BA FBE Dergisi Cilt:9, Say:1, 95-100 Temmuz 2007

Mzik retim yntemlerinden, orff mzik retisine genel bir bak

D. Beste EVK*
Balkesir niversitesi Necatibey Eitim Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Mzik Eitimi ABD

zet
Eitim insanlar, toplumlar ynlendirmede, yetitirmede byk rol oynamaktadr. Eitim bir sretir. Eitimcinin grevi, rencinin zelliklerine gre uygun retme stratejilerini gelitirebilmektir. Eitim her alanda olduu gibi, mzik alannda da gereklemektedir. Birey mziksel davranlar mzik eitimi ile kazanr. Eitim teriminin tanmlanmasndan yola klarak Mzik Eitimi, Bireylere kendi yaants yoluyla amal ve yntemli olarak belirli mziksel davranlar kazandrma veya bireylerin mziksel davranlarn kendi yaantlar yoluyla amal ve yntemli olarak deitirme, dntrme, gelitirme sreci olarak tanmlanmaktadr. Mzik eitimi dersinin amac, ocuklara veya bireylere mzii sevdirmek, onlarn yaratcklarn gelitirmek, mzie olan yeteneklerinin geliimine olanak salamaktr. zellikle kk yataki ocuklarn ilgilerini ekebilmek iin mzikleri oyunlatrarak vermek, eitli mzik aletlerini kullanmalarna olanak salamak gerekir. Duygu ve dncelerini ifade edecek mziksel becerilerinin geliimi, pek ok sosyal davran becerisi, belirli mzik beenilerinin geliimi, bilinli bir mzik dinleyicisi olabilmeleri mzik ile kazandrlmaktadr. Mzik Eitimi alannda ada dzeye gelebilmek iin, eitli mzik retim yntemlerini tanmak gerekmektedir. Bu almada, mzik retim yntemleri ksaca tantlarak Orff Mzik retim Yntemi zerinde durulmutur. Anahtar Kelimeler: Mzik eitimi, mzik retim yntemleri , orff mzik retisi

One of the music teaching methods general aspects of orffs method

Abstract Education plays a significant role in instructing people and societies. Education is a process. A teachers duty is to develop teaching strategies that are appropriate to students learning styles. As in many areas, education materializes itself in music education as well. An individual gains musical behaviours via music education. Music education is defined as in Uans words as providing individuals with particular musical behaviours methodologically by way of individuals own lives. In other words Uan explains music education as a process in which the individuals recycle and improve musical behaviours through their lives methodologically and purposefully. The objective of music education course is to raise childrens appreciation of music, to improve their creativity, and to facilitate their awareness of musical skills. Various opportunities to use musical instruments should be provided. Game elements in music education should be given priority in order to draw young learners attention in particular. Improving childrens musical skills helps them to express their feelings and opinions. Music fosters childrens social skills and makes them conscious music listeners. In order to reach the contemporary level in Music Education field, we need to acknowledge various methods and approaches in music teaching. This study aims at presenting methods in music teaching briefly followed by elaborating on Orff music teaching method. Keywords: Music education, music teaching methods, orff music teaching method.
D. Beste EVK Makalenin basm karar 04.04.2007 tarihinde alnmtr.
*

95

D. B. evik

1. Giri
Mzik retimi, bireye kendi yaants yoluyla mziksel davranlar kazandrma srecidir. Mzik retimi ile bireyin mziksel yaam daha etkili, verimli olur. Bunun sonucunda bireyin bilinli, yapc, retici zellikler kazanmas beklenir. Bu davranlar kazanrken birey mziksel evresi ile etkileim iinde olur, mzikle elenir, mzikle oynar, mzikle dinlenir. Mzik retimi daha ok geleneksel yntemlere gre biimleniyorsa geleneksel mzik retimi, daha ok modern anlay ve yaklamlara gre biimleniyorsa modern mzik retimi denir [1]. Bireyin zgvenli, yaratc olarak gelitirilmesi gerekmektedir. Bunun iin mzikten bilgiye gidilmeli, yaparak yaayarak renilmeli, rencinin aktif katlmn salayacak mzik retim yntemleri kullanlmaldr. Mzik retiminde aktif renme yaklam ve yntemleri ile bireyin yaratcl, kendine gveni, beden dilini kullanabilmesi, doalama dansa yer verilecek etkili renme ortamlar yaratlmaldr.

2. Mzik eitiminde kullanlan aktif renme yaklamlar

Mzik retiminde kullanlan aktif renme yaklam ve yntemleri Kodaly, Dalcroze, Suzuki, Orff, ibirlikli renme yntemleridir. Bu renme metotlarnn ortak ve farkl zellikleri bulunmakla beraber; nemli olan retmenin bu renme metotlarndan hangisini kendi snfna uygun olabileceini seebilmesidir. Bu metotlardan:

2.1 Kodaly renme yntemi Kodaly yntemini gelitiren Macar besteci Zoltan Kodaly (1882-1967)dir. Mzik ile dans birletiren yntem olup, derse katlmnn aktif olarak gereklemesini salar. ocuklarn oyun oynamay ok sevdiklerini, dansn da ocuk iin bir tr oyun olduundan bahseder. ounlukla da arklar oyunlatrlr. Bu yntemde repertuar; geleneksel halk arklarndan seilmekle beraber, retim srasna dikkatli bir ekilde uyulur. ocuklar ark syleyerek, el rparak mzik kavramlarn renirler. Bu yntem daha ok 2-3 ya grubu ocuklarda kullanlan yntemdir. nsan sesi ise nemli enstrmandr. Kodaly daha ok halk mziinden yararlanmtr. 2.2 Dalcroze renme yntemi Dalcroze renme yntemini gelitiren svireli besteci Emile-Jacques Dalcroze (18651950)dir. Zihin ve beden arasndaki uyum doalama ve beden hareketleri ile gsterilir. Bu yntemde hareket esastr. ocuklar duyduklar mzii kendilerine gre ifade etme frsat elde etmi olurlar. Dalcrozeda repertuar doalama mzik zerine kuruludur. Piyanoda doalama yaplarak almalar gerekletirilir. Zaten bu yntemin en nemli zellii; ocuklarn hareket edebilme yeteneklerini kendi kendilerine ortaya karabilmelerini salamaktr. ocuun mziksel yaratcl, ritim duygusu ritmik jimnastikle gelitirilir. Bu yntem her yataki ocua uygun olan yntem zelliinde olup, mzikal ritmin kiinin bedeninde doal ritimlerde olduunu savunur.

96

Mzik retim yntemlerinden orff mzik retisine genel bir bak

2.3 Suzuki renme yntemi Suzuki renme yntemini gelitiren Shinichi Suzuki (1898-1998)dir. Bu yntem ocuun kulan gelitirmeye ynelik olup, mzii ocuk daha douundan itibaren dinleyerek byr. Suzuki renme yntemi ile ocuk, kulaktan algy alabilecek duruma getirilir. nemli olan alg eitimini kk yalardaki ocuklara benimsetebilmektir. Bu retimde ise bire-bir retim yaplmas nemli olup, bu yntemle keman eitimi retilir. 3 -4 yalarndaki ocuklara alg eitimi verilmeye balanlr. Bu yntemde alg eitiminden sonra nota eitimi verilir. Nota eitimine balayabilmek ocuun hem yeteneine hem de yana baldr.
Grlmektedir ki yukardaki yntemler, ocuklara mzii en etkili bir ekilde retebilmeyi amalar. retmen merkezli retme deil, renci merkezli renme yaplmaktadr. Bireyin, ocuun yaratcln gelitirmeye, retkenliini arttrmaya dnk almalar yer almaktadr. Bu yntemlerde ama, ocuun erken yata mzik eitimine balamasn salayabilmektir. leride mzik yn ile birikimli bireyler yetimesi esastr. Aklanan bu yntemlerle beraber; ocuun daha ok dans edebilmesini, yaratclk zelliklerini gelitirici doalamaya dayal hareketler yapmasn salayc bir dier yntem olan Orff yntemi zerinde ayrntlaryla durulacaktr.

2.4 Orff renme yntemi Orff renme yntemini gelitiren Carl Orff (1895- 1982) adl Alman bestecisi ve mzik eitimcisidir. Mnih akademisinde mzik eitimi aldktan sonra Almanyann baz ehirlerinde orkestra efi olarak grev ald. 1924 ylnda mzik ve dans pedagogu Dorothee Gntherle birlikte Gnther Jimnastik, Dans ve Mzik okulunu kurdu [2]
Mzik eitimine yeni boyutlar getiren Orff; ritime, hareket ve emprovizasyona igdsel yaklam yntemleri getirmitir. Orffa gre; mzik, dans, jimnastik birbiriyle i iedir. Derslerinde dans eden rencilerine davulla elik etmitir. Gnther Jimnastik, Dans ve Mzik okulunun en nemli zellii doalamaya yer veriyor olmas, balangta ise vurmal alglarn kullanlmasdr [2]. Doalama, yaratclk Orff retisinde nemli bir yer tutmaktadr. Ritimde, vcut hareketlerinden yararlanlmtr. Her eit davula nem verilmitir. Ona gre: alglar, doalamaya ve yaratcla olanak tanmaktadr [3]. ocuklarn, bireylerin; hareket oyunlar, ark syleme, vurmal alglar, drama ile mziksel yetenekleri gelitirilebilmektedir. Orff retisinin zellii, bireyin zgrce hareket etmesini, doalama yapmasn, kendini mzikle ifade etmesine olanak salamasdr. Her ocuk kendine ait ritim yaratr bununla kendini ifade eder sonra ses esi gelir. Ses en doal alg aracdr. Sesiyle taklitler yapar, oyunlar oynar. zellikle ocuklar iinde yaadklar dsel dnyay oyunlarla da vururlar. Bu da mziksel anlatmn mzik eitiminde oyunla birlikte kullanlmasnn nemini ortaya karmaktadr. Orff retisinde dil esi, ritmik heceleri tekrar etmede, ritmik elikle sylenen kelimeleri bireyin aynen tekrar etmesinde nemlidir.

97

D. B. evik

Orff retisinde drama, dnceyi beden diliyle sunumudur. Drama almasyla birey; gurup yelerine saygl olmay, zgr olmay, yaratcln n plana karmay, neleri yapp neleri yapamadn renmi olabilmektedir. Doalama ile sosyalleir, gveni artar, sevgi dolu olur, ritmik, estetik hareketlerle kendini gelitirir. Doalama, Orff retisinde alglarla yaplmaktadr. Bylece birey, kendini mzie vererek kendini ifade etme frsat elde eder.

3. Orff yntemi zerine yaplan almalar

Yaprak Geleneksel mzik eitimi metotlarna alternatifler konulu yazsnda; eitli mzik eitimi yaklamlarndan olan Emine Jacques-Dalcroze, Carl Orff ve Zoltan Kodaly yntemleri kiilerin aktif katlmna tevik eden, ifade glerini ortaya karan yaklamlar olduundan bahsetmitir [4]. Bu yaklam arasndaki farkllklar ve benzerlikler ele alnmtr Ekici (1998) Orff alglar ve mzik eitiminde kullanm yntemleri konulu yksek lisans tezinde Carl Orffun mzik eitim anlayn, Orff alglarnn kullanmlarnn bireylerin geliimlerini olumlu ynde etkilediini aklamtr [5]. Grses (2005) Mzik Eitiminde mutlak yntem olan Orff teknii ile rnek ders etkinlii konulu almasnda; mzik eitiminde Orff ynteminin nemi ve Orff alglar hakknda bilgi vererek, Orff ynteminin ocuk zerinde olumlu etki braktn, mzikal ynden geliiminin olumlu ynde etkilendiini belirtmitir [6]. Morgl (2003) Mzik Eitiminde gdlemenin nemi konulu yazsnda; renciyi renmeye gdlenici duruma getirmenin retmenin elinde olduundan bahsetmitir. Mzik derslerinde renciyi gdlemede Orff alglarnn nemini vurgulamtr. Orff alglaryla ocuk, mzik aletini yaparak, yaayarak almay renip kendilerini mzikle ifade etme frsatlar bulurlar demitir [7]. Akyol (2006) 5-6 ya grubundaki ocuklarn yaratclklar zerinde Orff retisine dayal mzik eitiminin etkisinin incelenmesi makale almasnda; 40 ocuk zerinde tesadfi olarak deney-kontrol grubuna ayrmtr. Deney grubundaki ocuklara Orff retisine dayal mzik eitimi verilmitir. Aratrmada Torrance Yaratc Dnme Testi kullanlmtr. Aratrmann sonucunda, ocuklarn yaratclklarnn geliiminde Orff retisine dayal mzik eitiminin etkisi belirlenmitir [8].

4. Orff alglar
ocuklarn, Orff alglar ile yaratclklarnn geliimi salanlr. Orff alglar; elik gen, kastanyet, zil, tef, marakas, timpani, ksilifon, metalofon, ritim ubuklardr. Bu alglar ile ocuklar mzii daha iyi elenebilecekleri koullarda yerine getirmi olurlar. nk ocuklar bu alglara rahatlkla dokunabilir, vurabilir, sallayabilir. ocuklar, Orff alglarn kullanarak kendi kendilerine yaparak, yaayarak renirler. Orff yntemi ile birlikte mzik yapma sorumluluklar da artar. Mzik ortamnda hayal dnyalar da gelierek, kendilerini ifade etme frsat bulurlar. arklara ocuklar genellikle Orff alglar ile elik ederler. Bu alglar kullanarak zgrce hareket edip, kiisel geliimleri hzlanr.

98

Mzik retim yntemlerinden orff mzik retisine genel bir bak

Orff; aa tulu ve metal tulu vurmal ezgisel alglar tampere sistemine gre yeniden dzenleyip, ses alanlarn belirlemitir [9]. Ses renkleri hem dier alglardan farkldr hem de alma tekniinin farkllndan dolay mzik retiminde nemli bir yer tutmaktadr. Bu alglar 4 5 ya gurubu ocuklarn bile alabilecei alma kolaylna sahip olmas (ocuun yeteneine gre) ile hemen alabilmeleri, bildikleri melodiyi algda bulmaya almalar, tnlarn dikkat ekici olmas, yaratclklarnn gelimesinde rol oynamaktadr. Bu alglarn ortak zellii kolay alnyor olmas, elik yapmaya uygun olmas, yaratclklarn gelitirmeye ynelik ve her yaa uygun olmalar, akorda gerek olmamasdr. Orff yntemi, mzii renme ve retme metodudur. Bireye, ocuklara ayrcalk yapmadan onlarn yeteneklerine gre enstrman vererek renmelerini, mzikten zevk almalarn salar. Orff, Balangtan itibaren ocuklar almay sevmezler. Oyun oynamay ise ok severler ve onlarn ilgilerini ektiimiz an, renmelerinin daha da kolaylaacan greceksiniz demitir [9]. Orff renme metodunda rencinin renmeye istekli olabilmesinde retmene byk grev der. retmen derse snfn tamamen katlmn salayabilmeli, onlar gdleyebilmelidir. Zaten zelikle kk yataki ocuklarn gdlenmeye ihtiyalar ok fazladr. Onlarn ilgilerini taklit yaparak, oyunlar oynatarak salayabiliriz.

5. Mzik eitiminde orff ynteminin uygulanmas

Bu yntem; ritim ve doalamaya dayanan deneyimsel yntemdir ve ocuklarn hoplama, zplama, koma ve sallanma vb. onlarn doal bulduklar ritimler zerine kurulmutur. arklarla yaratclklarn kullanarak, doalamayla vcut hareketleriyle dans etmektedir. Bylece kendilerine gvenleri artmaktadr. Bu yntemin en nemli zellii, ocuklarn ilgisini ekmesidir. ocuklar oynayarak, hareket ederek, ark syleyerek yaratc etkinliklerde bulunurlar. Onlara yol gsterme tercih edilir. retme tercih edilmez. Bu yntemde ilk olarak duyduklarn, hissettiklerini bireysel olarak, sonra ise toplu olarak ifade ederler. Bu da bireyin kendine olan zgvenini kazandrr. Geleneksel mzik retiminin yapld snflarda renciler genel olarak sralarda hareketsiz oturmakta, retmen anlatm yapmaktadr. renciler pasif alcdr, alglarda eitlilik azdr. Geleneksel mzik retiminde bilgiden mzie gidilir. Oysa ki mzik retiminde kullanlan aktif renme yntemlerinden biri olan Orff yntemiyle; bireyler etkileim iindedirler, retmen rehberlik etmektedir, renci aratran, kefeden, renmeye ura veren durumundadr. Beden dili ritmik elikte nemli yer tutar. Bunun iin doalamaya, oyunlara yer verilir ve yaratcln gelitirilmesi n plandadr. Orff retiminde birey yaparak, yaayarak renir, fikirler retir, sorunlara zm bulmay dnr, retmen rehber edici konumdadr, yanl yapmaktan korkmamas gerektiini vurgular. Orff alglar zellikle 4-5 ya grubu ocuklarn rahatlkla alabilecekleri kolayla sahiptir. Orff yntemini uygulama esnasnda; ilk olarak, Orff alglarn retmen snfa dank olarak yerletirir. ocuklara yapacaklar alma anlatlr. Piyanonun banda duran retmenin anlatt hikaye annda, hikayede geen canlandrlmas gerekli durum iin ocuklardan birine o sesi karabilecek Orff alglardan birinin yanna gitmesi istenir. ocuk bu durumda o sesi verebileceini

99

D. B. evik

dnd, hayal ettii Orff algsnn yanna gider. Dier ocuklar ise arkadan dikkatli bir ekilde izlerler. Szgelimi bu alglarla; hikayede olan yamur sesini, ocuun birden koarken yavalamasn gstermesi vb. olabilir. Mzik retiminde, Orff yntemi kadar mevcut olan dier retim yntemleri de nemli bir yere sahiptir. Bu yntemler bireyin bilgiyi kendisinin kefetmesine, deiik alglarla birlikte vcut dilinin kullanlmasna olanak vererek renilenleri kalc hale getirmeye, daha zevkli ve elenceli ders ortamlar oluturmaya yardmc olmaktadrlar. Mzik Eitimcileri bu yntemleri iyi bilmeleri ve kullanmalar durumunda hem bireyin daha kalc renmesini salayabilirler hem de mzik derslerini zevkli hale getirebilirler.

Kaynaklar
[1] [2] [3] [4] Uan, A., Mzik Eitimi (Temel Kavramlar lkeler - Yaklamlar), Ankara, Mzik Ansiklopedisi Yaynlar, s: 24-25 (1994). http://www.aosa2.org/ (02.10.2006). http://www.orffcanada.ca (02.10.2006). Yaprak, E. Geleneksel Mzik Eitimi Metotlarna Alternatifler, Orff Merkezi nfo Dergisi, Say:7, (www.rehabilitasyon.com/index.php?act=showarticles&cid=96&act2=read&aid =467) (02.10.2006). Ekici, T., Orff alglar ve mzik eitiminde kullanm yntemleri, Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, zmir (1998). www.erg.sabanciuniv.edu/iok2005/bildiriler/zeynep-gurses.doc (02.10.2006). Morgl, M., Mzik Eitiminde Gdlemenin nemi , Bilim ve Akln Aydnlnda Eitim Dergisi, Say:41, (2003). Akyol, A. S., 5-6 ya grubundaki ocuklarn yaratclklar zerinde orff retisine dayal mzik eitiminin etkisinin incelenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5: 16-19, (2006). http://www.keyofz.com(02.10.2006).

[5] [6] [7] [8]

[9]

100