Poradnik czytania nazw aciskich

Wszystkie ywe organizmy maj swoje nazwy. W yciu codziennym czsto posugujemy si nazwami wernakularnymi (czyli po prostu zwyczajowymi nazwami w jzyku polskim, lub innym narodowym). Aby unikn nieporozumie, w nauce obowizuj nazwy naukowe, ktre s uniwersalne, jednoznaczne i zrozumiae dla badaczy bez wzgldu na ich kraj pochodzenia i jzyk ojczysty. Nazwy te na og wywodz si z jzykw klasycznych, najczciej z aciny i greki, a przy ich czytaniu obowizuj zasady aciskiej fonetyki. Jednake dzi znajomo aciny nie jest powszechna, std wiele osb ma problemy z ich poprawn wymow. Od studentw biologii wymagamy, by uywali nazw naukowych i potrafili je poprawnie odczyta. Poniej zamieszczamy zasady czytania aciny, by umoliwi poprawn wymow osobom, ktre nie zetkny si z tym jzykiem. ae, oe wymawiamy jak polskie [e]: Cerambycidae [= cerambycide] kzkowate Pieris brassicae [=pieris brassice] bielinek kapustnik Amoeba [=ameba] ameba Dendrocoelum [=dendrocelum] wypawek ale w a, o wymawiamy obie goski (stosowanie znakw diakrytycznych jest coraz rzadsze): Bero [=beroe] ebropaw Pandion haliatus [=pandion haliaetus] rybow au, eu wymawiamy jest jak polskie [a, e]: Aurelia aurita [=arelia arita] chebia modra Tabanus autumnalis [=tabanus atumnalis] bk Euglena [=eglena] euglena Euryderma [= eryderma] warzywnica c wymawia si jak [c] przed e, i, y, ae, oe: Cypraea ocellata [=cyprea ocellata] porcelanka Ciliata [=ciliata] orzski Lycaena helle [= lycena helle] czerwoczyk fioletek Coelenterata [=celenterata] jamochony ale przed wszystkimi innymi literami (a, o, u, spgoskami) c wymawiamy jak [k]: Decapoda [=dekapoda] dziesicionogi Coccinella [=kokcinella] biedronka Aculeata [=akuleata] dwki Insecta [=insekta] owady qu wymawia si jak [kw]: Libellula quadrimaculata [=libellula kwadrimakulata] waka czteroplama Equus [=ekwus] ko gu wymawia si jak [gw]: Streptococcus sanguinis [=streptokokkus sangwinis] paciorkowiec v wymawia si jak [w]: Vespa [=wespa] osa Viviparus [=wiwiparus] ywordka
1

ph wymawia si jak [f]: Phyllobius [= fyllobius] naliciak Ophiuroidea [=ofiuroidea] wowida Daphnia [=dafnia] rozwielitka rh, th wymawia si jak [r, t]: Arthropoda [=artropoda] stawonogi Holothuria [=holoturia] strzykwy Rhapidia [= rapidia] wielbdka ch wymawia si jak [h]: Oligochaeta [=oligoheta] skposzczety Cryptochiton [=kryptohiton] chiton x wymawia si jak [ks]: Ixodes [=iksodes] kleszcz Volvox [=wolwoks] toczek su z reguy wymawia si [su]: Succinea [= sukcinea] bursztynka ale przed samogosk w tej samej sylabie co "su" wymawia si [sw]: Trachycera suavella [= trahycera swawella] ma omacnica s z reguy wymawia si [s], ale midzy samogoskami moe si udwicznia: Fasciola [=fascjola] motylica Chrysopa [=hryzopa] zotook y na pocztku wyrazu lub obok samogosek wymawia si jak [j]: Yoldia [=joldia] ma ale midzy spgoskami wymawia si [y]: Lycosa [=lykoza] pogoniec Hydra [=hydra] stubia Niekiedy nazwy naukowe wywodzone s od nazw geograficznych lub nazwisk np. Okapia johnstoni (okapi), Chauliodus schmidti (ryba worowata), wtedy poprawnie jest czyta je wg zasad fonetyki jzyka, z ktrego si wywodz, coczasem sprawia nam trudnoci. Nie wolno odmienia nazw aciskich z polskimi kocwkami deklinacyjnymi. Nazwy naukowe rodzajw i gatunkw przyjo si pisa kursyw, wyszych taksonw zwyk czcionk. Nazwa danego gatunku jest dwuczonowa, pierwszy czon to nazwa rodzajowa (pisana zawsze du liter), drugi czon to epitet gatunkowy (t cz piszemy z maej litery). Jeli nie wiadomo dokadnie o jaki gatunek chodzi, ale znany jest rodzaj, to zamiast nazwy gatunkowej pisze si sp. (species) [=gatunek], np. Cassida sp. bliej nieokrelony gatunek tarczyka. Gdy chcemy obj wsplnym okreleniem grup gatunkw nalecych do tego samego rodzaju, uyjemy skrtu spp., np. Araneusspp. [=kilka gatunkw z rodzaju krzyak]. Za nazw gatunku zazwyczaj podaje si nazwisko autora, ktry dany gatunek opisa, np. Manobia bimaculata Kimoto oznacza, e autorem opisu tego gatunku chrzszcza jest Kimoto. Za nazwiskiem autora podaje si te rok, w ktrym ukazaa si publikacja zawierajca opis gatunku. Jeli autor i data s ujte w nawias, to oznacza e gatunek nie by oryginalnie opisany w tym rodzaju, a zosta w nim umieszczony dopiero po pniejszej rewizji.
2