You are on page 1of 85

I

M

O
S
T
E
N

W
A
S

N
E
U
E
S
?
MAREK DUDKIEWICZ
ALEKSANDER FUKSIEWICZ
AGNIESZKA ADA
P
A
R
L
A
M
E
N
T
E
U
R
O
P
E
J
S
K
I
JACEK KUCHARCZYK
PARLAMENT
EUROPEJSKI
SPOECZNE ZAUFANIE I (NIE)WIEDZA
Kto wybiera posw do Parlamentu Europejskiego? Czy znasz jakiego
europosa? Cho trudno w to uwierzy, odpowied na takie pytania
sprawia wiele trudnoci wikszoci Polakw. Pomimo e w przyszym
roku minie 10 lat odkd Polska zostaa czonkiem Unii Europejskiej,
a w tym czasie polscy obywatele i obywatelki ju dwukrotnie mogli
uczestniczy w wyborach do Parlamentu Europejskiego, tylko czterech
na dziesiciu z nich zdaje sobie spraw z tego, e Parlament Europejski
jest instytucj wybieran przez obywateli w powszechnych wyborach.
A siedmiu na dziesiciu nie potrafi przypomnie sobie nazwiska ani
jednego polskiego europosa.
Ju za kilka miesicy wszyscy Europejczycy wybior swoich przedstawi-
cieli do Parlamentu Europejskiego. W ostatnich wyborach w Polsce
gosowa zaledwie co czwarty uprawniony i bya to jedna z najniszych
frekwencji w caej Unii Europejskiej. Mamy nadziej, e raport, ktry
oddajemy w Pastwa rce, pomoe zrozumie paradoks, jakim jest
niska wiedza i zainteresowanie wyborami do PE przy jednoczesnej
wysokiej ocenie i zaufaniu do tej instytucji. Mamy nadziej, e wnioski
z tego raportu bd przydatne do planowania dziaa informacyjnych
i profrekwencyjnych przed zbliajcymi si wyborami.
Fundacja Instytut Spraw Publicznych (ISP) jest jednym z wiodcych
polskich think tankw, niezalenym orodkiem badawczo-analitycz-
nym. Powsta w 1995 roku. Poprzez prowadzenie bada, opracowywa-
nie ekspertyz i rekomendacji dotyczcych podstawowych kwestii
ycia publicznego Instytut suy obywatelowi, spoeczestwu
i pastwu. Wsppracuje z ekspertami i badaczami z polskich
i zagranicznych orodkw naukowych. Wyniki projektw badawczych
prezentowane s na konferencjach i seminariach oraz publikowane w
formie ksiek, raportw, komunikatw i rozpowszechniane wrd
posw i senatorw, czonkw rzdu i administracji, w rodowiskach
akademickich, a take wrd dziennikarzy i dziaaczy organizacji
pozarzdowych.
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce jest integraln
czci KE, a cilej jej Dyrekcji Generalnej ds. Komunikacji Spoecznej.
Jego rola polega na zapewnieniu jak najbardziej efektywnej wymiany
informacji midzy Komisj Europejsk a danym pastwem czonkow-
skim. Przepyw informacji odbywa si w dwch kierunkach.
Po pierwsze, z Brukseli do Polski, poprzez prowadzenie szerokiej
polityki informacyjnej na temat unijnych polityk, dziaalnoci Komisji
Europejskiej oraz inicjowanych przez ni kampanii oraz akcji
skierowanych do spoeczestwa. Jej adresatami s nie tylko obywate-
le, ale take media oraz przedstawiciele wadz rzdowych i samorz-
dowych, biznes, instytuty badawcze, think tanki oraz organizacje
pozarzdowe. Po drugie, Przedstawicielstwo jest istotnym rdem
informacji dla Komisji Europejskiej w Brukseli na temat wanych
wydarze i sytuacji spoeczno-gospodarczej w Polsce, w zakresie,
w jakim wie si to z UE i poszczeglnymi obszarami jej dziaania.
Projekt wspfinansowany
ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
S
P
O

E
C
Z
N
E
Z
A
U
F
A
N
I
E
I
(
N
I
E
)
W
I
E
D
Z
A
PARLAMENT EUROPEJSKI
SPOECZNE ZAUFANIE I (NIE)WIEDZA
01_cz_Parlament Europejski.indd 1 2013-10-28 12:23:57
2 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
01_cz_Parlament Europejski.indd 2 2013-10-28 12:23:57
MAREK DUDKIEWICZ
ALEKSANDER FUKSIEWICZ
JACEK KUCHARCZYK
AGNIESZKA ADA
Warszawa 2013
PARLAMENT EUROPEJSKI
SPOECZNE ZAUFANIE I (NIE)WIEDZA
01_cz_Parlament Europejski.indd 3 2013-10-28 12:23:57
INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH
Program Europejski
Badania jakociowe przeprowadzone na zlecenie Przedstawicielstwa Komisji Euro-
pejskiej w Polsce.
Projekt wspfinansowany ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Wyraone w niniejszej publikacji opinie s pogldami jej Autorw. Treci prezento-
wane w niniejszej publikacji nie s tosame z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa
Spraw Zagranicznych ani Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
Badania ilociowe przeprowadzono czciowo w ramach projektu Policy Association
for an Open Society Enlargement and Citizenship: Looking to the Future.
Recenzja czci raportu dotyczcej bada jakociowych: dr Elbieta Skotnicka-Illasiewicz
Analiza statystyczna: Dariusz Przybysz
Koordynacja projektu: Aleksander Fuksiewicz/Anna Jezierska
Redakcja jzykowa: Izabela Komorowska-Dzieranowska
Projekt okadki: Rafa Zaski
Projekt zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja
odzwierciedla jedynie stanowiska autorw i Komisja Europejska nie ponosi odpo-
wiedzialnoci za umieszczon w nich zawarto merytoryczn.
Za tre publikacji odpowiada Instytut Spraw Publicznych.
Copyright by Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2013
Przedruk materiaw Instytutu Spraw Publicznych w caoci lub w czci jest moliwy
wycznie za zgod instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie danych jest dozwo-
lone z podaniem rda.
ISBN 978-83-7689-198-9
Wydawca:
Fundacja Instytut Spraw Publicznych
00031 Warszawa, ul. Szpitalna 5 lok. 22 tel. (22) 55 64 260, faks (22) 55 64 262
e-mail: isp@isp.org.pl www.isp.irg.pl
Skad, druk i oprawa:
Orodek Wydawniczo-Poligraficzny SIM
00669 Warszawa, ul. Emilii Plater 9/11
tel. (22) 629 80 38
www.owpsim.pl
01_cz_Parlament Europejski.indd 4 2013-10-28 12:23:57
SPIS TRECI
Gwne wnioski 7
Wstp 9
Aleksander Fuksiewicz, wsppraca Jacek Kucharczyk
Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
wyniki badania sondaowego 13
Wstp 13
Gasncy euroentuzjazm Polakw? 14
Ocena bilansu czonkostwa w Unii Europejskiej 14
Ocena dziaalnoci Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej 16
Nieznany Parlament Europejski 17
Wybory do Parlamentu Europejskiego 17
Znajomo polskich posw do Parlamentu Europejskiego 19
rda wiedzy o Parlamencie Europejskim 22
Tematy dziaalnoci Parlamentu Europejskiego 23
Cechy posw do Parlamentu Europejskiego 24
Podsumowanie 29
Marek Dudkiewicz, wsppraca Agnieszka ada
Kontekst nieznajomoci Parlamentu Europejskiego
wyniki bada jakociowych 31
Opis i dobr grup badawczych, miejsca realizacji 31
Polityka mczy nawet tych, ktrzy cho troch si ni interesuj 32
Telewizja i Internet rdami wiedzy, wykorzystywanymi biernie 33
Tematami budzcymi zainteresowanie s sprawy biece i bliskie
odbiorcy 33
Polska a Unia Europejska pozytywny bilans akcesji widziany gwnie
przez pryzmat pienidzy 35
Rozwj Polski gwn korzyci z czonkostwa 35
Obawy o moliwoci penego skorzystania z czonkostwa
w UE przez Polsk 37
Instytucjom publicznym w Polsce si nie ufa 39
Demokracja w Polsce jest sabo zakorzeniona 41
01_cz_Parlament Europejski.indd 5 2013-10-28 12:23:57
6 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Kryzys jest, a jakoby go nie byo 44
Parlament Europejski instytucja nieznana 45
Europosowie nieznani i nijacy 48
Pose do PE osoba nieznana 49
Pose do PE powinien mie dorobek, dba o dobro publiczne
i cechowa si wieloma przymiotami osobistymi 50
Brak znajomoci dokona posw 53
Cenne zewntrzne eksperckie spojrzenie posa do PE na sytuacj
w Polsce 55
Zarobki za wysokie, ale jeli obnia, to w caej Europie 56
Udzia w wyborach to obowizek, cho mao radosny 57
Gosowanie to wybr mniejszego za 58
Szansa na zwikszenie frekwencji: dobry kandydat majcy osignicia
i plany, a nie obietnice 60
Niekojarzone, ale potrzebne kampanie profrekwencyjne 60
Z nowinek: akceptacja tylko dla gosowania internetowego 62
Wnioski 64
Jacek Kucharczyk, Agnieszka ada, wsppraca Marek Dudkiewicz
Rekomendacje 71
Aneks Profil cech polskich europosw wedug uczestnikw
bada jakociowych 77
Wykaz publikacji ISP na temat Parlamentu Europejskiego 81
Noty o autorach 83
01_cz_Parlament Europejski.indd 6 2013-10-28 12:23:58
GWNE WNIOSKI
Wni oski z bada opi ni i publ i cznej
Prawie poowa Polakw (47%) ocenia bilans czonkostwa Polski w Unii
Europejskiej neutralnie. Badanie pokazuje wyran przewag osb
oceniajcych skutki integracji pozytywnie (37%) nad oceniajcymi je
negatywnie (12%). Jednak poparcie dla czonkostwa Polski w Unii Eu-
ropejskiej maleje. Polacy pozytywnie oceniaj unijne instytucje: Par-
lament Europejski i Komisj.
Stosunkowo pozytywne podejcie respondentw do Unii Europejskiej
i jej instytucji wyranie kontrastuje z ich niewielk wiedz. Tylko 40%
Polakw wie, e Parlament Europejski jest instytucj wybieran w wy-
borach, co oznacza spadek a o 17 punktw procentowych w stosunku
do ostatniego sondau, tu po wyborach w 2009 r. 27% uwaa, e czon-
kw Parlamentu Europejskiego wybieraj ze swojego grona posowie
i senatorowie, 14% e wyznacza ich rzd, a 19% nie ma zdania.
Najlepiej rozpoznawalnym polskim posem do Parlamentu Europej-
skiego jest Jerzy Buzek, ale oglnie rozpoznawalno posw jest bar-
dzo maa. Prawie 70% Polakw nie potrafi wymieni ani jednego z nich.
Mimo to oglny obraz posw do Parlamentu Europejskiego jako gru-
py pozostaje pozytywny.
Wni oski z bada j akoci owych dyskusj i gr upowych
Bardzo widoczne jest oglne zniechcenie badanych do polityki, spo-
wodowane stylem prowadzenia dyskursu politycznego w Polsce.
Badani w dyskusjach grupowych zdecydowanie korzystnie ocenia-
j polskie czonkostwo w UE. Za gwne korzyci uznaje si przede
wszystkim postp w dziedzinie infrastruktury, w dalszej kolejnoci
swobod podrowania oraz podejmowania pracy w krajach UE.
Jako gwne negatywne zjawiska zwizane z integracj europejsk
wymienia si dysproporcje w zarobkach, obawy o dobre wykorzysta-
nie pyncych z UE funduszy oraz obawy o konieczno ich oddania
w przyszoci.
01_cz_Parlament Europejski.indd 7 2013-10-28 12:23:58
8 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wiedza na temat funkcjonowania UE i jej instytucji jest wyjtkowo
nika, a czsto bdna.
Pomimo niewielkiej wiedzy na temat UE relatywnie wikszym zaufa-
niem badani darz instytucje unijne ni polskie.
Badani twierdz, e rzdy demokratyczne s mao skuteczne, cho
wszyscy uwaaj, e demokracja jest istotn wartoci, a dla najmod-
szych grup stanem oczywistym.
Wiedza na temat dziaalnoci PE jest bardzo saba, co wynika z braku
zainteresowania i braku atwo dostpnych informacji. Badani nie s
jednak zainteresowani aktywnym poszukiwaniem informacji o PE.
Parlament Europejski uznawany jest jednak za instytucj potrzebn,
bo jest demokratyczny i stwarza forum do dyskusji.
Badani s podzieleni w ocenie, czy wysanie polityka do PE to zsyka
czy nagroda.
Badani generalnie nie znaj nazwisk posw do PE, a ci nieliczni znani
posowie w wikszym stopniu swoj rozpoznawalno zawdziczaj
powodom pozamerytorycznym, a nie swojej dziaalnoci w PE. Nie od-
rniaj take polskich posw do PE od innych polskich politykw
dziaajcych na forum UE (komisarz, rzd).
Gwnym motywem uczestnictwa w wyborach jest spenienie obywa-
telskiego obowizku. Badani twierdz te, e ten, kto nie gosuje, nie
ma prawa potem narzeka na sytuacj w kraju. Jednak nadal wystpu-
je due zniechcenie do udziau w wyborach, ktre wynika z: zanikaj-
cego poczucia zwizku midzy wasnym gosem a wynikami wyborw,
wybieraniem mniejszego za, frustracji, e wygrywaj inni.
01_cz_Parlament Europejski.indd 8 2013-10-28 12:23:58
WSTP
W 2014 roku odbd si sme, a w Polsce trzecie bezporednie wybory
do Parlamentu Europejskiego. W dotychczasowych wyborach do PE w Pol-
sce w latach 2004 i 2009 odnotowywano jedn z najniszych w caej
Unii Europejskiej frekwencj wyborcz. Wynik ten by raco niski przy
rwnoczenie wysokim wwczas poziomie akceptacji dla czonkostwa
Polski w UE oraz dominujcym w wynikach bada spoecznych odczu-
ciu przewagi pyncych z niego korzyci nad kosztami. To powszechne
poparcie integracji nie zmieniao jednak faktu, e wikszo Polakw nie
tylko nie oddawaa gosu, ale i nie wykazywaa zainteresowania sprawami
europejskimi. Obecnie sytuacja przed wyborami wydaje si by o wiele
bardziej skomplikowana, gdy zaobserwowa mona tendencje spadku
przekonania o znacznej przewadze pozytywnych skutkw wejcia Polski
do UE na rzecz opinii ambiwalentnych. Take sama akceptacja czonko-
stwa obniya si o kilka punktw procentowych w cigu ostatnich lat.
Zmiany te mog negatywnie wpyn na gotowo Polakw do pjcia
do urn pod koniec maja 2014 roku.
Jednoczenie wci ronie rola Parlamentu Europejskiego, ktry po
wejciu w ycie Traktatu z Lizbony wspdecyduje m.in. o ksztacie unij-
nego budetu czy wielu zasadach europejskiego rynku wewntrznego,
a wic o kwestiach bezporednio wpywajcych na ycie obywateli. Ci
nie zdaj sobie z tego jednak zazwyczaj sprawy. Temat funkcjonowania
izby jest wyjtkowo rzadko podejmowany przez polskie media, a pol-
scy posowie do PE nie s znani w kontekcie ich dokona na arenie
europejskiej. Tymczasem Polacy zasiadaj w awach Parlamentu Euro-
pejskiego ju dwie kadencje, co pozwolio im pozna zasady pracy izby
oraz w peni si w ni zaangaowa. Jak wykazuj wieloletnie badania
Instytutu Spraw Publicznych, zaangaowanie wielu z nich jest doceniane
na arenie europejskiej, a podejmowane dziaania uznawane za skutecz-
ne
1
. Wci jednak istnieje grupa posw do PE, ktrzy wicej czasu ni
1 Por. M. Szczepanik, J. Kucharczyk (red.), Nie tylko polityka zagraniczna. Polacy w Parlamencie
Europejskim na pmetku 7. kadencji, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012; M. Szczepanik,
E. Kaca, A. ada, Bilans aktywnoci polskich posw do Parlamentu Europejskiego. Cele, osigni-
cia, wnioski na przyszo, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
01_cz_Parlament Europejski.indd 9 2013-10-28 12:23:58
10 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
aktywnoci w Strasburgu i Brukseli powicaj komentowaniu polityki
krajowej
2
.
Nieznajomo posw i samej instytucji PE wie si take z brakiem
wiedzy na temat procedur wyborczych. Jak wykazuj badania ISP, w 2009
roku na kilka tygodni przed wyborami, kiedy trwaa ju kampania wybor-
cza, w kwietniu, jedynie 52% Polakw wiedziao, e to obywatele wybiera-
j posw do PE. Pozostali przypisywali to zadanie prezydentowi, Sejmowi
lub rzdowi. Kilka tygodni po gosowaniu, w sierpniu, wiadomo ta nie
bya specjalnie wysza i wynosia 57%.
Te wszystkie wymienione czynniki powoduj, e istnieje uzasadniona
obawa, i take w 2014 roku frekwencja w Polsce w wyborach do PE b-
dzie daleka od zadowalajcej. Jej podwyszenie wobec dotychczasowych
wynikw ley tymczasem w polskim interesie. Jako e, nawet mimo spad-
ku entuzjazmu, spoeczestwo nadal wyjtkowo pozytywnie wyraa si
o UE, Polacy w sposb naturalny mogliby da temu wyraz w wyborach. To
wanie zaangaowani obywatele s jednym z czynnikw wpywajcych
na gotowo uznawania wikszej roli danego pastwa w Europie. Polacy
maj tu szczeglne zobowizanie, jako najwikszy kraj, ktry przystpi do
UE w 2004 roku, obchodzcy w 2014 roku okrgy, dziesity jubileusz tego
wydarzenia i najwikszy beneficjent unijnych funduszy strukturalnych.
Rzdowi atwiej bdzie zabiega o interesy pastwa na scenie UE, jeli
podpiera bdzie si mg rzeczywistym przekonaniem spoeczestwa do
idei integracji. Dowodem tego przekonania jest m.in. udzia w wyborach.
Dlatego naley podj dziaania, ktre zachc Polakw do udziau
w majowych wyborach do PE. W celu waciwego skonstruowania kam-
panii motywujcych do gosowania naleao stwierdzi, co Polacy wie-
dz na temat Parlamentu Europejskiego, jak oceniaj jego dziaalno
i czy dostrzegaj jego wpyw na ich codzienne ycie. Pytania te osadzi
trzeba w szerszym kontekcie wiedzy Polakw na temat Unii Europej-
skiej, ktr we wszystkich badaniach sondaowych oceniaj tak bardzo
pozytywnie (cho jednak ostatnio gorzej ni wczeniej) oraz podejcia
do polityki jako takiej.
W celu postawienia diagnozy, jakie dziaania bd w Polsce obecnie
najbardziej skuteczne, Instytut Spraw Publicznych po raz kolejny przepro-
wadzi badania opinii publicznej na temat wiedzy Polakw o Parlamencie
2 Por. A. ada, M. Fakowska-Warska, Europose w sieci, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
2012.
01_cz_Parlament Europejski.indd 10 2013-10-28 12:23:58
11 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Europejski i wyborach oraz postrzegania Unii Europejskiej. Aby pogbi
obraz uzyskany dziki wynikom sondau, na zlecenie Przedstawicielstwa
Komisji Europejskiej w Polsce zrealizowano take badania jakociowe. Ni-
niejszy raport podsumowuje wyniki obu tych bada. Pytania w ankiecie
oraz tematy do rozmw podczas badania fokusowego koncentroway si
wok kwestii dotyczcych uczestnictwa w wyborach, przyczyn absencji
wyborczej, wiedzy na temat Parlamentu Europejskiego, czynnikw mog-
cych wpyn na wiksze zainteresowanie tematyk europejsk i wybora-
mi w 2014 roku. Pytania bazoway na dowiadczeniach ISP prowadzenia
bada jakociowych na temat partycypacji obywatelskiej oraz w realizacji
bada ilociowych (opinii publicznej) na temat Parlamentu Europejskiego
w poprzednich latach (w tym przed poprzednimi wyborami do Parlamentu
Europejskiego i po nich).
Badania ilociowe prowadzone s na reprezentatywnej prbie doro-
sych Polakw, std oddaj pogldy caego spoeczestwa. Badania jako-
ciowe nie s reprezentatywne, pozwalaj natomiast bardziej szczegowo
pozna sposb postrzegania wybranych kwestii przez konkretne grupy.
Poczenie wynikw i wnioskw z obu analiz pozwala sformuowa ge-
neralne rekomendacje na temat prowadzenia kampanii informacyjnych
na tematy zwizane z integracj europejsk, w tym z wyborami do PE.
01_cz_Parlament Europejski.indd 11 2013-10-28 12:23:58
12 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
01_cz_Parlament Europejski.indd 12 2013-10-28 12:23:58
Aleksander Fuksiewicz, wsppraca Jacek Kucharczyk
WIEDZA I OPINIE POLAKW O PARLAMENCIE EUROPEJSKIM
WYNIKI BADANIA SONDAOWEGO
Wst p
W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 r. w Polsce zanoto-
wano najnisz oprcz Sowacji frekwencj wyborcz w caej Unii Euro-
pejskiej. rednia frekwencja w Unii wyniosa wwczas 43%, a w Polsce do
urn poszed wwczas niespena co czwarty uprawniony do gosowania.
Przyczyn tak niewielkiego zainteresowania gosowaniem jest z pewnoci
wiele (np. ranga przypisywana tym wyborom przez Polakw jest nisza ni
wszystkich innych wyborw
1
). Dotychczasowe badania Instytutu Spraw
Publicznych z lat 2003, 2004 i 2009 pokazyway jednak, e wielu Polakw
w ogle nie zdaje sobie sprawy, e takie wybory si odbywaj.
W opisywanym sondau ISP ponownie zbadano ocen bilansu czon-
kostwa w Unii Europejskiej, stosunek do Parlamentu Europejskiego, roz-
poznawalno polskich posw i wanie wiedz o sposobie ich wyboru.
Najnowsze badanie rni si od pozostaych tym, e nie zostao zrealizo-
wane ani w czasie kampanii wyborczej, ani tu po wyborach, kiedy media
powicaj wyborom wicej uwagi. Ta rnica znalaza wyrane odzwier-
ciedlenie w wynikach. Odsetek osb poprawnie odpowiadajcych na py-
tanie o sposb wyboru posw do Parlamentu Europejskiego jest jeszcze
niszy ni w poprzednich badaniach. Inne wyniki potwierdzaj niewielk
wiedz Polakw o Unii Europejskiej, ktra wyranie kontrastuje z ich sto-
sunkowo pozytywn ocen unijnych instytucji i samego bilansu czonko-
stwa Polski w Unii.
Badanie terenowe przeprowadzia firma TNS Polska na zlecenie In-
stytutu Spraw Publicznych w dniach 711 wrzenia 2013 r. na podstawie
kwestionariusza dostarczonego przez ISP. Na pytania odpowiadaa repre-
zentatywna grupa 1000 osb w wieku od 15 lat
2
.
1 Zob. J. Kucharczyk, A. ada (red.), W stron europejskiego demos. Polskie wybory do Parlamen-
tu Europejskiego w 2009 r. w perspektywie porwnawczej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
2010, s. 151.
2 Jeli nie zaznaczono inaczej, przytoczone wyniki pochodz z tego badania. Jego cz bya re-
alizowana we wsplnym projekcie badawczym Policy Association for an Open Society. W kilku przy-
01_cz_Parlament Europejski.indd 13 2013-10-28 12:23:58
14 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wykres 1.
Czy, Pana(i) zdaniem,
integracja z Uni
Europejsk przyniosa
Polsce
rdo: ISP 2013
Badanie pokazuje wyran
przewag oceniajcych
skutki integracji pozytywnie
nad oceniajcymi je
negatywnie.
Gasncy eur oent uzj azm Pol akw?
Ocena bilansu czonkostwa w Unii Europejskiej
Polacy s od wielu lat jednym z najbardziej pozytywnie nastawionych
do integracji europejskiej spoeczestw w Unii Europejskiej, co systema-
tycznie potwierdzaj badania rnych orodkw.
Rwnie niniejsze pokazuje wyran przewag licz-
by respondentw oceniajcych skutki integracji po-
zytywnie (37%) nad tymi, ktrzy oceniaj je negatyw-
nie (12%). Relatywnie najczciej (47%) respondenci
oceniali bilans czonkostwa jako neutralny.
Zestawienie tych wynikw z poprzednimi badaniami Centrum Bada
Opinii Spoecznej, w ktrych pytanie jest zadawane w ten sam sposb,
wskazuje jednak na wyrany spadek odsetka pozytywnych ocen bilansu
czonkostwa w Unii Europejskiej. Liczba opinii pozytywnych zmniejszya
si w stosunku do badania z maja 2013 r. a o 17 punktw procentowych.
Moe to potwierdza trend zauwaalny w badaniach CBOS ju od 2009 r.,
kiedy liczba ocen pozytywnych zacza spada na rzecz neutralnych i ne-
gatywnych.
padkach odwoujemy si ponadto do bada sondaowych CBOS, bada ISP z lat 2003, 2004 i 2009
oraz badania ISP z 2013 r., realizowanego przez GfK Polonia.


wce[ ko:zysc
z s:a
_/
ye samo ko:zysc
co s:a
;/
wce[ s:a
z ko:zysc
1z
:uoo
oweozec
_
01_cz_Parlament Europejski.indd 14 2013-10-28 12:23:58
15 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Wykres 2.
Czy, Pana(i) zdaniem,
integracja z Uni
Europejsk przyniosa
Polsce... (20042013)
rdo: ISP 2013, CBOS
20042013
3
Jednoczenie tak wyrana zmiana zwaszcza radykalny wzrost ocen
neutralnych w cigu zaledwie kilku miesicy musiaaby zosta potwier-
dzona kolejnymi badaniami.
Korzyci z integracji czciej doceniaj osoby mode, lepiej wyksztaco-
ne, lepiej oceniajce swoj sytuacj materialn. Jeli chodzi o preferencje
polityczne, ponad poowa osb deklarujcych gosowanie na Platform
Obywatelsk i tylko jedna trzecia potencjalnych wyborcw Prawa i Spra-
wiedliwoci wybraa odpowied wicej korzyci ni strat.
Po uszczegowieniu pytania o bilans czonkostwa i podziale go na
cztery kategorie (wpyw integracji na: demokracj w Polsce; jako ycia
w Polsce; jako usug publicznych; pozycj Polski w wiecie) potwierdza
si tendencja do wyboru przez najwiksz grup respondentw odpowie-
dzi neutralnej, a wrd pozostaych wida wyran przewag odpowiedzi
pozytywnych nad negatywnymi.
Odpowiedzi pozytywne przewayy nad neutralnymi tylko w przypad-
ku oceny wpywu czonkostwa w UE na pozycj Polski na wiecie (44%
3 Stosunek Polakw do integracji europejskiej. Komunikat z bada, Centrum Badania Opinii Spo-
ecznej, Warszawa, maj 2013.
c
1c
zc
_c
;c
_c
oc
/c
wce[ ko:zysc z s:a
ye samo s:a co ko:zysc
wce[ s:a z ko:zysc
:uoo oweozec
\


z
c
c
;
`


z
c
c
;
\

z
c
c
_

\

z
c
c
o

\

z
c
c
/

\

z
c
c
8

\

z
c
c
_

\

z
c
1
c

\

z
c
1
1
\

z
c
1
_

,

`

z
c
1
_

%
z
o
%

o
%
1
1
%

%
z
o
%
z
6
%
1
1
%

6
%
z
1
%
z
z
%
1
1
%
_

%
1
8
%
1
8
%
1
o
%
/
%
1

%
1
_
%
6

%
6

%
6
_
%
6
_
%
6

%
_

/
%

/
%
1
z
%
_
%
_
%
_
%

%
/
%
6
%
1

%
1
_
%
1
6
%
1

%
1

%
1

%
1
8
%
1
8
%
z
1
%
z
o
%
01_cz_Parlament Europejski.indd 15 2013-10-28 12:23:58
16 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Prawie poowa Polakw
pozytywnie ocenia
dziaalno Parlamentu
Europejskiego i Komisji.
Wykres 3.
Jak Pana(i) zdaniem
integracja z Uni
Europejsk wpyna na:
rdo: ISP 2013
Wykres 4.
Jak oglnie rzecz biorc
oceniby/oceniaby Pan(i)
dziaalno:
rdo: ISP 2013
w stosunku do 40%). Opini negatywn wybraa jedna dziesita respon-
dentw. W przypadku pozostaych kategorii oceny s zblione: odsetki
ocen pozytywnych wynosz od 29% do 38%, neutralnych od 50% do 43%,
a negatywnych od 10% do 12%.
Ocena dziaalnoci Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej
Polacy pozytywnie oceniaj dziaalno instytucji Unii Europejskiej:
Parlamentu Europejskiego i Komisji. W sondau ISP dobrze lub bardzo do-
brze ocenia j blisko poowa badanych (Parlament
48%, Komisja 47%), a le lub bardzo le prawie jed-
na trzecia (Parlament 30%, Komisja 27%). Okoo
jedna czwarta badanych nie potrafia odpowiedzie
na to pytanie.
Ponadto mona zauway istotne statystycznie zwizki midzy ocen
dziaalnoci instytucji a stosunkiem do integracji europejskiej w ogle.
Osoby, ktre lepiej oceniaj bilans czonkostwa Polski w Unii, lepiej ni
og badanych oceniaj rwnie dziaalno Parlamentu i Komisji. Przyka-
z%

/%

8%

%

_o%

6%

%

o%

1z%

1z%

1z%

1%

%

_%

/%

6%

c 1c zc _c ;c _c oc /c 8c _c 1cc
:zyosa wce[ ko:zysc z s:a
:zyosa ye samo ko:zysc co s:a
:zyosa wce[ s:a z ko:zysc
T:uoo oweozec
ozyc[ osk
a swece
[akosc usug
ubczych
w osce
[akosc zyca
w osce
oemok:ac[
w osce
%
%

_%
%

z_%
z%
_%
%
z%
z6%
Ba:ozo oob:ze Racze[ oob:ze Racze[ ze
Ba:ozo ze T:uoo oweozec
oms[
Lu:oe[ske[
a:ameu
Lu:oe[skego
01_cz_Parlament Europejski.indd 16 2013-10-28 12:23:58
17 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Tylko 40% badanych wie,
e posw do Parlamentu
Europejskiego wybiera si
w wyborach powszechnych.
dowo spord osb, ktre uwaaj, e integracja przyniosa Polsce wicej
korzyci ni strat a 57,5% pozytywnie ocenia dziaalno Parlamentu Eu-
ropejskiego (wobec 48% ogu badanych).
Parlament i Komisj lepiej oceniaj osoby lepiej zarabiajce i lepiej
oceniajce swoj sytuacj materialn. Deklarujcy gosowanie na Platfor-
m Obywatelsk maj lepsze opinie ni ci deklarujcy poparcie dla Prawa
i Sprawiedliwoci. Najgorzej oceniaj je osoby najsabiej wyksztacone.
One rwnie najczciej nie potrafi na to pytanie odpowiedzie.
Ni eznany Par l ament Eur opej ski
Stosunkowo pozytywne podejcie respondentw do Unii Europejskiej
i jej instytucji wyranie kontrastuje z ich niewielk wiedz na ten temat.
Cz pyta opisywanego sondau dotyczya wiedzy Polakw o Parlamen-
cie Europejskim, w tym kwestii sposobu wyboru posw do Parlamentu
Europejskiego i znajomoci samych posw.
Wybory do Parlamentu Europejskiego
Instytut Spraw Publicznych systematycznie sprawdza, czy Polacy
wiedz, e posowie do Parlamentu Europejskiego s wybierani w wybo-
rach powszechnych. Pierwsze takie badanie zrealizowano jeszcze przed
przystpieniem do Unii Europejskiej w marcu 2003 r., po popierwszych
takich wyborach w 2004 r. oraz tu przed i tu po ostatnich wyborach
w kwietniu i sierpniu 2009 r. Jak wspomniano, opisywane badanie rni
si od pozostaych tym, e nie zostao zrealizowane ani w czasie kampanii
wyborczej, ani tu po wyborach, kiedy media powicaj im wicej uwagi.
Ta rnica znalaza odzwierciedlenie w wynikach.
Wedug opisywanego badania tylko 40% Pola-
kw jest wiadomych, e posw do Parlamentu
Europejskiego wybieraj wszyscy obywatele w wy-
borach. Oznacza to wyrany spadek poprawnych
odpowiedzi w stosunku do wszystkich wczeniej-
szych bada, wyczajc tylko te przeprowadzone jeszcze przed wejciem
Polski do Unii Europejskiej. Odsetek osb, ktre poprawnie odpowiadaj
na pytanie o sposb wyboru posw do Parlamentu Europejskiego, spad
z 57% do 40% w stosunku do badania sondau z sierpnia 2009 r. Odno-
01_cz_Parlament Europejski.indd 17 2013-10-28 12:23:58
18 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wykres 5.
W jaki sposb, Pana(i)
zdaniem, wybierani s
w Polsce posowie do
Parlamentu Europejskiego?
rdo: ISP 2013
towano ponadto wzrost liczby respondentw wybierajcych wikszo
niepoprawnych odpowiedzi, wyczajc wybr posw przez prezydenta.
27% respondentw odpowiedziao, e wybieraj ich ze swojego grona po-
sowie i senatorowie (wzrost o 6 p.p.), 14% e wyznacza ich rzd (wzrost
o 8 p.p.). Zarwno w tym, jak i poprzednim badaniu 1% respondentw wy-
bra odpowied wyznacza ich prezydent.
Poprawn odpowied czciej wybieraj osoby z wyszym wyksztace-
niem (49%) i z najwikszych miast (powyej 500 tys. mieszkacw), ale tak-
e mieszkacy wsi (46%), rzadziej mieszkacy mniejszych miast. Czciej
zaznaczaj j te osoby pozytywnie oceniajce bilans czonkostwa w Unii
Europejskiej i pozytywnie odnoszce si do przyjcia przez Polsk waluty
euro. Osoby najmodsze (1519 lat) czciej ni osoby z innych kategorii
wiekowych nie potrafi na to pytanie odpowiedzie (31%).
Ten spadek wynika niewtpliwie z terminu przeprowadzenia badania,
tj. poza okresami, kiedy wybory s omawiane w mediach. Badanie przepro-
wadzono osiem miesicy przed wyborami (w Polsce odbd si 25 maja
2014 r.), przed rozpoczciem kampanii wyborczej i kampanii informacyj-
nych samego Parlamentu (wystartowaa we wrzeniu, ale ju po zakocze-
niu badania) i organizacji pozarzdowych. Wiedza o tym, e Parlament Eu-
ropejski jest instytucj wybieran demokratycznie, w niewielkim stopniu
ugruntowaa si w spoeczestwie, co stwarza ogromne wyzwanie przed
rozpoczynajcymi si kampaniami informacyjnymi i profrekwencyjnymi.


Wybe:a[
ch ze swego
g:oa osowe
seao:owe
z/
Wyzacza
ch :zo
1;
Wyzacza
ch :ezyoe
1
T:uoo
oweozec
1_
Wybe:a[
ch wszyscy oacy
w wybo:ach
;c
01_cz_Parlament Europejski.indd 18 2013-10-28 12:23:58
19 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Prawie 70% Polakw nie
potrafi wymieni nazwiska
ani jednego posa do
Parlamentu Europejskiego.
Wykres 6.
W jaki sposb, Pan(i)
zdaniem, wybierani s
w Polsce posowie do
Parlamentu Europejskiego?
(20032013)
rdo: ISP 2003, 2004,
2009, 2013
Nie chodzi tu nawet o zachcenie ludzi do gosowania, ale wrcz o dotar-
cie do nich z podstawow informacj, e jakiekolwiek wybory w ogle si
odbywaj.
Znajomo polskich posw do Parlamentu Europejskiego
Polacy w niewielkim stopniu zdaj sobie spraw z tego, kto reprezen-
tuje ich w Parlamencie Europejskim. Respondentw poproszono o wy-
mienienie maksymalnie trzech nazwisk polskich posw do tej instytucji.
Ponad dwie trzecie respondentw (69,4%) nie potrafi
wymieni ani jednego nazwiska polskiego posa do
Parlamentu Europejskiego. Co szsty (16,2%) wymie-
ni jedno, 8,8% dwa nazwiska i tylko 5,6% wszyst-
kie trzy nazwiska
4
.
4 Bdne odpowiedzi badanych, tj. wymienione przez nich nazwiska osb, ktre nie s posami do
Parlamentu Europejskiego, potraktowano jak brak odpowiedzi.
Wybe:a[ ch wszyscy oacy w wybo:ach
Wybe:a[ ch ze swego g:oa osowe seao:owe
Wyzacza ch :zo
Wyzacza ch :ezyoe

z/%
8%

_z%

_/%

o%

z1%
z%

1%

z1%

z/%

%

z%

z%

1% 1%
%

zo%

1%

1_%

1%

o
1o
zo
_o
;o
_o
oo
ma:zec zoo_ se:ezoo; kwece zoo_ se:e zoo_ w:zese zo1_
T:uoo oweozec
1/%
6%
8%
6%
1%
01_cz_Parlament Europejski.indd 19 2013-10-28 12:23:58
20 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Najbardziej rozpoznawalnym
polskim posem do
Parlamentu Europejskiego
jest Jerzy Buzek.
Wykres 7.
Czy zna Pan(i) jakich
polskich posw do
parlamentu Europejskiego?
(liczba wymienionych
nazwisk: maksymalnie trzy)
rdo: ISP 2013

Zdecydowanie najbardziej znanym polskim posem do Parlamentu
Europejskiego pozostaje Jerzy Buzek, ktrego wymienio 13% wszystkich
respondentw. Wynika to zapewne z jego przeszoci i jako premiera,
i jako przewodniczcego omawianej instytucji. Nazwisko Buzka byo te
najczciej wymieniane jako pierwsze. Jego rozpoznawalnoci nie mona
jednak przecenia. Jest znaczna tylko na tle innych posw, trzeba bowiem
pamita, e dwie trzecie badanych nie wymienio nawet jego.
Osoby, ktre wymieniy Jerzego Buzka, nieco czciej pozytywnie oce-
niaj dziaalno Parlamentu Europejskiego oraz rzadziej nie potrafi na
to pytanie odpowiedzie, chocia rnica ta jest na
granicy istotnoci statystycznej, a ponadto moe
wynika porednio z tego, e s to osoby lepiej wy-
ksztacone.
Jeli chodzi o kolejnych wymienianych posw,
najczciej pojawiaj si nazwiska tych politykw, ktrzy s obecni w me-
diach przy okazji rnych kontrowersyjnych bd po prostu ciekawych
dla odbiorcw wiadomoci, na og niezwizanych z prac w Parlamen-
cie Europejskim. Taka tendencja potwierdzia si te w opisywanych w ni-
niejszym opracowaniu wynikach i bada fokusowych. Drugi najbardziej
znany pose to Zbigniew Ziobro (wymieniony przez 9,2% respondentw),

1 azwsko
1o,z
zaoego
azwska
o_,;
z azwska
8,8
_ azwska
_,o

01_cz_Parlament Europejski.indd 20 2013-10-28 12:23:58
21 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Wykres 8.
Czy zna Pan(i) jakich
polskich posw do
Parlamentu Europejskiego?
rdo: ISP 2013
a trzeci Jacek Kurski (5,4%), kojarzeni najprawdopodobniej z czstych wy-
stpw w polskich mediach na tematy krajowej polityki i sporw midzy-
partyjnych. Na kolejnych miejscach znaleli si: Ryszard Czarnecki (3,1%),
Wojciech Olejniczak (2,5%) i Jarosaw Wasa (2,3%) oraz Janusz Lewandow-
ski (1,7%) i Marek Siwiec (1,6%). Janusz Lewandowski nie jest ju posem,
ale komisarzem, czonkiem Komisji Europejskiej
5
, a do rozpoznawalnoci
Jarosawa Wasy, jak pokazao badanie fokusowe, przyczyni si szeroko
omawiany w mediach wypadek na motocyklu (oraz oczywicie znane na-
zwisko). List wszystkich osb (nie tylko posw), ktre zostay wskazane
przez przynajmniej jeden procent badanych (tj. 10 osb), przedstawiono
na wykresie poniej .
Oprcz wymienionych w odpowiedziach respondentw pojawili si
jeszcze nastpujcy posowie do Parlamentu Europejskiego: Micha Ka-
miski i Bogdan Marcinkiewicz (po 8 wskaza), Jacek Saryusz-Wolski (7),
Pawe Kowal (6), Lidia Geringer de Oedenberg i Marek Migalski (5), Danuta
Hbner lub Jolanta Hibner (3)
6
, Piotr Borys, Jan Kozowski, Krzysztof Lisek,
Elbieta ukacijewska, Jan Olbrycht, Mirosaw Piotrowski, Czesaw Siekier-
ski, Ra Thun (2), Pawe Zalewski (1).
5 By posem w kadencji 20042009. W wyborach w 2009 r. wybrano go ponownie, ale obj
stanowisko komisarza.
6 Nazwiska obu posanek wymawia si na og tak samo, a respondenci, aby nie utrudnia im
dodatkowo odpowiedzi, zostali poproszeni tylko o wymienienie nazwiska, trudno zatem oceni jedno-
znacznie, ktr z posanek mieli na myli. cznie nazwisko Hbner/Hibner wymienio 3 respondentw.
1z,6%
,z%

_,%
,1%
z,_%
z,%
1,6% 1,/%
1,% 1,% 1,1% 1,1% 1,o% 1,o%
}
e
:
z
y

B
u
z
e
k
Z
b

e
w

Z

o
b
:
o
}
a
c
e
k

u
:
s
k

R
y
s
z
a
:
o

C
z
a
:

e
c
k

W
o
[
c

e
c
h

O

e
[

c
z
a
k
}
a
:
o
s

a
w

W
a

s
a
'
a
:
e
k

S

e
c
}
a

u
s
z

L
e
w
a

o
o
w
s
k

T
a
o
e
u
s
z

C
y
m
a

s
k

}
a
:
o
s

a
w

o
w
s
k

}
o
a

}
a

u
s
z

W
o
[
c

e
c
h
o
w
s
k

D
o

o

T
u
s
k
}
a
c
e
k

:
o

a
s

e
w

c
z
01_cz_Parlament Europejski.indd 21 2013-10-28 12:23:58
22 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wykres 9.
Gdzie zetkn(a) si
Pan(i) z informacjami
o dziaaniach polskich
posw do Parlamentu
Europejskiego?
rdo: ISP 2013
Wymieniano rwnie osoby nie bdce posami: Radosaw Sikorski
(4 wskazania), Jarosaw Kaczyski, Eugeniusz Kopotek i Waldemar Pawlak
(po 4), Janusz Palikot (3), Marek Belka, Tomasz Kaczmarek, Ryszard Kalisz,
Antoni Macierewicz, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Miller (2), Anna Grodzka (1).
A 9 na 10 osb najmodszych badanych (88%) nie potrafio wymieni
ani jednego posa do Parlamentu Europejskiego. Nazwiska czciej poda-
wali badani lepiej wyksztaceni.
rda wiedzy o Parlamencie Europejskim
Najpopularniejszym rdem wiedzy o dziaalnoci Parlamentu Eu-
ropejskiego jest dla badanych telewizja. Ponad poowa respondentw
(55%) twierdzi, e zetkna si w programach telewizyjnych z informacjami
o dziaalnoci posw. W gazetach i czasopismach zetkna si z takimi in-
formacjami jedna trzecia badanych (32%), w audycjach radiowych jedna
czwarta (25%), w internetowych portalach informacyjnych 22%, na por-
talach spoecznociowych (wymieniono Facebook i Twitter) mniej ni co
dziesity respondent (9%). Udzia w bezporednich spotkaniach z posami
do Parlamentu Europejskiego deklaruje 6% badanych.
Ponad jedna trzecia badanych (37%) nie wskazaa adnego rda
wiedzy, tzn. nie zetkna si w ogle z takimi informacjami w mediach.
Wrd najmodszych respondentw (1519 lat) oraz osb z wyksztace-
niem podstawowym odsetek ten wynis a 54%. Osoby, ktre zetkny si
z takimi informacjami, wyranie lepiej oceniaj bilans czonkostwa w Unii
Europejskiej.

c
1c
zc
_c
;c
_c
oc
:og:amy
eewzy[e
Cazey
czasosma
/uoyc[e
:aoowe
e:eowe
o:ae
o:macy[e
'eoa
soeczo
scowe,
acebook
abo Twe:
Bezos:eoe
sokaa
z osem/
osam
Zaoe
01_cz_Parlament Europejski.indd 22 2013-10-28 12:23:58
23 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Za najwaniejszy temat
dziaalnoci Parlamentu
Europejskiego Polacy uznaj
walk z bezrobociem,
ubstwem i wykluczeniem.
Osoby, ktre stykaj si z informacjami o dziaalnoci posw do
Parlamentu Europejskiego w mediach, czciej potrafi oceni dziaal-
no tej instytucji i lepiej oceniaj bilans czonkostwa w Unii Europej-
skiej. Prawie wszyscy respondenci, ktrzy mieli bezporedni kontakt
z posem, nie mieli problemu z ocen dziaalnoci Parlamentu, podczas
jedna czwarta tych, ktrzy takiego kontaktu nie mieli, nie potrafili na to
pytanie odpowiedzie.
Tematy dziaalnoci Parlamentu Europejskiego
Badani zostali rwnie poproszeni o ocen tego, jak wane jest dla
nich osobicie to, czym zajmuje si Parlament Europejski. Taka hierarchi-
zacja moe stanowi wskazwk, na co zwraca uwag w kampaniach in-
formacyjnych na temat wyborw w maju przyszego roku. Tematyka dzia-
alnoci Parlamentu zostaa podzielona na dziesi kategorii, z ktrych
za najwaniejsz dla nich osobicie badani uznali walk z bezrobociem,
ubstwem i wykluczeniem. Temat ten okaza si wany (suma odpowiedzi
bardzo wany i raczej wany) dla piciu na szeciu respondentw (83%),
rednio wanym dla co dziesitego (12%), a niewanym (suma zupenie
niewany i raczej niewany) tylko dla 4%. Warto zaznaczy, e odpowie-
dzi zupenie niewany i raczej niewany byy wybierane rzadko i w stosun-
ku do innych tematw; mieciy si w zakresie 411%.
Kolejn grup tematw za wane uznao od 75%
do 69% badanych i byy to (w kolejnoci): ochrona
rodowiska i bezpieczestwo ywnoci, edukacja
i nauka, wspieranie rolnictwa, ochrona konsumen-
tw, bezpieczestwo energetyczne i walka ze zmia-
n klimatu, promocja demokracji i praw czowieka
na wiecie oraz wspieranie rozwoju najbiedniejszych krajw. Nieco mniej
wane (65% wskaza pozytywnych) okazay si tematy: polityka zagranicz-
na i polityka bezpieczestwa UE oraz rwno kobiet i mczyzn i prze-
ciwdziaanie rnym formom dyskryminacji. Wyranie za najmniej wa-
ny (cho nadal ponad poowa respondentw, 57%, uwaa go za wany)
zosta uznany temat imigracji do Europy. Ten wynik pokazuje, jak trudno
jest planowa jednolite dziaania informacyjne i profrekwencyjne przed
wyborami do Parlamentu Europejskiego we wszystkich pastwach czon-
kowskich UE. Mona si domyla, e w krajach Poudnia (Malta, Wochy,
01_cz_Parlament Europejski.indd 23 2013-10-28 12:23:58
24 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wykres 10.
Prosz oceni, jak wany
jest kady z tych tematw
dla Pana(i) osobicie
rdo: ISP 2013
Grecja) to wanie imigracja znalazaby si na pierwszym czy drugim miej-
scu. Ujednolicanie oficjalnej kampanii samego Parlamentu moe zatem
obnia jej skuteczno.
Warto zauway, e w przypadku wszystkich przytoczonych tema-
tw odsetek badanych wybierajcych odpowied trudno powiedzie by
bardzo niski (12%). Respondenci nie maj zatem problemu z ocen, jakie
tematy dziaalnoci Parlamentu s dla nich wane, nawet jeli nie znaj
przykadw tej dziaalnoci w samym Parlamencie. Moe to stanowi ko-
lejn wskazwk dla kampanii informacyjnych o tej instytucji. Prowadzc
dziaania informacyjne warto wychodzi od tematw, a wic problemw
i wyzwa stojcych przed Europ i Polsk (ktre uwaane s za wane)
i na tym tle pokazywa dziaania samego Parlamentu (ktry jest nieznany).
Cechy posw do Parlamentu Europejskiego
W sondau Instytutu Spraw Publicznych poproszono rwnie respon-
dentw o ocen, jacy s posowie do Parlamentu Europejskiego, przedsta-

18%
z%
z6%
z%
z8%
o%
1%
%
_%
__%
%
z%
%
_%
z%
1%
z%
o%
o%
z8%
z%
z_%
z%
zz%
z1%
z1%
zo%
1%
zo%
1z%
8%
/%
/%
6%
6%
_%
%
%
%
%
%
1%
z%
z%
1%
1%
z%
z%
1%
1%
c 1c zc _c ;c _c oc /c 8c _c 1cc
Ba:ozo wazy Racze[ wazy S:eoo wazy Racze[ ewazy Zuee ewazy
Waka z bez:obocem,
uboswem wykuczeem
Och:oa s:ooowska
bezeczeswo zywosc
Loukac[a auka
Wse:ae :ocwa
Och:oa kosumeow
Bezeczeswo ee:geycze
waka ze zma kmau
:omoc[a oemok:ac[ :aw
czoweka a swece o:az wse:ae
:ozwo[u a[beoe[szych k:a[ow
Rowosc kobe mzczyz
:zecwozaae :ozym
o:mom oysk:ymac[
oyka zag:acza
oyka bezeczeswa UL
mg:ac[a oo Lu:oy
01_cz_Parlament Europejski.indd 24 2013-10-28 12:23:58
25 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
Posowie do PE s oceniani
znacznie lepiej ni posowie
do Sejmu.
wiajc pary przeciwstawnych cech. Nieznajomo konkretnych posw
nie znaczy, e Polacy nie maj jakiego wyobraenia o tej grupie. Stosunek
do niej sprawdzilimy wanie poprzez cechy, jakie badani przypisuj jej
czonkom. Aby dopeni tego obrazu, zestawiono oceny cech posw do
Parlamentu Europejskiego z przypisywanymi posom do Sejmu, a take
cechami, jakie respondenci przypisuj typowemu Polakowi
7
.
Posowie do Parlamentu Europejskiego s oceniani znacznie lepiej
ni posowie do Sejmu. Cechy pozytywne byy przypisywane posom do
Parlamentu Europejskiego wyranie czciej ni posom do Sejmu w przy-
padku wszystkich zawartych w pytaniu par. W najwikszym stopniu jest
to widoczne w przypadku znajomoci jzykw obcych. W nieco mniejszym
w przypadku takich cech, jak: dobrze zorganizowany, dobrze wykszta-
cony, pracowity, zdyscyplinowany i nowoczesny. Najmniejsza rnica, ale
rwnie na korzy posw do Parlamentu Europejskiego, pojawiaa si
przy cechach: towarzyski i skromny.
W porwnaniu z typowym Polakiem rnice w wynikach s bardziej
zrnicowane. Wedug wskaza badanych typowy Polak jest przede
wszystkim znacznie bardziej towarzyski ni pose do obu omawianych izb.
Przypisano mu rwnie wiksz pracowito, skuteczno i przedsibior-
czo. Pose do Parlamentu Europejskiego natomiast rzadziej miaby nad-
uywa alkoholu, lepiej zna jzyki obce, by lepiej
wyksztaconym, zdyscyplinowanym i tolerancyjnym.
Typowy Polak miaby by te zdecydowanie bardziej
religijny od posa.
Analizujc powysze cechy i skupiajc si wycznie na posach do Par-
lamentu Europejskiego warto zwrci uwag na dwie rzeczy. Po pierwsze,
poza dwoma wyjtkami badani czciej przypisywali posom cechy pozy-
tywne ni negatywne i rnica wynosia ponad 10 p.p. Te wyjtki to pary:
skonny do kompromisu/ktliwy oraz skromny/zarozumiay, w przypadku
ktrych rnica wynosia tylko 2 punkty (na korzy skonnego do kom-
promisu i zarozumiaego). Oglny wizerunek posw mona zatem oceni
jako bardzo pozytywny.
Po drugie, badani stosunkowo czsto wybierali odpowied neutraln
(rwnowaga cechy pozytywnej i negatywnej z pary). Respondenci nie mie-
li moliwoci wybrania odpowiedzi trudno powiedzie. Trudno zatem
7 Wyniki na temat typowego Polaka pochodz z innego badania sondaowego ISP, przeprowadzo-
nego rwnie we wrzeniu 2013 r., ale przez rm GfK Polonia.
01_cz_Parlament Europejski.indd 25 2013-10-28 12:23:58
26 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
o jednoznaczn interpretacj, na ile wybr odpowiedzi neutralnej by
rezultatem takiej wanie opinii respondenta, a na ile ucieczk od odpo-
wiedzi, zwaszcza biorc pod uwag nik znajomo konkretnych posw.
Wykres 11.
Jaki jest typowy Polak/
pose do Parlamentu
Europejskiego/pose do
Sejmu?
rdo: ISP 2013
%
%
z%
%
/%
%
z%
%
%
z%
%
1%
_%
%
1%
1o%
18%
%
/%
1_%
z1%
6%
1o%
8%
_%
1o%
%
11%
18%
1o%
%
_%
z%
1%
o%
z8%
/%
%
_%
o%
%
6%
%
%
z%
z1%
1_%
%
zz%
1/%
1%
z8%
1%
o%
z%
z%
1%
z1%
1_%
_%
z%
z%
zo%
z/%
z1%
11%
z8%
z%
1%
%
z_%
1%
1%
z%
1_%
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
%
8%
_%
%
6%
%
%
1/%
1/%
8%
1_%
1%
%
/%
_%
8%
%
1%
1%
1%
%
z%
1/%
8%
o%
z%
1o%
z%
z%
16%
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Leniwy
Nietolerancyjny
Zacofany
Sabo wyksztacony
Nieskuteczny
Nieuczciwy
Nieyczliwy
Pracowity
Tolerancyjny
Nowoczesny
Dobrze wyksztacony
Skuteczny
Uczciwy
yczliwy
01_cz_Parlament Europejski.indd 26 2013-10-28 12:23:58
27 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
_%
1%
/%
%
6%
%
%
/%
zo%
%
%
1%
%
18%
zo%
8%
1/%
1/%
11%
1/%
%
1z%
1o%
%
%
%
_%
1%
8%
/%
o%
o%
z/%
_%
__%
z8%
z%
16%
z%
zz%
1/%
_%
16%
11%
11%
16%
18%
8%
zo%
18%
%
6%
zz%
8%
z%
z%
%
1_%
1_%
z%
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
%
6%
z%
%
/%
%
z%
_%
1%
%
6%
%
z%
%
1%
/%
1%
/%
8%
1/%
%
%
18%
16%
8%
1z%
1o%
8%
1_%
11%
6%
%
/%
1_%
zo%
zz%
6%
/%
6%
6%
8%
6%
_%
o%
z%
6%
1%
6%
8%
6%
1%
1%
6%
o%
z%
1/%
1%
z%
1_%
z%
z6%
1%
1%
z%
16%
/%
z8%
z/%
/%
1/%
1%
z_%
o%
z%
1%
z%
z%
11%
o%
z%
1%
1%
z%
1%
z/%
z_%
1%
zo%
18%
6%
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Tyowy ose
oo Se[mu
Tyowy oak
Tyowy ose
oo a:ameu Lu:oe[skego
Ktliwy
Nieznajcy jzykw obcych
Naduywajcy alkoholu
Nieregilijny
Nieodpowiedzialny
Niezdyscyplinowany
Nieprzedsibiorczy
le zorganizowany
Nietowarzyski
Zarozumiay
Skonny do kompromisu
Znajcy jzyki obce
Nienaduywajcy alkoholu
Religijny
Odpowiedzialny
Zdyscyplinowany
Przedsibiorczy
Dobrze zorganizowany
Towarzyski
Skromny
01_cz_Parlament Europejski.indd 27 2013-10-28 12:23:58
28 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wykres 12.
Jakich cech oczekuje
Pan(i) przede wszystkim
od posa do Parlamentu
Europejskiego
(maksymalnie trzy)?
rdo: ISP 2013
Nawet jednak spory odsetek respondentw wybierajcych odpowie-
dzi neutralne nie zmienia faktu, e badani mieli pozytywny obraz posw
do Parlamentu Europejskiego. Na to nakadaj si opisywane wyej pozy-
tywne oceny dziaalnoci samej instytucji. Moe to stanowi pewne ua-
twienie dla instytucji prowadzcych kampanie informacyjne przed wybo-
rami w maju 2014 r., bo kluczowe bdzie tu wanie poinformowanie. Nie
trzeba zaczyna jak byoby pewnie w przypadku polskiego Sejmu od
poprawy wizerunku instytucji i jej przedstawicieli.
Badanych poproszono rwnie o wskazanie oczekiwanych cech po-
sa do Parlamentu Europejskiego, przedstawiajc im te same cechy co
w poprzednim opisywanym pytaniu (wycznie pozytywne). Trzy cechy
wydaj si nieznacznie dominujce. Badani oczekuj, aby pose by przede
wszystkim: uczciwy (43%), skuteczny (40%) i pracowity (39%). Na kolejnych
miejscach znalazy si: odpowiedzialny (31%), dobrze wyksztacony (25%),
znajcy jzyki obce (18%) i nowoczesny (16%). Zestawienie wszystkich
cech przedstawiono na wykresie.
W tym wyborze trudno doszukiwa si jakiej specyfiki Parlamentu
Europejskiego. Raczej mona si spodziewa, e wybr tych wanie cech
pokazuje, czego Polacy oczekuj po prostu od politykw (by moe z wy-
jtkiem znajomoci jzykw obcych, zwizanej z ich prac w rodowisku
%

o%

%

1%

z_%

18%
16%
11% 11%
1o% 1o%
6%
_%
% %
1%
c
_
1c
1_
zc
z_
_c
__
;c
;_
_c

u
c
z
c

w
y

s
k
u

e
c
z

:
a
c
o
w

y

o
o

o
w

e
o
z

y

o
o
b
:
z
e

w
y
k
s
z

c
o

y

z

a
[

c
y

[

z
y
k


o
b
c
e

o
w
o
c
z
e
s

e
:
a

c
y
[

:
z
e
o
s

o
:
c
z
y

z
o
y
s
c
y

o
w
a

y

z
y
c
z

w
y

o
o
b
:
z
e

z
o
:
g
a

z
o
w
a

y

s
k

y

o
o

k
o
m

:
o
m

s
u

:
e

a
o
u
z
y
w
a
[

c
y

a

k
o
h
o

o
w
a
:
z
y
s
k

01_cz_Parlament Europejski.indd 28 2013-10-28 12:23:58


29 Wiedza i opinie Polakw o Parlamencie Europejskim
midzynarodowym). W tym kontekcie moe nieco niepokoi niska pozy-
cja skonnoci do kompromisu.
Podsumowani e
Jak wspomniano, charakterystyczny dla polskiej opinii publicznej jest
kontrast midzy pozytywnym nastawieniem do Unii Europejskiej a nie-
wielk wiedz o niej. Najwyraniej wida to w odniesieniu do najmod-
szych badanych. To bowiem w tej grupie (wiek 1519 lat) wiedza o Parla-
mencie Europejskim jest najmniejsza. Najmniej respondentw z tej grupy
potrafio wymieni jakiekolwiek nazwisko posa do Parlamentu Europej-
skiego. W pytaniu o ocen dziaalnoci Parlamentu w tej grupie wyranie
wicej ni w innych byo odpowiedzi trudno powiedzie (35%, rednia dla
caej prby to 23%). Jednoczenie dua cz tej grupy jest niepenoletnia
i nie ma (jeszcze) praw wyborczych. W nastpnej grupie wiekowej, tj. 2029
lat, odsetek respondentw niepotraficych udzieli odpowiedzi zblia si
do wartoci z caego badania. Jednoczenie to wanie wrd najmod-
szych respondentw (1519 lat) oceny bilansu czonkostwa Polski w Unii
Europejskiej s najwysze (49% dostrzega wicej korzyci ni strat przy
redniej na poziomie 37%).
W kontekcie rozpoczynajcych si wkrtce kampanii profrekwen-
cyjnych warto zauway, e powysze wyniki mog zosta wykorzystane
jako wskazwka do oceny skutecznoci takich kampanii. Mona zaoy,
e 40% badanych, ktrzy poprawnie odpowiedzieli na pytanie o sposb
wyboru posw do Parlamentu Europejskiego, pamita o wyborach nawet
poza okresami kampanii wyborczej i omawiania tego tematu w mediach.
Powtrzenie sondau tu przed wyborami w 2014 r. i tu po nich pozwoli
oceni, czy tym razem udao si dotrze z informacj o nich do wikszej
grupy wyborcw ni ostatnim razem czy bdzie to wicej, czy mniej ni
te 17% badanych, ktrzy wwczas o wyborach wiedzieli, ale zapomnieli.
01_cz_Parlament Europejski.indd 29 2013-10-28 12:23:58
30 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
01_cz_Parlament Europejski.indd 30 2013-10-28 12:23:58
Marek Dudkiewicz, wsppraca: Agnieszka ada
KONTEKST NIEZNAJOMOCI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
WYNIKI BADA JAKOCIOWYCH
Opi s i dobr gr up badawczych, mi ej sca r eal i zacj i
W ramach projektu zrealizowano cztery dyskusje grupowe obejmujce
dwie grupy wiekowe (18 25 lat oraz 26 45 lat) zgodnie z nastpujcymi
kryteriami doboru:
grupa 26 45 lat (w dalszej czci opracowania okrelana mianem gru-
py starszej): osoby, ktre nie wziy udziau w wyborach do Parlamentu
Europejskiego w 2009 roku, ale wziy udzia albo w wyborach prezyden-
ckich w 2010 roku, albo w wyborach parlamentarnych w 2011 roku;
grupa 18 25 lat (w dalszej czci opracowania okrelana mianem gru-
py modszej): poowa grupy to osoby, ktre nie wziy udziau w wy-
borach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku oraz nie wziy
udziau ani w wyborach prezydenckich w 2010 roku, ani w wyborach
parlamentarnych w 2011 roku; poowa grupy to osoby, ktre nie wziy
udziau w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku, ale
wziy udzia albo w wyborach prezydenckich w 2010 roku, albo w wy-
borach parlamentarnych w 2011 roku.
Grupy zorganizowano na terenie Podkarpacia (gdzie frekwencja wy-
borcza w wyborach do Parlamentu Europejskiego jest jedn z najniszych
wojewdztwo podkarpackie 22,28% w 2009 roku) oraz w Wielkopolsce
(frekwencja jest na poziomie rednim w skali kraju wojewdztwo wiel-
kopolskie: 24,13% w 2009 roku). W doborze kierowano si take chci
uwzgldnienia terenw pooonych na wschodzie Polski oraz w jej za-
chodniej czci. W kadym z regionw zdecydowano si na realizacj
w duym miecie stolicy regionu oraz mniejszym miecie. Ostatecznie
grupy zostay zrealizowane 26 sierpnia 2013 roku w Rzeszowie (grupa star-
sza) i Jale (grupa modsza) oraz 28 sierpnia 2013 roku w Poznaniu (grupa
modsza) i Gnienie (grupa starsza).
Dodatkowym kryterium doboru do grup bya deklaracja zainteresowa-
nia polityk. Taki dobr grup wynika z przyjtego wiadomie zaoenia, e
02_cz_Parlament Europejski.indd 31 2013-10-28 12:25:15
32 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
w ramach badania jakociowego chcemy pozna opinie osb, ktre cho
nie bray udziau w ostatnich wyborach europejskich, to jednak wykazuj
minimum aktywnoci wyborczej i przynajmniej deklaruj zainteresowa-
nie tematyk polityczn. Pamita naley, e to zainteresowanie miao
wymiar deklaratywny i nie byo w aden sposb weryfikowane. W trakcie
doboru do grup nie kontrolowano take pogldw politycznych badanych
ani ich stosunku do Unii Europejskiej wprowadzenie takich zmiennych
wymagaoby zwikszenia liczby badanych grup, co wykraczao poza ramy
projektu.
W raporcie podane s cytaty z wypowiedzi badanych, ilustrujce nie-
ktre wyniki zaznaczone s kursyw oraz symbolem grupy, z ktrej po-
chodz (grupa modsza Jaso [Jas]; grupa starsza Rzeszw [Rz]; grupa
modsza Pozna [Poz]; grupa starsza Gniezno [Gn]). Jeeli wystpiy
istotne rnice pomidzy grupami o rnym statusie (modsi vs starsi,
due miasto vs mniejsze miasto), zostao to zaznaczone w raporcie.
Pol i t yka mczy nawet t ych, kt r zy cho t r och si ni i nt er esuj
Tak jak wspomniano, w badaniu bray udzia osoby deklarujce zainte-
resowanie tematyk polityczn. Okazao si, e w wikszoci przypadkw
zainteresowanie to ma charakter do saby, nie jest to sfera szczeglnie
istotna w yciu badanych, a ich wiedza na tematy europejskie jest zatrwa-
ajco niska. Jedynie pojedyncze osoby (do tego tylko w dwch grupach)
wyraay opinie, e ich zainteresowanie polityk jest naprawd due
i przejawia si w intensywnym ledzeniu wydarze politycznych, szuka-
niu informacji na ten temat, porwnywaniu doniesie na te same tematy
z rnych rde (np. rnych portali internetowych bardzo interesuj
si polityk i duo czasu spdzam na wszelkiego rodzaju portalach inter-
netowych. Czsto robi tak, e sobie porwnuj wiadomoci z jednego
portalu z drugim [Poz]). Zdecydowana wikszo prezentowaa podejcie
zawierajce si w stwierdzeniu staram si by na bieco () wiedzie,
co si dzieje [Jas] bya to jednak postawa bierna, reaktywna, nie zawie-
rajca chci aktywnego poszukiwania informacji na tematy polityczne.
Generalnie badani nie przejawiali entuzjazmu, gdy mwili o swoim zain-
teresowaniu polityk, a wrcz pojawiay si opinie, e ich zainteresowanie
jest nawet zbyt due i coraz mniej si zajmuj tymi sprawami.
02_cz_Parlament Europejski.indd 32 2013-10-28 12:25:15
33 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Wiedz na tematy polityczne
starsze grupy badanych
czerpi z telewizji i Internetu,
modsze gwnie z Internetu.
Telewizja i Internet rdami wiedzy, wykorzystywanymi biernie
Gwne rda wiedzy na tematy polityczne to telewizja i Internet,
przy czym akcent przykadany do obu tych rodzajw mediw jest odmien-
ny w zalenoci od wieku. Grupy modsze w pierwszej kolejnoci wymie-
niay Internet, a telewizja pojawiaa si w tle, grupy
starsze natomiast rwnie czsto wskazyway na oba
rda. Dodatkowo sposb korzystania z Internetu
jest nieco odmienny w obu grupach modsi wska-
zywali czerpanie wiedzy przede wszystkim z ogl-
nych portali internetowych (najczciej przywoywanym by onet.pl),
starsi natomiast maj znacznie bardziej zrnicowany sposb korzystania
z Internetu: tylko w ich wypowiedziach pojawiaa si blogosfera (salon24.
pl, take inne blogi, np. dziennikarzy, nie wymienione z nazwy (co ciekawe,
tematyczne portale internetowe pojawiy si tylko raz, w grupie modszej
w Poznaniu jedna osoba wskazaa wpolityce.pl), ale podawali take oglne
portale (znowu najczciej wskazywano onet.pl oraz fora internetowe).
Internet i telewizja uzupeniane s przez tygodniki, radio pojawio si
tylko raz, a zupenie nieobecne s gazety codzienne.
Tematami budzcymi zainteresowanie s sprawy biece i bliskie odbiorcy
Tematyk polityczn, ktr interesuj si badani, wyznaczaj dwa
wymiary:
bycie na bieco, wiedza na temat tego, co si dzieje w tym podej-
ciu rola badanych jest raczej bierna, a znaczenie mediw, tego, co
decyduj si pokaza, znacznie wiksza. Do wiadomoci badanych
przebija si wwczas temat, ktry jest wybierany przez media, powta-
rzany wystarczajco czsto, aby przebi si do wiadomoci nawet
nieuwanego odbiorcy zwaszcza w grupach starszych (zaley to od
wybijajcych si nagwkw, paska w telewizyjnych kanaach infor-
macyjnych Sprawdzam czsto w Internecie, na bieco, co si dzieje
[Poz]; apiemy si hasekami tymi gwnymi po prostu i tematami.
I jeeli jest co interesujcego, przynajmniej ja tak dziaam, to wcho-
dz [Rz]). Tylko w tym kontekcie pojawiay si sprawy obyczajowe
(wymieniane jedynie w grupach starszych), np. zwizki partnerskie,
in vitro;
02_cz_Parlament Europejski.indd 33 2013-10-28 12:25:15
34 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Bardzo widoczne jest oglne
zniechcenie badanych
do polityki, spowodowane
stylem prowadzenia
dyskursu politycznego
w Polsce.
blisko danej tematyki yciu codziennemu badanych wymiar ten
wydaje si by kluczowy dla przejawiania jakiejkolwiek aktywnoci
w samodzielnym poszukiwaniu informacji. Tematy wskazywane w tym
kontekcie to: rynek pracy i bezrobocie, kwestie edukacyjne, zdrowot-
ne, polityka prorodzinna (Jeeli chodzi o polityk prorodzinn, ja je-
stem na etapie kupowania mieszkania, wic to te mnie w jaki sposb
interesuje i te zmiany, ktre maj nastpi po 2014 roku, w jaki sposb
mnie dotykaj i te o tym duo czytam. Interesuj si, czy te zmiany
bd na plus, czy lepiej si zorganizowa i teraz kupi to mieszkanie,
przed zmianami [Rz]), sprawy gospodarcze (ale take w kontekcie
bliskim badanym np. dofinansowanie dziaalnoci gospodarczej,
kursy dla bezrobotnych itp. interesuj si teraz bardziej sprawami
gospodarczymi i prac, bo jestem na takim etapie szukania pracy i te
rozmylam nad zaoeniem wasnej dziaalnoci gospodarczej. I te za-
sigam informacji z Urzdu Pracy czy z takich orodkw, gdzie mona
uzyska informacj na temat dofinansowania [Poz]). Rzadziej poja-
wiaa si polityka lokalna, kwestie infrastruktury.
Tematyka europejska praktycznie nie istnieje w wiadomoci bada-
nych, a jeeli ju, to take pojawia si w kontekcie bliskoci albo w wy-
miarze materialnym: w jakim stopniu przyczynia si do rozwoju Polski
poprzez dofinansowanie inwestycji lub ile pienidzy i kiedy trzeba bdzie
zwraca do budetu Unii (pobrzmiewa w tym przekonanie, e dofinanso-
wanie otrzymywane z Unii jest w istocie rzeczy dugiem, ktry trzeba b-
dzie spaci Ile mamy jako kraj odda pienikw () UE daje teraz pie-
nidze, a pniej przez jaki okres czasu bdziemy to spaca, ile pokole
to bdzie spaca [Rz]) albo w wymiarze symbolicznym: w jakim stopniu
obecne s w Unii sprawy polskie, jak s traktowani Polacy w innych kra-
jach (Mnie najbardziej interesuje jak jest mowa o polityce midzynarodo-
wej, ale tak jakby w tle rozmowy na ten temat jest Polska. () stosunek rz-
du polskiego do innych krajw, traktowanie Polakw za granic [Poz]).
Bardzo widoczne jest oglne zniechcenie do polityki, gwnie z uwagi
na sposb jej uprawiania w Polsce. Dotyczy to zwaszcza grup modszych,
ktre wyranie komunikuj niech do przygldania
si ktniom pomidzy politykami (Sposb funkcjo-
nowania, znaczy czsto jak si oglda jakie debaty
czy cokolwiek, to wida po prostu, no ja na przykad
tak mam, e ju mi si nie chce tego oglda, bo lu-
02_cz_Parlament Europejski.indd 34 2013-10-28 12:25:15
35 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani zdecydowanie
korzystnie oceniaj polskie
czonkostwo w UE.
dzie si denerwuj, nie szanuj, krzycz na siebie i czsto to jest powo-
dem mojego bulwersu () jednak to s wane sprawy, a czsto traktuje
si to jako tak debat przedszkoln [Poz]; Polityka jest taka, jak by to
powiedzie, moe nie nudna, ale jak si tak kc bez przerwy, to jest po
prostu, no nie chce si na to patrze, jak oni tam siedz, debatuj, si kc
[Jas]). Drugim wymiarem zniechcajcym jest przekonanie, e politycy
kami, nie speniaj obietnic, nie mwi prawdy i nie zajmuj si real-
nym yciem spoeczestwa (Najmieszniejsze jest na przykad to, e przed
wyborami obiecuj rnego rodzaju, rzucaj po prostu jakie obietnice
i tego nie speniaj. Wic to nas denerwuje (). eby mniej nas okamywa-
li, bardziej byli prawdomwni ni puszczali sowa na wiatr [Jas]). Wik-
sze zainteresowanie sprawami politycznymi mogoby zatem si pojawi
jako odpowied na zmiany w zachowaniu politykw w zakresie sposobu
uprawiania debaty publicznej oraz wikszej odpowiedzialnoci za wasne
sowa i dziaania.
Pol ska a Uni a Eur opej ska pozyt ywny bi l ans akcesj i wi dzi any
g wni e pr zez pr yzmat pi eni dzy
Bilans wejcia Polski do Unii Europejskiej wypada w oczach badanych
zdecydowanie korzystnie, zalet dostrzegaj znacznie wicej ni wad.
Wszystkie grupy s przekonane, e wejcie Polski do
Unii Europejskiej byo waciwym krokiem, a gw-
nym skojarzeniem z Uni s pienidze pynce do
Polski.
Rozwj Polski gwn korzyci z czonkostwa
Gwne korzyci wymieniane przez badanych to:
inwestycje i rozwj infrastruktury napyw pienidzy z Unii Europej-
skiej dostrzegany jest wszdzie, ale zdecydowanie mocniejsze i bar-
dziej jednoznaczne opinie na ten temat wystpuj w Wielkopolsce:
obie grupy, zarwno z Poznania, jak i Gniezna wskazyway na rozwj
infrastruktury drogowej, zmiany w szkolnictwie itp., a symbolem tych
zmian s tabliczki informujce o dofinansowaniu unijnym, widoczne
na kadym kroku i dotyczce spraw codziennych (taki postp delikat-
ny widoczny w cigu 10 lat, chociaby pod wzgldem infrastruktury
02_cz_Parlament Europejski.indd 35 2013-10-28 12:25:15
36 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Za gwne korzyci
czonkostwa Polski w UE
uznaje si przede wszystkim
postp w dziedzinie
infrastruktury, w dalszej
kolejnoci swobod
podrowania oraz
podejmowania pracy
w krajach UE.
drogowej, tutaj mamy jak obwodnic, jakie kolektory () praktycz-
nie wszdzie znale mona nalepk wspfinansowane z UE. Wic
jakby byo tak, jak pewna partia polityczna chciaa przy poparciu ko-
cioa, e nie gosujmy za Uni Europejsk, to do dzisiaj bylibymy zadu-
piem, zaciankiem w porwnaniu do reszty unijnych pastw [Gn];
Wystarczy zobaczy rzeczy codzienne. Suba zdrowia si polepszya,
transport i komunikacja, Internet te do nas dotar w miar do kadego
domu, wic myl, e w nasz sfer Unia wkracza, i to w dosy pozy-
tywnym nastawieniu () mio jest dostrzec w ogle, jakby nie patrze,
z dofinansowaniem z Unii Europejskiej moemy spotka si na co
dzie. Czy to w autobusach komunikacji miejskiej nikt nie zwraca na
to uwagi czy na budynkach. I zawsze to jest to dofinansowanie, i wi-
da, e pyn te pieniki jako do nas i korzystamy, lepiej bd gorzej,
ale jednak s, i korzyci jakie z tego na pewno odczuwamy [Poz]).
W regionie podkarpackim inwestycje s take dostrzegane i docenia-
ne, ale w wikszym stopniu dotycz one Rzeszowa, a w mniejszych
miastach wojewdztwa dostrzegany jest zastj, podkrela si take
kwesti nieskoczonej autostrady z Krakowa do Przemyla (Koo nas,
tak jak na przykad Rzeszw si rozwija za rodki unijne. To pozytyw-
nie. () Ale autostrady s pienidze z Unii Europejskiej i dalej stoj.
() Akurat na Podkarpaciu jest takie zjawisko, ja to obserwuj czsto,
rne miejsca odwiedzam. Rzeszw rzeczywicie si rozwija, ale inne,
wiksze miasta, niestety jest do duy zastj, jeeli chodzi o rozwj
przedsibiorstw i inwestycje, ktre w ogle si w tych miastach dzie-
j. Mam na myli na przykad Przemyl, Jarosaw,
mam na myli Jaso i Tarnobrzeg [Rz]. Podkrelane
s natomiast inwestycje infrastrukturalne czone
z ochron rodowiska, jak przede wszystkim oczysz-
czalnie ciekw, kanalizacja oraz wodocigi. Spora-
dycznie pojawiay si gosy wskazujce, e niektrzy
badani wszystkie inwestycje przypisuj pienidzom
unijnym, w tym take budow Orlikw (gdyby nie to,
to byoby praktycznie pusto, tak to zawsze si co
dzieje, co nowego jest, te wszystkie orliki, nie orliki, wszystko, co
powstao, jest przynajmniej co robi, a gdyby tego nie byo, to byoby
troch nudno [Jas]);
02_cz_Parlament Europejski.indd 36 2013-10-28 12:25:15
37 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
swoboda podrowania dziki strefie Schengen (korzy wskazywana
przez wszystkie grupy) i zwizana z otwarciem granic swoboda prze-
pywu pracy i towarw (mocniej podkrelana przez grupy starsze).
Warto podkreli, e moliwo swobodnego podejmowania pracy
w krajach unijnych ma jednak take swoj negatywn stron wskazy-
wan przez jedn z grup starszych wyjazdy ograniczaj miejsca pra-
cy w Polsce (np. w szkolnictwie), a zarazem otwarte granice osabiaj
motywacj do zaangaowania na rzecz poprawy sytuacji w kraju (bo
atwiej jest wyjecha, ni zmienia co w Polsce Ja niestety odczu-
am negatywnie wyjazdy, bo pracuj w szkole i dzieci mi odpywaj na
Zachd. () z rodzicami wyjedaj klasy, na przykad straciam prac
w tym roku w jednej ze szk wanie dlatego, e dzieci wyjedaj po
prostu. Take to na pewno jest i plus, i minus, e mona znale prac
na Zachodzie, ale to te, e nie ma co kombinowa w Polsce, tylko naj-
prociej jest wyjecha () nie mamy motywacji teraz, eby cokolwiek
tutaj zmienia. Wszyscy wyjedamy po prostu. [Gn]).
Obawy o moliwoci penego skorzystania z czonkostwa w UE przez Polsk
Negatywne zjawiska zwizane z uczestnictwem Polski w Unii Europej-
skiej to przede wszystkim:
obawa, a niekiedy niewiara, e fundusze unijne s wykorzystywane
waciwie (na to, co rzeczywicie jest potrzebne) oraz efektywnie (bez
przywaszczania lub przepacania za wykonywane prace). Wie si
z tym przekonanie o rozrocie biurokracji, ktra utrudnia realizacj
inwestycji i finansuje sam siebie (dostrzegam te wiele minusw tego
naszego uczestnictwa w Unii Europejskiej i bardzo mi si nie podoba
sposb gospodarowania pienidzmi, ktre pyn z UE do naszego rz-
du. () wolabym, by te pienidze byy zagospodarowane tak, by byo
wicej miejsc pracy, szczeglnie dla modych, szczeglnie dla nas, dla
ludzi, ktrzy teraz koczymy studia, tak. Ja powiem szczerze, e to e s
budowane autostrady, wiem, e UE dopaca, e s pienidze kadzione
na konserwacje zabytkw, tak, ja to rozumiem. Sam jestem history-
kiem i bardzo mi si podoba, e dba si o zabytki, ale jednak chciabym
odczu tak realnie, e ja jako ja, jako polski obywatel, to jako obywa-
tel Europy, e te pienidze mog realnie mi pomc, jako Iksiskiemu,
mieszkacom tutaj [Poz]; Wydaje mi si, e rozrost biurokracji i ta-
02_cz_Parlament Europejski.indd 37 2013-10-28 12:25:15
38 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Jako gwne negatywne
zjawiska zwizane
z integracj europejsk
wymienia si dysproporcje
w zarobkach, obawy o dobre
wykorzystanie pyncych
z UE funduszy oraz obawy
o konieczno ich oddania
w przyszoci.
kiej papierologii, przecie to te pochania za sob koszty obsugi tego.
A poza tym w prasie si pojawia co rusz informacja o jakim marno-
trawstwie tych pienidzy unijnych. To powoduje, e jak te pienidze s
jednak tak lekk rk przekazywane rnym instytucjom, to one si
gdzie tam jako rozpywaj, wic to nie jest takie proste przeoenie,
e kto przywozi walizk pienidzy i robimy z tego inwestycj [Rz]);
dysproporcje w zarobkach pomidzy pastwa-
mi unijnymi przy zrwnaniu poziomu cen jest to
pogld pojawiajcy si wycznie w grupach star-
szych (co o tyle nie jest zaskoczeniem, e w grupach
modszych badani nie s jeszcze aktywni na rynku
pracy oczywicie zarobki nie zostay zrwnane, ale
na razie ceny zostaj zrwnane [Gn]);
pojawiajca si w grupach starszych obawa,
e fundusze unijne kiedy trzeba bdzie odda oraz
przekonanie, e docelowo rozwj Unii Europejskiej zmierza do zani-
ku pastw narodowych i w efekcie nie bdzie Polski (Unia Europej-
ska daje teraz pienidze, a pniej przez jaki okres czasu bdziemy to
spaca, ile pokole to bdzie spaca [Rz]; I nie bdzie Polski za jaki
czas moim zdaniem. () Bdzie Unia Europejska, po to weszlimy, eby
straci suwerenno niestety [Gn]).
Pozycja Polski dziki wejciu do Unii Europejskiej poprawia si, ale
w przekonaniu wikszoci badanych cigle pozostaje saba. Charaktery-
styczne jest jednak przekonanie, e ta sabo jest w peni usprawiedli-
wiona stanem pastwa i gospodarki w relacji do najwikszych pastw
Unii i nie powinna zaskakiwa (Polska z Unii skorzystaa i oczywicie
zyskalimy na arenie midzynarodowej, ale Polska si zachowuje troch,
nie wiem jak to okreli, po prostu wydaje nam si, e jestemy wiksi
anieli jestemy. Polska prbuje w UE wetowa rne pomysy i tak dalej,
a tak naprawd nasza pozycja wcale nie jest wielka w UE. No wiadomo,
e bierzemy bardzo duo pienikw, ale nie jestemy jakim ogromnym
patnikiem Unii, ale zachowujemy si jak bymy napdzali ten cay system.
To jest troszeczk aroganckie [Jas]; nie jest nasz gos w jakim stopniu
tam syszalny. Ale ja si z tym nie dziwi, bo nie jestemy adnym sid-
mym pastwem ani potg, eby si z nami mieli liczy. My troch mamy,
zadufani jestemy w sobie, e jedzie Donald Tusk czy kto inny i ma co
02_cz_Parlament Europejski.indd 38 2013-10-28 12:25:15
39 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Wiedza na temat
funkcjonowania UE i jej
instytucji jest wyjtkowo
nika, a czsto bdna.
wynegocjowa. Z kim? W Niemczech? Jak u nas jest 38 milionw, a w Niem-
czech jest 80 milionw ludnoci, to z czym? [Gn]).
Poprawa pozycji Polski jest z jednej strony widoczna w relacjach ofi-
cjalnych, cho jednoczenie spora cz badanych uwaa, e nie mamy
wystarczajcej siy przebicia i gos Polski nie zawsze jest wystarczajco
syszany; z drugiej strony w relacjach nieoficjalnych pomidzy zwykymi
ludmi, dla ktrych zaskoczeniem jest, jak duy rozwj nastpi w Polsce
(Byam wielokrotnie wiadkiem takich sytuacji. Studiowaam w Niem-
czech. Miaam rne kontakty, z rnymi ludmi, czy to starszymi, czy to
modszymi, ale wanie dziki temu, e do tej Unii weszlimy, ci ludzie
bardziej nas postrzegaj, w sensie e w ogle akceptuj to, e istniejemy.
Wczeniej byo co takiego, e Polska? O matko, tam mapy lataj i w og-
le. () kiedy do nas Niemcy przyjechali, uczestniczyam take w kilku wy-
mianach. I kiedy do nas przyjechali, to naprawd byli mocno zszokowani
tym postpem gospodarczym i tym, jak to si tutaj rozwino [Poz]).
Badani maj bardzo oglne i mgliste pojcie o instytucjach unijnych.
Zwykle w kadej grupie pojawia si jedna osoba, ktra wiedziaa wicej
od pozostaych i to ona nadawaa ton rozmowie do-
tyczcej instytucji unijnych. Nawet jednak w wypo-
wiedziach tych osb paday okrelenia bdne (np.
Rada Unii Europejskiej zamiast Komisja Europejska,
jako instytucj unijn podano Trybuna w Strass-
burgu). Powszechnie wskazywano dwie instytucje: Komisj Europejsk
porwnywan przez analogi do rzdu, organu wykonawczego (cho
raz jako punkt odniesienia podano Senat) oraz Parlament Europejski po-
rwnywany do Sejmu i w ten sposb definiowano wzajemne relacje tych
dwch instytucji. W grupach starszych pojawi si jeszcze kontekst rz-
dw narodowych, ktre debatuj midzy sob i one decyduj o kierunku
Unii Europejskiej.
Instytucjom publicznym w Polsce si nie ufa
Wszyscy badani zgodnie prezentuj brak zaufania do instytucji pa-
stwowych w Polsce (Ja nie wiem, czy u nas w kraju ktokolwiek naszemu
rzdowi wierzy. [Rz]), w wielu przypadkach ten brak zaufania rozciga
si po prostu na ca klas polityczn bez wyranego podziau na rzdzc
02_cz_Parlament Europejski.indd 39 2013-10-28 12:25:15
40 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Pomimo niewielkiej wiedzy
na temat UE relatywnie
wikszym zaufaniem badani
darz instytucje unijne ni
polskie.
koalicj i opozycj. Powody s takie same jak w przypadku zniechcenia
do polityki jako takiej:
ktnie pomidzy politykami i przypisywane im kierowanie si intere-
sami prywatnymi lub partyjnymi te nie ma nic ciekawego, szczerze
powiedziawszy, bo w rzdzie wszyscy si kc, no i to tylko [Jas];
Jak mam ufa ludziom, ktrzy non stop, notorycznie kami? Dla mnie
to jest po prostu niepojte. To s ludzie niepowani. Oni si co chwi-
l sprzeczaj i kc. Wystarczy, e dzi rano wczyam wiadomoci
i rzd sobie debatuje, i oni zamiast kulturalnie rozmawia, to jeden
drugiego przekrzykuje, wymienia si, mwilicie tak, a nie inaczej. I na
tym polega rzdzenie naszym krajem, i dlaczego ja mam im ufa? Nie
potrafi. [Pytanie moderatora: Mwi pani rzd, w sensie politycy, wa-
dza polityczna?] Tak. W taki sposb to wychodzi. To s ludzie, ktrzy
w taki sposb reprezentuj nasz kraj. I jak ja mam ufa takim ludziom
[Poz];
oszukiwanie/okamywanie wyborcw Przede wszystkim to te par-
tie mydl nam oczy na wyborach czym innym, potem jest program,
ktry jest nie do koca wypeniany, przez to jestemy okamywani, co
innego byo ustalane i potem to si cignie. To si przekada na nasze
zaufanie dla rzdu [Rz].
Na tym tle wyrnia si nieco Prezydent, ktremu po pierwsze przypi-
suje si poparcie spoeczne (cho zarazem may zakres wadzy), po drugie
jest postrzegany jako osoba bardziej otwarta i skonna do rozmw z lud-
mi, po trzecie wszelkie zasugi i winy da si mu jednoznacznie przypisa,
podczas gdy w przypadku pozostaych politykw rzdowych lub sejmo-
wych odpowiedzialno jest zawsze rozmyta (Prezydent ma najmniej do
powiedzenia, wic (). Mona ufa (). Poza tym on jest sam, on jest jeden,
jak prezydent co przekrci, to wszystko idzie na niego, na t konkretn
osob. Natomiast w rzdzie czy w ogle w parlamencie to jest tak, e ten
powiedzia, ten powiedzia, ten powiedzia i to si wszystko rozmywa
i trudno wskaza, czyja to jest wina, e co wyszo nie tak, wyszo le. ()
I tak, wszystko idzie na premiera [Rz]).
Badani pomimo maej wiedzy na temat instytucji
unijnych (co sami przyznaj) s skonni bardziej ufa
(lub prezentowa niszy poziom nieufnoci) wanie
im, a nie politykom i instytucjom polskim. W pew-
nym sensie jest to wyraz wiary w kontroln funkcj
02_cz_Parlament Europejski.indd 40 2013-10-28 12:25:15
41 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Unii Europejskiej, ktra przekazujc pienidze stawia take wymagania
i w tym sensie niejako temperuje polskich politykw (jeeli Unia daje ko-
mu pienidze, rzdowi czy instytucji, to nie jest tak, e robi przelew i dzi-
kuj bardzo, tylko wszystko ma by rozliczone, tylko wszystko ma by na
tip-top, e tak powiem, i dziki temu ludzie si ucz gospodarnoci i wie-
dz, e nie mog sobie nic pod stoem zagarn, i tak dalej (). Zaufanie
jest troszeczk wiksze ni tutaj do naszych krajanw [Jas]; mogoby to
by podwrko panw rozpasanych, wybieranych co 4 lata i byaby druga
Biaoru, jakby nie byo narzucone co od gry, czyli na przykad traktat
lizboski czy jakie inne ramy prawne europejskie [Gn]). Wie si z tym
take przekonanie, e instytucje unijne z uwagi na stopie swojego skom-
plikowania i konieczno uzgadniania stanowisk pomidzy reprezentan-
tami wielu pastw s bardziej odporne na prby oszustwa i patologie oraz
s bardziej odpowiedzialne (Jeeli chodzi o przekrt, moim zdaniem, to
w Parlamencie Europejskim kade pastwo patrzy drugiemu na rce i tam
trudno o oszustwo. Za to na przykad w rzdzie to ju tak atwiej byoby
oszuka [Rz.]). W jednej z grup (starszej) mocno podkrelono znaczenie
Trybunau w Strasburgu [ktry nie jest jednak instytucj UE, za jak bada-
ni go brali przyp. autorw] jako instancji, ktrej mona ufa i ktra jest
niejako ostatni desk ratunku dla obywateli Nas jako obywateli ratuje
wycznie trybuna w Strasburgu i jego wyroki nie podlegaj odwoaniu
nawet przez nasz najwyszy sd administracyjny, wic jak tam co klepn,
to reszta Polakw moe pocaowa. I musz to zrobi [Gn].
Demokracja w Polsce jest sabo zakorzeniona
Dla poziomu zaufania do instytucji pastwowych nie ma znaczenia
fakt, e s one wybierane przez obywateli sam akt wyboru zatraca bo-
wiem swoje pierwotne znaczenie, poniewa w powszechnym przekona-
niu ma on charakter wyboru negatywnego (wybr mniejszego za), a poza
tym zwizek midzy wyborami a zaufaniem osabia rwnie powszechne
przekonanie, e politycy okamuj wyborcw i nie speniaj swoich obiet-
nic. W tym sensie wiksze zaufanie mona ywi wobec instytucji wadzy,
ktre nie s wybierane przez obywateli, ale poprzez swj skad i poziom
kompetencji daj poczucie, e s autorytetem, jak np. Trybuna Konsty-
tucyjny (mamy na przykad Trybuna Konstytucyjny, na ktry nie mamy
wpywu, a na Sejm mam jaki wpyw, wydaje mi si, e bardziej bym ten
02_cz_Parlament Europejski.indd 41 2013-10-28 12:25:15
42 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Gosowanie zgodnie
z zasad mniejszego za
sprawia, e zatraca si
sens aktu wyborczego
politycy mniej czuj si
zwizani z wyborcami,
atwiej przychodzi im ama
obietnice, a w konsekwencji
spada moliwo kontroli
wybieranych osb.
Trybuna Konstytucyjny w jaki tam stopniu, na tyle te osoby s, wyda-
je mi si, wybierane kompetentne, e moe nawet w moich oczach maj
wiksze zaufanie [Gn]).
Ten kryzys zaufania do politykw i poczucie ich oderwania si od rze-
czywistoci spoecznej sprawia, e osabia si demokratyczna legitymiza-
cja organw wadzy. Przejawia si to w dwch niepokojcych zjawiskach:
kwestionowaniu znaczenia i sensu samego aktu wyborczego demo-
kracja w tym ujciu wizana jest z moliwoci kontroli przez obywa-
teli wybranych przedstawicieli, a w sytuacji lekcewaenia przez polity-
kw swoich programw wyborczych, niespeniania
obietnic, sam akt wyboru raz na cztery lata zatraca
swoj funkcj kontroln, zwaszcza w sytuacji goso-
wania zgodnie z zasad mniejszego za. Ta sytuacja
wzmacniana jest przez poczucie zerwania zwizku
midzy intencj gosujcego a efektem gosowania
take poprzez mechanizm tworzenia przez partie list
wyborczych gos oddawany jest de facto na par-
ti, a nie na konkretnego kandydata (ktry czsto po
prostu nie ma szans z uwagi na odleg pozycj na
licie). W tym ujciu ani wybory do instytucji polskich, ani tym bardziej
do instytucji europejskich (bo s jeszcze bardziej odlege ni polskie)
nie s demokratyczne, bo utracona zostaa moliwo realnej kontroli
obywateli nad ich funkcjonowaniem Osoba, ktra gosi to albo to i ja
jako obserwuj jej rozwj polityczny i ledz jej pogldy, to by moe
ona zrobi to a to, wchodzc do takiej a takiej instytucji. Ale waciwie
kontroli nad tym, co ta osoba robi, nie mam adnej. Mog na ni zago-
sowa, po paru latach zobaczy, e nie zrobia nic z tego, co mwia, ale
w gruncie rzeczy nie jestem w stanie rozliczy w inny sposb, anieli
nie gosujc na t osob () za PRL-u te byy wybory, ludzie chodzili,
zakrelali co i to te byli ludzie niby wybierani, a to wszystko oczy-
wicie byo z klucza itd., ale ja nie wiem, czy my nie powracamy do
takiego modelu, e to jest tylko fikcja, e wybieramy pewnych ludzi,
a oni i tak potem robi swoje, nie ogldajc si na zobowizania, jakie
zacignli wobec wyborcw [Rz];
stawianiu skutecznoci rzdzenia nad demokracj wrd bada-
nych nie tak rzadko pojawiay si gosy (szczeglnie wrd osb
modszych, do tej pory niegosujcych, ale take niektrych star-
02_cz_Parlament Europejski.indd 42 2013-10-28 12:25:15
43 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani twierdz, e rzdy
demokratyczne s mao
skuteczne, cho wszyscy
uwaaj, e demokracja
jest istotn wartoci, a dla
najmodszych grup stanem
oczywistym.
szych), e waniejsze i lepsze dla spoeczestwa s rzdy skuteczne
ni demokratyczne. Kwestia ta bya przedmiotem jednej z bardziej
oywionych dyskusji praktycznie w kadej grupie, poniewa zwykle
cieray si przeciwstawne opinie, przy czym zwolennicy demokra-
cji przywoywali wprost lub nie wprost (w dwch grupach) przykad
faszyzmu jako ustroju skutecznego, ale nie-
demokratycznego. Praktycznie nikt nie zanego-
wa postawionego dylematu: demokracja czy
skuteczno, przyjmujc przekonanie, e rzdy
demokratyczne s mao skuteczne (gdyby byy
skuteczne, a nie do koca demokratyczne, to
raczej nikt nie miaby z tym problemu, by to za-
akceptowa [Poz]; Ja zdecydowanie skuteczne. () A faszyzm by
demokratyczny czy skuteczny? () I taki, i taki. Wybrany i skuteczny.
() Doszed do wadzy legalnie. () Ale tylko na niezadowoleniu [Gn];
Jak bd demokratyczne, to bdzie si mwi, e nie s skuteczne. Jak
bd skuteczne, to bdzie si mwi, e nie s demokratyczne. Tak
mi si wydaje, e to tak nie idzie pogodzi [Gn].
We wszystkich grupach ostatecznie uznawano, e demokracja jest
istotn wartoci w modszych grupach byo to rwnowane z obro-
n prawa do swobody wypowiedzi, w starszych wiksze znaczenie miay
sprawy dotyczce samych wyborw (Ju by taki jeden, ktry uwaa, e
waniejsza jest skuteczno. Przez niego bya wojna, wic nie wydaje mi
si, eby bya waniejsza skuteczno. Jednak Ci nasi dziadkowie czy Soli-
darno walczya o demokracj i wedug mnie demokracja jest wana, bo
kady ma prawo do wasnego gosu. I nie wydaje mi si, gdyby kto wpad
na pomys w jakimkolwiek pastwie, e zostanie wybrany rzd przez 5
osb w jakim gronie bez wyborw demokratycznych, no to myl, e by-
yby jakie rozruchy w tym pastwie. Ludzie by do tego nie dopucili, bo
jednak demokracj kady sobie ceni i prawo do gosu. () Nikt nie lubi si
komu narzuca, kady woli mie prawo gosu (). To jest demokracja
[Jas]; e dwch pijaczkw spod kiosku z piwem ma wicej wanych gosw
ni jeden profesor. I to jest wanie dla mnie demokracja [Gn]). Wydaje
si jednak, e przekonania demokratyczne s cigle pytko zakorzenione,
cho sama demokracja, zwaszcza dla grup modszych, wydaje si stanem
naturalnym i oczywistym.
02_cz_Parlament Europejski.indd 43 2013-10-28 12:25:15
44 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Badani nie dostrzegaj
w Polsce kryzysu
gospodarczego w takim
znaczeniu, w jakim wystpuje
on na przykad w Grecji.
Kryzys jest, a jakoby go nie byo
Dla poziomu zaufania (a zapewne take dla wspomnianego wyej za-
korzenienia przekona demokratycznych) znaczenie ma take trwajcy
kryzys cho badani mieli wtpliwoci, jak go zdefiniowa i czy w ogle
w Polsce mamy do czynienia z kryzysem. Modsza grupa z Podkarpacia
wskazywaa na upadajce firmy, take wiksze i podsumowywaa z pew-
nym zrezygnowaniem, e czonkostwo w Unii Europejskiej nieodczne
jest od przeywania kryzysu, jeli dotyka on ca Wsplnot Europejsk
(coraz wicej firm upada, nawet ci wiksi, tutaj,
w Jale (). Jeeli ju naleymy do tej Unii, to jest to
nieodczne [Jas]). Starsza grupa z Podkarpacia
z kolei z jednej strony wskazywaa, e nie odczuwa
si w Polsce kryzysu z uwagi na brak waluty euro,
z drugiej e tak naprawd kryzys towarzyszy nam
od zawsze, rozumiany jako rnica midzy zarobkami a cenami towarw
(te pierwsze wci niskie, a ceny europejskie Samo sowo kryzys jest bar-
dzo takie rozmyte znaczeniowo, bo ja nie wiem, czy Polska nie jest jednak
w stanie pewnego kryzysu ju od wielu lat, na takiej zasadzie, e te koszty
ycia s bardzo wysokie, bardzo wysoka jest cena energii, paliwa itd. To
si przekada na poziomie przecitnych zarobkw przecitnej rodziny ()
wic to nie jest perspektywa taka unijna, w sensie takiego Europejczy-
ka jak Francuz czy Holender, ktry za swoj przecitn pensj to yje na
duo wyszej stopie; Nie jestemy jeszcze w strefie euro, prawda? Wic
by moe tych skutkw kryzysu obejmujcego stref euro nie odczuwamy,
dlatego, e nie jestemy [Rz]). Z kolei obie grupy z Wielkopolski w znacz-
nie mniejszym stopniu twierdziy, e kryzys wpywa na ycie w Polsce,
z pewnoci utrudni modym wejcie na rynek pracy, ale tak naprawd
prawdziwego kryzysu w Polsce nie byo (w rzeczywistoci to chyba kryzys
mniej si objawia u nas ni w takich Niemczech czy w Grecji. () mimo e
niektrzy ludzie nie odczuwaj do koca kryzysu, to sysz, e jest, i opie-
raj si na takich stereotypach. Jest w pastwie kryzys, to wszyscy maj
narzeka, mimo e tak na co dzie nie odczuwa si tego kryzysu. Takie p-
niej jest zamieszanie i w kraju i w stosunku do innych pastw, e, tak jak
kolega tutaj powiedzia, jest narzekanie, e inne kraje maj lepiej, a nie do
koca tak jest [Poz]; Ja akurat w tym wieku zaczynaem prac, znaczy jak
si zacz kryzys mniej wicej, zaczem tak powaniej ju pracowa i moi
02_cz_Parlament Europejski.indd 44 2013-10-28 12:25:15
45 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani zdaj sobie spraw, e
posowie w PE pogrupowani
s w wielonarodowe frakcje
i popieraj takie rozwizanie,
ale jednoczenie oczekuj, e
polscy posowie bd bronili
interesw narodowych.
rwienicy, koledzy gwnie, ktrzy zaczli dopiero pracowa, byli nowym
nabytkiem w firmach i firmy oczywicie przez ten cay strach zwizany
z kryzysem przestay inwestowa i zaczy nawet zwalnia niepotrzebnie,
ale z samego strachu, eby ci ludzie potem nie mieli wikszych roszcze.
Zaczli zwalnia tych modych. Oglnie to w Polsce nie byo kryzysu, kry-
zys by na wiecie [Gn]).
Niemniej jednak dostrzegalny zdaniem badanych jest wpyw kryzysu
na poziom zaufania, dotyka on przede wszystkim:
bankw Do kryzysu wszyscy ufali przynajmniej bankom. Powiedzenie
byo pewne jak w banku, a teraz to ju nikt nie stosuje tego powie-
dzenia [Gn];
Instytucji europejskich, ktre nie dopilnoway np. rzdu greckiego i po-
zwoliy na manipulowanie wskanikami i ukrywanie stanu tamtejszej
gospodarki I w kraju byo przyzwolenie, i w Europie, bo przecie maj
dane rdowe, jak tam s pienidze dysponowane, ale pozwolili przez
tyle lat im sobie rzdzi [Gn].
Par l ament Eur opej ski i nst yt ucj a ni eznana
Badani wiedz, e Parlament Europejski jest wybierany przez oby-
wateli poszczeglnych pastw Wsplnoty, cho w jednej z grup (starsza
z Rzeszowa) pado stwierdzenie, e wybieramy inaczej w wyborach eu-
ropejskich, bo spord politykw. Powszechnie wiadome jest take, e
Parlament Europejski zorganizowany jest w szereg frakcji zgodnie z za-
sad pogldw politycznych, a nie narodowoci. Taki sposb organizacji
jest akceptowany przez badanych, uznawany za naturalny, a take sku-
teczniejszy w osiganiu celw narodowych dziki kontaktowi z wiksz
liczb europosw i moliwoci przekonywania ich do swoich racji, daje
wiksz moliwo dziaania, a take szans na prze-
amanie zasady narodowoci, ktra preferowaaby
najwiksze pastwa europejskie. Ta akceptacja dla
bycia polskich posw do PE w rnych frakcjach nie
neguje jednak oczekiwania, e powinni oni w kluczo-
wych sprawach dla Polski gosowa zgodnie z pol-
skim interesem, a niekoniecznie z pogldami i opini
danej frakcji Oni te si pniej dziel na rozmaite frakcje przecie w tym
Parlamencie Europejskim, wic przedstawiciele Polski czasem nawet s
02_cz_Parlament Europejski.indd 45 2013-10-28 12:25:15
46 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Wiedza na temat
dziaalnoci PE jest bardzo
saba, co wynika z braku
zainteresowania i braku
atwo dostpnych informacji.
przeciwko sobie, bo s w rnych frakcjach. [Pytanie moderatora: To do-
brze, czy le?] Jeli maj interesy Polski reprezentowa, to nie za dobrze. ()
Ale te musimy patrze troszk inaczej, bo na przykad gdyby tak wszyscy
europarlamentarzyci z Polski byli przeciwko wszystkim innym, to kady
by popatrzy z innych krajw, e oni s tylko ze sob, to w ogle ich nie
suchamy i wszystko przepychamy, nie zwracajc uwagi na to, co oni m-
wi, prawda? Wic te europarlamentarzyci z Polski musz si wtopi
w inne frakcje, eby co w ogle ugra dla siebie. Nie mog tak otwarcie
powiedzie, e my chcemy, eby nam byo dobrze, tylko e my chcemy,
eby nam wszystkim byo dobrze [Rz].
Wszyscy badani s zgodni, e to, kim s i jakie maj pogldy europo-
sowie z innych pastw, jest wane dla spraw polskich, ale nie mamy na to
wpywu, a nawet nie powinnimy si tym zajmowa,
bo nie jest to nasza sprawa.
Oglny stan wiedzy na temat dziaalnoci Parla-
mentu Europejskiego jest jednak niky. Badani nie
potrafili okreli, czym zajmuje si Parlament Eu-
ropejski paday jedynie oglne stwierdzenia po-
rwnujce go do Sejmu polskiego, dotyczce uchwalania ustaw. Jedyne
konkretniejsze sformuowania dotyczyy:
pienidzy tego, e Parlament Europejski gosuje nad budetem caej
Unii (rnego typu dotacje, dofinansowania dla krajw czonkowskich,
no i to te z prawn si, jakie tam kary za zamanie prawa unijnego
[Poz]; Na przykad budet UE na kolejne lata [Rz];
kwestii anegdotycznych zwizanych z rnymi wymogami standary-
zacyjnymi uchwalanymi w Unii Europejskiej: kto podj decyzj o tym,
e ogrek jest owocem. To te Parlament Europejski? [Poz]; Krzy-
wo banana () dem moe by robiony z marchewki, bo kto mia
wanie interes z tego, eby marchewk opyli na rynku europejskim
jako demy [Gn], ale take powaniejszych, jak zawarto bioetanolu
w benzynie Najbardziej upierdliwy przykad dla nas to jest zawarto
bioetanolu w paliwie, to rujnuje kady silnik, czy to jest diesel, czy ben-
zyna [Gn].
Przykady podawane przez moderatorw, jak np. zaangaowanie
w sprawie ACTA albo obnienie stawek roamingu na terenie Unii Euro-
pejskiej rwnie w wikszoci przypadkw nie byy wizane z dziaalno-
ci Parlamentu Europejskiego. Zdaniem badanych ich praktyczny brak
02_cz_Parlament Europejski.indd 46 2013-10-28 12:25:15
47 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani nie s zainteresowani
aktywnym poszukiwaniem
informacji o PE.
wiedzy wynika z niezainteresowania t tematyk, a take z braku atwo
dostpnych informacji na ten temat w mediach, ktre zajmuj si zda-
niem badanych tematami zastpczymi lub skupiaj si na negatywnych
aspektach rzeczywistoci pomijajc inne (moe gdzie to jest, ale nie do
koca usyszymy, nie zwrcimy na to odpowiedniej uwagi, gdzie to wpad-
nie jednym uchem, drugim wypadnie [Jas]; jeli kto chce poszuka, to
oczywicie znajdzie, ale takiej wiadomoci, mona powiedzie, troch
samej si rzucajcej, to jest mniej. () Tym bardziej e media robi, jest
rozmowa na tematy zastpcze, tak jak bya Katarzyna synna, tak teraz
jest na przykad rodowisko kibicw i tyle si dzieje waniejszych rzeczy,
a my si interesujemy kibicami [Gn]; mam wraenie, e jest tak, e si
mwi bardzo duo zych rzeczy o polskim rzdzie czy o Unii Europejskiej,
a mniej o tych dobrych, nie ma takiego szumu w mediach o tym, co si
stao dobrego dla pastwa, tylko zawsze ludzi ciekawi jaki skandal czy
jaka afera polityczna [Poz].
Nie wydaje si, aby badani byli zainteresowani aktywnym poszuki-
waniem informacji na temat dziaalnoci Parlamentu Europejskiego,
w starszych grupach wrcz pojawia si opinia, e jest to zadanie mediw
(bardziej telewizji), aby zadba o dostarczenie informacji i j powtarza
wystarczajco czsto, aby przebia si do wiadomoci spoecznej oraz
samych europosw, ktrzy powinni spotyka si
z wyborcami i zdawa relacj z tego, czym si zaj-
muj. Widz oni potrzeb swego rodzaju marke-
tingowego podejcia i wrcz natrtnej obecnoci
w telewizji (w dzisiejszych czasach to nawet pastwo czy instytucja Unii
Europejskiej powinna by jak prywatne przedsibiorstwo troch, troszk
do nas trafia w inny sposb, nie tylko taki wanie, e musimy wyszu-
ka sami, ale wanie czasem troch taka reklama. () Nie ukrywam, e
jak mam wczony TVN 24, to sucham blokami, caociowo i gdybym mia
tam podan informacj, tak jak o tym, e wykolei si pocig szedzie-
sit razy na dob, to podejrzewam, e te wiadomoci by mi si utrwaliy
[Gn]. Modsi z kolei optuj za zamieszczeniem informacji w Internecie,
aby mogli sami ich poszuka, gdyby takich potrzebowali. W obu grupach
mamy zatem do czynienia z potrzeb aktywnego docierania do odbior-
cy. Nie jest to atwe, bo badani wol wyszukiwa tylko takie wiadomoci,
ktre ich interesuj (Informacji jest wystarczajco. Jak kto chce, to sobie
wygoogluje [Jas]; Dla mnie jest tak, e jak czerpi informacje z Internetu,
02_cz_Parlament Europejski.indd 47 2013-10-28 12:25:15
48 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Parlament Europejski
uznawany jest jednak za
instytucj potrzebn, bo jest
demokratyczny i stwarza
forum do dyskusji.
to faktycznie czytam tylko to, co mnie interesuje () czytam tylko kawaki,
ktre mnie interesuj [Gn].
Parlament Europejski uznawany jest jednak za instytucj potrzebn,
ktra nie mogaby by zastpiona jedynie przez np. Komisj Europejsk.
Wynika to po pierwsze z przekonania, e jest instytucj bardziej demokra-
tyczn ni Komisja (bo jest wybierany), po drugie daje wiksz szans
wypracowania dobrych decyzji tworzc forum do dyskusji, po trzecie
jest instytucj kontroln, ograniczajc moliwo
zawarcia zakulisowego porozumienia w gronie
kilku osb (co teoretycznie byoby moliwe, gdyby
Uni Europejsk rzdzia sama Komisja Europejska)
Pytanie czy temu jednemu komisarzowi, z jednego
kraju, moemy tak wadz powierzy, bo to ju nie
jest (). Demokracja... (). Dokadnie, to ju nie jest demokratyczne wtedy
[Poz]; Za bardzo podatni by byli, eby sobie pocign co pod stoem,
jak dwadziecia kilka osb decyduje o wszystkim, to znowu mamy central-
ne sterowanie, to by byo ju ca Europ sterowanie, wic jak najbardziej,
czy tam jest ich czterystu czy piciuset, jest jak najbardziej dobrym uka-
dem. () Jest dobre, bo trzeba duej pogada na dany temat, eby wszyst-
kie pogldy byy dopuszczone i dopiero wtedy jest decyzja [Gn].
Eur opos owi e ni eznani i ni j acy
Badani s generalnie zgodni, e atwiej jest by posem do PE ni po-
sem do polskiego Sejmu. Wynika to z kilku czynnikw:
posowie do PE s mniej kontrolowani przez opini publiczn me-
dia mniej si zajmuj tym, co dzieje si w Parlamencie Europejskim,
atwiej jest pozosta nieznan osob, ktrej zachowaniem i wypowie-
dziami nikt si nie interesuje (odpowiedzialno jest bardziej rozmyta.
Taki europose z Polski tam wyjecha i teraz trudno wskaza kogo, kto
by zrobi jak wpadk czy co takiego. Media a tak bardzo si tym nie
zajmuj, natomiast w Polsce co chwila moemy co usysze [Rz]);
inna jest odpowiedzialno posw do PE raz z uwagi na wspomnia-
n wczeniej mniejsz kontrol zewntrzn, dwa z powodu stopnia
skomplikowania spraw, ktrymi zajmuje si Parlament Europejski (Bo
mona nie tylko na skal tutaj kraju, ale dla caej UE podejmowa de-
cyzje [Gn]);
02_cz_Parlament Europejski.indd 48 2013-10-28 12:25:15
49 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani s podzieleni
w ocenie, czy wysanie
polityka do PE to zsyka czy
nagroda.
Badani generalnie nie znaj
nazwisk posw do PE, a ci
nieliczni w wikszym stopniu
swoj rozpoznawalno
zawdziczaj powodom
pozamerytorycznym, a nie
swojej dziaalnoci w PE.
zarobki posw do PE s na tak wysokim poziomie, e rekompensuj
ewentualne inne niedogodnoci (atwiej europosem, bo si w euro
zarabia () to lukratywna posada () wielkich blw taki nie przeywa
[Rz]).
Jedynie modsza grupa z Podkarpacia uwaa, e posowie do PE pono-
sz wiksz odpowiedzialno ni posowie w polskim Sejmie, poniewa
zajmuj si sprawami caej Europy, jednak nie stano-
wi to powodu, aby uzna ich sytuacj za trudniejsz.
Badani nie maj jednoznacznego pogldu na to,
dlaczego poszczeglne osoby znajduj si na listach
kandydatw do Parlamentu Europejskiego:
najbardziej jednoznacznie wypowiada si grupa starsza z Wielkopol-
ski, ktra generalnie uwaa, e wybr na europosa jest rodzajem zsy-
ki i odsuniciem od nurtu gwnej polityki w kraju to jest banicja,
chocia jest wiksza kasa [Gn];
grupa modsza z Podkarpacia z kolei uwaa, e jest to swego rodzaju
uwieczenie kariery politycznej, ktra powinna polega na przejciu
wszystkich szczebli, poczynajc od struktur samorzdowych na po-
ziomie gminy, cho i w tej grupie pojawiy si sporadyczne opinie, e
moe by to rodzaj banicji politycznej eby zosta europosem naj-
pierw trzeba by posem, eby by osob rozpoznawaln () trzeba i
od dou, po szczebelkach, wjt, radny, prezydent miasta () to jest taka
polityczna emeryturka () w sensie taka nagroda za te lata pracy
[Jas];
pozostae dwie grupy prezentoway zrnicowane opinie dopuszcza-
jc obie moliwoci, cho z przewag opinii, e jest to rodzaj nagrody
(gownie kierujc si poziomem uzyskiwanych dochodw).
Pose do PE osoba nieznana
Znajomo polskich posw do PE jest na bardzo
niskim poziomie i wyranie zrnicowana regional-
nie zdecydowanie wicej (dwukrotnie) nazwisk
(praktycznie nikt nie podawa imion) wskazuj bada-
ni z Wielkopolski ni z Podkarpacia. W grupie mod-
szej w Jale nazwiska posw do PE wymienia tylko
jeden badany, mona zatem uzna, e pozostali nie
02_cz_Parlament Europejski.indd 49 2013-10-28 12:25:15
50 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
znali nikogo. Wymienieni zostali Jarosaw Wasa i Jacek Kurski, w grupie
starszej z Podkarpacia pady nazwiska Jarosawa Wasy (jako tego, ktry
rozbi si motocyklem), Jerzego Buzka oraz Elbiety ukacijewskiej. Grupy
wielkopolskie poday natomiast Jacka Saryusza-Wolskiego i Jacka Kurskie-
go (kojarzonego z jakim wystpem z szalikiem oraz jazd BMW za kolum-
n policyjn te nazwiska pady w obu grupach wielkopolskich) oraz Kon-
rada Szymaskiego, Marka Siwca i Jacka Protasiewicza (grupa modsza),
a take Danut Hbner, Dariusza Rosatiego, Janusza Lewandowskiego
[tu wtpliwoci budzi, czy badani kojarzyli go jeszcze z czasw, kiedy by
posem do PE, czy mylili zasiadanie w PE z byciem komisarzem przyp. au-
torw], Joann Senyszyn (kojarzon z dziaaniami na rzecz ruchw LGBT).
W wiadomoci badanych najlepiej zatem funkcjonuje Jacek Kurski (ale
poprzez rne skandale, w ktre by zamieszany), Jarosaw Wasa (z uwagi
na nazwisko oraz wypadek motocyklowy) oraz Jacek Saryusz-Wolski (tylko
w Wielkopolsce). Sporadycznie pojawiali si jeszcze posowie, ktrych na-
zwisk badani nie byli w stanie sobie przypomnie, ale ktrzy byli kojarzeni
przez jakie inne zdarzenia dotyczyo to Wojciecha Olejniczaka (Mody
taki, co by przed Napieralskim [Rz]) oraz Marka Migalskiego (Taki od
kotw mi si kojarzy [Gn]).
Mona zatem uzna, e polscy posowie do PE s nieznani badanym,
a ci nieliczni w wikszym stopniu swoj rozpoznawalno zawdziczaj
powodom pozamerytorycznym, a nie swojej dziaalnoci w Parlamencie
Europejskim (poza sporadycznymi przypadkami Saryusza-Wolskiego, Joan-
ny Senyszyn, Janusza Lewandowskiego ([cho, jak wspomniano, obecnie
nie jest ju posem do PE i kojarzy si raczej z powodu piastowania stano-
wiska komisarza przyp. autorw]; jednak widoczne to byo tylko w jednej
grupie wielkopolskiej). Ten brak znajomoci wynika z jednej strony z braku
zainteresowania przejawianego ze strony badanych, z drugiej strony za,
zdaniem badanych, z maej aktywnoci samych europosw.
Pose do PE powinien mie dorobek, dba o dobro publiczne i cechowa si wieloma przy-
miotami osobistymi
Podane cechy posa/posanki do PE w najwikszym stopniu dotycz
jego/jej cech osobowych oraz konkretnych umiejtnoci lub kompetencji
i obejmuj:
02_cz_Parlament Europejski.indd 50 2013-10-28 12:25:15
51 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Zdaniem badanych
polscy posowie do PE
s: mao aktywni, rednio
pracowici, tolerancyjni,
raczej nowoczeni i dobrze
wyksztaceni, mao skuteczni,
przedsibiorczy, dobrze
zorganizowani, schludni
i towarzyscy.
legitymowanie si dotychczasowym dorobkiem politycznym lub zawo-
dowym powinna to by zatem osoba, ktra co ju osigna, majca
dowiadczenie, autorytet;
umiejtno znalezienia si w sytuacji posa do PE i szans na osig-
nicie tam sukcesu osoba wzbudzajca zaufanie, otwarta na nowe
propozycje, z si przebicia, pewna siebie, potrafica nawizywa po-
rozumienie z innymi osobami, spokojna, wywaona, posugujca si
si argumentw, a nie krzykiem;
nastawienie na cel i dobro publiczne osoba, ktra chce zrobi co dla
kraju, a nie dla siebie, wiedzca, czego chce i co chce osign w Parla-
mencie Europejskim, walczca o sprawy polskie;
cechowanie si pozytywnymi przymiotami charakteru, zachowania
i swojej przeszoci prawdomwno, szerokie horyzonty, czysta
przeszo, umiejca si zachowa odpowiednio take po wypiciu al-
koholu, uczciwo, blisko ludzi;
znajomo jzykw obcych.
Pomimo bardzo maej znajomoci polskich posw do PE wszystkie
grupy dokonay ich oceny na skalach od 1 do 5, gdzie 1 i 5 oznaczay wy-
stpowanie konkretnych, wzajemnie przeciwstawnych cech
1
. Analizujc
wyniki naley pamita, e relatywnie czste wybieranie wartoci rodko-
wej (3) jest form ucieczki od niewiedzy i wyborem bezpiecznym (a raczej
niepodjciem tego wyboru). Naley take pamita o tym, e s to wyniki
uzyskane w trakcie badania jakociowego, w ktrym
wziy udzia cznie 32 osoby, zatem nie naley na
tej podstawie wyciga zbyt daleko idcych wnio-
skw.
Przy wszystkich powyszych zastrzeeniach
naley jednak zwrci uwag, e uzyskany profil
polskich europosw jest do spjny i podobny we
wszystkich czterech grupach (szczegowe dane dla
poszczeglnych grup zawarte s w aneksie) polscy
posowie do PE s:
mao aktywni co oczywicie moe wynika wprost z niewiedzy bada-
nych, ale tumaczone jest w taki sposb, e skoro nic si o nich nie wie,
to musz by mao aktywni;
1 Byy to identyczne skale jak zastosowane w badaniu ilociowym, opisanym w czci pierwszej
tego opracowania.
02_cz_Parlament Europejski.indd 51 2013-10-28 12:25:15
52 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
rednio pracowici co wie si z ocen aktywnoci;
tolerancyjni przy czym opinia ta jest oparta na zaoeniu, e sama
obecno w Parlamencie Europejskim w rodowisku wielokulturo-
wym wymusza tolerancj (niekoniecznie jest ona zatem wynikiem
wewntrznych przekona europosw, ile koniecznoci);
raczej nowoczeni przypisuje im si posugiwanie si nowymi tech-
nologiami, co te wynika w wikszym stopniu z miejsca, w ktrym
przebywaj;
raczej dobrze wyksztaceni;
mao skuteczni ta opinia take wie si z ocen ich aktywnoci;
schludni, zadbani co jest wprost czone z wysokimi zarobkami i two-
rzeniem pozytywnego wizerunku;
przedsibiorczy przy czym ma to podtekst zwizany z umiejtnoci
ustawienia si w yciu i korzystania z przywilejw;
dobrze zorganizowani co te czciowo, zdaniem badanych, jest wy-
muszone przez okolicznoci, w jakich pracuj;
towarzyscy co jest wprost pochodn powszechnego przekonania, e
jest to cecha narodowa Polakw, a zatem z pewnoci i europosw.
Niektre z cech zostay ocenione zdecydowanie w rodku skali i s
albo wyrazem bezradnoci wynikajcej z niewiedzy, ale take z braku
jednolitych stereotypw dotyczcych tych kwestii. Dotyczy to: religijno-
ci (badani s przekonani, e europosowie znacznie rni si pod tym
wzgldem i nie sposb przypisa im jednolitej oceny), odpowiedzialnoci
i zdyscyplinowania.
W przypadku niektrych cech panuje spora rozbieno, ktra nie-
kiedy jest do systematycznie zrnicowana wiekiem badanych. Nie ma
zatem jednolitego obrazu polskich europosw w zakresie:
kompetencji oceny oscyluj od wartoci 2 do 3,5 mona to jednak
podsumowa, e posowie nie s oceniani jako osoby bardzo kompe-
tentne;
uczciwoci grupy modsze maj tendencj do oceny niszej (2) ni
grupy starsze (3), przy czym naley podkreli, e w obu grupach star-
szych paday komentarze kwestionujce pogld, e polityk w ogle
moe by postrzegany jako osoba uczciwa (Nie wiem, czy to nie jest
taki oksymoron uczciwy polityk [Rz]; A jest jaki uczciwy polityk?
[Gn]);
02_cz_Parlament Europejski.indd 52 2013-10-28 12:25:15
53 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
yczliwoci grupy modsze oceniaj polskich europosw na 3, a gru-
py starsze na 4;
naduywania alkoholu jest to kategoria z najbardziej rozstrzelonymi
opiniami: z jednej strony bowiem badani nie znaj adnych afer i skan-
dali wywoanych przez polskich europosw na tym tle, z drugiej nie
mog uwierzy, e, jako Polacy, pij mao alkoholu. W efekcie grupy
modsze uciekaj w rodek skali, wskazujc zgodnie warto 3, jedna
z grup starszych ocenia na 2, a druga na 4,5;
znajomo jzykw obcych grupy starsze zgodnie oceniaj j na 2,
podczas gdy grupy modsze wykazuj wiksz wiar w umiejtnoci
lingwistyczne polskich europosw i oceniaj je na 3 lub nawet na 4.
Oglna ocena polskich posw do PE wypada zatem rednio lub z lek-
kim wskazaniem na stron negatywn (na plus wyrniaj si oceny tole-
rancyjnoci, wyksztacenia, zadbania, przedsibiorczoci, dobrego zorga-
nizowania i towarzyskoci), co niektrzy badani interpretuj jako nijako.
Brak znajomoci dokona posw
Ta nijako, nieznajomo i brak wiedzy na temat dziaalnoci polskich
posw do PE przekada si take na kopoty we wskazaniu zdarze, z kt-
rych jako Polacy moemy by dumni. Obie grupy wielkopolskie samodziel-
nie wskazay walk o nowy budet europejski i miejsce w nim dla Polski
jako powd do zadowolenia (w kontekcie braku znajomoci dziaania
UE, ktry widoczny by podczas caych bada, takie sformuowania bu-
dz jednak wtpliwoci. Parlament Europejski by wszak zaangaowany
w negocjacje, ale dopiero w ostatniej fazie, gdy kompromis osigny ju
rzdy. W porwnaniu z doniesieniami medialnymi na temat negocjacji
rzdowych rola PE w tym procesie, wskazana w mediach, bya znikoma.
Mona wic podejrzewa, e badani nie wiedzieli o zaangaowaniu po-
sw w proces ustalania budetu i mylili negocjacje rzdw z dziaaniami
posw do PE). Ocena powierzenia funkcji Przewodniczcego Parlamentu
Europejskiego i jej penienie przez Jerzego Buzka jest generalnie pozytyw-
na obie grupy z Podkarpacia uznay to za powd do dumy, obie grupy
wielkopolskie, obok zadowolenia z tego faktu, wykazay natomiast sporo
sceptycyzmu pyncego z przekonania, e funkcja ta nie przyniosa Polsce
adnych korzyci lub bya czym naturalnym, co i tak musiaoby si Polsce
przytrafi Jerzy Buzek, bo to jest jedyna osoba, ktra tak mi si medialnie
02_cz_Parlament Europejski.indd 53 2013-10-28 12:25:15
54 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Badani nie odrniaj
polskich posw do PE od
innych polskich politykw
dziaajcych na forum UE
(komisarz, rzd).
Wedug badanych polscy
posowie do PE nie powinni
kci si midzy sob
publicznie na forum PE, bo to
wiadczy le o Polsce.
obia o uszy, to do dobrze reprezentuje nasz kraj, jest powaan osob
w europarlamencie. Ale tylko tyle mog na ten temat. () By przewodni-
czcym. [Pytanie moderatora: Czy to jest jaki powd do dumy?] W jaki
sposb na pewno tak, e no jednak s ludzie tak wiatli. () No, na pewno,
jakby kto tam kogo zapyta, czy zna Buzka, to by na pewno powiedzia,
e tak. No bo tam pani z naszego regionu, to ja nie wiem, czy tak [Rz];
To bya moim zdaniem kolej rzeczy, musi Polska kiedy rzdzi, bdzie
w kolejce [Gn]; tylko jakie mielimy z tego korzyci, e on by przewod-
niczcym, bo ja waciwie do dzisiaj nie mog adnych odnale () ale to
jest duy sukces, Polak przewodniczcy [Poz].
Tak jak niewiele widz badani powodw do dumy, tak jeszcze mniej
dostrzegaj powodw, dla ktrych naleaoby si wstydzi za polskich eu-
roposw jeli padaj jakie uwagi, to bardzo oglne (na pewno zdarzaj
si jakie afery z alkoholem, jakie obyczajowe [Jas]; Pobieranie kasy
za to, e dojeda si BMW, trzymanie si ogona policji, zapali go co
mi zrobicie, bo jestem europosem? I to idzie w wiat [Gn]) albo bdce
pokosiem sporw w polskiej polityce (Jakiego wielkiego skandalu to tam
nie byo. () Tylko jak stoki zabierali [Rz]).
Te wszystkie drobne, wspomniane wyej reminiscencje wydaj si suge-
rowa, e badani nie odrniaj polskich posw do PE od innych polskich
przedstawicieli (rzdu, prezydenta, komisarza Lewan-
dowskiego) dziaajcych na forum rnych instytucji
i spotka europejskich. Wydaje si zatem, e badani
nie posuguj si hipotetycznym konstruktem polscy
posowie do PE, a raczej widz t sytuacj w katego-
riach Polska (ewentualnie polscy przedstawiciele) na
forum europejskim i wanie to drugie (i zwizane z tym zdarzenia) maj
wpyw na ocen dziaania Polski w Unii Europejskiej.
Badani s zgodni w opinii, e polscy posowie do
PE nie powinni kci si midzy sob publicznie na
forum Parlamentu Europejskiego, bo to wiadczy
le o Polsce. Jednoczenie w wypowiedziach tych
pobrzmiewa pewna rezygnacja i przyzwyczajenie
do gwatownych ktni polskich politykw, jednak
niewaciwe jest przenoszenie ich poza kraj (Myl, e jestemy do tego
tak przyzwyczajeni, e nie zwracamy na to uwagi, bo politycy polscy ge-
neralnie si kc, wic czy robi to tu, czy tam, to jest obojtne. () Ale
02_cz_Parlament Europejski.indd 54 2013-10-28 12:25:15
55 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
w porzdku nie jest [Rz]; to te wiadczy o naszym kraju i potem inne
kraju wyrabiaj sobie opinie. () To wiadczy o tym, e my mamy z sob
problem, a jednak tego problemu nie powinno by, by zaatwia co na
tej stopie midzynarodowej. () niestety, Polacy maj za due przejawy
agresji, nawet w takich nietypowych miejscach lub miejscach, w ktrych
nie powinnimy si, to jest Parlament [Poz]; my ju jestemy tak przy-
zwyczajeni do tego, to znaczy do ogldania naszych posw, e nawet nie
zwraca si na to tak uwagi [Jas].
Cenne zewntrzne eksperckie spojrzenie posa do PE na sytuacj w Polsce
Pose do PE ma, zdaniem badanych, pene prawo do aktywnoci po-
litycznej w Polsce, a nawet niekiedy jest to sytuacja podana podkre-
lany jest fakt, e mog oni wnie do dyskusji krajowych opini kogo
stojcego z boku, majcego inn perspektyw i dowiadczenie z innych
krajw. Mog zatem wnie warto, o ile oczywicie bd dziaa w do-
brej wierze, w sposb odbiegajcy od stylu prowadzenia polskiej polityki,
ktr badani tak bardzo krytykowali Wydaje mi si, e to s osoby, ktre
yj polityk, yj sprawami Polski i na niektre problemy patrz z boku.
I czasem spojrzenie wiee osoby z zewntrz jest do cenne. Tylko e
nie zawsze potrafimy to doceni. Jeeli oczywicie jest w dobrej wierze
powiedziane, kulturalnie i nie w sposb taki nachalny oczywicie [Rz];
Mog si odnie do tej sytuacji, bo jednak s Polakami i maj prawo sko-
mentowa to, co si dzieje, jednake ich gwnym zadaniem jest repre-
zentowanie nas na arenie midzynarodowej. () Jeeli jest problem nawet
w partii z dogadaniem si i przyjeda taki europose i jego zadaniem
jest uspokojenie tych napi, to myl, e to w dobrym kierunku idzie. ()
Tak, tu si zgodz z Tob. To idzie w dobrym kierunku, poniewa jest to
taki punkt widzenia z zewntrz (). Osoba z boku. () I zawsze ta osoba
trzecia jednak widzi wicej, nie zawsze, ale czsto, ni Ci, co si kc cay
czas [Poz]. Komentarze wskazuj, e badani nie zdaj sobie sprawy, e
cz posw do PE faktycznie na bieco odnosi si do spraw krajowych,
uczestniczc w walkach politycznych, ktre tak bardzo na pocztku dys-
kusji badani krytykowali. Taki styl mylenia ponownie moe wskazywa
brak znajomoci posw do PE.
02_cz_Parlament Europejski.indd 55 2013-10-28 12:25:15
56 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Zarobki za wysokie, ale jeli obnia, to w caej Europie
Jednym z najbardziej dyskutowanych tematw (mimo e nie zawsze
by samodzielnie podnoszony przez badanych) bya kwestia wynagrodze-
nia polskich europosw, a kluczowe byy dwa wymiary:
relacja wynagrodzenia posa do PE do zarobkw w kraju, zarwno
posw do polskiego Sejmu, jak i zwykych obywateli powszechnie
wyraane byy opinie, e zarobki te s zdecydowanie za wysokie, poja-
wiay si opinie, e powoduj one oderwanie si posw do PE od rze-
czywistoci spoecznej, s niesprawiedliwe dla innych Polakw Nie
wiem, na ile ten przeskok od tej pensji parlamentarzysty tu do pensji
europarlamentarzysty nie jest ju jako taki deprawujcy troch, e to
lukratywna posada, a jeli co jest lukratywne, to od razu inny status
jest takiego europarlamentarzysty i on jakby yje ju w innym wiecie.
Tak mi si troch wydaje, e on si odrywa od pewnej rzeczywistoci
polskiej () nie powinni a tyle zarabia, eby to bya wielokrotno
pensji przecitnego Polaka [Rz]; musi mie na uwadze to, e w Niem-
czech s inne zarobki, a w Polsce inne. To powinno by te rozwaone,
bo to jest krzywdzce dla innych obywateli polskich [Poz];
relacja wynagrodzenia polskiego posa do PE do zarobkw posw do
PE z innych pastw czonkowskich tu z kolei wsplnym pogldem
bya opinia, e Polacy powinni otrzymywa takie same uposaenia, bo
inaczej byaby to dyskryminacja: co prawda te mi si nie podoba, e
tak duo zarabiaj, bo to s nieroby, ale z jakiej racji polski europose
ma zarabia mniej ni francuski europose [Poz].
Oczywista sprzeczno tych dwch pogldw powodowaa nierozwi-
zywalny dylemat, z ktrego prbowano uciec na rne sposoby:
poprzez zanegowanie samego dylematu i uznanie, e tak wysoka pen-
sja jest uzasadniona charakterem podejmowanych dziaa lub zgo-
szenie braku zainteresowania na zasadzie niewtrcania si w nieswoje
zarobki oni zarabiaj te konkretne pienidze, to by zosta tym po-
sem, europosem, to jednak trzeba co sob reprezentowa, trzeba
ludzi do siebie przekona, trzeba podj kilka bardzo dobrych decyzji,
by ludzie zagosowali na ciebie, wic wydaje mi si, e... ja nie mam nic
do tego, ile oni zarabiaj [Jas];
02_cz_Parlament Europejski.indd 56 2013-10-28 12:25:15
57 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
poprzez zanegowanie jednego z wymiarw dylematu, czyli wybr albo
niesprawiedliwoci wzgldem Polakw na rzecz rwnego traktowania
Polakw za granic, albo odwrotnie zgodzenie si na dyskryminacj
na forum europejskim, ale wiksz sprawiedliwo z punktu widzenia
krajowego;
poprzez zgoszenie postulatu, e wszyscy parlamentarzyci w PE ze
wszystkich pastw czonkowskich powinni zarabia tyle samo, ale
wszyscy zarazem znaczco mniej Nie chodzi o to, eby to Polacy tam
tylko zarabiali grosze, a reszta zarabiaa duo, tylko eby generalnie
byy niskie zarobki [Rz];
poprzez prb wprowadzenia elastycznego systemu zarabiania, czyli
pacenia wicej za jakie konkretne osignicia, decyzje pozytywne
dla Polski, wysoki poziom funkcjonowania jako parlamentarzysta
w PE (osoby zgaszajce takie pomysy nie miay jednak konkretnej
odpowiedzi na zagroenie lobbingiem mogce si zwikszy w takiej
sytuacji, raczej lekcewayy t kwesti) Gdyby to bya taka elastyczna
pensja, e jak jeste skuteczny, dostajesz wicej, jak jeste nieskutecz-
ny, dostajesz mao. () premia na przykad za zrealizowanie jakich tam
interesw narodowych, okej [Rz]; Gdyby faktycznie, tak jak rozma-
wialimy, e byyby tam osoby cenione i z dorobkiem intelektualnym
i jakim sprawczym, to wydaje mi si, e to im by si naleao jako taki
po prostu mentor [Gn]; Fajnie by byo, gdyby dostawali za kad do-
br decyzj jakie pieniki, za to, co zrobi. () Tak, ale nie, e sobie
posiedzi, co pomruczy, co tam powie i jego sowo zginie gdzie tam
w eterze, a za to dostanie kup kasy [Jas].
Dyskusja ta w wikszoci grup nie prowadzia do jednej konkluzji
i pozostaa kwesti nierozwizan. Mona natomiast oczekiwa, e sam
problem jest istotny i wpywa na postrzeganie Parlamentu Europejskiego
i europarlamentarzystw.
Udzi a w wybor ach t o obowi zek, cho ma o r adosny
Badani, a przypomnijmy, e s to osoby chodzce na wybory krajo-
we (poza niektrymi osobami z grup modszych, ktre nie uczestniczyy
dotychczas w wyborach z uwagi na wiek), deklarujce zainteresowanie
polityk, s przekonani, e na wybory naley chodzi.
02_cz_Parlament Europejski.indd 57 2013-10-28 12:25:16
58 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Zniechcenie do udziau
w wyborach wynika
z: zanikajcego poczucia
zwizku miedzy wasnym
gosem a wynikami wyborw,
wybieraniem mniejszego
za, frustracji, e wygrywaj
inni.
Gosowanie to wybr mniejszego za
Wrd motyww bardzo wyrane s dwa:
po prostu obowizek na wybory trzeba cho-
dzi, jest to prawo, z ktrego nie naley rezygno-
wa Wicej osb powinno bra udzia. To decyzja
obywateli. Skoro demokracja, to demokracja. ()
Kady powinien wzi udzia, podj decyzj, bez
zobowiza. () To obowizek nas, Polakw. () Nie
powinnimy nie odda gosu, bo jeli tak si stanie,
to tak jak bymy zagosowali. () Zawsze kady myli, co by zmieni
mj gos [Jas]; jeeli yjemy w ramach demokratycznych i mamy ta-
kie prawo, e moemy gosowa, to za kadym razem powinnimy i
i gosowa. Jest to mj obowizek obywatelski [Poz]; Kady powinien
wzi udzia w wyborach [Gn];
tylko udzia w wyborach daje prawo do narzekania na sytuacj w kraju
Trzeba, kogo sobie wybierzemy, tego bdziemy mie. A potem nie b-
dziemy mogli narzeka. Jest takie oglne zaoenie, ale jak nie wybior
tego, co chcemy, to niestety zostaje nam narzekanie. I tak jestemy
niezadowoleni, i tak [Rz]; nie mam prawa pniej narzeka, jeeli nie
braem udziau w wyborach [Poz]; uwaam, e osoby, ktre nie id
na wybory, nie bior udziau, nie powinny w ogle pniej komento-
wa czegokolwiek, czy jest le, czy jest dobrze, bo sami do tego si nie
dooyli [Gn].
Tym motywacjom towarzyszy jednak rosnce zniechcenie (zwaszcza
w starszych grupach) do udziau w wyborach. Wynika ono z wielu przyczyn:
zanikajcego poczucia zwizku midzy wasnym gosem a wynikami
wyborw gosowanie zaczyna traci znaczenie, partie potrzebuj
wyborcw tylko raz na cztery lata, a pniej funkcjonuj w swoim
wiecie i w oderwaniu od wyborcw, nie speniaj obietnic. Zatraca si
moliwo kontroli demokratycznej w ten sposb
Chodzimy, pewnie, ale nie wiem, na ile czowiek ma
poczucie jakiego przeoenia, jak ta decyzja moja
wpywa na to, e jest lepiej. Ja nie widz tego od
wielu lat, coraz mniejsz odczuwam ch, po prostu
jako obywatel nie czuj tego wpywu, jaki miabym,
decydujc si na wybr tego czy tamtego, nie widz
Gwnym motywem
uczestnictwa
w wyborach jest spenienie
obywatelskiego obowizku.
Badani twierdz te, e ten,
kto nie gosuje, nie ma prawa
potem narzeka na sytuacj
w kraju.
02_cz_Parlament Europejski.indd 58 2013-10-28 12:25:16
59 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
tego przeoenia po prostu. () Do tej pory udziem si, e to si prze-
kada. Ale teraz ju przestaj [Rz];
powtarzajcych si gosowa zgodnie z zasad mniejszego za wy-
bory coraz bardziej zamieniaj si w antywybory, nie tyle gosuje si
na kogo, ile przeciw komu, a w sytuacji braku alternatywy wyborcy
nie wiedz, jakie podejmowa decyzje: mj gos nie ma tak naprawd
adnego znaczenia, moe nie adnego, ale ma bardzo mae znaczenie.
[Ludzie przyp. autorw] wybieraj mniejsze zo, zamiast gosowa
wedug sumienia, wedug tego, co naprawd si czuje i myli, e tak
powinno by [Rz]; to jest raczej oczywiste, e dlatego ludzie nie go-
suj. Ju pomijam tych, ktrym si na przykad nie chce. Ale czsto jest
wybieranie tego mniejszego za i to jako zraa i moe dlatego ludzie
nie gosuj, poniewa nie widz odpowiedniej osoby [Poz]; idc do
wyborw, wybieramy mniejsze zo () czsto si wybiera, jak kogo si
bardzo nie lubi, to tego najwikszego konkurenta [Jas];
frustracji, e wygrywaj inne partie, inne osoby, ni te, na ktre si
gosowao, co zniechca do udziau w kolejnych wyborach Ludzie si
wanie obraaj, e nie jest tak, jak oni sobie wybrali. Nie chodz na
nastpne wybory, ale moim zdaniem powinno si chodzi [Gn].
W do zgodnej opinii badanych wybory prezydenckie s najmniej
wane nie s niewane, ale wanie najmniej wane: to istotne rozr-
nienie. Wynika to przede wszystkim z usytuowania Prezydenta w struk-
turze pastwa badani przypisuj mu gwnie funkcje reprezentacyjne
i najmniejszy zakres realnej wadzy. Zarazem jednak s to wybory najpo-
pularniejsze, poniewa s najprostsze gosuje si na jedn osob, ma si
najwiksze poczucie zrozumienia programu, osoby kandydata, jasno jest
przypisana odpowiedzialno do kandydata, ktry nie moe ukry si za
adn parti.
W rnych grupach natomiast odmiennie sytuowano wybory parla-
mentarne i samorzdowe wzgldem siebie zwykle nie byo zgodnoci
w tej kwestii, a opinie uzalenione byy od postrzegania znaczenia spraw
lokalnych i oglnopastwowych. Grupy z wikszych miast miay skon-
no do przypisywania wikszego znaczenia wyborom parlamentarnym
(co porednio wskazuje na du odlego wadz samorzdowych w tych
miastach od wyborcw), w grupie gnienieskiej zdecydowanie za wa-
niejsze uznano wybory lokalne.
02_cz_Parlament Europejski.indd 59 2013-10-28 12:25:16
60 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Udzia w wyborach
uzaleniany jest czsto od
znalezienia odpowiedniego
kandydata.
Szansa na zwikszenie frekwencji: dobry kandydat majcy osignicia i plany, a nie obietnice
Badani maj wiadomo nadchodzcych wyborw europejskich
(poza grup starsz z Podkarpacia), ale maj zwykle kopot z usytuowa-
niem ich w czasie. Grupy modsze gremialnie deklaruj udzia w tych
wyborach, grupy starsze s duo bardziej wstrzemiliwe w takich de-
klaracjach i uzaleniaj udzia od kandydatw, ktrzy bd startowa
z obowizku, bo potem nie bd krytykowa, skoro sama nie zabraam
gosu. Uwaam, e, mimo wszystko, powtarzam si ju milionowy raz, to
mniejsze zo wybra. Albo generalnie, eby zagra gos, bo to jest obowi-
zek, i tyle [Poz]; Jeszcze nie wiem. [Pytanie moderatora: A od czego to
bdzie to zaleao?] Czy bdzie jaki kandydat, kandydatka [Rz]; Tak, jeli
kto mnie zainteresuje, to na t osob pjd zagosowa, a jeeli bd
wszyscy w miar przecitni, patrzc na Europ Plus, nie wiem jak ten most
warszawski, pan Piskorski i takie osoby jak widz, gdzie zrzuty z innej par-
tii, to nie pjd. Strata mojego czasu. Chocia powiedziaem, mona to
sprawdzi, e na wszystkie wybory powinno si chodzi, troch pewnie
sprzecznoci jest w tym, co mwimy [Gn].
Kwestia kandydatw, a zwaszcza sposb ich zaprezentowania wyda-
je si kluczowy dla decyzji o udziale. Pamitajc o kontekcie zmczenia
badanych negatywnymi wyborami wane jest dla
nich, aby kandydaci z jednej strony pokazali swoje
dotychczasowe osignicia, a z drugiej zaprezento-
wali nie obietnice wyborcze, a plany dziaania w Par-
lamencie Europejskim mi si wydaje, e mniej bym
patrzy na to, co ci kandydaci bd obiecywa, ale bardziej bym popatrzy
na to, co oni zrobili do tej pory [Jas]; Jeli kto bdzie z regionu startowa,
z Podkarpacia, to moe pjd. () I to te trzeba bdzie poczyta, kto to,
co to. () Trzeba troch informacji, jakie maj wartoci, co chc wnie,
co chc zrobi, jaki maj program, jaki jest ich cel tak naprawd [Rz];
Wicej informacji typu, e te osoby maj konkretne plany. () Moe to, co
zrobili. () Ale te plany, bo obietnice to ma kady. () Osignicia [Gn].
Niekojarzone, ale potrzebne kampanie profrekwencyjne
Badani nie pamitaj adnych konkretnych kampanii profrekwencyj-
nych przytaczaj jedynie jakie oglne i niespecyficzne obrazy dotycz-
02_cz_Parlament Europejski.indd 60 2013-10-28 12:25:16
61 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani uwaaj, e kampanie
profrekwencyjne s
potrzebne, ale nie pamitaj
tych z poprzednich lat.
Modsi badani wyraaj
zainteresowanie
internetowymi narzdziami,
wskazujcymi, do jakiej opcji
politycznej obywatelowi
najbliej.
ce namawiania do gosowania. Obie grupy starsze dobrze pamitaj za to
akcj Zabierz babci dowd. W zgodnej opinii, po dopytaniu przez mo-
deratora, kampanie profrekwencyjne s potrzebne (przekazuj sygna, e
w ogle s wybory) i dobrze, eby dotyczyy wycznie udziau w wyborach,
a w kampanii bray udzia znane osoby spoza wiata
politycznego (aktorzy, sportowcy itp.). Powinny mie
charakter kampanii reklamowej widocznej, uwia-
damiajcej, e co si dzieje, ale nienachalnej.
Poza jedn osob (z grupy modszej w Wielko-
polsce) nikt nie mia kontaktu z adnymi narzdziami internetowymi po-
zwalajcymi na porwnanie swoich pogldw politycznych z pogldami
poszczeglnych partii lub kandydatw. Akceptacj dla takich rozwiza
zgaszaj jedynie grupy modsze, ktre uznaj takie
narzdzia za potrzebne, przydatne zwaszcza dla
osb mniej zainteresowanych polityk (lub wrcz
ni niezainteresowanych), mogce by wstpem
do decyzji, pewn sugesti, ktr parti lub kandy-
datem zainteresowa si bardziej dokadnie (Moe
tylko nakierowa, ale eby konkretnie co, to nie wolno si opiera (). To
w jaki sposb moe by przydatne, bo jeli na przykad nie chce si ko-
mu sprawdza, wertowa gazet, Internetu czy gdzie, to mona sobie co
takiego szybko uzupeni, dane pytania i na szybkiego si dowie z kim, po
prostu, ma do czynienia () na zasadzie sugestii. I wtedy sprawdzam tego
kandydata [Jas]; Jest to cenne w szczeglnoci dla ludzi niezdecydowa-
nych, ale takich, ktrzy chc wzi udzia (). Jeli kto si nie interesuje
polityk, to to jest bardzo pomocne [Poz]). Grupy starsze podchodz
natomiast do tej kwestii bardzo sceptycznie powtpiewaj w rzetel-
no i uczciwo takich narzdzi. Podejrzewaj, e jest to gwnie zabieg
propagandowy, bo i tak adna partia nie bdzie do koca uczciwie odpo-
wiada na pytania, za to kierowa si bdzie chci uzyskania zgodnoci
z pogldami jak najwikszej liczby potencjalnych wyborcw. Wana by-
aby marka instytucji firmujcej takie narzdzie, ale nie wskazuj nikogo,
komu mogliby zaufa Chodzi o to, eby to si tak nie pojawiao nagle, jak
nieraz wczam komputer i si pojawia ankieta. () Kto by przygotowywa?
Bo kady moe sobie zrobi co takiego, e na swojej stronie internetowej
ankiet i ona bdzie tak ustawiona, ebymy generalnie zawsze mieli te
powiedzmy 80% zgodnoci z tym danym posem. Czy to bdzie jaka insty-
02_cz_Parlament Europejski.indd 61 2013-10-28 12:25:16
62 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Badani odrzucaj postulat
dwudniowego gosowania
z powodu wysokich kosztw
takiego przedsiwzicia.
Alternatyw dla
dwudniowego gosowania
jest w opinii badanych
gosowanie internetowe.
tucja w ogle niezalena od partii politycznych [Rz]; Nie interesuje mnie
to po prostu. () Szkoda by mi byo czasu na to () nie mamy adnej pew-
noci, czy to jest uczciwa z jego strony ankieta, podejrzewam, e wypeni
tak, eby byo dobrze odczytywane () PR () pic na wod [Gn].
Z nowinek: akceptacja tylko dla gosowania internetowego
Dwudniowe wybory nie znalazy akceptacji wrd badanych, jedynie
w modszej grupie wielkopolskiej pojawiy si pojedyncze gosy optujce
za takim rozwizaniem. Szczeglnie mocny sprzeciw pochodzi z grup star-
szych, ktre podnosz przede wszystkim argumenty
budetowe (dwa dni gosowania podnosz znacznie
koszty, a nie przynios istotnego zwikszenia fre-
kwencji). Inne powody braku akceptacji, np. obawa
przed moliwoci faszerstw, praktycznie si nie
pojawiy by pojedynczy gos podnoszcy t kwesti. Rwnie modsze
grupy uyway identycznego argumentu budetowego, cho ich sprzeciw
by sabszy za kosztowne. Jeden dzie wystarczy (). Kto ma pj, to
pjdzie i w jeden dzie. () Na pewno to nie podwyszy frekwencji [Rz];
Ja uwaam, e za duo czasu, poniewa kady odkada, a na kocu w ogle
nie pjdzie. () Jak kto ma i, to pjdzie. () Jeden dzie mu wystarczy. ()
A to by komisjom trzeba by paci, wydawa pienidze dodatkowo [Gn];
Czy to si w ogle bdzie opacao? Wiadomo, e trzeba ludziom zapaci.
A w cigu tych dwch dni przyjdzie do wyborw tyle samo ludzi co na
przykad w niedziel [Jas].
Co ciekawe, w obu grupach starszych spontanicznie pojawi si pomys
gosowania internetowego jako alternatywy dla wyborw dwudniowych.
Wskazywano, e jest to sposb zdecydowanie bardziej rokujcy zwiksze-
nie frekwencji, uatwiajcy ycie wielu obywatelom,
ktrzy z rnych powodw (niepenosprawnoci,
wieku, choroby, ale take zwykego lenistwa) nie
bior udziau w wyborach. Gosowanie internetowe
wymaga oczywicie odpowiedniego zabezpieczenia,
ale zdaniem badanych lepiej wyda pienidze na opracowanie takiego
bezpiecznego systemu ni na gosowanie dwudniowe. Podobnie uwaa
modsza grupa wielkopolska Ewentualnie wybory przez Internet. () Tak,
bo osoby niepenosprawne, starsze, leniwe () To kwestia weryfikacji, kto
02_cz_Parlament Europejski.indd 62 2013-10-28 12:25:16
63 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Badani zdecydowanie
odrzucaj pomys wsplnej
listy europejskiej.
zagosowa. () Tak, ale ju wol, eby te pienidze przeznaczyli wanie
na jaki program, ktry dobrze dziaa, ni na dwudniowe wybory, bo to
jednak wiksza kasa idzie na dwudniowe [Rz]; Podejrzewam, e interne-
towo () To ju jest lepsze. () Dla modych ludzi to jest klikn pomidzy
jakimi tam () A nawet jak mieszkam z babci, chc, eby oddaa gos,
to jej wrzucam stronk i mog jej pomc. () Ja bym poszed na przykad,
znaczy w kadych wezm udzia, jeli bd internetowe. To mog obieca.
Bo nie chce mi si chodzi tak jak na przykad na wybory prezydenckie
dwa razy. Na pierwsz i drug tur. A tak, to jest kliknicie. () Frekwen-
cja na pewno by bya wysza. () To modzie, nie? () Ale te i dua cz
starszych ma problem, eby dotrze gdziekolwiek i uwaam, e niejeden
te z tego powodu nie gosuje [Gn]; frekwencja na pewno byaby o wiele
wysza, oczywicie jeli byoby to dobrze weryfikowane [Poz]. W grupie
modszej w Poznaniu pojawiy si take sugestie uatwienia gosowania
zamiejscowego poprzez stworzenie systemu elektronicznego pozwala-
jcego na gosowanie wycznie na podstawie dowodu osobistego, bez
koniecznoci pobierania papierowych zawiadcze.
Pomys wsplnej listy europejskiej zosta zdecydowanie odrzucony
zgodnie przez wszystkie grupy, jako wrcz bezsensowny. Badani uznali,
e gosowanie takie odbywaoby si albo na podstawie stereotypw albo
w sposb zupenie przypadkowy, bo skoro nie zna
si polskich kandydatw w sposb wystarczajcy, to
tym bardziej niewiedza bdzie dotyczy kandydatw
z innych pastw. Modsze grupy podnosiy poza tym
argument, e taki pomys preferuj pastwa z wiksz liczb obywateli,
a wybieranie osb potencjalnie przyjaznych Polsce i tak si nie sprawdzi,
bo nie bd one zainteresowane ochron naszych interesw Ale to jest
bezsensowne raczej, bo jednak najbardziej si sucha tego, co dotyczy nas,
Polakw. () co my moemy w ogle wiedzie o tych kandydatach z innych
krajw. To niemoliwe do przystosowania () rwnie to, ile gosw maj
inne kraje, ile maj ludnoci. Nie wiem, wydaje mi si, e na przykad Niemcy
czy inne kraje europejskie mog mie inne pogldy i cinienie na co innego
ni my w Polsce. My na przykad zagosujemy na europosa, ktry chce zro-
bi co innego ni kontrkandydat, a Niemcy wybior tego kontrkandydata,
bo maj wicej gosw. Taka jest prawda [Jas]; za due zamieszanie by
to wprowadzio i generalnie mtlik w gowie, bo jak my, Polacy nie znamy
dobrze polskich kandydatw, to co dopiero moemy powiedzie o takim
02_cz_Parlament Europejski.indd 63 2013-10-28 12:25:16
64 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Francuzie, Niemcu, Holendrze czy Angliku. () ludzie musieliby si zainte-
resowa faktycznie, co dana osoba sob przedstawia i skoczyoby si na
tym, e byoby takie strzelanie. O, Niemcw nie lubi, to nie [Poz]; Dla mnie
nie ma sensu adnego. Jeeli na trafno i przypadkowo, to mona jako
obliczy to. Ale tak to () Ale po co my mamy wybiera Niemcw. Co on
zmieni nam, tutaj Polakom? () Zawsze bdzie bardziej patrze na swoich.
() Ju wiadomo Polakw wobec Polakw jest maa, a co dopiero [Gn].
W przypadku natomiast gosowania przez Polakw mieszkajcych
poza granicami Polski na listy w swoich krajach zamieszkania powinni kie-
rowa si przede wszystkim pogldami, a nie narodowoci kandydatw,
cho pojawiy si take gosy (w starszej grupie z Podkarpacia), e Polak
na takiej licie mgby mie przynajmniej wstpnie pewne preferencje
i gdyby jego/jej pogldy byy zblione z pogldami Polakw mieszkaj-
cych w danym kraju, mogliby gosowa wanie na niego.
Wni oski
Wnioski, jakie mona wysnu z bada, wielokrotnie sobie zaprzecza-
j, spojrzenie badanych w wielu miejscach jest niespjne. Generalnie wi-
doczne jest zdecydowane zniechcenie polityk i brak zainteresowania
sprawami publicznymi. Panuje niech, przechodzca w zo na polskich
politykw za sposb prowadzenia przez nich dyskursu publicznego. Na
tym tle Unia Europejska rysuje si jako mechanizm wychodzcy ponad te
krajowe problemy, zapewniajcy kontrol i porzdek. Wyranie dostrzega-
ne s korzyci z czonkostwa Polski w UE. Polscy posowie do Parlamentu
Europejskiego, prawie w ogle nieznani, kojarzeni s wanie jako repre-
zentanci tego porzdku, a przez to kompetentni, patrzcy z perspektywy
na sytuacj w Polsce.
Jednoczenie brak wiedzy dotyczcej funkcjonowania UE, w tym pol-
skich posw do PE, powoduje, e zarzuca si im niewielk skuteczno
i wtpi w ich moliwoci oraz dokonania. Mieszaj si negatywne uczucia
wizane z polskimi politykami z eksperckim obrazem UE.
Co wane, ani wiek, ani deklarowana przez uczestnikw dyskusji ak-
tywno wyborcza nie rnicuj istotnie ani zasobw wiedzy badanych
o funkcjonowaniu instytucji unijnych, w tym Parlamentu Europejskiego
czy posw do PE, ani ich oceny korzyci czy kosztw czonkostwa.
Generalnie wnioski mona podzieli na kilka obszarw.
02_cz_Parlament Europejski.indd 64 2013-10-28 12:25:16
65 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Brak zainteresowania przechodzcy w zniechcenie polityk
Pomimo e do badania wybrano osoby deklarujce zainteresowanie
polityk, ich wiedza na tematy polityczne okazaa si wyjtkowo ni-
ka, a realne zainteresowanie niewielkie.
Sprawy, ktre wzbudzaj zainteresowanie, to najczciej kwestie oby-
watelom najblisze praca, kupno mieszkania. Dopiero w duo dalszej
kolejnoci pojawiaj si kwestie zwizane z infrastruktur czy yciem
lokalnym, cho rwnoczenie to na nie w pierwszej kolejnoci zwraca
si uwag, dostrzegajc korzyci z polskiego czonkostwa w UE.
Jako przyczyna braku zainteresowania polityk podawany jest spo-
sb zachowania polskich politykw: ich styl wypowiedzi i prowadze-
nia dyskursu, ktliwo, nierealizowanie obietnic. Przez takie zacho-
wanie klasa polityczna zniechca take do zaangaowania si w ycie
publiczne, w tym do udziau w wyborach. le oceniane s take polskie
instytucje pastwowe.
Na tle zego wizerunku klasy politycznej wyrnia si prezydent, m.in.
dlatego, e wszelkie zasugi i winy da si mu jednoznacznie przypisa,
podczas gdy w przypadku pozostaych politykw rzdowych lub sej-
mowych odpowiedzialno jest zawsze rozmyta. Wskazuje to na fakt,
e obywatelom atwiej myle o polityce i odpowiedzialnoci w niej
w odniesieniu do jednostki ni do grupy partii politycznej. Wybory
prezydenckie s zarazem najpopularniejsze z uwagi na swoj stosun-
kow prostot gosuje si na jedn osob, co pozwala mie najwik-
sze poczucie zrozumienia programu oraz poznania osoby kandydata.
Pozytywne oceny czonkostwa Polski w Unii Europejskiej
Zdecydowanie korzystnie oceniane jest polskie czonkostwo w Unii
Europejskiej. Najczciej dostrzegane s konkretne, ludzkie korzyci
z obecnoci Polski w UE, zwizane z dopywem pienidzy, takie jak
postp w dziedzinie infrastruktury. Nastpnie zwraca si uwag na
swobod podrowania oraz podejmowania pracy w krajach UE.
Widoczna jest jednoczenie obawa, a niekiedy niewiara, e fundusze
unijne s wykorzystywane waciwie (na to, co rzeczywicie jest po-
trzebne) oraz efektywnie (bez przywaszczania lub przepacania za wy-
konywane prace). Wie si z tym przekonanie o rozrocie biurokracji,
02_cz_Parlament Europejski.indd 65 2013-10-28 12:25:16
66 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
ktra utrudnia realizacj inwestycji i finansuje sam siebie. Zwizane
jest to wyranie ze z opini na temat polskiej polityki i funkcjonowa-
nia polskiego pastwa. W myleniu badanych nie pojawia si refleksja,
e to wanie obawa przed korupcj moe powodowa rozrost biuro-
kracji, a dominuje przekonanie o negatywnej roli urzdnikw.
Pozycja Polski dziki wejciu do Unii Europejskiej poprawia si, ale
w opinii wikszoci badanych cigle pozostaje saba. Charakterystycz-
ne jest jednak przekonanie, e ta sabo jest w peni uzasadniona
stanem pastwa i gospodarki w relacji do najwikszych pastw Unii
i nie powinna zaskakiwa. Taka postawa moe bazowa na kilku prze-
sankach. Moe by typowym objawem polskiego malkontenctwa czy
wynikiem sabej znajomoci polityki europejskiej, powodujcej nie-
docenianie realnej polskiej siy na wiecie. Wskazuje jednoczenie na
rnice w ocenie politykw i spoeczestwa. Ci pierwsi czsto wysoko
oceniaj znaczenie Polski, czego nie dostrzegaj obywatele.
Brakuje spojrzenia na Uni Europejsk w jej wymiarze politycznym.
Jest ona postrzegana jako rdo korzyci, gwnie doranych i finan-
sowych, nie kojarzona natomiast z takimi wartociami, jak: pokj, zna-
czenie jej pastw czonkowskich na wiecie. Brakuje take mylenia,
wicego uzyskiwane korzyci z powinnociami wobec Wsplnoty,
jak choby udziaem w wyborach do jednej z jej instytucji. Jest to wnio-
sek spjny z innymi badaniami spoecznymi, ktre pokazuj, e Polacy
maj wysokie oczekiwania wobec pastwa, ktre ma im zagwaranto-
wa prac, opiek socjaln i bezpieczestwo, ale nie widz jednocze-
nie potrzeby brania za to pastwo odpowiedzialnoci, choby przez
pacenie podatkw. Kultura brania, a nie dawania jest generalnie
zakorzeniona w polskim spoeczestwie.
Opinie na temat wystpowania kryzysu s niejednoznaczne. Nie ma
poczucia, e kryzys, ktry obj niektre kraje UE, przekada si na sytu-
acj w Polsce, std nie naley si spodziewa, e wpynie on na decyzje
podczas wyborw do PE w Polsce.
Wyranie widoczna jest niewiedza na temat najprostszych mechani-
zmw funkcjonowania Unii Europejskiej. Przekonania na temat dzia-
ania UE s bardzo czsto bdne. To wanie brak opinii lub nietrafne
opinie o dziaalnoci UE powoduj, e obywatele maj nieprawdziwe
przekonania o moliwociach podejmowania przez Polsk w Unii Eu-
ropejskiej skutecznych dziaa lub ich braku.
02_cz_Parlament Europejski.indd 66 2013-10-28 12:25:16
67 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
Mimo niewielkiej wiedzy na temat Unii Europejskiej, Polacy bardziej
ufaj instytucjom unijnym ni polskim. Uwaaj, e normy obowi-
zujce w UE oraz wzajemna kontrola ograniczaj moliwoci amania
prawa czy wymuszaj porzdniejsze zachowanie. Jednoczenie dla
Polakw wybr przez obywateli jakiej instytucji wcale nie zwiksza
poziomu zaufania do niej.
Brak wiedzy na temat Parlamentu Europejskiego
Wiedza na temat Parlamentu Europejskiego jest generalnie bardzo
maa, co wynika z braku zainteresowania i braku atwo dostpnych
informacji. Niekojarzone s nawet najbardziej gone decyzje, podej-
mowane przez Parlament w ostatnich latach, jak np. obnienie cen
roamingu.
Jednoczenie nie ma zainteresowania aktywnym poszukiwaniem in-
formacji o Parlamencie. Wiedz na tematy polityczne starsze grupy
badanych czerpi z telewizji i Internetu, modsze gwnie z Interne-
tu. Najmodsi nie chc jednak by zasypywani takimi informacjami,
lecz sami s gotowi siga po nie, gdy bd im potrzebne. W star-
szych grupach pojawia si natomiast opinia, e to media (gwnie
telewizja) powinny zadba o dostarczenie informacji i j powtarza
wystarczajco czsto, aby przebia si do wiadomoci spoecznej;
oczekuj informacji szybko zwracajcych uwag i w atwy sposb
nioscych przekaz na ksztat reklamy. Odpowiedzialno poinfor-
mowania obywateli ley take po stronie samych europosw, ktrzy
powinni spotyka si z wyborcami i zdawa relacj z tego, czym si
zajmuj.
Mimo jego niewielkiej znajomoci, Parlament Europejski uznawany
jest jednak za instytucj potrzebn, bo jest demokratyczny, zapewnia
kontrol dziaania innych organw UE i stwarza forum do dyskusji.
Saba znajomo posw do Parlamentu Europejskiego
Nazwiska posw do PE s generalnie nieznane. Nieliczni wymieniani
posowie swoj rozpoznawalno w wikszym stopniu zawdziczaj
powodom pozamerytorycznym, a nie swojej dziaalnoci w PE. Ta
nieznajomo posw wynika z jednej strony z braku zainteresowa-
02_cz_Parlament Europejski.indd 67 2013-10-28 12:25:16
68 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
nia przejawianego ze strony badanych, z drugiej, zdaniem badanych,
z maej aktywnoci samych europosw.
Polscy posowie do PE nie s odrniani od innych polskich politykw
dziaajcych na forum UE (komisarz, rzd).
Wystpuje take podzia opinii, czy wysanie polityka do PE to zsyka
czy nagroda. Wybr do PE moe bowiem oznacza odsunicie od nur-
tu gwnej polityki w kraju, form banicji, ale i swego rodzaju uwie-
czenie kariery politycznej, ktra powinna polega na przejciu wszyst-
kich szczebli, poczynajc od struktur samorzdowych.
Istnieje wiadomo, e posowie w Parlamencie Europejskim pogru-
powani s w wielonarodowe frakcje. Takie rozwizanie jest popierane,
ale z zaoeniem, e deputowani bd bronili interesw narodowych.
Brak jednak orientacji, na czym polega zarwno dziaalno frakcji, jak
i poszczeglnego posa.
Pozytywnie oceniane jest zaangaowanie si posw do PE w polityk
krajow, w tym komentowanie jej biecych wydarze. Uznawane jest
to za wnoszenie cennego spojrzenia z zewntrz. Nie wystpuj oceny
wice aktywno w kraju z zaniedbywaniem zada w PE. Takie opi-
nie mona wytumaczy generaln nieznajomoci samej pracy posw
oraz niekojarzeniem ich nazwisk. Najprawdopodobniej wielu politykw
posw do PE wystpujcych w mediach w sprawach krajowych, nie-
kojarzonych jest jako posowie do PE. Brak znajomoci posw do PE
powoduje z kolei, e ich obecne wystpienia w mediach i debatach kra-
jowych nie s uznawane jako zaangaowanie posw do PE.
Panuje zgoda, e polscy posowie do PE nie powinni kci si midzy
sob publicznie na forum Parlamentu Europejskiego, bo le to wiad-
czy o Polsce.
Temat zarobkw posw do PE generalnie nie pojawia si w dyskusji
samoistnie. W momencie gdy zosta zainicjowany w ramach badania,
wywoywa due rnice w ocenie, co wskazuje, e jest kwesti nieby-
wale czu. Jednomylno wystpowaa jedynie w opinii, e dochody
s za wysokie. Jednak rne ju byy argumenty, tumaczce takie po-
strzeganie. Czciowo wysokie zarobki uznawano za niesprawiedliwe
jako znacznie odbiegajce od dochodw w kraju, innym razem z powo-
du nieodpowiadajcej im, zdaniem badanych, efektywnoci. Postulat
ich obnienia nie spotyka si jednak z poparciem, gdy oznaczaoby
02_cz_Parlament Europejski.indd 68 2013-10-28 12:25:16
69 Parlament Europejski wci daleki wyniki bada jakociowych
to gorsze traktowanie polskich posw od ich europejskich kolegw,
co wzbudzao generalny sprzeciw.
Uczestnictwo w wyborach przykry obowizek
Panuje przekonanie, e rzdy demokratyczne s mao skuteczne,
przy jednoczesnej zgodzie, e demokracja jest istotn wartoci. Dla
najmodszych grup demokracja stanowi stan oczywisty, a wybory ja-
wi si jako zapewnienie prawa do swobody wypowiedzi. W starszych
grupach wiksze znaczenie ma sam akt wyborczy.
Dla poziomu zaufania do instytucji pastwowych nie ma jednak zna-
czenia fakt, e s one wybierane przez obywateli sam akt wyboru
zatraca bowiem swoje pierwotne znaczenie, poniewa w powszech-
nym przekonaniu ma on charakter wyboru negatywnego, a oddany
gos nie daje moliwoci kontroli wybieranych osb.
Gwnym motywem uczestnictwa w wyborach jest spenienie oby-
watelskiego obowizku. Panuje rwnie przekonanie, e ten, kto nie
gosuje, nie ma prawa potem narzeka na sytuacj w kraju. Ponownie
wic motywacja jest zdecydowanie negatywna. Akt wyborczy niewiele
znaczy, nie istnieje poczucie podniosoci tego czynu.
Istnieje wiadomo nadchodzcych wyborw europejskich, ale wy-
stpuj problemy z usytuowaniem ich w czasie. Grupy modsze gre-
mialnie wyraaj ch udziau w tych wyborach, grupy starsze s duo
bardziej wstrzemiliwe w takich deklaracjach i uzaleniaj udzia od
kandydatw, ktrzy bd startowa.
Rne oceny dziaa potencjalnie zwikszajcych frekwencj
Kampanie profrekwencyjne uznawane s za potrzebne, ale nie zapa-
daj w pami. Panuje jednak przekonanie, e zwracaj uwag, i co
si dzieje, std konieczno ich realizacji.
Modsi badani wyraaj zainteresowanie internetowymi narzdziami,
wskazujcymi, do jakiej opcji politycznej im najbliej. Grupy starsze
podchodz do tej kwestii bardzo sceptycznie powtpiewaj w rzetel-
no i uczciwo takich narzdzi. Podejrzewaj, e jest to gwnie zabieg
propagandowy, bo i tak adna partia nie bdzie do koca uczciwie odpo-
02_cz_Parlament Europejski.indd 69 2013-10-28 12:25:16
70 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
wiada na pytania, za to kierowa si bdzie chci uzyskania zgodnoci
z pogldami jak najwikszej liczby potencjalnych wyborcw.
Odrzucana jest idea organizacji dwudniowego gosowania. Przyczy-
n niechci do tego rozwizania s jego koszty. Alternatyw dla dwu-
dniowego gosowania stanowi w opinii badanych gosowanie inter-
netowe.
Wsplna lista europejska nie stanowiaby zachty do pjcia do urn,
uwaana jest za rozwizanie bez sensu. Wskazuje to na brak poczu-
cia europejskoci tych wyborw i niedostrzeganie potrzeby, aby ta-
kimi si stay. Uznaje si, e przy gosowaniu na kandydatw z takiej
listy i tak dokonywaoby si wyborw opierajc si na narodowych
stereotypach, a osoby na takiej licie byyby jeszcze bardziej nieznane
ni obecnie Polacy. To z kolei wywouje tym wiksze poczucie braku
kontroli nad osob, ktr si poparo.
02_cz_Parlament Europejski.indd 70 2013-10-28 12:25:16
Jacek Kucharczyk, Agnieszka ada, wsppraca: Marek Dudkiewicz
REKOMENDACJE
Wyniki obu rodzajw bada oraz wnioski, jakie mona z nich wycig-
n, pozwalaj sformuowa rekomendacje na temat przeprowadzania
kampanii informacyjnej i profrekwencyjnej przed zbliajcymi si wybo-
rami do Parlamentu Europejskiego w maju 2014 roku.
Techni czny pr zebi eg kampani i
Generalnie, zdecydowanie naley organizowa kampanie informacyj-
ne i profrekwencyjne, dobrze jednak dostosowujc przekaz do grupy
docelowej. W jak najszerszym zakresie warto wcza w ich realizacj
media.
Przekaz na temat wyborw powinien by jak najprostszy i zawiera
informacj o tym, e to wszyscy obywatele wybieraj posw do PE,
kiedy dokadnie i jak to robi. Te informacje naley powtarza przy
kadej okazji, a do znudzenia.
Jednym z istotnych przekazw kampanii powinna by informacja
o dacie wyborw w Polsce, a take o godzinach otwarcia lokali wy-
borczych. Postulat ten, cho wydaje si oczywisty, powinien by za-
stosowany przez kady podmiot wczajcy si w jakikolwiek sposb
w kampani wyborcz, informacyjn lub profrekwencyjn.
Prasa codzienna nie naley do gwnego rda, z ktrego obywatele
czerpi wiedz o polityce i o Parlamencie Europejskim. Naley jednak
umieszcza w niej informacje zwizane z PE oraz wyborami. Z uwagi
na ekspercki profil czytelnikw informacje te powinny by formuo-
wane w celu doinformowania zainteresowanych i ju poinformowa-
nych, aby poszerzy ich wiedz i zachci do jej propagowania w szer-
szych krgach oraz zmotywowa do prowadzenia krytycznej debaty
na temat przyszoci Polski w UE. Z uwagi jednak na due wzorowanie
si mediw elektronicznych na przekazach z prasy warto inwestowa
take w materiay w gazetach i czasopismach, ktre mogyby stanowi
inspiracj do dyskusji w innych mediach.
02_cz_Parlament Europejski.indd 71 2013-10-28 12:25:16
72 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Narzdzia internetowe s zasadniczo skierowane do najmodszych
wyborcw, dlatego warto kontynuowa ich stosowanie. Jednoczenie
zrozumiae s obawy formuowane przez dojrzalszych wyborcw. Std
warto, tworzc je, szczegowo wyjania, jak powstaj, jak funkcjo-
nuj oraz podkrela, e maj stanowi jedynie inspiracj do refleksji,
a nie jednoznaczn wskazwk, na kogo odda gos.
Plany europejskich partii wskazania w wyborach do Parlamentu Eu-
ropejskiego konkretnej osoby, ktra bdzie popierana przez dan
rodzin polityczn jako kandydat na przewodniczcego Komisji Eu-
ropejskiej, teoretycznie miayby szans wzbudzi zainteresowanie
wyborcw, gdy oddajc gos na partie wskazywa si bdzie jedno-
czenie preferowan osob na stanowisko szefa KE. Nie naley przece-
nia jednak tego elementu personalizacji, gdy najprawdopodobniej
obywatele nie bd postrzega tej osoby jako polityka, ktrego bd
mogli w przyszoci konkretnie rozliczy z podejmowanych decyzji
i dziaa. W wikszoci dana osoba, mimo wysikw partii znalezienia
rozpoznawalnych politykw, zapewne nie bdzie take znana.
Dugofalowo gdy rozwizanie to pozostaje na razie w sferze dysku-
sji nie naley take pokada nadziei we wsplnej licie europejskiej
jako sposobie na zwikszenie zainteresowania wyborcw gosowa-
niem czy podniesienia frekwencji.
czeni e f akt u wybor w do Par l ament u Eur opej ski ego z popar ci em
obywat el i dl a i nt egr acj i eur opej ski ej
Naley poczy kampani zachcania do gosowania w wyborach do
Parlamentu Europejskiego z podsumowaniem dziesiciolecia obec-
noci Polski w Unii Europejskiej, wskazujc na korzyci czonkostwa.
Przekaz naley opiera na konkretnych faktach bliskich ludziom,
wskazujc w tym kontekcie rol Parlamentu Europejskiego, w tym
tumaczenie, dlaczego to, co robi PE, jest wane dla danej osoby, jej
rodziny, miejsca zamieszkania. Przykadowo, podajc fakty na temat
inwestycji poczynionych dziki funduszom strukturalnym, warto po-
kaza, jakie decyzje w tym obszarze podejmuje PE.
Poczone kampanie informacyjne na temat dziesiciolecia czon-
kostwa Polski w UE oraz na temat wyborw powinny tumaczy, na
czym polega rola Polski w UE (np. co mog polscy posowie do PE,
02_cz_Parlament Europejski.indd 72 2013-10-28 12:25:16
73 Rekomendacje
jakie decyzje podejmuje rzd, jakie polskie inicjatywy zostay przyj-
te, czym zajmuje si komisarz pochodzcy z Polski) oraz wskazywa
dziedziny szczeglnego zaangaowania i sukcesw Polski na arenie
unijnej w ostatnich dziesiciu latach. Z uwagi na ogln nik wiedz
obywateli naley wybiera proste i jasne przykady (np. nie wspomina
jedynie o szeciopaku, ktrego przyjcie uznawane jest za jeden z suk-
cesw polskiej prezydencji w UE, gdy temat ten jest skomplikowany).
Wskazywa na szczegy mona natomiast w mediach skierowanych
do lepiej poinformowanych obywateli (prasa codzienna). Tam te war-
to poddawa rne aspekty czonkostwa szerszej krytycznej debacie.
Due zaufanie do instytucji UE powinno by jednym z waniejszych
wskazywanych w kampaniach profrekwencyjnych powodw uczest-
nictwa w wyborach. Nie naley jednak przecenia znaczenia samego
faktu, e obywatel oddaje gos, gdy panuje poczucie, e demokratycz-
ny wybr instytucji niewiele zmienia. Lepiej, jeli retoryka kampanii
profrekwencyjnych bdzie si opieraa na mobilizowaniu do dokony-
wania wiadomych wyborw merytorycznych osb, ktre nastpnie
godnie i skutecznie bd Polsk reprezentowa. To wanie koniecz-
no wysania do PE kompetentnych osb powoduje, e decyzja po-
szczeglnego wyborcy jest wana.
W zwizku ze zdecydowan niechci wobec polityki nie naley
oczekiwa, e wskazywanie politycznych elementw zwizanych
z integracj europejsk bdzie czynnikiem motywujcym do udziau
w wyborach. Konieczne jest natomiast podejmowanie, niezalenie
od kampanii profrekwencyjnej i informacyjnej przed wyborami,
szerokich, staych dziaa edukacyjnych, pokazujcych pozytywne
aspekty take politycznego wymiaru projektu europejskiego. Naley
wskazywa na znaczenie Unii jako wanego aktora midzynarodowej
sceny politycznej, stranika pokoju, dziki ktremu trzecie pokolenie
Europejczykw nie zaznao konfliktu zbrojnego na swoim kontynen-
cie. Istotnym argumentem jest rwnie osignicie (pomimo kryzysu)
w krajach czonkowskich Unii najwyszego, w wymiarze globalnym,
poziomu ycia ludnoci.
Dziaania edukacyjne podczas samej kampanii oraz dugofalowo
powinny wskazywa nie tylko prawa, pynce z racji czonkostwa
Polski w UE, ale rwnie na zobowizania wobec Unii, jakie maj
pastwa czonkowskie i ich obywatele. Szczegln rol maj tu do
02_cz_Parlament Europejski.indd 73 2013-10-28 12:25:16
74 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
odegrania nauczyciele oraz podmioty kierujce swoj dziaalno do
modziey. Zatrwaajca niewiedza na temat funkcjonowania UE oraz
brak powiza pomidzy czonkostwem a wynikajcymi z niego zo-
bowizaniami powinny stanowi istotn wskazwk dla szk, odpo-
wiednich urzdnikw i pedagogw, e niezbdne jest przekazywanie
podstawowych informacji.
Odwoywanie si do kryzysu gospodarczego podczas kampanii w Pol-
sce nie jest konieczne. Podczas gdy w innych krajach UE argumenty,
odnoszce si do kryzysu, mog zainteresowa i zmobilizowa obywa-
teli do pjcia do urn, w Polsce temat ten nie ma takiego potencjau.
I nf or mowani e o Par l amenci e Eur opej ski m i r ol i pos w
Konieczne jest przygotowanie na potrzeby kampanii atwo dostp-
nych i napisanych przejrzystym jzykiem podstawowych informacji
o dokonaniach Parlamentu Europejskiego. Uwypukla powinny one
te dziedziny dziaalnoci, ktre s najbardziej istotne dla obywateli,
a wic: aktywno w dziedzinie zarzdzania finansami UE, walka z wy-
kluczeniem spoecznym i bezrobociem, bezpieczestwo ywnoci oraz
ochrona konsumenta, edukacja i nauka, bezpieczestwo energetycz-
ne.
Kluczowe jest wskazywanie na rol, jak odgrywa Parlament Euro-
pejski i odrnianie jej od zada, przypadajcych innym instytucjom
oraz Polakom w nich pracujcym. Informacja o znaczeniu i zakresie
dziaania Parlamentu powinna stanowi cz obligatoryjn w wy-
stpieniach kandydatw na posw.
Dua odpowiedzialno za informowanie spoeczestwa ciy na
partiach politycznych. Powinny one, wybierajc kandydatw do PE,
kierowa si merytorycznymi przesankami, ktre nastpnie pozwol
pokaza, e zasiadanie w tej instytucji jest sub dla Polski i Europy,
a dana osoba posiada do tego kompetencje.
Informowa o swojej dziaalnoci w sposb aktywny powinni take
posowie do PE, dopasowujc przekaz do grup docelowych.
Z uwagi na due zniechcenie Polakw polityk, wsparcie partii poli-
tycznych dla kandydatw powinno by wywaone. Istotne jest, aby
prezentowali si oni bardziej jako eksperci, godnie reprezentujcy
Polsk, ni polityczni gracze, wchodzcy w konflikt na tle partyjnym.
02_cz_Parlament Europejski.indd 74 2013-10-28 12:25:16
75 Rekomendacje
Wskazywanie na kompetencje posw do PE (i kandydatw na te sta-
nowiska) oraz prezentowanie ich dokona przez nich samych i partie
polityczne moe zwikszy akceptacj stosunkowo wysokich zarob-
kw.
Pr zypomi nani e o znaczeni u demokr acj i
Rozwaania na temat zasad demokratycznych oraz sensu demokra-
cji wskazuj, e warto przypomina obywatelom, co oznacza system
demokratyczny, jakie niesie ze sob trudnoci i jakie daje moliwo-
ci. Naley wykorzysta fakt, e wybory do Parlamentu Europejskiego
przypadn 25 lat po pierwszych wolnych wyborach w Polsce w 1989
roku. Pozwoli to przypomnie, jak wartoci jest demokracja. Naley
jednoczenie rnicowa przekaz do poszczeglnych grup wiekowych.
Najmodsze pokolenia gosujcych to osoby, ktre nie pamitaj y-
cia w systemie, w ktrym wolne wybory nie byy oczywistoci. Sama
argumentacja: gosuj, bo to demokratyczny czyn to za mao, gdy
legitymizacja opiera si nie na procesie gosowania, lecz jego rezulta-
cie wyborze kompetentnej osoby, a nastpnie moliwoci jej kontro-
lowania.
W kampani profrekwencyjn do wyborw do Parlamentu Europej-
skiego warto zaangaowa ludzi, ktrzy kojarz si z latami demo-
kratycznego przeomu. Ich namawianie do gosowania nie bdzie
mocniejszy przekaz.
Partie polityczne musz wzi odpowiedzialno za nastawienie
Polakw do polityki. We wasnym interesie partie powinny mobili-
zowa swj elektorat do pjcia do urn, wystawia na kandydatw
osoby kompetentne
1
i prezentowa ich dokonania, prowadzc w ten
sposb kampani pozytywn, a ograniczajc wtki negatywne. Ko-
nieczne jest pozyskanie zaufania wyborcw. Niezbdne jest rwnie,
aby take partie prezentoway podstawowe informacje dotyczce go-
sowania (termin, zasady).
1 O prolu kandydata na posa do PE wicej: A. ada, M. Szczepanik, Kandydat idealny?, Analizy
i Opinie Instytutu Spraw Publicznych, nr 134, padziernik 2013.
02_cz_Parlament Europejski.indd 75 2013-10-28 12:25:16
76 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
02_cz_Parlament Europejski.indd 76 2013-10-28 12:25:16
ANEKS
Pr of i l cech pol ski ch eur opos w J as o, gr upa m odsza
1
Nieaktywni 1 2 3 4 5 Aktywni
Niekompetentni 1 2 3 4 5 Kompetentni
Leniwi 1 2 3 4 5 Pracowici
Nietolerancyjni 1 2 3 4 5 Tolerancyjni
Zacofani 1 2 3 4 5 Nowoczeni
Sabo wyksztaceni 1 2 3 4 5 Dobrze wyksztaceni
Nieskuteczni 1 2 3 4 5 Skuteczni
Nieuczciwi 1 2 3 4 5 Uczciwi
Nieyczliwi 1 2 3 4 5 yczliwi
Zaniedbani 1 2 3 4 5 Schludni
Naduywajcy
alkoholu
1 2 3 4 5 Nienaduywajcy alkoholu
Niereligijni 1 2 3 4 5 Religijni
Nieodpowiedzialni 1 2 3 4 5 Odpowiedzialni
Niezdyscyplinowani 1 2 3 4 5 Zdyscyplinowani
Nieprzedsibiorczy 1 2 3 4 5 Przedsibiorczy
le zorganizowani 1 2 3 4 5 Dobrze zorganizowani
Nietowarzyscy 1 2 3 4 5 Towarzyscy
Nieznajcy
jzykw obcych
1 2 3 4 5 Znajcy jzyki obce
Pr of i l cech pol ski ch eur opos w Rzeszw, gr upa st ar sza
Nieaktywni 1 2 3 4 5 Aktywni
Niekompetentni 1 2 3 4 5 Kompetentni
Leniwi 1 2 3 4 5 Pracowici
Nietolerancyjni 1 2 3 4 5 Tolerancyjni
Zacofani 1 2 3 4 5 Nowoczeni
Sabo wyksztaceni 1 2 3 4 5 Dobrze wyksztaceni
Nieskuteczni 1 2 3 4 5 Skuteczni
Nieuczciwi 1 2 3 4 5 Uczciwi
Nieyczliwi 1 2 3 4 5 yczliwi
1 Na niebiesko zaznaczono ostateczny wsplny wybr grupy. Zaznaczenie dwch cyfr oznacza, e
grupa zdecydowaa przyzna ocen lec porodku tych dwch not.
02_cz_Parlament Europejski.indd 77 2013-10-28 12:25:16
78 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Zaniedbani 1 2 3 4 5 Schludni
Naduywajcy
alkoholu
1 2 3 4 5 Nienaduywajcy
alkoholu
Niereligijni 1 2 3 4 5 Religijni
Nieodpowiedzialni 1 2 3 4 5 Odpowiedzialni
Niezdyscyplinowani 1 2 3 4 5 Zdyscyplinowani
Nieprzedsibiorczy 1 2 3 4 5 Przedsibiorczy
le zorganizowani 1 2 3 4 5 Dobrze zorganizowani
Nietowarzyscy 1 2 3 4 5 Towarzyscy
Nieznajcy jzykw
obcych
1 2 3 4 5 Znajcy jzyki obce
Pr of i l cech pol ski ch eur opos w Pozna, gr upa m odsza
Nieaktywni 1 2 3 4 5 Aktywni
Niekompetentni 1 2 3 4 5 Kompetentni
Leniwi 1 2 3 4 5 Pracowici
Nietolerancyjni 1 2 3 4 5 Tolerancyjni
Zacofani 1 2 3 4 5 Nowoczeni
Sabo wyksztaceni 1 2 3 4 5 Dobrze wyksztaceni
Nieskuteczni 1 2 3 4 5 Skuteczni
Nieuczciwi 1 2 3 4 5 Uczciwi
Nieyczliwi 1 2 3 4 5 yczliwi
Zaniedbani 1 2 3 4 5 Schludni
Naduywajcy
alkoholu
1 2 3 4 5 Nienaduywajcy
alkoholu
Niereligijni 1 2 3 4 5 Religijni
Nieodpowiedzialni 1 2 3 4 5 Odpowiedzialni
Niezdyscyplinowani 1 2 3 4 5 Zdyscyplinowani
Nieprzedsibiorczy 1 2 3 4 5 Przedsibiorczy
le zorganizowani 1 2 3 4 5 Dobrze zorganizowani
Nietowarzyscy 1 2 3 4 5 Towarzyscy
Nieznajcy jzykw
obcych
1 2 3 4 5 Znajcy jzyki obce
02_cz_Parlament Europejski.indd 78 2013-10-28 12:25:16
79 Aneks
Pr of i l cech pol ski ch eur opos w Gni ezno, gr upa st ar sza
Nieaktywni 1 2 3 4 5 Aktywni
Niekompetentni 1 2 3 4 5 Kompetentni
Leniwi 1 2 3 4 5 Pracowici
Nietolerancyjni 1 2 3 4 5 Tolerancyjni
Zacofani 1 2 3 4 5 Nowoczeni
Sabo wyksztaceni 1 2 3 4 5 Dobrze wyksztaceni
Nieskuteczni 1 2 3 4 5 Skuteczni
Nieuczciwi 1 2 3 4 5 Uczciwi
Nieyczliwi 1 2 3 4 5 yczliwi
Zaniedbani 1 2 3 4 5 Schludni
Naduywajcy
alkoholu
1 2 3 4 5 Nienaduywajcy
alkoholu
Niereligijni 1 2 3 4 5 Religijni
Nieodpowiedzialni 1 2 3 4 5 Odpowiedzialni
Niezdyscyplinowani 1 2 3 4 5 Zdyscyplinowani
Nieprzedsibiorczy 1 2 3 4 5 Przedsibiorczy
le zorganizowani 1 2 3 4 5 Dobrze zorganizowani
Nietowarzyscy 1 2 3 4 5 Towarzyscy
Nieznajcy jzykw
obcych
1 2 3 4 5 Znajcy jzyki obce
02_cz_Parlament Europejski.indd 79 2013-10-28 12:25:16
80 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
02_cz_Parlament Europejski.indd 80 2013-10-28 12:25:16
WYKAZ PUBLIKACJI ISP NA TEMAT PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Wybory do Parlamentu Europejskiego w 2014 r. Co zrobi, eby niska
frekwencja si nie powtrzya?, Jezierska A., ada A., Analizy i Opinie nr
135, ISP, Warszawa 2013.
Kandydat idealny. Na co powinny zwraca uwag polskie partie poli-
tyczne, ukadajc listy kandydatw w wyborach do Parlamentu Euro-
pejskiego?, ada A., Szczepanik M., Analizy i Opinie nr 134, ISP, Warsza-
wa, wrzesie 2013.
A European Victory for the Eurosceptics?, Szczepanik M., Policy brief,
Bertelsmann Stiftung, Heinz Nixdorf Stiftung, ISP, October 2013.
Nie tylko polityka zagraniczna, Szczepanik M., Kucharczyk J. (red.), ISP,
Warszawa 2012.
Europose w sieci, ada A., Fakowska-Warska M., ISP, Warszawa 2012.
Aktywizowanie wyborcw w Polsce. Inicjatywy profrekwencyjne w la-
tach 20012011, Solon-Lipiski M., ISP, Warszawa 2012.
Reforma prawa wyborczego do Parlamentu Europejskiego kolejna
odsona, Zbieranek J., ISP, Warszawa 2011.
Propozycja obnienia wieku czynnego prawa wyborczego do lat 16.
Wybrane zagadnienia, Waszak M., Zbieranek J., ISP, Warszawa 2010.
W stron europejskiego demos? Polskie wybory do Parlamentu Euro-
pejskiego w 2009 roku w perspektywie porwnawczej, Kucharczyk J.,
ada A. (red), ISP, Warszawa 2010.
Parlament Europejski jako partner polskiej Prezydencji, Fuksiewicz A.,
Szczepanik M., Analizy i Opinie nr 112 wrzesie 2010.
Bilans aktywnoci polskich posw do Parlamentu Europejskiego. Cele,
osignicia, wnioski na przyszoc, Szczepanik M., Kaca E., ada A., ISP,
Warszawa 2009.
Polscy posowie do Parlamentu Europejskiego. Aktywno i wpyw na
krajow scen polityczn, wiek-Karpowicz J., Kamierkiewicz P., Pucyk
M., Wstp: Bobiski K., ISP, Warszawa 2007.
Stanowisko w sprawie frekwencji wyborczej do Parlamentu Europej-
skiego, ISP, Warszawa 2004.
02_cz_Parlament Europejski.indd 81 2013-10-28 12:25:16
82 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
Pierwsze wybory europejskie, Czaplicki M., Analizy i Opinie nr 25, ISP,
Warszawa 2004.
Przed referendum europejskim absencja, sprzeciw, poparcie, Kolar-
ska-Bobiska L., ISP, Warszawa 2003.
02_cz_Parlament Europejski.indd 82 2013-10-28 12:25:16
NOTY O AUTORACH
Marek Dudkiewicz ekspert Instytutu Spraw Publicznych. Psycholog spo-
eczny, od 20 lat zajmuje si badaniami spoecznymi i rynkowymi. Praco-
wa m.in. w Instytucie Psychologii PAN, Demoskopie jako dyrektor bada,
Pentorze jako dyrektor departamentu. W latach 1997 1998 bra udzia
w pracach Zespou Konsultacyjnego d/s Bada Opinii przy wczesnym
Departamencie Analiz i Prognoz w Kancelarii Premiera RP, by czonkiem
Komisji Odpowiedzialnoci Zawodowej Organizacji Firm Badania i Rynku,
nastpnie w Zarzdzie OFBOR. Obecnie jest niezalenym konsultantem,
zajmuje si badaniami spoecznymi oraz doradztwem w zakresie biznesu
odpowiedzialnego spoecznie.
Aleksander Fuksiewicz analityk i koordynator projektw w Programie
Europejskim Instytutu Spraw Publicznych. Absolwent stosunkw midzy-
narodowych w Collegium Civitas w Warszawie (licencjat) i europeistyki
na Uniwersytecie Jagielloskim (magister). Uczestnik kursw dotyczcych
integracji europejskiej, m.in. w Brukseli i na Uniwersytecie w Maastricht.
Specjalizuje si w tematyce instytucji Unii Europejskiej, polskiej polityki
zagranicznej i europejskiej.
Jacek Kucharczyk prezes zarzdu Instytutu Spraw Publicznych. Doktor
nauk humanistycznych w Instytucie Socjologii i Filozofii Polskiej Akademii
Nauk. W 1991 roku uzyska tytu Master of Arts in Philosophy na Univer-
sity of Kent w Canterbury (Wielka Brytania). Stypendysta Pew Fellowship
w nowojorskiej New School for Social Research. Jeden z zaoycieli i byy
przewodniczcy Rady Dyrektorw Policy Association for an Open Society
(PASOS), czonek Rady Dyrektorw European Partnership for Democracy
w Brukseli. Czonek rady Think Tank Fund przy Open Society Institute.
Specjalizuje si w nastpujcych zagadnieniach: polityka zagraniczna
i europejska, stosunki transatlantyckie, promocja demokracji, populizm,
przeciwdziaanie korupcji, good governance.
Agnieszka ada kierownik Programu Europejskiego i starszy analityk
Instytutu Spraw Publicznych. Doktor nauk humanistycznych w zakresie
02_cz_Parlament Europejski.indd 83 2013-10-28 12:25:16
84 Parlament Europejski. Spoeczne zaufanie i (nie)wiedza
nauk o polityce Uniwersytetu Warszawskiego. Studiowaa nauki poli-
tyczne w Warszawie i Berlinie oraz psychologi organizacji w Dortmun-
dzie. Visiting fellow w European Policy Centre w Brukseli (2011), visiting
research fellow na University of Sussex (2012), Visiting Scholar Alfred von
Oppenheim Centre for European Policy Studies, German Council on Fo-
reign Relations (DGAP) w Berlinie (2013), przewodniczca Rady Dyrekto-
rw Policy Association for an Open Society PASOS (2012), czonek Rady
Polsko-Niemieckiej Wsppracy Modziey oraz Rady Naukowej Instytutu
Zachodniego w Warszawie i Grupy Kopernika. Specjalizuje si w nastpu-
jcych zagadnieniach: instytucje Unii Europejskiej, zwaszcza Parlament
Europejski, Niemcy i stosunki polsko-niemieckie, polska polityka zagra-
niczna i europejska, postrzeganie Polakw za granic i obcokrajowcw
w Polsce.
02_cz_Parlament Europejski.indd 84 2013-10-28 12:25:16

You might also like