./9.- passim3

94 [3 Czerwiski- Krymina,istyka- Warszawa ./12- s3 /93 Wed"!$ wczesne# typ , $ii- przestEpcw dzie, n na trzy kate$ rie3 ) pierwsze# na,eDe,i: +andyci i z+r #ni ra+!sie- ra+!sie rzeczni- p dpa,acze- za+#cy i tr!cicie,e- k ni kradzi- +yd" kradzi- A%a+rykanci ani "kwI- p ta#emne ak!szerki- pederaBci- de%, ran7ci- s d mici- k ,e# wi- Am #szczykiI%a"szerze wsze,kie$ r dza#!- %a+rykanci ka,ectwa- Aszpie$iI Oa#encia$itat rzyP- kasiarze- p dk pacze- w"amywacze- kiesz nk wcyp dch dziarze- hand,arze Dywym t warem- a,% nsi 7 pr styt!tkiAmakare,eI 7 Amaci rnicyI- p rn $ra%iBci- strEczycie,e d nierzCd!3 )r!$C $r!pE stan wi,i: BwiEt kradcy- z" dzie#e krada#Ccy zmar"ych- w"czEdzydezerterzy wsze,kie$ r dza#!- psiarze- De+racy i z" dzie#e- De+racy nadawcy- sz!%,adkarze- k,ienci- sz pen%e,dziarze- w reczkarze- z" dzie#e w zw- z" dzie#e d r Dek- we, 7cypedyBci- d r Dkarze i %!rmani z" dzie#e- %!rmani przew DCcy kradzi ne rzeczy- p t karze- ,ipkarzek,awisznicy- szpryn$ wcy- z" dzie#e h te, wi- z" dzie#e szy,7dzikwpa#Eczarze- paserzy- nadawcy- me,iniarze- wyra+ia#Ccy narzEdzia z" dzie#skie- s"!DCcy z" dzie#e- strDe z" dzie#e i nadawcy- p rtierzy z" dzie#e i nadawcy3 Trzecia kate$ ria t : a%erzyBci- paczkarzeszantaDyBci- sz!,erzy wsze,kie$ r dza#!- p twarcy i den!nc#anci%iarnicy- de%ra!danci- przyw"aszczycie,e- k ntra+an7dziBci- w #sk wi macherzy- w #sk wi hand,arze- $ rze,ani p ta#emni- ta+acznicy 906 p ta#emni- ,ichwiarze- paskarze- $ie"dziarze czarni- krzyw przysiEzcywrD+ici- narzeczeni OszantaDyBciP- hipn tyzerzy- De+racy zaw d wi"ap wnicy- p Brednicy "ap wnikw- przek!pnicy3 NA S>A=&CIE I P&) P's(IE'>EM . X3 'a%acz- )awne praw sCd we333- s3 <.03 1 [3 K ""Cta#- Prawa p ,ityczne nar d! p ,skie$ - Warszawa ./4<- s3 1493 A3 *ityski- Praw karne w pr #ekcie k deks! Stanis"awa A!$!staAPrze$,Cd Prawa i Administrac#iI ./6<- t3 M- s3 .01 i nast3 Patrz teD S3 Mi,ewski- >iarna +ez $,e+y333- A(azeta PrawniczaI ./60- nr 1- s3 4- ..- .13 T3 K rz n- WewnEtrzne dzie#e P ,ski za Stanis"awa A!$!sta- t3 IMWarszawa .0/6- s3 963 Akcent wa" t rwnieD A3 M $i,nicki- Kary d datk we- kary cie,esne- kary ha+iCce- p z+awienie czci i prawWarszawa ./26- passim3 X3 @,iw wski- K deks karzCcy333- s3 1.03 AK!rier WarszawskiI .011- nr 122N #e# z+r dni i pr cesie AK!rierI pisa" ki,kakr tnie wczeBnie#- np3 .011- nr 12 i /<3 SkazanC wiezi n na mie#sce e$zek!c#i w czarne# s!kni- $dyD tak nakazywa" przepis wpr wadz ny d

k deks! karzCce$ z .0.0 r3 7 na wzr prawa karne$ =ranc#i 7 stan wiCcy- De Ap pe"nia#Ccy m rderstw na s +ach- wz$,Edem ktrych szcze$,ne ma#C + wiCzki- pr wadz ne +yF ma#C na mie#sce Bmierci w !+i rach czarnychI Op r3 A3 M $i,nicki- Kary d datk we- s3 .91P3 'wnieD na karE Bmierci przez BciEcie i dpr wadzenie na mie#sce e$zek!c#i w czarnym !+i rze skazan w .016 r3 187,etniC s"!DCcC3 >a+i"a na siekierC swC paniC- d ktre# Ad znawa"a nieprzy#emn BciIN sCd ape,acy#ny drz!ci" rek!rs- nie p dan #ednak- czy car sk rzysta" z prawa "aski- a,e prawd p d +nie tak- + +rak #est wzmianki e$zek!c#i OAK!rier WarszawskiI 016- nr .<83. 19.P3 K3 W3 W#cicki- PamiEtniki dziecka Warszawy i inne wsp mnienia warszawskie- .3.- Warszawa ./6<- s3 ..03 .2 . AK!rier WarszawskiI .0<1- nr ./<3 SAPrawdaI .0/2- nr<43 ATy$ dnik I,!str wanyI ./2/- nr 8N Kr niki- t3 JJ- s3 11 i 1<3 .. A3 Ma$ier p da#e w Estetyce Os3 189P- De prE$ierz- t #est As"!p kamienny- na nim p sC$ w p staci starca z +r dC O d $min! zwane$ dziadkiemP #ednC rEkC trzyma#Cce$ za w" sy $" wE ,!dzkC BciEtC- a w dr!$ie# miecz sprawied,iw BciI- sta" w 'ynk! Stare$ Miasta- w r $! d !,3 N w mie#skie#N tam teD win wa#cw piEtn wan i Bcinan 3 PrE$ierz ten 7 #ak pisze Ma$ier 7 z,ikwid wan p d k niec ,at siemdziesiCtych JMIII w3 P d +ny prE$ierz i k,atka De,azna sta"y na 'ynk! N we$ Miasta3 )ziwna rzecz- a,e Daden z a!t rw OMa$ier- W#cickiS +ieszczaski- We#nertP nie pis!#e wy$,Cd! prE$ierza im wsp"czesne$ N w $,e na temat prE$ierza w Warszawie +rak #akichk ,wiek in% rmac#i takDe w ,iterat!rze prawnicze#- #edyna p waDnie#sza p!+,ikac#a d tyczy prE$ierza p znaskie$ OW3 Maise,PrE$ierz p znaski3 St!di!m arche , $iczn 7prawne- ACzas pism Prawn 7[ist ryczneI- ./6.- z3 .- t3 JJIII- s3 .79.P3 .1 Np3 AK!rier WarszawskiI .082- nr 1/0N d+y"a siE wwczas Ae$zek!c#a p z+awienia praw na 'ynk! Stare$ Miasta na s +ie W #ciecha S!miskie$ - .3 <0 U333V za za+#stw i !szk dzenie na zdr wi!na p z+awienie wszystkich praw i r + ty w twierdzy przez .1 ,at skazane$ I3 Np3 AK!rier WarszawskiI .0<9- nr 42- pisa"- De 1. ,!te$ 'ynek Stare$ Miasta +y" nape"ni ny- + wystawi na +y"a p d prE$ierzem 1/7,etnia Ma$da,ena &,sztyniak wa- skazana za wsp,nictw w m rderstwie swe$ mEDa na .4 ,at wiEzienia war wne$ 3

.< AK!rier WarszawskiI .08.- nr 113 7 r N - Hy^ 7--7 7]^3 ] .4 > $" sze p dawanych w AK!rierze WarszawskimI wynika- De np3 ./ stycznia .044 r3 wystawian p d prE$ierzem na p,ac! M!ran wskim 9 z+r dniarzy: za+#cE- p dpa,acza i z" dzie#a- skazanych na d"!$ termin we r + ty w k pa,niach Sy+erii- a .4 czerwca .048 r3 w tym samym mie#sc! 7 BwiEt kradcE- za+#cE- ra+!sia i 1 z" dzie#kiN .4 stycznia .046 r3 wystawi n dzieci +#czyniE- 11 stycznia 7 k +ietE- za !si" wanie za+#stwa- . ,!te$ 7 .07,atka- za wy"amanie siE z wiEzienia i kradzieDe- 0 ,!te$ 7 za+#cE D ny3 Na prE$ierz skazywan takDe s +y stan! sz,acheckie$ - np3 w .01/ r3 7 147,etnie$ Mate!sza Kwiatk wskie$ sz,achcica- za !si" wanie m rderstwa ra+!nk we$ OAK!rier WarszawskiI .01/- nr 129P3 X3 @,iw wski- K deks karzCcy77- passim3 PiEtn wanie +y" + wiCzk wym za strzeniem kary zasadnicze#- a sp tyka" p dpa,aczy- dzia"a#Ccych z k ,iczn Bciami +ciCDa#Ccymi- w pewnych syt!ac#ach ra+!siw i %a"szywych skarDycie,i3 .6 PiEtn wania zaniechan w ' s#i d pier w .089 r3 OA3 S ,arz- ' zw# s"!D+y in% rmacy#n 7r zp znawcze#- APr +,emy Krymina,istykiI ./46- nr /- s3 <..3 W prasie m Dna nap tkaF nie,iczne B,ady wyr kw- w ktrych rzecz n piEtn wanie- np3 piEtn wanie na ,ewe# " patce 7 AK!rier WarszawskiI .01.- nr 10/N piEtn wanie na ,ewe# " patce ,iterami P3W3 i in3 7 AK!rier WarszawskiI .01<- nr 184N .092- nr 1<93 .0 @wiadczy tym wyr k sCd wy z .02/ r3 p!+,ik wany w APrze$,Cdzie SCd wymI .061- t3 JIM- s3 9<3 Ta % rma ch" sty znana +y"a pr!skiem! *andsrecht wi OA>! Wi,k mmen !nd A+schiedIP3 X3 @,iw wski- K deks karzCcy333- s3 .223 12 W d datk! I d k deks! karne$ d,a Cesarstwa s +ach wy"Ccz nych d kar cie,esnych kreB, n - De za kary cie,esne !waDane sC: piEtn wanie- kara p,etniami- ch" sta szpicr!tami- ch" sta ki#ami OprEtamiPch" sta rz$ami- k!cie w ka#danyN zamieszcz n teD !wa$E- De Ad Br dkw- d ktrych wy"Ccz ne sC s +y nie!,e7$a#Cce kar m cie,esnymna,eDy rwnieD- !Dywane d,a str Dn Bci- $ ,enie p" $" wy wiEKni m sadz nymN d nie$ !w ,ni ne sC takDe k +ietyI O>+ir !kazwp stan wie i r zp rzCdze d tyczCcych sCd wnictwa w Kr,estwie P ,skim- t3 II- Warszawa .0</- s3 .9P3 &pis wymierzania kary ch" sty niewCtp,iwie wziEty z nat!ry zamieBci" W3 (ra#nert w p wieBci >+r dniarz na s3 6. i nast3 WiEKnia !+ieran w sp dnie z cienkie$ p"tna i przywiCzywan d "awki $r!+ymi pasami za n $i- p,ecy- szy#E i rEce3

awka p kryta +y"a skrC i mia"a w$"E+ienie dp wiada#Cce sy,wetce cz" wieka- spec#a,ne sprEDyny re$!, wa"y #e d wzr st! dane# s +y3 'azy wymierza" na#si,nie#szy strD wiEzienny rzemiennym- na krtkie# rCczce +atem- d"!$ Bci p"t ra metra- sp,eci nym z ddzie,nych pasw3 &+ wiCzany +y" +iF w miEkkie czEBci cia"aN zwyk,e #!D p piCtym !derzeni! !kazywa"a siE krew3 P dkreB,iF na,eDy- De A(azeta SCd wa WarszawskaI- wydawana przez adw katw warszawskich- zawsze za#m wa"a w +ec ch" sty stan wisk ne$atywne3 Tak sta" siE- $dy w k c! ,at siemdziesiCtych p wiedzia" siE za niC- w dniesieni! d niektrych kate$ rii przestEpcw m" d cianych- X3 ' sen+,att OAPrze$,Cd SCd wy i Administracy#nyI .000s3 064 i nast3P- przedstawia#Cc nawet pr #ekt st s wne$ akt! prawne$ 3 Tak sta" siE rwnieD- $dy na p czCtk! JJ w3 p wiada"a siE za niC czEBF prasy Om3in3 APrawdaIP3 A(azeta SCd wa WarszawskaI O./2<- nr 6P p w "a"a siE wwczas na +adania d!skie- z ktrych wynika" - De nie,etni 7 karani w ten sp s+ 7 w 44 pr c3 przypadkw sC recydywistami- a !karani inacze# w 167794 pr c3 Na#+ardzie# $r Kne sC przestEpstwa p pe"niane przez desperatw 7 stwierdza"a A(azetaI- p tEpia#Cc ch" stE3 Ten niezwyk,e ist tny aspekt kar cie,esnych ni$dy nie +y" +rany p d !wa$E przez zw ,ennikw d tk,iwych kar d raKnych- niewiC7 90/ DCcych siE z p z+awieniem w ,n Bci- a wiEc p z rnie rac# na,nych- + chr niCcych 7 zw"aszcza nie,etnich i m" d cianych 7 przed dem ra,izac#C w Aakademiach wystEpk!I- #akimi zawsze +y"y wiEzienia Oar$!mentw takich !Dy" m3in3 ' sen+,attP3 A'ac# na,izmI te# kary sprawia"- De siE$an p niC w syt!ac#ach nadzwycza#nych3 Np3 #eden z %a+rycznych sCdw r + tniczych- #akie p wsta"y w niektrych warszawskich zak"adach przemys" wych w ./24 r3- +y !nieza,eDniF siE d carskie$ aparat! sprawied,iw Bci 7 wymierzy" #C Aza dem ra,izac#EI paser wi- ktrem! r + tnik sprzeda" wyniesi ne z %a+ryki czEBci Op r3 [3 Kiep!rskaWarszawa w rew ,!c#i ./247./26- Warszawa ./6<- s3 16. i nast3P3 & ce, w Bci wpr wadzenia ch" sty d k deks! karne$ 7 teD p w "!#Cc siE na przyk"ad An$,ii 7 dysk!t wan #eszcze p dczas de+aty se#m we# nad +!dDetem Ministerstwa Sprawied,iw Bci w ./90 r3N minister sprawied,iw Bci Bwiadczy" wwczas- De nie wch dzi t w rach!+E Op r3 '3 Sak wicz- > hist rii kar cie,esnych- A(" s SCd wnictwaI ./9/- nr 670s3 8.0 i nast3P3 AK!rier WarszawskiI .0<4- nr /.3 Pisan wwczas- De starsi cech wi niektrych z$r madze rzemieB,niczych za przekr czenie mnie#sze# wa$i

Odr +ne kradzieDeP terminat rw sami cie,eBnie karzCN nie ma#C d te$ prawa- + artyk!" .8. p stan wienia AJiEcia Namiestnika Kr,estwa P ,skie$ z 9. $r!dnia .0.8 r3 wyraKnie mwi- De kary p rzCdk we nie inacze# #ak przez sCd p ,icy#ny wymierzane +EdC- za wys"!chaniem w p trze+ie !rzEd! starszychI3 Np3 w .0<0 r3 wys"an na Sy+eriE .. wiEKniw- samych mEDczyzn3 ?y" t wiEc pr cent niewie,ki- + w tym samym r k! $,na ,icz+a wiEKniw karnych wyn si"a .<<1 s +y- w tym 1// k +ietN d twierdz skier wan wwczas ./2 s+- z te$ .80 d M d,ina OAK!rier WarszawskiI .0</- nr 99P3 St pni w pr cent wiEKniw krymina,nych wysy"anych na Sy+eriE wzrasta"- np3 w .086 r3 skier wan tam na ciEDkie r + ty 81 s +y- na sied,enie .86 s+- a na mieszkanie 7 dwie OAPrze$,Cd SCd wyI .06.- t3 JI- s3 110P3 P r3 *3 ?azy, w- Sy+eria- Warszawa ./64- s3 44N z +3 teD3 S3 MaksimwSy+eria i ciEDkie r + ty3 OSy+ir i kat r$aP .3.nIII- Warszawa .0/07./22passim3 [3 Czerwiski- =e,iks >dankiewicz 7 kr, z" dziei warszawskichWarszawa ./99- s3 <23 M3 M3 Mati!szkin- TreBciwy z+ir przepisw p ,icy#nych333- s3.2/ i nast3 16 AK!rier @wiCtecznyI .0/0- nr .83 10 A(azeta SCd wa WarszawskaI .064- nr </742N X3 Sk!rzyski- & d z rze p ,icy#nym- Warszawa .068- passim3 1/ AK!rier WarszawskiI .008- nr 106N Kr niki- t3 IJ- s3 19<3 Np3 w .0/0 r3 +erp ,icma#ster p stan wi" 7 p w "!#Cc siE na wzr st ,icz+y +#ek na n De 7 Awzm cniF d zr nad tymi sta"ymi mieszkacami Warszawy- ktrzy- pr wadzCc Dycie prDniacze i dda#Cc siE na" $ wi pi#astwa- przy z"ych sk" nn Bciach- n t wani +y,i przez p ,ic#E #ak p de#rzani i ktrzy w $,e ze wz$,Ed! na pr wadzenie siE nie wz+!dza#C za!%ania U333V3 P zare$estr wani! s+ te# kate$ rii na m cy artyk!"! i !stawy prewency#ne# raz przepisw z dn3 92 IM .086 r3 d z rze p ,icy#nym p stan wi"em: sta"ych mieszkacw Warszawy w ,icz+ie 149 wy"!szcz nych w ddzie,nych wykazach sp rzCdz nych przez k misarzy cyrk!" wych ddaF p d #awny d zr p ,ic#i w p rzCdk! !stan wi nymI Oza A(azetC P ,icy#nCI +wieszczenie t p!+,ik wa" A(" sI .0/0- nr 9/P3 9. AK" syI .06/- nr 6<8N .00.- nr 0<43 91 AK!rier WarszawskiI .00<- nr 9.0N Kr niki- t3 MII- s3 1443 SPIS I*RST'ACXI R,ica Sm cza O.009P- s3 6 &+iady picci $r sz we w T warzystwie ) +r czynn Bci O.088P- s3 .2

WieB M k tw3 A,eksander (ierymski O.001P- s3 .< >" ta m" dzieD w &$r dzie Saskim 3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.00<Ps3 .6 Szynk AK waBI 7 wid k z zewnCtrz3 'ys3 [enryk Pi,,ati O.062P- s3 .0 Warszawa w rDnych p rach dnia3 'ys3 =3 *anci O.00/P- s3 1. AW imieni! prawa- twieraFLI3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.069P- s3 11 K!%e,ek w dy za dziesiCtkE w &$r dzie Saskim3 'ys3 [enryk Pi,,ati O.086P- s3 9. &+razki z Dycia p dwrz we$ Warszawy3 'ys3 X!,ian =a"at O.001P- s3 <27 <. Kawiarniani p ,itycy3 'ys3 Ksawery Pi,atti O.066P- s3 << P ciC$ AmED wskiI d Ciech cinka3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.001Ps3 </ P wrt z ,etnich mieszka3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.009P- s3 41 Czyte,nicy dziennikw w Warszawie3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.06<Ps3 46 Piwiarnia3 )rzew ryt W"adys"awa P dk wiskie$ O.004P- s3 8278. 'ys!nek satyryczny z AK ,cwI- s3 8/ ?a,ik rzemieB,niczy O.084P- s3 61 'ys!nek z AK ,cwI O.06<P- s3 68766 W N ?a, karnawa" wy- s3 .217.29 P rtret Sk!+,iskie#- s3 ..2 Ki sk w &$r dzie Saskim3 'ys3 Ksawery Pi,atti O.066P- s3 .<9 R hand,arza starzyznC O.080P- s3 .4. S"!DCce na tar$!- s3 .4< W , m+ardzie mie#skim3 'ys3 Ksawery Pi,atti O.006P- s3 .84 Charakterystyka !,ic Warszawy3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.06.P- s3 .64 Przed kant rem wymiany3 'ys3 M3 E3 Andri ,,i O.06/P- s3 .0/ 'ynek Stare$ Miasta na % t $ra%ii sprzed I w #ny Bwiat we#- s3 ./8 Charakterystyka !,ic Warszawy3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.06.P- s3 129 P,ac Na,ewk wski przed &$r dem Krasiskich O.088P- s3 128 Przyt!"ki n c,e$ we O.004P- s3 1.<71.4 [and,arze !,iczni warszawscy3 'ys3 X3 N3 *ewicki O.082P- s3 111 (ra w +i,ard3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.088P- s3 11/ K ,Eda +iednych3 'ys3 =ranciszek K strzewski O.062P- s3 1<. Pierwsza str na czas pisma AK" syI O.062P- s3 1<6 Tar$ na N wym MieBcie3 =ra$ment +raz! Cana,etta O.660P- s3 144

R,ica Kamienne Sch dki3 A,eksander (ierymski O.00<P- s3 189 Scena z pr ces! rdynata >3 ?ispin$a3 'ys3 >3 ?ad wski O./.<P- s3 180 Scena z sCd!3 'ys3 >3 ?ad wski O./.<P- s3 160 >aprzysiEDenie Bwiadkw na sa,i sCd we#3 'ys3 >3 ?ad wski O././P- s3 106 R,ica 'y+aki3 A,eksander (ierymski O.00.P- s3 9.279.. Krak wskie PrzedmieBcie naprzeciw k Bci "a Bw3 KrzyDa3 =ra$ment +raz! Cana,etta- s3 919 Przeprawa przez Wis"E na SaskC KEpE3 'ys3 M3 E3 Adri ,,i- s3 910 @,iz$awka na WiB,e O.062P- s3 9<4 W Knica r zw DCcy piasek3 'ys3 W #ciech (ers n O.08/P- s3 940 9/.