Temat 2: Odbudowa Rzeczypospolitej

I. Obraz stosunkw politycznych 1. Trudne pocz tki Dnia 14 listopada 1918r. rozwizaa si Rada Regencyjna ca wadz cywiln oddaa Pisuds ie!u. "en z olei powoa rz d z !"drzejem #oraczewskim na czele. #ato!iast Rzd $oraczews iego ju% && listopada wyda de ret powierzajcy Pisuds ie!u urzd "y!czasowego #aczelni a Pa'stwa (otrzy!a najwy%sz wadz pa'stwow). *rzd ten !ia sprawowa+ do czasu zwoania ,ej!u *stawodawczego. $oraczews i z Pisuds i! wsp-lnie zadecydowali. %e rodzca si na nowo Pols a /dzie repu/li . 0nne wa%ne decyzje prawno1ustrojowe pozostawili sej!owi. 2stpny etap 3or!owania Rzdu 00 RP zosta za o'czony wraz z wy/ore! 0gnacego Paderews iego na pre!iera 14 stycznia 1919r. Rzd ten zosta uznany przez wszyst ie pa'stwa ententy oraz przez liczce si rajowe partie i organy wadzy. 2. $ejm %stawodawczy 2 odradzajcy! si raju &4 stycznia 1919 ro u od/yy si wybory do $ejmu %stawodawcze&o. 2y/ory przyniosy du%y su ces ugrupowanio! prawicowy!. ,ej! *stawodawczy rozpocz o/rady 15 lutego 1919r. ,ej! ten 2' lute&o 1(1(r. przyj ustaw nazywan #a) *onstytucj (!iaa o/owizywa+ do czasu uc6walenia wa7ciwej ustawy zasadniczej) . 8a o wadz naczeln $aa 9onstytucja ustanowia $ejm %stawodawczy. t-re!u podlega+ !ia +aczelnik ,a-stwa (urzd ten
powierzono Pisuds ie!u).

.. *onstytucja marcowa :-wny! zadanie! ,ej!u *stawodawczego /yo uc6walenie 9onstytucji. Prace nad 9onstytucj upyway w at!os3erze spor-w politycznyc6. ,ej! *stawodawczy uc6wali ostatecznie 9onstytucj 1/ marca 1(21roku. 9onstytucja ustanawiaa repu/li a's 3or! pa'stwa i ustr-j parla!entarno1ga/inetowy. z tr-jpodziae! wadz. 2prowadzaa ta %e do!inujc pozycj wadzy ustawodawczej w stosun u do wadzy wy onawczej. 9onstytucja !arcowa gwarantowaa du%y za res praw o/ywatels ic6. 0. 1ybory parlamentarne 1(22 roku 2 listopadzie 19&& ro u przeprowadzono wy/ory do parla!entu. #ajlepszy wyni uzys a /lo utworzony przez c6adecj i endecj (2hjena 3 2hrze4cija-ski 5wi zek !edno4ci +arodowej). #owy parla!ent /y wyjt owo rozdro/niony. utworzono w ni! a% 14 lu/-w posels ic6. ponadto posowie do7+ czsto z!ieniali przynale%no7+ partyjn. sa!e za7 partie rozpaday si. co zrozu!iae w ic6 !iejsce powstaway te% nowe. ;aa ta sytuacja utrudniaa niez!iernie utworzenie i 3un cjonowanie oalicji rzdzcej. 6. 1ybory prezydenckie Po wy/orac6 do Parla!entu do onano wy/oru prezydenta (wy/rao go <gro!adzenie #arodowe 1 Parla!ent). Pierwszy! prezydente! 00 RP zosta wy/rany. 9 grudnia 19&& ro u. 7abriel +arutowicz. *grupowania atolic ie i narodowe uznay wy/-r #arutowicza za ls =jczyzny. w e3e cie czego przypu7ciy /ezpardonow nagon na prezydenta. 14 grudnia 19&&r. #arutowicz zosta za!ordowany przez prawicowego 3anaty a >ligiusza #iewiado!s iego.

8u% 2' &rudnia 1ojciechowskie&o.

parla!ent

wy/ra

nowe&o

prezydenta

$tanis)awa

9. ,ierwszy rz d 2hjeno3,iasta a: zawi zanie paktu lanckoro-skie&o 2 19&?r. @;6jenaA i P,B @PiastA zawary porozu!ienie z!ierzajce do przejcia wadz w raju. Dzi i te!u powsta oalicja ;6ieno1Piasta. t-ra utworzya rzd z 1incentym 1itosem na czele. Rzdy tego ga/inetu /yy wicej ni% nieudolne. spotgoway dotyc6czasowe pro/le!y i doprowadziy do powstania nowyc6. !.in. wy/uc6a 6iperin3lacja. a w o'cu straj generalny i wal i na ulicac6. 2 zaistniayc6 o oliczno7ciac6 rzd 2itosa zosta z!uszony do dy!isji. /. 7abinet 7rabskie&o 2 grudniu 19&?r. powsta rzd pozaparla!entarny z 2adysawe! :ra/s i! na czele. :ra/s i /y jednocze7nie pre!iere! i !inistre! s ar/u. *dao !u si zr-wnowa%y+ /ud%et pa'stwa. :ra/s i wprowadzi now walut z)oty polski. w !iejsce !ar i pols iej. Rzd :ra/s iego zosta zdy!isjonowany w 19&C ro u decyzja ta /y e3e te! wystpienia nowego ryzysu e ono!icznego. ty! raze! spowodowanego przez wojn celn z #ie!ca!i
(szo o e sport pols iego wgla).

II: ,roblemy odrodzonej ,olski Po ostateczny! u sztatowaniu granic 00 Rzeczypospolita o/ej!owaa ?88.4 tys. powierzc6ni. t-re za!iesz ao o . &D !ln ludzi. 1. 7ospodarka II Rzeczypospolitej a: ,ozosta)o4ci po zaborcach: nier-wno!ierny rozw-j zie! pols ic6 wyni ajcy z od!iennej polity i trzec6 za/orc-w ziszczenia wojenne. ra/une pols iego !ienia przez za/orc-w c6aos !onetarny. szy/ a in3lacja /ra powiza' gospodarczyc6 !idzy trze!a za/ora!i. /ra ryn -w z/ytu r-%nice w sieci o!uni acyjnej ogro!na ilo7+ anal3a/et-w a%dego z !&

<e wzgldu na nier-wno!ierny rozw-j gospodarczy zie! pols ic6 potocznie dzielio si jej o/szar na dwie cz7ciE ,olsk" ; ,olsk" <
rozwinite zie!ie za/oru prus iego i cz7+ zie! pols i centralnej :alicja i 9resy 2sc6odnie

b: Re=orma rolna < rolnictwa utrzy!ywao si 4CF ludno7ci raju. ,ej! ustawodawczy wyda uc6wa o re3or!ie rolnej ju% w 1919r. (wesza w %ycie w lipcu 19&5r.) . =graniczaa ona !a sy!aln wiel o7+ gospodarstw do 18514556a. #adwy% i posiadanej zie!i odsprzeda+ nale%ao c6opo!. *stawa ta tyl o w !ini!alny! stopniu zostaa zrealizowana. < olei w 19&Cr. wysza ustawa o do/rowolnej parcelacji !ajt -w powy%ej 185 6a (na resac6 powy%ej ?556a). #iestety re3or!y rolnej nie udao si w spos-/ zadowalajcy zrealizowa+ do wy/uc6u 00 wojny. c: ,rby odbudowy &ospodarki &

o ujednolicenie waluty wiecie' 19&5r. !ar a pols a o przyczenie cz7ci :-rnego Gls a. /udowa portu w :dyni (od 19&&r.) oraz !agistrali wglowej Gls :dynia itp. o Re3or!a walutowa 2adysawa :ra/s iego (19&4) o 1ojna celna z +iemcami 8 1(26r. 2. ,roblemy etniczno3 reli&ijne a) stru tura etniczno wyznaniowa #ajliczniejsz grup narodow w 00 Rzeczypospolitej stanowili Polacy. t-rzy wyznawali g-wnie atolicyz!. Drug po Pola ac6 pod wzglde! licze/no7ci grup narodow stanowili * rai'cy. * rai'cy nale%eli /dH to do 9o7cioa grec o atolic iego /dH do prawosawnego. 9olejne !iejsce zaj!owali Iydzi o . ? ?. C !ln os-/. (o oo 15F) <naczne grupy narodowe tworzyli ta %e Jiaorusini (prawosawni) i #ie!cy. Rosjan w Polsce !iesz ao o oo 1?9 tys.. Bitwin-w D8 tys.. nato!iast ;zesi i ,owacy stanowili cznie o oo ?5 tys. Ponadto na zie!iac6 00 RP !iesz ali "atarzy wyznajcy isla!. a w g-rs ic6 rejonac6 9arpat 2sc6odnic6 Ke! owie. Joj owie i Luculi. b: szczytne idee a rzeczywisto4> Pols a /ya 3or!alnie raje! tolerancyjny! wo/ec innyc6 narodowo7ci i wyzna'. ale rzeczywisto7+ sztatowaa si r-%nie. :eneralnie na co dzie' 7cieray si dwie postawyE d%enie do nadania !niejszo7cio! autono!ii w za!ian za lojalno7+ i wierno7+ wo/ec pa'stwa (!.in. Pisuds i) d%enie do przy!usowej polonizacji (g-wnie D!ows i). ,a!e za7 !niejszo7ci do%yy do zac6owania swojej odr/no7ci. zdo/ycia autono!ii. a nie iedy nawet niepodlego7ci. Przy czy! swoje cele realizoway w r-%ny spos-/. od po ojowyc6 !etod po a cje o c6ara terze terrorystyczny!. 2yjt owo rozdro/niona politycznie i 7wiatopogldowo /ya spoeczno7+ %ydows aE 8edn z najliczniejszyc6 organizacji %ydows ic6 /ya wierna Rzeczypospolitej ;&uda ortodo syjne ugrupowanie religijne. dziaajce na rzecz oc6rony praw wyznaniowyc6 i e ono!icznyc6. $yjoni4ci zwolennicy syjoniz!u nawoywali do !asowej e!igracji do Palestyny. $ocjali4ci wielu Iyd-w ulegao wpywo! socjaliz!u. najliczniejsz parti %ydows /y Jund. <naczn grup stanowili te% ci Iydzi. t-rzy ulegli polonizacji Dwudziestolecie !idzywojenne to czas narastania antyse!ityz!u (szczeg-lnie w latac6 ?51
tyc6. 2prowadzono w-wczas numerus clausus na uczelniac6 i getto aw owe. pojawiay si przejawy nie tyl o sownej ale i 3izycznej napa7ci na Iyd-w oraz 6asa wzywajce do e!igracji. typuE ydzi na Madagaskar).