You are on page 1of 34

/ *

,

,

Boian Valtchev
FROM THE HISTORY OF THE BULGARIAN LITERARY LANGUAGE
TO THE THEORY OF THE LITERARY LANGUAGES
This study considers specific questions related to the historical typology of the Bulgarian literary language, and
those elaborate the understanding of the mechanisms of language creation, development and functioning. The
author made an effort in comparing the historical development of the Bulgarian literary language to the development of the German literary language through which the typical differences between these two languages are
clearly defined.


,
,
.
, -
.

23 .
,
. ,
,
, .
, ,
. ,
,
, , ,
. ,

, 2000
200 , XIX .
,
, ,
.
-. -
,
, , ,
.. .
*

. , 2008, . 12, . 234277.

2

, .
( ) - ,
. , ,
,
. ,
, ,
,
. ,

,
.1
,
,

.
()

.
.
.
. ,
.


.
,
,
.
/ .
,
.

2
, ,
( ) . 3
, .. .

1


. . .
2
. (, 1986):
,
- . ,
( ): (.18).
3
.
?,
(, 2005). . , . . , 1986, . 1819,

, -
(. 147148). .

3
,

. ( )
.
, ,

.
.
- ,
, -
, -.
,
.
4 Hochsprache ( )
.
, .. ()
(, ) .
.
Schriftsprache ( )
( )
.
. ,
,
. .5
6 7,

.
, , ,
., .
, ,
,
.
() ,
.
.. Grande nation (, ),
.
,
, , ,
, (),
.
4

, -
.
5
. : , . . , 2003;
, . (
). : . , 2004, . 65116;
, . . :
. , 2005; , . ()
. , 1984, . 4, . 297304; , .
. , 2003, .
6
. . Brozovi, D. Standardni jezik. Zagreb, 1970, .
7
. . . , . , . .

4
, ,
(lingua franca),
.
(. , ,
.).

. 8,
.
( ), ( )
, . (
)
() , .

.


.
,
.
,
.


. ,
, , ..
. ,
, ( ),
.
, - ,
.
(.. )
,
.
.
. ,
(
), ,

. ,

? ,
, .
(), , .
,
( ; ).
,
8


.

. -.

5
, . ,
- , pluralia tantum, ..
,
?
? ,
?

- (..
). ,

(. . -, . , .
.), -

(, .) .
: ()?
? ? (.. )
?
?
, - .
,

.
.
/
..
(, ,
) .
, (
,
) ,
. , - ,
.
, .
.

, .
, ,
.

,
,
, ,
.. , ,
. , ,
.
, .
, .
(. -
- ) , ,
, .

6
.

.
, ,
. , ,
.
:
, ,
, , (
)
. - ,
,
.
-
30- .
.
,
-
( ). ,
( )
.

(. , .).

. ,

( , ,
..). .
, (
),
.
,
.
, - . 9.
,
.
.
, , ,
.
,


,
.
, .
( ,
) ()
, . ,
,
9

.
, . . , 2003.

7
, .. , ,
.
, ..
- ,
, ,
.

(
10)
.
, , ,
..
, , .. (..
) .

. ,
. ,
, ,
XX .,
, . /
( )
. , ,
,
, ,
. , /
( ), .
, , ,
. (
), , (
). ,
,
, .

.
, . (
) ,
:
o - , XIVXV .
( - - .
).
o
.
o -
. ,

.11 ,
10

. .
11
. . Burdach, K. Vom Mittelalter zur Reformation, in 7 Bd. Berlin, 18931908; Burdach, K. Reformation, Renaissance, Humanismus. Berlin, 1918; Schmitt, L. E. Untersuchungen zur Entstehung und Struktur
der neuhochdeutschen Sprache, Bd. 1. Die Geschftssprache von 1300 bis 1500. In: Mitteldeutsche Forschungen, 36/I. Kln, 1966; Knig, W. DTV-Atlas der deutschen Sprache. Tafeln und Texte. Mnchen, 1978, S. 93,
.

8
,
,
( ),
.
o
,
, ,
, .
/
, .
(
)
,
,
. .
/
. ,
- : /
;
( , , , ..),
, ,
. ,
- .
- ,
, .
. ( ,
,
) (.. )
.12 ,
,
. - , ,
(
),
, .
(.
, , ,
..; ,
- ;
,
).

12

. , , . . , 1990.
. .
,
( ) . .
(, 2002),
. :
(. 75). ,
. ,
, .. ,
.
, . ,
.

9
()
.

,

. .
.
, ..
,
. .
(. )
. ( )
,
.
. /
.
,
, -
. -
,
,
.
, .

, ,
, ,
. ..
- ,
- .

,

. -
, ()
,
. : -
, , -
. , ,
,
: (1018 .)

.
, .
.
.
, -
,

10
:
13 . (
)
,

(1186 .).

. ,

.
, XII . -
,
,
.
,
.

. .
. XIX .
, - 3500
, () 7 ,
5014 ( 450)
XIV . .
15 -,
,
, ..

,
- ,
, ,
- .

.
.
, .
:

. .
(
)
,
.
. -
13

()
. , IXX .
10%. . .
.
, .. 10 -.
14
(1388 .)
700 .
.
15
w
( 1418 .) .

11
.16
( - ) -

. , , ()
. ,
, ,
, .
XV . ,
, .

, .. .
, .
. ,
. :

,
. ,
,
, .

-
. , XIX .
, ,
.


,
. -

.
.
.17
(
), .
.
. :
[ ].
: , , ,
, , , , , ,
. .18
,
16

,
( 1767 .) ( 1766 .).
17
() ,
,
.
18
, . - . . , 1987, .
37.

12
.
,

.
(, 681 .)
(. -).

19 , . -
,


,
, . ,
- ,
- .20


,
, .
.
, ,
- ,
- ,
.. . 21,
,
.
,
-
, 22.
23 ( , )
. 1215 .

.24 (Lateinschulen).

. .
.. ,
19

849 .
XI . .
20

, , .
.
, ,
.
21
. , ,
,
( ) ,
.
22
, , ,
. .
23
, ,
.
24
. , 6 -.

13
.
,
.25
, .
, .

-
, .
. XIIIXIV
. ,
. .. teutsche Schulen ( )
.
,
.
, , .., ,
,
.

:
o
26.
o ,
27.
o .
.
o ,
.
.
(
) ,
-
. XVIIIXIX .
,

, .
28 ,
25

,
, .
26
p
.
( ), ..
- . ,
XIX . ,
,
. .
, .
27
( 1386;
1388) ( 1888).
.
28
.
, , .
.

14
- - .

a .
-
.29

.
() -, -
, -
,
:
().

.
,
.
,
,
,
. .
- - ,

.
(deutsch),
.
,
.
786 . I
,
,
theodisce, . -
,
. ,

- . ,
: in rusticam Romanam linguam aut Theodiscam,
, , ..
. theodiscus . XIII .
thiedeis, tieis, tiois, dietsch (
deutsch). IX . teutonicus (),
theodiscus XI .
,
. , -
.
VIII .
. VI . I
,
29


, .

15
4 . IX .30,
lingua inculta lingua indisciplinabilis,
. ,
,
(Althochdeutsch),
(, ) .
, .

, . ,
, . ,
,

. - ,
, 770 .
, (Abrogans),
. -
. ,
. ,
, .
.. (Benrather
Linie),
().31
,
. -
. -
,
. ,
, .. , . Abt ()
. bbas, Mnster monasterium .
, . . Mitleid () . compassio, . Halbinsel ()
. paeninsula . ,
,
. - ( , ..)
, ,
, , ..
VIIIXI .

.
.
, (),

: .
-
: , ,
,
30

(Evangeliendichtung) .
,

.
31
, .
(Spayerer Linie) .

16
,
,
.
.
(, ,
).
( , Kanzleisprache)

, .. .
, -
.
,
, - .

,
( )
. .
( )
,
,
.

.. .
, .

,
, .. Frakturschrift.
. - ,
,
.

,
. .
, ..
, - .
- (
) .

,
.
,
-,
(, ) (, ) .
,
.
(XIIXIII .).
,
.
XI XIII .
,

17
.
..
.32 ,
(ttonen) (Staufer)
, .33

. XIII .
,
, (. Kanzleisprachen).
.
. ,
,
. ,
,
XIII .

,
. ,
.
-
, ,
, -
.
XIII . , .,
.
( )
XIVXV . ,
.
,
.
,
( ) .

.

,
,
.
- (, )
.
32

, XII .
. XVI .
. XV .
(Reichsverfassung).
. 1663 .
.
33
, ,
, , ,
. .

.

18
(
) ,
(
)

.

.
,
( )
.
.
.
-
, -
.
,
.. ,
.
, ,
() ,
,
, ,
.. .

..
XIV . (. ).
. -
XIV .,
(13471353). - 25
, .. .
,
.
, .
XIV .
.
.

.
()
4 .
(Frhneuhochdeutsch).
, ,
, ,
,
, .
, -
,
. -

19

, .
34 ( IV), -
(. . 11),
. , ,
, , , .
, , ,
, .
XVII XVIII .
, (Neuhochdeutsch
Hochdeutsch).
. ,
, ,
, ,
,
, ,
.

(Ausgleichssprache). ,
, ,
,
. (- 1384 .)
/35 (gemeine deutsche Sprache),
:
, , .
.

. , .36

,
.
,
XV . , -
.37
- .
-
. ,
.
,

34

(XIVXV .) ,
. , (XIIXIII .).
35
gemein , .
36
Ich habe keine gewisse, sonderliche, eigene Sprache im Deutschen, sondern gebrauche der gemeinen
deutschen Sprache, dass mich beide, Ober und Niederlnder, verstehen mgen. (. Knig, W. Atlas zur
deutschen Sprache. Mnchen 1978, S. 95.)
37
1445 .
(1452), (1462), , (1465), (1470), (1475) ..
. 1520 .
90%, 1570 . 70% . 1681 .
. -
. 1495 . ,
(Narrenschiff) .
XV . .

20
. 1522 . 11
.38 , ,
. , 3 5 .
.

, .
(XVXVI .)
,
. :


, , ,
,
, .
,
,
.
. ,

, .

,
.
( ..
,
- Kchenlatein ). ,
, .
XVI . ,
. XVIIXVIII .,
.39
,
( )
- 30- XIX .40
, XVIXVIII .
.
, .
, , ,
.
38

, ,
- . .
,
.
39
(. 1500 .)
. 30- -
, : Teutsche Grammatica (1534) . ,
Grammatica Germanica (1573) , Grammatica Germanicae Linguae (1578) .
, . 1720 .; 11 ,
, Ausfhrliche Arbeit von der Teutschen Haubt Sprach (1663) .-. , Grundstze der deutschen Sprache im Reden und Schreiben (1690) . , Grundregelung einer deutschen
Sprachkunst, nach den Mustern der besten Schriftsteller der vorigen und itzigen Jahrhunderts abgefasst (1748)
.-. , . 5- .-.
Grammatisch-kritisches Wrterbuch der hochdeutschen Mundart, (17741786).
40
. : , . . , 1975,
. , 2008, . 52179, .

21
, XVIXVII .
, . XVII .
.
, ..
.41

(XIVXVIII .).
.. (Erbauungsliteratur). ,
XVIII . ,
, , , 3 : 1.
- 1 : 4. XVI .
,
( XVII .) .
,
. -
.42 ,

, ..

, .

, , ..
,
.
() .

.
. , XIX .
, ,
, ,
.
: XV .

. T
- ,
-, ,
. ,
.
.
, , ,
. ,
, , ,
, ( ) .
, , .
.43

41

V ( XV .)
. ,
.
42
,
, ..

22
.
.
.
,

, .
. .

, ,
.

, , , ..),
.
XV XIX
.
, .
, . .

,
. . ,
, ,
. XV .
. - -
,

.44
.45
. .
- .46

- .47
43

, , e ,
, . 9 1944 . (. , .
. , 1980, . 36, 37, 338 .). ,
, , ,
, . ,
,
.
10 1989 . ,
/ 10 .
44
,
. .
-
( ). ,
,
.
45
. -.
46
. -
30- 19. , (, 2006, . 7789.).
47
, , ,
( )
. ,
( !), .
.
, . -

23
XV . -

/ .

-
.

.

(
)
, ,
.
,
.48
, -
.49 ,
, .., (
).

,
. ,
, ,
. ,
,
,
, , ,
. ,
.
,
, XV . .
,

. .
- ( XIV .),

(1396 .).
( ) (
). , XV .
(. ,
.. - ..).
- .
48
. Arnaudov, M. Bulgariens nationale Wiedergeburt. In: Bulgaria Jahrbuch der Deutsch-bulgarischen Gesellschaft. Berlin, 1938, S. 114.
49

, . ,
,
.
, -
.
( ),
, .
. .

24
.
,
, ,
-
() , ..
.

, .
, ,
, . :
( IX . XIV .)
, ,
.
, .

.50
, .
,
.
, , ..
.
. .
, , , ,
. , .
XVIXVIII .
-
, :
, . ,
, . .
, ,
.
XIX .
, .
, ,

,
. ,
,
. (
) ,
, , (.
-).

,
. ,
, .

.
- .

50

, . , , . 23.

25
.51 ,
,
1558 . 2
, ( )
.
,
(- ),
, . ,

,
-
,
- , .

:
o
, ..
;
o , .
. 52
,
.
() , (-)
, . -
.
XVIII .
.
.
.
.
XIX .,
- 30- ,
( 1835).
.. (
, . -),
.53 XIX .
( )
, ,
XIX . - ( 1815).
()
. 20- ..
(- ). 30-
,
.
, ( ) 53
50 / 3 /
51

. . , . , . .
XVIXVIII . : , . XVIXVIII
. , 1990, . 12, . (, 1965) .
53
. ,
II. , 1898.
52

26
.
.54
. -
( ). ,
(.
30- . ) 55 60 (). XIX . 2000 200
a , , , , ..
(.
. . , 1651)
1806 . ( . . , 1806),
( )
1840 .
.
. ,
56 .

57. ,
.. XIX
.58
(. , , ..)
,
-
, .
, , , ,
, .. ,
.

.
(
), ( ),
.
( ),
.
( )
, ,
, .

,
.
54

.
.
55
, .
(.
. .).
56

( , ..).
57
3 XIX .,
, .
58
. , . (
). : , , XIXXX .
, 2006, . 163227; , . .
, 2004, . 3, . 84115, .

27
(1878)
. ,
,
,
(1888).
, .

,

.

.
.
- ,
- . , -
.
.

?

, .
,
. /
, .
,
, .
.
,
,
.
.
, , ..
59. ,
(, , .)
( ,
).

.
() . ,
.
,
,
.
60
. ,
59

, , ,
-, . - ,
., .
60
,
, -.

28

(1899 . : 61; 1902 . : 62).
,
, ,
,
.
,
.63 , ,
.
.
,
,
, .
, .
. , (, ,
), .. .
, ..
, . ,
, .. .
.
,
.
- ,
, .

. 1899 . -
, ,
.
, .
, .
.
,
.
,
,
. , ,
, .
,
, ..
61

90- XIX .
. 1899 .
,
.
62
, 1880 .
, 27 000 .
1902 . (, 1901)
. -
. (24.)
130 000 500 000 .
63
:
() .
,
.

29

:
o (. - - 1.
1. 2. );
o ;
o (
,
);
o 64 (. , .);
o ;
o ;
o ;
o , , ;
o . .
,
( ).
,
( , ,
..) 65 , ,
, . (
),
,
, .
, .
:
, -
. .
() -
(),
(. . ).
, .


: ,
, .

, .
, ,
, .
,
,
. ,
,
- ,
() . ,
, , .
,
.
, ,
64
65

.
() .

30
.

,
.
,
. ,
-
. .

,
, ,
.
,
,
. - :
o , ,
,
;
o
()
-
;
o ()
() ;
o ,

,

;
o

;
o ,
,
;
o .
,

o
o

o
o

( ) .

,
,
.
,
- (.. ) .

(),
. ,
,

31

o
o
o

o
o
o

o
o

66

, ( )
.

,
.
,
.
.

() - .
, .
( ) 66
.
,
, .

. ,
.

.
.
( ),
.

,
. /
.

() .
-
()

, .
,

.

, (,
) , ..
. .

.
,
.
, .

, ,
,
.
, ,
.

32
o

o
o

(.. )
( - )
.
-
.

,
. ()
,
.

,
.
.

***
,
.
,
, .
. ,
( , ..) ,
.
, . .
, . (
) .
.

, . . . , 1996.
. . . . , . . , 1988.
, . . , 1903.
, . . , 1930.
, . . , 2003.
, .
. : , 1977, . 2, . 110.
, . . :
, , . LXX, 1. , 1977, . 778.
, . . :
, 1982, . 6, . 8288.
, . . , 1986.
, . . , 2000.
, . . , 2006.
, . . :
LiterNet, 13.06.2003 http://liternet.bg/publish3/mvidenov/masovata.htm
, . . : , ,
() , 1984.
, .
. :
, 3 (. . ). , 1988, . 88100.
, .
. : (). ,
2005, . 147148). .
, .
. : , 2007, . 12, . 98108.
, . . , 2008.

33
, . . :
. () , 2005.
, . (
). : . , 2004, . 65
116, .
, . - . . , 1987.
, . ( 19.
). , 1964.
, . . , 1981.
, . , , XIIIXIV . , 1985.
, . , , ,
. , 1999.
, . (
). : , , XIXXX . ,
2006.
( 6 ). ( ). , 1983-1993.
, . . , 1990.
, . () . ,
1984, . 4, . 297304.
, . . , 1985.
, . . , 1999.
, . . , 2003.
, . ? : ().
, 2005, . 518.
, . . , 2003.
, . . , 2000.
, . . , 2002.
, . . , 1965.
, . XVIXVIII . () , 1990.
, . . : . ()
, 1973, . 5770.
, . . , 1975.
, . . , 1980.
, . . , 1981.
, . . , 1983.
, II. , 1898.
, . . : . , 1952.
, . XIX . , 1982.
, . . , . 1
2, 2007, . 115119.
, . XIX . , . 12,
2007, . 119125.
Arnaudov, M. Bulgariens nationale Wiedergeburt. In: Bulgaria Jahrbuch der Deutsch-bulgarischen Gesellschaft. Berlin, 1938, S. 114.
Betz, W. Karl der Groe und die Lingua Theodisca. (S. 300306) In: W. Braunfels (Hg.). Karl der Groe. Lebenswerk und Nachleben. Band II. Das geistige Leben. Dsseldorf, 1965, S. 300-306.
Brozovi, D. Standardni jezik. Zagreb, 1970.
Burdach, K. Vom Mittelalter zur Reformation, in 7 Bd. Berlin, 18931908.
Burdach, K. Reformation, Renaissance, Humanismus. Berlin, 1918.
Duden. In: http://www.duden.de/ueber_duden/index.php?nid=36&station=3
Handbuch der deutschen Bildungsgeschichte (in 6 Bnden). Hg. von N. Hammerstein. Mnchen, 1987.
Havrnek, B. Die Theorie der Schriftsprache. In: Stilistik und Soziolinguistik. Berlin, 1971.
Havrnek, B. Zum Problem der Norm in der heutigen Sprachwissenschaft und Sprachkultur. In: Actes de VI
congres international de linguists. Copenhagen. 1938, S. 151156.
Jedlika, Al. Zur Prager Theorie der Schriftsprache. In: Travaux linguistiques de Prague. 1964, p. 4758.
Jedlika, A. Die Schriftsprache in der heutigen Kommunikation. Leipzig, 1978.
Knig, W. DTV-Atlas der deutschen Sprache. Tafeln und Texte. Mnchen, 1978.
Orgeldinger, S. Standardisierung und Purismus bei Joachim Heinrich Campe. De Gruyter, 1998.
Schildt, J. Abriss der Geschichte der deutschen Sprache. Berlin, 1976.

34
aumljan, . Strukturale Linguistik. (Herausgegeben, bersetzt sowie mit einem Vor- und einem Nachwort
versehen von W. Girke und H. Jachnow.) Mnchen, 1971.
Schulze, H.-K. Vom Reich der Franken zum Land der Deutschen. Merowinger und Karolinger. 1998, S.12.
Schmitt, L. E. Untersuchungen zur Entstehung und Struktur der neuhochdeutschen Sprache, Bd. 1. Die Geschftssprache von 1300 bis 1500. In: Mitteldeutsche Forschungen, 36/I. Kln, 1966.
Valtchev, B. Die bulgarische Literatursprache der Gegenwart und ihre Wechselbeziehungen zu Bildung, sozialer
Struktur und Institutionen. In: Bulgarien zwischen Byzanz und dem Westen. Kln, 2008, S. 171195.
Wohlgemuth, J. Geschichte der deutschen Sprache. In: http://www.linguist,de/Deutsch/gds1.htm

You might also like